Zleceniodawca:

Urząd Gminy Buczek ul. Główna 20, 98-113 Buczek Wykonawca: Przedsiębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. w Warszawie Zakład w Łodzi ul. Nowa 29/31, 90-030 Łódź tel.: (42) 674 14 02, fax: (42) 674 81 33

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

oraz

PLAN GOSPODARKI ODPADAMI

na lata 2005 – 2011

dla gminy BUCZEK powiat łaski

województwo łódzkie

Opracowanie: Dyrektor:

...... mgr Elżbieta Osendowska Zbigniew Samuel

...... mgr Adam Szwed

Łódź, maj 2005 r. CZĘŚĆ I Program ochrony środowiska

SPIS TREŚCI:

1. PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA ...... 4 2. INWESTOR I ZLECENIODAWCA...... 5 3. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA...... 5 4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY BUCZEK...... 5 5. ISTNIEJĄCA INFRASTRUKTURA ...... 6 6. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA...... 7 6.1. Zasoby i jakość wód...... 7 6.1.1. Wody podziemne ...... 7 6.1.2. Wody powierzchniowe ...... 8 6.1.3. Retencja wód powierzchniowych ...... 9 6.1.4. Gospodarka wodno-ściekowa...... 9 6.2. Gleby...... 11 6.2.1. Jakość gleb ...... 11 6.2.2. Źródła i stopień zanieczyszczenia gleb...... 11 6.3. Lasy ...... 12 6.3.1. Charakterystyka lasów...... 12 6.3.2. Zagrożenia lasów ...... 12 6.4. Surowce mineralne ...... 13 6.4.1. Występowanie kopalin ...... 13 6.4.2. Wpływ eksploatacji na środowisko ...... 13 6.5. Walory przyrodnicze...... 14 6.6. Powietrze atmosferyczne ...... 15 6.7. Hałas...... 16 6.8. Pole elektromagnetyczne...... 16 6.9. Gospodarka odpadami...... 17 6.9.1. Odpady przemysłowe ...... 17 6.9.2. Odpady komunalne ...... 17 6.9.3. Odpady niebezpieczne ...... 18 6.10. Nadzwyczajne zagrożenia dla środowiska...... 18 6.11. Wnioski...... 19 7. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY...... 20 8. UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE...... 22 8.1. Rozwiązania prawno-instytucjonalne ...... 22 8.2. System finansowania ...... 24 8.3. System ocen oddziaływania na środowisko (OOS)...... 26 8.4. Planowanie przestrzenne...... 27 8.5. Monitoring ...... 27 9. ZADANIA REALIZACYJNE DO 2011 ROKU...... 29 10. LITERATURA I MATERIAŁY ARCHIWALNE ...... 33

2 SPIS TABEL:

1. Pomniki przyrody 2. Wnioski z analizy stanu środowiska 3. Proponowane mierniki monitorowania programu 4. Zadania realizacyjne programu ochrony środowiska z projektem harmonogramu i symulacją kosztów wdrożenia

3 1. PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA Konstytucja R.P. stwierdza, że „(…) ochrona środowiska przyrodniczego jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewniać bezpieczeństwo ekologiczne współczesnym i przyszłym pokoleniom”. W odniesieniu do samorządów wszystkich szczebli, powyższa dyrektywa została rozwinięta w ustawach ustrojowych i działowych. Wynika z nich jednoznacznie, że samorządy te są odpowiedzialne za racjonalne korzystanie z zasobów środowiska przyrodniczego, zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju. Podstawę prawną niniejszego „Programu…” stanowią ustawy: ƒ Ustawa z dnia 8.03.1990 r. o samorządzie gminnym1 ƒ Ustawa z dnia 27.04.2001 r. „Prawo ochrony środowiska”2. Pierwsza z ustaw zobowiązuje samorząd gminny do prowadzenia samodzielnej polityki rozwoju gminy, na którą składa się między innymi racjonalne i zgodne z zasadą równoważnego rozwoju korzystanie z zasobów naturalnych. Ustawa „Prawo ochrony środowiska” konkretyzując i rozwijając generalne dyrektywy nakłada na jednostki administracji terenowej obowiązek prowadzenia działań służących poprawianiu standardów związanych z zaopatrzeniem mieszkańców w wodę, odprowadzaniem ścieków, unieszkodliwianiem odpadów, poprawą jakości powietrza i klimatu akustycznego, udostępniania informacji o środowisku oraz umożliwianiu udziału społeczności w procesach ocen oddziaływania na środowisko. Na tej podstawie samorządy gminne wykonują zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz gospodarki odpadami. Niniejszy „Program ochrony środowiska dla gminy Buczek” jest opracowaniem kompleksowo przedstawiającym problematykę ekologiczną, a tym samym istotnym źródłem wiedzy o przyrodniczych i środowiskowych uwarunkowaniach gminy. Uwzględniono w nim wytyczne polityki ekologicznej państwa oraz programów ochrony środowiska i planów gospodarki odpadami dla województwa łódzkiego i powiatu łaskiego.

1 Dz. U. Nr 142, poz. 1591 z późniejszymi zmianami 2 Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami

4 2. INWESTOR I ZLECENIODAWCA Podstawę formalną opracowania stanowi umowa nr OK/1163/7/04, zawarta w dniu 23.02.2004 r. pomiędzy Gminą Buczek a Przedsiębiorstwem Geologicznym POLGEOL S.A. w Warszawie (Zakład w Łodzi).

3. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA Głównym i nadrzędnym celem niniejszego opracowania jest określenie polityki ekologicznej gminy Buczek. Program obejmuje następujące zagadnienia: ƒ ochronę środowiska przyrodniczego; ƒ gospodarkę leśną; ƒ gospodarkę wodną; ƒ ochronę środowiska przed zanieczyszczeniem; ƒ sprawy bezpieczeństwa ekologicznego; ƒ kształtowanie świadomości ekologicznej; ƒ propagowanie proekologicznych form działalności gospodarczej.

4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY BUCZEK Gmina Buczek położona jest w środkowej części województwa łódzkiego, w odległości około 35 km na południowy-zachód od Łodzi. W ujęciu fizyczno- geograficznym (K o n d r a c k i , 2000) teren gminy położony jest w obrębie Wysoczyzny Łaskiej. Administracyjnie gmina należy do powiatu łaskiego; wschodnia i południowa granica gminy jest jednocześnie granicą powiatów łaskiego i bełchatowskiego. Od strony północnej gmina Buczek graniczy z gminą Łask, od zachodu z gminą Sędziejowice i od południa oraz wschodu z gminą Zelów. Obszar gminy obejmuje 91 km2 (0,5% powierzchni województwa i 14,7% powierzchni powiatu). Liczba ludności w marcu 2004 r. wynosiła około 4,9 tys. osób, co daje przeciętną gęstość zaludnienia na poziomie 53 osób/km2.

5

5. ISTNIEJĄCA INFRASTRUKTURA Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 44 Łask – Piotrków Tryb. (na odcinku 3,5 km w brzeżnej, północno-wschodniej części terenu gminy). Istotną oś komunikacyjną stanowią drogi wojewódzkie: nr 483 Łask – Szczerców – Częstochowa (9,5 km) oraz jej odgałęzienie nr 484 relacji Buczek – Zelów – Bełchatów (2,6 km). Sieć dróg uzupełniają drogi powiatowe (23,8 km) oraz gminne (49,5 km – w tym 9,6 km dróg o nawierzchni bitumicznej). Na terenie gminy brak jest czynnych linii kolejowych. Wybudowana na przełomie lat 1950-60 bocznica kolejowa Łask – Zelów praktycznie nigdy nie funkcjonowała i w ostatnich latach została zlikwidowana. W skali kraju i regionu gmina Buczek wyróżnia się lotniskiem wojskowym, położonym w północnej części gminy w widłach dróg nr 44 i 483. Przeważająca część gospodarstw domowych w gminie zaopatrywana jest w wodę do celów bytowo-gospodarczych przez sieć wodociągów. Aktualnie na terenie gminy funkcjonują dwa oddzielne wodociągi: „Buczek” i „Brodnia”. W zakresie odprowadzania i neutralizacji ścieków nie ma na terenie gminy urządzeń o randze ponadlokalnej. Jedynym obiektem jest mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Buczku. Równolegle z budową oczyszczalni prowadzona była kanalizacja sanitarna, do której przyłączonych jest 148 gospodarstw domowych i 13 gospodarstw rolnych. System oczyszczania ścieków w pozostałych częściach gminy oparty jest na rozwiązaniach indywidualnych. W gminie nie ma głównych punktów zasilania (GPZ) oraz linii wysokiego napięcia. Sieć linii średniego napięcia 15 kV odpowiedzialna za zaopatrzenie gminy w energię elektryczną powiązana jest z pobliskimi stacjami GPZ w Zelowie, Kozubach, Łasku i Pabianicach. Przez teren gminy przebiegają ważne regionalne połączenia telekomunikacyjne liniami światłowodowymi. Należy do nich odcinek optotelefonicznego kabla światłowowodowego relacji Piotrków Tryb. – Zelów – Łask – Sieradz, wybudowany w granicach gminy w 1998 roku. Obecnie nie ma w gminie Buczek sieci gazowniczej. Mieszkańcy dla potrzeb gospodarstw domowych korzystają z gazu płynnego propan-butan, dostarczanego do odbiorców w butlach 11 kg. Planowana jest budowa gazociągu wysokiego ciśnienia 6,3

6 Mpa o średnicy 150 mm Łask – Zelów ze stacją redukcyjno-pomiarową pierwszego stopnia w Buczku jako odgałęzienia gazociągu Łódź – Sieradz. Na potrzeby gospodarki komunalnej gmina posiada składowisko odpadów o powierzchni 1,2 ha w miejscowości Brodnia Górna, eksploatowane od 1990 roku. Odpady gromadzone są w systemie podpoziomowo-nadpoziomowym. Wydajność roczna składowiska określona jest na 1500 m3; do 2001 roku zgromadzono łącznie3 około 14000 m3 odpadów. Składowisko spełnia wymogi ochrony środowiska, a przewidywane zakończenie eksploatacji nastąpi w 2010 roku.

6. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA 6.1. Zasoby i jakość wód

6.1.1. Wody podziemne Na obszarze gminy Buczek występują wody podziemne związane z utworami wodonośnymi górnokredowymi i czwartorzędowymi. Zasadnicze znaczenie mają wody czwartorzędowe (największe zasoby, najpłytsze występowanie, najłatwiejsza odnawialność), jakkolwiek eksploatowane są również ujęcia wód z utworów kredy. Wody czwartorzędowe tworzą kilka poziomów wodonośnych, co jest związane z dużą miąższością tych utworów i naprzemiennym ułożeniem warstw przepuszczalnych i trudnoprzepuszczalnych. Na całym terenie gminy pierwszy horyzont wód podziemnych występuje w obrębie serii piaszczystych, występujących wspólnie z glinami glacjalnymi lub bezpośrednio pod nimi. Na przeważającej części obszaru wody czwartorzędowe występują na niewielkiej głębokości od 0 do 2 m p.p.t. Dotyczy to zarówno stref dolinnych jak i obszarów wysoczyznowych, gdzie płytkie występowanie wód gruntowych jest związane z gliniastymi osadami moreny dennej. Wody w utworach kredy związane są ze zwietrzelinowym rumoszem wapiennym i wapienno-marglistym. Ze względu na dogodne warunki podłoża (gliny pylaste ciężkie, silnie lub bardzo silnie zwarte, bez domieszek piaszczystych), składowisko odpadów w Brodni Górnej nie oddziałuje negatywnie na walory hydrogeologiczne obszaru (F a m u l i c k i , 2000; Famulicki Raczyń s k i , 2002). Główne zagrożenia jakości wód podziemnych

3 Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2002 roku

7 wynikają natomiast z braku kanalizacji sanitarnej (zwłaszcza na terenach zaopatrzonych w sieć wodociągową, gdzie zużycie wody jest największe) oraz prowadzonej gospodarki rolnej. Ogniska zanieczyszczeń koncentrują się wokół budynków gospodarskich (kurniki, obory, chlewy, szamba, gnojowniki, śmietniki). Zagrożenie stanowi też nadmierna chemizacja terenów uprawnych, powodująca migrację toksycznych związków chemicznych z wodami opadowymi w głąb gruntu oraz samodzielne zagospodarowywanie ścieków bytowych przez wylewanie ich do kanałów melioracyjnych i na pola.

6.1.2. Wody powierzchniowe Teren gminy Buczek położony jest całkowicie w obrębie dorzecza Odry; zlewni rzeki Grabi (prawego dopływu Widawki wpadającej kolejno do Warty), w obszarze zasobowym zbiornika Jeziorsko. Sieć rzeczną terenu gminy stanowią: ƒ Końska – rzeka V rzędu, lewobrzeżny dopływ Grabi, odwadniająca wschodnią i południową część gminy. Cechą charakterystyczną tej rzeki jest asymetrycznie rozwinięte dorzecze, zasilanym wyłącznie przez dopływy prawobrzeżne. Tereny źródliskowe Końskiej znajdują się w rejonie miejscowości Wola Bachorska w południowo-wschodniej części gminy. ƒ Czajka (zwana także Końską Prawą) – rzeka VI rzędu, prawobrzeżny dopływ Końskiej, odwadniająca środkową część gminy.

Głównym zagrożeniem i źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych na obszarze gminy są nieoczyszczone ścieki komunalne, odprowadzane z gospodarstw domowych bezpośrednio na pola i łąki lub do sieci melioracyjnej (a w konsekwencji do rzek) oraz spływ powierzchniowy z nadmiernie nawożonych użytków uprawnych i zielonych.

8 6.1.3. Retencja wód powierzchniowych Zasoby sieci rzecznej na terenie gminy nie zaspokajają potrzeb rolnictwa, stąd konieczność użytkowania sztucznych zbiorników wodnych. Do największych należą stawy (pow. ok. 3,99 ha), zlokalizowane w miejscowości Buczek. Łączną powierzchnię zbiorników wodnych na terenie gminy ocenia się na około 36 ha4. Przyjęty do realizacji w 1997 roku „Wojewódzki Program Małej Retencji” (obejmujący okres czasowy do 2010 roku), nie przewiduje budowy nowych zbiorników wodnych na terenie gminy. Plany stworzenia dużego zbiornika wodnego „Sycanów” (pow. 70 ha) na rzecze Końskiej ujęte zostały natomiast w rządowym programie budowy dużych zbiorników wodnych. Nie został jednak ustalony okres realizacji tych założeń; w planach nie uwzględniono także kosztów wykupu gruntów od prywatnych właścicieli.

6.1.4. Gospodarka wodno-ściekowa W skład wodociągu „Buczek” wchodzą ujęcie wody (42,7 m3/h, poziom czwartorzędowy) i stacja uzdatniania wody w miejscowości Buczek oraz sieć rozdzielcza wodociągów wraz z przyłączami w miejscowościach Buczek-Wygwizdów, Buczek, Bachorzyn oraz Józefatów5. Północną część gminy w wodę zaopatruje wodociąg „Brodnia”, na który składają się ujęcie (46,0 m3/h, czwartorzęd – górna kreda) i stacja uzdatniania wody w Brodni Górnej oraz wodociąg rozdzielczy w miejscowościach Brodnia Dolna, Wilkowia, Nalesie, Czestków F, Czestków B i Czestków A. Studnia w Gucinie ma charakter lokalny i zaopatruje jedynie szkołę podstawową w tej miejscowości (ujęcie wód z utworów kredy). Dodatkowo, na terenie lotniska istnieją cztery ujęcia zabezpieczające ochronę przeciwpożarową i doraźne zaopatrzenie w wodę budynków wojskowych zlokalizowanych na terenie portu.

Indywidualne ujęcia wody dla celów bytowo-gospodarczych posiadają: ƒ gospodarstwo ogrodnicze w Luciejowie-Grabowcu; ƒ P.P.H.U. „Dortex” w Gucinie; ƒ gorzelnia „ARAK” w Brodni Dolnej;

4 Dane Urzędu Gminy w Buczku 5 Program ogólny wodociągu gminnego Buczek, 1997

9 ƒ szkoła podstawowa w Czestkowie; ƒ „BROWEG” Buczek; ƒ G.S. „Samopomoc Chłopska”.

Gmina posiada program budowy kanalizacji sanitarnej dla gospodarstw indywidualnych w miejscowościach Czestków B i Bachorzyn. Obecna gospodarka wodno-ściekowa opiera się głównie na rozwiązaniach lokalnych (szambach), skąd nieczystości wywożone są samochodami asenizacyjnymi do punktu zlewnego przy oczyszczalni ścieków w Buczku.

Największymi producentami ścieków na terenie gminy Buczek są: ƒ oczyszczalnia ścieków w Buczku – mechaniczno-biologiczna, typu stawowo-korzeniowego o aktualnej wydajności około 70 m3/d (docelowo 130 m3/d). Ścieki komunalne i przemysłowe odprowadzane są do rzeki Końskiej. ƒ gorzelnia „ARAK” w Brodni Dolnej – ścieki przemysłowe (ok. 60 m3/d) odprowadzane są do 3-komorowego osadnika, a następnie do rzeki Czajki. Do 2001 roku gorzelnia wytworzyła i zmagazynowała 2763 Mg odpadów przemysłowych6. ƒ Szkoła Podstawowa w Czestkowie B – nieczystości bytowe klarowane są w osadnikach Imhoffa i następnie odprowadzane do rzeki Czajki w ilości dobowej około 10,5 m3. W składzie chemicznym ścieków badania wykazały ponadnormatywną zawartość Fe3+. ƒ Zakład Mięsno-Wędliniarski w Czestkowie B – ścieki przemysłowe gromadzone są w szczelnych zbiornikach, a następnie wywożone i neutralizowane w Łasku. Budynki lotniska wojskowego w Buczku obsługuje lokalna oczyszczalnia ścieków o wydajności około 18 m3/d.

6 Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2002 roku

10 6.2. Gleby

6.2.1. Jakość gleb Dominującą grupą w strukturze gleb gminy Buczek są gleby III i IV klasy bonitacyjnej, pokrywające ponad 52,8% powierzchni użytków rolnych (w tym 16,6% to gleby klasy III). Gleby III klasy zajmują powierzchnię 840 ha (13,5% ogólnej powierzchni użytków rolnych). Są to gleby brunatne, pseudobielicowe oraz czarne ziemie, zaliczane do kompleksów uprawowych pszennych i żytnich bardzo dobrych. Największe powierzchnie tych gleb występują w zachodniej i północnej (Wola Buczkowska, Sycanów, Czestków A, Brodnia) oraz środkowej części gminy (Buczek, Kowalew). Gleby hydrogeniczne i pochodzenia organicznego (torfowe, murszowe, mady) występują głównie w dolinach Końskiej i jej dopływów oraz w lokalnych zagłębieniach terenu.

6.2.2. Źródła i stopień zanieczyszczenia gleb Podstawowym źródłem zanieczyszczenia gleb jest nieracjonalna gospodarka na użytkach rolnych. Powodem degradacji może być zarówno przedawkowanie nawożenia upraw, jak ich niedostateczne nawożenie. Gleby zakwaszone powinny być regularnie wapnowane, a środki ochrony roślin stosowane zgodnie z zalecanymi dawkami. Środowisko glebowe może być też zanieczyszczone przez zagospodarowywanie we własnym zakresie ścieków bytowych na obszarach nieskanalizowanych (wylewanie ścieków na pola oraz do sieci melioracyjnej). Podobne skażenia mogą wystąpić w rejonach nielegalnych składowisk odpadów komunalnych. Lokalnie, wzdłuż szlaków drogowych o dużym natężeniu ruchu, może wystąpić zanieczyszczenie metalami ciężkimi. Nie stwierdzono ponadnormatywnego stężenia metali ciężkich w okolicy składowiska odpadów w Brodni Górnej (F a m u l i c k i 2000; F a m u l i c k i R a c z y ń ski 2002).

11 6.3. Lasy

6.3.1. Charakterystyka lasów Na terenie gminy Buczek lasy z nasadzeniami zajmują łącznie powierzchnię około 2050-2060 ha (w tym lasy 1996 ha). Większość tej powierzchni (ok. 65%) stanowi własność Skarbu Państwa i jest administrowana przez Nadleśnictwo Kolumna (Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Łodzi). Pozostała część (ok. 35%) jest własnością prywatną. Stopień lesistości gminy wynosi 22%. Na terenie gminy działają następujące leśnictwa: ƒ Leśnictwo Brodnia ƒ Leśnictwo Teodory ƒ Leśnictwo Luciejów ƒ Leśnictwo Sędziejowice. Układ florystyczny lasów na terenie gminy jest mało urozmaicony. W przeważającej części dominuje bór świeży, a wiodącym gatunkiem w drzewostanie jest sosna (93%). Średni wiek drzewostanów wynosi 59 lat. Ponadto na terenie gminy istnieją dwa skupiska zieleni wysokiej o charakterze parkowym (Buczek, Grzeszyn).

W obrębie Lasów Państwowych wyróżniono uroczyska: ƒ Uroczysko „Buczek” – wiek 60-80 lat; ƒ Uroczysko „Dąbrówka” – wiek 60-90 lat; ƒ Uroczysko „Gucin” – wiek 20-40 lat; ƒ Uroczysko „Teodory” – wiek 20-60 lat; ƒ Uroczysko „Sycanów” – wiek 20-60 lat.

6.3.2. Zagrożenia lasów Z uwagi na przewagę wiatrów zachodnich, lasy gminy Buczek narażone są na oddziaływanie zanieczyszczeń emitowanych przez zakłady przemysłowe w Sieradzu i Zduńskiej Woli, a także przez elektrownię w Koninie i przemysł Aglomeracji Łódzkiej. Wszystkie skupiska leśne na terenie gminy należą do II strefy zagrożenia przemysłowego.

12 Największymi producentami zanieczyszczeń pyłowo-gazowych są: ƒ Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Sieradzu; ƒ Elektrociepłownia „Zduńska Wola” w Zduńskiej Woli; ƒ Zespół Elektrowni w Koninie. Z uwagi na spadek opłacalności produkcji rolniczej i wzrost zainteresowania gospodarką leśną należy przewidywać przekształcenie funkcjonalne gruntów rolnych najsłabszych klas bonitacyjnych i ich przeznaczenie pod dalsze zalesienia (tendencja ta jest zgodna z polityką państwa w tym zakresie). Do dalszych zalesień przeznaczone jest docelowo około 300 ha, co pozwoli podwyższyć wskaźnik lesistości gminy Buczek do poziomu około 26%.

6.4. Surowce mineralne

6.4.1. Występowanie kopalin Na terenie gminy Buczek nie ma rozpoznanych dużych złóż surowców naturalnych. Nieliczne udokumentowane złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej zlokalizowane są w rejonie miejscowości Gucin, Sowińce oraz Wola Bachorska. Obecnie zagospodarowane jest jedynie ostatnie z nich (zasoby 97 tys. m3; wydobycie roczne 2 tys. m3); wydobycie prowadzone jest na potrzeby cegielni w Woli Bachorskiej. Złoża w Sowińcach i Gucinie zostały wyeksploatowane i przeznaczone do rekultywacji.

6.4.2. Wpływ eksploatacji na środowisko Prowadzona eksploatacja kopaliny związana jest ze zwiększonym poziomem hałasu z uwagi na konieczność wykorzystania ciężkiego sprzętu urabiającego (koparki, spycharko-ładowarki, samochody ciężarowe). Eksploatacja odkrywkowa powoduje zmianę topografii terenu, ważne jest więc właściwa rekultywacja i zagospodarowanie powstałych skarp i wyrobisk. W bezpośrednim sąsiedztwie wyrobiska może występować także wzmożona emisja pyłów. Wszystkie wyrobiska w których zaniechano eksploatacji powinny być jak najszybciej rekultywowane, w przeciwnym razie stają się często miejscem niekontrolowanego składu odpadów. Cechą charakterystyczną dla nielegalnych

13 wysypisk jest składowanie różnorodnych, często bardzo toksycznych odpadów (opakowania z resztkami nawozów i środków ochrony roślin, padlina, zużyte materiały ropopochodne, opony). Nieformalne składowiska śmieci powinny być na bieżąco lokalizowane i szybko uprzątnięte oraz zabezpieczone przed dalszym składowaniem.

6.5. Walory przyrodnicze Północno-wschodnią część gminy obejmuje Obszar Chronionego Krajobrazu „Środkowej Grabi” (pow. 1571 ha), odznaczający się dużymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi. Ochronie podlegają także obszary dolin rzecznych rzeki Końskiej i Czajki wraz z dolinkami pobocznymi, stanowiące fragment systemu lokalnych korytarzy ekologicznych (mających swoje przedłużenie w gminach sąsiednich). Ponadto na terenie gminy Buczek ochroną prawną objętych jest 14 pomników przyrody (tabela 1).

Tabela 1

Gmina Buczek. Pomniki przyrody

Pomnik przyrody Cechy Lokalizacja Aleja lipowa 53 szt. przy drodze nr 483 w m. Buczek Wiąz szypułkowy obwód 300 cm park w m. Buczek Jesion wyniosły obwód 380 cm park w m. Buczek Lipa drobnolistna obwód 530 cm park w m. Buczek Robinia akacjowa obwód 470 cm park w m. Buczek Wiąz szypułkowy obwód 380 cm park w m. Buczek Dąb szypułkowy obwód 630 cm park w m. Grzeszyn Dąb szypułkowy obwód 420 cm park w m. Grzeszyn Dąb szypułkowy obwód 440 cm park w m. Grzeszyn Dąb szypułkowy obwód 500 cm park w m. Grzeszyn Dąb szypułkowy obwód 360 cm park w m. Grzeszyn Wiąz szypułkowy obwód 490 cm przy kościele w m. Buczek Lipa drobnolistna obwód 370 cm przy kościele w m. Buczek Jesion wyniosły obwód 350 cm przy drodze nr 483 w m. Buczek

Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Buczek

14 Od strony zachodniej do granic gminy przylega rezerwat „Jodły Łaskie”, leżący w obrębie uroczyska leśnego „Pruszków” (gmina Sędziejowice). W północnej i zachodniej części gminy, w miejscowościach Luciejów i Czestków, znajdują się chronione prawnie siedliska bociana białego (3 szt.). W największym kompleksie leśnym (Leśnictwo Brodnia) istnieje stanowisko bociana czarnego. Walory przyrodniczo-krajobrazowe gminy Buczek nie zostały uwzględnione w koncepcji krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska. W granicach gminy nie stwierdzono też ostoi przyrody uwzględnionych w systemie informacji przyrodniczej CORINE/NATURA 2000.

6.6. Powietrze atmosferyczne Jakość powietrza na terenie gminy Buczek jest determinowana przez wpływ lokalnych systemów centralnego ogrzewania, niewielkiego przemysłu oraz transportu i komunikacji. Dominująca część budynków ogrzewana jest węglem i koksem (ok. 84%). Ekologiczne paliwa (olej opałowy, gaz) znajdują zastosowanie jedynie w 5% zabudowań. Z uwagi na rozproszone osadnictwo zagrodowe wpływ systemów ogrzewania na jakość powietrza w gminie jest niewielki. Zmniejszanie emisji zanieczyszczeń ze spalania paliw stałych postępować będzie wraz z gazyfikacją gminy; w chwili obecnej należy propagować większe wykorzystania paliw ekologicznych. Źródłem zanieczyszczeń atmosfery są także lokalne kotłownie i zakłady przemysłowe oraz obiekty ogrodnicze (szklarnie): ƒ gorzelnia w Brodni Dolnej; ƒ cegielnia w Woli Bachorskiej; ƒ kotłownia Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Buczku; ƒ piekarnie w Buczku (2); ƒ kotłownia lotniska wojskowego; ƒ zespoły szklarniowe w Luciejowie Środkowym (3), Kowalewie (3), Luciejowie-Grabowcu (2) i Buczku (1). Wielkość i rozprzestrzenienie emisji zanieczyszczeń spowodowanych transportem drogowym nawiązuje do przebiegu i rangi dróg na obszarze gminy.

15 Najwyższe wskaźniki zanieczyszczeń notuje się wzdłuż odcinka drogi krajowej nr 44 Łask – Piotrków Tryb., zaś odpowiednio niższe w rejonach dróg wojewódzkich nr 483 i 484. Potencjalne zagrożenie jakości powietrza przez emisję zanieczyszczeń gazowych ze składowiska odpadów w Brodni dotyczy terenu o powierzchni około 1 km2. Praktyczny zasięg uciążliwości składowiska może dotyczyć obszaru zakreślonego ekwidystantą 500 m od jego granic7.

6.7. Hałas Stan środowiska akustycznego gminy Buczek jest względnie dobry. Nie występują tutaj zakłady uciążliwe, w których używane są wytwarzające hałas systemy wentylacyjne oraz przedsiębiorstwa posiadające bazę transportową. W strukturze działalności (poza rolnictwem) dominują niewielkie zakłady produkcyjne, usługowe i handlowe. Poziom emitowanego przez nie hałasu nie przekracza dopuszczalnych norm. Największe natężenie hałasu komunikacyjnego notuje się w bezpośrednim sąsiedztwie dróg, a wielkość emisji odpowiada natężeniu ruchu (najwyższa – korytarz drogi krajowej nr 44). Północna część gminy Buczek pozostaje w strefie oddziaływania hałasu z lotniska wojskowego z siedzibą w Łasku. Najbardziej uciążliwe są hałasy emitowane w czasie startu i lądowania samolotów, zwłaszcza w porze nocnej.

6.8. Pole elektromagnetyczne Źródłem pól elektromagnetycznych o charakterze liniowym i najwyższym natężeniu na terenie gminy Buczek są linie elektroenergetyczne średniego napięcia 15 kV. Podwyższone wskaźniki promieniowania niejonizującego mogą być rejestrowane w rejonach źródeł punktowych, tzn. energetycznych stacji transformatorowych średniego napięcia 15/0,4 kV oraz lokalnych urządzeń rozdzielczych niskiego napięcia 0,4/0,23 kV. Podobne wartości pola elektromagnetycznego mogą występować też w

7 Ekspertyza oddziaływania na środowisko gminnego wysypiska odpadów w Brodni, 2000

16 najbliższym sąsiedztwie przekaźnikowej stacji bazowej telefonii komórkowej Plus GSM 900/1800 MHz w Buczku (obok Urzędu Gminy). Urządzenia emitujące pole elektromagnetyczne pracujące w ośrodkach medycznych, będące na wyposażeniu wojska, policji i straży pożarnej oraz używane przez indywidualnych użytkowników kanałów CB nie stanowią zagrożenia dla środowiska. Takiego zagrożenia nie stwarzają również urządzenia telefonii kablowej.

6.9. Gospodarka odpadami Problematyka gospodarki odpadami dla obszaru gminy Buczek została przedstawiona szerzej w drugiej części opracowania. Poniżej został jedynie zasygnalizowany zarys tematyki i główne zagadnienia.

6.9.1. Odpady przemysłowe Na terenie gminy Buczek nie funkcjonują większe, uciążliwe dla środowiska zakłady przemysłowe. Działa tu natomiast około 280 niewielkich podmiotów gospodarczych8 o znaczeniu lokalnym. Większość z nich to niewielkie zakłady usługowe i handlowe, które wytwarzają niewielkie ilości odpadów. Odpady te w większości trafiają do strumienia odpadów komunalnych.

6.9.2. Odpady komunalne Na obszarze gminy w 2004 r. wytworzono i zebrano 650 Mg odpadów komunalnych9. Odpady te są odbierane przez uprawnione przedsiębiorstwo, przewożone i składowane na składowisku gminnym w Brodni Górnej. Na terenie gminy Buczek prowadzona jest od lipca 2001 roku selektywna zbiórka odpadów w pojemnikach typu „dzwon”. Zbiórka prowadzona jest w niepełnym zakresie i obejmuje szkło oraz tworzywa sztuczne. Przygotowano osiem miejsc gromadzenia odpadów, tzw. „wysepek ekologicznych”. W wyniku zbiórki w 2003 roku zebrano i przekazano do ponownego wykorzystania 40,8 Mg surowców wtórnych.

8 Rocznik statystyczny województwa łódzkiego, 2003 9 Dane ankietowe

17

6.9.3. Odpady niebezpieczne W gminie Buczek prowadzi działalność 8 podmiotów gospodarczych, wytwarzających odpady niebezpieczne. Są to między innymi placówki medyczne i weterynaryjne, punkt skupu złomu i surowców wtórnych oraz przedsiębiorstwa budowlane prowadzące usługi w zakresie usuwania wyrobów azbestowych. Dotychczas nie rozwiązano problemu unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (z wyjątkiem odpadów medycznych, przekazywanych do spalarni przy szpitalu w Łasku).

6.10. Nadzwyczajne zagrożenia dla środowiska Za nadzwyczajne zagrożenie środowiska rozumie się zdarzenie nie będące klęską żywiołową, a mogące wywołać znaczne zniszczenie w środowisku (lub duże pogorszenie jego jakości) stwarzające niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia ludzi. Potencjalne zagrożenie środowiska może wystąpić z dwóch źródeł: w czasie transportu materiałów niebezpiecznych oraz poważnej awarii miejscowych obiektów. Przez obszar gminy prowadzi droga krajowa nr 44 Łask – Piotrków Tryb., którą przewożone są materiały niebezpieczne (głównie różnego rodzaju paliwa). Ewentualna katastrofa drogowa z udziałem pojazdów przewożących materiały toksyczne, łatwopalne lub wybuchowe może doprowadzić do skażenia gleby, wód powierzchniowych i podziemnych, atmosfery i biosfery. Podobne niebezpieczeństwo zachodzi w rejonie lotniska wojskowego w Łasku, gdzie przechowywane są znaczne ilości paliw i olejów silnikowych. Materiały te w przypadku awarii systemów bezpieczeństwa (eksplozji, pożaru) z dużym prawdopodobieństwem mogą przedostać się do gruntu, wód i powietrza, zagrażając tym samym zdrowiu i życiu mieszkańców gminy.

18 6.11. Wnioski

Tabela 3

Wnioski z analizy stanu środowiska

Mocne strony Słabe strony Zasoby i jakość wód – wysoka zasobność użytkowych zasobów – brak izolacyjności i niska jakość pierwszego wodonośnych, umożliwiająca pokrycie poziomu wodonośnego zapotrzebowania ilościowego i jakościowego – deficytowe zasoby wód powierzchniowych i ludności gruntowych – wysoka jakość użytkowych poziomów wód – niska jakość wód powierzchniowych podziemnych – brak monitoringu jakości wód Gospodarka wodno-ściekowa – wystarczający stopień dużej retencji wód – niski stopień małej retencji wód powierzchniowych powierzchniowych – niski stopień oczyszczania ścieków – brak oczyszczalni ścieków dla dużej części mieszkańców – słabe pokrycie terenu infrastrukturą kanalizacyjną Powietrze atmosferyczne – brak uciążliwych zakładów przemysłowych – niekorzystna struktura paliw w systemach grzewczych – występowanie obszarów zagrożenia hałasem w obrębie szlaków komunikacyjnych Gospodarka odpadami – prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów – składowanie odpadów jako dominujący sposób ich unieszkodliwiania (brak spalarni, – prowadzenie akcji edukacji ekologicznej dla kompostowni, itp.) młodzieży szkolnej i pozostałych mieszkańców – nierozwiązany problem unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych z wyjątkiem odpadów medycznych Powierzchnia ziemi – niski stopień degradacji powierzchni ziemi – potencjalne zagrożenie erozją wietrzną – korzystne warunki glebowe dla produkcji rolnej powierzchni glebowych – niski odsetek powierzchni glebowych wymagających rekultywacji Zasoby przyrodnicze – korzystna struktura własności lasów – mało urozmaicony układ florystyczny lasów – zadowalający stan zdrowotny i sanitarny lasów – zagrożenia lasów przez przemysł – planowane dolesienia

19 7. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY Wiodącą cechą polityki ekologicznej gminy jest przyjęta w Konstytucji R.P. zasada zrównoważonego rozwoju. Jej założeniem jest prowadzenie działań zmierzających do zachowania zasobów i walorów środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich zarówno obecne, jak i przyszłe pokolenia. Jednocześnie należy mieć na uwadze zachowanie trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej. Polityka ekologiczna gminy sprowadza się do sfery racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych i dbałości o jakość środowiska. W sferze racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych dotyczy to przede wszystkim:

A. racjonalizacji użytkowania wody ƒ poprawy standardów zaopatrzenia w wodę poprzez budowę nowych wodociągów i modernizację istniejących; ƒ ograniczenia marnotrawstwa i strat w systemach wodnych oraz zmniejszenie deficytu wód powierzchniowych poprzez utrzymanie naturalnych zbiorników retencyjnych i budowę nowych; ƒ preferowanie zalesień na obszarach źródliskowych, infiltracyjnych i wododziałowych; ƒ budowę i modernizację oczyszczalni ścieków komunalnych; ƒ budowę kanalizacji sanitarnej.

B. racjonalizacji użytkowania gleb ƒ przeciwdziałanie przekwalifikowaniu obszarów gleb o wysokich wartościach użytkowych do wykorzystania ich na inne cele inwestycyjne; ƒ przywracanie wartości użytkowej glebom zdegradowanym.

C. rekultywacji ƒ rekultywacji nieformalnych składowisk; ƒ rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych; ƒ dostosowania formy zagospodarowania gleby do ich naturalnego, biologicznego potencjału.

20 D. wzbogacenia i racjonalizacji gospodarowania zasobami leśnymi ƒ stałe powiększanie zasobów leśnych poprzez realizację programów dolesień; ƒ zwiększenie powierzchni lasów będących pod zarządem Lasów Państwowych.

E. ochrony zasobów kopalin ƒ wyeliminowanie wydobycia z punktów niezalegalizowanych, w odniesieniu do których istnieje system koncesjonowania.

F. racjonalnej gospodarki odpadami ƒ likwidacja nieformalnych „dzikich” składowisk odpadów; ƒ rekultywacja składowisk niewłaściwie urządzonych oraz składowisk wyeksploatowanych; ƒ zorganizowanie regionalnej (ponadgminnej) sieci zakładów utylizacji odpadów; ƒ minimalizacja ilości powstających odpadów poprzez selektywną zbiórkę „u źródła” i zagospodarowanie surowców wtórnych; ƒ zorganizowanie systemu odbioru odpadów niebezpiecznych.

G. ochrony powietrza atmosferycznego ƒ wprowadzenie do przemysłu i gospodarki komunalnej technologii ograniczającej emisję zanieczyszczeń (w tym bazujących na paliwach ekologicznych).

H. ochrony środowiska przed nadzwyczajnymi zagrożeniami ƒ kształtowanie postaw społeczeństwa w sytuacji wystąpienia klęsk żywiołowych i nadzwyczajnych awarii.

I. ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej ƒ zwiększanie obszarów objętych ochroną; ƒ zwiększanie skuteczności ochrony na obszarach już objętych programami ochrony;

21 ƒ popularyzację wiedzy ekologicznej i motywowanie społeczności lokalnej do działań na rzecz utrzymania walorów przyrodniczych.

8. UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE 8.1. Rozwiązania prawno-instytucjonalne Realizacja programu odbywać się będzie przez wykorzystanie instrumentów prawnych, finansowych i społecznych. W „II Polityce ekologicznej państwa” (przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 r. a następnie przez Sejm R. P. w sierpniu 2001 r.) ustalone zostały ważniejsze limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska10. Limity te stanowią punkt odniesienia w zakresie realizacji celów wojewódzkiej, powiatowej i gminnej polityki ekologicznej: ƒ zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu z 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle); ƒ ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu z 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD11 (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB); ƒ ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do stanu z 1990 r. i o 25% w stosunku do stanu z 2000 r. (w przeliczeniu jak wyżej); ƒ dwukrotne zwiększenie udziału odpadów przemysłowych odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych w porównaniu ze stanem z 1990 r.; ƒ odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych; ƒ pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych; ƒ zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych w stosunku do stanu z 1990 r. (o 50% z produkcji

10 Maksymalny termin osiągnięcia wyznaczonych celów określono na 2010 rok 11 Organisation for Economic Co-operation and Development – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

22 przemysłowej, o 30% z miejskiej i wiejskiej gospodarki komunalnej i o 30% ze spływu powierzchniowego);

ƒ ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki SO2 o 56%, tlenków

azotu NOX o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% oraz amoniaku o 8% (wszystkie w stosunku do stanu z 1990 r.); ƒ wycofanie z użytkowania do 2005 r. etyliny i przejście na wyłączne stosowanie paliw bezołowiowych. Zgodnie z Ustawą z dnia 8.03.1990 r. o samorządzie gminnym w kompetencjach gminy leżą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym i nie zastrzeżone aktami prawnymi na rzecz innych podmiotów, przy czym – o ile prawo nie stanowi inaczej – to do gminy należy rozstrzyganie o tym, czy dana sprawa ma znaczenie lokalne. W szczególności zadaniem własnym gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej w zakresie wymienionym w art. 7 wyżej wymienionej ustawy. Zadania samorządów gminnych obejmują między innymi: ƒ opracowanie gminnego programu ochrony środowiska; ƒ uwzględnienie warunków przyrodniczych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (opracowania ekofizjograficzne, prognozy oddziaływania na środowisko); ƒ wspieranie zalesień i zadrzewień na gruntach o niewielkim znaczeniu dla rolnictwa (wprowadzanie zalesień do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego); ƒ uporządkowanie gospodarki ściekowej; ƒ realizację programu gospodarki odpadami (likwidacja nielegalnych składowisk); ƒ budowę małych zbiorników retencyjnych; ƒ ochronę obszarów cennych przyrodniczo (ustanawianie form ochrony przyrody takich jak obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, stanowiska dokumentacyjne i pomniki przyrody); ƒ tworzenie pasów zieleni wysokiej wokół tras komunikacyjnych oraz obiektów uciążliwych; ƒ uwzględnienie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi (obszarów bezpośredniego i potencjalnego zagrożenia powodzią) w

23 opracowaniach planistycznych, m.in. w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego.

8.2. System finansowania Finansowanie inwestycji ekologicznych związanych z ochroną środowiska oraz gospodarką odpadami może odbywać się w oparciu o środki krajowe oraz fundusze strukturalne Unii Europejskiej. Największą instytucją realizującą politykę ekologiczną w kraju (wspomagającą jej finansowanie) jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). W zakresie ochrony powierzchni ziemi przed odpadami (w tym ochrony środowiska) NFOŚiGW udziela pożyczek, dotacji i dopłat. Priorytetem są między innymi: ƒ likwidacja uciążliwych starych składowisk; ƒ zbiórka i wykorzystanie zużytych materiałów smarnych; ƒ przeciwdziałanie powstawaniu oraz unieszkodliwianie odpadów przemysłowych i niebezpiecznych; ƒ realizacja programów międzygminnych dotyczących zagospodarowania odpadów komunalnych. Analogicznie do powyższych wytycznych, w każdym województwie działalność prowadzą Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW). Przygotowują one listy zadań priorytetowych, które mogą być dofinansowane z ich środków. Zasady przeznaczania środków finansowych (narodowego, wojewódzkiego oraz powiatowych i gminnych FOŚiGW) określa Ustawa z dnia 27.04.2001 r. „Prawo ochrony środowiska” (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami). Istotne znaczenie w udzielaniu wsparcia finansowego w formie bezzwrotnych dotacji i preferencyjnych pożyczek ma Eko-Fundusz. Jest to fundacja niezależna, działająca według obowiązujących w Polsce przepisów prawa. Obecnie fundatorem jest Minister Skarbu Państwa.

24 Źródłem finansowania inwestycji ekologicznych związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami mogą być też udzielane przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) preferencyjne kredyty (z dopłatami do oprocentowania), kredyty komercyjne jak również kredyty międzynarodowych instytucji finansowych – Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOiR) i Banku Światowego. Wraz z akcesją Polski do struktur Unii Europejskiej pojawiły się możliwości finansowania inwestycji proekologicznych z funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu Spójności. Środki na inwestycje pozyskać można również z programów SAPARD i PHARE. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) to program finansowania inwestycji regionalnych i lokalnych z zakresu ochrony środowiska i gospodarki odpadami. Dotyczy on przede wszystkim rozbudowy i modernizacji składowisk odpadów komunalnych (sortownie, kompostownie, systemy zbiórki i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, likwidacja uciążliwych składowisk). Priorytetem strategii Funduszu Spójności jest przede wszystkim poprawa jakości wód powierzchniowych oraz zwiększenie dostępności wody pitnej i poprawa jej jakości (przez ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza i racjonalizację gospodarki odpadami) oraz wsparcie dla leśnictwa i służb ochrony przyrody. Program SAPARD (Rozwój i Poprawa Infrastruktury Obszarów Wiejskich) umożliwia wykorzystanie środków pomocowych Unii Europejskiej w zakresie m.in. gospodarki odpadami, odprowadzania i oczyszczania ścieków, zaopatrzenia gospodarstw wiejskich w wodę oraz jej uzdatnianie. Dotacje na inwestycje z zakresu ochrony środowiska można uzyskać również za pośrednictwem programu PHARE (Spójność Społeczna i Gospodarcza). Inne instytucje współfinansujące zadania z zakresu ochrony środowiska to: Fundacje:

ƒ Environmental Know-How Fund w Warszawie;

ƒ Agencja Rozwoju Komunalnego w Warszawie;

ƒ Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej;

ƒ Polska Agencja Rozwoju Regionalnego;

ƒ Program Małych Dotacji GEF;

ƒ Fundacja Wspomagania Wsi;

ƒ Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej; Instytucje leasingowe:

25 ƒ Towarzystwo Inwestycyjno-Leasingowe Ekoleasing S.A.;

ƒ BEL Leasing Sp. z o.o.;

ƒ BISE Leasing S.A.;

ƒ Centralne Towarzystwo Leasingowe S.A.;

ƒ Europejski Fundusz Leasingowy Sp. z o.o.

ƒ Finesco S.A.

Zadania objęte niniejszym opracowaniem są spójne z priorytetami działania funduszy ekologicznych, istnieje więc realna szansa na uzyskanie wsparcia finansowego za pośrednictwem tych źródeł.

8.3. System ocen oddziaływania na środowisko (OOS) System ocen oddziaływania na środowisko (OOS) należy do ważnych prewencyjnych instrumentów prawnych. Obok planów zagospodarowania przestrzennego, instytucji opłat i kar oraz finansowania działalności proekologicznych jest podstawowym narzędziem ochrony środowiska. Jako instrument zarządzania środowiskowego stanowi uniwersalną procedurę weryfikacji planowania rozwoju, zagospodarowania przestrzennego oraz projektowania lokalnych inwestycji. Umocowaniem prawnym całej procedury postępowania w sprawie OOS jest Ustawa z dnia 27.04.2001 r. „Prawo ochrony środowiska” (Dz. U. nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami). Projekty miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz prognozy ich oddziaływania wzmacniają opracowania ekofizjograficzne, stanowiące podstawę opracowania planów, dostarczających informacji na temat stanu środowiska oraz jego funkcjonalności. Postępowanie w sprawie OOS dotyczy także procedur lokalizacyjnych przedsięwzięć inwestycyjnych mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz takich, dla których postanowieniem właściwego organu (wojewoda, starosta) wymagany jest raport o takim oddziaływaniu. Bardzo ważnym elementem procedury OOS jest udział społeczeństwa. Ustawa „Prawo ochrony środowiska” gwarantuje każdemu dostęp do informacji o środowisku oraz prawo do konsultacji i negocjacji społecznych.

26

8.4. Planowanie przestrzenne Ustawa z dnia 13.02.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wzmacnia pod względem merytorycznym i prawnym plan zagospodarowania przestrzennego, m.in. poprzez nadanie mu rangi nadrzędnej w stosunku do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Z drugiej strony, utrzymanie zasady o braku konieczności sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego spowoduje rozszerzenie możliwości ustalania lokalizacji inwestycji na podstawie decyzji administracyjnych wydanych bez oparcia o plan miejscowy. W rezultacie może to niejednokrotnie oznaczać prymat interesu indywidualnego nad dobrem ogółu.

8.5. Monitoring Wdrażanie programu wymaga kontroli i oceny stopnia jego realizacji z punktu widzenia postawionych celów. Szczególnie ważny jest monitoring stanu środowiska. Badanie stanu środowiska realizowane jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, który jest systemem pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji o środowisku pozwalającym na ocenę prawidłowości realizowanej polityki ekologicznej. System państwowego monitoringu środowiska koordynują organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Celem państwowego monitoringu jest zapewnienie skuteczności działań na rzecz ochrony środowiska oraz ocena realizacji międzynarodowych zobowiązań wynikających z podpisanych przez Polskę konwencji. Państwowy monitoring środowiska tworzą stacje i stanowiska pomiarowe w sieci krajowej, regionalnej i lokalnej. Obejmuje następujące bloki tematyczne: ƒ powietrze atmosferyczne (imisja zanieczyszczeń); ƒ wody powierzchniowe (rzeki, jeziora, zbiorniki zaporowe); ƒ wody podziemne (jakość i zagrożenia wód); ƒ gleby; ƒ hałas (przemysłowy, komunikacyjny); ƒ przyroda (stan zasobów przyrody, formy ochrony, lasy).

27 Wybrane mierniki monitorowania realizacji zadań programu prezentuje tabela 3. Tabela 3

Proponowane mierniki monitorowania programu

Cel Mierniki

ƒ jakość wód powierzchniowych, zmniejszenie zanieczyszczeń środowiska ƒ udział ścieków komunalnych i przemysłowych nieoczyszczonych ƒ stosunek sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej ƒ ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków (%) ƒ liczba składowisk odpadów komunalnych wymagających likwidacji i rekultywacji ƒ ilość odpadów komunalnych i przemysłowych składowanych (%) ƒ ilość odzyskanego i wykorzystanego papieru i szkła (%) ƒ ilość wytworzonych odpadów komunalnych na 1 mieszkańca w ciągu roku (kg) ƒ ilość unieszkodliwianych odpadów niebezpiecznych (%) ƒ poziom zanieczyszczenia powietrza ƒ poziom hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych o dużym natężeniu ƒ zużycie etyliny i benzyny bezołowiowej ƒ poziom pól elektromagnetycznych promieniowania niejonizującego

ƒ pobór wody dla celów gospodarczych, racjonalna gospodarka wodna produkcji i usług (hm3) ƒ zasoby eksploatacyjne wód podziemnych (hm3/rok) ƒ jakość wód podziemnych ƒ stopień retencjonowania wód ƒ ludność korzystająca z wodociągów (%)

ƒ wskaźnik lesistości zwiększenie lesistości ƒ struktura własnościowa lasów ƒ powierzchnie lasów ochronnych ƒ liczba leśnych kompleksów promocyjnych

28

ƒ powierzchnia obszarów objętych ochroną utworzenie spójnego systemu konserwatorską wg formy ochrony (%) obszarów chronionych ƒ powierzchnia obszarów chronionego krajobrazu ƒ udział obszarów włączonych do europejskiej sieci ekologicznej ECONET- Polska i CORINE/NATURA 2000 ƒ liczba opracowanych planów ochrony

ƒ stopień zabezpieczenia rzek przed poprawa stanu bezpieczeństwa powodzią ekologicznego ƒ zakłady (trasy komunikacyjne stanowiące potencjalne zagrożenie wystąpienia poważnej awarii)

ƒ wysokość nadkładów na edukację podnoszenie poziomu wiedzy ekologiczną ekologicznej ƒ nakłady na działalność szkoleniową i edukacyjną

ƒ ilość produktów posiadających certyfikaty rozwój proekologicznych form jakości działalności gospodarczej ƒ liczba i powierzchnia gospodarstw ekologicznych ƒ liczba gospodarstw agroturystycznych ƒ udział energii odnawialnej w bilansie energetycznym ƒ stopień zmniejszenia energochłonności ƒ stopień zmniejszenia materiałochłonności

Pozyskane dane i informacje stanowią bazę do sporządzenia przez Urząd Gminy różnego rodzaju komunikatów i raportów. Zgodnie z ustawą „Prawo ochrony środowiska” co dwa lata wymagany będzie raport dotyczący realizacji „Programu…”.

9. ZADANIA REALIZACYJNE DO 2011 ROKU Zgodnie z założeniami gminnego programu inwestycyjnego, wynikającego z lokalnego planu zagospodarowania przestrzennego, na terenie gminy Buczek planowane są do 2010 roku następujące inwestycje związane z poprawą stanu środowiska przyrodniczego (tabela 4):

29 Tabela 4

Zadania realizacyjne programu ochrony środowiska z projektem harmonogramu i symulacją kosztów wdrożenia

PODMIOT DZIAŁANIA Zadania (rodzaj przedsięwzięcia, lokalizacja, okres realizacji) Przewidywany Jednostki Źródło finansowania koszt POLE DZIAŁANIA realizujące krótkoterminowe długoterminowe [tys. zł]

(2005 – 2006) (2007 – 2011) Cel działania zakończenie budowy wodociągu Kowalew – budżet gminy, NFOŚiGW, 75 Urząd Gminy Petronelów (2005) środki strukturalne UE zakończenie budowy wodociągu Sycanów budżet gminy, NFOŚiGW, 475 Urząd Gminy WODY – Dąbrowa (2005) środki strukturalne UE POWIERZCHNIOWE zakończenie modernizacji stacji uzdatniania budżet gminy, NFOŚiGW, 500 Urząd Gminy I PODZIEMNE wody w Brodni (2005) środki strukturalne UE budowa wodociągu Wola Bachorska – budżet gminy, NFOŚiGW, 250 Urząd Gminy GOSPODARKA WODNO- Malenia – Sowińce (2005 – 2006) środki strukturalne UE ŚCIEKOWA modernizacja oczyszczalni ścieków w budżet gminy, NFOŚiGW, 300 Urząd Gminy Buczku (2006-2008) środki strukturalne UE Uporządkowanie gospodarki budowa oczyszczalni ścieków i kanalizacji budżet gminy, NFOŚiGW, wodno-ściekowej sanitarnej Czestków B – Osiedle 1300 Urząd Gminy środki strukturalne UE (2006-2008) budowa oczyszczalni ścieków i kanalizacji budżet gminy, NFOŚiGW, 700 Urząd Gminy sanitarnej Bachorzyn (2007-2008) środki strukturalne UE WODY PODZIEMNE

budowa zbiornika retencyjnego „Sycanów” GOSPODARKA WODNA Urząd (inwestycja rządowa, czas realizacji Wojewódzki nieznany) Zwiększenie jakości melioracji i retencji organizacja nowych „wysepek” selektywnej KRAJOBRAZ, GLEBY, budżet gminy Urząd Gminy zbiórki odpadów WODY PODZIEMNE rekultywacja I i II komory składowiska budżet gminy, NFOŚiGW, 100 Urząd Gminy odpadów w Brodni (2006-2008) środki strukturalne UE GOSPODARKA zamknięcie i rekultywacja składowiska budżet gminy, NFOŚiGW, ODPADAMI Urząd Gminy w Brodni środki strukturalne UE

budowa – we współpracy z sąsiednimi Uporządkowanie gospodarki budżet gminy, gminami – obiektu utylizacji i odzysku odpadami środki strukturalne UE odpadów organicznych (kompostowni)

Urząd Gminy upowszechnienie zasad dobrej praktyki rolniczej i rolnictwa ekologicznego budżet gminy, Starostwo (zadanie ciągłe) budżet powiatu Powiatowe wyznaczenie stref ochrony na obszarach w ramach kosztów gleb o wysokich wartościach użytkowych miejscowego POWIERZCHNIA ZIEMI (I-III klasy bonitacyjnej) i zabezpieczenie planu Urząd Gminy przed przejmowaniem ich na cele zagospodarowania GLEBY, LASY inwestycyjne przestrzennego

Ochrona gleb i w ramach kosztów przeznaczenie obszarów gleb dostosowanie sposobu ich miejscowego zdegradowanych i gleb niskich klas użytkowania do naturalnego planu Urząd Gminy bonitacyjnych pod zalesienia, zalesienie potencjału biologicznego, zagospodarowania obecnych ugorów ochrona lasów, przestrzennego ochrona powierzchni ziemi Urząd rekultywacja zdegradowanych gruntów Gminy,

leśnych Nadleśnictwo Kolumna środki własne rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych użytkownicy użytkowników POWIETRZE ATMOSFERYCZNE modernizacja budynków komunalnych, produkcyjnych i mieszkalnych pod kątem środki pomocowe UE, INFRASTRUKTURA ich energooszczędności (termoizolacja), środki własne właścicieli użytkownicy,

TECHNICZNA jakości systemów grzewczych, budynków, Urząd Gminy wprowadzanie ekologicznych źródeł budżet gminy Ograniczenie niskiej emisji z energii (biomasy) budynków mieszkalnych KRAJOBRAZ PRZYRODNICZY

w ramach kosztów WALORY miejscowego PRZYRODNICZO- ograniczenie ekspansji zabudowy na planu KRAJOBRAZOWE obszary przyrodniczo cenne (2005) zagospodarowania

przestrzennego Ochrona walorów przyrodniczo- krajobrazowych

31 MIESZKAŃCY GMINY, szkolenia, doradztwo, pokazy, prezentacje, konkursy, promocje w zakresie: UŻYTKOWNICY * wdrożenia dobrych praktyk rolniczych: właściwego korzystania z nawozów sztucznych i ŚRODOWISKA środków ochrony roślin; rolnictwa ekologicznego; zakrzewień śródpolnych; niewypalaniu łąk; rolniczego wykorzystania ścieków Urząd Gminy budżet gminy EDUKACJA * gospodarki odpadami: oddziaływania gospodarstw domowych na jakość środowiska Starostwo budżet powiatu * wykorzystania ekologicznych źródeł energii Powiatowe Podniesienie świadomości * edukacji szkolnej i pozaszkolnej: realizacji działalności informacyjno-wydawniczej w ekologicznej mieszkańców zakresie ochrony środowiska gminy

32 10. LITERATURA I MATERIAŁY ARCHIWALNE B i l a n s zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce. Ministerstwo Środowiska. Warszawa. 2003 DYDUCH – FALNIOWSKA A. i in., 1999 – Ostoje przyrody w Polsce. IOP PAN. Kraków F A M U L I C K I J . , 2000 – Ekspertyza oddziaływania na środowisko gminnego wysypiska odpadów w Brodni. Biprowod – Zabrze Sp. z o.o. FAMULICKI J., RACZYŃ S K I B . , 2002 – Przegląd ekologiczny składowiska odpadów komunalnych w Brodni Górnej gm. Buczek. KONDRACKI J., 2000 – Geografia regionalna Polski. PWN Warszawa KOŚ C I E L N Y K . , 1997 – Program ogólny wodociągu gminnego „Buczek” LIRO A., 1998 – ECONET-Polska: Koncepcja krajowej sieci ekologicznej. Fundacja IVCN Poland. Warszawa P l a n gospodarki odpadami powiatu łaskiego. Starostwo Powiatowe w Łasku. 2003 P o l i t y k a ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007-2010. Rada Ministrów. Warszawa 2002 P r o g r a m wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010. Rada Ministrów. Warszawa 2002 Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2002 roku. WIOŚ – ŁUW – WFOŚiGW. Łódź 2003 S t u d i u m uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Buczek. Część I i II. Zarząd Gminy Buczek. 1999 S t r a t e g i a rozwoju gminy Buczek. Zarząd Gminy Buczek. 1997 W o j e w ó d z k i plan gospodarki odpadami. Zarząd Województwa Łódzkiego. 2003 W o j e w ó d z k i program małej retencji. WZMiUW Łódź. 1997 W o j e w ó d z k i program ochrony środowiska. Zarząd Województwa Łódzkiego. 2003