VQLSUNGA-SAGA

l.

ér hefr upp ok segir frá peim manni, er Sigi er nefhdr ok kalladr, at héti son H Odins. Annarr madr er nefndr til SQgunnar, er Skadi hét, harm var ríkr ok mikill fyrir sér, en p ó var Sigi peira inn iíkari ok settstcerri, at pvi er menn mseltu í pann tima. Skadi átti prael pann, er nokkut verdr at geta vid SQguna, hann hét Bredi; hann er fródr um pat, er hann skyldi at hafaz; hann hafdi ípróttir ok atgervi jafnframt hinum, er meira póttu verdir, eda umfram nQkkura. pat er nú at segja, eitthvert sinn at Sigi ferr at dýraveidi ok med honum praellinn, ok veida dýr um daginn allt til aptans. En er peir bera saman veidi sina urn aptaninn, pá hafdi Bredi veitt miklu fleira ok meira en... Sigi... stórilla... (at einn) preell skal hafa betr veitt... drepin (?)... at h(ann)... sjá, ,at fangi ... Sigi sva (radi)... at Sigi... pat VSETÍ eign h(ans)... at vi... hann t... drepr Breda... ef...ein(?)... Nú ferr hann heim um kveldit ok segir, at Bredi hafi ridit frá honum á skóginn, „ok var hann senn ór augliti mér, ok veit ek ekki til hans". Skadi grunar sqgn Siga ok getr, at vera munu svik hans, ok mun Sigi hafa drepit hann; f aar menn til at leita hans, ok lýkr svá leitinni, at peir rundu hann í skafli einum, ok maelti Skadi, at pann skafl skyldi kalia Bredafqnn hedan af, ok hafa menn nú pat eptir sídan ok kalia svá hverja fqnn, er mikil er. pá kemr upp, at Sigi hefir drepit prselinn ok myrdan; pá kalia peir hann varg í véum, ok má hann nú eigi heima vera med fedr sínum. Ódinn fylgir honum nú af landi brott svá langa leid, at stóru bar, ok eigi létti hann fyrr, en hann kom honum til herskipa. Nú tekr Sigi at leggjaz í hernad med pat lid, er fadir hans [fekk honum, ádr peir skildu, ok vard hann sigrsallí hernadinum; ok svá kemr hans máli, at hann fekk herjat sér land ok ríki um sídir; ok pví naest fekk hann sér gofugt kvánfang, ok geriz hann ríkr konungr ok mikill fyrir sér ok réd fyrir Húnalandi ok er inn mesti hermadr. Hann á son vid konu sinni, er hét Rerir;hann vex par upp med fedr sínum ok geriz brátt mikill vexti ok gerviligr. Nú geriz Sigi gamall madr at aldri; hann átti sér marga Qfundarmenn, svá at um sídir rédu peir á hendr honum, er hann trúdi bezt, en pat váru brcedr konu hans; peir gera p á til hans, er hann varir sízt ok hann var fálidr fyrir, ok bera hann ofrlidi,

ok á peim fundi fell Sigi med hird sinni allri. Son hans Rerir var ekki í peim háskaj

27 ok f aer hann svá mikit lid af vinum sínum ok lanzhofdingjum, svá at hann eignadiz bsedi land ok konungdóm eptir Siga fedr sinn; ok nú er hann pykkiz hafá fótum undir komiz í ríki sinu, pá minniz hann á pser sakir, er hann átti vid módurbrcedr sína, er drepit hofdu f Q dur hans, ok safnar konungr sér nú lidi miklu ok f err nú á hendr fraendum sínum med penna her, ok pykkja peir fyrr gert haf a sakař vid sik, pó at hann masti lítils freendsemi peira, ok svá gerir hann, fyrir pví at eigi skilz hann fyrri vid, en hann hafdi drepit alia fedrbana sína, pó at úskapliga vasri fyrir allar sakir; nú eignaz hann Iqnd ok ríki ok fé, geriz hann nú meiri fyrir sér en fadir hans. Rerir fekk sér nú herfang mikit ok konu pá, er honům pótti vid sitt hoeů, ok eru pau mjgk lengi á samt, ok eigu pau cengan erfingja ok ekki barn; pat hugnar peim bádum illa, ok bidja pau godin med miklum áhuga, at pau gaeti sér barn. f>at er nú sagt, at Frigg heyrir been peira, ok segir Ódni, hvers pau bidja; hann verdr eigi OTprifráda ok tekr óskmey sína, dóttur Hrímnis JQtuns, ok f aer í hgnd henni eitt epli ok bidr hana fcera konungi; hon tók vid eplinu ok brá á sik krákuham ok flýgr til pess, er hon kemr par, sem konungr inn er ok sat á haugi; hon lét f alia eplit í kné konunginum; hann tók pat epli ok póttiz vita, hverju gegna mundi; gengr nú heim af hauginum ok til sinna manna, ok kom á fund dróttningar, ok etr pat epli sumt.

2. FCEDDR VQLSUNGR.

[jat er nú at segja, at dróttning finnr pat brátt, at hon mundi vera med barni, ok ferr pessu fram Langar stundir, at hon má eigi ala barnit. [)á kemr at pví, at Rerir skal fara í leidangr, sem sidvenja er til konunga, at frida land sitt; í pessi ferd vard pat til tidenda, at Rerir tók sótt ok pví nsst bana ok setladi at scekja heim ódin, ok pótti pat morgum fýsiligt í pann tíma. Nú ferr inu sama fram um vanheilsu dróttningar, at hon f aer eigi alit barnit, ok pessu ferr fram sex vetr, at hon hefir pessa sótt; nú finnr hon pat, at hon mun eigi lengi lifa, ok bad nú, at hana skyldi saera til barnsins, ok svá var gert, sem hon bad; pat var sveinbarn, ok sá sveinnvar mikill vexti, pá er hann kom til, sem ván var at. Svá er sagt, at sjá sveinn kysti módur sína, ádr hon dcei; pessum er nú nafn geůt ,ok er kalladr Yqí- sungr; hann var konungr yfir Húnalandi eptir fedrsinn; hann var snemma mikill ok sterkr ok ár eedisfullr um pat, er mannraun pótti í ok karlmennzka; hann geriz inn mest hermardr ok sigrsaell í orrostum peim, sem hann átti í herftjrum. Nú pá er hann var alroskinn at aldri, pá sendir Hrímnir honům Hljód dóttur sína, er fyrr er getit, pá er hon fór med eplit til Reris, fedr Váu áttu tíu sonu ok eina dóttur; inn elzti son peira hét Sigmundr, en Signy dóttir, pau váru tvíburar, ok váru pau fremst ok vaenst um alla hluti barna Vglsungs konungs, ok váru pó allir miklir fyrir sér, sem lengi hefir uppi verit haft, ok at ágaetum gert verit, hversu Vqlsungar hafa verit ofrkappsmenn miklir, ok hafa verit fyrir flestum monnum, sem getit er í forn-

28 SQgum, bsedi um fródleik ok ípróttir ok alls háttar kappgirni. Svá er sagt, at VQI- sungr konungr lét gera h(jll eina ágaeta ok med peim heetti, at ein eik mikil stód í hgllini, ok limar trésins med fQgrum blómum stódu út um raefr hallarinnar, en leggrinn stód nidr í hqllina ok kQÜudu peir pat barnstokk.

3.

Siggeirr hefir konungr heitit, hann réd fyrir Gautlandi, hann var ríkr konungr ok f JQlmennr; hann fór á fund VoLsungs konungs, ok bad hann Signýjar til handa sér; pessu tali tekr konungr vel ok svá synir hans, en hon sjálf-var pessa ófús, bidr pó fedr sinn ráda (pessu), sem odru pví, stem til hennar toeki; en konunginum sýndiz pat rád at gipta hana, ok var hon fQstnud Siggeiri konungi. En pá er sjá veizla ok rádahagr skal takaz, skal Siggeirr konungr soekja veizluna til Vcjlsungs konungs. Konungr bjóz vid veizlunni eptir inum beztum fQngum; ok pá er pessi veizla var albúin, kómu par bodsmenn "Vglsungs konungs ok svá Siggeirs konungs at nefndum degi, ok hefir Siggeirr konungr marga virduliga menn med sér. Svá er sagt, at par váru miklir eldar gerdir eptir endilangri hQÜini, en nú stendr sjá inn mikli apaldr í midri hqllinni, sem fyrr var nefndr. Nú er pess vid getit, ať pá er menn sátu vid eldana um kveldit, at madr einn gekk inn í h^llina; sá madr er mQnnum úkunnr at sýn; sjá madr hefir pess háttar búning, at hann gefir heklu flekkótta yfir sér; sá madr var berfoettr ok hafdi knýtt línbrókum at beini ok htjtt sídan á h(jfdi;hann var hárr mJQk ok ellihgr ok einsýnn; sá madr hafdi sverd í hendi ok gengr at barnstokkinum, hann bregdr sverdinu ok stingr pví í stokkinn, svá at sverdit S0kkr at hJQltum upp; Qllum mQnnum felluz kvedjur vid pennamann; pá tekr hann til orda ok maelti: „Sá er pessu sverdi bregdr ór stokkinum, pá skal sá pat piggja at mér at gJQf, ok skal hann pat sjálfr sanna, at aldri bar hann betra sverd sér i hendi, en petta er." Eptir petta gengr sjá inn gamli madr út ór hollinni, ok veit engi, hverr hann er, eda hvert hann gengr. Nú standa peir upp ok metaz ekki vid at taka sverdit, pykkiz sá bezt hafa, er fyrst náir; sídan gengu til inir gQfgustu menn fyrst, en pá hverr at Qdrum; engi kemr sá til, er nái, pvíat engan veg bifaz, er peir taka til. Nú kom til Sigmundr, son Vglsungs konungs, ok tók ok brá sverdinu ór stokkinum, ok var sem laust Isegi fyrir honum. betta vápn sýndiz Qllum svá gott, at engi póttiz sét hafa jafngott sverd, ok býdr Siggeirr honum at vega prjú jafnvsegi gulls, Sigmundr segir: „pú máttir taka petta sverd eigi sídr en ek, par sem. pat stód, ef pér soemdi at bera, en nú f ser pú pat aldri, er pat kom ádr í mína hQnd, pótt pú bjódir vid allt pat guli, er pú átt."'Siggeirr konungr reiddiz vid pessi ord, ok pótti sér háduliga svarat vera; en fyrir pví at honum var svá vařit, at hann var undirhyggjumadr mikill, pá lsetr hann nú, sem hann hirdi ekki um petta mál, en pat sama kveld hugdi hann laun fyrir petta, pau er sídar kómu fram.

29 4.

Nú er pat at segja, at Siggeirr gengr í rekkju hjá Signy penna aptan; en naesta dag eptir pá var vedr gott; pá segir Siggeirr konungr, at hann vill heim fara ok bída eigi peas, er vindr yxi eda sjá geri úfoeran. Ekki er pess getit, at Vglsungr konungr letti hann eda synir hans, allra heizt er hann sá, at hann vildi ekki annat, en fara frá veizlunni. Nú maelti Signy vid fedr sinn: „Eigi vilda ek á brott fara med Siggeiri, ok eigi gerir hugr minn hlaeja vid honum, ok veit ek af framvisi minni ok af kynfylgju várri, at af pessu rádi stendr oss mikill úfagnadr, ef eigi er skjótt brugdit pessum rádahag." „Eigi skaltu petta maela, dóttir!" sagdi hann, „pvíat pat er sk

5. FALL VQLSUNGS.

Nú er at segja frá VQlsungi konungi ok sonum hans, at peir fara at ákvedinni stundu til Gautlanz at bodi Siggeirs konungs mágs síns ok hafa prjú skip ór landi ok Q11 vel skipud ok verda vel reidfara ok koma skipům sínum vid Gautland, en pat var síd um aptan. En pann sama aptan kom Signý, dóttir Vqlsungs konungs, ok kallar fedr sinn á einmaeli ok broedr sína, segir nú setlan sína ok Siggeirs konungs, at hann hefir dregit šaman úvígjan her, „ok aetlar at svíkja ydr; nú bid ek ydr,"

segir hon, f,at pér farid pegar aptr í ydart ríki ok fáid ydr lid sem mest ok farid higat sídan ok hefnid ydar sjálfir ok gangid eigi í úfoeru, pvíat eigi missi-pér svika af honum, ef eigi taki-pér petta bragd, sem ek beidi ydr." pá mselti VQlsungr ko­ nungr: „pat munu allar pjódir at ordum gera, at ek maelta eitt ord úborinn, ok strengda ek pess heit, at ek skylda hvárki flýja eld né járn fyrir hrsezlu sakir, ok svá hefi ek enn gert hér til, ok hví munda ek eigi efna pat á gamals aldri? ok eigi skulu meyjar pví bregda sonum mínnm í leikum, at peir hraediz bana sinn, pvíat eitt sinn skal hverr deyja, en engi má undan komaz at deyja um sinn; er pat mitt rád, at vér flýjum hvergi, ok gerum af várri hendi sem hreystiligast; ek hefi bariz hundrad sinnum, ok hefi ek haft stundum meira lid, en stundum rninna; ok hefi ek jafnan sigr haft, ok eigi skal pat spyrjaz, at ek flýja, né fridar bidja." — Nú grastr

30 Signy sáiliga ok bad, at hon skyldi eigi koma til Siggeirs konungs. Vqlsungr konungr svarar: „pú skalt at visu fara heim til bónda pins ok vera samt med honům, hversu sem med oss ferr." Nú gengr Signy heim, en peir búa eptir um nóttina. Ok um myr- gininn pegar er dagar, pá bidr Vokungr konungr upp standa sina menu alia ok ganga á land upp ok búaz vid bardaga. Nú ganga peir á land upp allir alvápnadir, ok er eigi langt at bída, ádr par kemr Siggeirr konungr med allan sinn her, ok verdr par in hardasta orrosta med peim, ok eggjar konungr lid sitt til framgongu sem hardligast, ok er svá sagt, at Vofeungr konungr ok synir hans gengu átta sinnum í gegnum fylkingar Siggeirs konungs urn daginn ok hqggva á tvaer hendr; ok er peir setla enn svá at fara, pá fellr Vokungr konungr í midri fylkingu sinni ok par allt lid hans med honum, nema synir hans tíu, pvíat miklu meira ofrefli var í móti, en peir maetti vid standa. Nú eru synir hans allir teknir ok í bond reknir ok á brott leiddir. Signy vard vor vid, at fadir hennar var drepinn, en broedr hennar hondum teknir ok til bana rádnir; nú kallar hon Siggeir konung á einmaeli. Nú maelti Signy: „pess vil ek bidja pik, at pú látir eigi svá skjótt drepa broedr mína, ok látid pá heldr setjá í stokk, ok kemr mér at pví, sem maelt er, at unir auga/ medan á sér, ok pví bid ek peim eigi lengra, at ek aetla, at mér muni ekki tjóa." [já svarar Siggeirr: „(Er ertu ok OTvita, er pú bidr broedrum pínum meira bgls, en peir sé hQggnir, en pó skal pat veita pér, pvíat pess betr pykki mér, er peir pola verra ok hafa lengri kvol til bana." Nú laetr hann svá gera, sem hon bad, ok var tekinn einn milríll stokkr ok feldr á fcetr peim tíu broedrum í skógi einshvers stadar, ok sitja peir nú par pann dag allan til naetr; en at midri nótt pá kom par ylgr ein ór skógi gQmul at peim, er peir sátu i stokkinum, hon var baedi mikil ok illilig; henni vard pat fyrir, at hon bítr einn peira til bana, sípán át hon pann upp allan; eptir pat fór hon í brott. En eptir um morgininn pá sendi Signy mann til broedra sinna, pann er hon trúdi bezt, at (vita), hvat títt sé; ok er hann kemr aptr, segir hann henni, at daudr sé einn peira; henni pótti petta mikit, ef peir skulu svá fara allir, en hon mátti ekki duga peim. Skjótt er par frá at segja: níu naetr í samt kom sjá in sama ylgr um midnsetti ok etr einn peira senn til bana, unz allir eru daudir, nema Sigmundr einn er eptir. Ok nú ádr er tíunda nótt kemr, séndir Signy trúnadarmann sinn til Sigmundar, bródur síns, ok seldi í hond honum hunang ok maelti, at hann skyldi rída á andlit Sigmundar ok leggja í munn honum sumt. Nú ferr hann til Sigmundar ok gerir, sem honum var bodit, ok fór heim sídan. Um nóttina eptir pá kemr sú in sama ylgr at vanda sínum'ok aetladi at bita hann til bana sem broedr hans; en nú dregr hon vedrit af honum, par sem hunangit var á ridit, ok sleikir andlit hans allt med tungu sér ok réttir sídan tunguna í munn honum; hann laetr sér ver da úbilt ok beit í tunguna ylginni; hon bregdr vid fast ok hnykkir at sér hart ok rak foe trna í stokkinn, svá at hann klofnadi allr í sundr; en hann helt svá fast, at tungan gekk ór ylginni upp í tungurótunum, ok fekk af pví bana. En pat er scjgn sumra manna, at sú in sama ylgr vaeri módir Siggeirs konungs, ok hafi hon brugdit á sik pessu líki fyrir trollskapar sakir ok fjolkyngi.

31 6.

Nú er Sigmundr lauss ordinn, en brotinn er stokkrinn, ok hefz Sigmundr par nú vid í skóginum. Enn sendir Signý at vita, hvat títt er, eda hvárt Sigmundr lifir; en er Jjeir koma, pá segir hann peim allanatburd, hvéfarithafdi med peim ok ylginni. Nú fara peir heim ok segja Signýju, hvat títt er; fór hon nú ok hittir bródur sinn, ok taka pau pat rád, at harm gerir par jardhús í skóginum, ok ferr nú pví fram um hríd, at Signý leynir honum par ok f ser honum pat, er harm purfti at haf a; en Siggeirr konungr setlar, at peir sé allir daudir Vglsungar. Siggeirr konungr átti tvá sonu vid konu sinni, ok er frá peim sagt, pá er inn ellri son hans er tíu vetra, at Signý sendir hann til móz vid Sigmund, at hann skyldi veita honum lid, ef hann vildi nQkkut leita vid at hefna fedr sins. Nú ferr sveinninn til skógarins ok kemr sid um aptaninn til jardhúss Sigmundar, ok tekr hann vid honum vel at hófi ok maelti, at hann skyldi gera til braud peira, „en ek man scekja eldivid", ok selr í hond honum einn mJQlbelg, en hann ferr sjálfr at scekja vidinn; ok er hann kemr aptr, pá hefir sveinninn ekki at gert um braudgerdina. Nú spyrr Sigmundr, hvárt búit sé braudit; hann segir: „Eigi porda ek at taka mj

7. SIGNÝ GAT SINFJQTLA.

pess er nú vid getit eitthvert sinn, pá er Signý sat í skemmu sinni, at par kom til hennar ein seidkona fjojkunnig harla mjqk; pá talár: Signý vid hana: „pat vilda ek," segir hon, „at vit skiptum homum"; hon segir seidkonan: „púskalt fyrir ráda"; ok nú gerir hon svá af sínum brQgdum, at peer skipta litům, ok sez seidkonan nú í rúm Signýjar at rádi hennar ok ferr í rekkju hjá konungi um kveldit, ok ekki finnr hann, at eigi sé Signý hjá honum. Nú er pat frá Signýju at segja, at hon ferr til jardhúss bródur síns ok bidr hann veita sér herbergi um nóttina, „pvíat ek hefi vilz á skóginum úti, ok veit ek eigi, hvar ek fer." Hann maslti, at hon skyldi par vera, ok vildi eigi synja henni vistar einni konu ok póttiz vita, at eigi mundi hon svá launa honum gódan beina at segja til hans; nú ferr hon í herbergi til hans, ok setjaz til matar; honum vard opt litit til hennar, ok líz konán vaen ok fríd. En er pau eru mett, pá segir hann henni, at hann vili, at pau hafi eina rekkju um nóttina, en hon brýz ekki vid p ví, ok leggr hann hana hjá sér prjár naetr samt. Eptir pat ferr hon heim ok hittir seidkonuna ok bad, at peer skipti aptr litům, ok svá gerir

32 hon. Ok er fram lidu stundir, fcedir Signy sveinbarn, sjá sveinn var SinfJQtli kalladí; ok er hann vex upp, er hann baedi mikill ok sterkr ok vaenn at áliti ok mJQk í sett Vobunga ok er eigi allra tíu vetra, er hon sendir hann í jardhúsit til Sigmundar. Hon hafdi pá raun gert vid ina fyrri sonů sína, ádr hon sendi pá til Sigmundar, at hon saumadi at hQndum peim med holdi ok skinni; peir poldu illa ok kriktu um; ok svá gerdi hon Sinf jotla; hann bráz ekki vid; hon fló hann pá af kyrtlinum, svá at skinnit fylgdi ermunum; hon kvad, honům mundu sárt vid verda; hann segir: „Lítit mundi slíkt sárt pykkja V^lsungi!" Ok nú kemr sveinninn til Sigmundar; pá bad Sigmundr hann knoda ór mjoh peira, en hann vili soekja peim eldivid, fser í hond honům einn belg; sídan ferr hann at vidinum; ok er hann kom aptr, p á hafdi Sinfjotli lokit at baka. f)á spurdi Sigmundr, ef hann hafi nokkut fundit í mjohnu. „Eigi er mér grunlaust," sagdi hann, ,,at eigi hafi í verit nqkkut kykt í mjohnu fyrst er ek tók at knoda, ok her hen ek med knodat pat, er í var." pá maelti Sigmundr ok hló vid: „Eigi get ek pik hafa mat af pessu braudi í kveld, pvíat par hefir pú knodat med inn mesta eitrorm." Sigmundr var svá mikill fyrir sér, at hann mátti eta eitr, svá at hann skadadiekki, en Smfjotlahlýddipat, at eitr koemi utan á hann, en eigi hlýddi honům at eta pat né drekka.

8. pEIR SIGMUNDR FÓRU í HAM INA.

£>at er nú at segja, at Sigmundi pykkir SinfJQtli of ungr til hefnda med sér, ok vili nú fyrst venja hann med nokkut hardraedi; fara.nú um sumrum vída um skóga ok drepa menn til f jár sér. Sigmundi pykkir hann m]qk í eett Voteunga ok pó hyggr hann, at hann sé son Siggeirs konungs, ok hyggr hann hafa illzku fedr síns, en kapp VQlsunga, ok aítlar hann eigi mjgk fraendroekinn mann, pvíat hann minnir opt Sigmund á sína harma ok eggjar mjok at drepa Siggeir konung. Nú er pat eitthvert sinn, at peir fara enn á skóginn at aŕla sér f jár, en peir ŕinna eitt hús ok tvá menn sofandi í húsinu med digram gullhringum; peir hofdu ordit fyrir úskopum, pvíat úlfahamir hengu yfir peim; it tíunda hvert doegr máttu peir komaz ór hQmunum; peir váru konungasynir. peir Sigmundr fóru í hamina ok máttu eigi ór komaz ok fylgdi sú náttúra, sem ádr var, létu ok vargsrqddu; peir skildu bádir rgddina. Nú leggjaz peir ok á merkr, ok ferr sína leid hvárr peira; peir gera pann mála med sér, at peir skuli til haetta, pótt sjau menn sé, en eigi framar, en sá láti úlfsrodd, er fyrir ofrlidi yrdí. „Bregdum nú eigi af pessu," segir Sigmundr, ,,pvíat pú ert ungr ok árasdisfullr, munu menn gott hyggja til at veida pik." Nú ferr sína leid hvárr peira, ok er peir váru skildir, finnr Sigmundr... menn ok lét úlfsroddu, ok er Sinfjotli heyrir pat, ferr hann til pegar ok drepr alia; peir skiljaz enn. Ok er Sinfjotli hefir eigi lengi farit um skóginn, finnr hann ellifu menn ok berz vid pá, ok ferr svá, at hann drepr pá alla; hann verdr ok sárr (mjok) ok ferr undir eina eik, hvíliz par dir.. .gi ok fara hann maelti til átt lid til at drepa sjau menn, en

3 Sága o Volsunzlch 33 ekembarnataldrihjá pér ok kvadda ek eigi lids at drepa ellifu menn!" Sigmundr hleypr at honům svá hart, at hann stakar vid ok fellr; Sigmundr bítr í barkann framan. £>a.nn dag máttu peir eigi komaz ór úlfahomunum. Sigmundr leggr hann nú á bak sér ok berr heim í skálann, ok sat harm yfir honům, en bad troll taka úlfhamina. Sigmundr sér einn dag, hvar hreyiskettir tveir váru, ok bítr annarr í barkann Qdrum, ok rann sá til skógar ok hefir eitt blad ok fcerir yfir sárit, ok sprettr upp hreysikottrinn heill. Sigmundr gengr út sok sér, hvar hrafn flýgr med bladit ok foerdi honům; hann dregr petta yfir sárit Sinf jotla, en hann sprettr upp pegar heill, sem hann hefdi aldri sárr verit. Eptir pat fara peir til jafdhúss ok eru par til pess, er peir skyldu fara ór úlfhQmunum; [já taka peir ok brenna í eldi ok bádu engum at meini verda; ok í peim úskqpum unnu peir morg fraegdarverk í ríki Siggeirs konungs. Ok er SinfJQtli er frumvaxti, pá pykkiz Sigmundr hafa reynt hann mjok. Nú lídr eigi langt, ádr Sigmundr vili leita til fodurhefnda, ef svá vildi takaz; ok nú fara peir í brott frá jardhúsinu einhvern dag ok koma at boe Siggeirs konungs síd um aptan ok ganga inn í forstofuna, pá er var fyrir hoUinni, en par váru inni Qlker, ok leynaz par. Dróttning veit nú, hvar peir eru, ok vili hitta pá; ok er bau finnaz, gera pau pat rád, at peir leitadi til faů Signý ok konungr eigu tvau born ung at aldri, pau leika sér á gólfinu at gulli ok renna pví eptir gólfinu hallarinnar ok hlaupa par eptir; ok einn gullhringr hrýtr utar í húsit, par sem peir Sigmundr eru, en sveinninn hleypr eptir at leita hringsins. Nú sér hann, hvar sitja tveir menn miklir ok grimmligir, ok hafa sída hjálma ok hvítar brynjur. Nú hleypr hann í hoUina innar fyrir fedr sinn ok segir honum, hvat hann hefir sét. Nú grunar konungr, at vera munu svik vid hann. Signý heyrir nú, hvat peir segja; hon stendr upp, tekr bornin baedi ok ferr utar í forstofuna til peira ok mselti, at peir skyldu pat vita, at pau hefdi sagt til peira: „ok raed ek ykkr, at pit drepid pau." Sigmundr segir: „Eigi vil ek drepa born pin, pótt pau hafi sagt til mín!"; en Sinfjotli lét sér ekkifeilaz ok bregdr sverdi ok drepr hvárttveggja barnit ok kastar peim innar í hoUina fyrir Siggeir konung. Konungr stendr nú upp ok heitr á menn at taka pá menn, er leynz hofdu í forstofunni um kveldit. Nú hlaupa menn útar pangat ok vilja hondla pá, en peir verja sik vel ok drengiliga, ok pykkiz pá sá verst hafa lengi, er naest er; ok um sídir verda peir ofrlidi bornir ok verda handteknir ok pví neest í bond relmir ok í fjotr a settir, ok sitja peir par pá nótt alia. Nú hyggr konungr at fyrir sér, hvern dauda hann skal fá peim, pann er kendi lengst; ok er morginn kom, pá laetr konungr haug mikinu gera af grjóti ok torfi; ok er pessi haugr er gerr, pá lét hann setja heliu mikla í midjan hauginn, svá at annarr jadarr hellunnar horfdi upp, en annarr nidr; hon var svá mikil, at hon tók tveggja vegna, svá at eigi mátti komaz hjá hennL Nú laetr hann taka pá Sigmund ok Sinfjotla ok setja í hauginn sínum megin hvárn peira fyrir pví, at honum pótti peim pat verra at vera eigi bádum šaman, en pó mátti heyra hvárr til annars. Ok er peir váru at tyrfa hauginn, pá kemr Signý par at ok hefir halm í fangi sér ok kastar í hauginn til Sinfjotla ok bídr praelana leyna konunginn pessu; peir já pví, ok er pá lokit aptr hauginum. Ok er nátta tekr, pá

34 maelti SinfJQtli til Sigmundar: „Ekki setla ek okkr mat skorta um hríd hér, hefir dróttningin kastat fleski inii í hauginn ok vafit um utan hálmi"; ok enn preifar hann um fleskit, okfinnr, at par varstungitísverdi Sigmundar, okkendiathJQltunum, er myrkt var í hauginum, ok segir Sigmundi; peir fagna pví bádir. Nú skýtr SinfJQtli blódreflinum fyrir ofan helluna ok dregr fast; sverdit bítr helluna. Simundr tekr nú blódrefilinn, ok rístu nú í milli sín helluna ok létta eigi fyrr, en lokit er at rísta, sem kvedit er: 1. Ristu af magni mikla hellu Sigmundr hJQrvi ok SinfJQtli.

Oknúerupeir lausir bádir šaman í hauginum ok rísta bsedi grjót ok járn ok komaz svá út ór hauginum. p\eiľ ganga nú heim til hallarinnar, eru menn pá í svefni allir; peir bera vid at hQllunni ok leggja eld í vidinn, en peir vakna vid gufuna, er inni eru, ok pat, at hoUin logar yfir peim. Konungr spyrr, hverir eldana gerdi. „Hér eru vit SinfJQtli, systurson minn", sagdi Sigmundr, „ok eetlum vit nú, at pat skulir pú vita, at eigi eru allir Vokungar daudir!" Hanu bidr systur sína út ganga ok piggja af honum gód metord ok mikinn sóma, ok vili svá bceta henni sína harma. Hon svarar: „Nú skaltu vita, hvárt ek heŕi munat Siggeiri konungi dráp Vqlsungs konungs; ek lét drepa bgm okkur, er mér póttu of sein til fodurheŕnda, ok ek fór í skóg til pín í vqlvulíki, ok er SinfJQtli okkarr son; hefir hann af pví mikit kapp, at hann er bíedi sonarson ok dótturson Vqlsungs konungs; heŕi ek par til urmit alla hluti, at Siggeirr konungr skyldi bana fá, hen ek ok svá mikit til unnit, at fram kcemiz hefndin, at mér er med jangum kosti lift; skal ek nú deyja med Siggeiri konungi lostig, er ek átta hann naudig." Sídan kysti hon Sigmund bródur sinn ok Sinfjotla ok gekk inn í eldinn ok bad pá vel fara; sidan fekk hon par bana med Siggeiri konungi ok allri hird sinni. peir frsendr fá sér hd ok skipa, ok heldr Sigmundr til settleifdar sinnar ok rekr ór landi pann konung, er par hafdi í sez eptir Vijlsung konung. Sigmundr geriz nú rikr konungr ok ágaetr, vitr ok stórrádr; hann átti pá konu, er Borghildr hét; pau áttu tvá sonu, hét Helgi annarr, en annarr Hámundr; ok er Helgi var fceddr, kómu til nornir ok veittu honum formála, ok mseltu, at hann skyldi verda allra konunga frsegastr. Sigmundr var pá kominn frá orrostu ok gekk med einum lauk í mót syni sínum, ok hér med gefr hann honum Helga nafn ok petta at nafnfesti: Hringstadi ok SóljfoU ok sverd, ok bad hann vel fremjaz ok verda í aett Vokunga; hann geriz stórlyndr ok vinsaell ok fyrir flestum m^nnum odrum at allri atgervi. f>at er sagt, at hann réz í hernad, pá er hann var fimtán vetra gamall; var Helgi konungr yfir lidjnu, en SinfJQtli var fenginn til med honum, ok rédu bádir lidi.

35 9. HELGI FEKK SIGRÜNAR.

pat er sagt, at Helgi finnr pann konung í hernadi, er Hundingr hét; hann var ríkr konungr ok fjolmennr ok red fyrir londum; par tekz orrosta med peim, ok gengr Helgi fast fram, ok lýkz med pví sjá bardagi, at Helgi fsei sigr, en Hundingr konungr. fellr ok mikill Huti lids hans. Nú pykkir Helgi hafa vaxit mikit, er hann hefir felt svá říkán konung. Synir Hundings bjóda nú út her í mót Helga ok vilja hefna fcjdur síns; peir eiga harda orrostu, ok gengr Helgi í gegnum fylkingar peira broedra ok scekir at merkjum sona Hundings konungs ok feldi pessa Hundings sonu: Alf ok Eyjólf, Hervard ok Hagbard, ok fekk hér ágaetan sigr. Ok er Helgi ferr frá orrostu, pá fann hann vid skóg einn konur margar ok virduligar sýnum, ok bar pó ein ojlum; paar ridu med ágeetligum búningi. Helgi spyrr pá at nafni, er fyrir peim var; en hon nefndiz Sigrún ok kvez vera dóttir Hijgna konungs. Helgi maelti: „Farid heim med oss ok verid velkomnar!" pá segir konungs dóttir: „Annat starf liggr fyrir oss, en drekka med pér." Helgi svarar: „Hvat er pat, konungsdóttir?" Hon svarar: „H

36 mantu kunna mart virduligt maela ok forn minni at segja, er pú lýgr á hQfdingja; mun hitt sannara, at pú munt lengi hafa fcez á morkům úti vid vargamat ok drepit brcedr pína, ok er kynligt, er pú porir at koma í her med gódum monnum, er mart kalt hrse hefir sogit til blóds." SinfJQtli svarar: „Eigi muntu glogt muna nú, er pú vart VQlvan í Varinsey ok kvaz vilja mann eiga ok kaust mik til pess embsettis at vera pinn madr; en sídan vartu valkyrja í Ásgardi, ok var vid sjálft, at allir mundi berjaz fyrir pínar sakař, ok ek gat vid pér níu varga á Láganesi, ok var ek fadir allra." Granmarr svarar: „Mart kantu ljúga; ek hygg, at engis fadir maettir pú vera, sídan pú vart geldr af doetrum JQtunsins á pórsnesi, ok ertu stjúpson Siggeirs konungs ok látt á markům úti med vqrgum, ok komu pér o_ll úhqpp senn at hendi; pú drapt brcedr pína ok gerdir pik at illu kunnan." SinfJQtli svarar: „Hvárt mantu pat, er pú vart merin med hestinum Grana, ok reid ek pér á skeid á Brávelli; sídan vartu geitasveinn GQITÜS JQtuns."Granmarr segir: „Fyrri vilda ek sedja fugla á hraei pínu, en deila vid pik lengr." pá meelti Helgi konungr: „Betra vasri ykkr ok meira snjall- rredi at berjaz, en maela slíkt, er skqmm er at heyra, ok ekki eru Granmars synir vinir mínir, en pó eru peir hardir menn." Granmarr rídr nú í brott ok til fundar vid Hoddbrodd konung, par sem heita Sólf JQII; hestar peira heita Sveipudr ok Sveggjudr; peir moettuz í borgarhlidi ok segja honům hersggu. Hoddbroddr konungr var í brynju ok hafdi hjálm á hofdi; hann spyrr, hverir par vaeri: „eda hvá eru-pér svá reiduligir?" Granmarr segir: „Hér eru komnir Vqlsungar ok hafa tólf púsundir manna vid land ok sjau púsundir vid ey pá, er Sok heitir; en par sem heitir fyrir Grindum er pó mestr fjqldi, ok hygg ek nú, at Helgi muni nú berjaz vilja." Konungr segir: „Gerum pá bod um allt vart ríki ok soakjum í mót peim; siti sá engi heima, er berjaz vili; sendum ord Hrings sonum ok Hqgna konungi ok Álfi inum gamla, peir eru bardagamenn miklir." Funduz peir par, er heitir Frekasteinn, ok tókz par hQrd orrosta. Helgi gengr fram í gegnum fylkingar; par vard mikit mannfall, pá sá peir skjaldmeyja flokk mikinn, svá sem í loga saei, par var Sigrún konungsdóttir. Helgi konungr sótti í mót Hoddbroddi konungi ok fellir hann undir merkjum. [sá mselti Sigrún: „Haf |ĎQkk fyrir petta prekvirki! skipt man nú lgndum, er mér petta mikill tímadagr, ok muntu fá af pessu veg ok ágaeti, er pú hefir svá říkán konung feldan." pat ríki tók Helgi konungr ok dvaldiz par lengi ok fekk Sigrúnař ok gerdiz fraegr konungr ok ágaetr, ok er hann hér ekki sídan vid pessa sggu.

10. FEÁ VQLSUNGUM.

VQlsungar fara nú heim ok hafa enn mikit aukit sitt ágaeti. Sinfjcjtli leggz nú í hernad af nýju; hann sér eina fagra konu ok girniz mjqk at fá hennar; peirar konu bad ok bródir Borghildar, er átti jSigmundr konungr. peir preyta petta mál med orrostu, ok fellir Sinf jqtli penna konung; hann herjar nú vida ok á margar orrostur ok hefir ávalt sigr; geriz hann manna fraegstr ok ágaatastr ok kemr heim um haustit

37 med morgum skipům ok miklu fé. Hann segir fedr sínum tídendin, en hann segir dróttningu; hon bidr Sinf jotla fara brott ór ríkinu ok laez eigi vilja sjá hann. Sigmundr kvez eigi láta hann í brott fara ok býdr at boeta henni med gulli ok miklu fé, pótt hann hefdi ongan fyrri boett mann; kvad engi frama at sakaz vid konur. Hon má nú pessu eigi á leid koma; hon maelti: „pér skulud ráda, herra! pat samir!" Hon gerir nú erfi bródur síns med rádi konungs.býr nú pessa veiziu med inum beztum fongum ok baud pangat morgu stórmenni. Borghildr bar monnum drykk; hon kemr fyrir Sinfjgtla med miklu horni; hon mselti: „Drekk nú, stjúpson!" Hann tók vid ok sá í hornit ok mselti: „GJQróttr er drykkrinn." Sigmundr meelti: ,,Fá mér pá!" hann drakk af; dróttningin maelti: „Hví skulu adrir menn drekka fyrir pik Q1?" Hon kom í annat sinn med hornit: „Drekk nú!" ok frýdi honům med mor­ gum ordum; hann tekr vid horninu ok maelti: „Flaerdr er drykkrinn." Sigmundr maelti: „Fá mér pá!" It pridja sinn kom hon ok bad hann drekka af, ef hann hefdi' hug VQlsunga. Sinfjotli tók vid horninu ok maelti: „Eitr er í drykknum!" Sigmundr svarar: „Lát grcjn sía, sonr!" sagdi hann; pá var kontingr drukkinn mjok, ok pví sagdi hann svá. Sinfjotli drekkr ok fellr pegar nidr. Sigmundr riss upp, ok gekk haTmr sinn naer bana, ok tok líkit í fang sér ok ferr til skógar ok kom loks at einum firdi; par sá hann mann á einum báti litlum; sá madr spyrr, ef hann vildi piggja at honům far yíir fjordům; hann játtar pví; skipit var svá lítit, at pat bar pá eigi, ok var líkit fyrst flutt, en Sigmundr gekk med firdinum. Ok pví naest hvarf Sigmundi skipit ok svá madrinn; ok eptir pat snýr Sigmundr heim, rekr nú í brott drótt- ningina ok litlu sídar dó hon. Sigmundr konungr rsedr nú enn ríki sinu ok pykkir verit hafa inn mesti kappi ok konungr í fornum sid.

11.

Eylimi hefir konungr heitit, ríkr ok ágaetr; dóttir hans hét Hjordís, allra kvenna vaenst pk vitrust; ok pat spyrr Sigmundr konungr, at hon var vid hans cedi eda engi ella. Sigmundr soekir heim Eylima konung; hann gerir veizhi í mót honům mikla, ef hann hefdi eigi herferd pangat; fara nú bod peira í milli, at med vinsemd var nú farit, en eigi med herskap; veizla pessi var ger med inum beztum fongum ok med miklu f jqlmenni. Sigmundi konungi var hvarvetna sett torg ok annarr farar- greidi; koma nú til veiziu, ok skipa bádir konungar eina hoU. par var ok kominn Lyngvi konungr, son Hundings konungs, ok vili hann ok maegjaz vid Eylima konung; hann pykkiz sjá, at peir munu eigi hafa eitt erendi, pykkiz ok vita, at úfridar mun af peim ván, er eigi far. Nú maelti konungr vid dóttur sína: „pú ert vitr kona, en ek hefi pat maelt, at pú skalt pér mann kjósa; kjós nú um tvá konunga, ok er pat mitt rád hér um, sem pitt er." Hon svarar: „Vant sýniz mér petta mál, en pó kýs ek pann konung, er fraegstr er, en pat er Sigmundr konungr, pótt hann sé mjok aldri orpinn"; ok var hon honům gefin, en Lyngvi konungr fór í brott. Sigmundr

38 kvángadiz ok fekk Hjqrdisar; var par annan dag Qdrum betr veitt eda med meira kappi. Eptir pat fór Sigmundr konungr heim í Hunaland, ok Eylimi konungr mágr hans vid honům, ok geetir nú ríkis síns. EnLyngvi konungr ok brcedr hans safna nú her at sér ok fara nú á hendr Sigmundi konungi, pvíat peň* hgfdu jafnan minna hlut ór málům, pótt petta biti nú fyrir; vilja peir nú fyrirkoma kappi Vqlsunga; koma nú í Húnaland ok senda Sigmundi konungi ord ok vilja eigi stelaz á hann, en pykkjaz vita, at hann mun eigi flýja. Sigmundr konungr kvez koma mundu til orrostu; hann dró šaman her, en HJQrdísi var ekit til skógar vid eina ambátt, ok mikit fé fór med peim; hon var par, medan peir bqrduz. Víkingar hljópu frá skipům vid Tivígjan her. Sigmundr konungr ok Eylimi settu upp merki sin, ok var pá blásit í lúdra. Sigmundr konungr lsetr nú vid kveda sitt horn, er fadir hans hafdi átt, ok eggjar sína menn; hafdi Sigmundr lid miklu minna; tekz par nú hqiá órrosta, ok pótt Sigmundr vaeri gamall, pá bardiz hann nú hart ok var jafnan fremstr sinha manna; hek hvárki vid honům skjgldr né brynja, ok gekk hann jafnan í gegnum lid úvina sinna á peim degi, ok engi mátti sjá, hversu fara mundi peira í milium; mart spjót var par á lopti ok qjrvar; en svá hlífdu honům hans spádísir, at hann vard ekki sárr, ok engi kunni t«jl, hversu margr madr fell fyrir honům; hann hafdi bádar hendr blódgar til axlar; ok er orrosta hafdi stadit um hríd, pá kom madr í bardagann med sídan hqtt ok heklu blá; hann hafdi eitt auga ok geir í hendi; pessi madr kom á mót Sigmundi konungi ok brá upp geirinum fyrir honům; ok er Sigmundr konungr hjó fast, kom sverdit í geirinn ok brast í sundr í tvá hluti; sídan sneri mannfallinu ok váru Sigmundi konungi horfin heill, ok fell mjťjk lidit fyrir honům. Konungrinn hlífdi sér ekki ok eggjar mjcjk lidit. Nú er sem meelt, at eigi má vid margnum; í pessi orrostu fell Sigmundr konungr ok Eylimi konungr mágr hans í gndverdri fylkingu ok mestr hluti lids hans.

12.

Lyngvi konungr soekir nú til konungsboejarins ok aetlar at taka par konungsdóttur, en pat bráz honům; fekk hann par hvárki konu né fé; hann f err nú yfir landit ok skipar par sínum mqnnum ríkit, pykkiz nú hafá drepit alia sett Vokunga ok aetlar pá eigi munu purfa at óttaz hedan frá. Hjgrdís gekk í valinn eptir orrostuna um nóttina ok kom at par, sem Sigmundr konungr lá ok spyrr, ef hann vaeri groedandi; en hann svarar: „Margr lifnar ór litlum vánum, en horfin erumér heill, svá at ek vil (eigi) láta groeda mik; vili Ódinn ekki, at vér bregdum sverdi, sídan er nú brotnadi; hefi ek haft orrostur, medan honům líkadi. „Hon maslti: „Enkis poetti mér ávant, ef bú yrdir groeddr ok hefndir fedr míns." Konungr segir: „Odrum er pat setlat; pú ferr med sveinbarn, ok foed pat vel ok vandliga, ok mun sá sveinn ágsetr ok fremstr af várri 33tt; vardveit ok vel sverdsbrotin, par af má gera gott sverd, er heita mun Gramr ok sonr okkarr mun bera ok par rnijrg stórverk med vinna, pau er aldri munu fyrnaz, ok hans nafn mun uppi, medan verQldin stendr. Uni nú vid

39 pat, en mik mceda sár, ok ek man nú vitja fraenda várra framgenginna." Hjordís sitr nú yfir honum, unz hann deyr, ok pá lýsir af degi. Hon sér, at m

13. FQí DDR SIGURDR.

pat er nú sagt, at Hjordís fee dir sveinbarn, ok er sveinninn foerdr Hjálpreki konungi. Konungrinn vard gladr vid, er hann sá pau in hvcjssu augu, er hann bar í h^fdi, ok sagdi hann 0ngum mundu likan verda eda samjafnan, ok var hann vatn i ausinn med Sigurdar nafni; frá honum segja allir eitt, at um atferd ok VQxt var

40 engi hans maki. Hann var par fceddr med Hjálpreki konungi af mikilli ást; ok pá er nefndir eru allir inir ágaeztu mehn ok konungar í fornum sijgum, pá skal Sigurdr fyrir ganga um afl ok atgervi, kapp ok hreysti, er hann hefir haft um hvern mann fram annarra í nordrálfu heimsins. Sigurdr óx par upp med Hjálpreki ok unni hvert barn honum; hann fastnadi Álfi konungi Hjordísi ok maslti henni mund. — Reginn hét f ostri Sigurdar ok var Hreidmars son; hann kendi honum ípróttir, taŕl ok rúnar ok tungur margar at masla, sem pá var títt konungasonum, ok marga hluti adra. Eitt sinn spurdi Reginn Sigurd, er peir váru bádir šaman, ef hann vissi, hversu mikit fé fadir hans hefdi átt, eda hverir pat vardveittu. Sigurdr svarar ok segir, at konungar vardveittu. Reginn maelti: „Trúir pú peim allvel?" Sigurdr svarar: ,;£>at samir, at peir vardveiti par til, er oss hallkvaemiz, pvíat peir kunnu betr at gaeta en ek." Annat sinn kemr Reginn at máli vid Sigurd ok maelti: „Kynligt er pat, er pú vilt vera hestasveinn konunga eda fara sem hlauparar." Sigurdr svarar: „Eigi er pat, pvíatf vér rádum QIIU med peim; er oss ok heimult pat, er vér viljum hafa." Reginn maelti: „Bid hann gefa pér einn hest!" Sigurdr svarar: „f>egar mun pat, er ek vil." Sigurdr hittir nú konunga; pá meelti konungr vid Sigurd: „Hvat viltu af oss piggja?" Sigurdr svarar: „Einn hest viljum vér piggja oss til skemtanar." Konungrinn maelti: „Kjós pér sjálfr hest ok slíkt, er pú vili hafa af várri eigu." Annan dag eptir fór Sigurdr til skógar ok mcetir einum gQmlum manni med sídu skeggi; sá var honum úkunnigr; hann spyrr, hvert Sigurdr skyldi fara. Hann svarar: ,,Hest skyldum vér kjósa; rád um med oss!" Hann maelti: „Fcjrum ok rekům til árinnar, er Busiltjqjrn heitir." (peir reka hrossin út á djúp árinnar, ok leggjaz at landi, nema ein hestr, hann tók Sigurdr; hann var grár at lit ok ungr at aldri, mikill vexti ok vaenn; engi hafdi honum á bak komit. Skeggmadrinn maelti: „bessi hestr er kominn frá Sleipni, ok skal hann vandliga upp foeda, pvíat hann verdr hverjum hesti betri"; madrinn hverfr pá. Sigurdr kallar hestinn Grana, ok hefir sá hestr beztr verit; Ódinn hafdi hann hittan. Enn mselti Reginn til Sigurdar: „Oflítit fé eigu-pér; pat harmar oss, er pér hlaupid sem porpara sveinar, en ek veit mikla féván at segja pér, ok er pat meiri ván, at pat sé sómi at soekja ok virding, ef pú nasdir." Sigurdr spyrr, hvar vaeri eda hverr vardveitti. Reginn svarar: ,,Sá heitir Fáfnir, er hér liggr skamt hedan á brott, pat heitir Gnítaheidr; ok er pú kemr par, pá muntu pat maela: aldri sáttu meira fé í gulli í einum stád, ok eigi parftu meira, póttu verdir allra konunga elztr ok freegstr." Sigurdr svarar: ,, Kaňn ek kyn pessa orms, pótt vér sém ungir, ok hefi ek spurt, at engi porir at koma á mót honum fyrir vaxtar sakir ok ilzku." Reginn svarar: „[jat er ekki; sá VQxtr er eptir haetti lyngorma, ok er gert af miklu meira, en er, ok svá mundi pótt hafa inum fyrrum fraendum pínum; ok pótt Vqlsunga 33tt sé at pér, pá mun pú eigi hafa peira skaplyndi, eríyrst eru taldir til alls frama." Sigurdr svarar: „Vera má, at eigi hofum vér mikit af peira kappi eda snild; en eigi berr naudsyn til at frýja oss, er vér erum enn litt af barnsaldri; eda hví eggjar pú pessa svá mJQk?" Reginn svarar: „Saga er til pess, ok mun ek segja pér." Sigurdr maelti: „Lát mik heyra!"

41 14.

„pat er upphaf sAndvari" — segir Reginn —; „hann var jafnan í forsinum, er Andvarafors heitir, í geddu líki ok fekk sér par matar, pvíat par var fjohli fiska í peim forsi. Otr bródir minn fór jafnan í penna fors ok bar upp fiska í munni sér ok lagdi einn senn á land. — ódinn, Loki, Hoenir fóru leidar sinnar ok kómu til Andvarafors. Otr hafdi pá tekit einn lax ok át blundandi á árbakkanum. Loki tók einn stein ok laust otrinn til bana. JESÍT póttuz mj

2. „Hvat er pat fiska, er rennr flódi í, kannat sér vid víti varaz1? hofud pitt leystu helju ór, ok finn mér lindar loga!"

3. „Andvari ek heiti, Óinn hét minn fa dir, margan hefik fors of f arit; aumlíg norn skóp oss í árdaga, at ek skylda í vatni vada."

Loki sér gull pat, er Andvari átti; en er hann hafdi f ram reitt guUit, pá hafdi hann eptir einn bring, ok tók Loki hann af honum. Dvergrinn gekk í steininn ok maelti, at hverjum skyldi at bana verda, er pann gullhring aetti, ok svá alt gullit. iEsirnir reiddu Hreidmari féit ok trádu upp otrbelginn ok settu á fcetr; pá skyldu sesirnir hlada upp hjá gullinu ok hylja utan; en er pat var gert, pá gekk Hreidmarr fram

42 ok sá eitt granahár ok bad hylja. pá dró Ódinn hringinn af hendi sér Andvaranaut ok huldi hárit. bá kvad Loki:

4. „Gull er pér nú reitt, en pú gjold hefir mikil mins hofuds: syni pínum verdrat saela skopud, pat er ykkarr beggja bani."

Sídan dráp Fáfnir fodur sinn" — segir Reginn — „ok myrdi hann, ok náda ek 0ngu af fénu. Hann gerdiz svá illr, at hann lagdiz út ok unni 0ngum at njóta fjárins nema sér ok vard sídan at inum versta ormi ok liggr nú á pví fé. Sídan fór ek til konungs ok gerdumz ek smidr hans; ok er pessi rceda til minnar sQgu, at ek missa fodurarfsins ok bródurgjaldanna; (gullit er sídan kallat otrsgJQld, ok hér doemi af tekin)." Sigurdr svarar: „Mikit hefir pú látit, ok stórillir hafa pínir freendr verit. Ger nú eitt sverd af pínum hagleik, pat er ekki sé jafngott gert, ok ek mega vinna stórverk, ef hugr dugir, ef pú vilt, at ek drepa penna inn mikla dreka." Reginn segir: „bat geri ek med trausti, ok muntu mega drepa Fáfni med pví sverdi."

15. REGINN GERDI GRAM.

Reginn gerir nú eitt sverd ok faer í hqnd Sigurdi. Hann tók vid sverdinu ok maelti: ,,f>etta er |Mtt smídi, Reginn!" Ok h0ggr í stedjann, ok brotnadi sverdit; hann kastar brandinum ok bad hann smída annat betra. Reginn gerir annat sverd ok faer Sigurdi; hann leit á. „betta mun pér líka, en vant mun ydr at smída." Sigurdr reynir petta sverd ok brýtr sem i fyrra. f)á maelti Sigurdr til Regina: „£>ú munt líkr vera inum fyrrum fraendum pínum ok vera útrúr"; gekk nú til módur sinnar; hon fagnar honům vel; talaz nú vid ok drekka. pá maelti Sigurdr: „Hvárt hofom vér rétt til spurt, at Sigmundr konungr seldiydr sverditGramítveimhlutum?" Hon svarar: „Satt er pat." Sigurdr maelti: „Fá mér i hqnd! ek vil hafa." Hon kvad hann líkligan til frama ok faer honům sverdit. Sigurdr hittir nú Regin ok bad hann par gera af sverd eptir efnum. Reginn reiddiz ok gekk til smidju med sverds- brotin, ok pykkir Sigurdr framgjarn um smídina. Reginn gerir nú eitt sverd; ok er hann bar ór aflinum, sýndiz smidjusveinum, sem eldar brynni ór eggjunumjbidr nú Sigurd vid taka sverdinu ok kvez eigi kunna sverd at gera, ef petta bilar. Sigurdr hjó í stedjann ok klauf nidr í fótinn, ok brasteigi né brotnadi; hannlofadi sverdit mjqk ok fór til árinnar med ullarlagd ok kastar í gegn straumi, ok tók í súndr, er hann brá vid sverdinu; gekk Sigurdr pásgladr heim. Reginn maelti: „Efna muni-pér heit ydur nú, er ek hefi gert sverdit, ok hitta Fáfni." Sigurdr svarar: „Efna munum

43 vér, ok pó annat fyrr, at hefna fgdux mína." Sigurdr var pví ástsselli, sem hann var ellri, af QIIU fólki, svá at hvert barn nnni honům hugástum.

16.

Grípir hét madr ok var módurbródir Sigurdar; én litlu sídar, en sverdit var gert, fór hann á fund Grípis, pvíat hann var framvíss ok vissi fyrir 0rl

17. SIGURDR DRAP LYNGA OK HJORVARD OK pÁ ALLA.

Nú hittir Sigurdr konunga ok mselti til peira: „Hér hofum vér verit um hríd, ok eigum vér ydr ástsemd at launa ok mikla virding; en nú viljum vér ór landi fara ok finna Hundingssonu, ok vilda ek, at peir vissi, at Vqlsungar veeri eigi allir daudir: viljum vér haf a par til y darn styrk." Konungar kváduz alt vilja til fá, pat er hann beiddiz. Er nú búit lid mikit ok allt vandat sem mest, skip ok allr herbúnadr, svá at hans ferd vaeri pá vegligri en ádr. Sigurdr stýrir dreka peim, er mestr var ok ágsetligastr; segl peira váru mJQk vondud ok ítarlig at sjá. Sigla peir nú gódan byr; ok er f á doegr váru lidin, pá kom á vedr mikit med stormi, en svá var sjárinn, sem í rodru saei. Eigi bad Sigurdr svipta seglunum, pótt rifnudu, heldr bad hann haera .setja en ádr. Ok er peir sigldu frarň fyrir bergnqs n^kkura, pá kalladi madr upp á skipit ok spyrr, hverr fyrir lidinu eigi at ráda. Honum var sagt, at par var hgfdingi Sigurdr Sigmundarson, er nú er fraegstr ungra manna. Madrinn svarar: „Allir segja par eitt frá honum, at eigi megi konungasynir jafnaz vid hann; vilda ek, at. pér feldid seglin á nQkkuru skipinu, ok toeki-pér vid mér." peir spurdu hann at nafni. Hann svarar: 5. „Hnikar hétu mik, pá er hugin gladdi VQlsungr ungi ok vegit hafdi; nú máttu kalia kari af bjargi Feng eda FJQIIJÍ, far vil ek piggja."

44 ßeir viku at landi ok toku kari á skip sin; pá tók af vedrit, ok fara, unz peir koma at landi í riki Hun'dingssona; pá hvarf FJQlnir. peii láta pegar geisa eld ok jam, drepa menn, en brenna bygdina, ok eyda par sem peir fara; 'stekkr fJQldi undan á fund Lyngva konungs, ok segja, at herr er kominn í landit ok ferr med meira geysingi, en doemi finniz til; kvádu Hundingssonu eigi langsýna, pá er peir SQgduz eigi mundu hraedaz Vglsunga, „en nú stýrir pessumher Sigurdr Sigmundarson."Lyngvikonungr laetr nú fara um allt sitt riki herbod, vili eigi á ŕlótta leggjaz; stefnir til sin oUum peim monnum, er honum vilja lid veita; kemr nú á mót Sigurdi med allmikinn her ok broedr hans med honum; tekz par in hardasta orrosta med peim; mátti pár á lopti sjá mart spjót ok grvar margar, 0xi hart reidda, skjgldu klofna ok brynjur slitnar, hjálma skífda, hausa klofna ok margan mann steypaz til jardar. Ok er orrostan hefir svá stadit mjijk langa hríd, soekir Sigurdr ŕram um merkin ok hefir í hendi sverdit Gram; hann hoggr baedi menn ok hesta ok gengr í gegnum fylkingar ok hefir bádar hendr blódgar til axlar, ok stqkk undan fólk, par sem hann,fór, ok heiz hvárki vid hjálmr né brynja, ok engi madr póttiz fyrr sét hafa pvílíkan mann, bessi orrosta stód lengi med miklu mannfalli ok ákafri sókn; ferr par, sem sjaldnar kann henda, pá er landherrinn soekir til, at pat kom fyrir ekki; fell par svá mart fyrir Hundingssonum, at engi madr vissi tql á. Ok er Sigurdr var framarla í fylkingu, pá koma á mót honum synir Hundings konungs. Sigurdr hoggr til Lyngva konungs ok klyfr hjálm hans ok hofud ok brynjadan búk, ok sídan hôggr hann Hjorvard, bródur hans, sundr í tvá hluti, ok pá drap hann alla Hundingssonu, er eptir lifdu, ok mestan hluta lids peira. Ferr Sigurdr nú heim med fQgrum sigri ok miklu fé ok ágseti, er hann hafdi fengit í pessi ferd; váru nú veizlur gervar í mót honum heima- í ríkinu. — Ok er Sigurdr hefir skamma stund heima ve'rit, kemr Reginn at máli vid Sigurd ok segir: „Nú munu-pér vilja steypa hjálminum Fáfňis, svá sem pér hétup, pviat nú hefir pú hefnt f Q dur píns ok annarra frcenda pinna." Sigurdr svarar: „Efna munu-vér pat, sem vér hofum par um heitit, ok ekki fellr oss pat ór minni."

18. NÚ R ID A bEIR REGIN N OK SIGURDR.

Nú rída beir Sigurdr ok Reginn upp á heidina á pann farveg, er Fáfnir var vanr at skrída, er hann fór til vaz, ok pat er sagt, at sá hamarr var prítugr, er hann lá at vatni, pá er hann drakk. [já maelti Sigurdr: „£>at sagdir pú, Reginn, at dreki sjá vaeri eigi meiri en einn lyngormr, en mér sýnaZ vegar hans aefar miklir." Reginn maelti: „Ger gróf eina ok sez par í; ok pá er ormrinn skrídr til vaz, legg pá til hjarta honum ok vinn honum svá bana; par fyrir faer pú mikinn frama." Sigurdr maelti: „Hversu man pá veita, ef ek verd fyrir sveita ormsins?" Reginn svarar: „Eigi má pér rád ráda, er pú ert vid hvatvetna hraeddr, ok ertu úlíkr pínum fraendum at hughreysti." Nú rídr Sigurdr á heidina, en Reginn hverfr í brott yfrit hraeddr. Sigurdr gerdi gróf eina; ok er hann er at pessu verki, kemr at honum einn gamall

45 madr med sídu skeggi ok spyrr, hvat harm gerir par; hann segir; pá svarar inn gamĽ madr: „£>etta er úrád; ger fleiri grafar ok lát par í renna sveitann, en pú sit í einni ok legg til hjartans orminum!" |pá hvarf sá madr á brottu; en Sigurdr gerir grafar eptir pví, sem fyrir var sagt. Ok er ormrinn skreid til vaz, vard svámikilllandskjálfti, svá at Q11 j ord skalf í nand; hann fnýsti eitri alia leid fyrir sik fram, ok eigi hraeddiz Sigurdr né óttaz vid pann gný. Ok er ormrinn skreid yfir grofina, pá leggr Sigurdr sverdinu undir bcexlit vinstra, svá at vid hjcjltum nam. pá hleypr Sigurdr upp ór grgŕinni ok kippir at sér sverdinu ok hefir allar hendr blódgar upp til axlar. Ok er inn mikli ormr kendi síns banasárs, pá laust hann hofdinu ok spordinum, svá at alt brast í sundr, er fyrir vard. Ok er Fáfnir fekk banasár, spurdi hann: „Hverr ertu, eda hverr er pinn fadir, eda hver er aatt pín, er pú vart svá djarfr, at pú pordir at bera vápn á mik?" Sigurdr svarar: „Mtt min er monnum úkunnig, ek heiti gofugt dýr, ok á ek engan fqdur né módur, ok einn šaman hen ek farit." Fáfnir svarar: ,,Ef pú átt engan fedr né módur, af hverju undri ertu pá alinn? ok pótt pú segir mér eigi pitt nafn á banadcegri mínu, pá veiztu, at pú lýgr nú." Hann svarar: „Ek heiti Sigurdr, en fadir minn Sigmundr." Fáfnir svarar: „Hverr eggjadi pik pessa verks, eda hví léztu at eggjaz? haf dir pú eigi frétt pat, hversu allt folk er hrastt vid mik ok vid minn oegishjálm? inn fráneygi sveinn! pú áttir fedr snarpan!" Sigurdr svarar: „Til pessa hvatti mik inn hardi hugr, ok stodadi til, at gert yrdi, pessi in stěrka hond ok petta it snarpa sverd, er nú kendir pú, ok fár er gamall hardr, ef hann er í bernsku blautr." Fáfnir segir: „Veit ek, ef pú vex upp med frsen- dum pínum, at pú mundir kunna at vega reidr, en petta er meiri furda, er einn bandingi hertekinn skal porat hafa at vega at mér, pvíat fár hernuminn er froekn til vígs." Sigurdr maelti :-„Bregdr pú mér, at ek vsera fjärri mínum fraendum; en pótt ek v aera hernuminn, p á var ek pó eigi heptr, ok pat fanntu, at ek var lauss." Fáfnir svarar: „Heiptyrdi tekr pú hvetvetna pat, er ek maeli, en gull petta mun pér at bana verda, er ek hefi átt." Sigurdr svarar: „Hverr vili fé hafa allt til ins eina dags, en eitt sinn skal hverr deyja." Fáfnir maelti: „Fátt vili pú at mínum dcemum gera, en drukna muntu, ef pú ferr um sjá úvarliga, ok bíd heldr á landi, unz logn er." Sigurdr meelti: „Seg pú pat.Fáfnir! ef pú ert fródr mjo.k: hverjar eru paer nornir, er kjósa mqgu frá mcedrum?" Fáfnir svarar: „Margar eru paer ok sundrlausar,sumar eru ása aettar, sumar eru alfa aettar, sumar eru doetr Dvalins." Sigurdr maelti: „Hvé heitir sá hólmr, er blanda hJQrlegi Surtr ok gesir šaman?" Fáfnir svarar: „Hann heitir Úskaptr." Ok enn maelti Fáfnir: „Reginn bródir minn veldr mínum dauda, ok pat hloegir mik, er hann veldr ok pínum dauda, ok ferr pá, sem hann vildi." Enn maelti Fáfnir: „Ek bar oegishjálm yfir ollu fólki, sídan ek lá á arfi míns bródur, ok svá fnýsta ek eitri alia vega frá mér í brott, at engi pordi at koma í nand mér, ok engi vápn hraeddumz ek, ok aldri fann ek svá margan mann fyrir mér, at ek pcettumz eigi miklu sterkari, en allir váru hraeddir vid mik." Sigurdr maelti: „Sá cegishjálmr, er pú sagdir frá, gefr fám sigr, pvíat hverr sá, er med morgum kemr, má pat finna eitthvert sinn, at engi er einna hvatastr." Fáfnir svarar: „[jat raed

46 ek pér, at pú takir hest pinn ok rídir á brott sem skjótast, pvíat pat hendir opt, at sá, er banasár faer, hefnir sin sjálfr." Sigurdr šegir: „petta eru pin rád, en annat mun ek gera; ek mun rída til pins bóls ok taka par pat iť mikla gull, er fraendr pínir hafa átt." Fáfnir svarar: „Rída muntu par til, er pú finnr svá mikit gull, at corit er um pína daga, ok paťsama gull verdir pinn bani ok hvers annars, er pat á." Sigurdr stód upp ok maelti: „Heim munda ek rída, pótt ek mista pessa ins mikla fjár, ef ek vissa, at ek skylda aldri deyja; en hverr frcekn madr vili fé ráda allt til ins eina dags; en pú, Fáfnir! ligg í fjorbrotum, par er pik Hel hafi!" ok pá deyr Fáfnir.

19. REGINN DRAKK BLÓD FÁFNIS.

Eptir petta kom Reginn til Sigurdar ok maelti: „Heill, herra minn! mikinn sigr hefir pú unnit. er pú hefir drepit Fáfni, er engi vard fyrr svá djarfr, at á hans gq>tu pordi sitja, ok petta fremdarverk mun uppi, medan verojdin stendr." Nú stendr Reginn ok sér nidr í jordina langa hríd; ok pegar eptir petta maelti hann af miklum módi: „Bródur minn hefir pú drepit! ok varla má ek pessa verks saklauss vera." Nú tekr Sigurdr sitt sverd Gram ok perrir á grasinu ok maelti til Regins: „Fjarri gekk pú pá, er ek vann petta verk, ok ek reynda petta snarpa sverd med minni hendi, ok minu ani atta ek vid orms megin, medan pú látt í einum lyngrunni, ok vissir pú eigi, hvárt it var himinn eda jord." Reginn svarar: „pessi ormr maetti lengi liggja í sinu bóli, ef eigi hefdir pú notit sverds pess, er ek gerda pér minni hendi, ok eigi hefdir pú petta enn unnit ok engi annarra." Sigurdr svarar: „pá er menn koma til vígs, pá er manni betra gott hjarta, en hvast sverd." pá maelti Reginn vid Sigurd af áhyggju mikilli: „pú drapt minn bródur, ok varla má ek pessa verks saklauss." pá skar Reginn hjartat ór orminum med pví sverdi, er Ridill hét. pá drakk Reginn blód Fáfnis ok maelti: „Veit mér eina been, er per er lítit fyrir: gakk til elz med hjartat ok steik, ok gef mér at eta!" Sigurdr fór ok steikti á teini; ok er freyddi ór, pá tók hann fingri sínum á ok skynjadi, hvárt steikt vaeri; hann (brann ok) brá fingrinum í munn sér; ok er hjartablód ormsins kom á tungu honum, pá skildi hann fuglargdd; hann heyrdi, at igdur klqkudu á hrísinu hjá honum:

20.(19.) SIGURDR ÁT HJARTAT ORMSINS.

„par sitr Sigurdr ok steikir Fáfnis hjarta; pat skyldi hann sjálfr eta, pá mundi hann verda hverjum manni vitrari." Onnur segir: „par liggr Reginn ok vili véla pann, sem honum trúir." pá maelti in pridja: „Hcjggvi hann pá hofud af honum, ok má hann pá ráda gullinu pví inu mikla einn!" pá maelti in fjórda: „pá vaeri hann vitrari, ef hann hefdi pat, sem paer hofdu řádit honum, ok ridi sídan til bóls Fáfnis ok tceki pat it mikla guli, er par er, ok ridi sídan upp á Hindarfj all, par sem

47 Brynbildr sefr, ok mun hann nema par mikla speki, ok pá vaeri hann vitr, ef hann hefdi ydur rád ok hygdi hann um sína pyrft, ok par er mér úlfsins ván, er ek eyrun sá." pá maelti in fimta: „Eigi er hann svá horskr, sem ek aetlada, ef hann vaegir honum, en drepit ádr bródur hans." pá maelti in sétta: „pat vaeri snjallraedi, ef hann draepi hann ok rédi einn fénu." pá maelti Sigurdr: „Eigi munu pau úskQp, at Reginn sé minn bani, ok heldr skuhí peir fara bádir broBdr einn veg!" bregdr nú sverdinu Gram ok hoggr hofud af Regin; ok eptir petta etr hann suman hlut hjartans ormsins, en sumt hirdir hann; hleypr sídan á hest sinn ok reid eptir slód Fáfnis ok til hans herbergis ok fann, at pat var opit, ok af járni hurdirnar allar ok par med allr dyra-umbúningrinn, ok af járni allir stokkar í húsinu, ok grafit í jord nidr. Sigurdr fann par stórmikit guli ok sverdit Hrotta, ok par tók hann oegishjálm ok gullbrynjuna ok marga dýrgripi. Hann fann par svá mikit guli, at honum pótti ván, at eigi mundi meira bera tveir hestar eda brír; pat guli tekr hann allt ok berr í tvaer kistur miklar, tekr nú í tauma hestinum Grana; hestrinn vili nú eigi ganga, ok ekki tjár at keyra. Sigurdr finnr nú, hyat hestrinn vili, híeypr hann á bak ok lýstr hann sporum, ok rennr sjá hestr, sem lauss vaeri.

21.(20.) FRÁ SIGURDI.

Sigurdr rídr nú langar leidir, ok allt til pess, er hann kemr upp á Hindarfjall, ok stefndi á leid sudr til Frakklanz; á f jallinu sá hann fyrir sér ljós mikit, sem eldr brynni,.ok ljómadi af til himins; en er (hann) kom at, stód par fyrir honum skjald- borg ok upp ór merki. Sigurdr gekk í skjaldborgina ok sá, at par svaf madr ok lá med Qllum hervápnum; hann tók fyrst hjálminn af hofdi honum ok sá, at pat var kona; hon var í brynju, ok var svá ftjst, sem hon vaeri holdgróin; pá reist hann ofan ór hq>fudsmátt ok í gegnum nidr, ok svá út í gegnum bádar ermar, ok beit sem klaedi. Sigurdr kvad hana helzti lengi sofit hafa. Hon spurdi, hvat svá var máttugt, er beit brynjuna, ,,ok brá mínum svefni; eda man hér kominn Sigurdr Sigmundarson, er hefir hjálm Fáfnis ok hans bana í hendi?" [i>á svarar Sigurdr: „Sá erV(jlsunga settar, er petta verk hefir gert, ok pat hefi ek spurt, at pú ert ríks konungs dóttir, ok pat sama hefir oss sagt verit ydrum vjenleik ok vitru, ok pat skulu-vér reyna." Brynhildr segir, at tveir konungar borduz, hét annarr Hjálmgunnarr; hann var gamall ok inn mesti hermadr, ok hafdi Ódinn honum sigri heitit; en annarr Agnarr eda Audabródir; „ek felda Hjálmgunnar í brrostu, en Ódinn stakk mik svefnporni í hefnd pess ok kvad mik aldri sídan skyldu sigr hafa ok kvad mik giptaz skulu; en ek strengda pess heit par í mót at giptaz engum peim, er hraedaz kynni." Sigurdr maelti: „Kenn oss rád til stórra hluta!" Hon svarar: „héľ mUnup betr [kunna, en med pQkkum vil ek kenna ydr, ef pess er ngkkut, er vér kunnum, pat er ydr maetti lika, í rúnum eda (jdrum hlutum, er liggja til hvers hlutar, ok drekkum baedi šaman, ok gefi godin okkr gódan dag, at pér verdi nyt ok fraegd at mínum vitrleik ok pú

48 munir eptir, pat er vit rcedum." Brynhildr fyldi eitt ker ok foerdi Sigurdi, ok mseltir

6. „Bjór fceri ek pér, brynpinga valdr! magni blandinn ok megintiri; fullr er ljóda ok líknstafa, gó dra galdra ok gamanrúna.

7. Sigrúnar skaltu kunna, ef pú vilt snotr vera, ok rísta á hjalti hjors, á vettrimum ok á valbQstum, ok nefna tysvar Tý.

8. Brimrúnar skaltu gora, ef pú vilt borgit hafa á sundi seglmQrum; á stafni skal p aer rísta ok á stjórnar bladi, ok leggja eld í ár; fellrat svá brattr breki né blar unnir, pó komstu heill af hafi.

9. Málrúnar skaltu kunna, ef pú vilt, at mangi pér heiptum gjaldi harm; paar um vindr, p ser um vefr, p aer um setr allar šaman á pví pingi, er pjódir skulu' i fulla dóma fara.

10. Olrúnar skaltu kunna, ef pú vilt, annars kvaen vélit pik i trygd, ef pú trúir;

4 Sága o Volsunzlch 49 á hôrni skal paer rísta ok á handar baki, ok merkja á nagli Naud.

11. Full skaltu signa ok vid fári sjá ok verpa lauk í l

12. Bjargrúnar skaltu nema, ef pú vilt borgit fá ok leysa kind frá konu; á lófa skal paer rísta ok um lidu spenna ok bidja dísir duga.

13. Limrúnar skaltu kunna, ef pú vilt lasknir vera ok kunna sár at sjá; á berki skal paer rísta ok á barri vidar pess er lúti austr limar.

14. Hugrúnar skaltu nema ef pú vilt hverjum vera gedhorskari guma; paer of réd, paer of réist, paer of hugdi Hroptr.

15. Á skildi vari ristnar, peim er stendr fyr skínanda gudi, (á eyra Árvakrs ok á) Alsvinnz hófi, ok á pví hveli, er stendr undir reid RQgnis, á Sleipnis tQnnum ok á sleda fjotrum. 16. Á bjarnar hrammi ok á Braga tungu, á úlfs klom ok á arnar nefi, á blóctgum vaengjum ok á brúar spordi, á lausnar lófa ok á líknar spori.

17. Á gleri ok á gulli ok á gódu silfri, í víni ok í virtri ok á VQIU sessi, i guma holdi, á Gungnis oddi ok á gýgjar brjósti, á nornar nagli ok á nefi uglu.

18. AUar váru af skafnar, paar er á váru ristnar, ok hroerdar vid inn helga mJQd ok sendar á vída vegu; paer eru med álfum, sumár med ásum ok med vísum VQnum, sumár hafa menzkir menn.

19. pat eru bókrúnar ok bjargrúnar ok allar glrúnar ok maerar meginrúnar, hverjum, er pasr kná úviltar ok úspiltar sér at heillum hafa. Njóttu, er pú namt, unz rjúfaz regin!

20. Nú skaltu kjósa, allz pér er kostr of bodinn, hvassa vápna hlynr! SQgn eda pQgn haf JJÚ pér sjálfr of hug! QU eru mál of metin." Sigurdr svarar: 21. „Munkat ek floeja, pótt mik feigan vitir, emkat «k med bleydi borinn; ástrád pin vil ek Q11 of hafa, svá lengi sem ek lifi."

22.(21.) SPEKIRÁD BRYNHILDAR.

Sigurdr maelti: „Aldri finnz pér vitrari kona í vercjldu ok kenn enn fleiri spekirád!" Hon svarar: „Heimilt er pat at gera at ydrum vilja ok gefa heilraedi fyrir ydra eptirleitan ok vitrleik." pá maelti hon: „Ver vel vid fraendr pína ok hefn litt mótgerda vid pá ok ber vid pol, ok tekr pú par vid langaeligt lof. Sé vid illum hlutum, baedi vid meyjar ást ok manns konu, par stendr opt illt af. Verd litt mishugi vid úvitra menn á f JQlmennum mótum; peir maela opt verra, en peir viti, ok ertu pegar bleydimadr kalladr ok aetladr, at pú sér sonnu sagdr; dřep hann annars dags ok gjalt honům svá heiptyrdi. Ef pú ferr pann veg, er vándar vaettir byggja, ver varr um pik; tak pér ekki herbergi nBer gQtu, pófct pik nátti, pví at opt búa par illar vaettir, peer menn villa. Lát eigi taela pik fagrar konur, pótt pú sjáir at veizlum, svá at pat standi pér fyrir svefni eda pú fair af pví hugarekka; teyg paer ekki at pér med kossum eda annarri blídu; ok ef pú heyrir heimslig ord drukkinna manna, deil eigi vid pá, er víndruknir eru ok tapa viti sinu; slíkir hlutir verda morgum at miklum módtrega eda bana. Berz heldr vid úvini pína, en pú sér brendr; ok sver eigi rangan eid, pvíat grimm hefnd fylgif gridrofi. Ger roekiliga vid dauda menn, sóttdauda eda saedauda eda vápndauda; búdu vandliga um lík peira; ok trú ekki peim, er pú hefir feldan fyrir fgdur eda bródur eda annan náfraenda, pót ungr sé; opt er úlfr í ungum syni. Sé vandliga vid vélrádum vina pinna; en litt megu-vér sjá fyrir um ydart líf, en eigi skyldi mága hatr á pik koma." Sigurdr maelti: „Engi íinnz pér vitrari madr; ok pess sver ek, at pik skal ek eiga, ok pú ert vid mitt oedi." Hon svarar: „pik vil ek heizt eiga, pótt ek kjósa um alla menn." Ok petta bundu pau eidum med sér.

23.(22.) ERÁ YFIRLITUM SIGURDAR.

Nú rídr Sigurdr á brott; hans skJQldr var svá markadr: laugadr í raudu gulli ok skrifadr á einn dreki; hann var d0kkbrúuadr it efra, en fagrraudr it nedra, ok pann veg var markadr hans hjálmr ok scjdull ok vápnrokkr; hann haf digullbrynj una, ok

52 oU hans vápn váru gulli búin; ok pví var dreki mar kádr á hans vápnům Qllum. at, er harm er sénn.'má vita, hverr par ferr, af oUum peim, er frétt hafa, at hann drap pann mikla dreka, er Vaeringjar kalia Fáfni; ok fyrir pví eru vápn hans Q11 gulli búin ok brun at lit, at hann er langt umfram adra menn at kurteisi ok allri hoefersku ok náliga at Quum hhitum; ok pá er taldir eru allir inir stcerstu kappar ok inir ágaeztu hQfdingjar, pá mun hann jafnan fremstr taldr, ok hans nafn gengr í Qllum tungum fyrir nordan Grikklanz haf, ok svá man vera, medan verQldin stendr. Hár hans var brunt at lit ok fagrt at lita, ok fór í stórlokka; skeggit var pykt ok'skamt ok med sama lit; hánefjadr var hann ok hafdi breitt andlit ok stórbeinótt; augu hans váru svá snQr, at fár einn pordi at lita undir hans brýnn; herdar hans váru svá miklar, sem tveir menn vaeri á at sjá. Hans líkami var skapadr allr vid sik á haed ok digrleik ok pann veg, sem bezt má sama; ok er pat mark um hans ha?d, at pá er hann gyrdi sik sverdinu Gram, en pat var sjau spanna hátt, ok er hann ód rugakrinn fullvaxinn, pá tók nidr dQggskórinn á sverdinu akrinn uppstandanda; ok hans afl er meira en vQxtr. Vel kann hann sverdi at beita ok spjóti at skjóta ok skapti at yerpa ok skildi at halda, boga at sperma eda hesti at rída, ok margskonar kurteisi nam hann í cesku. Hann var vitr madr, svá at hann vissi fyrir úordna hluti; hann skildi fugls- TQdd; ok af slíkum hlutum kómu honum fair hlutir á úvart. Hann var langtaladr ok málsnjallr, svá at ekki tók hann pat erendi at masla, at hann mundi fyrr haetta, en svá sýniz Qllum, sem enga leid muni eiga at vera nema svá, sem hann segir; ok pat er hans skemtan, at veita lid sinum mQnnum ok reyna sjálfan sik í stórrsedum ok taka fé af sinum uvinum ok gefa sinum vinum. Eigi skorti hann hug, ok aldri vard hann hraeddr.

24.(23.) SIGURD R KOM TIL HEIMIS.

Sigurdr rídr nú par til, er hann kemr at einum miklum boe; par red fyrir einn mikil hQfdingi, sá er Heimir hét; hann átti systur Brynhildar, er Bekkhildr hét, pvíat hon hafdi heima verit ok numit hannyrdi, en Brynhildr fór med hjálm ok brynju ok gekk a vígum, var hon pví kQÜud Brynhildr. Heimir ok Bekkhildr áttu einn son, er Alsvidr hét, manna kurteisastr. par léku menn úti; ok er peir sjá reid mannzins at bcenum, haetta peir leiknum ok undraz manninn, pvíat peir hQfdu engan slikan sét; gengu í mót honum ok fQgnudu honum vel. Alsvidr býdr honum med sér at vera ok af sér at piggja slikt, er hann vill; hann piggr pat; honum er ok skipat veghga at pjóna; fjórir menn hófu gullit af hestinum, inn fimti tók vid honum. par mátti sjá marga góda gripi ok fáséna; var pat at skemtan haft, at sjá brynjur ok hjálma ok stóra hringa ok undarliga mikil gullstaup ok allzkonar hervápn. Sigurdr dvelz par lengi í mikilli soemd; spyrz nú petta fraegdarverk um Q11 lQnd, er hánn hafdi drepit pann inn ógurliga dreka. peir undu sér nú vel, ok var hvárr Qdrum hollr. £>at hQfdu peir sér at skemtan, at búa vápn sin ok skepta Qrvar sínar ok beita haukum sínum.

53 25.(24.) VIDRTAL SIGURDAR OK BRYNHILDAR.

pá var heim komin til Heimis Brynhildr, fóstra hans; hon sat í einni skemmu vid- meyjar sínar; hon kunni meira hagleik en adrar konur; hon lagdi sinn borda med gulli ok saumadi á pau stórmerki, er Sigurdr hafdi gert: dráp ormsins ok upptGrani, ok pessa fám vér seint bót." Sigurdr svarar: „Gódr vinr! heyr, hvat ek hugsa! minn haukr fló á einn turn, ok er ek tók hann, sá ek eina fagra konu; hon sat vid einn gulligan borda ok las par á mín lidin ok framkomin verk." Alsvidr svarar: „pú hefir sét Brynhildi Budla dóttur, er mestr skorungr er." Sigurdr svarar: „pat mun satt vera; eda hversu (longu) kom hon hér?"Alsvidr svarar: „pess var skamt í milli ok pér kvámud." Sigurdr segir: „pat vissu-vér fyrir fám dcjgum; sú kona hefir oss bezt sýnz í vercjldu." Alsvidr maelti: „Gef ekki gaum at einni konu, pvílíkr madr; er pat ilt at sýta, er madr fser eigi." „Hana skal ek hitta," sagdi Sigurdr, „ok gefa henni gull ok ná hennar gam n i ok jafnaparpokka." Alsvidr svarar: „Engi fannz sá enn um aldr, er hon lédi rúms hjá sér eda gsefi Q1 at drekka; hon vili sikíherskap hafa okallzkonar fraegd at fremja." Sigurdr maelti: „Vér vitum eigi, hvárt hon svarar oss eda eigi, eda lér oss sess hjá sér." — Ok annan dag eptir gekk Sigurdr tilskem- munnar; en Alsvidr stód hjá skemmunni úti ok skepti orvar sínar. Sigurdr maelti: „Sit heil frú! eda hversu megi-pér?" Hon svarar: „Vel megu-vér, fraendr lifa ok vinir, en háttung er í, hverja giptu menn bera til síns endadags." Hann sez hjá henni. Sídan ganga par inn f jórar konur med stórum bordkerum af gulli ok med inu bezta víni ok standa fyrir peim; pá maelti Brynhildr: „petta saeti man fám veitt vera, nema fadir minn komi." Hann svarar: „Nú er veitt peim, er oss líkar." Herbergit var tjaldat af inum dýrstum tjcjldum, ok pakit klaedum alt gólfit. Sigurdr maelti: „Nú er pat fram komit, er pér hétud oss." Hon svarar: „pér skulud hér velkomnir!" Sídan reis hon upp ok f jórar meyjar med henni, ok gekk fyrir hann med gullker ok bad hann drekka. Hann réttir í mót hondina kerinu ok tók hond hennar med ok setti hana hjá sér; hann tók um háls henni ok kysti hana ok maelti: „Engi kona hefir pér fegri foez!" Brynhildr maelti: „Vitrligra rád er pat, at leggja eigi trúnad sinn á konu vald, pvíat, paer rjúfa jafnan sin heit." Harm maelti: „Sá kcemi beztr dagr yfir oss, at vér maettim njótaz!" Brynhildr svarar: „Eigi er pat skipat, at vit búim šaman, ek em skjaldmaer, ok á ek med herkonungum hjálm, ok peim man ek at lidi verda, ok ekki er mér leitt at berjaz." Sigurdr svarar: ,,£>á frjóumz vér mést, ef vér búum šaman, ok meira er at pola pann harm, er her liggr á, en hvcjss vápn."

54 Brynhildr svarar: „Ek man kanna lid hermanna, en pú munt eiga Gudrúnu Gjúka dóttur." Sigurdr svarar: „Ekki taelir mik eins konungs dóttir, ok ekki lér mér tveggja huga um petta, ok pess sver ek vid gudin, at ek skal pik eiga, eda enga konu ella." Hon maelti slíkt. Sigurdr pakkar henni pessi ummseli ok gaf henni gullhring, ok 8v

26.(25.) FRÁ GIÜKA KONUNGI OK SONUM.

Gjúki hét konungr, hann hafdi ríki fyrir sunnan Rín. Hann átti prjá sonu, er svá hétu: Gunnarr, Hqgni, Gutthormr; Gudrun hét dóttir hans, hon var frsegst maer; báru pau born mjok af (jdrum konungabornum um alla atgervi, baedi um vaenleik ok VQXt. £>eir váru jafnan í hernadi ok unnu morg ágeetisverk. Gjúki átti Grímhildi ina fjíjlkunngu. Budli hét konungr, hann var ríkari en Gjúki ok pó bádir ríkir. Atli hét bródir Brynhildar. Atli var grimrnr madr, mikill ok svartr ok pó tiguhgr, ok in n mesti hermadr. Grímhildr var grimmhugud kona. Rád Gjúkunga stód med miklum blóma, ok mest fyrir sakir barna hans, er mjgk váru um fram flesta. Eitt sinn segir Gudrun meyjum sínum, at hon má eigi gletta er ekki vedr; pat dreymdi mik, at ek sá einn fagran hauk mér á hendi; f jadrar hans váru med gulligum lit." Konán svarar: „Margir hafa spurt af ydrum vaenleik, vizku ok kurteisi; nQkkurs konungs son mun bidja pín." Gudrun svarar: „Engi hlutr pótti mér haukinum betri, ok alt mitt fé vilda ek heldr láta en hann." Konán svarar: ,,Sá, er pú faer, man vera vel mentr, ok muntu unna honům mikit." Gudrun svarar: „bat angrar mik, at ek veit eigi, hverr hann er, ok skulum vér hitta Brynhildi; hon mun vita." beer bjugguz med gulli ok mikilli fegrd ok fóru med meyjum sínum, unz paar kómu at hqll Brynhildar; sú hoU var buín med gulli ok stód á einu bergi. Ok er sén er ferd peira, pá er Brynhildi sagt, at margar konur óku at borginni med gyltum vQgnum. „£>ar man vera Gudrun Gjúka dóttir", (segir hon);„mik dreymdi uri hana í nótt, ok gongům út í mót henni! ekki scekja oss frídari konur heim!" \>sei gengu út í móti peim ok fQgnudu vel; paer gengu inn í pá ina fQgru hoU; sabľinn var skrifadr innan ok mJQk silfri búinn; kleedi váru breidd undir foetr peim, ok pjónudu allir peim; paer hofdu margs konar leika. Gudrun var fáord. Brynhildr maelti: „Hyí megi-pér eigi gledi bella? ger eigi pat! skemtum oss allar šaman, ok rcedum um ríka konunga ok peira stórvirki!" Gerum pat!" segir Gudrun; „eda hverja véiztu fremsta konunga verit hafa? Brynhildr svarar: „Sonu (Hámundar), Haka ok Hag- bard; peir unnu morg fraegdarverk í hernadi." Gudrun svarar: „Miklir váru peir ok ágaetir, en pó nam Sigarr systur peira, en heŕir adra inni brenda, ok eru peir

55 ;seinir at hefna; eda hvi nefndir pú eigi broedr mína, er nú pykkja fremstir menní" Brynhildr segir: „£>at er í gódum efnum, en eigi eru peir enn mJQk reyndir, ok veit ek einn mJQk af peim bera; en pat er Sigurdr, son Sigmundar konungs; hann var pá barn, er hann drap sohu Hundings konungs ok hefndi fgdur sins ok Eylima, módurfQdur sins." Gudrun maelti: ,,Hvat var til merkja um pat? segir pú hann borinn, pá er fadir hans fell?" Brynhildr svarar: „Módir hans gekk í valinn ok fann Sigmund konung sáran ok baud at binda sár hans, en hann kvez of gamall sidan at berjaz, en bad hana vid pat huggaz, at hon mundi ceztan son ala, ok var par spá spaks géta; ok eptir andlát Sigmundar konungs fór hon med Álfi konungi, ok var Sigurdr par upp fceddr í mikilli virdingu,ok vann hann mQrgafreksverk á hverjum degi, ok er hann ágaeztr madr í verqldu." Gudrun maelti: „Af ást hefir pú fréttum til hans haldit; en af pví kom ek her, at segja pér drauma mina, er mér fengu mikdllar áhyggju."/Brynhildr svarar: „Lát pik eigi slíkt angra! ver med freendum pínum, er allir vilja pik gledja."

27.(25.) DRAUMR GUDRÚNAR RÁDI NN AF BRYNHILDI.

,,f»at dreymdi mik," sagdi Gudrun, „at vér gengum frá skemmu margar šaman ok sám einn mikinn hJQrt; hann bar langt af Qdrum dýrum,hár hans var af gulli; vér vildum allar taka dýrit, en ek ein náda; dýrit pótti mér Qllum hlutum betra; sídan skauztu dýrit fyrir knjám mér, vár mér pat svá mikill harmr, at ek mátta trautt bera; sídan gaftu mér einn úlfhvelp, sá dreifdi mik blódi brcedra minna." Brynhildr svarar: „Ek mun ráda, sem eptir mun ganga: til ykkar mun koma Si­ gurdr, sá er ek kaus mér til mannz; Grímhildr gefr honům meinblandinn mjgd, er Qllum oss kemr í mikit stříd; hann mantu eiga ok hann skjótt missa; pú munt eiga Atla konung; missa muntu brcedra pinna, ok pá mantu Atla vega." Gudrun svarar: „Ofrharmr er oss pat, at vita slíkt"; ok fara peer nú í brott ok heim til Gjúka ko­ nungs.

28.(26.) SIGURDI VAR BLANDATÚMINNISQL.

Sigurdr rídr nú í brott med pat mikla gull; skiljaz peir nú vinir; hann rídr Grana med Qllum sínum herbúnadi ok farmi. Hann rídr par til, er hann kom at IIQIIGjúka konungs; rídr nú í borgina, ok pat sér einn af konungs mQnnum ok maelti: „oat hygg ek, at her fari einn af godunum; pessi aaadr er allr vid gull búinn; hestr hans er miklu meiri en .adrir hestar, ok af burdarvasnn, hann er langt um adra menn fram, en sjálfr berr hann pó mest af Qdrum mQnnum." Konungrinn gengr út med hird sína ok kvaddi mann inn ok spyrr: „Hverr ertu, er rídr í borgina, er engi pordi nema at leyfi sona minna?" Hann svarar: „Ek heiti Sigurdr, ok em ek son Sigmundar konungs." Gjúki konungr maelti: „Vel skaltu hér kominn med oss ok pigg hér slíkt, sem pú vilt!" Ok hann gengr inn í hQllina, ok váru allir lágir hjá honům, ok allir

56 pjónudu honům, ok var hann par í miklu yfirlsefci. peir rída allir šaman Sigurdr ok Gunnarr ok Hqgni, ok pó er Sigurdr fyrir peim um alla atgervi, ok eru pó allir miklir menn fyrir sér. pat finnr Grímhildr, hvé mikit Sigurdr ann Brynhildi, ok hvé opt hann getr hennar; hugsar fyrir sér, at pat vaeri meiri gipta, at hann stádfestiz par ok eetti dóttur Gjúka konungs, ok sá, at engi mátti vid hann jafnaz; sá ok, hvert traust at honům var, ok hafdi ofr f j ár, miklu meira, en menn vissi dcemi til. Konungr var vid hann sem vid sonu sína, en peir virdu hann framar en sik. Bitt kveld, er peir sátu vid drykk, riss dróttning upp ok gekk fyrir Sigurdr ok kvaddi hann ok mselti: „FQgnudr er oss á pinni hérvist, ok alt gott viljum vér til ydar leggja; tak hér vid hôrni ok drekk!" Hann tók vid ok drakk af. Hon maelti: „binn fadir skal vera Gjúki konungr, en ek módir, broedr pínir Gunnar ok HQgni ok allir, er eida vinnid, ok munu pá eigi ydrir jafningjar fáz." Sigurdr tók pví vel, ok vid pann drykk mundi hann ekki til Brynhildar; hann dvaldiz par um hríd. Ok eitt sinn gekk Grímhildr fyrir Gjúka konung ok lagdi hendr um háls honum ok maelti: „Hér er nú kominn inn mesti kappi, er finnaz man í veroldu, vaeri at honum mikit traust: gipt honum dóttur pína med miklu fé ok slíku ríki, sem hann vili, ok maetti hann hér yndi nema!" Konungr svarar: „Fátítt er pat, at bjóda fram dcetr sínar, en meiri vegr er at bjóda honum, en adrir bidi." Ok eitt kveld skenkir Gudrun. Sigurdr sér, at hon er vaen kona ok at QUU in kurteisasta. Fimm misseri var Sigurdr par, svá at peir sátu med fraegd ok vingan, ok rcedaz konungar nú vid. Gjúki konungr mselti: „Mart gott veitir pú oss, Sigurdr! ok mjgk hefir pú styrkt várt ríki."Gunnarr maelti: „Allt viljum vér til vinna, at pér dveliz hér lengi, baedi ríki ok vára systur med bodi, en eigi mundi annarr fá, pótt baedi." Sigurdr svarar; „Hafid pq>kk fyrir ydra soemd! ok petta skal piggja." peir sverjaz nú í broedralag, sem peir sé sambornir brcedr. Nú er ger ágaetlig veizla, ok stód marga daga; drekkr Sigurdr nú brúdlaup til Gudrúnar; mátti par sjá margs konar gledi ok skemtan, ok var hvern dag veitt Cjdrum betr. peir fóru nú vida um lgnd ok vinna mQrg fraegdarverk, drápu marga konungasonu, ok engir menn gerdu slík afrek sem peir; fara nú heim med miklu herfangi. Sigurdr gaf Gudrúnu atetaaf Fáfnishjarta, oksídanvar hon miklu grimmari en ádr ok vitrari; peira son hét Sigmundr. Ok eitt sinn gekk |Grímhildr at Gunnari syni sínum ok maelti: „Ydart rád stendr med miklum blóma, fyrir utan einn hlut^ er pér erud kvánlausir; bidid Brynhildar! pat er gQfgast rád, ok mun Sigurdr rída med ydr." Gunnarr svarar: „Víst er hon vaen ok eigi em ek pessa úfúss", ok segir nú fedr sínum ok brcedrum ok Sigurdi, ok eru allir fýsandi.

29.(27.) SIGURDR REIB VARFLOGAN BRYNHILDAR BUDLA DÓTTUR.

peir búa nú ferd sína listuliga, rída nú f JQII ok dali til Budla konungs, bera upp bónordit; hann tók pví vel, ef hon vili eigi níta, ok segir hana svá stóra, at pann einn mann mun hon eiga, er hon vili. pá rída peir í Hlymdali. Heimir fagnar peim vel;

57 segir Gunnarr nú erendin. Heimir kvad hennar k0r vera, hvern hon skal eiga; segir par sal hennar skamt frá ok kvaz pat hyggja, at pann einn mundi hon eiga vilja, er ridi eld brennanda, er sleginn er um sal hennar. bek finna salinn ok eldinn ok sjá par borg gulli bysta, ok brann eldr um utan. Gunnarr reid Gota, en H

22. Eldr nam at oesaz, en jgrd at skjálfa, ok hár logi vid himni gnaefa; fár treystiz par fylkis rekka eld at rída né yŕir stíga.

23. Sigurdr Grana sverdi keyrdi, eldr sloknadi fyr 0dlingi, logi allr laegdiz fyr lofgJQrnum, bliku reidi er Reginn átti.

Ok er Sigurdr kom inn um logann, fann hann par eitt fagrt herbergi, ok par sat í Brynhildr, Hon spyrr, hverr sá madr er. Enn hann nefndiz Gunnarr Gjúkason: „ertu ok eetlud mín kona med jáyrdi fedr pins, ef ek rida pinn vafrloga, ok fóstra pins med ydru atkvaedi." „Eigi veit ek gerla, hversu ek skal pessu svara,' (segir hon). Sigurdr stód réttr á gólfinu ok studdiz á sverdshjgltin ok maelti til Brynhildar: „pér í mót skal ek gjalda mikinn mund í gulli ok gódum gripum." Hon svarar af áhyggju af sínu saeti, semálptaf báru, ok hefir sverd í hendi ok hjálm á h«jfdi ok var í brynju: „Gunnarr!" segirhon, „roed ekki slíkt vid mik, nema pú sérhverjum manni ŕremri, okpá skaltu drepa, er mín hafa bedit, ef pú hefir traust til; ek var í orrostu

58 med Gardakonungi, ok váru vápn vár litud í mannablódi, ok pess girnumz vér enn." Hann svarar: „Mq>rg stórvirki hafi-pér unnit, en minniz nú á heit ydur, ef pessi eldr vaeri ridinn, at pér mundid med peim manni ganga, er petta gerdi." Hon finnr nú hér sqnn svcjr ok merki pessa máls, stendr upp ok fagnar honům vel. par dvelz hann prjár nastr, ok búa eina rekkju. Hann tekr sverdit Gram ok leggr í medal peira bert. Hon spyrr, hví pat saetti. Hann kvad sér pat skipat, at svá gerdi hann brúdlaup til konu sinnar eda fengi ella bana. Hann tók pá af henni hringinn And- varanaut, er hann gaf henni, en fekk henni nú annan hring af Fáfnis arfi. Eptir petta rícfr hann brott í pann sama eld til sinna félaga, ok skipta peir aptr litům, ok rída sídan í Hlymdali ok segja, hvé f arit hafdi. pann sama dag fór Brynhildr heim til fóstra síns ok segir honům af trúnadi, at til hennar kom einn konnungr,, ,ok reid minn vafr- loga ok kvaz kominn til ráda vid mik ok nefndiz Gunnarr; en ek sagda, at pat mundi Sigurdr einn gera, er ek vann eida á fjallinu, ok er hann minn frumverr." Heimir kvap nú svá búit vera mundu. Brvnhildr maelti: „Dóttur okkar Sigurdar, Áslaugu, skal her upp foeda med pér." Fara konungar nú heim, en Brvnhildr fór til fedr síns. Grímhildr fagnar peim vel ok pakkar Sigurdi sína fylgd; er par búiz vid veizlu,, kom par mikill mannfjoldi: par kom Budli konungr med dóttur sína ok Atli son hans, ok hefir pessi veizla stadit marga daga; ok er lokit er pessi veizlu, minnir Sigurd allra eida vid Brynhildi ok laetr pó vera kyrt. Brynhildr ok Gunnarr sátu vid skemtan ok drukku gott vín.

30.(28.) DEILD DRÓTTNINGANNA BRYNHILDAR OK GUDRÚNAR.

pat er einn dag, er peer gengu til árinnar Rínar at pvá sér, pá ód Brynhildr lengra út á ána. Gudrun spyrr, hví pat gegndi. Brynhildr segir: „Hví skal ek um petta jafnaz vid pik heldr en um annat? ek hugda, at minn fadir vaeri ríkari en pinn, ok minn madr unnit morg snildarverk ok ridi eld brennanda, en pinn bóndi var prse 11 Hjálpreks konungs." Gudrun svarar med reidi: „[já vaerir pú vitrari, ef (pú) pegdir, en lastadir mann minn; er pat allra manna mál, at engi hafi slíkr komit í vergldina fyrir hversvetna sakir, ok eigi samir pér vel at lasta hann, pvíat hann er pinn frumverr, ok dráp hann Fáfni ok reid vafrlogann, er pú hugdir Gunnar konung, ok hann lá hjá pér ok tók af hendi pér hringinn Andvaranaut, ok máttu nú hér hann kenna." Brynhildr sér nú penna hring ok kennir: pá fglnarhon, sem hon daud vaeri. Brynhildr fór heim ok maelti ekki ord úm kveldit. Ok er Sigurdr kom í rekkju, spyrr Gudrun: „Hví er Brynhildr svá úkát?" Sigurdr svarar: „Eigi veit ek gl0gt, en grunar mik, at vér munum vita brátt nqkkuru gerr."Gudrun maelti: „Hví unir hon eigi aud ok saelu ok allra manna lofi, ok fengit pann mann, sem hon vildi?" Sigurdr maelti: „Hvar var hon pá, er hon sagdi pat, at hon pcettiz inn •cezta eiga eda pann, er hon vildi heizt eigal" Gudrun svarar: „Ek skal eptir spyrja

59 á morgin, hvern hon vell heizt eiga." Sigurdr svarar: „bess let ek pik, ok idraz muntu, ef pú gerir pat." Ok um morgininn sátu paer í skemmu sinni ok var Brynhildr hljód. pá mselti Gudrun: ,,Ver kát, Brynhildr! angrar pik okkart vidrtal? eda hvat stendr pér fyrir gamni?" Brynhildr svarar: „Hlt eitt gengr pér til pessa, ok hefir pú grimt hjarta." „Vird eigi svá," segir Gudrun, „ok seg heldr!" Brynhildr svarar: „Spyr pess eina, at betr sé attu vitir, pat samir ríkum konum; ok er gott gódu at una, er ydr gengr allt at óskum." Gudrun svarar: „Snemt er pví enn at hasla, ok er petta nijkkur sú forspá; hvat reki-pér at oss? vér gerdum ydr ekki til angrs." Brynhildr svarar: „bess skaltu gjalda, er pú átt Sigurd, ok ek ann pér eigi hans at njóta né gullsins mikla." Gudrun svarar: „Eigi vissa ek ydur ummaeli, ok vel maetti fadir minn sjá rád fyrir mér, póttu vaerir ekkiat máli hitt." Brynhildr svarar: „Ekki hofum vér launmaeli haft, ok pó htjfum vit eida svařit, ok vissu-pér pat, at pér véltud mik, ok pess skal hefna!" Gudrun svarar: „oú er betr gefin, en makligt er ok pinn ofsi man illa sjatna, ok pess munu margir gjalda." „Una mundu-vér," segir Brynhildr, „ef eigi asttir pú gQfgara mann." Gudrun svarar: „Áttu svá gqfgan mann, at úvíst er, hverr meiri konungr er, ok gnótt fjár ok ríkis." Brynhildr svarar: „Sigurdr vá at Fáfni, ok er pat meira vert en allt ríki Gunnars konungs, svá sem kvedit er:

24. Sigurdr vá at ormi, en pat sídan man engum fyrnaz, medan

Gudrun svarar: „Grani rann eigi eldinn undir Gunnari konungi, en hann pordi at rída, ok parf honům eigi hugar at frýja." Brynhildr svarar: „Dyljumz eigi vid, at ek hygg Grímhildi eigi vel." Gudrun svarar: „Ám«l henni eigi, pvíat hon er til pín, sem til dóttur sinnar." Brynhildr svarar: „Hon veldr (jllum upphgfum pess btjls, er oss bítr; hon bar Sigurdi grimt QI, svá at eigi mundi hann mitt nafn." Gudrun svarar: „Mart rangt ord meelir pú, ok mikil lygi er slíkt." Brynhildr svarar:

;,Njóti-pér svá Sigurdar, sem pér hafid mik eigi svikit, ok er ydart samveldi úmakligt, ok gangi ydr svá, sem ek hygg!" Gudrun svarar: „Betr mun ek njóta, en pú mundir vilja, ok engi gat pess, at hann setti ofgott vid mik né eitt sinn." Brynhildr svarar: „lila maelir pú ok, er af pér rennr, mantu idraz, ok hendum eigi heiptyrdi." Gudrun segir: „hú kastadir fyrri hejptarordum á mik; laetr pú nú, sem pú munir yfir boeta, en pó býr grimt undir." „Leggjum nidr únýtt hjal", segir Brynhildr; „ek pagda lengi yfir mínum harmi, peim er mér bjó í brjÓ3ti, en ek ann pínum bródur at eins^

60 ok tq>kum annat tal!" Gudrun segir: „Langt sér hugr pinn um fram." Ok par af stód mikill úfagnadr, er paer gengu á ána, ok hon kendi hringinn, ok par af vard peira vidroeda.

31.(29.) HARMR BRYNHILDAR VÓX AT EINS.

Eptir petta tal legz Brynhildr í rekkju, ok kómu pessi tídendi fyrirGunnar konung, at Brynhildr er sjúk; hann hittir hana ok spyrr, hvat henni sé; en hon svarar engu ok liggr, sem hon sé daud. Ok er hann leitar eptir fast, pá svarar hon: „Hvat gerdir pú af hring peim, er ek selda pér, er Budli konungr gaf mér at efsta skilnadi, er pér Gjúkungar kómud til hans ok hétud at herja eda brenna, nema pér naedid mér?; sídan leiddi hann mik á tal ok spyrr, hvern ek k»ra af peim sem komnir váru; en ek budumz til at verja landit ok vera hqfdingi yfir pridjungi Hds; váru pá tveir kostir fyrir hendi, at ek munda peim verda at giptaz, sem hann vildi, eda vera án allz f j ár ok hans vináttu, kvad pó sina vináttu mér mundu betr gegna en reidi; p á hugsada ek med mér, hvárt ek skylda (hlýda) hans vilja eda drepa margan mann; ek póttumz vanfcer til at preyta vid hann, ok par kom, at ek hétumz peim, er ridi hestinum Grana med Fáfnis arfi ok ridi minn vafrloga ok dr33pi pá menn, er ek kvad á; nu treystiz engi at rída, nema Sigurdr einn; hann reid eldinn, pvíat hann skorti eigi hug til; hann drap orminn ok Regin ok fimm konunga, en eigi pú Gunnarr! er púfQlnadir sem nár,ok ertu engi konungr né kappi; ok pess strengda ek heit heima at fedr míns, at ek munda peim einum unna, er ágaeztr vaeri alinn, en pat er Sigurdr; nú erum vér eidrofa, er vér eigum hann eigi, ok fyrir petta skal ek rádandi píns dauda: ok eigum vér Grímhildi illt at launa, henni finnz engi kona huglausari né verri." Gunnarr svarar, svá at fair heyrdu: „Mqrg flaerdarord hefir pú maelt, ok ertu illúdig kona, er pú ámaelir peiri konu, er mJQk er um pik fram, ok eigi undi hon verr sinu, svá sem pú gerir, eda kvaldi dauda menn ok engan myrdi hon ok lifir vid lof." Brynhildr svarar: „Ekki hQfum vér lauping haft né údádir gert, ok annat er várt edli, ok fúsari vaerim vér at drepa ydr." Sídan vildi hon drepa Gunnar konung, en HQgni setti hana í fjgtra. Gunnarr maelti pá: „Eigi vil ek, at hon búi í fJQtrum." Hon svarar: ,,Hird eigi pat, pvíat aldri sér pú mik glada sídan í pinni hejli eda drekka né tefla né hugat maela né gulli leggja gód klaedi né ydr rád gefa"; kvad hon sér pat mestan harm, at hon átti eigi Sigurd. Hon settiz upp ok sló sinn borda svá, at sundr gekk, ok bad svá lúka skemmudyrum, at langa leid maetti heyra hennar harmtQlur. Nú er harmr mikill, ok heyrir um allan boeinn. Gudrun spyrr skemmumeyjar sínar, hví peer sé svá úkátar eda hryggar: „eda hvat er ydr, eda hví fari-pér sem vitlausir menn, eda hverr gyzki er ydr ordinn?" fjá svarar hirdkona ein, er Svafrlcjd hét: „petta er útímadagr, vár hejli er full af harmi." pá maslti Gudrun til sinnar vinkonu: „Stattu upp! vér hQfum lengi sofit, vek Bryn- hildi, gQngum til borda ok verum katar!" „pat geri ek eigi", sagdi hon, „at vekja

61 hana, né vid hana masla, ok morg dcegr drakk hon eigi mjgd né vín, ok hefir hon fengit goda reidi." bá mselti Gudrun til Gunnars: ,,Gakk at hitta hana," segir hon, „ok seg oss illa kunna hennar meini." Gunnarr svarar: „bat er mér bannat at hitta hana eda hennar fé at skipta." bó ferr Gunnarr at hitta hana ok leitar marga vega málsenda vid hana ok f aer ekki af um svorin; gengr nú á brott ok hittir ÜQgna ok bidr hann finna hana; en hann kvez vera úfúss ok ferr pó ok fekk ekki af henni; ok er hittr Sigurdr ok bedinn at finna hana; hann svarar engu, ok er svá búit um kveldit. Ok annan dag eptir, er hann kom af dýraveidi, hitti hann Gudrůnu ok maelti; „bann veg hefir fyrir mik bořit, sem petta muni til mikils koma hrollr sjá, ok mun Brynhildr deyja." Gudrun svarar: „Herra minn! mikil kynsl fylgja henni; hon hefir nú sofit sjau doegr, svá at engi pordi at vekja hana." Sigurdr svarar: „Eigi sefr hon, hon hefir stórriedi med hqndum vid okkr." bá mselti Gudrun med gráti: „bat er mikill harmr at vita pinn bana, far heldr ok finn hana ok vit, ef sjatni hennar of si, gef henni gull ok mýk svá hennar reidi!" Sigurdr gekk út ok fann opinn salinn; hann hugdi hana sofa, ok brá af henni klaedum ok mselti: „Vaki pú, Brynhildr! sól skínn um allan boeinn, ok er oerit sofit; hritt af pér harmi ok tak gledi!" Hon maslti: „Hví saetir pín dixfd, er pú ferr mik at hitta; mér var engi verri í pessum svikum." Sigurdr spyrr: „Hví maelir pú eigi vid menn, eda hvat angrar pik?" Brynhildr svarar: „ber skal ek segja mina reidi." Sigurdr mselti: „Heillud ertu, ef pú aetlar grimman minn hug vid pik, ok er sjá pinn madr, er pú kaust!" „Nei!" segir hon, „eigi reid Gunnarr eldinn til vár, ok eigi galt hann mér at mundi feldan val; ek undrudumz pann mann, er kom í minn sal, ok póttumz ek kenna ydur augu, ok fekk ek pó eigi víst skilit fyrir peiri huldu, er á lá á minni hamingju." Sigurdr segir: „Ekki erum vér gQfgari menn en synir Gjúka; peir drápu Danakonung ok mikinn hgfdingja, bródur Budia konungs." Brynhildr svarar: „Mart illt eigum vér peim upp at inna, ok minn oss ekki á harma vára; pú Sigurdr vátt orminn ok reitt eldinn ok of mína sgk, ok váru pár eigi synir Gjúka konungs." Sigurdr svarar: „Ekki vard ek pinn madr ok vartu mín kona, ok galt vid pér mund ágaetr konungr." Brynhildr svarar: „Eigi sé ek svá Gunnar, at minn hugr hlsi vid honům, ok grimm em ek vid hann, pótt ek hylma yfir fyrir gdrum." „bat er ógurligt," segir Sigurdr, „at unna eigi slíkum konungi; eda hvat angrar pik mest? mer sýniz, sem hans ást sé pér gulli betri." Brynhildr svarar: „bat er mér sárast minna harma, at ek fas eigi pví til leidar komit, at bitrt sverd v

62 gada míns geds, pá harmadi mik pat, er pú vart eigi mín kona; en af mér bar ek, sem ek mátta, pat er ek var í konungahgll, ok unda ek pví pó, at vér varum Q11 saman; kann ok verda, at fram verdi at koma pat, sem fyrir er spát, ok ekki skal pví kvída." Brynhildr svarar: „Ofseinat hefir pú at segja, at pik angrar minn harmr, en nú fám vér enga líkn." Sigurdr svarar: „Gjarna vilda ek, at vit stigim á einn bed baedi, ok vaerir pú mín kona." Brynhildr svarar: „Ekki er slíkt at maela, ok eigi mun ek eiga tvá konunga í einni hqll, ok fyrr skal ek líf láta, en ek svikja Gunnar konung", — ok minniz nú á pat, er pau funduz á f jallinu ok sóruz eida — „en nú er pví QIIU brugdit, ok vil ek eigi lifa." „Eigi munda ek pitt nafn," sagdi Sigurdr, „ok eigi kenda ek pik fyrr, en pú vart gipt, ok er petta inn mesti harmr." pá maelti Brynhildr: „Ek vann eid at eiga pann mann, er ridi minn vafrloga, en pann eid vilda ek halda eda deyja ella." „Heldr en pú deyir, vil ek pik eiga, en fyrirláta Gudrúnu", segir Sigurdr; en svá prútnudu hans sídur, at í sundr gengu brynju- hringar. „Eigi vil ek pik", sagdi Brynhildr, „ok 0ngan annarra!" Sigurdr gekk í brott; svá segir í Sigurdarkvidu: 25. Út gekk Sigurdr andspjalli frá hollvinr lofda ok hnipnadi, svá at ganga nam gunnarfúsum sundr of sídur serkr járnofinn.

Ok er Sigurdr kom í hgllina, spyrr Gunnarr, hvárt hann viti, hverr meintregi henni vaari, eda hvárt hon hefir mál sitt. Sigurdr kvad hana maela mega. Ok nú ferr Gun­ narr at hittahana í annat sinn ok spyrr, hví gegndi hennar mein, eda hvárt ngkkur bót mundi til liggja. „Ek vil eigi lifa", sagdi Brynhildr: „pvíat Sigurdr hefir mik vélt, ok eigi sídr pik, pá er pú lézt hann fara í mina saeng; nú vil ek eigi tvá menn eiga senn í einni hQÜ, ok petta skal vera bani Sigurdar eda pinn eda minn, pvíat hann hefir pat alt sagt Gudrúnu, en hon brigzlar mér."

32.(30.) SVIKINN SIGURDR.

Eptir petta gekk Brynhildr út ok sez undir skemmuvegg sinn ok hafdi margar harmtQlur, kvad sér alt leitt baedi land ok ríki, er hon átti eigi Sigurd; ok enn kom Gunnarr til hennar. pá maelti Brynhildr: ,,|i>u skalt láta baedi ríkit ok féit, lífit ok mik, ok skal ek fara heim til fraenda minna ok sitja par hrygg, nema pú drepir Sigurd ok son hans; al eigi upp úlfhvelpinn!" Gunnarr var d nú mJQk hugsjúkr ok póttiz eigi vita, hvat hélzt lá til, allz hann var í eidum vid Sigurd, ok lék ýmist

6a í hug; pótti bat pó mest svívirding, ef konán gengi frá honům. Gunnarr mselti: „Brynhildr er mér gllu betri, ok frasgst er hon allra kvenna, ok fyrr skal ek líf láta en týna hennar ást!" ok kallar til sin Hqgna, bródur sinn, ok maelti: „Fyrir mik er komit vandmasli mikit"; segir, at hann vili drepa Sigurd, kvad hann hafa vélt sik í trygd: .„rádum vit pá gullinu ok QIIU ríkinu." Hqgni segir: „Ekki samir okkr soerin at rjufa med úfridi; er oss ok mikit traust at honům, eru engir konungaross jafnir, ef sjá inn hýnski konungr lifir, ok slíkan mág fám vér aldri, okhygg at, hversu gott vseri, ef vér aettim slíkan mág ok systursonu; ok sé ek, hversu petta stenz af, pat hefir Brynhildr vakit, ok hennar rád koma oss í mikla svívirding ok skada." Gunnarr svarar: „petta skal fram fara, ok sé ek řádit: eggjum til Gutthorm, bródur okkarn, hann er ungr ok fás vitandi ok fyrir utan alla eida. "H«jgni segir: „pat rád líz mér ilia sett, ok pótt fram komi, pá munu-vér gjgld fyrir taka at svíkja slíkan mann." Gunnarr segir Sigurd deyja skulu, „eda man ek deyja ella!" Hann bidr Brynhildi upp standa ok vera káta; hon stód upp ok segir pó, at Gunnarr mun eigi koma fyrr í sama rekkju henni, en petta er fram komit. Nú roedaz peir vid broedr. Gunnarr segir, at petta er gild banasqjk, at hafa tekit meydóm Brynhildar: „ok eggjum Gutthorm at gera petta verk"; ok kalia hann til sin ok bjóda honům gull ok mikit ríki at vinna petta til. peir toku orm einn ok af vargsholdi ok létu sjóda ok gáfu honům at eta, sem skáldit kvad:

26. Sumir vidfisk toku, sumir vitnishrae skífdu, sumir Gutthormi gáfu gera hold vid mungáti ok marga hluti adra í tyfrum

Ok vid pessa fcezlu vard hann svá asfr ok ágjarn, ok alt šaman ok fortQlur Grím- hildar, at hann hét at gera petta verk; peir hétu honům ok mikilli soemd í móti. Sigurdr vissi eigi ván peira vélraeda, mátti hann ok eigi vid skcjpum vinna né sinu aldrlagi; Sigurdr vissi sik ok eigi véla verdan frá peim. Gutthormr gekk inn at Sigurdi eptir um morgininn, er hann hvíldi í rekkju sinni; ok er hann leit vid honům, pordi Gutthormr eigi at veita honům tilraedi ok hvarf út aptr, ok svá ferr í annat sinn; augu Sigurdar váru svá snor, at fár einn pordi gegn at sjá; ok it pridja sinn gekk hann inn ok var Sigurdr pá sofnadr. Gutthormr brá sverdi ok leggr á Sigurdi, svá at blódrefillinn stód í dýnum undir honům. Sigurdr vaknar vid sárit, en Gutthormr gekk úttil dyranna; pá tók Sigurdr sverdit Gram ok kastar eptir honům ok kom á bakit ok tók í sundr í midju, fell annan veg fótahlutr, en annan hofudit ok hendrnar aptr í skemmuna. Gudrun var sofnud í fadmi Sigurdar, en vaknadi vid óumroediligan

64 harm, er hon flaut í hans blódi, ok svá kveinadi hon med grát ok harmtQlur, at Sigurdr reis upp vid hcegendit ok maelti: „Grát eigi!" sagdi hann; „pínir broedr lifa pér til gamans, en pess til ungan son á ek, er kann eigi at varaz f jándr sína, ok illa hafa peir fyrir sínum hlut sét; ekki f á peir slíkan mág at rída í her med sér, né systurson, ef sjá naedi at vaxa; ok nú er pat fram komit, er fyrir lo.ngu var spát, ok ver hqfum duliz vid, en engi má vid skQpum vinna; en pessu veldr Brynhildr, er mér ann um hvern mann fram, ok pess má ek sverja, at Gunnari gerda ek aldri mein, ok pyrmda ek okkrum eidum, ok eigi var ek ofmikill vinr hans konu; ok ef ek hefda vitat petta fyrir, ok stiga ek á mína foetr med mín vápn, pá skyldu margir týna sinu lífi, ádr en ek fella, ok allir peir broedr drepnir, ok torveldra mundi peim at drepa mik en inn mesta vísund eda villigQlt." Konungrinn lét nú líf sitt. En Gudrun blaes mcediliga Qndunni; pat heyrir Brynhildr ok hló, er hon heyrdi hennar andvarp. bá maelti Gunnarr: „Eigi hlaer pú af pví, at pér sé glatt um hjartaroetr, eda hví hafnar pú pínum lit? ok mikit forad ertu, ok meiri ván, at pú sér feig, ok engi vaeri makligri til at sjá Atla konung drepinn fyrir augum pér, ok aettir pú par yfir at standa; nú verdum vér at sitja yfir mági varum ok brcedurbana." Hon svarar: „Engi frýr, at eigi sé fullvegit, en Atli konungr hirdir ekki um hót y dur eda reidi, ok hann mun ydr lengr lifa ok hafa meira vald." Hggni maelti: „Nú er fram komit pat, er Brynhildr spádi, ok petta it illa verk fám vér aldri boett." Gudrun maelti: „Fraendr mínir hafa drepit minn mann; nú munu-pér rída í her fyrst, ok er pér komid til bardaga, pá munu-pér finna, at Sigurdr er eigi á adra hgnd ydr, ok munu-pér pá sjá, at Sigurdr var ydur gaefa ok styrkr, ok ef hann aetti sér slíka sonu, pá maetti-pér styrkjaz vid hans afkvaemi ok sína fraendr." (31.) Nú póttiz engi kunna at svara, at Brynhildr beiddi pess hlsejandi, er hon harmadi med gráti. pá maelti hon: „pat dreymdi mik, Gunnarr! at ek aetta kalda sseng, en pú ridir í hendr úvinum pínum, ok Q11 aett ydur man illa fara, er pér erud eidrofa, ok mundir pú pat úglogt, er pit blQndudud blódi šaman Sigurdr ok pú, er pú rétt hann, ok hefir pú honům allt illu launat pat, er hann gerdi vel til pín ok lét pik fremstan vera; ok pá reyndi pat, er hann kom til vár, hvé hann helt sína eida, at hann lagdi okkar í milli it snarpeggjada sverd, pat er eitri var hert; ok snemma répu-pér til saka vid hann ok vid mik, pá er ek var heima med fedr mínum, ok hafda ek allt pat, er ek vilda, ok aetlada ek engan ydarn minn skyldu verda, pá er pér ridud par at gardi prír konungar; sídan leiddi Atli mik á tal ok spyrr, ef ek vilda pann eiga, er ridi Grana, gá var ydr ekki líkr, ok pá hétumz ek syni Sigmundar konungs ek engum q>drum; ok eigi mun ydr faraz, pótt ek deyja." bá reis Gunnarr upp ok lagdi hendr um háls henni ok bad, at hon skyldi lifa ok piggja fé, ok allir adrir lQttu hana at deyja; en hon hratt hverjum frá sér, er at henni kom, ok kvad ekki tjóa mundu at let j a hana pess, er hon aetladi. Sídan hét Gunnarr á Ho,gna ok spyrr hann ráda ok bad hann til fara ok vita, ef hann fengi mýkt skaplyndi hennar, ok kvad nú oerna pQrf vera á hnndum, ef sefaz maetti hennar harmr, par til er frá lidi. Hggni svarar: „Leti engi madr hana at deyja, pvíat hon vard oss aldri at gagni

5 Sága o Volsunzích 65 ok ongum manni, sídan hon kom higat." Nú bad hon taka mikit gull ok bad par koma alla pá, er fé vildu piggja; sídan tók hon eitt sverd ok lagdi undir hqnd sér ok hneig upp vid dýnur ok mselti: „Taki hér nú gull hverr, er piggja vili!" Allir pggdu. Brynhildr mtelti: „£)iggip gullit ok njótid vel!" Enn mselti Brynhildr til Gunnars: „Nú man ek segja pér litla stund pat, er eptir mun ganga: ssettaz munu-pit Gudrun brátt med rádum Grímhildar innar fJQlkungu; dóttir Gudrúnar ok Sigurdar man heita Svanhildr, er vaenst man fcedd alka kvenna; man Gudrun gefin Atla at sínum úvilja; Oddrúnu mantu vilja eiga, en Atli mun pat banna; pa munu-pit eiga launfundi, ok mun hon pér unna; Atli man pik svíkja ok í ormgard setja, ok sídan man Atli drepinn ok synir hans: Gudrun man pá drepa; sídan munu hana stórar bárur bera til borgar Jónakrs konungs; par man hon fceda ágaeta sonu; Svanhildr mun ór landi send ok gipt Jormunreki konungi; hana munu bita Bikka rád; ok pá er farin Q11 aett ydur, ok eru Gudrúnar harmar at meiri.

33.(31.) BCEN BRYNHILDAR.

Nú bid ek pik, Gunnarr! efstu bcenar:"lát gera eitt bál mikit á sléttum velli oUum oss, mér ok Sigurdi, ok peim, sem drepnir váru med honům; lát par tjalda yfir af raudu mannablódi ok brenna mér par á adra hond penna inn hýnska konung, en á adra hond honům mina menn, tvá at hofdi, tvá at fótum, ok tvá hauka, pá er at jafnadi skipt; látid par á milli okkar brugdit sverd, sem fyrr, er vit stigum á einn bed ok hétum pá hjóna (nafni), ok eigi fellr honům pá hurd á hasla, ef ek fylgi honům, ok er vár leřzla pá ekki aumlig, ef honům fylgja fimm ambáttir ok átta pjónar, er fadir minn gaf mér, ok par brenna ok peir, er drepnir váru med Sigurdi; ok fleira munda ek másla, ef ek vaera eiga sár, en nú pýtr undin, en sárit opnaz, ok sagda ek pó satt." Nú er búit um lík Sigurdar at fornum sid ok gert mikit bál; ok er pat er mjgk í kynt, pá var par lagt á ofan lík Sigurdar Fáfnisbana ok sonar hans prévetrs, er Brynhildr lét drepa, ok Gutthorms. Ok er balit var allt loganda, gekk Brynhildr par á út ok maslti vid skemmumeyjar sínar, at paer toeki gull pat, er hon vildi gefa peim; ok eptir petta deyr Brynhildr ok brann par med Sigurdi, ok lauk svá peira ae vi.

34.(32.) BROTTHVARF GUDRÚNAR.

Nú segir pat hverr, er pessi tídendi heyrir,- at engi madr mun pvílíkr eptir í verQl- dunni, ok aldri man sídan borinn slíkr madr, sem Sigurdr var fyrir hversvetna sakař, ok hans nafn man aldri fyrnaz í pýdverskri tungu ok á Nordrlondum, medan heim- rinn stendr. pat er sagt einnhvern dag, pá er Gudrun sat í skemmu ainni, pá-mselti hon: „Betra var pá vart líf, er ek átta Sigurd; svá bar hann af ollum m^nnum, sem

66 gull af járni écta laukr af rg ok stór verk ok fagra leika, er tídir váru í pann tíma, sverd ok brynjur ok allan konungs búnad, skip Sigmundar konungs, er skridu fyrir land fram; ok pat byrdu paar, er peir bQrduz Sigarr ok Siggeirr á Fjóni sudr; slíkt vár peira gaman, ok huggadiz Gudrun nú nokkut harms sins. £>etta spyrr Grímhildr, hvar Gudrun er nidr komin, heimtir á tal sonu sína ok spyrr, hverju peir vilja bceta Gudrúnu son sinn ok mann, kvad peim pat skylt. Gunnarr segir, kvez vilja gefa henni gull ok bceta henni svá harma sína; senda eptir vinum sínum ok búa hestá sína, hjálma, skjqldu, sverd ok brynjur ok allzkonar herklaedi; ok var pessi ferd búin it kurteisligsta, ok engi sá kappi, er mikill var, sat nú heima; hestar peira váru brynjadir, ok hverr riddari hafdi annat- hvárt gyltan hjálm eda skygdan. Grímhildr reez í ferd med peim ok segir peira erendi svá fremi fullgert munu verda, at hon siti eigi heima. £>eir hqfdu alls fimm hundrud manna; beir h of du ok ágaeta menn med sér; par var Valdamarr af Danmork ok Eymódr ok Jarisleifr. fpeir gengu inn í hgll Hálfs konungs; par váru Langbardar, Frakkar ok Saxar, peir fóru med oUum herbúnadi ok hofdu yfir sér loda rauda, sem kvedit er:

27. Stuttar brynjur, steypta hjálma, skálmum gyrdir, ok hofdu skarar jarpar.

£>eir vildu velja systur sinni gódar gjafir ok maeltu vel vid hana, en hon trúdi engum peira. Sídan fcerdi Grímhildr henni meinsamligan drykk, ok vard hon vid at taka ok mundi sídan engar sakař; sá drykk var blandinn med jardar magni ok sae ok dreyra sonar hennar, ok í pví hôrni váru ristnir hverskyns stafir ok rodnir med bló- di, sem hér segir: 28. Váru í pví horni hverskyns stafir ristnir ok rodnir, ráda ek né máttak; lyngfiskr langr, lanz Haddingja, ax úskorit, innleid dýra.

67 29. Váru beim bjóri boji mgrg šaman: urt allz vidar ok akarn brunnin, umdQgg arins, idrar blótnar, svíns lifr sodin, pvíat sakař deyfdi.

Ok eptir pat, er vili peira kom šaman, gerdiz fagnadr mikill. bá mselti Grímhildr er hon fann Gudrůnu:,,Vel verdi pér, dóttirl ek gef pér gull ok allzkonar gripi at piggj.a eptir pinn fedr, dýrliga hringa ok ársal hýnskra meyja, peira er kurteisastar eru, pá er pér boettr pinn madr; sídan skal pik gipta Atla konungi inum ríka, pá muntu ráda hans audi, ok lát eigi fraendr pína fyrir sakir eins manns ok ger heldr, sem vér bidjum." Gudrun svarar: „Aldri vil ek eiga Atla konung, ok ekki samir okkr sett šaman at auka." Grímhildr svarar: ,,Eigi skaltu nú á heiptir hyggja ok lát, sem lifi Sigurdr ok Sigmundr, ef pú átt sonu." Gudrun segir: ,,Ekki má ek (af) honům hyggja, hann var (jllum fremri." Grímhildr segir: „penna konung man pér skipat at eiga, en engan skaltu elligar eiga." Gudrun segir: „Bjódi-pér mér eigi penna konung, er illt eitt man af standa pessi sett, ok mun hann sonu pína illu beita, ok par eptir man honům grimmu hefnt vera." Grímnildr vard vid hennar fortQlur illa ok maelti: ,,Ger, sem vér beidum, ok muntu par fyrir taka mikinn metnad ok vára vináttu ok pessa stadi, er svá heita: VinbJQrg ok Valbj

35.(33.) GUDRUN REIST RÜNAR.

Nu er pat sagt einhverja nott, at Atli konungr vaknar 6r svefni, mselti hann vid Gudrünu: „bat dryemdi mik", segir hann, ,,at pü legdir a mer sverdi." Gudrun r6d drauminn ok kvad pat fyrir eldi, er jarn dreymdi, ,,ok dul peiri, er pii aetlar pik Qllum fremra." Atli mselti: „Enn dreymdi mik, sem her vseri vaxnir tveir reyrteinar, ok vilda ek aldri skedja; sidan varu peir rifnir upp med rotum ok rodnir i blödi ok bornira bekki ok bodnir mer at eta; enn dreymdi mik, at haukar tveir flygi mer

68 af hendi ok vaeri brádalausir, ok fóru til heljar, pótti mér peira hjortum vid hunang blandit, ok póttumz ek eta; sídan pótti mér, sem hvelpar fagrir laegi fyrir mér ok gullu vid hátt, ok át ek hrae peira at mínum úvilja." Gudrun segir: „Eigi eru drau- mar gódir, en eptir munu ganga; synir pinir munu vera feigir, ok margir hlutir pungir munu oss at hendi koma." „pat dreymdi mik enn", segir hann, ,,at ek laegi í koř, ok veeri rádinn bani minn." — Nú lídr petta, ok er peira samvista fálig. Nú íhugar Atli konungr, hvar nidr man komit pat mikla gull, er átt hafdi Sigurdr, en pat veit nú Gunnarr konungr ok peir brcedr. Atli var mikill konungr ok rlkr, vitr ok fjcJmennr, gerir nú rád vid sína menn, hversu med skal fara; hann veit, at peir Gunnarr eigu miklu meira fé, en né einir menn megi vid pá jafnaz; tekr nú pat rád at senda menn á fund peira broedra ok bjóda peim til veizlu ok at soema pá morgum hlutum; sá madr var fyrir peim, er Vingi er nefndr. Dróttningin veit nú peira einmaeli ok grunar, at vera muni vélar vid brcedr hennar. Gudrun rístr rúnar ok hon tekr einn gullhring ok knýtti í vargshár ok f aar petta í hendr sendi- monnum konungs. Sídan fóru peir eptir konungs bodi; ok ádr peir stigi á land, sá Vingi rúnarnar ok sneri á adra leid ok at Gudrun fýsti í rúnum, at peir kvasmi á hans fund. Sídan kómu peir til hallar Gunnars konungs, ok var tekit vid peim vel ok gervir fyrir peim eldar stórir; ok sídan drukku peir med gledi inn bezta drykk. pá maelti Vingi: „Atli konungr sendir mik hingat ok vildi, at pit scettid hann heim med miklum sóma ok paagid af honům mikinn sóma, hjálma ok skJQldu, sverd ok brynjur, gull ok gód klsedi, herlid ok hesta ok mikit lén, ok ykkr léz hann bezt unna síns ríkis." pá brá Gunnarr hQfdi ok maelti til Hqgna: „Hvat skulum vit af pessu bodi piggja? hann býdr okkr at piggja mikit ríki, en enga konunga veit ek jafnmikit gull eiga, sem okkr, pvíat vit hofum pat gull allt, er á Gnítaheidi lá, ok eigum vit stórar skemmur fullar af gulli ok inum beztum hgggvápnum ok allzkonar herkleedum; veit ek minn hestinn beztan ok sverdit hvassast, gullit ágeetast." Hogni svarar: „Undrumz ek bod hans, pvíat pat hefir hann sjaldan gert, ok úrádligt man vera at fara á hans fund, ok pat undrumz ek, er ek sá gersimar p«r, er Atli konungr sendi okkr, at ek sá vargshári knýtt í einn gullhring, ok má vera, atGudrúnu pykki hann úlfshug vid okkr hafa, ok vili hon eigi, at vit farim." Vingi sýnir honům nú rúnarnar paar, er hann kvad Gudrúnu sent hafa. Nú gengr alpýda at sofa, en peir drukku vid nokkura menn. pá gekk at kona ÜQgna, er hét Kostbera, kvenna frídust, ok leit á rúnarnar; kona Gunnars hét Glaumvor, skorungr mikill; paar skenktu. Konungar gerduz allmjok druknir: pat finnr Vingi ok mselti: „Ekki er pví at leyna, at Atli konungr er pungfcerr m j ok ok gamladr m j ok at ver j a sitt ríki, en synir hans ungir ok til engis foerir; nú vili hann gefa ydr vald yfir ríkinu, medan peir eru svá ungir, ok ann ydr bezt at njóta." Nú var baedi at Gunnarr var mjcjk drukkinn, en bodit mikit ríki, mátti ok eigi vid skcjpum vinna, heitr nú ferdinni ok segir Hcjgna bródur sínum; hann svarar: „Ydart atkvaadi mun standa hljóta, ok fylgja man ek pér, en úfúss em ek pessarrar ferdar." — (34.) Ok er menu hcjfdu drukkit, sem líkadi, pá fóru peir at sofa; tekr Kostbera at lita á rúnarnar ok inti starina ok sá, at annat

69 rar á ristit, en undir var, ok viltar váru rúnarnar; hon fekk pó skilit af vizku sihni; eptir pat ferr hon til rekkju hjá bónda sínum. Ok er pau vQknudu, maelti hon til HQgna: „Heiman aetlar pú, ok er pat úrádligt, far heldr í annat sinn! ok eigi mantu vera gloggrýnn, ef pér pykkir, sem hon haŕi í petta sinn bodit pér, systir pín; ek réd rúnarnar, ok undrumz ek um svá viträ konu, er hon hefir vilt ristit, en svá er undir, sem bani ydarr liggi á, en par var annathvárt, at henni vard vant stafs> eda elligar hafa adrir vilt; ok nú skaltu heyra draum minn.

36.(34.) HOGNI RÉD DRAUMA KONU SINNAR.

pat dreymdi mik, at mér pótti héŕ falla inn á hardla str

37.(35.) HE IMANFERD pEIRA B R (E D R A.

Nú er at segja frá Gunnari, at par er sams doemi, er pau vakna, at Glaumvgr kona Gunnars segir drauma sina marga, pá er henni póttu líkligir til svika, en Gun- narr red alia pví á móti. „[iiessi var einn af peim", sagdi hon, „at mér pótti blódugt sverd borit tér inn í hoblina, ok vartu sverdi lagdr í gegnum, ok emjudu úlfar á 'bádum endum sverdsins." Konungrinn svarar: „Smáir hundar vilja oss par bíta, ok er opt hundagnqll fyrir vápnum med blódi litudum." Hon mselti: „Enn pótti mér her inn koma konur, ok váru daprligar, ok (vildu) pik kjósa sér til mannz; má vera, at pínar dísir haŕi pat verit." Hann svarar: „Vant geriz nú at ráda, ok

70 má ekki fordaz sitt aldrlag, en eigi úlíkt, at vér verdum skammuir." Ok um morgi- ninn spretta peir upp ok vilja fara, en adrir lQttu. Sídan maelti Gunnarr vid pann mann, er. FJQrnir hét: „Statt upp! ok gef oss at drekka af stórum kerum gott vín, pvíat vera má, at sjá sé vár in sídarsta veizla, ok nú mun inn gamli úlfrinn komaz at gullinu, ef vér deyjum, ok svá bJQrninn mun eigi spára at bita sínum vigtQnnum!" Sídan leiddi lidit pá út med gráti. Son Hqgna maslti: „Farid vel ok hafid gódan tíma!" Eptir var meiri hlutr lids peira. Sólarr ok Snsevarr, synir HQgna, fóru ok einn kappi mikill, er Orkningr hét, hann var bródir Beru. Fólkit fylgdi peim til skipa, ok lQttu allir pá fararinnar, en ekki tjóadi. [?á maelti GlaumvQr: „Vingi!" segir hon, „meiri ván, at mikil úhamingja standi af pinni kvámu, ok munu stórtídendi geraz í ÍQT pinni." Hann svarar: „pess sver ek, at ek lýg eigi, ok mik taki hár gálgi ok allir gramir, ef ek lýg nakkvat ord!" ok litt eirdi hann sér í slíkum ordum. pá maelti Bera: „Farid vel ok med gódum tíma!" Hcjgni svarar: „Verid katar, hversu sem med oss ferr!" par skiljaz pau med sínum forlggum. Sídan reru peir svá fast ok af miklu ani, at kjglrinn gekk undan skipinumj(jk svá hálfr; peir knúdu fast árar med stórum bakřojlum, svá at brotnudu hlumir ok háir; ok er peir kómu at landi, festu peir ekki skip sin. Sídan ridu peir sínum ágaetum hestum myrkan skóg um hríd; nú sjá peir konungsboeinn; pangat heyra peir mikinn gný ok vápnabrak ok ajá par mannfJQlda ok mikinn vidrbúnad, er peir hofdu, ok 9II borgarhlid váru full af mQnnum. |peir rída at borginni, ok var hon byrgd; Htjgni braut upp hlidit, ok rída nú í borgina. pá maelti Vingi: „betta maettir pú vel úgert hafa, ok bídid nú hér, medan ek soeki ydr gálgatré; ek bad ydr med bíídu hér koma, en flátt bjó undir; nú man skamt at bída, ádr pér munud upp festir." Hťjgni svarar: „Eigi munu-vér fyrir pér vsegja, ok litt hygg ek, at vér hrykkim par, er menn skyldu berjaz, ok ekki tjóar pér oss at hraeda, ok pat man pér ilia gefaz!" hrundu honům sídan ok bgrdu hann oxarh^mrum til bana.

38.(36.) ORR O STA í BORGINNI OK SIGR.

peir rída nú at konungshQuinni. Atli konungr skipar lidi sinu til orrostu, ok svá vikuz fylkingar, at gardr nQkkurr vard í milium peira. „Verid vel komnir med oss!" (segir hann) „ok fáid mér gull pat it mikla, er vér erum til komnir, pat fé, er Sigurdr átti, en nú á Gudrun." Gunnarr segir: „Aldri fser pú pat fé, ok dugandi menn munu-pér hér fyrir hitta, adr vér látim Hfit, ef pér bjódid oss úfrid; kann vera, at pú veitir pessa veizlu stórmannliga ok af lítilli eymd vid Qrn ok úlf." „Fyrir lqngu hafda ek pat mér í hug", (segir Atli), „at ná ydru lín, en ráda gullinu ok launa ydr pat nídingsverk, er pér svikud ydarn inn bezta mág, ok skal ek hans hefna." Hqgni svarai1: „pat kemr ydr verst at haldi at liggja lengi á pessu rádi, en erud pó at engu búnir." Nú slajr í orrostu harda, ok er fyrst skothríd. Ok nú koma fyrir Gudrúnu tídendin; ok er hon heyrir petta, verdr hon vid gneip ok kastar af sér

71 skikkjunni. Eptir pat gekk hon út ok heilsadi peim, er komnir váru, ok kysti broedr sína ok sýndi peim ást, ok pessi var peira kvedja in sídarsta. pá maelti hon: ,,Ek póttumz rád hafa vid sett,,at eigi kcemi-pér, en engi má vid skcjpum vinna!" pá maelti hon: „Mun nokkut tjóa at leita um ssettir?" en allir neitudu pví pverliga. Nú sér hon, at sárt er leikit vid broedr hennar, hyggr mí á hardraedi, fór í brynju ok tók sér sverd ok bardiz med bro3drum sínum ok gekk svá fram sem inn hraustasti karlmadr, ok pat scjgdu allir á einn veg, at varia ssei meiri vgrn en par. Nú geriz mikit mannfall, ok berr pó af framganga peira brcedra; orrostan stendr nú lengi fram, alt um midjan dag. Gunnarr ok ÜQgni gengu í gegnum fylkingar Atla ko- nungs, ok svá er sagt, at allr vc>llr flaut í blódi. Synir Hggna ganga nú hart fram. Atli konungr maelti: ,,Vér holdům lid mikit ok frítt ok stóra kappa, en nú eru margir af oss fallnir, ok eigum vér ydr illt at launa, drepit nítján kappa mina, en ellifu einir eru eptir"; ok verdr hvíld á bardaganum. bá maelti Atli konungr: „Fjórir váru-vér broedr, ok em ek nú einn eptir; ek hlaut mikla maegd, ok hugda ek mér pat til frama; konu átta ek vaena ok vitra, stórlynda ok hardúdga, en ekki má ek njóta hennar vizku, pvíat sjaldan váru-vit sátt; pér hafid nú drepit marga mina fraendr, en svikit mik frá ríkinu ok fénu, řádit systur mina, ok pat harmar mik mest." Hggni segir: „Hví getr pú slíks? pér brugdud fyrri fridi; pú tókt mina fraendkonu ok sveltir í hel ok myrdir ok tókt féit, ok var pat eigi konungligt; ok hloegligt pykkir mér, er pú tínir pinn harm, ok godunum vil ek pat pakka, er pér gengrilla."

39.(37.) HOGNI HANDTEKINN.

Nú eggjar Atli konungr lidit at gera harda sókn; berjaz nú snarpliga, ok soekja Gjúkungar at svá fast, at Atli konungr hrokkr inn í hoblina, ok berjaz nú inni, ok var orrostan allhcird. Sjá bardagi vard med miklu mannspelli, ok lýkr svá, at fellr alt lid peira brcedra, svá at peir standa tveir upp, ok fór ádr margr madr til heljar fyrir peira vápnům. Nú er sótt at Gunnari konungi, ok fyrir sakir ofreflis var hann hcindum tekinn ok í f jgtra settr. Sídan bardiz Hogni af mikilli hreysti ok drengskap ok feldi ina stoerstu kappa Atla konungs tuttugu; hann hratt mcirgum í pann eld, er par var gerr í hej Huni; allir urdu á eitt sáttir, at varia saei slíkan mann; en pó vard hann at lyktum ofrlidi borinn ok hondum tekinn. Atli konungr maelti: „Mikil furda er pat, hvé margr malrhér hefir farit fyrir honům; nú skeri ór honům hjartat, sé pat hans bani!" Hc>gni maelti: „Ger, sem pér líkar; gladliga mun ek hér bída pess, er pér vilid at gera, ok pat muntu skilja, at eigi er hjarta mitt hraett, ok reynt hefi ek fyrr harda hluti, ok yar ek gjarn at pola mannraun, pá er ek var úsárr, en nú eru-vér mjcík sárir, ok mantu einn ráda varum skiptum." pá maelti rádgjafi Atla konungs: „Sé ek betra rád: tqkum heldr praelinn Hjalla, en fordům Hogna; proell pessi cr skapdaudi, hann lifir eigi svá lengi, at hann sé eigi dáligr." praellinn heyrir ok oepir hátt ok hleypr undan, hvert er honům pykkir skjóls ván, kvez illt

72 hljóta af úfridi peira ok váss at gjalda, kvedr pann dag illan vera, er hann skal deyja frá sínum gódum kostum ok svína geymslu. peir prifu hann ok brugdu at honům knífi; hann oepti hátt, ádr hann kendi ozins. [já maelti HQgni, sem faerum er títt, pá er í mannraun koma, (at) hann árnadi praelinum lífs ok kvez eigi vilja skrsek- turi (heyra), kvad sér minna fyrir at fremja penna leik; praellinn vard (piggja) pá f jorit. Nú eru peir bádir í f JQtra settir Gunnarr (ok HQgni). [já maelti Atli konungr til Gunnars konungs, at hann skyldi segja til gullzins, ef hann vili lŕŕit piggja; hann svarar: „Fyrr skal ek sjá hjarta HQgna bródur mfns blódugt." Ok nú prifu peir praelinn í annat sinn ok skáru ór honům hjartat ok baru fyrir konunginn Gunnar; hann svarar: „Hjarta Hjalla má hér sjá ins blauda, ok er úlíkt hjarta HQgna ins froekna, pvíat nú skelfr mjok, en hálfu meir, pá er í brjósti honům lá." Nú gengu peir eptir eggjun Atla konungs at HQgna ok skáru ór honům hjartat; ok svá var mikill próttr hans, at hann hló, medan hann beid pessa kvQl, ok allir undruduz prek hans, ok pat er sídan at minnum haft. f>eir sýndu Gunnari hjarta HQgna; (hann svarar: her má sjá hjarta HQgna) ins froekna, ok er úlíkt hjarta Hjalla ins blauda, pvíat nú hroeriz litt, en midr, medan í brjósti honům lá; ok svá mantu, Atli! láta pitt líf, sem nú látum vér; ok riú veit ek einn, hvar gullit er, ok mun eigi HQgni segja pér; inér lék ýmist í hug, pá er vit lifdum bádir, en nú hefi ek einn řádit fyrir mér, skal Rín nú ráda gullinu, fyrr en Hýnir beri pat á hQndum sér." Atü konungr maelti: „Farid á brott med bandingjann!" ok svá var gert. Gudrun kvedr nú med sér menn ok hittir Atla (ok segir): „Gangi pér nú illa, ok eptir pví, sem pér heldud ord vid mik ok (Gunnar)." — Nú er Gunnarr konungr settr í einn ormgard; par váru margir ormar fyrir, ok váru (hendr) hans fast bundnar; Gudrun sendi honům hQrpu ei(na, en) hann sýndi sína list ok sló hQrpuna med mikiUi list, at hann dráp strengina med tánum, ok lék svá vel ok afbragdliga, at fair póttuz heyrt hafa svá med hQndum slegit, ok par til lék hann pessa ídrótt, at allir sofnudu ormar- nir, nema ein ňadra mikil ok illilig skreid til hans ok gróf inn sínum rána, par til er hon hjó hans hjarta, ok par lét hann sitt líf med mikilli hreysti.

40.(38.) VIDRTAL ATLA OK GUDRÚNAR.

Atli konungr póttiz nú hafa unnit mikinn sigr ok sagdi Gudrúnu svá sem med nQkkuru spotti eda svá, sem hann hoeldiz: „Gudrun!" segir hann, „mist hefir pú nú broedra pinna, ok veldr pú pví sjálf." Hon svarar: „Vel líkar pér nú, er pú lýsir vígum pessum fyrir mér, en vera má, at pú idriz, pá er pú reynir pat, er eptir kemr, ok sú mun erfdin lengst eptir lifa at týna eigi grimdinni, ok mun pér eigi vel ganga, medan ek lifi." Hann svarar: „Vit skulum nú gera okkra saett, ok vil ek b četa pér broedr pína med gulli ok dýrum gripum eptir pínum vilja." Hon svarar: „Lengi hefi. ek eigi verit hoeg vidreignar ok mátta um hraefa, medan HQgni lifdi; muntu ok aldri boeta brcedr mina svá, at mér hugni, en opt verdu-vér konurnar ríki bornar

73 af ydru valdi; nú eru mínir freendr allir daudir, ok muntu nú einn vid mik ráda; mun ek nú penna kost upp taka, ok latum gera mikla veizlu, ok vil ek nú erfa broedr mina ok svá pína fraendr." Gerir hon sik nú blída í ordum, en pó var samt undir raunar; hann var talhlýdinn ok trúdi á hennar ord, er hon gerdi sér léttum roedur. Gudrun gerir nú erfi eptir sína broedr, ok svá Atli konungr eptir sína menn, ok pessi veizla var vid mikla svorfun. Nú hyggr Gudrun á harma sína ok sitr um pat at veita konungi ncjkkura mikla skQmm; ok um kveldit tók hon sonu peira Atla konungs, er peir léku vid stokki; sveinarnir glúpnudu ok spurdu, hvat peir skyldu. Hon svarar: „Spyrid eigi at! bana skal ykkr bádum." beir svcjrudu: „Ráda muntu bornum pínum, sem pú vilt, pat man engi banna pér, en bér er skomm í at gera petta." Si dan skar hon pá á háls. Konungrinn spurdi eptir, hvar synir hans vasri. Gudrun svarar: „Ek mun pat segja pér ok glada pitt hjarta; pú vaktir vid oss mikinn harm, pá er pú drapt broedr mína, nú skaltu heyra mína rcedu: pú hefir mist pinna sona, ok eru peira hausar hér at bordkerum hafdir, ok sjálfr draktu peira blód vid vín blandit; sídan tók ek hjortu peira, ok steikta ek á teini, en pú ázt." Atli konungr svarar: „Grimm ertu, er pú myrdir sonu pína ok gaft mér peira hold at eta, ok skamt laetr pú illz í milli." Gudrun segir: „Vaeri minn vili til at gera pér miklar skammir, ok verdr eigi fullilla farit vid slíkan konung." Konungr maelti: „Verra hefir pú gert, en menn viti dcemi til, ok er mikil úvizka í slíkum hardraedum, ok makligt, at pú vaerir á báli brend ok barin ádr grjóti í hei, ok hefdir pú pá pat, er pú ferr á leid." Hon svarar: „bú spár pat pér sjálfum, en ek man hljóta annan dauda!" bau maeltuz vid morg heiptarord. Hcjgni átti son eptir, er Niflungr hét; hann hafdi mikla heipt vid Atla konung ok sagdi Gudrúnu, at hann vildi hefna fedr síns; hon tók pví vel, ok gera rád sín; hon kvad mikit happ í, ef pat yrdi gert. Ok of kveldit, er konungr hafdi drukkit, gekk hann til svefns; ok er hann var sofnadr, kom Gudrun par ok son Hcjgna. Gudrun tók eitt sverd ok leggr fyrir brjóst Atla konungi, véla pau um basdi, (hon) ok son HQgna. Atli konungr vaknar vid sárit ok maelti: „Eigi man hér purfa um at binda eda umbúd at veita, eda hverr veitir mér penna áverka?" Gudrun segir: „Ek veld nokkuru um, en sumu son HQgna!" Atli konungr maelti: „Eigi scemdi pér petta at gera, pó at nokkur sok vaeri til, ok vartu mér gipt at fraenda rádi, ok mund galt ek vid pér, prjá tigu gódra riddara ok soemiligra meyja ok marga menn adra, ok pó léztu pér eigi at hófi, nema pú rédir lQndum peim, er átt hafdi Budli konungr, ok pína svaeru léztu opt med gráti sitja." Gudrun maelti: „Mart heŕir pú maelt úsatt, ok ekki hirdi ek pat, ok opt var ek úhoeg í mínu skapi, en miklu jók pú á; hér hefir verit opt mikil styrjold í pínum gardi, ok bcjrduz opt fraendr ok vinif, ok ýfdiz hvat vid annat; ok var betri sc vi vár pá, er ek var med Sigurdi: drápům konunga ok rédum um eignir peira ok gáfum grid peim, er svá vildu; en híjfdingjar gengu á hendr oss, ok létům pann ríkan, er svá vildi; sídan mistumvér hans, ok var pat lítit at bera ekkju nafn, en pat harmar mik mest, er ek'kom til pin, en átt ádr inn ágaezta konung, ok aldri komtu svá or orrostu, at eigi baerir pú inn minna hlut." Atli konungr svarar: „Eigi er pat satt, ok vid slíkar fortolur batnar

74 hvárigra hluti, pvíat vér hc>fum skardan;ger nú til min sómasamliga ok lát búa um lík mitt til ágaetis!" Hon segir: „pat mun ek gera, at láta pér gera vegligan grcjft ok gera pér virduliga steinpró ok vefja pik í fcjgrum dúkum ok hyggja pér hverja porf." Eptir pat deyr hann; en hon gerdi, sem hon hét; sídan lét hon slá eldi í hcjllina. Ok er hirdin vaknadi vid óttann, pá vildu menn eigi pola eldinn ok hjugguz sjálíir ok fengu svá bana; lauk par sevi Atla konungs ok allrar hirdar hans. Gudrun vildi nú eigi lifa eptir pessi verk, en endadagr hennar var eigi enn kominn. — Vokungar ok Gjúkungar, at pví er menn segja, hafa verit mestir ofrhugar okríkismenn, ok svá finnz í cjllum fornkvaedum; ok nú stcjdvadiz pessi úfridr med peima haetti at lidnum pessum tídendum.

41.(39.) FRÁ GUDRÚNU.

Gudrun átti dóttur vid Sigurdi, er Svanhildr hét; hon var allra kvenna vsenst ok hafdi snor augu, sem fadir hennar, svá at fár einn pordi at sjá undir hennar brýnn; hon bar svá mjcjk af cjdrum konum um vaenleik, sem sól af cjdrum himintunglum. Gudrun gekk eitt sinn til sasvar ok tók grjót í fang sér ok gekk á sseinn út ok vildi tapa sér; pá hófu hana stórar bárur f ram eptir sjánum, ok fluttiz hon med peira fulltingi ok kom um sídir til borgar Jónakrs konungs; hann var ríkr konungr ok fjobnennr; hann fekk Gudrúnar; peira born váru peir Hamdir ok Sorli ok Erpr. Svanhildr var par upp fcedd.

42.(40.) GIPT SVANHILDR OK TRODIN UNDIR HROSSAFÓTUM TIL BANA.

jQrmunrekr hefir konungr heitit, hann var ríkr konungr í pann tíma; hans son hét Randverr. Konungr heimtir á tal son sinn ok mselti: „pú skalt fara mina sendifor til Jónakrs konungs, ok minn rádgjafi, er Bikki heitir; par er upp fcedd Svanhildr, dóttir Sigurdar Fáfnisbana, er ek veit fegrsta mey undir heimsólu; hana vilda ek heizt eiga, ok hennar skaltu bidja til handa mér." Hann segir: „Skylt er pat, herra! at ek fara ydra sendifor!" lsetr nú búa ferd peira soemiliga. Fara peir nú, unz peir koma til Jónakrs konungs, sjá Svanhildi, okpykkir mikils um vert hennar frídleik. Randverr heimti konung á tal ok mselti: „Jormunrekr konungr vili b j óda ydr masgi sitt, hefir hann spurn til Svanhildar, ok vili hann kjósa hana sér til konu,'ok er úsýnt, at hon sé gefin ríkara manni, en hann er." Konungr segir, at pat var virduligt rád: „ok er hann m j ok fraegr." Gudrun segir: „Valt er hamingjunni at treystaz, at eigi bresti hon!" En med fýsing konungs ok cjllu pví, er á lá, er petta nú řádit, ok ferr nú Svanhildr til skips med virduligu foruneyti, ok sat i lyptingu hjá konungs syni. pá mselti Bikki til Randvers: „Sannligt vaeri pat, at pér ssttid svá frída konu, en eigi svá gamall madr." Honům fellz pat vel i skap, ok meelti til hennar med

75 bií du ok hvárt^til annars; koma heim í land ok hitta konung. Bikki m sel ti: „pat samir, herra! at vita, hvat títt er um, pótt vant sé upp at bera, en pat er um vélar paer, er sonr pinn hefir fengit fulla ást Svanhildar, ok er hon hans frilla, ok (lát) slíkt eigi úhegnt!" Mgrg ill rád hafdi hann honům ádr kent, pó at petta biti fyrir of hans rád ill. Konungr hlýddi hans morgum vándum rádum; hann maelti ok mátti eigi stilla sik af reidi, at Randvé skyldi taka ok á gálga festa. Ok er hann var til leiddr gálgans, pá tók hann hauk einn ok plokkadi af honům allar fjadrirnar ok maelti, at syna skyldi fedr hans; ok er konungrinn sá, maelti hann: „f>ar má nú sjá, at honům pykki ek pann veg hnuginn soemdinni, sem haukrinn f jcjdrunum"; ok bidr hann taka af gálganum. Bikki hafdi par um vélt á medan, ok var hann daudr. Enn maelti Bikki: „Engum manni áttu verri at vera en Svanhildi, lát hana deyja med ekomm!" Konungr svarar: „f>at rád munu-vér taka." Sídan var hon bundin í borgar- hlidi, ok hleypt hestum at henni. En er hon brá í sundr augum, pá pordu eigi hestarnir at sporná hana; ok er Bikki sá pat, maelti hann, at belg skyldi draga á hgfud henni, ok svá var gert, en sídan lét hon líf sitt.

43.(41.) GUDRUN EGG JAR SONU SÍNA AT HEFNA SVANHILDAR.

Gudrun spyrr nú línat Svanhildar ok maelti vid sonu sína: „Hví siti-pér svá kyrrir eda maelid glediord, par sem Jormunrekr drap systur ykkra ok trad undir hestafótum med svívirding? ok ekki haíid pit líkt skaplyndi Gunnari eda Hqgna; herna mundu peir sinnar fraendkonu." Hamdir svarar: „Litt lofadir pú Gunnar ok Hqgna, pá er peir drápu Sigurd, ok pú vart rodin í hans blódi, ok illar váru pínar brcedra hefndir, er pú drapt sonu pína, ok betr maettim vér allir šaman drepa jQrmun- rek konung, ok eigi munu-vér standaz frýjuord, svá hart sem vér erum eggjadir!" Gudrun gekk hlaejandi ok gaf peim at drekka af stórum kerum; ok eptir pat valdi hon peim stórar brynjur ok gódar ok onnur herklaedi. pá maelti Hamdir: „Hér munu-vér skilja efsta sinni, ok spyrja muntu tídendin, ok muntu pá erfi drekka eptir okkr ok Svanhildi." Eptir pat fóru peir. En Gudrun gekk til skemmu harmi aukin ok maelti. „primr monnum var ek gipt: fyrst Sigurdi Fáfnisbana, ok var hann svikinn, ok var pat mér inn mesti harmr; sídan var ek gefin Atla konungi, en svá var grimt mitt hjarta vid hann, at ek drap sonu okkra í harmi; sídan gekk ek á sjáinn, ok hóf mik at landi med barum, ok var ek nú gefin pessum konungi; sídan gipta ek Svanhildi af landi í brott med miklu fé, ok er mér pat sárast minna harma, er hon var trodin undir hrossa fótum, eptir Sigurd; en pat er mér grimmast, er Gunnarr var í ormgard settr, en pat hardast, er ór HQgna var hjarta skorit, ok betr vaeri, at Sigurdr koemi mér á móti, ok fcera ek med honům; hér sitr nú eigi eptir sonr né dóttir mik at hugga; minnztu nú, Sigurdr! pess, er vit maeltum, pá er vit stigum á einn bed, at pú mundir min vitja ok ór helju bída?" Ok lýkr par hennar harmtqlur.

76 44.(42.) FRÁ SONUM GUDRÚNAR.

pat er nú at segja frá sonum Gudrůnar, at hon hafdi svá búit peira herklaedi, at pá bitu eigi járn, ok hon bad pá eigi skedja grjóti né Qdrum stórum hlutum ok kvad peim pat at meini mundu verda, ef eigi gerdi £eir svá. Ok er peir váru komnir á leid, ůnna peir Erp, bródur sinn, ok spyrja, hvat harm mundi veita peim. Hann svarar: „Slíkt sem hond hendi eda fótr foeti." peim pótti pat ekki vera, ok drápu hann. Sídan fóru peir leidar sinnar, ok lítla hríd, ádr Hamdir ratadi, ok stakk nidr hendi ok maelti: „Erpr man satt hafa sagt, ek munda falla nú,ef eigi styddumz ek vid hQndina." Lítlú sídar ratar SQTH ok bráz á fótinn, ok fekk stadiz ok maelti: „Falla munda ek nú, ef eigi stydda ek mik vid báda foetr"; kváduz peir nú illa hafa gert vid Erp bródur sinn. Fóru nú, unz'peir komu til Jormunreks konungs, ok gengu fyrir hann ok veittu honům pegar tilraedi; hjó Hamdir af honům hendr bádar, en Sorli fcetr báda., pá maelti Hamdir: „Af mundi nú hofudit, ef Erpr lifdi, bródir okkarr, er vit vágum á leidinni, ok sám vit pat of síd"; sem kvedit er:

30. „Af V83ri nú hofudit, ef Erpr lifdi, bródir okkarr inn bQdfrcekni, er vit á braut vágum."

1 pví hofdu peir af brugdit bodi módur sinnar, er peir hofdu grjóti skatt. Nú scekja menn at peim, en peir vorduz vel ok drengiliga ok urdu morgum manni at skada; pá bitu eigi járn. pá kom at einn madr (hárr) ok eUiligr med eitt auga ok maelti: „Eigi eru-pér vísir menn, er pér kunnid eigi peim m

1.(43.)

Heimir i Hlymdqlum spyrr nú pessi tídendi, at daudr er Sigurdr ok Brynhildr; en Áslaug dóttir peira, en fóstra Heimis, var pá prévetr; veit hann nú, at eptir mun leitat at týna meyjunni ok aett hennar; er honům svá mikill harmr eptir Brynhildi, fóstru sína, at hann gaetti ekki ríkis síns né fjár; sér nú, at hann faer eigi meyjunni par leynt; laetr nú gera eina horpu svá mikla, at par lét hann meyna Áslaugu í koma ok margar gersimar í gulli ok silfri, ok gengr á brott sídan vida um lond ok um sídir hingat á Nordrlond. Svá var harpa hans hagliga ger, at hana mátti taká í sundr ok šaman at fellingum, ok var hann pví vanr um daga, pá er hann fór íhjá vatnf oUum, ok hvergi í nand bcejum, at hann tók horpuna í sundr ok pómeyjunni ok hann hafdi vínlauk einn ok gaf henni at eta. En pat er náťtúrapesslauks, at

77 madr má lengi lifa, pótt hann hafl enga adra foedu. Ok pá er mTrin grét, sló hann hQrpuna, ok pagnadi hon pá, fyrir pví at Heimir var vel at ípróttum búinn, peim er pá váru tídar; hann hafdi ok niQrg klaedi dyrdlig hjá henni í hann dag var kari farinn í skóg, en kerling var heima, ok heilsar hon Heimi ok spyrr, hvat manna hann v JE ri. Hann kvez vera einn stafkari ok bad kerlingu husa. Hon segir, at eigi koemi par fleira en svá, at hon kvez mundu vel vid honům taka, ef hann poettiz purfa par at vera. En er á leid, pá segir hann, at honům poetti pat mest beinabót,at eldr vari kveiktr fyrir honům ok sídan vaeri honům fylgt til svefnhúss, par er hann skyldi sofa. Ok pá er kerling hafdi kveikt eldinn, pá setr hann hQrpuna upp í set hjá sér, en kerling var ódamálug; opt vard henni litit til hQrpunnar, fyrir pví at trefr á einu dýrligu klsedi kómu út ór hQrpunni; ok er hann bakadiz vid eldinn, pá sér hon einn dýrligan gullhring koma fram undar tQtrum hans, pvíat hann var illa kladdr. Ok er hann hafdi bakaz, sem hann kunni sér pQrf til, pá hafdi hann náttverd; en eptir pat bad hann kerlingu fylgja sér pangat til, sern hann skyldi sofa um nóttina. pá sagdi kerling, at honům mundi betra vera úti en inni, „pvíat vit kari minn erumoptmá- lug, er hann kemr heim." Hann bidr hana ráda; gengr nú út ok svá hon; hann tekr hQrpuna ok hefir med sér. Kerling gengr út ok ferr par til er bygghlada ein er, ok fylgir honům par til ok maelti, at hann skyldi par um búaz, ok kvez pess veenta, at hann mundi par njóta svefns síns: ok nú gengr kerling í brott ok annaz pat, er hon purfti; en hann gerir sér svefn. Karl kemr heim, er aptaninn lídr, en kerling hefir fátt unnit pat, er hon purfti, en hann var modr, er hann kom heim, ok illr vidskiptis, er allt var úbúit pat, er hon skyldi annaz hafa; sagdi kari, at mikill vari munr saelu, er hann vann hvern dag meira, en hann mátti, en hon vildi til enkis taka pess, er gagn var at. „Ver eigi reidr, kari minn! sagdi hon, „fyrir pví at pat kann at vera, at pú maettir nú skamma stund vinna til pess, at vit vserim sac 1 alia aevi." „Hvat er pat?" segir kari. Kerling svarar: „Her er kominn til herbergis okkars einn madr, ok aetla ek, at hann hafi allmikit fé med at fara, ok er hniginn á efra aldr ok mun verit hafa inn mesti kappi ok er nú pó modr mJQk, ok eigi pykkjumz ek hans maka sét hafa, ok pó aetla ek hann moeddan ok syfjadan." f>á segir kari: ,,[Ďat sýniz mér úrádligt at svíkja pá ina fá, sem hér koma." (Hon svarar:) „pví muntu lengi lítill fyrir pér, at pér vex allt í augu, ok ger nú annathvárt, at pú drep hann, eda ek tek hann mér til mannz, ok munu-vit reka pik í brott; ok segja kann ek pér pá roedu, er hann maelti vid mik í gaerkveld, en lítils mun pér pykkja um vert; hann maelti kvennsamliga vid mik, ok pat mun mitt rád vera at taka hann mér til mannz, en reka pik í brott eda drepa, ef pú vili eigi eptir pví gera, sem ek vil" Ok er pat sagt, at kari hafdi kvánríki, ok telr hon um pangat til, er hann litr at eggjan hennar, tekr 0xi sína ok snarbrýnir mJQk; ok er hann er búinn, fylgir kerling honům par til, er Heimir sefr, ok var par hrytr mikill. pá maelti kerling til karls, at hann skyldi

78 láta verda tilradi sem bezť: „ok skunda brott med hlaupi, pvíat ekki máttu standaz lát hans ok óp, ef hann fatr pik hqndum tekit"; hon tekr horpuna ok hleypr á brott med. Nú gengr karí par til, er Heimir sefr; hann hoggr til hans, ok verdr pat mikit sár, ok verdr honům laus 0xin; hann hleypr pegar í brott, sem hann mátti hradast. Nú vaknar Heimir vid áverkann; ok vannz honům at fullu; ok pat er sagt, at svá mikill gnýr vard í hans f JQrbrotum, at undan gengu súlur í húsinu, ok ofan fell húsit allt, ok vard landskjálfti mikill, ok lýkr par hans aevi. Nú kom kari par, sem kerling var, segir nú, at hann hefir drepit hann: „ok pó var pat of hríd, er ek vissa eigi, hvé fara mundi; ok pessi madr var furdu mikill fyrir sér, en pó vatntir mik, at hann sé nú í helju." Kerling maelti, at hann skyldi hafa pokk fyrir verkit: „ok vaentir mik, at nú hafim vit oerit fé ok skulum vit reyna, hvárt ek hen satt sagt." Nú kveikja pau eld, en kerling tekr horpuna ok vildi upp koma, ok mátti eigi annars kostar/en hon vard at brjóta, pvíat hon hafdi eigi hagleik til; ok nú fser hon upp komit hoT- punni, ok par sér hon eitt meybarn, at hon póttiz ekki slíkt sét hafa, ok pó var mikit fé í liQrpunni. Nú mcdti kari: „bat mun nú verda sem opt, at ilia man gefaz at svikja pann, er honům trúir; sýniz mér, sem komin muni úmegd á hendr okkr." Kerling svarar: „Eigi er petta eptir pví, sem ek aetla(pa), en pó skal nú ekki um sakaz." Ok nú spyrr hon, hverrar arttar hon vacri. En pessi in unga maer svarar ongu, svá sem hon hefdi eigi mál numit. „Nú ferr, sem mik vardi, at okkart rád mundi illa fara," (segir kari), „vit hofum unnit glcep mikinn; hvat skulum vit sjá fyrir barni pessu?" „Audvitat er pat," sagdi Gríma; „hon skal eptir módur minni heita Kráka." Nú marlti karí: „Hvat skulum vit sjá fyrir barni pessu?" Kerling svarar: „Ek sé gott rád til: vit skulum segja hana'okkra dóttur ok upp foeda." „bví man engi trúa," sagdi karí, „miklu er barn petta gezligra, en vit erum allóvarn baedi, ok munu engi líkendi á pykkja, at vit munum eiga pvílíkt barn, svá endemiig sem vit erum baedi." Nú maelti kerling: „Eigi veiztu, nema ek hafa í ngkkur brcegd, at petta megi eigi úvacnt pykkja; ek man láta gera henni koll ok rída í tJQru ok Qdru, er vaenst er, at sĺzt komi hár upp; hon skal eiga hqtt sídan, eigi skal hon ok vel klaedd vera, mun pá šaman draga várn yŕirlit; má vera, at menn trúi pví, at ek hafa mjqk vac n verit, pá er ek var img; hon skal ok vinna pat, er verst er." En pat hugdu pau kari ok kerling, at hon msetti ekki maela, er hon svarar peim aldri. Nú er pat gert, sem kerling hefir fyrir hugat; nú vex hon par upp í miklu fátoeki.

79