1 ISI KANDUNGAN
BAB 1 PENDAHULUAN
Pengenalan Sistem Demokrasi Berparlimen Malaysia Kebebasan dan Autonomi Institusi Parlimen Pemisahan Parlimen dan Badan Eksekutif Autonomi Kewangan Institusi Parlimen Kesimpulan
BAB 2 JAWATAN SETIAUSAHA DEWAN DI SISI PERLEMBAGAAN Pengenalan Sejarah Jawatan Setiausaha di awal Penubuhan Badan Perundangan Persekutuan Tanah Melayu Kedudukan Setiausaha Dewan Negara dan Dewan Rakyat di sisi Perlembagaan Persekutuan Isu Pertukaran Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat Kesimpulan
BAB 3 UNDANG-UNDANG PERKHIDMATAN PARLIMEN DI MALAYSIA Pengenalan: Undang-undang Perkhidmatan Parlimen sebelum Pemansuhan
Cadangan Undang-Undang Perkhidmatan Parlimen di Era Transformasi Parlimen Perkhidmatan Parlimen di Malaysia pada Masa Kini Analisis dan Kesimpulan
BAB 4 PERBINCANGAN BERHUBUNG UNDANG-UNDANG PERKHIDMATAN PARLIMEN DI BEBERAPA BUAH NEGARA
Pengenalan Elemen-elemen Perbandingan: Kuasa Autonomi Pentadbiran dan Kewangan di Australia, New Zealand, Kanada dan United Kingdom Ulasan berkaitan Perbandingan Undang-Undang Perkhidmatan Parlimen Kesimpulan
BAB 5 ANALISIS UNDANG-UNDANG PERKHIDMATAN PARLIMEN: MODEL BAHARU MALAYSIA
Pengenalan Cadangan untuk Penambahbaikan
2
• Punca Kuasa Undang-undang Perkhidmatan Parlimen di bawah Perlembagaan Persekutuan • Kedudukan Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen • Jawatan Ketua Pentadbir Parlimen • Pemisahan Perkhidmatan Parlimen bukan sebagai badan eksekutif secara terang dan jelas • Sumber Manusia dan Kakitangan Perkhidmatan Parlimen • Penubuhan Jawatankuasa Pilihan Khas bagi membantu Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen • Urusan Kewangan Institusi Parlimen • Sistem Saraan Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen • Nilai-Nilai Perkhidmatan Parlimen • Ketelusan dan Tata Kelola yang baik Hal-Hal Lain • Kakitangan Ahli Parlimen • Perkhidmatan Bersama
Kesimpulan
Lampiran I: Parliamentary Service Commission Bill Lampiran Ii: Parliamentary Service Act 1963
RUJUKAN
3 BAB 1 PENDAHULUAN
Pengenalan
Legislatif atau badan perundangan merupakan salah satu cabang kerajaan selain daripada badan eksekutif dan badan kehakiman. Teori Pengasingan Kuasa yang dipopularkan oleh Montesquieu menghendaki ketiga-tiga badan kerajaan ini supaya bebas daripada campur tangan antara satu sama lain. Ketiga-tiga cabang kerajaan ini mempunyai fungsi tersendiri; legislatif berfungsi untuk membuat undang-undang, eksekutif melaksanakan undang-undang dan badan kehakiman berfungsi untuk mentafsir undang-undang dan menjalankan keadilan.
Selain daripada membuat undang-undang, Parlimen juga berperanan sebagai mekanisme semak dan imbang dengan mengimbangi dan memeriksa tindakan badan eksekutif. Laporan CPA The Administration and Financing of Parliament menyebutkan kebebasan Parlimen dalam menjalankan tanggungjawab dengan baik boleh dilihat daripada kebolehannya mengawal sumbernya. Penilaian sebegini boleh dilihat sesebuah Parlimen itu telah ditadbir dengan efektif.1
Bagi mencapai kebebasan institusi Parlimen, pelbagai mekanisme perundangan sama ada melalui perlembagaan bertulis, undang-undang atau melalui amalan dan tatacara di dalam Dewan boleh dilaksanakan.2 Dengan mekanisme perundangan, undang-undang Perkhidmatan Parlimen yang mengurus tadbir hal pentadbiran dan kewangan secara terang dan jelas boleh menyokong kebebasan sesebuah institusi Parlimen.
Akta Perkhidmatan Parlimen (PSA) merupakan salah satu alat undang-undang yang dicedok daripada kalangan negara yang mempunyai kebebasan Parlimen yang sering
1 CPA (Commonwealth Parliamentary Association). (2005). The Administration and Financing of Parliament. Report of a CPA study group hosted by the Legislature of Zanzibar, Tanzania. Muka surat 25. 2 CPA (Commonwealth Parliamentary Association). (2005). The Administration and Financing of Parliament. Report of a CPA study group hosted by the Legislature of Zanzibar, Tanzania. Muka surat 25.
4 digunakan untuk mengkanunkan ciri-ciri utama, prinsip, mandat, komposisi, kakitangan dan isu belanjawan, pentadbiran parlimen dan bagaimana mereka di tadbir urus.3
Kebanyakan negara mengiktiraf prinsip autonomi Parlimen secara rasmi melalui peruntukan dalam Perlembagaan. Pengiktirafan prinsip autonomi Parlimen boleh dilihat sama ada dalam satu peruntukan atau beberapa peruntukan lain yang secara jelas mengkanunkan autonomi pengasingan kuasa. Malah pengasingan kuasa khususnya daripada badan Eksekutif kebiasaannya menjadi asas autonomi badan perundangan. Hal ini dapat dilihat daripada negara-negara seperti Australia, Kanada, New Zealand, India dan sebagainya. Dengan pengiktirafan prinsip asas autonomi yang jelas ini juga menjadi manifestasi penting undang-undang Perkhidmatan Parlimen dikanunkan di bawah Perlembagaan.4 Antara undang-undang Perkhidmatan Parlimen yang dikanunkan ialah New Zealand Parliamentary Service Act 2000, House of Commons Administration Act 1978, Parliamentary Service Act 1999, Australia and Lok Sabha Secretariat (Recruitment & Conditions of Service) Rules 1955.
Malaysia pernah mempunyai undang-undang perkhidmatan Parlimen yang dikenali sebagai Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 yang menjadi punca kuasa bagi Perkhidmatan Parlimen. Malah ia ada diperuntukkan di bawah Perlembagaan Persekutuan di Malaysia. Walau bagaimanapun, selepas 30 tahun ia diguna pakai, undang-undang Perkhidmatan Parlimen ini telah dimansuhkan pada tahun 1992.5 Selepas tahun 2000, usaha mengembalikan undang-undang Perkhidmatan Parlimen dipergiatkan oleh pelbagai pihak sama ada daripada kalangan ahli-ahli Parlimen, masyarakat sivil dan rakyat perseorangan. Lanjutan daripada itu, terdapat sekurang- kurangnya tiga draf rang undang-undang berasingan telah disediakan kepada kerajaan.
3 Inter-Parliamentary Union. Comparative Research Paper on Parliamentary Administration, (2020). Geneva. Muka surat 3. 4 Michel Couderc, 1998, ‘The Administrative and Financial Autonomy of Parliamentary Assemblies’, Laporan diterima di Moscow, muka surat 1. 5 Michel Couderc, 1998, ‘The Administrative and Financial Autonomy of Parliamentary Assemblies’, Laporan diterima di Moscow, muka surat 1.
5 Pertama, pada tahun 2011 apabila YB Dato Seri Dr. Wan Junaidi Tuanku Jaafar mengetuai Jawatankuasa Kajian Pembaharuan Undang-undang di Parlimen bagi melihat dan menambah baik beberapa Akta berhubung dengan institusi Parlimen Malaysia termasuk RUU Perkhidmatan Parlimen.6 Kedua, pada hujung tahun 2016, di bawah Pelan Transformasi Parlimen Fasa Kedua di bawah YB Tan Sri Dato Seri Panglima Pandikar Amin Haji Mulia, Speaker Dewan Rakyat ketika itu. Kerajaan telah bersetuju membentangkan Penyata Jawatankuasa Dewan Rakyat di mana usul untuk menghidupkan Akta Perkhidmatan Parlimen sepertimana sebelum tahun 1992 telah dipersetujui di dalam Dewan Rakyat7 dan ketiga, draf RUU Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen telah dihantar ke Jabatan Peguam Negara pada tahun 2020.8
Justeru, kertas ini bertujuan untuk melihat aspek penting dalam undang-undang Perkhidmatan Parlimen dalam kalangan negara Komanwel dan mencadangkan undang-undang Perkhidmatan Parlimen yang menepati piawaian antarabangsa dengan mengambil kira pelbagai aspek penting termasuk perbandingan dengan beberapa undang-undang Perkhidmatan Parlimen di negara lain termasuk United Kingdom, Australia, Kanada, New Zealand dan sebagainya, disamping melihat isu-isu berkisar undang-undang Perkhidmatan Parlimen di Malaysia. Aspek pertama yang dilihat adalah mengenai kebebasan dan autonomi institusi Parlimen.
Sistem Demokrasi Berparlimen di Malaysia
Malaysia adalah sebuah negara yang mengamalkan pemerintahan Raja Berperlembagaan, sistem demokrasi berparlimen ala Westminster dan sistem Persekutuan. Perlembagaan Persekutuan merupakan undang-undang tertinggi negara
6 Jaafar, J. T. (2010). Evolusi Parlimen Dan Evolusi Speaker Parlimen Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. Muka surat 359 – 360. 7 Penyata Jawatankuasa Dewan D.R. 6 Tahun 2016, Parlimen Malaysia dibentangkan oleh Yang Berhormat Tan Sri Datuk Seri Panglima Pandikar Amin Haji Mulia, Yang di-Pertua Dewan Rakyat. 8 Draf RUU Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen telah siap, Malaysiakini, https://www.malaysiakini.com/news/552309 (Tarikh Akses: 13 Ogos 2021)
6 dan pengasingan kuasa antara cabang-cabang kerajaan iaitu Parlimen, badan eksekutif dan badan kehakiman dijelaskan di dalam Perlembagaan Persekutuan.
Persidangan Parlimen pertama secara rasmi bermula pada 11 September 1959. Namun sejarah badan perundangan telah wujud sejak zaman penjajahan British. Pada tahun 1909, British telah menubuhkan Federal Council bagi menyelaraskan urusan pentadbiran dan undang-undang dalam kalangan Negeri-negeri Melayu Bersekutu. Sejak itu, Majlis Persekutuan mengalami beberapa perubahan sehingga negara mencapai kemerdekaan pada tahun 1957. Semasa negara mencapai kemerdekaan, Persekutuan Tanah Melayu masih menggunapakai kerangka lama Majlis Perundangan Persekutuan. Hanya selepas Pilihan Raya Umum Parlimen Pertama pada tahun 1959, barulah Parlimen mula bersidang secara rasmi di kedua-dua Dewan, iaitu Dewan Negara dan Dewan Rakyat.
Perkara 44, Perlembagaan Persekutuan menyebut bahawa Parlimen Malaysia terdiri daripada Yang di-Pertuan Agong, Dewan Negara dan Dewan Rakyat. Yang di-Pertuan Agong mempunyai kuasa memanggil, memprorog dan membubarkan Parlimen di bawah Perkara 55, Perlembagaan Persekutuan. Bagi sebuah negara yang mencedok sistem Raja Berperlembagaan, Baginda akan menyampaikan Titah Diraja pada hari pertama Pembukaan Parlimen. Baginda juga mempunyai kuasa melantik Perdana Menteri yang pada hemat Baginda mungkin mendapat kepercayaan majoriti ahli Dewan Rakyat di Parlimen.
Dewan Negara merupakan Dewan Atasan yang diketuai oleh Yang di-Pertua Dewan Negara dan dibantu oleh Setiausaha Dewan Negara. Keanggotaan ahli Dewan Negara terdiri daripada 70 orang, di mana 26 orang ahli terdiri daripada dua ahli yang dipilih oleh setiap 13 buah Dewan Undangan Negeri. Manakala 44 orang ahli lagi adalah dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong dengan dinasihati oleh Perdana Menteri. Terdapat empat ahli yang dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong mewakili dua ahli bagi Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Labuan dan Putrajaya.
7 Dewan Bawahan dikenali dengan nama Dewan Rakyat. Dewan Rakyat pada masa kini terdiri daripada 222 orang ahli yang dipilih melalui sistem pilihan raya “first past the post” setiap lima tahun sekali. Proses pembuatan undang-undang di Parlimen Malaysia boleh melalui sama ada Dewan Negara atau Dewan Rakyat bagi bacaan kali pertama, bacaan kali kedua, bacaan kali ketiga dan jika diluluskan akan dihantar ke Dewan satu lagi bagi proses yang sama sebelum di bawa kepada Yang di-Pertuan Agong untuk mendapat perkenan Baginda untuk menjadi undang-undang. Setelah diperkenan, undang-undang ini akan digazet untuk dikuat kuasakan menjadi undang-undang.
Kebebasan dan Autonomi Institusi Parlimen
Parlimen di kebanyakan negara-negara di dunia mempunyai peranan yang hampir sama. Selain berperanan menggubal, memansuh dan membatalkan undang-undang, Parlimen turut berperanan membincangkan perkara-perkara yang berkait dengan kepentingan orang ramai dan meluluskan belanjawan di samping menyemak urusan kerajaan.
Bagi membolehkan tanggungjawab memeriksa urusan Kerajaan boleh dilakukan dengan efektif, adalah perlu supaya institusi Parlimen bebas daripada gangguan kerajaan. Prinsip yang ditegaskan dalam Commonwealth Latimer House melalui seksyen III menyatakan bahawa kebebasan Ahli Parlimen turut merangkumi (a) Kebolehan Ahli Parlimen menjalankan tanggungjawab perundangan dan Perlembagaan selaras dengan Perlembagaan, bebas daripada gangguan yang tidak diinginkan.9
Laporan CPA Recommended Benchmarks for Democratic Legislatures yang berperanan sebagai penanda aras penting dalam kalangan negara-negara Komanwel telah memperincikan beberapa aspek relevan lain bagi membolehkan Ahli Parlimen dapat menjalankan peranannya dengan baik. Hal ini termasuk:
9 Commonwealth Latimer House Principles on the Three Branches of Government, https://www.cpahq.org/media/dhfajkpg/commonwealth-latimer-principles-web-version.pdf (Tarikh akses: 25 Ogos 2021.
8 • Imbuhan yang adil dan penggantian perbelanjaan Parlimen harus diperuntukkan secara tidak berpihak, • Penubuhan badan atau mekanisme bebas harus diwujudkan bagi menentukan imbuhan dan faedah kepada ahli Parlimen, • Badan perundangan harus mengawal perkhidmatan Parlimen berbanding eksekutif dalam menentukan terma perkhidmatan, • Peruntukan tertentu yang mencukupi harus ada untuk melindungi dan memastikan tiadanya gangguan daripada badan eksekutif, • Ketua perkhidmatan Parlimen harus dilindungi di bawah Perlembagaan atau perundangan dari sebarang tekanan politik, • Imbuhan Ketua Perkhidmatan Parlimen harus ditentukan melalui mekanisme atau badan bebas, • Badan korporat melalui perundangan atau ketetapan dalam badan perundangan harus ditubuhkan bagi menyediakan perkhidmatan dan kewangan untuk tujuan Parlimen dan menyediakan tata kelola yang baik untuk perkhidmatan Parlimen.
Laporan CPA The Administration and Financing of Parliament di Zanzibar, Tanzania turut mencadangkan beberapa tindakan yang harus diambil bagi melindungi integriti dan kebebasan Parlimen, tatakelola Parlimen, kebebasan kewangan dan kebertanggungjawaban, perkhidmatan parlimen serta kebertanggungjawaban awam.10 Pentadbiran Parlimen ialah tulang belakang kepada institusi Parlimen yang bertanggungjawab menyokong urusan seharian Parlimen. Ini termasuk perkara-perkara berhubung pengambilan kakitangan, pengurusan, penyelenggaraan, belanjawan, aspek teknikal Parlimen dan sebagainya.11 Bagi memastikan pentadbiran Parlimen mampu menjalankan fungsinya dengan efektif dan efisyen, maka sesebuah institusi Parlimen harus disokong dengan sumber yang baik.
10 CPA (Commonwealth Parliamentary Association). (2005). The Administration and Financing of Parliament. Report of a CPA study group hosted by the Legislature of Zanzibar, Tanzania. 11 Inter-Parliamentary Union. Comparative Research Paper on Parliamentary Administration, (2020). Geneva. Muka surat 1.
9 Kebebasan Parlimen boleh dilaksanakan dengan penyediaan sumber manusia (kakitangan) dan kewangan yang mencukupi. Apabila Parlimen berkemampuan menyediakan kakitangan dan kemudahan kepada semua Ahli Parlimen tanpa mengira latar belakang politik maka Ahli Parlimen akan dapat memanifestasikan peranan Parlimen, khususnya untuk menyemak urusan Kerajaan secara efektif dan lain-lain tugas. Parlimen yang mempunyai sumber yang mencukupi secara asasnya harus mempunyai kakitangan mahir yang berkebolehan memberikan sokongan yang tidak berpihak, perkhidmatan maklumat dan perpustakaan yang komprehensif, kemudahan pejabat bagi setiap Ahli dan kemudahan yang disediakan untuk parti utama pembangkang atau parti-parti pembangkang yang lain.12
Hal ini selari dengan apa yang telah digariskan dengan lebih terperinci di dalam Latimer House Guidelines yang menyenaraikan perkara penting seperti berikut:-
i. Parlimen harus ditadbir dan disokong kakitangan profesional yang bebas daripada perkhidmatan awam. ii. Sumber yang mencukupi kepada ahli Parlimen penyokong Kerajaan dan bukan kerajaan harus disediakan bagi menambah baik maklumat Parlimen dan harus mengandungi peruntukan bagi:- • Latihan kepada ahli-ahli Parlimen baharu • Sekretariat, pejabat, kemudahan penyelidikan dan perpustakaan; dan • Bantuan penggubalan termasuk Rang Undang-undang Ahli Persendirian. iii. Semua ahli Jawatankuasa Parlimen harus menyemak dan mentadbir belanjawan Parlimen yang tidak boleh dipinda oleh badan eksekutif.
Bagi menjamin institusi Parlimen berkemampuan untuk menyediakan kemudahan ini tanpa campur tangan badan eksekutif, maka institusi Parlimen harus dijamin autonominya. Salah satu kaedah perundangan agar jaminan autonomi Parlimen
12 Beetham, D. (Ed.). (2006). Parliament and democracy in the twenty-first century: A guide to good practice. Inter-Parliamentary Union.
10 diberikan adalah melalui Perlembagaan. Hal ini bukan sesuatu yang asing memandangkan prinsip autonomi Parlimen sendiri lahir daripada prinsip pengasingan kuasa khususnya antara badan eksekutif dan badan legislatif. Banyak negara yang mempunyai Perlembagaan sebagai sumber undang-undang utama negara mengiktiraf prinsip autonomi dalam satu atau beberapa peruntukan lain yang secara jelas mengkanunkan autonomi pengasingan kuasa.13
Justeru, bagi menilai darjah kebebasan sesebuah Parlimen, maka adalah signifikan supaya penilaian dibuat dari aspek sumber manusia (kakitangan yang disediakan) dan sumber kewangan institusi Parlimen. Hal ini kerana kedua-dua perkara ini akan memainkan peranan dalam menentukan sejauh mana institusi Parlimen mampu menyediakan kemudahan lain seperti sistem sokongan yang baik kepada sistem Jawatankuasa Parlimen, kakitangan profesional dan terlatih, latihan kepada ahli Parlimen baharu dan pelbagai aspek lain yang boleh digunakan ahli-ahli Parlimen tanpa mengira latar belakang politiknya.
Pemisahan Parlimen dan Badan Eksekutif
Kebebasan bermaksud kuasa institusi Parlimen sebagai sebuah cabang pemerintahan negara tidak boleh diganggu gugat oleh cabang eksekutif dan kehakiman. Malah, badan perundangan harus mempunyai kuasa dalam menentukan peraturan dan tatacaranya sendiri.14 Organization for Security and Cooperation Europe menyatakan kebebasan ialah kunci kepada piawaian tadbir urus yang berhubung kait dengan amalan demokratik. Oleh itu, kegagalan sesebuah negara memberikan kebebasan dan autonomi kepada parlimennya boleh menyebabkan sesebuah negara itu dianggap sebagai tidak demokratik.15
13 Michel Couderc, 1998, ‘The Administrative and Financial Autonomy of Parliamentary Assemblies’, Laporan diterima di Moscow, muka surat 1. 14 Di Malaysia, perkara ini boleh dirujuk kepada Perkara 62, Perlembagaan Persekutuan. 15 Organization for Security and Cooperation Europe
11 Michel Couderc(1998)16 dan Laporan Administration and Financing of Parliament, A Study Group Report yang dikeluarkan oleh Commonwealth Parliamentary Association, CPA dan World Bank Institute menyatakan kebebasan dalam konteks institusi Parlimen boleh di bahagikan kepada tiga tahap, iaitu kebebasan institusi, kewangan dan autonomi pentadbiran.17
Pengurusan kewangan Parlimen boleh berlaku sama ada dalam bentuk kawalan kewangan yang terserah kepada Parlimen semata-mata, atau badan eksekutif semata- mata atau melalui kaedah “collaborative model” di mana Parlimen menentukan belanjawan melalui konsultasi dengan badan eksekutif. Kegagalan memberikan Parlimen kuasa untuk mengendalikan kewangan menurut kesesuaian sering kali menimbulkan bahaya apabila badan eksekutif bertindak untuk mengawal perbelanjaan dan mengganggu proses di Parlimen.
Autonomi pentadbiran pula ialah hak penentuan secara kendiri berhubung dengan tatacara dan tahap perkhidmatan yang boleh disediakan oleh Parlimen.18 Oleh itu, kebebasan, autonomi dan sifat tidak berpihak dalam perkhidmatan Parlimen merupakan aspek penting bagi sesebuah institusi Parlimen yang demokratik. Institusi Parlimen yang bebas dan berautonomi seharusnya diukur berdasarkan tahap kebebasan dan kewangan khususnya daripada cengkaman badan eksekutif. Malahan kebebasan dan autonomi ini menjadi semakin penting apabila Parlimen mempunyai peranan menjalankan mekanisme semak dan imbang kepada badan eksekutif sebagai salah satu cabang Kerajaan yang lain.
Michel Counderc (1998) menyebut bahawa kebanyakan autonomi yang dimiliki institusi Parlimen adalah berdasarkan aspek ketidakbergantungan dan kebebasan Parlimen untuk tidak menuruti apa yang diinginkan oleh eksekutif. Selain itu, Parlimen juga boleh
16 Michel Couderc, The Administrative and Financial Autonomy of Parliamentary Assemblies, September 1998, ASPG. (Tarikh akses 28 Jun 2021) 17 Administration and Financing of Parliament, A Study Group Report yang dikeluarkan oleh Commonwealth Parliamentary Association, CPA dan World Bank Institute. 18 Ibid, muka surat 3.
12 membebaskan dirinya daripada sebahagian peraturan undang-undang biasa dan membuat peraturannya sendiri.19
CPA Recommended Benchmarks for Democratic and Legislatures pula menambah bahawa autonomi dan kebebasan badan perundangan turut melibatkan kuasa untuk mengadakan dan meminda tatacaranya sendiri. Malahan, kuasa eksklusif Parlimen juga merangkumi kuasa bagi mengawal kakitangan badan perundangan dan urusan kewangannya.
Perlembagaan sesebuah negara merupakan dokumen penting untuk menandakan prinsip autonomi Parlimen diiktiraf secara rasmi. Secara amalannya, peruntukan perlembagaan secara terang dan jelas menerapkan prinsip autonomi. Salah satu gambaran pengiktirafan yang terdapat dalam prinsip pengasingan kuasa ialah prinsip asas menggalakkan autonomi. Walau bagaimana pun, bagi negara yang mempunyai perlembagaan tidak bertulis, autonomi Parlimen dicerna melalui konvensyen.
Prinsip autonomi yang pelbagai ini juga merupakan manifestasi hubungan kuat autonomi Parlimen dengan prinsip pemisahan kuasa atau kitaran sejarah yang melahirkan prerogatif dipihak Parlimen melalui autonomi pentadbiran dan kewangan. Ini kerana apabila semakin tinggi darjah autonomi semakin kuatlah kuasa Parlimen. Autonomi Parlimen ini mempunyai tujuan bagi membolehkan Parlimen menjalankan tugasnya secara bebas seperti mana yang telah diperuntukkan oleh Perlembagaan atau konvensyen.
Ini diistilahkan sebagai “functional autonomy’ yang boleh dimanifestasi melalui kebolehan setiap Dewan “menentukan bentuk organisasi dan tatacara, memilih kakitangannya dan merujuk kepada jawatankuasanya yang boleh dipanggil oleh Speaker, dan perkara paling penting adalah menentukan tatacaranya sendiri.20
19 Michel Couderc, The Administrative and Financial Autonomy of Parliamentary Assemblies, September 1998, ASPG. (Tarikh akses 28 Jun 2021) 20 Michel Couderc, The Administrative and Financial Autonomy of Parliamentary Assemblies, September 1998, ASPG. (Tarikh akses 28 Jun 2021)
13 Autonomi pentadbiran di dalam Parlimen merupakan ciri-ciri yang dikongsi bersama oleh semua badan perundangan negara-negara lain. Pengasingan kuasa pentadbiran dicedok daripada ciri kebanyakan Parlimen sebagai “flexible separation” atau “separation-cooperation”. Ini bermaksud autonomi Parlimen wujud dalam struktur organisasi institusi di dalam negara di mana Parlimen harus memilikinya.21
Autonomi Kewangan Institusi Parlimen
The Latimer House Guidelines secara rasminya telah mengiktiraf prinsip bahawa Parlimen harus mempunyai kebebasan di dalam menentukan belanjawannya sendiri.22 Hal yang sama berhubung peruntukan bagi institusi Parlimen yang mencukupi disebutkan di dalam The Administration and Financing of Parliament
… When Parliament does not have financial independence there is always the danger that the executive will be encouraged to exercise undue control over expenditure to the detriment of the parliamentary process… An all- party committee of Members of Parliament should review and administer Parliament’s budget which should not be subject to amendment by the executive.23
Hal ini menunjukkan peri pentingnya Parlimen mempunyai kebebasan menyemak dan mentadbir kewangan institusi Parlimen agar tidak dipinda oleh badan eksekutif. Kebebasan kewangan institusi Parlimen akan membolehkan Parlimen menggaji kakitangan terbaik untuk bekerja di Parlimen, memastikan mekanisme dan proses semak dan imbang kepada Kerajaan sama ada dari aspek kemudahan dan sumber manusia dapat disediakan dengan sempurna tanpa halangan kewangan dan sebagainya.
21 Michel Couderc, The Administrative and Financial Autonomy of Parliamentary Assemblies, September 1998, ASPG. (Tarikh akses 28 Jun 2021) 22 The Latimer House Guidelines 23 CPA (Commonwealth Parliamentary Association). (2005). The Administration and Financing of Parliament. Report of a CPA study group hosted by the Legislature of Zanzibar, Tanzania.
14 Hakikatnya, selari dengan peredaran masa, kebanyakan negara sudah bergerak menguruskan pentadbiran dan kewangan Parlimen dengan cara yang baharu. Kebanyakan institusi Parlimen mula bersikap lebih kritikal kepada perkara-perkara penting seperti struktur tata kelola dan hubungan dengan badan eksekutif. Penubuhan Parlimen sebagai badan korporat adalah antara kaedah baharu di banyak negara yang mengamalkan sistem demokrasi berparlimen agar institusi Parlimen dapat mengoptimumkan sumber yang ada dan pada masa yang sama meningkatkan kebebasan daripada badan eksekutif.24
Berdasarkan perkembangan semasa selain dari kebebasan, elemen seperti keberkesanan dan kebertanggungjawaban Parlimen, kebebasan dana dan kawalan kewangan institusi Parlimen, hubungan di antara badan eksekutif, Speaker, badan korporat, Setiausaha/Pegawai Perakaunan dan kakitangan Parlimen, tahap pembahagian kuasa yang dibenarkan oleh badan korporat kepada perkhidmatan parlimen, pengurusan aset manusia dan kebertanggungjawaban adalah antara isu-isu yang tersenarai berkenaan Perkhidmatan Parlimen.25
Parlimen Malaysia secara umum telah menerima dengan sedikit modifikasi dan penambahan cadangan di dalam Recommended Benchmarks for Asia, India and South-East Asia Regions’ Democratic Legislatures.26 Antara aspek penting yang boleh dirujuk di dalam memberikan kebebasan dan autonomi kepada Parlimen adalah berhubung amalan bahawa badan Perundangan harus mempunyai kakitangan profesional serta tidak berpihak yang mencukupi untuk menyokong operasinya antaranya termasuk operasi sistem Jawatankuasa Pilihan. Badan Perundangan harus mempunyai perkhidmatan Parlimen yang bebas. Contohnya Perkhidmatan Parlimen
24 Commonwealth Parliamentary Association. (2005). Administration and Financing of Parliament. A Study Group Report sponsored by the Commonwealth Parliamentary Association and World Bank Institute.(18/10/2011), muka surat 1. 25 Commonwealth Parliamentary Association. (2005). Administration and Financing of Parliament. A Study Group Report sponsored by the Commonwealth Parliamentary Association and World Bank Institute.(18/10/2011), muka surat 2. 26 Recommended Benchmarks for Asia, India and South-East Asia Regions’ Democratic Legislatures, Commonwealth Parliamentary Association, UNDP and World Bank Institute.
15 yang terpisah daripada Perkhidmatan Awam, sebagai jaminan yang mencukupi bagi memastikan tiada gangguan daripada badan eksekutif.
Selain itu, ahli dan kakitangan badan Perundangan harus mempunyai akses kepada kemudahan penyelidikan, teknologi maklumat dan perpustakaan yang mencukupi. Ketua Perkhidmatan Parlimen harus mempunyai bentuk perlindungan yang sesuai bagi menghalang tekanan politik yang tidak wajar. Badan Perundangan juga seharusnya melalui undang-undang atau ketetapan menubuhkan struktur pengurusan atau jawatankuasa yang bertanggungjawab terhadap tata kelola perkhidmatan parlimen.27
Kesimpulan
Undang-undang Perkhidmatan Parlimen yang boleh menjamin kebebasan dan autonomi Parlimen boleh dibuat dalam pelbagai bentuk iaitu dengan menekankan kepada autonomi pentadbiran, kewangan dan institusi. Kebebasan dan autonomi Parlimen akan membolehkan Parlimen dapat menjalankan fungsi asasnya khususnya di dalam menyemak Urusan Kerajaan dengan efektif tanpa gangguan Kerajaan.
Pengiktirafan secara rasmi terhadap undang-undang Perkhidmatan Parlimen boleh diperolehi melalui jaminan Perlembagaan, iaitu undang-undang tertinggi negara. Undang-undang Perkhidmatan Parlimen Malaysia pernah dimanifestasikan di dalam Perkara 65, Perlembagaan Persekutuan sebelum dimansuhkan pada tahun 1992. Langkah pertama yang bersesuaian untuk mengadakan perkhidmatan parlimen ialah dengan mengembalikan semula Perkara 65. Ini kemudiannya akan diikuti dengan penyediaan undang-undang khusus mengenai Perkhidmatan Parlimen dengan mempelajari dan merujuk kepada model terkini yang diamalkan oleh negara-negara lain.
27 Recommended Benchmarks for Asia, India and South-East Asia Regions’ Democratic Legislatures, Commonwealth Parliamentary Association, World Bank Institute and UNDP. 2010.
16
BAB 2 JAWATAN SETIAUSAHA DEWAN DI SISI PERLEMBAGAAN PERSEKUTUAN
Pengenalan
Kedudukan Setiausaha Dewan atau dikenali sebagai Under Clerk of Parliament mempunyai susur galur sejarah yang panjang dalam sejarah Parlimen Inggeris. Malah, Setiausaha pertama hanya mula dilantik pada sekitar tahun 1363.
Kedudukan dan jawatan Setiausaha Dewan bermula dengan pelantikan seorang Peguam yang harus menghadiri persidangan Parlimen memandangkan beliau akan mencatit dan melaporkan intipati persidangan kepada pihak istana. Hanya selepas beberapa tahun Parlimen bersidang, di tambah dengan jumlah kerja yang semakin banyak, barulah Setiausaha mula melantik pembantu atau Penolong Setiausaha bagi membantu dirinya menghadiri dan mencatit perjalanan laporan persidangan mesyuarat menggunakan duitnya sendiri.
Pada masa itu pelantikan pembantu Setiausaha merupakan perkara biasa memandangkan tiada prospek kenaikan pangkat ke jawatan Setiausaha. Walau bagaimana pun sekitar tahun 1640, Pembantu Setiausaha pertama mula dilantik dan Pembantu Setiausaha kedua hanya dilantik pada tahun 1801. Pada awal abad ke-19, pemegang kedua-dua jawatan ini mula menggantikan Setiausaha mereka.
Sejak tahun 1856, dua pembantu Setiausaha akan dilantik ke jawatan tersebut untuk seumur hidup oleh Raja, dan mereka hanya boleh dilucutkan jawatan jika kesemua ahli Dewan bersetuju. Pelucutan jawatan ini menunjukkan kepentingan jawatan Setiausaha dan autonomi perkhidmatan Parlimen daripada gangguan badan eksekutif. Peranan mereka sebagai Pegawai yang berkhidmat di Parlimen seharusnya membolehkan mereka tidak gentar dan bersifap objektif dalam memberikan khidmat nasihat, tanpa
17 mengira sama ada nasihat itu diterima Menteri Kerajaan atau tidak. Perlindungan ini kekal sehingga ke hari ini.28
Sejarah Jawatan Setiausaha di awal Penubuhan Badan Perundangan Persekutuan Tanah Melayu
Dewan perundangan Tanah Melayu banyak dipengaruhi oleh struktur dan amalan badan perundangan British. Hal ini kerana dewan perundangan pada awalnya ditubuhkan oleh penjajah di Negeri-Negeri Melayu Bersekutu sekitar tahun 1909 yang dikenali sebagai Federal Council. Badan perundangan di Persekutuan Tanah Melayu secara rasmi hanya bermula pada tahun 1959 apabila Mesyuarat Pertama, Penggal Pertama, Parlimen Persekutuan Tanah Melayu mula bersidang.29
Pada peringkat awal penubuhan, tiada jawatan khusus sebagai Setiausaha dalam Federal Council. Hanya terdapat pencatat minit rasmi yang merupakan pegawai lantikan dari pejabat Pesuruhjaya Tinggi British di Tanah Melayu yang bertugas secara bergilir-gilir. Pada ketika itu, pegawai ini memainkan dua peranan penting, pertamanya sebagai Setiausaha Mesyuarat Majlis Persekutuan dan kedua, sebagai pegawai Pesuruhjaya Tinggi British semasa Dewan tidak bersidang.30 Pegawai lantikan Pesuruhjaya Tinggi British yang mencatat minit mesyuarat Federal Council tidak bersifat tetap, malah kadang kala bertukar-tukar. Perkara ini kekal berlaku sehingga zaman selepas merdeka sekitar tahun 1960-an.31
Jawatan lain mirip tugas yang dijalankan seorang Setiausaha dipanggil Setiausaha Majlis (Clerk of Councils) mula diwujudkan pada tahun 1949. Jawatan ini disandang oleh seorang pegawai Perkhidmatan Awam Tanah Melayu (MCS) yang
28 Ryle, M. T. (1981). The legislative staff of the British House of Commons. Legislative Studies Quarterly, muka surat 501. 29 Penyata Rasmi Parlimen Dewan Rakyat bertarikh 11 September 1959. 30 Jaafar, J. T. (2010). Evolusi parlimen dan evolusi speaker parlimen Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. Muka surat 359 – 360. 31 Ibid, muka surat 360.
18 bertanggungjawab terhadap perkara Majlis Undangan (Legislative Council), tetapi turut mahir dalam perkara berkaitan Majlis Mesyuarat Kerajaan (Executive Council).
Apabila beban bekerja telah bertambah dan Majlis Undangan telah mempunyai seorang Yang di-Pertua Dewan, maka wujud cadangan agar kedua-dua jawatan ini dipisahkan. Pada tahun 1954, Setiausaha Majlis berhenti bertugas menjadi Setiausaha untuk Majlis Mesyuarat Kerajaan. Sejak itu, jawatan Setiausaha Majlis dibubarkan dan diganti dengan jawatan baharu iaitu Setiausaha Majlis Perundangan Persekutuan (Clerk of the Federal Legislative Council). Pada Februari 1954, seorang pegawai di luar Perkhidmatan Awam Kerajaan (MCS) telah dilantik dan beliau bertanggungjawab kepada Yang di-Pertua Dewan. Apabila Majlis Perundangan Persekutuan dibubarkan pada 27 Jun 1959 maka jawatan Setiausaha ini turut dibubarkan.32 Walaupun Setiausaha Dewan tidak lagi menjalakan dua peranan pada peringkat persekutuan, namun amalan Setiausaha Majlis Mesyuarat Negeri bertugas sebagai Setiausaha Dewan Undangan Negeri kekal menjadi amalan di beberapa buah negeri di Malaysia sehingga ke hari ini.33
Beberapa Persidangan Speaker Persekutuan Tanah Melayu pada awal kemerdekaan negara telah melahirkan beberapa pindaan penting terhadap perlembagaan berkait institusi Parlimen. Hal ini termasuklah pelantikan Yang di-Pertua Dewan Rakyat daripada kalangan orang yang bukan ahli Dewan Rakyat dan penggubalan Akta Perkhidmatan Parlimen pada tahun 1963 bagi membolehkan pelantikan ke jawatan Setiausaha Dewan Rakyat dan Setiausaha Dewan Negara dilakukan terus oleh Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen dengan mempunyai syarat-syarat perkhidmatan yang tertentu di bawah undang-undang.34
32 Ahmad bin Abdullah, ‘Parlimen Malaysia (Amalan dan Chara)’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 46-47. 33 Ibid 360. 34 Jaafar, J. T. (2010). Evolusi parlimen dan evolusi speaker parlimen Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. Muka surat 364 – 365.
19 Kedudukan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat disisi Perlembagaan Persekutuan
Peruntukan sedia ada
Perkara 65(1) Perlembagaan Persekutuan memperuntukan kuasa berhubung pelantikan seorang Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat. Perkara 65, Perlembagaan Persekutuan menyatakan:
(1) Maka hendaklah ada seorang Setiausaha Dewan Negara dan seorang Setiausaha Dewan Rakyat.
(2) Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat hendaklah dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong daripada kalangan anggota perkhidmatan awam am Persekutuan dan setiap seorang hendaklah memegang jawatan sehingga dia mencapai umur persaraan paksa bagi anggota perkhidmatan awam am melainkan jika dia terlebih dahulu meletakkan jawatannya atau ditukarkan kepada suatu jawatan lain dalam perkhidmatan awam am itu.
(3) Orang yang memegang jawatan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat sebaik sebelum permulaan kuat kuasa Fasal ini hendaklah melainkan jika mana-mana orang itu belum mencapai umur lima puluh lima tahun dan sudah memilih untuk menjadi anggota perkhidmatan awam am Persekutuan, terus memegang jawatan masing-masing atas terma-terma dan syarat-syarat yang tidak kurang baiknya daripada yang terpakai baginya sebaik sebelum permulaan kuatkuasa sedemikian dan tidaklah boleh dipecat daripada jawatan kecuali atas alasan dan mengikut cara yang sama seperti seorang halim Mahkamah Persekutuan, dan dalam hal ini representasi yang disebut dalam Perkara 125(3) hendaklah representasi yang dibuat oleh Yang di-
20 Pertua Dewan Negara atau, mengikut mana-mana yang berkenaan, Yang di-Pertua Dewan Rakyat.
(4) (Dimansuhkan)
(5) (Dimansuhkan)
Perkara 65(2), Perlembagaan Persekutuan membolehkan seseorang dilantik menjadi Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat daripada kalangan anggota perkhidmatan awam am Persekutuan atas perkenan Yang di-Pertuan Agong dan memegang jawatan sehingga umur persaraan wajib iaitu berumur enam puluh tahun, kecuali jika beliau bertukar atau meletakkan jawatan sebelum bersara.
Selepas pindaan Perlembagaan Persekutuan pada tahun 1992, peruntukan dalam fasal (4) dan (5) telah dimansuhkan. Peruntukan di bawah fasal (4) dan (5) penting memandangkan peruntukan ini menjadi punca kuasa kepada kewujudan sebuah undang-undang bagi menentukan syarat-syarat kelayakan untuk dilantik dan syarat- syarat perkhidmatan Setiausaha Dewan Negara, Setiausaha Dewan Rakyat dan kakitangan kedua-dua melalui sebuah undang-undang perkhidmatan Parlimen pada peringkat Persekutuan.35
Peruntukan dan kedudukan pada tahun 1957
Laporan Suruhanjaya Perlembagaan Reid pada tahun 1957 tidak menyebut tentang kewujudan jawatan Setiausaha Dewan Negara, Setiausaha Dewan Rakyat dan sebuah perkhidmatan sokongan kepada Parlimen yang terasing daripada perkhidmatan awam.36 Perkhidmatan Parlimen juga tidak disebutkan di dalam Kertas Putih berhubung
35 Rujuk Perkara 65(4) Perlembagaan Persekutuan sebelum dipinda pada tahun 1992. Ahmad Abdullah, 1969, ‘Parlimen Malaysia, Amalan dan Cara’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 43. 36 Laporan Suruhanjaya Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu, Food and Agriculture Organisation of the United Nations, Rome, Government Printer, Kuala Lumpur.
21 Cadangan Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1957.37 Hal ini berlaku mungkin disebabkan jawatan berkenaan bukanlah isu penting pada zaman awal kemerdekaan yang perlu dipertimbangkan khusus oleh Suruhanjaya Perlembagaan Reid berbanding faktor lain seperti sistem Persekutuan, kewarganegaraan, isu agama Islam, Raja-Raja Melayu dan sebagainya.
Namun begitu, peruntukan berhubung jawatan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat telah dimasukkan ke dalam Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1957. Peruntukan asal Perkara 65 di dalam Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu semasa di awal kemerdekaan berbunyi seperti berikut:38
Perkara 65. Setiausaha Dewan Negara dan Dewan Rakyat
(1) Hendaklah diadakan seorang seorang Setiausaha Dewan Negara dan seorang Setiausaha Dewan Rakyat.
(2) Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat hendaklah dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong dan tertakluk kepada Fasal (3), mereka hendaklah memegang jawatan masing-masing sehingga berumur enam puluh tahun atau sehingga masa yang ditetapkan oleh Parlimen dengan undang-undang kecuali jika mereka meletakkan jawatannya terlebih dahulu.
(3) Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat boleh dipecat daripada jawatannya dengan sebab dan dengan cara yang sama dengan memecat Hakim Mahkamah Tinggi kecuali aduan yang tersebut d dalam Bab 125(3) hendaklah dipersembahkan oleh Yang di-Pertua Dewan
37 G.A. Smith, Federation of Malaya Constitutional Proposals 1957, Government Press, muka surat 16- 17. 38 Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu Tahun 1963, diterbitkan di Jabatan Chetak Kerajaan, diterjemah oleh Encik Mohd Suffian dengan kerjasama Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 32.
22 Negara berkenaan dengan Setiausaha Dewan Negara dan oleh Yang di- Pertua Dewan Rakyat berkenaan dengan Setiausaha Dewan Rakyat.
(4) Sebelum melantik mana-mana anggota kakitangannya, Setiausaha Dewan Negara hendaklah berunding dengan Yang di-Pertua Dewan Negara, dan Setiausaha Dewan Rakyat pula hendaklah berunding dengan Yang di-Pertua Dewan Rakyat.
(5) Setiausaha Dewan Negara, Setiausaha Dewan Rakyat dan anggota kakitangan Parlimen adalah hilang kelayakan daripada menjadi ahli mana-mana satu Majlis Parlimen atau Dewan Undangan mana-mana Negeri.
Akta Perkhidmatan Parlimen hanya digubal pada tahun 1963, beberapa tahun selepas negara mencapai kemerdekaan dan setelah Parlimen mula bersidang secara rasmi pada tanggal 11 September 1959. Pada peringkat awal pelaksanaannya, Akta Perkhidmatan Parlimen ini tidak menghadapi sebarang rintangan dan masalah.
Setiausaha Dewan dan Setiausaha Dewan Negara bertanggungjawab memberikan nasihat kepada Yang di-Pertua Dewan Negara dan Yang di-Pertua Dewan Rakyat agar mereka dapat membuat pertimbangan yang adil dan saksama semasa menjalankan tugas mereka sebagai Speaker. Ini kerana Setiausaha Dewan menjadi penasihat utama dan bertanggungjawab memberi nasihat berhubung perkara seperti amalan dan peraturan Parlimen yang menyentuh perkara seperti Usul, Pertanyaan, Rang Undang- undang dan segala urusan di dalam Parlimen.39
Oleh itu, pada peringkat awal kemerdekaan, Laporan Jawatankuasa Penasihat Perkhidmatan Parlimen telah mensyaratkan bahawa orang yang layak memegang jawatan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat harus memiliki Ijazah Sarjana (Kepujian) dari Universiti yang diperakui atau telah lulus dengan
39 Ahmad bin Abdullah, ‘Parlimen Malaysia (Amalan dan Chara)’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 44.
23 mendapat Bahagian Satu atau Bahagian Dua dalam Peperiksaan Akhir Undang-undang (Bar) di London dan memahami Bahasa Kebangsaan. Beliau juga harus berpengalaman selama lapan tahun, iaitu enam tahun dalam pentadbiran dan dua tahun pengalaman dalam perjalanan dan peraturan Parlimen. Namun, bagi jawatan Setiausaha Dewan Rakyat, seseorang itu harus mempunyai pengalaman selama sepuluh tahun, iaitu enam tahun dalam pentadbiran dan empat tahun pengalaman berhubung perjalanan dan peraturan Parlimen, dan hendaklah berumur kurang daripada 35 tahun.40
Peruntukan dan kedudukan pada tahun 1963
Sebelum tahun 1992, Perkara 65(4) dan (5), Perlembagaan Persekutuan berhubung dengan perkhidmatan parlimen disebut sepertimana berikut:
(4) Kecuali sebagaimana seperti yang diperuntukkan dengan nyata selainnya oleh Perkara ini, kelayakan untuk pelantikan dan syarat-syarat perkhidmatan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat, dan anggota kakitangan Majlis-majlis Parlimen, bolehlah dikawal selia oleh undang-undang persekutuan. (Dipinda oleh undang-undang Parlimen nombor 14 tahun 1962)
(5)Setiausaha Dewan Negara, Setiausaha Dewan Rakyat dan kakitangan Parlimen tiada berkebolehan menjadi ahli Dewan itu atau ahli Dewan Negeri mana-mana Negeri. (Dipinda oleh undang-undang Parlimen nombor 14 tahun 1962)
Peruntukan Perkara 65(4), Perlembagaan Persekutuan menjadi punca kuasa kepada kewujudan Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 yang menjadi rangka penting undang- undang Perkhidmatan Parlimen di Malaysia sehingga Pindaan Perlembagaan pada
40 Ahmad bin Abdullah, 1969, ‘Parlimen Malaysia (Amalan dan Chara)’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 45-46.
24 tahun 1992 yang memansuhkan Akta tersebut.41 Pelantikan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat dibuat oleh Yang di-Pertuan Agong dengan nasihat daripada kedua-dua Yang di-Pertua Dewan Negara dan Dewan Rakyat.42
Pindaan Perlembagaan Persekutuan pada Tahun 1992
Perbahasan Rang Undang-undang Perlembagaan Persekutuan (Pindaan) 1992 di Dewan Rakyat telah berlangsung selama dua hari iaitu pada 20 dan 21 Oktober 1992. Pindaan Perlembagaan Perkara 65 dan Perkara 132 Perlembagaan Persekutuan telah dijalankan melalui Akta Perlembagaan (Pindaan) 1992 [Akta A837] yang telah dibentangkan oleh YB Tan Sri Dato Seri Syed Hamid bin Syed Jaafar Albar, Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Undang-undang) pada ketika itu.
Pindaan Perlembagaan tersebut sekali gus membawa kepada pemansuhan Akta Perkhidmatan Parlimen, iaitu punca kuasa berhubung dengan pelantikan, kenaikan pangkat, dan disiplin kakitangan Parlimen. Seramai 12 orang Ahli Dewan Rakyat telah berbahas di dalam Dewan Rakyat semasa Rang Undang-undang Pindaan Perlembagaan ini dibentangkan.
Cadangan pindaan Perkara 65, Perlembagaan Persekutuan43 adalah seperti berikut:
(a) Dengan menggantikan Fasal (2) dan (3) dengan yang berikut:
“(2) Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat hendaklah dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong daripada kalangan anggota perkhidmatan awam am Persekutuan dan setiap seorang hendaklah memegang jawatan sehingga dia mencapai umur lima puluh lima tahun
41 Dato’ Haji Wan Zahir Sheikh Abdul Rahman, Report on The Independence and Neutrality of the Parliamentary Service, Constitutional and Parliamentary Information, APSG, muka surat 80. 42 Dato’ Haji Wan Zahir Sheikh Abdul Rahman, Report on The Independence and Neutrality of the Parliamentary Service, Constitutional and Parliamentary Information, APSG, muka surat 54. 43 Kertas DR 26/92, Rang Undang-undang Suatu Akta untuk meminda Perlembagaan Persekutuan tahun 1992.
25 melainkan jika dia terlebih dahulu meletakkan jawatannya atau ditukarkan kepada suatu jawatan lain dalam perkhidmatan awam am itu.
(3) Orang-orang yang memegang jawatan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat sebelum sahaja Fasal ini mula berkuatkuasa hendaklah, melainkan jika mana-mana orang itu belum mencapai umur lima puluh lima tahun dan sudah memilih untuk menjadi anggota perkhidmatan awam am Persekutuan, terus memegang jawatan masing-masing atas terma-terma dan syarat-syarat yang tidak kurang baiknya daripada yang terpakai baginya sebelum sahaja bermulanya kuatkuasa sedemikian dan tidak boleh dipecat daripada jawatan melainkan atas alasan-alasan dan mengikut cara yang sama seperti seorang hakim Mahkamah Agung, dan dalam hal ini repdrsentasi yang tersebut dalam Perkara 125(3) hendaklah representasi yang dibuat oleh Yang di-Pertua Dewan Negara atau, mengikut mana-mana yang berkenaan, Speaker Dewan Rakyat”; dan
(b) Dengan memotong Fasal (4) dan (5).
Pindaan Perkara 65, Perlembagaan Persekutuan yang dibuat pada tahun 1992 mengandungi beberapa inti pati penting selain daripada memansuhkan perkhidmatan Parlimen di dalam Fasal (4) dan (5). Antaranya termasuklah berhubung dengan perkara pelantikan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat hendaklah dibuat oleh Yang di-Pertuan Agong daripada kalangan anggota perkhidmatan awam am Persekutuan, berkhidmat sehingga umur 55 tahun dan pemegang jawatan ini tidak boleh dipecat daripada jawatan kecuali atas alasan serupa dan mengikut cara yang serupa seperti Hakim Mahkamah Agung.44
Perkara 132 Perlembagaan Persekutuan adalah dipinda dengan memotong perenggan (a) dalam Fasal (4).
44 Kertas DR 26/92, Rang Undang-undang Suatu Akta untuk meminda Perlembagaan Persekutuan Tahun 1992.
26
Apabila Akta ini mula berkuatkuasa dan tertakluk kepada seksyen 5 – (a) Tiap-tiap anggota kakitangan Majlis Parlimen yang sebelum sahaja Akta ini mula berkuatkuasa ialah anggota Perkhidmatan Parlimen sebagaimana yang ditubuhkan menurut seksyen 3 Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 dan telah memilih untuk menjadi anggota perkhidmatan awam am Persekutuan hendaklah menjadi anggota perkhidmatan awam itu dan segala terma dan syarat perkhidmatan yang terpakai bagi mereka seolah-olah mereka telah dilantik kepada perkhidmatan awam itu;
(b) Tiap-tiap orang yang disebut dalam perenggan (a) yang memilih untuk menjadi anggota perkhidmatan awam am Persekutuan hendaklah diambil kerja atas terma-terma dan syarat-syarat perkhidmatan yang tidak kurang baiknya daripada terma-terma dan syarat-syarat perkhidmatan yang kepadanya dia berhak sebelum sahaja Akta ini mula berkuatkuasa;
(c) Apa-apa prosiding berkenaan dengan mana-mana anggota kakitangan Majlis Parlimen yang belum selesai di hadapan mana-mana pihak berkuasa yang ditubuhkan oleh atau di bawah Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 hendaklah diteruskan oleh Suruhanjaya Perkhidmatan Awam yang relevan;
(d) Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 adalah dimansuhkan;
(e) Mana-mana anggota kakitangan Majlis Parlimen yang tidak memilih atau tidak boleh memilih oleh sebab telah mencapai umur lima puluh lima tahun untuk menjadi anggota pekrhidmatan awam am Persekutuan hendaklah terus meenjadi anggota perkhidmatan Parlimen atas terma-terma dan syarat- syarat yang tidak kurang baiknya daripada yang terpakai baginya sebelum sahaja Akta ini mula berkuatkuasa seolah-olah Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 telah tidak dimansuhkan.
27 Rang undang-undang tersebut seterusnya telah diluluskan di Dewan Rakyat pada 21 Oktober 1992. Pemansuhan Akta ini telah berkuat kuasa pada 20 November 1993.
Selepas pemansuhan Akta Perkhidmatan Parlimen pada tahun 1992, pelantikan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat masih dilaksanakan oleh Yang di-Pertuan Agong, namun pencalonannya tidak melalui Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen, tetapi diletakkan di bawah kawal selia Ketua Setiausaha Negara dan Jabatan Perkhidmatan Awam.45 Selepas tahun 1992, calon-calon bagi Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat telah dicalonkan daripada kalangan pegawai kanan daripada Perkhidmatan Awam Persekutuan.
Isu Pertukaran Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat
Jawatan Jurutulis mesyuarat Majlis Persekutuan mula diperkenalkan pada tahun 1909 dan berkembang sehingga negara mencapai kemerdekaan. Pegawai Pejabat Pesuruhjaya Tinggi British telah menjalankan tugas pencatit minit mesyuarat Majlis Persekutuan (Federal Council) secara bergilir pada awal penubuhan badan perundangan ini. Selari dengan perkembangan masa ketika itu, jawatan “Jurutulis Mesyuarat” ini telah kekal digunakan sehingga negara mencapai kemerdekaan, walaupun penggunaan perkataan dalam bahasa Inggeris masih merujuk jawatan tersebut sebagai “Clerk of the House”.46
Badan perundangan pula masih kekal mengguna pakai kerangka Majlis Perundangan Persekutuan (Federal Legislative Council). Apabila Parlimen Persekutuan Tanah Melayu mula bersidang buat pertama kali menggantikan Majlis Perundangan Persekutuan pada tahun 1959, dua jawatan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat telah diwujudkan selari dengan peruntukan di dalam Perlembagaan
45 Wan Junaidi Tuanku Jaafar, 2014, ‘Evolusi Parlimen dan Evolusi Speaker Parlimen Malaysia’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 158-159. 46 Standing Rules and Orders of the Legislative Council sehingga 8 Februari 1950 mengguna perkataan “Clerk of the House” dan telah kekal digunakan di dalam Standing Rules and Orders of the Legislative Council, Federation of Malaya yang diguna pakai sehingga tahun 31 Ogos 1957.
28 Persekutuan pada tahun 1957. Jawatan Setiausaha Dewan Rakyat masih lagi dikenali dalam bahasa Inggeris sebagai “Clerk” dan telah disandang oleh CA Fredericks yang merupakan kakitangan Kerajaan British yang dilantik secara tetap untuk menjadi Setiausaha Parlimen ketika itu.47
Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat mempunyai kedudukan yang istimewa memandangkan jawatan ini dikanunkan di bawah Perkara 65, Perlembagaan Persekutuan. Setiausaha Dewan Rakyat dikenali juga sebagai Setiausaha bagi Parlimen. Manakala Setiausaha Dewan Negara dikenali sebagai Timbalan Setiausaha Bagi Parlimen. Selain menguruskan hal ehwal di dalam Dewan, Setiausaha Dewan pada masa itu juga mentadbir urusan harian Parlimen dan berperanan sebagai Pegawai Pengawal Kewangan Parlimen.
Sejak Parlimen Pertama, Dewan Negara dan Dewan Rakyat telah melihat pertukaran Setiausaha Dewan disebabkan persaraan atau kenaikan pangkat. Terdapat kalangan Setiausaha Dewan yang merupakan pegawai dalaman Perkhidmatan Parlimen dan ada juga daripada kalangan pegawai pejabat Jabatan Awam yang diserapkan ke dalam perkhidmatan Parlimen.48 Oleh itu, negara telah menyaksikan pelbagai pengalaman bagi seseorang yang ingin menduduki jawatan Setiausaha Dewan Rakyat dan Setiausaha Dewan Negara dengan pelbagai ragam.
Salah satu krisis penting yang berlaku sehingga Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 dimansuhkan adalah apabila berlaku perselisihan pendapat antara YB Tun Dato’ Seri Mohamed Zahir Bin Ismail sebagai Yang di-Pertua Dewan Rakyat dengan Dato' Haji Wan Zahir bin Sheikh Abdul Rahman, Setiausaha Dewan Rakyat pada tahun 1992 yang akhirnya menganggu kelicinan pentadbiran dalaman Parlimen. Memandangkan kedudukan Setiausaha Dewan Rakyat dijamin di bawah Perlembagaan Persekutuan maka amat sukar melucutkan jawatan Setiausaha Dewan Rakyat sebelum berlakunya pindaan Perlembagaan dan pemansuhan Akta Perkhidmatan Parlimen 1963.
47 Wan Junaidi Tuanku Jaafar, 2014, ‘Evolusi Parlimen dan Evolusi Speaker Parlimen Malaysia’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 366. 48 Ibid, muka surat 366.
29 Pemansuhan Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 pada tahun 1992 memberikan kelebihan kepada Kerajaan mengawal kedudukan dan jawatan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat dalam Parlimen. Hal yang sama berlaku kepada Datuk Zamani Hj. Sulaiman, Setiausaha Dewan Negara (SUDN) pada tahun 2014. Beliau pernah menjawat sebagai SUDN untuk satu tempoh masa yang lama iaitu 1 April 2004 sehingga 7 September 201449.
Pada bulan September 2014, beliau telah ditukarkan sebagai Setiausaha Bahagian Pengurusan setelah berlaku perselisihan pendapat antara beliau dengan Yang Berhormat Tan Sri Abu Zahar Ujang, iaitu Yang di-Pertua Dewan Negara hingga menjejaskan kelancaran dalam Dewan Negara. Memandangkan selepas pemansuhan Akta Perkhidmatan Parlimen 1992, pegawai-pegawai perkhidmatan Parlimen diserap sebagai pegawai Perkhidmatan Awam, maka kakitangan perkhidmatan awam turut dikenali sebagai perkhidmatan Parlimen. Peristiwa pertukaran Datuk Zamani, Setiausaha Dewan Negara yang dijamin dibawah Perlembagaan Persekutuan kepada Setiausaha Bahagian Pengurusan adalah antara salah satu impak pemansuhan Akta Perkhidmatan Parlimen 1963. Terdapat juga pandangan yang menyatakan beliau tidak dilucutkan jawatan di bawah Perkara 65(3) Perlembagaan Persekutuan yang memerlukan satu tribunal, malah proses pertukaran jawatan beliau berlangsung sebagaimana kakitangan biasa dalam perkhidmatan Awam.
Kedudukan Setiausaha Bahagian Pengurusan dalam carta organisasi Parlimen Malaysia berada di bawah Ketua Pentadbir. Malah di bawah Ketua Pentadbir ini, terdapat tujuh Bahagian50 yang sama taraf perjawatannya. Pertukaran Datuk Zamani dilihat menyia-nyiakan pengalaman luas beliau selama lebih kurang sepuluh tahun sebagai individu yang membantu dan memberi nasihat kepada Yang di-Pertua Dewan Negara serta terlibat secara langsung dalam perjalanan Dewan Negara.
49 Portal Rasmi Parlimen Malaysia, Setiausaha Dewan Negara, https://www.parlimen.gov.my/setiausaha.html?uweb=dn& 50 Tujuh Bahagian itu adalah Bahagian Penyelidikan dan Perpustakaan; Bahagian Keselataman; Bahagian Senggara Fasiliti Bangunan & Landskap; Bahagian Teknologi Maklumat; Bahagian Hal Ehwal Ahli Parlimen; Bahagian Perhubungan Antarabangsa & Protokol; dan Bahagian Pengurusan.
30 Pakatan Harapan (PH) telah menjadi kerajaan buat pertama kali selepas memenangi Pilihan Raya Umum ke-14 pada tahun 2018. Walau bagaimanapun, kerajaan PH hanya mampu bertahan sehingga Februari 2020 apabila beberapa orang ahli Dewan Rakyat telah mengisytiharkan mereka keluar PKR (salah sebuah parti komponen dalam Pakatan Harapan) sehingga kerajaan PH hilang sokongan majoriti di Dewan Rakyat melalui Langkah Sheraton.51 Pada masa yang sama, beberapa bulan sebelum peristiwa pertukaran kerajaan itu, Datuk Roosme Hamzah, Setiausaha Dewan Rakyat (SUDR) telah bersara wajib dan diganti dengan SUDR yang baharu iaitu Riduan Rahmat pada 22 Februari 2020.52 Malangnya, perkhidmatan Riduan Rahmat sebagai SUDR tidak kekal lama dan telah ditamatkan pada 14 Mei 2020. Malah, beliau telah ditukarkan ke jawatan Setiausaha Bahagian Pengurusan Dewan Negara, jawatan yang lebih rendah daripada Setiausaha Dewan Negara (SUDN). Pertukaran jawatan Setiausaha Dewan Rakyat telah dibuat di luar pengetahuan Yang Berhormat Tan Sri Dato’ Mohamad Ariff bin Md Yusof, Yang di- Pertua Dewan Rakyat dan dibuat oleh kerajaan ketika itu.53
Pertukaran Riduan Rahmat telah menimbulkan pelbagai tanda tanya khususnya dibuat selepas Usul Kerajaan menukar persidangan Parlimen kepada sehari dan Usul Undi Tidak Percaya kepada Perdana Menteri daripada Tun Dr. Mahathir Mohamad telah diterima oleh Yang di-Pertua Dewan Rakyat ketika itu.54 Pengganti beliau ialah Nizam
51 Muhamad Nadzri Mohamed Noor, 2020, bab ‘Ops Sheraton dan Implikasinya terhadap Konsep Politik dan Perundangan Malaysia’ dalam buku ‘Tujuh Hari Panjang: Saga Sheraton’, Universiti Malaya Press. 52 Beliau berkelulusan Ijazah Sarjana Muda Pentadbiran dan Perniagaan (Pengurusan Sumber Manusia), Universiti Teknologi Mara dan Ijazah Sarjana Sains Sosial (Sains Politik), Universiti Kebangsaan Malaysia. Beliau telah berkhidmat dalam perkhidmatan awam selama 31 tahun sejak mula menyertai perkhidmatan Pegawai Tadbir Parlimen Malaysia pada 31 Januari 1989 serta pernah berkhidmat sebagai Setiausaha Dewan Negara sejak 8 September 2014. Selain itu beliau pernah berkhidmat sebagai Setiausaha Bahagian Sumber Manusia dan Khidmat Pengurusan dan Setiausaha Bahagian Tugas- Tugas Khas di Parlimen Malaysia. SIla lihat: https://www.parlimen.gov.my/riduan_rahmat_setiausaha_dewan_rakyat_yang_baharu.html 53 Sesi Konsultasi Tertutup REFORM bersama YB Tan Sri Dato Mohamad Ariff bin Md Yusof, Yang di- Pertua Dewan Rakyat pada 27 Ogos 2021. 54 Parliament Secretary replaced after change in agenda for one-day sitting, Malaysiakini bertarikh 14 Mei 2020. https://www.malaysiakini.com/news/525641 (Tarikh dirujuk : 30 Ogos 2021)
31 Mydin bin Bacha Mydin yang sebelum ini berkhidmat sebagai Timbalan Setiausaha Bahagian, Seksyen Hal Ehwal Perlembagaan di Jabatan Perdana Menteri.55
Akibat daripada peristiwa ini, pihak pembangkang khususnya Ketua Pembangkang dan pimpinan PH, melihat seakan-akan wujud campur tangan oleh pihak eksekutif dalam kebebasan institusi Parlimen. terutamanya apabila pertukaran ini berlaku lima hari sebelum Parlimen mendengar titah Yang di-Pertuan Agong (YDPA).
Kesimpulan
Jawatan Setiausaha Dewan Negara atau Setiausaha Dewan Rakyat berada pada kedudukan yang penting bagi memastikan kelancaran proses perjalanan di dalam Dewan Parlimen. Oleh itu, kedudukan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat dijamin di bawah Perlembagaan Persekutuan sejak negara mencapai kemerdekaan agar kedudukan jawatan ini bersifat neutral dan tidak dipolitikkan. Malah sebagai penasihat kepada Yang di-Pertua Dewan dan institusi Parlimen, kedudukan dan pelantikan Setiausaha Dewan hanya boleh dibuat oleh YDPA supaya beliau bertanggungjawab menjunjung Perlembagaan Persekutuan sebagai undang-undang tertinggi negara bagi mempertahankan institusi Parlimen di Malaysia.
Memandangkan kedudukan Setiausaha Dewan yang rumit dan harus mahir dalam proses perundangan di Parlimen, maka mantan Timbalan Yang di-Pertua Dewan Rakyat telah mengemukakan cadangan agar jawatan Setiausaha Dewan di Parlimen dilantik daripada kalangan pegawai yang telah lama berkhidmat di Parlimen, memandangkan Setiausaha Dewan akan dirujuk berhubung dengan tatacara di dalam Parlimen. Kebolehan, pengetahuan serta kemahiran mengenai selok-belok perjalanan Parlimen boleh diperoleh sekiranya seseorang pegawai berkhidmat lama di dalam institusi Parlimen. Ini bertujuan untuk memanfaatkan pengalaman dan pengetahuan pegawai berkenaan berhubung dengan proses dan tatacara di Parlimen.56
55 Kenyataan Media Yang di-Pertua Dewan Rakyat, Pelantikan Setiausaha Dewan Rakyat bertarikh 14 Mei 2020. https://www.facebook.com/BernamaTV/posts/nizam-mydin-bin-bacha-mydin-dilantik-sebagai- setiausaha-dewan-rakyat-yang-baharu/3196986113654924/ (Tarikh akses: 30 Ogos 2021) 56 Wan Junaidi Tuanku Jaafar, 2014, ‘Evolusi Parlimen dan Evolusi Speaker Parlimen Malaysia’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 366.
32 Pengetahuan dan pengalaman yang luas boleh menjamin tugas dijalankan dengan bebas dan profesional.
33 BAB 3 UNDANG-UNDANG PERKHIDMATAN PARLIMEN DI MALAYSIA
Pengenalan: Undang-Undang Perkhidmatan Parlimen sebelum Pemansuhan
Undang-undang perkhidmatan Parlimen di Persekutuan Tanah Melayu bermula dengan pengenalan Rang Undang-undang Perkhidmatan Parlimen yang telah dibentangkan buat pertama kalinya pada 11 Mac 1963 oleh YTM Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj, Perdana Menteri di Dewan Rakyat.57
“Bill to provide for the qualifications for appointment and conditions of service of members of the staff of the Houses of Parliament; presented by the Prime Minister; read the first time; to be read a second time at a subsequent sitting of the House.”
Seterusnya, rang undang-undang tersebut telah dibacakan untuk bacaan kali kedua dan ketiga serta diluluskan pada 12 Mac 1963 di Dewan Rakyat tanpa sebarang perbahasan.58 Rang undang-undang Perkhidmatan Parlimen ini telah dibahaskan dan diluluskan di Dewan Negara pada 15 Mac 1963.59 Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 mula berkuatkuasa pada 1 Ogos 1963.
Akta Perkhidmatan Parlimen ini mengandungi 8 seksyen.
Seksyen Keterangan Seksyen 1 Nama dan tajuk undang-undang. Seksyen 2 Definisi frasa-frasa penting di dalam Akta Perkhidmatan Parlimen. Seksyen 3 Perkhidmatan berlainan daripada Perkhidmatan Awam yang dikenali dengan nama Perkhidmatan Parlimen yang mengandungi kedua-dua Setiausaha Dewan Negara dan
57 Parliamentary Debates Dewan Rakyat Official Report Vol. IV, no. 37 bertarikh 11 Mac 1963 di dalam muka surat 3909. 58 Parliamentary Debates Dewan Rakyat Official Report, 12 Mac 1963, vol. IV, no. 38, di muka surat 4089 – 4090. 59 Penyata Rasmi Parlimen Malaysia, Dewan Negara bertarikh 15 Mac 1963.
34 Setiausaha Dewan Rakyat dan kakitangan lain bagi kedua-dua dewan di Parlimen. Seksyen 4 Kuasa untuk melantik kakitangan. Bagi melantik Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat, kedua-duanya akan dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong mengikut Perkara 65, Perlembagaan Persekutuan manakala kakitangan lain akan dilantik Speaker Dewan Rakyat dan Speaker Dewan Negara. Seksyen 5 Pembentukan sebuah Jawatankuasa yang dikenali sebagai Jawatankuasa Penasihat Perkhidmatan Parlimen yang mengandungi Yang di-Pertua Dewan Negara dan Yang di- Pertua Dewan Rakyat, beberapa orang ahli Parlimen dari Dewan Rakyat dan ahli Dewan Negara serta turut sama mengandungi seorang ahli pembangkang. Keahlian Jawatankuasa Penasihat Perkhidmatan Parlimen adalah seperti berikut:60
a) Yang di-Pertua Dewan Rakyat (sebagai Pengerusi) b) Yang di-Pertua Dewan Negara, c) Seorang Ahli Dewan Negara yang dilantik oleh Perdana Menteri, d) Seorang Ahli Dewan Rakyat yang dilantik oleh Perdana Menteri, e) Seorang Ahli Dewan Rakyat yang dilantik oleh Yang di- Pertua untuk mewakili sebuah parti pembangkang, f) Seorang pegawai yang dilantik oleh Perbendaharaan, dan g) Ketua Pegawai Perjawatan atau wakilnya.
Seksyen 6 Seksyen 6 merujuk kepada jumlah jawatan dalam Perkhidmatan Parlimen serta gaji dan tangga gajinya hendaklah ditetapkan oleh Jawatankuasa Penasihat dan diperkenankan oleh Yang di-Pertuan Agong.
Seksyen 7 Undang-undang kecil boleh dibuat di bawah Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 bagi tujuan mengawal selia perkara-perkara yang berkaitan dengan syarat-syarat kelayakan untuk pelantikan, perkhidmatan, kenaikan pangkat dan tatatertib kakitangan Parlimen, serta peraturan yang boleh
60 Seksyen 5, Akta Perkhidmatan Parlimen 1963.
35 dibuat secara undang-undang kecil oleh Yang di-Pertuan Agong selepas dirunding dengan Jawatankuasa Penasihat.
Peraturan-peraturan Perkhidmatan Parlimen 1983 telah diwujudkan.61 Peraturan Perkhidmatan Parlimen 1983 mengandungi peraturan-peraturan yang lebih terperinci bagi pembentukan jawatan, syarat kelayakan, kenaikan pangkat, disiplin dan sebagainya
Seksyen 8 Perkhidmatan Parlimen harus dianggap sebagai Perkhidmatan Awam dalam Persekutuan bagi tujuan pencen dalam Ordinan Pencen 1951.
Penubuhan Perkhidmatan Parlimen di bawah Perkara 65, Perlembagaan Persekutuan membolehkan kewujudan sebuah perkhidmatan tersendiri, tertutup dan dan bukan dianggap sebahagian perkhidmatan awam kerajaan kecuali berhubung hak berpencen.62 Semasa membahaskan rang undang-undang Perkhidmatan Parlimen di Dewan Negara pada tahun 1963, Senator Athi Nahappan berpandangan skim perkhidmatan yang bersifat tertutup akan membolehkan kakitangan Parlimen menjadi kakitangan yang terlatih memandangkan skim perkhidmatan ini menggalakkan pembinaan kepakaran khusus berhubung perkara-perkara yang menyentuh tatacara di dalam Dewan, sistem Jawatankuasa, penyelidikan Parlimen dan sebagainya.63
Selain itu, kuasa mewujudkan perjawatan, kenaikan pangkat dan skim gaji dalam perkhidmatan Parlimen telah diperwakilkan kuasanya secara rasmi oleh Yang di- Pertuan Agong kepada Yang di-Pertua Dewan Negara dan Yang di-Pertua Dewan Rakyat.64 Pada masa yang sama, kedua-dua Yang di-Pertua bersama-sama Ahli Jawatankuasa mempunyai kuasa untuk melantik kakitangan pentadbiran Parlimen
61 Peraturan Perkhidmatan Parlimen 1983. Rujuk lanjut lawnet.com.my 62 Ahmad Abdullah, 1969, ‘Parlimen Malaysia, Amalan dan Cara’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 43 dan 44. 63 Ucapan Encik Athi Nahappan semasa membahaskan Rang Undang-undang Perkhidmatan Parlimen di dalam Dewan Negara. Penyata Rasmi Parlimen, Dewan Negara bertarikh 15 Mac 1963 di muka surat 544. 64 Ahmad Abdullah, 1969, ‘Parlimen Malaysia, Amalan dan Cara’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 44.
36 selain Setiausaha Dewan Rakyat dan Setiausaha Dewan Negara di dalam undang- undang Perkhidmatan Parlimen.65
Dengan adanya Akta Perkhidmatan Parlimen 1963, ia memperlihatkan autonomi yang diberikan kepada institusi Parlimen Malaysia. Autonomi Parlimen yang diletakkan dibawah Perlembagaan, peruntukan perundangan (undang-undang dalaman) yang meliputi perkhidmatan yang bebas dan sistem pengurusan belanjawan sendiri, institusi Speaker dan pejabat Setiausaha yang bebas dan tidak berpihak serta tradisi perkhidmatan awam yang tidak berpihak dan neutral ialah aspek autonomi yang harus dititikberatkan.66
Oleh itu, pada awal negara mencapai kemerdekaan, perkara dasar dan keputusan berhubung pentadbiran dalaman Parlimen telah dipindahkan dari pejabat Perdana Menteri dan Kementerian Kewangan kepada institusi Parlimen melalui Speaker dan Setiausaha Dewan yang memainkan peranan penting berhubung pentadbiran dalaman Parlimen.67
Kedua-dua Speaker Dewan Negara dan Dewan Rakyat bersama-sama mempunyai kuasa untuk melantik dan melucutkan jawatan pegawai perkhidmatan parlimen.68 Pengambilan kakitangan perkhidmatan Parlimen di Malaysia dikendali secara langsung oleh pentadbiran Parlimen sendiri dan melalui kaedah peminjaman daripada agensi Kerajaan yang lain. Namun begitu jumlah daripada perkhidmatan awam adalah kecil.69 Perkhidmatan Parlimen adalah sama dan setaraf dengan perkhidmatan awam. Mereka juga mempunyai sistem khidmat sosial dan skim pencen yang sama.70
65 Kertas Cadangan Rang Undang-undang Perkhidmatan Parlimen Tahun 2015, Parlimen Malaysia. 66 Dato’ Haji Wan Zahir Sheikh Abdul Rahman, Report on The Independence and Neutrality of the Parliamentary Service, Constitutional and Parliamentary Information, APSG, muka surat 67 Wan Junaidi Tuanku Jaafar, 2014, ‘Evolusi Parlimen dan Evolusi Speaker Parlimen Malaysia’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 366. 68 Dato’ Haji Wan Zahir Sheikh Abdul Rahman, Report on The Independence and Neutrality of the Parliamentary Service, Constitutional and Parliamentary Information, APSG, muka surat 59-60. 69 Dato’ Haji Wan Zahir Sheikh Abdul Rahman, Report on The Independence and Neutrality of the Parliamentary Service, Constitutional and Parliamentary Information, APSG, muka surat 61. 70 Dato’ Haji Wan Zahir Sheikh Abdul Rahman, Report on The Independence and Neutrality of the Parliamentary Service, Constitutional and Parliamentary Information, APSG, muka surat 61.
37
Parlimen Malaysia juga pernah mendapat autonomi kewangan semasa Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 berkuatkuasa di mana institusi Parlimen boleh mengendalikan urusan kewangannya sendiri. Hal ini telah dinyatakan oleh YB Lim Kit Siang semasa membahaskan pindaan Rang Undang-undang Ahli Parlimen (Saraan) 2005.71
Namun pada hujung tahun 1992, pelbagai masalah timbul berhubung pelaksanaan Akta Perkhidmatan Parlimen ini. Antara lain adalah berhubung kait dengan kepimpinan, struktur organisasi tidak lengkap, masalah disiplin, salah laku dalaman dan banyak lagi. Perkara ini telah melemahkan Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 seterusnya menyebabkan undang-undang perkhidmatan Parlimen ini dimansuhkan pada tahun 1992.72
Cadangan Undang-Undang Perkhidmatan Parlimen Di Era Transformasi Parlimen
Perbincangan mewujudkan undang-undang Perkhidmatan Parlimen di Malaysia mula dibincangkan beberapa tahun selepas Pindaan Perlembagaan pada tahun 1992. Selain ahli Parlimen yang bersetuju agar diwujudkan kembali Akta Perkhidmatan Parlimen, terdapat pelbagai kertas polisi dan kajian akademik yang diterbitkan bagi menyokong keperluan sebuah undang-undang perkhidmatan Parlimen.
Antara ahli akademik yang menyokong kewujudan perkhidmatan Parlimen termasuklah Shad Saleem Faruqi yang menyatakan kewujudan undang-undang Perkhidmatan Parlimen membolehkan institusi Parlimen untuk menggaji kakitangannya sendiri. Undang-undang ini diperlukan bagi membolehkan Parlimen melantik kakitangan dalam
71 Penyata Rasmi Parlimen Dewan Rakyat bertarikh 26 April 2005 di muka surat 65. 72 Wan Junaidi Tuanku Jaafar, 2014, ‘Evolusi Parlimen dan Evolusi Speaker Parlimen Malaysia’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 158-159.
38 sistem Jawatankuasa, menubuhkan Pejabat Belanjawan Parlimen dan sokongan agar dibekalkan kakitangan penyelidikan untuk Ahli Parlimen.73
Selain daripada itu, kedua-dua belah pihak, penyokong kerajaan mahu pun pembangkang turut sama-sama bersetuju agar undang-undang perkhidmatan Parlimen dikembalikan semula. Ini termasuk YB Tan Sri Shahrir Abdul Samad, Ketua Whip Kerajaan pada tahun 2005 yang telah menunjukkan sokongan dalam perbahasannya agar kerajaan mewujudkan semula undang-undang Perkhidmatan Parlimen yang baharu.74
Beberapa situasi semasa seperti kebebasan dan autonomi pengurusan Parlimen yang terhad, sikap tidak menghormati institusi dan kakitangan Parlimen malah kedudukan Yang di-Pertua Dewan dan jawatankuasa-jawatankuasa dalam Dewan turut menjadi punca mengapa undang-undang perkhidmatan Parlimen harus diperkenalkan semula. Malah, pengubahsuaian Dewan Rakyat pada tahun 2017 juga dikatakan tidak dirunding bersama Speaker atau Jawatankuasa Dewan.75
Apabila sokongan kerajaan hilang sokongan majoriti dua pertiga di Parlimen pada tahun 2008, suara ke arah reformasi Parlimen semakin kerap kedengaran. Yang Berhormat Tan Sri Datuk Seri Panglima Pandikar Amin Haji Mulia, Yang di-Pertua Dewan Rakyat sendiri telah memulakan proses transformasi Parlimen malah beliau telah menggariskan antara agenda Transformasi Parlimen selain dari Kamar Khas, sistem Jawatankuasa Pilihan Khas termasuk mewujudkan Akta Perkhidmatan Parlimen semula. Semasa era beliau, cadangan mewujudkan undang-undang perkhidmatan
73 Shad Saleem Faruqi, book chapter title ‘The Malaysian Parliament: Problems, Prospects and Proposal for Reform’, in the Tan Sri Dato’ Mohamad Ariff Md Yusof, Datuk Roosme Hamzah, Emeritus Prof. Datuk Dr. Shad Saleem Faruqi, 2020,’Law, Principles and Practice in the Dewan Rakyat (House of Representatives) of Malaysia’, Thomas Reuters Asia Sdn. Bhd., 74 Penyata Rasmi Parlimen, Dewan Rakyat bertarikh 13 Oktober 2005, muka surat 4. 75 Ucapan Tuan Loke Siew Foke, Ahli Parlimen Seremban, di dalam Penyata Rasmi Parlimen Malaysia Dewan Rakyat bertarikh 8 Mac 2017 di dalam muka surat 37.
39 Parlimen telah dikemukakan ke dalam Dewan Rakyat dan telah dipersetujui ahli-ahli Dewan Rakyat ketika itu.76
Kerajaan melalui YB Datuk Seri Azalina Othman Said ketika itu telah menyatakan komitmen untuk mewujudkan semula Akta Perkhidmatan Parlimen dengan tujuan untuk mengembalikan kuasa autonomi Parlimen Malaysia berhubung dengan tadbir urus dan perkara-perkara yang berkaitan dengannya.77
YB Datuk Seri Azalina Othman Said juga dalam ucapan awal pembukaannya menyatakan bahawa kewujudan semula Akta Perkhidmatan Parlimen akan mengakibatkan struktur perjawatan Parlimen Malaysia berubah bentuk menjadi perkhidmatan tertutup Parlimen, dan bukan lagi Perkhidmatan Awam Persekutuan.78
Kesan undang-undang Perkhidmatan Parlimen yang baharu akan memberikan kuasa kepada Parlimen Malaysia untuk melantik pegawai dan kakitangannya sendiri. Perjawatan sedia ada di Parlimen yang telah diisi oleh pegawai dan kakitangan daripada perkhidmatan awam akan dirombak semula serta bakal diganti dengan perjawatan baharu di bawah skim perkhidmatan tertutup Parlimen Malaysia.
Tempoh masa yang bersesuaian diperlukan untuk melantik pegawai dan kakitangan yang baru dalam perkhidmatan tertutup Parlimen bagi memastikan kecekapan dalam pengurusan dan pentadbiran Parlimen berada di tahap maksimum dan tidak terkesan dalam tempoh peralihan kepada perkhidmatan tertutup Parlimen. Ini kerana kekangan tenaga kerja yang berkemahiran dan berkebolehan boleh berlaku sekiranya pegawai dan kakitangan sedia ada tidak dikekalkan di Parlimen bagi membantu dalam pengurusan dan pentadbiran Parlimen Malaysia.
76 Penyata Jawatankuasa Dewan, Majlis Mesyuarat Dewan Rakyat, Kertas Dewan Rakyat D.R.14/2016. Penyata Rasmi Parlimen Dewan Rakyat bertarikh 24 November 2016. 77 Ucapan Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Dato’ Sri Azalina Dato’ Othman Said) di dalam Penyata Rasmi Parlimen Malaysia Dewan Rakyat bertarikh 24 November 2016 di dalam muka surat 41. 78 Ibid, muka surat 42.
40 Bagi memastikan wujudnya kesinambungan dalam urus tadbir, menambah baik dan memantapkan perwujudan semula perkhidmatan Parlimen, pegawai dan kakitangan Perkhidmatan Awam Persekutuan yang masih dan sedang berkhidmat di Parlimen diberikan lantikan secara pinjaman atau apa-apa kaedah lain dalam perkhidmatan. Selain itu perlu dipertimbangkan juga implikasi lain ke atas pegawai dan kakitangan Parlimen apabila perkhidmatan tertutup Parlimen diperkenalkan kelak, seperti kenaikan pangkat, tindakan tatatertib serta lantikan pegawai dan kakitangan.79 Walau bagaimanapun, usaha ini tidak dapat direalisasikan selepas Kerajaan Barisan Nasional kalah dalam Pilihan Raya Umum ke-14 pada tahun 2018.
Apabila Kerajaan Pakatan Harapan membentuk Kerajaan buat pertama kali pada tahun 2018, YB Dato’ Johari Abdul semasa membahaskan Usul Ucapan Titah Di Raja pada Julai 2018 telah membangkitkan agenda transformasi Parlimen yang telah dilaksanakan oleh YB Tan Sri Datuk Seri Panglima Pandikar Amin Mulia, Yang di-Pertua Dewan Rakyat dan perlu diteruskan Yang di-Pertua Dewan Rakyat pada masa kini. Semasa celahan, terdapat pelbagai saranan lain agar kerajaan melaksanakan Reformasi Parlimen antara lain daripada YB Datuk Seri Dr. Wee Ka Siong yang turut membangkitkan berkenaan isu mengembalikan Akta Perkhidmatan Parlimen.80 Hal ini dipersetujui YB Dato’ Johari, malah kata beliau kekangan mewujudkan undang-undang perkhidmatan Parlimen semasa era Yang di-Pertua Dewan lalu adalah disebabkan Parlimen berada di bawah badan eksekutif. Menteri mengawasi Parlimen, kakitangan Parlimen dibekalkan oleh Jabatan Perkhidmatan Awam dan kewangan Parlimen disalurkan oleh Kementerian Kewangan merupakan antara isu yang membelenggu autonomi Parlimen.81
YB Dato’ Johari Abdul percaya keperluan mewujudkan Akta Perkhidmatan Parlimen semula adalah untuk menjamin kebebasan Parlimen, malah memberikan kuasa kepada untuk Parlimen mengawal selia institusinya sendiri dan jaminan kepada keistimewaan
79 Ucapan Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Dato’ Sri Azalina Dato’ Othman Said) di dalam Penyata Rasmi Parlimen Malaysia Dewan Rakyat bertarikh 24 November 2016 di dalam muka surat 41. 80 Penyata Rasmi Parlimen Malaysia Dewan Rakyat bertarikh 18 Julai 2018 di muka surat 82. 81 Ibid, muka surat 82.
41 Parlimen serta kebebasan bersuara dalam Parlimen.82 Selain itu, YB Sim Tze Tzin semasa terlibat dalam perbahasan di Dewan Rakyat turut menyatakan bahawa usaha mengembalikan autonomi institusi Parlimen merangkumi perkara pentadbiran dan kewangan, dan menekankan peri pentingnya institusi Parlimen untuk mempunyai hak bagi menguruskan hal ehwalnya sendiri.83 Hal yang sama juga diucapkan YB Tun Dr. Mahathir Mohamad semasa pembentangan Kajian Separuh Penggal Rancangan Malaysia ke-11 (2016-2020) di Dewan Rakyat pada 18 Oktober 2018, di mana beliau percaya kuasa autonomi Parlimen dapat dipertingkatkan dengan memperkenalkan semula Akta Perkhidmatan Parlimen 1963.84
Selain daripada itu, YB Datuk Dr. Hasan Bahrom semasa membahaskan Usul Titah Di Raja pada tahun 2018 turut menyatakan agar undang-undang perkhidmatan Parlimen yang ingin diperkenalkan semula harus menekankan amalan kakitangan Parlimen yang bebas dan tidak condong kepada mana-mana pihak. Hal ini selari dengan amalan pada peringkat antarabangsa di negara-negara yang mengamalkan sistem demokrasi berparlimen. Peruntukan bahawa kakitangan Parlimen bukan sebahagian daripada kakitangan badan eksekutif merupakan antara manifestasi penting pemisahan kuasa kakitangan perkhidmatan Parlimen dan kakitangan awam. Cadangan ini adalah betujuan mengukuhkan sistem demokrasi berparlimen yang bebas dan tidak terikat dengan perkhidmatan awam yang lain.85
Justeru, usaha mewujudkan semula undang-undang perkhidmatan Parlimen di Malaysiasetelah Akta Perkhidmatan Parlimen dimansuhkan pada tahun 1992 disokong bukan sahaja oleh ahli-ahli Parlimen, malah oleh pelbagai pihak termasuk ahli-ahli akademik, masyarakat sivil dan orang awam.
82 Penyata Rasmi Parlimen Malaysia Dewan Rakyat bertarikh 18 Julai 2018 di muka surat 82. 83 Penyata Rasmi Parlimen, Dewan Rakyat bertarikh 7 April 2016, muka surat 28.. 84 Teks Ucapan YAB Perdana Menteri, Tun Dr. Mahathir Mohamad semasa pembentangan Kajian Separuh Penggal Rancangan Malaysia ke-11 (2016-2020) di Dewan Rakyat, Parlimen Malaysia pada 18 Oktober 2018, muka surat 29. 85 Ucapan Perbahasan Titah Diraja oleh YB Ahli Parlimen Tampin, Datuk Dr. Hasan Bahrom dalam Penyata Rasmi Parlimen Malaysia Dewan Rakyat bertarikh 18 Julai 2018, muka surat 100-101.
42 Sejarah menyaksikan sekurang-kurangnya tiga usaha besar yang menunjukkan draf rang undang-undang perkhidmatan Parlimen telah dilaksanakan. Pertama adalah pada tahun 2011 apabila YB Dato’ Seri Dr. Wan Junaidi Tuanku Jaafar, Timbalan Yang di- Pertua Dewan Rakyat mengetuai Jawatankuasa Pembaharuan Undang-undang di Parlimen. Jawatankuasa yang dipengerusikan beliau telah mencadang dan menghantar draf Rang Undang-undang Perkhidmatan Parlimen kepada pihak Kerajaan ketika itu. Kedua, usaha yang dimainkan oleh YB Tan Sri Datuk Seri Panglima Pandikar Amin Mulia semasa era Transformasi Parlimen Malaysia pada tahun 2016. Pada masa itu, Penyata Jawatankuasa Dewan, Majlis Mesyuarat Dewan Rakyat yang mengandungi draf Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 untuk dihidupkan semula telah disertakan bersama.
Ketiga ialah usaha yang dibuat di bawah YB Tan Sri Dato Mohamad Ariff Md Yusof, Yang di-Pertua Dewan Rakyat semasa era Kerajaan Pakatan Harapan yang dikatakan draf rang undang-undang Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen telah dihantar kepada pihak Jabatan Peguam Negara untuk diteliti dan disemak.
Ketiga-tiga usaha ini menunjukkan komitmen berterusan pelbagai pihak bagi menghidupkan semula Akta Perkhidmatan Parlimen di Malaysia. Walaupun terdapat pelbagai pandangan dan sisi dalam melihat bagaimana bentuk dan rupa perkhidmatan Parlimen ini boleh dikembalikan dan kandungannya, namun semua pihak bersetuju undang-undang perkhidmatan Parlimen ini signifikan bagi memberi autonomi pentadbiran dan kewangan kepada Parlimen.
Perkhidmatan Parlimen di Malaysia pada masa kini
1. Pentadbiran
Pentadbiran Parlimen kini diketuai oleh Ketua Pentadbir Parlimen Malaysia (KPPM) yang merupakan Pegawai Tadbir dan Diplomatik Gred Utama B. KPPM bertanggungjawab terhadap segala urusan dan hal ehwal pentadbiran dan kewangan
43 Parlimen Malaysia. Manakala urusan yang berkaitan perjalanan Majlis Mesyuarat Dewan Negara dan Dewan Rakyat dipertanggungjawabkan kepada Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat. Carta organisasi berikut menunjukkan bagaimana pentadbiran Parlimen Malaysia secara keseluruhan dan yang melibatkan urusan Dewan Negara dan Dewan Rakyat.
Carta 1. Carta Organisasi Parlimen Malaysia
Sumber: Portal Parlimen Malaysia
Sekretariat Parlimen Malaysia dianggotai seramai 349 perjawatan yang terdiri daripada lantikan tetap dan lantikan kontrak. Fungsi sekretariat Parlimen Malaysia dilaksanakan oleh 11 bahagian berikut:
i. Pejabat Penasihat Undang-undang Pejabat Penasihat Undang-undang dianggotai oleh dua orang Pegawai Undang-undang daripada Skim Perundangan dan Kehakiman. Fungsi utama pejabat ini adalah memberi pandangan undang-undang, perkara berkenaan gubalan, perkara berkaitan pendakwaan dan guaman, dan kajian undang-
44 undang. Dalam fungsi memberi pandangan undang-undang, pejabat ini bertanggungjawab memberi pandangan dan nasihat perundangan secara bertulis atau lisan selaras dengan peruntukan Perlembagaan Persekutuan dan undang-undang lain. Ini dilakukan terhadap isu undang-undang yang berbangkit kepada pentadbiran Parlimen khususnya mengenai apa-apa tafsiran perundangan utama, perundangan subsidiari, atau keputusan kehakiman yang berkaitan dengan pentadbiran Parlimen. Selain itu, pejabat ini juga membantu Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat dalam memberikan pandangan dan nasihat perundangan serta tafsiran mengenai peruntukan dalam Peraturan-peraturan Majlis Mesyuarat Dewan Negara dan Dewan Rakyat. ii. Bahagian Komunikasi Korporat Bahagian Komunikasi Korporat melapor kepada KPPM dan diketuai oleh Pegawai Perhubungan Korporat. Fungsi utama bahagian ini adalah terhadap pengurusan media, pengurusan lawatan ke Parlimen Malaysia, pengurusan fotografi dan visual (video) dan pengurusan Galeri Parlimen Malaysia. Selain itu, bahagian ini turut berperanan dalam pengurusan khidmat pelanggan dan one-stop centre Parlimen Malaysia. iii. Bahagian Pengurusan Dewan Negara dan Bahagian Pengurusan Dewan Rakyat Pengurusan di kedua-dua Dewan Negara dan Dewan Rakyat dipertanggungjawabkan kepada Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat. Setiausaha Dewan masing-masing dibantu oleh Bahagian Pengurusan Dewan Negara dan Dewan Rakyat yang diketuai oleh seorang Setiausaha. Bahagian Pengurusan Dewan Negara dan Dewan Rakyat masing-masing dibahagikan kepada Seksyen Perundangan dan Prosiding, Seksyen Penyata Rasmi, Seksyen Jurubahasa dan Terjemahan dan Seksyen Bentara. Selain itu, Bahagian Pengurusan Dewan Rakyat mempunyai
45 tambahan Seksyen Jawatankuasa dan Sekretariat Jawatankuasa Kira-kira Wang Negara (PAC).
Fungsi utama Bahagian Pengurusan Dewan Negara dan Dewan Rakyat adalah untuk membantu pengurusan persidangan Dewan masing-masing yang melibatkan pengeluaran notis mesyuarat, menyediakan Kertas Aturan Mesyuarat, memproses dan menyelaras pertanyaan jawab lisan dan bertulis, menyediakan minit mesyuarat, mengurus pembentangan usul, mengurus pembentangan rang undang-undang, mengurus pembentangan risalat, menyediakan penyata rasmi persidangan, dan memastikan keselamatan mesyuarat persidangan Dewan. Selain itu, segala urusan berkaitan Jawatankuasa Pilihan dan Jawatankuasa Pilihan Khas turut dilaksanakan oleh bahagian ini. iv. Bahagian Penyelidikan dan Perpustakaan Bahagian Penyelidikan dan Perpustakaan terdiri daripada dua komponen iaitu penyelidikan dan perpustakaan Parlimen Malaysia. Penyelidikan dibahagikan kepada Seksyen Ekonomi, Seksyen Sosial, Seksyen Sains, Tenaga dan Teknologi, dan Seksyen Antarabangsa dan Keselamatan. Pegawai penyelidik dalam bahagian ini merupakan perjawatan terbuka. Fungsi utama bahagian ini adalah untuk menyediakan analisis rang undang- undang yang dibentangkan, menyediakan ikhtisar dan nota percakapan untuk ahli-ahli Parlimen yang menghadiri persidangan dalam dan luar negara, membantu ahli-ahli Parlimen mendapatkan maklumat dan statistik serta melaksanakan penyelidikan untuk membantu perbahasan ahli-ahli Parlimen. Perpustakaan Parlimen pula berfungsi dalam mengurus perpustakaan, mengurus pangkalan data indeks perbahasan, mengurus koleksi yang berkaitan Parlimen, koleksi multimedia dan web interaktif. Perpustakaan Parlimen Malaysia diketuai oleh Pustakawan daripada Skim Perkhidmatan Pustakawan.
46 v. Bahagian Keselamatan Bahagian Keselamatan diketuai oleh Setiausaha Bahagian Keselamatan dan dianggotai oleh pegawai keselamatan kerajaan dan penolong pegawai keselamatan. Perjawatan utama dalam bahagian ini dilantik daripada Skim Keselamatan dan Pertahanan Awam. Fungsi utama bahagian ini ialah menyelaras dan memastikan kawalan keselamatan, menguatkuasakan peraturan dan langkah keselamatan fizikal selaras dengan kehendak Kawasan Larangan Tempat Larangan 1989, mengendali dan memantau sistem keselamatan elektronik dalam menjamin keselamatan Parlimen. vi. Bahagian Pengurusan Bahagian Pengurusan merupakan bahagian utama yang menguruskan hal- hal pentadbiran Parlimen Malaysia. Bahagian ini terbahagi kepada Seksyen Pengurusan Sumber Manusia dan Inovasi dan Seksyen Kewangan dan Akaun. Seksyen Pengurusan Sumber Manusia dan Inovasi meliputi unit perkhidmatan dan jawatan, unit latihan dan kompetensi, unit keurusetiaan strategi dan inovasi, unit pengurusan prestasi dan integriti dan unit pentadbiran. Fungsi utama bahagian ini adalah mengurus hal-hal perkhidmatan kakitangan, perjawatan dan penstrukturan organisasi, urusetia kepada kenaikan pangkat, tatatertib dan panel pembangunan sumber manusia dan mengurus pengurusan aset dan inventori. Dalam aspek kewangan, bahagian ini berperanan dalam menyediakan anggaran, mengurus dan mengawal peruntukan dan perbelanjaan Parlimen Malaysia serta mengurus perakaunan Parlimen Malaysia. vii. Bahagian Senggara Fasiliti & Landskap Bahagian Senggara Fasiliti & Landskap diketuai oleh seorang Ketua Jurutera daripada Skim Jurutera. Fungsi bahagian ini dibahagikan kepada Seksyen Kerja Awam dan Struktur yang terdiri daripada unit bangunan dan unit landskap, Seksyen Mekanikal dan Seksyen Elektrik. Bahagian ini bertanggungjawab dalam melaksanakan pemeriksaan dan audit keadaan
47 fizikal bangunan dari aspek struktur bangunan, sistem mekanikal dan sistem elektrik, serta merancang dan melaksanakan kerja-kerja pembaikan dan penyelenggaraan ke atas Kompleks Bangunan Parlimen Malaysia dan kediaman-kediaman rasmi Yang di-Pertua Dewan, Taska dan unit-unit kuarters milik Parlimen Malaysia. viii. Bahagian Teknologi Maklumat Bahagian Teknologi Maklumat bertanggungjawab dalam menyelaras pembangunan, pelaksanaan, penambahbaikan dan penyelenggaraan sistem aplikasi termasuk sistem persidangan Dewan Negara dan Dewan Rakyat, mengurus dan mentadbir segala aspek berkaitan pangkalan data, teknologi maklumat, infrastruktur dan rangkaian serta keselamatan teknologi maklumat. Bahagian ini diketuai Pegawai Teknologi Maklumat dan perjawatan utama dalam bahagian ini dilantik daripada Skim Sistem Maklumat dan dibahagikan kepada Seksyen Aplikasi dan Pentadbiran dan Seksyen Teknikal. ix. Bahagian Hal Ehwal Ahli Parlimen Bahagian Hal Ehwal Ahli Parlimen bertanggungjawab menguruskan segala hal ehwal ahli Parlimen yang berkaitan pelantikan dan penamatan perkhidmatan ahli Parlimen, urusan pembayaran atau pemberhentian segala elaun yang dinikmati ahli Parlimen serta menguruskan segala kemudahan dan keistimewaan ahli Parlimen. Bahagian ini dibahagikan kepada Unit Kemudahan dan Perkhidmatan Ahli Parlimen dan Unit Elaun dan Tuntutan. x. Bahagian Perhubungan Antarabangsa & Protokol Bahagian Perhubungan Antarabangsa & Protokol bertanggungjawab sebagai urusetia dan penyelaras bagi persidangan yang dianjurkan oleh Parlimen Malaysia bagi pertubuhan khususnya berkenaan parlimen seperti Inter- Parliamentary Union (IPU), Parliamentary Union of the OIC Member States (PUIC), Commonwealth Parliamentary Association (CPA), ASEAN Inter- Parliamentary Assembly (AIPA), Society of the Clerks-at-the-Table in
48 Commonwealth (SOCATT) dan banyak lagi. Bahagian ini juga mengendalikan lawatan rasmi ke luar negara untuk Yang di-Pertua dan Timbalan Yang di-Pertua Dewan Negara dan Dewan Rakyat, dan ahli-ahli Parlimen. Selain itu, bahagian ini turut bertindak sebagai urusetia kepada Parliamentary Friendship Group dan Kaukus di samping membantu dalam urusan protokol bagi majlis yang dianjurkan oleh Parlimen Malaysia. Bahagian ini terbahagi kepada Seksyen Pertubuhan Antara Parlimen (Hubungan Multilateral) dan Seksyen Pertubuhan Antara Parlimen (Hubungan Bilateral).
2. Pelantikan kakitangan
Perjawatan di Parlimen Malaysia adalah daripada Perkhidmatan Awam Persekutuan. Secara umumnya, kaedah pengisian perjawatan daripada perkhidmatan ini adalah melalui pelantikan tetap, pelantikan secara kontrak dan peminjaman / pertukaran sementara. Kaedah pelantikan ini diringkaskan dalam Jadual 1 berikut:
Jadual 1. Pengisian Jawatan dalam Perkhidmatan Awam Persekutuan Bil Perkara Pelantikan Tetap Pelantikan Peminjaman/ Secara Kontrak Pertukaran Sementara 1. Kaedah Permohonan Pelantikan secara Peminjaman/ Pengambilan secara dalam kontrak boleh pertukaran talian dan calon dilakukan sementara perlu melalui sekiranya merupakan satu proses tapisan, memerlukan kaedah melantik peperiksaan, pegawai pegawai yang ujian fizikal, ujian berpengalaman sedang psikometrik, pusat dan mempunyai berkhidmat untuk penilaian dan kepakaran dilantik ke temu duga. tertentu. Iklan sesebuah agensi Pelantikan tetap kekosongan bagi adalah pada gred dikeluarkan pada mendapatkan lantikan. peringkat perkhidmatan Jabatan. Calon pegawai yang perlu melalui berpengalaman,
49 proses tapisan, berkemahiran, peperiksaan, berwibawa dan ujian fizikal, ujian bersesuaian psikometrik, pusat dengan keperluan penilaian dan agensi tetapi temu duga. bukan untuk Pelantikan secara tujuan kenaikan kontrak boleh pangkat. dilakukan pada gred lantikan atau gred kenaikan pangkat tertakluk kepada kelulusan kelonggaran syarat skim dari JPA. 2. Pihak Suruhanjaya Suruhanjaya Suruhanjaya Berkuasa Perkhidmatan Perkhidmatan Perkhidmatan Melantik Awam (SPA) Awam (SPA) Awam (SPA) 3. Ketua Bergantung pada Ketua Jabatan Bergantung pada Perkhidmatan skim skim perkhidmatan perkhidmatan pegawai pegawai 4. Penempatan Kelulusan Ketua Ketua Jabatan Ketua Jabatan/ Pegawai Perkhidmatan Agensi Peminjam Sumber: Parlimen Malaysia Perjawatan di Parlimen Malaysia pada masa kini adalah seramai 349 orang, dengan jumlah lantikan tetap adalah seramai 280 dan lantikan secara kontrak seramai 45 orang. Lantikan secara kontrak berkenaan adalah berdasarkan perjawatan yang terkandung di dalam Waran Perjawatan. Selain itu, Parlimen Malaysia juga mempunyai 59 lantikan kontrak yang berada di luar Waran Perjawatan yang telah diperuntukkan kepada setiap Jabatan. Perbezaan antara kedua-dua lantikan secara kontrak ini juga adalah pada kod pembayaran gaji yang digunakan dalam terma pembayaran Kerajaan.
Pelantikan kakitangan bagi mengisi perjawatan di Parlimen Malaysia diuruskan oleh Seksyen Pengurusan Sumber Manusia dan Inovasi di bawah Bahagian Pengurusan. Bagi mengisi kekosongan perjawatan yang disebabkan persaraan atau pertukaran
50 keluar kakitangan, pengisian kekosongan berkenaan adalah bergantung kepada Ketua Perkhidmatan jawatan berkenaan.
Sekiranya Ketua Perkhidmatan bagi jawatan berkenaan ialah KPPM, Parlimen Malaysia perlu memohon kepada SPA sebagai pihak berkuasa melantik untuk menjalankan proses temu duga bagi memilih calon yang berkelayakan. Manakala bagi perjawatan dengan Ketua Perkhidmatan selain KPPM, Parlimen Malaysia perlu memohon kepada Ketua Perkhidmatan bagi jawatan berkenaan untuk melaksanakan pengisian kekosongan jawatan tersebut.
Jadual berikut menunjukkan perjawatan di Parlimen Malaysia berdasarkan skim perkhidmatan dan ketua perkhidmatan yang bertanggungjawab terhadap pengisian perjawatan berkenaan di Parlimen Malaysia.
Jadual 2. Perjawatan dan skim perkhidmatan di Parlimen Malaysia Bil Ketua Perkhidmatan Skim Perkhidmatan Perjawatan 1. Ketua Pentadbir Pentadbiran dan Pegawai Tadbir, Parlimen Malaysia Sokongan Jurubahasa Serentak, Bentara 2. Ketua Pengarah Skim Tadbir & KPPM, Pegawai Tadbir Perkhidmatan Awam Diplomatik, Diplomatik, Pembantu Pentadbiran dan Tadbir Sokongan (Perkeranian/Operasi), Setiausaha Pejabat/Pembantu Setiausaha Pejabat 3. Peguam Negara Perundangan dan Penasihat Undang-undang Kehakiman 4. Ketua Pengarah Sosial Pegawai Perhubungan Penerangan Korporat, Pegawai Penerangan 5. Ketua Pengarah Keselamatan dan Pegawai Keselamatan Keselamatan Pertahanan Awam Kerajaan, Bentara Kerajaan Mesyuarat 6. Ketua Pengarah Jurutera Ketua Jurutera, Jurutera Kerja Raya
51 7. Ketua Pengarah Sistem Maklumat Pegawai Teknologi MAMPU Maklumat 8. Ketua Akauntan Kewangan Akauntan, Penolong Negara Akauntan 9. Ketua Pengarah Pentadbiran dan Pegawai Penerbitan, Penerangan Sokongan Penolong Pegawai Penerbitan Sumber: Parlimen Malaysia
3. Kewangan Pentadbiran kewangan Parlimen Malaysia diketuai oleh KPPM yang merupakan Pegawai Pengawal bagi semua urusan kewangan di bawah peruntukan Parlimen daripada Bajet Tahunan Persekutuan Malaysia. Peruntukan untuk Parlimen Malaysia diuruskan oleh pihak Parlimen Malaysia dan dipantau oleh Kementerian Kewangan Malaysia tertakluk kepada keseluruhan Pekeliling Perbendaharaan Malaysia.
Proses mendapatkan peruntukan kewangan tahunan bermula dengan pihak Parlimen Malaysia menyediakan Anggaran Perbelanjaan Tahunan bagi tahun berikutnya mengikut Siling Indikatif yang ditentukan oleh Kementerian Kewangan Malaysia. Keperluan peruntukan daripada setiap pejabat Yang di-Pertua Dewan, Timbalan Yang di-Pertua Dewan dan setiap Bahagian dalam Parlimen akan diselaraskan untuk penyediaan draf Anggaran Perbelanjaan Tahunan berkenaan. Proses dalaman ini melibatkan perbincangan antara KPPM, Setiausaha-setiausaha Dewan, wakil pejabat- pejabat Yang di-Pertua dan Timbalan Yang di-Pertua serta semua Setiausaha Bahagian.
Anggaran Perbelanjaan Tahunan berkenaan yang disahkan oleh KPPM seterusnya dikemukakan kepada Kementerian Kewangan Malaysia. Anggaran Perbelanjaan Tahunan ini seterusnya akan disemak bersama Pejabat Belanjawan Negara, Kementerian Kewangan Malaysia dengan semua wakil Parlimen Malaysia. Berdasarkan sesi semakan ini, Pejabat Belanjawan Negara akan membentangkan cadangan Anggaran ini kepada Jawatankuasa Bajet di Kementerian Kewangan Malaysia untuk
52 diluluskan. Peruntukan kewangan tahunan untuk Parlimen Malaysia hanya diketahui selepas selesai perbahasan bajet tahunan di Parlimen.
Peruntukan kewangan tahunan untuk Parlimen Malaysia dinyatakan dalam jadual berikut:
Jadual 3. Program kewangan tahunan Parlimen Malaysia Vot Program Aktiviti Kegunaan T05 YPDR Urusan Pentadbiran Am Gaji dan Elaun Ahli Parlimen Yang di- Parlimen Pertua Dewan Rakyat
T06 YPDN Urusan Pentadbiran Am Gaji dan Elaun Ahli Parlimen Yang di- Parlimen Pertua Dewan Negara
B01 Urusan Pentadbiran Am Peruntukan bagi pengoperasian Parlimen Parlimen Parlimen. Contoh: Malaysia a) Gaji dan elaun kakitangan b) Tuntutan perjalanan kakitangan c) Kontrak-kontrak seperti pengoperasian/penyelenggaraan ICT, penyelenggaraan bangunan, sewaan kenderaan dan peralatan d) Perolehan bekalan, perkhidmatan dan kerja e) Yuran persatuan antarabangsa
Pengurusan Peruntukan bagi Ahli Parlimen dan Dewan perjalanan dewan. Contoh: a) Gaji dan elaun kakitangan dewan b) Gaji dan elaun TYDP c) Elaun dan kelayakan Ahli Parlimen d) Tuntutan perjalanan Ahli Parlimen
Program Bertugas Ke Luar Peruntukan bagi semua urusan lawatan Khusus Negara rasmi, lawatan kerja, menghadiri persidangan/seminar dll di luar negara
Emolumen Peruntukan gaji, elaun dan kelayakan Kakitangan kakitangan kontrak (di luar waran Kontrak perjawatan)
53 One-off Contoh: Perolehan Perolehan atau projek-projek kecil one- Aset, Pembaikan off (sekiranya ada) Bangunan Sumber: Parlimen Malaysia Kaedah perbelanjaan peruntukan kewangan Parlimen Malaysia adalah berdasarkan Anggaran Perbelanjaan Tahunan yang telah dikemukakan. Semua pembayaran gaji dan elaun kepada kakitangan dan ahli Parlimen dilakukan secara automatik setiap bulan melalui sistem gaji. Manakala perbelanjaan bagi semua perolehan yang telah dirancang perlu dilaksanakan oleh setiap bahagian yang bertanggungjawab setelah mendapat kelulusan KPPM. Perbelanjaan ini hendaklah mematuhi tatacara perolehan mengikut Pekeliling Perbendaharaan/ Perolehan Kerajaan.
Pembayaran bagi semua perolehan yang mematuhi peraturan dilaksanakan oleh Unit Perolehan dan Bayaran, Seksyen Kewangan dan Akaun, Bahagian Pengurusan setelah disahkan oleh Bahagian yang bertanggungjawab. Bayaran berkaitan ahli Parlimen seperti tuntutan perjalanan, bayaran elaun mesyuarat dan sebagainya pula dilaksanakan oleh Bahagian Hal Ehwal Ahli Parlimen.
Dalam aspek perbelanjaan peruntukan kewangan, Parlimen Malaysia bertanggungjawab mentadbir sepenuhnya peruntukan ini. Parlimen Malaysia juga bertanggungjawab mengemukakan laporan suku tahun pengurusan kewangan dan akaun kepada Kementerian Kewangan Malaysia berdasarkan Pekeliling Perbendaharaan/ Tadbir Urus Kewangan (PS) 5.1 Garis Panduan Pelaksanaan Jawatankuasa Pengurusan Kewangan dan Akaun.
Dalam situasi sekiranya peruntukan kewangan tahunan Parlimen Malaysia tidak mencukupi, permohonan peruntukan tambahan akan dikemukakan kepada Kementerian Kewangan Malaysia menyatakan perincian keperluan tambahan. Manakala sekiranya terdapat peruntukan lebihan yang tidak dibelanjakan, Kementerian Kewangan Malaysia boleh mengeluarkan waran sekatan untuk menarik balik lebihan peruntukan tersebut.
Jadual berikut menunjukkan peruntukan kewangan tahunan yang diperolehi Parlimen Malaysia bagi tempoh Parlimen ke-12, ke-13 dan ke-14:
54 Jadual 4. Peruntukan kewangan tahunan Parlimen ke-12, ke-13 dan ke-14 Tahun Parlimen B01 – Parlimen T05 – YPDR T06 – YPDN (RM) (RM) (RM) 2009 70,494,400 702,200 766,500 2010 66,289,900 847,500 847,500 2011 12 78,050,000 950,000 847,500 2012 82,252,800 1,264,000 1,436,000 2013 82,445,000 1,240,000 1,280,000 2014 86,650,000 1,250,000 1,290,000 2015 89,132,000 1,320,000 1,260,000 2016 13 131,118,000 1,618,000 1,758,000 2017 113,140,000 1,621,800 1,648,700 2018 125,172,700 1,980,900 1,718,600 2019 137,435,200 1,980,900 1,718,600 2020 14 145,190,900 1,676,600 1,796,600 2021 145,353,000 1,586,100 1,493,200 Sumber: Parlimen Malaysia
Analisis dan Kesimpulan
Perkhidmatan Parlimen di Malaysia telah melalui berapa fasa perkembangan. Sejak Federal Council ditubuhkan pada tahun 1909, Parlimen hanya bersifat pencatit minit mesyuarat bagi merekodkan percakapan Ahli sahaja dan pegawai yang mencatit adalah tidak tetap. Pegawai dari Pejabat Pesuruhjaya Tinggi British dipinjamkan sehingga negara mencapai kemerdekaan. Hal ini menyebabkan sejak penubuhan Federal Council hingga negara mencapai kemerdekaan, Perkhidmatan Parlimen bersifat sebahagian daripada badan eksekutif dan tidak bersifat bebas dan berautonomi.
55 Malah apabila negara mencapai kemerdekaan pada tahun 1957, negara masih menggunakan kerangka Majlis Perundangan Persekutuan dengan pegawai Perkhidmatan Awam British masih lagi membantu mentadbir hal ehwal Majlis Perundangan Persekutuan. Jawatan Setiausaha Dewan Rakyat bagi Parlimen Persekutuan Tanah Melayu yang pertama pada tahun 1959 masih disandang oleh CA Fredericks yang merupakan kakitangan kerajaan British yang dilantik untuk menjadi Setiausaha Parlimen.86
Selepas Pilihan Raya pertama pada tahun 1959, Parlimen mula berfungsi secara sepenuhnya.87 Keperluan untuk mewujudkan sebuah undang-undang Perkhidmatan Parlimen mula dilihat penting tiga tahun selepas Parlimen Pertama bermesyuarat secara rasmi. Pada masa itu, tiada isu besar kerana negara masih pada fasa awal kemerdekaan, parti pemerintah mempunyai majoriti dua pertiga dalam Dewan, tiada isu pengasingan kuasa antara badan eksekutif dan badan legislatif serta keselesaan menggunakan pegawai tadbir British sebagai pegawai dalam institusi Parlimen sejak tahun 1909, menyebabkan pegawai Parlimen tidak beranggapan Perkhidmatan Parlimen ialah perkhidmatan terasing daripada badan eksekutif.
Situasi kerajaan yang memerintah sejak tahun 1957 adalah daripada parti pemerintah yang sama maka autonomi pentadbiran dan autonomi kewangan kepada institusi Parlimen bukan isu besar untuk dibahaskan sehinggalah pada tahun 2008. Pada tahun 1980-an, idea Parlimen moden atau “World Parliament” mula kedengaran di dalam Parlimen Malaysia yang dibangkitkan oleh pembangkang. YB Lim Kit Siang mencadangkan agar diadakan Persidangan Speaker-Speaker Parlimen dengan harapan supaya Parlimen Malaysia boleh direformasi dengan menambah baik amalan Parlimen dan menjadi badan yang bebas daripada kawalan badan eksekutif.88
86 Wan Junaidi Tuanku Jaafar, 2014, ‘Evolusi Parlimen dan Evolusi Speaker Parlimen Malaysia’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 158-159. 87 Titah Ucapan Yang di-Pertuan Agong di dalam Majlis Pembukaan Parlimen Pertama. Rujuk Penyata Rasmi Parlimen Dewan Rakyat bertarikh 12 September 1959. 88 Ucapan YB Lim Kit Siang mencadangkan persidangan Speaker Parlimen di dalam Dewan Rakyat pada tahun 1980. Penyata Rasmi Parlimen Dewan Rakyat, Parlimen ke-5, Penggal Kedua dated on 17 June 1980.
56 Setelah 30 tahun Akta Perkhidmatan Parlimen diguna pakai tanpa sebarang masalah, namun pada tahun 1992, YB Tun Dato Seri Mohd Zahir Haji Ismail, Speaker Dewan Rakyat ketika itu telah mencadangkan agar Akta Perkhidmatan Parlimen dimansuhkan.89 Hal ini disebabkan krisis antara Speaker Dewan Rakyat ketika itu dengan Setiausaha Parlimen yang menimbulkan pelbagai masalah. Wan Junaidi menyebutkan masalah yang timbul telah menyebabkan beberapa implikasi termasuklah cek tidak ditandatangani, gaji tidak dibayar dan akhirnya membawa kepada pemansuhan Akta Perkhidmatan Parlimen.90
Semasa perbahasan pemansuhan Akta Perkhidmatan Parlimen, pelbagai perkara telah dibangkitkan, malah Menteri di Jabatan Perdana Menteri ketika itu telah menyatakan bahawa masalah berkait kepimpinan, struktur organisasi tidak lengkap, masalah disiplin, salah laku dalaman dan banyak lagi telah memberikan kelemahan kepada Akta Perkhidmatan 1963, yang seterusnya menyebabkan undang-undang perkhidmatan Parlimen ini dimansuhkan pada tahun 1992.91
Selepas pindaan Perlembagaan Persekutuan yang membawa kepada pemansuhan Akta Perkhidmatan Parlimen pada tahun 1992, jawatan Ketua Pentadbir Parlimen daripada Perkhidmatan Tadbir dan Diplomatik mula diwujudkan pada tahun 2005. Jabatan Perkhidmatan Awam dan Kementerian Kewangan menjadi agensi Kerajaan penting dalam perkara-perkara yang melibatkan pengambilan kakitangan di Parlimen. Malah kakitangan Parlimen juga dianggap terdiri daripada anggota perkhidmatan awam di bawah cabang badan eksekutif. Hal ehwal berkaitan pelantikan, pertukaran, gaji dan kenaikan pangkat ditentukan berasaskan dasar perkhidmatan awam yang umum.92 Manakala hal yang melibatkan tatacara kewangan dan permohonan belanjawan bagi
89 Ucapan YB Dato Seri Mohd Nazri bin Aziz, Menteri di Jabatan Perdana Menteri di dalam Parlimen pada tahun 2005. 90 Ucapan Wan Junaidi Tuanku Jaafar di dalam Dewan Rakyat. Rujuk Penyata Rasmi Dewan Rakyat pada 22 Oktober 2018 di muka surat XX 91 Wan Junaidi Tuanku Jaafar, 2014, ‘Evolusi Parlimen dan Evolusi Speaker Parlimen Malaysia’, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 158-159. 92 GCPP: Ke Arah Parlimen Berpusatkan Rakyat, https://www.bersih.org/wp- content/uploads/2016/05/GCPP-Proposal-BM.pdf (Tarikh Akses: 12 Ogos 2021)
57 institusi Parlimen termasuk pengurusan kontraktor dan kewangan akan mengggunapakai tatacara kewangan daripada Kementerian Kewangan.93
Walaupun Perkhidmatan Parlimen telah dimansuhkan, terdapat aspek positif yang yang turut boleh dilihat apabila Perkhidmatan Parlimen diserapkan di bawah Perkhidmatan Awam. Ini termasuk pengambilan kakitangan Parlimen masih lagi di uruskan oleh Bahagian Pengurusan di Parlimen Malaysia, namun segala dokumen dan pengesahan seseorang calon setelah ditemuduga akan dirujuk kepada Suruhanjaya Perkhidmatan Awam. Penggunaan pekeliling Perkhidmatan Awam yang sama bagi pengambilan kakitangan Parlimen memudahkan urusan bagi mana-mana pengambilan Pegawai Perkhidmatan Awam.
Selain Perkhidmatan Tadbir dan Diplomatik, Perkhidmatan Parlimen juga menerima pakai kakitangan pinjaman daripada beberapa Ketua Perkhidmatan lain, antaranya ialah Ketua Pengarah Perkhidmatan Awam, Peguam Negara, Ketua Pengarah Penerangan, Ketua Pengarah Keselamatan Kerajaan, Ketua Pengarah Kerja Raya, Ketua Pengarah MAMPU dan Ketua Akauntan Negara.
Selain daripada urusan pemindahan dan kakitangan mengguna pakai pekeliling yang sama dan peluang kenaikan pangkat dan kemajuan kerjaya semakin luas kepada kakitangan awam seperti pegawai tadbir dan diplomatik, akauntan, pegawai penerangan, pustakawan dan sebagainya. Hal ini kerana kakitangan awam di Parlimen lebih mudah untuk keluar apabila terdapat peluang kenaikan pangkat berbanding jawatan tertutup dalam Perkhidmatan Parlimen. Namun bagi kakitangan Parlimen seperti bahagian penerbitan (hansard), Jurubahasa Serentak, Bentara, Penyelidik Parlimen dan sebagainya masih lagi tidak mengalami apa-apa kemajuan kerjaya memandangkan perjawatan seperti ini hanya terdapat di Parlimen Malaysia sahaja.
93 Ucapan Wan Junaidi Tuanku Jaafar di dalam Dewan Rakyat. Rujuk Penyata Rasmi Dewan Rakyat pada 22 Oktober 2018 di muka surat XX
58 Pentadbiran Parlimen turut mengalami kerugian apabila kakitangan Parlimen yang terlatih dan berpengalaman berkaitan tatacara Parlimen, sistem Jawatankuasa Parlimen ditarik keluar daripada Parlimen Malaysia. Perkara ini tidak disedari pelbagai pihak memandangkan seharusnya dengan adanya perkhidmatan yang tertutup di institusi Parlimen maka kakitangan Parlimen akan menjadi kakitangan yang terlatih kerana mereka mempunyai kepakaran khusus seperti perkara-perkara yang menyentuh tatacara di dalam Dewan, sistem Jawatankuasa, penyelidikan Parlimen dan sebagainya.94
Kakitangan Parlimen mempunyai latihan khusus dalam bidang Parlimen dan latihan ini boleh diperolehi pada peringkat antarabangsa melalui pelbagai program fellowship dan sangkutan (attachment). Hal ini akan menjadikan kakitangan Parlimen tersebut lebih mahir, profesional dan berpengalaman apabila mengendalikan tatacara di dalam Parlimen.
Selain daripada autonomi pentadbiran khususnya berkaitan pengambilan kakitangan, aspek penting lain adalah peruntukan belanjawan untuk Parlimen. Pada masa kini, Belanjawan Parlimen diperolehi sama sepertimana agensi Kerajaan yang lain. Sebagai institusi Parlimen yang setaraf dengan badan eksekutif dan badan Kehakiman seharusnya mekanisme perolehan Belanjawan Parlimen diperbaiki. Hal ini kerana institusi Parlimen berperanan meluluskan Belanjawan yang disediakan Kerajaan dan pada masa yang sama Belanjawan Parlimen boleh dikurangkan Perbendaharaan. Hal ini sedikit sebanyak memberikan kesan terhadap operasi Parlimen yang antara lain bertanggungjawab menyemak Urusan Kerajaan.
Idea mengembalikan Perkhidmatan Parlimen mula dilihat benar-benar penting selepas kerajaan tidak lagi mendapat dua pertiga majoriti di Dewan Rakyat pada tahun 2008. Pada masa yang sama, gabungan badan bukan kerajaan mula mendesak agar
94 Ucapan Encik Athi Nahappan semasa membahaskan Rang Undang-undang Perkhidmatan Parlimen di dalam Dewan Negara. Penyata Rasmi Parlimen, Dewan Negara bertarikh 15 Mac 1963 di muka surat 544.
59 reformasi Parlimen dilaksanakan.95 Usaha menjadikan Akta Perkhidmatan Parlimen semakin hampir direalisasikan apabila YB Tan Sri Datuk Seri Panglima Pandikar Amin Haji Mulia menjadi Yang di-Pertua Dewan Rakyat dan mengerakkan agenda Transformasi Parlimen Malaysia pada tahun 2015. Hal ini penting memandangkan perbincangan tentang transformasi Parlimen ketika itu telah menggariskan antara agenda penting dalam mengubah struktur Parlimen, antaranya termasuklah penubuhan Kamar Khas, sistem Jawatankuasa Pilihan Khas dan juga perbincangan untuk mewujudkan Akta Perkhidmatan Parlimen.
Datuk Seri Azalina Othman Said semasa menjadi Menteri di Jabatan Perdana Menteri telah menyatakan komitmen kerajaan untuk mewujudkan semula Akta Perkhidmatan Parlimen dengan tujuan untuk mengembalikan kuasa autonomi kepada Parlimen Malaysia berhubung dengan perkara urus tadbir dan perkara-perkara yang berkaitan dengannya.96
Selepas Pilihan Raya Umum tahun 2018, kerajaan mula mengimplementasikan manifesto Pakatan Harapan. YB Tan Sri Dato’ Mohamad Ariff Md Yusof, Speaker Dewan Rakyat mula melaksanakan agenda Reformasi Parlimen yang digariskan dalam buku Harapan. Pelbagai agenda Reformasi Parlimen telah digerakkan, termasuk sistem Jawatankuasa Pilihan Khas, Kumpulan Rentas Parti Politik (APPG), Speaker Lecture Series, penerbitan buku Tatacara Parlimen Malaysia dan banyak lagi.
Selain itu, antara agenda penting Reformasi Parlimen adalah untuk mewujudkan kembali undang-undang Perkhidmatan Parlimen. Pada tahun 2020, Rang Undang- undang Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen telah diserahkan kepada Jabatan Peguam Negara, namun disebabkan perubahan kerajaan, persoalan kedudukan Rang Undang- undang ini menjadi tanda persoalan sehingga ke hari ini.
95 GCPP: Ke Arah Parlimen Berpusatkan Rakyat, https://www.bersih.org/wp- content/uploads/2016/05/GCPP-Proposal-BM.pdf (Tarikh Akses: 12 Ogos 2021) 96 Ucapan Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Dato’ Sri Azalina Dato’ Othman Said) di dalam Penyata Rasmi Parlimen Malaysia Dewan Rakyat bertarikh 24 November 2016 di dalam muka surat 41.
60 BAB 4 PERBINCANGAN BERHUBUNG UNDANG-UNDANG PERKHIDMATAN PARLIMEN DI BEBERAPA BUAH NEGARA
Pengenalan
Kumpulan pentadbiran Parlimen merupakan bahagian terpenting dalam memastikan kelancaran perjalanan urusan Parlimen. Ahli-ahli Parlimen memerlukan sokongan daripada bahagian ini untuk menjalankan tugas dengan baik. Oleh itu adalah mustahak untuk memastikan pegawai pentadbiran Parlimen mempunyai kelayakan, kemahiran dan skim perjawatan yang menarik orang-orang yang berkelayakan untuk berkhidmat. Kebanyakan negara menyediakan skim pengurusan pentadbiran yang khusus untuk pentadbir Parlimen dalam pelbagai bentuk.
Umumnya, terdapat tiga (3) bentuk pentadbiran yang diamalkan di dunia iaitu, pertama, terdapat undang-undang khusus mengenai pentadbiran Parlimen yang dikenali sebagai Akta Perkhidmatan Parlimen. Kedua, pentadbiran Parlimen disusun oleh kaedah dan peraturan yang disediakan oleh Parlimen sendiri dan ketiga, pentadbiran Parlimen yang kerangkanya disediakan oleh Perlembagaan.97 Antara negara yang memanifestasikan perkara ini ialah India. Namun bagi negara yang tidak mempunyai Perlembagaan bertulis, ianya dimanifestasikan dalam pelbagai kaedah seperti UK, Australia dan sebagainya.
Undang-undang Perkhidmatan Parlimen yang terdapat di pelbagai negara adalah bertujuan untuk mengawal selia perkara-perkara berkaitan dengan syarat-syarat kelayakan pelantikan, bentuk perkhidmatan, kenaikan pangkat dan tatatertib kakitangan Parlimen. Kewujudan undang-undang Perkhidmatan Parlimen dalam kalangan negara-negara yang
97 Inter-Parliamentary Union (IPU), 2020. Comparative Research Paper on Parliamentary Administration, muka surat 6 di akses URL https://www.ipu.org/resources/publications/reference/2020-09/comparative-research-paper-parliamentary-administration (29 Ogos 2021).
mengamalkan sistem demokrasi berparlimen merupakan manifestasi daripada Teori Pengasingan Kuasa antara cabang- cabang kerajaan yang bertujuan untuk memastikan kuasa Parlimen tidak terikat di bawah kawalan badan eksekutif.98
Bab ini menekankan tentang perbandingan antara negara-negara terpilih bagi memastikan Malaysia mempunyai perundangan terbaru berkaitan perkhidmatan Parlimen. Negara-negara tersebut ialah negara yang menggunakan pendekatan pertama, iaitu, terdapat undang-undang khusus mengenai pentadbiran Parlimen yang dikenali sebagai Akta Perkhidmatan Parlimen, antaranya Australia, Kanada, New Zealand dan United Kingdom. Negara-negara ini dipilih atas asas kesemuanya adalah merupakan negara Komenwel dan ahli dalam Commonwealth Parliamentary Association (CPA) dan mengamalkan sistem demokrasi berparlimen ala Westminister. Selain itu, Malaysia juga pernah mempunyai pengalaman memiliki Akta Perkhidmatan Parlimen, oleh itu asas untuk mengadakan semula undang-undang tersebut bukanlah suatu yang janggal memandangkan kerangka yang sama turut digunakan di kalangan negara-negara Komanwel.
Elemen-elemen Perbandingan: Kuasa Autonomi Pentadbiran dan Kewangan di Australia, New Zealand, Kanada dan United KIngdom
Elemen perbandingan yang dilihat terhadap Akta Perkhidmatan Parlimen dalam kalangan negara-negara Komanwel terpilih ini hanya merangkumi beberapa perkara seperti autonomi pentadbiran dan kewangan. Autonomi pentadbiran meliputi antaranya aspek-aspek kemandirian perkhidmatan seperti perkhidmatan khas diasingkan daripada perkhidmatan awam kerajaan serta pelantikan pegawai-pegawai utama Parlimen seperti Yang Di-Pertua (Speaker/Presiden), Setiausaha Dewan dan ketua jabatan dalam Parlimen. Autonomi kewangan pula meliputi penyediaan permohonan pemerolehan peruntukan kewangan dan cara peruntukan kewangan dibelanjakan. Terdapat juga statut yang
98 Commonwealth Parliamentary Association. (2005). Administration and Financing of Parliament. A Study Group Report sponsored by the Commonwealth Parliamentary Association and World Bank Institute.muka surat 1.
memperincikan berkenaan nilai kerja pegawai-pegawai pentadbir Parlimen, contohnya Parliamentary Service Act 1999, Australia.
Jadual di bawah menjelaskan perbandingan antara negara-negara tersenarai seperti di bawah iaitu Australia, New Zealand, Kanada dan United Kingdom berkaitan sistem pentadbiran perkhidmatan Parlimen di negara masing-masing. Perbandingan tersebut mencakupi perihal berkaitan kuasa autonomi iaitu undang-undang khusus yang mentadbir perkhidmatan Parlimen, kuasa pentadbiran/pengurusan perkhidmatan parlimen dan akhir sekali aspek kewangan yang melatari perkhidmatan Parlimen.
NEGARA AUSTRALIA NEW ZEALAND KANADA UNITED KINGDOM
The Parliamentary House of Commons Nama Parliamentary Service Act (PSA) 2000 Parliament of Canada Administration Act 1978 Perundangan Service Act Act (PCA) 1985 (HOC 1978) (PSA) 1999
The Clerk of House of Rules of the Senate of UNDANG- 1. Perlembagaan Representative Act Canada Parliamentary Corporate UNDANG LAIN Australia 1988. Bodies Act 1992 YANG
BERKAITAN Board of Internal Economy Members By- House of Commons 2. Public Service (Akta ini menggantikan Law, Committees By- Commission Act 2015 Act 1999 Akta PSA 1985) Law, Governance and
Administration By-Law dan Rules of Practice 3. Fair Work Legislation Act 2012 and Procedure of the berkaitan pemodenan (Transitional Board of Internal penerbitan berkaitan Provisions and Economy. Consequential undang-undang dan Amendment) Act Parlimen. 2009 The Parliamentary Agencies Delegations 4. Charter of Legislation Act 2019. Budget Honesty Act 1998
5. Public Governance, Performance and Accountability Act 2013
Perkhidmatan Parlimen tidak KEBEBASAN Sec. Sec 6 (2), PSA 2000 Tiada peruntukan yang diterangkan dalam satu 9,Perkhidmatan menjelaskan tentang terang berhubung PENTADBIRAN peruntukan yang jelas. Parlimen bersifat peranan perkhidmatan Perkhidmatan Parlimen PARLIMEN Namun, Akta House of bebas daripada Parlimen yang bersifat yang bebas daripada Commons (Administration) DARIPADA
EKSEKUTIF pengaruh bebas dari pengaruh badan eksekutif. Namun 1978 manifestasi eksekutif. eksekutif. kewujudan Akta perkhidmatan Parlimen Parlimen of Canada bukan perkhidmatan awam.
1985 bukti pentadbiran Parlimen bukan perkhidmatan awam.
Suruhanjaya Perkhidmatan JAWATANKUAS Tiada Suruhanjaya Dua (2) jawatankuasa Parlimen diwujudkan di A PENASIHAT / Jawatankuasa Perkhidmatan Parlimen bertangggungjawab bawah House of Commons SURUHANJAYA Penasihat / terdiri daripada: berhubung pentadbiran (Administration) 1978 dan Suruhanjaya. Parlimen Kanada. House of Commons
Kawalan dibuat Commission Act 2015.
oleh Speaker dan • Speaker Ahli Parlimen • Ketua Majlis Sec 19.1 (4), Standing • Speaker melalui (Leader of the Senate Committee on • Ketua Dewan HOC Jawatankuasa House) atau Ahli Internal Economy, • Ahli HOC dilantik Pilihan di Parlimen yang Budgets and oleh Ketua Parlimen. dilantik oleh beliau. Administration di Pembangkang • Ketua tubuhkan di Senate • Empat ahli HOC
Pembangkang atau House dengan 15 yang bukan dari ahli yang dilantik ahli.100 Minister of Crown. Parliamentary oleh beliau. • 2 ahli lain selain Ahli Service • Sejumlah Ahli HOC Commissioner Parlimen yang Komposisi: • 2 ahli rasmi HOC dan dilantik melalui (Clerk of the HOC Parliamentary Ketetapan House of • President of dan Director General, Service Merit Representatives99 Senate House of Commons) Protection • Ketua Majlis Commissioner (Kerajaan) di dilantik Speaker dalam Senate Dewan dan atau ahli dilantik, bertanggungja- • Dan Ketua wab memberi Pembangkang nasihat atau ahli berhubung lantikannya. perkhidmatan Parlimen kepada Speaker Dewan. Sec 50 (1), Board of Internal Economy of the House of Commons (The Board) ditubuhkan di House of Commons
99 Sec 15(2). New Zealand Parliamentary Services Act 2000. Seorang Ahli mewakili setiap parti dalam House of Representatives dan tambahan seorang Ahli lagi bagi setiap 30 orang Ahli yang ada di dalam Dewan. 100 Penubuhan Standing Senate Committee on Internal Economy, Budgets and Administration harus dibaca bersama-sama dengan Rule 12-7.(1), Rules of the Senate of Canada.
dengan 9 orang ahli pada masa kini.101
Komposisi The Board:
• Speaker, • 2 ahli Queen’s Privy Council, Ketua Pembangkang, Ahli selain daripada lantikan Kerajaan berdasarkan kepada komposisi parti di HOC Kanada.
STRUKTUR Terdapat empat Ketua eksekutif Tiga (3) pegawai paling Clerk of the House sebagai PENTADBIRAN Jabatan yang mengetuai pentadbiran kanan pentadbiran yang Pengerusi dibantu sembilan menyokong perkhidmatan mengetuai pentadbiran (9) ahli tetap dalam HOC pentadbiran di Parlimen. dalaman House of Executive Board bagi dua (2) Dewan, Senate. melicinkan pentadbiran di
Parlimen dalam HOC.
Disokong empat (4)
101 Boleh rujuk di https://www.ourcommons.ca/Boie/en/membership (Tarikh akses: 30 Ogos 2021)
Australia. bahagian lain. Empat Setiausaha (Clerk of the bahagian itu ialah Senate) juga dikenali
Perkhidmatan Setiausaha Parlimen Jabatan Pelanggan dan dan sebagai Setiausaha Pentadbiran Penglibatan Parlimen, Standing Senate House of Senate, Perkhidmatan Committee on Internal Economy, Budgets. Jabatan Korporat,
Pentadbiran Perkhidmatan House of Selain itu beliau dibantu Perpustakaan dan Law Clerk dan Representatives, Penyelidikan dan Pejabat Parliamentary Counsel, Maklumat, dan Belanjawan Ketua Pegawai Keselamatan. Parlimen dan Perkhidmatan Korporat. Jabatan Perkhidmatan Setiausaha Dewan Parlimen. (Clerk of the House of Commons) adalah Sec. 39 dan 40 Setiausaha The Board. PSA 1999. Ketua eksekutif, Clerk’s Management Group (CMG) dan berperanan Fungsi melihat pengurusan Parliamentary urusan harian di Dewan. Service Commission: Clerk’s Management (a) Memberi Group terdiri daripada 7 nasihat kepada orang ahli dan ‘Presiding merupakan badan Officers’ eksekutif yang mewakili berkaitan polisi segala perkhidmatan di dalam HOC. Badan ini
dan praktis servis bertanggungjawab Parlimen memberikan cadangan kepada Speaker dan The Board berhubung (b) Inkuiri pentadbiran HOC. terhadap Laporan berkaitan Perkhidmatan Parlimen sekiranya diminta oleh Presiding Offices.
(c) Inkuiri terhadap perkara-perkara berkaitan kepentingan awam sekiranya berkaitan dengan apa-apa pelanggaran Code of Conduct
(d) Apa-apa fungsi diberikan di dalam Akta oleh
Commissioner
(e) Apa-apa sahaja samada bersifat insiden, kondusif berkaitan tugas- tugas Commissioner.
JAWATAN Setiap Jabatan Sec 10. Chief Setiausaha Dewan Clerk of the House sebagai KETUA diketuai oleh Executive ialah Ketua Senat ialah Setiausaha Pengerusi House of PENTADBIRAN Setiausaha Pentadbir Parlimen Parlimen. Commons Executive Board. PARLIMEN Dewan dan yang dikanunkan Terdapat satu jawatan Setiausaha dalam Akta. Director General House of
Jabatan masing- Commons Administration.
masing. Sec 11(1).
Menerangkan fungsi • Department Ketua eksekutif of the Senate bertanggungjawab • Department kepada Speaker di of the House dalam perkara: of Representat- a. Menjalankan tanggungjawab
ives dan peranan • Jabatan Perkhidmatan Perkhidmat- Parlimen. an Parlimen b. Memberikan lain khidmat nasihat • Perpustaka- kepada Speaker an Parlimen dan kepada • Pejabat Suruhanjaya Belanjawan Perkhidmatan Parlimen Parlimen. c. Tatakelakuan am Perkhidmatan d. Pengurusan aktiviti yang efisyen, efektif dan ekonomik.
AUTONOMI Tiada dalam PSA Sec 29, The Clerk of Sec 52.3, The Board Sec 3 (1) HOC 1978 The KEWANGAN 1999. House of harus berkuasa dalam Commission hendaklah Representative Act apa-apa perkara menyediakan laporan
1988. berhubung pentadbiran penggunaan sumber dan Perbelanjaan dan kewangan perkhidmatan HOC bagi Gaji dan elaun dan Parlimen dibuat setiap tahun ke HOC. perbelanjaan lain bagi melalui Annual tujuan pentadbiran di (Parliamentary a. House of bawah Akta ini harus Department) Act Commons dan Sec 3 (2) The Commission dibayar menggunakan tersendiri. premisnya, boleh melantik seorang peruntukan kewangan perkhidmatan pegawai akaun dari oleh Parlimen. dan kakitangan kakitangan HOC bagi
Jawatankuasa b. Ahli House of menjalankan tanggungjawab House Commons (HOC) menjaga sumber kewangan Sec 20 (1), New Committee on berkaitan pentadbiran HOC. Appropriations Zealand Parliamentary Sec 52.4 (1) The Board and Service Act 2000. di HOC mesti Administration menyediakan anggaran dan Senate Penubuhan Commitee peruntukan bagi Committee on to review annual perbelanjaan HOC Appropriations appropriation berkaitan Kanada pada tahun and Staffing) ada perbelanjaan Parlimen fiskal. peranan masing- oleh 3 ahli dilantik masing di dalam Speaker bagi mencadang dan menyemak (a) pentadbiran dan anggaran sistem sokongan perbelanjaan Palrimen bagi Jabatan masing-masing di Parlimen. (b) servis komunikasi bagi Ahli Parlimen Anggaran perbelanjaan diserahkan (c) tujuan sokongan kepada badan bagi parti dan ahli. eksekutif untuk dibentang ke dalam Parlimen.
HAL-HAL LAIN S. 3 (a) bersifat Sec 79.1 hingga Sec non-partisan 79.5 menyediakan
peruntukan berhubung
penubuhan sebuah S. 10 Nilai-nilai Pejabat Belanjawan Perkhidmatan Parlimen yang bebas Parlimen, dan bersifat tidak berat komited, etika, sebelah bagi penghormatan, menyediakan analisis akauntabiliti dan makro-ekonomi dan tidak berat dasar fiskal bagi tujuan sebelah meningkatkan kualiti perbahasan Parlimen dan mempromosi S 10A Prinsip- belanjawan yang lebih prinsip Parlimen telus dan Australia bertanggungjawab.
1.bersifat career- based service (pekerjaan, keputusan, mengakui perbezaan) 2. keputusan berdasarkan merit.
S 13 – “Code of
Conduct” bagi Perkhidmatan Parlimen
Sec 65, Setiausaha House of Senate, Setiausaha House of Representatives, dan jabatan lain harus mengemukakan laporan tahunan aktiviti Jabatan.
Ulasan berkaitan Perbandingan Undang-Undang Perkhidmatan Parlimen
Berdasarkan perbandingan rumusan berkaitan rupa bentuk perkhidmatan Parlimen secara asasnya adalah bersifat pelbagai, namun masih terdapat beberapa ciri persamaan. Jadual perbandingan undang-undang perkhidmatan Parlimen ini dalam kalangan negara-negara Komanwel boleh dibahagikan kepada tiga ciri utama, iaitu pertama, kewujudan Jawatankuasa Penasihat atau Suruhanjaya menasihati Perkhidmatan Parlimen, keduanya ialah urusan pentadbiran meliputi pelantikan dan pemberhentian staf Parlimen dan ketiga ialah aspek-aspek kewangan Parlimen.
1. Jawatankuasa Penasihat / Suruhanjaya
Setiap negara Komanwel mempunyai jawatankuasa penasihat atau suruhanjaya bagi melaksanakan beberapa urusan pentadbiran dan kewangan membabitkan urusan perkhidmatan Parlimen.
Di United Kingdom House of Commission Act 2015 dan House of Commons (Administration) Act 1978, pelantikan merangkumi tujuh ahli, iaitu seorang speaker, seorang Leader of House of Commons (HOC), seorang ahli dilantik oleh Ketua Pembangkang (Her Majesty Leader of Opposition) dan empat ahli yang terdiri daripada pakar-pakar berkaitan urusan Parlimen.
Di Australia, seorang sahaja ahli boleh dilantik mengetuai Parliamentary Service Commission di bawah peruntukan Seksyen 39 dan 40 Akta Perkhidmatan Parlimen 1999 Australia bagi memberi nasihat kepada Presiding Officers (iaitu Clerk of House of Representative dan Clerk House of Senate atau kedua-dua sekali menurut Seksyen 7 PSA 1999) berkaitan urusan polisi dan pentadbiran dewan terutamanya dalam melaksanakan inkuiri berkenaan apa-apa sahaja kepentingan awam berkaitan urusan Parlimen dan hendaklah dinyatakan dalam laporan tahunan menerusi Seksyen 42 Akta Berkaitan.
Malaysia boleh mengambil contoh dan amalan seperti di United Kingdom bagi memastikan perjalanan jawatankuasa penasihat dibantu oleh ahli-ahli luar yang berkelayakan bukan ahli House of Commons bagi memastikan kebertanggungjawaban dan akauntabiliti di peringkat perkhidmatan Parlimen. Sebagai salah sebuah negara yang mengamalkan sistem Parlimen berasaskan kepada sistem Westminster, Malaysia seharusnya mengambil amalan di United Kingdom bagi memantapkan urusan Parlimen dalam menjalankan tanggungjawab kepada rakyat dan memastikan amalan semak dan imbang terhadap institusi berkenaan dapat dijalankan dengan sewajarnya. Amalan parlimen di United Kingdom yang menekankan kepada kebebasan institusi dan pemisahan kuasa antara eksekutif dan Parlimen dapat diterapkan di Parlimen Malaysia. Perkara ini sangat penting bagi mengubah minda pentadbir dan masyarakat tentang pentingnya mempunyai Jawatankuasa Penasihat / Suruhanjaya bagi memastikan Parlimen dapat bebas daripada campur tangan eksekutif.102
102 Temuramah bersama Tan Sri Dato’ Seri Mohd Ariff Mohd Yusoff, bekas Yang Dipertua Dewan Rakyat (2018-2020) pada 27 Julai 2021.
2. Urusan governans berkaitan staf
Dari aspek pengambilan staf di United Kingdom, Seksyen 2 (2) menekankan tentang tugasan Suruhanjaya bagi memastikan skim dan gred gaji ditentukan hendaklah sama dengan Perkhidmatan Awam United Kingdom (Home Civil Service UK). Seksyen 2 (3) pula memperuntukkan staf HOC mendapat pencen sama dengan skim perkhidmatan pencen awam United Kingdom ( Civil Service Pension Scheme UK). Staf di HOC merujuk kepada ‘House Departments’ di dalam Seksyen 4 (1) terdiri daripada Bahagian ‘Clerk of HOC’, Bahagian Speaker HOC, Bahagian ‘Serjeant at Arms’, Bahagian Perpustakaan, Bahagian Pentadbiran dan Bahagian Laporan Utama HOC (Official Report).
Di Australia, perkhidmatan Parlimen mempunyai nilai-nilai perkhidmatan yang dibaca di dalam Seksyen 3 Akta PSA 1999 iaitu komited, etika, penghormatan, bersifat akauntabiliti dan tidak berat sebelah. Dari aspek pekerjaan, Perkhidmatan Parlimen Australia menekankan tentang prinsip-prinsip utama iaitu bersifat career-based dan membuat keputusan berasaskan kepada merit. Ini ditambah dengan kewujudan Code of Conduct di bawah Seksyen 13 Akta PSA 1999 dan juga bersifat bebas dari campur tangan eksekutif menurut Seksyen 9 PSA 1999. Urusan berkaitan pengambilan staf diletakkan di bawah bidang kuasa Setiausaha menurut Seksyen 20 dan 21 PSA 1999, termasuk meletakkan syarat dan terma bagi pekerjaan dalam Perkhidmatan Parlimen di bawah Seksyen 24. Seksyen 26 membenarkan mobiliti antara staf Perkhidmatan Awam dan juga Staf Parlimen dan mengekalkan status dan faedah pekerjaan sama seperti sebelumnya. Kuasa ini diberikan kepada Suruhanjaya menerusi Seksyen 27 dengan persetujuan Presiding Officers. Sesyen 29 memberi kuasa kepada Setiausaha bagi memberhentikan staf daripada perkhidmatan beserta dengan syarat-syarat pemberhentian dalam perkhidmatan Parlimen, manakala Seksyen 30 membenarkan staf untuk pencen sekiranya sudah sampai ke umur bersara dengan menulis surat kepada Setiausaha.
Malaysia boleh mengambil contoh daripada United Kingdom sekiranya mahu mengekalkan sistem pencen dan pengambilan staf yang setaraf dengan kakitangan awam sesesuah negara. Ini juga sama seperti peruntukan di dalam Seksyen 8 Akta Perkhidmatan Parlimen yang dimansuhkan pada tahun 1993 dahulu yang memberi taraf berpencen kepada staf Parlimen. Pada masa sama nilai-nilai, syarat-syarat berkaitan Pekhidmatan Parlimen Australia dicadangkan boleh dipakai dalam konteks Malaysia memandangkan kesemuanya telah digazetkan di bawah Akta. Pemakaian ‘Code of Conduct’ seperti diperundangkan di Australia boleh terpakai di Malaysia bagi memastikan staf Parlimen dan Ahli Parlimen tertakluk kepada pemakaian kod tersebut. Tindakan sewajarnya boleh diambil kepada mana-,mana staf dan juga ahli Parlimen yang melanggar ‘Code of Conduct’ tersebut bagi memastikan integriti Parlimen dapat dipertahankan dengan sewajarnya.103
3. Kedudukan Kewangan
United Kingdom memperuntukkan Seksyen 3 (1) HOC 1978 tugas Suruhanjaya bagi menyediakan laporan berkenaan penggunaan sumber dan servis berkaitan HOC setiap tahun. Seksyen 3 (2) memperuntukkan tugas Suruhanjaya dalam melantik seorang pegawai akaun dari staf HOC bagi menjaga sumber kewangan berkaitan pentadbiran HOC. Perbelanjaan HOC akan dibawa oleh Speaker untuk dibahaskan dan diterima di HOC.
Standing Order 22A The Standing Committee on Appropriations and Administration House of Representative Australia akan menentukan anggaran Perbelanjaan di HOR Australia. Jawatankuasa berkenaan menurut Standing Order 222A(c) merangkumi sembilan ahli termasuk keahlian Speaker, empat wakil kerajaan dan empat wakil pembangkang.
103 Ibid.
Amalan di beberapa buah negara Komanwel masih mengekalkan prinsip “Consultative Model” termasuk juga Malaysia. Walau bagaimanapun, amalan penyediaan belanjawan bagi Parlimen Malaysia boleh ditambah baik dan dikanunkan dalam RUU Perkhidmatan Parlimen yang baharu kelak. Secara dalaman, penyediaan belanjawan boleh disediakan bahagian masing-masing dan kemudiannya dicadangkan dan dimasukkan ke dalam RUU Perkhidmatan Parlimen yang baharu bagi Malaysia agar disemak di peringkat akhir oleh sebuah Jawatankuasa Pilihan Khas berhubung pentadbiran dan kewangan Parlimen. Sekiranya telah disemak dan diluluskan maka belanjawan ini boleh diluluskan di Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen dan kemudiannya diserahkan kepada Perbendaharaan, Kementerian Kewangan.
Amalan sebegini masih lagi selari dengan amalan sepertimana di negara Australia. Malah penubuhan sebuah Jawatankuasa Pentadbiran dan Kewangan Parlimen merupakan amalan hampir kebanyakan negara Komanwel seperti United Kingdom, Australia, Kanada dan New Zealand. Justeru, dalam aspek kewangan, Parlimen sepatutnya diberikan kuasa bagi memutuskan jumlah peruntukan kewangan dan dicadangkan supaya dibawa untuk dibincangkan di Dewan supaya ketelusan dan amalan demokratik diamalkan oleh Parlimen dapat dipertahankan dengan lebih baik dan saksama.104
4. Hal lain
Selain daripada tiga perkara yang boleh dilihat daripada jadual perbandingan undang-undang pentadbiran Parlimen negara Komanwel di atas, terdapat perkara lain yang juga boleh dipertimbangkan untuk dimasukkan ke dalam RUU Perkhidmatan Parlimen berdasarkan model Malaysia.
104 Ibid.
Perkara lain adalah berhubung dengan kod tatakelakuan dan nilai perkhidmatan Parlimen yang menjadi ciri penting di dalam budaya di dalam perkhidmatan Parlimen. Peruntukan terang ini hanya dinyatakan di dalam seksyen 10, 10A dan 13 di dalam Akta Perkhidmatan Parlimen Australia 1999. Prinsip seperti profesional, bersifat komited, etika, penghormatan, akauntabiliti dan tidak berat sebelah merupakan nilai penting yang dikanunkan di dalam undang-undang.
Selain daripada itu, hampir semua negara-negara Komanwel yang dirujuk mempunyai peruntukan berhubung penubuhan sebuah pejabat belanjawan Parlimen. Tujuan penubuhan belanjawan di Parlimen adalah bertujuan memberikan nasihat yang bebas, objektif dan bersifat tidak berat sebelah berhubung belanjawan yang disediakan kerajaan, disamping mengimbangi laporan belanjawan tersebut bagi kegunaan ahli Parlimen. Seksyen 79.01, Parliament of Canada Act 1985 dan Australia memperuntukkan jawatan Parliament Budget Officer berdasarkan kepada Australia (Parliamentary Service Amendment) Parliamentary Budget Officer Act 2011 yang berasingan daripada PSA 1999. Akta ini boleh melantik seorang pegawai perbelanjaan dalam memaklumkan kepada Parlimen sebagai sebuah badan yang bebas dan perbelanjaan polisi fiskal dan implikasi kewangan Perbelanjaan Parlimen. Di samping itu, keseluruhan Seksyen 64 PSA ini menerangkan tentang keperluan, kewujudan, fungsi dan tugas-tugas berkaitan Parliament Budget Office secara lebih terperinci termasuk pendekatan bagi melaksanakan perkara perkaitan Belanjawan termasuk ketika negara ditadbir oleh ‘caretaker government’ (Seksyen 64H sehingga Seksyen 64M). Seksyen 64A Akta Perkhidmatan Parlimen Australia 1999 juga menerangkan tentang obligasi statutori bagi penubuhan satu jabatan berkaitan Perbelanjaan Parlimen yang dikenali sebagai ‘The Department of Parliamentary Budget Officer’ dan diketuai oleh seorang Parliamentary Budget Officer (dikenali sebagai PBO) dan dibantu oleh staf Perkhidmatan Parlimen yang bertindak membantu PBO yang dilantik. Peranan PBO ini telah dinyatakan dengan jelas di bawah Seksyen 64B iaitu untuk memaklumkan kepada Parlimen berkaitan analisis belanjawan yang bersifat bebas dan non-partisan termasuk fungsi-fungsi di bawah Seksyen 64E. Fungsi-fungsi ini termasuk menganalisis Belanjawan semasa kerajaan berlangsung, termasuk menyediakan respon, analisis, pendekatan ‘policy consulting’ kepada Senator dan Ahli Parlimen dalam isu Belanjawan dan juga situasi semasa
kerajaan sementara (caretaker government). Oleh sebab itu, Australia (PSA 1999) telah menjelaskan tentang isu berkaitan kewangan bukan sekadar semasa kerajaan memerintah tetapi juga ketika Australia berada di bawah pentadbiran kerajaan sementara bagi memastikan ketelusan dan kebertanggungjawaban dapat terpelihara.
Beberapa undang-undang perkhidmatan Parlimen juga menggariskan tata kelola yang baik apabila terdapat beberapa peruntukan di beberapa buah negara agar satu laporan tahunan dikemukakan kepada Parlimen sebagai mekanisme semak dan imbang terhadap pentadbiran dan kewangan Parlimen. Contohnya di Australia, Seksyen 65 Akta Perkhidmatan Parlimen memperuntukan agar Setiausaha House of Senate, Setiausaha House of Representatives, dan jabatan lain perlu mengemukakan laporan tahunan aktiviti Jabatan kepada Parlimen. Seksyen 1(3) House of Commons (Administration) Act 1978 juga memperuntukkan agar Suruhanjaya mengemukakan laporan kepada House of Commons bagi tujuan semakan.
Kesimpulan
Menerusi perbandingan dengan negara-negara ini, dapatlah Malaysia mengolah acuan yang sesuai bagi mewujudkan semula Akta Perkhidmatan Parlimen yang baru. Melalui asas undang-undang, pentadbiran dan kewangan, Malaysia boleh mempelajari sistem di negara-negara perbandingan ini bagi manfaat bersama dan mewujudkan semak dan imbang yang kukuh berkaitan tadbir urus institusi Parlimen yang lebih bebas dan non-partisan kelak.
BAB 5
ANALISIS UNDANG-UNDANG PERKHIDMATAN PARLIMEN: MODEL BAHARU MALAYSIA
Pengenalan
Undang-undang Perkhidmatan Parlimen yang menyokong autonomi pentadbiran dan kewangan institusi Parlimen boleh dilihat dalam pelbagai bentuk di pelbagai negara. Antara mekanisme yang dibuat bagi menyokong undang-undang Perkhidmatan Parlimen ini boleh dilihat melalui undang-undang sama ada perlembagaan bertulis, undang-undang Persekutuan atau melalui amalan dan tatacara.105 Malah, tujuan kewujudan undang-undang perkhidmatan Parlimen lebih penting boleh dilihat apabila undang-undang sebegini boleh menyokong peranan institusi Parlimen secara berkesan khususnya dalam menyemak urusan badan eksekutif.
Kepentingan undang-undang perkhidmatan Parlimen boleh dirujuk daripada dua perspektif. Pertama, pengiktirafan kepentingan undang-undang perkhidmatan Parlimen di mana-mana negara yang mengamalkan sebuah pemerintahan demokrasi berparlimen telah dimasukkan di dalam pelbagai dokumen yang menjadi kayu ukur kepada keberkesanan institusi Parlimen. Hal ini boleh dilihat di dalam Administration and Financing of Parliament, Commonwealth Parliamentary Association (CPA).106
Kedua, kewujudan sebuah undang-undang perkhidmatan parlimen ini telah disokong dan dimanifestasikan bukan sahaja daripada Ahli Parlimen Penyokong Kerajaan malahan Pembangkang di Parlimen Malaysia.107
105 CPA (Commonwealth Parliamentary Association). (2005). The Administration and Financing of Parliament. Report of a CPA study group hosted by the Legislature of Zanzibar, Tanzania. Muka surat 25. 106 CPA (Commonwealth Parliamentary Association). (2005). The Administration and Financing of Parliament. Report of a CPA study group hosted by the Legislature of Zanzibar, Tanzania. 107 Rujukan beberapa sokongan ahli Parlimen bi partisan terhadap kewujudan semula undang-undang perkhidmatan parlimen telah dinyatakan di dalam Bab 2.
81 Cadangan untuk Penambahbaikan
Bagi merangka sebuah rang undang-undang Perkhidmatan Parlimen Malaysia yang baharu, cadangan undang-undang Perkhidmatan Parlimen Malaysia harus mengandungi ciri-ciri penting yang telah digariskan oleh badan antarabangsa seperti CPA yang telah menyimpulkan bahawa aspek penting dalam pengurusan efektif bagi Parlimen boleh ditentukan melalui kebolehan institusi Parlimen mengawal sumber yang diperlukan dalam menjalankan tanggungjawabnya terhadap Kerajaan.108
Ciri-ciri penting lain juga boleh dirujuk dalam beberapa undang-undang Perkhidmatan Parlimen seperti House of Commons (Administration) Act 1978, Australian Parliamentary Services Act 1999, dan lain-lain lagi. Penubuhan sebuah Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen yang menjadi badan tertinggi dan bersifat demokratik dalam menentukan dasar dan pentadbiran institusi Parlimen, autonomi kewangan yang mencukupi, autonomi pentadbiran dan sebagainya merupakan model banyak negara yang ingin menambah baik undang-undang perkhidmatan parlimen masing-masing.109
Rang Undang-undang Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen110 harus dipertimbangkan sebagai wajah baharu Perkhidmatan Parlimen di Malaysia dengan mengambil kira beberapa aspek penting lain dalam RUU termasuklah:
i. Punca Kuasa Undang-undang Perkhidmatan Parlimen di bawah Perlembagaan Persekutuan
Bagi membolehkan sebuah undang-undang Perkhidmatan Parlimen yang baharu di Malaysia, maka punca kuasa Undang-undang Perkhidmatan Parlimen Malaysia yang baharu harus dimasukkan kembali ke dalam Perlembagaan Persekutuan.
108 CPA (Commonwealth Parliamentary Association). (2005). The Administration and Financing of Parliament. Report of a CPA study group hosted by the Legislature of Zanzibar, Tanzania. Muka surat 25. 109 The Financing and Administration of Parliament, Report of a CPA Study Group hosted by the Legislature of Zanzibar, Tanzania from 25 to 29 May 2005. Tarikh Akses: 5 Ogos 2021. 110 Salik, M. (2020). Model Law for Independent Parliaments: Establishing Parliamentary Service Commissions for Commonwealth Legislatures. Commonwealth Parliamentary Association. Retrieved from https://www.cpahq.org/news/2020_05-model-law-for-independent-parliaments/. Tarikh Akses: 5 Ogos 2021.
82 Bagi menjamin kebebasan dan autonomi perkhidmatan Parlimen, sebahagian negara Komanwel mengambil inisiatif mengkanunkannya dalam Perlembagaan. Ini dapat dilihat melalui model yang digunakan oleh negara seperti India.
Pindaan Perlembagaan Persekutuan boleh dilaksanakan dengan memasukkan semula Fasal (2) Perkara 65, Perlembagaan Persekutuan sepertimana berikut:
Fasal (2) Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat hendaklah dilantik oleh Yang Di-Pertuan Agong dan, tertakluk kepada Fasal (3), setiap orang hendaklah memegang jawatan sehingga dia mencapai umur enam puluh lima tahun atau apa-apa umur lain sebagaimana yang diperuntukkan oleh Parlimen melalui undang-undang, melainkan jika dia terlebih dahulu meletakkan jawatannya.
Dengan syarat bahawa Fasal ini tidaklah boleh dikira sebagai menghalang Yang Di-Pertuan Agong daripada membuat pelantikan itu daripada kalangan anggota perkhidmatan awam yang baginya Bahagian X terpakai bagi apa-apa tempoh yang lebih pendek sebagaimana yang difikirkannya patut, dan proviso ini hendaklah disifatkan telah menjadi bahagian perlu Perkara ini mulai dari hari Merdeka.
Pada masa yang sama, Fasal (4) Perkara 65, Perlembagaan Persekutuan dicadangkan dikembalikan sepertimana asal sebelum tahun 1992.
Kecuali sebagaimana yang diperuntukkan dengan nyata selainnya oleh Perkara ini, kelayakan untuk pelantikan dan syarat-syarat perkhidmatan Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan
83 Rakyat, dan anggota kakitangan Majlis-majlis Parlimen, bolehlah dikawal selia oleh undang-undang Persekutuan”.
Secara tidak langsung, perenggan (a) dan perenggan (f) Fasal (4) Perkara 132 Perlembagaan Persekutuan juga harus dikembalikan.
Setiausaha mana-mana Majlis Parlimen dan mana-mana anggota kakitangan Parlimen
Dengan memasukkan undang-undang Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen ke dalam Perlembagaan Persekutuan, ia bukan sahaja menunjukkan kepentingan institusi Parlimen dan kakitangan Parlimen yang menyokong pentadbiran institusi badan perundangan ini dalam menjalankan tanggungjawabnya.
ii. Kedudukan Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen
Peruntukan berhubung Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen dalam undang- undang Perkhidmatan Parlimen model baharu harus dimasukkan secara terang dan jelas, antaranya seperti komposisi ahli Suruhanjaya, kaedah pelantikan ahli Suruhanjaya, tempoh masa pelantikan, kuasa penamatan ahli Suruhanjaya. Hal ini juga berkait dengan keperluan elaun Ahli Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen sekiranya perlu.
Komposisi Ahli Suruhanjaya
Terdapat pelbagai cadangan idea bagi bentuk model baharu sebuah Jawatankuasa Perkhidmatan Parlimen. Ini termasuk model sepertimana di dalam Jawatankuasa Penasihat Perkhidmatan Parlimen di bawah model Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 telah yang dicadangkan semula pada zaman Tan Sri Datuk Seri Panglima Pandikar Amin Haji Mulia111 atau model
111 Penyata Jawatankuasa Dewan, Majlis Mesyuarat Dewan Rakyat, DR. 14 Tahun 2016 dikemukakan oleh Yang Berhormat Tan Sri Datuk Seri Panglima Pandikar Amin Haji Mulia, Yang di-Pertua Dewan Rakyat.
84 Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen yang dicadangkan pada zaman Tan Sri Dato Mohamad Ariff Md. Yusof112, Yang di-Pertua Dewan Rakyat yang lalu.
Antara cadangan yang diutarakan termasuklah supaya Ahli-Ahli Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen hendaklah terdiri daripada :-
Seksyen 5 Jawatankuasa Kertas Cadangan Rang Penasihat Perkhidmatan Undang-undang Parlimen, Akta Perkhidmatan Perkhidmatan Parlimen yang Parlimen 1963 dicadangkan (2015)
a) Yang Di-Pertua Dewan a) Yang Di-Pertua Dewan Negara sebagai Pengerusi Negara sebagai Pengerusi b) Yang Di-Pertua Dewan b) Yang Di-Pertua Dewan Rakyat sebagai Pengerusi Rakyat sebagai Pengerusi Bersama Bersama c) Seorang senator dilantik c) Seorang senator dilantik oleh Perdana Menteri oleh Perdana Menteri d) Seorang ahli Dewan d) Seorang ahli Dewan Rakyat yang dilantik oleh Rakyat yang dilantik oleh Perdana Menteri Perdana Menteri e) Seorang ahli Dewan e) Ketua Pembangkang atau Rakyat yang dilantik Yang seorang ahli Dewan Rakyat Di-Pertua Dewan, bagi yang dilantik oleh Ketua mewakili parti Pembangkang bagi pembangkang di dalam mewakili pembangkang kerajaan persekutuan f) Ketua Pengarah f) Pegawai yang dilantik Perkhidmatan Awam atau daripada Perbendaharaan wakil. g) Ketua Pengarah Jabatan g) Ketua Setiausaha Perkhidmatan Awam atau Perbendaharaan atau wakilnya. wakil. h) Ketua Pentadbir Parlimen atau dikenali sebagai Setiausaha Bagi Parlimen (SUBP)
112 Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen dijangka ditubuh tahun hadapan, BH Online, 28 November 2019, https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2019/11/632904/suruhanjaya-perkhidmatan-parlimen- dijangka-ditubuh-tahun-hadapan. Tarikh akses: 5 Ogos 2021.
85 i) Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat di lantik sebagai Setiausaha Bersama
Penyelidik mencadangkan komposisi Ahli Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen adalah 7 Ahli dan 5 Ahli Lain (tanpa kuasa UNDI) sepertimana berikut:- i. Yang Di-Pertua Dewan Negara sebagai Pengerusi ii. Yang Di-Pertua Dewan Rakyat sebagai Pengerusi Bersama iii. Ketua Majlis Dewan Rakyat iv. Ketua Pembangkang atau seorang ahli Dewan Rakyat yang dilantik oleh Ketua Pembangkang bagi mewakili pembangkang v. Seorang Ahli Dewan Negara yang dipilih melalui ketetapan Dewan Negara vi. Seorang Ahli Dewan Rakyat yang dipilih melalui ketetapan Dewan Rakyat vii. Seorang Ahli Luar viii. Ketua Pengarah Perkhidmatan Awam atau wakil. ix. Ketua Setiausaha Perbendaharaan atau wakil. x. Ketua Pentadbir Parlimen atau dikenali sebagai Setiausaha Bagi Parlimen (SUBP) xi. Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat di lantik sebagai Setiausaha Bersama
Cadangan komposisi Ahli Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen di Malaysia adalah sepertimana di dalam House of Commons (Administration) Act 1978. Pemilihan Ahli Dewan sebagai Ahli Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen boleh dibuat secara demokratik di Dewan Negara dan Dewan Rakyat melalui cadangan Usul dan Ketetapan Dewan masing-masing.
Pindaan terhadap beberapa Peraturan Mesyuarat Dewan Rakyat dan Dewan Negara berkemungkinan perlu dibuat bagi membenarkan proses pemilihan ini diadakan.
86
Ahli Luar Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen
Commonwealth Parliamentary Association (CPA) sepertimana di dalam House of Commons Commission Act 2015113 mencadangkan supaya syarat pemilihan Ahli Luar Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen harus dilantik melalui Ketetapan Parlimen berdasarkan merit dan pemilihan yang saksama dan terbuka. Selain itu, calon Ahli Luar itu juga mestilah bukan seorang ahli Parlimen, atau ahli dalam Perkhidmatan Parlimen dan bukan dalam kawalan badan eksekutif.114
Tujuan pemilihan seorang Ahli Luar adalah supaya institusi Parlimen dipimpin oleh suara rakyat dan mendengar pandangan mereka. Seseorang yang boleh dicadangkan sebagai Ahli Luar Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen ini harus mempunyai pengalaman penyelidikan dan latar belakang berhubung kait dengan institusi Parlimen. Syarat dan kelayakan pemilihan seorang Ahli Luar Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen boleh dipertimbangkan sepertimana syarat kelayakan Ahli Suruhanjaya Hak Asasi Manusia (SUHAKAM) supaya mempunyai asas dan latar belakang dalam hak asasi manusia. Hal ini selari dengan Parlimen abad ke-21 yang berkehendakkan institusi Parlimen yang lebih demokratik dan lebih merailkan kepelbagaian perwakilan sepertimana yang diwar-warkan oleh Inter-Parliamentary Union (IPU).115
Tempoh Pelantikan Ahli
Tempoh pelantikan Ahli Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen adalah selama lima (5) tahun dari tarikh pelantikan sebagai Ahli Suruhanjaya Perkhidmatan
113 1A(1) Schedule, Further Provision about Members and Procedure of the Commission, House of Commons Commission Act 2015. 114 Salik, M. (2020). Model Law for Independent Parliaments: Establishing Parliamentary Service Commissions for Commonwealth Legislatures. Commonwealth Parliamentary Association. Retrieved from https://www.cpahq.org/news/2020_05-model-law-for-independent-parliaments/ 115 Beetham, D. (Ed.). (2006). Parliament and democracy in the twenty-first century: A guide to good practice. Inter-Parliamentary Union.
87 Parlimen diadakan selepas pilihanraya umum, kecuali jika Parlimen dibubarkan terlebih dahulu.
Ahli Lain Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen
Penyelidik mengambil maklum pandangan lain berkenaan kesesuaian Ketua Pengarah Perkhidmatan Awam atau wakilnya, dan Ketua Setiausaha Perbendaharaan atau wakilnya untuk berperanan sebagai Ahli dalam Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen. Hal ini memandangkan Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen di United Kingdom dipimpin sepenuhnya oleh Ahli Parlimen sendiri dan Ahli Luar. Pandangan berhubung kait dengan gaji, elaun dan sebagainya berhubung pentadbiran Parlimen boleh dipertimbangkan Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen melalui Jawatankuasa Pilihan Khas Pentadbiran dan Kewangan Parlimen bagi mendapat nasihat tentang pentadbiran awam.
Pemisahan ini jelas menggambarkan manifestasi bahawa Perkhidmatan Parlimen bukan sebahagian daripada Perkhidmatan Awam. Namun begitu, Speaker Dewan di House of Representatives dan di House of Senate, Parlimen Australia mempunyai kuasa melantik Parliamentary Service Commissioner dari kalangan Ahli Public Service Commission bagi memberikan nasihat kepada Speaker berhubung dengan gaji, elaun dan pentadbiran Parlimen.
Kuasa Undi
Yang di-Pertua Dewan Negara, Yang di-Pertua Dewan Rakyat, Ketua Dewan, Ketua Pembangkang atau wakilnya, Ahli dilantik Dewan Negara, Ahli Dilantik Dewan Rakyat, dan Ahli Luar harus mempunyai KUASA MENGUNDI.
Ketua Pengarah Perkhidmatan Awam atau wakilnya, Ketua Setiausaha Perbendaharaan atau wakilnya, Ketua Pentadbir Parlimen dan Setiausaha
88 Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat TIADA KUASA MENGUNDI di dalam Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen.
Pengosongan Jawatan Ahli Suruhanjaya
Penyelidik mencadangkan pengosongan jawatan Ahli di dalam Suruhanjaya boleh dibuat melalui pelbagai cara. Penyelidik bersetuju pengguguran atau pengosongan jawatan seseorang Ahli Suruhanjaya boleh terjadi sepertimana berikut116:-
i. Parlimen bubar sebelum Pilihan Raya; atau ii. dalam kes ahli Parlimen, jika ahli berhenti menjadi ahli Parlimen atau lain daripada alasan pembubaran Parlimen; iii. jika Ahli tidak layak untuk dilantik; iv. jika Ahli gagal hadir tiga kali mesyuarat Suruhanjaya v. tidak sihat untuk menjalankan tanggungjawabnya sebagai Ahli Suruhanjaya; vi. tidak layak disebabkan keadaan tubuh badan dan kesihatan mental; vii. jika Ahli meletak jawatan daripada Suruhanjaya viii. jika Ahli telah menghantar notis peletakan jawatan satu bulan terlebih dahulu kepada Pengerusi Suruhanjaya ix. secara rasmi digugurkan sebagai Ahli Suruhanjaya melalui Ketetapan Dewan.
Tugas Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen
116 Salik, M. (2020). Model Law for Independent Parliaments: Establishing Parliamentary Service Commissions for Commonwealth Legislatures. Commonwealth Parliamentary Association. Retrieved from https://www.cpahq.org/news/2020_05-model-law-for-independent-parliaments/
89 Tugas dan tanggungjawab Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen yang baharu dalam Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 boleh di tambah selain daripada tugas-tugas Suruhanjaya yang sedia ada seperti perkara-perkara berikut:-
i. Pembentukan jawatan-jawatan di dalam perkhidmatan Parlimen ii. Jumlah jawatan yang dibentuk dan diperlukan di perkhidmatan Parlimen iii. Kelayakan untuk pelantikan jawatan yang dibentuk iv. Penentuan gaji dan tangga gaji, elaun dan faedah-faedah lain yang ditentukan berdasarkan jawatan yang dibentuk dalam perkhidmatan Parlimen.
Penyelidik mencadangkan tiga klausa baharu yang merangkumi:
v. Suruhanjaya perli memastikan penentuan gaji, tangga gaji, elaun dan faedah-faedah lain yang dibayar kepada kakitangan Perkhidmatan Parlimen agar selari dengan Perkhidmatan Awam yang lain. vi. Suruhanjaya harus memastikan saraan dan apa-apa faedah lain yang dibayar kepada bekas kakitangan Pentadbiran Parlimen selari dengan amalan dan prinsip dalam skim Saraan Perkhidmatan Awam yang lain. vii. Peruntukan Belanjawan dan Kewangan bagi Parlimen. iii. Jawatan Ketua Pentadbir Parlimen
Kedudukan Ketua Pentadbir Perkhidmatan di Parlimen adalah untuk mengendalikan pentadbiran dan kewangan dan tidak terlibat dengan perjalanan mesyuarat di dalam Dewan. Ketua Pentadbir bertanggungjawab kepada Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen.
90 Jawatan Ketua Pentadbir yang bebas daripada urusan di dalam dewan ini menjadi amalan di beberapa buah negara Komanwel seperti di United Kingdom, Ausralia dan New Zealand. Ini boleh dilihat kepada tugas dan peranan yang sama yang dimainkan oleh Director General, House of Commons, di Parlimen United Kingdom dan Setiausaha, Department of Parliamentary Services, Parlimen Australia.
Jawatan Ketua Pentadbir di Parlimen tidak pernah wujud dalam Akta Perkhidmatan Parlimen 1963 dan Peraturan Perkhidmatan Parlimen 1983 memandangkan tugas ini digalas oleh Setiausaha Dewan Rakyat sebagai Setiausaha Bagi Parlimen dan Setiausaha Dewan Negara sebagai Timbalan Setiausaha Bagi Parlimen.
Penyelidik mencadangkan tugas dan tanggungjawab yang lebih jelas diperincikan dalam Rang Undang-undang Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen sepertimana yang telah dicadangkan dalam Kertas Cadangan Undang-undang Perkhidmatan Parlimen Tahun 2015 dengan beberapa pindaan.
(1) Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen hendaklah melantik seorang Ketua Pentadbir Parlimen yang, pada pendapat Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen, mempunyai pengalaman dan menunjukkan keupayaan dan profesionalisme dalam perkara yang berhubungan dengan pengurusan atau pentadbiran, kewangan atau selainnya adalah sesuai untuk pelantikan kerana pengetahuan khasnya, pengalamannya atau kelayakannya yang sesuai, atas apa-apa terma dan syarat, dan yang hendaklah dibayar apa-apa saraan dan elaun, yang difikirkannya sesuai.
(2) Ketua Pentadbir Parlimen hendaklah bertanggungjawab bagi
91 pentadbiran, kewangan dan pengurusan fungsi dan hal ehwal harian Parlimen pada keseluruhannya.
(3) Ketua Pentadbir Parlimen hendaklah mempunyai kawalan am ke atas kakitangan Parlimen.
(4) Ketua Pentadbir Parlimen hendaklah melaksanakan apa-apa kewajipan lain yang diarahkan oleh Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen dari semasa ke semasa.
(5) Ketua Pentadbir Parlimen hendaklah bertindak di bawah kuasa dan arahan am Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen dalam menunaikan kewajipannya. Jawatan Ketua Pentadbir Parlimen sedia ada boleh dikekalkan, malah cadangan calon-calon Setiausaha Dewan Negara, Setiausaha Dewan Rakyat dan Ketua Pentadbir Parlimen boleh dibuat secara terbuka dengan pencalonan dikemukakan kepada Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen.
Suruhanjaya Pentadbiran Parlimen apabila menerima pencalonan bagi jawatan-jawatan ini boleh memanggil mereka untuk ditemuduga. Setelah calon-calon ditemuduga, cadangan nama akan disemak oleh Jawatankuasa Pentadbiran dan Kewangan Parlimen (sama ada di Dewan Rakyat atau di Dewan Negara atau secara bersama).
Penyelidik mengambil maklum pandangan Cik Firdaus Husni dari Malaysian Centre for Constitutionalism and Human Rights (MCHHR) yang mencadangkan agar calon-calon boleh disemak di dalam Jawatankuasa Pilihan Khas Pelantikan Jawatan Utama Perkhidmatan Awam. (Major Public Appointment Parliamentary Select Committee)
92 Setelah disemak dalam mana-mana Jawatankuasa Pilihan Khas, cadangan nama boleh dibawa Speaker Parlimen kepada Yang di-Pertuan Agong (sekiranya tidak dibaca di bawah Perkara 40, Perlembagaan Persekutuan) dan di bawa oleh Perdana Menteri sekiranya di bawah Perkara 40, Perlembagaan Persekutuan.
Penyelidik mencadangkan kedudukan jawatan Ketua Pentadbir Parlimen, Setiausaha Dewan Negara dan Setiausaha Dewan Rakyat adalah setara dalam struktur organisasi institusi Parlimen sepertimana Parlimen Australia yang membantu Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen beroperasi.
iv. Pemisahan Perkhidmatan Parlimen bukan sebagai badan eksekutif secara terang dan jelas
Selain itu, ciri penting dalam Perkhidmatan Parlimen moden ialah kewujudan peruntukan ciri penting Perkhidmatan Parlimen yang dengan terang dan jelas menyatakan bahawa perkhidmatan ini bukanlah sebahagian daripada eksekutif.
Penyelidik mencadangkan peruntukan yang teras dan jelas berhubung kedudukan Perkhidmatan Parlimen dimasukkan ke dalam Rang Undang- Undang Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen. Hal ini selari sepertimana cadangan dalam Fasal 3(2), Rang Undang-undang Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen yang disediakan Commonwealth Parliamentary Association,117 dan dalam sekyen 9, Akta Perkhidmatan Parlimen 1999, Australia.118 Selain itu, YB Datuk Dr. Hasan Bahrom semasa membahaskan Usul Titah Di Raja pada tahun 2018 turut menekankan agar undang-undang perkhidmatan Parlimen yang diperkenalkan semula harus menekankan
117 Salik, M. (2020). Model Law for Independent Parliaments: Establishing Parliamentary Service Commissions for Commonwealth Legislatures. Commonwealth Parliamentary Association. Diambil daripada: https://www.cpahq.org/news/2020_05-model-law-for-independent-parliaments/ 118 Seksyen 9, Australian Parliamentary Service Act 1999.
93 amalan kakitangan Parlimen yang bebas dan tidak condong kepada mana- mana pihak.
Hal ini selari dengan amalan di peringkat antarabangsa di negara-negara yang mengamalkan sistem demokrasi berparlimen. Peruntukan bahawa kakitangan Parlimen bukan sebahagian daripada kakitangan badan eksekutif merupakan antara manifestasi penting pemisahan kuasa antara kakitangan Perkhidmatan Parlimen dan kakitangan awam. Cadangan ini adalah bagi maksud mengukuhkan sistem demokrasi berparlimen yang bebas dan tidak terikat dengan perkhidmatan awam yang lain.119
Data daripada Inter-Parliamentary Union (IPU) melalui salah satu tinjauannya berhubung tahap autonomi pentadbiran Parlimen daripada perkhidmatan awam yang telah diadakan dalam kalangan 176 buah negara menyatakan sebanyak 146 buah negara telah memberi maklum balas bahawa pentadbiran Parlimen mereka adalah bebas daripada badan eksekutif, membuktikan kepentingan sesebuah perkhidmatan Parlimen dipisahkan daripada badan eksekutif.120
Sekiranya cadangan ini dipersetujui, maka pindaan Perkara 132(4)(a), Perlembagaan Persekutuan harus dibuat bagi mengiktiraf bahawa perkhidmatan Parlimen bukanlah sebahagian daripada perkhidmatan awam, sekaligus keadaan kembali sepertimana sebelum pindaan pada tahun 1992.
v. Sumber Manusia dan Kakitangan Perkhidmatan Parlimen
Institusi Parlimen memerlukan kakitangan yang benar-benar pakar dan profesional bagi menjalankan peranan khususnya dalam menyemak urusan
119 Ucapan Perbahasan Titah Di Raja oleh YB Ahli Parlimen Tampin, Datuk Dr. Hasan Bahrom di dalam Penyata Rasmi Parlimen Malaysia Dewan Rakyat bertarikh 18 Julai 2018 di muka surat 100-101 120 Tinjauan oleh Inter-Parliamentary Union pada tahun 2016. Boleh dirujuk pada-Parliamentary Union. Comparative Research Paper on Parliamentary Administration, (2020). Geneva. Muka surat 3.
94 kerajaan. Hal ini termasuklah dalam memberi khidmat nasihat dan bantuan kepada ahli Parlimen. Secara umumnya, institusi Parlimen masih kekurangan kakitangan profesional yang terlatih dan pakar dalam menyokong institusi Parlimen menjalankan peranannya.
Aspek kritikal jawatan khusus dan strategik dalam undang-undang perkhidmatan Parlimen tiada dalam perkhidmatan awam lain. Ini termasuk di dalam sistem Jawatankuasa Pilihan Khas, Pejabat Belanjawan Parlimen dan perkhidmatan perpustakaan dan penyelidikan.
Jawatankuasa Kira-kira Wang Awam Negara di Parlimen Malaysia merupakan satu-satunya sekretariat tetap yang telah diwujudkan untuk membantu sistem Jawatankuasa Pilihan. Sekretariat ini terdiri daripada Setiausaha Dewan Rakyat, Setiausaha Bahagian Pengurusan Dewan Rakyat dan Ketua Sekretariat PAC selain beberapa pegawai dan kakitangan di dalam Jawatankuasa Kira-kira Wang Awam Negara.121 Namun, sejak tahun 2021, sekretariat ini telah digabungkan dan dinamakan seksyen Jawatankuasa Pilihan Khas. Selain Setiausaha Dewan Rakyat dan Setiausaha Bahagian Pengurusan Dewan Rakyat, seksyen Jawatankuasa Pilihan Khas dibantu empat pegawai dan lima kakitangan sokongan yang membantu mengurus dan memastikan Jawatankuasa Pilihan Khas beroperasi.122
Parlimen Malaysia sejak kemerdekaan tidak mempunyai sebuah Pejabat atau Jabatan Belanjawan Parlimen yang boleh menasihati Ahli Parlimen berhubung dengan Belanjawan secara profesional dan teknikal. Tujuan penubuhan Pejabat Belanjawan Parlimen sepertimana dalam Parliamentary Service Act 1999 adalah untuk membantu Parlimen dalam menyediakan
121 Standing Committees for A New Malaysia, Office of YB Wong Chen Parlimen P104 Subang, Malaysia. https://www.wongchen.com/wp-content/uploads/2014/03/Standing-Committee-full.pdf (Tarikh akses: 12 Ogos 2021) 122 Seksyen Jawatankuasa Pilihan Khas, Bahagian Pengurusan Dewan Rakyat, Parlimen Malaysia. https://www.parlimen.gov.my/direktori-staffs.html?uweb=web& (Tarikh Akses: 12 Ogos 2021)
95 analisis yang bebas dan tidak berpihak berhubung cadangan belanjawan, dasar fiskal dan implikasi kewangan.123 Pada masa kini, Parlimen Australia mempunyai 40 kakitangan yang berkhidmat di Pejabat Belanjawan Parlimen bagi membantu Ahli Parlimen berhubung dengan maklumat dan analisis belanjawan dan kewangan negara.124
Parlimen Malaysia sejak tahun 2005 menyediakan 15 orang pegawai penyelidik bagi menyokong kedua-dua Dewan; Dewan Negara dan Dewan Rakyat. Selain menyediakan pelbagai produk penyelidikan seperti analisis Rang Undang-undang, Nota Ikhtisar dan Percakapan, Nota Isu Semasa, laporan dan lain-lain lagi tugasan kepada Ahli Parlimen, penyelidik juga membantu Ahli Parlimen dalam Jawatankuasa Pilihan Khas yang ditubuhkan sejak tahun 2018. Jumlah ini jauh rendah berbanding beberapa buah Parlimen lain yang menyediakan perkhidmatan penyelidikan yang sama kepada ahli-ahli Parlimen.125
Dengan adanya undang-undang Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen ini maka institusi Parlimen Malaysia akan mempunyai kuasa melantik kakitangannya sendiri. Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen perlu diberi kuasa ini kerana ia lebih mengetahui keperluan Parlimen bagi menjalankan peranannya dengan efektif dan efisyen.
vi. Penubuhan Jawatankuasa Pilihan Khas bagi membantu Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen
Bagi membantu Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen menjalankan fungsinya, maka sebuah Jawatankuasa Pilihan Khas baharu boleh ditubuhkan.
123 Seksyen 64B Purpose of Parliamentary Budget Office, Australian Parliamentary Service Act 1999. 124https://www.aph.gov.au/About_Parliament/Parliamentary_Departments/Parliamentary_Budget_Office/A bout_the_PBO/Organisational_Structure 125 Muhamad Sayuti Hassan, Norhafiza Mohd Hed & Idzuafi Hadi Kamilan (2021) Parliamentary Reforms and Sustainable Development Goals (SDG): The Way Forward For An Inclusive and Sustainable Parliament, The Journal of Legislative Studies, DOI: 10.1080/13572334.2021.1893983 . Muka surat 21
96 Jawatankuasa Pilihan seperti Jawatankuasa Pentadbiran dan Kewangan Parlimen boleh dicadangkan ditubuhkan sama ada secara tetap atau bersifat sementara. Sekiranya Jawatankuasa Pilihan Tetap ingin dicadangkan maka pindaan harus di lakukan terhadap Peraturan-peraturan Majlis Dewan Rakyat dan Dewan Negara.
Sebuah Jawatankuasa Pilihan Khas Bersama juga boleh dicadangkan memandangkan Dewan Negara dan Dewan Rakyat mempunyai tanggungjawab terhadap pentadbiran dan kewangan institusi Parlimen. Penubuhan Jawatankuasa Pilihan Khas berhubung kait dengan Pentadbiran dan Kewangan Parlimen ini harus dimasukkan secara jelas ke dalam undang- undang perkhidmatan parlimen126 yang baharu dan pada masa yang sama harus mengguna pakai Peraturan Mesyuarat 81, Peraturan Mesyuarat Majlis Dewan Rakyat jika ianya bersifat sementara.127 Hal ini selari dengan cadangan oleh Commonwealth Parliamentary Association:128
Suruhanjaya boleh dengan arahan secara bertulis, memberikan mana-mana kuasanya di bawah seksyen ini kepada satu atau lebih Ahlinya, Jawatankuasa Parlimen atau kepada mana-mana kakitangan di dalam Perkhidmatan Parlimen;
(a) dalam menubuhkan Jawatankuasa Parlimen bagi membantu kerja-kerjanya, Suruhanjaya harus melaksanakan melalui Ketetapan Parlimen dan mendapat kelulusan Parlimen bagi
126 Fasal 5(3), Parliamentary Service Commission Bill, Salik, M. (2020). Model Law for Independent Parliaments: Establishing Parliamentary Service Commissions for Commonwealth Legislatures. Commonwealth Parliamentary Association. Retrieved from https://www.cpahq.org/news/2020_05-model- law-for-independent-parliaments/. Tarikh Akses: 5 Ogos 2021. 127 Peraturan Mesyuarat 81, Peraturan Mesyuarat Majlis Parlimen Dewan Rakyat. 128 Parliamentary Service Commission Bill, Salik, M. (2020). Model Law for Independent Parliaments: Establishing Parliamentary Service Commissions for Commonwealth Legislatures. Commonwealth Parliamentary Association. Retrieved from https://www.cpahq.org/news/2020_05-model-law-for- independent-parliaments/. Tarikh Akses: 5 Ogos 2021.
97 meminda tatacara / Peraturan Mesyuarat mana-mana yang bersesuaian.
vii. Kewangan institusi Parlimen
Institusi Parlimen selalu berhadapan dengan belanjawan yang tidak mencukupi dan perlu memohon tambahan peruntukan kewangan melalui Menteri Kewangan, dan hal ini sering ditimbulkan oleh ahli-ahli Parlimen. Malah isu ini sering kali dikaitkan dengan autonomi kewangan yang tidak dimiliki institusi Parlimen sendiri.
Terdapat cadangan daripada Ahli Parlimen agar Malaysia mengikuti model autonomi kewangan di beberapa buah negara Komanwel lain seperti di United Kingdom yang dibantu sistem Jawatankuasa Pilihan.129 House of Commons Commission mempunyai kuasa melalui Speaker untuk membentangkan belanjawan institusi Parlimen sendiri ke dalam House of Commons.130 Amalan di Parlimen Australia, walau pun amalan ini mirip sepertimana amalan di Malaysia namun Rang Undang-undang Perbekalan (Jabatan Perkhidmatan Parlimen) dipisahkan daripada Rang Undang-undang Perbekalan Kerajaan.
Penyelidik mencadangkan agar “collaborative model” sepertimana amalan di Parlimen Australia menjadi rujukan Rang Undang-undang Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen. Penubuhan Jawatankuasa Pilihan / Khas berhubung Pentadbiran dan Kewangan Parlimen boleh ditubuhkan secara bersama bagi menyemak keperluan kewangan cadangan belanjawan yang telah disediakan kakitangan institusi Parlimen. Hal ini selari dengan amalan beberapa buah negara lain seperti UK, Kanada, New Zealand dan sebagainya.
129 Penyata Rasmi Parlimen, Dewan Rakyat bertarikh 7 April 2016. 130 Seksyen 3(1), House of Commons (Administration) 1978.
98 Setelah disemak cadangan belanjawan tersebut, ia harus diluluskan oleh Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen sebelum diserahkan kepada Menteri Kewangan.
Cadangan autonomi kewangan institusi Parlimen yang sama juga dicadangkan dalam draf Rang Undang-undang Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen, Commonwealth Parliamentary Association.131
Kuasa Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen merangkumi dua perkara khusus secara jelas berhubung kewangan institusi Parlimen:
- to prepare and lay before Parliament in each financial year estimates of expenditure, which must be a charge on the Consolidated Fund for the Parliamentary Service, for the following financial year;
- to determine, through consultation with the Executive, but without prior consent from any authority other than the Parliament, an amount appropriated under an annual Appropriation Act in respect of the Parliamentary service.
viii. Sistem Saraan Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen
Penyelidik mencadangkan sistem saraaan berpencen bagi kakitangan Perkhidmatan Parlimen dikekalkan sepertimana dalam Seksyen 8, Akta Perkhidmatan Parlimen 1963. Hal ini selari dengan kakitangan awam lain dalam cabang kerajaan (badan eksekutif) dan badan kehakiman yang menerima skim berpencen.
131 Parliamentary Service Commission Bill, Salik, M. (2020). Model Law for Independent Parliaments: Establishing Parliamentary Service Commissions for Commonwealth Legislatures. Commonwealth Parliamentary Association. Retrieved from https://www.cpahq.org/news/2020_05-model-law-for- independent-parliaments/. Tarikh Akses: 5 Ogos 2021.
99 Walau bagaimana pun, penyelidik mengambil maklum beberapa bentuk sistem saraan di beberapa buah negara Komanwel yang lain. Sistem saraan yang tidak berpencen132 dan bersifat fleksibel boleh di bawa berpindah ke satu institusi kepada satu institusi yang lain juga merupakan model baharu bagi mengurangkan bebanan kewangan Kerajaan pada masa hari ini.
ix. Nilai-nilai Perkhidmatan Parlimen
Perkhidmatan Parlimen di Persekutuan Tanah Melayu telah bermula sejak tahun 1909 apabila pencatit minit mesyuarat Majlis Persekutuan pada ketika itu diambil daripada kalangan pegawai-pegawai di Pejabat Pesuruhjaya Tinggi British.133 Hal ini berbeza dengan amalan Parlimen di United Kingdom bahawa kebebasan institusi Parlimen bukan sebahagian daripada badan eksekutif berbanding sejarah Pegawai Perkhidmatan Parlimen di Malaysia yang boleh dianggap merupakan penjawat awam (kakitangan badan eksekutif).
Perkhidmatan Parlimen harus dipasakkan dengan aspek nilai yang penting dalam kalangan kakitangan Perkhidmatan Parlimen. Hal ini boleh dilihat dijadikan sebahagiannya ke dalam seksyen 10, Australian Parliamentary Service Act 1999.
x. Ketelusan dan Tata Kelola yang baik
Antara ciri penting sebuah Parlimen pada abad ke-21 adalah ia mesti menjadi sebuah institusi yang bukan sahaja demokratik, tetapi juga diwakili pelbagai pihak, telus, mengamalkan tatakelola yang baik dan lain-lain lagi. Institusi Parlimen hari ini menjadi perhatian pelbagai pihak yang ingin supaya ia diuruskan secara efektif dari sudut pentadbiran dan kewangan.
132 Rujuk Akta Suruhanjaya Hak Asasi Manusia 1999. 133 Wan Junaidi Tuanku Jaafar, 2014, ‘Evolusi Parlimen dan Evolusi Speaker Parlimen Malaysia’, Dewan Bahasa dan Pustaka.
100 Bagi menangani persoalan ini, penubuhan sebuah Suruhanjaya bersifat badan korporat adalah perlu bagi mentadbir dan mengoptimumkan sumber, disamping memastikan Parlimen bebas daripada badan eksekutif sebagai model yang menjadi pilihan negara pada masa kini.134 Selain penerimaan model Suruhanjaya yang bersifat badan korporat di mana ia boleh mentadbir dan mengawal kewangan sendiri, aspek penting lain adalah bagaimana alat bagi memastikan Suruhanjaya Perkhidmatan Parlimen sentiasa bersifat efektif melalui segala peranan dan tanggungjawab, aktiviti dan kewangan jabatannya yang dinilai melalui laporan tahunan yang dihantar kepada Parlimen.
Akta Australian Parliamentary Service 1999 menyebut bahawa Laporan Tahunan harus dikemukakan kepada pelbagai pihak sama ada Speaker Dewan, Jawatankuasa Pilihan dan kepada Parlimen sendiri.135 Laporan Tahunan yang sama juga harus dikemukakan oleh House of Commons Commission di bawah Akta House of Commons (Administration) Act 1978.
HAL-HAL LAIN
Kakitangan Parlimen
Sepanjang penyelidikan ini dibuat, beberapa perkara penting lain telah disentuh beberapa orang Ahli Parlimen dan kakitangan Pejabat Ahli Parlimen. Ini termasuk cadangan agar kakitangan Pejabat Ahli Parlimen dibayar oleh institusi Parlimen.
Perkara ini bukanlah idea yang baharu malah telah lama dibangkitkan Ahli Parlimen agar setiap daripada mereka dibekalkan dengan kemudahan dan perkhidmatan seperti
134 CPA (Commonwealth Parliamentary Association). (2005). The Administration and Financing of Parliament. Report of a CPA study group hosted by the Legislature of Zanzibar, Tanzania. 135 Seksyen 65, Australian Parliamentary Service Act 1999.
101 penyelidik Parlimen mereka sendiri yang dibayar oleh Parlimen.136 Hal ini telah turut dibangkitkan YB Wong Chen (Ahli Parlimen Subang) dan YB Senator Liew Chin Tong semasa sesi Konsultasi Tertutup Penyelidik bersama David Elder, mantan Setiausaha House of Representatives, Parlimen Australia pada 5 Jun 2021.
Isu kemudahan dan perkhidmatan kepada Ahli Parlimen merupakan antara isu yang sering dibangkitkan ahli Parlimen khususnya dari pembangkang. Perkara yang sama dibangkitkan YB Dato’ Kamarudin Jaafar (Tumpat) dan YB R. Sivarasa (Subang) semasa membahaskan Penyata Jawatankuasa Dewan, Majlis Mesyuarat Dewan Rakyat berhubung cadangan mengembalikan semula Akta Perkhidmatan Parlimen pada tahun 2016 agar ahli-ahli Parlimen kerajaan mahupun pembangkang mendapat kemudahan yang sama ada dan dibekalkan dengan para penyelidik yang gaji mereka dibayar oleh institusi Parlimen.137 Mereka juga mencadangkan agar setiap ahli Parlimen dibekalkan sekurang-kurangnya tiga orang kakitangan yang terdiri daripada seorang penyelidik, seorang pembantu ahli Parlimen (setiausaha) dan seorang pegawai komuniti di Pejabat Ahli Parlimen / kawasan mereka.
Perkhidmatan Bersama
Terdapat usul lain yang mencadangkan supaya Perkhidmatan Parlimen perlu digabung, diperluas dan diperkemas sebagai satu Perkhidmatan Bersama dengan Dewan-Dewan Undangan Negeri. Perkara ini bukanlah sesuatu yang baharu dibincangkan, malah idea ini pernah dikemukakan oleh YB Dato’ Kamarudin Jaafar semasa membahaskan cadangan mengembalikan Akta Perkhidmatan Parlimen semula pada tahun 2016 agar perkhidmatan Parlimen diperluaskan kepada pekerja-pekerja di Dewan-Dewan Undangan Negeri.138
136 Muhamad Sayuti Hassan, Norhafiza Mohd Hed & Idzuafi Hadi Kamilan (2021) Parliamentary reforms and Sustainable Development Goals (SDG): the way forward for an inclusive and sustainable parliament, The Journal of Legislative Studies, DOI: 10.1080/13572334.2021.1893983 . Muka surat 21. 137 Penyata Rasmi Parlimen Dewan Rakyat bertarikh 24 November 2016. 138 YB Dato’ Kamarudin Jaafar di dalam perbahasan Penyata Jawatankuasa Dewan, Majlis Mesyuarat Dewan Rakyat. Penyata Rasmi Parlimen Dewan Rakyat bertarikh 24 November 2016.
102
Dengan adanya penggabungan ini maka peluang kenaikan pangkat, pengembangan bakat dan pertukaran pengalaman kerja boleh dilaksanakan dalam kalangan institusi Parlimen dan Dewan-Dewan Undangan Negeri. Kakitangan di Parlimen Malaysia dan di Dewan-dewan Undangan Negeri boleh saling bertukar dan menimba pengalaman baharu di institusi lain. Dengan pengalaman sebegini, kakitangan perkhidmatan bersama ini akan sentiasa mendapat pengalaman baharu di tempat yang berbeza. Selain daripada itu, sistem perkhidmatan bersama akan membolehkan taraf profesionalisme dipertingkatkan dalam kalangan kakitangan perkhidmatan Parlimen dan Dewan-dewan Undangan Negeri.139
Penyelidik mengambil maklum idea Perkhidmatan Bersama antara kakitangan institusi Parlimen dan Dewan-dewan Undangan Negeri yang memerlukan perbahasan lanjut dalam kertas penyelidikan yang lain memandangkan perkara ini melibatkan beberapa perkara termasuklah pindaan Perlembagaan Persekutuan dan Undang-Undang Tubuh Negeri, kesediaan Kerajaan Negeri, perbezaan perkhidmatan awam antara negeri Melayu Bersekutu dan Tidak Bersekutu, isu dalam kalangan kakitangan DUN, implikasi kewangan dan lain-lain lagi.
KESIMPULAN
Kertas penyelidikan ini melihat aspek penting yang wujud dalam merangka undang- undang Perkhidmatan Parlimen model bagi Malaysia dengan melihat penanda aras daripada beberapa buah negara lain seperti di United Kingdom, Australia, New Zealand dan Kanada.
Tiga ciri penting dapat dirujuk bagi sebuah Parlimen yang bebas ialah jaminan dalam Perlembagaan, autonomi institusi, autonomi pentadbiran dan autonomi kewangan. Terdapat pelbagai kayu ukur antarabangsa, antaranya CPA Recommended
139 Ibid, muka surat 42 hingga 43.
103 Legislatures Benchmarks dan The Administration and Financing of Parliament, CPA pada tahun 2005 yang telah memperincikan berhubung perkara ini.
Syor cadangan yang dikemukakan telah mengambil kira pandangan pelbagai pemegang taruh seperti ahli Parlimen (Kerajaan dan Pembangkang), bekas hakim, bekas Setiausaha Dewan, badan-badan bukan Kerajaan, pegawai-pegawai Parlimen dan lain-lain bagi mengenal pasti permasalahan secara mikro dan seterusnya mengusulkan cadangan ini.
Kesimpulannya, syor cadangan yang dikemukakan tidak akan berjaya dilaksanakan tanpa sokongan pelbagai pihak khususnya parti-parti politik dan “political will” daripada kerajaan. Sejak tahun 1992, sekurang-kurangnya tiga draf Rang Undang-undang Perkhidmatan Parlimen telah disediakan sehingga hari ini.
104 LAMPIRAN I
PARLIAMENTARY SERVICE COMMISSION BILL140 An Act to make provision for the establishment of the Parliamentary Service Commission to oversee the administration and functions of Parliament; for conferring powers on Parliament to regulate its own finances, and for connected purposes.
PART I
Introduction
Short Title and Commencement
1. (1) The Act may be cited as the Parliamentary Service Commission Act.
(2) This Act comes into force on 1 January 2020.
Interpretations
2. (1) In this Act, unless the contrary intention appears:
“Accounting Officer” has overall responsibility for the Parliament’s finances, resource accounting and internal controls;
“Commission” means the Parliamentary Service Commission established under Part 1;
“Corporate Officer” has the authority to acquire, hold, manage and dispose of property, and to enter into contracts on behalf of Parliament;
“Development Assistance” means those financial flows to the Parliament which are provided by international or national official agencies and each transaction of which is administered with the promotion of the economic development and welfare of developing countries;
140 Salik, M. (2020). Model Law for Independent Parliaments: Establishing Parliamentary Service Commissions for Commonwealth Legislatures. Commonwealth Parliamentary Association. Retrieved from https://www.cpahq.org/news/2020_05-model-law-for-independent-parliaments/
105 “Donor Organisations” means those organisations that provide Development Assistance;
“External Member” means the person established under Section 4(1)(g);
“Governing Party” means the party or parties which controls a majority in Parliament;
“Key performance Indicators” or KPIs means the mechanism to evaluate the success of the Parliament or an activity in which Parliament engages;
“Leader of the Opposition” means the person who is the leader of the opposition party or party grouping in Parliament;
“Opposition” means second largest party or party grouping in Parliament;
“Precinct” means the land and premises which is used by Parliament;
“Public Service” means the civil service provided by the government in the service of the state;
“Service” means the Parliamentary Service established under Section 14.
PART II
Parliamentary Services Commission
Incorporation
3. (1) There must be a body corporate named the Parliamentary Service Commission to perform the functions conferred on it by this Act.
(2) The Commission is not an instrument of the executive government.
Composition of the Commission
4. (1) The Commission must consist of –
(a) The Speaker of the Parliament who must be the Chairperson,
106 (b) A Deputy Speaker of the Parliament who must be Vice-Chairperson,
(c) The Clerk of the Parliament,
(d) A Member of Parliament from the governing party,
(i) nominated by the Government; and
(ii) who must not be a member of the Cabinet;
(e) A Member of Parliament from the opposition,
(i) nominated by the Leader of the Opposition;
(f) An Independent Member of Parliament,
(i) elected by independent Members of Parliament;
(g) An external member appointed by resolution of Parliament,
(i) based on merit and through open and fair competition; and
(ii) must not be—
(a) a Member of Parliament; or
(b) a member of the Parliamentary Service; and
(iii) who must not be under Executive control;
(h) An official of the Parliamentary Service who must serve as Secretary to the Commission,
(i) who is appointed by the Chairperson;
(ii) but who must not have voting rights.
(2) A member of the Commission must vacate office –
(a) upon the dissolution of Parliament prior to a general election; or
(b) in the case of a Member of Parliament, if that member ceases to be a Member of Parliament other than by reason of the dissolution of Parliament;
107 (c) if he or she becomes disqualified for appointment;
(d) if the member fails to attend 3 consecutive meetings of the Commission;
(e) is unfit to discharge his or her functions as a member;
(f) is incapacitated by physical or mental illness;
(g) if a member resigns from the Commission;
i. after submitting their notice in writing one month in advance to the Chairperson of the Commission unless a waiver for this period has been issued by the Chairperson of the Commission;
(h). is formally removed as a member of the Commission by a resolution of Parliament.
(3) If the office of Chairperson of the Commission is vacant or the Chairperson is for any reason unable to exercise the functions of their office, then, until a Speaker has been elected and has assumed the functions of Chairperson, or until the person holding that office has resumed those functions, as the case may be, the Vice-Chairperson must be the Chairperson.
(4) If the office of Chairperson and Vice-Chairperson is vacant, one of the other members of the Commission must act as Chairperson and the Vice-Chairperson until a person has been elected to the office of Speaker and assumed the functions of Chairperson.
(5) Past service is no bar to nomination or appointment as a member of the Commission.
PART III
Functions of the Commission
Independence and Delegation of Powers
108 5. (1) In the exercise of its powers or the performance of its functions under this Act, the Commission must not be subject to the direction or control of any other person or authority;
(a) other than through a resolution of Parliament.
(2) Subject to this section, the Commission may,
(a) determine its own procedure; and
(b) with the consent of the Executive, as may be appropriate, may confer powers or impose duties on any public officer or authority for the purpose of the discharge of its functions.
(3) The Commission may, by directions in writing, delegate any of its powers under this section to any one or more of its members, Parliamentary Committees or to any officer in the Parliamentary Service;
(a) in creating a Parliamentary Committee to assist in its work, the Commission must do so by a resolution of Parliament and with approval of Parliament amend the procedures/Standing Orders, where applicable.
Employing Staff
6. (1) The Commission must have the powers to appoint all staff in the Parliamentary Service, and must determine their numbers and their remuneration and other terms and conditions of service.
(2) The Commission must ensure that the complementing, grading, pay and allowances of staff in the Parliament are kept reasonably consistent with those in the public service so far as consistent with the requirements of the Parliament.
(3) The other conditions of service of staff in the Parliament are also kept broadly in line with those in the public service.
109 (4) Notwithstanding anything to the contrary appearing in this section, the Commission may-
(a) engage persons under individual contracts of service upon such terms and conditions as the Commission may determine;
(b) engage any person who, in its opinion, possesses expert knowledge or is otherwise able to assist in connection with the exercise of its functions, to make such inquiries or to conduct such research or to make such reports as may be necessary for the efficient and effective carrying out of its functions;
(c) appoint competent persons, whether members of the Commission or not, to be a committee(s) to assist the Commission on such matters within the scope of its functions as are referred to them.
(5) The Commission must ensure that pensions and other similar benefits of staff of the Parliamentary Service are kept in line with the provisions of the public service, but need not do so in the case for whom provision for such benefits was made under another scheme before they entered service in the Parliament and continues to be so made in respect of such service.
(6) The Commission must have the powers to exercise disciplinary control over staff of the Parliamentary Service, consistent with employment laws and the specific terms and conditions of service in their employment agreement.
(7) The Commission must ensure there is a staff performance appraisal system in place like that used by the public service and must set objectives for those in the Parliamentary Service to meet on an annual basis or at intervals determined by the Commission.
(8) The Commission must promote the welfare of Members of the House and members of staff and the dignity of Parliament.
110 Powers of the Parliamentary Service
7. (1) Make publically available an annual report on the work of the Parliament and the Commission including audited accounts and budget estimates.
(2) Make publically available a code of conduct for staff of the Parliamentary Service, which is to be reviewed on an annual basis.
(3) Make publically available a Strategic Plan for the Parliament which must include key performance indicators and strategies for public engagement, education and outreach.
Parliamentary Precinct
8. (1) The control and administration of the whole of the parliamentary precincts is vested in the Parliamentary Service Commission on behalf of the Parliament, whether Parliament is in session or not.
(2) The Commission and every person authorised by the Commission for this purpose has, and may exercise, in respect of every part of the parliamentary precincts, all the powers of an occupier.
(3) The Commission may from time to time, by resolution of Parliament —
(a) add any land or premises to the parliamentary precincts; or
(b) exclude from the parliamentary precincts any land or premises that are part of the parliamentary precincts by virtue of this Act.
(4) The Parliamentary Services Commission must delegate to the Speaker of Parliament in coordination with the Clerk of Parliament and other relevant individuals the day to day management of the precinct, and with specific reference to the security and access arrangements on and to the precinct.
111 Limitations on the Commission
9. (1) The Commission does not have a role in relation to—
(a) business transacted at meetings of Parliament or meetings of committees of Parliament; or
(b) any other proceedings of Parliament; or
(c) any matter for which the Clerk of Parliament has responsibility, as set down in the Constitution (and amendments) and the Standing Orders of Parliament or subsequent amendments to these regulations.
PART IV
Financial Powers and Provisions
Financial Independence
10. (1) The Parliamentary Service Commission must have the power —
(a) to provide such services and facilities as are necessary to ensure efficient and effective functioning of the Parliament;
(b) to direct and supervise the administration of the services and facilities provided by, and exercise budgetary control over, the Service;
(c) to prepare and lay before Parliament in each financial year estimates of expenditure, which must be a charge on the Consolidated Fund for the Parliamentary Service, for the following financial year;
(d) to determine, through consultation with the Executive, but without prior consent from any authority other than the Parliament, an amount appropriated under an annual Appropriation Act in respect of the Parliamentary service.
112 Financial Accountability
11. (1) The Parliamentary Service Commission must —
(a) be audited and a report thereon laid before Parliament at least once every year, the accounts of the Commission (also known as the accounts of the Clerk of Parliament);
(b) appoint a member of the staff in the Parliamentary Service to be the Accounting Officer responsible for accounting for the sums paid out of money provided by Parliament for the service of Parliament.
Members Pay and Remuneration
12. (1) The Commission should establish an independent body to set and pay the salaries, allowances and benefits (such as pensions) of Members of Parliament in accordance with the relevant resolutions of Parliament -
(a) that is subject to anything done in exercise of the disciplinary powers of the Parliament;
(b) that payments are made in a fair and equitable manner regardless of a Members’ partisanship, gender, religion, sexuality, race or ethnicity;
(c) to be reviewed on an annual basis;
(d) to be released in a timely manner.
Additional Revenue Raising Powers
13. (1) The Commission must have the power to seek and receive financial assistance to strengthen the institution of Parliament, including, by sourcing funds from international donors, corporate sponsorship and commercial use of the Parliamentary precinct.
113 (2) The Commission must have an open and transparent process in which it seeks and receives its financial assistance in compliance with government or parliamentary procurement policies.
PART V
Parliamentary Service
14. (1) There is established by this Act a Parliamentary Service, referred to in this Act as “the Service”.
(2) The Service is not an instrument of the executive government.
(3) The Service must comprise such officers and departments as may be prescribed and determined by the Commission.
(4) The Service will be outside the jurisdiction of the Public Service and the Public Service Commission.
(5) The Service may, with the approval of the Commission, provide administrative and support services for the following persons and agencies -
(a) any officer of the Parliament;
(b) any office of Parliament;
(c) any department or other instrument of the Parliament.
Clerk of the Parliament
15. (1) There must be a Clerk of the Parliament who must be the Head of the Parliamentary Service and is to be responsible for the day to day business of the Parliamentary Service and must report to the Commission.
(2) The Clerk must be the Senior Accounting Officer and Corporate Officer of Parliament and must have the power to enter into contracts on behalf of the Commission.
114 (3) The Clerk of the Parliament must be appointed by a resolution of Parliament on the recommendations of the Parliamentary Services Commission and Public Services Commission, or its equivalent.
(4) The Clerk of Parliament is not subject to the direction of the Executive.
(5) The Commission must set the pay, allowances, benefits, pensions and terms and conditions of employment which is commensurate with the role of Clerk of Parliament.
Principal functions of the Parliamentary Service
16. (1) The principal functions of the Parliamentary Service are—
(a) to provide administrative and support services to the Parliament, its Members and any committee or agency of the Parliament for the purpose of ensuring the full and effective exercise of the powers of Parliament;
(b) to provide such other services as the Parliament may by resolution determine.
PART VI
Transitional Provisions
17. (1) Staff must be deemed to be appointed to the Parliamentary Service, if immediately before the commencement of this Act, they -
(a) were employed by the former legislative service, or;
(b) assigned or seconded to Parliament by the public service.
(2) Staff must have the option to remain in the Parliamentary Service or to be redeployed to the public service.
115 (3) A person who fails to exercise the option conferred by subsection (2) within a period specified by the Parliamentary Service Commission, must be deemed to have opted to retire from the Service.
LAMPIRAN II
PARLIAMENTARY SERVICE ACT 1963 An Act to provide for the qualifications for appointment and conditions of service of the staff of the House of Parliament.
Section 1. Short Title
The Act may be cited as the Parliamentary Service Act 1963.
Section 2. Interpretation
In this Act, unless the context otherwise requires.
“Advisory Committee” means the Parliamentary Service Advisory Committee estavblished by section 5.
“Parliamentary Service” means the service constituted under section 3.
“Salary” includes allowance.
Section 3. Establishment of Parliamentary Service.
The offices of Clerk to the Senate and Clerk to the House of Representatives and of other members of the staff of the Houses of Parliament shall constitute a separate service, which shall be subject to this Act,
116 Section 4. Appointment of members of the Parliamentary Service other than the Clerks to both Houses.
(1) Members of the Staff of the Houses of Parliament, other than the Clerks to the said Houses, shall be appointed jointly by the Yang di-Pertua Dewan Negara and the Yang di-Pertua Dewan Rakyat. (2) For the purpose of selecting and recommending candidates suitable for appointments under subsection (1), there shall be a Committee of Selection consisting of the Clerk to the Senate, the Clerk to the House of Representatives and a representative of the Public Services Department.
Section 5. Parliamentary Service Advisory Committee
There shall be a Parliamentary Service Advisory Committee consisting of.
a) the Yang di-Pertua Dewan Negara who shall be the Chairman; b) the Yang di-Pertua Dewan Rakyat who shall be co-Chairman; c) one Senator nominated by the Prime Minister; d) one member of the Dewan Rakyat nominated by the Prime Minister; e) one member of the Dewan Rakyat nominated by the Speaker of that House, to represent a party in opposition to the Federal Government; f) an officer nominated by the Treasury; g) the Director General of the Public Services Department or his representative.
Section 6. Salaries of staff, etc.
The number and designation of the posts in the Parliamentary Service, and the salaries and scales of salaries to be attached thereto, shall be such as may be determined by the Advisory Committee and approved by the Yang di-Pertuan Agong.
117 Service 7. Regulations
Subject to Clauses (2) and (3) of Article 65 of the Federal Constitution, the Yang di- Pertuan Agong may, after consultation with the Advisory Committee, make regulations providing for –
a) the qualifications for appointment of members of the Parliamentary Service and the conditions of service of such members; b) the discipline of members of the Parliamentary Service and for disciplinary proceedings against such members, including the interdiction, suspension, punishment and dismissal of such members; c) the administration of the Parliamentary Service and the regulation and control of the work and conduct of such members.
Section 8. Application of the Pensions Ordinance 1951 or the Pensions Act 1980.
The Parliamentary Service shall be deemed to be public service in Malaysia for the purposes of the Pensions Ordinance 1951 or the Pensions Act 1980.
118 RUJUKAN
BUKU
Wan Junaidi Tuanku Jaafar. 2014. ‘Evolusi Parlimen dan Evolusi Speaker Parlimen Malaysia’, Dewan Bahasa dan Pustaka.
Beetham, D. (Ed.). 2006. Parliament and democracy in the twenty-first century: A guide to good practice. Inter-Parliamentary Union.
Ahmad Abdullah. 1969. ‘Parlimen Malaysia, Amalan dan Cara’, Dewan Bahasa dan Pustaka.
PERLEMBAGAAN PERSEKUTUAN
Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu Tahun 1963, diterbitkan oleh Jabatan Chetak Kerajaan, diterjemah oleh Encik Mohd Suffian dengan kerjasama Dewan Bahasa dan Pustaka
PERATURAN MESYUARAT MAJLIS PARLIMEN DEWAN RAKYAT
STATUT PERUNDANGAN
Akta Suruhanjaya Hak Asasi Manusia (SUHAKAM) 1999
Australia Parliament Service Act 1999 https://www.legislation.gov.au/Details/C2019C00008 Canada Parliament Act 1985 https://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/P-1/page- 14.html#h-391047 New Zealand Parliament Service Act 2000 https://www.legislation.govt.nz/act/public/2000/0017/latest/DLM55840.html Parliamentary culture in the Nordic countries https://nordics.info/show/artikel/parliamentary-culture/ United Kingdom House of Commons Administration Act 1978 https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1978/36/contents
LAPORAN
Laporan Suruhanjaya Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu, Food and Agriculture Organisation of the United Nations, Rome, Government Printer, Kuala Lumpur.
G.A. Smith, Federation of Malaya Constitutional Proposals 1957, Government Press.
119 Administration and Financing of Parliament, A Study Group Report yang dikeluarkan oleh Commonwealth Parliamentary Association, CPA dan World Bank Institute.
CPA (Commonwealth Parliamentary Association). (2005). The Administration and Financing of Parliament. Report of a CPA study group hosted by the Legislature of Zanzibar, Tanzania.
Parliamentary Service Commission Bill, Salik, M. (2020). Model Law for Independent Parliaments: Establishing Parliamentary Service Commissions for Commonwealth Legislatures. Commonwealth Parliamentary Association. Retrieved from https://www.cpahq.org/news/2020_05-model-law-for-independent-parliaments/.
Standing Committees for A New Malaysia, Office of YB Wong Chen Parlimen P104 Subang, Malaysia. https://www.wongchen.com/wp-content/uploads/2014/03/Standing- Committee-full.pdf
Michel Couderc, The Administrative and Financial Autonomy of Parliamentary Assemblies, September 1998, ASPG.
ARTIKEL JURNAL
Muhamad Sayuti Hassan, Norhafiza Mohd Hed & Idzuafi Hadi Kamilan (2021) Parliamentary reforms and Sustainable Development Goals (SDG): the way forward for an inclusive and sustainable parliament, The Journal of Legislative Studies, DOI: 10.1080/13572334.2021.1893983 .
PENYATA RASMI PARLIMEN (HANSARD)
Penyata Rasmi Parlimen Dewan Rakyat bertarikh 11 September 1959
Penyata Rasmi Parlimen, Dewan Rakyat bertarikh 7 April 2016
KERATAN AKHBAR
Parlimen Malaysia. 2020. 14 Mei. Kenyataan Media Oleh Yang di-Pertua Dewan Rakyat. https://www.parlimen.gov.my/images/webuser/bkk/KENYATAAN%20MEDIA%20YPDR %2014%20MEI%202020.pdf Malaysiakini. 2020a. 14 Mei. https://www.malaysiakini.com/news/525677 Pembangkang: Penukaran setiausaha Dewan Rakyat membimbangkan 14 Mei 2020. Malaysiakini. 2020b. 14 Mei. https://www.malaysiakini.com/news/525682 Setiausaha Dewan Rakyat kena tukar lepas ubah agenda sidang satu hari.
120