Güven Kavramı: Sivil Toplum Örgütleri, Medya, Hükümet Ve Ticari Kuruluşlara Yönelik Ampirik Bir Araştırma Aybike Pelenk
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM ANABİLİM DALI DOKTORA TEZİ GÜVEN KAVRAMI: SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ, MEDYA, HÜKÜMET VE TİCARİ KURULUŞLARA YÖNELİK AMPİRİK BİR ARAŞTIRMA AYBİKE PELENK 2502030098 TEZ DANIŞMANI PROF. DR. AYLA OKAY İSTANBUL, 2010 ÖZ Güven Kavramı: Sivil Toplum Örgütleri, Medya, Hükümet ve Ticari Kuruluşlara Yönelik Ampirik Bir Araştırma Aybike Pelenk Güven siyaset, ekonomi, iletişim ve sosyal yaşam gibi toplum düzenini oluşturan bütün ilişki yapılarında önemli bir etki yaratmakta, belirsizlik, karmaşa ve risk durumlarının çözümlenmesinde önemli bir gereklilik olmakta, sosyal ilişkilerde bütünleştirici ve birleştirici bir işlev görmektedir. Bireyler, gruplar ve kurumlar arasında açıklığı sağlayarak, çatışmalara yönelik çözümler sunmakta, toplumsal dayanışmayı sağlayarak, kurumların fonksiyonlarını sağlıklı bir şekilde yerine getirmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde güven kavramını oluşturan unsurlar olan temel güven, kişilerarası güven ve sosyal güven kavramları irdelenmiş, güven türleri, güven ve kaynağın inanılırlığı, güven ve toplumsal yapı kavramları üzerinde durulmuştur İkinci bölümde, toplumsal yapı üzerinde etkili olduğu düşünülen sivil toplum örgütleri, medya, hükümet ve ticari kuruluşlara yönelik kavramsal çerçeve sunulmuştur. Araştırma bölümünden oluşan üçüncü bölümde ise, Marmara bölgesi sınırları içerisinde yer alan ve devlet statüsünde bulunan iletişim fakültesi öğrencilerine uygulanan anket tipi soru formunun bulgu ve değerlendirmelerine yer verilmiştir. Araştırma sonucunda, genç kanaat önderleri olarak nitelendirilen katılımcıların toplumsal yapı üzerinde etkili olduğu düşünülen bu dört önemli kuruma yönelik güven düzeyinin ve bu kurumlara yönelik bilgi kaynaklarına duyulan inanılırlığın oldukça düşük seviyede olduğu saptanmıştır. Güvensizliğin baş gösterdiği bir toplumun üyelerinde yalnızlaşma ve yabancılaşmanın başlaması, toplumsal dayanışmada ve kurumların işleyiş sürecinde yaşanan olumsuzluklar ve güvensizliğin iletişim kanallarını kapatması gibi faktörler araştırmadaki genel güven düzeyi bulgularıyla karşılaştırıldığında önemli veriler olarak saptanmıştır. iii ABSTRACT The Concept of Trust: An Empirical Research Directed to Non-Governmental Organizations, Media, Government and Business Aybike Pelenk Trust engenders an important effect on politics, economy, communication and social life that organize the social orders in all kind of relationships, being a necessity to solve the situations of uncertainty, complicity and risk, an integrative and connective function in social relationships. Trust provides clarity between individuals, groups and institutions, solutions for conflicts, social solidarity, and play an important role to make the institutions fulfill their functions in a healty way. In the first part of this study, it’s analysed the basic trust, interpersonal trust and social trust as the elements of trust, types of trust, trust and source creadibiliy and trust and social structure. In the second part, a conceptual framework is presented on non-governmental organizations, media, government and business that believed to be effective on social structure. In the third part of research, is mentioned the evaluation and findings of the questionnaire which is applied to communication faculty students within the borders of Marmara region. At the conclusion of this study, it’s determined that the trust levels and source credibility are very low of the participants described as young opinion elits directed to these four important institutions that believed to be effective on social structure and sources of information for them. Distrust in society causes isolation and alienation of society members, negative effects in the process of functioning of institutions and also close the channels of communication, findings found significant when compared the general trust levels of the research. iv ÖNSÖZ Güven, çok katmanlı ve geniş boyutlu bir kavram olarak toplumu oluşturan bireyler, kurumlar, ağlar, sistemler ve yapıların rollerini ve işlevlerini belirlenen doğrultuda en iyi şekilde gerçekleştireceklerine yönelik bir inancı, itimatı ortaya koyan toplumun kurumsal bir çatısıdır. Sosyoloji, psikoloji, ekonomi, siyaset, antropoloji, tarih, iletişim gibi farklı alan ve disiplinlerin konusu olmuş, bu alanlardaki çalışmalar ve bulgular güvenin toplumu oluşturan unsurlar için önemi konusuda fikir birliği içinde olmuşlardır. Bu çalışmada toplumsal yapı üzerinde önemli olduğu düşünülen sivil toplum örgütleri, medya, hükümet ve ticari kuruluşlara yönelik güven düzeyinin ortaya konması amaçlanmıştır. Güven ve bilgi kaynağına duyulan inanılırlık, güven ve toplumsal yapı ilişkisi genç kanaat önderleri olarak düşünülen üniversite öğrencileri temel alınarak incelenmiştir. Güvenin devamlılık taşıyan sosyal ilişkilerin kurulmasını, bireyler, gruplar ve kurumlararası kabülü ve işbirliğini sağlayan, çatışmalara yönelik çözümleri olanaklı kılan, sosyal bütünleştirici özelliği olan bir kavram olması, birey ve toplum için önemini ortaya koymaktadır. Bu çalışma güvenle ilgili sunduğu genel literatür ve iletişim alanıyla ilişkisini ampirik bir araştırmayla desteklemesi bakımından önem taşımaktadır. Tez çalışması süresince öneri ve katkılarıyla tezin tamamlanmasında büyük emeği olan değerli hocam Prof. Dr. Ayla Okay’a, bilgi ve birikimleriyle desteğini hiçbir zaman esirgemeyen değerli hocam Doç. Dr. Pınar Eraslan Yayınoğlu’na içten teşekkürlerimi sunarım. Değerli hocam Doç. Dr. Seda Çakar Mengü’ye ve meslektaşım Arş. Gör. Dr. Sevim Koçer’e çok teşekkür ederim. Anlayışı ve desteği için sevgili eşim Sedat Özel’e, hayat boyu süren fedakarlıkları için sevgili annem Asya Pelenk ve babam Cengiz Pelenk’e ve hayata kısa bir süre sonra merhaba diyecek olan ve bana şimdiden yaşama sevinci ve gücü veren oğluma içtenlikle teşekkür ederim. v İÇİNDEKİLER ÖZ……………………………………………………………………………………iii ABSTRACT………………………………………………………………………....iv ÖNSÖZ…………………………………………………………………………….....v İÇİNDEKİLER………………………………………………………………………vi TABLOLAR…………………………………………………....……………….........x ŞEKİLLER..........…………………………………………………………………..xiii KISALTMALAR…………………………………………………………………...xiv GİRİŞ…………………………………………………………………………………1 I. BÖLÜM GÜVEN ÜZERİNE KAVRAMSAL BİR YAKLAŞIM 1.1. Güven Kavramı………………………………………………………………..5 1.1.1. Temel Güven (Ontolojik Güven)…………………………………....18 1.1.2. Kişilerarası Güven………………………………………………......21 1.1.3. Sosyal Güven……………………………………………………......30 1.2. Güven Türleri……………………………………………………………….....38 1.2.1. Hesap Temelli Güven…………………………………………….....38 1.2.2. Bilgi Temelli Güven………………………………………………...39 1.2.3. Özdeşleşme Temelli Güven…………………………………………40 1.2.4. İlişkisel Güven………………………………………………………41 1.2.5. Kurum Temelli Güven………………………………………………41 1.3. Güvenin İşlevleri………………………………………………………………42 1.4. Güven Ortamını Etkileyen Ortak Unsurlar…………………………………....50 1.4.1. Belirsizlik………………………………………………………...….50 1.4.2. Savunmasızlık……………………………………………………….52 1.4.3. Risk……………………………………………………………….....53 1.5. Güven ve Kaynağın İnanırlığı………………………………………………...59 1.6. Türkiye’de Güven ve Toplumsal Yapı………………………………………..63 vi II. BÖLÜM SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ, MEDYA, HÜKÜMET VE TİCARİ KURULUŞLAR ÜZERİNE KAVRAMSAL BİR YAKLAŞIM 2.1. Sivil Toplum Örgütleri Üzerine Kavramsal Bir Yaklaşım……………….......78 2.1.1. Sivil Toplum ve Sivil Toplum Örgütü Kavramı…………………....78 2.1.1.1.Sivil Toplum Örgütlerinin Oluşum Esasları ve Özellikleri……..92 2.1.1.2.Sivil Toplum Örgütlerinin Sınıflandırılması…………………....94 2.1.1.3.Sivil Toplum Örgütlerinin İşlevleri……………………………..97 2.1.1.3.1. Demokrasiye Katkı Sağlamak…………………………..97 2.1.1.3.2. Toplumsal Yaşama ve Kalkınmaya Katkı Sağlamak…..101 2.1.1.3.3. Toplumsal Katılımı Sağlamak………………………....103 2.1.1.3.4. Baskı Grubu Oluşturmak………………………………105 2.1.1.3.5. Kamu Yararını Gözetmek……………………………...107 2.1.2. Türkiye’de Sivil Toplum Örgütlerinin Gelişimi……..….…………108 2.1.3. Sivil Toplum Örgütlerinin İletişim Süreci…………………………111 2.2. Medya Üzerine Kavramsal Bir Yaklaşım……………………………………116 2.2.1. Medya Kavramı……………………………………………………117 2.2.1.1.Yazılı Basın……………………………………………………120 2.2.1.1.1. Yazılı Basın Türleri……………………………………122 2.2.1.1.2. Yazılı Basının Kültürel ve Toplumsal Özellikleri……..123 2.2.1.2.Radyo…………………………………………………………..126 2.2.1.2.1. Radyo Program Türleri……………………………...…128 2.2.1.2.2. Radyonun Kültürel Ve Toplumsal Özellikleri…………130 2.2.1.3.Televizyon……………………………………………………...132 2.2.1.3.1. Televizyon Program Türleri............................................134 2.2.1.3.2. Televizyonun Kültürel ve Toplumsal Özellikleri...........140 2.2.1.4.İnternet........................................................................................142 2.2.1.4.1. İnternetin Sağladığı Katılım Biçimleri............................143 2.2.1.4.2. İnternetin Toplumsal ve Kültürel Özellikleri..................150 2.2.2. Türkiye’de Medyanın Sahiplik Yapısı..............................................151 vii 2.3. Hükümet Üzerine Kavramsal Bir Yaklaşım....................................................166 2.3.1. Hükümet Kavramı............................................................................167 2.3.1.1.Başbakanlık................................................................................169 2.3.1.2.Bakanlar Kurulu.........................................................................170 2.3.1.3.Bakanlar ve Bakanlıklar.............................................................172 2.3.2. Hükümetin İletişim Süreci................................................................176 2.3.2.1.İç İletişim