Sociale basis Amsterdam

Centrum

geredigeerde versie d.d. 6 juli 2021 Gebiedsgerichte Uitwerking 2022 Sociale basis Amsterdam 2

Inhoudsopgave

1 Uitgangspunten 4 1.1 Wat is de Gebiedsgerichte Uitwerking? 4 1.2 Stadsdelen en gebieden 4 1.3 Afstemming over opgaven per gebied 4 1.4 Collegeprioriteiten 5 1.5 Overige uitgangspunten 5 1.6 Corona 5

2 De basisinfrastructuur in de sociale basis 6 2.1 Voor alle Amsterdammers 6 2.2 Wat is er overal en altijd? 6 2.3 Voor de jeugd 6

3 Stadsdeel Centrum 7 3.1 Centrum-Oost 7 3.1.1 Over dit gebied 7 3.1.2 Dit gebied in cijfers 8 3.1.3 Opgaven kansengelijkheid 11 3.1.4 Opgaven preventieve gezondheid 11 3.1.5 Verband met overige sociale opgaven 12 3.2 Centrum-West 13 3.2.1 Over dit gebied 13 3.2.2 Dit gebied in cijfers 14 3.2.3 Opgaven kansengelijkheid 17 3.2.4 Opgaven preventieve gezondheid 17 3.2.5 Verband met overige sociale opgaven 17

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 3

1 Uitgangspunten

1.1 Wat is de Gebiedsgerichte Uitwerking? samen. De wijze waarop de opgaven zijn vastgesteld De sociale basis is het breed en laagdrempelig aanbod is onderling afgestemd en de stadsdelen hebben van van activiteiten en ondersteuning overwegend in de elkaars expertise en ervaring gebruikgemaakt. eigen buurt of wijk. Het is het fundament dat de zorg Dit betekent niet dat alles overal precies hetzelfde is en ondersteuning in de stad stabiliteit geeft. Met een verlopen, de gebruikelijke communicatie met samen­ Gebiedsgerichte Uitwerking maken we lokaal maatwerk werkingspartners binnen een stadsdeel is overeind mogelijk en kunnen we de sociale basis verstevigen. gebleven. Ook dat is maatwerk.

In deze Gebiedsgerichte Uitwerking 2022 leest u per Sociale opgaven in Amsterdam staan niet alleen gebied wat de sociale opgave is en op welke thema’s, beschreven in deze Gebiedsgerichte Uitwerking. doelgroepen, buurten of wijken intensivering nodig is. Elk gebied kent jaarlijkse gebiedsplannen waarin Dit is mede gebaseerd op de prioriteiten voor het soci­ ook sociale opgaven worden benoemd. De stadsdelen aal domein van het college van B&W. De opgaven zijn Zuidoost, Nieuw-West en Noord kennen daarnaast vastgesteld in nauw overleg met diverse partners in de ontwikkelbuurten die extra aandacht vragen. Daarvoor gebieden. Ze vormen de onderlegger voor regelmatige is (tot en met 2022) budget gereserveerd, waarvan een afstemming met deze en mogelijk ook andere partners deel voor sociale opgaven. Hiervoor zijn specifieke ont­ in de gebieden. wikkelbuurtplannen gemaakt. Daar bovenop zijn er in deze drie stadsdelen meerjarige overkoepelende plan­ De Gebiedsgerichte Uitwerking biedt houvast als u sub­ nen die aanpakken samenbrengen en pogen extra inzet sidie wilt aanvragen voor initiatieven en voor­zie­ning­en in en financiering te realiseren: het Masterplan in Zuidoost, de sociale basis. Samen met het stedelijk kader Samen het plan Ongedeeld Noord en een aanpak in Nieuw Vooruit en de Subsidieregeling Sociale Basis vormt de West. Stadsdeel Centrum heeft de Aanpak Binnenstad, Gebiedsgerichte Uitwerking het totaalpakket waaraan een breed programma met ook sociale componenten. de gemeente een subsidieaanvraag toetst. Voor een subsidieaanvraag is het belangrijk dat deze aansluit bij De sociale opgaven uit al die verschillende plannen zijn de opgaven per gebied. opgenomen in de hoofdstukken over de gebieden. Dit is een eerste stap naar meer vereenvoudiging van Daarnaast is in deze Gebiedsgerichte Uitwerking voor de verschillende plan- een besluitvormingsprocessen het eerst een beschrijving opgenomen van de basis­ over gebiedsopgaven. infrastructuur zodat ook daaraan subsidieaanvragen gerelateerd kunnen worden. Samenwerking en samen­ 1.3 Afstemming over opgaven per gebied hang tussen partners en tussen opgaven is belangrijk bij De Gebiedsgerichte Uitwerking benoemt specifieke opga­ het toekennen van subsidie. ven per gebied. Deze zijn in samenwerking en afstemming met verschillende professionals tot stand gekomen. 1.2 Stadsdelen en gebieden • De buurtteams hebben een centrale rol in het Amsterdam kent meerdere gebieden, verdeeld over 7 gehele sociaal domein en zijn zeer nauw betrokken stadsdelen. De stadsdelen zijn niet alleen bestuurlijke bij de vraag en het aanbod in de sociale basis. eenheden maar hebben ook ieder een eigenheid, speci­ De opgaven waaraan de buurtteams werken, zijn fieke kenmerken en bijzonderheden. Er is een grote vari­ meegenomen in de beschrijving van de opgaven in atie in wijken en buurten: oudere wijken versus nieuwe de gebieden. Het gaat immers vaak om dezelfde eilanden, rijk en arm, ruimte en drukte, weidsheid en Amsterdammers. Omdat de buurtteams pas sinds volgebouwd. Dat heeft invloed op de sociale leefwereld 1 april 2021 in functie zijn, is de verbinding van van de Amsterdammer. opgaven een eerste aanzet. De samenhang en het samenspel tussen de sociale basis en de buurt­ Dit jaar is de Gebiedsgerichte Uitwerking voor de sociale teams krijgt gaandeweg vorm. basis voor het eerst één document van alle stadsdelen • De ouder- en kindteams (OKT’s) houden zich bezig

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 4

met hulp bij opvoeden en opgroeien. Ze spelen Overige collegeprioriteiten een belangrijke rol bij signaleren van problematiek Collegeprioriteit ‘Ontwikkelbuurten’ is niet specifiek aan bij de jeugd en bij het vinden van passende op­los­ een beleidsframe te koppelen. Voor ontwikkelbuurten sing­en. In elk gebied is een ouder- en kindteam. gaat het om focus en intensivering in specifieke buurten. • Ook is er contact geweest met de huisartsen. Zij In gebieden waar dit van toepassing is, zijn de daarin zijn voor Amsterdammers essentieel als toegang tot opgenomen sociale opgaven vermeld. zorg en voor­zie­ning­en in de sociale basis, bijvoor­ beeld via Welzijn op Recept. Ook collegeprioriteit ‘Democratisering’ staat los van de • In alle stadsdelen zijn stadsdeelcommissies uitgeno­ beleidsframes. Het gaat daarbij vooral om afstemming digd tot meedenken en aanvullen van de opgaven. op instrumentarium en initiatieven van bewoners die De stadsdeelbestuurders hebben meegedacht en binnen de sociale basis een plek moeten vinden. de opgaven voor de gebieden in hun stadsdeel vastgesteld. 1.5 Overige uitgangspunten Wet Inburgering 1.4 Collegeprioriteiten Vanaf 2022 zijn de gemeenten veel meer aan zet in het In 2019 heeft het college voor een periode van twee jaar kader van de Wet Inburgering. In dit nieuwe stelsel prioriteiten vastgesteld waaraan de sociale basis een geldt een hogere eis voor het taalniveau dan voorheen bijdrage levert. In 2021 zijn deze prioriteiten voortgezet en worden de taallessen gecombineerd met vrijwilligers­ en opnieuw vastgesteld voor de jaren 2022 en 2023 werk of stage. binnen de bredere beleidsframes Samen Sterker uit de Crisis, Amsterdam Vitaal en Gezond en Tegengaan Huiselijk geweld en Kindermishandeling Kansengelijkheid. Het eerstgenoemde beleidsframe is Het preventieve aspect van Huiselijk Geweld en overkoepelend. De collegeprioriteiten zijn als volgt aan Kindermishandeling is vanaf 2022 gekoppeld aan de de andere twee beleidsframes gekoppeld: sociale basis. Dit is meegenomen bij het vaststellen van de opgaven. • Tegengaan kansenongelijkheid (kansengelijkheid) • Gelijke kansen voor jeugdigen (onder andere 1.6 Corona Jong­erenwerk en Preventie Jeugdcriminaliteit: Het is nog steeds een bijzondere tijd. De coronapande­ Positief Perspectief) mie is nog niet weg. Hoewel we hopen en verwachten • Armoede & schulden dat dit in 2022 een minder groot stempel drukt op ons • Werk & Participatie werk en ons leven, is er voorlopig nog invloed op de • Taal/Digitaal (volwasseneneducatie) sociale opgaven. Corona en sociale gevolgen daarvan • Diversiteit vragen van iedereen flexibiliteit – ook in het aanbod en • Vluchtelingen, Statushouders & de programmering. Ongedocumenteerden Financiële problematiek wordt bij veel Amsterdammers • Amsterdam Vitaal en Gezond (preventieve groter, sommige Amsterdammers zijn nog voorzichtig gezondheid) met deelname aan activiteiten en de nadruk op gezond­ • Gezondheid, bewegen en gezonde leefstijl heid en leefstijl is steeds belangrijker. Corona heeft • Dementie bijvoorbeeld gevolgen op de ontwikkeling van kinderen • Eenzaamheid en jong­eren, heeft grote impact voor ouderen en kan eenzaamheid vergroten. Ook spanningen in huishou­ Meer informatie over de hierboven genoemde beleids­ dens nemen toe, wat kan leiden tot meer huiselijk frames kunt u vinden via onder andere de volgende links: geweld en/of kindermishandeling. https://amsterdam.raadsinformatie.nl/docu­ ment/9122665/2/971B_20_Notitie%20Samen%20 Het bereiken van kwetsbare bewoners vraagt dus extra sterker%20uit%20de%20crisis aandacht. Amsterdammers die voorheen minder in https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/ beeld waren bij de sociale basis kunnen daar vanwege volg-beleid/innovatie/vitale-innovatie/ hun veranderende situatie wel een beroep op gaan https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/ doen. Tegelijkertijd vormen zij ook een nieuwe doel­ volg-beleid/innovatie/sociale-innovatie/ groep in het zoeken en vinden van vrijwilligers.

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 5

2 De basisinfrastructuur in de sociale basis

2.1 Voor alle Amsterdammers 2.3 Voor de jeugd De sociale basis is het breed en laagdrempelig aanbod Jong­eren en kinderen vormen binnen de sociale basis van activiteiten en ondersteuning in de eigen buurt of een aparte doelgroep. Voor hen moeten er voor­zie­ wijk. Aanbod om zelfredzaam te zijn, talenten te ontwik­ ning­en en activiteiten zijn waarin of waarbij zij hun kelen en mee te doen in de stad. Dat maakt de sociale mogelijkheden en talenten kunnen ontdekken en basis het fundament dat de zorg en ondersteuning in ontwikkelen. Met vragen en problemen moeten zij de stad stabiliteit geeft. De sociale basis er is voor alle terecht kunnen bij het kinderwerk of het (ambulant) Amsterdammers en is vrij toegankelijk voor iedereen. jong­erenwerk. Basaal zijn er diverse activiteiten, (veelal) buiten schooltijd, voor en door jeugdigen voor een Jaarlijks maakt de gemeente een gebiedsgerichte brede talentontwikkeling. Deze activiteiten zijn onder uitwerking (GGU) van die sociale basis voor alle gebie­ meer gericht op sport en gezondheid, kunst en cultuur, den in de stad. Dat maakt lokaal maatwerk mogelijk. natuur en techniek, media en communicatie en burger­ Het leveren van maatwerk gerelateerd aan opgaven in schapsvorming en beroepsoriëntatie. gebieden kan alleen als een bepaalde basis aan voor­ zie­ning­en altijd en overal voor alle Amsterdammers Vanaf dit jaar is aandacht voor (de preventie van) huise­ beschikbaar is: de basisinfrastructuur in de sociale basis. lijk geweld en kindermishandeling gekoppeld aan de sociale basis. Mede met behulp van aandachtsfunctio­ 2.2 Wat is er overal en altijd? narissen is dit een wezenlijk en structureel onderdeel in De basisinfrastructuur omvat in ieder geval goed alle stadsdelen. bereikbare en toegankelijke sociale accommodaties, zoals Huizen van de Wijk, buurtcentra, buurtkamers, jong­erencentra of servicepunten. Amsterdammers moeten daar terecht kunnen voor informatie, advies en voorlichting over onder meer participatie, deelname aan (groeps)activiteiten, financiën, taal en bewegen. Ook worden Amsterdammers er ontvangen of doorgeleid naar passende activiteiten.

Andere onderdelen van de basisinfrastructuur zijn minder duidelijk fysiek aanwezig, maar wel overal en altijd te vinden. Denk aan bevorderen en ondersteu­ nen van vrijwillige inzet, steun aan mantelzorgers en vergroten van participatie van kwetsbare doelgroepen. Door Amsterdammers te stimuleren om initiatieven en activiteiten te ontplooien, ontstaat er een divers, samen­ hangend en gespreid aanbod. Wanneer nodig worden Amsterdammers geholpen bij het organiseren van deze activiteiten.

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 Stadsdeel Centrum 6 Centrum-Oost 3 Stadsdeel Centrum

3.1 Centrum-Oost

3.1.1 Over dit gebied Centrum-Oost is als geheel een sterk gebied, waar de meeste bewoners het goed hebben. In de Weesperbuurt/Plantage en op de Oostelijke eilanden zijn bewoners met een minder gunstige sociaaleconomi­ sche positie. Op de Oostelijke Eilanden wonen relatief veel jong­eren en kwetsbare gezinnen. In sommige buurten zien we een stapeling van problemen met gezondheid, financiën en sociale problematiek zoals eenzaamheid. In het hele gebied is het middelengebruik (alcohol, drugs) hoger dan stedelijk gemiddeld, zowel bij jong­eren als volwassenen. Het aantal 65-plussers neemt toe en blijft naar verwachting de komende jaren stijgen.

De woningvoorraad is onvoldoende passend en de toegankelijkheid van de openbare ruimte is beperkt. Verbetering van de fysieke en sociale toegankelijkheid blijft komende jaren nodig. Omgaan met verschillen en tegengaan van discriminatie en uitsluiting is een opgave voor de hele stad. Gezien de bevolkingsopbouw van Centrum-Oost vragen we extra aandacht voor de LHBTQI+-gemeenschap.

Door de coronacrisis zijn veel bewoners hun werk (tijde­ lijk) kwijtgeraakt en in een uitkeringssituatie beland. In Centrum-Oost is het aantal bewoners met een Tozo-uitkering hoger dan gemiddeld in Amsterdam. De dalende inkomenspositie, niet meer actief deelne­ men aan de maatschappij en de daarbij komende een­ zaamheid kan zorgen voor spanningen binnen gezinnen. De afgelopen twee jaar is het aantal personen in de schuldhulpverlening verdubbeld. Wat de exacte gevol­ gen zijn voor 2022 kunnen we nog moeilijk inschatten.

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 Stadsdeel Centrum 7 Centrum-Oost

3.1.2 Dit gebied in cijfers

Achtergrondinformatie cijfers

Basisgegevens: 2021 (BBGA) Zorg in Natura (ZIN) / Persoonsgebonden budget (PGB): Aantal en aandeel 0 tot 18-jarigen met speci­ Meest kwetsbaar Jeugd: Aantal 0-26 jarigen die als alistische jeugdhulp in de vorm van zorg in natura en meest kwetsbaar worden aangeduid (2019). Aandeel ten persoonsgebonden budget. Cijfers afkomstig uit BBGA opzichte van totaal 0-26 jarigen in gebied/Amsterdam (2019). (2019). Het gaat hier om kwetsbaarheid op het gebied van inkomen, werk, opleiding en gezondheid (van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO): Aantal ouders). Indien lager dan 10: niet meegenomen in wijk. en aandeel mensen met gebruik op hulp in huishouden, Afgerond op 5-tallen. Bron: BBGA. ambulante ondersteuning en dagbesteding per gebied (2020) afgezet tegen aantal inwoners (18-64 of 65+). Meest kwetsbaar Volwassenen: Aantal 27-65 jarigen Let op: geen unieke gebruikers. Dubbelingen zijn dus die als meest kwetsbaar worden aangeduid (2019). mogelijk. Aandeel ten opzichte van totaal 27-65 jarigen in gebied/ Amsterdam (2019). Het gaat hier om kwetsbaarheid op Tijdelijke overbrugging Zelfstandige Ondernemers het gebied van inkomen, werk, opleiding en gezond­ (TOZO): Aantal TOZO-verleningen (maart 2021) 18 t/m heid. Indien lager dan 10: niet meegenomen in wijk. 25 voor jeugd en 26 t/m 67 voor volwassenen. Aandeel Afgerond op 5-tallen. Bron: BBGA. ten opzichte van totaal 18-26 in gebied/Amsterdam of totaal 26-65 in gebied/Amsterdam. Dit loopt dus niet Meest kwetsbaar Ouderen: Aantal 66+ jarigen die als 100% gelijk qua leeftijdscategorieën. meest kwetsbaar worden aangeduid (2019). Aandeel ten opzichte van totaal 66+ jarigen in gebied/Amsterdam Schuldhulpverlening (SHV): Aandeel lopende dossiers (2019). Het gaat hier om kwetsbaarheid op het gebied voor reguliere schuldhulpverlening onder de bevolking van inkomen, werk, woonsituatie, opleiding en gezond­ tussen 18-26, 27-66, 66+ in het gebied/Amsterdam heid. Indien lager dan 10: niet meegenomen in wijk. (peildatum maart 2021). Indien lager dan 5: niet meege­ Afgerond op 5-tallen. Bron: BBGA. nomen in wijk.

Ouder en Kindteam (OKT): Aandeel 0 tot 18-jarige Amsterdammers met jeugdhulp door het Ouder- en Kindteam. Cijfers afkomstig uit BBGA (2019).

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 Stadsdeel Centrum 8 Centrum-Oost

Kwetsbaar OKT ZIN/PGB

135 245 428

2,8% 5,1% 8,9% Basisgegevens Jeugd 5,8% 6,3% 8,7% 0-17 Inwoners 43.592 Jeugd (0-17) 4.611 Jeugd (18-26) 6.744 Volwassenen (27-65) 25.693 Ouderen (66+) 6.544 Kwetsbaar SHV TOZO

220 55 52

3,3% WMO 0,8% 0,8% Jeugd 4,7% 1,7% 1,1% 18-26 536

1,7%

2,6%

Kwetsbaar SHV TOZO

2.455 337 1.021

9,5% 1,3% 3,2% Volwassenen 12,4% 2,0% 2,8% 27-65

Kwetsbaar WMO SHV

1.165 698 26

19,3% 10,2% 0,4% Ouderen 26,9% 16,3% 0,6% 66+

cijfers gebied cijfers gebied in % percentage Amsterdam

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 Stadsdeel Centrum 9 Centrum-Oost

0-17 jaar Meest kwetsbaar

Grachtengordel-zuid <10

Nieuwmarkt/Lastagne 25 (2,8%)

De Weteringschans 10 (1,2%)

Weesperbuurt/Plantage 20 (2,5%)

Oostelijke eilanden/Kadijken 70 (4,0%)

18-26 jaar Meest kwetsbaar SHV

Grachtengordel-zuid 15 (1,7%) <5

Nieuwmarkt/Lastagne 35 (2,4%) 16 (1,1%)

De Weteringschans 30 (2,6%) 10 (0,8%)

Weesperbuurt/Plantage 50 (3,9%) 6 (0,5%)

Oostelijke eilanden/Kadijken 85 (4,6%) 22 (1,2%)

27-65 jaar Meest kwetsbaar SHV

Grachtengordel-zuid 180 (5,6%) 14 (0,4%)

Nieuwmarkt/Lastagne 450 ( 7,8%) 51 ( 0,9%)

De Weteringschans 230 (5,2%) 32 (0,7%)

Weesperbuurt/Plantage 755 (16,4%) 70 (1,6%)

Oostelijke eilanden/Kadijken 845 (10,7%) 170 (2,1%)

66+ jaar Meest kwetsbaar SHV

Grachtengordel-zuid 70 (9,6%) <5

Nieuwmarkt/Lastagne 335 (21,4%) 6 (0,4%)

De Weteringschans 100 (11,5%) <5

Weesperbuurt/Plantage 250 (23,1%) <5

Oostelijke eilanden/Kadijken 410 (23,1%) 11 (0,5%)

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 Stadsdeel Centrum 10 Centrum-Oost

3.1.3 Opgaven kansengelijkheid 3.1.4 Opgaven preventieve gezondheid In het algemeen gaat het goed met de jeugd in het In een aantal buurten op de Oostelijke Eilanden (vooral gebied. Toch zijn er ook buurten waar het aandeel Oostenburg) en de Nieuwmarktbuurt is veel psychische kwetsbare gezinnen en jeugdigen hoger is. Op de problematiek. Bewoners hebben een slechte gezond­ Oostelijke Eilanden zijn bijvoorbeeld relatief veel heid en ervaren weinig regie op hun eigen leven. In het huishoudens met een laag inkomen. Door cumulatie hele gebied komen depressie en angstklachten onder van problematiek (o.a. armoede, gebrek aan perspec­ jong­eren vaak voor. Dit geldt ook voor het aantal geval­ tief, middelengebruik, diversiteit in achtergrond) is er len van onveilige seks onder jong­eren. Eenzaamheid risico op afglijden naar criminaliteit onder jeugdigen. neemt toe, ook onder jong­eren, en het middelengebruik We zien dat niet alle ouders hun rol in de opvoeding in onder zowel volwassenen als jong­eren is veelal hoger dezelfde mate pakken. De inzet is gericht op preventie dan stedelijk gemiddeld. in het algemeen, op preventie van jeugdcriminaliteit in het bijzonder en op het vergroten van de kansen­ Risicogroepen zijn ouderen, jong­eren en bewoners met gelijkheid. Bijvoorbeeld door versterken van het jong­ een minimuminkomen. Belangrijk voor hen is een pre­ erenwerk, sportstimulering, brede talent­ontwikkeling en ventieve aanpak (voorlichting, bewustwording, educatie) opvoedondersteuning. gericht op het bevorderen van een gezonde leefstijl met meer bewegen, gezonde voeding en verminderen van In sommige buurten (bijvoorbeeld de Sarphatistrook) middelengebruik. Daarbij is samenwerking tussen de is het aandeel kwetsbare bewoners hoger dan stede­ verschillende partners essentieel. (Informele) ondersteu­ lijk gemiddeld. Een samenhangende aanpak is nodig, ning bij participatie (activering, netwerkversterking en gericht op financiën, activering (waar nodig inclusief ver­ sociaal contact/ontmoeting) ter voorkoming van isole­ betering van taalvaardigheid en digitale vaardigheden) ment en eenzaamheid is gewenst. en verbeteren van gezondheid, leefstijl en bewegen. De meeste kwetsbare ouderen zien we op de Oostelijke In Centrum-Oost is de groep werkende minima (in loon­ Eilanden en de Nieuwmarktbuurt. Speciale aandacht dienst en zzp’ers) groot. Zij maken nog weinig gebruik gaat hier uit naar niet-westerse migranten. Deze groep van inkomensondersteunende voor­zie­ning­en of door­ ontwikkelt op jongere leeftijd gezondheidsklachten en verwijzing naar professionele (schuldhulp)organisaties. het aantal migrantenouderen met dementie stijgt snel. Ook vinden zij de weg nog niet goed naar bestaande De groep is moeilijk te bereiken met het zorg- en onder­ laagdrempelige (preventieve) activiteiten en informele steuningsaanbod. Er is een opgave om deze ouderen op ondersteuning bij armoede en schuldhulpverlening. te sporen en met een passende aanpak te ondersteunen Vooral op de Oostelijke Eilanden en in de Nieuwmarkt in hun zelfstandigheid en participatie. en Weesperbuurt zijn momenteel veel mensen met een Tozo-uitkering. Voor deze groep is gerichte ondersteu­ Er is in het hele gebied behoefte aan (informele) onder­ ning van belang. steuning van zelfstandig wonende kwetsbare ouderen met (beginnende) dementie. Denk daarbij aan prakti­ Veel bewoners bieden informele hulp of doen vrijwilli­ sche hulp zoals klusjes in huis en maaltijdvoorziening. gerswerk. Dit aantal ligt in Centrum-Oost rond of zelfs boven het stedelijk gemiddelde. Het is belangrijk om Voor mantelzorgers is ondersteuning, advies en infor­ dit vast te houden en vraag en aanbod nog beter af te matie van groot belang. De zorg die zij verlenen aan stemmen. Dat kan door vrijwillige inzet meer te koppe­ mensen met ernstige problemen (zoals dementie) is len aan de benoemde opgaven en verschillende bevol­ zwaar en het risico bestaat dat deze informele systemen kingsgroepen hierbij te verbinden (bijvoorbeeld nieuwe ‘ontsporen’. en oude, sterke en kwetsbare en jonge en oudere bewoners). Aandacht gaat hierbij ook naar het stimule­ ren van lokale ondernemers om stages en werkplekken te creëren voor jong­eren en buurtbewoners.

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 Stadsdeel Centrum 11 Centrum-Oost

3.1.5 Verband met overige sociale opgaven Naast de hierboven beschreven sociale opgaven is er ook in het gebiedsplan 2021 prioriteit gegeven aan een of meer sociale opgaven. Soms overlappen deze, soms zijn ze aanvullend. Voor gebied Centrum-Oost zijn de opgaven met een sociale component beschreven in deze Gebiedsgerichte Uitwerking. Bekijk hier het gebiedsplan 2021 voor Centrum-Oost: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/stads­ delen/gebiedsgericht-werken/gebiedsplannen-2021/ centrum/centrum-oost/

In het uitvoeringsplan Aanpak Binnenstad zijn onder andere maatregelen benoemd op het gebied van leefbaarheid, huisvesting en behoud van voor­zie­ning­en zoals huisartsen en apothekers. Bekijk hier het uitvoeringsplan Aanpak Binnenstad: https://www.amsterdam.nl/aanpak-binnenstad/

Voor de Oostelijke Eilanden is een gerichte aanpak opgesteld. Elementen die aansluiten bij de sociale opgaven uit dat plan zijn:

1) Bieden van perspectief: • Perspectief bieden naar opleiding/werk • Weerbaar maken van jong­eren 2) Verbeteren van veiligheid: • Preventie van jonge aanwas voor criminele organisaties en activiteiten • Subjectieve veiligheid vergroten 3) Terugbrengen van vertrouwen: • Samenwerking (zorg)partners onderling en met buurtbewoners in de wijk verbeteren • Herstellen van het vertrouwen in de overheid • Het doorbreken van de zwijgcultuur

Meer informatie over de Aanpak Oostelijke Eilanden is te vinden op: https://www.amsterdam.nl/ sociale-projecten/oostelijke-eilanden/

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 Stadsdeel Centrum 12 Centrum-West

3.2 Centrum-West

3.2.1 Over dit gebied Centrum-West is het drukste gebied van Amsterdam met een mix van verschillende stedelijke functies op een klein oppervlak: wonen, werken, studeren en recreëren. De druk op het gebied neemt elk jaar toe: er komen meer banen, winkels, toeristen en overige bezoekers bij. Dat gaat ten koste van de leefbaarheid in de buurt. De bevolkingsdichtheid is hoog. Er zijn veel alleenstaan­ den, weinig gezinnen met kinderen en veel (zelfstandig wonende) ouderen. De woningvoorraad is onvoldoende passend en de toegankelijkheid van de openbare ruimte is beperkt.

De sociaaleconomische positie van de bewoners is over het algemeen goed. Er wonen veel zzp’ers. Door de coronacrisis zijn veel van hen hun werk (tijdelijk) kwijt­ geraakt en in een uitkeringssituatie beland. Vooral in de Jordaan is het aantal bewoners dat een Tozo-uitkering ontvangt hoger dan gemiddeld in Amsterdam. De dalende inkomenspositie, niet meer actief deelnemen aan de maatschappij en de daarbij komende eenzaam­ heid kunnen zorgen voor spanningen binnen gezinnen. De afgelopen twee jaar is het aantal personen in de schuldhulpverlening verdubbeld. Wat de exacte gevol­ gen zijn voor 2022 kunnen we nog moeilijk inschatten.

Met de kinderen en jong­eren in Centrum-West gaat het veelal goed. Er behoren relatief weinig peuters tot de doelgroep van de voorschool en er zijn weinig leer­ ling­en met kans op achterstanden. De meeste jong­eren verlaten het onderwijs met een startkwalificatie en het aandeel jong­eren dat opgroeit in een huishouden met een minimuminkomen is laag. Veel jong­eren sporten. Het zorggebruik en het aandeel kinderen met over­ gewicht en obesitas is lager dan gemiddeld. Het ouder- en kindteam wordt goed bezocht. De veelal mondige bewoners maken effectief gebruik van het aanbod. In sommige buurten gaat het minder goed met de jong­ eren, het betreft hier vooral de Haarlemmerbuurt en de Jordaan.

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 Stadsdeel Centrum 13 Centrum-West

3.2.2 Dit gebied in cijfers

Achtergrondinformatie cijfers

Basisgegevens: 2021 (BBGA) Zorg in Natura (ZIN) / Persoonsgebonden budget (PGB): Aantal en aandeel 0 tot 18-jarigen met speci­ Meest kwetsbaar Jeugd: Aantal 0-26 jarigen die als alistische jeugdhulp in de vorm van zorg in natura en meest kwetsbaar worden aangeduid (2019). Aandeel ten persoonsgebonden budget. Cijfers afkomstig uit BBGA opzichte van totaal 0-26 jarigen in gebied/Amsterdam (2019). (2019). Het gaat hier om kwetsbaarheid op het gebied van inkomen, werk, opleiding en gezondheid (van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO): Aantal ouders). Indien lager dan 10: niet meegenomen in wijk. en aandeel mensen met gebruik op hulp in huishouden, Afgerond op 5-tallen. Bron: BBGA. ambulante ondersteuning en dagbesteding per gebied (2020) afgezet tegen aantal inwoners (18-64 of 65+). Meest kwetsbaar Volwassenen: Aantal 27-65 jarigen Let op: geen unieke gebruikers. Dubbelingen zijn dus die als meest kwetsbaar worden aangeduid (2019). mogelijk. Aandeel ten opzichte van totaal 27-65 jarigen in gebied/ Amsterdam (2019). Het gaat hier om kwetsbaarheid op Tijdelijke overbrugging Zelfstandige Ondernemers het gebied van inkomen, werk, opleiding en gezond­ (TOZO): Aantal TOZO-verleningen (maart 2021) 18 t/m heid. Indien lager dan 10: niet meegenomen in wijk. 25 voor jeugd en 26 t/m 67 voor volwassenen. Aandeel Afgerond op 5-tallen. Bron: BBGA. ten opzichte van totaal 18-26 in gebied/Amsterdam of totaal 26-65 in gebied/Amsterdam. Dit loopt dus niet Meest kwetsbaar Ouderen: Aantal 66+ jarigen die als 100% gelijk qua leeftijdscategorieën. meest kwetsbaar worden aangeduid (2019). Aandeel ten opzichte van totaal 66+ jarigen in gebied/Amsterdam Schuldhulpverlening (SHV): Aandeel lopende dossiers (2019). Het gaat hier om kwetsbaarheid op het gebied voor reguliere schuldhulpverlening onder de bevolking van inkomen, werk, woonsituatie, opleiding en gezond­ tussen 18-26, 27-66, 66+ in het gebied/Amsterdam heid. Indien lager dan 10: niet meegenomen in wijk. (peildatum maart 2021). Indien lager dan 5: niet meege­ Afgerond op 5-tallen. Bron: BBGA. nomen in wijk.

Ouder en Kindteam (OKT): Aandeel 0 tot 18-jarige Amsterdammers met jeugdhulp door het Ouder- en Kindteam. Cijfers afkomstig uit BBGA (2019).

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 Stadsdeel Centrum 14 Centrum-West

Kwetsbaar OKT ZIN/PGB

125 202 353

3,0% 4,8% 8,4% Basisgegevens Jeugd 5,8% 6,3% 8,7% 0-17 Inwoners 43.491 Jeugd (0-17) 3.840 Jeugd (18-26) 6.659 Volwassenen (27-65) 26.570 Ouderen (66+) 6.422 Kwetsbaar SHV TOZO

190 60 72

3,0% WMO 0,9% 1,1% Jeugd 4,7% 1,7% 1,1% 18-26 535

1,6%

2,6%

Kwetsbaar SHV TOZO

2.095 286 1.544

7,8% 1,1% 4,7% Volwassenen 12,4% 2,0% 2,8% 27-65

Kwetsbaar WMO SHV

1.160 699 24

19,1% 10,4% 0,4% Ouderen 26,9% 16,3% 0,6% 66+

cijfers gebied cijfers gebied in % percentage Amsterdam

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 Stadsdeel Centrum 15 Centrum-West

0-17 jaar Meest kwetsbaar

Burgwallen-oude zijde <10

Burgwallen-nieuwe zijde 15 (6,0%)

Grachtengordel-west <10

Haarlemmerbuurt 45 (3,8%)

Jordaan 50 (2,6%)

18-26 jaar Meest kwetsbaar SHV

Burgwallen-oude zijde 15 (1,7% <5

Burgwallen-nieuwe zijde 25 (2,8%) <5

Grachtengordel-west 45 (4,2%) <5

Haarlemmerbuurt 40 (4,0%) 10 (1,0%)

Jordaan 60 (2,5%) 42 (1,6%)

27-65 jaar Meest kwetsbaar SHV

Burgwallen-oude zijde 170 (6,2%) 37 (1,3%)

Burgwallen-nieuwe zijde 165 (6,1%) 34 ( 1,3%)

Grachtengordel-west 160 (4,3%) 9 (0,2%)

Haarlemmerbuurt 515 (9,0%) 60 (1,1%)

Jordaan 1.085 (8,9%) 146 (1,2%)

66+ jaar Meest kwetsbaar SHV

Burgwallen-oude zijde 55 (15,3%) <5

Burgwallen-nieuwe zijde 50 (17,0%) <5

Grachtengordel-west 95 (9,2%) <5

Haarlemmerbuurt 300 (21,1%) 9 (0,6%)

Jordaan 660 (22,2%) 11 (0,4%)

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 Stadsdeel Centrum 16 Centrum-West

3.2.3 Opgaven kansengelijkheid coronacrisis toegenomen (wandelen, hardlopen, ska­ In de Haarlemmerbuurt, de Jordaan en de Burgwallen ten). Depressie en angstklachten komen echter onder Nieuwe Zijde zijn relatief veel sociale huurwoningen. jong­eren relatief vaak voor. Dit geldt ook voor het aantal Het besteedbaar inkomen en de sociale problematiek gevallen van onveilige seks onder jong­eren. Daarnaast is daar groter dan in de rest van Centrum-West. Het neemt eenzaamheid toe, juist ook onder jong­eren. aantal bijstandsgerechtigden is hier relatief hoog. Het Het middelengebruik (alcohol en drugs) onder zowel gaat hierbij veelal om mensen met een grote afstand tot volwassenen als jong­eren is veel hoger dan stedelijk de arbeidsmarkt, laag scorend op de participatieladder gemiddeld. en veelal zonder dagbesteding. Ook neemt de sociale cohesie af. In de Jordaan en Haarlemmerbuurt zijn relatief veel In de Marnixbuurt-Noord en Plancius-Zuid is het aandeel bewoners met psychische problematiek en een slechte kwetsbare bewoners hoger dan stedelijk gemiddeld. gezondheid. Voor risicogroepen (ouderen, jong­eren en Zij hebben ondersteuning nodig met een samenhan­ bewoners met een minimuminkomen) is een preventieve gende aanpak gericht op financiën, activering (waar aanpak (voorlichting, bewustwording, educatie) belang­ nodig inclusief taalverwerving en versterken van digitale rijk. Deze aanpak moet gericht zijn op het bevorderen vaardigheden) en toeleiding naar werk. van een gezonde leefstijl met meer bewegen, gezonde voeding en verminderen van middelengebruik. Daarbij is In de Haarlemmerhouttuinen zijn gezinnen waar pro­ samenwerking tussen de verschillende partners essenti­ blemen met inkomen, werk, opleiding en gezondheid eel. (Informele) ondersteuning bij participatie (activering, samen komen. Inzet gericht op preventie en het bieden netwerkversterking en sociaal contact/ontmoeting) ter van perspectief voor jong­eren is hier nodig. Dit kan voorkoming van isolement en eenzaamheid is gewenst. door versterken van het jong­erenwerk, sportstimulering, brede talent­ontwikkeling en opvoedondersteuning. In Grachtengordel-West, de Jordaan en de Haarlemmerbuurt wonen meer 65-plussers dan gemid­ De groep werkende minima (in loondienst én zzp’ers) deld in de stad. In de Jordaan en Haarlemmerbuurt zijn is groot. Hiermee gepaard gaat het hoge aantal Tozo- bovendien veel kwetsbare ouderen, onder wie alleen­ uitkeringen onder zowel jong­eren als volwassenen. Er wonende 75-plussers, mensen met dementie, ouderen ligt een opgave om deze bewoners te ondersteunen met een laag inkomen en ouderen met fysieke beperkin­ met laagdrempelige (preventieve) activiteiten en infor­ gen. Eenzaamheid is een groeiend probleem. mele ondersteuning bij armoede en schuldhulp. Of met doorverwijzing naar inkomensondersteunende voor­zie­ Er is een opgave om deze ouderen op te sporen en te ning­en en professionele (schuldhulp)organisaties. ondersteunen in hun zelfstandigheid en participatie. Ook ondersteuning, advies en informatie voor mantel­ In Centrum-West is een flink aantal bewoners dat iets zorgers is nodig. De zorg voor mensen met ernstige voor een ander wil betekenen. Het is belangrijk om dit problemen (zoals dementie) is zwaar en het risico vast te houden en vraag en aanbod beter af te stem­ bestaat dat juist deze systemen ‘ontsporen’. men. Dat kan door vrijwillige inzet meer te koppelen Er is behoefte aan (informele) ondersteuning van zelf­ aan de benoemde opgaven en verschillende bevol­ standig wonende kwetsbare ouderen met (beginnende) kingsgroepen hierbij te verbinden (bijvoorbeeld nieuwe dementie. Denk daarbij aan praktische hulp zoals klusjes en oude, sterke en kwetsbare en jonge en oudere in huis en maaltijdvoorziening. bewoners). Vooral in buurten waar de sociale cohesie laag is, 3.2.5 Verband met overige sociale opgaven zoals de Burgwallen, is het een opgave om informele Naast de hierboven beschreven sociale opgaven is er onderlinge inzet te vergroten. Dat is belangrijk voor de ook in het gebiedsplan 2021 prioriteit gegeven aan een benoemde opgaven én als middel om wederkerigheid of meer sociale opgaven. Soms overlappen deze, soms op buurtniveau te stimuleren. zijn ze aanvullend.

3.2.4 Opgaven preventieve gezondheid Qua gezondheid doen de bewoners van Centrum-West het bovengemiddeld goed ten opzichte van de rest van de stad. Sporten in de openbare ruimte is tijdens de

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022 Stadsdeel Centrum 17 Centrum-West

Voor gebied Centrum-West zijn de opgaven met een sociale component beschreven in deze Gebiedsgerichte Uitwerking.

Bekijk hier het gebiedsplan 2021 voor Centrum-West: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/stads­ delen/gebiedsgericht-werken/gebiedsplannen-2021/ centrum/centrum-west/

In het uitvoeringsplan Aanpak Binnenstad zijn onder andere maatregelen benoemd op het gebied van leefbaarheid, huisvesting en behoud van voor­zie­ning­en zoals huisartsen en apothekers. Bekijk hier het uitvoeringsplan Aanpak Binnenstad: https://www.amsterdam.nl/aanpak-binnenstad/

Gebiedsgerichte Uitwerking Centrum 2022