John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’ın Ayak İzleri Koç University Koç Üniversitesi Research Center for Anatolıan Cıvılızatıons | Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi Archaeology • Hıstory of Art • Photography | Arkeoloji • Sanat Tarihi • Fotoğraf

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia | Anadolu’da John Garstang’ın Ayak İzleri Edited by | Derleyen ALAN M. GREAVES

Project Manager | Proje Yöneticisi Buket Coşkuner Project Coordinator | Proje Koordinatörü Şeyda Çetin, Ebru Esra Satıcı Project Editor | Proje Editörü Çiçek Öztek Translation | Çeviri Yiğit Adam Copy–Editing | Redaksiyon Lisa Mer Lenker, Çiçek Öztek Book Design | Kitap Tasarımı Sinan Kılıç, Alef Yayınevi Editoryal Tasarım Cover Image John Garstang and his colleagues taking tea at their © Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi, 2015 • sertifika no: 18318 camp during the excavation of Sakçagözü in 1911. 978-975-97802-7-2 1st Edition: Istanbul, September 2015 | 1. Baskı: İstanbul, Eylül 2015 © All images are copyrighted to the Garstang Museum of Archaeology, University of Liverpool unless otherwise stated. Kapak Resmi: © Aksi belirtilmediği sürece bütün görsellerin telifleri Garstang Museum of Archaeolgy, University of Liverpool’a aittir. John Garstang ve meslektaşları, 1911 Sakçagözü kazısı sırasında kampta çay içerken. Baskı: Yılmaz Ofset • sertifika no: 15878 Nato Caddesi No: 14/1 Seyrantepe Kâğıthane/İstanbul • tlf. (212) 284 0226 © Garstang Museum of Archaeology, University of Liverpool (I/SG/3) Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi İstiklal Cad. No: 181 Merkez Han 34422 Beyoğlu/İSTANBUL The authors of this book acknowledge that the www.rcac.ku.edu.tr work is their original creation and that all the opinions are their own and no one else can be Koç University Suna Kıraç Library Cataloging−in−Publication Data held accountable for them, and that there are no Antioch on the Orontes : early explorations in the city of mosaics =Asi’deki Antakya : mozaikler şehrinde ilk araştırmalar / parts in their work that could infringe upon the Edited by Scott Redford ; translation Azer Keskin, Tuna Şare.– İstanbul : Koç Üniversitesi,2014. rights of third parties. 272 pages; 23 x 28 cm Includes bibliographical references. Bu kitabın yazarları, eserlerinin kendi orijinal ISBN 978–605–5250–26–3 yaratımı olduğunu ve eserlerde dile getirilen tüm 1. Antioch (Turkey). 2. Antioch (Turkey)–Antiquities. 3. Excavations (Archaeology)–Turkey−Hatay−Antakya. 4. görüşlerin kendilerine ait olduğunu, bunlardan Antakya (Hatay, Turkey). 5. Mosaic floors−Turkey−Antioch. 6. Mosaics−Turkey−Antioch. 7. Mosaics, Roman−Turkey− dolayı kendilerinden başka kimsenin sorumlu Antioch−Catalogs. 8. Mosaics−Turkey−Antioch−Catalogs. I.Redford, Scott. II.Keskin, Azer. III. Şare, Tuna. IV. Title. tutulamayacağını; eserde üçüncü şahısların haklarını DS99.A6 A58 2014 ihlal edebilecek kısımlar olmadığını kabul ederler. John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’ın Ayak İzleri

Edited by | Derleyen ALAN M. GREAVES

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia Anadolu’da John Garstang’ın Ayak İzleri

This book is published within the framework of the Bu kitap 16 Eylü–10 Aralık 2015 tarihleri arasında exhibition John Garstang’s Footsteps in Anatolia held at Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Koç University’s Research Center for Anatolian Civiliza- Merkezinde açılan Anadolu’da John Garstang’ın Ayak tions between 16 September–10 December 2015. İzleri sergisi kapsamında yayımlanmıştır. Contents Foreword 9

ARTICLES

ALAN M. GREAVES — FRANÇOISE RUTLAND 1. John Garstang: A Biographical Sketch 17

ALAN M. GREAVES — FRANÇOISE RUTLAND 2. The Anatolia Survey of 1907 and the Land of the Hittites 33

PHIL FREEMAN 3. John Garstang and the Archaeology of the Near East1 45

BOB MILLER 4. The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11 61

BÜLENT GENÇ — ALAN M. GREAVES 5. John Garstang and Sakçagözü in the Ottoman Archives 103

B. NILGÜN ÖZ 6. From Sakçagözü to Ankara: The Story of Garstang’s Gateway 115

ALAN M. GREAVES 7. John Garstang and the Foundation of the British Institute at Ankara1 127

J.R. PETERSON — KATIE WARING 8. Cataloguing and Digitising Garstang’s Photographic Archives 141

GARSTANG’S JOURNEY ACROSS ANATOLIA 153

Bibliography 217 Timeline 221 Notes 225 Contributors 231 İçindekiler Önsöz 9

YAZILAR

ALAN M. GREAVES — FRANÇOISE RUTLAND 1. John Garstang: Bir Yaşam Öyküsü Eskizi 17

ALAN M. GREAVES — FRANÇOISE RUTLAND 2. 1907 Anadolu Yüzey Araştırması ve Hitit Ülkesi 33

PHIL FREEMAN 3. John Garstang ve Yakındoğu Arkeolojisi1 45

BOB MILLER 4. Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 61

BÜLENT GENÇ — ALAN M. GREAVES 5. Osmanlı Arşivlerinde John Garstang ve Sakçagözü 103

B. NILGÜN ÖZ 6. Sakçagözü’nden Ankara’ya Garstang Kapısının Hikâyesi 115

ALAN M. GREAVES 7. John Garstang ve Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsünün Kuruluşu1 127

J.R. PETERSON — KATIE WARING 8. Garstang’ın Fotoğraf Arşivinin Kataloglanması ve Dijitalleştirilmesi 141

GARSTANG’IN BÜYÜK ANADOLU SEYAHATI 153

Kaynakça 217 Zaman Çizelgesi 221 Notlar 225 Katkıda Bulunanlar 231

Foreword Önsöz

his book, and the accompanying exhibition, u kitap ve ona eşlik eden sergi, Profesör John aim to highlight the international contributions Garstang’ın Türkiye ve Yakındoğu’daki arkeolojik Tof Professor John Garstang to the study of ar- Bçalışmalara yaptığı uluslararası katkıları vurgulamayı chaeology in Turkey and the Near East. Garstang is an amaçlamaktadır. Türkiye arkeolojisinde önemli bir şahsiyet important figure in the archaeology of Turkey but is rel- olan Garstang, akademik çevreler dışında çok fazla tanın- atively unknown outside of academia. Two of his most maz. Yapmış olduğu en önemli iki katkı 1907 yılı Anado- significant contributions were his 1907 Anatolia Survey lu Yüzey Araştırması ve arkeolojik keşiflerin kayıtlarında fo- and his use of photography as a means of recording ar- toğraf kullanmasıdır, bu kitabın odağını da bu araştırma ve chaeological discoveries, which are the foci of this book. fotoğraflar oluşturmaktadır. Bu kitaba alınan, Garstang’ın The photographic collections from Garstang’s survey Anadolu ve Kuzey Suriye yüzey araştırmalarında çekti- of Anatolia and North Syria that are featured here es- ği fotoğraflardan oluşan koleksiyonlar, ilk defa eski Hitit tablished for the first time the full extent of the ancient İmparatorluğu’nun tam kapsamını tespit etmiş, buna bağlı Hittite Empire and effectively laid the foundation for olarak da bugün bildiğimiz anlamıyla tarihi Hitit coğrafya- Hittite historical geography as we know it today. sı araştırma alanının temellerini atmıştır. This book, and the exhibition that accompanies it, Bu kitap ve sergi, Liverpool Üniversitesinde beş yıl are the fruition of five years of research at the Univer- boyunca yürütülen bir araştırma sonucunda ortaya çı- sity of Liverpool, where a team of technicians, using the kan bulgular üzerine inşa edilmiştir. Bir araştırma ekibi latest digital technology, digitised thousands of images Garstang’ın fotoğrafik arşivlerinde bulunan binlerce gö- from Garstang’s archives of delicate glass photographic rüntüyü en son dijital teknolojileri kullanarak dijitalleş- negatives. The captured images were of a very high res- tirdi ve narin cam negatifler üzerindeki görüntüleri çok olution and were catalogued using international stand- yüksek çözünürlükte fotoğraflayarak içerdikleri bilgile- ards of archival description. These images, and the cata- ri uluslararası arşiv kaynakları tanımlama standartlarına logue data that accompanies them, are not just beautiful uygun şekilde katalogladı. Bu görüntüler ve onlara eşlik or interesting—they will serve as an important source of eden katalog verileri güzel ya da ilginç olmakla kalmayıp, primary research data for the academic community for akademik topluluğun yıllar boyunca faydalanacağı başlıca years to come. araştırma veri kaynağı olarak hizmet edecektir.

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’ın Ayak İzleri 9 Once the images held on the delicate glass plate neg- Narin cam plaka negatifler üzerindeki görüntülerin fo- atives have been captured, their “digital surrogates” can toğraflanmasıyla, bu “dijital suretler” hassas orijinalleri kul- be made widely available without the need handle the lanmaya gerek kalmadan geniş kitlelerin erişimine sunulabi- fragile originals. They can be digitally enhanced to re- lir. Bunların dijital olarak daha iyi hale getirilmesiyle daha veal details not previously visible, or studied for evi- önce görülemeyen ya da incelenmemiş ayrıntıların görül- dence of buildings, artefacts and landscapes that have mesi mümkün olmakta, bu sayede Garstang’ın fotoğrafla- been irrevocably changed or lost in the intervening cen- masından bu yana geri dönülmez şekilde değiştirilmiş veya tury since Garstang photographed them. They can also yok olmuş binalar, eserler ve manzaralara kanıt teşkil etmek- be digitally restored to undo the damage caused by re- tedirler. Bu görüntülerin tekrar tekrar kullanılmalarının ve peated handling and the passage of time. However, aradan geçen zamanın yol açtığı hasarları ortadan kaldıra- when compiling this book, the decision was made not bilmek amacıyla dijital olarak onarılmaları da mümkündür. to crop or retouch the images in any way (except where Ancak, bu kitap derlenirken, okuyucunun her resmi, çekil- stated) so that the reader can appreciate the original dikleri anda düşünülen kompozisyonyla değerlendirebilme- composition of each image as it was intended to be seen. si amacıyla (aksi belirtilmedikçe) görüntülerin hiçbir şekilde The contents of this book are divided into two sec- kesilmemesi veya rötuşlanmaması yönünde bir karar alındı. tions: articles in the first section and photographs in Bu kitabın içeriği makaleler ve albüm olmak üzere iki- the second. Each of the articles analyse a different as- ye ayrılıyor. Makalelerin her biri Garstang’ın Türkiye’deki pect of Garstang’s work in Turkey. The first two cover çalışmalarının bir yönünü ele alıyor. İlk ikisi, Garstang’ın Garstang’s life story and the background to his impor- hayat hikâyesini ve onun en önemli çalışmalarından biri tant 1907 Anatolia Survey (Greaves and Rutland). Next, olan 1907 yılı Anadolu Yüzey Araştırması’nın arka planını Bob Miller provides fascinating insight into technical as kapsamaktadır (Greaves ve Rutland). Garstang ve teknis- well as aesthetic considerations of the photographs cre- yeni Horst Schliephack’ın fotoğraf kullanımına ilişkin et- ated by Garstang and his technician Horst Schliephack. kileyici bir kavrayış sergileyen Bob Miller’ın makalesinde Phil Freeman surveys Garstang’s career in the archae- de fotoğraflar detaylı bir şekilde incelenerek teknik özellik- ology of the Near East as a means of providing con- leri ve estetik kompozisyonları değerlendirilmektedir. Phil text for his work in Turkey, and sheds light on the fi- Freeman, Garstang’ın Mısır ve Filistin’de yaptığı çalışma- nancial and political constraints under which archaeol- lar da dahil olmak üzere Yakındoğu arkeolojisi kariyerini ogists of that era had to work. Bülent Genç then illu- ele alarak Türkiye’de gerçekleştirdiği çalışmaları bir bağla- minates Garstang’s relationship with the Ottoman state ma oturtup, bir yandan da o dönemde arkeologların çalış- by examining official correspondence regarding his ex- malarını yürütürken karşılaştıkları finansal ve politik kısıt- cavations at Sakçagözü. The history of Garstang’s most lamaları gözler önüne sermektedir. Bunun ardından Bü- iconic discovery in Turkey—the carved stone reliefs of lent Genç, Garstang’ın 1908-11 yıllarında Sakçagözü’nde the palace gateway at Sakçagözü—is examined by Nil- yaptığı kazılara ilişkin Osmanlı Arşivleri’nde bulunan ya- gün Öz in an article that follows them from initial dis- zışmaları inceleyerek arkeoloğun Osmanlı Devleti ile ilişki- covery to transport, restoration, and display in the Mu- sini ele almaktadır. Garstang’ın Türkiye’deki en ikonik keş-

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’ın Ayak İzleri 10 seum of Anatolian Civilisations in Ankara. In addition fi olan Sakçagözü’ndeki saray giriş kapısının taşa oyulmuş to his work in the field, John Garstang also established kabartmalarının, ilk keşfedilişinden, nakledilişine, resto- the British Institute in Ankara (BIAA); our penultimate rasyonuna ve nihayet Ankara Anadolu Medeniyetleri Mü- chapter assesses Garstang’s use of his diplomatic and ac- zesinde sergilenişine kadar tarihçesi Nilgün Öz tarafından ademic contacts in its founding. Finally, JR Peterson irdelenmektedir. Garstang Ankara İngiliz Arkeoloji Ensti- and Katie Waring describe the methodical process by tüsünün (BIAA) kurucusudur. Bunu başarmak için diplo- which Garstang’s glass plate negatives were digitised and matik ve akademik bağlantılarını nasıl kullandığı da son- catalogued in a dedicated research facility in the Univer- dan bir önceki bölümde incelenmektedir. Son olarak J.R. sity of Liverpool. Peterson ve Katie Waring, Liverpool Üniversitesinde bu iş The second half of this book presents a catalogue için özel olarak kurulan bir araştırma tesisinde Garstang’ın of selected images from Garstang’s 1907 journey across cam plaka negatiflerinin dijitalleştirilmesi ve kataloglanma- Anatolia. Not only did these albums provide Garstang sında kullanılan yöntem ve süreci anlatmaktadır. with essential recordings of his excavations and surveys Bu kitabın ikinci yarısında Garstang’ın 1907’de Ana­ as they had happened, they were also useful to show to dolu’yu kateden yolculuğunda çekilmiş görüntülerden seçil- his sponsors. In an era before there were large govern- miş bir katalog sunulmaktadır. Bu albümler Garstang’a kazı ment grants or charitable institutions to underwrite ar- ve yüzey araştırmalarının yapıldıkları zamandaki halini gös- chaeological fieldwork, Garstang financed his work teren temel kayıtlar sunmakla kalmayıp, mali destekçileri- through convening “archaeological committees” of local ne sunabileceği belgeler olarak da yararlı olmaktaydı. Arke- businessmen and dignitaries with an interest in archae- olojik saha çalışmalarını finanse edecek büyük çaplı devlet ology. When he returned to England from doing field- teşvikleri veya hayır kurumlarının olmadığı bir çağda, Gars- work, Garstang would host dinners for his sponsors dur- tang çalışmalarına mali destek bulabilmek için “arkeoloji ko- ing which photographic albums of his latest expedition miteleri” oluşturmuştu. Bunlar Garstang’ın o zamanki pro- would be displayed. This relationship with his sponsors jesine yönelik önemli bir miktar para taahhüt etmiş, arke- is not just a historical curiosity of the time; it funda- olojiyle ilgilenen yerel işadamları ve ileri gelenlerden oluş- mentally informed where and how he could work, and maktaydı. İngiltere’ye döndüğünde, destekçilerine akşam can also be seen reflected in the composition of his pho- yemeği düzenler ve yemekte son seferinin albümlerini gös- tographs. For example, in the image on the cover of this terirdi. Destekçileriyle girdiği bu ilişki sadece o döneme ait book, Garstang and his team are prominently displaying ilgi çekici bir konu olmakla kalmayıp, onun nerede ve nasıl to his sponsors emblems and behaviours of British “civ- çalışacağını da temelden belirlemekteydi; bunun yansımala- ilisation” such as a pith helmet, a teapot, and the new rı fotoğraflarının kompozisyonunda da görülebilir. Örneğin, technology of mosquito nets that would justify the in- bu kitabın kapağında yer alan fotoğrafta Garstang ve eki- vestment made by Garstang’s sponsors. The very promi- bi, yanlarında bulunan sömürge tarzı şapka, çaydanlık ve en nent position of the saddle in the front of the image and son teknoloji sineklikleriyle belirgin bir şekilde destekçileri- the horse in the background also reminded them that ne yaptıkları yatırımın boşa gitmediğini gösteren Britanya their money had been spent on transport and horses, “medeniyeti”ne dair izler ve davranışlar sergilemektedir. Res-

Contents

Önsöz 11 which is corroborated by Garstang’s published accounts min ön kısmında yer alan göze çarpan konumuyla bir eyer of the 1907 expedition that show these items account- ve arka plandaki at da destekçilere paralarının ulaşım ve atla- ed for a large proportion of his total expenditure. In de- ra harcandığını hatırlatmakta, Garstang’ın 1907 yılı seferine signing the catalogue we have therefore presented the ilişkin yayımlanmış belgelerinde de görülen, bu kalemlerin images in the manner of a photograph album to remind toplam harcamalarının büyük bir kısmını oluşturduğu doğ- the reader that this is how they would have been viewed rulanmaktadır. Bu nedenle, kataloğu tasarlarken biz de oku- by Garstang’s colleagues, friends and sponsors. yucuya bu görüntüleri Garstang’ın meslektaşları, arkadaşları The research for this project began with an Arts and ve destekçilerinin görmüş olacağı şekilde yansıtmak amacıy- Humanities Research Council Collaborative Doctor- la bir fotoğraf albümü tarzında sunduk. al Award in partnership with National Museums Liver- Bu proje için yapılan araştırma National Museums Li- pool. Françoise Rutland’s research for that project used verpool ortaklığı ile Arts and Humanities Research Co- archival sources to understand the social and political uncil Doktora İşbirliği Desteği sayesinde başlatıldı. Fran- context within which the Hittite Gallery at Liverpool çoise Rutland, o proje kapsamında yürüttüğü araştırma- Public Museum—which featured plaster casts of Hit- da, 1931 yılında Liverpool Halk Müzesi bünyesinde kuru- tite sculptures produced by Garstang during his travels lan ve Garstang’ın Türkiye›de yaptığı yolculukları sırasın- in Turkey—was established in 1931. When that gallery da üretilen Hitit heykellerinin alçı döküm modellerinin was bombed in the Blitz of 1941, Liverpool lost the most sergilendiği Hitit Galerisinin kuruluşundaki sosyal ve po- prominent legacy of Garstang’s long career in the city; litik bağlamı anlamak için arşiv kaynaklarını kullandı. Bu the Heritage Lottery Fund was approached to fund a galeri büyük 1941 hava taarruzunda bombalandığında, Li- new exhibition and digitisation project to recapture Liv- verpool şehri de Garstang’ın bu kentteki uzun kariyerinin erpool’s missing heritage. The “Lost Gallery” exhibition en önemli mirasını kaybetmiş oldu; böylece Liverpool’un included loans of casts from the British Museum and at- kayıp mirasını ortaya çıkarmak için düzenlenecek yeni bir tracted hundreds of thousands of visitors to both Liver- sergi ve dijitalleştirme projesine mali destek bulabilmek pool University’s Victoria Gallery and Museum and to amacıyla Heritage Lottery Fund ile temasa geçildi. Bri- Garstang’s hometown of Blackburn. Most recently, The tish Museum’dan ödünç alınan alçı döküm modellerin de University of Liverpool has created a permanent imag- sergilendiği “Lost Gallery” sergisi hem Liverpool Üniver- ing suite to allow the digitisation of Garstang’s archives sitesi bünyesindeki Victoria Galeri ve Müzesine hem de to continue. Generous grants from the Pilgrim Trust Garstang’ın memleketi olan Blackburn’e yüz binlerce ziya- and Friends of the University of Liverpool charities have retçi çekti. Çok kısa bir süre önce de Liverpool Üniversite- allowed the research team to start work on digitising his si, Garstang arşivlerinin dijitalleştirilmesinin devam edebil- collections from Egypt and Sudan. mesi için kalıcı bir görüntüleme odası tesis etti. Araştırma ekibinin Garstang’ın Mısır ve Sudan koleksiyonlarını diji- talleştirmeye başlaması da Pilgrim Trust ve Friends of the University of Liverpool derneklerinin cömert yardımları sayesinde mümkün oldu.

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’ın Ayak İzleri 12

ARTICLES

YAZILAR Fig. 1.1 John Garstang.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/G/001)

Res. 1.1 John Garstang.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/G/001)

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’ın Ayak İzleri 16 ALAN M. GREAVES — FRANÇOISE RUTLAND

CHAPTER 1 BÖLÜM 1

John Garstang: A Biographical Sketch John Garstang: Bir Yaşam Öyküsü Eskizi

he aim of this chapter is to present a brief over- u bölümün amacı, John Garstang’ın hayatına iliş- view of the life of John Garstang. In particu- kin kısa bir biyografik bakış sunmak ve bu sergi ve Tlar, the chapter covers the education, family and Bkitabın konusu olan akademik kariyeri üzerinde friends that proved to be influential in Garstang’s academic etkili olmuş eğitimi, ailesi ve arkadaşlarına dair bilgi ver- career which is the subject of this book and accompanying mektir. Kitabın geri kalan bölümlerinde etraflıca ele alı- exhibition. Themes that are developed in the remaining nan temalara burada sadece kısaca değinilmiştir. chapters of this book are touched upon only briefly here.

Eğitimi Education John Garstang (5 Mayıs 1876–12 Eylül 1956) İngiliz arke- John Garstang (May 5, 1876–September 12, 1956) was a olojisinin tarihinde ve gelişiminde rol oynamış karizma- charismatic figure in the history and development of Brit- tik bir kişiliktir (Res. 1.1). Blackburn’de bir hekimin altı ço- ish archaeology (Fig. 1.1). The son of a physician and one of cuğundan biri olarak doğmuş, eğitimini burada tamam- six children, Garstang was born and educated in Blackburn lamıştır (Res. 1.2). O zamanlar Blackburn, Sanayi Devrimi (Fig. 1.2). Blackburn was one of the boomtowns of the Indus- ile hızla gelişen yerlerden biri, Garstang’ın doğduğu yıl- trial Revolution and at the time Garstang was born it was a larda birçok tekstil fabrikasının olduğu büyük ve müref- large and prosperous town with many textile factories. feh bir şehirdi. From an early age Garstang developed an interest in ar- Garstang, daha erken yaşlarda arkeolojiye ilgi duyma- chaeology. As a young man, he participated in excavations ya başlamış, 1898 yazında, Lancashire, Ribchester’da, kendi

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’ın Ayak İzleri 17 Fig. 1.2 Garstang family home in Blackburn, Lancashire, Northwest England.

PHOTOGRAPH COURTESY OF WOODCOCKS, HAWORTH AND NUTHALL

SOLICITORS

Res. 1.2 Garstang ailesinin Blackburn’deki evi, Lancashire, Northwest England.

WOODCOCKS, HAWORTH AND NUTHALL SOLICITORS’IN İZNIYLE

Fig. 1.3 Jesus College, University of Oxford.

Res. 1.3 Jesus College, Oxford Üniversitesi.

HTTP://UPLOAD.WIKIMEDIA.ORG/WIKIPEDIA/COMMONS/0/07/SECOND_

QUAD%2C_JESUS_COLLEGE_OXFORD.JPG

across in Britain, including the Roman fort at Ribchester in memleketi Blackburn yakınlarında bulunan Roma kalesinin Lancashire in the summer of 1898, close to his native Black- yanı sıra Melandra (1899), Richborough (1900) ve Brough- burn, as well as Melandra (in 1899), Richborough (in 1900) on-Noe (1903) da dahil olmak üzere, İngiltere’nin çeşitli and Brough-on-Noe (in 1903). Francis J. Haverfield (1860– alanlarında kazılara katılmıştır. Oxford Üniversitesi Eskiçağ 1919), Camden Professor of Ancient History at Oxford Uni- Tarihi Camden Profesörü Francis J. Haverfield (1860–1919) versity, introduced Garstang to excavation at Roman Rib- Garstang’ı kazı ile Roma dönemi Ribchester’ında tanıştırmış chester, during which time a bronze cavalry helmet, now in ve o sıralarda kazıda, şu anda British Museum’da bulunan the British Museum, was uncovered (Freeman 2007). bir bronz süvari kaskı bulunmuştur (Freeman 2007).

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 1 | Bölüm 1 18 Fig. 1.4 Archibald Sayce (left), John Garstang (centre) and another man in the excavators’ camp during the first season of excavations at Meroë, Sudan 1910.

“EXCAVATORS IN CAMP”, 1910,

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY,

UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/M/Z/015)

Res. 1.4 Sudan, Meroe’de 1910’daki ilk kazı sezonunda kazı kampında Archibald Sayce (solda), John Garstang (ortada) ve başka bir adam.

“EXCAVATORS IN CAMP”, 1910,

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI,

LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/M/Z/015)

In 1895 Garstang went up to Oxford University to read Garstang, 1895 yılında, Jesus College’da (Res. 1.3) ma- Mathematics at Jesus College (Fig. 1.3). The young John was tematik okumak için Oxford Üniversitesine gitti. Genç introduced to Oxford by his elder brother Walter (1868– John’un Oxford ile tanışmasına, onun kaydını yaptırdığı 1949) who was already there as a Fellow of Zoology by the sıralarda zooloji bölümünde çalışmakta olan ağabeyi Wal- time John enrolled. Walter was also to go on to become a ter (1868–1949) önayak olmuştur. Walter da daha sonra Le- famous academic, as professor of Zoology at Leeds Univer- eds Üniversitesinde zooloji profesörü olarak ünlü bir aka- sity. John read Mathematics at Jesus College but his stud- demisyen olacaktır. John, Jesus College’da matematik oku- ies were not a resounding success, and he graduated with muş, fakat öğrenciliğinde çok başarılı olmamış ve okuldan only a third class degree. However, it was at Oxford that ancak üçüncü sınıf bir dereceyle mezun olmuştur. Ancak Garstang first met the Reverend Archibald Henry Sayce Garstang, o dönemde Oxford’da Asuroloji profesörü olan (1846–1933) who was then the Professor of Assyriology at Peder Archibald Henry Sayce (1846–1933) ile ilk defa orada Oxford (Fig. 1.4). Sayce was to become Garstang’s lifelong bir araya gelmişti (Res. 1.4). Sayce, Garstang’ın ömür boyu mentor and friend, and would be a great influence on his akıl hocası ve arkadaşı olacak, gelecekteki kariyeri üzerinde future career. It was Sayce who first inspired the young de büyük bir etkisi olacaktır. Genç Garstang’a Anadolu’da Garstang to search for the Hittites in Anatolia. Hititleri araştırma ilhamını ilk veren de Sayce olmuştur.

John Garstang: A Biographical Sketch

John Garstang: Bir Yaşam Öyküsü Eskizi 19 Fig. 1.5 William Flinders Petrie.

Res. 1.5 William Flinders Petrie.

HTTP://UPLOAD.WIKIMEDIA.ORG/WIKIPEDIA/COMMONS/5/5A/FLINDERS_

PETRIE.JPG

In 1900 Sayce introduced Garstang to the eminent ar- Sayce, Garstang’ı 1900 yılında, Mısır, Abydos’ta sür- chaeologist Sir William Matthew Flinders Petrie (1853– dürdüğü kazıda stajyer arkeolog olarak çalışmak üzere, 1942), which led to his work as apprentice archaeologist tanınmış arkeolog Sir William Matthew Flinders Petrie on Petrie’s excavations at Abydos in Egypt (Fig. 1.5). Then (1853–1942) ile tanıştırdı (Res. 1.5). O zaman yirmi üç ya- aged twenty−three, Garstang was to work with Petrie for şında olan Garstang, Petrie’yle dört yıl boyunca çalışmış, four years, during which time he became fluent in Ara- bu zaman zarfında akıcı düzeyde Arapça öğrenmişti. 1904 bic. In 1904 he transferred to the Beni Hassan site, also yılında, yine Mısır’daki Beni Hasan kazı alanına nakle- in Egypt, where he lived within the empty tombs with dilmiş, orada ziyaretçiler ve işçilerle birlikte boş mezarla- workmen and hosted visitors (Garstang 1903). Here he rın içinde kalmıştı (Garstang 1903). Burada, mühürlen- discovered an intact ancient Egyptian footprint in one of miş mezarlardan birinde, bozulmamış halde eski bir Mısır the sealed tombs (Garstang 1950, 206–7). ayak izi keşfetmişti (Garstang 1950, 206–7).

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 1 | Bölüm 1 20 Fig. 1.6. This waterfront of the historic maritime city of Liverpool, now designated a World Heritage Site by UNESCO.

Res. 1.6. Tarihi liman şehri Liverpool’un rıhtımı UNESCO tarafından Dünya Mirası ilan edildi.

HTTP://UPLOAD.WIKIMEDIA.ORG/WIKIPEDIA/COMMONS/0/01/

LIVERPOOL_PIER_HEAD_FROM_ALBERT_DOCK.JPG

Just as Sayce had influenced his archaeological think- Sayce, nasıl Garstang’ın arkeolojik düşünce yapısını ing, so Petrie was to influence Garstang’s fieldwork prac- etkilediyse, Petrie de saha pratiklerini etkileyecekti. Petrie tices. Petrie was known to be a difficult man to work birlikte çalışması zor bir kişi olarak bilinirdi, fakat Gars- with but Garstang proved to be an avid pupil of his ar- tang, hocasının arkeolojik yöntemlerinin gayretli bir öğ- chaeological methods. Petrie must have been satisfied rencisi olduğunu kanıtlayacaktı. Petrie de Garstang’ın ça- with Garstang’s work, because he was given sites to man- lışmalarından memnun kalmış olmalı ki, acemilik döne- age independently quite soon into his apprenticeship minin üzerinden çok zaman geçmeden ona yönetiminden (Drower 1995, 263–285). Garstang eventually worked for tek başına sorumlu olduğu kazı alanları teslim etmeye Petrie at twenty different sites across Egypt and Nubia. başladı (Drower 1995, 263–285). Garstang sonunda, Petrie Petrie was one of the first archaeologists to use photog- için Mısır ve Nubiya genelinde yirmi farklı kazı alanında raphy as an archaeological recording method (Drower çalıştı. Petrie, fotoğrafı arkeolojik bir kayıt yöntemi ola- 1995, 48). Garstang went on to fully develop this tech- rak kullanan ilk arkeologlardan biriydi (Drower 1995, 48). nique and he amassed thousands of glass negatives, now Garstang daha sonra bu tekniği geliştirdi ve günümüzde held at the University of Liverpool’s Garstang Museum Liverpool Üniversitesi bünyesindeki Garstang Arkeoloji of Archaeology. Müzesinde bulunan binlerce cam negatif biriktirdi. Garstang also adopted Petrie’s methods of site man- Garstang ayrıca, Petrie’nin yerel işgücü kullanmayı ve agement which involved recruiting and training a local onları eğitmeyi içeren kazı alanı yönetimi yöntemlerini workforce, recognising the importance of learning na- benimsemiş, yerel dilleri öğrenmenin, (fotoğrafçılık gibi) tive languages, applying new technology (such as photog- yeni teknolojilere başvurmanın ve Petrie’nin hassas kazı raphy), and utilizing Petrie’s accurate site survey meth- alanı yüzey araştırmaları metodolojisinin önemini kavra-

John Garstang: A Biographical Sketch

John Garstang: Bir Yaşam Öyküsü Eskizi 21 odology (Drower 1995, 34–67) He also acquired some of mıştı (Drower 1995, 34–67). Aynı zamanda, seyahatleri sı- Petrie’s interest in Near Eastern physiognomy which can rasında çektiği yöre insanlarının resimlerinden anladığı- be seen in the photographs of local people that he took mız üzere, Petrie’nin Yakındoğu fizyonomisine yönelik il- during his travels (Sheppard 2010, 17). Furthermore, gisini de benimsemişti (Sheppard 2010, 17). Garstang’ın, Garstang adopted Petrie’s practice of delegating the tricky Petrie’nin yaptığı gibi, kazı alanı yönetimi gibi zorlu bir job of on−site management to some unsuspecting assis- işi, orada tamamen farklı bir sebeple bulunan, konudan tant who had been taken to the excavation site on an en- bihaber bir asistana (örneğin bir kazı alanı sanatçısına) tirely different premise (e.g. as site artist). emanet etme uygulamasını benimsemiş olduğunu da gö- rüyoruz.

Life in Liverpool At a time when the British Empire spanned the globe, Liverpool’daki Hayatı the port of Liverpool was its second city (Fig. 1.6). At Britanya İmparatorluğu’nun dünyaya yayılmış olduğu bir times during the nineteenth century the wealth of Liv- dönemde, Liverpool limanı ülkenin ikinci büyük kentiy- erpool even exceeded that of London itself. In the ear- di (Res. 1.6). On dokuzuncu yüzyılın belirli dönemlerin- ly twentieth century, British society was developing a de Liverpool’un zenginliği Londra’yı bile geçmişti. Yirmin- great interest in archaeology, especially as to that of an- ci yüzyılın başlarında, İngiliz toplumu arkeolojiye, özellikle cient Egypt. Although he was a successful archaeologist, de eski Mısır’a büyük bir ilgi duymaya başlamıştı. Başarı- Garstang’s real gift was as a fundraiser. He popularised lı bir arkeolog olan Garstang’ın esas yeteneği çalışmalarını archaeology in the wealthy city of Liverpool and in doing gerçekleştirmek için mali destek bulma konusundaki ustalı- so raised the money he needed to fund his excavations ğıydı. Kendi memleketi olan zengin Liverpool kentinde ar- and establish Britain’s first ever Institute of Archaeolo- keolojiyi popülerleştirerek hem kazılarını finanse edebilmek gy. He wrote extensively for Liverpool−based newspapers hem de İngiltere’nin ilk Arkeoloji Enstitüsünü kurmak için such as the Daily Post and Liverpool Echo as well as na- gereken parayı toplamayı başarmıştı. Garstang, hem Liver- tionally for The Times. In these articles, his readers could pool merkezli Daily Post ve Liverpool Echo gibi yerel gazete- follow his latest exploits in archaeology, very much like lere hem de The Times gibi ulusal gazetelere sık sık makale- modern day Internet blogs. Liverpudlians also flocked to ler yazıyordu. Okuyucuları, bunlar aracılığıyla, aynı günü- hear his public lectures and to see exhibitions of artefacts müzdeki internet blog’larında olduğu gibi, onun arkeoloji from his latest excavations. alanındaki son başarılarını takip edebiliyordu. Liverpool’lu- Most importantly, Garstang’s popularisation of ar- lar onun halka açık konferanslarına ve son kazılarında bulu- chaeology succeeded in stimulating the interest of the nan eserlerin sergilerine de akın ediyordu. merchants and industrialists that were so central to Liv- En önemlisi, Garstang’in arkeolojiyi popülerleştirme- erpool’s commercial success, and successfully recruiting si, Liverpool’un ticari başarısında merkezi bir rol üstlenen them as donors and sponsors of his work. In an era be- tüccar ve sanayicilerin ilgisini uyandırmış, bu da onları ça- fore there were government grants to pay for archaeo- lışmalarına bağışta bulunmaya ve destek vermeye ikna et-

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 1 | Bölüm 1 22 Fig. 1.7 The original University of Liverpool building, now the Victoria Gallery and Museum.

Res. 1.7 Liverpool Üniversitesinin ilk binası. Günümüzde Victoria Galerisi ve Müzesine ev sahipliği etmektedir.

© UNIVERSITY OF LIVERPOOL 2015.

logical research, Garstang engaged these wealthy philan- mişti. Arkeolojik araştırmalara devlet teşviklerinin olmadı- thropists in a series of excavation committees that were ğı bir dönemde Garstang, bu zengin hayırseverleri, yaptığı to pay for his expeditions and excavations (see Freeman keşif seferlerini ve kazıları karşılayacak bir dizi kazı komite- in this volume). The members of these committees were si kurarak konuya dahil etmeyi başarmıştı (bkz. Freeman’in generally local merchants with antiquarian interests who bu kitaptaki makalesi). Bu komiteler genellikle keşif seferle- shared the costs of the expedition among them. rinin maliyetlerini aralarında paylaşan eski eserlere meraklı Garstang began working at the University of Liver- yerel tüccarlardan oluşuyordu. pool in 1902 (Fig. 1.7), when he was only twenty−six years Garstang, 1902 yılında Liverpool Üniversitesinde ça- old, and within just five years he was made Professor of lışmaya başladığında sadece yirmi altı yaşındaydı (Res. 1.7) Methods and Practice of Archaeology, a post he held un- Bundan beş yıl kadar kısa bir süre sonra arkeoloji yöntem- til 1941. He used this position at the university and his leri ve uygulaması profesörü oldu ve bu görevi 1941 yılı- contacts with wealthy merchants and industrialists to es- na kadar sürdürdü. Üniversitedeki bu konumundan ve tablish the Liverpool Institute of Archaeology in 1904. zengin tüccar ve sanayicilerle bağlantılarından faydalana- Ramsay Muir (1872–1941), who was Professor of History rak 1904 yılında Liverpool Arkeoloji Enstitüsünü kurdu. at Liverpool, wrote: Liverpool’da tarih profesörü olan Ramsay Muir (1872–1941) şöyle yazar: John Garstang brought the hard−headed business sense of a Lancashire man to the service of archaeol- John Garstang, Lancashire’lı bir adamın iş bilir ticari ogy […] we used to laugh at him when he set forth sezgilerini arkeolojinin hizmetine sunmuştu [...] pazar

John Garstang: A Biographical Sketch

John Garstang: Bir Yaşam Öyküsü Eskizi 23 Fig. 1.8 The only known photograph of the Aegean and Hittite Gallery at Liverpool Public Museum, c.1931. In the centre is a plaster replica of the sphinx column base Garstang found during his excavations at Sakçagözü, Gaziantep Province, Turkey. The cabinets in the background contain artefacts and reproductions from Greece and Egypt.

Res. 1.8 Liverpool Halk Müzesinde açılan Ege ve Hitit Galerisinin bilinen tek fotoğrafı, 1931 civarı. Ortada, Garstang’ın Gaziantep, Sakçagözü kazılarında bulduğu sfenksli sütun kaidesinin alçı kopyası görülüyor. Arka plandaki camekânlarda ise Yunanistan ve Mısır’dan gelen çeşitli eserler ve röprodüksiyonlar bulunuyor.

© NATIONAL MUSEUMS LIVERPOOL.

on Sundays, in a black coat and silk hat, to call on günleri, siyah paltosu, ipek şapkasıyla sokaklara düşüp merchant princes to fire them with enthusiasm for ar- tüccar prenslerin arkeoloji tutkusunu ateşlemek üze- chaeology. It was mainly due to him that a modern re ziyaretlere gittiğinde arkasından gülerdik. Bir tica- university in a commercial city was actually equipped ret kentindeki modern bir üniversitenin tamı tamına with no less than four Chairs of Archaeology and an dört Arkeoloji Kürsüsü ve bir Arkeoloji Enstitüsü ile Archaeological Institute (Muir 1943). donatılmış olması neredeyse tamamıyla onun sayesin- dedir (Muir 1943).

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 1 | Bölüm 1 24 Fig. 1.9 The Aegean and Hittite Gallery at Liverpool Public Res. 1.9 1941 Alman hava taarruzu sonrası Liverpool Halk Museum after the May Blitz bombing of 1941. On the back wall, Müzesi Ege ve Hitit Galerisi. Arkadaki duvarda Garstang’ın plaster copies of Hittite relief sculptures made by Garstang at Yazılıkaya ve Sakçagözü’nde yaptığı Hitit kabartma alçı Yazılıkaya and Sakçagözü can be seen. The sphinx column base kopyaları. Ortada, polis memurunun yanında sfenksli sütun can be seen centre right, beside the policeman. It can be seen kaidesi, görülüyor. Galeri tamamen yerle bir olmuş. to be of hollow construction. © NATIONAL MUSEUMS LIVERPOOL.

John Garstang: A Biographical Sketch

John Garstang: Bir Yaşam Öyküsü Eskizi 25 Fig. 1.10 The guidebook to the Aegean and Hittite Gallery (1931).

Res. 1.10 Ege ve Hitit Galerisi rehberi (1931).

Garstang recruited outstanding scholars to work at the Garstang, Liverpool Arkeoloji Enstitüsünde seçkin akade- Liverpool Institute of Archaeology and established an im- misyenleri işe aldı ve Liverpool Annals of Archaeology and portant academic journal Liverpool Annals of Archaeology Anthropology adlı önemli bir akademik dergi kurdu (bkz. and Anthropology (see Greaves in this volume). The Insti- Greaves’in bu kitaptaki diğer yazısı). Liverpool’da kurdu- tute he created in Liverpool, now the Department of Ar- ğu, günümüzde Arkeoloji, Klasikler ve Mısırbilimi Bö- chaeology, Classics and Egyptology, has always retained a lümü adını almış olan enstitü en başından beri Anado- very strong focus on the archaeology of Anatolia, Egypt lu, Mısır ve Yakındoğu arkeolojisine yönelik güçlü oda- and the Near East. Between the world wars, Garstang’s ğını korudu. İki dünya savaşı arasında, Garstang’ın dik- attention moved from Anatolia and Egypt to Palestine kati Anadolu ve Mısır’dan, o zamanlar çalışmakta oldu- where he was working at that time (see Freeman in this ğu Filistin’e kaydı (bkz. Freeman’ın bu kitaptaki maka- volume) but he was eventually to return to Anatolia for lesi), ancak hayatının son kazısı için tekrar Anadolu’ya, his final excavation at Mersin. Mersin’e dönecekti. During his Anatolia survey and excavations at Garstang, Anadolu yüzey araştırması ve Gaziantep, Sakçagözü in the Gaziantep Province of Turkey, Garstang Sakçagözü’ndeki kazılarında Hitit kültürünün ayırt edici made several plaster cast models of the stone−carved re- bir özelliği olan taşa kazılı kabartmalar ve yazıtların pek liefs and inscriptions that are a distinctive feature of Hit- çok alçı kalıp modelini yaptı. Yapılan birçok yazılı talep tite culture. In 1911, after several written requests, the Im- sonrasında 1911’de İstanbul’daki Müze-i Hümayun niha- perial Museum in Constantinople finally sent these casts yet bu alçı modelleri Garstang’a Liverpool’a gönderdi ve to Garstang in Liverpool and they were put on public dis- böylece bunlar halka sergilendi (Res. 1.8). The Land of the

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 1 | Bölüm 1 26 play (Fig. 1.8). Following the publication of his book The Hittites adlı, bu büyük eskiçağ medeniyetinin varlığını Land of the Hittites in 1910, which conclusively proved the tartışmasız bir şekilde kanıtlayan kitabının 1919’da yayım- existence of this large ancient civilisation, Garstang began lanmasının ardından Garstang, şehirde “halk kahramanı” to be recognised as a “local hero” within the city. In 1931, ilan edildi. Garstang’ın Türkiye’deki keşifleri, 1931 yılında, the Liverpool Public Museum opened a new Aegean and Liverpool Halk Müzesinde yeni açılan Ege ve Hitit Gale- Hittite Gallery where Garstang’s discoveries from Turkey risinde Girit’teki Minos uygarlığını keşfetmesiyle ün yap- were displayed alongside those of British archaeologist mış İngiliz arkeolog Sir Arthur Evans’ın bulduğu eserler- Sir Arthur Evans, who was credited with discovering the le yan yana sergilendi (Allan 1931). Böylelikle bu galeri, Minoan civilisation of Crete (Allan 1931). In this way, the müze küratörleri tarafından Britanya İmparatorluğu’nun gallery was used by the museum curators as a vehicle for entelektüel başarılarına dair halk farkındalığı yaratmada promoting public awareness of the intellectual achieve- önemli bir araç haline getirildi (Greaves ve Rutland’ın ya- ments of the British Empire (Greaves and Rutland forth- kında yayınlanacak makalesinden). coming). Mayıs 1941’deki büyük Alman hava bombardıma- During the Blitz of May 1941 the museum received a nı sırasında müze doğrudan isabet almış ve alçı modelle- direct hit and all of the casts were destroyed in the ensuing rin tümü bunu izleyen yangında ve sonradan müze binası- fire and subsequent dereliction of the museum building nın sahipsiz kaldığı dönemde imha olmuştur (Res. 1.9). Alçı (Fig. 1.9). The artefacts displayed alongside the casts were modellerin yanında sergilenen eserlerin çoğu ya takip eden mostly either destroyed in the fire that followed or looted yangında tahrip olmuş ya da kalıntıların arasından yağma- from the ruins. All that survives of the gallery today is a lanmıştır. Günümüzde bu galeriden geriye, tek bir fotoğ- single photograph and the guidebook for visitors (Fig. 1.10). raf ve ziyaretçiler için basılmış rehber kalmıştır (Res. 1.10).

Family Ailesi In addition to his valuable network of wealthy benefactors in Garstang’ın arkeoloji kariyerinde, Liverpool’daki değerli Liverpool and his academic mentors in Oxford, Garstang’s zengin hayırseverler ağı ve Oxford’daki akademik akıl ho- family also played a part in his archaeological career. calarının yanı sıra ailesi de önemli bir rol oynamıştır. Garstang married Mariè Louise Bergès in Marseille Garstang, Mariè Louise Bergès’le 1907 yılında in 1907 (Fig. 1.11). She was the daughter of a French farmer Marsilya’da evlendi (Res. 1.11). Fransız bir çiftçinin kızı olan whom he had met in Egypt. Garstang received a hill on Mariè’yle Mısır’da tanışmışlardı. Garstang’a, çeyiz ola- her father’s land as a dowry. The hill was rich in marble rak eşinin babasının arazisinde bulunan bir tepe verildi. which Garstang had quarried, shipped to Liverpool and Garstang, mermer yatağı olan tepeden çıkardığı taşları sold as cemetery headstones; making him a personal for- Liverpool’a nakledip orada mezar taşı olarak sattı, bu da tune (Seton−Williams 1988, 57–8). The couple had two ona hatırı sayılır bir servet sağladı (Seton−Williams 1988, children, John Bergès Eustace (born 1908) and Meroë 57–8). Biri 1908 doğumlu John Bergès Eustace, diğeri 1915 (born 1915). doğumlu Meroë olmak üzere iki çocukları oldu.

John Garstang: A Biographical Sketch

John Garstang: Bir Yaşam Öyküsü Eskizi 27 Fig. 1.11 Mrs Garstang.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/G/144)

Res. 1.11 Bayan Garstang.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/G/144)

Mrs Garstang accompanied her husband on most Bayan Garstang, keşif seferlerinin çoğunda kocasına eş- of his expeditions and, as Mrs Petrie had done for her lik etti. Bayan Petrie’nin yaptığı gibi o da kazı alanlarındaki husband, she kept detailed diaries of the workmen, and işçilere dair günlükler tuttu, fotoğraf çekimlerine ve çöm- assisted with the photography and pottery (Fig. 1.12). lek işlerine yardımcı olurdu (Res. 1.12). Garstang, 22 Ma- Garstang publicly acknowledged Mariè’s work on site yıs 1947 tarihinde, Tarihi Eserler Cemiyetinde düzenlenen, at a lecture given to the Society of Antiquaries on the Mersin’de yaptığı son çalışmaları sunduğu konuşmasında 22nd of May 1947 when he presented his final work at Mariè’nin kazı alanındaki çalışmalarını herkesle paylaşmıştı Mersin (A.A.P. 1947). She is also credited with lending (A.A.P. 1947). Ayrıca normalde hayat koşullarının oldukça a feminine touch to otherwise rather basic campsites. ilkel olduğu kamplara onun sayesinde kadın eli değdiği için Once their son and daughter were born Mrs Garstang’s sitayişle anılırdı. Bayan Garstang, oğlunun ve kızının do-

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 1 | Bölüm 1 28 Fig. 1.12 Mrs Garstang working with pottery in the dig house at Meroë, c.1913.

“MRS GARSTANG IN THE DIG HOUSE”, GARSTANG

MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF

LIVERPOOL, (I/M/ZZ/003/c)

Res. 1.12 Bayan Garstang, Meroe’deki kazı evinde çömlekler üzerinde çalışırken, 1913 civarı.

“MRS GARSTANG IN THE DIG HOUSE”, GARSTANG

ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI,

(I/M/ZZ/003/c)

trips where somewhat curtailed until the children were ğumlarında bir süre kocasıyla seyahat edemediyse de çocuk- grown. However, she was once again able to join her lar büyüyünce yine bu seyahatlere katılmaya başladı. Koca- husband on his last ever excavation at Mersin. sının Mersin’de yaptığı hayatının son kazısına da katılmıştır. Garstang was also to work closely with his maternal Garstang, kız kardeşinin oğlu Oliver Gurney’le (1911– nephew Oliver Gurney (1911–2001) (Fig. 1.13). Sarah Gur- 2001) de yakın ilişki içinde çalışmıştır (Res. 1.13). Sarah ney had been accompanying her brother on−site with her Gurney yıllarca oğlunu da yanına alarak kazılarda karde- son over many years and thus influenced the young boy’s şine eşlik etmişti, böylece küçük çocuğun ilgi alanları da interests (Times 1907, 219). He read Greats (i.e. Classical bundan etkilenmişti (Times 1907, 219). Oliver, Oxford, Greek and Latin) at New College, Oxford, but was urged New College’da günlük dilde Greats diye tabir edilen kla- by his uncle to focus his DPhil research on the Hittite sikler (yani Klasik Yunan ve Latin dili ve kültürü) üzeri- language. Gurney eventually published his DPhil the- ne eğitim aldı, fakat dayısı tarafından doktora araştırma- sis, Hittite Prayers of Mursilis II in the Liverpool Annals of larını Hititçe üzerine yoğunlaştırmaya teşvik edildi. Gur- Archaeology (1940). The two men co−authored The Ge- ney, yıllar sonra doktora tezi olan Hittite Prayers of Mur- ography of the Hittite Empire (1959) which was published silis II adlı çalışmasını Liverpool Annals of Archaeology’de posthumously after Garstang’s death. Gurney also fol- yayımlayacaktı (1940). Bu iki adam, Garstang’ın ölümün-

John Garstang: A Biographical Sketch

John Garstang: Bir Yaşam Öyküsü Eskizi 29 Fig. 1.13 Garstang’s nephew, Oliver Gurney.

IMAGE COURTESY OF BIAA

Res. 1.13 Garstang’ın yeğeni Oliver Gurney.

BIAA’NIN IZNIYLE

lowed his uncle by becoming president of the British In- den sonra yayımlanan The Geography of the Hittite Empi- stitute of Archaeology at Ankara, a position he held from re (1959) adlı kitabı birlikte kaleme aldılar. Gurney ayrıca 1982 until his death in 2001 (Hawkins 2003, 224). dayısının ardından Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsünün The outbreak of The Great War must have been par- başkanlığını üstlenerek bu görevi 1982 yılından 2001 yılın- ticularly difficult for Garstang with his French wife and his da vefatına dek sürdürdü (Hawkins 2003, 224). close German and Turkish friends and colleagues. During Büyük Savaşın patlak vermesi, Fransız bir eşi, pek çok World War I Garstang, who was then thirty−eight, served Alman ve Türk yakın arkadaşı ve meslektaşı olan Gars- in France at the Hospices Civils et Militaires de Carcas- tang için özellikle zor olmuş olsa gerek. Birinci Dünya Sa- sonne in 1915, for which he was awarded the Médaille de vaşı sırasında otuz sekiz yaşında olan Garstang 1915 yılın- la Reconnaissance Française in 1920.1 During WWI Mrs da Fransa’da Hospices Civils et Militaires de Carcassonne Mariè Garstang was a Red Cross Voluntary Aid Detach- bünyesinde görev almış, burada verdiği hizmetler nede- ment nurse serving from June to November 1917 at Ing- niyle 1920 yılında Médaille de la Reconnaissance Françai- ham Old Hall VAD Auxiliary Hospital with the Nor- se ile ödüllendirilmiştir.1 Bayan Mariè Garstang da Birinci folk/126 detachment receiving injured soldiers from France Dünya Savaşı’nda Kızılhaç Gönüllü Yardım Birliği hem- (Fig. 1.14).2 Ingham Hall was the family home of Robert, Sa- şiresi olarak Norfolk/126 birliği bünyesinde, 1917 yılının rah and Oliver Gurney. It was Mrs Gurney, mother to Oli- Haziran ayından Kasım ayına kadar Ingham Old Hall ver Gurney, who directed the hospital. The Gurney fam- Gönüllü Yardım Birliği Destek Hastanesinde Fransa’da ily connection had been useful in giving Mariè the oppor- yaralanan askerlere hizmet verdi (Res. 1.14).2 Ingham Hall, tunity to contribute to the war effort from a safe distance, Robert, Sarah ve Oliver Gurney’nin aile eviydi. Hasta- maybe for the sake of their children. However, in Decem- neyi Oliver Gurney’nin annesi Bayan Gurney yönetiyor-

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 1 | Bölüm 1 30 Fig. 1.14 The Gurney family home, Ingham Old Hall, Norfolk.

Res. 1.14 Gurney ailesinin Ingham Old Hall’daki evi, Norfolk.

HTTP://WWW.INGHAMOLDHALL.CO.UK/IMAGES/HOME.JPG

ber 1917, Mrs Garstang joined the French Red Cross, pre- du. Gurney ailesiyle olan yakınlıkları, belki de çocuklarını sumably to be with her husband. düşünerek, Mariè’ye savaşa güvenli bir mesafeden katkı- da bulunma fırsatı vermişti. Ancak Bayan Garstang Aralık 1917’de, muhtemelen kocasının yanında olmak için, Fran- Later Life sız Kızılhaçına katıldı. Australian archaeologist, Veronica Seton‒Williams­ (1910–92) met Garstang in Jericho in 1935. She worked with Garstang in Liverpool, Palestine and Turkey, and İleri Yaşları wrote quite extensively about life in the field with the Avustralyalı arkeolog Veronica Seton−Williams (1910–92) Garstangs, observations that provide insight into the per- Garstang’la 1935 yılında Eriha’da tanıştı. Garstang’la Li- son Garstang became in his mature years. Seton−Wil- verpool, Filistin ve Türkiye’de çalıştı ve Garstanglarla sa- liams describes him as the typical absent minded profes- hada yaşam hakkında oldukça kapsamlı yazılar kaleme sor who regularly left items behind. Garstang had met aldı. Yazdıkları, Garstang’ın olgunluk yıllarında nasıl bir Mustafa Kemal Atatürk while he was excavating at Mer- insan olduğuna ışık tutar. Seton−Williams onu, sürek- sin but on another occasion when he was due to meet li orada burada bir şeylerini unutan tipik dalgın profe- Atatürk he had misplaced his suit trousers. Aware of the sör olarak betimler. Garstang, Mustafa Kemal Atatürk’le importance of being properly attired to meet the found- Mersin’de kazı yaparken tanışmıştı, ancak başka bir se- er of the Turkish Republic, Garstang made his excuses by fer Atatürk’le görüşme fırsatı olduğunda takım elbisesi- claiming he was ill, cancelling the meeting and leaving on nin pantolonunu bulamamıştı. Türkiye Cumhuriyeti’nin the Orient Express (Seton−Williams 1988, 54). kurucusuyla buluşacağı zaman düzgün giyinmiş olmanın

John Garstang: A Biographical Sketch

John Garstang: Bir Yaşam Öyküsü Eskizi 31 Garstang retired from his chair at Liverpool in 1941 öneminin farkında olan Garstang, hasta olduğu mazere- during the Second World War. During this period the tini öne sürerek görüşmeyi iptal etmiş ve Şark Ekspresi ile city of Liverpool was hit by air raids and it was the most ülkeden ayrılmıştı (Seton−Williams 1988, 54). heavily bombed city in Britain, other than London. The Garstang, İkinci Dünya Savaşı sırasında, 1941 yılında, Institute of Archaeology that he had established and Liverpool’daki kürsüsünden emekliye ayrıldı. Liverpool, which housed many of his excavation records was badly İngiltere’de Londra’dan sonra savaşta en yoğun hava saldı- damaged during the bombing and the Hittite Gallery in rılarına maruz kalan şehirdi. Garstang’ın kurduğu ve ken- Liverpool Museum was completely destroyed. di kazı kayıtlarının birçoğunu barındıran Arkeoloji Ens- After the War, Garstang returned to Turkey to com- titüsü bombardımanlarda büyük hasar gördü, Liverpool plete his excavations at Mersin and publish the results. It Müzesindeki Hitit Galerisi de tamamen tahrip oldu. was here that he first had the idea to establish the British Garstang, savaştan sonra Mersin’de yaptığı kazıları ta- Institute of Archaeology in Ankara (see Greaves in this mamlamak ve sonuçlarını yayınlamak üzere Türkiye’ye volume). döndü. Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsünü kurma fik- Just before he died, Garstang had led a party of tour- ri de ilk burada aklına geldi (bkz. Greaves’in bu kitaptaki ists from a cruise liner to visit the site of his Mersin exca- diğer makalesi). vations. He was travelling as Guest of Honour on a cruise Garstang, vefatından hemen evvel, bir yolcu gemisin- and, despite his failing health, he insisted on being car- deki turist kafilesine Mersin’deki kazı alanını ziyaretlerin- ried ashore accompanied by Oliver Gurney and his moth- de rehberlik etti. Sağlık durumu pek iyi olmamasına rağ- er, Sarah, to get to Mersin. Being the consummate ar- men onur konuğu olarak seyahat ettiği yolculukta, Oli- chaeologist, he managed to give a talk about his excava- ver Gurney ve annesi Sarah’nın eşliğinde Mersin’de kıyı- tions there before he collapsed. He died two days later at ya çıkarılmak için ısrar etmişti. Adanmış bir arkeolog olan Beirut, on 12th September 1956 (Hawkins 2003, 232). Garstang, buradaki kazıları hakkında bir konuşma yap- His funeral was held in the chapel of Jesus College in mayı başardı ve ardından yığıldı. İki gün sonra, 12 Ey- Oxford (Baker 1971). Many were present, including repre- lül 1956’da, Beyrut’ta hayata gözlerini yumdu (Hawkins sentatives of Jesus College, Oxford, the Royal Asiatic So- 2003, 232). ciety, the British Institute of Archaeology at Ankara, Prof. Cenaze merasimi Oxford, Jesus College’ın şapelin- Forester of the University of Liverpool, the Society of An- de yapıldı (Baker 1971). Cenazesine, ailesinden kişiler, ar- tiquaries, and the Palestinian Exploration Fund, from the kadaşları ve meslektaşlarının yanı sıra Oxford Jesus Col- British School of Archaeology in Jerusalem, Palestinian lege, Kraliyet Asya Cemiyeti ve Ankara İngiliz Arkeolo- Archaeological Society as well as family members, friends ji Enstitüsünden temsilciler, Liverpool Üniversitesinden and colleagues.3 Prof. Forester, Tarihi Eserler Cemiyeti ve Filistin Araştır- ma Fonu, Kudüs İngiliz Arkeoloji Okulu, Filistin Arke- oloji Cemiyeti da dahil olmak üzere birçok kurum ve ku- ruluşun temsilcileri katıldı.3

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 1 | Bölüm 1 32 ALAN M. GREAVES — FRANÇOISE RUTLAND

CHAPTER 2 BÖLÜM 2

The Anatolia Survey of 1907 and the 1907 Anadolu Yüzey Araştırması ve

Land of the Hittites Hitit Ülkesi

arstang’s professor at Oxford University, Ar- arstang’ın Oxford Üniversitesinden hocası Ar- chibald Sayce (1891–1919) had convinced him chibald Sayce (1891–1919) onu Yakındoğu’da Gof the existence of a pre−Hellenic Hittite em- Gkeşfedilmeyi bekleyen bir Helen öncesi Hitit pire in the Near East which was waiting to be discov- İmparatorluğu’nun varlığı konusunda ikna etmişti (Bryce ered (Bryce 2002, 3). In 1904, Garstang travelled on foot 2002, 3). Garstang, 1904 yılında, yürüyerek Anadolu’yu across Anatolia in Turkey, recording his travels with his gezmiş ve fotoğraflar çekmişti. Garstang’ın arkeolo- cameras. He struck up an acquaintance with local Brit- ji kariyerinde önemli bir rol oynayacak İstanbul’daki ish solicitor and consul Sir Edwin Pears (1835–1919) who Müze−i Hümayun Müdürü Osman Hamdi Bey’in (1842– was a friend of Osman Hamdi Bey (1842–1910), the Di- 1910) arkadaşı olan ve o zamanlar Türkiye’de bulunan, rector of the Imperial Museum in Constantinople. He İngiltere’nin İstanbul konsolosu avukat Sir Edwin Pears was to play a major role in Garstang’s archaeological ca- (1835–1919) ile şans eseri bir tanışıklıkları olmuştu. Gars- reer. Garstang applied to Hamdi Bey for a permit to exca- tang, Boğazköy−Hattuša için kazı izni (ferman) almak vate (firman) at Bogazköy−Hattuša. Although the permit üzere Hamdi Bey’e başvuruda bulunmuş, ancak ilk başta was initially granted, by the time he arrived in Turkey it izin verilmesine rağmen o Türkiye’ye gelinceye kadar izni had been revoked. Disappointed, Garstang headed off on iptal olmuştu. Hayal kırıklığına uğrayan Garstang, Ana- a reconnaissance survey across Anatolia in search of oth- dolu genelinde Sayce’ın farazi Hitit İmparatorluğu’na ait er sites that might belong to Sayce’s putative Hittite em- olabilecek başka yerleşimleri aramak üzere keşif amaçlı bir

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’ın Ayak İzleri 33 pire. In doing so he made the biggest discovery of his aca- yüzey araştırması turuna çıktı. Bu sayede tarihte ilk kez demic career—proving for the first time the true extent of bu imparatorluğun gerçek kapsamını kanıtlayıp akade- that empire and leaving behind a legacy of superb photo- mik kariyerinin en büyük keşfini yapmış oldu, ardından graphic images of Hittite archaeology, as well as the cul- da geç Osmanlı İmparatorluğu’nun arkeoloji ve kültürü- ture of the late Ottoman Empire (Garstang 1910). In this nün enfes fotoğrafik görüntülerinden oluşan bir miras bı- chapter we will explore the academic and political con- raktı (Garstang 1910). Bu bölümde, bu çığır açıcı yüzey tent to that ground−breaking survey. araştırmasının ardında yatan akademik ve siyasi bağlamı Hittite archaeology only became a focus for Brit- ele alınacaktır. ish archaeologists at the turn of the 20th century. In ad- İngiliz arkeologlar için Hitit arkeolojisi ancak yirminci dition to Garstang, the main British scholars working in yüzyıla girerken bir odak noktası haline geldi. Garstang’ın the field were David G. Hogarth (1862–1927) of the Ash- yanı sıra, bu alanda çalışan başlıca İngiliz bilim insanla- molean Museum in Oxford, Sir C. Leonard Woolley rı Oxford, Ashmolean Müzesinden David G. Hogarth (1880–1960) and Thomas E. Lawrence (1888–1935). Dur- (1862–1927), Sir C. Leonard Woolley (1880–1960) ve ing the late 1870s the decipherment of Egyptian temple Thomas E. Lawrence (1888–1935) idi. 1870’lerin sonların- records indicated the existence of a previously unknown da Mısır tapınak kayıtlarının çözülmesiyle (K)Hatti ola- culture referred to as (K)Hatti. At the time, the Egyp- rak anılan, daha önceden bilinmeyen bir kültürün varlı- tians, Akkadians, Babylonians, Assyrians, Etruscans, Per- ğı ortaya çıkmıştı. O dönemde Mısırlılar, Akadlar, Babil- sians, Greeks, and Phoenicians were all well−known, but liler, Asurlular, Etrüskler, Persler, Yunanlılar ve Fenike- questions were beginning to be asked about the language liler hakkında kapsamlı bilgi sahibi olunmasına rağmen and culture of these mysterious (K)Hatti. These stud- bu gizemli (K)Hattilerin dili ve kültürü hakkında soru- ies were led by Garstang’s friend and mentor Archiba- lar yeni yeni sorulmaya başlıyordu. Bu alandaki araştır- ld Sayce, a pioneering British Assyriologist and linguist. malar Garstang’ın arkadaşı ve akıl hocası, öncü İngiliz Garstang had decided to study Hittite language whilst Asur bilimci ve dilbilimci Archibald Sayce tarafından yü- at Oxford, at the suggestion of Sayce. However, it was rütülmekteydi. Garstang Oxford’da iken, Sayce’ın öneri- in Liverpool that he began his first serious archaeological siyle, Hitit dili üzerine eğitim almaya karar vermişti. An- work in Turkey (Garstang, 1908a; 1950). cak, Türkiye arkeolojisine dair ilk ciddi araştırmalarına Garstang went on his first trip to view Hittite sites Liverpool’da başladı (Garstang, 1908a; 1950). in Turkey in 1904, recording his journey and discoveries Garstang Türkiye’de Hitit yerleşimlerine yaptığı ilk through photography. During this trip he came upon the seyahate 1904 yılında çıkar, yolculuğunu ve keşiflerini fo- Midas Tomb at Gordion. This led to his academic pub- toğraflarla kaydeder. Bu gezi sırasında Gordion’daki Mi- lications in which he compared its significance to that of das Mezarı’na rast gelir. Mezarı, İÖ ikinci binyılda Yunan to the Mycenaean Lion Gate at the second millennium şehri Mykenai’de bulunan Mykenai Aslanlı Kapısı ile kar- BCE. city of Mycenae, Greece (Garstang 1908, 10–16). şılaştıran bir dizi akademik yayın kaleme alır (Garstang Subsequently Garstang sought evidence of Virgil’s Aeneas 1908, 10–16). Daha sonra Garstang İtalyan müzeleri ve through Italian museums, and Anatolian art attempting to Anadolu sanatı aracılığıyla Troya ile bir bağlantı kurmaya

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 2 | Bölüm 2 34 establish a link with Troy, however the trail went cold and çalışarak Vergilius’un Aeneas’ının izlerini arar, ancak takip he gave up on this idea. Instead he concentrated upon the ettiği ipuçları onu bir yere götürmez, o da bu fikrin peşi- Hittites (Garstang 1950). ni bırakır. Bunun yerine Hititlere odaklanacaktır (Gars- At this time, Egypt and Sudan were under British tang 1950). rule, therefore it was relatively easy for Garstang and his O dönemde Mısır ve Sudan İngiliz egemenliği altın- contemporaries to secure excavation permits and bring daydı, Garstang ve çağdaşları için buralarda kazı izni al- back a share of the artefacts from their excavations for mak ve kazılarda buldukları eserlerden bir kısmını kendi their sponsors and museums. However, in the Ottoman ülkelerindeki destekçilerine ve müzelere vermek üzere geri Empire Hamdi Bey had enacted very strict controls that götürmek nispeten daha kolaydı. Ancak Hamdi Bey, Os- remain the basis of Turkish antiquities laws to this day manlı İmparatorluğu’nda, günümüzde Türkiye’nin Eski (Cobbing and Tubb 2005, 82–83). Not only were permits Eserler Kanunu’nun temelini oluşturan çok sıkı denetim- difficult to secure, but exporting antiquities was banned ler yürürlüğe koymuştu (Cobbing ve Tubb 2005, 82–83). except for a very small selection of scientific samples of İzin almanın zorluğu dışında eski eserlerin yurtdışına çı- pottery fragments which had to be sent to Constantino- kartılması da yasaklanmıştı, ancak sınırlı sayıda çanak ple for the museum to approve their export. It is testimo- çömlek parçalarından oluşan bilimsel numuneler önce ny to Garstang’s great interest in the Hittites that he ever İstanbul’a müzenin onayına gönderiliyor, izin verilme- excavated in Turkey at all. si durumunda yurtdışına çıkartılabiliyordu. Garstang’ın As he had done for his excavations in Egypt and Su- Türkiye’de kazı yapmış olması bile başlı başına onun Hi- dan (see Freeman in this volume), Garstang went on to titlere duyduğu büyük ilginin kanıtıdır. establish Anatolian survey and excavation committees, Garstang, Mısır ve Sudan’da yaptığı kazılarda olduğu in this case featuring four prominent Liverpool mer- gibi (bkz. Freeman’ın bu kitaptaki makalesi), Anadolu’da- chants to assist with his research. They included Sir Rob- ki araştırmalarına da destek olmak üzere Liverpool’un ert Mond, who was himself an avid archaeologist, and önde gelen dört tüccarını bir araya getirerek Anadolu Yü- his father Dr Ludwig Mond (Fig. 2.1). Through Robert zey Araştırması ve kazı komiteleri kurdu. Bunlar arasın- Mond Garstang met Sir John Brunner who was to be- da amatör arkeolog Sir Robert Mond ve babası Doktor come a major funding member of Garstang’s Sakçagözü Ludwig Mond da bulunuyordu (Res. 2.1). Garstang, Ro- excavations. Mond and Brunner were industrialists who bert Mond aracılığıyla Sakçagözü’ndeki kazılarının önem- owned a number of chemical factories in partnership. Fi- li bir mali destekçisi olacak Sir John Brunner ile tanıştı. nally, there was the merchant ship−owner, philanthropist, Mond ve Brunner, birkaç kimya fabrikasının ortak sahibi and Chairman of the Mersey Docks & Harbour Board, olan iki sanayiciydi. Garstang’ın Anadolu’daki çalışmala- Mr Ralph Brocklebank who became another funder and rının dördüncü destekçisi de, Mersey Docks & Harbour member of Garstang’s work in Anatolia. Yönetim Kurulu Başkanı, ticari gemileri olan, hayırsever Garstang was granted the firman to excavate at Ralph Brocklebank idi. Boğazköy−Hattuša in 1907,1 and travelled to begin work, Garstang’a Boğazköy−Hattuša’da kazı yapmasına izin but upon his arrival he found that the permit had al- veren ferman 1907 yılında çıktı.1 Garstang çalışmaya baş-

The Anatolia Survey of 1907 and the Land of the Hittites

1907 Anadolu Yüzey Araştırması ve Hitit Ülkesi 35 ready been revoked and issued to the German archaeolo- lamak üzere İstanbul’a doğru yola çıktı, fakat oraya var- gist Hugo Winckler (1863–1913). The real reason behind dığında bu iznin iptal edilerek Alman arkeolog Hugo the delay and revocation of the permit from Constantino- Winckler’e (1863–1913) verildiğini öğrendi. İstanbul’un ple was now revealed and, unbeknownst to Garstang and verdiği iznin gecikmesi ve iptali arkasındaki gerçek neden Pears, Hugo Winckler and Theodor Makridi Bey had al- ortaya çıkmıştı, Hugo Winckler ve Theodor Makridi Bey, ready conducted their first survey at Boğazköy−Hattuša Garstang ve Pears’in haberi olmaksızın zaten 1906 yılında in 1906 (Boehmer and Güterbock 1987). The reasons for Boğazköy−Hattuša’da ilk yüzey araştırmalarını yürütmüş- this change of heart by the Ottoman authorities appear to lerdi (Boehmer ve Güterbock 1987). C.W. Ceram’a göre have been political. As C.W. Ceram summarised it: Osmanlı yetkililerinin bu fikir değişikliğinin ardında siya- sal nedenler yatıyor olabilir: One of the best British archaeologists had already re- ceived permission from the Turkish Government to İngiliz arkeologlarının en iyilerinden biri zaten dig at Boğazköy. At this time, however, the sabre−rat- Boğazköy’de kazı yapmak için Türk Hükümetinden tling German Kaiser, Wilhem II, was on better terms izin almıştı. Ancak, o sıralarda savaş tehditleri savu- with Abdul−Hamid II, the Sultan of Turkey, than ran Alman Kayzeri II. Wilhem, Türk Padişahı II. Ab- was the government of King Edward VII. The po- dülhamid ile, Kral VII. Edward hükümetinden daha litical amity rested on economic factors. In 1899 the iyi ilişkilere sahipti. Bu siyasi dostluk, ekonomik et- Deutsche Bank had obtained the concession to build menlere bağlıydı. Deutsche Bank 1899 yılında, dünya- the Berlin−to−Bagdad Railway, one of the greatest nın en büyük demiryolu projelerinden biri olan Ber- railroad projects in the world. In granting this conces- lin−Bağdat Demiryolu hattını inşa imtiyazını elde et- sion the Sultan was making a gesture of friendliness mişti. Bu imtiyazı veren Padişah, arkeologların hamisi towards the Kaiser, who liked to appear as a patron of olarak görünmekten hoşlanan Kayzer’e bir samimiyet archaeologists. (Ceram 1957: 42) jesti yapıyordu. (Ceram 1957: 42)

Disappointed, Garstang embarked upon a reconnaissance Hayal kırıklığına uğrayan Garstang, 1907 yılında, orta ve mission to visit and record Hittite sites in central and güneydoğu Türkiye ve kuzey Suriye’deki Hitit yerleşim- south−eastern Turkey and north Syria in 1907 (Garstang lerini ziyaret etmek ve kayıt altına almak üzere bir keşif 1908a). On this trip he set out from Ankara and headed seyahatine çıktı (Garstang 1908a). Bu gezide Ankara’dan off to visit Winckler’s excavations at Boğazköy−Hattuša. yola çıkarak Winckler’ın Boğazköy−Hattuša’daki kazı- Here he took an important set of photographs that docu- larını ziyaret etti. Burada çektiği bir dizi önemli fotoğraf ment the Hittite capital at the very moment that excava- kazıların ilk başladığı sıralarda Hitit başkentini belgeler. tions first began. He also visited the nearby site of Alaca Daha sonra, yakınlardaki bir başka önemli Hitit yerleşi- Höyük where another major Hittite site was just start- mi olan ve Türk arkeolog Theodor Makridi Bey tarafın- ing to be uncovered by the Turkish archaeologist Theodor dan daha yeni ortaya çıkarılmaya başlanan Alaca Höyük’ü Makridi Bey (Makridi Bey 1908). de ziyaret etti (Makridi Bey 1908).

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 2 | Bölüm 2 36 Fig. 2.1 Robert Mond.

Res. 2.1 Robert Mond.

HTTP://UPLOAD.WIKIMEDIA.ORG/WIKIPEDIA/COMMONS/B/BE/ROBERT_LUDWIG_MOND.JPG

On the 21st of May, 1907 when Garstang arrived at Garstang, Boğazköy’e geldiği 21 Mayıs 1907 günü şöy- Boğazköy he wrote: le yazmıştı:

... lunch with Makridi Bey. Taken over lower tem- ... Makridi Bey ile öğle yemeği. Aşağı tapınaklara gö- ples and shown in a trench of excavation myriad frag- türüldük, oradaki kazı açmalarından birini gösterdi- ments of tablets sticking in channel side. Their pro- ler bize, kanalın bir yanına dizili yüzlerce tablet parçası fusion was astounding... Food beastly, bugs ghastly. gördük. O kadar çoklardı ki gözlerimize inanamadık... (Hawkins 2003, 220) Yemekler ve böcekler dehşetti. (Hawkins 2003, 220)

Upon first meeting, Winckler struck Garstang as enthusi- İlk izlenim olarak Winckler, Garstang’a hevesli ama dağı- astic but disorganised. Winckler disclosed all his evidence nık biri gibi görünmüştü. Winckler burasının Hitit baş- for believing that this was the Hittite capital city and of- kenti olduğuna inanmasına sebep olan bütün bulgula- fered Garstang the position of site supervisor, which he rı paylaşmış, Garstang’a kazı alanı gözetmenliği görevini lacked. Garstang claims to have stayed for three weeks teklif etmişti. Garstang burada üç hafta kaldığını ve daha and then continued on the reconnaissance mission of sonra Hitit yerleşimlerini keşfine devam ettiğini söyler Hittite sites (Garstang 1950, 221). This episode with the (Garstang 1950, 221). Boğazköy−Hattuša kazı izni konu-

The Anatolia Survey of 1907 and the Land of the Hittites

1907 Anadolu Yüzey Araştırması ve Hitit Ülkesi 37 Fig. 2.2 Nomadic “yörük” women spinning in front of a tent.

“GROUP OF NOMAD WOMEN AT YENI NEAR SEKKELI“, GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/BOS/033)

Res. 2.2 Çadırın önünde yörük kadınları, bir tanesi dokuma yapıyor.

“GROUP OF NOMAD WOMEN AT YENI NEAR SEKKELI“, GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/BOS/033)

Boğazköy−Hattuša permit demonstrates how politically− sundaki olaylar, İngiliz, Alman ve Osmanlı imparatorluk- charged the subject of archaeology was at a time when the larının Birinci Dünya Savaşı öncesinde iktidar için müca- British, German and Ottoman Empires were all vying for dele ettiği bu dönemde arkeoloji konusunun ne kadar si- power in the period before World War I. Yet, as archaeol- yaseten yüklü olduğunu gösteriyor. Yine de, Garstang ile ogists, Garstang and his German and Turkish contempo- çağdaşı Alman ve Türk arkeologlar birlikte uyum içinde raries appear to have worked together harmoniously and çalışmış gibi görünüyor. Arkeologlar birbirilerinin çalış- freely recognised the importance of one another’s work in malarının önemini yaptıkları yayınlarda özgürce ifade et- each other’s publications (Larson 2006). mişler (Larson 2006).

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 2 | Bölüm 2 38 In 1908, Garstang published two articles in the first 1908 yılında Garstang Liverpool Annals of Archaeology volume of the Liverpool Annals of Archaeology and Anthro- and Anthropology dergisinin birinci sayısında iki makale pology (1908a, 1908b). In the first he produced a list of yayımladı (1908a, 1908b). Bunların ilkinde, Türkiye’deki dated photographs he took while travelling through Tur- seyahati sırasında çektiği, tarihleri belirtilmiş fotoğraflar- key. One of the entries is dated 21st, 22nd, 23rd and 24th of dan oluşan bir liste veriyordu. Burada kayıtlı kalemlerden May at Boğazköy and Yazılıkaya where numerous photo- biri, 21, 22, 23 ve 24 Mayıs tarihli Winckler’ın onayıyla graphs and squeezes were taken at both sites with Winck- Boğazköy ve Yazılıkaya’daki kazı alanlarında çekilmiş bir- ler’s consent. In this same section, he mentions in passing çok fotoğraftan ve stampaj tekniği ile hazırlanmış kalıp- that the photographs were taken while they waited for an lardan oluşuyordu. Aynı bölümde, bu fotoğrafların (muh- issue with a firman (presumably the same Winckler had temelen Hamdi Bey tarafından Winckler’a verilen) izinle been granted by Hamdi Bey) to be clarified (Garstang ilgili sorunun açıklığa kavuşmasını beklerken çekildiğine 1908a, 1–11). kısaca değinir (Garstang 1908a, 1–11). The second article is a review of Winckler’s Boğazköy İkinci makale, Winckler’ın 1907 tarihli Boğazköy ra- report of 19072 (Garstang 1908b). Garstang congratulat- poru2 üzerine bir değerlendirmedir (Garstang 1908b). ed him on having been the first to have the initiative and Garstang, onu burada kazı yapma girişiminde bulunan ability to excavate here. He did not mention that he him- ve bunun altından kalkmayı beceren ilk kişi olarak tebrik self had identified the site during his 1904 tour of Anato- eder. Anadolu’da 1904’te yaptığı gezi sırasında bu yerleşi- lia and had received a permit to excavate there in 1907. mi tespit ettiğinden ve 1907 yılında burada kazı izni al- Garstang indicates that he assisted Winckler as a ques- dığındansa bahsetmez. Garstang, basit bir ziyaretçi olmak tioning archaeologist, rather than a simple visitor, but he yerine sorgulayan bir arkeolog olarak Winckler’a destek chose not to elaborate upon this despite evidently finding olduğunu ileri sürer, fakat Winckler’ın raporunu açıkça Winckler’s report disappointing (Garstang 1908b). tatmin edici bulmamasına rağmen bu konu üzerinde dur- Eduard Meyer (1855–1930), Winckler’s director, in- mamayı seçer (Garstang 1908b). vited Garstang back to the Boğazköy site in 1908 as Winckler’ın direktörü Eduard Meyer (1855–1930), joint director with Winckler. This did not happen as 1908 yılında, Winckler ile ortaklaşa idare etmek üzere the Oriental Institute insisted on a solely German re- Garstang’ı Boğazköy kazısına davet etmiştir. Alman Şar- port publication, and would not allow one in Eng- kiyat Enstitüsü sadece Almanca bir rapor yayınlanmasın- lish. This was unacceptable to Garstang’s exploration da ısrar edip İngilizce bir rapora izin vermeyince bu ger- fund committee (Garstang 1950, 222–224), so instead çekleşmemiştir. Bu Garstang’ın keşif fonu komitesinin Garstang returned to Sakçagözü. tahammül edeceği bir şey değildir (Garstang 1950, 222– There are now some discrepancies between German 224). Böylece Garstang bunun yerine Sakçagözü’ne döner. accounts and Garstang’s records regarding this incident Winckler ile Boğazköy’de yaşanan bu olayla ilgili Al- with Winckler at Boğazköy. Where Garstang’s records manların anlattıklarıyla Garstang’ın notları arasında bazı state that he assisted Winckler for three weeks in 1907, tutarsızlıklar vardır. Garstang’ın notları 1907 yılında üç the German archives state that they missed each other by hafta boyunca Winckler’a yardımcı olduğunu belirtir-

The Anatolia Survey of 1907 and the Land of the Hittites

1907 Anadolu Yüzey Araştırması ve Hitit Ülkesi 39 a day or so and probably never met (Alaura 2006, 122).3 ken, Alman arşivleri onların birkaç gün arayla birbirileri- There are no records of Meyer inviting an equal collabo- ni kaçırdıklarını ve muhtemelen hiç karşılaşmamış olduk- ration between Winckler and Garstang the year after ei- larını dile getirir (Alaura 2006, 122).3 Bundan bir yıl son- ther, though this might be a direct biased amendment by ra Meyer’in Winckler ve Garstang’ı eş düzeyli bir işbir- Eduard Meyer and his brother Kuno Meyer (1858–1919)4 liğine davet etmesine ilişkin hiçbir kayıt da yoktur. Ger- in light of their subsequent political careers in Germany çi, Eduard Meyer ve kardeşi Kuno Meyer’in (1858–1919)4 and America during World War I. (Roscoe Thayer, et al. daha sonra, Birinci Dünya Savaşı sırasında Almanya ve 1915, 215; Huether 2006, 234–8). This discrepancy has still Amerika’da atılacakları siyasi kariyerleri ışığında bakılacak not been fully cleared up, perhaps giving an opportunity olursa, bu belgelerde taraflı bir değişiklik yapıldığı düşünü- for a future collaborative archival research project. lebilir (Roscoe Thayer, vd. 1915, 215; Huether 2006, 234–8). During the 1907 Anatolia survey, while looking for Hit- Bu tutarsızlık hâlâ tam anlamıyla açıklığa kavuşmuş değil- tite sites, Garstang recorded sites of all periods and also fur- dir, belki ileride iki tarafın arşivlerinde ortak bir proje yü- thered his interest in anthropology by observing and pho- rütülüp bu sorunun cevabı aranabilir. tographing the local peoples whom he encountered on his Garstang, 1907 Anadolu Yüzey Araştırmasında Hitit travels. (Fig. 2.2) The glass negative plates that survive from yerleşimlerini ararken, tüm dönemlerden kalma yerleşim- this project show Garstang using photography as a means lerin kaydını tutmuş, aynı zamanda seyahatlerinde karşılaş- of systematic recording. This was one of his major contribu- tığı yöre insanlarını gözlemleyerek ve fotoğraflarını çeke- tions to the development of archaeological methods (Fig. 2.3). rek antropoloji alanındaki ilgisini de daha ilerilere taşımış- Garstang sought to consolidate and to further the de- tır (Res. 2.2). Bu projeden geriye kalan cam negatif plakalar veloping idea of a “big” Hittite world as originally pro- Garstang’ın fotoğrafı sistematik bir kayıt aracı olarak kul- posed by Sayce by better understanding of the extent, na- landığını ortaya koyar. Bu, onun arkeolojik yöntemlerin ture and date of the Hittite presence at sites beyond cen- gelişimine yaptığı en önemli katkılardan biridir (Res. 2.3). tral Turkey. Garstang therefore applied again for a firman Garstang, Orta Anadolu’daki Hitit yerleşimlerinin öte- for 1908, and he started his excavations at Sakçagözü (see sine geçerek, Hitit varlığının kapsamını, niteliğini ve ta- Genç in this volume). Here he had seen evidence of Hit- rihini daha iyi anlayıp, ilk başta Sayce tarafından öne sü- tite sculptures on his 1907 survey that he wished to in- rülen “büyük” Hitit dünyası fikrini pekiştirmeyi ve daha vestigate further. The site was located near Gaziantep da geliştirmeyi amaçlamıştı. Bu nedenle 1908’te, bu se- in the south−east of what is now Turkey in the vilayet fer Sakçagözü’nde kazı yapmak için başvuruda bulundu ve of Aleppo. In applying for his permit to excavate at the orada kazılara başladı (bkz. Genç’in bu kitaptaki makale- site, Garstang was at pains to emphasise to Hamdi Bey si). 1907 yılında yaptığı yüzey araştırmasında burada Hitit how he would adhere strictly to the terms of his permit heykelleri görmüştü, burayı daha fazla araştırmak istiyordu. and asked only for a few “duplicates and specimens” to Günümüzde Türkiye’nin güneydoğu bölgesinde yer alan, be sent to him in Liverpool after the excavations (Letter Gaziantep yakınlarındaki bu yerleşim alanı o zamanlar Ha- from Garstang to Pears dated 15 July 1908. Garstang Mu- lep Vilayeti’ne bağlıydı. Bu yerleşimde yapacağı kazı iznine seum of Archaeology, University of Liverpool). başvururken Garstang, Hamdi Bey’e iznin kurallarına nasıl

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 2 | Bölüm 2 40 Fig. 2.3 Sakçagözü palace façade.

SAKJE GEUZI NO. 42, “PORTICO SIDE VIEW (SHOWING STEPS)”, GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/SG/055)

Res. 2.3 Sakçagözü sarayının ön cephesi.

SAKJE GEUZI NO. 42, “PORTICO SIDE VIEW (SHOWING STEPS)”, GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/SG/055)

Garstang excavated at Sakçagözü in 1908 and 1911. He sıkı sıkıya uyacağını vurgulama konusunda büyük çaba sarf was unable to work there in 1909 and 1910 due to civil etmiş ve kazı sonrasında Liverpool’a sadece birkaç “kop- unrest in the region (Garstang 1908b). His excavations at ya ve numune” gönderilmesini rica etmişti (Garstang’ın Sakçagözü uncovered the monumental façade of a palace, Pears’a yazdığı 15 Temmuz 1908 tarihli mektup. Garstang fronted by carved stone relief slabs. A small box of pot- Müzesi Arşivi, Liverpool Üniversitesi). tery fragments, which were duplicates of common types Garstang Sakçagözü’nde 1908 ve 1911 yıllarında iki found during the excavation were eventually, and after kazı yaptı. 1909 ve 1910 yıllarında bölgedeki huzursuz-

The Anatolia Survey of 1907 and the Land of the Hittites

1907 Anadolu Yüzey Araştırması ve Hitit Ülkesi 41 Fig. 2.4 Sakçagözü no. 84. Image showing the excavation of the mound of Jobba Eyuk (Coba Höyük) near Sakje Geuzi (Sakçagözü, Turkey) crossed through.

“SAKJE GEUZI NO. 63”, GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/SG/113)

Res. 2.4 Sakçagözü no. 84. Sakçagözü yakınlarında Jobba Eyuk (Coba Höyük) tepesi. Negatifin üzerinde “Jobba Eyuk kazıldı” ve “keşif” ibareleri var.

“SAKJE GEUZI NO. 63”, GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/SG/113)

much pleading, sent on to Garstang in Liverpool by the luklar nedeniyle orada çalışma fırsatı olmadı (Garstang Imperial Museum at Constantinople.5 1908b). Garstang Sakçagözü’ndeki kazılarında, bir sarayın During his excavations in 1908, Garstang had un- oyma taş kabartmalı levhalarla kaplı anıtsal cephesini açı- covered a unique set of architectural reliefs at Sakçagözü. ğa çıkardı (Res. 2.4). Birçok uğraş ve uzun bir bekleyiş son- Even when he was first applying to the Ottoman authori- rasında nihayet Müze−i Hümayun, kazıda çıkarılan yay-

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 2 | Bölüm 2 42 ties for a permit to excavate at the site, he had already ex- gın türlerin, birbirinin aynı olan parçalarından numune- pressed his intention to make plaster casts of any reliefs lerin bulunduğu küçük bir kutu çanak çömlek parçasını found.6 Once the Sakçagözü reliefs had been uncovered, Garstang’a Liverpool’a gönderdi.5 Garstang’s assistant Horst Schliephack, made squeezes of Garstang 1908 yılında Sakçagözü’nde yaptığı kazılarda the sculptures as they were uncovered and at the end of bir dizi benzersiz mimari kabartma açığa çıkardı. Daha ilk the excavation season they were sent to the Imperial Mu- başta, bu yerleşimde kazı izni almak üzere Osmanlı yetki- seum in Constantinople. From here they were eventually lilerine başvururken bile, bulunacak kabartmalardan alçı sent on to Berlin, where casts were produced and sent on kalıplar alma niyetini dile getirmişti.6 Sakçagözü kabart- to Liverpool (see Öz, this volume). Another series of plas- maları açığa çıkarıldıktan sonra, Garstang’ın yardımcı- ter casts was produced in 1913. This second series includ- sı Horst Schliephack, ortaya çıkan kabartmalardan stam- ed the lion orthostats (Garstang’s term is “Lion Corner paj tekniğiyle alçı kalıplar aldı ve bunlar kazı sezonu so- Stones”), processions of mythological creatures and fig- nunda Müze−i Hümayun’a gönderildi. Oradan Berlin’e ures of the King−Priest and his attendants from the Coba gönderilen kalıplardan üretilen alçı kopyalar da daha son- Höyük (Jobba Hüyük) mound (Fig. 2.4). ra Liverpool’a yollandı (bkz. Öz’ün bu kitaptaki makale- Whilst working at Sakçagözü, Garstang was also si). 1913 yılında ikinci bir alçı kopya serisi üretilmişti. Bu working on perhaps his greatest achievement, his book ikinci serinin içinde aslan ortostatlar (Garstang’ın kullan- The Land of the Hittites (1910). This incorporated many dığı terim ile “Aslanlı Köşe Taşları”) ve mitolojik yaratık- photographs and notes taken during his Anatolia Sur- lar, Kral−Rahip ve refakatçilerinin figürlerinden oluşan vey of 1907, and set out to prove Sayce’s theory that the Coba Höyük tören alayı bulunmaktaydı (Res. 2.4). Hittite Empire had once been one of the great civilisa- Garstang Sakçagözü’nde çalışırken, bir yandan da belki tions of the ancient Near East (Sayce 1880). Garstang en büyük başarısı olacak olan kitabı The Land of the Hittites achieved this by the presentation of maps, illustrations, (1910) üzerinde çalışıyordu. Bu kitapta 1907 yılı Anadolu photographs and drawings demonstrated in great de- Yüzey Araştırması sırasında çektiği birçok fotoğrafa ve aldığı tail the extent and nature of Hittite monuments and in- notlara yer verdi. Kitap Sayce’ın, Hitit İmparatorluğu’nun scriptions across a wide area. The costs of publication bir zamanlar eski Yakındoğu’nun büyük medeniyetlerin- were sponsored by Sir Francis Chattilon Danson (1855– den biri olduğu teorisini (Sayce 1880) kanıtlamayı amaçlı- 1926) and Garstang was later to rewrite and republish yordu. Garstang, Sayce’ın hipotezini, çok geniş bir coğraf- it in a new format as The Hittite Empire (1929). With yada bulunan Hitit anıtlarının kapsamını ve doğasını en its publication, The Land of the Hittites presented the ince ayrıntısına kadar gösteren pek çok harita, çizim, fo- conclusive archaeological evidence of what had been up toğraf ve eskizle kanıtlamıştır. Sir Francis Chattilon Dan- until then only the speculations of historians and lin- son (1855–1926) kitabın yayımlanması için Garstang’a spon- guists; it finally and definitively put the Hittite Em- sor oldu. Garstang daha sonra 1929’da bu başeserini revize pire back on the map. His various trips across this re- edecek, yeni bir formatta The Hittite Empire adı altında bir gion were also to lead to the detailed, and still largely kez daha yayımlayacaktı. The Land of the Hittites kitabının accurate, co−authored publication The Geography of the yayımlanmasıyla, o güne kadar birkaç tarihçi ve dilbilimci-

The Anatolia Survey of 1907 and the Land of the Hittites

1907 Anadolu Yüzey Araştırması ve Hitit Ülkesi 43 Hittite Empire (Garstang and Gurney, 1959). In effect, nin spekülasyonlarının ötesine geçmeyen bilgiler kesin ar- Garstang’s travels and publications established an entire keolojik kanıtlarla desteklenmiş oldu. Kitap sayesinde, so- new field of academic research—Hittite historical geog- nunda Hitit İmparatorluğu kesin bir şekilde haritadaki yeri- raphy. ni buldu. Bölgeye yaptığı seyahatler başka bir ayrıntılı kita- ba daha vesile olacaktı: The Geography of the Hittite Empire (Garstang ve Gurney, 1959). Yeğeni Oliver Gurney ile bir- likte kaleme aldığı bu kitaptaki bilgiler bugün hâlâ büyük ölçüde geçerliliğini koruyor. Aslında Garstang’ın seyahatleri ve yayınları, yepyeni bir akademik araştırma alanı başlatmış oldu: Hititlerin tarihsel coğrafyası.

Alan M. Greaves — Françoise Rutland

Chapter 2 | Bölüm 2 44 PHIL FREEMAN

CHAPTER 3 BÖLÜM 3

John Garstang and John Garstang ve the Archaeology of the Near East1 Yakındoğu Arkeolojisi1

his article seeks to place Garstang’s work in the u yazı, Garstang’ın, arkeolojide devlet desteğinin Near East within the context of the practice and, veya özel sponsorların olmadığı bir dönemde Ya- Tin particular, funding of archaeological fieldwork Bkındoğu’daki çalışmalarını arkeoloji pratiği bağla- at a time before state sponsorship or charitable support for mına oturtmayı hedefliyor. Roma dönemi İngiltere arke- such work was available. Except for a not inconsequential olojisi açısından ciddiye alınmayacak çalışmalara da katıl- foray in to Romano−British archaeology, John Garstang’s mış olan John Garstang aslen Yakındoğu’da geçirdiği süre work as an archaeologist is best known for his time in the zarfında yaptığı arkeolojik çalışmalarla tanınır.2 1898–1946 Near East.2 Excluding the war years from 1898 to 1946, he yılları arasında, savaş dönemi hariç olmak üzere, bu böl- excavated there almost annually for fourty years. His ca- gede kırk yıl boyunca neredeyse her sene kazı yapmıştır. reer can be divided into two relatively distinct phases, the Kariyeri çeşitli yönlerden Birinci Dünya Savaşı tarafından pair divided by the years of the First World War. ikiye bölünmüş, kısmen farklı iki evreye ayrılabilir. Prior to the War, Garstang’s reputation is based on a Garstang savaştan önce, Mısır ve Sudan’da yaptığı kazı- combination of his excavations in Egypt and Sudan, with larla ünlendi. Bu çalışmalar sırasında dikkatini kısa bir süre- a brief diversion to Anatolia and then back to Sudan. In liğine Anadolu’ya çevirse de ardından Sudan’a geri döndü. the Egyptian period he excavated a number of pre−dy- Mısır’da geçirdiği süre boyunca hanedanlık öncesi döneme nastic sites.3 In Anatolia, after a failed attempt to excavate ait bir dizi arkeolojik yerleşimde kazılar yaptı.3 Anadolu’da, at Boğazköy in 1907, he and his excavation team under- 1907 yılında Boğazköy’deki başarısız kazı girişiminin ardın-

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’ın Ayak İzleri 45 took a tour of Hittite sites in southern Turkey before con- dan Sakçagözü’nde iki ayrı kazı sezonu (1907–8 ve 1911–2) ducting two separate seasons of excavations at Sakçagözü yürütmeden önce kazı ekibiyle birlikte Türkiye’nin güne- (1907–8 and 1911–2). The political conditions in 1908 yinde bulunan Hitit yerleşimlerini gezdi. 1908 yılındaki po- forced him to abandon temporarily work there and to litik şartlar yüzünden buradaki çalışmalarına bir süre ara move, with Archibald Sayce’s (1846–1933) assistance to Su- vermek zorunda kaldı ve Archibald Sayce’in (1846–1933) dan where he undertook five seasons at Meroë (1909–14). yardımıyla Sudan’a giderek Meroe’de beş sezon boyunca What is clear however, is that from his time at Ox- kazı yaptı (1909–14). ford (1895–9), Garstang was from the outset by inclina- Açık olan şu ki, Oxford’da geçirdiği yıllardan başla- tion a Hittite scholar, albeit a frustrated one. He regard- yarak (1895–9) Garstang, bazen hüsrana uğrasa da en ba- ed his mentor in this respect to be Sayce. It explains too şından beri bir Hitit uzmanı olma hevesindeydi. Sayce’ı how in his Egyptian years Garstang was at the same time akıl hocası olarak görüyordu. Bu durum aynı zamanda manoeuvring and petitioning for access to a site in Ana- Garstang’ın Mısır’da geçirdiği yıllar içinde bir yandan da tolia whilst at the same time in conjunction with Liv- Anadolu’daki bir yerleşimde kazı izni almak için uğraşıp di- erpool staff placing in the likes of The Times statements lekçeler verirken aynı zamanda Liverpool’daki uzmanlarla about the then burning issue of the inter−relationship birlikte The Times gibi yayınlarda o zamanın hararetli ko- of the Etruscans and the Hykos, and the Hittites.4 The nusu olan Etrüskler, Hyksoslar ve Hititler arasındaki bağ- Etruscans were an especial interest of the Rathbone Pro- lantılar hakkında yazılar yazmasını da açıklar.4 Liverpool fessor of History, John Mackay (1856–1931) and a highly Arkeoloji Enstitüsünde son derece önemli bir figür olan influential figure in the Liverpool Institute of Achaeology, Rathbone Tarih Profesörü John Mackay’in (1856–1931) özel the second of interest to Percy Newberry (1856–1949), al- ilgi alanı Etrüskler idi, ikinci konu ile ilgilenen kişi saygın ready a noted Egyptologist and soon to become the Brun- Mısırbilimi uzmanı, aynı zamanda yakında Brunner Mısır- ner Professor of Egyptology in the same university and bilimi Profesörü unvanı alacak olan Percy Newberry (1856– Garstang on the Hittites. 1949) idi, Hititler de Garstang’ın konusuydu. The outbreak of WWI, interrupted the Sudan phase Birinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle Garstang’ın of Garstang’s career. After his war service the trajectory of kariyerinin Sudan evresi sekteye uğradı. Savaşta görev al- his career shifted. In the break−up of the territories of the masının ardından kariyerinin gidişatı değişti. Osman- former Ottoman Empire, discussion among British ar- lı İmparatorluğu’nun dağılması sürecinde, Yakındoğu’da chaeologists who worked in the Near East with politicians çalışan İngiliz arkeologların politikacılar ve devletle yaptı- and the government resulted in the decision to establish ğı görüşmeler sonucunda Kudüs’te, burada halihazırda ku- a British School of Archaeology in Jerusalem as a coun- rulmuş olan Amerikan Şark Araştırmaları Okulu ve Fransız ter−balance to the already established American School of Kitab−ı Mukaddes Okulunu dengeleyecek bir İngiliz Arke- Oriental Research and the French École Biblique there. oloji Okulu kurulmasına karar verildi. Böylece, Garstang In turn Garstang was invited to oversee the practical ar- Filistin’de kurulacak okulla ilgili işlerin başına geçmek üze- rangements for establishing a school in Palestine. At about re davet edildi. Hemen hemen aynı zamanlarda, Osmanlı the same time, in the vacuum created by the collapse of İmparatorluğu’nun çöküşünün Yakındoğu’da yarattığı oto-

Phil Freeman

Chapter 3 | Bölüm 3 46 the Ottoman Empire in the Near East and the consequent rite boşluğu ve bunun sonucu olarak Manda devletlerinin creation of the Mandate territories, Garstang was asked by kurulmasıyla İngiliz yetkililer Garstang’ı bölgenin arkeolo- the British authorities in Palestine to see to the creation of jik mirasını yönetecek ve koruyacak idari bir yapı kurması an administration to protect and manage the region’s ar- için görevlendirdi. Bu atama daha sonra aynı şekilde İngiliz chaeological heritage. This appointment later expanded in Mandası Transürdün’ü de içerir hale geldi. to the same for British Mandate Transjordan. Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması ve sona erişinin The significance of the hinging of Garstang’s career Garstang’ın kariyeri üzerindeki etkisinin önemi başka açı- on the outbreak and end of WWI can be gauged in oth- lardan da değerlendirilebilir. Örneğin, sahadaki çalışmala- er ways. There was for example, the way he structured his rını yapılandırma biçimi bunlardan biridir. Saha metodolo- activities in the field. His field methodology and tech- jisi ve çalışma teknikleri de zaman içinde gelişti. Garstang, niques also evolved. In the Egypt and Sudan years, and Mısır ve Sudan’da geçirdiği yıllarda ve hatta savaştan önce indeed for pre−War Anatolia, Garstang adopted a meth- Anadolu’da da, daha önce William Flinders Petrie’nin ça- od of funding his work used previously by William Flin- lışmalarını finanse etmek için Mısır’da kullandığı yöntemi ders Petrie in Egypt (Petrie 1932: 79–80). In the refined benimsemişti (Petrie 1932: 79–80). Garstang, bu yöntemin version, from 1902 onwards, Garstang gathered each year geliştirilmiş bir halini kullanarak 1902’den itibaren her yıl in anticipation of the field season, groups of investors to saha sezonunu beklerken “birlik” olarak adlandırdığı komi- form what were referred to as “syndicates.” In one sense, teleri kurma amacıyla yatırımcı gruplarını bir araya getiri- Garstang was the employee of the syndicate. The origi- yordu. Garstang bir bakıma bu birliğin bir çalışanıydı. İlk nal syndicates were private individuals, initially drawn birlikler Liverpool ve çevresinin gemicilik ve sanayiyle uğ- from the great and good of Liverpool and its hinterland raşan belli başlı varlıklı şahıslarından oluşuyordu, bu kişi- shipping and industrial society who would each contrib- ler sezonu finanse etmek için 100 İngiliz Sterlini civarında ute £100 or thereabouts to fund the season. The reasons bir katkıda bulunuyordu. Bu kişilerin bu işe dahil olması- for members to become involved varied, from those who nın ardında farklı nedenler yatmaktaydı. Bazıları (yarı) ka- wanted to embellish (semi–) public collections to those musal koleksiyonlarını büyütmek isterken bazıları da “daha wanting “longer” term investments and those who want- uzun” süreli bir yatırım yapmanın peşindeydi. Kimile- ed to speculate on what was delivered to Liverpool, after ri de Mısır’daki ilgili yetkililer onay ve izin verdikten sonra the consent and permissions of the relevant authorities in Liverpool’a gönderilecek olan parçalardan kazanç sağlama- Egypt.5 With normally ten members per year, the budg- yı umuyordu.5 Her yıl genellikle on üyeden toplanan 1000 et of £1000 would be deployed as Garstang’s fee (he was İngiliz Sterlini’nden oluşan bütçe Garstang’ın ücreti olarak still only a part−time professor and paid on his time at ayrılırdı (o zamanlar sadece yarı zamanlı bir öğretim üyesiy- the university and at a rate for the teaching he attracted), di ve üniversitede harcadığı zamana göre ve derslerine katı- with a percentage going to his field assistant. The remain- lım oranında maaş almaktaydı), bu miktarın belirli bir yüz- der would cover their travel and living expenses as well desi de onun saha asistanına verilirdi. Geri kalan miktar da as for the local excavation labour. For their investment, seyahat ve gündelik masrafları ve kazılarda çalıştırılan yerel the syndicate members could expect to receive a package işgücü için kullanılırdı. Birlik üyeleri yatırımları karşılığın-

John Garstang and the Archaeology of the Near East

John Garstang ve Yakındoğu Arkeolojisi 47 Fig. 3.1 Hierakonpolis (Nekhen) which Garstang dug in 1905 at the same time he was in Esna.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/H/070)

Res. 3.1 Garstang’ın 1905’te Esna’dayken yaptığı Hierakonpolis (Nekhen) kazısından.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/H/070)

of artefacts—all packets supposedly enjoying roughly the da tarihi eserlerden oluşan bir paket elde etme şansına sa- same estimated financial value—and allocated at a formal hipti ve her biri tahmini olarak benzer bir maddi değere sa- dinner via a lottery arrangement. hip olan paketler resmi bir yemekte yapılan bir çekilişle sa- This mode of funding excavation had consequenc- hiplerini bulurdu. es for what, where and how Garstang excavated in Egypt, Kazıların bu şekilde finanse edilmesinin Garstang’ın where the first priority was to secure artefacts to satisfy Mısır’da ne için, nerede ve nasıl kazı yapacağı üzerinde be- the wants of the syndicate members. The emphasis was lirleyici bir etkisi oluyordu, öncelikli olan da birlik üyele- on portable finds for the purposes of export, and so roy- rini memnun edecek tarihi eserlerin bulunmasıydı. Ülke- al, private and public structures were no good. Better den ihraç edilebilecek olan taşınabilir eserlere odaklanılı- were cemeteries and which explains why all of Garstang’s yordu, bu bağlamda kraliyete ait, özel ve kamusal mimari Egyptian sites tended to be cemeteries. The pursuit of yapılar bir işe yaramıyordu. Mezarlıklar bu işe çok uygun finds and for the need to identify the next year’s sites im- yerlerdi, dolayısıyla Garstang’ın Mısır’daki kazılarda neden pacted as much on the quality of Garstang’s excavation hep mezarlıkları seçme eğiliminde olduğu anlaşılabilir. Be- in these years as much as the norms of excavation at the lirli türde arkeolojik buluntular ele geçirme ve gelecek se- time. The unpublished records and the monthly reports nenin kazı alanlarını belirleme ihtiyacı hem Garstang’ın o to the investors back in Britain of these various excava- yıllardaki kazılarının niteliğini hem de o dönem kazı norm-

Phil Freeman

Chapter 3 | Bölüm 3 48 Fig. 3.2 Excavating graves at Beni Hasan.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY,

UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/B/027)

Res. 3.2 Beni Hasan’daki mezar kazısı.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI,

LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/B/027)

tions are replete with references to how many graves per larını etkiliyordu. Bu kazılara ait İngiltere’deki yatırımcıla- day had been opened, how much had been recovered in ra gönderilen yayınlanmamış kayıtlar ve aylık raporlar bir term of monetary value per day along with descriptions günde kaç mezarın açıldığı, ortaya çıkarılan buluntuların of any significant objects. Digging graves and the assem- toplam maddi değerini ve kayda değer objelere dair açıkla- blages therein was easy work, one that could be facilitated malar içeriyordu. Mezarların ve içlerinde yer alan objelerin by the use of photography which at the same time negat- kazılması zor bir iş değildi, fotoğrafın da kullanımıyla ko- ed the need for detailed field records of each and every of layca yürütülebiliyor ve bu şekilde Garstang’ın kazdığı on- the tens, if not hundreds, of graves excavated by Garstang larca hatta belki de yüzlerce mezarın her birine ait detaylı (Fig. 3.1, Fig. 3.2). Indeed the excavation did not necessarily saha kayıtları tutma ihtiyacı da ortadan kalkıyordu (Res. 3.1, require “expert” management, which in turn explains why Res. 3.2). Kazıların esasen “uzman” yönetimi gerektirmeme- Garstang could employ initially untrained site assistants si Garstang’ın zaman zaman olmadığı durumlarda kazıları to supervise the excavations during his periodic absenc- eğitimsiz saha asistanlarının gözetimine bırakabilmesini de es. The conventions of the time did not expect the “de- açıklar. O zamanın temayüllerine göre, özellikle de Abydos finitive” publication of the results of excavations, not least kazısı öncesinde (1909), her kazı alanı sadece tek bir sezon because each site—up until Abydos (1909)—was only kazıldığı için, kazı sonuçlarına dair “nihai” bir yayın bek- dug for a single season. lentisi yoktu.

John Garstang and the Archaeology of the Near East

John Garstang ve Yakındoğu Arkeolojisi 49 The modus operandi that Garstang devised for his Garstang’ın Mısır kazılar için oluşturduğu işleyiş biçimi Egyptian excavations was transferred first to his Anato- önce Anadolu’daki keşif gezilerine sonra da Sudan’a taşın- lian expeditions and then to Sudan. In the case of Tur- dı. Türkiye özelinde Osmanlı Asar−ı Atika Müdürlüğünün key the better administered Ottoman Antiquities Service Mısır ve Sudan’daki muadillerinden daha iyi yönetilme- compared to its counterparts in Egypt and Sudan, meant si, burada Garstang’ın faaliyetleri ve yatırımcılarını ödül- there was a far greater degree of control over Garstang’s lendirmek için buluntuları ülkeden çıkarması üzerinde çok operations and his ability to export the finds to reward daha güçlü bir denetim olması anlamına geliyordu. İşleyiş- his investors. The only substantial changes to the arrange- teki tek kayda değer değişiklik kazılardaki başarısı kanıtla- ments were that with his success as an excavator who nan Garstang’ın sponsor ağının Liverpool merkezli olmak- could deliver, Garstang’s net of sponsors shifted from be- tan çıkıp ülke çapına yayılması, sponsorların spekülatörler- ing Liverpool based to national and with more specula- den çok Mısırbilimi tutkunlarına kayması ve İngiliz, İskoç tors than those with a passion for Egyptology and that ve deniz aşırı ülkelerden birçok kurumun birlik üyesi hali- more and more institutions, English, Scottish and over- ne gelmesi oldu. Böylece sezon bütçeleri de arttı. Fakat bu seas came to be syndicate members. The season budg- durum kazıların kalitesinin de koşulsuz olarak arttığı anla- ets in turn grew in size. But the quality of excavation did mına gelmez. Mısır’daki çoğu kazı alanına yönelik kısa “ara not necessarily improve. Just as many of the Egyptian dönem raporları” veya sentez çalışmalarındaki özetler hari- sites were not satisfactorily published but for brief ‘inter- cinde tatmin edici belgeler yayımlanmadığı gibi bu kazılara im reports’ or were summarised in his works of synthe- ait saha raporları da ya kayıp ya da son derece eksiktir.6 Bu sis, the field records of those excavations are now either ara dönem raporlarından bazıları uzun yıllar içinde daha lost or are very incomplete.6 In the intervening decades doyurucu yayınlara dönüştürülmüştür. Garstang, Meroe ra- some of those interim reports have been turned into more poruna yayına uygun standartlara sahip nihai halini verdi- substantial publications. Whilst Garstang was to claim ğini iddia etmiş olsa da esasen bu kazılar tam bir yönetim that he had taken the Meroë report to just about its fi- faciasıdır (Török 1997). İronik bir şekilde, Meroe’nin ardın- nal publication standard state, the fact is that the exca- dan Garstang, arkeolojik zenginliği koruma adına ilk girişi- vations themselves were a management disaster (Török mi olarak Sudan’daki İngiliz yönetimi için Arkeoloji Danış- 1997). There is an irony to the fact that in the aftermath manı olmaya davet edilmiştir. of Meroë, Garstang was invited to become the Archae- Garstang, çeşitli resmi ve yarı resmi yetkilerini kullana- ological Advisor to the British authorities in Sudan, his rak farklı düzeylerde saha çalışmaları yürüttüğü Kudüs’te ge- first foray in preserving the archaeological resource. çirdiği zamanın ardından üniversitede profesör olarak çalış- After his time in Jerusalem, during which in his vari- malarına devam etmek üzere Liverpool’a döndü. Anlaşılan ous official and semi−official capacities Garstang facilitat- saha çalışmalarını sürdürmesini sağlayacak gerçekçi beklen- ed fieldwork to varying degrees, he returned to Liverpool tileri neredeyse ortadan kalkmak üzereydi. Değişen ekono- to resume his duties as a University professor. The sense is mik iklimle birlikte Birinci Dünya Savaşı öncesinde yürüt- that he had just about given up realistic prospects for a re- tüğü çalışmaları destekleyen yatırımcıların hepsi ortadan sumption of field work. In the changed economic climate kaybolmuştu. Bunun yerine Kitab−ı Mukaddes’te geçen

Phil Freeman

Chapter 3 | Bölüm 3 50 Fig. 3.3 The excavation of the water sanctuary at Meroë showing Schliephack’s shadow (1911). Because Schliephack was usually behind the camera, rather than in front of it, there are no known photographs of him, which only adds to his enigma.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/M/LA/08)

Res. 3.3 Meroe’deki su tapınağı kazısından Schliephack’in gölgesinin göründüğü bir fotoğraf (1911). Schliephack genelde kameranın önünde değil arkasında olduğundan, bilinen bir fotoğrafı yoktur, bu da onun gizemine gizem katar.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI , (I/M/LA/08)

the sort of investor who had patronised his pre−WWI toprakların İngiliz ilgi alanına ama bir yandan da Kudüs İn- work had all but disappeared. Instead with the opening giliz Okulunun içinde bulunduğu zorlu maddi koşullar ve up of the Biblical lands to British interests but with the Filistin Araştırma Fonu ile birlikte yeni tip arkeolojik ha- straitened financial conditions of the British School in Je- miler ortaya çıktı: Kitab−ı Mukaddes’e özel bir ilgi gösteren rusalem and with the Palestine Exploration Fund, new akademik kurumlar ve zengin işadamları. Garstang 1930’da

John Garstang and the Archaeology of the Near East

John Garstang ve Yakındoğu Arkeolojisi 51 types of archaeological patrons emerged: academic insti- asıl amacı Kitab−ı Mukaddes’in doğruluğunu arkeoloji ara- tutions and wealthy businessmen with a particular inter- cılığıyla kanıtlamak olan başarılı İngiliz mühendis, “ima- est in the Bible. In 1930 Garstang began excavating Bib- latçı, politikacı, gezgin (ve) Kitab−ı Mukaddes arkeoloğu” lical Jericho at the behest of Sir Charles Marston (1867– Sir Charles Marston’ın (1867–1946) emri altında Kitab−ı 1946), a successful British engineer, “manufacturer, politi- Mukaddes’te adı geçen yerlerden Eriha’da kazılar yapmaya cian, traveller, (and) Biblical archaeologist” with a particu- başladı. Eriha’daki ilk sezonunu destekleyenlerden biri de lar interest in wanting to prove the veracity of the Bible daha önce Mısır’da çalıştığı sırada Garstang’ı finanse eden through archaeology. The first Jericho season was also sup- fabrikatör bir ailenin oğlu, başarılı işadamı ve Siyonist po- ported by Alfred Mond, the Lord Melchett (1868–1930), a litikacı, Melchett Lordu Alfred Mond (1868–1930) idi. Bu successful businessman and pro−Zionist politician, a son iki ismin dahil olması, özellikle de Melchett’in ölümünden of an industrialist family which had variously sponsored sonra Marston’un varlığı, neredeyse her yıl arka arkaya yap- Garstang when he worked in Egypt. It was the involve- tığı kazıların, Kitab−ı Mukaddes’te geçen “Eriha’nın yıkıl- ment of these two individuals, and especially Marston af- mış duvarları”nın sözde keşfinin yarattığı tartışmalarla ün- ter Melchett’s death, which explains how the almost annu- lenmesini açıklar (Yeşuha 6. 1–27). al sequence of excavations came to be best known for the Ufukta Eriha’daki çalışmaların sona erişi belirince, ki controversy created by its supposed discovery of the Bibli- 1936’da sona ermiştir, Garstang yine saha çalışmalarından cal “tumbled walls of Jericho” (Joshua 6. 1–27). ayrılma durumuyla karşı karşıya geldi. 1934 yılında, o dö- With the prospect of work at Jericho coming to a nemde ABD’de menajerlik yapan eski bir Liverpool’lu conclusion, which it did in 1936, it seemed that Garstang Francis Neilson’ın (1867–1961) memleketini bir ziyaretinde again faced the prospect of having to retire from field- Garstang ile tanıştırılmasıyla bu durum düzeldi. Yaptıkla- work. The situation was retrieved when in 1934 the for- rı toplantıda Neilson’ın, kuzey Filistin’de seçilecek bir alan- mer Liverpudlian Francis Neilson (1867–1961), by then da yapılacak üç yıllık bir kazıyı 9000 İngiliz Sterlini vere- an impresario resident in the USA, visited his home city rek desteklemesine karar verildi. 1935 yılında Suriye’deki çe- where he was introduced to Garstang. Out of that meet- şitli potansiyel alanlarda yapılan keşif çalışmalarının ardın- ing came a commitment from Neilson for £9000 to fund dan yerel politik çalkantılar 1936’da Garstang’ı kazıları daha three years’ work at a site to be selected in north Pales- kuzeye, Hitit öncesi ve Hitit dönemine ait ümit verici bu- tine. After reconnoitring various potential sites in Syria in luntularla karşılaştığı kırk yerleşimi incelediği Anadolu’nun 1935, local political disturbances forced Garstang in 1936 güneyindeki Kilikya Ovası’na taşımaya zorladı. Mersin, Yü- to move further north, to the Cilician Plain in southern müktepe, 1938 ve 1939 yılındaki kazıların odak noktası hali- Anatolia and where he explored forty sites, some show- ne geldi. Buradaki çalışmalar İkinci Dünya Savaşı ile sekte- ing promising pre−Hittite and Hittite deposits. It was ye uğradıktan sonra Garstang burada 1946 yılında bir sezon Yümüktepe in Mersin, which became the focus of his ex- daha kazı yapabildi, bu hayatının son kazısı olacaktı. cavations in 1938 and 1939. Work there was interrupted Garstang’ın Marston ve Neilson ile kurduğu ilişki gö- by WWII, after which Garstang was able to undertake rünüşte, 1914’ten önce var olan ve haminin kazı için gere- one more season—his last—in 1946. ken kaynağı sağladığı türde, hami−müşteri ilişkisine benzi-

Phil Freeman

Chapter 3 | Bölüm 3 52 In the case of Garstang’s dealings with Marston and yordu. Fakat Birinci Dünya Savaşı öncesine ait düzenleme- Neilson, there was superficially the sort of patron−cli- den temel bir fark söz konusuydu. Artık gündemi belirle- ent relationship that had existed pre–1914, where the pa- yenler hamilerdi ve anlaşılan, Marston’un etkisi Neilson’dan tron supplied the funds for excavation. But there was daha açıktı. Marston’un (ve Melchett’in) amacı açıktı ve one major difference with the pre−WWI arrangements. Kitab−ı Mukaddes arkeolojisine duyduğu kişisel ilgi yü- Now it was the patrons who drove the agenda, admitted- zünden Garstang da bu yolu takip etmekten memnundu. ly Marston more explicitly than Neilson. Marston’s (and Söz konusu Neilson olduğunda, anlaşılan Garstang müş- Melchett’s) objectives were clear, a route that Garstang terinin isteklerine şekil veriyordu. Buradaki amaç da ileri- with his own interest in Biblical archaeology was happy ki çalışmaları finanse etmek üzere objeler toplamak değil, to go along with. In the case of Neilson the sense is of uygun bir Hitit bağlantısı olan yerleşimlerin belirlenme- Garstang shaping more what the client wanted. Here it siydi. Bunun sonucunda Garstang, aşağı yukarı yirmi yıl- was not to gather objects in order to fund future work, dır, belki de daha fazla bir süredir aramakta olduğu türde but rather the identification of sites with a suitable Hit- bir Hitit yerleşiminde çalışmak için gereken maddi kaynağı tite connection. In effect Garstang had obtained funding buldu. Garstang’ın Mersin’e gelmesi de bu işleyişin sonu- for work on the sort of Hittite site he had been search- cunda oldu. Aynı yaklaşım Kudüs’te geçirdiği yıllarda gü- ing for nearly twenty if not more years. It is by this mech- ney Filistin’de de denenmişti. Birinci Dünya Savaşı önce- anism that Garstang came across Mersin. The same ap- si ve savaş sonrası Filistin’de geçirdiği zaman içinde kazan- proach had been attempted during his Jerusalem years, dığı deneyimler sayesinde artık araştırmaları daha kuzeye, in southern Palestine. Building on the experience gained Suriye’ye doğru kaydırması mümkündü. pre−WWI and in his post−War time in Palestine, now the Birinci Dünya Savaşı’yla arkeoloji “yatırımcısı” tipi search could be shifted northwards into Syria. ortadan kayboldu ve tarihi eser arayışına yönelik kazıla- World War I saw the end of the archaeological “in- rın sonu geldi. Aynı zamanda, Garstang da düzenin bir vestor” and artefact−driven excavation. At the same time, parçası olmuştu, ki bu da arkeolojiyi koruma görevi üst- Garstang had become part of the establishment mean- lenen kurumların temsilcisi olmasıyla ortaya çıkan daha ing that there was a far greater degree of responsibility büyük bir sorumluluk taşıması anlamına geliyordu. Ar- on his part, occasioned by the fact that he was now the tık Garstang’ın oyundaki rolü tamamen değişmiş, alanda representative for agencies meant to protect archaeology. kazı yapan kişiden kazı alanını korumakla sorumlu olan Garstang was now a poacher−turning−gamekeeper: from kişiye dönüşmüştü. Aynı derecede önemli bir gelişme de one who excavated to one who was now responsible for İngiltere’deki sosyal ve ekonomik iklimin değişmiş olma- safeguarding the resource. Equally important is the fact sıydı. Garstang’ın destek almayı başarmış olduğu yatırım- that the social and economic climate back in the UK had cılar ve hamiler dar boğazda bulunan iki savaş arası Avru- changed. The sort of investors and patrons that Garstang pa’sında artık ortadan kaybolmuştu. Bu iki unsur Birinci had been able to draw upon had now disappeared in the Dünya Savaşı’ndan sonraki yıllarda Garstang’ın Filistin’de straitened circumstances of inter−War Europe. It is these katıldığı kazıların neden nitelik değiştirdiğini açıklar. Ka- two facts which explain why for the years after the World zılar artık tarihi eser arayışı yerine daha açık ve belirgin

John Garstang and the Archaeology of the Near East

John Garstang ve Yakındoğu Arkeolojisi 53 War I when he was in Palestine, the type of excavation araştırma hedefleriyle gerekçelendiriliyordu. Filistin Araş- Garstang was involved with changed. Excavation was tırma Fonunu 1920–2 yılları arasında Aşkelon’da kazı yap- now justified in terms of more explicit research objectives maya teşvik eden Garstang oldu. Buradaki amaç şuydu: rather than for the pursuit of artefacts. It was Garstang “Filistinlilerin ve Batı Filistin kıyılarının bazı tarihsel so- who encouraged the Palestine Exploration Fund excava- runlarının çözülmesine yardımcı olmak. Mısır heykel- tions at Ashkalon between 1920 and 1922, where the ob- lerinde Aşkelon sakinleri ‘Hitit’ özelliklerine sahip ola- jective was to “help clear up some of the historical prob- rak temsil edilmektedir; ve Filistinliler, Giritliler, Hititler lems of the Philistines and the Western Palestinian coast− ve Küçük Asya’nın diğer sakinleri arasındaki bağlantılar lands. Egyptian sculptures represent the inhabitants of meselesine Aşkelon ışık tutacaktır” (PEF QS [Temmuz] Askalon with ‘Hittite’ features; and the relation between 1920: 98). Aşkelon kazısı bu amaçların hiçbirinin açık bir Philistines, Cretans and Hittites and other inhabitants of şekilde çözüme ulaştırılamadığı, tatmin edici olmaktan Asia Minor is a problem upon which Ashkelon(sic) will uzak bir sonuç verdi. Bununla birlikte, 1923–5 yılları ara- throw light” (PEF QS [July] 1920: 98). Ashkalon end- sında Kudüs’teki Ophel Dağı kazılarını teşvik eden yine ed unsatisfactorily, with no clear resolution to those ob- eski eserler direktörü Garstang oldu, bu çalışmaların ör- jectives. Nevertheless, as Director of Antiquities it was tük amacı da Aşkelon ve Gazze’de olduğu gibi yine Filis- Garstang who also encouraged the 1923–5 excavations at tinliler ve çağdaşlarına yönelik araştırma yapmaktı. Mount Ophel in Jerusalem and where again the sub−text, Garstang bir yandan bugün bildiğimiz kadarıyla tek- as with Ashkalon and Gaza, the search was for the Philis- nikleri ve faaliyetlerinin çok daha iyi olabileceğini düşün- tines and their contemporaries. mekten kendimizi alıkoyamayacağımız bir (Birinci Dün- On the one hand while Garstang is best known as a ya Savaşı öncesi) Mısır arkeoloğu olarak nam salmış olsa (pre−WWI) Egyptian archaeologist whose techniques and da, diğer yandan da Eriha’daki kazılarıyla tanınan bir Ya- activities we now know left much to be desired—while kındoğu arkeoloğudur; bu kazılardan sonra yaptığı ya- on the other he is a Near Eastern archaeologist, best re- yınlar da, paylaştığı sonuçların daha sonra Kathleen Ken- membered for his excavations at Jericho, which he pub- yon tarafından analiz edilmesini, sınanmasını ve eleşti- lished in such detail that his conclusions could later be rilmesini sağlayacak kadar detaylıdır. Diğer bir deyişle, analysed, checked and criticised by Kathleen Kenyon. Garstang’ın kazı yürütücüsü olarak yaptığı çalışmaların In other words, as an excavator Garstang’s fieldwork was Birinci Dünya Savaşı sonrasındaki dönemde daha başarılı probably better post−WWI. Why this should have oc- olduğunu söyleyebiliriz. Bu durum birden fazla faktörün curred is due to a combination of factors. What was driv- bir araya gelmesiyle ortaya çıkmıştır. Birinci Dünya Sava- ing these post−WWI excavations was different to the şı sonrası kazılarının arkasındaki itici güç Mısır’daki ça- money−for−results−for−money arrangement under which lışmalarının arkasında yatan para getirecek sonuçlar elde he had previously operated in Egypt. There was also the edebilmek için para kaynağı bulma düzeneğinden farklıy- element of him now being part of an intense archaeolog- dı. Buna neden olan bir diğer unsur da hepsi Garstang’ın ical fraternity in Jerusalem, assisted by his contact with daha önce Mısır’daki çalışmalarından beklenenden daha the likes of William Albright at the American School and yüksek standartlarda kazı yapan ve kayıt tutan Amerikan

Phil Freeman

Chapter 3 | Bölüm 3 54 the brothers of the Franciscan École, all of whom excavat- Okulu’ndaki William Albright gibi kişiler ve Fransiskan ed and recorded to a higher standard than Garstang had Okulu’ndaki rahiplerle kurduğu ilişkiler sayesinde artık previously been expected to conform when working in Kudüs’te hararetli bir arkeoloji cemaatinin parçası olma- Egypt. In this respect he was also assisted by the fact that sıydı. Bu açıdan, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra işe al- the quality of the staff he employed or who worked with dığı ve beraber çalıştığı ekibin kalitesinin daha yüksek ni- him post−WWI were of a higher calibre. telikli olması da Garstang’a yardımcı olmuştur. In Egypt, Sudan and Anatolia Garstang was heavi- Mısır, Sudan ve Anadolu’da Garstang, asistanı ola- ly reliant on the support of a single European, his assis- rak çalışan tek bir Avrupalı’nın yardımına bel bağlıyor- tant. The first of these was the painter, and certainly at du. Bunlardan ilki bir ressam olan ve beraber çalışmaya the start of their relationship not an archaeologist, Har- başladıklarında kesinlikle bir arkeolog olmayan Harold old E. Jones (1877–1911). Taken into the field untrained E. Jones (1877–1911) idi. Sahaya eğitimsiz bir şekilde çı- (1903) and then described as the expedition’s artist, Jones karılan (1903) ve keşif seferinin ressamı olarak tanımla- was expected to see to the everyday management of the nan Jones’dan beklenen, kazıların ve işgücünün günde- excavations and the labour force while Garstang often lik yönetimini üstlenmesiydi. Bu sırada Garstang genel- disappeared to seek out new sites, socialise with the great likle yeni kazı alanları bulmak için ortadan kaybolur ve and good who happened to be over−wintering in Egypt kışı Mısır’da geçiren önemli kişilerle sosyalleşir, yani ge- and generally be absent. Initially happy to play such a nelde orada olmazdı. Başlarda sahip olduğu pozisyondan role, Jones became increasingly disenchanted and eventu- memnuniyet duyan Jones’un hayal kırıklığı zaman geç- ally gave up with working with, or rather for, Garstang tikçe artmaya başladı ve sonunda başka bir yerde daha iyi for the better prospects elsewhere. koşullarda çalışma ümidiyle Garstang’la, daha doğrusu Garstang replaced Jones with an enigmatic German, Garstang için, çalışmayı bıraktı. Horst Schliephack (Fig. 3.3). Originally a photographer— Garstang, Jones’un yerine esrarengiz bir Alman olan not least on James Breasted’s Second Nubian Expedition Horst Schliephack’ı aldı (Res. 3.3). James Breasted’in İkin- (1906–7), Schliephack came to Garstang after being fired ci Nubiya Seferi’nde (1906–7) olduğu gibi, aslen fotoğ- by Breasted for vandalising two ancient temples in Sudan rafçılık yapan Schliephack, Sudan’da üzerlerine adını ka- by scratching his name on them (Fig. 3.4). This enabled zıyıp iki eski tapınağa zarar verdiği için Breasted tarafın- Garstang to create a position for Schliephack as the Liv- dan kovulduktan sonra Garstang’ın yanına geldi (Res. 3.4). erpool Institute’s Resident Photographer in an attempt to Bu sayede Garstang Schliephack için Liverpool Enstitü- drum up new revenue for the Institute. Schliephack also sünde kadrolu fotoğrafçı olarak bir pozisyon yaratabildi supplemented his income as a commercial photographer ve bu şekilde enstitü için yeni bir gelir kaynağı yaratma- in the city and as a part−time antiquities dealer. At the ya çalıştı. Schliephack da şehirde ticari fotoğrafçılık yapa- same time he was Garstang’s general factotum in Anato- rak ve yarı zamanlı antikacılık yaparak kendi gelirine kat- lia, where he was the 1911–2 Anatolia Expedition’s prin- kıda bulunuyordu. Aynı zamanda Anadolu’da Garstang’ın cipal photographer, and latterly Sudan. Indeed he was kişisel asistanlığını yapmaktaydı ve 1911–2 Anadolu sefe- “loaned” to Henry Wellcome when he visited Sudan as rinde ve daha sonra Sudan’da Garstang’ın baş fotoğrafçılı-

John Garstang and the Archaeology of the Near East

John Garstang ve Yakındoğu Arkeolojisi 55 Fig. 3.4 Schliephack’s graffito on a temple in Sudan.

Res. 3.4 Schliephack’in Sudan’daki bir tapınağa kazıdığı adı.

HTTPS://WANDERINGROUND.WORDPRESS.COM/

TAG/HORST-SCHLIEPHACK/

HTTP://WWW.PERON4.PL/W-PUSTYNI-BEZ-

PUSZCZY-CZY-KORYBUT-DASZKIEWICZ-

ODWIEDZIL-SUDAN/2/ (© MARCIN S. SADURSKI

a tourist but then decided to excavate at Gebel Moya in ğını üstlendi. Hatta, bir seferinde de Sudan’ı turist olarak 1911. Schliephack left Liverpool in 1912 to return to Ger- ziyaret eden fakat daha sonra 1911’de Gebel Moya’da kazı many where he blazed an even more incredible career yapmaya karar veren Henry Wellcome’a “ödünç” verildi. during at least the First World War. On his Anatolian ex- Schliephack 1912’de Liverpool’dan ayrılarak Almanya’ya pedition, along with Schliephack, Garstang was accompa- geri döndü ve burada en azından Birinci Dünya Sava- nied by others although but for one exception, none es- şı boyunca çok daha inanılmaz bir kariyer sürdürdü. tablished reputations as archaeologists. Garstang’a Anadolu seferinde Schliephack dışında başka- If the assistants who were responsible for the day− ları da eşlik etti, fakat biri dışında bunlardan hiçbiri arke- to−day management of his fieldwork were not necessar- olog olarak isim yapmış kişiler değildi. ily field archaeologists, post−WWI Garstang was able to Saha çalışmalarının günlük yönetiminden sorumlu draw on more and more competent staff which had ben- olan asistanlar illaki saha arkeoloğu olmasa da Garstang efits for the quality of his field craft and recording. The Birinci Dünya Savaşı sonrası dönemde yanına daha faz- first of these was William JT Pythian−Adams, who had la yetkin eleman çekmeye başladı, bunun da saha per- previously worked for Garstang in Anatolia and Sudan, formansı ve kayıtların tutulması üzerinde olumlu etkile- joined him when he took up his duties in Palestine and ri oldu. Bunlardan ilki daha önce Anadolu ve Sudan’da who in turn became responsible for the Palestine Archae- Garstang için çalışmış olan William JT Pythian−Adams ological Museum in Jerusalem created in 1922 (and now idi. Garstang Filistin’de çalışmaya başlayınca ona katıldı

Phil Freeman

Chapter 3 | Bölüm 3 56 the Rockefeller Museum). At that time, in his capacity ve daha sonra Kudüs’te 1922’de kurulan Filistin Arkeolo- of Director General of Antiquities in Palestine, Garstang ji Müzesinin (günümüzde Rockefeller Müzesi) başına geç- had a staff which became increasingly professional in its ti. O dönemde Filistin’de eski eserler genel direktörü sı- outlook. In this list are Pythian−Adams, who was not fatıyla bulunan Garstang’ın altında gittikçe daha profes- only Garstang’s left−hand man in Jerusalem but who ap- yonel bir görünüm sergileyen bir ekip çalışmaya başladı. pears to have been a more than competent excavator as he Bu listeye dahil olan Pythian−Adams, sadece Garstang’ın undertook work on Garstang’s behalf at Ashkalon and in Kudüs’teki sağ kolu olmakla kalmayıp, aynı zamanda Aş- and around Gaza. Just as Schliephack’s resignation caused kelon ve Gazze civarında Garstang’ın adına yaptığı kazı- Garstang much lamentation, so Pythian−Adams’ decision larda yetkin bir kazı yürütücüsünden çok daha fazlası ol- to do the same in favour of a career in the church occa- duğunu kanıtladı. Schliephack’ın istifası Garstang’ı ne ka- sioned much regret. Compensating for the loss however, dar zor durumda bıraktıysa, Pythian−Adams’ın da kilise- was the way that Garstang from the time of Jericho in- de bir kariyer sürdürmek adına aynı kararı vermesi de bir creasingly used archaeology students and others with field o kadar zor durumda bıraktı. Bu kaybın yerini bir nebze skills to build up teams, many with specialist duties or ex- de olsa dolduran şey, Garstang’ın Eriha’dan itibaren gide- pertise, and who went on to noteworthy careers as Near rek artan bir şekilde arkeoloji öğrencileri ve saha becerile- Eastern academics, archaeologists and as archaeological rine sahip uzman ve bilirkişi konumundaki başka kişiler- administrators. The list of names includes, in Palestine− den ekipler oluşturmasıydı; bu kişiler daha sonra Yakın- Transjordan and in Turkey, George Horsfield, ET Rich- doğu akademisyenleri, arkeologları ve arkeolojik idareciler mond, JCB Richmond, Thomas Hodgkin, PLO Guy, Ju- olarak saygın kariyerler yapacaktı. Filistin, Transürdün ve dith Marquet−Krausse, GM Fitzgerald, Alan Rowe, MV Türkiye’de çalışan George Horsfield, ET Richmond, JCB Seton−Williams, Seton Lloyd, Joan Crowfoot, John Wae- Richmond, Thomas Hodgkin, PLO Guy, Judith Marqu- chter and Dorothy Marshall among many others. et−Krausse, GM Fitzgerald, Alan Rowe, MV Seton−Wil- In summary when assessing Garstang as a Near Eastern liams, Seton Lloyd, Joan Crowfoot, John Waechter ve archaeologist, we are left with the paradox. In pre−WWI Dorothy Marshall gibi isimler bunlardan bazılarıdır. Egypt and Sudan his work was profitable in more than Özetle, Garstang’ı bir Yakındoğu arkeoloğu olarak de- ways than one, that it obtained for him a reputation as one ğerlendirirken bir paradoksla karşı karşıya kalırız. Birinci of the leading authorities in the subject and one that put Dünya Savaşı’ndan önceki dönemde Mısır ve Sudan’daki him at the centre of scholarly debate as well as what would çalışmaları birçok açıdan kârlı sonuçlar doğurmuş, bu ala- now be called “heritage management issues.” And yet his nın önde gelen otoritelerinden biri olarak nam salmış ve work in Egypt and Sudan left much to de desired in terms günümüzde “miras yönetimi” diyebileceğimiz alanın ve of management and publication. He was able to use the akademik tartışmaların merkezine oturmasını sağlamış- antiquities legislation in these parts of the world to his and tır. Öte yandan Mısır ve Sudan’daki çalışmaları yönetim ve his patrons’ advantage and where the expectation for the yayın açısından bir hayli yetersizdir. Bu bölgelerdeki tarihi dissemination of the results was not that great. Post−WWI eserler yasalarını kendi ve hamilerinin çıkarları için kullan- however, with his shift first to resource management and mayı başarsa da sonuçların yayınlaması aşamasında beklen-

John Garstang and the Archaeology of the Near East

John Garstang ve Yakındoğu Arkeolojisi 57 Fig. 3.5 Garstang working at Jericho.

COURTESY PALESTINE EXPLORATION FUND, LONDON

Res. 3.5 Garstang Eriha’da çalışırken.

LONDRA FILISTIN ARAŞTIRMA FONUNUN IZNIYLE

then his return to active excavation things changed, with tilerin altında kalmıştır. Öte yandan Birinci Dünya Sava- a far greater degree of independence in the field, but with şı sonrası dönemde önce kaynak yönetimine yönelip ardın- better excavation and recording techniques, in part as con- dan tekrar aktif kazıya döndüğünde, sahada daha bağımsız sequence of him operating in a more professional world of hareket edip daha iyi kazı ve kayıt teknikleri kullanması ve archaeologists. The irony is that for these improvements, kısmen daha profesyonel arkeologlarla çevrilmiş olmasının other than for being the excavator of Egypt, his reputa- sonucunda işler değişmiştir. İronik olan şudur ki, bu geli- tion rests on his work at Jericho where it can be shown şimi gerçekleştirebilmiş olmasına rağmen, Mısır’da yaptı- that his original optimistic interpretations of the evidence ğı kazılar haricinde, aslen, eldeki kanıtlardan yola çıkarak

Phil Freeman

Chapter 3 | Bölüm 3 58 were mistaken (Fig. 3.5). But such was the quality of his ex- ilk başta yaptığı iyimser yorumların hatalı olduğu söylene- cavation records, that Kenyon’s negative reassessment of bilecek, Eriha’daki çalışmalarıyla ün yapmıştır (Res. 3.5). Fa- his conclusions could be made. Such assessments are also kat kazı kayıtlarının niteliği o kadar iyidir ki Kenyon onun possible for the Mersin phase of his work where an Italian notlarından faydalanarak çalışması hakkında olumsuz bir team (re–)excavating the site can come to an informed as- değerlendirme üretebilmiştir. Bu tür olumsuz değerlendir- sessment of his work and its interpretation. The accumula- meler Mersin’de yaptığı çalışmalar için de mümkündür; tor of archaeological objectives had become an excavator. burada yeniden kazılar yapan İtalyan bir ekip onun çalış- malarını etraflıca yorumlayıp değerlendirebilmiştir. Arkeo- lojik hedef toplayıcısı bir kazıcıya dönüşmüştür.

John Garstang and the Archaeology of the Near East

John Garstang ve Yakındoğu Arkeolojisi 59

BOB MILLER

CHAPTER 4 BÖLÜM 4

The Garstang Photography Archive Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya from Asia Minor 1907–11 Fotoğraf Arşivi

Introduction Giriş John Garstang’s photographic archive from Asia Minor John Garstang’ın Küçük Asya fotoğraf arşivi 1907 ve contains the c.800 surviving field photographs from his 1913 yılları arasında Yakındoğu’da yaptığı arkeolojik ke- archaeological expeditions to the Near East between 1907 şif seferlerinden günümüze kalmış yaklaşık 800 fotoğ- and 1913. The collection is extremely valuable in a num- rafı içerir. Bu koleksiyon birçok açıdan son derece de- ber of ways. The photographs are of a high technical qual- ğerlidir. Fotoğrafların teknik kalitesi çok yüksektir ve ity and provide a vital historical record of the expeditions seferlere ilişkin çok önemli bir tarihsel kayıt sunarlar (Fig. 4.1, Fig. 4.2). They also show important cultural infor- (Res. 4.1, Res. 4.2). Ayrıca bu bölgeye, bulunan önemli in mation about the area, important objects as found in situ, situ objelere, ekibe ve yöre halkından yardımcılara dair the team, and local assistants to the expedition. This im- önemli kültürel bilgiler içerirler. Bu önem fotoğrafların portance is enhanced by the artistic qualities of the photo- sanatsal nitelikleri sayesinde daha da artar. Bunun yanı graphs themselves. Furthermore, the photographs are im- sıra, bu fotoğraflar hem teknik fotoğrafik donanımlar portant as a record of the historical development of pho- açısından hem de fotoğrafın yazılı notlara destek olan, tography in archaeology, both from a technical photo- hatta kimi zaman kısmen de olsa onların yerini alan bir graphic equipment standpoint and by demonstrating how araç olmaya başlamasını göstererek arkeolojide fotoğraf photography was beginning to be adopted as a tool to kullanımının tarihsel gelişimini kayıt altına almalarıyla supplement—and even partially replace—written notes. da önemlidir.

JOHN GARSTANG’S FOOTSTEPS ACROSS ANATOLIA

ANADOLU’DA JOHN GARSTANG’IN AYAK İZLERI 61 Fig. 4.1 Sphinx gate at Alaca Höyük (1907). Glass Plate 5"x7". Published by John Garstang in The Hittite Empire (1929) Plate XXV11.

EYUK NO. 7. “SPHINXES GATE AT EYUK”, 1907, GARSTANG MUSEUM OF

ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/HIT/EY/009)

Res. 4.1 Alaca Höyük’teki sfenksli kapı (1907). 5"x 7" cam levha. John Garstang’ın The Hittite Empire (1929) adlı kitabından. Levha XXV11.

EYUK NO. 7. “SPHINXES GATE AT EYUK”, 1907, GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI,

LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/EY/009)

Garstang himself was a competent photographer who Garstang yetkin bir fotoğrafçıdır ve fotoğrafik becerile- developed his photographic skills early in his archaeologi- rini daha arkeoloji kariyerinin başlarında geliştirmiştir. 1899 cal career. Having worked as field assistant to W.M. Flin- yılında, yirmi üç yaşında, Mısır’da W.M. Flinders Petrie ders Petrie in Egypt in 1899 at the age of twenty three, için saha asistanı olarak çalışan Garstang, arkeolojik kazıla- Garstang was well−versed in the use of photography to rı kaydetmede fotoğraf kullanımında iyi yetişmiş olsa gerek. record archaeological excavations. Garstang, seeing the Fotoğrafik görüntünün, yaptığı çalışmaları eksiksiz ve kesin benefit of the photographic image to accurately illustrate bir şekilde göstermedeki yararını gören Garstang, 1904 yı-

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 62 Fig. 4.2 John Garstang mounted on horse (1907).

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/G/092)

Res. 4.2 John Garstang at üstünde (1907).

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/G/092)

his work, began to rely on photographs to replace writ- lında Mısır’da yürüttüğü, bulunan insan yapımı objelerin ten notes, as in his extensive tomb excavations in Egypt asli kaydını mezar eşyalarının fotoğraflarının oluşturduğu, in 1904, where the photographs of the tomb goods are büyük çaplı mezar kazılarında olduğu gibi, yazılı notların the primary record of the artefacts found. He is general- ötesinde fotoğraflardan da faydalanmaya başlar. İngiltere’de ly credited with taking his own photographs in his earli- Brough−on−Noe’daki Roma kalesi de dahil olmak üzere, er excavations, including the Roman fort of Brough−on− genelde kazılarında fotoğrafları kendisinin çektiği biliniyor.

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 63 Noe in England. However, for his 1907–13 expeditions, Ancak Garstang, 1907–13 seferlerinde, bu iş için fotoğraf- Garstang employed a specialist photographer, Horst çılık konusunda uzmanlaşmış Horst Schliephack’ı istihdam Schliephack. Perhaps he did so realizing that although he eder. Belki de Garstang, Horst’un sanatsal ve teknik uz- could take his own photographs, by employing a profes- manlığının sağlayacağı yararlar kadar fotoğrafları kendi çek- sional photographer, Garstang could reap the benefit of mek yerine profesyonel bir fotoğrafçı işe alırsa başka işlere Horst’s artistic and technical expertise, while also having daha fazla vakit ayırabileceğini düşünmüştür. more time for other work.

Seferler The Expeditions Garstang, 1907 yılında Liverpool Arkeoloji Enstitüsüne, In 1907, Garstang reported to the Institute of Archaeol- Anadolu ve Küçük Asya genelinde ekibi ile yaptığı iki ay- ogy in Liverpool that he had returned to England with lık yüzey araştırması seyahatinden altı yüzü aşkın fotoğ- over 600 photographs from his survey team’s two month rafla İngiltere’ye döndüğünü bildirdi. 1907 yılı yazının journey across Anatolia and Asia Minor. Arriving in Con- başında ekibi ile Konstantinopolis’e gelen Garstang ken- stantinople with his team in the early summer of 1907, dini, Boğazköy−Hattuša’daki eski Hitit başkentini kazma- Garstang had prepared to excavate the ancient Hittite capi- ya hazırlamıştı. Ancak Osmanlı yetkilileri kazı iznini Al- tal of Boğazköy−Hattuša. However, the Ottoman author- man arkeolog Hugo Winckler’e devretmişti. Bunun üzeri- ities had transferred the permit to German archaeologist ne Garstang, Schliephack, W.M. Linton−Smith ve Arthur Hugo Winckler. As a result, a team consisting of Garstang, Wilkin’den oluşan ekip, gelecekte kazmak için başka Hitit Schliephack, W.M. Linton−Smith and Arthur Wilkin set yerleşimleri bulmak amacıyla Küçük Asya genelinde yü- out across Asia Minor on a survey to locate other Hittite zey araştırması yapmak üzere yola çıktı. sites with a view to finding one for future excavation. Garstang, 1907 yılı seferinde, fotoğrafçı rolünü For this 1907 expedition, Garstang relinquished the Schliephack’a terk etti, ikili bundan sonraki altı yıl bo- role of photographer to Schliephack; the two were to work yunca Garstang’ın keşif seferlerinde birlikte çalışacak- together on Garstang’s expeditions for the next six years. tı. The Land of the Hittites kitabının önsözünde Gars- In the preface to The Land of the Hittites, Garstang wrote, tang şöyle yazar: “Buradaki resimlerin tümü Bay Horst “The bulk of the illustrations, however, are the handiwork Schliephack’ın el emeğinin ürünüdür ve hiçbir izaha ge- of Mr Horst Schliephack, and they speak for themselves. rek duymazlar. Küçük Asya’da seyahat koşullarında fo- Anyone who has attempted photography under the con- toğraf çekmeye çalışmış herhangi biri bu sonuçların elde ditions of travel in Asia Minor will realize the skill with edilmesinin ardında yatan beceriyi görecektir” (1910: viii). which these results have been obtained” (1910: viii). Garstang Schliephack’la ilk olarak 1907 yılının başların- Garstang first met Schliephack while in Egypt in early da Mısır’dayken tanışmıştır. Garstang Liverpool’a döndük- 1907. After Garstang returned to Liverpool, Schliephack ten sonra Schliephack 1912 yılına kadar Liverpool Arkeolo- was employed as staff assistant and photographer for ji Enstitüsü tarafından personel asistanı ve fotoğrafçı olarak the Liverpool Institute of Archaeology until 1912 (see istihdam edilmişti (bkz. Freeman’ın bu kitaptaki makalesi).

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 64 Fig. 4.3 “A Living Amorite.” The background has been painted Fig. 4.4 “Surviving Hittite Type.” Sketch by Horst out on the glass plate to leave just the head and shoulders. Schliephack.

GARSTANG 1910: PLATE LVVVIV GARSTANG 1910: PLATE LVVVIV

Res. 4.3 “Günümüzde bir Amori.” Portrenin belirgin olması için Res. 4.4 “Hayatta Kalan bir Hititli.” Horst Schliephack’in arka plan cam levhada boyanmış. çizimi.

GARSTANG 1910: LEVHA LVVVIV GARSTANG 1910: LEVHA LVVVIV

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 65 Freeman, in this volume). During this time, he accom- Schliephack bu süre zarfında Anadolu ve Sudan seferlerin- panied Garstang to Anatolia and Sudan and, judging de Garstang’a eşlik etmiştir, ürettiği görüntülerin çeşitliliğine by the range of images he produced, it is evident that bakılırsa, anlayışı, içgörüsü ve sanatsal yorumu ile bu çalış- Schliephack contributed significantly towards the work malara önemli katkılarda bulunduğu açıktır. Sadece fotoğraf with understanding, insight and artistic interpretation. çekmekle kalmamış, aynı zamanda Enstitü koleksiyonu için He created not only photographs, but also illustrations, çizimler, alçı döküm modeller ve diğer sanat eserleri üretmiş- plaster casts and other artwork for the Institute’s collec- tir. Garstang’ın etnik türler üzerine yürüttüğü antropolojik tion. Both the modified photograph and sketches for “A çalışmanın parçası olan “Günümüzde bir Amori” ve “Hayat- Living Amorite” and a “Surviving Hittite Type” typify his ta Kalan bir Hititli” başlıklı çalışmalarda yer alan üzerinde contribution, in this case as part of Garstang’s anthropo- oynanmış fotoğraflar ve eskizler onun katkılarına örnek teşkil logical study of ethnic types (Garstang 1910: Plate LVV- eder (Garstang 1910: Plaka LVVVIV. Bkz. Res. 4.3 ve Res. 4.4). VIV. See Fig. 4.3 and Fig. 4.4). Horst Schliephack’s major Horst Schliephack’ın geride bıraktığı en önemli çalışmalar legacy is his photographic work for Garstang in Anato- Garstang için Anadolu’da çektiği fotoğraflardır. Garstang’la lia. Although he also spent two seasons with Garstang at Sudan, Meroe’de iki sezon geçirmiş olmasına rağmen tarihi Meroë in the Sudan. He appears in the historical records belgelerde bundan sadece çok az bahsedilir, fotoğrafik kayıt- only briefly and in the photographic archives even less. larda ise bundan bile daha az karşımıza çıkar.

Horst Schliephack Horst Schliephack Born in Russian Georgia to German parents, early records Rusya’da Gürcistan’da Alman bir anne babanın çocuğu ola- list Schliephack as being fluent in Russian and a skilled rak dünyaya gelen Schliephack’la ilgili ilk bilgiler Rusça- human bone specialist working on Anatolian archaeologi- yı akıcı bir şekilde konuştuğu ve Berlin’de Anadolu arkeo- cal material in Berlin. Nothing is known of his artistic or lojik malzemeleri üzerinde çalışan yetenekli bir insan kemi- photographic training, although he evidently worked as a ği uzmanı olduğu yönündedir. 1904 yılında Alman ordu- photographer for the German army in 1904. He joined the su için fotoğrafçı olarak çalıştığı bilinmesine rağmen sanat American archaeologist James Henry Breasted for the 1906 veya fotoğraf eğitimi hakkında bir bilgi yoktur. 1906 Nu- Nubia excavations as a photographer. Schliephack was dis- biya kazılarında fotoğrafçı olarak Amerikan arkeolog James missed from the expedition for inscribing an Egyptian Henry Breasted’e katılmıştır. Bir Mısır anıtı üzerine adını monument with a graffito of his name, but he did not re- kazıması sebebiyle görevden alınan Schliephack uzun süre main unemployed for long, as he was almost immediately işsiz kalmamış, bu olayın hemen ardından Garstang ile ta- introduced to Garstang, who subsequently employed him. nıştırılmış ve kısa bir süre sonra da onun tarafından istih- Talented and multi−skilled, Schliephack became a core dam edilmiştir. Yetenekli ve birçok beceriye sahip Schliep- member of Garstang’s expeditions. The Honorary Secre- hack, Garstang’ın seferlerindeki çekirdek kadronun parçası tary’s report for the Institute in 1907–8 reported that: haline gelmiştir. Enstitü fahri sekreterinin 1907–8 yılı rapo- runda belirtildiği üzere,

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 66 Herr Schliephack’s camera has also provided a fine se- Bay Schliephack’ın kamerası Mısır ve Küçük Asya’nın ries of photos of the monuments and scenery of Egypt anıtları ve genel manzarasını gösteren bir dizi çok gü- and Asia minor, some of which have been enlarged zel fotoğraf sağlamış, bunların bir kısmı basılarak öğre- and have become part of the teaching material of the tim görevlilerinin eğitimde kullandığı malzemeler hali- staff. He has also made for the Institute a series of im- ne gelmiştir. Ayrıca enstitü için, yakın zamanlarda Sak­ pressions in plaster from paper squeezes of some of the çagözü’nde bulunan Hitit anıtlarından bazılarının kâğıt Hittite monuments found recently at Sakje−Geuzi.1 stampaj kalıplardan alçı kopyalarını da hazırlamıştır.1

In 1912, Schliephack left Liverpool for the Anthropo- Schliephack 1912’de Berlin’deki Antropoloji Müzesine git- logical Museum in Berlin and was issued with a spe- mek üzere Liverpool’dan ayrıldı ve bu vesileyle altı yıl bo- cial certificate in recognition of his six years of excel- yunca Arkeoloji Enstitüsüne verdiği mükemmel hizmet- lent service at the Institute of Archaeology. There are ler için özel bir sertifikayla onurlandırıldı. 1912 sonrasında no known photographs by him after 1912. He was re- onun tarafından çekildiği bilinen hiçbir fotoğrafa rastlan- ported as joining the German army in October 1914, maz. Ekim 1914’te Alman ordusuna katıldığı ve 1915 yılın- and by 1915, he had become Russian translator for da da General Hermann von François’nın Rusça çevirme- General Hermann von Francois. A Lieutenant Horst ni olduğu bildirilmektedir. O dönemde teğmen olan Horst Schliephack was then the first commander of the Geor- Schliephack adlı biri, Karadeniz yakınlarında konumlan- gian Legion, a German−Ottoman group based initial- mış bir Alman−Osmanlı takımı olan Gürcü Birliğinin ko- ly near the Black Sea. The same Lt Schliephack went mutanıydı. Aynı Teğmen Schliephack 1915 yılında Kraliçe on to design the medals for the Order of Queen Tamar Tamara Nişanı madalyalarının tasarımını da üstlenmişti. in 1915. Schliephack is an uncommon name, and there- Schliephack az rastlanan bir soyadıdır, bu sebeple bu Teğ- fore it is tempting to identify this Lt Horst Schliephack men Horst Schliephack’ın Garstang’ın fotoğrafçısıyla aynı with the one who had been Garstang’s photographer. kişi olduğunu düşünmemek elde değildir. Gürcü geçmişi, Considering his Georgian background, his fluent Rus- akıcı Rusçası ve Anadolu’da çalışmış oluşu göz önüne alın- sian, and his work in Anatolia, this would fit his pre- dığında, bunların onun önceki iş geçmişiyle uyumlu ol- vious work profile. Following WWI, a certain Horst duğu görülecektir. I. Dünya Savaşı sonrasında, Berlin’de- Schliephack worked as a scientific assistant for the Mu- ki Etnoloji Müzesinde araştırma görevlisi olarak çalışan bir seum für Ethnologie in Berlin, but the name then dis- Horst Schliephack’tan bahsedilir, ancak daha sonra kamu appears from public record. kayıtlarında bir daha bu isme rastlanmaz. Today we are indebted to both the technical and ar- Bugün Horst Schliephack’ın teknik ve sanatsal beceri- tistic skill of Horst Schliephack. Like most photogra- lerine teşekkür borçluyuz. Elimizde, kamera karşısında poz phers, he remained largely unseen behind the camera veren Garstang ve diğerlerinin birçok fotoğrafı olmasına whilst there are several photographs of Garstang and oth- rağmen, çoğu fotoğrafçı gibi o da kamera arkasında dura- ers posing for the camera (Fig. 4.5). rak büyük ölçüde görünmeden kalmıştır (Res. 4.5).

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 67 Fig. 4.5 Garstang (right) with two members having a picnic meal (1907). 180x130 mm glass plate. The place appears to be their camp, complete with canvas chairs and a stretcher bed behind them.

“PICNIC BREAK”, GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/MISC/H/003)

Res. 4.5 Garstang kazı ekibinden iki kişiyle piknikte yemek yerken (1907). 180x130 mm cam levha. Şezlonglara ve arka plandaki portatif yatağa bakılırsa burası kamp alanı olmalı.

“PICNIC BREAK”, GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/MISC/H/003)

The 1907 Images 1907 Yılı Görüntüleri A key element in understanding the 1907 photographs 1907 yılı fotoğraflarını anlamanın önemli bir unsuru on- is that they were intended for use in multiple ways. ların çeşitli şekillerde kullanılmak üzere tasarlanmış olma- Firstly, the photographs were used as documentation of sından geçer. Öncelikle, bu fotoğraflar olayların ve ziyaret events and places visited. Garstang’s written notes were edilen yerlerin belgeleri olarak kullanılmıştır. Garstang’ın

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 68 often minimal, and these images were effectively the vis- yazılı notları genellikle kısa kısadır ve bu görüntüler onun ual diaries and notebooks to which he would later refer, Hititler üzerine yaptığı ufuk açıcı çalışmasına (1910) te- providing the foundation for his seminal work on the mel oluşturan, sonradan geri dönüp baktığı görsel gün- Hittites (1910). lükler ve defterler olarak kullanılmıştır. Secondly, Garstang used the camera as ethnograph- İkincisi, Garstang kamerayı etnografik saha notla- ic field notes, using photographs to document and illus- rı yerine kullanarak, seyahatleri sırasında karşılaştığı fark- trate the different racial and ethnic groups that he en- lı ırklar ve etnik grupları belgelemek ve örneklemek için countered during his travels. These photographs provid- kullanırdı. Bu fotoğraflar, Garstang’a derslerinde kullana- ed Garstang with lecture material to support his discus- cağı malzeme sağlamanın yanı sıra, tarihi Hitit ve Sami sions on the evidence for the historical Hittite, Semitic, halkları, diğer etnik gruplar ve onların soyundan gelen- and other ethnic groups and their descendants still be- lerin hâlâ Küçük Asya’nın farklı bölgelerinde bulunduğu ing present in the regions of Asia Minor. This is an argu- yönündeki tartışmalarda onu destekleyecek kanıtlar sunu- ment encapsulated in quotes such as: yordu. Garstang bu argümanı şöyle ifade etmişti:

Our photograph taken at Kulakly discloses the same Kulaklı’da çekilen fotoğraf, Suriye’nin kuzeyindeki Kar- prominent facial details and sturdy figures as we tal tepelerindeki ormanlık alanda daha önceden gör- have previously seen in the woodlands above Kartal düğümüz aynı belirgin yüz hatlarını ve gürbüz figürle- in the north of Syria […] It is strikingly reminiscent ri gözler önüne seriyor... Bu da çarpıcı bir şekilde Mısır of the Amorite element among the Hittite allies on savaş sahnelerinde rastladığımız Hitit müttefikler arasın- the Egyptian battle scenes. (Garstang, 1910: 33–4) daki Amori unsurları hatırlatıyor. (Garstang, 1910: 33–4)

Seen today, these images also form a fascinating histori- Günümüzden bakıldığında, bu görüntüler 1900’lerin ba- cal account of the society, dress, and living conditions in şında bu bölgedeki toplumun, kılık kıyafetin ve yaşam the region in the early 1900s (Fig. 4.6, Fig. 4.7). koşullarının büyüleyici bir tarihsel anlatımını da sergiler Thirdly, the photographs were intended to be a re- (Res. 4.6, Res. 4.7). source to illustrate future journal articles and books. Üçüncüsü, bu fotoğrafların gelecekte yayınlanacak Garstang used the photographs in a report “Notes on a dergi makaleleri ve kitaplarda kullanılacak görsel tasvir- Journey through Asia Minor” (1908a), in The Land of the ler olarak bir kaynak oluşturması amaçlanmaktaydı. Gars- Hittites (1910) and also in a later volume The Hittite Em- tang bu fotoğrafları, The Land of the Hittites (1910) ve pire (1929). daha sonra yayınlanan The Hittite Empire (1929) kitapla- Lastly, and perhaps most importantly, the photo- rında yer alan bir rapor olan “Notes on a Journey through graphs were intended to add to the Institute’s fledgling Asia Minor” (1908a) metninde kullandı. lanternslide collection in Liverpool. Son olarak ve belki en önemlisi, bu fotoğrafların Liver- pool Enstitüsünün yeni serpilmekte olan gaz lambalı pro- jektör slaytları koleksiyonuna eklenmesi amaçlanmaktaydı.

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 69 Fig. 4.6 Local people at Kulaklı Köy. Types of inhabitants.

“KULAKLI KEUI: NO.1. KULAKLI KEUI. TYPES

OF INHABITANTS”, GARSTANG MUSEUM OF

ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL,

(I/HIT/KUL/001)

Res. 4.6 Kulaklı Köy sakinleri.

“KULAKLI KEUI: NO.1. KULAKLI KEUI. TYPES OF

INHABITANTS”, GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI,

LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/KUL/001)

Fig. 4.7 Jewish people at Caesarea (Kayseri).

“JEWISH SETTLERS IN CAESAREA,”

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY,

UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/BOS/071)

Res. 4.7 Kayseri’nin Musevi sakinleri.

“JEWISH SETTLERS IN CAESAREA,”

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI,

LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/BOS/071)

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 70 Lantern Slides Gaz Lambalı Projektör Slaytları A lantern slide is a positive image on a glass plate of 3½"x4" Bir gaz lambalı projektör slaytı 3½"x4" ebadında bir cam that was projected onto a screen much like a modern film plaka üzerinde bulunan ve günümüzdeki film projektörle- or data projector. Slides could be taken from photograph- ri gibi bir perde üzerine yansıtılan pozitif bir görüntüdür. ic originals, illustrations, maps and notes with a camera Slaytlar bir kamera aracılığıyla orijinal fotoğraflardan, çizim- and were sometimes hand−colored. These slides were used lerden, haritalardan ve notlardan üretilebilir, kimi zaman da by Garstang and his colleagues in public lectures and were elle renklendirilir. Bu slaytlar Garstang ve meslektaşları tara- loaned to various local societies. The slides in the collec- fından halka açık konferanslarda kullanılır ve çeşitli yerel ce- tion contain images of various sites, maps showing both miyetlere ödünç verilirdi. Koleksiyondaki slaytlar çeşitli yer- locations and expedition routes across Asia Minor, lists of leşimlerin görüntülerini, Küçük Asya’daki belli yerleri ve se- names and places referred in a lecture, and typologies of ar- fer rotalarını gösteren haritaları, konferansta atıfta bulunu- tefacts presented as both photographs and line illustrations. lan isim ve yerlerin listelerini ve hem fotoğraflarla hem de In the 1907–8 Hon. Secretary’s Report for the Insti- çizimlerle sunulan eser tipolojilerini içerirdi. tute of Archaeology it is recorded that Arkeoloji Enstitüsünün 1907–8 raporunda belirtildiği üzere, The Institute’s stock of lantern−slides has now be- come more efficient, under the superintendence of Enstitünün gaz lambalı projektör slaytı stoğu sanat- Mr. Schliephack, whose artistic work has given the sal çalışmalarından büyük memnuniyet duyduğumuz greatest satisfaction. The Classical Department has Sayın Schliephack nezareti altında artık daha verimli now 2,200 catalogued, the Egyptian 900, while there hale gelmiştir. Klasikler Bölümünün artık 2.200 adet, are some 300 on subjects like the Archaeology of Bab- Mısır Bölümünün ise 900 adet kataloglanmış slaytı ylonia and Assyria and of Western Asia […] The In- bulunmaktadır, Babil, Asur ve Batı Asya Arkeolojisi stitute is now prepared to make loans of slides to gibi konularda da yaklaşık 300 adet slayt bulunmak- schools and other responsible institutions for short tadır [...] Enstitü, artık okullara ve diğer sorumlu ku- periods.2 rumlara kısa süreli slayt ödünç vermeye hazırdır.2

Also in the 1908–9 report it is said that “The issuing of Raporda ayrıca belirtildiği üzere, “Slaytların ödünç veril- slides on loan and the sale of duplicates, shows signs of mesi ve kopyalarının satılması, bu hususa gösterilen gide- becoming widely appreciated, and this branch of the rek yaygınlaşan takdirin bir belirtisidir ve enstitünün bu Institute’s work might be developed with material ad- alandaki çalışmaları bunun sağladığı maddi gelirlerle geliş- vantage.”3 The income from hire of slides in the Insti- tirilebilir.”3 Enstitünün 1908–9 bütçesinde slaytların kira- tute’s 1908–9 account was £15.1.24 from a total budget lanmasından sağlanan gelir toplam yıllık bütçe olan 117 İn- for the year of £117.12.9. The lantern slide collection giliz Sterlini, 12 Şilin, 9 Peni içinde 15 İngiliz Sterlini, 1 Şi- was widely used until the 1950’s when it was replaced by lin, 2 Penilik4 bir bölümü oluşturuyordu. Gaz lambalı pro- the newer 35mm Kodachrome slides. Today only about jektör slaytı koleksiyonu 1950’lerde yerini yeni 35mm Ko-

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 71 500 lantern slides remain of Garstang’s time, some of dachrome slaytlar alana kadar yaygın olarak kullanıldı. Gü- which show images for which the original negatives nümüzde Garstang’ın zamanından geriye sadece beş yüz have been lost. civarında gaz lambalı projektör slaytı kalmıştır ve bunların bazıları, orijinal negatifleri kaybolmuş olan fotoğraflardır.

Sakçagözü 1908–11 During the 1907 survey, Garstang visited a Hittite site Sakçagözü 1908–11 near the village of Sakçagözü in what is now Gaziantep Garstang, 1907 yılı yüzey araştırması sırasında, günümüz- Province in modern Turkey. Encouraged to excavate the de modern Türkiye’nin Gaziantep İli’ne bağlı Sakçagözü site, Garstang took a small team consisting of Arthur köyü yakınlarındaki bir Hitit yerleşimini ziyaret etmişti. Wilkins and Horst Schliephack for a preliminary dig in Bu yerleşimde kazı yapması için teşvik edilen Garstang, 1908. He returned with a larger team for a full excavation 1908 yılında Arthur Wilkins ve Horst Schliephack’ın da season in 1911, excavating a late Hittite palace complex, katıldığı küçük bir ekiple bir ön kazı yapmak üzere alana as well as Neolithic period structures and occupation lev- gitmişti. 1911 yılında bütün bir kazı sezonu çalışmak üze- els through to the Ottoman period. The 1908–11 photo- re daha geniş bir ekiple geri dönerek bir geç dönem Hi- graphs by comparison to the 1907 survey are primarily at tit saray kompleksinin yanı sıra neolitik dönemden kalma and around the excavation site, and are more typical of yapılar ve Osmanlı dönemine kadar varan yerleşim kat- archaeological excavation photographs in recording the manlarında kazılar yürüttü. 1908–11 yıllarında çekilen fo- finds and associated work (Fig. 4.8). toğraflar 1907 yüzey araştırmasına nazaran daha çok kazı alanına ve çevresine yönelmiştir, buluntuları ve ilgili çalış- maları kayıt altına alışları bakımından daha tipik arkeolo- Process and Technique jik kazı fotoğraflarıdır (Res. 4.8). Many of the negatives in the collection are in very good condition, with excellent detail. This is evidenced in the following 1908 photograph by Schliephack of a sculp- Süreç ve Teknik ture of a lion, a winged lion, and a relief carving of Koleksiyondaki negatiflerin birçoğu çok iyi durumdadır two men (Fig. 4.9). The large plate glass negative has su- ve mükemmel derecede ayrıntılıdır. Bu, Schliephack tara- perb rendering of the sculptural detail with the domi- fından çekilmiş, bir aslan ve bir kanatlı aslan heykeli ile nant lion projecting centrally into the composition with iki erkek figürün bulunduğu kabartmayı gösteren aşağıda- a workman included to one side to provide scale. The ki 1908 tarihli fotoğrafta görülebilir (Res. 4.9). Büyük cam camera, too large and cumbersome to be hand−held, plaka negatifte heykel detayları mükemmel bir şekilde iş- would be set up on a wooden tripod with a black cloth lenmiştir, ayrıca resimde merkezdeki baskın aslan kompo- over the user’s head and the camera. The photographer zisyonuna ölçek sağlamak amacıyla kadrajın bir tarafına would then compose and focus the image onto a glass bir de işçi dahil edilmiştir. Elde tutulamayacak kadar bü- screen before inserting a plate holder. A “dark slide” yük ve hantal olan kamera, büyük ihtimalle ahşap bir fo-

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 72 Fig. 4.8 Excavation trench with Garstang supervising work (1908). 180x130 mm glass plate.

SAKÇAGÖZÜ NO. 165, 1908. GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/SG/212)

Res. 4.8 Garstang’ın gözetiminde açma çalışması (1908). 180x130 mm Glass cam levha.

SAKÇAGÖZÜ NO. 165, 1908. GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/SG/212)

would then be removed from the plate holder, allowing toğraf makinesi sehpası üzerine yerleştirilmişti, fotoğrafçı- the exposure of the plate. A dry plate glass negative from nın başı ve kamera da siyah bir bezle örtülüydü. Fotoğraf- this time may have had a speed of around 12 ISO (mod- çı daha sonra görüntüyü bir kompozisyona oturtacak ve ern speed equivalent) requiring, even in full sunshine cam bir ekran üzerinde netliği sağlayacak, ardından da ne- such as this image, an exposure in the order of 1/8 of a gatif taşıyıcıyı yerine takacaktır. Bunu takiben negatif ta- second at f16. şıyıcıdaki “karanlık slayt” yerinden çıkarılarak plakanın pozlanması sağlanacaktır. Bu dönemlerde kullanılan kuru

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 73 Fig. 4.9 Sakje Geuzi: Portico. R. Corner (1908). 180x130mm glass plate. Published by John Garstang in The Land of the Hittites (1910) Plate LXXX.

SAKÇAGÖZÜ NO.32, 1908. GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/SG/044)

Res. 4.9 Sakçagözü no. 32. Sakje Geuzi: Sütunlu giriş (1908). 180x130mm cam levha. John Garstang’ın The Land of the Hittites (1910) kitabından. Levha LXXX.

SAKÇAGÖZÜ NO.32, 1908. GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/SG/044)

The Cameras cam plaka negatiflerin yaklaşık 12 ISO (günümüz film hızı Only three cameras remain from Garstang’s archaeolog- eşdeğeri) gibi bir film hızına sahip olduğu düşünülürse, bu ical career. They are held by the Palestine Exploration fotoğraftaki gibi tamamıyla güneş altındaki bir görüntü Fund (PEF) collection in London, with the most nota- için bile enstantane olarak saniyenin 1/8’i ve diyafram ola- ble of these being a Thornton−Pickard Royal Ruby Tri- rak da f16 gibi bir pozlamaya ihtiyaç duyulmuş olmalıdır.

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 74 ple Extension.5 A 1904 press advertisement refers to this Fotoğraf Makineleri camera as the “King of Cameras. A most Perfect and Su- Garstang’ın arkeolojik kariyerinden geriye sadece üç fotoğraf perb Instrument for:– Architectural, Engineering, Techni- makinesi kalmıştır. Aralarında en hatırı sayılır olan Thorn- cal, Landscape, Telephoto, Portrait, or Stereoscopic Pho- ton−Pickard Royal Ruby Triple Extension5 fotoğraf makine- tography.” Made of mahogany and brass, Kodak in Lon- si de dahil olmak üzere, bunlar Londra’daki Filistin Araştır- don listed the price at the time as £17.14.6 including three ma Fonu (PEF) koleksiyonunda bulunmaktadır. 1904 tarihli plate holders, the equivalent of over £1,500 today. The bir gazete ilanı bu fotoğraf makinesinden, “Fotoğraf maki- plate holders were adjustable to allow for different sizing nelerinin kralı. Mimarlık, Mühendislik, Teknik, Peyzaj, Te- of plates for the glass negatives. lefoto, Portre ya da Stereoskopik Fotoğrafçılık için en Mü- It is most likely that the Royal Ruby was the main kemmel ve Fevkalade Araç” diye bahseder. Maun ve pirinç- camera for the 1907 and later expeditions. This was sup- ten imal edilmiş bu fotoğraf makinesi, Londra’daki Kodak ported by an unknown smaller camera, possibly what is mağazasında üç plaka taşıyıcısı da dahil olmak üzere, o gü- referred to as “Camera 2” in the PEF collections. 6 The nün fiyatıyla 17 İngiliz Sterlini, 14 Şilin ve 6 Peni’ye satılı- film negatives and those glass plates that would appear to yordu, ki bu, günümüzde 1500 İngiliz Sterlini’nin üzerinde have been taken on this second camera do not have the bir fiyata denk düşüyor. Plaka taşıyıcıları, farklı ebatlardaki clarity of sharpness and tone that are evident in the large cam negatiflere uyum sağlamak üzere ayarlanabiliyordu. plate camera images, suggesting that it was equipped with Royal Ruby’nin 1907 ve sonraki seferlerde ana kamera an inferior lens. They also usually display uneven mask- olarak kullanılmış olması kuvvetle muhtemeldir. Bu fotoğ- ing around the edges of the frame, with one side bowing raf makinesi, hangisi olduğu kesin olarak bilinmeyen kü- in slightly. Both cameras would have been capable of tak- çük boy bir kamera tarafından destekleniyordu, bu da bü- ing both glass plates and film by means of a special film yük olasılıkla PEF koleksiyonlarında “Kamera 2”6 olarak holder, though it can be argued that all the film nega- kaydedilmiş fotoğraf makinesiydi. Bu ikinci fotoğraf maki- tives were all taken on the second camera due to their in- nesiyle çekildiği anlaşılan film negatifleri ve cam plakalar, ferior quality. Using a second smaller camera that could büyük plakalı kamera görüntülerinde belirgin olan keskin be hand−held when necessary would echo Breasted’s ex- netliğe ve berrak tonlara sahip değildir, bu da küçük ka- ample, who took a second camera using large format roll meranın daha düşük kalitede bir lensi olduğunu düşündü- film to supplement Schliephack’s glass plate photography rüyor. Bu görüntülerde genellikle çerçeve kenarlarında da on his 1906 journey along the Nile. tam olarak düzgün olmayan bir maskeleme bulunur ve bir In 1907, Garstang used both cameras to record the taraf hafifçe içeri doğru eğiktir. Özel bir film taşıyıcı vası- Hittite relief carvings at the Yazılıkaya rock sanctuary tasıyla her iki fotoğraf makinesine de hem cam plaka hem near Boğazköy−Hattuša. Due to the number of carvings film takmak mümkündür, fakat kalitelerinin düşük oluşu- that required documentation, it would seem that both na bakılırsa bütün film negatiflerin ikinci kamerayla çekil- Garstang and Schliephack were active in taking photo- diği öne sürülebilir. Elde tutulabilecek ikinci küçük fotoğ- graphs, capturing between them thirty four glass plates raf makinesi kullanımı, 1906 yılında Nil boyunca yaptıkla- and three film negatives. Twelve of these negatives were rı yolculukta Schliephack’ın cam plaka fotoğraflarını des-

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 75 Fig. 4.10. Yazılıkaya, the northern end of the main sanctuary. 5"x7" dry glass plate. Published by John Garstang in The Land of the Hittites (1910) Plate LXIV.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/HIT/IK/002)

Res. 4.10. Yazılıkaya, büyük tapınağın kuzey kesimi. 5"x7" kuru cam levha. John Garstang’ın The Land of the Hittites (1910) kitabından. Levha LXIV.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/IK/002)

taken on the Thornton−Pickard Royal Ruby using 5"x7" teklemek üzere büyük format rulo film takılı ikinci bir ka- plates, while from the size and edge markings it would mera kullanan Breasted örneğini çağrıştırıyor. appear that at least eleven were taken on the smaller cam- 1907 yılında Garstang, Boğazköy−Hattuša yakınlarında era. It is difficult to judge the remainder, but they are bulunan Yazılıkaya kaya tapınağındaki taşa oyulmuş Hitit more likely to have been taken on the Royal Ruby, judg- kabartmalarını kaydetmek için her iki kamerayı da kullan- ing by their regular edge markings and sharpness. mıştır. Belgelenmesi gereken taşa oyulu kabartmaların sa-

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 76 Fig. 4.11 The northern end of the main sanctuary. 4"x5" film.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/HIT/IK/006)

Res. 4.11 Büyük tapınağın kuzey kesimi. 4"x5" film.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/IK/006)

Photograph I/HIT/IK/002 is a large format glass yısının çokluğu nedeniyle hem Garstang hem Schliephack plate image, apparently showing Garstang taking a pho- fotoğraf çekmişti, birlikte toplam otuz dört cam plaka ve tograph of the carvings with the second camera, whilst üç film negatif çektiler. Bu negatiflerin on ikisi 5"x7" eba- another team member sits in the shade (Fig. 4.10). Photo- dında plakalar kullanılarak Thornton−Pickard Royal Ruby graph I/HIT/IK/006 shows almost exactly the same scene ile çekilmiş, boyutlarına ve kenarlarındaki izlere bakılır-

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 77 but captured on 4"x5" film, consistent with camera two sa en az on biri de küçük fotoğraf makinesiyle çekilmişti. markings and lack of sharpness (Fig. 4.11). Geri kalanlar üzerine kesin bir yargıya varmak güçtür, fakat It is tempting to attribute the large glass plate pho- kenarlarının düzgünlüğüne ve netliklerine bakılacak olursa tographs to Schliephack, and the second camera pho- Royal Ruby ile çekilmiş olma olasılıkları daha yüksektir. tographs to Garstang, especially as it appears that I/HIT/IK/002 kayıt numaralı fotoğraf büyük formatlı Garstang is recorded in the act of taking a photo in the bir cam plaka görüntüsüdür ve başka bir ekip üyesi gölgede former image. A study of Garstang’s plan and diagrams otururken Garstang’ı, anlaşıldığı kadarıyla, ikinci fotoğraf of the carvings would indicate that in I/HIT/IK/002 makinesiyle taşa oyulu kabartmaların fotoğrafını çekerken he is photographing the Hittite female figures in pro- gösterir (Res. 4.10). I/HIT/IK/006 kayıt numaralı fotoğraf cession, quite possibly I/HIT/IK/023 (Fig. 4.12), which da hemen hemen aynı sahneyi gösterir, ancak kenar izlerine is a study of four female figures, numbered 10–13 on ve net olmayan görüntüye bakılırsa 4"x5" film kullanılarak, Garstang’s published plan (Garstang, 1910: 220–221). iki numaralı fotoğraf makinesiyle çekilmiştir (Res. 4.11). This position would correlate with the position of the Büyük cam plaka kullanılan fotoğrafların Schliephack photographer and set−up camera in the photograph at tarafından çekildiğini ve yukarıda bahsedilen görüntüde the north end of the sanctuary. Negative I/HIT/IK/023, Garstang’ın fotoğraf çekerken belgelendiği de düşünülür- photographed on glass plate at 119x90 mm, displays sim- se, ikinci kamerayla çekilenlerin de Garstang’a ait olduğu- ilar edge masking common to the film negatives, and nu varsaymak akla yakın görünüyor. Garstang’ın taşa oyu- is not as sharp as other photographs from the series. lu kabartmalara ait planları ve diyagramlarına bakılırsa, I/ Therefore, it would seem reasonable to assume from HIT/IK/002 kayıt numaralı fotoğrafta büyük olasılıkla I/ the size and markings that this negative was captured by HIT/IK/023 (Res. 4.12) kayıt numarasına sahip, yan yana Garstang on Camera 2, while Schliephack used the Roy- dizili Hitit kadın figürlerinin fotoğrafını çekmektedir, bu al Ruby for the large glass plates. da Garstang’ın yayınladığı planda 10–13 numaraları ile be- Only rarely were both film and glass plates used to lirtilmiş dört kadın figürünü göstermektedir (Garstang, record the same subject, as it is also rare for there to be 1910: 220–221). Bu konum fotoğraftaki kutsal alanın kuzey multiple images of the same subject in either medium. ucunda bulunan fotoğrafçı ve kamera yerleşimiyle örtüşü- Limited supplies, cost and set up times would naturally yor. 119x90 mm ebadında cam plaka üzerine fotoğraflan- limit duplication. One rare example of the same subject mış I/HIT/IK/023 kayıt numaralı negatifte de serinin di- being photographed on both 5"x7" glass plate and 4"x5" ğer fotoğraflarındaki film negatiflerinde görülen kenar izle- film is with image of a Hittite God Embracing the High ri ve yeterince net olmama özellikleri göze çarpıyor. Bu ne- Priest (Garstang, 1910: Plate LXX1). These two images denle, negatifin ebadı ve üzerindeki izler sayesinde bu fo- were taken an hour or so apart judging by the shadow toğrafın Garstang tarafından ikinci kamerayla çekildiğini ve length and sun elevation. The glass plate image was used Schliephack’ın büyük cam plakalar için Royal Ruby kame- for publication even though in this particular case the rasını kullandığını varsaymak makul görünüyor. film—despite lacking some of the sharpness of the larg- Aynı konuyu belgelemek için hem film hem cam pla- er glass plate—provides a softer tonal graduation that kaların kullanılmasına nadiren rast geliyoruz, aynı şekil-

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 78 Fig. 4.12 Yazılıkaya no. 23: Close up image of stone carving of the procession of female deities, figures 10-13. 119x90 mm glass plate.

YAZILIKAYA NO.23. GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/HIT/IK/023)

Res. 4.12 Yazılıkaya no. 23. Tanrıçaların alayını tasvir eden taş kabartmanın yakından görünümü, 10-13 numaralı figürler. 119x90 mm cam levha.

YAZILIKAYA NO.23. GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/IK/023)

displays greater highlight and shadow detail. (Fig. 4.13, de bir tek konunun her iki kameradan biriyle birden fazla Fig. 4.14). fotoğrafının çekilmiş olması da nadir olarak karşımıza çı- The PEF also have a Fallowfield Fallowflex7 camera kıyor. Malzemelerin sınırlılığı, maliyet ve fotoğraf maki- that belonged to Garstang. As this model was first ad- nelerini kurma süreleri doğal olarak tekrarları sınırlandır-

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 79 vertised with test reports in the English press in 1909, it mış olmalı. Aynı konunun hem 5"x7" cam plakayla hem could not have been used by the Garstang expeditions de 4"x5" filmle belgelenmiş olduğu nadir örneklerden biri until that year, though he could have taken it on the bir Hitit Tanrısının bir Başrahibi kucaklayışını gösteren 1909–10 season to Meroë in the Sudan, to Sakje Geuzi fotoğraflardır (Garstang, 1910: Plaka LXX1). Gölgelerin in 1911, and on subsequent expeditions. uzunluğuna ve güneşin konumuna bakarak bu iki görün- tünün yaklaşık bir saat arayla çekilmiş olduğunu söyle- mek mümkündür. Yayınlarda cam plakadaki görüntü kul- Exposure and Development lanılmış olmakla beraber, büyük cam plakanın netliğine The photographic images in the collection are a mostly sahip olmasa da bu örnekte filmdeki yumuşak ton geçiş- Silver Gelatin Dry Plate Glass Negatives with a smaller leri aydınlık ve gölge alanlarda daha fazla detay görülebil- number of Cellulose Nitrate Film Negatives. In both cas- mesini olanaklı kılıyor (Res. 4.13, Res. 4.14). es a silver compound was suspended in gelatin and then PEF’te Garstang’a ait bir de Fallowfield Fallowflex7 fo- coated on a substrate of either glass or acetate. toğraf makinesi bulunmaktadır. İngiliz basınında test ra- The negatives used during this period would have porlarıyla birlikte ilk defa 1909 yılında tanıtılan bu fotoğ- been orthochromatic, which is sensitive to blue, violet raf makinesinin Garstang tarafından o tarihten önce kul- and ultra violet light and of very slow speed by modern lanılmış olması mümkün olmasa da, bu modeli 1909–10 standards.8 While the development technique used is not kazı sezonunda Sudan’da Meroë’ye ve ardından 1911 yılın- recorded, a typical formula for processing the silver gela- da Sakçagözü’ne götürmüş olması, bunun yanı sıra daha tin dry plates and film negatives would consist of a devel- sonraki seferlerinde de yanına almış olması olasıdır. oping agent9 to promote the effect of light on the silver halide crystals, an alkaline accelerator10 a restrainer11 and a preservative such as sodium sulphite. By knowing the Pozlama ve Film Banyosu application of these compounds, a skilled photographer Koleksiyondaki fotoğraf görüntüleri çoğunlukla gümüş could tweak the formula to suit specific needs and correct jelatin kuru plakalı cam negatiflerdir ve aralarında daha exposure problems to a considerable degree. It was typical az sayıda selüloz nitrat film negatifi bulunmaktadır. Her for the 19th century photographer to have small bottles of iki durumda da, bir gümüş bileşiği jelatin içine emdirile- accelerator and restrainer liquids at the ready to control rek daha sonra cam veya asetattan oluşan bir zemin üzeri- the development. ne kaplanır. Developing a single negative at a time in a tray un- Bu dönemde kullanılan negatifler ortokromatik idi, der a red safe light,12 the plate could be judged by inspec- yani mavi, mor ve morötesi ışığa duyarlı ve günümüz tion to achieve the correct density. For overexposed nega- standartlarına göre çok düşük film hızlarına sahipti.8 Kul- tives, a reducing agent could be added to slow down or lanılan geliştirme tekniği kaydedilmemiş olmakla bera- cut back development while the intensifier or accelerator ber, tipik bir gümüş jelatin kuru plakası veya film nega- could be applied to weak negatives. It is therefore not sur- tifi banyosu formülü, gümüş halojen tuzu kristalleri üze- prising that the vast majority of the Garstang collection rinde ışığın etkisini ortaya çıkarmak üzere kullanılan bir

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 80 Fig. 4.13 5"x7" glass plate. Fig. 4.14 4"x5" film negative.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL,

(I/HIT/IK/033) (I/HIT/IK/034)

Res. 4.13 5"x7" cam levha. Res. 4.14 4"x5" film negatifi.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/IK/033) GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/IK/034)

represents a good exposure/development combination, a geliştirme maddesi,9 bir alkalin hızlandırıcı,10 bir durdu- critical factor when there is only the one image for most rucu11 ve sodyum sülfit gibi bir koruyucudan oluşmakta- subjects. Once development was complete, the remain- dır. Bu bileşiklerin uygulanma şekli hakkında bilgisi olan ing undeveloped silver salts must be removed by fixing yetenekli bir fotoğrafçı, özel ihtiyaçlar doğrultusunda ve

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 81 the negatives in a solution of sodium thiosulphate or am- pozlama hatalarını belli bir ölçüde gidermeye yönelik for- monium thiosulphate, before the final step of a thorough mülleri belli sınırlar dahilinde değiştirebilir. Bir on doku- washing to remove all the chemicals. zuncu yüzyıl fotoğrafçısının yanında fotoğrafların gelişti- One of the greatest dilemmas must have been the thor- rilmesini kontrol etmek üzere küçük şişelerde hızlandırıcı ough washing of the plates while in the field, as ideally they ve durdurucu sıvılar bulunması alışıldık bir şeydi. should have received about 20 minutes washing in fresh wa- Güvenli bir kırmızı ışık12 altında bir küvette her se- ter, before hanging in a dust free place to dry. It is challeng- fer tek bir negatif geliştirme işlemine tabi tutulurken pla- ing, today, to imagine the myriad difficulties of processing ka doğru ton yoğunluğunun elde edilmesi için kontrol edi- in the field that were presented by the conditions on the lir. Aşırı pozlanmış negatifler için plakanın geliştirilmesini road. This was particularly true of the 1907 expedition. yavaşlatmak veya azaltmak için yavaşlatıcı madde kullanı- A further complication must have been the tempera- lır, zayıf negatiflere de yoğunlaştırıcı veya hızlandırıcı mad- ture. Processing was best carried out at 20 degrees centi- deler uygulanabilir. Bu nedenle, çoğu konunun sadece bir grade, and travelling in late spring to summer in Anato- tek görüntüsünün olduğu Garstang koleksiyonundaki fo- lia, even at night, the ambient temperature may have been toğrafların büyük çoğunluğunun, kritik bir etmen olan iyi well above this. One of the effects of a high processing bir pozlama/geliştirme kombinasyonu sergilemesi şaşırtıcı temperature is “frilling” in which the emulsion lifts from değildir. Geliştirme banyosu tamamlandıktan sonra, geri- the edge of the plate. This emulsion lifting is evident to de kalan geliştirilme işlemine tabi tutulmamış gümüş tuz- varying degrees in quite a number of the collection plates, ları sodyum tiosülfat veya amonyum tiosülfat çözeltisi için- and could have been caused or at least aided initially by de saptanarak plakadan ayrılmalı, daha sonra da plaka tüm high development and wash temperatures. However, frill- kimyasallardan arındırılmak üzere iyice yıkanmalıdır. ing on the collection plates might be at least in part attrib- Sahadaki en büyük çıkmazlardan birinin plakaların utable to their subsequent storage: changes in humidity iyice yıkanması konusunda olması muhtemeldir, çünkü can cause the emulsion to shrink and flake from the glass plakaların ideal koşullarda yaklaşık yirmi dakika boyunca support could be another contributing factor. tatlı suda yıkanması ve ardından da kurumak üzere tozsuz For example, consider the positive image of a man bir yerde asılmaları gerekmektedir. Günümüzden baka- standing beside a “Lion Tank” from Boğazköy−Hattuša in rak, özellikle 1907 seferi sırasında, yolda olmanın getirdiği 1907, with a photograph of the negative plate showing the koşulların ve sahada geliştirme banyosu yapmanın ortaya extent of the emulsion lifting from the glass plate (Fig. 4.15, koyduğu zorlukları hayal etmek bile zordur. Fig. 4.16). The image also displays signs of “silver mirror- Bir başka zorluk yaratan konu da sıcaklık olsa ge- ing” caused by oxidation of the elemental silver, which rek. Banyo işlemleri için en uygun sıcaklık 20 derecedir; creates a mirror−like appearance. This is another aspect of Anadolu’da ilkbahar sonlarıyla yaz aylarında seyahat et- image deterioration that is common in almost all histori- tikleri düşünülürse, ortam sıcaklığının geceleri bile bu- cal collections of silver−based photographs. There is also a nun üzerinde olduğu tahmini yanlış olmaz. Banyo işlem- degree of physical damage to some of the negatives that is lerini yüksek sıcaklıklarda yapmanın sonucunda ortaya to be expected from an historic collection. This includes çıkan etkilerden biri “saçaklanma” adı verilen emülsiyon

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 82 cracked and broken plates, abrasion, dents to some of the tabakasının plakanın kenarından kalkmasıdır. Bu emülsi- film negatives, marking of the surface, and fading. yon kalkması koleksiyondaki bir hayli çok sayıdaki plaka- Conservation of damaged plates—those with emul- da değişik derecelerde görülüyor, ki bunun nedeni ya da sion damage and glass breakage—is a major issue for the en azından ardındaki temel etmenlerden biri geliştirme future preservation of the collection. Damaged plates are ve banyo sıcaklıklarının yüksek oluşudur. Bunun dışın- now stored separately from the main collection. The dig- da, nem değişikliklerine maruz kalan depolama kutuları itization of the negatives minimizes the need for further da emülsiyonun boydan çekerek cam zemin üzerinde pul handling of the originals, which helps preserve them, pul olarak ayrılmasına sebep olan bir başka faktör olabilir. and also means that digital restoration can be carried out Örneğin, Boğazköy−Hattuša’da 1907 yılında çekilmiş (see Peterson and Waring in this volume) (Fig. 4.17). “Aslanlı Hazne” ve yanında ayakta duran adamın fotoğra- fı ile aynı fotoğrafın cam plaka negatifinde emülsiyonun ne ölçüde kalktığını gösteren fotoğrafı ele alalım (Res. 4.15, The 1907 Plates Res. 4.16). Görüntüde aynı zamanda gümüş elementinin ok- With its special plate carrier, which enabled it to accom- sidasyonu nedeniyle ayna gibi bir görünüm ortaya çıkaran modate varying size plates—including smaller sizes out- “gümüş aynalanma” sorununun izleri de görülüyor. Bu da side standard measurements—the Royal Ruby was a ver- gümüş esaslı fotoğraflar içeren neredeyse tüm tarihi kolek- satile camera. There is a considerable range of the glass siyonlarda yaygın olarak karşımıza çıkan bir başka görün- plate sizes from the 1907 expedition, where some are in tü bozukluğudur. Negatiflerin bir kısmında tarihi bir ko- Imperial inches, while others appear to be in metric cen- leksiyonda beklenecek düzeyde fiziki hasarlar da olmuştur. timetres, presumably the result of European manufacture. Buna çatlak ve kırık plakalar, aşınma, film negatiflerinin However, all of the film negatives are 4"x5". bazılarında ezikler, yüzeyde izler ve solma dahildir. Of the 403 glass plates remaining today, 183 are ap- Emülsiyondaki hasarlar ve cam kırılmasıyla zarar görmüş proximately 5"x7".13 Other standard sizes from the period hasarlı plakaların korunması, koleksiyonun geleceğe yönelik include 3½"x4¾", of which there are 70 plates; 4"x5", of muhafaza edilmesi açısından önemli konulardır. Hasarlı pla- which there are a further 70 plates; and 190x125 mm, of kalar şu anda ana koleksiyondan ayrı muhafaza edilmektedir. where there are 11. The rest are odd sizes: there are more Negatiflerin dijitalleştirilmesi, orijinallere müdahale etme ih- than 30 different sizes of glass plates in the 1907 collec- tiyacını en aza indirerek onların korunmasına yardımcı olur, tion. Even allowing for small differences due to batch aynı zamanda dijital restorasyonu imkânlı kılar (bkz. Peter- variations, the large range of sizes suggests that there was son ve Waring’in bu kitaptaki makalesi) (Res. 4.17). a significant diversity of supply, and today we can only speculate that Garstang was forced to add to the stock from whatever sources he could during the journey. 1907 yılı Plakaları At least some of the size variation could be attribut- 1907 seferinden geriye kalan cam plaka boyutları cid- ed to glass plates being re−cut in the field, either to max- di değişiklikler gösteriyor. Bazıları İngiliz İmparatorluk imize the limited supply by cutting plates in two, or to ölçü birimi olan inç ile örtüşen ebatlarda iken diğerle-

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 83 Fig. 4.15 Image of a “Lion Tank” from Boğazköy-Hattuša.

Positive image. Fig. 4.16 Photograph of the peeling emulsion on glass plate

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, negative I/HIT/BOK/023.

(I/HIT/BOK/023) GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL

Res. 4.15 Boğazköy-Hattuša’dan “Aslanlı Hazne.” Pozitif baskı. Res. 4.16 Cam levha negatif I/HIT/BOK/023.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/BOK/023) GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI

salvage plates broken in transit by trimming them down. ri metrik sisteme daha yakın boyutlardadır, bu da muh- If, as some have suggested, some plates were cut down temelen Avrupa’da üretilmiş olmalarından kaynaklanır. in an attempt to maximize their limited supply, then it Ancak, tüm film negatifler 4"x5" ebadındadır. would be more likely that the larger ca. 5"x7" (177x128 Günümüze kadar kalmış 403 cam plakanın 183’ü yak- mm to 180x130 mm) plates would have been cut down. laşık 5"x7" 13 ebadındadır. Dönemin diğer standart boyut-

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 84 ları arasında olan 3½"x4¾" ebadında 70 plaka ve 4"x5" ebadında olan bir 70 plaka daha bulunmaktadır ve 11 pla- ka da 190x125 mm ebadındadır, geriye kalan plakalar ise karışık ve düzensiz ebatlardadır. 1907 koleksiyonunda otuzun üzerinde farklı cam plaka ebadı bulunuyor. Bir arada üretilirken oluşan küçük farklar göz ardı edildiğin- de bile göze çarpan ebatlardaki bu çok sayıda farklılık, ürünlerin tedarik edildikleri yerlerin de çeşitliliğine işaret ediyor ve günümüzden bakarak Garstang’ın yolculukları sırasında elindeki malzeme stoğuna, karşısına çıkan her kaynaktan mümkün olduğunca ekleme yapmaya mecbur kaldığı yönünde fikir yürütebiliriz. Royal Ruby, özel bir plaka taşıyıcısı vasıtasıyla stan- dart ölçülerin dışında kalan daha küçük boyutlarda- ki plakalar da dahil olmak üzere değişken ebatlarda plakaları kullanmayı olanaklı kılan esnek bir kameray- dı. Ebatlardaki bu çeşitliliğin en azından bir kısmı sa- hada yeniden kesilerek kullanılan, ya stoklardaki sınır- lılık sebebiyle çoğaltılmak için ikiye kesilen plakalar ya da yolculuk esnasında taşınırken kırılan plakaların kur- tarılmak amacıyla boyutlarının küçültülmesi sonucunda oluşmuş olduğu düşünülebilir. Fig. 4.17 Digital restoration of I/HIT/BOK/023. Eğer bazı plakalar, kimi kişilerin öne sürdüğü gibi GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL kısıtlı malzemelerini çoğaltmak çabasıyla kesilmiş olsay- dı, o zaman kesilecek olan plakaların daha büyük ebat- Res. 4.17 I/HIT/BOK/023 numaralı görselin dijital lı yaklaşık 5"x7" (177x128 mm ila 130x180 mm) plaka- restorasyonu. lardan seçilmesi daha olasıdır. Böylece, bir yanı orijinal GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI plakanın kısa tarafına eşit uzunlukta plakalar yapılmış olacaktır. Ancak bütün plakalar içerisinde uzun kenarı 128 ila 130 mm aralığında olan sadece sekiz plaka vardır, bu da birden fazla görüntü alabilmek için plakaların iki- ye kesilmesi yönünde önemli bir girişim olmadığını or- taya koyar. Yolculuklar esnasında bazı cam plakaların kırılması kaçınılmazdı. Ekibin çoğunlukla bir at arabası eşliğinde,

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 85 Fig. 4.18 Caravan walking down slope (1907). 5"x7" glass plate.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/BOS/014)

Res. 4.18 Yokuştan aşağı yürüyen at arabası (1907). 5"x7" cam levha.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/BOS/014)

That would result in plates equal to the shorter side of at sırtında toprak yollarda ve patikalarda yol aldığı dü- the original. However, in total there are only 8 plates şünüldüğünde, aslında bu plakalardan bir tanesinin bile with one side in the 128 to 130 mm size range, which sug- sağlam kalmış olmasına şaşmak gerekir. gests that there was not a significant attempt to cut plates Basitçe “Yokuştan Aşağı Yürüyen At Arabası” başlığı down for multiple exposures. It was inevitable that some verilmiş, I/BOS/014 kayıt numaralı cam plaka taşlı bir glass plates were broken during the expedition. That any yolda ilerlemeye çalışan ekibin yük arabasını gösteriyor

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 86 plates survived at all is a wonder considering the fragil- (Res. 4.18). Çoğu fotoğraf kadar iyi kadrajlanmamış bu ity of the materials and the fact that the team travelled on görüntü yük arabasının geçişini belgelemek için aceleyle horseback, mostly accompanied by a horse−drawn wag- çekilmiştir ve yolun ne kadar zorlayıcı olabildiğini göz- on, over rough dirt roads and tracks. ler önüne sermektedir. Çerçeveye çok iyi oturtulamamış This glass plate I/BOS/014 simply titled “Caravan görüntüde yük arabası ve insanlar kesilmiş, her yanı taş- walking down slope” appears to be the expedition wagon larla kaplı yolda ilerleyen yük arabası, bir tekerleği hatı- negotiating a rocky road (Fig. 4.18). Not as well composed rı sayılır büyüklükte bir taşın üzerinden geçerken kay- as most photographs, this apparently was a hurried image dedilmiştir. Burada şaşırtıcı olan, bu görüntü için bir to record the passage of the wagon, and to show just how 5"x7" cam plakanın kullanılmış olmasıdır, çünkü bu, rough the road could get. Not well framed, with the wag- malzemelerin sınırlı olduğu bir zamanda sadece pahalı on and people cut off, it does record the boulder−strewn bir fotoğraf olmakla kalmayıp aynı zamanda çok daha road with a wagon wheel going over a particularly large hızlı ve kolay olan 4"x5" ebatlı kamera ve filme kıyasla rock. Perhaps the surprise is that a 5"x7" glass plate was daha büyük bir kamera ve sehpanın kurulmasını gerek- used: this was not only an expensive photograph made tirmektedir. Belki de küçük fotoğraf makinesi o anda el when supplies were limited, but it was also one that re- altında değildir. quired the set−up of the large camera and tripod. One Seferde yanlarında taşıdıkları cam plakaların toplam can only infer that the smaller 4"x5" camera, which was ağırlığı bir hayli fazla olsa gerek, çünkü içinde bir dü- quicker and easier to use, was not readily available. zine 5"x7" cam plaka olan bir kutunun ağırlığı yaklaşık The weight of all the glass plates and photographic 1,5 kilogramı bulur. Bu plaka kutuları yolculuk için san- materials for the expedition would have been considera- dıklara yerleştiriliyordu, bunun üzerine bir de geliştirme ble, as just one box of a dozen 5"x7" glass plates could banyosunun ekipmanı ve kimyasalları taşınıyordu. Daha weigh around 1.5kg. Each box of plates would then, in küçük ebatlarda cam plakalar ve filmler bile göz önüne turn, require packing in wooden crates for the journey, alınacak olsa seyahat esnasında yanlarında taşıdıkları bu which, of course, added additional weight, but which, as fotoğrafik malzeme ciddi bir hacim ve ağırlığa sahip ol- we can see from Fig. 4.18, was a crucial consideration given malıdır. Bu fotoğrafta gördüğümüz gibi yollarda ilerler- the roads that were being negotiated. Photographic devel- ken bunların nasıl paketlenip yüklendikleri önemli bir oping equipment and chemicals added still more. Even husustu. allowing for smaller sizes of glass plate and film, the trav- Bekleneceği üzere, kırık veya çatlak olmakla bera- elling photographic stock would have been a considerable ber günümüze kalmış birçok cam plaka bulunmaktadır. bulk and weight. Kırılmış ve alt kısmında bir çatlak bulunan I/BOS/091 As can be expected, there are a number of glass plates kayıt numaralı fotoğraf bu tür plakalara bir örnektir that survive even though broken or cracked. The pho- (Res. 4.19a ve dijital olarak onarılmış versiyonu Res. 4.19b). tograph I/BOS/091 is an example of a plate broken and cracked across the lower section (Fig. 4.19a and as digitally restored version in Fig. 4.19b).

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 87 Fig. 4.19A Two women at Kartal in traditional dress and a man to one side holding an axe (1907). 4"x5" glass plate.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY,

UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/BOS/091)

Res. 4.19A Kartal’da geleneksel kıyafetleri içinde iki kadın ve elinde balta tutan bir adam (1907). 4"x5" cam levha.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI,

LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/BOS/091)

Fig. 4.19B Digital restoration of glass plate negative I/BOS/091.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY,

UNIVERSITY OF LIVERPOOL

Res. 4.19B I/BOS/091 numaralı cam levha negatifin dijital restorasyonu.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 88 The 1908–11 Negatives 1908–11 Negatifleri From the combined excavations at Sakçagözü in 1908 and 1908 ve 1911 yıllarında Sakçagözü’nde yürütülen kazıların 1911, less than 300 negatives remain today. They are far ikisinde toplam çekilen fotoğraflardan günümüze 300’den more uniform in size than the 1907 negatives: 38 4"x5" az negatif kalmıştır. Bunlar 1907 negatiflerinden çok daha glass plates; 112 180x130 mm plates; 88 190x125 mm plates; birörnek boyutlardadır. 38 adet 4"x5" ebadında cam pla- and only a few odd sizes. As in the 1907 survey, it was ka; 112 adet 180x130 mm’lik, 88 adet de 190x125 mm’lik likely that a second camera was used for the smaller siz- plaka. Sınırlı sayıda düzen dışı boyut vardır. 1907 yılı yü- es; however, the quality is uniform across the images, sug- zey araştırmasında olduğu gibi küçük ebatlar için ikinci gesting that if used, it was a better quality camera and bir kamera kullanılmış olması muhtemeldir, ancak görün- lens. tülerin kalitesi birörnektir, bu da ikincinin daha iyi bir Only a few film negatives exist from the combined lense sahip, kaliteli bir makine olduğunu düşündürür. seasons. It is tempting to think that the lower quality of İki sezondan geriye toplamda sadece bir iki film nega- the 1907 film, combined with early fears regarding the tifi kalmıştır. 1907 yılında kullanılan filmin düşük kaliteli volatile nature of nitrate film, resulted in the near aban- oluşu, nitrat filmin kalıcılığı konusundaki endişelerle bir- donment of film in favour of the dry glass plate. leşince, akla film kullanmaktan neredeyse tamamen vaz- The number of photographs that were actually taken geçilip kuru cam plakanın tercih edildiğini getiriyor. on the two excavations during this period was not record- Elimizde, bu zaman diliminde yapılan iki kazıda top- ed, so the percentage of the surviving originals is uncer- lam kaç fotoğraf çekildiğine ilişkin bir kayıt yoktur, bun- tain. dan dolayı da orijinal negatiflerin yüzde kaçının günümü- ze kadar ulaşmış olduğunu tahmin etmek olanaksızdır.

Examples of Composition From Garstang’s own account (1910: xiii), we can attrib- Kompozisyon Örnekleri ute nearly all of the photographs from the 1907–11 pe- Garstang’ın aktardıklarına bakarak (1910: xiii) 1907– riod to Horst Schliephack. Though little is known of 11 dönemine ait fotoğrafların neredeyse tümünün Schliephack’s photographic background, the results speak Horst Schliephack tarafından çekildiğini söyleyebiliriz. for themselves. Not only an accomplished technical pho- Schliephack’ın fotoğrafçılık geçmişine dair çok fazla bir tographer, Schliephack’s images display a well−organized şey bilinmemesine rağmen, elde ettiği sonuçlar başarısı- and sophisticated composition resulting in a consisten- nın somut kanıtıdır. Sadece teknik anlamda başarılı bir cy of structure and style. The photographs have a strong fotoğrafçı olmakla kalmayan Schliephack’ın görüntülerin- sense of subject by filling the frame, leaving the view- deki başarılı bir şekilde düzenlenmiş, sofistike kompozis- er in no doubt as to what the photograph represents. In yonlar, fotoğrafların tutarlı bir yapı ve tarz sergilemelerini his architectural and archaeological photographs, a cen- sağlıyor. Fotoğraflarda çerçeveyi dolduran güçlü bir konu tral composition is the most common structural de- bilinci vardır, bu da izleyicinin fotoğrafın neyi gösterdiği vice, often combined with “leading lines” that draw the konusunda şüpheye düşmesine imkân vermez. Mimari ve

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 89 eye to the subject. The landscape photographs portray a arkeoloji fotoğraflarında en sık başvurduğu yapısal yakla- great feeling for depth in the image, often with a fore- şım, genellikle gözü fotoğrafın öznesine doğru yönlendi- ground component that leads the eye through the middle ren “kaçış çizgileri” ile birlikte kullandığı, merkezi kom- ground, where the main subject tends to be, then to the pozisyondur. Manzara fotoğraflarında fevkalade bir derin- background. The images maintain a strong traditional ap- lik duygusu göze çarpar, çoğunlukla ön planda bulunan proach to composition and light. bir unsur gözü genellikle orta planda olan özneye doğ- Figures are often included in the archaeological pho- ru yöneltir, oradan da arka plana doğru ilerler. Görüntü- tographs as a means of scale, and viewed today as add- ler kompozisyon ve ışık konularında güçlü bir geleneksel ing a colourful human presence to the archaeology. A yaklaşım sergiler. workman may stand against a monument or in a trench Arkeolojik fotoğraflarda insan figürü genellikle ölçek to show the depth. Taking a break from digging while verme amacıyla kullanılır ve günümüzden bakıldığında the photograph is being made of the lion sculptures in arkeolojiyi insan varlığı ile renklendirir. Bir işçi bir anıt I/SG/066, these men sitting in the background provide önünde veya bir açma içinde durarak bunların yüksekliği- scale as well as a link from the past of the Hittites to the ni veya derinliğini ortaya koyar. I/SG/066 kayıt numaralı present of the diggings (Fig. 4.20). There almost appears resimde aslan heykelleri fotoğraflanırken yaptıkları kazıya to be a physiognomic connection between the bearded ara vererek arka planda oturan bu işçiler, fotoğrafa ölçek workman and the ancient sculptural relief of the bearded kazandırmanın yanı sıra Hititlere ait geçmiş zaman ile ka- figure to the right. Holding his shovel rather than a chal- zıların sürdürüldüğü şimdiki zaman arasında da bir bağ- ice, even his open shirt reflecting the folds from the relief, lantı kurar (Res. 4.20). Sakallı işçi ile eski kabartma heyke- while looking into his face, the same almond shaped eyes lin sağ tarafındaki sakallı figür arasında neredeyse fizyog- and facial structure provide for a subliminal affinity be- nomik bir bağlantı varmış gibi görünür. Kadeh yerine bir tween the ancient and the new. Certainly for Garstang, kürek tutmuş adamın önü açık gömleği bile kabartmada- the ethnic connections were worthy of attention, though ki kıvrımlara benzer; yüzüne bakıldığında da kabartma- I suspect that any similarity in this case between the lardaki ile aynı badem gözler ve yüz hatları görünür, bu worker and the sculpture are incidental. da eskiyle yeni arasında sübliminal bir akrabalık bağı ku- Occasionally though, the figures do seem arbitrary rar. Garstang için etnik bağlantıların dikkat çekici olduğu and on the edge of the frame, as if accidentally included şüphe götürmez bir gerçek olsa da buradaki işçi ve heykel in the photograph. Additionally, not all the photographs arasındaki benzerliğin tesadüfi olduğunu sanıyorum. conform to the dominant central composition style, and Bazen de figürler gelişigüzel ve sanki fotoğrafa yanlış- when they do not, the viewer is left with the impression lıkla dahil olmuş gibi kadrajın kenarlarında görünür. Ay- that this was done consciously, while retaining a strong rıca, bütün fotoğraflar baskın merkezi kompozisyon tarzı- balance and division of spaces. na uyacak şekilde çekilmemiştir, bu tarza uymadıklarında Primarily the photograph I/HIT/BOK/020 records da, izleyicide bunun bilinçli yapıldığı izlenimi bırakırlar, the remains of the Lower Palace of Boğazköy−Hattuša ayrıca fotoğraf alanında güçlü bir denge ve bölünme ser- (Fig. 4.21). When viewing the photograph, the eye is im- gilerler.

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 90 Fig. 4.20 Sakçagözü no. 48. Sculpture from the left wing of the portico (1908). 180x130 mm glass plate.

SAKÇAGÖZÜ NO. 48, 1908. GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/SG/066)

Res. 4.20 Sakçagözü no. 48. Sütunlu girişin sol kanadında bulunan heykel (1908). 180x130 mm cam levha.

SAKÇAGÖZÜ NO. 48, 1908. GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/SG/066)

mediately drawn along the wall formed by the diagonal I/HIT/BOK/020 kayıt numaralı fotoğraf aslen Bo- line from bottom right till meeting the figure, placed very ğazköy−Hattuša Aşağı Sarayı’nın kalıntılarını belgelemek- deliberately in a strong focal position. Dividing the image tedir (Res. 4.21). Fotoğrafa bakıldığında göz derhal sağ alt composition into a grid based on the “thirds” rule, this köşeden başlayarak güçlü bir odak konumundaki kasıtlı figure is placed slightly to the left of the third. The dark bir şekilde resmin üçte birinin biraz soluna yerleştirilmiş figure, which provides a contrast against the lighter stone- figüre varıncaya kadar duvar boyunca ilerleyen diyago- work, is facing right, drawing the eye initially and then nal çizgiyi takip eder. İşlenmiş taşların açık rengi ile tezat redirecting the viewer to the centre of the photograph. yaratan koyu renkli figür başlangıçta gözü kendine doğ-

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 91 Fig. 4.21 Boğazköy-Hattuša, “Lower Palace of Hattuša near Boghaz Keui.” 4”x5” glass plate.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/HIT/BOK/020)

Res. 4.21 Boğazköy-Hattuša, “Boghaz Keu Hattuša’da aşağı kesimdeki saray.” 4”x5” cam levha

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/BOK/020)

A series of walls leads off this diagonal to form a reced- ru çeker ve daha sonra izleyiciyi yeniden fotoğrafın mer- ing series of horizontal lines towards the rear of the palace kezine yönlendirir. Bu diyagonalden çıkan bir dizi duvar, area. The mountain in the background defines and lim- saray alanının arkasına doğru uzaklaşan bir dizi yatay çiz- its the spatial depth, returning the gaze to the figure. The gi oluşturur. Mekânsal derinliği tanımlayan ve sınırlayan

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 92 Fig. 4.22 “The westward drift: Nomads passing into Asia Minor Through the Cilician Gates.” Published by John Garstang in The Land of the Hittites. (1910). Plate LXXXV.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/HIT/CIG/008)

Res. 4.22 Batıya esen rüzgâr: Kilikya Kapısı’ndan geçerek Küçük Asya’ya göçen yörükler. John Garstang’ın The Land of the Hittites (1910) kitabından. Levha LXXXV.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/CIG/008)

glass plate negative shows signs of edge markings and loss arka plandaki dağ, bakışları tekrar figüre döndürür. Cam of clarity and sharpness consistent with the second cam- plaka negatifte ikinci kameranın kalitesi ile örtüşen kenar era quality; however, as an image, it retains the atmos- izleri ve berraklık ve netlik eksikliğinin belirtilerine rast- phere of the ruins by using the visual elements of human lanır, öte yandan bu fotoğraf, kalıntıların derinliğinin ve scale, defined spaces and depth. mekânının atmosferini başarılı bir şekilde yansıtır.

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 93 Fig. 4.23 “Karakul- family group of Chief —nr Rowanduz.” 179x129 mm.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL,

(I/HIT/K/001)

Res. 4.23 Karakul ailesinin reisi, nr Rowanduz. 179x129 mm.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/K/001)

This 5"x7" glass plate of a nomad camp (I/HIT/ Bir göçebe kampını gösteren 5"x7" ebadındaki cam CIG/008, Fig. 4.22) is carefully framed to provide a view plaka (I/HIT/CIG/008, Res. 4.22) uzaklardaki Kilikya Ka- of the valley receding to the Cilician Gate pass in the dis- pısı geçidine doğru uzanan vadinin bir görünümünü de tance. The lines of the mountains, both near and far, as sunacak şekilde itinayla kadrajlanmıştır. Hem yakınlarda- well as the tent ridgeline bring the viewer back to a domi- ki hem uzaklardaki dağların hatları ve çadırın tepe çizgi-

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 94 nant focal point in the centre of the frame. An old man is si izleyicinin bakışlarını çerçevenin merkezinde yer alan seated on the ground, centred by both the frame and the baskın odak noktasına geri getirir. Yerde oturan bir yaşlı surrounding group of nomads. Three figures look back at adam, hem çerçeve sayesinde hem de onu çevreleyen bir the camera, the others seemingly going about their dai- grup göçebe tarafından merkeze yerleştirilmiştir. Bunla- ly business. Adding to the central composition, seemingly rın üçü kameraya bakmaktadır, diğerleri kendi işleriyle il- arbitrary elements combine to provide structure and bal- gileniyor gibi görünür. Merkezi kompozisyona ek olarak, ance to this image. A pile of bound stakes lying casually görünüşte gelişigüzel gibi duran unsurlar bir araya gele- on the ground point towards the figures, while even the rek görüntüye yapı ve denge kazandırır. Üstünkörü yere cow and row of rocks to the image right act as leading bırakılmış birbirine bağlı kazıklar, figürlerin olduğu yönü lines to bring our focus to the central subject. There is a gösterir, hatta resmin sağında yer alan inek ve bir sıra taş deliberate placement of the camera to not only record the bile bakışımızı merkezi özneye yönelten kaçış çizgileri gö- mountain pass in the background and the nomad camp, revi üstlenirler. Kamera, bilinçli olarak, sadece arka plan- but also to provide a visually dynamic image that draws daki dağ geçidini ve göçebe kampını belgelemek için de- the viewer into the photograph. ğil, izleyiciyi fotoğrafın içine çeken, görsel olarak dinamik A Kurdish family posed for a formal portrait (Fig. 4.23; bir görüntü kurabilme amacıyla yerleştirilmiştir. Garstang 1910: Plate IV): the composition centred on Geleneksel bir portre fotoğrafı için poz veren Kürt ai- the seated Chief, who was surrounded by his family, all lenin resminde (Res. 4.23; Garstang, 1910: Plaka IV) kom- dressed in their finery. This is one of eight photographs pozisyon ortada oturan aile reisini merkeze alacak şekil- taken in this series, an unusually high number of pho- de düzenlenmiş, çevresine dizili ailesi de en şık kıyafetleri- tographs of any single event. One can only surmise that ni giymiştir. Bu fotoğraf, sekiz adet fotoğraftan oluşan bir Garstang had already formed definite views on ethnicity serinin içinden seçilmiştir; bu seri bir tek olayı bu kadar that he would expand on from this family. çok sayıda fotoğrafla göstermesi açısından olağandışıdır. Here by comparison to the tightly cropped fami- Burada, Garstang’ın etnik kökenler konusunda kesin olan ly portrait, this wider angled photograph from the set görüşlerini bu ailenin fotoğrafları aracılığıyla genişletmek of eight images has a casual atmosphere, providing in- istediği yönünde bir tahmin yürütülebilir. sight into the family home environment. Set against Sekiz görüntüden oluşan bu seriden, aile fotoğrafıy- the house’s stone wall construction with arches and la kıyaslandığında daha geniş bir alanı görüntüleyen bir thatched roof, the older brother is the main subject, başka fotoğraf daha gündelik bir atmosfere sahiptir, bize standing in the centre of the image and showing off his insanların hayat tarzları hakkında fikir verir. Kemerli ve bullet bandanna and dagger on his side (Fig. 4.24). He toprak damlı evin taş duvarı önünde çekilmiş fotoğraf- appears to be aware that he is the main subject of the ta merkezde duran, fişekliğiyle hançeriyle gösteriş yapan photograph. Though standing and looking directly at ağabey ana konudur (Res. 4.24). Fotoğrafın ana konusu ol- the camera, he still has a relaxed attitude, while those duğunun farkındadır. Ayakta durmuş doğrudan kameraya around do not seem to be aware of the extent of the bakarken rahat bir tavır içindedir, çevredeki kişiler ise çer- camera framing. The Chief, standing in the archway in çevenin onları alacak kadar geniş olduğunun farkında de-

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 95 Fig. 4.24 “Karakul nr Rowandus, house of chief.” 180x129 mm.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/BOS/018)

Res. 4.24 “Karakul nr Rowandus, hane reisi.” 180x129 mm.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/BOS/018)

front of a small brazier, holds a coffee cup and is appar- ğil gibi görünürler. Kemerlerin önünde, bir maltızın ba- ently engaged in conversation with the younger brother. şında duran aile reisi elinde bir kahve fincanı, küçük kar- Several other men seated inside appear also to be hav- deşle sohbet etmektedir, içeride oturmuş diğer birçok er- ing coffee, and are casually glancing towards the activ- kek de kahve içmekte ve kendi hallerinde dışarıda olan ity outside. Meanwhile, on the far right, a woman peers biteni izlemektedir. Bu arada en sağda bir kadın da pen- from a window to observe the proceedings, apparent- cereden dışarı bakmakta ve çevrede olanları izlemektedir, ly unaware that she is also included in the frame. Wo- görünüşe göre bunların hiçbiri çerçeveye dahil oldukları- ven saddlebags and one of the expedition teams’ canvas nın farkında değildir. Sol taraftaki alçak duvarın önünde

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 96 Fig. 4.25 Image of a young man (1907). 5”x7” glass plate.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL,

(I/BOS/009)

Res. 4.25 Genç bir adamın görüntüsü (1907). 5”x7” cam levha.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/BOS/009)

travel bags lean against the low wall on left, while a dog dokuma heybeler ve sefer ekibinin kumaş seyahat çantala- stands on a small wall and another dog lies in front of rı durmaktadır, bir köpek duvarın üzerinde durmakta, bir the main central figures. Small stools and an old can- başka köpek de aralarında yatmaktadır. Küçük tabureler vas chair complete the picture. In capturing the overall ve eski bir bez şezlong resmi tamamlar. Genel ortamı gös- scene, this photograph gives a more complete view of terişiyle bu fotoğraf aile reisinin evinin daha eksiksiz bir the home of the Chief. görüntüsünü sunmaktadır. Schliephack consistently photographed people “natu- Yukarıda ele alındığı üzere, pozlama süresi boyunca ha- rally” despite needing the subject to be posed and remain reket etmeden poz vererek durmaları gerekmesine rağmen

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 97 Fig. 4.26 Two men in 1911 Sakçagözü excavation. 190x125 mm glass plate.

SAKÇAGÖZÜ NO. 202, 1911. GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF

LIVERPOOL, (I/SG/249)

Res. 4.26 Sakçagözü no. 202 (1911). 190x125 mm cam levha.

SAKÇAGÖZÜ NO. 202, 1911. GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI,

(I/SG/249)

still for the duration of the exposure, as discussed above. Schliephack öznelerini tutarlı bir şekilde “doğal” hallerinde Schliephack must have had an easy manner and an ability fotoğraflamıştır. Büyük ihtimalle Schliephack’ın, fotoğraf- to communicate that allowed him to capture his subjects. larını çektiği öznelerin doğal hallerini yakalamasına olanak His style stands out from a genre of that era that is domi- tanıyan güven veren bir tavrı ve rahatça iletişim kurma ye- nated by stiffly posed and rigid portraits. teneği vardı. Kaskatı poz verilmiş, tutuk portrelerin hâkim In “Image of a young man” (5"x7" glass plate; olduğu o dönemde onun tarzı diğer fotoğrafların arasından Fig. 4.25), the subject is standing and framed by a door- sıyrılır. way, its dark interior contrasting against his form. The “Genç bir adamın görüntüsü” başlıklı fotoğrafta (5"x7" casual pose of the young man, with one arm resting on cam plaka; Res. 4.25) özne bir kapı eşiğinde ayakta durur-

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 98 his hip, is immediately evident. His expression is slight- ken kadrajlanmıştır, arkasındaki karanlık iç mekân onun- ly quizzical, perhaps not entirely sure what this great la tezat oluşturmaktadır. Elini beline koymuş gencin rahat camera, complete with the operator disappearing under pozu ilk anda göze çarpmaktadır. İfadesi biraz şaşkın olan a black cloth, is capable of. There is evident skill in the bu genç belki siyah bir kumaşın altında ortadan kaybolan composing, directing and posing of the photographs that kullanıcısıyla birlikte bu kocaman kameranın neler yapabi- Schliephack used to make the subjects feel comfortable leceğinden emin değildir. Fotoğrafların kompozisyonunda, under the gaze of the camera. yönlendirilmelerinde ve poz verdirmede Schliephack’ın göz- In this 1911 excavation photograph I/SG/249 (Fig. 4.26), le görünür bir becerisi vardır ve bunu öznelerini kameranın a candid photograph of two men with the standing fig- bakışları altında rahat hissettirmek için kullanır. ure laughing at the photographer and the squatting man Bu 1911 kazı fotoğrafı I/SG/249 (Res. 4.26) iki adamın şip- smiling, they appear to be sharing a joke while having a şak çekilmiş bir fotoğrafıdır, ayaktaki adamı fotoğrafçıya gü- smoke during a break from work at Sakçagözü. Taken in lerken, çömelmiş adamı da gülümserken gösterir. Bu fotoğ- bright sunlight, this photograph has the advantage of a rafta Sakçagözü’ndeki işte bir mola sırasında sigara içerken shorter exposure time to capture the moment; however, it yapılan bir şakayı paylaşır gibi görünüyorlar. Parlak güneş ışı- could hardly have been completely spontaneous, as there ğı altında çekilen bu fotoğraf, anı yakalamakta daha kısa poz- was considerable set up time for the Royal Ruby camera lama süresine ihtiyaç duymak gibi bir avantaja sahiptir, fa- that took this large format negative. Nevertheless, the pho- kat tamamen spontane olma ihtimali de düşüktür, çünkü bu tograph’s subjects appear to the modern viewer as relaxed büyük formatlı negatifi çekmek için kullanılacak Royal Ruby and confident. kamerasını sehpa üzerine kurmak belli bir zaman harcamış olmayı gerektirir. Yine de, fotoğraflanan insanlar günümüz izleyicisine rahat ve kendinden emin görünüyor. Conclusion Garstang left a great legacy of photographs from his vari- ous expeditions that are now part of the archives of the Sonuç Department of Archaeology, Classics and Egyptology at Garstang, çeşitli seferlerinden geriye, o zamanlar Arkeo- the University of Liverpool, then the Institute of Archae- loji Enstitüsü olan günümüzdeki Liverpool Üniversite- ology (Fig. 4.27).The collection is a testimony to the vision si Arkeoloji, Klasikler ve Mısırbilimi Bölümünün arşiv- of Garstang, to his extensive use of photography for ar- lerinin parçası olan büyük bir fotoğraf mirası bırakmıştır chaeology, and the inclusion of a specialist photographer (Res. 4.27). Bu koleksiyon hem Garstang’ın sahip olduğu in his core team. vizyona bir kanıt niteliğindedir hem de onun arkeolojide With the excellent digitization project made possi- yaygın bir şekilde fotoğraf kullanışını ve çekirdek ekibine ble by the UK’s Heritage Lottery Fund, Garstang’s pho- uzman bir fotoğrafçı dahil edişini ortaya koyar. tographic archive from 1907 to 1911 is now being made İngiltere Heritage Lottery Fund desteğiyle müm- accessible to the public and researchers for the first time kün olan mükemmel dijitalleştirme projesiyle Garstang’ın via the “Lost Gallery,” an exhibition, archive and research 1907–11 yıllarından kalan fotoğraf arşivi Liverpool Üni-

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 99 Fig. 4.27 Excavating fragment of stone carving of a lion hunt (1908). 180x130 mm glass plate.

SAKÇAGÖZÜ NO. 8c, 1908. GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/SG/015)

Res. 4.27 Kazıda bir aslan avı sahnesi taş kabartma parçasının çıkarılması (1908). 180x130 mm cam levha.

SAKÇAGÖZÜ NO. 8c, 1908. GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI , (I/SG/015)

project originated by the University of Liverpool. It brings versitesinin önayak olduğu sergi, arşiv ve araştırma proje- to light the entire archive, including images that have nev- si “Lost Gallery” aracılığıyla ilk kez kamuoyuna ve araştır- er been published and those that are too fragile to handle. macıların hizmetine açılmıştır. Bu proje, daha önce hiç ya- Although not all of the original field photographs yınlanmamış görüntüler ve kullanılamayacak kadar hassas survive, the remainder provide the modern viewer with a olanlar da dahil, bütün arşivi gözler önüne sermiştir. unique and invaluable record of Garstang’s Anatolia ex- Orijinal saha fotoğraflarının hepsi günümüze kadar peditions. Images bring to life the Hittite archaeologi- gelebilmiş olmasa da, kalan görüntüler günümüz izleyici- cal sites and localities, the Anatolian landscape, anthro- sine Garstang’ın Anadolu seferinin eşsiz ve paha biçilmez

Bob Miller

Chapter 4 | Bölüm 4 100 pological studies, towns and villages, and the occasional bir belgesini sunar. Bu görüntüler, Hitit arkeolojik yerle- team photo. By comparison, of course, a modern expedi- şim yerleri ve çevrelerine, Anadolu manzarasına, antropo- tion with the ubiquitous digital camera could easily accu- lojik incelemelere, kasaba ve köylere ve ara sıra da ekip fo- mulate hundreds of photographs in a day or two. Look- toğraflarına yeniden hayat verir. Buna karşılık, günümüz- ing through this historical archive, the viewer realizes that de yapılacak bir seferde artık her yerde karşımıza çıkan di- every image is significant, and one can only guess at what jital kameralarla bir ya da iki gün içerisinde kolayca yüz- has been lost in the missing negatives. lerce fotoğraf biriktirilebiliyor, fakat bu tarihi arşive bak- What is evident throughout the collection is the con- tığında izleyici her bir görüntünün önemli olduğunu fark siderable technical and artistic skill of the photographer, edecektir. Kaybolan negatiflerle neleri kaybettiğimiz ko- Horst Schliephack. Working under what must have been nusunda ancak tahmin yürütmek mümkündür. difficult conditions with heavy and cumbersome equip- Koleksiyonun tümünde göze çarpan, fotoğrafçı Horst ment, his technical merit is to be admired. His photo- Schliephack’ın hatırı sayılır teknik ve sanatsal becerisidir. graphs combine the picturesque landscape with archaeol- Ağır ve yavaş ekipmanlarla zor şartlar altında çalıştığı düşü- ogy, portraits, and ethnography. Without the artistic pro- nüldüğünde onun teknik meziyetleri takdire şayandır. Fo- fessional photography of Horst Schliephack, the Garstang toğrafları pitoresk manzarayı, arkeoloji, portreler ve etnog- archive from 1907 to 1911 would not possess such a wealth rafyayla birleştirir. Horst Schliephack’ın sanatsal profesyo- of high quality images. nel fotoğrafçılığı olmadan, 1907–11 Garstang arşivi böylesi- The collection is more than just a record of events ne zengin yüksek kaliteli görüntülere sahip olamazdı. and places visited; rather, it provides a rich narrative of Koleksiyon sadece gerçekleşen olaylar ve ziyaret edi- Garstang’s expeditions, often in place of written records. len yerlerin bir kaydı olmakla kalmıyor, genellikle yazılı As Professor for Methods and Aims in Archaeology at the kayıtların yerini alarak Garstang’ın seferlerinin zengin bir University of Liverpool, Garstang put into practice the anlatısını sunuyor. Liverpool Üniversitesinde Arkeoloji use of photography in the archaeological process and ably Yöntemleri ve Hedefleri Profesörü olarak Garstang, arke- demonstrated its usefulness to his peers in this still−new olojik çalışmalarda fotoğrafçılığın kullanımını uygulama- profession. The use of the resulting photographs con- ları üzerinden ortaya koymuş ve çok başarılı bir şekilde, firmed photographic recording as a primary research tool bu yeni yeni gelişmekte olan meslekte fotoğrafın sağlaya- for the nascent discipline of archaeology, both as a meth- cağı faydaları meslektaşlarına göstermiştir. Elde edilen fo- od for documentation and also to illustrate subsequent toğrafların kullanılması hem bir belgeleme yöntemi ola- journals, articles, lectures, lantern slides, and books. rak hem de daha sonraki dergiler, makaleler, konferans- lar, gaz lambalı slaytlar ve kitaplarda kullanılacak görsel- leri sağlayan fotoğrafik belgelemenin yeni doğmakta olan arkeoloji disiplininin birincil araştırma araçlarından biri oluşunu teyit etmiştir.

The Garstang Photography Archive from Asia Minor 1907–11

Garstang’ın 1907–11 Küçük Asya Fotoğraf Arşivi 101

BÜLENT GENÇ — ALAN M. GREAVES

CHAPTER 5 BÖLÜM 5

John Garstang and Sakçagözü Osmanlı Arşivlerinde in the Ottoman Archives John Garstang ve Sakçagözü

his article presents for the first time the corre- u yazı, John Garstang’ın Sakçagözü’nde 1908-11 yıl- spondence and permits held in the Ottoman larında yaptığı kazılarla ilgili Osmanlı Arşivlerin- Archives that relate to John Garstang’s excava- de bulunan yazışmaları ve izinleri1 ilk defa ele alı- T 1 B tions in Sakçagözü from 1908 to 1911 (Table 1). In an era yor (Tablo 1). Avrupa’nın büyük imparatorluklarının bir- when the great empires of Europe were in fierce compe- birleriyle bu konuda büyük rekabet içinde oldukları bir tition with each other, Garstang appears to have shown dönemde Garstang bu kazı iznini alabilmek için Osman- a remarkable degree of diplomacy, diligence and, above lı devlet bürokrasisine karşı son derece dikkatli ve karar- all, determination with the Ottoman state bureaucracy lı, üst düzey bir diplomasi yürütmüş olmalı. Her ne kadar in order to secure his permit to excavate. While adhering aldığı iznin kurallarına ve sınırlarına sıkı sıkıya uymuş olsa closely to the terms and limitations of his permits, there da, kazı başvuru tarihleri, 1909 ve 1910’da neden kazı yap- do appear to be some questions remaining about the madığı ve bu verilen aranın zorunlu kıldığı kazı izninin dates of his application, the reasons why he suspended his uzatılması hususuyla ilgili bazı soru işaretleri bulunuyor. work at the site in 1909 and 1910 and the extension to his Günümüzde Gaziantep ilinin Nurdağı ilçesine bağ- permit that this necessitated. lı Sakçagözü/Keferdiz/Coba Höyük,2 orada bulunan as- Sakçagözü/Keferdiz/Coba Höyük (Mound),2 which is lan avı sahnesinin işlendiği Hitit kabartmaları sayesin- located within the administrative boundaries of the dis- de bir arkeolojik yerleşim olarak ilk defa 1890 yılında ta- trict of Nurdağı (in today’s Gaziantep province), was ini- nımlanır (Human-Puchstein 1890: Tafel XLVI). Sakça-

JOHN GARSTANG’S FOOTSTEPS ACROSS ANATOLIA

ANADOLU’DA JOHN GARSTANG’IN AYAK İZLERI 103 tially identified as an archaeological site in 1890 due to its gözü Höyüğü’nde bazı yüzey araştırmaları sonrasında ilk Hittite reliefs of a lion hunt on the surface of the mound kazılar ancak Osmanlı İmparatorluğu’ndan alınan izinle (Human-Puchstein 1890: Tafel XLVI). Though superficial 1908 yılında John Garstang tarafından başlatılır (Garstang examinations of Sakçagözü Höyük had already been con- 1908b: 97-117; Garstang 1913: 63-72; Garstang vd. 1937: ducted, the first excavations at the mound were not ini- 119-140). Sıcak ve nemli havalardan dolayı 1908 ve 1911 tiated until 1908, when John Garstang was accorded per- sonbaharında (Albright 1956: 8; FitzGerald vd. 1956: 27) mission to do so by the Ottoman authorities (Garstang gerçekleştirildiği belirtilen bu kazılarda Phythian Adams 1908b: 97-117; Garstang 1913: 63-72; Garstang, et al. 1937: ve Hamilton Beattie, Garstang’a eşlik etmiştir (Taylor vd. 119-140). Due to the region’s hot, humid summers, the ex- 1950: 53). cavations were carried out in the autumn months of 1908 Garstang Boğazköy-Hattuša’da kazı yapmak üzere and 1911 (Albright 1956: 8; FitzGerald, et al. 1956: 27). 1907’de bir başvuru yapmış ve bu izni almıştı (bkz. Grea- Garstang was accompanied by Phythian Adams and Ham- ves ve Rutland’ın bu kitaptaki yazısı.) Ancak bu izin daha ilton Beattie in both years (Taylor, et al. 1950: 53). sonar iptal edilmişti, bir taraftan yine izin almakla uğra- Garstang had applied for, and evidently been grant- şan Garstang’ın, 4 Temmuz 1907 tarihinde Sakçagözü’ne ed, a permit to excavate at Boğazköy-Hattuša in 1907 (see giderek incelemelerde bulunduğu ve Hitit kabartmala- Greaves and Rutland in this volume). This was revoked rından bazı fotoğraflar çektiği anlaşılmaktadır (Garstang and while trying to acquire another excavation permit 1908a: 3, Pl. XV). Garstang’ın Osmanlı devletiyle yürüt- Garstang visited Sakçagözü on July 4th, 1907 to explore tüğü Sakçagözü kazıları için izin müzakerelerini yansıtan the site and to take photographs of the Hittite reliefs that belgeler Tablo 1’de listelenmiştir. Osmanlı Arşivlerinde were visible there (Garstang 1908a: 3, Pl. XV). The docu- saklanan bu yazışmaların temel noktaları şu şekilde özet- ments relating to Garstang’s permit negotiations with the lenebilir: Ottoman state over Sakçagözü are listed in Table 1. The key facts of the correspondence held in the Ottoman Ar- 31 Aralık 1906 (Res. 5.2):3 Garstang’ın Sakçagözü’nde yap- chives may be summarised as follows: mak istediği kazı ile ilgili ilk belge, 18 Kanunievvel 1322 tarihli bir belgedir. Bu belgede Garstang’ın Adana vilaye- 31 December 1906 (Fig. 5.2):3 The first that document re- tine bağlı Islahiye kazasının Sakçagözü mahallinde asar-ı lates to the excavation that Garstang wanted to conduct atika araştırmak için kazı izni talep ettiği belirtilmekte- at Sakçagözü is dated 18 Kanunievvel 1322. The document dir. Asar-ı Atika Nizamnamesinin 14. Maddesi4 gereğince states that Garstang had made an application for a permit yapılan soruşturma sonucunda Adana vilayetinin Maarif to excavate and explore ancient monuments at the site of Müdüriyetinden bilgi alınmış ve Sakçagözü adlı yerde ko- Sakçagözü, within the boundaries of the township of Is- runması gerekecek ve zarar görebilecek bir durum olma- lahiye, in the province of Adana. Pursuant to Article 144 dığı bildirilmiştir. Böylece Sakçagözü’nde kazı yapılması- of the Ancient Monuments Act, investigations were car- nın hiçbir mahsuru olmadığı belirtilerek, Garstang’ın ve- ried out by the Secretariat of the Ministry of Education kili Edwin Pears tarafından yapılacak kazı hakkında daha in Adana province indicating that there was nothing that önce yapılan yazışma üzerine kazı yerini gösteren hari-

Bülent Genç — Alan M. Greaves

Chapter 5 | Bölüm 5 104 Fig. TABLE 1 Correspondences regarding John Garstang and TABLO 1 Osmanlı Arşivi’ndeki John Garstang ve Sakçagözü’yle ilgili Sakçagözü in the Ottoman Archives yazışmalar

JOHN GARSTANG JOHN GARSTANG

Document Dates Source Belgelerin Tarihi Kaynakça

31 December 1906 MF. MKT. 985/72, 18 Kanunievvel 1322 31 Aralık 1906 MF. MKT. 985/72, 18 Kanunievvel 1322

9 May 1907 MF. MKT. 985/72, 26 Rebiülevvel 1325 9 Mayıs 1907 MF. MKT. 985/72, 26 Rebiülevvel 1325

20 November 1907 DH. MKT. 1212-71, 14 Şevval 1325 20 Kasım 1907 DH. MKT. 1212-71, 14 Şevval 1325

20 November 1907 BEO. 003188/239090, 14 Şevval 1325 20 Kasım 1907 BEO. 003188/239090, 14 Şevval 1325

28 November 1907 BEO. 3195/239590, 22 Şevval 1325 28 Kasım 1907 BEO. 3195/239590, 22 Şevval 1325

28 November 1907 BEO. 003195/239590, 22 Şevval 1325 28 Kasım 1907 BEO. 003195/239590, 22 Şevval 1325

3 December 1907 BEO. 003183/23865, 27 Şevval 1325 3 Aralık 1907 BEO. 003183/23865, 27 Şevval 1325

6 October 1908 DH. MKT. 2624/45, 10 Ramazan 1326 6 Ekim 1908 DH. MKT. 2624/45, 10 Ramazan 1326

11 June 1910 İ.MF. 16/7, 2 Cemaziyelahir 1328 11 Haziran 1910 İ.MF. 16/7, 2 Cemaziyelahir 1328

28 June 1910 İ.MF. 16/7, 19 Cemaziyelahir 1328 28 Haziran 1910 İ.MF. 16/7, 19 Cemaziyelahir 1328

6 July 1910 BEO. 3776/283152, 27 Cemaziyelahir 1328 6 Temmuz 1910 BEO. 3776/283152, 27 Cemaziyelahir 1328

7 July 1910 BEO. 3776/283152, 28 Cemaziyelahir 1328 7 Temmuz 1910 BEO. 3776/283152, 28 Cemaziyelahir 1328

30 July 1910 MF. MKT. 1160/6, 17 Temmuz 1326 30 Temmuz 1910 MF. MKT. 1160/6, 17 Temmuz 1326

27 August 1910 MF. MKT. 1160/6, 14 Ağustos 1326 27 Ağustos 1910 MF. MKT. 1160/6, 14 Ağustos 1326

6 September 1910 MF. MKT. 1160/6, 1 Ramazan 1328 6 Eylül 1910 MF. MKT. 1160/6, 1 Ramazan 1328

30 August 1911 DH. İD 60-9, 5 Ramazan 1329 30 Ağustos 1911 DH. İD 60-9, 5 Ramazan 1329

30 August 1911 DH. İD 60-9, 17 Ağustos 1327 30 Ağustos 1911 DH. İD 60-9, 17 Ağustos 1327

29 September 1911 DH. İD 60-9, 5 Şevval 1329 29 Eylül 1911 DH. İD 60-9, 5 Şevval 1329

11 October 1911 DH. İD 60-9, 17 Şevval 1329 11 Ekim 1911 DH. İD 60-9, 17 Şevval 1329

needed to be safeguarded or that could be put in harm’s tanın iade edilmek üzere ekte gönderildiği belirtilmiştir way at the site, known as Sakçagözü. Expressing no ob- (Res. 5.1). Kazı alanını gösteren haritanın Garstang ve Pe- jection to an excavation at Sakçagözü, the document also ars5 tarafından çizilerek başvuru sırasında kazı iznine ek- states that the map showing the location of the excava- lendiği anlaşılmaktadır.

John Garstang and Sakçagözü in the Ottoman Archives

Osmanlı Arşivlerinde John Garstang ve Sakçagözü 105 Fig. 5.1 Sakçagözü and the surrounding area as drawn by John Garstang and Edwin Pears.

Res. 5.1 John Garstang ve Edwin Pears tarafından çizilen Sakçagözü ve çevresine ait harita.

tion—which had been provided by Garstang’s deputy, 9 Mayıs 1907 (Res. 5.3):6 26 Rebiülevvel 1325 tarihli Se- Edwin Pears, in previous correspondences—was being re- rasker Rıza tarafından gönderilen bir raporda Adana’ya turned as an attachment (Fig. 5.1). The map showing the bağlı Sakçagözü adlı yerde Garstang’ın yapacağı kazı proposed excavation site had evidently been drawn by için askeriyece herhangi bir mahsur olmadığı ve ora- Garstang and Pears5 and was submitted with the original da askeri mekânlar bulunmadığı bildirilmektedir. Ayrı- excavation permit application. ca Sakçagözü’ne ait ekte gönderilen haritanın iade edildi- ği belirtilmektedir. 7 Asar-ı Atika Nizamnamesinin kazıy- 9 May 1907 (Fig. 5.3): 6 Minister of War Rıza sent a report la ilgili olan hükümlerine uymak koşuluyla Garstang’a iki dated 26 Rebiülevvel 1325, stating that Garstang’s pro- sene süresince ruhsat verildiği bu rapordan anlaşılmakta- posed excavation at Sakçagözü would not cause any issues dır. Garstang’ın kazı yapacağı Sakçagözü’nde kule, istih- because there were no military positions in the vicinity. kamat ve yüksek yapılar bulunmadığı gibi hiçbir şeye za- It is stated that the attached map of Sakçagözü was being rar gelmeyeceği, yani kazıya uygun olduğu vurgulanmak- returned with the report.7 It is also from this report that tadır. Ancak sahipli ve ekili arazide kazı yapılırsa sahiple- we first understand that Garstang had been granted an rinden izin alınması gerektiği ayrıca belirtilmektedir. excavation permit valid for two years, subject to compli- ance with the Ancient Monuments Act. The report em- 20 Kasım 1907:8 7 Şevval 1325/13 Kasım 1907 tarih- phasizes that as there are no towers, military installations li bir yazışmaya, 14 Şevval 1325 tarihinde verilen yanıt- or tall structures on the site, Garstang’s excavations would ta, Sakçagözü’nde eski eserler aramak için Garstang’a pose no security or military threat to the state and that izin verilmesinin İngiltere elçisi tarafından talep edilmesi the site was therefore deemed to be suitable for excava- üzerine bu konunun padişahın iznine bağlı olduğu vur-

Bülent Genç — Alan M. Greaves

Chapter 5 | Bölüm 5 106 Fig. 5.2 John Garstang’s application for an excavation Fig. 5.3 The two-year permit that was permit for Sakçagözü. granted to John Garstang for the Sakçagözü excavations.

Res. 5.2 John Garstang’ın Sakçagözü kazısı için

düzenlediği izin başvurusu. Res. 5.3 John Garstang’a Sakçagözü kazısı için

(MF. MKT. 985/72, 18 KANUNIEVVEL 1322). verilen iki senelik ruhsat.

(MF. MKT. 985/72, 26 REBIÜLEVVEL 1325).

tion. However, the report also states that any excavations gulanarak Mabeyn-i Hümayun Başkâtipliğinden Ha- to be carried out on privately owned or cultivated lands riciye Nezareti’ne bu durumun bildirildiği ve Hariciye should be done subsequent to obtaining permission from Nezareti’nin de Garstang’ın kazı izni alması için gereğini the landowners. yapması istenmektedir.9

20 November 1907:8 A letter dated 14 Şevval 1325 as a re- 28 Kasım 1907:10 Maarif Nezareti’ne yazılan 22 Şev- sponse to correspondence dated 7 Şevval 1325 addressed the val 1325 tarihli bir raporda da Garstang’ın Sakçagözü’nde British ambassador’s request to the Chief Scribe of the Im- yapacağı kazıyla ilgili izin konusu ele alınmış ve du- perial Office to grant Garstang permission to search for an- rumun padişaha iletilmesi için Mabeyn-i Hümayun tiquities at Sakçagözü. It was emphasized that the issue in Başkâtipliğinden Hariciye Nezareti, Dâhiliye Nezareti ve question was subject to the permission of the Sultan him- Maarif Nezareti’ne bildirildiği vurgulanmaktadır. self and that the request had been forwarded by the Chief Scribe to the Foreign Ministry who were requested to ob- 3 Aralık 1907:11 Hariciye Nezaretine gönderilen 27 Şevval tain the excavation permit for Garstang.9 1325 tarihli bir raporda Garstang’ın Sakçagözü’nde asar-ı

John Garstang and Sakçagözü in the Ottoman Archives

Osmanlı Arşivlerinde John Garstang ve Sakçagözü 107 28 November 1907:10 Another report, addressed to the atika araştırması için iki sene süreyle ruhsat isteğine ve is- Ministry of Education and dated 22 Şevval 1325, con- tenen ruhsatın verilmesi için elçilik tarafından sürekli baş- firmed that the issue had been forwarded by the Chief vuru yapıldığına değinilmektedir. Bu raporu gönderen Scribe of the Imperial Office to the Foreign Ministry, the kurum tam olarak belli olmamakla birlikte, Maarif Neza- Ministry of Internal Affairs and the Ministry of Educa- reti veya Müze-i Hümayun tarafından gönderilmiş olması tion to be submitted for consideration by the Sultan. muhtemeldir. Ferman gereğince bu konunun iyi bir şekil- de geçiştirilmesi istenerek bu konudaki müracaata bir son 3 December 1907:11 In a report, dated 27 Şevval 1325 verilmesinin Hariciye Nezaretine bağlı olduğu özellikle and addressed to the Foreign Ministry, the matter of belirtilmektedir. Ayrıca yakın zamanlarda Almanların da Garstang’s numerous requests via the embassy for a permit böyle bir başvuruda bulunduğu ve Almanlara emsal teşkil to explore at Sakçagözü was raised. It is not clear which etmemesi için bu başvurunun müsait bir şekilde geçiştiril- institution issued this report, however it is highly probable mesi istenmektedir. that it was either the Ministry of Education or the Impe- rial Museum. In accordance with the Sultan’s edict, the is- Garstang Sakçagözü kazılarına sonunda 1908 yılında baş- sue was required to be addressed with due diligence and it lamıştır. 15 Temmuz 1908 yılında Garstang, Pears’a yazdı- was particularly stressed that putting an end to the contin- ğı bir mektupta zaman darlığı nedeniyle Ağustos başlan- uous applications was within the capabilities of the For- gıcına kadar Liverpool’dan ayrılıp Sakçagözü’ne geleme- eign Ministry. In addition, the report notes that a similar yeceğini belirtmektedir ve Liverpool’a en geç 15 Ekimde, application had recently been made by the Germans and üniversitenin açılışında dönmüş olması gerektiğini vur- that the situation should be dealt with in the appropriate gulamaktadır.12 10 Ramazan 1326/6 Ekim 1908 tarihli bir way so as not to set an example to the Germans. yazışmada da Garstang’ın kazılarda bulduğu eski eserleri götürmesine Maarif Nezaretinden alınacak cevaba kadar Garstang finally started to excavate at Sakçagözü in 1908. izin verilmemesi istenmektedir.13 1906 Asar-ı Atika Ni- In a letter to Pears dated 15 July 1908, he states that he will zamnamesi çerçevesinde kazıyla ilgili başvuru ve ayrıntı- be unable to leave Liverpool for Sakçagözü before the be- ların Maarif Nezaretine bağlanması bu noktada etkendir ginning of August due to time constraints and will have to (Eriş 2012: 40-43). Garstang’ın Liverpool’dan, o sıralar return to Liverpool for the start of the university term by İstanbul’da bulunan Pears’a gönderdiği bir dizi mektupta, October 15th at the latest.12 In a letter dated 10 Ramazan kazı buluntularının nasıl kutulanıp Müze-i Hümayun’a 1326/6 October 1908, states that Garstang should not be gönderileceği açıklanır, ayrıca kazıda çekilen bir grup fo- allowed to take the artefacts unearthed in the excavations toğraf da gönderilecektir.14 until receiving a clear response from the Ministry of Edu- Garstang 1909 senesinde, Maraş ve Antep’teki ayak- cation.13 Evidently, the designation of the Ministry of Ed- lanmalardan ötürü Sakçagözü kazılarına devam edeme- ucation as the responsible agency for matters related to miştir.15 Garstang’ın izni iki yıllıktı, normalde 1909 kazı- applications and details of excavations within the frame- nın ikinci sezonu olacaktı, ayrıca birinci sezonu da Liver- work of the 1906 Ancient Monuments Act had been put pool’daki işlerinden dolayı kısa kesmek durumunda kal-

Bülent Genç — Alan M. Greaves

Chapter 5 | Bölüm 5 108 into effect by this point (Eriş 2012: 40-43). A series of let- mıştı. Dolayısıyla izni uzattırması zaruriydi. Arşivlerde ters sent by Garstang in Liverpool to Pears in Constantin- kazının 1910’da devam ettiğine dair birkaç raporun oluşu- ople explain the procedure by which the finds were boxed nun nedeni bu olmalıdır. up and sent to the Imperial Museum, who also received a set of photographs from the excavations. 14 11 Haziran 1910:16 2 Cemaziyelahir 1328 tarihli sadrazam In 1909, Garstang was unable to continue his tarafından padişaha gönderilen bir rapor, Garstang’ın work at Sakçagözü due to civil unrest in the in Maraş ruhsatnamesinin bir yıl uzatılmasıyla ilgili bir dilekçeyi (Kahramanmaraş) and Ayıntab (Gaziantep).15 Garstang’s kapsamaktadır. Maarif Nezaretinin söz konusu dilekçesi- permit had been for two years, of which 1909 would have nin ekte sunulduğu ve padişahın iradesi ne olursa olsun been the second season, and his first season had been a uygulanacağı belirtilmektedir. short one due to his commitments in Liverpool. It was therefore necessary for him to extend his permit and the 28 Haziran 1910:17 Maarif Nezaretinden sadarete gön- archives contain a number of reports referring to this derilen 19 Cemaziyelahir 1328 tarihli bir raporda ise continuation of the excavation into 1910: Sakçagözü’nde asar-ı atika çıkarmak için elindeki resmi ruhsatla kazı yapmakta olan Garstang’ın, bahsi geçen ruh- 11 June 1910:16 A report sent to the Sultan by the Grand satname süresi aşağı yukarı yakınlarda biteceği için bir sene Vizier, dated 2 Cemaziyelahir 1328, contained a petition süreyle uzatılması talep edilmekte ve bu talep uygun bu- for the renewal of Garstang’s permit for one year. The re- lunduğundan ellerindeki ruhsat tarihinin bitiminden itiba- port to which the petition of the Ministry of Education ren bir sene olmak üzere Garstang’a ruhsat verilmesine izin was attached stated that the imperial decision of the Sul- verilmesi istenmektedir. Kazı süresi biten Garstang’a iste- tan was to be put in effect whatever that decision may be. ği üzerine kazı bitiş tarihinden itibaren sürenin bir yıl daha uzatılmasıyla ilgili birden fazla yazışma bulunmaktadır.18 28 June 1910: 17 Another report, dated 19 Cemaziyelahir 1328, and sent from the Ministry of Education to the of- 6 Eylül 1910: Müze-i Hümayun Müdürü Hamdi tarafın- fice of the Grand Vizier, stated that Garstang, who was dan Maarif Nezaretine gönderilen 1 Ramazan 1328 tarihli presently conducting an excavation to explore ancient bir rapor kazı süresinin uzatılmasıyla ilgilidir. Garstang’ın monuments at Sakçagözü with an official permit, had ap- Sakçagözü’nde yürüttüğü araştırmaların izin süresinin plied for a one year extension of that permit since it was 1326 senesi Temmuz başında (Temmuz 1910) biteceğine due to expire soon. The report requested permission to değinilerek sürenin bir sene daha uzatıldığını beyan eden extend the permit for one year from the end of the pre- 23 Ağustos 1326/5 Eylül 1910 tarihli yazışmanın ruhsatna- sent permit, since the application was in order. In addi- meyle beraber Garstang’a gönderildiği belirtilmektedir. tion to these reports, there are also numerous other corre- Ayrıca belirlenen süre içinde araştırmaya başlanamadığın- spondences in the archives regarding Garstang’s request of dan dolayı Garstang tarafından araştırmaya başlamak için a one year extension of his excavation permit after the ex- Ağustos 1911 tarihinin başlangıcının esas alınması istenmiş piration of the present permit.18 ve bu istek uygun görülmüştür.19

John Garstang and Sakçagözü in the Ottoman Archives

Osmanlı Arşivlerinde John Garstang ve Sakçagözü 109 6 September 1910: A report by the Director of the Impe- 27 Ağustos 1910:20 17 Temmuz 1326/30 Temmuz 1910 ta- rial Museum, Hamdi, to the Ministry of Education dat- rihli bir yazışmaya 14 Ağustos 1326/27 Ağustos 1910 tari- ed 1 Ramazan 1328, concerns the extension of the excava- hinde verilen cevapta Garstang’ın sahip olduğu ruhsatın tion period. First of all it mentions that the time allowed bitiminden itibaren bir sene müddetle yenilenmesine izin for the exploration was due to expire at the beginning of verilerek, vezneye teslim edilmesi gereken 10 liralık har- Temmuz 1326 (July 1910) – which had already passed by cın da yatırıldığı anlaşıldığından, hazırlanan ruhsatın ha- the time this report was written. The report then states fire verilmesi ve durumun Adana vilayetine de bildirilme- that correspondence verifying a one year extension, dat- si istenmektedir. ed 23 Ağustos 1326/5 September 1910 had been sent to Garstang. Additionally, since the exploration could not 27 Aralık 1910: 21 24 Zilhicce 1328 tarihli bir yazışmada ise begin within the specified period, the report suggests that Garstang’ın sahip olduğu ruhsatın bitiminden itibaren bir Garstang should consider the beginning of August 1911 as sene daha ruhsatname verilmesine ilişkin yazışmaya deği- the commencement date for the extension and this was nilmektedir. Padişahın 23 Haziran 1326/6 Temmuz 1910 evidently deemed appropriate.19 tarihli fermanı gereğince 10 Osmanlı lirası harcı, 15 Tem- muz 1326/28 Temmuz 1910 da nezaret veznesine teslim et- 27 August 1910: 20 A letter was sent on 14 August 1326 tiği anlaşıldığından, gerekli ruhsatnamenin hazırlanarak in response to a communication dated 17 July 1326/30 hafire verilmesi belirtilmektedir. July 1910 to verify the renewal of the excavation permit for one year following the expiration of Garstang’s exist- 11 Ekim 1911: 17 Şevval 1329 tarihli ve Hariciye nazırı na- ing permit. It acknowledged that the 10 Lira fee had been mına Umur-ı Siyasiye Müdür-i Umumisi, Emin tarafın- paid to the cashier and it was requested that the excavator dan kaleme alınan bir yazışmada Sakçagözü’nde kazı ya- be presented with his permit and that the authorities in pacak olan Garstang’ın Ayıntab civarında bulunan çadı- Adana province should be notified. rında22 bir nefer jandarma yerleştirilmesine izin verilmesi istenmektedir. Garstang’ın çadırı Sakçagözü’nde bulun- 27 December 1910:21 Another correspondence, dat- maktadır, ancak akçe gönderilmesinden ve kazıya dair ed 24 Zilhicce 1328, also mentions the one year exten- bazı hususlardan dolayı haftada bir iki defa Antep ile ha- sion of Garstang’s permit. Acknowledging that in accord- berleşmeye mecbur olduğundan dolayı bu iletişimin te- ance with the Sultan’s edict, dated 23 Haziran 1326 (6 July mini ve adı geçen kişiler ile arkadaşlarının korunması 1910), the fee of 10 Ottoman Liras had been paid to the için Adana ve Halep vilayetlerince kendilerine bir nefer ministry’s cashier on 15 Temmuz 1326 (28 July 1910), it zaptiye verilmesinin gereği İngiliz Elçiliğinden bildiril- was stated that the necessary permit was to be presented miştir.23 to the excavator. 30 Ağustos 1911:24 5 Ramazan 1329 tarihli ve Harici- 11 October 1911: A letter dated 17 Şevval 1329, written by ye Nazırı namına Müsteşar Ohannes tarafından Dahili- the General Director of Political Affairs, Emin, on behalf ye Nezaretiyle yapılan bir yazışmada ise Garstang’ın al-

Bülent Genç — Alan M. Greaves

Chapter 5 | Bölüm 5 110 of the Foreign Minister, sought permission to post a pri- mış olduğu kazı izni gereğince bu defa Adana vilayetine vate from the gendarmerie at the camp site in the vicinity bağlı Sakçagözü’nde kazı yapmak üzere birkaç güne ka- of Ayıntab, in front of Garstang’s tent.22 The tent was lo- dar İskenderun’a ulaşacağı bildirilmektedir. Karayoluyla cated at Sakçagözü, but due to cash transfers and other is- Sakçagözü’ne gideceğinden yolculuğu esnasında kolaylık sues related to the excavation he was forced to travel once gösterilmesinin İngiliz Elçiliğinden istendiği belirtilmek- or twice a week to Ayıntab, and to provide for his protec- tedir. tion and that of his friends the British Embassy explained that it would be necessary to commission a gendarme pri- Özetle, ilgili arşiv belgelerinin incelenmesinden anla- vate from Adana or Aleppo.23 şıldığı kadarıyla Garstang Sakçagözü’nde kazı izni için 19/06/1905 yılında başvuruda bulunmuştur.25 9 Mayıs 30 August 1911:24 In a correspondence dated 5 Rama- 1907, 13 Kasım 1907 ve 20 Kasım 1907 tarihli yazışmalar- dan 1329, from Undersecretary Ohannes on behalf of da (Tablo 1) Asar-ı Atika Nizamnamesine uymak koşuluy- the Foreign Minister, to the Ministry of Internal Affairs, la iki yıl süresince kazı ruhsatı verildiği belirtilmektedir. Ohannes writes that in accordance with the excavation Liverpool Üniversitesi, Garstang Arkeoloji Müzesi Arşiv- permit that he had received, Garstang would be arriving lerinde saklanan mektup ve fotoğraflar Garstang’ın aldığı at İskenderun in a few days to conduct an excavation at iznin çerçevesine ve ilgili Osmanlı yasalarına uyma konu- Sakçagözü in the province of Adana. Ohannes also notes sunda son derece titiz olduğunu gösteriyor. that the British Embassy had requested that he be provid- 3 Aralık 1907 tarihli bir raporda Garstang’a ruhsatın ed with any necessary assistance as he was going to travel verilmesi için İngiliz Elçiliği tarafından sürekli başvuru to Sakçagözü by land. yapıldığı Osmanlı yetkilileri tarafından belirtilmekte, baş- ka başvurulara örnek teşkil etmemesi için bu konunun bir To summarise, it can be understood from this survey şekilde geçiştirilmesi talep edilmektedir. Ancak 6 Ekim of the relevant archival documentation that Garstang 1908 tarihli bir yazışmayla Garstang’ın kazılara başladı- applied for a permit to excavate in Sakçagözü on ğı ve bulduğu eski eserleri götürmesi için Maarif Nezare- 19/06/1905.25 Correspondences dated 9 May 1907, 13 No- tinden izin beklediği anlaşılmaktadır.26 1908 ve 1910 yılını vember 1907 and 20 November 1907 (Table 1) all state kapsayan iki yıllık kazı ruhsatı alan Garstang, 1909 yılın- that Garstang was granted a two-year excavation permit da, belirtilmeyen nedenlerden ötürü (bölgedeki ayaklan- on condition that he comply with the Ancient Monu- malar buna neden olmuş olabilir) kazı yapamamış, dola- ments Act. Letters and photographs held in the Garstang yısıyla bu sürenin bitiminden itibaren kazı süresinin uza- Museum of Archaeology Archives at The University of tılması için ek süre talebinde bulunmuştur. 11 Haziran Liverpool, show that he was very diligent in following the 1910 tarihinden itibaren ise kazı süresinin uzatılmasıyla terms of his permit and the relevant Ottoman laws. ilgili işlemleri yerine getirdiği anlaşılmaktadır, ancak izin The report of 3 December 1907 indicates that the Brit- geciktiği için 1910 kazı sezonu yapılamamıştır. Bu izinde ish Embassy had been incessantly submitting appeals to 1910 Temmuz ayı başlarında kazı süresinin biteceğine de- the Ottoman authorities on behalf of Garstang regarding ğinilmektedir, halbuki bir yıl uzatma izni ve diğer bazı ya-

John Garstang and Sakçagözü in the Ottoman Archives

Osmanlı Arşivlerinde John Garstang ve Sakçagözü 111 his excavation permit. It was suggested that this constant zışmalar Garstang’a 5 Eylül 1910’a kadar gönderilememiş- petitioning should somehow be resisted, lest is set a prec- tir.27 30 Ağustos 1911 tarihinde Sakçagözü’ne ikinci ve son edent to others seeking a permit. However, correspond- defa kazı yapmak üzere gittiği anlaşılmaktadır. ence dated 6 October 1908 makes it clear that Garstang Bu yazı, Osmanlı bürokrasisinde bir yabancıya kazı had started the excavations and was awaiting a permission izni verilmesinde söz konusu olan idari ve siyasi süreçle- from the Ministry of Education to transport the artefacts ri ele almaktadır. Garstang’ın bu süreçlerdeki azmi, aldığı that he had found.26 Having been issued a two-year excava- iznin çerçevesine uyma konusundaki titizliği ve İngiliz El- tion permit that covered 1908 to 1910, Garstang was unable çiliğinin, Garstang’ın talebindeki ısrarında Osmanlı sara- to work there in 1909 for reasons unspecified but probably yı nezdinde oynadığı rol bakımından önemli ipuçları sun- relating to security concerns about unrest in the region. He maktadır. 1909 ve 1910 sezonlarıyla ilgili başvurularının ta- therefore made an application to extend his permit. By 11 rihleri ve o sezonlarda çalışamama nedenlerinin anlaşılma- June 1910 he had evidently succeeded in satisfying the re- sına yönelik başka arşiv araştırmalarının yapılmasına ihti- quirements to secure an extension but it arrived too late yaç vardır, bu araştırmalar Garstang’ın Sakçagözü kazıları- for there to be a 1910 excavation season. The original per- nın idari ve siyasi arkaplanına daha çok ışık tutacaktır. mit was due to expire in early July 1910 and the one-year permit extension was not sent to Garstang, together with other correspondence, until 5 September 1910.27 He trav- elled to Sakçagözü on 30 August 1911 to continue his exca- vations for a second and final season at the site. This study provides an insight into the administrative and political processes at work within the Ottoman bu- reaucracy that went into granting of a permit to excavate to a foreigner. Of particular significance are Garstang’s te- nacity, his diligence in adhering to the terms of the per- mit and the role of the British Embassy in pushing his cause with the Ottoman court. As to the date of his ap- plication and the reasons for the hiatus in his works in 1909 and 1910, there is still much archival research to be done to explain the administrative and political back- ground to Garstang’s archaeological work at Sakçagözü.

Bülent Genç — Alan M. Greaves

Chapter 5 | Bölüm 5 112 Abbrevations Kısaltmalar BEO: Bâb-ı Âlî Evrak Odası BEO: Bâb-ı Âlî Evrak Odası BOA: Başbakanlık Osmanlı Arşivi BOA: Başbakanlık Osmanlı Arşivi DH. MKT: Dahiliye Mektûbî DH. MKT: Dahiliye Mektûbî DH. İD: Dahiliye İdare DH. İD: Dahiliye İdare MF. MKT: Maarif Mektûbî MF. MKT: Maarif Mektûbî İ.MF: İrade Maarif İ.MF: İrade Maarif

John Garstang and Sakçagözü in the Ottoman Archives

Osmanlı Arşivlerinde John Garstang ve Sakçagözü 113 Fig. 6.1 Sakçagözü gateway in the Ankara Anatolian Civilizations Museum.

Res. 6.1 Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesindeki Sakçagözü kapısı.

© ZEHRA TULUNOĞLU

JOHN GARSTANG’S FOOTSTEPS ACROSS ANATOLIA

ANADOLU’DA JOHN GARSTANG’IN AYAK İZLERI 114 B. NILGÜN ÖZ

CHAPTER 6 BÖLÜM 6

From Sakçagözü to Ankara: Sakçagözü’nden Ankara’ya

The Story of Garstang’s Gateway Garstang Kapısının Hikâyesi

n the Ankara Anatolian Civilizations Museum, at the nkara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde, Geç very centre of the main hall in the Late Hittite Gal- Hitit Galerisinin ana salonunun tam ortasında, Ilery, is an installation that has not changed since the Ayaklaşık yetmiş yıl önce müze ilk açıldığından museum first opened some seventy years ago. The display, bu yana değişmeden duran bir eser vardır. Sfenksli bir sü- including a sphinx column−base, flanked on either side tun kaidesine de sahip olan eserin her iki kanadında as- by sculptured reliefs depicting lions, sphinxes and priests lanlar, sfenksler ve rahiplerin betimlemeleriyle dolu heykel (Fig. 6.1), comprises the lower part of a gateway to a Hit- kabartmalar bulunur (Res. 6.1), bu bir Hitit sarayına geçit tite palace. These remains were excavated over 100 years veren giriş kapısının alt kısmıdır. Bu kalıntılar, Liverpool ago at Sakçagözü in Gaziantep province of Turkey by the Üniversitesinden ünlü İngiliz arkeolog John Garstang ta- renowned British archaeologist John Garstang of the Uni- rafından Gaziantep, Sakçagözü’nde yüz yılı aşkın bir süre versity of Liverpool, and owe their discovery, perhaps less önce yapılan bir kazıda gün yüzüne çıkarılmıştır ve keşifle- to planning, and more to kısmet (fate). rini de bir bakıma planlamadan çok kısmete borçludurlar.

Discovery Keşif Garstang, perhaps best known in Turkey for his seminal Türkiye’de belki de en çok Hititler üzerine yaptığı çığır açı- work on the Hittites and later for being the founding di- cı çalışmalarıyla ve daha sonra da Ankara’daki İngiliz Ensti-

JOHN GARSTANG’S FOOTSTEPS ACROSS ANATOLIA

ANADOLU’DA JOHN GARSTANG’IN AYAK İZLERI 115 Fig. 6.2 The palace gateway after its discovery.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/SG/055)

Res. 6.2 Bulunuşunun hemen ardından saray kapısı.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/SG/055)

rector of the British Institute at Ankara, had intended to tüsünün (bugünkü adıyla Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitü- work at the Hittite capital at Boğazköy−Hattuša which sü) kurucu yöneticisi oluşuyla tanınan Garstang, 1834 yılın- had been discovered by Texier in 1834 (Burney 2004: 46). da Texier tarafından keşfedilen Boğazköy−Hattuša’daki Hi- In 1907, having received his permit to excavate, he set out tit başkenti üzerinde çalışmayı amaçlıyordu (Burney 2004: from England to Constantinople. However, fate, or rath- 46). 1907 yılında, kazı iznini de almış olarak İngiltere’den er convoluted Ottoman politics, intervened and his per- İstanbul’a doğru yola çıktı. Ancak kader, daha doğrusu do- mit was revoked in favour of a German team (see Greaves lambaçlı Osmanlı siyaseti araya girdi ve onun kazı izni bir and Rutland in this volume). He must have been sur- Alman ekibine devredilmek üzere iptal edildi (bkz. Greaves

B. Nilgün Öz

Chapter 6 | Bölüm 6 116 Fig. 6.3 The palace gateway sculptured reliefs and the sphinx column-base.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/SG/067)

Res. 6.3 Saray kapısındaki kabartma heykeller ve sfenksli sütun kaidesi.

SG/067 GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI , (I/SG/067)

prised and very disappointed by this turn of events but ve Rutland’ın bu kitaptaki makalesi). Bu olaylar karşısın- he decided to take the opportunity to explore the Hittite da şaşkınlığa ve derin bir hayal kırıklığına uğramış olmalı, lands of central and south−eastern Turkey and northern ama buna rağmen memleketine geri dönmeden önce, fırsat- Syria, even visiting Boğazköy−Hattuša, before returning tan istifade Hitit topraklarını keşfetmek üzere Türkiye’nin home. This reconnaissance trip resulted in his 1910 book orta ve güneydoğu bölgeleriyle Suriye’nin kuzeyini gezme- The Land of the Hittites (Rutland 2014: 54). ye karar verdi, hatta Boğazköy−Hattuša’yı da ziyaret etti. Bu One year after this ground−breaking journey, Garstang keşif gezisi 1910 yılında yayınlanan The Land of the Hittites applied and received his permit to excavate at Sakçagözü. (Rutland 2014: 54) kitabının ortaya çıkmasıyla sonuçlandı.

From Sakçagözü to Ankara: The Story of Garstang’s Gateway

Sakçagözü’nden Ankara’ya Garstang Kapısının Hikâyesi 117 Fig. 6.4 The palace gateway sculptured reliefs and the sphinx column-base.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/SG/061)

Res. 6.4 Saray kapısındaki kabartma heykeller ve sfenksli sütun kaidesi.

SG/061 GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/SG/061)

Over two seasons of work in 1908 and 1911, the impres- Garstang, bu çığır açıcı yolculuktan bir yıl sonra, sive and well−preserved remains of a palace gateway were Sakçagözü’nde kazı yapmak için bir başvuru yaptı ve izni uncovered (Fig. 6.2−Fig. 6.5). As can been seen in the photo- aldı. 1908 ve 1911 yıllarında iki sezon boyunca yürütülen graphs reproduced here, Garstang’s photographic docu- çalışmalar sonunda, bir sarayın giriş kapısının etkileyici ve mentation of these excavations was ahead of its time. He iyi korunmuş kalıntıları ortaya çıkarıldı (Res. 6.2−Res. 6.5). took “before”, “during” and “after” photographs, mak- Buradaki fotoğraflardan da anlaşılacağı üzere, Garstang’ın ing it possible, for example, to follow the thrilling progress bu kazılardaki fotoğrafik belgeleme çalışmaları zamanı- of the discovery. Garstang also had paper impressions, or nın ötesindeydi. Fotoğrafları “öncesi”, “çalışma süreci” ve

B. Nilgün Öz

Chapter 6 | Bölüm 6 118 “squeezes” made of the stones (Rutland 2014: 134). These “sonrası” tarzında çekiyordu; bu da süreçleri, örneğin, keş- squeezes then travelled across Turkey to Constantinople. fin heyecan verici gelişimini takip etmeyi mümkün kılmış- Although Garstang’s squeezes of the Yazılıkaya reliefs were tır. Garstang aynı zamanda “stampaj” tekniğiyle taşların used to make moulds in the Gipsformerei in Berlin, where kâğıt hamurundan kalıplarını çıkarıyordu (Rutland 2014: they are still in use today, the Sakçagözü squeezes were evi- 134). Bu kalıplar daha sonra Türkiye’nin diğer ucuna, dently made into a unique set of casts by Garstang’s techni- İstanbul’a gönderildiler. Garstang’ın Yazılıkaya’da hazır- cian Horst Schliephack (see articles by Miller and Freeman ladığı kalıplar daha sonra döküm yapılmak üzere, bugün in this volume). Making casts of significant sculptures and hâlâ kullanılmakta oldukları, Berlin’deki Gipsformerei’a reliefs for display in museums was widely practiced at the gönderilmiş olsa da, anlaşılan, Sakçagözü’nden alınan ka- time. Many cultural and educational institutions in Britain lıplar Garstang’ın teknisyeni Horst Schliephack tarafından had cast galleries, including the Victoria & Albert Museum bir dizi benzersiz döküm olarak hazırlanmıştı (bkz. Miller and the universities of Oxford and Cambridge. The casts of ve Freeman’ın bu kitaptaki makalesi). O dönemde, mü- the Sakçagözü remains were destined for Liverpool, where zelerde sergilenmek üzere önemli heykel ve kabartmala- they arrived before 1913, and later went on permanent pub- rın benzer döküm modellerini yapmak yaygın bir uygula- lic display in a dedicated Hittite Gallery in Liverpool Mu- maydı. Victoria & Albert Müzesi ve Oxford ve Cambridge seum in 1931. Sadly, the casts were destroyed, along with üniversiteleri de dahil olmak üzere, İngiltere’de birçok kül- some of Garstang’s other archaeological collections, during tür ve eğitim kurumunun döküm modeller sergiledikleri an air raid in the Blitz of May 1941. galerileri vardı. Sakçagözü’ndeki kalıntılardan hazırlanan dökümler Liverpool’a gönderildi, oraya 1913 yılı öncesinde vardılar. Daha sonra, 1931 yılında Liverpool Müzesindeki Relocation to Ankara Hitit Galerisinde sürekli bir sergiyle halka sunuldular. Ne It was not until after the creation of the Turkish Re- yazık ki, bu döküm modeller, Garstang’ın diğer bazı arke- public, and its interest in the Hittites as part of the na- olojik koleksiyonlarıyla birlikte, Mayıs 1941’deki büyük Al- tion−building process (see Greaves in this volume), that man hava bombardımanı sırasında imha olmuştur. the Sakçagözü discoveries received attention again. The Hittites were not a major concern for the Constantin- ople Imperial Museum in the Ottoman times as the Kaide Ankara’da main focus at this time was centred on the Hellenistic Sakçagözü keşiflerinin yeniden ilgi görmeye başlaması, period (Shaw 2008: 132). However, in the new capital Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu sonrası ulus inşa sü- of Ankara plans were well under way by the 1930s for a recinin bir parçası olarak Hititlerle ilgilenilmeye başlan- Hittite Museum in the citadel area (now the Anatolian masına kadar bekleyecektir (bkz. Greaves’in bu kitaptaki Civilizations Museum).1 It was effectively a “national makalesi). Osmanlı döneminde İstanbul’daki Müze−i Hü- museum” consisting of artefacts brought from around mayun açısından Hititler o kadar önemli değildi, çünkü o Turkey (Vandeput 2008: 1–2). Creating it involved the zamanlar esas ilgi odağını Helenistik dönem oluşturuyor- restoration of two buildings, the Mahmut Paşa Bedes- du (Shaw 2008: 132). Öte yandan 1930’larda, yeni başkent

From Sakçagözü to Ankara: The Story of Garstang’s Gateway

Sakçagözü’nden Ankara’ya Garstang Kapısının Hikâyesi 119 Fig. 6.5 Plan and section drawings of the palace gateway.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF

LIVERPOOL, (I/SG/262)

Res. 6.5 Saray kapısı planı ve kesit çizimleri.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/SG/262)

teni and the Kurşunlu Han, with a large courtyard in Ankara’da, kale bölgesinde bir Hitit Müzesi (şimdiki adıy- front (Shaw 2007: 267). The items to be displayed were la Anadolu Medeniyetleri Müzesi)1 kurulması için yapı- brought to the museum during its planning and con- lan planlar hızla ilerlemekteydi. Bu, Türkiye’nin dört bir struction phase. Hans Güterbock, a German archaeolo- yanından getirilen eserlerle oluşturulan bilfiil bir “milli gist, was in charge of the displays of the sculptures and müze” olacaktı (Vandeput 2008: 1–2). Önünde büyük bir reliefs and wrote the museum’s first guide, published in avlu olan iki bina—Mahmut Paşa Bedesteni ve Kurşunlu 1946 (Mellink 2000: 787). Han—restore edilerek müze haline getirildi (Shaw 2007: Architectural monuments came from sites such as 267). Sergilenecek eserler, planlama ve inşaat aşamasın- Alaca Höyük and Kargamiš, and of course Sakçagözü. In- da müzeye getirilmişti. Alman arkeolog Hans Güterbock, terestingly, Garstang, on completing his excavations in heykel ve kabartmaların sergilenmesinden sorumluydu, 1911, had backfilled the site—an early act of archaeologi- kendisi ayrıca 1946 yılında yayımlanan ilk müze rehberini cal conservation—and in 1939, when the Turkish authori- yazmıştır (Mellink 2000: 787).

B. Nilgün Öz

Chapter 6 | Bölüm 6 120 Fig. 6.6 Mr. and Mrs. Garstang, with the Minister of Culture Res. 6.6 Bay ve Bayan Garstang, Türk Kültür Bakanı Hamit Zübeyr Hamit Zübeyr Koşar, visiting the Sakçagözü gateway display Koşar ile birlikte Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde in the Ankara Anatolian Civilizations Museum (1940s). The sergilenen Sakçagözü kapısını ziyaret ederken (1940’lar). column-base can be seen in the centre and the sculptured Ortada sütun kaidesi, arka planda heykel kabartmalar görülüyor reliefs at the back (Güterbock 1956: 54). (Güterbock 1956: 54).

From Sakçagözü to Ankara: The Story of Garstang’s Gateway

Sakçagözü’nden Ankara’ya Garstang Kapısının Hikâyesi 121 ties came to remove the remains to Ankara, they first had Mimari anıtlar Alaca Höyük ve Kargamiš gibi yerle- to re−excavate them (du Plat Taylor et al. 1950: 53–54). 2 şimlerden ve elbette Sakçagözü’nden geldi. İlginçtir Gars- After its arrival, Güterbock set about re−creating the gate- tang, 1911 yılında yaptığı kazıyı tamamladığında, alanı way, which he was able to show to Garstang and his wife tekrar toprakla doldurmuştu; bu, arkeolojinin erken dö- during a visit they made while the museum was still un- nemlerinde yaygın olan eserleri korumaya yönelik bir uy- der construction (Fig. 6.6). It was an occasion that Güter- gulamadır. Böylece Türk yetkililer 1939 yılında kalıntıla- bock would fondly remember later on with these words: rı Ankara’ya taşımak üzere Sakçagözü’ne geldiklerinde, ilk “It was a great pleasure for me to set this monument up, önce yeniden kazı yapmak durumunda kaldılar (du Plat and a still greater to be able to show it to the successful Taylor vd. 1950: 53–54).2 Güterbock, eser müzeye getiril- excavator” (Güterbock 1956: 56). dikten sonra, kapıyı yeniden kurmak için çalışmaya baş- ladı; ayrıca müze halen yapım aşamasındayken yaptıkları bir ziyaret sırasında Garstang ve eşine çalışmalarını gös- Conservation and Restoration terme fırsatı da bulmuştur (Res. 6.6). Bu, Güterbock’un Garstang’s photographs provide valuable clues as to the sonraları memnuniyetle hatırlayıp şu sözlerle dile getirdi- condition of the architectural remains when they were ği bir olaydır: “Bu anıtı ayağa kaldırmak benim için bü- found, and therefore what conservation and restoration yük bir zevkti, tabii bunu kazıyı yapan başarılı kişiye gös- work was done after their arrival at the museum. It is pos- terebilmek daha da büyük bir zevk olmuştu” (Güterbock sible, for example, to establish from Fig. 6.4 and Fig. 6.6, 1956: 56). that the sphinx column−base was in the same condition when originally displayed in the museum as it had been in when Garstang first found it. However, one of the Koruma ve Restorasyon sculptured reliefs, the sphinx in the middle (between the Garstang’ın fotoğrafları mimari kalıntıların bulundukla- Lion stele and the Priest King) appears to have broken rındaki durumlarına ilişkin değerli ipuçları sağlar, böylelik- sometime after Garstang photographed it, as the cracks le müzeye gelişlerinden sonra ne tür koruma ve restorasyon seen in the 1940s and in the 1900s do not match. The çalışmaları yapıldığını anlamamıza da yardımcı olur. Örne- condition of the mirrored sculptured reliefs also indicates ğin, Res. 6.4 ve Res. 6.6 sayesinde, sfenksli sütun kaidesinin, that they were damaged either during, or subsequent to, müzede ilk sergilendiğinde, Garstang’ın onu bulduğunda- their re−excavation. kiyle aynı durumda olduğunu görmek mümkündür. Ancak, The sculptured reliefs on either side of the column− oyma kabartmalardan biri, (Aslan steliyle Rahip Kral arasın- base were restored some time before 1968, which in- da yer alan) ortadaki sfenks, Garstang onu fotoğrafladıktan volved minor conservation interventions such as filling sonra, bir zaman kırılmış gibi görünüyor, çünkü 1940’larda of cracks (Fig. 6.7, Fig. 6.8). A more complicated restora- ve 1900’lerde görülen çatlaklar birbiriyle örtüşmemektedir. tion project involved the sphinx column−base, which Birbirinin aynadaki aksi gibi duran oyma kabartmaların du- had not been previously subjected to any interventions, rumları da ya tekrar yapılan kazı esnasında ya da sonrasında was conducted in 2004–5. The sculptor Şerif Akşit was hasar görmüş olduklarını ortaya koymaktadır.

B. Nilgün Öz

Chapter 6 | Bölüm 6 122 Fig. 6.7 A recent image of the sculptured friezes.

Res. 6.7 Günümüzde kabartma frizler.

© ZEHRA TULUNOĞLU

Fig. 6.8 A recent image of the sculptured friezes.

Res. 6.8 Günümüzde kabartma frizler.

© ZEHRA TULUNOĞLU

From Sakçagözü to Ankara: The Story of Garstang’s Gateway

Sakçagözü’nden Ankara’ya Garstang Kapısının Hikâyesi 123 Fig. 6.9 A recent image of the sphinx column-base. Fig. 6.10 A recent image of the sphinx column-base.

Res. 6.9 Günümüzde sfenksli sütun kaidesi. Res. 6.10 Günümüzde sfenksli sütun kaidesi.

© ZEHRA TULUNOĞLU © ZEHRA TULUNOĞLU

commissioned by the museum to carry out restoration Sütun kaidesinin iki tarafında bulunan heykel kabart- work by replicating the missing left sphinx and filling maları 1968’den önce bir vakit restore edilmiş ve bu çalışma- other missing areas. A cast was prepared using polyes- lar çatlakların doldurulması gibi küçük koruma müdahale- ter and local stone dust which was then carved to mir- leri içermiştir (Res. 6.7, Res. 6.8). 2004–5 yıllarında, daha önce ror the image of the original sphinx. The missing wings herhangi bir müdahale yapılmamış olan sfenksli sütun kai- of both sphinxes were also completed with the same ma- desi üzerinde daha karmaşık bir restorasyon da yapılmıştır. terial. The upward−facing finger decorations bordering Eksik sol sfenksi kopyalamak ve diğer eksik alanları doldur- the drum of the column were copied using clay.3 The mak üzere restorasyon çalışmaları yürütmek amacıyla müze current state of the column−base reflects these latest in- tarafından heykeltıraş Şerif Akşit görevlendirilmiştir. Polyes- terventions (Fig. 6.9, Fig. 6.10).4 ter ve bölgeye has yerel taşların tozu kullanılarak bir döküm Today, the former Conservation Laboratory of the model yapılmış ve bu orijinal sfenksin görüntüsünü akset- Ankara Anatolian Civilizations Museum, now the An- tirmek üzere oyulmuştur. Her iki sfenksin eksik olan kanat- kara Restoration and Conservation Laboratory Regional ları da aynı malzemeyle tamamlanmıştır. Sütun gövdesinin Directorate continues to look after this rich collection.5 kenarlarındaki yukarı bakan parmak şeklindeki süsler de kil From its humble beginnings in a workshop in the muse- kullanılarak kopyalanmıştır.3 Sütun kaidesinin mevcut duru- um compound, set up in 1968 to prepare the wall paint- mu bu son müdahaleleri yansıtmaktadır (Res. 6.9, Res. 6.10).4

B. Nilgün Öz

Chapter 6 | Bölüm 6 124 ings discovered at Çatalhöyük for display (Özen undated: Bu zengin koleksiyona günümüzde, Ankara Anadolu 1), it periodically monitors the displayed items to assess Medeniyetleri Müzesi bünyesindeki eski adıyla Koruma their conditions and to perform conservation interven- Laboratuvarı, şimdiki adıyla Ankara Restorasyon ve Kon- tions as and when required. servasyon Laboratuvarı Bölge Müdürlüğü sahip çıkmaya Like most museums in Turkey, the Anatolian Civ- devam etmektedir.5 1968 yılında Çatalhöyük’te keşfedilen ilizations Museum has seen considerable investment duvar resimlerini sergilenecek hale getirmek amacıyla ku- in recent years. Re−opened in May 2014, it now has a rulan bu kurum, müze yerleşkesi içinde yer alan bir atöl- new internal layout and modernized displays, with the yeden müteşekkil mütevazı başlangıcından itibaren (Özen Sakçagözü palace gateway still centre−stage among other tarihsiz: 1), periyodik olarak sergilenen eserlerin durumla- significant archaeological remains. Garstang would have rını değerlendirmek ve gerekli olduğunda koruma müda- been justly proud. haleleri gerçekleştirmek için çalışmaktadır. Türkiye’deki birçok müze gibi, Anadolu Medeniyetleri Müzesine de son yıllarda önemli yatırımlar yapılmıştır. Ma- Acknowledgements yıs 2014 tarihinde yeniden açılan müzenin şimdi yeni bir iç I would like to thank Cengiz Özduygulu from the An- düzeni ve yenilenmiş sergileme düzenekleri bulunmaktadır, kara Restoration and Conservation Laboratory Regional fakat diğer önemli arkeolojik kalıntılar arasında Sakçagözü Directorate and Şerif Akşit for providing information on saray giriş kapısı hâlâ o ilk merkezi konumdadır. Eminim the conservation and restoration of the Sakçagözü gate- Garstang bu durumdan haklı bir gurur duyardı. way. To Zehra Tulunoğlu, I would like to give thanks for providing recent images of the gateway display. Teşekkürler Sakçagözü giriş kapısının korunması ve restorasyonu hak- kında verdikleri bilgiler için Ankara Restorasyon ve Kon- servasyon Laboratuvarı Bölge Müdürlüğünden Cengiz Özduygulu’ya ve Şerif Akşit’e teşekkür ederim. Zehra Tulunoğlu’na da giriş kapısı teşhirinin en son halinin gö- rüntülerini sağladığı için teşekkür ederim.

From Sakçagözü to Ankara: The Story of Garstang’s Gateway

Sakçagözü’nden Ankara’ya Garstang Kapısının Hikâyesi 125

ALAN M. GREAVES

CHAPTER 7 BÖLÜM 7

John Garstang and the Foundation of John Garstang ve Ankara İngiliz the British Institute at Ankara1 Arkeoloji Enstitüsünün Kuruluşu1

n his lecture to mark the 25th anniversary of the foun- nkara İngiliz Arkeoloji Enstitüsünün (BIAA) ku- dation of the British Institute at Ankara (BIAA), ruluşunun yirmi beşinci yıl dönümü münase- ISeton Lloyd said: “The foundation of our institute Abetiyle yaptığı konuşmasında, Seton Lloyd şöy- was almost entirely due to the initiative of one man: the le diyordu: “Enstitümüzün kuruluşu neredeyse tamamen late Professor John Garstang” (Lloyd 1974: 197). In this bir kişinin girişimleri sonucunda gerçekleşmiştir: Bu kişi article, I would like briefly to examine the background rahmetli Profesör John Garstang’dır” (Lloyd 1974: 197). and context within which Garstang established the BIAA Bu makalede, Garstang’ın Türkiye’deki İngiliz arkeolojisi and that is just a part of his lasting legacy to British ar- konusunda oluşturduğu kalıcı mirasın sadece bir parçası chaeology in Turkey. olan BIAA’yı kurmasının arka planını ve bağlamını kısaca John Garstang was a charismatic figure in the early ele almak istiyorum. history and development of archaeology in Britain. In ad- John Garstang İngiltere’de arkeolojinin ilk yıllarında dition to his excavations, publications and contributions ve gelişiminde rol oynamış karizmatik bir kişiliktir. Yürüt- to methodology, Garstang was to leave his mark on Brit- tüğü kazılar, yaptığı yayınlar ve metodolojiye katkılarının ish archaeology through his involvement in the founda- yanında, Garstang kuruluşunda rol aldığı üç kalıcı kurum tion of three enduring institutions: the Liverpool Insti- olan Liverpool Arkeoloji Enstitüsü, Kudüs İngiliz Arkeo- tute of Archaeology, the British School of Archaeology in loji Okulu ve İngiliz Enstitüsü üzerinden İngiliz arkeolo- Jerusalem and the British Institute at Ankara. jisine damgasını vurmuştur.

JOHN GARSTANG’S FOOTSTEPS ACROSS ANATOLIA

ANADOLU’DA JOHN GARSTANG’IN AYAK İZLERI 127 Fig. 7.1. Garstang sitting in a deep trench at Sakçagözü. Note how the different layers of the prehistoric settlement mound can be seen as different shades of soil in the vertical edges of the trench.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL,

(I/SG/192)

Res. 7.1 Garstang, Sakçagözü’nde derin bir açmada otururken. Açmanın dikey duvarlarındaki toprağın ton değişimlerinden farklı tarihöncesi yerleşim katmanları görülebiliyor.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/SG/192)

Garstang first arrived in Liverpool in 1902 and was Garstang Liverpool’a ilk 1902 yılında gelmiştir ve awarded an Honorary Readership in Egyptian Archaeol- daha sadece yirmi altı yaşında Mısır Arkeolojisi fahri do- ogy when he was just twenty six years old. He used this çenti ilan edilmiştir. Bu pozisyonundan faydalanarak Li- position to raise funds for the establishment of the Liv- verpool Arkeoloji Enstitüsünün kurulması için gereken erpool Institute of Archaeology, of which he was to re- mali kaynakları toplamış ve enstitünün 1904 yılında ku-

Alan M. Greaves

Chapter 7 | Bölüm 7 128 main Honorary Secretary for forty years from its foun- ruluşu sonrasında da kırk yıl boyunca fahri sekreter ola- dation in 1904. The first edition of the Annals of Ar- rak görev yapmıştır. Annals of Archaeology and Anthropo- chaeology and Anthropology, Liverpool was published logy, Liverpool akademik yayınının ilk sayısı 1908 yılın- in 1908, opening with Garstang’s own article “Notes da yayımlanmıştır ve sayfalarında yer alan ilk makale de on a Journey through Asia Minor” (1908a). According Garstang’ın “Notes on a Journey through Asia Minor” to Sir Leonard Woolley (1956), this journal was one of (1908a) adlı yazısıdır. Sir Leonard Woolley’e (1956) göre, Garstang’s two great achievements, the other being the bu dergi Garstang’ın iki büyük başarısından biridir, diğeri foundation of the BIAA. de BIAA’nın kuruluşudur. Garstang had three periods of engagement with the Garstang’ın Türkiye arkeolojisi çalıştığı üç dönem archaeology of Turkey. The first was before the World vardır. Bunlardan birincisi Birinci Dünya Savaşı önce- War I, when he made a tour of Phrygian sites in west- sinde Batı Anadolu’da Frig yerleşim alanlarını gezdi- ern Anatolia (1904), conducted his Anatolia survey from ği (1904), diğeri Ankara’dan Halep’e uzanan Anadolu yü- Ankara to Aleppo (1907) and oversaw two seasons of ex- zey araştırmalarını yaptığı dönemdir (1907), sonuncu- cavations at Sakçagözü (1908, 1911) (Fig. 7.1). The second su da Sakçagözü’nde iki sezon yaptığı kazılardır (1908, was when he conducted a brief survey of Cilicia, followed 1911) (Res. 7.1). Anadolu yüzey araştırmaları kapsamında by excavations at Yümüktepe in Mersin, which were in- Kilikya’da da kısa bir yüzey araştırması yapmıştı. Garstang, terrupted by the outbreak of World War II (1936–8). Fi- buradaki bulgularının ardından Mersin, Yümüktepe’de nally, Garstang returned to Mersin to complete his work de kazılar yapmış (1936–8), fakat bunlar İkinci Dün- on Yümüktepe and founded the British Institute at Anka- ya Savaşı’nın patlak vermesiyle kesintiye uğramıştır. Son ra. Although he may be best known to many for his work olarak Garstang, Yümüktepe’deki çalışmalarını tamamla- in Egypt or the Near East, when one reads his 1950 bi- mak üzere Mersin’e dönmüş ve Ankara İngiliz Enstitüsü- ographical essay “In Pursuit of Knowledge,” it becomes nü kurmuştur. Birçok kişi tarafından en çok Mısır’da ya clear that it was in Turkey that he had always been the da Yakındoğu’da yaptığı çalışmalarla tanınmasına rağmen, happiest (Garstang 1950). 1950 yılında yayımlanan “In Pursuit of Knowledge” adlı It must not be forgotten that in order to secure his per- biyografik metnini okuduğumuzda, onun en mutlu oldu- mits for Boğazköy−Hattuša (which were subsequently re- ğu yerin Türkiye olduğu açıkça görülür (Garstang 1950). voked), Sakçagözü and Mersin, Garstang must have dem- Garstang’ın, (iptal edilen) Boğazköy−Hattuša, Sakça- onstrated great tenacity and diplomacy. In his surviving gözü ve Mersin için kazı izinleri başvurularında büyük bir letters to the relevant Ottoman and Turkish authorities azim ve diplomasi mahareti sergilediği de unutulmamalı- his tone is respectful, while in the field, he demonstrated dır. Günümüze kadar ulaşan, ilgili Osmanlı ve Türk ma- awareness of Turkish customs and language2 and evidently kamlarıyla yürüttüğü yazışmalarda kullandığı dil saygılıdır, treated the government officials he encountered with great Türk adetleri ve diline2 karşı duyarlıdır ve bilindiği kada- respect (Fig. 7.2, Fig. 7.3). This is despite the fact that at the rıyla, karşılaştığı hükümet yetkililerine davranışları büyük same time he could easily acquire permits for, and even ar- bir saygı içerir (Res. 7.2, Res. 7.3). İngiliz kontrolündeki böl- tefacts from, excavations in the British−controlled territo- geler olan Mısır ve Sudan’da kazı yapmak ve hatta eserle-

John Garstang and the Foundation of the British Institute at Ankara

John Garstang ve Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsünün Kuruluşu 129 Fig. 7.2 Image showing an excavated mound near Sakçagözü, Res. 7.2 Sakçagözü yakınlarında kazılan, taşların üstünde bir with man standing atop group of stones. Stacks of broken pottery adamın durduğu höyük. Arka planda kırık çömlek parça yığınları can be seen in the background. The man is too smartly dressed to görülüyor. Adamın üzerindeki şık kıyafet, kazı işçisinden ziyade be a workman and is probably an Ottoman government official. bir Osmanlı yetkilisi olduğunu düşündürüyor.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/SG/237) GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/SG/237)

ries of Egypt and Sudan (see Freeman, this volume). This ri ülke dışına çıkarmak için kolayca izin alabilecek olması- deep awareness of Turkish bureaucracy and culture as well na rağmen Garstang’ın Türk yetkililerle böyle bir diploma- as the diplomatic skills he must have acquired through si yürütmesi dikkate değerdir (bkz. Freeman’ın bu kitapta- working in Turkey and in Palestine were no doubt essential ki makalesi). Türk bürokrasisi ve kültürüne yönelik bu de- to him when he came to establish the BIAA. rin farkındalığı, bunun yanı sıra Türkiye ve Filistin’de çalış-

Alan M. Greaves

Chapter 7 | Bölüm 7 130 Fig. 7.3 Opening ceremony at Mersin with Ali Rıza Yalgın (right) and Garstang in glasses (left).

COURTESY OF UCL PETRIE MUSEUM ARCHIVES, UNIVERSITY COLLEGE LONDON

Res. 7.3 Garstang (solda, gözlüklü), Ali Rıza Yalgın (sağda) ile Mersin’de bir açılışta.

UCL PETRIE MÜZESI ARŞIVLERI, UNIVERSITY COLLEGE LONDON IZNIYLE

Following World War II Garstang returned to Mersin tığı sırada edinmiş olacağı diplomatik becerileri, şüphesiz to complete his work on the site − which was published BIAA’yı kurarken de son derece elzem olmuştur. in the volume Prehistoric Mersin (1953) − and it was at İkinci Dünya Savaşı sonrasında Garstang kazı alanında Mersin that Garstang’s plans to establish the BIAA were yaptığı—daha sonra Prehistoric Mersin (1953) adlı kitapta first revealed to his nephew, Oliver Gurney (Gurney 1998: yayınlanan—çalışmaları tamamlamak üzere Mersin’e dö- 1). Although he was undoubtedly an able scholar and was ner ve BIAA’yı kurma planlarını yeğeni Oliver Gurney ile to publish many important academic works in his long ilk olarak burada paylaşır (Gurney 1998: 1). Şüphesiz yete- and productive career, Garstang’s true abilities lay in his nekli bir bilim insanı olmasına ve uzun ve verimli kariye- skills as a field archaeologist and as a “resource investiga- ri boyunca pek çok önemli akademik çalışma yayımlama- tor.” That is to say, he had the ability to locate and bring sına rağmen Garstang’ın gerçek yetenekleri, saha arkeolo- together people, resources and opportunities. During the ğu ve “kaynak bulma” konusundaki hünerlerinde yatmak- establishment of the BIAA, which was brought about by tadır. Başka bir deyişle o, insanları, kaynakları ve fırsatları his “strenuous efforts” (Woolley 1956), Garstang was able bulup bir araya getirme yeteneğine sahipti. “Yorucu uğraş- to call upon various networks that he had established pre- ları” (Woolley 1956) sayesinde gerçekleşen BIAA’nın kuru-

John Garstang and the Foundation of the British Institute at Ankara

John Garstang ve Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsünün Kuruluşu 131 Fig. 7.4 Image of a hand drawn map showing the location of various Hittite related sites in the near east, including Sakçagözü (image dated c.1908).

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY,

UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/SG/277)

Res. 7.4 Aralarında Sakçagözü’nün de bulunduğu çeşitli Hitit yerleşimlerini gösteren elle çizilmiş harita (çizim tarihi 1908 civarı).

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/SG/277)

viously in Turkey and beyond. At this stage in his career, luşu sırasında Garstang, Türkiye’de ve diğer yerlerde daha his diplomatic contacts and credentials were considerable. önceden kurmuş olduğu çeşitli bağlantılardan faydalanmış- Garstang’s book Land of the Hittites (1910) had sig- tır. Kariyerinin bu aşamasında, diplomatik bağlantıları ve nificantly contributed to the negotiations of the found- güvenilirliği önemli bir mertebeye varmıştı. ers of the republic in the Treaty of Lausanne and was used Garstang’ın Land of the Hittites (1910) adlı kitabı cum- to successfully bid for legitimate Turkish reclamation of huriyet kurucularının Lozan Antlaşması’nda yürüttükleri Ottoman territory. The Turkish History Thesis (Türk Tar- müzakerelere katkıda bulunmuş ve Osmanlı topraklarının ihinin Ana Hatları) was largely based upon Wright and meşru olarak Türkiye’ye iade edilmesi girişimini destekle- Sayce’s (1886; Sayce 1903) publications and Garstang’s miştir. Türk Tarihinin Ana Hatları başlıklı çalışma da ağır- own maps of the Hittite Empire (1910, 1929) (Fig. 7.4). lıklı olarak Wright ve Sayce’ın (1886; Sayce 1903) yayınla- Together they provided the new regime with a pre−ex- rına ve Garstang’ın Hitit İmparatorluğu haritalarına daya- isting historical identity for the region that they wished nır (1910, 1929) (Res. 7.4). Bu iki çalışma bir araya geldiğin- to claim. As Atatürk stated, knowing one’s history was as de, yeni rejime üzerinde hak iddia ettiği bölgede önceden important as making it. Garstang republished his original var olan bir tarihsel kimlik sağlamıştı. Atatürk’ün belirtti- 1910 book in a new format as The Hittite Empire (1929), ği gibi, tarih yazmak tarih yapmak kadar önemliydi. Gars- with extensive new research and maps that marked the tang 1910 yılında yayımlanan kitabını yeni bir formatta territories of the Hittite empire in line with the Kemalist The Hittite Empire (1929) başlığıyla tekrar yayınladı ve bu- arguments that had been put forward at the drawing up rada, kapsamlı yeni araştırmalara ve 1923 yılındaki Lozan of the Lausanne Treaty in 1923. The political significance Antlaşması’nın şekil aldığı sırada ileri sürülen Kemalist ar-

Alan M. Greaves

Chapter 7 | Bölüm 7 132 Fig. 7.5 A newspaper cutting about the Anglo-Turkish Relief Fund that Garstang established to help the victims of the 1939 Erzincan earthquake.

THE TIMES ONLINE ARCHIVE – THE ANGLO-TURKISH RELIEF FUND, WEDNESDAY FEBRUARY 7TH

1940

Res. 7.5 Garstang’ın 1939 Erzincan depremzedelerine yardım amacıyla kurduğu İngiliz-Türk Yardım Fonu’yla ilgili bir gazete kupürü.

THE TIMES ONLINE ARCHIVE – THE ANGLO-TURKISH RELIEF FUND, 7 ŞUBAT 1940, ÇARŞAMBA

of his work and the esteem with which he was held in by gümanlar doğrultusunda Hitit İmparatorluğu’nun top- the new Turkish political regime did not escape Garstang raklarını işlediği haritalara yer verdi. Çalışmalarının siya- but he was dedicated to his academic research. Never- si önemi ve yeni Türk siyasi rejiminin ona gösterdiği saygı theless, his esteem in Turkish political circles must have Garstang’ın gözünden kaçmamış olsa da o kendini akade- helped with his request for a permit to excavate at Mersin mik araştırmalarına adamıştı. Bununla birlikte, Türk siyasi and the foundation of the BIAA. çevrelerinde gördüğü saygı Mersin kazısı izni başvurusun- It was whilst working on excavations in Turkey at da ve BIAA’nın kuruluşunda da faydalı olmuş olmalıdır. Mersin in 1939 that Garstang first heard that there had Garstang 1939 yılında Mersin’deki kazılarda çalışırken been a devastating earthquake in the city of Erzincan in Türkiye’nin doğusundaki Erzincan şehrinde korkunç bir the east of Turkey. He immediately set about organising deprem olduğu haberini aldı. Hiç vakit kaybetmeden afet a British society to provide relief aid to the victims of the mağdurlarına yardım toplamak için İngilizleri örgütleme- disaster. To do so, he enlisted the support of his wealthy ye girişti. Bunu gerçekleştirebilmek için İngiltere’deki zen- friends and sponsors in Britain, as well as the government gin arkadaşlarıyla destekçilerinin ve Türkiye’de geliştirdiği contacts he had developed in Turkey. Donors to the fund devlet bağlantılarının desteğini sağladı. Bu fona bağış ya-

John Garstang and the Foundation of the British Institute at Ankara

John Garstang ve Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsünün Kuruluşu 133 Fig. 7.6 Excavations at Mersin. Res. 7.6 Mersin Kazıları.

COURTESY OF UCL PETRIE MUSEUM ARCHIVES, UNIVERSITY COLLEGE LONDON UCL PETRIE MÜZESI ARŞIVLERI, UNIVERSITY COLLEGE LONDON IZNIYLE

included the Liverpool−based Cunard shipping compa- panlar arasında Liverpool merkezli Cunard deniz nakliye- ny and the archaeologist Sir Max Mallowan, who was the si şirketi ve Agatha Christie’nin eşi arkeolog Sir Max Mal- husband of Agatha Christie (Fig. 7.5). Even after the out- lowan da vardı (Res. 7.5). Garstang, Avrupa’da İkinci Dün- break of World War II in Europe, Garstang continued to ya Savaşı’nın patlak vermesinden sonra bile Erzincan hal- work with the Turkish government to offer humanitarian kına insani yardım sunmak için Türk hükümetiyle çalış- aid to the people of Erzincan. For these efforts, Garstang maya devam etti. Daha sonra 1949 yılında, İngiliz hükü- was eventually recognised by the British government in metinin CBE nişanına layık görüldü. 1949 with the award of the CBE (Commander of the Or- Garstang yeni kurulmakta olan BIAA’ya destek olmak der of the British Empire). üzere önemli bir akademik ağı seferber etmeyi başarmış- Garstang was able to call upon a considerable aca- tı. Garstang’ın Mersin’deki kazıları genç akademisyenle- demic network to assist the nascent BIAA. Garstang’s re kendilerini kanıtlama fırsatı vermiş, jeolog William Bri-

Alan M. Greaves

Chapter 7 | Bölüm 7 134 excavations at Mersin had been a proving ground for a ce (1921–2008), Denizli, Beycesultan’ı kazan arkeolog Seton number of young academics who then went on to make a Lloyd (1902–1996) ve arkeoloji alanında zamanının önde name for themselves in archaeology including the geolo- gelen düşünürlerinden V. Gordon Childe (1892–1957) da gist William Brice (1921–2008), the archaeologists Seton dahil olmak üzere birçok kişi daha sonra tanınmış isimler Lloyd (1902–6), the excavator of Beycesultan in Denizli, haline gelmişti (Res. 7.6). Seton Lloyd’un BIAA’nın kuruluşu and V. Gordon Childe (1892–1957), who was one of the ve ilk yıllarını anlattığı yazıları, o dönemde İngiliz ve Türk leading archaeological thinkers of his time (Fig. 7.6). Seton arkeolojisine emek veren Sir Leonard Woolley, Winifred Lloyd’s description of the establishment and first years Lamb, Michael ve Mary Gough ve Ekrem Akurgal gibi ne- of the BIAA reads like a Who’s Who of British and Turk- redeyse her önemli ismin geçtiği bir Who’s Who derlemesine ish archaeology and includes such names as Sir Leonard benzer (Lloyd 1974: 197–98). Mevcut İngiliz arkeologlar ağı Woolley, Winifred Lamb, Michael and Mary Gough and Garstang’ın Mersin’de yürüttüğü, Seton Lloyd, V. Gordon Ekrem Akurgal (Lloyd 1974: 197−98). The existing net- Childe ve William Brice’ın da dahil olduğu kazılar gibi ça- work of British archaeologists would have been reinforced lışmalara katılımları sayesinde daha da güçlenmiştir. by their joint participation in excavations such as that led BIAA’yı kurma işine, “kişisel cazibesi kadar coşku- by Garstang at Mersin which included Seton Lloyd, V. su ve enerjisi de olan” (Woolley 1956) bir adamın önayak Gordon Childe and William Brice. olmayı seçmesi, bunu yaparken de sadece siyasi bağlantı- It is perhaps understandable that a man “whose per- larını değil, aynı zamanda arkadaşları ve meslektaşların- sonal charm was equalled only by his enthusiasm and en- dan oluşan kişisel bağlantılarını da seferber etmesi ve hep- ergy” (Woolley 1956) should choose to direct his energies sinin de ona büyük saygı duyarak onun inisiyatifi ve li- into founding the BIAA, and should do so by means not derliği altında topluca girişilen bir eylemin ayrılmaz par- only of his political contacts but also through his personal çaları gibi hissetmeleri pek de şaşırtıcı değildir. Garstang, network of friends and colleagues, all of whom appear to BIAA’nın erken yıllarını sadece onu kurmayı başarışı ile have held him in very high regard and allowed themselves değil, aynı zamanda güçlü bir şekilde Klasik öncesi (özel- to be galvanised into collective action by his initiative and likle de Hitit) arkeolojisine odaklanması, disiplinler arası leadership. Garstang can be seen to have influenced the karakteri ve Ankara’da konumlanması gibi diğer üç önem- early life of the BIAA not only in how he brought it into li yönden de etkilemiştir. being, but also in three other important aspects: its strong Garstang’ın arkeolojik deneyim ve ilgileri kuşkusuz focus on pre−Classical archaeology (especially the Hit- eklektiktir, ancak asli kişisel ilgi alanı her zaman Anadolu tites); its interdisciplinary character; and in its physical protohistoryası, özellikle de Hititler olmuştur. Garstang, location in Ankara. daha sonra The Hittite Empire (1929) adı altında yeniden Although his archaeological experience and interests yayınlayacağı The Land of the Hittites (1910) kitabıyla, Hi- were undoubtedly eclectic, Garstang’s personal area of in- tit arkeolojisi konusunda önemli bir yayın yapan ilk aka- terest had always lain in the proto−history of Anatolia, es- demisyendir ve Anadolu arkeolojisi konusundaki başarı- pecially the Hittites. He was the first academic to pub- ları 1931 yılında Liverpool Müzesindeki Hitit Galerisinde lish a major book on the subject of Hittite archaeology taçlandırılmıştır. Hitit İmparatorluğu üzerine yaptığı et-

John Garstang and the Foundation of the British Institute at Ankara

John Garstang ve Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsünün Kuruluşu 135 Fig. 7.7 Front page of the Turkish newspaper Ulus from Friday 16 January 1948 announcing the establishment of the British Institute of Archaeology in Ankara. Garstang is the second from the left.

COURTESY OF THE BRITISH INSTITUTE AT ANKARA

Res. 7.7 Ulus Gazetesinin 16 Ocak 1948, Cuma günkü baskısında çıkan Ankara’da İngiliz Arkeoloji Enstitüsünün kurulduğuna dair haber. Garstang, fotoğrafta, soldan ikinci kişi.

ANKARA İNGILIZ ARKEOLOJI ENSTITÜSÜ IZNIYLE

The Land of the Hittites (1910), which was later rewritten kileyici erken dönem yayınları, büyüleyici kişiliği ve yeni as The Hittite Empire (1929) and his achievements in Ana- kurulan BIAA’nın kuruluşundaki liderliğinin, BIAA’nın tolian archaeology were celebrated in the Hittite Gallery ilk projelerinden bazılarını etkilemiş olduğu düşünülebi- at Liverpool Museum in 1931. His influential early pub- lir. Örneğin Beycesultan kazılarının hedefi, Garstang’ın lications on the Hittite Empire, his charming personality Batı Anadolu Hitit coğrafyasıyla ilgili metinsel çalışmala- and his leadership of the newborn BIAA can be seen to rıyla, bölgedeki o döneme ait en büyük yerleşim alanla- have influenced some of the BIAA’s earliest projects. The rından birinin somut arkeolojisi arasında bir bağlantı kur- expressed intention of the Beycesultan excavations was to mak şeklinde tarif edilmişti. BIAA’nın ilk büyük saha pro- make a connection between Garstang’s textual studies of jesi olan Beycesultan ile ilgili yayınların ilk cildindeki ön- the Hittite geography of western Anatolia and tangible sözünde Seton Lloyd şöyle yazıyordu: “Başlangıç aşamala- archaeology from one of the largest contemporary settle- rından itibaren bu projenin, tunç çağını ve Anadolu’nun ment sites in the region. In his introduction to the first bundan önceki geçmişini aydınlatılmayı amaçlaması ge- volume of the Beycesultan publications, which was the rektiği kabul edilmişti; ve bu çalışmanın ortaya atılması- BIAA’s first major field project, Seton Lloyd wrote: “from nın ardında da [...] Profesör John Garstang’ın bu alanda its initial stages it was assumed that this project should daha önceden yaptığı başarılı çalışmalardan alınan ilham be concerned with the elucidation of the Bronze Age and yatıyordu” (Lloyd, Mellaart 1962: 5). Beycesultan’ın yanı

Alan M. Greaves

Chapter 7 | Bölüm 7 136 Fig. 7.8 The BIAA opening ceremony including Sir David Kelly (British ambassador in Turkey, right) and Garstang (middle). Correspondent 1948.

Res. 7.8 BIAA’nın açılış töreninde İngiltere’nin Türkiye elçisi Sir David Kelly (sağda) ve Garstang (ortada) (1948).

earlier history of Anatolia; and its conception owed some- sıra, prehistorik karaktere sahip diğer erken dönem BIAA thing to the inspiration of the work in this field already projeleri arasında Polatlı, Mersin, Sultantepe ve Harran accomplished by […] Professor John Garstang” (Lloyd, kazıları bulunmaktadır. Genellikle bu gibi kazı alanlarının Mellaart 1962: 5). In addition to Beycesultan, other ear- seçilmesinin nedeni arkeologların buralarda tablet bulma- ly BIAA projects with a prehistoric character included ex- yı ummalarıydı; kimi zaman, Sultantepe örneğinde oldu- cavations at Polatlı, Mersin, Sultantepe and Harran. Sites ğu gibi, bu ümitleri kayda değer bir başarıyla sonuçlanı- such as these were often chosen because the excavators yordu. Ayrıca Ankara İngiliz Enstitüsünün himayesinde hoped to find tablets; sometimes, as in the case of Sult- Sakçagözü’nde yeniden kazılar yapılmış, Garstang kazı ala- antepe, with notable success. It was also under the auspic- nını at sırtında ziyaret etmişti (Garstang 1950: 225). es of the British Institute at Ankara that there were new 1970’li yıllara kadar BIAA’nın çalışmalarının birço- excavations at the site of Sakçagözü, which Garstang was ğu ya prehistorik arkeoloji ya da Bizans araştırmalarına able to visit on horseback (Garstang 1950: 225). odaklanmıştı (Coulton 1998: 225). Ancak, bunun tama- Until the 1970s the focus of much of the BIAA’s work men Garstang’ın etkisine bağlı olduğunu söylemek yanlış remained concentrated on either prehistoric archaeolo- olur. Her ne kadar BIAA Türkiye’de Klasik dönem arkeo- gy or Byzantine studies (Coulton 1998: 225). However, it lojisini desteklemeyi ve teşvik etmeyi amaçlasa ve 1956 yı- would be wrong to suggest that this was due entirely to lından itibaren Sir William Calder kurumun başkanı olsa Garstang’s influence. Although the BIAA did aim to sup- da, kısıtlı mali koşulları, sınırlı personeli ve bunların yanı port and promote Classical archaeology in Turkey, and sıra John Cook gibi, İngiliz Klasik dönem arkeologlarının Sir William Calder was its President from 1956, it was Türkiye’den ziyade Yunanistan’da çalışmayı tercih etmele-

John Garstang and the Foundation of the British Institute at Ankara

John Garstang ve Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsünün Kuruluşu 137 prevented from conducting excavations of Classical sites ri, enstitünün bu döneme ait yerleşim alanlarında kazılar by its restricted finances and personnel, as well as the de- yürütmesini engellemişti. cision of British Classical archaeologists, such as John Garstang’ın karakterinin BIAA’nın karakterini baş- Cook, to work in Greece rather than in Turkey. ka bir açıdan daha etkilediği görülebilir, bu da enstitü- Garstang’s character can also be seen to have influ- nün disiplinlerarası yapısında açığa çıkar. Bu, Garstang’ın enced the character of the BIAA in another way: its in- Liverpool’da öncülük ettiği, o zamanlar akademik dün- terdisciplinary nature. This was something that Garstang yaya göreli olarak yeni katılan arkeoloji disiplininin içer- had pioneered in Liverpool, where the staff appointed diği bütün uzmanlık alanlarını yansıtacak şekilde atanan and the programmes of public lectures and courses of- personel, halka açık konferanslar ve kurs programların- fered reflected the full gamut of specialisms that the dis- da da görülebilecek bir yaklaşımdı. Kurulduğu günden cipline of archaeology, then still a relative newcomer to bu yana BIAA, akademik kaynak oluşturacak hayvan ke- the academic world, had to offer. Since its establishment, mikleri, bitki kalıntıları ve diğer malzemelerden oluşan the BIAA has assembled reference collections of animal koleksiyonlar bir araya getirmiş, bunların yanı sıra mü- bones, plant remains and other materials, as well as a su- kemmel bir kütüphaneye sahip olmuştur. Bütün bunlar, perb library, all of which are all instrumental in facilitat- Türkiye’yle ilgilenen birçok farklı disiplinden bilim insa- ing research by scholars with research interests in Turkey nının araştırmalarına sınırsız faydalar sağlamıştır. BIAA from many different disciplines. The BIAA also now ac- günümüzde İngiliz bilim insanları tarafından beşeri ve tively supports research by British scholars in all fields of sosyal bilimlerin tüm alanlarında yürütülen araştırmalara the humanities and social sciences, making it a world− aktif destek vermektedir. Bu sayede, Garstang’ın hiç şüp- class centre of inter−disciplinary research excellence of hesiz gurur duyacağı düzeyde, dünya standartlarında bir which Garstang would, no doubt, be proud of. disiplinlerarası merkez olduğu söylenebilir. It was also a conscious decision on Garstang’s part to BIAA’yı İstanbul’da değil Ankara’da kurmak Garstang’ın establish the BIAA in Ankara, and not in Istanbul. It was bilinçli bir kararıydı. Diğer ülkelerin okulları ve kurumları, in the latter city that the schools and institutes of oth- kuruldukları sırada Osmanlı Türkiye’sinin başkenti olduğu er countries were based because they had been founded için İstanbul’da, yani o zamanki adıyla Konstantinopolis’te there when Istanbul, then Constantinople, had been the kurulmuşlardı. Ancak Garstang, o zamanlar daha yirmi ya- capital of Ottoman Turkey. However, Garstang under- şını kısa süre önce doldurmuş yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin stood that Ankara was where the heart of the new Turkish kalbinin Ankara’da attığını kavramıştı. Ankara aynı zaman- Republic, then just over 20 years old, lay. Ankara was also da, Garstang’ın, hızla kapsamlı ve etkili bir arkeoloji kolek- home to the Hittite Museum, which Garstang recognised siyonu haline gelmekte olduğunu anladığı Hitit Müzesine, was rapidly becoming the home of a major and influen- yani günümüzdeki adıyla Anadolu Medeniyetleri Müzesine tial archaeological collection; now the Museum of Anato- de ev sahipliği ediyordu (Gill 2000: 1). lian Civilisations (Gill 2000: 1). Garstang, enstitüyü kurduktan sonra, 1956 yılında- After establishing the Institute, Garstang returned to ki vefatına kadar sürdüreceği başkanlık görevini yapmak England to assume the position of President, which he üzere İngiltere’ye döndü. Anatolian Studies (1956) dergi-

Alan M. Greaves

Chapter 7 | Bölüm 7 138 was to hold until his death in 1956. Among the many tes- sinin onun anısına hazırlanan baskısındaki birçok takdir timonials included in the memorial edition of Anatolian dolu yazı arasında yer alan Türk Tarih Kurumu Başkanı- Studies (1956) was a letter from the Chairman of the Turk- nın mektubunda hakkında şöyle deniyordu: “Ülkemizin ish Historical Society, which read: “In addition to making tarihine yönelik çalışmalara yaptığı önemli katkılara ek important contributions to the study of the history of our olarak, Profesör Garstang Türk milletinin dostudur” (Gü- country, Professor Garstang is also a friend of the Turkish naltay 1956). Belki de Garstang’ın Türkiye’deki en büyük nation” (Günaltay 1956). This is perhaps Garstang’s great- mirası, İngiltere ve Türkiye kültürleri arasında bir temas est legacy in Turkey, the creation of an organisation that noktası olarak hizmet verecek bir kuruluş oluşturmak, serves as a contact point between the cultures of Britain böylece öğrenciler ve akademisyenleri Türkiye’nin zengin and Turkey, where students and academics brought to- mirasına yönelik bilgi arayışında bir araya getirerek bu gether by the pursuit of knowledge of Turkey’s rich her- mirası ve aynı zamanda karşılıklı olarak birbirilerini daha itage, can better understand it and, at the same time, one iyi anlamalarına olanak vermek oldu (Res. 7.7, Res. 7.8). another (Fig. 7.7, Fig. 7.8).

John Garstang and the Foundation of the British Institute at Ankara

John Garstang ve Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsünün Kuruluşu 139

J.R. PETERSON — KATIE WARING

CHAPTER 8 BÖLÜM 8

Cataloguing and Digitising Garstang’ın Fotoğraf Arşivinin

Garstang’s Photographic Archives Kataloglanması ve Dijitalleştirilmesi

Garstang Museum of Archaeology’s Garstang Arkeoloji Müzesinin Fotoğraf Arşivi Photographic Archive Liverpool Üniversitesi Garstang Arkeoloji Müzesinde The Garstang Museum of Archaeology at the University 1904 yılında John Garstang tarafından kurulan Liverpool of Liverpool holds over sixty photographic collections re- Arkeoloji Enstitüsünün çalışmalarına ilişkin altmışın üze- lating to the work of the Liverpool Institute of Archae- rinde fotoğraf koleksiyonu bulunmaktadır. 1900’lerin baş- ology, which was established by John Garstang in 1904. larına ait bu fotoğraflar, aralarında Mısır, Birleşik Krallık, Dating from the early 1900s, the photographs depict ar- Belize (o zamanlarki adıyla Britanya Hondurası), Sudan, chaeological sites around the world, including sites in Türkiye ve Suriye’nin de bulunduğu dünyanın dört bir Egypt, the United Kingdom, Belize (then British Hon- yanından arkeolojik alanlara aittir. Müzenin aynı zaman- duras), Sudan, Turkey and Syria. The Museum also holds da, üniversitede öğretim amaçlı kullanılan ve konuşma- a large collection of lantern slides which were used for larının yanında görsel malzeme olarak kullanılmak üzere teaching in the university and also could be borrowed by dışarıdan konuşmacılara ödünç verilen geniş bir gaz lam- external speakers to illustrate lectures. balı projektör slaytı koleksiyonu da vardır. The photographic archive includes almost twenty col- Fotoğraf arşivinde John Garstang’ın 1900–14 döne- lections relating to John Garstang’s work, in Egypt, Su- minde Mısır, Sudan ve Yakındoğu’da yürüttüğü çalışma- dan and the Near East during the period 1900–14. The larla ilgili yirmi kadar koleksiyon bulunmaktadır. Koleksi- collections contain two types of negatives, silver gelatin yonlar, çeşitli boyutlarda, gümüş jelatin kuru plakalı cam

JOHN GARSTANG’S FOOTSTEPS ACROSS ANATOLIA

ANADOLU’DA JOHN GARSTANG’IN AYAK İZLERI 141 dry plate glass and cellulose acetate film, of various sizes. ve selüloz asetat film olmak üzere iki tür negatif içermek- Both types of negative are fragile and can be damaged by tedir. İki tür negatif de kırılgandır ve sık kullanılma duru- repeated handling. munda zarar görebilir.

Digital Archive Project Dijital Arşiv Projesi The Lost Gallery: John Garstang and the Discovery of the The Lost Gallery: John Garstang and the Discovery of the Hittite World was a project funded by the UK Heritage Hittite World İngiltere’deki Heritage Lottery Fund (HLF) Lottery Fund (HLF) that sought to bring Garstang’s work desteğiyle gerçekleştirilmiş, Garstang’ın Türkiye’deki ça- in Turkey to a wider audience. The digital archive strand lışmalarını daha geniş kitlelerle paylaşmayı amaçlayan bir of the project aimed to catalogue and to digitise the fol- projedir. Projenin dijital arşiv ayağı, Garstang Müzesinde- lowing photographic collections from the Garstang Mu- ki, aşağıda listelenen fotoğraf koleksiyonlarını katalogla- seum and make them available online: ma ve dijital ortama aktarmayı ve çevrimiçi kullanıma aç- mayı amaçlıyor: • Photographic Archive of the Hittite Survey of Anatolia, 1907 (Ref: I/HIT) • Anadolu Hitit Yüzey Araştırması Fotoğraf Arşivi, 1907 • Miscellaneous Near Eastern Negatives Collection, (Ref: I/HIT) [1890–1929] (Ref: I/MISC) • Çeşitli Yakındoğu Negatifleri Koleksiyonu, [1890–1929] • Photographic Archives of “Bosanquet’s” travels in Asia (Ref: I/MISC) Minor, [1907–1911] (Ref: I/BOS) • “Bosanquet”in Küçük Asya Gezileri Fotoğraf Arşivi, • Photographic Archive of the excavations at Sakça­gözü, [1907–1911] (Ref: I/BOS) 1908–11 (Ref: I/SG) • Sakçagözü Kazıları Fotoğraf Arşivi, 1908–11 (Ref: I/SG)

The negatives were mostly created during Garstang’s sur- Negatiflerin çoğunluğu Garstang’ın 1907 yılındaki Ana- vey of Anatolia in 1907 and the subsequent excavations of dolu Yüzey Araştırması ve ardından yaptığı Sakçagözü Sakçagözü. Although some, mostly photographs of illus- kazıları sırasında çekilmiştir. Çoğunlukla kitaplardaki çi- trations taken from books, were created at a later date for zimlerden çekilmiş fotoğraflardan oluşan bir kısım ise gaz the lantern slide collection. lambalı projektör slaytı koleksiyonu için daha sonraki bir Digitizing these delicate originals would make them tarihte oluşturulmuştur. more accessible to academics and the public via publi- Bu hassas orijinallerin dijitalleştirilmesi, onların yayın- cations and online and minimise the need for handling. lar aracılığıyla ve çevrimiçi olarak akademisyenler ve ka- Repackaging the originals into specialist storage facilities muoyuna daha erişilebilir hale getirilmesini sağlayacak ve would keep them safe for future generations. Due to their orijinallere dokunma ihtiyacını en aza indirecekti. Özgün fragility and their sensitivity to light, it was necessary to negatiflerin özel saklama teçhizatlarıyla yeniden paketlen- purchase speciality photographic equipment to digitize mesi onların gelecek kuşaklar için güvende tutulmalarını

J.R. Peterson — Katie Waring

Chapter 8 | Bölüm 8 142 the negatives safely. Using the funding from the HLF and sağlayacaktı. Kırılganlıkları ve ışığa duyarlılıkları nedeniy- advice from the National Media Museum in Bradford, we le, negatifleri güvenli bir şekilde dijital ortama aktarabil- created a bespoke digitization centre which limited the mek için özel fotoğrafik ekipmanların satın alınması ge- amount of light and the physical handling to which the rekti. HLF’nin sağladığı maddi destek sayesinde ve Brad- negatives would be subjected. As this was the first time ford Ulusal Medya Müzesinin tavsiyeleri uyarınca, negatif- such a project had been carried out in the Garstang Mu- lerin maruz kalacağı ışık miktarını ve fiziksel teması sınırlı seum, procedures for the digitization process and cata- düzeyde tutacak özel olarak hazırlanmış bir dijitalleştirme loguing had to be created. merkezi oluşturduk. Garstang Müzesinde ilk defa bu tür This digitization and cataloguing work was carried bir proje yürütüldüğü için dijitalleştirme süreci ve katalog- out by ten interns, all of whom were trained to use the lama için belli prosedürlerin oluşturulması gerekti. photographic array and how to catalogue to international Bu dijitalleştirme ve kataloglama çalışmaları on staj- standards (Fig. 8.2). The work was edited and checked by yer tarafından yürütüldü, stajyerlere fotoğraflama düzeni the project archivist. ve uluslararası standartlarda kataloglama konularında eği- tim verildi (Res. 8.2). Çalışmalar proje arşivcisi tarafından düzenlenip denetlendi. Digitization Procedures The Imaging Suite array comprised a digital camera,1 which was suspended on a copy stand over an adjusta- Dijitalleştirme Prosedürleri ble platform and a light−box (Fig. 8.1). The camera was at- Görüntüleme Odası düzeneği ayarlanabilir bir plat- tached to a PC which was used to convert the captured form ve bir ışık kutusu üzerine yerleştirilmiş bir kopyala- images from RAW format into accessible digital formats. ma sehpası üzerine asılı bir dijital fotoğraf makinesinden1 The copy stand and the platform were both adjusta- oluşmaktaydı (Res. 8.1). Kamera, RAW formatında çekilen ble to make it easier to hold and capture negatives of vari- görüntüleri kolayca kullanılabilecek diğer formatlara dö- ous sizes. The adjustable platform was designed to hold the nüştürmek için kullanılan bir bilgisayara bağlıydı. glass negatives only by their edges, suspending them secure- Kopyalama sehpası ve platform çeşitli büyüklükler- ly over a light−box at a height of around 200 mm whilst deki negatifleri tutturmayı ve fotoğraflamayı daha kolay they were photographed from above. This unique design hale getirmek üzere ayarlanabiliyordu. Ayarlanabilir plat- intended to digitize glass negatives but could also support form, cam negatifleri sadece kenarlarından tutacak şekil- a piece of glass upon which film and damaged glass nega- de tasarlanmıştı ve negatifler yukarıdan fotoğraflanırken tives could be placed for digitization. This equipment min- ışık kutusunun yaklaşık 200 mm üstünde güvenli bir şe- imized the amount of light the negatives were exposed to kilde askıya alınmalarını sağlıyordu. Bu benzersiz tasarım, as the light box was a safe distance away from them, with- cam negatifleri dijital ortama aktarmak için tasarlanmıştı out compromising on the quality of the images produced. ama aynı zamanda bir parça cam üzerine yerleştirilmele- It also held the negatives in place by their edges, preventing ri durumunda film ve hasarlı cam negatiflerin dijitalleş- damage to the delicate surface of the plate that holds the tirilmesi için de kullanılabiliyordu. Bu ekipman, üretilen

Cataloguing and Digitising Garstang’s Photographic Archives

Garstang’ın Fotoğraf Arşivinin Kataloglanması ve Dijitalleştirilmesi 143 Fig. 8.1 The digitisation array in the Imaging Suite at the Department of Archaeology, Classics and Egyptology, University of Liverpool.

Res. 8.1 Görüntüleme Biriminde dijitalleştirme çalışması. Arkeoloji, Klasikler ve Mısırbilim Bölümü, Liverpool Üniversitesi.

actual image. This arrangement ensured that nothing oth- görüntülerin kalitesinden ödün vermeden, negatifleri ışık er than the negative would be in focus, meaning that prob- kutusundan güvenli bir mesafede tutarak, maruz kaldık- lems of dust or scratches on the light−box equipment do ları ışık miktarını da en aza indiriyordu. Aynı zamanda, not contribute to the final image. A remote control device asıl görüntünün olduğu plakanın hassas yüzeyinin hasar reduced the possibility of camera shake during photogra- görmemesi için negatifleri kenarlarından tutuyordu. Bu phy and the camera was tethered directly to a PC to auto- düzenlemede sadece negatif odaklanmış oluyor, böylelikle matically download each digital image as it was taken. ışık kutusu ekipmanı üzerinde olabilecek toz veya çizikler The digitization guidelines were created following guid- çekilen nihai görüntüye etki etmiyordu. Bir uzaktan ku- ance set forth by The National Archives, (TNA, 2013). The manda cihazı fotoğraf çekimi sırasında kameranın titreme

J.R. Peterson — Katie Waring

Chapter 8 | Bölüm 8 144 olasılığını azaltıyordu, çekilen dijital görüntülerin otoma- tik olarak yüklenebilmesi için kamera doğrudan bir bilgi- sayara bağlıydı. Dijitalleştirme kuralları The National Archives ta- rafından belirlenen kurallar rehberliğinde hazırlandı (TNA, 2013). Kamerada film hızı ISO 250 olarak ayar- landı ve pozlama süresi orijinal negatiflerin açıklık veya koyuluğuna bağlı olarak değiştirildi.2 Kamera, negatif gö- rüntüleri çekildikleri anda doğrudan bilgisayara yüklü- yordu. Görüntüler bir fotoğraf düzenleme yazılımı aracı- lığıyla basit bir ters lineer eğri profili kullanılarak pozitif görüntülere dönüştürüldü. Fotoğraflanan her görüntü- Fig. 8.2 Interns processing the negatives in the Imaging Suite nün pozlama değerleri kontrol edilerek sehpa üzerinden at the Department of Archaeology, Classics and Egyptology, kaldırılmadan önce gerekli görüldüğünde daha iyi bir University of Liverpool. pozlama süresiyle tekrar fotoğraflandı, böylelikle fiziksel temas sınırlandırıldı. Ek işlemler arasında negatiflerin et- Res. 8.2 Stajyerler, Görüntüleme Biriminde negatifler üzerinde rafındaki beyaz boşluğun kırpılması, çok hafif pozlama çalışırken. Arkeoloji, Klasikler ve Mısırbilim Bölümü, Liverpool düzeltmeleri ve renkli görüntülerin gri tonlarına dönüş- Üniversitesi. türülmesi bulunmaktadır. Çekilen RAW formatındaki görüntüler sıkıştırılma- mış TIFF formatına dönüştürülerek saklanmıştır. TIFF, camera’s film speed was set to ISO 250 and the shutter times kamera tarafından çekilen dijital verinin en yüksek mik- were varied depending on the exposure of the original nega- tarda korunmasını sağlayan “kayıpsız” bir format oldu- tive.2 The camera downloaded the negative images directly ğu için dijital fotoğrafların korunmasında tercih edilen to the PC as they were taken. The images were converted formattır (Kongre Kütüphanesi, 2014). TIFF dosyaları- to positive images using a simple inverted linear curves pro- nın çok büyük olması sebebiyle dijital görüntüleri araş- file using photo editing software. Each captured image was tırmacı veya yayıncılara kolayca gönderebilmek amacıyla checked for exposure, and recaptured with a better shutter daha düşük çözünürlüklü JPEG dosyaları da hazırlanmış- time if required, before it was moved from the stand to lim- tır. Görüntülerin, daha sonraki tarihlerde, dijital iş akışı- it handling. Additional processing included cropping white nın ilk safhalarından itibaren yeniden işlenmesi olanağını space around the negatives; very slight exposure corrections kaybetmemek için görüntüler çekildikleri RAW formatın- and conversion of the colour image to greyscale. da da korunmuştur. Bu sayede, herhangi bir yeni teknik The RAW format images captured were exported and veya mekanizmanın keşfedilmesi halinde ya da tekil TIFF stored in uncompressed TIFFs. TIFF is the preferred for- dosyalarında kusurlarla karşılaşılması durumunda çekilen mat for digital photograph preservation as it is a “lossless” RAW formatındaki görüntülere de erişilebilecektir.

Cataloguing and Digitising Garstang’s Photographic Archives

Garstang’ın Fotoğraf Arşivinin Kataloglanması ve Dijitalleştirilmesi 145 format which retains the maximum amount of digital data Koleksiyonların Kataloglanması that the camera captures (Library of Congress, 2014). As Müzenin halihazırda fotoğraf koleksiyonlarının katalog- the TIFFs are very large files, lower resolution JPEG files lanmasına yönelik kuralları olmadığı için, ISAD(G) ola- were also created to allow us to easily send digital images rak adlandırılan uluslararası arşiv kaynaklarının tanımlan- to researchers or publishers. Images were also retained in masına yönelik standartlara dayalı yeni kurallar geliştiril- their RAW format to allow for the possibility of reprocess- di (ICA, 1999). Bu, kataloglama yaklaşımında tutarlılık ve ing images later from the earliest stage of the digital work- diğer kuruluşlar tarafından hazırlanmış benzer kataloglar- flow. Therefore we have access to the RAW captured im- la uyum sağlanmasını mümkün kıldı. ages should any new techniques or mechanisms become Kaydedilen bilgiler arasında aşağıdakiler bulunmakta- available, or flaws are discovered in individual TIFF files. dır:

• eşsiz referans numarası Cataloguing the Collections • negatifin çekildiği tarih ya da yaklaşık tarih As the Museum had no existing guidelines for catalogu- • görüntünün nerede çekilmiş olduğu ve negatifin üze- ing photographic collections, new guidelines were devel- rinde veya eşlik eden notlarda yazılı her tür bilgiyi içe- oped based upon on the international standards for ar- recek şekilde görüntünün kısa bir tarifi chival description called ISAD(G), (ICA, 1999). This en- • daha önceden verilmiş referans numaraları sured consistency in the cataloguing and compatibility • negatifin fiziki durumu with similar catalogues by other organisations. • müze koleksiyonlarında yer alan diğer objelerle The information recorded included: bağlantıları • daha önce yayımlanıp yayımlanmadığı bilgisi. • a unique reference number • the date or approximate date the negative was created Aynı zamanda her koleksiyonla ilgili kısa idari geçmişler • a brief description of the image including where it yazıldı ve her koleksiyonun düzenleniş şekliyle ilgili bilgi- was taken and anything written on the negative or ac- ler kaydedildi. companying notes Katalog verileri çevrimiçi yayınlandığında araştırma- • previous reference numbers cıların aradıkları bilgileri daha kolay bulmaları için ko- • the physical condition of the negative leksiyonların dizinlere göre düzenlenmesi de gerekiyordu. • relationships to other objects in the Museum’s Koleksiyonun yer adlarına göre dizinlere yerleştirilmesine col­­lections karar verildi, ancak bu, yanında çeşitli sorunlar da getir- • previous publication information for the image, if any. di. Garstang tarafından kaydedilen Angora (Ankara) ve Aintab (Gaziantep) gibi birçok yer adı artık kullanılmı- We also wrote short administrative histories about each yordu. Diğer durumlarda da “Yuzgat” (Yozgat) ve “Nig- collection and recorded information about how each col- deh” (Niğde) gibi sadece fonetik olarak yazılmış yer adla- lection was organised. rıyla karşılaşıldı. Geonames adlı bir çevrimiçi coğrafi yer

J.R. Peterson — Katie Waring

Chapter 8 | Bölüm 8 146 The collections also had to be indexed to make it easier adları veritabanından yararlanarak3 ve Türk yüksek lisans for researchers to find information once the catalogue data öğrencilerinden yardım alarak yerleşimlerin çoğunluğu- is available online. It was decided to index the collection by nu bulmak mümkün oldu. Dizin kayıtları günümüzdeki place names but this proved problematic. Many of the place yer adları kullanılarak oluşturuldu ve adın önceki yazım names recorded by Garstang are no longer in use, such as şekli kaydedildi. Koleksiyonlarda tanımlanmamış yerler- Angora (Ankara) and Aintab (Gaziantep). In other cases we de çekilmiş negatifler de bulunmaktaydı. Bunların birço- only have a phonetically spelt place name, such as “Yuzgat” ğu koleksiyondaki diğer görüntülerle karşılaştırılarak tes- (Yozgat) and “Nigdeh” (Niğde). Using GeoNames, an on- pit edildi, fakat yeri tam olarak tespit edilemeyen, özellik- line geographical database of place names,3 and the help of le de muhtemelen artık var olmayan alanları gösteren bir- Turkish postgraduate students, we were able to locate the kaç görüntü de vardı. majority of the sites. We created index records using the Bir taraftan da yasal olarak bütün görüntüleri inter- current place names and recorded previous spelling of the nette yayınlama hakkına sahip olduğumuzdan emin ol- name. We also had negatives which were taken at unidenti- mak zorundaydık. İngiltere’deki telif hakkı yasaları uya- fied locations. We were able to locate most of these by com- rınca kültür mirası kuruluşlarına koruma amaçlı olarak, paring them to other images in the collection, though there kendi koleksiyonlarındaki eserlerin yerine geçecek kop- are a few images which we were unable to pinpoint the loca- yalarını oluşturmaları için izin verilir (IPO, Ekim 2014). tion, especially from sites which may no longer exist. Ancak, bu görüntülerin çevrimiçi yayınlanması için ya We also had to make sure we could legally publish all Liverpool Üniversitesinin orijinal negatiflerin telif hak- the images on the web. Under UK copyright laws herit- kına sahip olması ya da negatiflerin telif kapsamı dışın- age organisations are permitted to create surrogate copies da olması gerekmekteydi. Garstang yaptığı seferlerle ilgili of their collections for preservation purposes (IPO, Oct tüm belgelerin telif haklarını Arkeoloji Enstitüsüne dev- 2014). As such, we could only publish the images online rettiği için4 dijitalleştirilen negatiflerin büyük çoğunluğu- for which the University of Liverpool holds the copyright nun telif hakları üniversitedeydi. 1 Ağustos 1957 öncesin- of the original negatives or the negatives are out of copy- de çekilen fotoğraflar, fotoğrafçının ölümünün üzerinden right. The majority of the negatives we digitised are the yetmiş yıl geçinceye dek telif hakkı kapsamındadır (Pad- copyright of the university as Garstang transferred the field 2010: Ek 9.1). Bu durumda negatiflerin çoğunluğu rights for all documents from his expeditions to the In- telif hakkı kapsamı dışındadır, çünkü fotoğrafçı Horst stitute of Archaeology.4 Photographs taken before 1 Au- Schliephack’ın Birinci Dünya Savaşı sırasında öldüğü dü- gust 1957, remain in copyright until seventy years after şünülüyor. Bazı negatifler kitaplardaki çizimlerden çekil- the death of the photographer (Padfield 2010: Appendix miş fotoğraflardır. Kitaplardan alınmış bu görüntülerin 9.1). Therefore the majority of negatives are out of cop- çoğu artık telif hakkı kapsamında değildir ve yayınlanma- yright as they were taken by Horst Schliephack, who, it larında bir sakınca yoktur. Ancak, telif hakkı durumu ke- is believed, died during World War I. Some of the nega- sin olarak belirlenemeyen az bir miktar görüntü çevrimiçi tives were photographs of illustrations from books. Most olarak yayınlanamamıştır, öte yandan bunlar araştırmacı- of these images were from books which are no longer in lar tarafından müzede görülebilmektedir.

Cataloguing and Digitising Garstang’s Photographic Archives

Garstang’ın Fotoğraf Arşivinin Kataloglanması ve Dijitalleştirilmesi 147 Fig. 8.3 Close up image of carved stones found at Boğazköy-Hattuša. On close inspection, these can be seen to form the jambs of a doorway.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY,

UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/HIT/BOK/021)

Res. 8.3 Boğazköy-Hattuša’da bulunan taş kabartmaların yakın plan görünümü. Dikkatli bakıldığında bunların kapı pervazları olduğu görülebiliyor.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL

ÜNIVERSITESI, (I/HIT/BOK/021)

Fig. 8.4 Digital restoration of I/HIT/BOK/021.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY,

UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/HIT/BOK/021)

Res. 8.4 I/HIT/BOK/021 numaralı görselin dijital restorasyonu.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI,

LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/BOK/021)

J.R. Peterson — Katie Waring

Chapter 8 | Bölüm 8 148 copyright and can be published. However, we were un- Çevrimiçi Yayınlanan Görüntüler able to define the copyright status of a small selection of Proje kapsamındaki dijital görüntüler Collective Access images; as a result, we cannot make them available on- (CA) yazılımı kullanılarak çevrimiçi yayınlanacaktır. Col- line, though they are still accessible to researchers in the lective Access müzeler, arşivler ve dijital koleksiyonlar ta- museum. rafından kullanılmak üzere hazırlanmış açık kaynaklı bir web tabanlı uygulama ve kataloglama aracıdır, farklı türde malzemelerle uyumlu olacak şekilde yapılandırılmıştır. Bu Images Online veritabanının tüm Garstang Müzesi koleksiyonları için The digital images from the project will be presented on- kullanılması planlanmaktadır. line using the Collective Access (CA) software. Collective Access is an open source web−based application and cat- aloguing tool for museums, archives and digital collec- Sonuçlar tions. Collective Access has been configured to cater to a Koleksiyonu dijital ortama aktarmanın ana nedeni, oriji- range of materials; the plan is to use it the database for all nal cam plaka negatiflere sık sık temas edilmesi gereğini the Garstang Museum’s collections. en aza indirerek koleksiyonun gelecek nesiller için korun- masını sağlamaktır. Bir yandan da, dijital ortama aktarma eyleminin olanaklı kıldığı bir başka sonuç da görüntüle- Results rin dijital restorasyona tabi edilebilmeleri olmuştur. Özel The main reason for digitising the collection was to help bir fotoğraf baskı şirketinin yardımıyla en çok hasar gör- preserve it for future generations by minimising the need müş negatiflerin görüntüleri dijital olarak onarılmıştır. Bu for repeated handling of the original glass plate negatives. özel şirket tarafından en yeni dijital görüntüleme teknik- However, another consequence of the act of digitalisation leri kullanılarak, görüntülerin tekrar bir araya “dikilmesi” was that the images could then be subjected to digital res- ve diğer kusurlardan arındırılması mümkün olmuştur. toration. With assistance from a commercial photograph- Bu sayede sağlanan etki, Boğazköy−Hattuša’da çekil- ic printing company, we were able to digitally restore the miş bu görüntüde (Res. 8.3, Res. 8.4) açıkça görülebilir. Ori- images captured from the most seriously damaged neg- jinal negatifin emülsiyonu ciddi düzeyde döküldüğün- atives. Using the latest digital imaging techniques, the den, görüntünün neyi gösterdiğini anlamak çok zordur. commercial company that we used was able to “stitch” Görüntünün dijital olarak onarılması sonrasında, fotoğ- the images back together and remove any imperfections rafın ters çekilmiş olduğu fark edilmiş ve görüntüde as- that arose from damage to the negatives. lında bir taş kapı gösterildiği anlaşılabilmiştir. Negatifin The effect can be seen significantly in this image from kötü durumda olması sebebiyle emülsiyon tarafında çeki- Boğazköy−Hattuša (Fig. 8.3, Fig. 8.4). As the emulsion of len dijital görüntü orijinal görüntünün aynadaki aksi gi- the original negative was flaking severely, it was very dif- bidir. Daha fazla zarar görmesini önlemek için bu nega- ficult to see what was in the image. After the image was tif ana koleksiyondan ayrı depolanmıştır. Bazı negatifler digitally restored, we realised it had been captured upside eskiden kullanılırken veya taşınırken kırılmış ya da çatla-

Cataloguing and Digitising Garstang’s Photographic Archives

Garstang’ın Fotoğraf Arşivinin Kataloglanması ve Dijitalleştirilmesi 149 Fig. 8.5 Image of the town of Aleppo, Syria, taken from the Citadel of Aleppo. Handwritten note on the negative states: “Aleppo- general view from fortress.” Broken negative, also spotted and scratched. Due to the poor condition of the negative the digital image was taken from the emulsion side of the negative and is the reverse of the original image. To prevent further damage this negative is now stored separately from the main collection.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL, (I/

HIT/AL/006)

Res. 8.5 Suriye’nin Halep şehrinin içkaleden görünümü. Negatif üzerine el yazısıyla “Halep-kaleden genel görünüm” şeklinde bir not düşülmüş. Negatifler kırılmış, ayrıca lekelenmiş ve üzeri kazınmış. Negatif kötü durumda olduğundan, dijital görüntü negatifin emülsiyon yüzünden alındı, dolayısıyla orijinal fotoğrafın tersi. Bu negatif, daha fazla hasar görmemesi için ana koleksiyondan ayrı bir yerde saklanıyor.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/AL/006)

down and the image was actually a stone doorway. Due mıştır, ancak o zamanlardaki seyahat koşulları dikkate alı- to the poor condition of the negative, the digital image nacak olursa aslında bunların sayısı şaşırtıcı derecede azdır was taken from the emulsion side of the negative and is (bkz. Miller’ın bu kitaptaki makalesi). Buna örnek olarak, the reverse of the original image. To prevent further dam- Halep’te çekilmiş bir fotoğrafın (I/HIT/AL/006) ortasın- age, this negative is now stored separately from the main daki bir çatlağı dijital onarım sayesinde gizlemek müm-

J.R. Peterson — Katie Waring

Chapter 8 | Bölüm 8 150 Fig. 8.6 Digital restoration of I/HIT/AL/006.

GARSTANG MUSEUM OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF LIVERPOOL,

(I/HIT/AL/006)

Res. 8.6 I/HIT/AL/006 numaralı görselin dijital restorasyonu.

GARSTANG ARKEOLOJI MÜZESI, LIVERPOOL ÜNIVERSITESI, (I/HIT/

AL/006)

collection. Some of negatives have been fractured dur- kün olmuştur (Res. 8.5, Res. 8.6). Kırık negatifler de birlikte ing handling or transport, although the number of these depolanacakları diğer negatiflerin hassas yüzeylerini çiz- is actually surprisingly small considering the road condi- memeleri için diğerlerinden ayrı depolanmıştır. tions at the time (see Miller, this volume). In one exam- Dijitalleştirme süreci boyunca her gün kimileri yakla- ple from Aleppo (I/HIT/AL/006), it was possible to use şık bir asırdır görülmemiş yeni görüntüler gün ışığına çı-

Cataloguing and Digitising Garstang’s Photographic Archives

Garstang’ın Fotoğraf Arşivinin Kataloglanması ve Dijitalleştirilmesi 151 digital restoration to conceal a crack through the mid- kartılmıştır. Bu görüntülerin en çarpıcı yanı Garstang’ın dle of the image (Fig. 8.5, Fig. 8.6). Broken negatives are also ilgi alanlarının ne kadar geniş olduğunu göstermeleri- stored separately so they do not scratch the delicate sur- dir. Akademik bir ilgiye yönelik ayrıntılı ama aslında faces of the other negatives with which they are stored. kuru görüntülerden oluşan bir koleksiyon olmaktan çok During each day of the digitization process new im- uzak olan bu fotoğraflar arasında çok sayıda peyzaj fo- ages were brought to light, some of which had not been toğrafı, bir arkeoloğun sahadaki yaşamından sahneler seen for nearly a century. What is striking about the im- ve yerel halkın görüntüleri bulunmaktadır. Bu gibi in- ages is the breadth of Garstang’s interests. Far from being sanlar Garstang’ın Türkiye’deki yerel bağlantıları olabi- a detailed but essentially dry collection of images that are lir, öte yandan onun insanlara yönelik bu ilgisi antropo- only of academic interest, the revealed images included loji konusundaki çağdaş akademik düşüncelerini de yan- numerous landscape photographs, scenes of an archaeolo- sıtmaktadır. Bu görüntüler sadece Hitit dünyasının ar- gist’s life in the field and pictures of local people. People keolojik kalıntılarını kayıt altına almakla kalmaz, aynı such as these may have been Garstang’s local contacts in zamanda zamanın arkeolojik tekniklerini ve Osmanlı Turkey, but his interest in people also reflects contempo- İmparatorluğu’nun son yıllarında bu bölgedeki kültürü, rary academic ideas about anthropology. Thus, the pho- insanları ve coğrafyayı da belgeler. tographs not only record the archaeological remains of the Hittite world but also the archaeological techniques of the time, as well as the culture, people and geography of the region in the last years of the Ottoman Empire.

J.R. Peterson — Katie Waring

Chapter 8 | Bölüm 8 152 Bibliography | Kaynakça

A.A.P., 1947. “Village 8,000 Years Old Uncovered by Ar- Bryce, Trevor. 2002. Life and Society in the Hittite World. chaeologists,” The Sydney Morning Herald [NSW: Oxford: Oxford University Press. 1842 - 1954], 23 May, 3. Burney, Charles. 2004. Historical Dictionary of the Hit- Adams, Barbara. 1987. The Fort Cemetery of Hierakonpolis. tites. The Scarecrow Press Inc. Excavations by John Garstang. London: Kegan Paul. Çal, H. 1997. “Osmanlı Devletinde Asar-ı Atika Nizam- Adams, Barbara. 1990. Ancient Nekhen. Garstang in the nameleri,” Vakıflar Dergisi, Ankara 26: 391-400. City of Hierakonpolis. (Egyptian Studies Association Ceram, C.W. (pseudonym of Kurt Wilhelm Marek). No. 3). New Maldon: SIA. 1957. Narrow Pass, Black Mountain: the discovery of Akçura, N. 1972. “Türkiye ve Eski Eserler,” Mimarlık 8: the Hittite Empire. 2nd ed. London: Readers Union. 39-42. Cobbing, Felicity and Jonathan Tubb. 2005. “Before the Alaura, Silvia. 2006. “Nach Boghasköi!”: Zur Vorgeschichte Rockefeller: The First Palestine Museum in Jerusa- der Ausgrabungen in Bogazköy-Hattusa und zu den lem,” Mediterraneum 5: 79-89. archäologischen Forschungen bis zum Ersten Weltkrieg. Coulton, James J. 1998. “Highland cities in southwest 13em Sendschrift der Deutschen Orient-Gesellschaft. Turkey: the Oinoanda and Balboura surveys” in An- Wiesbaden: Harrassowitz. cient Anatolia: Fifty Years’ Work by the British Institute Albright, W. F. 1956. “John Garstang in Memoriam,” Bulle- at Ankara ed. Roger Matthews. 225-36. London: Brit- tin of the American Schools of Oriental Research 144: 7-8. ish Institute at Ankara. Allan, Douglas. 1931. Handbook and Guide to the Aege- Downes, Dorothy. 1974. The Excavations at Esna, 1905- an and Hittite Collections on Exhibition in The Public 1906. Warminster: Aris and Phillips. Museums, Liverpool. Liverpool: Public Museums Liv- Drower, Margaret S. 1995. Flinders Petrie: A life in Archae- erpool. ology. Wisconsin: University of Wisconsin Press. Baker, John. 1971. Jesus College, Oxford 1571-1971. London: du Plat Taylor, Joan, M. Veronica Seton-Williams, and Oxonian. John Waechter. 1950. “The Excavations at Sakce Boehmer, Rainer M. and Hans G. Güterbock. 1987. Gözü,” Iraq 12(2): 53-138. Glyptik auf dem Stadtgebeit von Boğazköy: Grabung- Eriş, M. Ü. 2012. “Asar-ı Atika Nizamnamelerinden 2863 skampagnen 1931-1939, 1952-1978. Berlin: Mann. Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Ka-

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’in Ayak İzleri 217 nununa Mevzuatın Karşılaştırmalı Bir İncelemesi,” Garstang, John. 1903. “Discoveries at Beni Hasan,” The Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Mü- Times [London, England], 1 June, Issue 37095: 13. zeler Genel Müdürlüğü, Ankara. Garstang, John. 1910. The Land of the Hittites: An Account FitzGerald, G. M., F. Köprülü, J.A. Wilson, Ş. Günaltay, of Recent Explorations and Discoveries in Asia Minor. M.E.L. Mallowan, H.Z. Koşay, P.L.–H. Vincent, F. London: Constable. Schachermeyr, E. Weidner, L. A. Mayer, H.W. Fair- Garstang, John. 1913. “Second interim report on the exca- man, L. Woolley. 1956. “John Garstang. Born 5th May, vations at Sakje-Geuzi in north Syria,” Annals of Ar- 1876,” Anatolian Studies 6, Special Number in Honour chaeology and Anthropology, Liverpool 5: 63-72. and in Memory of Professor John Garstang: 27-34. Garstang, John. 1929: The Hittite Empire. London: Con- Freeman, Philip. 2007. The Best Training Ground for Ar- stable. chaeologists. Francis Haverfield and the Invention of Garstang, John. 1953: Prehistoric Mersin. Oxford: Clarendon. Romano-British Studies. Oxford: Oxbow. Gill, David W.J. 2000. “A Rich and Promising Site’: Win- Garstang, J. 1908a. “Notes on a Journey through Asia Mi- ifred Lamb (1894-1963), Kusura and Anatolian ar- nor,” Annals of Archaeology and Anthropology, Liver- chaeology,” Anatolian Studies 50: 1-10. pool 1: 1-12 Greaves, Alan M. 2007. “Garstang’s Dream: The Founda- Garstang, J. 1908a. “Notes on a Journey through Asia Mi- tion of the British Institute at Ankara,” Anatolian Ar- nor,” Annals of Archaeology and Antropology 1/MCM- chaeology 13: 35-37. VIII: 1-12. Greaves, Alan M. 2010. “John Garstang’s Photographs of Garstang, J. 1908b. “Excavations at Sakje Geuzi, in North Turkey,” Anatolian Archaeology 16: 32-33. Syria: Preliminary Report for 1908,” Liverpool Annals Günaltay, Şemseddin. 1956. “John Garstang,” Anatolian of Archaeology and Anthropology 1/MCMVIII: 97−117. Studies 6: 30. Garstang, J. 1908b. “Excavations at Sakje-Geuzi in North Gür, Aslı. 2007. “Stories in Three Dimensions: Narra- Syria: Preliminary Report for 1908,” Annals of Archae- tives of Nation and the Anatolian Civilizations Mu- ology and Anthropology, Liverpool 1: 41-47. seum” in The Politics of Public Memory in Turkey, ed. Garstang, J. 1913. “Second interim report on the excava- By Esra Özyürek, 49-89. Syracuse NY: Syracuse Uni- tions at Sakje-Geuzi, in north Syria, 1911”, Liverpool versity Press. Annals of Archaeology & Anthropology 5: 63−72. Gurney, Oliver R. 1998. “Fifty Years of the British Insti- Garstang, J., Phythian-Adams, W. J., Seton Williams, tute of Archaeology at Ankara” in Ancient Anatolia: V. 1937. “Third report on the excavations at Sakje- Fifty Years’ Work by the British Institute at Ankara ed. Geuzi, 1908−1911,” Liverpool Annals of Archaeology by Roger Matthews. 1-5. London: British Institute at and Anthropology 24: 119−140. Ankara. Garstang, John, 1950. “In Pursuit of Knowledge” in Trav- Güterbock, Hans G. 1956. “Notes on Some Hittite Mon- eller’s Quest: Original Contributions towards a Philos- uments,” Anatolian Studies 6: 53-56. ophy of Travel, ed. M.A. Michael, 2205-228. Edin- Hawkins, J. David. 2003. “Oliver Robert Gurney Mem- burgh: William Hidge. oir” in: British Academy Biographical Memoirs of Fel-

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’in Ayak İzleri 218 lows: Volume 120, ed. by British Academy. 554. Ox- Lloyd, Seton. 1974. “Twenty Five Years,” Anatolian Stud- ford: Oxford University Press. ies 24:197-220 Human, K., Puchstein, O. 1890. Reisen in Kleinasien und Makridi Bey, Theodor. 1908. La porte des sphinx a Euyuk Nordsyrien: ausgeführt im Auftrage der Königlichen Fouilles du Museé Imperial Ottoman. Mitteilungen Preussischen Akademie der Wissenschaften (Atlas) Ber- der Vorderasiatisch-Agyptischen Gesellschaft, Volume 13. lin: Verlag von Dietrich Reimer. Mellink, Machteld J. 2000. “Hans Gustav Güterbock, Intellectual Property Office (IPO), (Oct 2014), “Excep- 1908-2000,” American Journal of Archaeology 104 (4): tions to Copyright: Libraries, Archives and Muse- 787-788. um” https://www.gov.uk/government/uploads/sys- Muir, R., 1943. An Autobiography and Some Essays. Lon- tem/uploads/attachment_data/file/375956/Libraries_ don: Lund Humphries & Co Ltd. Archives_and_Museums.pdf (Accessed 10/01/2015). Özen, Latif. Undated. Anadolu Medeniyetleri Müzesi, International Council on Archives (ICA) ‘ISAD(G): General Konservasyon Laboratuarı Deneyimi. (Internet publi- International Standard Archival Description, 2nd Edi- cation: http://exchange.kumid.net/tr/docs/latifozen. tion’ http://www.icacds.org.uk/eng/ISAD(G).pdf (Ac- pdf). cessed 01/12/2014). Library of Congress (2014) “Personal Padfield, Timothy. 2010. Copyright for Archivists and Re- Digital Archiving: The Basics of Scanning” http://blogs. cords Managers,4th Edn. London: Facet. loc.gov/digitalpreservation/2014/03/personal-digital-ar- Perrin, C.-E. 1956. “Éloge funèbre de M. John Garstang, chiving-the-basics-of-scanning/ (Accessed 01/12/2014). correspondant étranger de l’Académie,” Comptes-ren- Kemp, Barry J. 1963. “Excavations at Hierakonpolis Fort, dus des séances de l’Académie des Inscriptions et Belles- 1905: A Preliminary Note,” Journal of Egyptian Ar- Lettres, 100e année, Volume 3: 345-347. chaeology 49: 24-28. Petrie, W.M. Flinders. 1932. Seventy Years in Archaeology. Kemp, Barry J. and R.S. Merrillees. 1980. “Chapter II. Abydos London: Kegan Paul. Tomb 416” in Minoan Pottery in Second Millennium Egypt, Rutland, Françoise. 2014. The Lost Gallery: John Garstang ed. Barry J. Kemp & R.S. Merrillees. 105-107. Mainz: and Turkey – A Postcolonial Reading. Unpublished Deutsches Archaölogisches Institut, Abteilung Kairo. PhD thesis. University of Liverpool, School of Ar- Larson, John. 2006. Lost Nubia: A Centennial Exhibit of Pho- chaeology, Classics and Egyptology. tographs from the 1905-1907 Egyptian Expedition of the Sayce, Archibald. 1903. The Hittites: The Story of a Forgot- University of Chicago. Chicago: University of Chicago. ten Empire. London: Religious Tract Society. Library of Congress (2014) “Personal Digital Archiving: The Seton-Williams, Veronica. 1988. Road to el-Aguzein. Lon- Basics of Scanning” http://blogs.loc.gov/digitalpreser- don: Taylor and Francis. vation/2014/03/personal-digital- archiving-the-basics-of- Shaw, Wendy. 2007. “Museums and Narratives of Dis- scanning/ (Accessed 01/12/2014). play from the Late Ottoman Empire to the Turkish Lloyd, Seton and James Mellaart. 1962. Beycesultan 1: The Republic” in Muqarnas 24. History and Ideology: Ar- Chalcolithic and Early Bronze Age Levels. London: chitectural Heritage of the “Lands of Rum,” ed. Sibel British Institute of Archaeology at Ankara. Bozdoğan and Gülru Necipoğlu, 253-279.

BIBLIOGRAPHY

KAYNAKÇA 219 Sheppard, Kathleen. 2010. “Flinders Petrie and Eugenics at Török, László. 1997. Meroe city: An Ancient African Cap- UCL,” Bulletin of the History of Archaeology 20(1): 16-29. ital: John Garstang’s Excavations in Sudan. London: Snape, Steven. 1986. Mortuary Assemblages from Abydos. Egyptian Exploration Society. Unpublished PH D thesis, University of Liverpool. Vandeput, Lutgarde. 2008. “The British Institute at An- Taylor, J. d. P., Williams, M. V. S., Waechter, J. 1950. kara: 60 Years Young,” Anatolian Studies 58: 1-14. “The Excavations at Sakce Gözü,” Iraq 12/2: 53-138. Woolley, Leonard. 1956. “John Garstang,” Anatolian Stud- The National Archives (TNA), (2013) “Digitization at the Na- ies 6: 33-34 tional Archives” http://www.nationalarchives.gov.uk/doc- Wright, William and Archibald Sayce. 1886. The Empire uments/information-management/digitisation-at-the-na- of the Hittites. London: Nisbet. tional-archives.pdf (Accessed 01/12/2014).

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’in Ayak İzleri 220 Timeline Zaman Çizelgesi

Born on the 5th of May in Blackburn, 1876 5 Mayıs’ta Blackburn, İngiltere’de England. doğdu.

Read Mathematics at Jesus College, Oxford 1895–99 Oxford Üniversitesi, Jesus College’da University. matematik okudu.

Participates in his first ever archaeological 1898 Blackburn yakınlarında Ribchester’da excavations at Ribchester, near Blackburn. hayatının ilk arkeolojik kazısına katıldı.

First excavation in Egypt with Sir Matthew 1900 Sir Matthew Flinders Petrie ile Mısır’daki ilk Flinders Petrie. kazısı.

Excavated at Beit Khallâf and Abmyeh, 1901 Mısır, Beyt Hallaf ve Abmyeh’de kazılar Egypt. yaptı.

Founded Institute of Archaeology in Liverpool. 1904 Liverpool Arkeoloji Enstitüsünü kurdu.

First visit to Turkey, touring Phrygian sites Türkiye’ye ilk ziyaret, Batı Anadolu’daki in Western Anatolia. Frigya yerleşimleri gezisi.

Anatolia Survey. 1907 Anadolu Yüzey Araştırması.

Excavations at Sakçagözü, Gaziantep 1908–11 Gaziantep, Sakçagözü kazıları. province, Turkey. .

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’in Ayak İzleri 221 Married Mariè Louise Bergés (1880-1949) 1907 Toulouse, Fransa’dan Mariè Louise Bergés from Toulouse, France. (1880-1949) ile evlendi.

Excavations at Nubian city of Meroë, Sudan. 1909–14 Sudan’daki Nübye şehri Meroe kazıları.

The Land of the Hittites is published. 1910 The Land of the Hittites yayımlandı.

World War I. John and Mariè Garstang both 1914–18 I. Dünya Savaşı sırasında John ve Mariè volunteered for Red Cross. Garstang Kızılhaç’ta gönüllü olarak çalıştı.

France appointed him Chevalier de la 1920 I. Dünya Savaşı’nda Kızılhaç’taki hizmetleri Légion d’Honneur for his work with the nedeniyle Fransız hükümeti tarafından Red Cross during World War I. Légion d’Honneur nişanıyla onurlandırıldı.

Director of the Department of Antiquities 1920–26 Birleşik Krallık Filistin Mandası’nda Eski in the British Mandate of Palestine. Eserler Dairesi direktörlüğünü üstlendi.

Cilician Survey and trial trench excavations 1936–37 Kilikya Yüzey Araştırması ve Sirkeli at Sirkeli Höyük, Turkey. Höyük’te deneme açma kazıları.

Excavations at Yümüktepe, Mersin. 1937–39 Mersin, Yümüktepe kazıları.

World War II. After London, the industrial 1939–45 II. Dünya Savaşı. Bir sanayi limanı olan port of Liverpool is the most heavily Liverpool, Kuzey Amerika’dan gelen yemek bombed city in Britain due to its crucial role ve silah yardımlarının giriş noktası olduğu in maintaining food and munitions supplies için İngiltere’de Londra’dan sonra en çok from North America. bombalanan şehir oldu.

27th December, earthquake hits Erzincan 1939 27 Aralık’ta Erzincan’da meydana gelen killing 33,000 people. Garstang used his deprem 33.000 can aldı. Garstang tanıdıkları contacts to establish an Anglo-Turkish Relief vasıtasıyla bir İngiliz-Türk Yardım Komitesi Committee. kurdu.

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’in Ayak İzleri 222 British consultant with the Turkish 1940 Depremzedelere yardım amacıyla kurulan Government heading a humanitarian aid İnsani Yardım Konseyi’nin yöneticisi olarak council for earthquake relief in Turkey. Türk hükümetine danışmanlık yaptı..

Hittite Gallery at Liverpool Museum is 1941 Liverpool Müzesi Hitit Galerisi bombed and completely destroyed. bombardımanlarda yerle bir oldu.

Liverpool Institute of Archaeology bombed Liverpool Arkeoloji Enstitüsü and badly damaged. bombardımanlarda ağır hasara uğradı.

Garstang retired from the University of Garstang Liverpool Üniversitesinden emekli Liverpool. oldu.

Resumed and completed his excavations at 1946–48 Mersin’deki kazı faaliyetine geri dönerek Mersin. tamamladı.

Founded British Institute at Ankara, 1948 Ankara’daki İngiliz Arkeoloji Araştırma appointed first director. Enstitüsünü kurdu ve ilk direktörü oldu.

Appointed Commander of the British 1949 Britanya İmparatorluğu Komutan Şövalyelik Empire (CBE). Nişanı’na (CBE) layık görüldü.

Mariè Louise Garstang died. Mariè Louise Garstang öldü.

Made Honorary Fellow at Jesus College, 1956 Oxford Üniversitesi, Jesus College Fahri Oxford University. Üyesi oldu.

Died, aged 80, on the 12th of September as 12 Eylül’de bir turist grubuyla Mersin’deki he left the site of Mersin where he had been eski kazı alanını ziyaretinden dönerken visiting his old excavations with a group of seksen yaşında hayata gözlerini yumdu. tourists.

Timeline

Zaman Çizelgesi 223

Notes Notlar

Chapter 1 Bölüm 1 1 V11–1#65, FCD Archives, NML; Perrin 1956, 346. 1 V11–1#65, FCD Arşivleri, NML; Perrin 1956, 346. 2 British Red Cross, e-mail correspondence, Cox−Rut- 2 İngiliz Kızılhaçı, e−posta yazışması, Cox−Rutland, 2012. land, 2012. 3 Cenaze merasimi—Prof. J Garstang, The Times Ekim 3 Funeral—Prof. J Garstang, The Times October 1956. 1956. Correspondent 1956. Correspondent 1956.

Bölüm 2 Chapter 2 1 John Garstang’ın Sir Francis Chatillon Danson’a yazdığı 1 Letter from John Garstang to Sir Francis Chatillon mektup, NML Arşivi, Liverpool. Danson, NML Archives, Liverpool. 2 H. Winckler, 1907, Preliminary Report on Excavations 2 H. Winckler, 1907, Preliminary Report on Excavations at Boghaz Keui, (Mitteilungen der Deutschen Orient−Ge- at Boghaz Keui, (Mitteilungen der Deutschen Orient−Ge- sellschaft, Berlin). sellschaft, Berlin). 3 J. Seeher ve F. Rutland, 14 Ocak 2013 tarihli yazışma. 3 Correspondence: J. Seeher & F. Rutland, 14th Jan, 2013. 4 Kuno Meyer University College Liverpool’da (günü- 4 Kuno Meyer was Professor of Teutonic Languages müzde Liverpool Üniversitesi) Cermen Dilleri Profesörü (1894–1903) and Professor of Celtic (1908–14) at Uni- (1894–1903) ve Kelt Dili Profesörü (1908–14) olarak gö- versity College Liverpool, now University of Liverpool rev yapmıştı (P159, Kuno Meyer Koleksiyonu, Liverpool (P159, Kuno Meyer Coll., Special Collections Archive of Üniversitesi Özel Koleksiyonlar Arşivi). the University of Liverpool). 5 Garstang Müzesi Arşivi, Liverpool Üniversitesi. 5 Garstang Museum of Archaeology, University of Liver- 6 D/D/v/2/30, Garstang−Pears yazışması, 15.07.1908, GM, pool. UoL. 6 D/D/v/2/30, Garstang−Pears corr., 15.07.1908, GM, UoL.

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’in Ayak İzleri 225 Chapter 3 Bölüm 3 1 I must express my gratitude to Vural Genç for his efforts 1 Belgelerin transkripsiyonunu yapan Dr. Vural Genç’e te- in transcribing these documents. şekkür ederim. 2 In archaeological texts, Coba Höyük mound was in- 2 Coba Höyük, yakındaki köyün isminden yola çıkılarak correctly named after a nearby village as Sakçegözü/ arkeolojik metinlere yanlış bir şekilde Sakçegözü/Sakça- Sakçagözü (Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-TAY Project). gözü olarak geçmiştir (Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri- 3 BOA. MKT. 985/72, 18 Kanunievvel 1322/31 December 1906. TAY Projesi). 4 In 1906 the Ancient Monuments Act was reviewed and 3 BOA. MKT. 985/72, 18 Kanunievvel 1322/31 Aralık 1906. certain shortcomings were revised (Akçura 1972: 40). 4 1906 yılında Asar-ı Atika Nizamnamesi yeniden ele alı- According to Article 14 of the Ancient Monuments Act, narak bazı eksiklikler giderilmeye çalışılmıştır (Akçura applications for excavation permits must be made to the 1972: 40). Asar-ı Atika Nizamnamesinin 14. Maddesiy- Ministry of Education (Eriş 2012: 41). For issues regard- le kazı yapacak kişilerin kazı izni almak için Maarif Ne- ing the Ancient Monuments Act in the Ottoman Em- zaretine başvurmaları istenmektedir (Eriş 2012: 41). Os- pire, see Çal 1997: 391-400. manlı Devleti’nde Asar-ı Atika Nizamnameleri ile ilgili 5 On the two stamps affixed to the map appears the name olarak bkz. Çal 1997: 391-400. of Edwin Pears and the date 6/19/1905. 5 Söz konusu haritaya yapıştırılan iki adet pul üzerinde 6 MF. MKT. 985/72, 26 Rebiülevvel 1325/9 May 1907. Edwin Pears’ın adı ve 6/19/1905 tarihi yer almaktadır. 7 Presumably this is the same map mentioned in the pre- 6 MF. MKT. 985/72, 26 Rebiülevvel 1325/9 Mayıs 1907. vious correspondence (Fig. 3.1). 7 Bu büyük ihtimalle bir önceki yazışmada zikredilen ha- 8 BEO. 003188/239090, 14 Şevval 1325/20 November 1907. ritadır (Res. 3.1). 9 DH. MKT. 1212-71, 14 Şevval 1325/20 November 1907. 8 BEO. 003188/239090, 14 Şevval 1325/20 Kasım 1907. 10 BEO. 3195/239590, 22 Şevval 1325/28 November 1907; 9 DH. MKT. 1212-71, 14 Şevval 1325/20 Kasım 1907. BEO. 003195/239590, 22 Şevval 1325/28 November 1907. 10 BEO. 3195/239590, 22 Şevval 1325/28 Kasım 1907; BEO. 11 BEO. 003183/23865, 27 Şevval 1325/3 December 1907. 003195/239590, 22 Şevval 1325/28 Kasım 1907. 12 Garstang Museum of Archaeology Archives, University 11 BEO. 003183/23865, 27 Şevval 1325/3 Aralık 1907. of Liverpool. 12 Garstang Museum of Archaeology Archives, University 13 DH. MKT. 2624/45, 10 Ramazan 1326/6 October 1908. of Liverpool. 14 Letter from Garstang to Pears dated 29 October 1908. 13 DH. MKT. 2624/45, 10 Ramazan 1326/6 Ekim 1908. (Garstang Museum of Archaeology Archives, University 14 Garstang’dan Pears’a 29 Ekim 1908 tarihli mektup (Gars- of Liverpool.) tang Arkeoloji Müzesi Arşivleri, Liverpool Üniversitesi). 15 Letter from Garstang to Pears dated 14 July 1909. 15 Garstang’dan Pears’a gönderilen 14 Temmuz 1909 tarihli (Garstang Museum of Archaeology Archives, University mektup (Garstang Arkeoloji Müzesi Arşivleri, Liverpool of Liverpool.) Üniversitesi). 16 İ.MF. 16/7, 2 Cemaziyelahir 1328/11 June 1910 16 İ.MF. 16/7, 2 Cemaziyelahir 1328/11 Haziran 1910. 17 İ.MF. 16/7, 19 Cemaziyelahir 1328/28 June 1910. 17 İ.MF. 16/7, 19 Cemaziyelahir 1328/28 Haziran 1910.

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’in Ayak İzleri 226 18 BEO. 3776/283152, 27 Cemaziyelahir 1328/6 July 1910; 18 BEO. 3776/283152, 27 Cemaziyelahir 1328/6 Temmuz 1910; BEO. 3776/283152, 28 Cemaziyelahir 1328/7 July 1910 BEO. 3776/283152, 28 Cemaziyelahir 1328/7 Temmuz 1910. 19 MF. MKT. 1160/6, 17 Temmuz 1326/30 July 1910. 19 MF. MKT. 1160/6, 17 Temmuz 1326/30 Temmuz 1910. 20 MF. MKT. 1160/6, 14 Ağustos 1326/27 August 1910. 20 MF. MKT. 1160/6, 14 Ağustos 1326/27 Ağustos 1910. 21 MF. MKT. 1160/6, 24 Zilhicce 1328/27 December 1910. 21 MF. MKT. 1160/6, 24 Zilhicce 1328/27 Aralık 1910. 22 For a photograph of Garstang’s tent, see (Greaves 2010: 33). 22 Garstang’ın çadırı için bkz. (Greaves 2010: 33). 23 DH. İD 60-9, 5 Şevval 1329/29 September 1911; DH. İD 23 DH. İD 60-9, 5 Şevval 1329/29 Eylül 1911; DH. İD 60- 60-9, 17 Şevval 1329/11 October 1911. 9, 17 Şevval 1329/11 Ekim 1911. 24 DH. İD 60-9, 5 Ramazan 1329/30 August 1911; DH. İD 24 DH. İD 60-9, 5 Ramazan 1329/30 Ağustos 1911; DH. İD 60-9, 17 Ağustos 1327/30 August 1911. 60-9, 17 Ağustos 1327/30 Ağustos 1911. 25 MF. MKT. 985/72, 18 Kanunievvel 1322/31 December 1906. 25 MF. MKT. 985/72, 18 Kanunievvel 1322/31 Aralık 1906. 26 In a letter, dated October 29th, 1908, from Garstang to 26 29 Ekim 1908 yılında Pears’a yazdığı mektupta Gars- Pears, it is mentioned that he had sent the entire small tang, buldukları küçük buluntuların tümünü Hamdi finds that were found to Hamdi Bey. He adds that the Bey’e gönderdiğinden bahsetmektedir. Ayrıca heykelle- sculptures were too heavy to be transported to Con- rin taşımak için çok ağır olduğuna değinerek buldukla- stantinople, and that if Garstang were allowed to take rı eserlerden beş kopyanın kendilerine verilmesi halinde five copies from the works that they found, they would bütün taşları İstanbul’a götürebileceklerini belirtmekte- carry all the stones to Constantinople (Garstang Muse- dir (Garstang Museum of Archaeology Archives, Uni- um of Archaeology Archives, University of Liverpool). versity of Liverpool). Garstang’ın bunlardan kopya çı- Garstang was evidently allowed to make his copies. On karma izni olduğu anlaşılmaktadır. Bu taşların tarihçesi the history of the stones see Öz in this volume. için bkz. Öz’ün bu kitaptaki yazısı. 27 MF. MKT. 1160/6, 17 Temmuz 1326/30 July 1910. 27 MF. MKT. 1160/6, 17 Temmuz 1326/30 Temmuz 1910.

Chapter 4 Bölüm 4 1 University of Liverpool Annual Reports and Prospectus 1 University of Liverpool Annual Reports and Prospectus of the Institute of Archaeology. Hon. Secretary’s Report of the Institute of Archaeology. Hon. Secretary’s Report 1907–8. 1907–8. 2 Ibid. 2 Agy. 3 University of Liverpool Annual Reports and Prospectus 3 Liverpool Üniversitesi Yıllık Raporları ve Arkeoloji of the Institute of Archaeology. Hon. Secretary’s Report Enstitüsü Tanıtım Broşürü. Fahri Sekreter’in Raporu 1908–9. 1908–9. 4 Institute of Archaeology (University of Liverpool) Ac- 4 Liverpool Üniversitesi Arkeoloji Enstitüsü Muhasebesi: count: General Working Account for the Year ending 30 30 Haziran 1909 tarihinde sona eren yılın Genel Muha- June 1909. sebe Hesapları.

Notes

Notlar 227 5 PEF/SE/GAR “Camera 1.” Tan leather satchel Stamped 5 PEF/SE/GAR “Kamera 1.” Dış kapağında “Maurice L. Ma- “Maurice L. MacEwan 16th Lancers” on exterior lid. cEwan 16th Lancers” yazısı basılı kahverengi deri omuz çan- Interior lid labeled: “W. Watson & Sons. Manufactur- tası. Kapak içine basılı: “W. Watson & Sons. Manufactu- ers of Optical & Photographic Instruments. 313 High rers of Optical & Photographic Instruments. 313 High Hol- Holborn…” Contents: 5xThornton & Pickard wood born…” yazısı. Çanta içindekiler: 5 adet Thornton & Pic- & metal (steel & brass) 5"x7" glass plate negative hold- kard ahşap ve metal (çelik ve pirinç) 5"x7" cam plaka negatif ers. 1 x C.P.Goerz. Berlin. Condenser lens. 1 x camera: taşıyıcısı. 1 adet C.P.Goerz. Berlin. Kondansör lens. 1 adet Thornton Pickard Patent “Royal Ruby” Triple Exten- fotoğraf makinesi: Thornton Pickard Patentli “Royal Ruby” sion. Wood, metal (steel & brass), glass, leather Triple Extension. Ahşap, metal (çelik ve pirinç), cam, deri. 6 PEF/SE/GAR “Camera 2.” 1 x camera: Leather, wood, 6 PEF/SE/GAR “Kamera 2.” 1 adet fotoğraf makinesi: metal (steel & brass), glass. Embossed into wood on Deri, ahşap , metal (çelik ve pirinç), cam. Cam plaka ta- interior of glass plate holder: “Pat. Applied for”/ Also şıyıcısının iç yüzündeki ahşaba kabartma ile: “Pat. App- hand inscribed “Full size 15 ½ inches from Front (not lied for” yazılı. / Aynı zamanda el yazısı ile: “Full size 15 lens).” ½ inches from Front (not lens)” yazılı. 7 PEF/SE/GAR “Camera 3.” Black leather box, blue vel- 7 PEF/SE/GAR “Kamera 3.” Siyah deri kutu, mavi kadife iç vet interior, with label “Sands Hunter & Co. Limit- kaplama, etikette: “Sands Hunter & Co. Limited 37 Bed- ed 37 Bedford Street. Strand W.C. Contents: 1 x Sands ford Street. Strand W.C.” yazılı. Muhtevası: 1 adet Sands & Hunter & Co. Camera c. 4x3.” Black leather, wood, & Hunter & Co. Fotoğraf makinesi yaklaşık 4x3.” Siyah metal (steel), glass. Labeled with metal plaque: “Sands deri, ahşap, metal (çelik), cam. Metal bir plaka ile etiket- & Hunter & Co. 37 Bedford Street, Strand, Lon- lenmiş, üzerinde: “Sands & Hunter & Co. 37 Bedford don W.C.2.” and ‘“Fallowflex Jonathan Fallowfield 146 Street, Strand, London W.C.2.” ve ““Fallowflex Jonathan Charing Cross Road London W.C.” Fallowfield 146 Charing Cross Road London W.C.” yazılı. 8 Sliver gelatin glass plate speed would have been in the 8 Gümüş jelatin kaplamalı cam plakanın film hızı günü- range of ca. 10–20 ISO by modern comparison. müz film hızı değerleriyle karşılaştırıldığında yaklaşık 9 Common developers used in the early 20th century 10–20 ISO’ya denk gelir. were Pyro or Metol/hydroquinone. 9 Yirminci yüzyılın başlarında yaygın olarak kullanılan film 10 Ammonia or sodium carbonate. banyosu kimyasalları Pyro ya da Metol/hidrokinon idi. 11 Usually potassium bromide. 10 Amonyak ya da sodyum karbonat. 12 Under field conditions this could have been an oil lamp 11 Genellikle potasyum bromür. with a glass cover of a suitable colour. 12 Saha koşullarında bu bir gaz lambası ile uygun renkte 13 The measurements of the 5"x7" plates range from bir cam muhafaza olsa gerek. 177x128 mm to 180x130 mm, with the most common 13 5"x7" plakaların ölçüleri 177x128 mm ile 180x130 mm ara- (106 plates) size being 179x129 mm. (7 1/16x5 1/16). sında değişmektedir ve en yaygın olarak rastlanan ölçü (106 plaka) 179x129 mm (7 1/16x5 1/16) ebadındadır.

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’in Ayak İzleri 228 Chapter 5 Bölüm 5 1 This text is a brief summary of on−going work which 1 Bu metin Garstang’ın bir arkeolog olarak çalışmalarını explores Garstang’s work and methods as an archaeolo- ve metotlarını inceleyen bir çalışmanın çok kısa bir öze- gist: Freeman in prep. tidir: Freeman yayına hazırlanıyor. 2 The British sites excavated, military in character, were 2 Kazılan, askeri nitelikli İngiliz kazı alanları Ribchester Ribchester (1898 and 1899), Melandra (1898), Richbor- (1898 ve 1899), Melandra (1898), Richborough (1900) ve ough (1900) and Brough−on−Noe (1903). Brough−on−Noe (1903) idi. 3 Identifying Garstang’s Egyptian sites is complicated 3 Çoğu zaman, genellikle keşif amaçlı olarak, esas alanlara by the fact that he frequently opened trenches in ar- bitişik açmalar kazmış olması ve/veya isimleri birbirinin eas adjacent to his main sites—usually as reconnais- yerine kullanmış fakat sonuçları da esas alanlara ait (ara) sance exercises—and/or interchanged names but in- raporlara dahil etmiş olduğundan dolayı Garstang’ın cluded the results in the (interim) reports for the prin- Mısır’da kazı yaptığı alanları kesin olarak belirlemek ol- ciple sites. Between 1902 and 1909 the main sites in- dukça güçtür. 1902–9 yılları arasında kazı yapılan ana cluded Bet Kallef, Reqagnah, Mashana, Beni Hasan, yerleşim alanları arasında Bet Kallef, Reqagna, Maşa- Edfu, Esna, Hierakonpolis and Abydos. On occasional na, Beni Hasan, Edfu, Esna, Hierakonpolis ve Abydos detours into Sudan in this period he was also opening bulunmaktadır. Bu dönemde ara sıra Sudan’da yöneldi- (what he regarded as inconsequential) trenches at a va- ği farklı güzergâhlarda çeşitli yerlerde (önemli bir sonuç riety of locations. alamadığını düşündüğü) açmalar da kazmıştı. 4 The Times 28 October 1903. 4 The Times 28 Ekim 1903. 5 Egypt was then under British rule. 5 Mısır o dönemde İngiliz yönetimi altındaydı. 6 “Salvage” reports of some of the Egyptian sites pub- 6 Mısır’daki bazı kazı alanlara ait yayınlanan “kurtarma lished include: Adams 1987, 1990; Kemp 1963; Downes kazısı” raporları arasında şunlar bulunmaktadır: Adams 1974; Kemp & Merrillees 1980; Snape 1986. 1987, 1990; Kemp 1963; Downes 1974; Kemp ve Merril- lees 1980; Snape 1986.

Chapter 6 1 The name of the museum changed to Ankara Archaeo- Bölüm 6 logical Museum and then to Ankara Anatolian Civiliza- 1 Müzenin adı önce Ankara Arkeoloji Müzesi daha sonra tions Museum in 1968 (Gür 2007: 48). 1968 yılında da Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2 A team under the auspices of the BIAA that subsequent- olarak değiştirilecektir (Gür 2007: 48). ly worked on the site forty years after Garstang, in 1949, 2 Garstang’dan kırk yıl sonra, 1949 yılında, kazı alanında recorded these “Turkish trenches,” as they called them, çalışan BIAA (Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsü) hima- during their own excavation (see du Plat Taylor et al. yesindeki bir ekip, kendi kazıları sırasında bu çalışmaları 1950: Figs 6, 11). “Türk açmaları” adını vererek kaydetmiştir (bkz. du Plat 3 Personal communication with Şerif Akşit. Taylor vd. 1950: Res. 6, 11).

Notes

Notlar 229 4 It is interesting to see that the plaster cast of the sphinx 3 Şerif Akşit ile kişisel görüşme. column−base made from Garstang’s original squeezes al- 4 1931 yılında fotoğraflandığı zaman Garstang’ın orijinal ready had its second head restored when it was photo- kalıbından yapılan sfenksli sütun kaidesinin alçı döküm graphed in 1931 (see Fig. 1.8). modelinde ikinci başın çoktan restore edilmiş olduğunu 5 This was the only conservation laboratory in a museum görmek ilginçtir (bkz. Res. 1.8). in Turkey. In 2012 it was converted into a regional direc- 5 Bu Türkiye’de bir müzede bulunan tek koruma laboratu- torate with a remit covering eighteen other museums. varıydı. 2012 yılında sorumluluk alanı on sekiz başka mü- zeyi kapsayan bir bölge müdürlüğü haline getirilmiştir.

Chapter 7 1 This chapter is an extended version of an earlier article Bölüm 7 on this theme (Greaves 2007). The BIAA was originally 1 Bu bölüm, burada ele alınan konu üzerine daha önce founded as the British Institute of Archaeology in Anka- kaleme alınan bir makalenin genişletilmiş halidir (Gre- ra, but is now known as the British Institute in Ankara aves 2007). BIAA ilk kurulduğunda adı British Institute to reflect its broader disciplinary remit. of Archaeology in Ankara (Ankara İngiliz Arkeoloji Ens- 2 The back pages of his Sakçagözü notebook include hand titüsü) idi, daha sonra adı ilgi alanlarının genişletilmesi- written grammar and vocabulary exercises from which ni yansıtmak amacıyla British Institute in Ankara (An- we can surmise that he was practicing his Turkish whilst kara İngiliz Enstitüsü) olarak değiştirilmiştir. working on site (UCL Archives). 2 Sakçagözü defterinin arka sayfalarında kazı alanında bir yandan da Türkçe çalıştığını gösteren dilbilgisi ve kelime haznesi alıştırmaları bulunmaktadır (UCL Arşivleri). Chapter 8 1 24 megapixel Sony a850 digital camera with a Sony 100 mm f2.8 macro lens. Bölüm 8 2 Shutter speeds varied between 1/8 and 4 seconds. 1 24 megapiksel Sony a850 dijital kamera üzerinde Sony 3 Accessed at www.geonames.org 100 mm f2.8 makro lens. 4 Recorded in the Minutes of the Institute of Archaeology 2 Pozlama süreleri 1/8 ila 4 saniye arasında değişmiştir. held in the Garstang Museum of Archaeology. 3 Erişim: www.geonames.org 4 Garstang Müzesi Arşivinde bulunan Arkeoloji Enstitüsü Tutanakları’nda kayıtlıdır.

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’in Ayak İzleri 230 Contributors Katkıda Bulunanlar

PHIL FREEMAN is senior lecturer in Roman Archaeol- PHIL FREEMAN Liverpool Üniversitesi Roma Arkeo- ogy at the University of Liverpool. His research interests lojisi Bölümü öğretim üyesidir. Araştırma konuları Roma include the archaeology of Roman frontiers as well as the sınır bölgeleri arkeolojisi ve Roma akeolojisi tarihidir. history of the study of Roman archaeology. He also has Bunların yanı sıra erken dönem modern savaş teknikleri publications on the archaeology of early modern warfare. arkeolojisi üzerine yayınlar yaptı. Şu an Liverpool’daki ilk He is currently working on a study of the archaeological arkeoloji profesörü John Garstang’ın işleri üzerine bir ça- work of the first Professor of Archaeology at Liverpool, lışma yürütmektedir. John Garstang. BÜLENT GENÇ 2003 yılında Dicle Üniversitesi Ar- BÜLENT GENÇ graduated from Dicle University, De- keoloji Bölümünden mezun oldu. 2004 yılında Yüzün- partment of Archaeology in 2003. He started his graduate cü Yıl Üniversitesi Arkeoloji Bölümü, Protohistorya ve studies in 2004 at Yüzüncü Yıl University with a disser- Önasya Arkeolojisi’nde yüksek lisansa başladı. 2008 yılın- tation entitled “Western Expansion of the Urartu King- da “Yazılı Belgeler ve Arkeolojik Kanıtlar Işığında Urartu dom in Written Documents and Archaeological Finds.” Krallığı’nın Batı Yayılımı” başlıklı tez çalışmasıyla yüksek He started his PhD studies in Ancient History at Mar- lisansını tamamladı. 2008 yılında Marmara Üniversite- mara University in 2008. He received his degree in 2015 si Eskiçağ Tarihi’nde doktora çalışmalarına başladı. Dok- with his dissertation entitled “Cultural Relations between torasını “Urartu ve Assur Arasındaki Kültürel İlişkiler ve Urartu and Assyria and the Effect of Assyria in the Trans- Urartu’nun Dönüşümünde Assur Etkisi” adlı tez çalışma- formation of Urartu.” sıyla 2015 yılında tamamladı.

ALAN M. GREAVES is senior lecturer in Archaeology at ALAN M. GREAVES Liverpool Üniversitesi Arkeolo- the University of Liverpool. He has been working on the ji Bölümü öğretim üyesidir. 1992’den beri Türkiye ar- archaeology of Turkey since 1992, including fieldwork and keolojisi çalışmaktadır, Miletos, Aphrodisias ve Oylum research at the sites of Miletos, Aphrodisias and Oylum Höyük kazı alanlarında çalıştı. Şu an Çaltılar Arkeoloji Höyük. He is currently director of the Çaltılar Archaeology Projesi’nin direktörüdür (www.sace.ac.uk/lycia). Geçmiş- Project (www.sace.ac.uk/lycia). Previously he was a partner te Fethiye Müzesinde, bir Türkiye-AB ortak projesi kap-

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’in Ayak İzleri 231 in a Turkey-EU funded partnership with Fethiye Museum samında, toplum eğitimi yoluyla Muğla’daki arkeolojik that worked to tackle looting of archaeological sites in ru- alanlarda yağmalamanın önüne geçmek için yapılan bir ral areas of Muğla province through community education. çalışmada görev aldı. 2006’da Alexandra Fletcher ile be- In 2006, together with Alexandra Fletcher, he organised an raber British Museum’da Transanatolia: Connecting East international conference at the British Museum entitled and West in the Archaeology of Turkey başlıklı uluslarara- Transanatolia: Connecting East and West in the Archaeol- sı bir konferans düzenledi. Konferans bildirileri BIAA ta- ogy of Turkey (published by the BIAA in 2007). He pre- rafından 2007 yılında yayımlandı. Yazarın Türkiye arkeo- viously published two monographs on Turkish Archaeolo- lojisi üzerine iki kitabı vardır: Miletos: A History (2002) ve gy: Miletos: A History (2002) and The Land of Ionia (2010), The Land of Ionia (2010). Bu iki kitabın Türkçe çevirileri both of which available in Turkish via Homeros Kitabevi. Homeros Kitabevi tarafından basılmıştır.

BOB MILLER is a specialist in archaeological photog- BOB MILLER Avusturalya, Kıbrıs, Yunanistan, Ürdün, raphy, and has worked with universities from Australia, Suriye ve Türkiye’deki çeşitli üniversitelerin projelerinde Britain, Cyprus, Greece, Jordan, Syria, and Turkey. He is arkeoloji fotoğrafçısı olarak çalışmaktadır. Daha önce fo- currently working on his PhD in archaeological photog- toğrafçılık ve tasarım konularında öğretim görevlisi ol- raphy at the University of Canberra, Australia, where he duğu Canberra Üniversitesinde arkeoloji fotoğrafçılığı was formerly a senior lecturer in photography and design. üzerine doktora yapmaktadır. Araştırmaları arkeoloji fo- His research interests include the history of archaeologi- toğrafçılığının tarihi ve dijital fotoğraf tekniklerinin bu cal photography and the impact of digital photography in alana olan etkilerini kapsamaktadır. Çalışmaları, arala- this field. His work is represented in a number of insti- rında Avusturalya Milli Kütüphanesinin fotoğraf kolek- tutions including the photographic collections of the Na- siyonlarının da bulunduğu pek çok koleksiyona dahil tional Library of Australia. edilmiştir.

B. NILGÜN ÖZ is currently the BIAA-RCAC fellow in B. NILGÜN ÖZ bu kitabın yayına hazırlandığı sırada Cultural Heritage Management at Koç University. Trained Koç Üniversitesi Kültürel Miras Yönetimi BIAA-ANA- as a conservation architect at METU in Ankara, she has MED bursiyeri olan Nilgün Öz, ODTÜ Mimarlık Bö- worked for both private and public organizations, including lümünde mimari koruma alanında eğitim aldıktan sonra the Chamber of Architects of Turkey, and worked for over on beş yılı aşkın bir süre, aralarında Mimarlar Odasının fifteen years on various heritage projects, three of which re- da bulunduğu özel ve devlet kurumlarında kültürel miras ceived the Europa Nostra Award–EU Prize for Cultural projelerinde çalıştı. Bunlardan üçü AB’nin kültürel mi- Heritage. Her main research interests include the conser- ras alanında verdiği Europa Nostra Ödülü’ne layık görül- vation of archaeological sites (especially those excavated by dü. Araştırmaları arkeolojik alanların korunması (özellik- foreign teams working in Turkey), management planning le Türkiye’de yabancı ekiplerin çalıştığı bölgelerde), yöne- and community engagement. Previously a research fellow of tim planlaması ve toplumsal duyarlılık konularını kapsa- the University of Liverpool, she is working on her PhD at maktadır. Daha önce Liverpool Üniversitesinde bursiyer

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’in Ayak İzleri 232 METU. She is a member of several Turkish and internation- olan Öz, ODTÜ’de doktora çalışmalarını sürdürmekte- al heritage organisations, including ICOMOS Turkey. dir. ICOMOS Türkiye gibi pek çok Türk ve uluslararası kültürel miras örgütüne üyedir. JR PETERSON is a senior technician and photographer in the School of Histories, Languages and Cultures at The JR PETERSON Liverpool Üniversitesi Tarih, Dil ve Kül- University of Liverpool. He has been the technical lead, or tür Fakültesinde uzman teknisyen ve fotoğrafçı olarak ça- has been closely involved in the technical aspects, of a num- lışmaktadır. Negatif fotoğraf ve slayt dijitalleştirmesi, Fo- ber of projects using techniques including photographic toğraftan 3D’ye (SfM) Yansıtma Dönüşümlü Görüntüle- negative and slide digitisation, Structure-from-Motion pho- me (RTI), üçgenleme lazer taraması ve time-of-flight lazer togrammetry (SfM), Reflectance Transformation Imaging taramasının yanı sıra sahada ve stüdyoda arkeolojik obje (RTI), triangulation laser scanning and time-of-flight laser fotoğrafçılığı konularını kapsayan birçok projenin teknik scanning, as well as archaeological object photography both ekibinde yer aldı, yöneticiliğini üstlendi. Bilgisayar üzeri- in the studio and in the field. He has a degree in Computer ne bir derecesi olan Peterson’ın yazılım mühendisliği geç- Science and previously worked in software engineering. mişi de vardır.

FRANÇOISE P. RUTLAND completed her PhD at FRANÇOISE RUTLAND doktorasını Liverpool Üni- the University of Liverpool with a Collaborative Doctor- versitesinde tamamladı, çalışması Liverpool Ulusal Müze- al Award from the Arts Humanities and Research Coun- leri ve İnsani Bilimler Araştırma Konseyinin verdiği Or- cil in partnership with National Museums Liverpool. Her tak Doktora Ödülü’ne layık görüldü. “Lost Gallery” baş- thesis entitled “The Lost Gallery” was a postcolonial read- lığını taşıyan tezi John Garstang’ın Türkiye’deki çalışma- ing of the work of John Garstang in Turkey and centred larının postkolonyal bir incelemesi olup, Liverpool Mü- on the destroyed Hittite Gallery in Liverpool Museum and zesi Hitit Galerisinin bombalanarak tahrip edilmesi ve the cultural contexts within both Britain and Turkey in Garstang’ın çalıştığı dönemde Türkiye ve İngiltere’deki which Garstang operated. After graduation she worked as kültürel bağlamları irdelemektedir. Mezuniyetinden son- a knowledge transfer associate with Peter Sommer Travels, ra Türkiye ve Akdeniz’de kültür turizmi yapan Peter Som- a travel company specialising in cultural tourism in Turkey mer Travels’ta bilgi aktarım uzmanı olarak çalıştı. Yakın- and the Mediterranean. With a background in Near East- doğu arkeolojisi, özellikle de Hitit e Neo-Hitit kültü- ern Archaeology focusing upon the utility of Hittite and rel mirası uzmanlığı sayesinde Birleşik Krallık, Malta ve Neo-Hittite heritage, she has worked with various national Türkiye’de birçok ulusal ve uluslararası kültürel miras ku- and international heritage organisations, museums, art gal- rumu, müze, sanat galerisi ve arkeoloji enstitüsünde araş- leries and archaeology institutes in the United Kingdom, tırmacı, küratör, proje geliştiricisi ve koleksiyon yöneticisi Malta, and Turkey as a researcher, curator, project develop- olarak çalıştı. Kültürel tarihçi olarak güncel sosyal konu- er and collections manager. Working as a cultural historian larla ilişkilendirilen temalara odaklanan koleksiyon ve ser- she specialised in the analysis of collections and displays ex- gilerde uzmanlaştı. ploring themes relevant to contemporary social contexts.

Contributors

Katkıda Bulunanlar 233 KATIE WARING is a qualified archivist with over ten KATIE WARING on yıldan uzun bir deneyime sahip bir years’ experience. She led the digital archive strand of the arşivcidir. Heritage Lottery’nin sponsorluğunu üstlendiği Heritage Lottery Funded Lost Gallery project in which Lost Gallery projesinin dijital arşiv kolunu yönetti, bu gö- she processed photographic collections relating to John rev kapsamında Liverpool Üniverstesi Garstang Müzesinde Garstang’s work in the Near East held by the Garstang bulunan, Garstang’ın Yakındoğu çalışmalarıyla ilgili fotoğ- Museum, University of Liverpool. She is currently work- raf koleksiyonlarını hazırladı. Şu an Pilgrim Trust sponsor- ing on the Pilgrim Trust funded Ancient Egypt in Focus luğunda, Liverpool Üniversitesinin Ancient Egypt in Focus project at the University of Liverpool to catalogue and isimli projesinde kullanılacak olan, Garstang Müzesindeki digitize the Garstang Museum’s photographic collections Garstang’ın Sudan ve Mısır fotoğraf koleksiyonlarının ka- relating to John Garstang’s work in Sudan and Egypt. taloglaması ve dijitalleştirmesinde çalışmaktadır.

John Garstang’s Footsteps Across Anatolia

Anadolu’da John Garstang’in Ayak İzleri 234