Plan Rozwoju Lokalnego 1

I. Wst ęp

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie jest dokumentem przedstawiaj ącym aktualn ą sytuacj ę społeczno- gospodarcz ą gminy wyznaczaj ącym na tej podstawie plany ( w zakresie kompetencji samorz ądu gminnego) na najbli ższe lata. Plan Rozwoju Lokalnego jest kolejnym, po Strategii Rozwoju i Wieloletniej Planie Inwestycyjnym, kompleksowym dokumentem wymaganym przy ubieganiu si ę o środki strukturalne. Obowi ązek posiadania tego dokumentu nakłada Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego lata 2004-2006. Zatem Plan Rozwoju Lokalnego b ędzie stanowi ć zał ącznik do wniosków o dofinansowanie zamierze ń samorz ądu gminnego w ramach ZPORR. Podstaw ę opracowania Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie stanowiły:

1. Strategia Zrównowa żonego Rozwoju Gminy Chrzypsko Wielkie do roku 2015

(opracowana w 2000 roku).

2. Wieloletni Program Inwestycyjny dla Gminy Chrzypsko Wielkie na lata 2003-2007.

3. Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego.

4. Plany i programy zadaniowe Gminy Chrzypsko Wielkie, uchwalane przez Rad ę Gminy.

(Program ochrony środowiska, Plan gospodarki odpadami, Strategia integracji i

rozwi ązywania problemów społecznych Gminy Chrzypsko Wielkie).

5. Wytyczne Unii Europejskiej dotycz ące zasad korzystania z funduszy strukturalnych

Unii Europejskiej.

1Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

1 1.Obszar i czas realizacji Planu Rozwoju Lokalnego:

Obszarem realizacji Planu Rozwoju Lokalnego jest terytorium całej gminy Chrzypsko Wielkie w jej administracyjnych granicach, na którym to zaplanowano realizacj ę zada ń gminnych. Swym zasi ęgiem tematycznym obejmuje sfery życia społecznego i gospodarczego uwzgl ędniaj ąc ochron ę walorów przyrodniczych i kulturowych oraz popraw ę ich stanu na tym terenie. Czas realizacji zada ń wynikaj ących z Planu Rozwoju Lokalnego musi ści śle współgra ć z unijnymi okresami programowania finansowego i dlatego podzielono go na 2 etapy. I etap dotyczy lat 2005-2006 i zawiera szczegółowe przedstawienie zada ń wraz z ich źródłami finansowania. Drugi czasookres obejmuje lata 2007-2013 i ma charakter programu ogólnego, który zostanie uszczegółowiony i rozszerzony podczas aktualizacji Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie po 2006 roku. Na podstawie dokumentów uchwalonych przez Rad ę Gminy wspomnianych we wst ępie, mo żna wyznaczy ć takie trzy główne obszary wsparcia rozwoju: 1. Obszar rozwoju społecznego 2. Obszar rozwoju infrastruktury 3. Obszar rozwoju ekologicznego 4. Obszar rozwoju gospodarczego

2. Cel planu

W Planie Rozwoju Lokalnego wyznaczono kierunki rozwoju Gminy oraz została ustalona hierarchia poszczególnych aktów i harmonogram ich realizacji na okres najbli ższych lat, maj ąc na uwadze poprawienie słabych stron na mocne i wzmocnienie mocnych. Celem nadrz ędnym opracowania Planu Rozwoju Lokalnego gminy Chrzypsko Wielkie jest wskazanie zmierze ń własnych samorz ądu gminnego, planowanych do realizacji przy wsparciu z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, których realizacja pozwoli na podniesienie poziomu życia społecze ństwa lokalnego poprzez rozwój Gminy.

2 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

2 3 II. Aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza na terenie Gminy Chrzypsko Wielkie

1.Poło żenie i powierzchnia:

Gmina Chrzypsko Wielkie le ży w zachodniej cz ęś ci województwa wielkopolskiego i jest najdalej wysuni ętą na wschód gmin ą powiatu mi ędzychodzkiego. Od zachodu graniczy z gmin ą Sieraków i Kwilcz (powiat mi ędzychodzki), a od wschodu z gmin ą Pniewy i od północnego wschodu z gmina Wronki (obie gminy – powiat szamotulski). Lokalizacja gminy ze wzgl ędów na działalno ść gospodarcz ą jest mało korzystna, poniewa ż przez teren gminy nie przechodzi żadna wa żna arteria komunikacyjna. Najbli ższe wa żne drogi komunikacyjne przebiegaj ą przez Pniewy i Kwilcz i z Chrzypska Wielkiego jest do nich ok. 15 km. Odległo ść z Chrzypska do Poznania – Stolicy Wielkopolski – wynosi 65 km, a do Mi ędzychodu – stolicy powiatu jest 27 km. Do granicy polsko – niemieckiej i przej ścia granicznego we Frankfurcie /u Odry jest ok. 180 km, a do przej ścia granicznego w Kostrzynie /u Odry ok.110 km. Do wjazdu na autostrad ę A2 jest ok. 30 km. Ruch komunikacyjny na terenie gminy odbywa si ę głównie w oparciu o drog ę wojewódzk ą nr 186 relacji Kwilcz - Chrzypsko Wielkie - Dobrojewo i nr 182 Sieraków – Wronki oraz sie ć dróg powiatowych i gminnych. Przez teren gminy przebiega aktualnie nieczynna linia kolejowa relacji Mi ędzychód – Szamotuły. Według fizyczno – geograficznej regionalizacji Polski, gmina Chrzypsko Wielkie poło żona jest na Ni żu Środkowo – Europejskim, w podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, pradoliny Toru ńsko – Ebeswaldzkiej mezoregionu Pojezierza Wielkopolskiego. Gmina Chrzypsko Wielkie le ży tak że w obr ębie szczególnego rejonu geograficznego nazywanego Pojezierzem Mi ędzychodzko – Sierakowskim. Pojezierze to obejmuje północno – zachodni skrawek Pojezierza Pozna ńskiego i północn ą cz ęść Bruzdy Zb ąszy ńskiej. Sie ć osadnicz ą tworzy 14 wsi rozło żonych mniej wi ęcej równomiernie po terenie całej gminy.

Są to:

3 4Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

3 Chrzypsko Wielkie – siedziba gminy, Białcz, Białokosz, Białokoszyce, Charcice, Chrzypsko Małe, Gnuszyn, Ł ęż ce, Ł ęż eczki, Mylin, Orle Wielkie, Ry żyn, Śródka, Strzy żmin. 5 Tylko Chrzypsko Wielkie mo żna zaliczy ć do wsi du żych. Natomiast pozostałe wsie to miejscowo ści średnie, małe i bardzo małe. 6 Powierzchnia gminy wynosi 84,3 km², co stanowi 11,4 % powierzchni powiatu mi ędzychodzkiego i 0,28% województwa wielkopolskiego. Wi ększo ść terenu gminy zajmuj ą u żytki rolne (65,5%), lasy (16,5%) i wody (12%). O ile w stosunku do średniej wojewódzkiej du żą ilo ść powierzchni gminy zajmuj ą wody stoj ące i płyn ące, to gmina ma bardzo mał ą lesisto ść (województwo wielkopolskie – 25,5% ogółu powierzchni). Struktura gruntów

Powierzchnia Wyszczególnienie w ha % Powierzchnia ogólna 8433 100,0 Użytki rolne 5526 65,5 Lasy i grunty le śne 1382 16,4 Grunty zadrzewione 63 0,7 Wody stoj ące 443 5,3 Wody przepływowe 495 5,9 Rowy 40 0,5 Drogi (koleje) 232 2,8 Tereny zabudowane 153 1,8 Tereny niezabudowane 4 0,05 Tereny zielone 9 0,1 Tereny ró żne 13 0,15 Nieu żytki 73 0,9

5Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie 6

4 5,8 użytki rolne 11,6 lasy i grunty zadrzew ione

17,1 Wody stoj ące i 65,5 przepływ ow e Pozostałe

Wykres Nr 1: STRUKTURA GRUNTÓW GMINY CHRZYPSKO WIELKIE

2.Struktura demograficzna: Gmin ę Chrzypsko Wielkie zamieszkuj ą 3364 osoby, z czego 28% to dzieci i młodzie ż, 58% 06. Ludno ści jest w wieku produkcyjnym, a 14% osób jest w wieku poprodukcyjnym.

16% 26% osoby w wieku przedprodukcyjnym

osoby w wieku produkcyjnym

osoby w wieku 58% poprodukcyjnym

Wykres Nr 2: STRUKTURA WIEKOWA MIESZKA ŃCÓW

Ludno ść gminy stanowi 12,9% ludno ści powiatu mi ędzychodzkiego i 0,94% ludno ści województwa wielkopolskiego. G ęsto ść zaludnienia gminy jest bardzo mała i na 1 km² powierzchni gminy przypada niecałe 40 osób (39,9). Jest to du żo poni żej średniej krajowej. Jest to jeden z najmniejszych wska źników zaludnienia w województwie wielkopolskim. W Polsce niska g ęsto ść zaludnienia gminy istotnie podkre śla jej wiejski charakter. ( Średnia krajowa 122 osoby/km²)

W 2004 roku zanotowano 40 urodze ń i 46 zgonów. Zawarto 24 mał żeństwa.

7Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie 8 9

5 Na tle powiatu i województwa w tych zaszło ściach gmina Chrzypsko Wielkie przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Wska źnik urodze ń Wska źnik żywych/ 1000 mieszka ńców zgonów/ 1000 mieszka ńców Gmina Chrzypsko Wielkie 11,9 13,7 Powiat Mi ędzychodzki 13,0 11,2 Województwo 11,0 9,9 Wielkopolskie

Du ża liczba zgonów w Gminie Chrzypsko Wielkie zwi ązana jest z lokalizacj ą na terenie gminy Domu Pomocy Społecznej w Ł ęż eczkach, gdzie średnie wieku pensjonariuszy wynosi ok. 80 lat. Jednak wysoki wska źnik urodze ń na 1000 mieszka ńców gminy pozwala na utrzymanie liczby mieszka ńców mniej wi ęcej na niezmienionym poziomie, mimo znacznej migracji zarobkowej i starzeniu si ę społecze ństwa, a w prognozie demograficznej do 2025 roku przewiduje si ę nawet wzrost liczby mieszka ńców gminy.

Prognoza demograficzna dla gminy Chrzypsko Wielkie

W tys. 2000 2005 2010 2015 2020 2025

Ogółem 3328 3364 3401 3439 3476 3515

Męż czyzn 1600 1617 1635 1653 1671 1689

Kobiet 1728 1747 1766 1786 1805 1826

610

3. Środowisko przyrodnicze:

3.1.Rze źba terenu 3.1.1.Geologia i surowce mineralne

6Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie 10

6 Według regionalizacji fizyczno – geograficznej J. Kondrackiego gmina le ży na Pojezierzu Pozna ńskim, w mikroregionie Pojezierza Mi ędzychodzko – Pniewskiego, w rejonie wyst ępowania pagórków morenowych. Teren ten charakteryzuje si ę bardzo urozmaicona rze źbą. Ró żnice wysoko ści bezwzgl ędnych dochodz ą tu do 70 m. Powierzchnie gminy urozmaicaj ą liczne jeziora oraz wci ęta dolina rzeki Oszczynicy z jej drobnymi dopływami. W ukształtowaniu powierzchni mo żna wyró żni ć: ▪ formy akumulacji lodowcowej, do których zalicza się obszary wysoczyznowe wyst ępuj ące wyspowo na terenie całej gminy, w cz ęś ci kraw ędziowej (cz ęsto o bardzo du żych spadkach) porozcinane licznymi dolinkami erozyjnymi; ▪ formy postglacjalne erozji i akumulacji rzecznej, do których nale żą obni żenia dolinne ci ągu jezior i cieków rozcinaj ących obszary wysoczyznowe; ▪ formy antropogeniczne, do których mo żna zaliczy ć zwałowiska i wyrobiska (czynne i nieczynne) zwi ązane z poborem kruszywa naturalnego, składowisko odpadów, nasypy kolejowe itp. Morfologiczna działalno ść człowieka nie ogranicza si ę do tworzenia ww. form antropogenicznych, lecz równie po średnio wpływa na przebieg kształtowania powierzchni ziemi. Poprzez ró żne dziedziny gospodarki a zwłaszcza gospodark ę roln ą, le śną, wodn ą wpływa na charakter i przebieg procesów zarówno niszcz ących jak i buduj ących, powoduje ich o żywienie lub zahamowanie. Obszar gminy obejmuje fragment du żej jednostki geostrukturalnej – monokliny przedsudeckiej, przykrytej, grub ą warstw ą osadów kenozoiku. W budowie geologicznej omawianego obszaru wyró żnia si ę kompleks skał paleozoicznych, mezozoicznych i trzeciorz ędowych oraz przykrywaj ące je osady czwartorz ędowe.

Na podło żu mezozoicznym reprezentowanym na terenie gminy przez jur ę i kred ę, którego wyst ępowanie stwierdzono na rz ędnej ca 250 m. p.p.t. zalegaj ą utwory trzeciorz ędowe. S ą one reprezentowane przez oligocen (w formie izolowanych płatów) oraz powszechnie wyst ępuj ący miocen o mi ąż szo ści od 100-160 m, oraz pliocen o zmiennej mi ąż szo ści.

11 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

7 Na osadach trzeciorz ędowych zalegaj ą czwartorz ędowe plejstoce ńskie oraz holoce ńskie. Wyró żni ć tu mo żna dwie kategorie obszarów o zró żnicowanej budowie geologicznej. • Obszary wysoczyzn morenowych – zbudowane głównie z glin (przewa żnie piaszczystych), piasków i pospółek gliniastych. • Obni żenia dolinne jezior i cieków – wypełnione głównie drobnymi piaskami czasem pod ścielonymi warstw ą osadów bagienno – rzecznych w postaci namułów, torfów, glin i mad. Gmina Chrzypsko Wielkie jest obszarem mało zasobnym w surowce mineralne. Stwierdzono wyst ępowanie trzech złó ż surowców ilastych ceramiki budowlanej, gdzie kopalin ę stanowił plioce ński. Wyst ępuj ąca w podło żu glina zwałowa z uwagi na zawarto ść w niej du żej ilo ści w ęglanu wapnia i liczne spiaszczenia, nie znalazłby zastosowania w budownictwie. Jedynym udokumentowaniem i eksploatowanym na wi ększ ą skal ę zło żem kruszywa naturalnego jest zło że Ł ęż ce o powierzchni obszaru górniczego 14,4 ha. Podczas przeprowadzonych prac poszukiwawczych złó ż, znaleziono niewielkie pokłady torfu, a wraz z nim kred ę jeziorn ą oraz gyti ę. Gmina Chrzypsko Wielkie le ży na obszarze wyst ępowania wód mineralnych termalnych typu chlorkowo – wapniowego w utworach jurajskich o temperaturze 30°C – 40°C, oraz w rejonie koncentracji prac poszukiwawczych gazu ziemnego i ropy naftowej.

3.2.Warunki wodne 3.2.1.Wody powierzchniowe: Gmina Chrzypsko Wielkie le ży w dorzeczu Odry. Teren całej gminy odwadniany jest poprzez sie ć hydrograficzn ą nale żą cą do zlewni rzeki Oszczenicy – lewego dopływu Warty. Sie ć hydrograficzn ą tworz ą, poza ciekiem głównym, liczne poł ączone ze sob ą jeziora.

12 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

8 8

Poza zbiornikami naturalnymi wyst ępuj ą równie ż zbiorniki sztuczne w postaci stawów hodowlanych. Wykaz jezior na terenie gminy wraz z podstawowymi parametrami zawiera poni ższa tabela.

Pojemno ść w Poło żenie Powierzchnia w Nazwa jeziora Gł ęboko ść tys. obr ęb ha m³ Chrzypsko Chrzypskie 316,9 15,0 18654,0 Wielkie Śródka – Wielkie 262,12 30,1 25061,2 Strzy żmin Białokoskie Białokosz 145,9 31,4 14013,1 Kuchenne Śródka 63,08 - - Radziszewskie Mylin 43,07 - 1438,9 Białeckie Białcz 35,88 - - Lisnia Śródka 18,87 - - Charcickie Charcice 22,12 - - Koszczynek Białcz 16,93 - - Mały Białcz Białcz 5,04 - - Chrzypsko Bez nazwy 6,22 - - Wielkie

Bez nazwy Orle Wielkie 3,9 - -

Oprócz zbiorników naturalnych w postaci jezior licznie wyst ępuj ą zbiorniki sztuczne w formie stawów hodowlanych, które zajmuj ą powierzchni ę ok. 70 ha. Głównym ciekiem płyn ącym przez teren gminy jest rzeczka Oszczynica (występuj ąca miejscami pod lokaln ą nazw ą – Koszczyca), a tak że Strumie ń Białokoski płyn ący z Jeziora Białokoskiego do Jeziora Chrzypskiego, oraz Struga Bini ńska wprowadzaj ąca swe wody poprzez jezioro Wielkie i Radziszewskie do Oszczynicy.

13 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

9 Obfito ść wód powierzchniowych oraz urozmaicona rze źba terenu sprawiaj ą, że na terenie gminy istniej ą dogodne warunki do wypoczynku i rekreacji.

3.3.Wody podziemne: Obszar gminy Chrzypsko Wielkie według mapy hydrogeologicznej Polski nale ży do szczeci ńskiego regionu hydrogeologicznego. W hydrogeologicznym regionie szczeci ński poziomy wodono śne znajduj ą si ę w czwartorz ędzie i trzeciorz ędzie. Głównym poziomem u żytkowym to czwartorz ędowe piaski i piaski ze żwirem zalegaj ące na gł ęboko ści od kilku do 70 m, o mi ąż szo ści do 40 m. Lokalnie brak jest warstwy wodono śnej. Wydajno ść studzien wynosi od kilku do 70 m 37h. Trzeciorz ędowy poziom użytkowy znajduje si ę na gł ęboko ści 50 - 180 m. Mi ąż szo ść jego wynosi od 10 do 35 m, wydajno ść na ogół od 10 do 65 m 37h. Wody znajduj ą si ę pod ci śnieniem. Według regionalizacji A.S. Kleczkowskiego obszar gminy zaliczony został do nizinnej prowincji hydrogeologicznej pojeziernego pasa zbiorników czwartorz ędowych i trzeciorz ędowych subniecki pozna ńskiej. Wschodni i północna cz ęść gminy poło żona jest w granicach głównego zbiornika wód podziemnych w Polsce - subzbiomika jezioro Byty ńskie - Wronki - Trzciel - nr 146.

Charakterystyk ę Głównych Zbiorników Wód Podziemnych na terenie gminy ilustruje tabela6.

Tabela 6 Charakterystyka GZWP Nr 146

Stratygrafia Trzeciorz ęd

Subzbiornik Jezioro Nazwa Byty ńskie - Wronki –

1Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

10 Trzciel 146 Nr zbiornika

GZWP [km2] 750 ONO[km2] 0 OWO [km2] 0 ONO + OWO [km2] 0 Wiek utworów wodono śnych Tr Typ o środka Por Klasa jako ści wód Ib,c Zasoby dyspozycyjne • tys. n³/d 20,0 • moduł [l/s km2] 0,31 Średnia gł ęboko ść uj ęć [m] 130 10

Na terenie gminy brak znacz ących czwartorz ędowych u żytkowych poziomów wodono śnych. Wg Mapy obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony (A.S. Kleczkowski), gmina le ży poza głównymi zbiornikami wód podziemnych pi ętra czwartorz ędowego, natomiast znaczna jej cz ęść w obr ębie trzeciorz ędowego subzbiornika Jezioro - Byty ńskie - Wronki - Trzciel (GZWP - 146). Struktury trzeciorz ędowe, w skład, których wchodz ą mioce ńskie wody podziemne zalegaj ą na gł ęboko ści poni żej 80 m. Na bazie tych struktur funkcjonuj ą uj ęcia w Chrzypsku Wielkim i Białczu. Poziom czwartorz ędowy ujmowany jest do eksploatatacji w miejscowo ści Orle Wielkie).

3.4. Klimat Według A.Wo śa badany teren zaliczamy pod wzgl ędem regionalizacji klimatycznej do Regionu Dolnej Warty. Obejmuje on zachodni odcinek Kotliny Gorzowskiej. Granice, ści ślej stopie ń jej wyrazisto ści, wskazuj ą, że, stosunki makroklimatyczne tego regionu wskazuj ą znaczne powi ązania z regionami s ąsiaduj ącymi od południa, północy i wschodu. Omawiany obszar nale ży do środkowej dzielnicy klimatycznej to znaczy do strefy klimatu umiarkowanego w obszarze wzajemnego przenikania si ę wpływów morskich i kontynentalnych. Kształtowany jest głównie przez masy powietrza polarno – morskiego napływaj ącego z północnego - zachodu. Le ży na pograniczu dzielnicy pomorskiej i lubuskiej. Notowane s ą tu temperatury średnia roczna temperatura z wielolecia jest wysoka i wynosi około 8 °C, zim ą 0,8°C, a latem 17,2°C. Średnia wilgotno ść powietrza jest rz ędu 1Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

11 83%.·Charakteryzuj ący si ę niskim w Polsce opadzie rocznym ok. 550 mm. Liczba dni z przymrozkami wynosi ok. 100. Pokrywa śnie żna zalega w tym rejonie ok. 50 dni, a okres wegetacji trwa od 210 do 220 dni. Podobnie jak na terenie całego kraju przewa żaj ą wiatry zachodnie. Udział wiatru z sektora zachodniego (NW-SW) wynosi ca 50%. Najrzadziej występuj ą wiatry północne i północno – wschodnie (poni żej 15%). Pr ędko ści wiatrów s ą zró żnicowane, najwi ększe charakteryzuj ą wiatry zachodnie, najmniejsze wiatry południowo – wschodnie i wschodnie. 11

3.5.Gleby Na omawianym obszarze dominuj ą gleby brunatne i piaskowe ró żnych typów. Głownie wykształcone z piasków lu źnych i słabo-gliniastych. Nast ępne grupy to: mady, czarne ziemie, torfowe i murszowo – torfowe, mułowo – torfowe i glejowe. Gleby brunatne wyst ępuj ą w pasie przyjeziornym. Zaliczane s ą do kompleksów pszennych i żytnich. 12 Warto ść bonitacyjna tych gleb odpowiada II, III i IV klasie i stanowi ą one 63,8% gruntów ornych. Gleby bielicowe powstały pod lasami iglastymi, przewa żnie na piaskach. Warto ść tych gleb mie ści si ę w V i VI klasie i stanowi ą one 36,2 % gruntów ornych. Zaliczane s ą do kompleksów żytnich.

Użytki rolne na terenie gminy Chrzypsko Wielkie zajmuj ą 65,6% powierzchni (5.526 ha). Z tego na grunty orne przypada 90,8%, na u żytki zielone (ł ąki i pastwiska) 8,4% sady 0,8%. Lesisto ść gminy wynosi 16,4%. Wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg IUNG wynosi 63,8. Procentowy udział klas bonitacyjnych przedstawia się nast ępuj ąco:

Użytki Klasy bonitacyjne % II III a III b IV a IV b V VI R 0,3 9,8 8,3 32,1 15,5 27,1 6,9

Ł, Ps - 4,3 - - 53,0 37,0 5,7

1Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie 1

12 O sposobie u żytkowania gruntów ornych decyduje zdolno ść produkcyjna gleb, któr ą okre ślaj ą klasy bonitacyjne. W śród gruntów ornych na terenie gminy Chrzypsko Wielkie ponad połow ę tj. 66% stanowi ą gleby klasy IIII a i b (18,8%) oraz IVa i b (47,6%). Pozostałe to grunty kl. V (27,1%) i VI tylko 6,9 %. Nie wyst ępuj ą w ogóle gleby klasy l. Je śli chodzi o użytki zielone to niecałe 60 % stanowi ą gleby klasy III i IV, 37 % gleby klasy V. Reszta to gleby klasy VI (5,7%) W odró żnieniu od klas bonitacyjnych, które w przybli żeniu oddaj ą ogóln ą warto ść produkcyjn ą gleb w naturalnych warunkach gospodarowania, pełn ą rolnicz ą ich przydatno ść okre ślaj ą kompleksy rolniczej przydatno ści. Kompleksy rolniczej przydatno ści obejmuj ą takie zespoły ró żnych i ró żnie poło żonych gleb, które wykazuj ą zbli żone wła ściwo ści rolnicze i mog ą by ć podobnie u żytkowane. Stanowi ą niejako typy siedliskowe rolniczej przestrzeni produkcyjnej, które winny determinowa ć dobór ro ślin uprawnych. 13 Nazwy kompleksów pochodz ą od nazw zbó ż, uznanych w naszych warunkach za najbardziej wła ściwe ro śliny wska źnikowe. Na terenie gminy brak gleb kompleksu pszennego bardzo dobrego /1/, oraz kompleksów zbo żowo pastewnych: mocnego /8/ i słabego /9/. Kompleks pszenny dobry /2/ stanowi ca 8 %, a kompleks pszenny wadliwy /3/ około 4%. Równie ż kompleks żytni bardzo dobry /4/, zwany pszenno – żytnim to niecałe 7%. Najwi ęcej, bo a ż 40 % stanowi ą gleby kompleksu żytniego dobrego /5/ i prawie tyle samo gleby kompleksu żytniego słabego /6/. Poza wymienionymi wyst ępuj ą jeszcze gleby kompleksu żytniego najsłabszego /7/ - ca 3 %. Okre ślaj ąc ogólnie stopie ń funkcjonalnej przydatno ści gleb, to:

• kompleksy glebowe od 2-5 zaliczy ć mo żna do korzystnych dla rozwoju produkcji rolnej, • od 6 - 7 mało przydatne dla produkcji rolnej, natomiast korzystne dla rozwoju funkcji pozarolniczych. 4.Szata ro ślinna i zwierz ęca Omawiany obszar według W. Szafera zlokalizowany jest: Prowincja: Ni żowo – Wy żynno Środkowoeuropejska Dział : Bałtycki Pododdział: Pas Wielkich Dolin Kraina: Wielkopolsko - Kujawska Okr ęg: Notecki

1Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

13 Tereny zalesione stanowi ą w Gminie Chrzypsko Wielkie 1382 ha tj. 16,4%. W zale żno ści od podło ża zró żnicowany jest drzewostan le śny. Bogaty jest świat zwierz ąt. W lasach żyj ą dziki, jelenie i sarny, daniele. Du ża ilo ść jezior sprzyja ptakom wodno- błotnym i zwierz ętom wodnym. Żyj ą tu przede wszystkim bociany czarne, tracze długodziobe, g ągoł krzykliwy, czaple siwe, kormorany, żurawie, łab ędzie i kraski, pojawił si ę orzeł bielik. Licznie wyst ępuj ą kaczki i g ęsi. W ostatnich latach bardzo licznie rozwin ęła si ę populacja bobra. Z ryb wyst ępuj ą w jeziorach sieje i sielawy, wymagaj ące bardzo czystych i gł ębokich wód, ale dominuje leszcz, karp, szczupak i oko ń. Licznie wyst ępuje tak że w ęgorz. Lasy na terenie gminy Chrzypsko Wielkie zajmuj ą zaledwie, jak ju ż wspomniano 16,4 % ogólnej powierzchni. Wi ększe zwarte kompleksy le śne wyst ępuj ą w północno- wschodniej cz ęś ci gminy. Przewa żaj ą tu siedliska boru mieszanego świe żego z niewielkim udziałem lasu mieszanego świe żego, Kolejne skupisko obszarów le śnych wyst ępuje w południowej cz ęś ci gminy, po zachodniej stronie Jeziora Białokoskiego i rzeki Oszczenicy. Dominuj ą siedliska boru lub lasu mieszanego świe żego.

Znaczna cz ęść lasów na terenie gminy, b ędących we władaniu Nadle śnictwa Sieraków, to lasy ochronne w nast ępuj ących kategoriach ochronno ści: • lasy wodochronne zajmuj ące powierzchni ę 319,94 ha. • lasy glebochronne - 48,94 ha, • lasy stanowi ące ostoj ę zwierzyny chronionej 5,14 ha, • lasy cenne przyrodniczo – 4,08 ha • znajduj ące si ę w I strefie uszkodze ń przemysłowych (wszystkie lasy). Poza lasami kształtuj ącymi walory biotyczne terenu, niezwykle cenne z punktu widzenia funkcjonowania środowiska przyrodniczego s ą równie ż zbiorowiska zaro ślone s ą to wikliny nadrzeczne zaro śla śródpolne (tarninowo – głogowe, wyst ępuj ące na miedzach, skarpach dróg, obrze żach lasów).

1Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie 14

14 Osobn ą grup ę stanowi ziele ń urz ądzona. W śród zieleni urz ądzonej na uwag ę zasługuj ą parki wiejskie. Ich wykaz i krótk ą charakterystyk ę zawiera poni ższa tabela.

Charakterystyka Miejscowo ść Powierzchnia /ha/ drzewostanu Buk odmiany purpurowej, świerk, d ąb, jesion, klon, Białokosz 1,83 platan, olcha, lipa; na terenie parku znajduje si ę pomnik przyrody nr 362 Cis, świerk, jesion, klon, Śródka 2,11 dba, buk, olcha, Łęż ce 4,36 Świerk, d ąb, buk, olcha Świerk, sosna, klon, platan, Charcice 7,62 olcha, wierzba, Żywotnik, świerk, d ąb, Białcz 3,90 jesion, klon, olcha, robinia, Gnuszyn 1,20 brak danych

4.1.Przyrodnicze powi ązania zewn ętrzne 4.1.1.Powi ązania hydrograficzne i hydrogeologiczne Gmina Chrzypsko Wielkie le ży w dorzeczu Odry. W cało ści jest odwadniana poprzez system rzeki Oszczenicy b ędącej lewym dopływem Warty. Gmina le ży poza głównymi zbiornikami wód podziemnych pi ętra czwartorz ędowego, natomiast znaczna jej cz ęść w obr ębie trzeciorz ędowego subzbiornika Jezioro - Byty ńskie -Wronki - Trzciel (GZWP - 146). Nie mniej jednak w zlewni Oszczenicy le ży fragment czwartorz ędowej struktury wodono śnej, GZWP 147 - doliny rzeki Warty (Sieraków -Mi ędzychód). Stref ą drena żu dla obu struktur jest dolina Warty. Wykazanie powi ąza ń hydrograficznych i hydrogeologicznych ma istotne znaczenie w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych oraz wła ściwej ich eksploatacji. Le ży to w interesie wszystkich u żytkowników przestrzeni w zasi ęgu tych struktur.

15 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

15 4.1.2.Gmina Chrzypsko Wielkie w Krajowej Sieci Ekologicznej Jedn ą z przyczyn degradacji środowiska przyrodniczego jest dzielenie przestrzeni na izolowane obszary. Aby przeciwdziała ć temu niekorzystnemu zjawisku stworzono koncepcj ę łączenia bogatych i dobrze zachowanych ekosystemów korytarzami ekologicznymi w Ekologiczny System Obszarów Chronionych. (Ró życka 1977). Zadaniem tych korytarzy jest umo żliwienie migracji organizmów żywych. Aby ujednolici ć kryteria wyró żniania poszczególnych elementów sieci opracowano projekt Krajowej Sieci Ekologicznej, która wchodzi w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej (EKONET). Jest to sie ć obszarów powi ązanych przestrzennie i funkcjonalnie, oraz obj ętych ró żnymi formami ochrony i zagospodarowania przestrzennego.

W skład Krajowej Sieci Ekologicznej, podobnie jak w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej wchodz ą:

• obszary w ęzłowe - jednostki wyró żniaj ące si ę z otoczenia bogactwem ekosystemów

o charakterze zbli żonym do naturalnego, w obr ębie, których wyró żnia si ę, biocentra,

które stanowi ą obszary nagromadzenia najwi ększych walorów przyrodniczych; ;16

• korytarze ekologiczne - struktury przestrzenne, które umo żliwiaj ą rozprzestrzenianie

si ę gatunków pomi ędzy obszarami w ęzłowymi oraz terenami przylegaj ącymi do nich.

Cała gmina Chrzypsko Wielkie le ży w zasi ęgu Mi ędzyrzeckiego Obszaru W ęzłowego (5M) o znaczeniu mi ędzynarodowym. Obszar ten obejmuje zró żnicowany krajobraz Pojezierza Łagowskiego i Sierakowskiego z du żą powierzchni ą lasów i Jezior, z zachowanymi licznymi zbiorowiskami o charakterze zbli żonym do naturalnego i du żej ró żnorodno ści.

Najcenniejsze fragmenty tego obszaru obj ęto ochron ą prawn ą w formie rezerwatów i parków krajobrazowych. Jednym z nich jest Sierakowski Park Krajobrazowy, w granicach, którego le ży cała gmina Chrzypsko Wielkie. Bezpo średnio, od strony północnej, do

16 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie 1Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

16 Mi ędzyrzeckiego Obszaru W ęż owego przylega Obszar W ęzłowy Puszczy Noteckiej (3K), na południowym zachodzie Obszar W ęzłowy Puszczy Rzepi ńskiej (1K), przylegaj ący bezpo średnio do doliny Odry - korytarza ekologicznego o znaczeniu mi ędzynarodowym. Od strony południowej Obszar Miedzyrzecki za pomoc ą korytarzy ekologicznych o znaczeniu krajowym (Rynna Zb ąszy ńska i dolina Obry Leniwej) ł ączy si ę z obszarem w ęzłowym o znaczeniu krajowym Obszar Pojezierza Leszczy ńskiego.

4.2.Ocena stanu i funkcjonowanie środowiska 4.2.1.Identyfikacja konfliktów Środowisko przyrodnicze, w tym jego zasoby, walory, poszczególne elementy i cechy, poddawane Jest ró żnym szkodliwym oddziaływaniom. Źródła niekorzystnych oddziaływa ń mog ą by ć zlokalizowane na terenie gminy jak równie ż mog ą pochodzi ć z zewn ątrz. Podstawowymi źródłami zagro żeń najcz ęś ciej s ą: urbanizacja, brak infrastruktury technicznej, przemysł, transport, rolnictwo, nadmierna koncentracja ruchu turystycznego.

4.2.2. Gospodarka wodno – ściekowa Zasi ęg zagro żeń środowiska gruntowo - wodnego spowodowanego nie uregulowan ą gospodark ą wodno - ściekow ą nale ży rozpatrywa ć w granicach całych zlewni oraz struktur hydrogeologicznych. Źródła zagro żeń zlokalizowane s ą, bowiem na trenie gminy jak równie ż poza jej granicami, lecz w zasi ęgu powi ąza ń hydrologicznych i hydrogeologicznych. Na terenie gminy wszystkie miejscowo ści poza niewielkimi fragmentami s ą zwodoci ągowane, natomiast gospodarka ściekowa jest rozwi ązana fragmentarycznie. Na terenie gminy funkcjonuje jedna mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków, w Chrzypsku Wielkim, oraz przy DPS w Ł ęż eczkach. Do oczyszczalni w Chrzypsku Wielkim dowo żone s ą ścieki z Chrzypska Małego i Ł ęż eczek oraz obiektów rekreacyjnych zlokalizowanych na terenie tych wsi, a tak że z wszystkich innych miejscowo ści gminy. Ścieki w tych miejscowo ściach gromadzone s ą w szambach o nieznanym stanie technicznym,

17 a tak że s ą cz ęś ciowo odprowadzane do gruntu i rowów. Znacz ący wpływ na stan czysto ści wód powierzchniowych ma działalno ść rekreacyjna w rejonie jezior. 17

17 4.2.3.Zanieczyszczenia obszarowe Spływy powierzchniowe z pól mog ą mie ć równie ż wpływ na stan czysto ści wód powierzchniowych i podziemnych. Rozmiar tych zagro żeń zale ży od fizjografii zlewni oraz sposobu jej zagospodarowania. Du że spadki terenu, brak szaty ro ślinnej, a tak że wyst ępowanie gruntów podatnych na infiltracj ę zanieczyszcze ń mo że prowadzi ć do tego, że wraz z wodami opadowymi resztki nawozów oraz ścieki pohodowlane spływaj ą b ądź bezpo średnio do wód powierzchniowych, b ądź przenikaj ą do środowiska gruntowo - wodnego wpływaj ąc na zanieczyszczenie wód podziemnych. Zlewnia Oszczenicy w granicach, której le ży gmina Chrzypsko Wielkie nale ży do słabo zalesionych, a na terenie gminy wyst ępuj ą zarówno du że spadki terenu, jak i znaczne obszary gruntów podatnych na infiltracje zanieczyszcze ń.

4.2.4.Gospodarka odpadowa Niewła ściwy sposób gromadzenia odpadów mo że stanowi ć zagro żenie dla środowiska naturalnego. Odpady z terenu gminy gromadzone s ą na składowisku w Ł ęż cach o nieuregulowanym stanie prawnym. Ponadto na terenie gminy spotyka si ę dzikie wysypiska śmieci (szczególnie w wyrobiskach poeksploatacyjnych oraz w lasach, które s ą systematycznie likwidowane i rekultywowane. W chwili obecnej odpady wywo żone s ą z terenu gminy do Zakładu Utylizacji Odpadów w Mnichach – Gmina Mi ędzychód.

4.2.5. Gospodarka surowcowa Jedynym udokumentowanym i eksploatowanym na wi ększa skal ę zło żem kruszywa naturalnego jest zło że Łezce o powierzchni 14,4 ha- Wyrobiska zarówno czynne jak i

1Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie 1

18 poeksploatacyjne to miejsca, gdzie w przypadku składowania odpadów mo że doj ść do zanieczyszczenia wód podziemnych.

4.2.6. Erozja gleb Obszar gminy cechuje niewielka lesisto ść oraz wyst ępowanie terenów o du żych spadkach, które przy braku szaty ro ślinnej s ą szczególnie nara żone na erozj ę- Problem ten dotyczy zwłaszcza zbocza obni żenia dolinnego wzdłu ż zachodniej i północno - zachodniej* granicy gminy oraz niezalesionych fragmentów doliny tzw. „Strumienia Białokoskiego”.

4.2.7. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Na terenie gminy nie ma wi ększych źródeł emisji zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego, poza Domem Pomocy Społecznej w Ł ężę czkach oraz Zakładem Leczenia Uzale żnie ń w Charcicach, gdzie obecnie funkcjonuj ą kotłownie olejowe. Źródłem zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego mo że by ć tzw. emisja niska, pochodz ąca z palenisk indywidualnych (gmina nie jest zgazyfikowana). Stosowanie paliwa stałego powoduje wprowadzanie do atmosfery znacznych ilo ści dwutlenku siarki, tlenku w ęgla oraz azotu w postaci dwutlenku azotu i innych zwi ązków. Ponadto podczas spalania paliwa stałego emitowane s ą do atmosfery pyły. Wyst ępuje równie ż tzw. pylenie niezorganizowane zwi ązane z transportem i składowaniem paliw oraz odpadów ze spalania (popiół, żużel). 17 Wpływ na stan czysto ści powietrza atmosferycznego mo że mie ć równie ż emisja ze źródeł mobilnych, jednak że obecnie na terenie gminy nie ma dróg o du żym nat ęż eniu ruchu. 18 Do najbardziej ucz ęszczanych dróg zaliczy ć mo żna drog ę nr 186, przy której le żą miejscowo ści: Ł ęż ce, Chrzypsko Wielkie, Środka i Strzy żmin.

4.2.8. Klimat akustyczny Na terenie gminy nie wyst ępuj ą znacz ące źródła zagro żenia hałasem. Nie mniej jednak mniej znacz ące źródła hałasu, mo żna zidentyfikowa ć bior ąc pod uwag ę rodzaj u żytkowania terenu. Mo żna, zatem wyró żni ć:

• hałas komunikacyjny (dotyczy drogi nr, 186 przy której le żą miejscowo ści: Ł ęż ce,

Chrzypsko Wielkie, Środka i Strzy żmin),

17 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie 18

19 • hałas od obiektów usługowych (zabudowy mieszkaniowej z usługami oraz usługowej),

• hałas przemysłowy (kopalnia kruszywa naturalnego, w Ł ęż cach),

• inny (obiekty sportowe, boiska szkolne, o środki wypoczynkowe). Tereny zabudowy mieszkaniowej nie nale żą do uci ąż liwych dominuje hałas komunalno - bytowy, zwi ązany z funkcjonowaniem budynków.

5.Ocena przyrodniczo – funkcjonalna Elementem decyduj ącym o układzie funkcjonalno - przestrzennym gminy są zasoby i walory środowiska przyrodniczego. Teren gminy mo żna, zatem podzieli ć na mo żna teren gminy podzieli ć na: 5.1.Ekosystemy kształtuj ące lokalny system przyrodniczy Jedn ą z przyczyn degradacji środowiska przyrodniczego jest dzielenie przestrzeni na izolowane obszary. Elementami zapobiegaj ącymi temu niekorzystnemu zjawisku s ą tereny przyrodniczo czynne sprzyjaj ące przemieszczaniu si ę materii i energii pomi ędzy poszczególnymi obszarami o wysokich walorach przyrodniczych. Przyczyniaj ą si ę one do zachowania wła ściwych relacji mi ędzy funkcjonowaniem przyrody a działalno ści ą człowieka. Obszar gminy w cało ści le ży systemie Krajowej Sieci Ekologicznej w granicach obszaru węzłowego. Jest to Obszar Miedzyrzecki, który Jako cało ść wyró żnia si ę z otoczenia bogactwem ekosystemów.

Na terenie gminy do elementów kształtuj ących jej lokalny system przyrodniczy zapobiegaj ący izolacji przestrzennej zaliczono:

• Strefy ekologiczne (jeziora wraz otaczaj ącymi ekosystemami le śno -ł ąkowymi),

• Pasma ekologiczne, do których zaliczono:

• Lokalne korytarze ekologiczne w postaci dolin rzecznych (dolina Oszczenicy i inne kanały ł ącz ące jeziora)

• Zadrzewienia śródpolne i przydro żne stanowi ące uzupełniaj ące ł ączniki ekologiczne.

20 Do elementów zakłócaj ących funkcjonowanie lokalnego systemu przyrodniczego mo żna zaliczy ć bariery ekologiczne w postaci zabudowy wzdłu ż linii brzegowej jezior, ci ągi komunikacyjne.

5.2. Ochrona środowiska przyrodniczego : Gmin ę Chrzypsko Wielkie cechuj ą ponadprzeci ętne walory przyrodniczo – krajobrazowe i dlatego obszar ten powinien by ć obj ęty szczególn ą ochron ą. Maj ąc na uwadze pełniejsz ą realizacj ę tego postulatu Wojewoda Wielkopolski powołał Rozporz ądzeniem Nr 6/91 z dnia 12.08.1991 r. Sierakowski Park Krajobrazowy obejmuj ący cał ą Gmin ę Chrzypsko Wielkie, prawie cał ą Gmin ę Sieraków i znaczn ą cz ęść Gminy Kwilcz. Całkowita powierzchnia Sierakowskiego Parku Krajobrazowego wynosi 38413 ha. Wszelkie działania podejmowane na tym terenie muszą by ć zgodne z przepisami i zarz ądzeniami o parkach krajobrazowych. Ponadto poszczególne elementy środowiska przyrodniczego podlegaj ą szczegółowym regulacjom prawnym takim jak np. Ustawa o ochronie środowiska, Ustawa o Ochronie Gruntów Rolnych i Le śnych, Prawo Wodne, Prawo Łowieckie, Prawo o ochronie gruntowej, itp.

5.3. Obszary o predyspozycjach dla rozwoju rolnictwa Wska źnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy Chrzypsko Wielkie wg Instytutu Uprawy. Nawo żenia i Gleboznawstwa w Puławach wynosi 63,8 punktów. Dla porównania w gminach województwa wielkopolskiego wynosi on od 41,4 do 94,9 punktów. Waloryzacja przestrzeni produkcyjnej wg IUNG polega na ocenie podstawowych czynników środowiska przyrodniczego (metod ą punktow ą) tj. gleb, agroklimatu, rze źby terenu i warunków wodnych. Na terenie gminy dominuj ą gleby kompleksu żytniego dobrego /5/ - 40 %. Gleby kompleksu pszennego dobrego /2/, pszennego wadliwego /3/ i i żytniego bardzo dobrego /4/ stanowi ą zaledwie 19 %. Reszta to gleby słabe i najsłabsze kompleksów 6 i 7 o małej przydatno ści rolniczej. W śród gruntów ornych ponad połow ę tj. 66% stanowi ą gleby klasy Ula i b oraz IVa i b (z przewag ą IV-47,6%). Nie wyst ępuj ą w ogóle gleby klasy l.

1Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

21 Generalnie na terenie gminy brak wyra źnej koncentracji gleb przydatnych do produkcji rolnej. Daj ą si ę jednak wyodr ębni ć trzy wi ększe obszary: • północno zachodnia cz ęść gminy (rejon wsi: Chrzypsko Wielkie, Mylin, Charcice, Ry żyn),

• wschodnia cz ęść gminy (Orle Wielkie),

• południowo - wschodnia cz ęść gminy (Białokosz, Białokoszyce, Gnuszyn).

Pozostała cz ęść gminy to mozaika gleb słabych z fragmentami gleb kompleksów 2-5, klas lV-VI.

6.Turystyka 6.1.Tereny atrakcyjne pod wzgl ędem rekreacyjnym O atrakcyjno ści terenu dla potrzeb rekreacji decyduj ą w zasadzie trzy czynniki: rze źba, wody i u żytkowanie terenu. Atrakcyjno ść rze źby uzale żniona jest od stopnia jej urozmaicenia im jest on wi ększy, tym teren bardziej atrakcyjny.

Obszar całej Chrzypsko Wielkie nale ży do bardzo atrakcyjnych pod wzgl ędem rekreacyjnym.

Decyduje o tym przede wszystkim bardzo du ża powierzchnia wód, (równie ż du żych jezior), niezwykle urozmaicona rze źba terenu, lasy oraz zasługuj ące na uwag ę obiekty kulturowe. Z uwagi na istniej ące uwarunkowania gmina posiada warunki dla rozwoju nast ępuj ących form rekreacji: • rekreacja pobytowa (Białokosz. Chrzypsko Wielkie, Chrzypsko Małe, Ł ęż eczki, Mylin.

• kajakarstwo (w obr ębie jezior), • kąpiele wodne jeziora k ąpieliskowe ; Chrzypskie, Wielkie, Radziszewskie, Białokoskie pod warunkiem utrzymania odpowiedniej klasy czysto ści), • żeglarstwo turystyczne i sportowe (w obr ębie du żych akwenów powy żej 100 ha -jeziora:

Wielkie, Chrzypskie, Białokoskie),

• wędkarstwo (jeziora),

• zbieractwo (tereny le śne).

20 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

22 • wędrówki piesze, rowerowe, je ździectwo (teren całej gminy). Wg Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Wielkopolskiego gmina Chrzypsko Wielkie le ży w granicach Mi ędzychodzko - Sierakowskiego rejonu rekreacyjnego. Na terenie gminy znajduj ą si ę obiekty stanowi ące baz ę wypoczynkow ą i turystyczn ą. Baz ę noclegow ą tworz ą: • Ośrodek Wypoczynkowy Kuratorium O światy w Poznaniu ( domki kempingowe, 66 miejsc w Chrzypsku Wielkim) • Ośrodek Sportowy SKS „Posnania” w Ł ęż eczkach (180 miejsc noclegowych sezonowych + 57 całorocznych) • Ośrodek Wypoczynkowy w Ł ęż eczkach (domki kempingowe + 2 hotele -100 miejsc) • Stowarzyszenie Rekreacyjno-Turystyczne w Ł ęż eczkach – 36 domków kempingowych – ( O środek KAMA) • Szkoła Podstawowa w Chrzypsku Wielkim (w sezonie turystycznym organizowane s ą kolonie) • Pole namiotowe w Białokoszu • Pole namiotowe w Chrzypsku Wielkim (200 miejsc) • Prywatne pole biwakowe w Chrzypsku Małym • Pałac w Białokoszu – 45 miejsc całorocznych noclegowych • Ośrodek Wypoczynkowy „SUM” – około 120 miejsc noclegowych- sezonowych. 21

Przez teren Gminy prowadzi kilka szlaków turystycznych pokazuj ących najciekawsze obiekty kultury materialnej i formy przyrodnicze tu wyst ępuj ące. W Poszczególnych miejscowo ściach Gminy Chrzypsko Wielkie wyst ępuj ą liczne obiekty wpisane do zabytków architektury. Do najcenniejszych nale żą : 1. Zespół Ko ścioła Parafialnego w Chrzypsku Wielkim p.w. Św. Wojciecha z cenn ą figurk ą Matki Boskiej z Dzieci ątkiem tzw. „Matka Boska na lwie” pochodz ącą z ok. 1360 roku. 2. Dworzec Kolejowy murowano- szachulcowy w Chrzypsku Wielkim 3. Budynek „Przedszkole u Reksia” w Chrzypsku Wielkim 4. Pałac przy ul. Głównej (obecnie siedziba GS) w Chrzypsku Wielkim 5. Liczne zespoły pałacowo folwarczne (Białcz, Białokosz, Gnuszyn, Ł ęż ce, Śródka) 6. Zespół Pałacowy w Charcicach (siedziba O środka Leczenia Uzale żnie ń)

21 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie 2Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

23 7. Most Kolejowy w Chrzypsku Małym i Wiadukt Kolejowy w Ry żynie 8. Inne liczne obiekty obj ęte nadzorem konserwatorskim le żą ce we wszystkich miejscowo ściach (Zespół Folwarczny w Białokoszycach, domy murowane w Chrzypsku Małym, Białczu, Mylinie). Teren Gminy Chrzypsko Wielkie został dokładnie zbadany pod wzgl ędem archeologicznym. Znajduj ą si ę tu liczne stanowiska archeologiczne. Najstarsze ślady osadnictwa na tych terenach si ęgaj ą epoki kamiennej. Na terenie gminy zewidencjonowano 704 stanowiska archeologiczne i s ą one pod stał ą ochron ą Konserwatora Zabytków Archeologicznych. Z form przyrodniczych warto zareklamowa ć punkt widokowy przy szosie Ł ęż eczki – Białokosz z przestronn ą panoram ą na Jezioro Chrzypskie i wisz ący most kolejowy w Chrzypsku Małym. Na punkcie znajduj ę si ę Pomnik Grzybka. Jest to pierwszy pomnik na kuli ziemskiej odsłoni ęty w XXI wieku. Warty odwiedzenia jest równie ż Strumie ń Białokoski z jego górskim charakterem i licznymi głazami a wynika to w ró żnicy poziomów poło żenia mi ędzy jeziorem Białokoskim a Chrzypskim. Jezioro Chrzypskie jest poło żone o 38 m poni żej Jeziora Białokoskiego. Pomnikami przyrody została uznana grupa d ębów nad Jeziorem Wielkim w Śródce. Jednak że liczba d ębów pomnikowych w wyniku ich starzenia z biegiem czasu si ę zmniejsza (1 ubył, 2 stoj ą suche.) Liczne okazy drzew pomnikowych znajduj ą si ę w parkach przypałacowych (Ł ęż ce, Charcice, Białokosz, Śródka) oraz na starych cmentarzyskach, rozsianych po całym terenie gminy.

7.0. Gospodarka 7.1 Zatrudnienie: Na terenie Gminy dominuj ącą pozycj ą w strukturze gospodarki narodowej jest rolnictwo, tote ż najwi ększa liczba mieszka ńców tej Gminy si ę nim zajmuje. Ocenia si ę, że w rolnictwie indywidualnym pracuje ok. 880 mieszka ńców naszej Gminy.

Oprócz tego w rolnictwie wielkoobszarowym i innych działach rolnictwa znajduje zatrudnienie ok. 50 osób.

Około 350 osób pracuje w zakładach usługowych, a 55 osób zatrudnia si ę w sektorze przemysłowym. Du żą niestety grup ę ludno ści czynnej zawodowo stanowi ą bezrobotni, których na koniec 2004 roku było zarejestrowanych w Powiatowym Urz ędzie Pracy w

Mi ędzychodzie 239 osób, co stanowi 7,1% ogółu mieszka ńców.

24 Wśród 1983 mieszka ńców Gminy, którzy s ą w wieku produkcyjnym 239 mieszka ńców pozostaje bez pracy w tym 111 m ęż czyzn, i 128 kobiet). Najliczniejsz ą grup ę wśród bezrobotnych stanowi ą osoby młode miedzy 18 a 24 rokiem życia, nieposiadaj ące sta żu pracy i nieposiadaj ące wykształcenia.

Na terenie Gminy brak jest wi ększych zakładów pracy, mog ących zatrudni ć du żą ilo ść pracowników. Do najwi ększych zakładów pracy nale żą :

Najwi ększe zakłady pracy w gminie Chrzypsko Wielkie

Przedmiot Liczba Nazwa zakładu działalno ści etatów Dom Pomocy Społecznej w Usługi społeczne 60 Łęż eczkach (130 pensjonariuszy) Zakład Leczenia Uzale żnie ń w Usługi społeczne 38 Charcicach (66 pensjonariuszy) Spółdzielnia usługowo produkcyjna „PROAGRO” Usługi dla rolnictwa 20 Chrzypsko Wielkie Gminna Spółdzielnia „SCH” Handel 25 Chrzypsko Wielkie Środowiskowy Dom Samopomocy Usługi społeczne 14 Społecznej w Chrzypsku Wielkim (30 pensjonariuszy)

22 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

25 Usługi ogrodnicze, Hurtownia Ogrodnicza – Bogdan 40 + 40 kwiaciarstwo, Królik sezonowych zagospodarowanie terenu Bud żetowy Zakład Komunalny Usługi komunalne 16 Chrzypsko Wielkie Zespół Szkół Podstawowych Szkolnictwo 47 Chrzypsko Wielkie 24

Du żą grup ę ludno ści czynnej zawodowo s ą miejscowi rzemie ślnicy. Na 31.07.2005r. w ewidencji działalno ści gospodarczej Urz ędu Gminy figurowało 126 zakładów rzemie ślniczych. Ich układ bran żowy przedstawiał si ę nast ępuj ąco:

Lp. Bran ża Ilo ść zakładów

1 Handel 37 2 Budownictwo 19 3 Usługi medyczne 7 4 Samochodowy transport 6 ci ęż arowy i osobowy 5 Kowalstwo, ślusarstwo, 6 tokarstwo 6 Elektronika i usługi 5 informatyczne 7 Elektromechanika i usługi 4 elektryczne 8 Mała gastronomia 4 9 Agencja ubezpieczeniowa 4 10 Stolarstwo 2

2Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

26 11 Biura rachunkowe 2 12 Pozostałe 30

W wykazie tym nie s ą uj ęte wszystkie zakłady rzemie ślnicze, gdy ż zgodnie z zobowi ązuj ącym dotychczas przepisami, nie musz ą by ć zarejestrowane zakłady nieprzynosz ące dochodowo ści powy żej 9600 zł.(Rocznie, gdy ich wła ściciele maj ą jeszcze inne źródła dochodu (rolnicy i półetatowcy). Nale ży podkre śli ć, że znaczna cz ęść mieszka ńców naszej Gminy w wieku produkcyjnym musi szuka ć zatrudnienia w gminach o ściennych, a nawet w Poznaniu, co jest zwi ązane z uci ąż liwymi dojazdami .23

Wszystkie działaj ące na tym terenie zakłady zaliczaj ą si ę do sektora małych firm. Nie ma na naszym terenie przedsi ębiorstwa ani zakładu rzemie ślniczego, który by produkował wyroby o charakterze regionalnym, b ądź z regionalna marka jako ści.

2424

Analizuj ąc zatrudnienie mo żna zaobserwowa ć ci ągłe zmniejszenie si ę liczby ludno ści pracuj ącej w rolnictwie, co w układzie historycznym przedstawia si ę nast ępuj ący wykres:

6000 5000 2574 3276 ludno ść pracuj ąca w 2460 2588 rolnictw ie 3272 3236 3308 3364 4000 ść 3000 ludno ść ogółem

ludno 2344 2000 2210 2253 1680 1215 1000 11361125 930 0

1939 1945 1950 1970 1990 1995 2000 2005 lata

23 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie Plan R Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie 2Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie 24

27 Wykres Nr 3 Liczba ludno ści pracuj ącej w rolnictwie

Z tej analizy wynika jasno, że mimo wzrostu liczby gospodarstw rolnych maleje liczba osób w nich zatrudnionych, co świadczy o stopniowym unowocze śnianiu naszego rolnictwa i jego modernizacji. W ostatnich latach zmniejsza si ę liczba zakładów rzemie ślniczych zajmuj ących si ę rzemiosłem tradycyjnym(stolarstwo, kowalstwo), a pojawiły si ę nowe bran że, poprzednio niewyst ępuj ące (usługi rachunkowe, usługi informatyczne, elektroniczne).

25 7.2. Rolnictwo Podstawowym działem gospodarki w gminie jest rolnictwo. W 2005roku u żytkowanie gruntów (ustalone wg granic administracyjnych gminy) przedstawiało si ę nast ępuj ąco: I u żytki rolne ogółem 5526 ha W tym • Grunty orne...... 5011 ha • Sady...... 51 ha • Łąki i pastwiska...... 464 ha II. Lasy i grunty le śne 1445 ha III. Pozostałe grunty i nieu żytki 1462 ha Razem grunty 8433 ha

1462 1445

lasy użytki rolne pozostałe grunty i nieu żytki

5526

25 2Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

28 Wykres Nr 4 Przedstawia u żytkowanie gruntów

Gospodarstwa indywidualne władały 86,3% ogółu powierzchni u żytków rolnych. Użytki rolne w gminie stanowi ą 17,73% u żytków rolnych powiatu mi ędzychodzkiego i o 0,29% u żytków rolnych województwa wielkopolskiego. Powierzchnia u żytków rolnych na 1 mieszka ńca gminy wynosi 1,64 ha. Wska źnik ten podkre śla rolniczy charakter gminy. Do najwa żniejszych zasobów w rolnictwie zalicza si ę gleby.

Obszar u żytków rolnych w podziale na klasy bonitacyjne gruntów przedstawia si ę nast ępuj ąco:

1. Klasy bonitacyjne gruntów ornych: • Klasa II 15 ha • Klasa III A 498 ha • Klasa III B 425 ha • Klasa IVA 1385 ha • Klasa IV B 763 ha • Klasa V 1345 ha • Klasa VI 313ha • Klasa VI Z 5 ha RAZEM: 5011 ha

2Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

29 15 498 318

Klasa VI i VI Z 425 Klasa V Klasa IV b Klasa III b 1345 Klasa III a Klasa II 763

Wykres Nr 5 Przedstawia klas bonitacyjne gruntów ornych

2. Klasy bonitacyjne u żytków zielonych: • Klasa III 21 ha • Klasa IV 248ha • Klasa V 181 ha • Klasa VI 26 ha • Klasa VI Z 2 ha RAZEM: 464 ha

Gleby klas najsłabszych klas (V i VI klasy) na gruntach ornych zajmuj ą 34% powierzchni tych gruntów w gminie ( w województwie wielkopolskim wska źnik ten wynosi ok. 40%). Ogólny wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy wynosi 63,8 i oznacza średnio korzystne warunki dla produkcji rolnej. Aktualnie w ewidencji podatkowej Urz ędu Gminy figuruje 414 gospodarstw rolnych.

2Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

30 Indywidualne gospodarstwa rolne w Gminie Chrzypsko Wielkie wg grup obszarowych

Powierzchnia u żytków Grupy obszarowe Gospodarstwa rolnych gospodarstw ha % liczba % Od 1 do mniej ni ż 2 ha 105,5 2,1 99 23,9 Od 2 do mniej ni ż 5 ha 260 5,2 80 19,3 Od do mniej ni ż 7 ha 183 3,7 31 7,5 Od 7do mniej ni ż 10 ha 501 10,0 57 13,8 Od 10 do mniej ni ż 15 848 17,0 71 17,1 ha Powy żej 15 ha 3101 62,0 76 18,4 RAZEM 4998,5 100,00 414 100,00

Przeci ętna wielko ść indywidualna gospodarstwa rolnego w Gminie wynosi 11,5 ha (powiat mi ędzychodzki 14,32 ha województwo wielkopolskie 10,86 ha ). Na terenie gminy gospodaruj ą trzy rolnicze spółdzielnie produkcyjne: • RSP D ąbrowa – 317 ha UR

• RSP Gnuszyn – 96 ha UR

• RSP Izdebno – ponad 41 ha UR

Razem:…………… 454 ha

W porównaniu z danymi zawartymi w Strategii Zrównowa żonego Rozwoju Gminy Chrzypsko Wielkie, nale ży stwierdzi ć, że znacznie zwi ększyła si ę powierzchnia u żytków rolnych b ędących we władaniu rolników indywidualnych, a zmniejszyła si ę w posiadaniu rolnictwa uspołecznionego. Najwi ęcej u żytków rolnych straciła RSP Gnuszyn, która zmniejszyła si ę o ok. 200 ha. W stosunku do Spisu Powszechnego z 1996 roku znacznie zwi ększyła si ę ilo ść gospodarstw indywidualnych kosztem wielko ści ich powierzchni. W 1996 roku na terenie gminy zaewidencjonowano 292 indywidualne gospodarstwa rolne o przeci ętnej wielko ści

2Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

31 17,6 ha. Produkcja rolnicza w zdecydowanej wi ększo ści gospodarstw rolnych ma charakter wielokierunkowy.

Tylko nieliczna grupa gospodarstw specjalizuje si ę w jednym kierunku produkcji. Produkcja ro ślinna ukierunkowana jest przede wszystkim pod potrzeby paszowe produkcji zwierz ęcej, dlatego zbo ża maja dominuj ący udział w strukturze zasiewów. Potencjał produkcyjny indywidualnych gospodarstw rolnych przedstawia tabela .

Powierzchnia, zbiory i plony niektórych ziemiopłodów w indywidualnych gospodarstwach rolnych w gminie Chrzypsko Wielkie w 2005 roku

Powierzchnia Uprawy Zbiory w dt Plony z 1 ha w dt upraw w ha Ogółem powierzchnia 4322 - - zasiewów Zbo ża ogółem 3617 131305 36,5 W tym: pszenica ozima 557 22280 40,0 Pszenica jara 20 700 35,0 Żyto 560 16800 30,0 Jęczmie ń ozimy 155 5425 35,0 Jęczmie ń jary 490 16660 34,0 Owies 85 2550 30,0 Pszen żyto ozime 1130 45200 40,0 Pszen żyto jare 5 165 33,0 Mieszanki zbo żowe 615 21525 35,0 Kukurydza na ziarno 80 5600 70,0 Kukurydza na zielonk ę 70 31500 450,0 Ziemniaki 85 18700 220,0 Buraki cukrowe 55 19250 350,0 Rzepak i rzepik 200 4800 24,0

26 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

32 Len - - - Pozostałe uprawy 215 - -

Mo żna zauwa żyć, że w ostatnich latach wyra źnie wzrosła powierzchnia pszen żyta i kukurydzy na ziarno kosztem uprawy żyta i okopowych.

Stan inwentarza żywego w gminie (wg danych Powszechnego Spisu Rolnego 1996 roku) przedstawiał si ę nast ępuj ąco:

• Bydło ogółem ...... 1228 • W tym krowy...... 443 • Trzoda chlewna ogółem...... 15654 • W tym lochy...... 1649 • Konie...... brak danych • Owce...... 112 • Kury...... brak danych

Produkcja rolnicza w formie surowca sprzedawana jest do punktów skupu zakładów poza terenem gminy, gdy ż w gminie nie ma ani punktów skupu płodów rolnych ani przedsi ębiorstw przetwórstwa rolno – spo żywczego.

7.3. Zagospodarowanie przestrzenne: 7.3.1. Komunikacja i transport:

Obsług ę komunikacyjn ą gminy Chrzypsko Wielkie zapewnia system dróg o znaczeniu regionalny, powiatowym i lokalnym gminnym. [ Przez obszar Gminy przebiega linia kolejowa relacji Mi ędzychód – Szamotuły, ale od dłu ższego czasu jest ona nieczynna.]

3 3Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

33 Drogi o znaczeniu regionalnym to 3 drogi wojewódzkie:

Długo ść na Lp. Nr i nazwa drogi – przebieg terenie Stan techniczny Gminy /km/ Nr 133 Sieraków – Ry żyn - Rodz. nawierzchni: bitumiczny, 1 12,952 Chrzypsko Wielkie zły stan techniczny Rodz. nawierzchni – bitumiczny, Nr 182 Mi ędzychód – Czarnków 2 4,885 Szeroko ść - 6 m, – Uj ście Stan techniczny - wystarczaj ący Rodz. Nawierzchni - bitumiczny Nr 186 Kwilcz- Wróblewo – 3 12,952 Szeroko ść - 5,5m, Stan Dobrojewo techniczny: niewystarczaj ący

Dla Gminy Chrzypsko Wielkie najwa żniejsza jest droga nr 186 relacji Kwilcz, –

Dobrojewo, która jest drog ą zbiorcz ą dla dróg powiatowych i gminnych, gminnych te stanowi ą poł ączenie z poszczególnymi miejscowo ściami. Uzupełnieniem dróg wojewódzkich są drogi powiatowe. Wszystkie drogi powiatowe s ą klasy L.

Wykaz dróg powiatowych znajduje si ę na stronie 36.

3Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie

34 WWykaz dróg powiatowych przebiegaj ących przez teren gminy. Wykaz dr

Długo ść na Lp. Nr drogi Przebieg drogi terenie Stan techniczny Gminy /km/ Nawierzchnia bitumiczna; stan 1. 32103 Pniewy – Ł ęż eczki 8,584 dobry Nawierzchnia bitumiczna; stan 2. 32121 Lutom – Kaczlin 1,570 dostateczny Chrzypsko Wielkie – Nawierzchnia bitumiczna – stan 3. 32122 3,210 Izdebno dobry Nawierzchnia bitumiczno – mineralna, nawierzchnia 4. 32123 Nojewo – D ąbrowa 7,950 bitumiczna na dł. ok. 4,5 km – stan dobry, gruntówka – stan średni Nawierzchnia bitumiczna – stan 5. 32127 Białokosz – Psarskie 3,660 techniczny dobry Nawierzchnia bitumiczna; stan 6. 32129 Nojewo – Strzy żmin 4,935 techniczny dobry Nawierzchnia na terenie gminy – Orle Wielkie – 7. 32130 0,505 mineralna; stan techniczny Bielejewo dostateczny Nawierzchnia bitumiczna – stan 8. 32131 Ry żyn – Jabłonowo 0,880 techniczny dostateczny

35 Najliczniejsz ą grup ę stanowi ą drogi gminne. Maj ą one charakter poł ącze ń lokalnych o bardzo ró żnorodnej nawierzchni i ró żnorodnym standardzie.

Zostały one zestawione w nast ępuj ącej tabeli:

36 8Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Chrzypsko Wielkie