Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna W Mrągowie

OCENA STANU SANITARNEGO I SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ W POWIECIE MRĄGOWSKIM za 2017 rok

Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Mrągowie

I. WSTĘP………………………………………………………………………...... 3

II. WARUNKI ZDROWOTNE ŚRODOWISKA …………….…….....…….. 7

III. HIGIENA ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA

I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU ………………………………..…..…….….... 15

IV. ŚRODOWISKO PRACY …………………………………..…...….……….....….. 29

V. HIGIENA DZIECI I MŁODZIEŻY ……………………….………....…….. 41

VI. ZWALCZANIE CHORÓB ZAKAŹNYCH …………..………...... …. 46

VII. SZCZEPIENIA OCHRONNE …………………………………………...…...... 56

VIII. PROMOCJA ZDROWIA I OŚWIATA ZDROWOTNA …...... 58

IX. ZAPOBIEGAWCZY NADZÓR SANITARNY ………………...……... 65

Szanowni Państwo

Przedkładam Państwu raport o stanie sanitarnym i sytuacji epidemiologicznej w powiecie mrągowskim w 2017 roku. Głównym celem działania Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Mrągowie w roku 2017 zgodnie z ustawą o Państwowej Inspekcji Sanitarnej była realizacja zadań z zakresu zdrowia publicznego w powiecie, w szczególności poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami higieny środowiska, higieny pracy w zakładach, higieny procesów nauczania i wychowania, wypoczynku i rekreacji, bezpieczeństwem zdrowotnym żywności, żywienia i przedmiotów użytku oraz kosmetyków, nad warunkami higienicznosanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobiegania powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych. Przeprowadzona analiza wyników działań nadzorowych na terenie powiatu wskazuje, że stan bezpieczeństwa sanitarnego społeczeństwa ulega stałej poprawie. Nadal jednak stwierdza się negatywne zjawiska w sferze sanitarno-higienicznej, co świadczy o konieczności prowadzenia stałego i systematycznego nadzoru obejmującego działania prewencyjne, monitoringowe i naprawcze. Dziękuję, za współpracę organom samorządowym, inspekcjom i strażom. Współpraca ta w znaczący sposób wpływa na zwiększenie efektywności działań podejmowanych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w zakresie poprawy zdrowia publicznego mieszkańców powiatu. Ocena stanu sanitarnego zostaje przekazana Staroście Mrągowskiemu oraz Radzie Powiatu w celu zapoznania się i wykorzystania jako ważny materiał pomocniczy w podejmowaniu decyzji na rzecz dalszej poprawy w zakresie zdrowia publicznego w powiecie .

PAŃSTWOWY POWIATOWY

INSPEKTOR SANITARNY

Beata Doraczyńska

Powiat Mrągowski położony jest w północno-wschodniej Polsce, w środkowej części województwa warmińsko-mazurskiego, a w jego skład wchodzą gminy nadzorowane przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Mrągowie:

GMINA WIEJSKA

SORKWITY

Liczba ludności powiatu mrągowskiego na dzień 31.12.2017r. wynosi – 49.603

Miasto Mrągowo – 21.226 Miasto Mikołajki – 3.619 Gmina Mikołajki – 4.409 Gmina Mrągowo – 7.915 Gmina Piecki – 7.745 Gmina Sorkwity – 4.689

Ogółem pracownicy Powiatowej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Mrągowie wykonali:

Liczba przeprowadzonych kontroli – 1518 Liczba pobranych prób – 304 Liczba wykonanych badań – 588 Liczba wykonanych oznaczeń – 1705 Liczba wydanych decyzji – 621 Liczba wydanych postanowień – 25 Liczba tytułów wykonawczych – 11 Liczba nałożonych mandatów – 41 na kwotę 6.900zł.

II. WARUNKI ZDROWOTNE ŚRODOWISKA 2.1. Zaopatrzenie ludności w wodę. Ujęcia wody do spożycia w powiecie mrągowskim oparte są na wodach podziemnych, niezanieczyszczonych bakteriologicznie. Dezynfekcję wody w tych wodociągach stosuje się jedynie w sytuacjach zanieczyszczenia bakteriologicznego spowodowanego awariami lub po przeprowadzonych remontach urządzeń wodnych. W 2017r. w powiecie mrągowskim nadzorem sanitarnym objęte były 33 urządzenia wodne – stan na 31.12.2017r. Ilość Liczba przeprowadzonych Liczba obiektów kontroli pobranych w urządzeń jakości prób ewidencji wodnych wody Wodociągi zbiorowego zaopatrzenia w 30 32 39 91 wodę Wodociągi ≤100m3 25 26 30 58 o produkcji wody 101-1000 4 5 5 23 (m3/dobę) 1001-1000 1 1 4 10 Inne podmioty zaopatrujące w wodę 3 3 5 11 RAZEM: 33 35 44 102 Liczba wodociągów w porównaniu do roku 2016 nie uległa zmianie. W roku 2017 przeprowadzono 35 kontroli urządzeń do produkcji wody oraz 44 kontrole jakości wody do spożycia, w 2016 roku 36 kontroli urządzeń wodnych i 56 kontroli jakości wody. W 2017 roku pobrano 102 próby wody do spożycia (planowano 85), a w 2016r. pobrano 140 prób. Mniejsza liczba pobranych prób w 2017 roku wynikała z mniejszej ilości prób kontrolnych, które w 2016 roku wynikały z kontrolnych badań jakości wody z urządzeń wodnych, na które prowadzone było postępowanie z lat ubiegłych ze względu na ponadnormatywną zawartość manganu. W 2017r. wykonano 12 oznaczeń temperatury pobieranych prób wody, w 2016r. – 3. Planowane i pobrane próby w 2017 roku obejmowały zakres: - 84 próby zakres monitoringu kontrolnego, - 1 próba zakres monitoringu przeglądowego (badania wykonane w laboratoriach PSSE w Kętrzynie oraz WSSE w Olsztynie i Elblągu), - 11 prób wody pobrano do badań w kierunku bakterii z rodzaju Legionella, - 6 prób kontrolnych w przypadku podejrzenia zanieczyszczenia wody – wyniki badań nie potwierdziły przekroczeń badanych parametrów. Podobny zakres badań wody przeprowadzony był przez przedsiębiorstwa wodociągowe w ramach wewnętrznej kontroli jakości wody. Przedsiębiorstwa wod.-kan. zobowiązane są również do informowania PPIS o każdorazowym pogorszeniu się jakości wody lub wystąpieniu awarii sieci wodociągowej. Do PPIS w Mrągowie wpłynęły z przedsiębiorstw wodociągowych sprawozdania z badania w zakresie wstępnego monitoringu promieniotwórczości – wszystkie próby 8

odpowiadały wymaganiom Rozporządzenia Ministra Zdrowia – PPIS wydał oceny o przydatności wody do spożycia w tym zakresie. W 2017 roku PPIS w Mrągowie nie prowadził postępowań dotyczących

niewłaściwej jakości wody. Na koniec 2017 roku wszystkie nadzorowane wodociągi oceniono jako produkujące wodę dobrej jakości. W powiecie mrągowskim nie ma miejscowości, w których występują braki wody. W roku 2017 roku nie zgłaszano awarii wodociągów. W 2017 roku PPIS w Mrągowie prowadził łącznie 7 postępowań na niewłaściwy stan sanitarny urządzeń wodnych, z tego:  2 postępowania z lat ubiegłych, które zakończono w 2017 roku: - wodociąg Gronowo gm. Mrągowo, - wodociąg Gizewo gm. Sorkwity.  5 postępowań z 2017 roku: - wodociąg Piecki – postępowanie zakończono. - wodociąg Warpuny gm. Sorkwity – postępowanie zakończono. - wodociąg Sorkwity – postępowanie zakończono. - wodociąg Oddziału Zakładu Produkcji Mleczarskiej w Mrągowie – termin realizacji ustalono do 30.04.2018r. - wodociąg Rozogi – postępowanie zakończono. W 6 wodociągach, w których zakończono postępowanie w 2017 roku, po przeprowadzeniu niezbędnych prac remontowych uzyskano poprawę stanu sanitarno–technicznego urządzeń do produkcji wody. 2.1.3 Ocena zaopatrzenia ludności w wodę.

Liczba ludności

Wodociągi

Liczba zaopatrywana w wodę Liczba o złym stanie

decyzji

wodociągów przeznaczoną do

technicznym spożycia Nazwa

gminy

razem niom liczba %

Ocena ryzyka Ocena

Procentludności

jakością wody jakością

ze stwierdzoną ze

razem

nieodpowiednia

odpowiadającą wodyz

nieodpowiadającą

zaopatrywanejwodę w

wymaganiom wymaganiom wymaganiom wymaga

odpowiadającą

Liczba mieszkańców Liczba

nieodpowiadającą

zdrowotnego związanego zdrowotnego

Procentwodociągów zwodą

nieodpowiadającą wymaganiom

z wodąz

nie odpowiadającą nie wymaganiom

napoprawę jakości wody

zakazującychkorzystania

z wodąz 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Miasto 21226 0 21226 2 2 0 0% 21226 0 0 0 0 1 50,0% Mrągowo Miasto 3619 0 3619 1 1 0 0% 3619 0 0 0 0 0 0 Mikołajki Gmina 0 4409 2 2 0 0% 4303 4303 0 0 0 0 0 0 Mikołajki Gmina 7764 0 7915 11 11 0 0% 7764 0 0 0 0 0 0 Mrągowo Gmina 7632 0 7745 9 9 0 0% 7632 0 0 0 0 0 0 Piecki Gmina 4689 8 8 0 0% 4474 4474 0 0 0 0 0 0 0 Sorkwity Ogółem 49.603 33 33 0 0% 49018 49018 0 0% 0 0 1 3,03% 0

Stopień zwodociągowania terenu. Z powyższej tabeli wynika, że około 98,8% ludności powiatu mrągowskiego jest zaopatrywana w wodę z wodociągów – wodę dobrej jakości. Poza powyższym 52 mieszkańców miejscowości Zielony Lasek z powiatu giżyckiego – korzysta z wody dostarczanej przez wodociąg Mikołajki.

Stopień zwodociągowania terenu

1,20%

98,80%

Ludność zaopatrywana w wodę z wodociągów Ludność zaopatrywana w wodę z innych źródeł

Jakość wody produkowanej przez wodociągi

6437 5 720 0 0 50000

40000

30000

20000

49 385

43 665

49 018

44 378

Liczbaludności 10000

0 2014 2015 2016 2017

Liczba osób korzystających z wody warunkowo dopuszczonej do spożycia Liczba osób korzystających z wody dobrej jakości

2.2. Kąpieliska i miejsca wykorzystywane do kąpieli

Na terenie działania PSSE w Mrągowie, podobnie jak w latach ubiegłych nie zgłaszano organizacji kąpielisk. Nadzorem sanitarnym obejmowano w roku sprawozdawczym 5 ogólnodostępnych miejsc wykorzystywanych do kąpieli, których właścicielami były samorządy. Miejsca wykorzystywane do kąpieli, których organizatorami byli właściciele obiektów turystycznych (m.w.d.k. dostępne dla gości) kontrolowane były podczas bieżących kontroli obiektów oraz pobierania prób wody na zlecenie organizatora. Na 2017 rok planowano i wykonano 5 kontroli sanitarnych miejsc wykorzystywanych do kąpieli, nie stwierdzano nieprawidłowości. Odnotowano jedynie 2 interwencje ludności o podejrzeniu zakwitu sinic, które po sprawdzeniu przez pracowników PPIS w Mrągowie nie potwierdziły się. PPIS w roku sprawozdawczym wydał ogółem 25 pozytywnych ocen bieżących jakości wody w miejscu wykorzystywanym do kąpieli, dotyczących 13 miejsc wykorzystywanych do kąpieli zlokalizowanych na terenie powiatu mrągowskiego (w tym 1 dotyczącą mwdk na terenie obozu ZHP). W porównaniu do 2016 roku liczba mwdk nie uległa zmianie, przeprowadzono również 5 kontroli sanitarnych.

2.3. Baseny kąpielowe Pływalnie mieszane (kryto-odkryte) –wg ewidencji 2. Planowano i wykonano 2 kontrole stanu sanitarnego. W 2017r. planowano przeprowadzenie 2 kontroli jakości wody, przeprowadzono 5. Planowano 16 prób wody, pobrano 18. Podczas pobierania prób wody pracownicy Sekcji HK oznaczali zawartość chloru wolnego w wodzie – wykonano 18 oznaczeń, oraz 1 oznaczenie temperatury. Pływalnie objęte nadzorem PSSE w Mrągowie są częścią działalności hoteli: - w roku sprawozdawczym stan sanitarny zaplecza rekreacyjnego w 1 obiekcie nie budził zastrzeżeń. Właściciel obiektu w ramach wewnętrznej kontroli przebadał 59 prób wody, sprawozdania były dostarczone PPIS w Mrągowie we właściwym terminie. - w roku sprawozdawczym na stwierdzone nieprawidłowości stanu sanitarno- technicznego wszczęto postępowanie w administracji z terminem realizacji ustalonym do 30.06.2018r. Właściciel obiektu w ramach wewnętrznej kontroli przebadał 138 prób wody, sprawozdania były dostarczone PPIS w Mrągowie we właściwym terminie. Ze względu na prowadzone postępowanie dotyczące niewłaściwego stanu technicznego na koniec 2017 roku obiekt sklasyfikowano jako zły pod względem technicznym.

2.4. Obiekty użyteczności publicznej. 2.4.1. Ogólna charakterystyka obiektów użyteczności publicznej wg grup GUS. W roku sprawozdawczym objęte nadzorem sanitarnym były 224 obiekty użyteczności publicznej (w tym 2 baseny kąpielowe) a w 2016 roku – 217. Ogółem w tej grupie obiektów planowano 217 kontroli stanu sanitarno – higienicznego, natomiast przeprowadzono 235 kontroli (w tym 2 kontrole basenów). Dodatkowo, w ramach nadzoru sanitarnego przeprowadzono 41 kontroli (dotyczących interwencji ludności-11, imprez masowych-6, terenów rekreacyjnych-6, środków transportu – 17 i 1 dot. przeprowadzanej ekshumacji). W 2016 roku przeprowadzono 220 kontroli zewidencjonowanych obiektów użyteczności publicznej oraz 39 innych kontroli. W trakcie nadzoru nad obiektami użyteczności publicznej nie występowały większe problemy. Liczba obiektów Ilość Wyszczególnienie w ewidencji przeprowadzonych kontroli Ustępy publiczne 3 3 Pływalnie/baseny kąpielowe 2 2 Domy opieki społecznej 2 2 Hotele 17 19 Pensjonaty 9 9 Kempingi 5 5 Pola biwakowe 15 15 Ośrodki wczasowe 17 17 Stanice wodne 7 9 Pokoje gościnne 26 28 Zajazdy 2 2 Gospodarstwa agroturystyczne 7 7 Zakłady fryzjerskie 48 49 Zakłady kosmetyczne 24 27 Zakłady odnowy biologicznej 10 10 Zakłady tatuażu 1 1 Kilka usług: np. fryzjerskie, kosmetyczne, 2 3 odnowy biologicznej Dworce autobusowe 1 1 Tereny rekreacyjne - 6 Cmentarze 17 17 Zakłady pogrzebowe 2 2 Domy kultury 4 4 Stadiony 2 2 Targowisko 1 1 RAZEM : 224 241

Stan sanitarny większości skontrolowanych w 2017 roku obiektów nie budził zastrzeżeń i utrzymywał się na poziomie lat ubiegłych. W roku sprawozdawczym na stwierdzone podczas kontroli usterki stanu sanitarno- technicznego wszczęto 8 postępowań w administracji. Prowadzono również 5 postępowań z lat ubiegłych. PPIS w Mrągowie w 2017 roku zakończył 8 postępowań w administracji uzyskując poprawę stanu sanitarno–technicznego obiektów. W 4 przypadkach, w których termin realizacji ustalono na 2018 rok – na koniec roku oceniono jako obiekty ze stwierdzonym złym stanem technicznym. Za nieprawidłowości bieżącego stanu sanitarnego stwierdzone podczas kontroli 4 obiektów stosowano postępowanie mandatowe na łączną kwotę 400zł. – nieprawidłowości usunięto niezwłocznie. W roku sprawozdawczym zakończono 1 postępowanie dotyczące zanieczyszczenia instalacji ciepłej wody bakteriami z rodzaju Legionella. Właściciel obiektu przeprowadził odkamienianie wymienników ciepła, montaż instalacji solarnej wspomagającej produkcję ciepłej wody użytkowej, montaż 2 nowych przepływowych zbiorników wody ciepłej. Przeprowadzone badania kontrolne nie wykazały zanieczyszczenia wody. 2.5. Środki transportu. W 2017 roku przeprowadzono 17 kontroli środków transportu publicznego, w tym: - 5 autobusów komunikacji publicznej, - 6 statków żeglugi śródlądowej, - 6 samochodów do przewozu zwłok i szczątków ludzkich.. Podczas kontroli stanu sanitarno – higienicznego środków transportu usterek nie stwierdzono. 2.6. Postępowanie ze zwłokami i szczątkami. W ramach nadzoru nad postępowaniem ze zwłokami i szczątkami ludzkimi, na uzasadnioną prośbę rodziny wydano 44 decyzje zezwalające na przeprowadzenie ekshumacji zwłok. Podczas przeprowadzania ekshumacji przeprowadzono 1 kontrolę zachowania właściwego stanu sanitarnego podczas ekshumacji W ramach współpracy ze Starostwem Powiatowym w Mrągowie zaopiniowano pozytywnie 10 decyzji Starosty Mrągowskiego zezwalających na sprowadzenie do Polski zwłok i pochowanie na cmentarzach zlokalizowanych na terenie powiatu mrągowskiego. 2.7. Gospodarka odpadami. 2.7.1. Gospodarka wodno – ściekowa. Wykaz miejscowości wiejskich skanalizowanych i procent miejscowości skanalizowanych w powiecie: Gmina Mikołajki - Baranowo, Inulec, Jora Wielka, Kolonia Mikołajki, Lelek, Lubiewo, Nowe Sady, Prawdowo, Stawek, Stare Sady, Śmietki, Tałty, Woźnice, Zełwągi. Gmina Mrągowo - Polska Wieś, Marcinkowo, Boże, Szestno, Ruska Wieś, były PGR Rydwągi, były PGR Probark, Lasowiec, Wyszembork, Lembruk. Większość gospodarstw domowych we wsiach Szczerzbowo, Budziska, Gronowo, Boża Wólka posiada indywidualne oczyszczalnie ścieków (łącznie 83 gospodarstwa) jest to wynikiem gminnej inwestycji. 13

Gmina Piecki - Piecki, Ostrów Pieckowski, Brejdyny, Czaszkowo, Głogno, Rutkowo, Dłużec, Krzywy Róg, Szklarnia, Krutyń, Zgon, Krutyński Piecek, Zielony Lasek. Mieszkańcy wsi Nowy Most korzystają z lokalnej oczyszczalni ścieków. Gmina Sorkwity - Sorkwity, Gieląd, Rybno, Warpuny, Zyndaki, Kozłowo, Rozogi. W powiecie mrągowskim 2 miasta Mrągowo i Mikołajki oraz 45 miejscowości wiejskich jest skanalizowanych co stanowi ok. 24% miejscowości w powiecie. Mieszkańcy miejscowości nieskanalizowanych korzystają z szamb lub lokalnych oczyszczalni ścieków. 2.7.2. Gospodarka odpadami stałymi. Na terenie powiatu prowadzona jest segregacja odpadów „u źródła”. Ustawione są oznakowane kontenery na szkło, makulaturę, tworzywa sztuczne oraz zużyte baterie. W roku sprawozdawczym nie odnotowano interwencji dotyczących nieprawidłowości związanych z gromadzeniem i usuwaniem nieczystości z terenu powiatu. 2.7.3. Gospodarka odpadami medycznymi. W 2017 roku na terenie powiatu mrągowskiego Sekcja HK obejmowała nadzorem sanitarnym 16 obiektów, w których podczas świadczenia usług powstają odpady medyczne (zakłady kosmetyczne, pogrzebowe, domy opieki). Wszystkie w/w obiekty posiadają instrukcję postępowania z odpadami medycznymi, powstające odpady przechowywane są właściwie. Odbiór/przekazanie odpadów jest dokumentowane, w zakładach są do wglądu faktury za przekazywane odpady. 2.8. Indeks miejsc zagrożeń. Na terenie powiatu mrągowskiego brak jest obiektów z zakresu higieny komunalnej ujętych w indeksie zagrożeń epidemicznych. 2.9. Postępowanie administracyjno-egzekucyjne.

Liczba Liczba Tyt.wyk. Wnioski MK / kwotę Ściągnięto Nałożono kontroli decyzji do sądu grzywien grzywien 365 96 - - 4 / 400 zł - -

Decyzje – 96: - 13 decyzji nakazujących, - 4 decyzje prolongujące, - 1 decyzja wygaszająca - 44 decyzje dotyczące ekshumacji zwłok. - 34 decyzje płatnicze, z tego:  20 dot. kontroli,  4 dot. zakwestionowanych prób wody,  10 dot. imprez masowych Wystawiono 29 opinii: - 10 dotyczących imprez masowych, - 10 opinii sanitarnych dotyczących nadzorowanych obiektów, - 9 opinii dotyczących projektów uchwał rad gmin.

2.10. Wnioski do: Urzędu Miasta Mrągowo. - Podjąć działania zmierzające do zmniejszenia zagrożenia sanitarno-epidemiologicznego związanego z zanieczyszczeniem terenu przez psy. Urzędu Miasta i Gminy Mikołajki: - brak Urzędu Gminy Mrągowo: - Podjąć działania zmierzające do poprawy stanu sanitarno – technicznego stacji uzdatniania wody na terenie gminy. Urzędu Gminy Piecki: - Podjąć działania zmierzające do poprawy stanu sanitarno – technicznego hydroforni w Nawiadach. Urzędu Gminy Sorkwity: - Podjąć działania zmierzające do poprawy stanu sanitarno – technicznego stacji uzdatniania wody na terenie gminy.

2.11. Zadania dla Inspekcji Sanitarnej z zakresu higieny komunalnej na rok następny wynikające z powyższej oceny.  prowadzenie nadzoru w zakresie bezpieczeństwa zdrowotnego wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi – nadzór nad urządzeniami do produkcji wody, wykonywanie badań jakości wody służącej do zbiorowego zaopatrzenia ludności; nadzór nad przedsiębiorstwami wod.- kan. oraz innymi podmiotami zaopatrującymi w wodę w zakresie przestrzegania obowiązujących przepisów,  prowadzenie nadzoru sanitarnego nad obiektami użyteczności publicznej oraz środkami transportu publicznego, pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych,  prowadzenie nadzoru nad postępowaniem ze zwłokami i szczątkami ludzkimi w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego.  prowadzenie nadzoru w obszarze postępowania z odpadami medycznymi w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego,  prowadzenie nadzoru nad ochroną przed hałasem oraz zanieczyszczeniem powietrza wewnątrz pomieszczeń, a także czynnikami szkodliwymi wydzielanymi przez materiały budowlane w pomieszczeniach przeznaczonych dla ludzi, zgodnie z przepisami,  współuczestniczenie w opiniowaniu imprez masowych oraz przeprowadzanie kontroli w czasie ich trwania,  podejmowanie działań w przypadku zgłoszeń ludności o podjęcie interwencji w związku z zagrożeniem dla zdrowia i życia, nawet jeśli obiekt nie jest ujęty w ewidencji,  przeprowadzanie kontroli sanitarnych zgodnie z systemem jakości.

III. HIGIENA ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU

Bezpieczeństwo żywności jest jedną z cech charakteryzujących jej zdrowotność. O bezpieczeństwie produktu mówimy wtedy, gdy nie występują w nim jakiekolwiek zagrożenia chemiczne, mikrobiologiczne czy mechaniczne, które mogą wywołać skutki zdrowotne po jego spożyciu lub spożywaniu przez dłuższy okres. W żywności mogą kumulować się wszystkie związki znajdujące się w powietrzu atmosferycznym, glebie i wodzie. O ich obecności decyduje najczęściej działalność człowieka, który dążąc do zapewnienia pożywienia dla ciągle wzrastającej populacji ludzi stosuje np. poprawę wydajności plonów przez stosowanie nawozów sztucznych. Negatywny wpływ na zdrowie lub życie konsumenta wywołuje też żywność pozyskiwana i przetwarzana w niewłaściwych warunkach. Dopuszczenie do spożycia produktów zepsutych, szkodliwych bądź o innych cechach niewłaściwej jakości zdrowotnej, naraża konsumenta na niebezpieczeństwo wywołania zatruć pokarmowych, bądź chorób przewlekłych. Zakres działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest bardzo szeroki. Obejmuje wszelkie aspekty życia, pracy i wypoczynku człowieka. Aby zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa, w tym zmniejszaniu liczby zatruć i zakażeń pokarmowych, Państwowa Inspekcja Sanitarna w Mrągowie prowadzi kontrole urzędowe w miejscach produkcji, dokonuje oceny jakości żywności znajdującej się w obrocie, a także działa w oparciu o szybkie mechanizmy reagowania, w sytuacjach stwierdzenia potencjalnego zagrożenia zdrowia lub życia konsumentów. Działania kontrolne prowadzone są w następujących grupach obiektów: produkcji żywności, obrotu żywnością, żywienia zbiorowego oraz miejscach obrotu materiałami i wyrobami do kontaktu z żywnością, a także kosmetykami.

3.1. Zakres i działalność kontrolna nadzoru sanitarnego i działalność kontrolna W 2017 r. w ewidencji Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Mrągowie znajdowało się 681 obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku. W nadzorowanych w 2017 r. przez sekcję Higieny Żywności i Przedmiotu w Mrągowie zakładach przeprowadzono 541 kontroli sanitarnych, w tym 22 kontroli interwencyjnych. Wydano 119 decyzje administracyjne nakazujące usunięcie stwierdzonych uchybień, w tym 4 decyzje zakazu wprowadzenia produktu do obrotu. Za bieżące usterki higieniczno- sanitarne nałożono 37 mandatów na łączną kwotę 6500,00 zł . Wszystkie kontrole przeprowadzone zostały wg. rocznego planu kontroli, z określoną częstotliwością zgodną z wytycznymi Głównego Inspektora Sanitarnego, a także po każdorazowym uzyskaniu informacji o uchybianiach sanitarnych zagrażających zdrowiu lub 16

życiu ludzi, tj. powiadomień w systemie RASFF, poleceń jednostki nadrzędnej, poleceń GIS, wniosków klientów. Tabela 1. Liczba obiektów i kontroli przeprowadzonych w 2017r.

Liczba kontroli Liczba obiektów pod w obiektach w których Rodzaj obiektu nadzorem w 2017 r. dokonano oceny stanu sanitarnego Piekarnie 7 15 Ciastkarnie 6 12 Wytwórnie do lodów 7 6 Automaty do lodów 23 16 Przetwórnie owocowo warzywne 1 1 Zakłady garmażeryjne 3 7 Inne wytwornie żywności 12 4 Sklepy spożywcze 168 132 Kioski spożywcze 20 8 Magazyny hurtowe 16 12 Środki transportu 17 1 Obiekty ruchome i tymczasowe 5 3 Inne obiekty obrotu żywnością 52 11 Zakłady żywienia zbiorowego otwartego 267 248 W tym: mała gastronomia 168 134 Zakłady żywienia zbiorowego zamknięte: 69 62 a)stołówki w domach wczasowych 13 13 b) bloki żywienia w szpitalach 1 2 c) bloki żywienia w domach opieki społecznej 3 4 d) stołówki w żłobkach 1 1 e) stołówki szkolne 18 18 f) stołówki na koloniach/półkoloniach/ obozach/ 18 19 zimowiskach f) stołówki w przedszkolach 12 13 g) inne zakłady żywienia 2 3 h) miejsca obrotu materiałami i wyrobami 8 3 przeznaczonymi do kontaktu z żywnością W tym: - hurtownie 1 0 - sklepy 7 3

3.2. Działalność kontrolna

Tabela 2. Działalność kontrolna PSSE w Mrągowie w latach 2014-2017 r.

Ilość Liczba wydanych Liczba obiektów przeprowadzo- Ilość nałożonych w. g ewidencji decyzji nowo- nych mandatów / (zł) administra- uruchomionych kontroli cyjnych

2016

2015

2014 2017

2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017

2015 2017

2014 2016

Zakłady produkcji środków 43 58 59 59 68 66 56 61 14 12 11 14 8 3 5 2 2/ 1/ 2/ 1/ spożyw- 300 20 350 200 czych

Obiekty obrotu 268 281 279 278 327 194 257 167 34 26 29 37 21 29 15 17 13/ 5/ 13/ 17/ żywnoś- 1800 750 2000 2450 cią

Zakłady żywienia 323 340 345 336 383 316 332 310 33 40 33 68 16 20 10 16 28/ 22/ 21/ 19/ 4500 4600 4550 3850

Razem: 634 679 683 673 778 576 647 538 69 78 73 119 45 52 30 35 43/ 28/ 36/ 37/ 6600 5500 6900 6500

3.3. Ogólna ocena stanu sanitarnego obiektów żywności i żywienia Stan sanitarny nadzorowanych obiektów oceniany był przez PSSE w Mrągowie zgodnie z jednolitymi procedurami urzędowej kontroli żywności oraz materiałów i wyrobów przeznczonych do kontaktu z żywnością uwzględniającymi przepisy w zakresie wymagań higieniczno-sanitarnych. Zgodnie z obowiązującym prawem żywnościowym, obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa produkowanej i wprowadzanej do obrotu żywności spoczywa na przedsiębiorcach branży spożywczej. Przedsiębiorcy uzyskują pomoc merytoryczną, na etapie przygotowywania dokumentacji projektowej, dokumentacji dostosowania obiektów do obowiązujących wymogów sanitarnych, wdrażania GHP, GMP i systemu HACCP.

Tabela 3. Ocena stopnia zaawansowania wprowadzenia przez zakłady żywności i żywienia systemu HACCP

Liczba obiektów w tym

w których objęte z wdrożonymi z wdrożonym RODZAJ rozpoczęto nadzorem zasadami systemem OBIEKTÓW GHP/GMP HACCP wdrażanie zasad systemu HACCP Produkcji 59 46 43 1 żywności Obrotu 278 228 228 4 żywnością Żywienia zbiorowego 267 247 248 6 otwartego Żywienia zbiorowego 64 65 65 1 zamkniętego Ogółem 673 586 583 12

Stan sanitarny i techniczny obiektów żywności i żywienia poprawia się m.in. dzięki systematycznym i konsekwentnym kontrolom prowadzonym przez PSSE w Mrągowie. W wielu zakładach stan sanitarny ulega systematycznej poprawie dzięki wdrażaniu i stosowaniu zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP)dobrej praktyki produkcyjnej (GMP), a także wprowadzaniu systemu HACCP. Korzystając z ułatwień przewidzianych przez Komisje Europejską we wdrażaniu procedur HACCP w małych przedsiębiorstwach , w części zakładów spożywczych przestrzeganie zasad GHP i GMP uznano za wystraczające dla kontroli najważniejszych zagrożeń bezpieczeństwa żywności, co dotyczy zwłaszcza punktów małej gastronomii bazujących na półproduktach i produktach gotowych.

Tabela 4. Dane liczbowe decyzji administracyjnych z naruszeniami za rok 2017 Liczba wydanych Liczba decyzji administracyjnych wydanych w wyniku naruszenia decyzji płatniczych/kwota Unieruchomie nia/ Zakazu z przerwania Decyzje Umarza- wprowadzen ogółem naruszeniem działalności płatnicze kwota jące ia produktu przepisów zmieniające całego ogółem do obrotu zakładu lub części 184 119 18 32 0 4 175 11304

Najczęściej występujące nieprawidłowości odnotowywane w skontrolowanych zakładach w 2017 r.

1) produkcja żywności: niewłaściwy stan techniczny sprzętu, niewłaściwy stan wyposażenia i powierzchni roboczych, niewłaściwy stan techniczny ścian, sufitów, podłóg, brak zorganizowanego miejsca przechowywania materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością w sposób zabezpieczający je przed zanieczyszczeniem, brak dokumentacji potwierdzającej stan zdrowia zatrudnionych pracowników pracujących w kontakcie z żywnością, brak zorganizowanego miejsca do przechowywania sprzętu porządkowego, konieczność uzupełnienia lub uaktualnienia opracowanej i wdrożonej dokumentacji GHP/GMP ,brak pełnej dokumentacji systemu analizy i krytycznych punków kontroli HACCP dla realizowanej w zakładzie produkcji żywności. 2) obrót żywnością: niewłaściwy stan techniczny pomieszczeń i wyposażenia, brak segregacji asortymentowej w urządzeniach chłodniczych, brak pełnej dokumentacji i zapisów dotyczących stosowania zasad dobrej praktyki higienicznej GHP/GMP, żywność wprowadzana do obrotu po terminie przydatności do spożycia. 3) żywienie zbiorowe otwarte ogółem: niewłaściwy stan techniczny ścian, sufitów, podłóg, wyposażenia, sprzętu, brak właściwego rozdziału prac podczas obróbki surowców oraz produkcji gotowych potraw, brak informacji o składnikach powodujących alergie lub wywołujących reakcje nietolerancji w oferowanym asortymencie dań i potraw, brak asortymentowej segregacji towaru w urządzeniach chłodniczych, brak pełnego wyposażenia przy stanowisku mycia rąk, brak dokumentacji potwierdzającej odpowiedni stan zdrowia zatrudnionych pracowników, konieczność uzupełnienia lub uaktualnienia opracowanej i wdrożonej dokumentacji GHP/GMP; 4) żywienie zbiorowe zamknięte: brak pełnego wyposażenia przy stanowisku mycia rąk, sprzęt produkcyjny i porządkowy zniszczony, brak właściwego wyposażenia stanowiska do mycia i dezynfekcji jaj, przechowywanie odzieży prywatnej personelu w przypadkowych miejscach, konieczność uzupełnienia i uaktualnienia opracowanej dokumentacji GHP/GMP, brak procedur opartych na zasadach systemu analizy i krytycznych punków kontroli HACCP dla realizowanej w zakładzie działalności.

3.4. Działania podejmowane w ramach Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach RASFF

Ważnym elementem polityki ochrony zdrowia ludności jest System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach - RASFF, w ramach którego PPIS podejmuje działania zgodnie z kompetencjami. 20

Zasada działania Systemu RASFF opiera się na zbieraniu i szybkim przekazywaniu informacji o żywności, materiałach i wyrobach do kontaktu z żywnością mogących stanowić zagrożenie dla zdrowia konsumentów. W ramach Systemu dokonywana jest ocena stopnia zagrożenia dla zdrowia konsumentów, w wyniku pojawienia się na rynku środków spożywczych lub materiałów do kontaktu z żywnością szkodliwych dla zdrowia, a także niebezpiecznych z punktu widzenia ochrony środowiska. System przewiduje także informowanie o podjętych w trybie pilnym środkach zaradczych. W 2017 r. na terenie powiatu mrągowskiego w ramach funkcjonowania systemu RASFF podejmowano działania przedstawione w Tabeli 5.

Tabela 5. Działania podejmowane w ramach systemu RASFF PSSE w Mrągowie

Ilość Ilość Ilość Ilość informacji otrzymanych przeprowadzonych skontrolowanych uzyskanych Uwagi powiadomień * kontroli obiektów telefonicznie/fax

7 7 7 - -

W roku sprawozdawczym przekazano 1 powiadomienie własne do Wojewódzkiego Punktu Kontaktowego Systemu RASFF WSSE w Olsztynie, zgłoszono powiadomienie alarmowe dotyczące produktu p.n. „Jaja z Mazowsza”, zakwestionowanego ze względu na obecność Salmonella Virchow na skorupce jaj. Produkt pobrano w ramach urzędowej kontroli żywności, do badań laboratoryjnych w kierunku mikrobiologia. Informacje przekazano do Warmińsko-Mazurskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego oraz do organów Urzędowej Kontroli Żywności właściwych ze względu na siedzibę producenta i dystrybutorów. W 2017 r. powiadomienia w ramach Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej żywności i Paszach- RASFF dotyczyły:  Żywności, tym: - stwierdzenia bakterii Salmonella w produkcie pn. Das Exquisite Heidel Beere Weisse Schokolade; - poddane promieniowaniu jonizującemu ekstraktu, stanowiącego składnik produktu gotowego suplementu diety pn. „SKRZYP +VIT Z BAMBUSEM”; - obecność pleśni w produkcie pn. „Koncentrat pomidorowy 30% Słoneczny ogród”; - stwierdzenie obecności pałeczek Salmonella Virchow na powierzchni skorupek jaj produktu pn. „jaja z Mazowsza” ; - stwierdzenie bakterii Pseudomonas aeruginosa w produkcie pn. „Woda Źródlana Niegazowana Świętokrzyska”;  Materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością, w tym: - stwierdzenia przekroczenia dopuszczalnego poziomu migracji pierwszorzędowych amin aromatycznych z produktu pn. „Schaumkelle” łyżka cedzakowa; - dotyczących migracji N- nitrozoamin oraz substancji zdolnych do tworzenia nitrozoamin ze smoczka kauczukowego Canpol Babies;

W 2017r. podejmowano działania w związku z wniesionymi do PPIS w Mrągowie, informacjami i wnioskami konsumentów.

Tabela 6. Liczba przeprowadzonych kontroli interwencyjnych

Liczba przeprowadzonych kontroli interwencyjnych

W tym W tym Nie W tym ogółem potwierdzone anonimowych anonimowych potwierdzone anonimowych

a) 6 1 2 0 4 1

b) 3 0 1 0 2 0

a) 6 wniosków dotyczyło niewłaściwej jakości środków spożywczych: obecność włosa w potrawie, niewłaściwa jakość potraw, niewłaściwa jakość lodów, obecność szkodników zbożowych w mące i kaszce. b) 3 wnioski dotyczyły złego stanu higieniczno-sanitarnego zakładów

3.5. Jakość zdrowotna środków spożywczych

Kontrole przeprowadzono w ramach: urzędowej kontroli żywności i badań monitoringowych zanieczyszczeń żywności, materiałów i wyrobów kontaktujących się z żywnością. Podstawą podejmowania działań w tym zakresie był „Plan pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla Państwowej Inspekcji Sanitarnej na 2017r.” wskazujący liczbę i kierunki badań próbek. Realizując powyższe zadania, w 2017r poddano badaniom laboratoryjnym 181 próbek; (158 próbek żywności, 20 wymazów sanitarnych oraz 3 próbki materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością); 1 próbka żywności i 9 wymazów sanitarnych zostało zakwestionowanych. W roku sprawozdawczym do PSSE w Mrągowie zgłoszono 2 podejrzenia zatrucia pokarmowego: 1. PSSE w Mrągowie została powiadomiona o podejrzeniu zatrucia pokarmowego u pensjonariuszy w zakładzie żywienia zbiorowego w Domu Opieki dla osób w podeszłym wieku. W związku z tym do badań laboratoryjnych pobrano 10 próbek wymazów sanitarnych z naczyń, sprzętu kuchennego i rąk pracownika, 5 próbek wymazów zostało zakwestionowanych. Podczas kontroli interwencyjnej zalecono 22

dezynfekcję pomieszczeń kuchni oraz sprzętu kuchennego i naczyń oraz przeszkolono personel z zasad higieny. 2. PSSE w Mrągowie została powiadomiona o podejrzeniu zatrucia pokarmowego u dzieci przebywających na zorganizowanym letnim wypoczynku w dniach 19.08.-26.08.2017r. W związku z tym do badań laboratoryjnych pobrano 10 próbek wymazów sanitarnych z naczyń, sprzętu kuchennego i rąk pracownika, 4 próbki wymazów zostało zakwestionowanych. Podczas kontroli interwencyjnej zalecono przeprowadzić gruntowne sprzątanie oraz dezynfekcję pomieszczeń kuchni. Dokonano kontroli sprawdzającej . Stan higieniczno-sanitarny zakładu uległ poprawie, nieprawidłowości zostały usunięte. Przeszkolono personel z zasad higieny.

Tabela 7. Wykaz próbek pobranych zgodnie z planem pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla PSSE w Mrągowie na rok 2017 ogółem Liczba pobranych próbek Rodzaj próbek krajowych UE z importu 2016 2017 Lp 2016 2017 2016 2017 2016 2017

1 Mięso, podroby i przetwory 7 5 7 5 - - - - mięsne 2 Drób, podroby i produkty 11 16 11 16 - - - - drobiarskie, jaja i ich przetwory 3 Ryby, owoce morza i ich 9 9 - - 9 9 - - przetwory 4 Mleko i przetwory mleczne 21 23 21 22 - 1 - - 5 Ziarno zbóż i przetwory 5 10 4 9 - - 1 1 zbożowo-mączne 6 Wyroby cukiernicze 27 27 27 27 - - - - i ciastkarskie 7 Warzywa, w tym strączkowe 14 4 13 1 1 - - 1 8 Owoce 7 2 4 - 1 1 2 9 Grzyby ------10 Majonezy, musztardy, sosy 2 1 1 1 - - 1 - 11 Wody mineralne i napoje 2 6 2 6 - - - - bezalkoholowe 12 Tłuszcze roślinne 3 2 3 2 - - - - 13 Zioła i przyprawy 5 5 - - - - 5 5 14 Kawa, herbata, kakao, herbatki 12 11 11 11 1 - - - owocowe i ziołowe 15 Wyroby garmażeryjne 11 11 11 11 - - - - 16 Środki spożywcze specjalnego 6 10 5 9 - - 1 1 przeznaczenia żywieniowego 23

17 Suplementy diety 8 14 4 5 2 8 2 1 18 Sól spożywcza i jej zamienniki 2 - 2 - - - - - 19 Materiały i wyroby przeznaczone 4 3 1 1 - - 3 2 do kontaktu z żywnością 20 Koncentraty spożywcze ------21 Razem środki spożywcze 156 159 ------22 Środki spożywcze krajowe - 127 121 - - - - 23 Środki spożywcze UE - - - 14 19 - - 24 Środki spożywcze z importu - - - - - 15 11

Bezpieczeństwo żywności jest jednym z najważniejszych celów polityki ochrony zdrowia konsumentów. Utrzymanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa w tym zakresie ma kluczowe znaczenie nie tylko dla ochrony zdrowia publicznego, ale także dla zachowania zaufania konsumenta do żywności.

3.5.1. Żywność prozdrowotna  Liczba zbadanych próbek żywności prozdrowotnej – 26  Kierunek w jakim zostały zbadane –Metale, Pestycydy, Substancje dodatkowe, Mikotoksyny, Azotany, Furan, Akryloamid, Znakowanie, Mikrobiologia  Przyczyny kwestionowania i podjęte działania- próbek nie kwestionowano Poddane kontroli i zbadane środki spożywcze spełniały wymagania jakości zdrowotnej. Tabela 8. Nadzór nad znakowaniem/prezentacją/reklamą środków spożywczych pod kątem prawidłowości stosowanych oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych Nadzór nad znakowaniem/prezenta cją/reklamą środków Podjęte spożywczych pod Liczba Liczba Charakter działania kątem prawidłowości przeprowadzonych ocenionych niezgodności w przypadku stosowanych kontroli próbek * stwierdzenia oświadczeń niezgodności żywieniowych i zdrowotnych:

- własnych Nie Nie producentów 8 0 stwierdzono stwierdzono

-w obiektach obrotu Nie Nie żywnością 4 10 stwierdzono stwierdzono

3.6. Żywienie w wybranych zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego

Żywienie zbiorowe zamknięte jest szczególnie istotnym elementem podstawowej formy wyżywienia dla określonych środowisk m.in. pacjentów szpitali, dzieci w szkołach i przedszkolach, wychowanków domów dziecka, pensjonariuszy domów pomocy społecznej. Od 1 września 2016 r. obowiązuje Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 lipca 2016r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz.U. 2016, poz. 1154). Stanowi ono akt wykonawczy do ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia. W żywieniu zbiorowym realizowanym w jednostkach systemu oświaty nastąpiło wyraźne ograniczenie środków spożywczych: typu kostki bulionowe, przyprawy z dodatkiem soli, wysoko słodzone syropy owocowe oraz utwardzone tłuszcze roślinne przy jednoczesnym promowaniu spożycia owoców i warzyw, mleka i produktów mlecznych oraz w sklepikach szkolnych – posiłków (kanapek, sałatek) zamiast słodkich przekąsek. Na stornie internetowej PSSE w Mrągowie www.bip.visacom.pl/psse-mragowo/ w zakładce Higiena Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku - ,,Żywienie w jednostkach systemu oświaty‘’ umieszczone są propozycje posiłków dla dzieci w przedszkolach i szkołach (60 przykładowych jadłospisów) . W związku z powyższym w 2017 r. działania Inspekcji Sanitarnej w Mrągowie były skierowane na ocenę jakości żywienia , dożywiania dzieci i młodzieży oraz sprzedaży artkułów spożywczych w sklepikach szkolnych zgodnie z aktualnymi przepisami prawa. Kontrole obejmowały sklepiki i stołówki szkolne, stołówki przedszkolne.

Tabela 9. Ocena stanu sanitarno-higienicznego w placówkach oświatowo- wychowawczych liczba w. g liczba Rodzaj żywienia zbiorowego ewidencji skontrolowanych Stołówki w żłobkach i domach małego dziecka 1 1 Stołówki szkolne 18 9 Stołówki w burach i internatach 0 - Stołówki w przedszkolach 13 10 Stołówki w domach dziecka i młodzieży 0 - Stołówki w zakładach specjalnych i wychowawczych 0 - 25

Tabela 10. Rodzaj i liczba wykonywanych badań jakości żywienia.

Liczba dokonanych ocen żywienia metodą

teoretyczną laboratoryjną

ocena jakościowa ocena ilościowa 0 6 0 Dokonano oceny dekadowej sposobu żywienia w 3 jednostkach systemu oświaty: - w 2 zakładach stwierdzono następujące nieprawidłowości: śniadania dla dzieci podawane były w postaci szwedzkiego stołu, każdego dnia nie podawano 2 zalecanych porcji mleka, zbyt często podawane były produkty mączne o wysokim przemiale: makaron, naleśniki, pierogi, nie podawano do każdego posiłku dodatku owocowo-warzywnego, podawane było pieczywo bez uwzględnienia rodzaju (pieczywo pszenne, razowe). - w 1 zakładzie w całodziennym żywieniu dzieci serwowane były trzy posiłki (śniadania, obiady i podwieczorki), które zawierały środki spożywcze pochodzące z różnych grup środków spożywczych, potrawy nie powtarzały się, były urozmaicone, posiłki były sporządzane z naturalnych składników bez użycia sztucznych koncentratów spożywczych, w jadłospisach ilość smażonych potraw nie przekraczała dwóch porcji tygodniowo, oleje rafinowane stosowane do przyrządzania potraw, nie budziły zastrzeżeń, podawana była właściwa porcja owoców i warzyw, ryb, mleka i jego przetworów, w posiłkach nie stwierdzano przekroczenia zawartości cukrów, soli i tłuszczu. Dokonano oceny dekadowej sposobu żywienia w 2 domach opieki dla osób w podeszłym wieku - jadłospisy pod względem jakościowym nie budziły zastrzeżeń. Potrawy nie powtarzały się, były urozmaicone, zawierały produkty będące źródłem: pełnowartościowego białka, węglowodanów złożonych oraz witamin i składników mineralnych, stosowano różne techniki kulinarne, zachowana była zasada rozłożenia dziennej racji pokarmowej.

Dokonano oceny dekadowej sposobu żywienia w szpitalu W szpitalu oceniany jadłospis dekadowy wymagał poprawy- nie podawano dostatecznej ilości dodatków warzywnych, podawano zbyt małe ilości mleka i produktów mlecznych, serwowano do kanapek mix tłuszczowy zawierający częściowo utwardzony olej palmowy. W zakresie sprzedaży środków spożywczych w sklepikach szkolnych skontrolowane podmioty dostosowały się do rozporządzenia Ministra Zdrowia, w asortymencie były dostępne m.in. czekolady gorzkie o zawartości minimum 70 % miazgi kakaowej, bezcukrowe gumy do żucia, napoje bez dodatków cukrów i substancji słodzących, przeciery i musy owocowe bez dodatków cukrów i soli, pieczywo półcukiernicze i cukiernicze z zawartością nie większą niż 0,45 g sodu /1,2g soli w 100 g/ml produktu gotowego do spożycia. 26

3.7. Współpraca

W ramach realizowanej Współpracy z Zapobiegawczym Nadzorem Sanitarnym zaopiniowano pod względem wymagań higieniczno-sanitarnych 4 projekty. Na wniosek strony o zatwierdzenie zakładu i o wpis do rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów PIS, w oparciu o dokumentację projektową, dokonano odbioru 35 zakładów żywnościowo-żywieniowych, w tym 4 odebranych projektów wspólnie z ZNS. Współpraca z innymi instytucjami i organami:

 PPIS w Mrągowie przekazał e-maila do Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej w sprawie sprzedawanych w sklepie KiK w Mrągowie, balonów dla dzieci. WMWIIH poinformował o wynikach przeprowadzonych czynności kontrolnych.

 W związku z prawdopodobnym obrotem produktami kosmetycznymi firmy Sanofi – Aventis Sp. z o.o. zafałszowanymi oraz wycofanymi z obrotu dokonano wspólnej kontroli z przedstawicielami Policji w sklepie ,,Świat udanych zakupów”, w Mrągowie .

 Dokonano z Inspekcją Weterynaryjną 2 wspólne kontrole tematyczne dotyczące weryfikacji źródeł pozyskiwania mięsa wieprzowego, dziczyzny i produktów z nich otrzymywanych. Nie stwierdzono nieprawidłowości.

 Główny Inspektorat Farmaceutyczny przekazał informacje dotyczące zafałszowanego produktu Leczniczego CIALIS 20 mg oraz VIAGRA 100 mg

 Inspektorat Jakości Handlowej Art. Rolno –Spożywczych zwrócił się z prośba o przekazanie wykazu podmiotów prowadzących produkcje suplementów diety oraz żywności dla niemowląt i małych dzieci. PPIS w Mrągowie przekazał wykaz podmiotów prowadzących produkcje suplementów diety oraz żywności dla niemowląt i małych dzieci.

 Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w Łodzi przekazał informację dotyczącą produktu Królewska Sardynka w sosie pomidorowym wyprodukowanym na Litwie na zlecenie Petropat Sp. z o.o. , ul. Młodkowskiego 21, 11-700 Mrągowo będącego pod nadzorem PPIS w Mrągowie.

 Inspektorat Jakości Handlowej Art. Rolno –Spożywczych zwrócił się z prośba o przekazanie wykazu podmiotów , które produkcją lub wprowadzają żywność pochodzenia niezwierzęcego, wprowadzają produkty pochodzenia zwierzęcego nieobjęte 27

kontrolą IW, produkują lub wprowadzająca do obrotu żywność zawierającą jednocześnie środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego i niezwierzęcego. PPIS w Mrągowie przekazał w/w wykaz podmiotów.

3.8. Kontrole tematyczne realizowane w 2017r.

Wśród zagadnień tematycznych realizowanych w 2017 r. uwagę poświęcono, m.in.: 1. nadzorowi nad realizacją obowiązku wdrażania GHP/GMP oraz HACCP ze szczególnym uwzględnieniem weryfikacji prawidłowości funkcjonowania stosowanych przez kontrolowane podmioty procedur opartych na tym systemie,

2. nadzorowi nad sposobem i poprawnością zagospodarowania niesprzedanego pieczywa i wyrobów ciastkarskich w zakładach produkcji i obrotu, 3. nadzorowi nad sposobem i poprawnością zagospodarowania niesprzedanego mięsa i jego przetworów w zakładach obrotu,

4. nadzorowi nad obrotem grzybami świeżymi, suszonymi i przetworami, 5. nadzorowi nad znakowaniem/prezentacją/ reklamą środków spożywczych, ze szczególnym uwzględnieniem prawidłowości stosowanych oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych, 6. wzmożonemu nadzorowi nad prawidłowością obrotu wyrobów do wybielania zębów, z uwzględnieniem sprzedaży przez Internet, 7. wzmożonej kontroli zakładów produkcji żywności – piekarni stosujących dodatki do żywności, z uwzględnieniem weryfikacji dokumentów pozwalających na identyfikację dodatków, a w szczególności danych dotyczących dostawców i/ lub producentów, numerów serii, partii/lub daty produkcji wraz z rejestrem umożliwiającym prześledzenie ich rozchodu, 8. nadzorowi nad producentami produkcji podstawowej w zakresie spełniania obowiązków wynikających z rozporządzenia (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych w szczególności załącznika i dotyczącego produkcji podstawowej. 3.9. Kontrole akcyjne realizowane w 2017r.

Kontrole akcyjne przeprowadzone w 2017 r dotyczyły:

- usług gastronomicznych sezonowych- mrągowski festiwal Piknik Country

- obiektów letniego wypoczynku dzieci i młodzieży - obiektów zimowego wypoczynku dzieci i młodzieży - wzmożonego nadzoru nad sprzedażą mięsa oraz odpadami gastronomicznymi w zakładach żywienia zbiorowego w związku z występowaniem w Polsce przypadków afrykańskiego pomoru świń (ASF). W 2017 roku przeprowadzono w tym zakresie 19 kontroli w zakładach żywienia zbiorowego i na targowisku miejskim. 28

3.10. Wnioski i spostrzeżenia stanowiące podsumowanie nadzoru w zakresie bezpieczeństwa Część opisowa sprawozdania w sposób szczegółowy ujmuje szeroki zakres wykonywanych zadań przez pracowników HŻŻiPU w ciągu całego roku .Stan sanitarno- higieniczny obiektów żywności i żywienia, nadzorowanych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w Mrągowie jest bardzo zróżnicowany. Działają zarówno obiekty nowoczesne, jak i stare oraz obiekty małe ( sklepy w rejonach wiejskich) i bardzo duże (typu super i hipermarkety). Działalność nadzorową realizowano w oparciu o ujednolicone roczne plany pracy, planowane kontrole kompleksowe w przeważającej części wykonano, przeprowadzono również dużą ilość kontroli tematycznych. Prowadzona przez pracowników działalność edukacyjna i instruktażowa wpływa na coraz większą świadomość przedsiębiorców w zakresie obowiązujących wymagań oraz wdrażania i stosowania zasad systemu HACCP w tym dobrej praktyki produkcyjnej i higienicznej GMP/GHP. Prowadzono również działalność instruktażową w jednostkach systemu oświaty na temat zasad prawidłowego żywienia dzieci i młodzieży, co wpłynęło na zaangażowanie kierownictwa placówek w nadzór nad jakością planowanych posiłków oraz asortymentu sprzedawanych artykułów spożywczych w sklepikach szkolnych. Wzmożony ruch turystyczny w okresie sezonu letniego na terenie PPIS w Mrągowie wymaga z naszej strony zwiększonego wysiłku i skutecznych działań nadzorowych, w związku z tym skutecznie realizujemy zadania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa żywności w podległych zakładach żywności i żywienia. Stan sanitarno- higieniczny w 2016 r. nadzorowanych obiektów nieznacznie się pogorszył w wyniku tego zwiększyła się ilość nałożonych mandatów karnych. W celu zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności PSSE w Mrągowie będzie kontynuować nadzór sanitarny szczególnie w zakresie: - zachowanie łańcucha chłodniczego na całej drodze od surowca do gotowego produktu wydawanego konsumentom, co ma szczególnie znaczenie w przypadku środków spożywczych łatwo psujących się, - wdrażania i skutecznego stosowania systemów kontroli wewnętrznej w obiektach żywności i żywienia –zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP) oraz systemu HACCP ( wraz z niezbędną dokumentacją), - prawidłowego znakowania wyrobów, identyfikalności surowców i produktów, - stosowania prawidłowych procesów mycia i dezynfekcji, - właściwego stosowania substancji dodatkowych.

IV. ŚRODOWISKO PRACY

Sekcja Higieny Pracy wykonuje zadania z zakresu ochrony zdrowia populacji ludzi pracujących. Dwa podstawowe cele tj.:  poprawa warunków pracy w aspekcie zdrowotnym  profilaktyka chorób zawodowych są realizowane poprzez:  kontrolę stanowisk pracy w zakładach,  ocenę zdrowotną warunków środowiska pracy,  pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia,  ocenę stopnia narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia,  monitoring zagrożeń zawodowych,  ocenę podejmowanych środków zapobiegawczych,  ocenę ryzyka zawodowego,  ocenę badań kontrolnych lekarskich pracowników i prowadzonej profilaktyki zawodowej,  promocję zdrowia w środowisku pracy,  egzekwowanie poprawy na drodze postępowania administracyjnego. Ponadto w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego egzekwowano: o przestrzeganie przez osoby wprowadzające substancje i mieszaniny chemiczne do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz przez użytkowników substancji i mieszanin chemicznych obowiązków wynikających z ustawy o substancjach i mieszaninach chemicznych i rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady, o przestrzeganie przez podmioty wprowadzające do obrotu prekursory narkotyków grupy 2 i 3 obowiązków wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady, o przestrzeganie zakazu produkcji i obrotu środków zastępczych (dopalaczy) wynikającego z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, o przestrzeganie przepisów dotyczących wprowadzania do obrotu produktów biobójczych i substancji czynnych oraz ich stosowania w działalności zawodowej, o przestrzeganie przepisów dotyczących narażenia zawodowego pracowników zatrudnionych w zakładach przemysłu tworzyw sztucznych, o przestrzeganie przepisów dotyczących wprowadzania do obrotu i stosowania oraz właściwości środków powierzchniowo czynnych i detergentów, o realizację przez pracodawców przepisów prawnych w zakresie narażenia zawodowego na czynniki rakotwórcze lub mutagenne.

4.1. Charakterystyka nadzorowanego terenu.

Pod nadzorem Inspekcji Sanitarnej powiatu mrągowskiego znajdowało się 286 zakładów. Lista ta jest w ciągu roku weryfikowana, a liczba zakładów objętych nadzorem zmienia się na skutek przekształceń, upadłości, bądź tworzenia się nowych jednostek gospodarczych. W roku 2017 liczba ta wynosiła 286 zakładów, w których zatrudnionych było 7011 osób. 30

W powiecie mrągowskim niezmiennie przeważają zakłady małe zatrudniające do 9 osób, stanowiące 50,0% ogólnej liczby zakładów. Liczbowa przewaga zakładów małych od szeregu lat ma trwały charakter. Natomiast procentowy udział zakładów zatrudniających powyżej 50 osób w całej strukturze wynosi 11% z czego zaledwie 1% to zakłady zatrudniające powyżej 250 osób. Rys. 1. Struktura zakładów wg wielkości zatrudnienia

Na terenie działania Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Mrągowie występują zakłady zaklasyfikowane do grup, które przestawia zestawienie:

Numer Liczba Polskiej Klasyfikacji zakładów Działalności Nazwa grupowania w ewidencji ( PKD) 01 Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając 14 działalność usługową 02 Leśnictwo i pozyskiwanie drewna 5 03 Rybactwo 2 08 Pozostałe górnictwo i wydobywanie 1 10 Produkcja artykułów spożywczych 14 13 Produkcja wyrobów tekstylnych 3 14 Produkcja odzieży 4 16 Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; 14 produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania 17 Produkcja papieru i wyrobów z papieru 1 18 Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji 2 22 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 5 23 Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców 3 niemetalicznych 25 Produkcja metalowych wyrobów gotowych , z wyłączeniem 15 maszyn i urządzeń 31

27 Produkcja urządzeń elektronicznych 2 28 Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowanych 6 30 Produkcja pozostałego sprzętu transportowego 2 31 Produkcja mebli 6 32 Pozostała produkcja wyrobów 1 33 Naprawa , konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń 1 35 Wytwarzanie i zaopatrywanie 4 36 Pobór , uzdatnianie i dostarczanie wody 1 37 Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków 2 38 Działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i 8 unieszkodliwianiem odpadów, odzysk surowców 41 Roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków 10 43 Roboty budowlane specjalistyczne 7 45 Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa 19 pojazdów samochodowych 46 Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami 21 samochodowymi 47 Handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami 32 samochodowymi 49 Transport lądowy oraz transport rurociągowy 3 53 Działalność pocztowa i kurierska 4 55 Zakwaterowanie 15 64 Finansowa działalność usługowa, z wyłączeniem ubezpieczeń i 7 funduszów emerytalnych 65 Ubezpieczenia, reasekuracja oraz fundusze emerytalne, z 2 wyłączeniem obowiązkowego ubezpieczenia społecznego 68 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 1 69 Działalność prawnicza, rachunkowo-księgowa i doradztwo 1 podatkowe 71 Działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i analizy 2 techniczne 72 Badania naukowe i prace rozwojowe 3 73 Reklama , badanie rynku i opinii publicznej 1 77 Wynajem i dzierżawa 2 81 Działalność usługowa związana z utrzymaniem porządku w 2 budynkach i zagospodarowaniem terenów zieleni 84 Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe 1 zabezpieczenia społeczne 85 Edukacja 15 86 Opieka zdrowotna 7 87 Pomoc społeczna z zakwaterowaniem 1 88 Pomoc społeczna bez zakwaterowania 1 91 Działalność bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostała 2 działalność związana z kulturą 93 Działalność sportowa, rozrywkowa i rekreacyjna 1 94 Działalność organizacji członkowskich 1 96 Pozostała indywidualna działalność usługowa 10

Ze względu na fakt, że powiat mrągowski charakteryzują w większości placówki handlu hurtowego i detalicznego oraz zakłady o profilu produkcji rolno-spożywczym, drzewnym, meblarskim i produkcji wyrobów metalowych najczęściej występującym narażeniem zawodowym są czynniki szkodliwe; hałas, pył, związki chemiczne, wibracja. 4.2. Analiza stanu sanitarno-higienicznego zakładów. Celem kontroli zakładów pracy jest m.in. ocena stanu sanitarnego uwzględniająca: organizację i stopień zabezpieczenia stanowisk pracy przed oddziaływaniem czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia, zaplecze higieniczno-sanitarne, wielkość tego zaplecza i jego niezbędne wyposażenie (szafki na odzież, odpowiednie siedziska, umywalki, kabiny natryskowe itp.) wyposażenie pracowników w odzież roboczą i sprzęt ochrony osobistej, zaopatrzenie w środki czystości. Natomiast głównym celem nadzoru sprawowanego przez organy Inspekcji Sanitarnej nad warunkami pracy jest ustalenie źródeł emisji czynników szkodliwych i uciążliwych, ich identyfikacja oraz wyeliminowanie bądź zminimalizowanie powodowanych przez nie negatywnych skutków zdrowotnych. W związku z powyższym przeprowadzone kontrole sanitarne, mając przede wszystkim na uwadze szeroko pojętą profilaktykę chorób zawodowych, zmierzały do rozpoznania, oceny i ograniczenia zagrożeń zdrowotnych w środowisku pracy. W roku 2017 skontrolowano 118 zakładów pracy.

W skontrolowanych zakładach najczęściej stwierdzano następujące uchybienia:  brak prawidłowo zorganizowanych i odpowiednio wyposażonych pomieszczeń sanitarno-higienicznych,  brak spisu wprowadzanych do obrotu i stosowanych w procesie produkcji niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych,  brak kart charakterystyki substancji chemicznych i mieszanin chemicznych stosowanych w działalności zawodowej,  brak instrukcji magazynowania, transportu, składowania, materiałów niebezpiecznych,  brak odpowiednich środków ochrony indywidualnej podczas stosowania mieszanin chemicznych,  brak lub niewłaściwie wykonana ocena ryzyka zawodowego,  brak zapoznania pracowników z istniejącym na stanowisku pracy z ryzykiem zawodowym,  brak aktualnych badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowiskach pracy,  przekroczenia normatywów higienicznych czynników szkodliwych dla zdrowia (NDS/N),  brak rejestrów badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowiskach pracy,  brak oznakowania znakami bezpieczeństwa miejsc pracy zagrożonych hałasem. Szczegółową działalność kontrolno-represyjną PSSE przedstawia

W tym decyzji: Liczba Liczba unieruchami dotyczącyc dotyczącyc zakładó Liczba wydanych ających h poprawy h badań i P(G)SSE w pracy kontroli decyzji stanowisko warunków pomiarów skontrolo ogółem /oddział / pracy czynników -wanych zakład szkodliwyc pracy* h 1 2 3 4 5 6 7

Mrągowo 118 154 66 0 66 30

Tabela 1. Bieżący nadzór w powiecie mrągowskim

W 2017 r. pracownicy pionu higieny pracy PIS powiatu mrągowskiego przeprowadzili kontrole w 118 zakładach co stanowi ok. 42 % zakładów objętych ewidencją PSSE. Ogółem wydano 66 decyzji merytorycznych. Wydane decyzje dotyczyły głównie poprawy warunków pracy w nadzorowanych zakładach w zakresie m. in.:  poprawy stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń socjalnych i sanitarnych,  uzupełnienia/uaktualnienia oceny ryzyka zawodowego,  nie spełnienia wymagań w zakresie stosowania i wprowadzania do obrotu substancji i mieszanin niebezpiecznych, Problematyki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (głównie przeprowadzenie pomiarów czynników szkodliwych) dotyczyło 45% decyzji (30 decyzji). Wyegzekwowanie od pracodawców obowiązku przeprowadzenia badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, w konsekwencji wykazało przekroczenia normatywów higienicznych na stanowiskach pracy w 6 zakładach. Nie wystawiono żadnej decyzji unieruchamiającej stanowisko/oddział/zakład pracy.

Tabela 2. Postępowanie egzekucyjne w powiecie mrągowskim Liczba Liczba Liczba Kwota Kwota Liczba tytułów postanowień Liczba P(G)SSE nałożonych nałożonych nałożonych ściągniętych wykonawczy o nałożeniu upomnień mandatów mandatów grzywien grzywien ch grzywny 1 2 3 4 5 6 7 9 Mrągowo 0 0 0 0 0 0 4

4.3. Analiza narażenia zawodowego. Obrazem warunków pracy są wyniki badań czynników szkodliwych (chemicznych i fizycznych) dla zdrowia w środowisku pracy. Pomiary w środowisku pracy, zgodnie z obowiązującymi przepisami, przeprowadzane są przez akredytowane laboratoria. 34

Badania i pomiary środowiskowe, tak jak w latach ubiegłych dotyczyły głównie następujących grup czynników:  substancji chemicznych  pyłów  hałasu  drgań Zakłady, w których w 2017 występowały przekroczenia NDS/N czynników szkodliwych, wg działów PKD przedstawia tabela nr 3 .

Tabela 3. Przekroczenia NDS i NDN - liczba zakładów Opis działu Związki PKD Pył Hałas Drgania chemiczne

02 leśnictwo i pozyskiwanie drewna - - 1 - 10 produkcja artykułów spożywczych - - 3 - 16 produkcja wyrobów z drewna z 1 - 1 - wyłączeniem mebli 25 produkcja wyrobów metalowych - - 1 - gotowych 31 produkcja mebli - - 1 - Informacje liczbowe dotyczące zakładów pracy, w których stwierdzono przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia (NDS/NDN ) w powiecie mrągowskim w 2017 roku oraz podejmowane działania PIS przedstawia tabela 4.

Tabela 4. Nadzór bieżący nad zakładami pracy

Liczba zakładów Liczba pracowników pracujących w Liczba pracy w których przekroczeniach wydanych decyzji

stwierdz. dot. obniżenia stężeń P(G)SSE NDS/ NDS czyn. NDN przekrocz. NDN chemi- Pyły czyn. i natężeń czynników NDS/NDN (ogółem) cznych fizycznych szkodliwych Mrągowo 6 13 2 0 11 1

Z tabeli nr 4 wynika, iż najwięcej osób pracujących w przekroczeniach powyżej NDS/N narażonych jest na czynniki fizyczne (11 osób). W skutek podjętych działań technicznych i organizacyjnych poprawiono warunki pracy w zakresie przekroczeń normatywów higienicznych pracownikom na 6 stanowiskach. Pozostałe postępowania w zakresie wyeliminowania istniejących przekroczeń dopuszczalnych normatywów kontynuowane są w roku bieżącym. 35

W roku 2017 wydano 1 decyzję dotyczącą obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych i kontynuowano 5 postępowań na obniżenie stężeń i natężeń czynników szkodliwych w środowisku pracy. Podjęte przez pracodawców działania techniczne to m.in.:  wymiana i okresowe remonty posiadanych maszyn i urządzeń, Działania organizacyjne podjęte przez pracodawców:  ograniczenie czasu ekspozycji, w tym również stosowanie przerw w pracy,  rotacja pracowników na stanowiskach pracy,  oznakowanie stref nadmiernego hałasu,  opracowanie i wdrożenie programu organizacyjno-technicznego zmierzającego do ograniczenia narażenia na przekroczony hałas i drgania mechaniczne,  zastosowanie rozwiązań organizacyjnych polegających na usytuowaniu i zorganizo- waniu stanowisk pracy tak, aby pracownicy zatrudnieni na innych stanowiskach nie byli narażeni na te czynniki,  szkolenie i informowanie pracowników o występującym narażeniu,  wyposażenie pracowników w odpowiednio dobrane środki ochrony indywidualnej. Poprawa innych warunków pracy – nie związanych z przekroczeniami NDN i NDS dotyczyła najczęściej wyegzekwowania poprzez działania kontrolno-represyjne prawidłowych, zgodnych z obowiązującymi przepisami pomieszczeń pracy oraz pomieszczeń higieniczno- sanitarnych i ich prawidłowego wyposażenia. Na terenie powiatu liczba zakładów o szczególnym zagrożeniu (wg kryteriów ustalonych przez WSSE tj. co najmniej 5-cio krotne przekroczenia NDS/N czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy i/lub narażenie na czynniki rakotwórcze lub mutagenne na koniec roku 2017 wynosiła 3 (w 2016 - 2). Łączna liczba osób narażonych w zakładach o największych zagrożeniach zawodowych wynosi obecnie 28 osób. Zakłady umieszczone w w/w wykazie znajdują się pod szczególnym nadzorem PIS i obligatoryjnie kontrolowany jest corocznie. W 2017 roku, w ramach nadzoru nad obowiązkiem wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, wystawiono łącznie 30 decyzji administracyjnych, w których nakazy dotyczyły przede wszystkim:  braku aktualnych badań i pomiarów czynników szkodliwych – 29,  przekroczeń NDS i NDN czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy – 1, W dalszym ciągu szczególnej troski wymagają małe i średnie przedsiębiorstwa, które przeważają w strukturze gospodarczej powiatu. Wyniki kontroli jednoznacznie wskazują na występowanie i niestety utrzymywanie się w tych przedsiębiorstwach nieprawidłowości w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy m.in.:  brak badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,  niewłaściwy stan techniczny, a także sanitarny pomieszczeń produkcyjnych i socjalnych,  brak, bądź też niewłaściwie przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego, Należy jednak podkreślić, że niedostateczna dbałość pracodawców o bezpieczeństwo i higienę pracy w ich zakładach najczęściej wcale nie wynika ze złej woli. 36

Znacznie częściej jest efektem braku doświadczenia, nieznajomości przepisów prawa pracy, nieumiejętności rozpoznawania zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi, a także nieznajomości zasad oceny ryzyka zawodowego i sposobów ograniczania zagrożeń, oraz dużych problemów w interpretacji szczególnie nowych przepisów prawnych. W największym stopniu dotyczy to pracodawców, którzy z powodów finansowych nie zatrudniają pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Niezbędnym elementem pracy pionu higieny pracy stało się zatem rozwijanie działań prewencyjnych, stosowanie środków doradczych informacyjnych, szczególnie przy wdrażaniu nowych przepisów, których zastosowanie sprawia trudności pracodawcom i służbom bhp.

4.4. Nadzór nad substancjami i mieszaninami chemicznymi, prekursorami oraz produktami biobójczymi.

Nadzór Inspekcji Sanitarnej powiatu mrągowskiego w zakresie przestrzegania przepisów ustawy o substancjach i mieszaninach chemicznych, sprawowanie nadzoru nad substancjami i mieszaninami chemicznymi w związku z obowiązywaniem rozporządzenia nr 1907/2006 REACH i rozporządzenia nr 1272/2008 CLP, ustawy o produktach biobójczych oraz nadzór nad prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3 prowadzony był w zakładach pracy oraz u wprowadzających je do obrotu.

4.4.1. Wprowadzanie do obrotu substancji i mieszanin chemicznych.

W 2017 r. Sekcja Higieny Pracy obejmowała nadzorem 16 obiektów wprowadzających do obrotu substancje i mieszaniny chemiczne. W ramach nadzoru wykonano 16 kontroli sanitarnych. W wyniku przeprowadzonych kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości.

4.4.2. Stosowanie w działalności zawodowej substancji i mieszanin chemicznych.

Na terenie powiatu mrągowskiego w 2017 r. objęto nadzorem 90 zakładów stosujących w działalności zawodowej substancje i mieszaniny chemiczne. Przeprowadzono w tym zakresie 93 kontrole sanitarne. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 11 decyzji stwierdzających uchybienia. Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły w 6 przypadkach braku kart charakterystyki substancji/mieszanin niebezpiecznych i w 6 zakładach brak było aktualnego ich wykazu. W 6 przypadkach pracownicy stosujący w działalności zawodowej substancje/ mieszaniny chemiczne nie zostali zapoznani z treścią karty charakterystyki danej substancji/mieszaniny. W 2 zakładach stwierdzono brak instrukcji sporządzania roztworu mieszaniny chemicznej, w 1 przypadku brak instrukcji magazynowania, transportu, składowania materiałów niebezpiecznych w magazynie chemicznym oraz w 2 przypadkach brak odpowiedniego zabezpieczenia przed rozlaniem i rozprzestrzenianiem się substancji/mieszanin niebezpiecznych. W 1 zakładzie brak środków ochrony indywidualnej przy stosowaniu substancji/mieszanin niebezpiecznych. W stosunku do 3 zakładów postępowanie kontynuowane jest w roku bieżącym.

4.4.3. Prekursory narkotyków KAT. 2 i 3

W 2017 r. objęto nadzorem 7 zakładów stosujących prekursory (kat.3) i 5 podmiotów wprowadzających je do obrotu. Wykonano w tym zakresie 12 kontroli. Przeprowadzone kontrole kompleksowe nie wykazały uchybień.

4.4.4. Środki zastępcze. Państwowa Inspekcja Sanitarna prowadzi - nieustannie od 2010 r. - działania na rzecz zapobiegania stosowania środków zastępczych popularnie zwanych „dopalaczami”. Działania te, to zakrojona na szeroką skalę profilaktyka (szkolenia, przekazywanie materiałów oświatowych) skierowana do młodzieży, pedagogów i nauczycieli oraz rodziców. Poza działaniami oświatowymi prowadzony jest stały monitoring terenu powiatu pod względem nielegalnego obrotu środkami zastępczymi. Monitoring obecności na rynku środków zastępczych (dopalaczy) prowadzony jest poprzez kontrole obiektów stacjonarnych (sklepy, kluby i inne), kontrole przeprowadzane na skutek zgłoszonych interwencji, kontrole przeprowadzone na skutek zgłoszeń podejrzeń o obrocie środkami zastępczymi uzyskanych od Policji i Służby Celnej. W roku 2017 nie stwierdzono na terenie powiatu mrągowskiego obiektów wprowadzających „dopalacze”. Prowadzone jest postępowanie w administracji w stosunku do osoby fizycznej wprowadzającej środki zastępcze. Sprawa została przekazana do PPIS w Mrągowie przez Prokuraturę Rejonową w Mrągowie celem przeprowadzenia stosownego postępowania. Ponadto prowadzony jest monitoring zatruć środkami zastępczymi – w 2017 roku zanotowano 1 przypadek takiego zatrucia. O zaistniałym przypadku zatrucia pracownicy szpitala powiadomili Wydział Zdrowia W-MUW w Olsztynie.

4.4.5. Produkty biobójcze. W powiecie mrągowskim nie istnieje żaden producent ani importer produktów biobójczych. W 2017 r. przeprowadzono 45 kontroli sanitarnych w 41 zakładach stosujących w swojej działalności produkty biobójcze i w 4 zakładach wprowadzających je do obrotu. Przeprowadzone kontrole nie wykazały uchybień.

4.5. Substancje, mieszaniny, czynniki lub procesy rakotwórcze lub mutagenne w środowisku pracy .

W 2017 r. w zakresie narażenia na czynniki rakotwórcze i mutagenne objęto nadzorem 3 zakłady i dokonano kontroli 2 firm, które zgłosiły zamiar prowadzenia prac w kontakcie z azbestem na terenie powiatu mrągowskiego. Przeprowadzone w tym zakresie kontrole nie wykazały nieprawidłowości. W 2017 r. Sekcja Higieny Pracy PSSE w Mrągowie obejmowała nadzorem w zakresie narażenia na czynniki rakotwórcze i mutagenne 3 zakłady z terenu powiatu mrągowskiego. 38

W nadzorowanych zakładach występuje narażenie na benzo(a)piren i WWA oraz siarczanu niklu sześciowodnego, chlorku niklu II sześciowodnego, bezwodnika kwasu chromowego, ELPELYT SB 45 (formaldehyd), ANKOR NFDS (tlenek chromu VI). W warunkach narażenia zawodowego na czynniki rakotwórcze i mutagenne zatrudnionych jest 28 pracowników. Zakłady te znajdują się w wykazie zakładów o szczególnym zagrożeniu i są pod szczególnym nadzorem Inspekcji Sanitarnej.

4.6. Biologiczne czynniki szkodliwe w środowisku pracy.

Na terenie powiatu mrągowskiego w 2017 r. zaplanowano do kontroli 65 zakładów, w których występuje narażenie na szkodliwe czynniki biologiczne. W kontrolowanych zakładach w warunkach narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne pracuje 1830 pracowników, z czego 86 zatrudnionych jest w warunkach narażenia na działanie czynników biologicznych zakwalifikowanych do grupy 3. Narażenia pracowników na czynniki biologiczne zakwalifikowane do grupy 4 nie stwierdzono. W kontrolowanych zakładach narażenie wynika z niezamierzonego użycia czynnika biologicznego a pracodawcy zapewniają środki zapobiegawcze przewidziane dla szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do najwyższej grupy zagrożenia, określonego w dokumentacji oceny ryzyka zawodowego (klasyfikacja i wykaz). W przypadku ujęcia w wykazie czynników zakwalifikowanych do grupy 3 pracodawcy prowadzą rejestry prac i pracowników pracujących w narażeniu na te czynniki. W 2017 r. przeprowadzono w zakresie narażenia na czynniki biologiczne 66 kontroli sanitarnych. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 2 decyzje stwierdzające uchybienia w tym zakresie dotyczące w obu przypadkach: - braku wykazu i klasyfikacji szkodliwych czynników biologicznych w udokumentowanej ocenie ryzyka. Stwierdzone uchybienia wyeliminowano. W 2017 r. stwierdzono 6 przypadków chorób zawodowych. Choroby wynikające z narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne (borelioza i KZM) stwierdzono u 4 rolników i 2 leśników. W wyniku działań inspekcji w nadzorowanych zakładach egzekwowano opracowanie dokumentacji oceny ryzyka zawodowego z uwzględnieniem narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne, z którą zapoznano pracowników. Identyfikacja zagrożeń zawodowych w środowisku pracy pozwala na dobór właściwych środków zapobiegawczych celem ochrony zdrowia pracowników. W kontrolowanych zakładach prowadzone są rejestry zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby oraz rejestry prac i pracowników, tam gdzie występuje narażenie na czynniki biologiczne zakwalifikowane do grupy 3 lub 4. Podczas przeprowadzonych kontroli sanitarnych informowano pracodawców o dostępności i zasadności szczepień ochronnych. Profilaktyka medyczna Na bieżąco przeprowadzane są badania profilaktyczne pracowników – wstępne, okresowe, kontrolne.

4.7. Nadzór nad warunkami pracy pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia zawodowego w przemyśle tworzyw sztucznych.

W roku 2017 kontynuowano nadzór nad warunkami pracy pracowników zatrudnionych w 3 zakładach przemysłu tworzyw sztucznych. Objęto nadzorem 1 zakład zajmujący się produkcją okien i drzwi, 1 zakład wytwarzania elementów z tworzyw sztucznych dla motoryzacji, 1 zakład produkcji elementów z tworzyw sztucznych do ciągników rolniczych. W zakładach tych przeprowadzono 8 kontroli. W wyniku przeprowadzonych kontroli w 3 zakładach stwierdzono uchybienia. Stwierdzone uchybienia dotyczyły m.in.: braku aktualnych badań i pomiarów czynników szkodliwych w 2 przypadkach. W 1 przypadku stwierdzono wykonanie obowiązków nałożonych decyzją, a w 1 przypadku termin wykonania ustalono na 31.12.2017 r. Podjęte działania inspekcji przyczyniają się do poprawy pracownikom warunków środowiska pracy w zakresie narażenia na działanie czynników szkodliwych emitowanych w procesie pracy, stosowania substancji/mieszanin chemicznych niebezpiecznych oraz zapewnienia pracownikom właściwego zaplecza sanitarno-higienicznego.

4.8. Choroby zawodowe. Jednym z ważniejszych elementów w działalności Inspekcji Sanitarnej jest by sprawowany nadzór nad zakładami pracy obejmował problematykę zapobiegania chorobom zawodowym. Następstwem pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia mogą być choroby zawodowe. W 2017 r. w powiecie mrągowskim przeprowadzono 12 postępowań w sprawie chorób zawodowych. W wyniku przeprowadzonych postępowań wydano 6 decyzji o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej oraz 6 decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej. W 2017 r. u zatrudnionych z powiatu mrągowskiego stwierdzono 6 chorób zawodowych, natomiast w roku 2016 stwierdzonych chorób zawodowych było 4. Choroby zawodowe stwierdzane u pracowników zatrudnionych w zakładach pracy z terenu powiatu mrągowskiego na przestrzeni 15 lat przedstawia rys.3.

Rys. 3 Choroby zawodowe stwierdzone w powiecie mrągowskim w latach 2001 – 2016

W 2017 r. stwierdzono 6 chorób zawodowych. W 5 przypadkach była to borelioza u 4 rolników i 1 leśnika, a w 1 przypadku KZM u leśnika. Z analizy danych ostatnich trzech lat wynika, ze najczęściej stwierdzane są zachorowania na choroby zakaźne lub inwazyjne albo ich następstwa (pozycja 26 wykazu chorób zawodowych z 2009 r.). Spośród czynników wywołujących choroby zawodowe w powiecie mrągowskim największy udział mają czynniki biologiczne. Endemiczny charakter województwa warmińsko – mazurskiego pod względem zachorowań na boreliozę jest powodem odnotowywania wysokich wskaźników zapadalności na tą jednostkę chorobową rozpatrywaną również jako choroba zawodowa (głównie dotyczy to pracowników leśnych i rolników).

4.9. WSPÓŁPRACA Z INSTYTUCJAMI I INNYMI ORGANAMI Współpraca PPIS instytucjami/organami ukierunkowana była na koordynację podejmowanych działań oraz doskonalenie przepływu i wykorzystywania informacji posiadanych przez poszczególne urzędy i instytucje. Do Państwowej Inspekcji Pracy na bieżąco przekazywane są wydane przez PPIS w Mrągowie decyzje dotyczące chorób zawodowych pracowników zatrudnionych w nadzorowanych zakładach pracy. Podczas czynności kontrolnych wykonywanych w kontrolowanych zakładach pracy, wymieniane są informacje dotyczące poprawy warunków pracy i zapobiegania chorobom zawodowym związanym z warunkami pracy w zakładach, poprzez konfrontację protokołów o naruszeniu przepisów. PIP w ramach współdziałania niektórych organów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy informuje o stwierdzonych podczas kontroli nieprawidłowościach w zakresie wprowadzania do obrotu substancji i preparatów chemicznym w celu wykorzystania ich zgodnie z kompetencjami PIS. Współpraca ze służbą medycyny pracy opiera się głównie na wzajemnym przekazywaniu informacji z zakresu narażenia zawodowego osób ubiegających się o chorobę zawodową. Polegała ona na opracowaniu na prośbę lekarzy poradni medycyny pracy kart oceny narażenia zawodowego.

4.10. Promocja zdrowia w zakładach pracy. W 2017 r. w ramach współpracy z PZiOZ podczas kontroli zakładów pracy kontynuowano nadzór w zakresie przestrzegania zakazu palenia wyrobów tytoniowych i oznakowania „Zakaz palenia”. Z przeprowadzonych kontroli wynika, że w zakładach przestrzegany jest zakaz palenia wyrobów tytoniowych, w tym nowatorskich i elektronicznych. Ponadto pracownicy Sekcji Higieny Pracy PSSE w Mrągowie podczas wykonywania czynności kontrolnych w nadzorowanych zakładach pracy zwracają uwagę pracodawców na fakt, iż to oni poprzez swoje działania w stosunku do zatrudnianych pracowników promując zdrowie, tworzą i modyfikują środowisko pracy tak, by nie zagrażało zdrowiu, ale również oddziaływało pozytywnie na stan zdrowia. Celem promocji zdrowia w środowisku pracy jest rozwijanie postaw odpowiedzialności za własne zdrowie w miejscu pracy, a nie jedynie wymagania przestrzegania przepisów.

4.11. Wnioski końcowe. 1. W ramach realizacji rządowego „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” istnieje konieczność kontroli pracodawców pod kątem przestrzegania przez nich przepisów i zasad bhp podczas prac przy usuwaniu bądź zabezpieczaniu wyrobów zawierających azbest celem zabezpieczenia pracowników przed szkodliwym działaniem włókien azbestu i pyłu zawierającego azbest. 2. Obowiązywanie rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 (CLP) Nowy system klasyfikacji, oznakowania i pakowania chemikaliów oraz rozporządzenia REACH i zapewnienie ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska w kontakcie z substancjami i mieszaninami chemicznymi stwarza konieczność kontynuowania nadzoru w tym zakresie.

V. HIGIENA DZIECI I MŁODZIEŻY W 2017 roku nadzorem obejmowano:  50 placówek stałych, do których uczęszczało 6049 dzieci;  111 turnusów letniego wypoczynku, podczas którego wypoczywało 3501 uczestników;  10 turnusy zimowego wypoczynku, podczas którego wypoczywało 198 uczestników. W placówkach tych dokonano ogółem 151 kontroli sanitarnych.

Nadzór nad placówkami (porównawczo z 2016 rokiem)

Liczba Liczba przeprowadzonych nadzorowanych kontroli w Placówki placówek placówkach 2016 2017 2016 2017

Stałe 51 50 64 49 nauczania i wychowania

Letniego wypoczynku 97 111 58 79 (liczba turnusów)

Zimowego wypoczynku 3 10 3 7 (liczba turnusów)

Ogółem 151 171 125 135

UWAGI: brak

Przeprowadzone kontrole w placówkach dotyczyły:  przestrzegania wymagań higienicznych i zdrowotnych;  higienicznej oceny rozkładów zajęć lekcyjnych;  oceny dostosowania mebli do wzrostu uczniów i przedszkolaków;  sprawdzenie wykonania zaleceń pokontrolnych.

5.1. Stan techniczno-sanitarny placówek nauczania i wychowania.

W celu uzyskania poprawy stanu sanitarno – technicznego nadzorowanych obiektów:  wystawiono 4 decyzje administracyjne;  w 6 przypadkach kontynuowano postępowanie z lat ubiegłych;  zakończono postępowanie w 3 przypadkach uzyskując poprawę;  natomiast terminy realizacji pozostałych 7 decyzji, zostały przesunięte na rok 2018 ze względu na trudną sytuację finansową placówek nauczania i wychowania. Poprawa w większości placówek dotyczyła zapewnienia właściwego stanu sanitarno - technicznego pomieszczeń. Decyzje wystawione w 2017 roku w tym z lat ubiegłych dotyczyły:  uszkodzonych podłóg,  uszkodzonych ścian w salach lekcyjnych;

5.2. Ocena higieny procesu nauczania i wychowania. W celu egzekwowania właściwych z punktu widzenia higieny pracy ucznia warunków w środowisku szkolnym przeprowadzono badania środowiskowe dotyczące:  dostosowania mebli szkolnych do wzrostu uczniów;  higienicznej oceny rozkładów zajęć lekcyjnych. Meble szkolne Jednym z ważniejszych działań profilaktycznych jest zapewnienie uczniom stanowiska pracy dostosowanego do wzrostu, zapewniającego maksymalny komfort w procesie uczenia się, a jednocześnie niepowodującego skutków ubocznych w postaci powstawania wad postawy. W związku z powyższym przeprowadzono badania dotyczące dostosowania mebli szkolnych do wzrostu uczniów. Umeblowanie oceniono w 4 placówkach tj. na terenie Miasta i Gminy Mikołajki oraz Gminy Piecki. Oceniono dostosowanie mebli do wzrostu uczniów Nieprawidłowe stwierdzono i przedszkolaków Rodzaj placówek Liczba Liczba Liczba Liczba stanowisk Liczba Liczba stanowisk placówek oddziałów pracy placówek oddziałów pracy ucznia ucznia samodzielnie 2 13 326 funkcjonujące - - - Przedszkola funkcjonujące w zespołach ------szkół samodzielnie ------funkcjonujące Szkoły funkcjonujące podstawowe w zespołach ------szkół OGÓLEM 2 13 326 - - - 43

Przeprowadzona analiza wykazała, że w kontrolowanych placówkach wszystkie dzieci korzystały z mebli dostosowanych do ich wzrostu. Rozkłady zajęć lekcyjnych Badania dotyczące higienicznej oceny rozkładów lekcyjnych przeprowadzono we wszystkich szkołach podstawowych i gimnazjach, funkcjonujących zarówno samodzielnie, jak i w zespołach szkół oraz w 1 liceum ogólnokształcącym.

Ocenie poddano Nieprawidłowe stwierdzono Rodzaj placówek rozkład zajęć szkolnych Liczba Liczba Liczba Liczba placówek oddziałów placówek oddziałów samodzielnie funkcjonujące 15 161 - - Szkoły podstawowe funkcjonujące w zespołach 4 49 - - szkół samodzielnie funkcjonujące 2 5 - - Gimnazja funkcjonujące w zespołach 4 20 - - szkół samodzielnie Licea funkcjonujące 1 3 - -

OGÓLEM 33 22 238 -

Ogółem analizę przeprowadzono w 238 oddziałach szkół (w tym w 210 oddziałach szkół podstawowych oraz w 25 oddziałach gimnazjów oraz 3 oddziałach liceum). Należy stwierdzić, że przy konstruowaniu rozkładów zajęć lekcyjnych brane są pod uwagę zasady higieny pracy umysłowej uczniów. Nieprawidłowości nie stwierdzono.

5.3. Infrastruktura do zajęć z wychowania fizycznego w szkołach. Warunki do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego na terenie powiatu w 2017 roku nie uległy zmianie, nadal znaczna część szkół nie posiada właściwej infrastruktury do realizacji obowiązkowych zajęć z wychowania fizycznego. Spośród wszystkich 22 szkół, funkcjonujących na terenie powiatu mrągowskiego, zaledwie 6 posiada sale gimnastyczne, (co stanowi 27 % ogółu szkół), 8 posiada zastępcze sale gimnastyczne, (co stanowi 36% ogółu). Pozostałe 8 szkół (36 %) posiada tylko boiska szkolne, w związku z czym nie zapewnia uczniom właściwych warunków higienicznych do realizacji obowiązkowych zajęć z wychowania fizycznego. Placówki te realizują zajęcia z wychowania fizycznego na korytarzach szkolnych, w salach lekcyjnych, a przy sprzyjających warunkach atmosferycznych zajęcia odbywają się na boiskach szkolnych.

Liczba sal gimnastycznych i rekreacyjno/zastępczych w szkołach na terenie powiatu mrągowskiego w 2017 roku

Warunki do realizowania zajęć z wychowania Liczba Nadzorowany teren fizycznego szkół Sala gimnastyczna Sala rekreacyjna/zastępcza Brak Miasto Mrągowo 3 2 - 1

Gmina Mrągowo 4 - 3 1

Miasto i Gmina 7 1 5 1 Mikołajki

Gmina Piecki 4 2 - 2

Gmina Sorkwity 4 1 - 3

Ogółem 22 6 8 8

5.4. Dożywianie w szkołach.

Posiłek w szkole stanowi niezbędny element racjonalnego żywienia warunkujący prawidłowy rozwój dziecka, jego dobre samopoczucie oraz zdolność do pracy. Dlatego też podobnie jak w latach ubiegłych szkoły podstawowe i gimnazja na terenie powiatu organizują dożywianie uczniów w formie obiadów: II-wu daniowych i I- daniowych. 45

Na podstawie zebranych informacji podczas kontroli w szkołach, przeprowadzono analizę dożywiania w skali całego powiatu, która wykazała, iż spośród 3444 uczniów szkół podstawowych i gimnazjów (zarówno samodzielnych, jak i funkcjonujących w zespołach) z dożywiania ogółem w 2017 roku korzystało 2002 uczniów, co stanowi 58 %.

Odestek uczniów korzystających z poszczególnych form dożywiania w powiecie mrągowskim w 2017 roku

Brak dożywiania 41%

Obiady Obiady pełne jednodaniowe 44% 15%

Obiady pełne Obiady jednodaniowe Brak dożywiania

Istotną formą pomocy dzieciom z rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej jest dofinansowanie posiłków przez ośrodki pomocy społecznej, z którego w ubiegłym roku skorzystało 790 uczniów, co stanowi 39 % ogółu korzystających z dożywiania.

5.5. Wypoczynek dzieci i młodzieży

Powiat mrągowski jest atrakcyjny turystycznie, w związku z czym w 2017 roku, podobnie jak w latach ubiegłych gościł 3501 uczestników placówek letniego wypoczynku dzieci i młodzieży organizowanych w formie kolonii, obozów sportowych i obozów pod namiotami oraz 198 uczestników zimowego wypoczynku. Organizatorzy zgłaszali organizację wypoczynku do Kuratorium Oświaty właściwego ze względu na miejsce zamieszkania organizatora. Nadzór nad wypoczynkiem 46 dzieci i młodzieży prowadzono na podstawie elektronicznej bazy wypoczynku zamieszczonej na stronie internetowej Kuratorium Oświaty. Ogółem w 2017 roku zgłoszono organizację 111 turnusów letniego wypoczynku oraz 10 turnusów zimowego wypoczynku dla dzieci i młodzieży. Letni wypoczynek organizowany był w 13 obiektach stałych zlokalizowanych na terenie powiatu mrągowskiego oraz na 2 terenach leśnych (obozy pod namiotami). Zgłoszone wypoczynki objęto nadzorem. Dbając o zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu uczestnikom wypoczynku przeprowadzono ogółem 86 kontroli sanitarnych (79 w okresie letnim oraz 7 w zimowym). Stan higieniczno-sanitarny nie budził zastrzeżeń, organizatorzy zapewnili uczestnikom bezpieczne i higieniczne warunki w czasie trwania wypoczynku.

VI. ZWALCZANIE CHORÓB ZAKAŹNYCH

W 2017 roku Sekcja Epidemiologii prowadziła nadzór epidemiologiczny nad chorobami zakaźnymi, dokonywała oceny i analizy sytuacji epidemiologicznej powiatu mrągowskiego, przeprowadzała kontrole stanu sanitarno technicznego w podmiotach leczniczych udzielających świadczeń zdrowotnych, zapewniała zaopatrzenie w preparaty szczepionkowe jak również nadzorowała wykonawstwo szczepień ochronnych oraz wykorzystanie preparatów szczepionkowych w ramach obowiązującego Programu Szczepień Ochronnych. Rejestracja chorób zakaźnych prowadzona była zgodnie z definicjami chorób zakaźnych jak również z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób (ICD-10).

6.1. Choroby zakaźne. Sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych w powiecie mrągowskim można określić jako dobrą . Nie odnotowano epidemicznego występowania chorób zakaźnych, sytuacji kryzysowych oraz zdarzeń o charakterze katastroficznym rzutujących na sytuację epidemiologiczną w rejonie. Nie zaistniały zdarzenia , których następstwa mogłyby wywołać konieczność uruchomienia elementów zarządzania kryzysowego. Podstawą oceny sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych były dane liczbowe o zachorowaniach na choroby zakaźne pochodzące ze zgłoszeń wszystkich podmiotów prowadzących działalność leczniczą na terenie powiatu. Obowiązek ten wynika z Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Zgłaszanie zachorowań /podejrzeń zachorowań na choroby zakaźne pozwala na śledzenie sytuacji epidemiologicznej oraz podejmowanie działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych . W 2017 roku do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej zgłoszono 601 przypadków zachorowań i podejrzeń zachorowań na choroby zakaźne. Odnotowano 62 zgłoszenia pogryzień przez zwierzęta oraz 5929 zachorowań grypopodobnych. Przeprowadzenia szczególnego dochodzenia epidemiologicznego wymagało 168 przypadków zgłoszonych zachorowań, hospitalizowano z powodu chorób zakaźnych 283 osoby. Nie odnotowano zgonów z powodu chorób zakaźnych. 47

Dochodzenia przeprowadzane były w tych jednostkach chorobowych, w których wymagane jest:  ustalenie źródła zakażenia,  wykrycie czynnika etiologicznego powodującego zachorowanie,  objęcie nadzorem osób kontaktujących się z chorym lub podejrzanym o zakażenie Prowadzono również rejestr dodatnich wyników badań laboratoryjnych w kierunku biologicznych czynników chorobotwórczych podlegających zgłoszeniu, ogółem w roku sprawozdawczym zarejestrowano 360 dodatnich czynników chorobotwórczych. Szczegółowy wykaz zachorowań i wskaźnik zapadalności na poszczególne choroby zakaźne zarejestrowane na terenie powiatu mrągowskiego w 2017 roku w porównaniu z rokiem 2016 przedstawia poniższa tabela.

Liczba zachorowań i wskaźniki zapadalności na poszczególne choroby zakaźne rejestrowane na terenie powiatu mrągowskiego w 2016r. w porównaniu z rokiem 2015.

2017 2016 Nazwa jednostki chorobowej Liczba Wskaźnik Liczba Wskaźnik zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności Salmonellozy -zatrucia pokarmowe 14 28,14 17 34 Czerwonka bakteryjna 0 0 0 0 Inne bakteryjne zakażeniajelitoweA04 0 0 0 0 Inne wirusowe zakażenia jelitowe A08 75 151,2 65 130 Biegunka dzieci do lat 2 59 11.86 56 11,2 Krztusiec 0 0 3 5,94 Płonica (Szkarlatyna) 4 8,06 1 1,98 Zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych ,inne bakteryjne, 1 2,01 2 4 określone i nie określone Zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych, wirusowe, określone i 6 12,09 2 4 nie określone Kleszczowe zapalenie mózgu 2 4,022 1 2 Róża 0 0 1 2 Borelioza 78 156,78 116 229,9 Pokąsania osób przez zwierzęta podejrzane o wściekliznę lub 62 124,62 67 134 zanieczyszczenie śliną tych zwierząt Liczba osób szczepionych p-ko 9 18,09 4 8 wściekliźnie Ospa wietrzna 181 36,81 81 162 Różyczka 0 0 1 2 Wirusowe zapalenie wątroby typu B 3 6,03 3 6 Wirusowe zapalenie wątroby typu C 3 6,03 1 2 Wirusowe zapalenie wątroby typuB+C 0 0 0 0 Świnka 3 6,03 0 0 Grypa- ogółem 5929 11917 5008 10016 48

Grypa dzieci do 14 roku życia 2735 5497,35 2424 4848 Lamblioza 3 6,03 3 6 Posocznice 3 6,03 1 2 Kiła 1 2,01 3 6 Gruźlica 0 0 7 14 Porażenia wiotkie 1 2,01 0 0 Włośnica 0 0 0 0 Nosiciele HCV 1 2,01 4 8

Podobnie jak w latach ubiegłych nie rejestrowano zachorowań na dur brzuszny, błonicę, wściekliznę u ludzi oraz zachorowań na odrę i czerwonkę.

Zatrucia i zakażenia pokarmowe

1. W 2017 roku zarejestrowano 14 przypadków zatruć pokarmowych spowodowanych pałeczkami salmonella tj. o 3 przypadki mniej niż w roku ubiegłym. Hospitalizowano 12 osób. Salmonella Enteritidis była serotypem dominującym (11zachorowań), 3 przypadki spowodowane były innymi serotypami - Typhymurium (2), Infantis(1). Domniemanym źródłem zakażenia często były potrawy z drobiu i jaj. Przyczyną zakażeń natomiast były zaniedbania higieniczne oraz błędy popełniane podczas przygotowywania i przechowywania posiłków. W trakcie przeprowadzonych dochodzeń epidemiologicznych udzielano instruktażu dot. zapobiegania chorobom przenoszonym drogą pokarmową. W 2017 roku nadzorem epidemiologicznym objęto również 2 bezobjawowych nosicieli pałeczek Salmonella Enteritidis. Nosicielstwo zostało ujawnione przy wykonywaniu badań laboratoryjnych na nosicielstwo do kart zdrowia.

Zapadalność na salmonellozy w powiecie mrągowskim , województwie warmińsko – mazurskim i w Polsce w latach 2011-2017.

Powiat 45 Województwo 40 Polska 35 30 25 20 15 10 5 0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

2. W roku sprawozdawczym doszło do dwóch zbiorowych ognisk zatrucia pokarmowego, Jedno miało miejsce w ośrodku wypoczynkowym podczas trwania turnusu wypoczynku dzieci i młodzieży, gdzie zatruciu legło 9 osób z ogółu 51narażonych . Natomiast drugie wystąpiło w domu pomocy społecznej .Zatruciu uległo 15 osób z ogółu 46 osób narażonych. W żadnym przypadku nie zachodziła potrzeba hospitalizacji osób chorób. W jednym ognisku czynnikiem etiologicznym były norowirysy, w drugim nie zdołano ustalić czynnika etiologicznego zachorowań . W żadnym z ognisk nie zdołano określić również źródła zakażenia. 3. W analizowanym okresie nie uległa zmianie liczba zachorowań na biegunkę dzieci do lat dwóch. Ogółem zgłoszono 59 przypadków, a roku ubiegłym 56 przypadków. Hospitalizacji wymagało 55 dzieci. Ponownie wzrosła liczba zakażeń jelitowych wywołanych przez rotawirusy, zarejestrowano 75 przypadków tj. o 10 przypadków więcej niż w roku ubiegłym. Wirusowe zakażenia jelitowe mogą szerzyć się nie tylko drogą pokarmową, ale również drogą kropelkową, dlatego ich przenoszenie z człowieka na człowieka jest niezwykle łatwe, a ustalenie czy choroba jest spowodowana spożyciem skażonej potrawy, czy bezpośrednim kontaktem z osobą chorą, jest trudne. Wirusowym zakażeniom jelitowym o etiologii rotawirusowej u małych dzieci można zapobiegać poprzez szczepienie. W 2017 roku zaszczepionych zostało 86 dzieci w pierwszym roku życia tj. o 54 mniej niż w roku 2016.

Współczynnik zapadalności na rotawirusy w powiecie mrągowskim, województwie warmińsko – mazurskim i w Polsce w latach 2011-2017.

250

200

150 Powiat Województwo 100 Polska

0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Choroby wieku dziecięcego

1. W porównaniu z rokiem 2016 nastąpił spadek zachorowań na ospę wietrzną Odnotowano zaledwie 181 zachorowań - w roku ubiegłym 381. Nie odnotowano hospitalizacji ani powikłań z tytułu zachorowań na ospę wietrzną. Ospa wietrzna jest chorobą, której można zapobiegać przez szczepienia ochronne. W Polsce szczepienia te są szczepieniami zalecanymi odpłatnymi. W powiecie mrągowskim w 2017 roku zaszczepiono 103 dzieci. 50

2. W 2017 roku odnotowano 3 przypadki świnki. W dwóch przypadkach zachorowania dotyczyły dzieci w wieku 6-8, które zgodnie z kalendarzem szczepień otrzymały po 1 dawce szczepionki. Natomiast jedno zachorowanie dotyczyło osoby dorosłej, gdzie nie było danych na temat szczepień. Odnotowano również 4 przypadki płonicy. Nie odnotowano natomiast zachorowań na krztusiec, różyczkę i odrę. Na korzystną sytuację epidemiologiczną odry, świnki i różyczki mają wpływ obowiązkowe sczepienia ochronne.

6.2.Inne choroby zakaźne

Borelioza Najbardziej charakterystycznym objawem pierwszej fazy boreliozy są zmiany skórne pod postacią rumienia wędrującego, występującego w okolicy ukłucia przez kleszcza. W drugim stadium choroby mogą wystąpić objawy ze strony narządów ruchu (zapalenie stawów), ze strony układu krążenia i ze strony ośrodkowego układu nerwowego (neuroborelioza). Objawy kliniczne boreliozy, zwłaszcza w postaci przewlekłej, są niespecyficzne, co utrudnia rozpoznanie i opóźnia leczenie. Nie leczona borelioza może prowadzić do poważnych następstw, np. utrwalonego obrzęku stawów, zaburzeń rytmu serca czy nieodwracalnego uszkodzenia nerwów. W 2017 roku odnotowano spadek zachorowań na boreliozę, ogółem zgłoszono 78 przypadków ( w roku poprzednim 116 przypadków). Znaczny odsetek zakażeń notuje się w grupach o dużym ryzyku ekspozycji na kleszcze, głównie osób zbierających runo leśne oraz rolników. Charakterystyczny pierwotny objaw choroby , czyli rumień wędrujący stwierdzono u 36 chorych, pozostałe przypadki rozpoznano na podstawie objawów i badań serologicznych.

Współczynnik zapadalności na boreliozę w powiecie mrągowskim i województwie warmińsko – mazurskim w latach 2011-2017

250

200

150 Powiat Województwo 100 Polska

0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

W 2017 roku odnotowano 5 przypadków wirusowego zapalenia opon mózgowo- rdzeniowych, 1 przypadek bakteryjnego zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Oraz 1 przypadek zapalenia opon mózgowych inny i nieokreślony. Odnotowano również 2 przypadki kleszczowego zapalenia mózgu (KZM). Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania kleszczowemu zapaleniu mózgu są sczepienia ochronne, które obecnie zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych są szczepieniami zalecanymi , ale nie obowiązkowymi. Szczepienia zalecane są zwłaszcza przy czynnościach wykonywanych w kompleksach leśnych oraz na terenach zadrzewionych ,przy czynnościach zawodowych bezpośrednio związanych z uprawą roślin. W powiecie mrągowskim w 2017 roku zaszczepiono przeciw KZM 83 osoby

Współczynnik zapadalności na wirusowe zapalenie mózgu przenoszone przez kleszcze w powiecie mrągowskim i województwie warmińsko – mazurskim w latach 2011-2017

20 18 16 14 12 Powiat 10 Województwo 8 Polska 6 4 2 0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

W analizowanym okresie nie odnotowano żadnego przypadku posocznicy wywołanej wywołanej przez Neisseria meningitidis, odnotowano natomiast 3 przypadki posoczniczy wywołanej prze Streptococcus pneumoniae. Wpływ na obecną sytuację epidemiologiczną odnośnie inwazyjnej choroby menigokokowej maja miedzy innymi dostępność szczepień ochronnych przeciw meningokokom. Szczepienie są zalecane w ramach Programu Szczepień Ochronnych - w 2017 roku zaszczepiono 30 osób.

Gruźlica

Gruźlica jest jedną z najstarszych chorób zakaźnych. Najczęstszym źródłem zakażenia jest chory na gruźlicę , prątkujący i nie leczony W 2017 nie odnotowano żadnego przypadku gruźlicy. W 2016 roku wykryto 7 nowych zachorowań na gruźlicę . Swoistą metodą zapobiegania gruźlicy jest stosowanie od 80 lat szczepienia BCG. Szczepienia te wykonywane są zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych u noworodków najpóźniej w ciągu 24 h od urodzenia.

Liczba zachorowań na gruźlicę i zgonów w powiecie mrągowskim latach 2014-2017.

8 7 6 5 Zachorowania 4 Zgony 3 2 1 0 2014 2015 2016 2017

Pokąsania przez zwierzęta

W 2017 roku liczba osób pokąsanych przez zwierzęta była na podobnym poziomie jak roku 2016. Zarejestrowano i opracowano ogółem - 62 przypadków pogryzień w tym:  60 przypadki - pogryzienia przez zwierzęta domowe (psy, koty)  2 przypadki- pogryzienia przez zwierzęta dzikie W każdym przypadku zgłoszenia pokąsania przeprowadzano dochodzenie epidemiologiczne, w trakcie którego zbierano informacje o osobie pokąsanej, zwierzęciu będącym sprawcą pokąsania i o okolicznościach pokąsania. Uzyskane informacje niezwłocznie przekazywano do Powiatowego Inspektora Weterynarii w Mrągowie w celu przeprowadzenia badania zwierzęcia. Przy braku możliwości obserwacji zwierząt osoby pokąsane kierowane były do Poradni Chorób Zakaźnych w Giżycku, gdzie do szczepień p-ko wściekliźnie zakwalifikowano 4 osoby (rok wcześniej -10 osób). W trakcie prowadzonego nadzoru epidemiologicznego w tym zakresie współpracowano z Powiatową Inspekcją Weterynaryjną.

Pokąsania i kontakty osób ze zwierzętami podejrzanymi o wściekliznę w powiecie mrągowskim w latach 2010-2017

liczba osób zwierzęta zwierzęta zwierzęta Lata ogółem zaszczepionych domowe dzikie bezpańskie przeciwko wściekliźnie 2010 94 91 3 8 10 2011 85 84 1 11 9 2012 104 104 0 18 11 2013 90 90 0 14 7 2014 112 108 4 15 18 2015 87 86 1 12 10 2016 67 65 2 4 4 2017 62 60 2 6 9 53

Liczba pokąsań i kontaktów osób ze zwierzętami podejrzanymi o wściekliznę w 2017 roku w powiecie mrągowskim.

Gmina Sorkwity 6% Miasto Mrągowo 23%

Gmina Piecki 33%

Gmina Mrągowo 11%

Miasto i Gmina Mikołajki 27%

Wirusowe zapalenie wątroby

Do zakażenia wirusem WZW typu B i WZW typu C dochodzi głównie podczas bezpośredniego kontaktu z zakażoną krwią. Największe ryzyko zakażenia stwarzają zabiegi medyczne (w przypadku niewłaściwej dekontaminacji narzędzi wielokrotnego użytku), transfuzje krwi (prowadzone przed rokiem 1993, gdy nie była dostępna diagnostyka serologiczna w kierunku WZW typu C), używanie z osobą zakażoną wspólnej igły do iniekcji (np. narkomani stosujący dożylne środki odurzające). Istnieje możliwość zakażenia również podczas wizyty u kosmetyczki czy fryzjera, w przypadkach gdy dochodzi do nawet niewielkiego naruszenia ciągłości tkanek. W analizowanym okresie zarejestrowano 3 przypadki przewlekłego WZW typu C oraz 3 przypadki zachorowania na przewlekłe WZW typu B . W ubiegłym roku zarejestrowano 1 nowy przypadek nosiciela HCV(+) - w roku 2016 zarejestrowano 4 przypadki. Nosicielstwo zostało ujawnione przy wykonywaniu rutynowych badań laboratoryjnych. Osoby z najbliższego otoczenia chorych na WZW objęto nadzorem oraz skierowano do lekarzy rodzinnych celem dalszych konsultacji. W wyniku podjętych działań 2 osoby WZW B.

Grypa i zachorowania grypopodobne

W okresie od stycznia do grudnia 2017r. łącznie zanotowano 5929 zgłoszeń przypadków zachorowań lub podejrzeń zachorowań na grypę sezonową, w tym 2735 dzieci do lat 14. 54

W przypadku grypy nadzór epidemiologiczny opiera się na rejestrowaniu zakażeń górnych dróg oddechowych, określanych jako ,zachorowania i podejrzenia zachorowań na grypę wśród których grypa stanowi dość duży ale do końca nie zidentyfikowany odsetek. Przy braku diagnostyki laboratoryjnej brak jest jednoznacznego potwierdzenia zachorowania na grypę. Pomimo dostępnych na rynku szczepionek w 2017 roku w powiecie mrągowskim przeciwko grypie sezonowej zaszczepiły się zaledwie 1022 osoby, co stanowi 2,04% populacji powiatu. Szczepienia przeciw grypie są szczególnie istotne w grupach ryzyka, tj. ze wskazań klinicznych u osób przewlekle chorych, z obniżoną odpornością, u pensjonariuszy zakładów opiekuńczo pielęgnacyjnych czy też mieszkańców domów pomocy społecznej oraz ze wskazań epidemiologicznych małe dzieci uczęszczające do placówek oświatowo wychowawczych, osoby starsze, pracownicy służby zdrowia, oświaty.

Zachorowania lub podejrzenia zachorowań na grypę sezonową w latach 2015 - 2017.

3000 2015 2016 2500 2017

2000

1500

1000

500

maj

luty

lipiec

marzec

listopad

sierpień

styczeń

grudzień

kwiecień

czerwiec wrzesień

październik

Zachorowania lub podejrzenia zachorowań na grypę sezonową w latach 2015-2017 wg grup wiekowych.

3000 2500 2000 1500 2015 2016 1000 2017 500 0 0-4 5-14 15-64 65 i więcej

6.3. Stan sanitarny placówek służby zdrowia. Na terenie powiatu mrągowskiego w 2017 roku objęto nadzorem sanitarnym 104 pomioty wykonujące działalność leczniczą w tym: 29 podmiotów leczniczych: 1- szpital 2 - zakłady pielęgnacyjno-opiekuńczy 19 - przychodnie, ośrodki, poradnie, ambulatoria 4 - zakłady rehabilitacji leczniczej 2 – laboratorium diagnostyczne 1- inne 75 pozostałe praktyki zawodowe: 27 - indywidualne i specjalistyczne praktyki lekarzy dentystów 31 - indywidualne i specjalistyczne praktyki lekarskie 16 - indywidualne i grupowe praktyki pielęgniarek i położnych 1 - inne Ogółem skontrolowano 81 obiektów, co stanowi 77,9% obiektów będących w ewidencji. Łącznie przeprowadzono 93 kontrole sanitarne. Zakres kontroli uwzględniał zagadnienia dotyczące stanu sanitarno-technicznego, dezynfekcji, sterylizacji, postępowania odpadami. Podczas kontroli stwierdzono nieprawidłowości w 1 podmiocie wykonującym działalność leczniczą. W stosunku do osoby odpowiedzialnej wdrożono postępowanie administracyjne. Nieprawidłowości stwierdzone podczas kontroli dotyczyły nieprawidłowej funkcjonalności punktu sterylizacji w gabinecie stomatologicznym oraz usterek natury technicznej w tym: zanieczyszczeń powierzchnie ścian z ubytkami farb, zniszczonych powierzchni mebli. W 2017 roku zrealizowano nakazy ujęte w 6 decyzjach lat ubiegłych, natomiast terminy realizacji pozostałej decyzji oraz decyzji z 2017 roku przesunięto na 2018 rok. Od kilku lat sukcesywnie wzrasta liczba placówek funkcjonujących w pomieszczeniach o coraz lepszym stanie sanitarno- technicznym. Ogółem w 7 podmiotach leczniczych i w 5 innych praktykach zawodowych wykonujących działalność leczniczą przeprowadzono remonty, modernizacje (1 podmiot leczniczy) lub wymieniono wyeksploatowane meble oraz 56 sprzęt i urządzenia sławiące ich wyposażenie; wydzielono pomieszczenie porządkowe (1 przypadek). Doraźne prace remontowe i naprawy wykonywano na bieżąco zgodnie z potrzebami. Poza nieprawidłowościami technicznymi bieżący stan sanitarny i porządkowy skontrolowanych podmiotów leczniczych oraz praktyk zawodowych nie budził zastrzeżeń. Działalność kontrolno-represyjna  Liczba kontroli - 93  Liczba decyzji - 7 ( w tym 6 zmieniające termin)  Liczba upomnień – 2  Liczba tytułów wykonawczych - 0  Liczba postanowień o łożeniu grzywny - 0  Liczba osób ukaranych mandatami karnymi - 0

VII. SZCZEPIENIA OCHRONNE Kierunki działań PSSE obejmowały głównie:  nadzór nad realizacją szczepień obowiązkowych - programowanie i realizowanie szczepień  zalecanych  nadzór nad stanem sanitarnym punktów szczepień  nadzór nad prawidłową dystrybucją i przechowywaniem szczepionek 7.1. Zapobieganie chorobom zakaźnym. Najskuteczniejszą formą zapobiegania szerzeniu się chorób zakaźnych są szczepienia ochronne. Ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach nakłada na obywateli obowiązek poddania szczepieniom przeciw chorobom zakaźnym, które w następstwie mogą powodować groźną epidemię. Każdego roku Główny Inspektor Sanitarny przedstawia Program szczepień ochronnych. Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne, na mocy Ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, prowadzą nadzór nad realizacją tego programu przez placówki wykonujące szczepienia dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Na terenie działalności Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Mrągowie w 2017r. funkcjonowało 13 punktów szczepień. Przeprowadzono 13 kontroli szczepień. Kontrole przeprowadzone w 2017 r. w punktach szczepień na terenie działalności PPIS wykazały, że szczepienia wykonują pielęgniarki posiadające właściwe kwalifikacje i przestrzegające właściwych zasad. Szczepienia wykonywane są przy użyciu bezpiecznych preparatów szczepionkowych, nie stwarzających zagrożenia dla zdrowia osób szczepionych. Sprawowany jest nadzór nad transportem i przechowywaniem preparatów szczepionkowych w powiecie (łańcuch chłodniczy, daty ważności szczepionek). W 2017r. zorganizowano 2 szkolenia dla pielęgniarek punktów szczepień. Zgodnie z zaleceniami WHO i Rozporządzeniem Ministra Zdrowia prowadzona była analiza i rejestracja niepożądanych odczynów poszczepiennych. W 2017r. nie odnotowano żadnego ciężkiego i poważnego przypadku niepożądanego odczynu poszczepiennego.

Wykonanie szczepień w 2017r. z analogicznym 2016r. przedstawiało się następująco; Lp. Szczepienia w rocznikach 2017r. 2016r. Wykonanie minimum 1 Szczepienie pierwotne 62% 66,4% 55% 2 Szczepienie uzupełniające 68,3% 69,7% 55% 3 I Szczepienie p-ko odrze śwince i 94,8% 97,7% 95% różyczce w 2 roku życia 4 DTPa + Polio- 6-latki 97,7% 97,9% 95% 5 II Szczepienie p-ko odrze śwince i 98,3 % 99,0% 95% różyczce 10- latki 6 Td 14-latki 99,1% 99,5% 95% 7 Td- 18- latki 98,5% 98,8% 95% Analiza procentowa wykonania szczepień wykazała, że wykonawstwo szczepień obowiązkowych odpowiadało wymaganym standardom, a nawet znacznie je przekraczało. Skuteczny nadzór nad personelem szczepiącym sprawowany przez pracownika epidemiologii do spraw szczepień, a także współpraca z PZOZ są podstawą w osiągnięciu w 2017r. wysokiego poziomu wakcynacji dzieci i młodzieży przeciw określonym chorobom zakaźnym. Dzięki skuteczności prowadzonych szczepień, obniżają się współczynniki zapadalności na choroby przeciw którym są one wykonywane. Na terenie powiatu szczepieniom ochronnym zgodnie z kalendarzem szczepień podlegało 312 dzieci i młodzieży. Z każdym rokiem wzrasta liczba rodziców uchylających się od szczepień swoich dzieci. W związku z tym, przeprowadzono indywidualne rozmowy z rodzicami, wysłano pisma wzywające do szczepień. Mimo wielu interwencji nie udało się nakłonić rodziców do zaszczepienia swoich dzieci. Wystawiono 11 upomnień, 11 tytułów wykonawczych rodzicom nieszczepiącym. Wszystkie punkty szczepień realizowały również szczepienia zalecane nie finansowane ze środków znajdujących się w budżecie MINISTRA ZDROWIA. Wszystkie punkty szczepień realizowały również szczepienia zalecane nie finansowane ze środków znajdujących się w budżecie MINISTRA ZDROWIA. Przeciwko: Grypie zaszczepiono osób - 1022 WZW typ B zaszczepiono osób - 299 Zakażeniom pneumokokowym zaszczepiono osób - 125 Zakażeniom meningokokowym zaszczepiono osób - 30 Zakażeniom rotawirusowym zaszczepiono dzieci - 86 Kleszczowemu zapaleniu mózgu zaszczepiono osób - 83 Zakażeniu wirusem brodawczaka ludzkiego zaszczepiono osób - 6 Ospie wietrznej zaszczepiono dzieci - 103 WZW typ A zaszczepiono osób - 20

Bez wątpienia, działania PPIS miały znaczący udział w redukcji zapadalności chorób zakaźnych bezpośrednio na terenie powiatu i pośrednio w województwie.

VIII. PROMOCJA ZDROWIA I OŚWIATA ZROWOTNA

Liczba nadzorowanych placówek i objętych współpracą – 80 - przedszkola – 12 - szkoły podstawowe – 21 - szkoły gimnazjalne – 12 - szkoły ponadgimnazjalne – 6 - placówki służby zdrowia – 22 - inne placówki - 7 8.1. Ocena funkcjonowania Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej.

Działania z zakresu promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej wynikały z zadań i celów Narodowego Programu Zdrowia, sytuacji epidemiologicznej i potrzeb środowiska. Działania profilaktyczne realizowane były w formie : programów będących częścią składową programów ogólnopolskich i wojewódzkich akcji wynikających z potrzeb danej placówki.

Odbiorcy działań oświatowo-zdrowotnych

przedszkola 15 szkoły podstawowe gimnazja szkoły ponadgimnazjalne 10 służba zdrowia inne placówki 5

Formy działań edukacyjnych podejmowanych w PSSE

9 2 7 50

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

szkolenia narady podsumowanie realizacji programów akcje oświatowo-edukacyjne

Inne: - doradztwo, - dystrybucja materiałów edukacyjnych, - publikacje na stronie internetowej Stacji, mediach lokalnych, prowadzenie fanpaga promocji zdrowia ma portalu społecznościowym.

8.2.Realizowane były następujące programy zdrowotne:

Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych

Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Mrągowie prowadziła przy współpracy z Komendą Powiatową Policji w Mrągowie szereg spotkań edukacyjnych informujących i przestrzegających przed zażywaniem środków psychoaktywnych przez młodzież i dorosłych. Zajęcia prowadzone były w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych na terenie powiatu mrągowskiego. Powiatowa Stancja Sanitarno – Epidemiologiczna w Mrągowie współorganizowała z instytucjami oraz organizacjami powiatu mrągowskiego stanowiska edukacyjne podczas imprez plenerowych. Liczba przeprowadzonych działań - 60 Liczba osób objęta wszystkimi działaniami – 2307.

Ograniczenie Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu

Z okazji Światowego Dnia bez Tytoniu w Niepublicznym Przedszkolu w Rozogach oraz Szkoły Podstawowej w Sorkwitach przeprowadzono akcję „Strażak nie pali – Strażak gasi” akcja profilaktyczna skierowana była do rodziców i dzieci z przedszkola. Przygotowano stanowiska edukacyjne oraz gry, zabawy i pokaz strażacki. Z okazji Światowego Dnia Rzucania Palenia w szkołach prowadzone były pogadanki oraz zorganizowano stanowisko edukacyjne. Powiatowa Stancja Sanitarno – Epidemiologiczna w Mrągowie współorganizowała z instytucjami oraz organizacjami Powiatu Mrągowskiego stanowiska edukacyjne podczas imprez plenerowych. Liczba osób objęta działaniami 2024.

Profilaktyka HIV/AIDS

Z okazji Światowego Dnia AIDS w Zespole Szkół w Pieckach, Zespole Szkół w Marcinkowie oraz w Ośrodku Kuratorskim nr 2 w Mrągowie przeprowadzono dystrybucję materiałów edukacyjnych, odbyły się pogadanki w klasach, prezentacja filmów „Miało być inaczej” oraz „Żyć z HIV”; Przygotowane były gazetki ścienne na temat „Światowego Dnia Walki z HIV/AIDS”. W ramach akcji „Jeden test dwa życia” prowadzono edukację w szkołach ponadgimnazjalnych, prowadzono dystrybucję ulotki nt. akcji oraz promowano wykonywanie bezpłatnego badania w kierunku HIV/AIDS w Punktach Konsultacyjno – Diagnostycznych w województwie warmińsko-mazurskim. Przeprowadzono szkolenie:  Szkolenie dla strażaków ochotników z terenu Powiatu Mrągowskiego w zakresie profilaktyki HIV/AIDS „ Nie dajmy szansy HIV/AIDS w akcji - Bezpieczne działania podczas podejmowanych czynności ratowniczych” w czasie kursu ratowników OSP; Powiatowa Stancja Sanitarno – Epidemiologiczna w Mrągowie współorganizowała z instytucjami oraz organizacjami Powiatu Mrągowskiego stanowiska edukacyjne podczas imprez plenerowych oraz poborów krwi. Liczba prowadzonych działań: 15 Liczba osób objęta działaniami 910.

Program edukacyjny ,,Trzymaj Formę!” Celem programu jest edukacja w zakresie trwałego kształtowania prozdrowotnych nawyków wśród młodzieży szkolnej poprzez promocję zasad aktywnego stylu życia i zbilansowanej diety, w oparciu o odpowiedzialność indywidualną i wolny wybór jednostki. Program przeznaczony jest dla uczniów szkół gimnazjalnych i ostatnich klas szkół podstawowych. Realizacja programu oparta jest na metodzie projektu, dzięki której uczniowie wspólnie z nauczycielami i rodzicami, opracowują najlepsze i najciekawsze metody propagowania zasad zdrowego stylu życia zarówno w szkole jak i w rodzinie. Program wdrażany jest w szkołach przez szkolnych koordynatorów, którzy wcześniej zostali przeszkoleni przez pracownika pzioz PSSE. W dziesiątej edycji programu uczestniczyło 8 szkół gimnazjalnych w tym 1 szkoła specjalna i 13 szkół podstawowych. Liczba uczniów objętych edukacją- 1920 Liczba rodziców objętych edukacją- 321.

Czyste Powietrze Wokół Nas Program skierowany jest do dzieci w wieku 5-6 lat. Celem programu jest wzrost kompetencji rodziców w zakresie ochrony dzieci przed ekspozycją na dym tytoniowy oraz zwiększenie umiejętności dzieci w zakresie radzenia sobie w sytuacjach, gdy przebywają w zadymionych pomieszczeniach lub, gdy dorośli palą przy nich tytoń. W IX edycji programu uczestniczyło 8 przedszkoli. Liczba dzieci objętych edukacją- 162 Liczba rodziców objętych edukacją- 85.

ZDROWE WAKACJE

Celem działań było podniesienie wiedzy z zakresu zapobiegania zagrożeniom wynikającym z wypoczynku letniego poza miejscem zamieszkania. W ramach akcji przeprowadzono zajęcia edukacyjne dla uczestników obozów i kolonii odbywających się na terenie powiatu mrągowskiego. Ogółem 17 kolonii – 784 uczestników. Prowadzona była również edukacja w placówkach oświatowych 3 spotkania edukacyjne dla dzieci pozostających w miejscu zamieszkania, 126 osoby Dodatkowo przygotowano 3 stanowiska edukacyjne podczas imprez organizowanych na terenie Powiatu Mrągowskiego. Stanowiska odwiedziło 300 osób.

PROFILKATYKA CHORÓB NOWOTWOROWYCH

Celem działań było podniesienie wiedzy z zakresu zapobiegania chorobom nowotworowym i postępowania w przypadku zdiagnozowania choroby. W ramach akcji przeprowadzono zajęcia edukacyjne dla uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych oraz osób starszych na terenie powiatu mrągowskiego. Prowadzono punkty edukacyjne podczas imprez prozdrowotnych oraz poradnictwo metodyczne dla mieszkańców powiatu mrągowskiego. Liczba osób objęta działaniami – 468 osób.

PROPAGOWANIE ZASAD ZDROWEGO ODŻYWIANIA

Działania mające na celu zwiększenie świadomości dotyczącej wpływu żywienia i aktywności fizycznej. Realizowane poprzez spotkania edukacyjne dla dzieci i rodziców, stanowiska edukacyjne. Pogłębianie wiedzy odnośnie znaczenia zbilansowanej diety i aktywności fizycznej. Kształtowanie zmiany postaw i zachowań związanych z prawidłowym żywieniem na podstawie piramidy żywienia. Zajęcia realizowane w przedszkolach oraz w szkołach podstawowych kl. I-III pt. „Smacznego kolego!”. Stanowiska edukacyjne podczas imprez na terenie powiatu mrągowskiego. Liczba osób objęta działaniami – 325.

PIERWSZA POMOC

Celem działań było podniesienie wiedzy i przygotowanie młodzieży i osób starszych do działania w sytuacjach zagrażających zdrowiu i życiu ludzi. Każdy niezależnie od wieku, powinien posiadać fachową wiedzę i umiejętności ratujące ludzkie życie. Odbyły się zajęcia edukacyjne. Liczba osób objęta działaniami – 425.

PROFILKATYKA WZW

Zwiększenie poziomu wiedzy o WZW. Kształtowanie prawidłowych postaw i zachowań zdrowotnych poprzez edukację w zakresie określenia przyczyn i objawów WZW, dróg zakażenia, metod leczenia i sposobów zapobiegania zainfekowaniu. Przeprowadzenia szkolenia w Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Mrągowie dla uczestników kursu ratowników OSP. Liczba osób objęta działaniami - 18.

PROFILKATYKA CHORÓB ODKLESZCZOWYCH

Podniesienie poziomu wiedzy o chorobach odkleszczowych, Poznanie sposobów zapobiegania chorobom odkleszczowym, Uświadomienie wagi problemu ugryzień przez kleszcze. Działania obejmowały m.in. tematy związane z: - informacja na temat życia kleszczy (wygląd, rozmiar, występowanie); - miejsca na ciele człowieka najbardziej narażone na ugryzienia kleszczy; - sposoby przenoszenia się kleszczy na zwierzęta i ludzi; - metody zabezpieczania się przed wczepieniem kleszcza w ciało człowieka; - prawidłowe postępowanie w przypadku ugryzienia przez kleszcza; - ryzyko zakażenia chorobami odkleszczowymi; - choroby przenoszone przez kleszcze. Liczba osób objęta działaniami - 597.

PROFILKATYKA ZATRUĆ GRZYBAMI

Podniesienie poziomu wiedzy nt. występujących grzybów w lasach. Działania obejmowały wyjaśnienia charakterystycznych cech grzybów jadalnych oraz zagrożenia wynikające ze spożycia grzybów niejadalnych; sposoby pozyskiwania grzybów oraz ich przetwarzanie. Liczba osób objęta działaniami: 66.

PROPAGOWANIE ZASAD HIGIENY OSOBISTEJ

Celem działań było pomaganie w nabywaniu nowych umiejętności zgodnych z zasadami zdrowego stylu życia szczególnie w klasach młodszych. Działania obejmowały edukację mającą na celu przedstawienie zadań higieny osobistej czyli: utrzymanie i wzmocnienie zdrowia oraz rozwijanie pełnej sprawności i aktywności fizycznej, psychicznej i umysłowej organizmu człowieka w każdym wieku. to utrzymanie i wzmocnienie zdrowia oraz rozwijanie pełnej sprawności i aktywności fizycznej, psychicznej i umysłowej organizmu człowieka w każdym wieku. Edukacja prowadzona była w przedszkolach, szkołach podstawowych oraz gimnazjach. Liczba osób objęta działaniami - 401.

PROFILAKTYKA GRYPY

Celem podejmowanych inicjatyw było zmniejszenie liczby zachorowań na grypę sezonową, poprzez podniesienie poziomu wiedzy w zakresie zasad higieny osobistej oraz roli szczepień w profilaktyce chorób zakaźnych, a także propagowanie zaleceń dotyczących zdrowego stylu życia i zasad postępowania w przypadku zachorowania. Realizowane były również podczas zajęcia edukacyjne Wędrówki Misia Rysia i rozmowy o zdrowiu. Edukacja prowadzona była w przedszkolach, szkołach podstawowych oraz gimnazjach. Liczba osób objęta działaniami – 252. 8.3. Inne zadania : stwarzanie warunków dla edukacji zdrowotnej społeczeństwa oraz działań w zakresie promocji zdrowia poprzez organizowanie i prowadzenie szkoleń dla szkolnych koordynatorów prowadzenie stanowisk edukacyjnych ułatwiających kontakt z ogółem społeczeństwa z terenu Powiatu Mrągowskiego. 8.4. Nadzór: Przeprowadzono 3 wizytacje z realizacji przedsięwzięć prozdrowotnych w placówkach nauczania i wychowania. 8.5. Wnioski do Urzędu Miasta finansowe wspieranie działalności promującej zdrowie, konkursów, imprez oświatowo-zdrowotnych. 8.6. Wiodące zadania z zakresu promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej na 2016 rok: kontynuacja programów zdrowotnych w placówkach nauczania i wychowania, realizacja zadań zawartych w Narodowym Programie Zdrowia. 65

IX. ZAPOBIEGAWCZY NADZÓR SANITARNY

Zapobiegawczy nadzór sanitarny uczestniczy w procesie budowlanym, dokonując uzgodnień począwszy od projektów planów zagospodarowania przestrzennego, po uczestniczenie w odbiorach inwestycji. Działania te wynikają z zapisów Ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej i przekładają się bezpośrednio na poprawę stanu sanitarno – higienicznego powiatu.

9.1. Zadania, które wpływają na stan sanitarny powiatu ZNS wykonuje poprzez:

1. Uzgadnianie zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko – 11, w tym w formie pisma - 1 2. Opiniowanie projektów miejscowych planów i studium zagospodarowania przestrzennego, wraz z prognozą oddziaływania na środowisko – 9 3. Opinie o braku potrzeby przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko – 17 4. Opinie o potrzebie przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko i o zakresie raportu – 3 w tym 1 w formie pisma. 5. Opinie przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach – 3 w tym: 1 – negatywnie 1 – pismo o uzupełnienie. 6. Opinie w ramach ponownej oceny oddziaływania na środowisko – 0 7. Liczba zaopiniowanych projektów w formie opinii sanitarnej – 22 7.1 - do poprawienia i uzupełnienia w formie pisma, zgodnie z art. 64 § 2 KPA – 4 8. Uczestnictwo w odbiorach ostatecznych – 11 8.1 - nie wniesiono do użytkowania obiektów bez dokonania udokumentowanej kontroli - 15 9. Wydano opinii dopuszczających do użytkowania – 11 10. Wydano opinię dotyczącą warunków zabudowy – 3 11. Ogółem kontrole obiektów - 17, w tym w trakcie budowy - 6