3. DIAGNOZA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY

3.1. CHARAKTERYSTYKA GMINY znajduje si ę w województwie wielkopolskim, w powiecie mi ędzychodzkim. W skład powiatu mi ędzychodzkiego wchodz ą cztery gminy: Mi ędzychód, Sieraków, Chrzypsko Wielkie, Kwilcz. Liczba mieszka ńców powiatu mi ędzychodzkiego wg stanu na dzie ń 30 wrze śnia 2002 r. wynosiła 36.667 osób. Gmina Chrzypsko Wielkie zajmuje powierzchni ę 8433 ha. Struktur ę administracyjn ą gminy tworz ą sołectwa: Białcz, Białokosz, Białokoszyce, , , Chrzypsko Małe, Chrzypsko Wielkie, Ł ęż ce, Ł ęż eczki, , , Ry żyn, Śródka - Strzy żmin. Bardziej dokładniej struktur ę przedstawia poni ższa tabela.

TABELA 1

Struktura administracyjna gminy Chrzypsko Wielkie

Sołectwo Powierzchnia Liczba ludno ści Białcz 470,5 ha 274 Białokosz 106 ha 0 174 Białokoszyce 143,6 ha 43 Gnuszyn 690,2 ha 198 Charcice 257,2 ha 228 Chrzypsko Małe 498,8 ha 88 Chrzypsko Wielkie 916,5 ha 905 Łęż ce 963,7 ha 306 Łęż eczki 550,5 ha 312 Mylin 674,4 ha 307 Orle Wielkie 766,9 ha 212 Ry żyn 411 ha 179 Śródka – Strzy żmin 1029 ha 111 + 37

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 14

CHRZYPSKO WIELKIE Opracowanie na podstawie danych Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrzypsku

Wielkim.

Na terenie gminy znajduje si ę 6 podmiotów publicznych oraz 145 podmiotów gospodarczych prywatnych. Sie ć placówek o światowych w gminie tworz ą: przedszkole publiczne, w którym opiek ą objętych jest 92 dzieci; szkoła podstawowa, do której ucz ęszcza 243 uczniów, gimnazjum, w którym kształci si ę 181 uczniów. W gminie działa jeden o środek zdrowia. Chrzypsko Wielkie to wie ś le żą ca nad wielkim jeziorem chrzypskim. Jezioro rozci ąga si ę na powierzchni 312 ha i wyró żnia si ę urozmaicon ą lini ą brzegow ą. Jedna z jego zatok podchodzi pod wie ś Ł ęż eczki. Na jeziorze znajduj ą si ę 3 wyspy. Wie ś Chrzypsko Wielkie poło żona jest na południowy wschód od Sierakowa. Najwcze śniejsza znana nam wzmianka mówi ąca o Chrzypsku datowana jest na 1393 rok. Uwa ża si ę, że parafia w Chrzypsku Wielkim jest jedn ą z najstarszych w Polsce. Jej powstanie przypisuje si ę na drug ą połow ę XII w. Nazwa Chrzypsko pochodzi od chrzeptów, czyli grzbietów wzgórz. Nazwa wsi ulegała kilkakrotnie zmianie: 1393 r. - Krzipsko, 1401 r. - Maior Chrzipsko, 1419 r. - Chrzibsko, 1448 r. - Chrzypsko Maius, 1476 - Magna Chrzypsko. Du ża wioska, jak ą jest Chrzypsko Wielkie, zamieszkana była ju ż od bardzo dawna. Świadczy o tym znalezienie w jej okolicach śladów osadnictwa pochodz ących z czasów kultury łu życkiej. Jako osada Chrzypsko znane było ju ż w XIII wieku. W wyniku rozbiorów pa ństwa polskiego Chrzypsko Wielkie znalazło si ę pod panowaniem pruskim. Niewola ta zako ńczyła si ę dopiero w pierwszych dniach 1919 roku. Dzi ęki zwyci ęskiemu Powstaniu Wielkopolskiemu, znaczna cz ęść Wielkopolski, w tym tak że Chrzypsko Wielkie, została oswobodzona spod ponad wiekowej pruskiej katorgi. Druga wojna światowa przyniosła tym ziemiom okupacj ę hitlerowsk ą. W styczniu 1945 roku, po pi ęciu latach niedoli zwyci ęska ofensywa wojsk radzieckich i towarzysz ącym im oddziałom Wojska Polskiego wyzwoliła Chrzypsko Wielkiego i jego okolice. Chrzypsko Wielkie posiada wiele miejsc wartych zwiedzenia. Najciekawszym z nich jest niewątpliwie ko ściół św. Wojciecha. Jest on jednym z ostatnich ko ściołów Wielkopolski, który został zbudowany w stylu pó źnogotyckim. Obecny ko ściół jest budynkiem pó źnogotyckim, posiada jedn ą naw ę, z trójbocznie zamkni ętym prezbiterium, z zakrysti ą i krucht ą przebudowan ą od strony północnej. Strop ko ścioła jest drewniany. W głównym ołtarzu zło żonym z cz ęś ci

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 15

CHRZYPSKO WIELKIE pochodz ących z XVII i XVIII wieku mie ści si ę obraz św. Wojciecha, patrona ko ścioła, namalowany w roku 1863, a odnowiony w 2001 r.. Dwa boczne ołtarze zło żone s ą z cz ęś ci wykonanych na przełomie XVII i XVIII wieku. W jednym ołtarzu stoi barokowa figurka św. Józefa z Dzieci ątkiem Jezus, a w drugim jedna z najstarszych rze źb gotyckich w Wielkopolsce - figura Matki Boskiej z Dzieci ątkiem, tzw. „Matka Boska na lwie", pochodz ąca z około 1360 roku. Baldachim nowej ambony jest ozdobiony figurkami świ ętych i aniołków z pierwszej połowy XVIII wieku. Na ścianach wisz ą zabytkowe obrazy – „Matka Boska adoruj ąca Dzieci ątko Jezus", " Św. Wojciech i św. Stanisław" - obraz, który prawdopodobnie kiedy ś znajdował si ę w głównym ołtarzu, pochodz ący z XVII wieku. Nad wej ściem do kruchty znajduj ą si ę dwie tablice pami ątkowe po świ ęcone Franciszkowi i Teresie Kwileckim. Ich powstanie datuje si ę na koniec XVIII wieku. W ko ściele w Chrzypsku znajduj ą si ę tak że zabytkowe organy; niestety, obecnie s ą w złym stanie technicznym. Ko ściół uwa żany jest za jeden z bardziej interesuj ących w całej okolicy. Jego współczesny stan okre śla si ę raczej jako dobry. Kolejnym miejscem zasługuj ącym na szczególn ą uwag ę jest powstały na pocz ątku XX wieku pałac. Zbudowano go dla Wilhelma Kothe. Od lat 30. do 1952 roku pałac ten nale żał do rodziny Dobrowolskich. W 1952 roku jego wła ścicielem stała si ę Gminna Spółdzielnia w Chrzypsku. Pałac jest budynkiem o cechach neoklasycystycznych. W 1976 roku przeszedł on gruntowny remont, który zmienił jego dawny wygl ąd. Zmieniony został układ wn ętrz, dobudowano nowy parterowy pawilon. Pałac wzniesiony został na rzucie prostok ąta, jednak jego układ konstrukcyjny w znacznym stopniu uległ przekształceniom. Bezpo średnio z pałacem s ąsiaduj ą równie ż wybudowane od nowa budynki dawnego folwarku, w których obecnie znajduj ą si ę pomieszczenia b ędące w u żytkowaniu Gminnej Spółdzielni Chrzypsko. Ciekawa ze wzgl ędu na swoj ą histori ę i architektur ę jest równie ż znajduj ąca si ę na terenie Chrzypska stacja kolejowa. Została wzniesiona w latach 1907-1908, jest typowym budynkiem stacyjnym tego okresu. Budynek przetrwał w pierwotnej, niezmienionej formie. Jego fundamenty i ściany wymurowane zostały z cegły ceramicznej. Wn ętrze zostało całkowicie otynkowane, z zewn ątrz jedynie cz ęś ciowo. Na parterze znajdowały si ę magazyny, kasa i paczkownia, natomiast na pi ętrze

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 16

CHRZYPSKO WIELKIE usytuowane było mieszkanie zawiadowcy stacji. Na stacji znajduje si ę zabytkowa waga kolejowa. Ogólny stan stacji, delikatnie ujmuj ąc, mo żna okre śli ć jako niezadowalaj ący.1 Teren gminy Chrzypsko Wielkie zamieszkuj ą 3374 osby, z czego 28 procent to dzieci i młodzie ż. 58 procent ludno ści osi ągn ęło wiek produkcyjny, a 14 procent wiek poprodukcyjny. WYKRES 1

Struktura wiekowa mieszka ńców gminy Chrzypsko Wielkie

14% 28%

58% osoby w wieku przedprodukcyjnym osoby w wieku produkcyjnym osoby w wieku poprodukcyjnym

Opracowanie na podstawie danych Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrzypsku

Wielkim.

Ze statystyk wynika, i ż gmina dysponuje znacznym potencjałem ludno ści gotowej do podj ęcia pracy i pomimo spadku ogólnej liczby urodze ń na terenie całego województwa nie zauwa ża si ę gwałtownej tendencji starzenia si ę społecze ństwa. Kwesti ą istotn ą pozostaje natomiast mo żliwo ść zapewnienia zatrudnienia osobom zdolnym i gotowym do podj ęcia pracy. Charakterystyczne dla gminy jest równie ż dodatnie saldo migracji.

3.2. PROBLEMY SPOŁECZNE W PERSPEKTYWIE O ŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ

1 Informacje na temat wsi Chrzypsko Wielkie pochodz ą ze strony internetowej Urz ędu Gminy. STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 17

CHRZYPSKO WIELKIE W gminie Chrzypsko Wielkie utrzymuje si ę w miar ę stały poziom beneficjentów ubiegaj ących si ę o pomoc społeczn ą. Wzrost odbiorców indywidualnych ubiegaj ących si ę o pomoc pieni ęż ną wyniósł 41,6 procent w roku 2002 w porównaniu z rokiem 2001, natomiast w roku 2003 w porównaniu z rokiem 2002 odnotowano spadek, który wyniósł 8 procent. Natomiast liczba rodzin korzystaj ących z pomocy pieni ęż nej zmalała w roku 2003 w stosunku do roku poprzedniego a ż o 9 procent. Porównywalnie kształtuje si ę wielko ść nakładów przeznaczanych na pomoc społeczn ą, zarówno przez gmin ę, jak i przez pa ństwo, które, niestety, nie wzrastaj ą proporcjonalnie ze zwi ększaj ącymi si ę potrzebami i wydatkami. Ogółem wielko ść wydatków na udzielane wsparcie w kolejnych latach wyniosła: w roku 2001 – 269.312 zł, w roku 2002 – 345.276 zł, a w 2003 roku – 322.103 zł. Z czego wielko ść środków z bud żetu gminy (zadania własne) wyniosła odpowiednio: w 2001 r. – 150.980 zł, w 2002 r. – 167.671, a w 2003 r. – 172.449 zł. Natomiast wielko ść środków z bud żetu pa ństwa (zadania zlecone) wyniosła odpowiednio: w 2001 r. – 118.332 zł, w 2002 r. – 177.605 zł, a w 2003 r. – 149.654 zł.

WYKRES 2

Osoby obj ęte pomoc ą społeczn ą w latach 2001-2003

500

400

300

200

100

0 2001 r. 2002 r. 2003 r.

Opracowanie na podstawie danych Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrzypsku

Wielkim.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 18

CHRZYPSKO WIELKIE

Ogółem na przestrzeni ostatnich lat pomoc ą społeczn ą w gminie Chrzypsko Wielkie obj ęto w kolejnych latach: 2001 r. – 284 osoby, 2002 r. – 341 osób, 2003 r. – 326 osób.

WYKRES 3

Rodzaje pomocy udzielanej przez OPS w latach 2001-2003

2003 r.

2002 r.

2001 r.

0 100 200 300 400

świadczenia rzeczowe dla osób świadczenia pieni ęż ne dla osób świadczenie porady dla osób

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 19

CHRZYPSKO WIELKIE Opracowanie na podstawie danych Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrzypsku

Wielkim.

Analiza danych pozwala stwierdzi ć, i ż świadczenia pieni ęż ne s ą preferowan ą przez beneficjentów, zarówno indywidualnych, jak i całe rodziny, form ą pomocy. Negatywnym zjawiskiem jest natomiast malej ąca liczba świadcze ń rzeczowych dla klientów indywidualnych, które w roku 2003 zmalały dwukrotnie, oraz dla rodzin – zmalały dwukrotnie w stosunku do roku poprzedniego. Jednak że pozytywnym zjawiskiem jest wzrastaj ąca liczba osób korzystaj ących z porad, zarówno indywidualnych, jak i rodzinnych.

TABELA 2

Typ świadcze ń w latach 2001-2003

Typ świadcze ń 2001 r. 2002 r. 2003 r.

Liczba osób Liczba osób Liczba osób

Pieni ęż ne 250 354 326

Rzeczowe 149 154 83

Udzielanie porad 106 86 114

Opracowanie na podstawie danych Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrzypsku

Wielkim.

WYKRES 4

Powody przyznawania pomocy społecznej w 2003 r.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 20

CHRZYPSKO WIELKIE

19 178 243 469

283 8

497 niepełnosprwano ść bezrobocie osoby dotkni ęte kl ęsk ą żywiołow ą ubóstwo bezradno ść opiek.-wych. osoby dotkni ęte długotrwał ą chorob ą alkoholizm

Opracowanie na podstawie danych Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrzypsku

Wielkim.

Główn ą przyczyn ą, w zwi ązku z któr ą mieszka ńcy wnioskuj ą o pomoc z systemu pomocy społecznej, jest ubóstwo (497 beneficjentów), które jest spowodowane brakiem zatrudnienia. Bezrobocie jest drug ą co do wielko ści przyczyn ą ubiegania si ę o pomoc społeczn ą (469 osób). Bezrobocie nie jest tylko indywidualnym problemem człowieka nim dotkni ętego, ale niew ątpliwie wpływa na życie i funkcjonowanie całej rodziny, jest źródłem problemów i patologii. W miar ę przedłu żania si ę okresu pozostawania bez pracy problemy te narastają i rodz ą kolejne, takie jak: frustracje, izolacj ę, bezradno ść życiow ą. Powa żną przyczyn ą udzielanego wsparcia w gminie jest równie ż problem bezradno ści w sprawach opieku ńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego (283 osoby), niepełnosprawno ści (178 osób). Ponadto O środek Pomocy Społecznej wspierał osoby dotkni ęte długotrwał ą chorob ą (243 osoby), osoby dotkni ęte problemem alkoholowym (19 osób), osoby dotkni ęte kl ęsk ą żywiołow ą (8 osób). Nale ży podkre śli ć, że wskazano główne przyczyny udzielanej pomocy, w tle natomiast pozostaje problem alkoholizmu, bezdomno ści oraz inne, pojedyncze przypadki. STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 21

CHRZYPSKO WIELKIE

WYKRES 5

Struktura demograficzna beneficjentów pomocy społecznej w 2003 r.

44 15 62 16

17

21 75

osoby w wieku 16 - 21 lat osoby w wieku 22- 30 lat osoby w wieku 31- 40 lat osoby w wieku 41- 50 lat osoby w wieku 51-60 lat osoby w wieku 61- 70 lat osoby powy żej 71 lat

Opracowanie na podstawie danych Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrzypsku

Wielkim.

Z przeprowadzonej analizy wynika, że najliczniejsz ą grup ę osób korzystaj ących ze świadcze ń pomocy społecznej stanowi ą mieszka ńcy znajduj ący si ę w tak zwanym wieku produkcyjnym, czyli osoby w przedziale 41 – 50 lat. Jest to wysoce niepokoj ące zjawisko, świadcz ące o powa żnym problemie niedostatku materialnego mieszka ńców gminy, który szczególnie dotyka ludzi w wieku produkcyjnym i zdolnych do pracy. Zła sytuacja materialna wynikaj ąca z długotrwałego bezrobocia oraz pogł ębiaj ącej si ę sfery ubóstwa mo że destrukcyjnie wpływa ć na rozwijaj ące si ę i kształtuj ące swe wzorce młode pokolenie. Kolejn ą grup ą do ść licznie ubiegaj ącą si ę o pomoc s ą osoby w wieku 31 – 40 lat, czyli potencjalni żywiciele rodzin. Natomiast osoby w wieku poprodukcyjnym w najmniejszym stopniu ubiegaj ą si ę o pomoc z systemu wsparcia społecznego. Pomoc społeczna trafia do najbardziej potrzebuj ących na terenie gminy, co wynika z przesłanek ustawowych.

WYKRES 6

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 22

CHRZYPSKO WIELKIE Struktura odbiorców pomocy społecznej ze wzgl ędu na aktywno ść zawodow ą w 2003 r.

5,2% 7,2% 6,4% 8,4% 5,6%

14,8% 52,0% 0,4%

pracuje pracuje dorywczo nie pracuje studiuje na rencie na emeryturze na zasiłku dla bezrobotnych bezrobotny, bez prawa do zasiłku

Opracowanie na podstawie danych Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrzypsku

Wielkim.

Wśród odbiorców pomocy społecznej najliczniejsz ą grup ę stanowi ą osoby, które są bezrobotne, bez prawa do zasiłku, bo a ż 52 procent. Na drugim miejscu s ą osoby będące na rencie – 14,8 procenta. Pozostali odbiorcy plasuj ą si ę w przedziale od 0,4 do 8,4 procent.

3.3. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH

Statystyki dotycz ące bezrobocia w znacznym stopniu zniekształcaj ą obraz zjawiska ze wzgl ędu na du ży stopie ń tzw. bezrobocia utajonego oraz powszechno ści „pracy na czarno”. Bezrobocie powoduje, i ż standard życia wielu ludzi stale si ę obni ża i rozszerza si ę obszar patologii społecznej.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 23

CHRZYPSKO WIELKIE Bezrobotnym zgodnie z definicj ą ustawow ą jest osoba pozostaj ąca bez pracy, ale jednocze śnie zdolna i gotowa do jej podj ęcia w pełnym wymiarze czasu. Bezrobocie, przyczyniaj ąc si ę do zubo żenia materialnego, w bezpo średni sposób wpływa na poziom życia rodzin, wywieraj ąc negatywne skutki zwłaszcza w postaci: • dezintegracji rodziny, • zmniejszenia siły wsparcia emocjonalnego i solidarno ści pomi ędzy członkami rodziny, • zwi ększenia ryzyka zaistnienia patologii życia społecznego. Długookresowe bezrobocie ma wpływ na ekonomiczn ą i psychospołeczn ą sfer ę życia człowieka bezrobotnego oraz jego rodzin ę. Jednym z pierwszych skutków utraty pracy jest obni żenie standardu życia rodziny, tak że wtedy, gdy otrzymywane s ą świadczenia kompensuj ące płac ę. Sytuacja materialna osób dotkni ętych bezrobociem zale ży od ich standardu życia w czasie zatrudnienia, a zwłaszcza od posiadanych dóbr trwałego u żytku, oszcz ędno ści i długów. Du że znaczenie ma poziom, od którego zaczyna si ę proces degradacji ekonomicznej i społecznej. Najbardziej dramatyczn ą sytuacj ę maj ą rodziny świadczeniobiorców pomocy społecznej, które od dawna korzystały z systemu wsparcia socjalnego z powodu np. niskich dochodów, wielodzietno ści, inwalidztwa. Trudno ści finansowe w takich rodzinach prowadz ą do drastycznych ogranicze ń wydatków nawet na podstawowe potrzeby bytowe. Problem bezrobocia dotyczy nie tylko osoby nim dotkni ętej, lecz tak że całej rodziny. Pogorszenie funkcjonowania rodziny jest proporcjonalne do okresu pozostawania bez pracy, co przejawia si ę problemami opieku ńczo-wychowawczymi, przemoc ą, zanikiem autorytetu rodzicielskiego, mo że tak że prowadzi ć do rozpadu rodziny. Pojawia si ę równie ż gro źba przyjmowania przez dzieci negatywnych wzorów osobowych, a w konsekwencji dziedziczenia statusu bezrobotnego. Zwi ększanie si ę grupy bezrobotnych świadczeniobiorców pomocy społecznej łączy si ę ze wzrostem zada ń i wydatków oraz konieczno ści ą dostosowania dotychczasowych form działania do nowych potrzeb. Dominuj ącą form ą pomocy s ą świadczenia pieni ęż ne oraz żywno ść . Jednak z uwagi na ograniczone środki, pomoc ta staje si ę relatywnie niska. Podstawowe znaczenie w pomocy w wychodzeniu z bezrobocia ma jednak praca socjalna i przyjmuje ona zró żnicowane formy. Praca socjalna prowadzona przez pracowników socjalnych to mi ędzy innymi

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 24

CHRZYPSKO WIELKIE pomoc w planowaniu nowych koncepcji życia zawodowego, rozbudzanie motywacji do działania ukierunkowanego na zatrudnienie, jak równie ż technika kontaktu, która pozwala na to, by pomoc – jej forma, wysoko ść i okres świadczenia – uzale żniona była od aktywno ści bezrobotnego i jego rodziny. Niepokoj ący jest wpływ bezrobocia na zachowania patologiczne. Szczególnie niebezpiecznym zjawiskiem staje si ę przemoc w rodzinie. Długie pozostawanie bez pracy stymuluje procesy dezintegracji życia rodzinnego. Przymusowa bezczynno ść zawodowa i nieuregulowany tryb życia wyzwalaj ą zachowania dewiacyjne, skierowane na rodzin ę i lokalne środowisko społeczne. Negatywne emocje zwi ązane z sytuacj ą bezrobocia przenoszone s ą na najbli ższych – ofiarami przemocy i złego traktowania s ą najcz ęś ciej kobiety i dzieci. Długotrwałe bezrobocie, z jego negatywnymi konsekwencjami psychospołecznymi, wymaga odpowiednich form oddziaływa ń. Według danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Mi ędzychodzie na dzie ń 31 grudnia 2003 r. w gminie pozostawało zarejestrowanych 262 bezrobotnych. Wśród bezrobotnych dominowali m ęż czy źni, którzy stanowili 135 ogółu bezrobotnych w gminie. Ogółem bez pracy pozostawało 7,8 procent mieszka ńców gminy. Nale ży doda ć, że poziom bezrobocia odnotowany w statystykach instytucji rynku pracy mo że by ć ró żny od rzeczywistej liczby informuj ącej o osobach pozostaj ących bez pracy.

WYKRES 7

Aktywni zawodowo a bezrobotni

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 25

CHRZYPSKO WIELKIE 6,8% 6,4%

86,8%

aktywni zawodowo bezrobotne kobiety bezrobotni m ęż czy źni

Opracowanie na podstawie danych z OPS w Chrzypsku Wielkim i Powiatowego

Urzędu Pracy w Międzychodzie.

Wśród 1983 mieszka ńców gminy Chrzypsko Wielkie, którzy s ą w wieku produkcyjnym, 262 mieszka ńców pozostaje bez pracy, w tym 135 m ęż czyzn i 127 kobiet. Poni ższe zestawienia obrazowo oddaj ą struktur ę i specyfik ę zjawiska bezrobocia w gminie Chrzypsko Wielkie.

WYKRES 8

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 26

CHRZYPSKO WIELKIE Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy

do 1 m-ca

od 1 - 3 m-cy

od 3 do 6 m-cy

od 6 - 12 m-cy

od 12 - 24 m-cy

pow. 24 m-cy

0 10 20 30 40 50 60 70 80

ogółem kobiety

Opracowanie na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Międzychodzie.

Z analizy danych wynika, i ż najliczniejsz ą grup ę w śród bezrobotnych stanowi ą bezrobotni trwale, a wi ęc osoby bezskutecznie poszukuj ące zatrudnienia od ponad 2 lat: ogółem 77 osób, w tym wi ększo ść , bo a ż 46 stanowi ą kobiety. Bezrobotni pozostaj ący bez pracy krócej ni ż 1 miesi ąc stanowi ą ogółem 17 osób z wszystkich zarejestrowanych, w tym 4 kobiety. Natomiast liczba osób pozostaj ących bez zatrudnienia do 3 miesi ęcy wynosi 30, w tym 11 kobiet. Do 6 miesi ęcy nie posiada żadnego zatrudnienia ogółem 29 osób, w tym 10 kobiet. Bezrobotni poszukuj ący pracy przez okres od 6 do 12 miesi ęcy stanowi ą ogółem 57 osób, w tym 25 kobiet, a bezrobotni poszukuj ący pracy przez okres 12 – 24 miesi ęcy to ogółem 52 osoby, z czego 31 kobiet. Na podstawie danych statystycznych mo żna stwierdzi ć, i ż liczba osób bezrobotnych wzrasta proporcjonalnie z czasem pozostawania bez zatrudnienia.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 27

CHRZYPSKO WIELKIE WYKRES 9

Bezrobotni według sta żu pracy

60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 bez sta żu do 1 roku 1 - 5 lat 5 - 10 lat 10 - 20 lat 20 - 30 lat 30 i wi ęcej ogółem kobiety

Opracowanie na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Międzychodzie.

Najliczniej reprezentowan ą grup ę w śród bezrobotnych stanowi ą osoby nie posiadaj ące żadnego sta żu pracy, czyli absolwenci b ądź osoby nigdy nie pracuj ące, ogółem to 59 osób, w tym 31 kobiet. Najmniej bezrobotnych zanotowano w grupie osób legitymuj ących si ę sta żem 30-letnim i dłu ższym – 4 osoby. Dane te wskazuj ą jednak najprawdopodobniej na to, i ż osoby te w wi ększo ści nabyły ju ż uprawnienia emerytalne b ądź te ż prawo do świadcze ń przedemerytalnych. W grupie bezrobotnych ze sta żem pracy do 1 roku odnotowano: 35 osób, w tym 15 kobiet, ze stażem od 1 roku do 5 lat – 42 osoby, w tym 22 kobiety, ze sta żem od 5 do 10 lat – 46 osób, w tym 28 kobiet, ze sta żem od 10 do 20 lat – 54 osoby, z czego 28 kobiet i ze sta żem od 20 do 30 lat – 22 osoby, w tym 3 kobiety. Mo żna zaryzykowa ć stwierdzenie, że im dłu ższy jest sta ż pracy, tym mniej jest osób pozostaj ących bez pracy, a wyj ątkiem s ą osoby legitymuj ące si ę sta żem do 1 roku. Taki stan rzeczy utrudnia rozpocz ęcie kariery zawodowej osobom młodym, które ko ńcz ą nauk ę, szukaj ą pierwszej pracy i dotychczas nie miały okazji zdoby ć do świadczenia zawodowego. STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 28

CHRZYPSKO WIELKIE

WYKRES 10

Bezrobotni według wieku

18 - 24 lat

25 - 34 lata

35 - 44 lata

45 - 54 lata

55 - 59 lat

60 -64 lata

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85

ogółem kobiety

Opracowanie na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Międzychodzie.

Najliczniejsz ą grup ę osób pozostaj ących bez pracy stanowi ą ludzie młodzi w wieku od 18 do 24 lat. W rejestrach figuruje ich 83 ogółem, w tym 34 kobiety. Kolejn ą liczn ą grup ą s ą osoby w wieku od 25 do 34 lat – ogółem 74 osoby, z czego 44 to kobiety. W przedziale wiekowym od 35 do 44 lat zewidencjonowano 61 bezrobotnych, w tym 33 kobiety, w grupie od 45 do 54 lat – 41 osób ogółem, w tym 16 kobiet. W grupie wiekowej od 55 do 59 lat zarejestrowanych bezrobotnych jest tylko 3 męż czyzn, natomiast w grupie od 60 do 64 lat – nie ma bezrobotnych. Te dane oddaj ą pozytywny obraz osób starszych, którzy, jak mo żna mniema ć, albo s ą w dalszym ci ągu czynni zawodowo b ądź zostali ju ż obj ęci świadczeniami przedemerytalnymi.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 29

CHRZYPSKO WIELKIE

WYKRES 11

Bezrobotni według wykształcenia

120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 wy ższe policealne i średnie i zasadnicze gimnazjalne i średnie ogólnokszt. zawodowe poni żej zawodowe ogółem kobiety

Opracowanie na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Międzychodzie.

Poziom wykształcenia ma istotny wpływ na sytuacj ę osoby na rynku pracy. Jak wskazuje wykres, najwy ższe bezrobocie dosi ęga osób z najni ższym wykształceniem – to jest gimnazjalnym i ni ższym. W tym przedziale a ż 110 osób posiada status bezrobotnego, z czego 50 to kobiety. Kolejn ą grup ą bezrobotnych w liczbie 106 s ą osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, w tym 45 kobiet. Problem braku zatrudnienia w najmniejszym stopniu dotyczy osób z wykształceniem średnim ogólnokształc ącym i wy ższym. Dlatego istotne jest, by zwraca ć szczególn ą uwag ę na kształcenie dzieci i młodzie ży oraz dokształcanie dorosłych. Zastanawiaj ący jest natomiast fakt istnienia do ść licznej grupy osób pozostaj ących bez pracy z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym. Osób o statusie bezrobotnego jest w tym przedziale 36, z czego 26 to kobiety.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 30

CHRZYPSKO WIELKIE

3.4. ROZWI ĄZYWANIE PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W GMINIE

Definiuj ąc problem alkoholizmu, przyjmuje si ę całokształt problemów zwi ązanych z u żywaniem napojów alkoholowych. Rozumie si ę przez to zarówno upo śledzenie decyzji dotycz ących rozpoczynania picia alkoholu, jak i polegaj ących na niemo żno ści przerwania picia alkoholu. Problem alkoholizmu rozpatrywany jest w dwóch płaszczyznach: • jako choroba alkoholowa (utrata kontroli picia, niemo żno ść utrzymania si ę w abstynencji), • jako zagadnienie spo życia napojów alkoholowych i akceptowanych przez społecze ństwo wzorów picia, co stwarza konieczno ść poszukiwania alkoholu. Jedn ą z grup dysfunkcyjnych, która obj ęta jest pomoc ą, stanowi ą osoby uzale żnione od alkoholu. Nadu żywanie napojów alkoholowych stanowi dzi ś bezsprzecznie jeden z najpowa żniejszych problemów. Szerz ące si ę zjawisko alkoholizmu dotyka wielu mieszka ńców gminy i nie respektuje płci, wieku ani statusu intelektualnego. Jego rozmiar i niszczycielskie działanie daje si ę obserwowa ć w śród klientów pomocy społecznej. Alkohol nie jest lub jest nieujawnion ą patologi ą życia społecznego na terenie gminy. Z ponad 326 beneficjentów Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrzypsku Wielkim w 2003 roku tylko 19 osób i 4 rodziny ubiegaj ące si ę o pomoc sw ą trudn ą sytuacj ę życiow ą tłumaczyło problemem alkoholowym. Opieraj ąc si ę na przeliczniku Pa ństwowej Agencji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, mo żna stwierdzi ć, że na terenie Gminy Chrzypsko Wielkie 535 mieszka ńców to osoby, u których wyst ępuj ą ró żne kategorie problemów alkoholowych. I tak: • 63 osoby uzale żnione od alkoholu, • 126 osób dorosłych żyj ących w otoczeniu alkoholika, • 126 dzieci wychowuj ących si ę w rodzinach alkoholików, • 220 osób pij ących szkodliwie, nie uzale żnione od alkoholu.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 31

CHRZYPSKO WIELKIE W 2003 roku Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych przyj ęła 11 wniosków dotycz ących skierowania na leczenie odwykowe osób uzale żnionych. Na leczenie została skierowana 1 osoba. Przeprowadzono 17 kontroli punktów sprzeda ży napojów alkoholowych. Nie stwierdzono żadnych zdarze ń zwi ązanych z przemoc ą alkoholow ą. WYKRES 12

Środki finansowe słu żą ce rozwi ązywaniu problemów uzale żnie ń

50000

40000

30000

20000

10000

0 2001 r. 2002 r. 2003 r.

Opracowanie na podstawie danych Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrzypsku

Wielkim.

Wielko ść środków przeznaczonych na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów alkoholowych w gminie zwi ększyła si ę w 2002 roku w porównaniu z rokiem 2001, w którym wynosiła ponad 38.644 zł, a ż o 16 procent i stanowiła kwot ę 45.000 zł. Natomiast w roku 2003 kwota to zmalała do 40.350 zł. Na terenie gminy funkcjonuje specjalistyczny Zakład Leczenia Uzale żnie ń. Sw ą działalno ść prowadzi równie ż Klub Abstynenta „Krokus”, którego przedmiotem działalno ści jest walka m.in. z nałogiem alkoholowym. Problemy alkoholowe na terenie gminy s ą rozwi ązywane w ramach uchwalanego corocznie Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, stanowi ącego zał ącznik do niniejszej Strategii. W realizacj ę programu anga żuje si ę Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, Gminna

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 32

CHRZYPSKO WIELKIE Przychodnia Zdrowia, Szkoła Podstawowa oraz Gimnazjum, Świetlica Socjoterapeutyczna, O środek Pomocy Społecznej.

3.5. KWESTIA PRZESTEPCZO ŚCI Przest ępczo ść jest jednym z tych zjawisk społecznych, które odciskaj ą dotkliwe pi ętno na funkcjonowaniu lokalnej społeczno ści. Jest to margines życia społecznego, ale intensywno ść zdarze ń oraz cz ęstotliwo ść , z jak ą wyst ępuj ą, mog ą mie ć wpływ na formowanie si ę postaw i zachowa ń ludzi tworz ących społeczno ść gminy Chrzypsko Wielkie. WYKRES 13

Przest ępstwa na terenie gminy w 2003 r.

17,6% 5,9% 5,9% 11,8% 5,9%

5,9% 5,9% 5,9% 5,9% 5,9% 5,9% 17,6%

kradzie ż z włamaniem do domku letniskowego fizyczne i psychiczne zn ęcanie si ę nad rodzin ą pobicie uszkodzenie mienia kradzie ż pieni ędzy wraz z dokumentami kradzie ż linii energetycznych kradziez roweru wodnego kradzie ż kosiarki do trawy kradziez z włamaniem do campingu kradziez sklepowa kradzie ż nielegalny połów ryb

Opracowanie na podstawie danych Posterunku Policji w Kwilczu.

Ogółem w 2003 roku funkcjonariusze z Posterunku Policji w Kwilczu odnotowali 17 zdarze ń, w tym: 3 kradzie że z włamaniem oraz 3 kradzie że linii energetycznych, 2 przypadki fizycznego i psychicznego zn ęcania si ę nad rodzin ą. W policyjnych STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 33

CHRZYPSKO WIELKIE protokołach zanotowano tak że po jednym przypadku: pobicia, uszkodzenia mienia, kradzie ży roweru wodnego, kradzie ży sklepowej, kradzie ży z włamaniem do campingu, kradzie ży dokumentów, nielegalnego połowu ryb. Wśród wszystkich zdarze ń odnotowanych przez Posterunek Policji w Kwilczu, na uwag ę zasługuje przest ępczo ść w śród nieletnich. Nieletni sprawcy byli autorami kradzie ży z włamaniem do szkoły w Chrzypsku Wielkim, kradzie ży rzeczy z niezamieszkałych domów, kradzie ży pieni ędzy z zakrystii, kradzie ż pieni ędzy z mieszkania, kradzie ż narz ędzi uprawowych z terenu pola w m. Ry żynie.

3.6. KWESTIA NIEPEŁNOSPRAWNO ŚCI

W rozumieniu ustawy o pomocy społecznej niepełnosprawno ść oznacza stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy, powoduj ący trwałe lub okresowe utrudnienie, ograniczenie b ądź uniemo żliwienie samodzielnej egzystencji. Tymczasem w dobie obecnej niepełnosprawno ść jest równie ż rozumiana jako wynik barier społecznych, ekonomicznych oraz fizycznych, jakie jednostka napotyka w środowisku zamieszkania. W zwi ązku z tym polityka społeczna powinna promowa ć aktywne działania na wszystkich szczeblach życia społecznego oraz aktywnie wspiera ć wszelkie działania na rzecz równouprawnienia osób niepełnosprawnych, a tak że przeciwdziała ć ich dyskryminacji i tworzyć mechanizmy wyrównuj ące szanse życiowe oraz warunki do korzystania z przysługuj ących im praw. W gminie Chrzypsko Wielkie w roku 2003 z powodu niepełnosprawno ści z pomocy społecznej skorzystało 178 osób indywidualnych i 64 rodziny. Niepełnosprawno ść jest wi ęc szóst ą co do wielko ści, pod wzgl ędem liczby beneficjentów, przyczyn ą udzielania wsparcia.

3.7. IDENTYFIKACJA NAJWA ŻNIEJSZYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH NA TERENIE GMINY Identyfikacja problemów społecznych jest jednym z najwa żniejszych elementów ka żdego post ępowania diagnostycznego maj ącego okre śli ć zasadnicze problemy i ewentualne kierunki ich rozwi ązywania. Podstawowym narz ędziem badawczym, za pomoc ą którego identyfikowano problemy społeczne gminy Chrzypsko Wielkie, była

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 34

CHRZYPSKO WIELKIE ankieta rozesłana do osób maj ących wpływ na kształt lokalnej polityki społecznej, mi ędzy innymi do osób reprezentuj ących wybrane instytucje lokalne, takie jak ośrodek zdrowia, ko ściół, szkoła, organizacje pozarz ądowe. Z nadesłanych odpowiedzi wyłonił si ę obraz najistotniejszych kwestii dotykaj ących lokaln ą społeczno ść .

Atuty i potencjał rozwojowy gminy

Według respondentów gmina Chrzypsko Wielkie ma du że walory turystyczne. Mieszka ńcy zwracaj ą równie ż szczególn ą uwag ę na poczucie bezpiecze ństwa w miejscu zamieszkania, brak anonimowo ści, cisz ę i spokój okolicy. Niew ątpliwie atutem gminy jest dobra pomoc społeczna, dost ępno ść do Domów Pomocy Społecznej, Środowiskowego Domu Samopomocy oraz Zakładu Leczenia Uzale żnie ń.

Słabe strony gminy

Najcz ęś ciej wymienian ą słabo ści ą gminy Chrzypsko Wielkie, b ędącą powa żną niedogodno ści ą dla jej mieszka ńców, s ą braki w komunikacji autobusowej, czyli zbyt mała ilo ść poł ącze ń lokalnych oraz ponadlokalnych z wi ększymi miastami województwa, b ędącymi nierzadko miejscem pracy, znaczna odległo ść od du żych aglomeracji miejskich. Brak wi ększej ilo ści zakładów pracy oraz instytucji zapewniaj ących zatrudnienie to kolejny równie istotny problem w infrastrukturze ekonomiczno-społecznej gminy. Ponadto respondenci zwrócili uwag ę na brak perspektyw zawodowych dla osób młodych oraz niedostateczn ą ofert ę szkole ń i kursów daj ących szans ę na zdobycie nowych kwalifikacji. Zwrócono równie ż uwag ę na brak, pomimo sprzyjaj ących warunków geograficzno-krajobrazowych, o środków rekreacyjnych, turystycznych, wypoczynkowych oraz zajmuj ących si ę animacj ą czasu wolnego dzieci i młodzie ży, jak równie ż bark instytucji kulturalnych, m.in. teatru, kina. Równocze śnie mieszka ńcom dokucza zły stan opieki lekarskiej oraz brak dost ępu do Internetu.

Najwa żniejsze problemy społeczne w gminie

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 35

CHRZYPSKO WIELKIE Za najwa żniejsze problemy w gminie uznano bezrobocie oraz alkoholizm. Oba problemy, silnie ze sob ą skorelowane, według respondentów z coraz wi ększ ą intensywno ści ą dotykaj ą mieszka ńców gminy i w niedalekiej przyszło ści mog ą by ć jeszcze bardziej odczuwalne. Ponadto wi ększo ść ankietowanych wskazała na tendencje wzrostowe zarówno problemów zwi ązanych z pogł ębiaj ącym si ę i długotrwałym bezrobociem, jak i nadu żywaniem alkoholu. Nale ży zauwa żyć, i ż według oficjalnych statystyk problem alkoholizmu jest marginalny, wr ęcz nieistniej ący jak na ponad 3 tysi ęczn ą społeczno ść gminy Chrzypsko Wielkie. Natomiast według mieszka ńców jest widocznym i ci ągle narastaj ącym, negatywnym zjawiskiem społecznym. Powa żnym i narastaj ącym problemem, wskazanym przez respondentów, jest równie ż ubo żenie mieszka ńców gminy. Jest ono spowodowane wzrostem bezrobocia i przyczynia si ę do pogł ębiania patologii społecze ństwa, wzrostu niewydolno ści opieku ńczo-wychowawczej rodzin wiejskich. Przyczyn takiego stanu rzeczy doszukuje si ę równie ż w niedostatecznej organizacji czasu wolnego dzieci i młodzie ży. Mieszka ńcy zwrócili równie ż uwag ę na brak wystarczaj ących poł ącze ń komunikacyjnych z innymi miejscowo ściami, brak mo żliwo ści rozwoju zainteresowa ń młodzie ży, brak pomocy ludziom starym, samotnym, s ą to problemy, których intensywno ść wg mieszka ńców jest silna i wci ąż rosn ąca.

Szczególnie nara żone grupy społeczne

Według społeczno ści gminy, w najwi ększym stopniu lokalne problemy społeczne dotykaj ą dzieci i młodzie ż, przede wszystkim te pochodz ące z rodzin biednych, wielodzietnych, z rodzin byłych pracowników PGR-ów. Wybór ten uzasadniano głównie ubóstwem, brakiem miejsc pracy oraz miejsc organizuj ących opiek ę i wsparcie. Za szczególnie nara żone uznano tak że osoby bezrobotne, w tym młodzie ż i absolwentów szkół szukaj ących pracy oraz osoby z najni ższym wykształceniem. Kolejn ą grup ą miesza ńców, która odczuwa skutki problemów społecznych, s ą ludzie starsi i samotni. W kwestii zwi ązanej z wyborem odbiorców, do których powinna trafia ć pomoc, uznano, i ż w pierwszej kolejno ści wspiera ć nale ży dzieci i młodzie ż, rodziny dysfunkcyjne, ubogie, z problemem alkoholowym i wielodzietne oraz pracowników

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 36

CHRZYPSKO WIELKIE byłych Pa ństwowych Gospodarstw Rolnych. Pomoc społeczna powinna otacza ć opiek ą równie ż osoby samotne i stare.

Podmioty pomagaj ące w rozwi ązywaniu problemów społecznych

Respondenci, wskazuj ąc na osoby i instytucje, które mog ą przyczyni ć si ę do rozwi ązywania lokalnych problemów, zwrócili przede wszystkim uwag ę na wiod ącą rol ę Gminnego O środka Pomocy Społecznej. Zauwa żyli jednocze śnie pozytywne oddziaływanie pracowników Domu Pomocy Społecznej w Ł ęż eczkach, Zakładu Leczenia Uzale żnie ń w Charcicach, Środowiskowego Domu Samopomocy w Chrzypsku Wielkim, Powiatowego Urz ędu Pracy w Mi ędzychodzie, Fundacji Osób Niepełnosprawnych „Razem – Niezale żni” w Chrzypsku Wielkim, oraz starostwa w Miedzychodzie. Gdyby zaszła taka potrzeba, to właśnie w tych instytucjach poszukiwaliby wsparcia.

Kwestie uznane za najistotniejsze w tworzeniu strategii

Ankietowani wskazali równie ż problemy, na których powinna skupi ć si ę lokalna strategia integracji i rozwi ązywania problemów społecznych gminy Chrzypsko Wielkie. Wybierali pi ęć najistotniejszych kwestii z zamkni ętego katalogu. Najwi ęcej wskaza ń uzyskały nasypuj ące problemy społeczne:

TABELA 3

Ilo ść Lp. Kwestie pomocy społecznej wskaza ń

1. Pomoc osobom bezrobotnym w przekwalifikowaniu si ę oraz 7 znalezieniu pracy

2. Pomoc ludziom starszym i samotnym 6 Pomoc osobom nieradz ącym sobie z opiek ą i wychowaniem dzieci 3. Pomoc dzieciom z rodzin najubo ższych 5 4. Pomoc osobom niepełnosprawnym 4

5. Pomoc dla samotnych kobiet w ci ąż y i matek, które s ą w trudnej 3

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 37

CHRZYPSKO WIELKIE sytuacji życiowej 6. Leczenie alkoholików 3

Opracowanie na podstawie danych z przeprowadzonych ankiet wśród społeczności gminy Chrzypsko Wielkie.

Z powy ższego zestawienia wynika rozkład wskaza ń istniej ących kwestii społecznych, które winny sta ć si ę przedmiotem szczególnej troski samorz ądu lokalnego: I. Pomoc osobom bezrobotnym w przekwalifikowaniu się oraz znalezieniu pracy II. Pomoc ludziom starszym i samotnym III. Pomoc dzieciom z rodzin najubo ższych IV. Pomoc osobom niepełnosprawnym V. Pomoc dla samotnych kobiet w ci ąż y i matek, które s ą w trudnej sytuacji życiowej VI. Leczenie alkoholików

WYKRES 14

Struktura najistotniejszych kwestii pomocy społecznej w gminie Chrzypsko Wielkie

1. Pomoc osobom bezrobotnym w przekwalifikowaniu si ę oraz znalezieniu pracy.

5. Pomoc dla samotnych 3. Pomoc kobiet dzieciom w ci ąż y z rodzin i matek, które najubo ższych . są w trudnej NAJWA ŻNIEJSZE sytuacji PROBLEMY życiowej . STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIASPOŁECZNE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 38 CHRZYPSKO WIELKIE GMINY CHRZYPSKO WIELKIE (komu nale ży pomóc w ramach

4. Pomoc

osobom 6. Leczenie niepełnospra- alkoholików. wnym.

2. Pomoc ludziom starszym i samotnym.

Pomoc osobom nieradz ącym sobie z opiek ą i wychowaniem dzieci.

Opracowanie na podstawie danych z przeprowadzonych ankiet wśród społeczności gminy Chrzypsko Wielkie.

Sposoby przyczyniania si ę do rozwi ązywania lokalnych problemów społecznych Najwa żniejsze inicjatywy, jakie mog ą si ę przyczyni ć do rozwi ązania lokalnych problemów społecznych, to według przedstawicieli różnych instytucji: okre ślenie korzystnych warunków dla tworzenia nowych miejsc pracy, a przede wszystkim rozwój małej przedsi ębiorczo ści, pomoc osobom niepełnosprawnym, pomoc dzieciom chorym psychicznie i upo śledzonym umysłowo, poradnictwo dla osób zagro żonych problemami wymagaj ącymi konsultacji psychologa, psychiatry, podnoszenie poziomu o światy zdrowotnej, pomoc młodzie ży.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY 39

CHRZYPSKO WIELKIE