Warszawa Solidarna Z Białorusią

w y iesięcznik Niezależn M Studentó Numer 189 Październik 2020 ISSN 1505-1714

www.magiel.waw.pl

s.12 / Temat numeru

Warszawa solidarna z Białorusią

spis treści /

JKM i wszystkich baloniarzy z SKN Z

12 34 52 64 Za wolność naszą i waszą Marzę o lepiej wyedukowanych Polakach Australia w ujęciu nieminimalistycznym Czerwone światło

a Uczelnia e Film t Człowiek z Pasją k Technologia i społeczeństwo 06 Wirus wciąż w grze 26 23 twarze Roberta Pattinsona 46 Bezinteresowne dobro, czyli parę 62 Zasymulować marzenia 07 Efektywna nauka 27 Kilka gramów wyuczonej słów o wolontariacie w Indiach 64 Czerwone światło 08 Wyzwania dla doktorantów bezradności 28 A change is gonna come j Warszawa 10 Co z nami, studentami? t 3po3 48 Gdzie historia spotyka 66 Co nas złości, co nas frustruje 8 Temat Numeru d Muzyka teraźniejszość 50 Zwrotna łódź kozacka 12 Za wolność naszą i waszą 30 Lato z Maglem 2 Kto jest Kim? 32 Przedrewolucyjne brzmienia 67 prof. Michał Głowacki / Kamil Teheranu p Czarno na Białym Lebnicki c Polityka i Gospodarka 34 Marzę o lepiej wyedukowanych 52 Australia w ujęciu 16 Magiel solidarny z Białorusią Polakach nieminimalistycznym k Gry 16 O światowym spisku g Sztuka 2 Artykuł sponsorowany 18 Prawnokarne skutki pandemii 68 Gamescom i devcom w czasie 37 Gdy moda oszukuje artystów 56 Szybko i ekologicznie – jak pandemii 20 Za ostatni grosz najlepiej poruszać się po 38 Jak rozmawiać z pomnikami? 69 Recenzje 22 Nie taki portfel pełny, jak go malują Warszawie? f v i Felieton Książka o Sport Do Góry Nogami 40 Krótka znajomość, długie wspomnienia Włoska podróż, czyli lekcja taktyki 70 Do Góry Nogami 24 Telefony w mojej głowie 58 42 Piknik pod warszawskim niebem 59 Nowe życie zastępcze 43 Recenzje

Redaktor Naczelny: Jan Kroszka 3po3: Julia Kieczka Kacper Maria Jakubiec, Aleksandra Jakubowicz, Grażyna Paweł Stępniak, Joanna Stocka, Jan Stusio, Alicja Surmiak, Jakubowska, Zuzanna Jankowska, Klaudia Januszewska, Marcjanna Szczepaniak, Mikołaj Szpunar, Jakub Szydelski, Zastępczynie Redaktora Naczelnego: Kto Jest Kim: Laura Makuch, Julia Januszyk, Jadwiga Jarosz, Joanna Jas, Rafał Jutrznia, Anna Ślęzak, Oliwia Świątek, Patrycja Świętonowska, Katarzyna Kowalewska, Aleksandra Sojka, Adam Stelmaszczyk Nina Kaczanowska, Maja Kaczyńska, Maria Kadłuczko, Mateusz Tchórzewski, Antek Trybus,, Julia Uszyńska, Korekta: Mateusz Klipo Urszula Szurko Marta Kasprzyk, Arkadiusz Klej, Aleksandra Kłos, Paulina Tamara Wachal, Mateusz Wantuła, Klaudia Waruszewska, Redaktor Prowadzący: Kajetan Korszeń Dział Foto: Aleksander Jura Kocińska, Wiktoria Kolinko, Izabela Kołakowska, Maciej Zofia Wereśniak, Alicja Wieteska, Paulina Winiatowska, Wydawca: Patronaty: Zuzanna Dwojak Dział Grafika:Mateusz Nita Kondraciuk, Lena Kossobudzka, Jędrzej Koszyka, Weronika Agata Wiśniewska, Michał Włosowicz, Adam Woźniak, Stowarzyszenie Akademickie Uczelnia: Maria Jaworska Dyrektor Artystyczna: Zuzanna Nyc Kościelewska, Katarzyna Kośmińska, Mateusz Kozdrak, Alicja Woźnica, Jacek Wnorowski, Jędrek Wołochowski, Magpress Polityka i Gospodarka: Kajetan Korszeń Wiceprezes ds. Finansów: Julianna Gigol Alek Kozłowski, Łukasz Kozłowski, Karolina Kręcioch, Kacper Paulina Wojtal, Wiktoria Wójcik, Dominika Wójcik, Marta Kruszyński, Łukasz Kryska, Patryk Kukla, Anna Lewicka, Więsyk, Maria Wróbel, Marek Wrzos, Paweł Zacharewicz, Człowiek z Pasją: Michalina Kobus Wiceprezes ds. Partnerów: Janina Stefaniak Aleksandra Łukaszewicz, Faustyna Maciejczuk, Alex Olga Załęska, Klaudia Zawada, Krzysztof Zegar, Roman Ziruk Felieton: Zuzanna Łubińska Pełnomocnik ds. Projektów: Monika Pasicka Makowski, Maciej Markowski, Martyna Matusiewicz, Julia Film: Aleksandra Marszałek Dział IT: Paweł Pawłucki Medoń, Marlena Michalczuk, Kazik Michalik, Rafał Michalski, Redakcja zastrzega sobie prawo do przeredagowania Dział PR Prezes Zarządu: Muzyka: Marek Kawka : Natalia Sawala Kamil Mientus, Milena Mindykowska, Aleksandra Morańda, i skracania niezamówionych tekstów. Tekst Laura Starzomska Książka: Aleksandra Dobieszewska, Sebastian Muraszewski, Marta Musidłowska, Natalia niezamówiony może nie zostać opublikowany Klaudia Abucewicz, Sarah Bomba, Martyna Dominik Tracz Współpraca: Nieróbca, Magdalena Oskiera, Michał Orlicki, Aleksandra na łamach NMS MAGIEL. Redakcja nie ponosi [email protected] Borodziuk, Maciej Buńkowski, Filip Brzostowski, Klaudia Sztuka: Natalia Jakoniuk Orzeszek, Bartłomiej Pacho, Marta Pashuk, Marta odpowiedzialności za treści zamieszczonych reklam Cieślewicz, Maciej Cierniak, Piotr Chęciński, Tomasz Pawłowska, Wiktoria Pietruszyńska, Agnieszka Pietrzak, Warszawa: Michał Rajs i artykułów sponsorowanych. Chmielewski, Ewa Chojnacka, Kacper Chojnacki, Joanna Adres Redakcji i Wydawcy: Izabela Pietrzyk, Paweł Pinkosz, Wojciech Piotrowski, Artykuły, ogłoszenia i inne materiały do wydania Sport: Michał Jóźwiak Chołołowicz, Karol Czarnecki, Katarzyna Czech, Paweł al. Niepodległości 162, pok. 64 Jakub Pomykalski, Zuza Powaga, Alicja Prokopiuk, Anna październikowego prosimy przesyłać e-mailem lub Technologia i Społeczeństwo: Michał Wrzosek Domitrz, \Julia Faleńczyk, Mateusz Fiedosiuk, Zuzanna Figura, Raczyk, Michał Reczek, Karolina Roman, Maria Rybarczyk, dostarczyć do siedziby redakcji do 14 października 02-554 Warszawa Anna Gierman, Wiktoria Godlewska, Wojciech Godlewski, Czarno na Białym: Tymoteusz Nowak Weronika Rzońca, Aneta Sawicka, Mateusz Skóra, Marta Druk pokrywają w całości sponsorzy i reklamodawcy [email protected] Cezary Gołębski, Anna Gondecka, Karolina Gos, Oliwia Reportaż: Urszula Szurko Smejda, Zofia Smoleń, Hanna Sokolska, Mikołaj Stachera, Okładka: Karolina Gos Górecka, Urszula Grabarska, Marta Grunwald, Michał Hajdan, Adam Stelmaszczyk, Katarzyna Stępień, Rafał Stępień, Gry: Michał Goszczyński Makieta pisma: Dominika Hamulczuk, Piotr Holeniewski, Adam Hugues, Maciej Simm, Olga Świątecka

październik 2020 Słowo od naczelnego / wstępniak składamy magla bo czwarta nad ranem tak cicho żeby nie zbudzić sąsiadów

I znowu jesień...

JAN KRoszka REDAKTOR NACZELNY

alendarz 2020: Styczeń, luty, kwaran- że koronawirus nie zmienił naszych zachowań i po- tanna, grudzień. Ten internetowy mem, staw w takim stopniu, jak się tego spodziewano. Pie- Kchoć w naturalny sposób przesadzony, czenie chleba we własnej kuchni i lokalna turystyka może dobrze oddawać nasze doświadczenia minio- po kilku tygodniach się nam znudziły lub po prostu nych tygodni. Czas, który zawsze mijał zbyt szybko, wyszły z mody. Również głosy mówiące o społecz- w trakcie epidemii jeszcze przyspieszył. Od począt- nej solidarności czy trosce o słabszych dosyć szybko ku lockdownu upłynęło już blisko siedem miesięcy. zaczęły cichnąć. Wielu z nas przyzwyczaiło się do nowej rzeczywisto- Wydaje się, że obecnie większy przypływ empatii ści, czy też – dostosowało do niej swoje dotychczaso- wywołują w nas inne wydarzenia z ostatnich miesię- we potrzeby i przyzwyczajenia. Mimo to trudno nie cy – między innymi te dziejące się za naszą wschodnią zgodzić się ze stwierdzeniem, że mamy za sobą naj- granicą. To właśnie protesty na Białorusi są tematem dziwniejsze wakacje w swoim życiu. przewodnim tego numeru Magla. Artykułem okład- Przed nami z kolei prawdopodobnie najdziwniej- kowym jest reportaż opisujący perspektywę białoru- szy dotychczas początek roku akademickiego. Roku skich studentów mieszkających w Polsce oraz działa- prowadzonych zdalnie zajęć oraz ciągłego poznania organizacji starających się im pomagać (Za wolność wania nowych form nauki. Operacja na żywym or- naszą i waszą, s.12). Poza tym znajdziecie w tym ganizmie trwa i raczej prędko się nie skończy (na- Maglu teksty na temat tego, jak SGH pomaga stu- wiasem mówiąc, najnowsza państwowa nominacja dentom ze Wschodu (Z Białorusi być i na SGH stu- na lekarza nadzorującego ten zabieg zdecydowa- diować, s.8) oraz jaką rolę w białoruskich protestach nie nie napawa optymizmem). W nowym numerze odgrywała blokada Internetu (Czerwone światło, s.64). Magla piszemy o tym, jak z perspektywy kilku Nowy numer Magla to także wiele interesu- miesięcy można oceniać zmiany, które pandemia jących wywiadów. Ten z Olafem Deriglasoffem Czas, który zawsze mijał zbyt wymusiła na szkołach wyższych (Semestr(y) zdalnie, (Marzę o lepiej wyedukowanych Polakach, s.34) s.7 oraz Co z nami, studentami, s.10). o tworzeniu rockowego zespołu oraz polskim spo- szybko, w trakcie epidemii jeszcze Wspomniana perspektywa pozwala nam zwery- łeczeństwie. Ten z Grzegorzem Piątkiem (Gdzie hi- fikować przewidywania z pierwszych dni pandemii. storia spotyka teraźniejszość, s.48) o stołecznej urba- przyspieszył. W marcu i kwietniu można było przeczytać w me- nistyce oraz powojennej odbudowie Warszawy. Ten diach wiele spekulacji na temat tego, jak koronawi- z Ksenią Sobierajską (Bezinteresowne dobro, s.46) rus nas zmieni. Eksperci z różnych dziedzin zapo- o znaczeniu bezinteresownej pomocy oraz wolon- wiadali, że po doświadczeniu pandemii będziemy tariacie w Indiach. A także wiele innych artyku- inni. Że zwrócimy się ponownie w kierunku budo- łów i wywiadów, które – mamy nadzieję – będą wania lokalnych społeczności. Że odkryjemy w so- dla Was miłym dodatkiem w trakcie nadchodzą- bie nieznane wcześniej pokłady empatii. Że w koń- cego miesiąca zdalnej nauki. Aby ułatwić Wam do- cu odpowiednio docenimy pielęgniarzy i lekarki. stęp do nich, z początkiem nowego roku akademic- Że uwierzymy w możliwość (konieczność?) końca kiego uruchamiamy nową stronę internetową. Za późnego kapitalizmu. dwa tygodnie ukaże się pierwszy odcinek Maglowe- „Po pandemii” jest wciąż bardzo odległym hory- go podcastu, a na grudzień planujemy kolejną wy- zontem czasowym, jednak już teraz możemy powie- dawniczą niespodziankę dla naszych Czytelników. dzieć sprawdzam i ocenić trafność tych przewidy- Grudzień, który przecież – jak w memie – nadejdzie wań. Po upływie kilku miesięcy należy stwierdzić, szybciej, niż się tego spodziewamy. 0

graf. Aleksandra Soćko, @glupieobrazkiolki 04–05 Polecamy: 8 Uczelnia Wyzwania dla doktorantów Wywiad z dyrektorem Szkoły Doktorskiej Nauk Społecznych 16 PIG O światowym spisku Rosnąca popularność ruchu QAnon w Stanach 20 PIG Za ostatni grosz Inwestorzy indywidualni na rynku kapitałowym fot. Aleksander Jura Jura Aleksander fot.

październik 2020 UCZELNIA / uczelnia po pandemii powroty bywają trudne

Wirus wciąż w grze

Od rozpoczęcia pandemii COVID-19, podjęcia nauczania online i zamknięcia placówek edukacyjnych minęło siedem miesięcy. Ten czas przyniósł wiele zmian w systemie nauczania.

TEKST: wiktoria pietruszyńska grafika: mateusz nita

iększość studentów miała nadzie- pośredniego kontaktu, pozostaną w formie sytuacji na świecie ich obawy stają się jeszcze ję na poprawę sytuacji i powrót do online, tak jak w semestrze poprzednim. Eg- większe. Klaudia, studentka pierwszego roku W stacjonarnego trybu studiowania zaminy w sesji oraz wszystkie inne zaliczenia koreanistyki, najbardziej boi się o zdrowie w październiku. Jednak w Polsce liczba zacho- również będą odbywać się w formie zdalnej. swoje i najbliższych, a także o to, jak pan- rowań na koronawirusa jest zmienna i wciąż demia wpłynie na funkcjonowanie uczelni bardzo wysoka. 1 października odnotowa- Co z innymi zajęciami? w kwestii integracji studenckiej oraz jak bę- no największą liczbę zarażonych od począt- Oprócz zajęć przeznaczonych dla kon- dzie przebiegać nauczanie zdalne. Pandemia ku pandemii – było ich prawie dwa tysiące. kretnego kierunku, pozostaje jeszcze kwe- odebrała nowym studentom wiele możliwości Szkoły wyższe w Polsce nie miały większego stia przedmiotów wybieranych samodzielnie integracji, takich jak chociażby wyjazdy zero- wyboru, musiały podjąć określone kroki, by przez studentów – lektoratów, OGUN-ów we czy klubowe imprezy organizowane przez odpowiednio zadbać o zdrowie oraz życie stu- i WF-ów. Lektoraty zostaną zorganizowane samorządy wydziałowe. Na ten moment, je- dentów, wykładowców i innych pracowników w formie zdalnej, będą prowadzone za po- dyną możliwą opcją są spotkania online lub placówek. Uniwersytet Warszawski zadecy- mocą platform takich jak Zoom czy Google na żywo w małych grupach. Zalecane jest dował, że kształcenie w tym semestrze będzie Classroom. OGUN-y, mimo że mające różny również noszenie maseczki. Klaudia wspomi- miało charakter głównie zdalny. charakter (mogą to być wykłady, konwersato- na także, że przy kierunkach o większej licz- ria czy ćwiczenia), mimo wszystko pozostaną bie studentów zapoznanie się z większością Znów zdalnie wykładane w formie online. WF natomiast osób będzie zwyczajnie niemożliwe, a już na W sierpniu rektor Uniwersytetu Warszaw- jest kwestią problematyczną. Ćwicząc w gru- pewno nie będą oni w stanie się rozpoznawać. skiego wypowiedział się w Radiu RDC na Mniej liczne kierunki będą miały ułatwioną temat trybu nauczania podczas semestru zi- sytuację. Na przykład koreanistyka będzie mowego. Poinformował o planach hybrydo- liczyła zaledwie dwudziestu lub trzydziestu wego systemu prowadzenia zajęć. Jednak mie- studentów na pierwszym roku, dlatego mie- siąc później, Uniwersytet wydał zarządzenie siąc przed rozpoczęciem roku akademickiego z którego wynikało, że zajęcia dydaktyczne udało im się ze sobą skontaktować. Klaudia będą w zdecydowanej większości prowadzone dodaje jednak, że bez poznania kogoś na żywo online. Wyjątek miały stanowić zajęcia prak- podczas zajęć, nauki w grupach, spotkań inte- tyczne, które ze względu na swoją specyfikę gracyjnych będzie im ciężko zapoznać się wy- wymagają bezpośredniego kontaktu z prowa- starczająco dobrze na te 3 czy 5 lat. Ponadto dzącym, czyli niektóre laboratoria czy warsz- Klaudia, jak i wiele innych świeżo upieczo- taty. Decyzja ta jest szczególnie istotna z per- nych studentów kierunku językowego, nie spektywy młodych ludzi, którzy wybierając pie i korzystając ze wspólnego sprzętu, bardzo wyobraża sobie uczyć się podstaw języka wydany kierunek studiów, pragną nie tylko su- łatwo zarazić się wirusem. Długo wymyśla- łącznie przez wykłady i zajęcia online. chych faktów, ale przede wszystkim prakty- no różne rozwiązania – przeniesienie WF na ki. Warsztat liczy się również dla przyszłego przyszły semestr, zaliczenie go poprzez inne Ku lepszemu pracodawcy, często jest wymagany przy szu- zajęcia lub w formie online. Ostatecznie zaję- Zarówno pracownicy uczelni, jak i stu- kaniu pracy. Zajęcia, które będą się odbywać cia WF mają odbywać się częściowo zdalnie, denci wchodzący w skład samorządów nie się w formie stacjonarnej, muszą spełniać od- a częściowo stacjonarnie. próżnowali podczas wakacji. Robili, co mo- powiednie wytyczne Głównego Inspektora gli, aby poszerzyć swoją wiedzę i umiejętno- Sanitarnego. Zalecane jest utrzymanie okre- Nowi studenci ści z zakresu obsługi technologii nauczania ślonej liczby studentów w pomieszczeniach Co roku bramy Uniwersytetu po raz pierw- zdalnego oraz starali się jak najlepiej wpro- i poważne, odpowiedzialne podejście do pro- szy przekraczają tysiące studentów. W tym wadzić nowych studentów w życie uczelni. blemu. O tym, które dokładnie to będą zaję- roku akademickim zajęcia wyjątkowo roz- Uniwersytet Warszawski zorganizował we cia, zadecydować miały władze każdego wy- poczną się 15 października, co miało zwią- wrześniu wiele szkoleń dla swoich pracowni- działu indywidualnie wraz z wykładającymi zek z przełożeniem egzaminów maturalnych ków z zakresu obsługi elektronicznych i in- tam pracownikami, a decyzja miała zostać oraz wydłużonym procesem rekrutacji. Więk- ternetowych narzędzi wspomagających na- podjęta do 21 września. Wykłady i inne mniej szość pierwszorocznych nie wie dokładnie, co uczanie oraz zajęć z kompetencji miękkich. istotne ćwiczenia, ze względu na liczebność ich czeka; zastanawiają się, czy podołają po- Wykładowcy mogli sami zadecydować, któ- uczestników czy brak większej potrzeby bez- wierzonemu im zadaniu, a przez wyjątkowość re kursy będą dla nich najbardziej przydat- 06–07 nauka bez bólu / UCZELNIA

ne. Samorządy również miały ręce pełne robo- na znaleźć transmisje na żywo opowiadające odwołuje się długo wyczekiwane staże. Jeśli ty – oprócz corocznej pomocy przy rekrutacji o studiowaniu poszczególnych kierunków oraz sytuacja nie ulegnie poprawie, wiele osób może nowych studentów, organizowały one dla nich cykl szkoleń dydaktycznych z zakresu obsługi mieć problemy z zaliczeniem konkretnego eta- wiele spotkań online. Obecni przewodniczący USOS-a, rejestracji i żetonów. pu studiów czy uzyskaniem warsztatu w zawo- i ich pomocnicy, zamiast organizować wyjaz- dzie. Dodatkowo, ucząc się w domu, studenci dy i stacjonarne szkolenia, musieli zaplanować Czekając na zmiany tracą wiele możliwości na zdobywanie nowych wszystko w formie zdalnej – niejednokrot- Pandemia rzuca kłody pod nogi wszystkim znajomości czy pogłębianie ich. Nawet najlep- nie wymagało to dodatkowego szkolenia. Na studentom, nie tylko tym rozpoczynającym sze i najbardziej nowoczesne technologie nie stronach Facebookowych samorządów, mię- nowy etap nauki. Bardzo trudno jest obecnie są w stanie zastąpić bezpośredniego kontak- dzy innymi na fanpage’u samorządu Wydziału dostać się na praktyki, niezależnie od kierun- tu z profesorami i znajomymi oraz atmosfery, Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii, moż- ku studiów. Zdarza się, że młodym ludziom jaka panuje podczas zajęć na uczelni. 0

Efektywna nauka Dla ambitnych i zabieganych cwaniaków. Jeżeli nigdy nie masz zbyt wiele czasu na naukę, a sytuacja wymaga od ciebie szybkiego przyswojenia dużej ilości materiału, to właśnie jest artykuł, w którym znajdziesz rozwiązanie swojego problemu.

TEKST: faustyna maciejczuk grafika: martyna borodziuk

dukacja wymaga od uczniów posia- również 10 proc., zaś wzrokowe zapamiętywa- na swój sposób będą wsparciem. Już staro- dania ogromu wszechstronnej wienie wzrasta już do 30 proc. Przy użyciu obu żytni greccy i rzymscy wykładowcy musieli E dzy, często w stopniu dość szczegó- tych zmysłów zapamiętujemy nawet 50 proc korzystać z różnych mnemotechnik, tworząc łowym, a ostatecznie zapamiętujemy bardzo informacji. Jednak to tylko połowa. Mowa, w głowach tzw. pałace wiedzy, które polega- niewiele. To, że informacje ulatują, jest oczy- głośne rozwijanie własnych myśli i zapisywa- ły na kojarzeniu symboli informacji z rzeczy- wiście całkiem normalne, a nawet często mu- nie notatek przy użyciu kolorów, tworzenie wistym bądź z wyimaginowanym miejscem, simy się ostatecznie wielu rzeczy oduczyć, aby tabeli czy nawet ilustracji, pozwala na zapa- żeby ułatwić zapamiętanie własnej opowieści, zmienić tok myślowy – porzucamy teorie, aby miętywanie 70 proc. materiału, a praktyka co można porównać do metod współczesnych osiągnąć lepszy rezultat w praktyce. Czy jest i nauczanie innych osób bądź konsultacje dają wykładów profesorów. Innym ważnym aspek- jednak jakiś sposób na to, aby nauka nie po- nam 90 proc. skuteczności zapamiętania. tem odtwarzania informacji jest sen. Aby po legała na wielogodzinnym pochłanianiu in- długiej nauce móc skorzystać ze zdobytej wie- formacji, a przerobiony materiał efektywnie dzy, należy pozwolić sobie na pełną regenera- utrwalał się w pamięci? Okazuje się, że tak. cję i odpowiednią ilość snu. Od jego jakości Aby ułatwić sobie proces uczenia się, należy zależy późniejsza modyfikacja pamięci, po- spełnić trzy warunki: zapamiętywanie (kodo- nieważ podczas procesu mózg wcale nie od- wanie), przechowywanie i odtwarzanie zacho- poczywa, tylko próbuje uporządkować zgro- wanych informacji. madzone informacje. Gdy zabraknie snu, Podczas procesu uczenia się najważniejsze efektów nauki nie będzie. jest pobudzanie emocji odpowiadających za Wiedza w małym paluszku ułatwia nam uwagę. Mogą być to pozytywne emocje, jak funkcjonowanie i rozwiązywanie proble- radość lub błogość, bądź negatywne – skrajna mów w życiu, jednak warto pamiętać, by nienawiść czy złość. Każda emocja jest wspar- resztę ludzkiego ciała wypełniała miłość ciem i pomocą. W zapamiętywaniu ważne są Co należy zrobić następnie, by skorzystać i samoakceptacja. Wiedza jest ważna – jej również dostawy glukozy i tlenu do organi- ze zdobytej wiedzy i efektywnie ją odtworzyć? posiadanie wpływa na ludzką osobowość, zmu – z tego powodu warto zjeść dobre śnia- Najlepiej wrócić do schematu, który pomagał światopogląd i moralność, jednak ważniej- danie i uchylić okno podczas nauki. W trakcie nam przyswajać materiał. Powrót na miejsce sze jest bycie szczęśliwym. Zdobywanie długiej pracy dobrze jest pozwolić sobie na tak zbrodni pozwala przypomnieć sobie szczegó- nowych informacji ma nas tylko budować. zwane „turbo drzemki”. Piętnaście minut snu ły z wydarzenia. Dlatego dobrym sposobem Spędzanie wielu godzin w książkach nie jest utrwali przyswojony wcześniej materiał i zre- jest wyobrażenie sobie książki, z której czer- konieczne – jeżeli nauka jest efektywna, po- generuje obszary mózgu, które po przebudze- paliśmy wiedzę czy pokoju, w którym byliśmy święci się na nią mniej czasu, który można niu będą nadal przyswajały wiedzę. Aby nauka wówczas obecni i odtworzenie towarzyszą- zagospodarować następnie w inny sposób. była skuteczna, należy zaangażować wszystkie cych nam emocji. Doskonałym narzędziem Zwłaszcza w trakcie studenckiego życia, kie- zmysły, bowiem przez samo czytanie zapamię- pomocniczym są skojarzenia. Oczywiście, dy mamy styczność z nowymi ludźmi i od- tujemy zaledwie 10 proc. treści, przy słuchaniu każdy uczeń ma własne skojarzenia, które krywamy samych siebie. 0

październik 2020 UCZELNIA / szkoły doktorskie

Wyzwania dla doktorantów

Uchwalona przed dwoma laty tzw. Konstytucja dla Nauki zrewolucjonizowała m. in. system kształcenia przyszłych doktorów. Czy doświadczenie pierwszego roku funkcjonowania na nowych zasadach daje nadzieję na lepszą przyszłość polskiej nauki? Rozmawiamy o tym z prof. dr hab. Pawłem Swianiewiczem, dyrektorem Szkoły Doktorskiej Nauk Społecznych.

rozmawiała: maria jaworska

MAGIEL: Ubiegły rok akademicki był pierwszym, podczas którego obowiązuje nowy plinami i polegałem na pomysłach przynoszonych przez zespół program kształcenia doktorantów. Od 1 października zeszłego roku na UW funk- koordynacyjny, który pomagał w organizacji szkoły doktorskiej. cjonują cztery odrębne szkoły doktorskie. Czy z perspektywy rocznego doświad- Niektórzy jego członkowie byli bardziej aktywni i dostarczali czenia jako dyrektor jednej z nich – Szkoły Doktorskiej Nauk Społecznych – jest pan więcej dobrych pomysłów, inni mniej. Teraz niektórzy z pozosta- profesor w stanie ocenić wpływ tych zmian na jakość kształcenia? łych doktorantów nie mają przedmiotów, na których im zależy Paweł Swianiewicz: Z perspektywy roku uwa- i trzeba to zmienić. Jeżeli miałbym mówić o ja- żam, że było to korzystne dla doktorantów posu- kichś swoich błędach, to – mimo, że na wszystko nięcie. Zdaję sobie jednak sprawę z tego, że szkoły brakowało mi wtedy czasu – żałuję, że nie pod- doktorskie, jak również ich program kształcenia, jąłem próby zorganizowania serii spotkań z rada- były tworzone w dużym pośpiechu i z perspekty- mi wydziałów i bezpośredniej rozmowy o tym, jak wy roku widzę wiele rzeczy, które warto by było ma działać Szkoła Doktorska. Gdybym jakimś cu- poprawić. Błędy, które wydają się być nieuniknio- dem odwiedził je wszystkie, to może udałoby mi ne, nie wynikają z niczyjej złej woli, tylko z presji się zebrać ciekawsze pomysły i uwagi do tworzo- czasu. Mimo to uważam, że zmiana jest potencjal- nego programu kształcenia, a równocześnie prze- nie korzystna. konać niektórych sceptyków do swoich pomysłów. W przypadku nauk społecznych ważne jest wysta- Drugi problem jest bardzo drobny i mam nadzie- wienie się na interdyscyplinarność. Zręby metodolo- ję, że niedługo go naprawimy. Doktorant ma wy- giczne w naukach takich, jak ekonomia, socjologia, Źródło grafiiki: Facebook/ Szkoła Doktorska Nauk Społecznych brać jeden z dwunastu dostępnych warsztatów na- nauki polityczne czy zarządzanie są w dużym stop- ukowca w dziedzinie nauk społecznych oraz trzy niu wspólne. Obecnie doktoranci nie są ograniczeni zasobami kadrowymi z ponad dwudziestu zajęć metodycznych. Jednak niektórzy chcie- własnego wydziału tak, jak było to w starym systemie. Istnieje szeroki wy- liby dobrowolnie iść na dwa warsztaty, albo zrealizować cztery bór zajęć o charakterze metodologicznym. To ponad 20 kursów, z których (zamiast trzech) zajęć metodologicznych. Dlatego należy dopisać doktorant musi wybrać trzy. Dla przykładu, ekonomista, który interesuje taką możliwość do programu kształcenia. się psychologią behawioralną, może wybrać zajęcia metodologiczne pro- Innym, zapewne nieuniknionym problemem wydaje się być ten wadzone przez psychologa. Myślę, że jest to duża wartość i jedna z naj- o charakterze komunikacyjnym. Szkoły doktorskie nie posiadają większych zalet nowego systemu. Podobnie swoich sal dydaktycznych, w związ- szeroki jest wachlarz zajęć zatytułowanych Mam nadzieję, że nowe władze uczelni przyjrzą ku z tym organizując zajęcia, musi- „warsztat naukowca w dziedzinie nauk spo- my polegać na zasobach wydziałów, łecznych”. Doktorant może wybrać zajęcia się temu i ocenią nie tylko problemy, z którymi co czasem wywołuje zdziwienie. niekoniecznie prowadzone przez specjalistę się borykaliśmy, ale również docenią korzyści, Jednak myślę, że sytuacja będzie z jego własnej dyscypliny, ale także innych stopniowo się poprawiać. Czasem badaczy z UW, którzy posiadają imponują- które w moim przekonaniu szkoły doktorskie mam wrażenie, że za konfliktami cy dorobek publikacyjny w najlepszych mię- kryje się psychologicznie zrozumia- dzynarodowych czasopismach i są gotowi wnoszą do kształcenia doktorantów. ły dla mnie żal niektórych wydzia- podzielić się swoimi doświadczeniami. łów, które mają poczucie odebra- nia czegoś. Nie mieliśmy jednak Jakie są w takim razie wady, o których pan profesor wspomniał? wielkiego wyboru. Jako uczelnia mogliśmy wybrać, w jaki spo- Jeśli chodzi o sam program kształcenia, są to dwie rzeczy. sób urządzimy szkoły doktorskie, ale sam fakt ich utworzenia był Pierwsza to nie do końca precyzyjny dobór przedmiotów. Nie narzucony przez ustawę. Mam nadzieję, że nowe władze uczelni mieliśmy zbyt wiele czasu na zebranie pomysłów, co wpisać na przyjrzą się temu i ocenią nie tylko problemy, z którymi się bory- listę przedmiotów do wyboru. W dodatku, jako zbierający nie kaliśmy, ale również docenią korzyści, które w moim przekonaniu miałem wystarczająco dobrych kontaktów ze wszystkimi dyscy- szkoły doktorskie wnoszą do kształcenia doktorantów. 08–09 szkoly doktorskie / UCZELNIA

Jak zmieniły się wymagania stawiane przed doktorantami? Czy jest im teraz trudniej? Na koniec zapytam jeszcze, jaki powinien być według pana profesora idealny kan- Trudno powiedzieć – okaże się to podczas praktyki recenzowania rozpraw, dydat na doktoranta w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych? które ukażą się najwcześniej za 2–3 lata. Natomiast pewne rzeczy się zmieniły Pierwsze, co przychodzi mi na myśl: ciekawy świata. Powinien być i pod niektórymi względami jest trudniej. Pojawiły się dodatkowe obowiązki, mocno zainteresowany swoim projektem, ale też patrzeć szerzej i intere- takie jak złożenie indywidualnego planu badawczego po pierwszym roku, któ- sować się zagadnieniami pokrewnymi. Mamy w naszej szkole semina- ry musi zostać zatwierdzony. Druga rzecz to ocena śródokresowa po drugim rium, na które zapraszamy wykładowców z różnych dyscyplin. Bywa, że roku, co również narzuca nam ustawa. Ocena ta docierają do mnie głosy, że skoro ktoś zajmu- jest dokonywana przez komisję, w skład której je się dyscypliną X, to po co ma słuchać wy- wchodzą też naukowcy spoza UW. Jest to jedno- Brak zainteresowania wszystkim, co jest kładu z dyscypliny Y? Dla mnie to jest bole- cześnie ocena promotora i współpracy pomiędzy sne niezrozumienie tego, kim powinien być nim i doktorantem. Jeśli kandydat zostanie oce- poza wąską ścieżką projektową, wydaje młody adept nauki. Nasi wykładowcy starają niony pozytywnie, ale jego współpraca z promo- mi się niedobre. Nie wierzę, żeby bez się poszukiwać tematów potencjalnie cieka- torem negatywnie, rekomendowana jest zmiana wych dla przedstawicieli różnych dyscyplin. prowadzącego. Wywołuje to opór części kadry takiej ciekawości można było być dobrym Brak zainteresowania wszystkim, co jest poza profesorskiej. Osobiście uważam, że nie powin- wąską ścieżką projektową, wydaje mi się nie- niśmy się tego obawiać. Mam zaufanie, że bę- specjalistą w swojej dziedzinie. dobre. Nie wierzę, żeby bez takiej ciekawości dzie to ocena merytoryczna i nie będą wchodziły można było być dobrym specjalistą w swojej w grę osobiste sympatie i antypatie. Jestem prze- dziedzinie. Druga cecha to rodzaj entuzja- konany, że ponad 90 proc. promotorów bardzo zmu do tego, żeby naprawdę chcieć robić swój dobrze wywiązuje się ze swoich obowiązków. Niemniej jednak, ten system daje projekt, zajmować się nauką. Nawet, jeśli wiążą się z tym różne trudności, potencjalną możliwość wychwytywania nieprawidłowości. które trzeba pokonać. Zwróciłem uwagę bardziej na cechy osobowościo- Trzecia nowa rzecz, dla niektórych kontrowersyjna, to przyjęcie we, niż choćby poziom inteligencji, co oczywiście też jest istotne. Ale wy- zasady, że doktorant ma obowiązek znać język angielski w stopniu daje mi się, że te cechy mają naprawdę duże znaczenie. 0 umożliwiającym udział w zajęciach w tym języku. W przypadku nauk społecznych, angielski to podstawowy język komunikacji i nie mogę sobie wyobrazić autora dobrego doktoratu, który nie posługuje się nim wystarczająco biegle. Z pragmatycznego punktu widzenia wiąże się to z tym, że mamy wśród naszych doktorantów również obcokrajow- ców, którzy nie mówią po polsku. Przyjęliśmy zasadę, że jeżeli wśród uczestników jakiegoś kursu znajdzie się obcokrajowiec, to zajęcia mają się odbywać po angielsku. Nie wszystkim się to podoba, ale uważam, że to jest rozwiązanie, od którego nie powinniśmy się odwracać.

Nie ma więc wymogu znajomości języka polskiego wśród zagranicznych doktorantów? Nie ma, chociaż niektórzy znają. W zeszłym roku w naszej szkole było ośmiu obcokrajowców, z czego co najmniej trzech mówi dobrze po polsku. W tym roku rekomendowanych do przyjęcia jest aż szesnastu obcokrajowców, w dodatku z wszystkich kontynentów poza Au- : stralią, Oceanią i Antarktydą. Myślę, że liczba niemówiących po polsku będzie trochę większa, niż w zeszłym roku.

Jakie trzeba spełnić warunki, żeby dostać się na studia doktoranckie? W dotychczasowych uchwałach rekrutacyjnych zapisane były trzy kryteria merytoryczne. Pierwsze, za które można dostać w sumie 40 punktów, to projekt oceniany przez zespół kwalifikacyjny. Drugim jest ocena dotychczasowego dorobku naukowego – maksymalnie 20 punktów. Te dwa kryteria są w pierw-

szym etapie rekrutacji i żeby przejść do drugiego, trzeba uzyskać z nich łącznie Żródło: szkolydoktorskie.uw.edu.pl co najmniej 30 punktów. W drugim etapie kandydata czeka rozmowa kwa- lifikacyjna na temat projektu, ale także sprawdzająca ogólny poziom erudycji w danej dyscyplinie naukowej. Można za nią otrzymać maksymalnie 40 punk- prof. dr hab. Paweł Swianiewicz tów, ale jeżeli się nie dostanie 20, odpada się bez względu na ogólną ilość liczbę punktów. Ktoś może mieć dobrze oceniony projekt, ale słabo wypaść na rozmo- profesor nauk ekonomicznych, specjalista w zakresie polityki lokalnej i finansów wie. Wówczas świetna ocena na pierwszym etapie nie zawsze pozwoli na zakwa- samorządowych. Od 2019 r. jest dyrektorem Szkoły Doktorskiej Nauk Społecznych lifikowanie do Szkoły. Do zespołów kwalifikacyjnych apelowaliśmy, by nie -wy Uniwersytetu Warszawskiego, a także członkiem Rady Doskonałości Naukowej. Peł- pełniali limitu miejsc za wszelką cenę kandydatami, którzy nie rokują wielkich ni funkcję kierownika Katedry Rozwoju i Polityki Lokalnej na Wydziale Geografii i Stu- diów Regionalnych UW, jest ekspertem Rady Europy ds. finansów samorządowych i nadziei na przygotowanie dobrego doktoratu. W rezultacie zarówno w ubie- organizacji terytorialnej. W latach 2005–2010 był Przewodniczącym Zarządu Euro- głym jak i w tym roku na 100 miejsc rekomendowanych do przyjęcia było 88 pean Urban Research Association (EURA), a do 2015 r. członkiem Zarządu EURA. Od kandydatów. W ubiegłym roku znaczna część miejsc została nieobsadzona np. 2016 r. jest członkiem Steering Committee Standing Group for Local Government and w dyscyplinie ekonomia i finanse, a w tym w naukach o polityce i administracji. Politics, European Consortium for Political Research (ECPR).

październik 2020 UCZELNIA / ewaluacja kształcenia

Co z nami, studentami?

Pandemia trwa, coraz więcej uczelni decyduje się na przeniesienie zajęć w tryb zdalny. Co to oznacza dla nas – studentów? Czy w nowej rzeczywistości będzie można poczuć smak studenckiego życia?

TEKST: patryk kukla grafika:milena MINDYKOWSKA

rzenieśmy się wspólnie w czasie. Jest z przeważającej części kierunków w tryb online. dzenie zajęć w formie zdalnej. Odpowiedź na to marzec 2020 r., ze świata do Polski Na uczelni, z zachowaniem zasad bezpieczeń- pytanie nie jest prosta. Możemy postawić kilka P dociera coraz więcej informacji na te- stwa, odbywać się będą zajęcia niemożliwe do tez, ale bez ich potwierdzenia bądź obalenia na mat tajemniczego wirusa COVID-19. Pojawia- zrealizowania w domach, m.in. dla kierunków niewiele się zdadzą. W przypadku wielu uczel- ją się pierwsze osoby chore, niektóre organizacje medycznych czy technicznych. Co to tak fak- ni proces weryfikacji różnych rozwiązań i pro- i instytucje zaczynają przechodzić na zdalną for- tycznie oznacza dla studentów? blemów okazuje się być chwilowo wstrzyma- mę działania i nagle następuje uderzenie. Okres ny. Z jednego prostego powodu – część uczelni wzmożonej paniki i wszechobecnego chaosu. Życie studenckie uznało, że na czas pandemii, aż do powrotu do Rząd wprowadza różnego rodzaju obostrzenia. Przede wszystkim wiele przeszkód w po- „normalności” i „normalnego” trybu prowadze- Zakazuje się wychodzenia bez powodu z do- znaniu bądź podtrzymywaniu studenckiego nia zajęć, zawieszają ewaluację procesu kształce- mów. Zamykane są przedszkola, szkoły, uczel- trybu życia. Dla osób rozpoczynających przy- nia. Co to realnie oznacza? nie, urzędy, miejsca pracy. Wszystko przenosi się godę ze studiami „wkręcenie się” i poznanie Warto zajrzeć do stanowiska Parlamentu do sieci. Sytuacja ta trwa kilka tygodni, do czasu nowych osób może okazać się bardzo trudne. Studentów RP. Rozpoczynając od prawnych gdy ludzie czują się zmęczeni i rzeczywistość za- Integracje kierunków z pewnością będą się aspektów takiego rozwiązania – takie podej- czyna „wracać do normy”. Ciężko znaleźć jed- odbywać, jednak ze zmniejszoną częstotliwo- nak osobę, dla której pojawienie się koronawi- ścią. Na jakiś czas zupełnie zapomnieć moż- rusa i uderzenie pandemii nie było zaskakujące. na o łapaniu się ze znajomymi na korytarzu Skutkiem wirusa było wydane 31 lip- Może poza naukowcami i samym Billem Gate- uczelni. Imprezy w klubach czy podróże au- sem, który od lat przestrzegał przed możliwym tostopem – to również będzie poddane czaso- ca 2020 r. przez Rektora SGH zarzą- pojawieniem się pandemii. Życie wielu osób zo- wemu wstrzymaniu. stało wywrócone do góry nogami, zmieniono dzenie o zmianie formy zajęć. przyzwyczajenia. I choć każdy w pewien sposób Organizacje studenckie „oberwał” od wirusa, to spójrzmy na sytuację Czas zdalnej nauki będzie również wyzwa- nas – studentów. niem i próbą dla wielu organizacji studenc- Przede wszystkim należy skupić się na konse- kich i SKN-ów. Wspólne integracje, prowa- kwencjach pojawienia się wirusa. Dziennikarze, dzenie i realizowanie projektów, zdobywanie ście uczelni jest niezgodne z art. 128 ust. 4 eksperci, medycy od miesięcy przedstawiają róż- partnerów i zachęcanie uczestników do bra- ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. nego rodzaju tezy, a mimo to wciąż wiemy bar- nia udziału w warsztatach czy prezentacjach Według niego uczelnie mają obowiązek umoż- dzo mało. Jedno jest jednak pewne – świat nie firm – to wszystko nie było takie proste jesz- liwić studentom i doktorantom ocenę nauczy- będzie i już nie jest taki sam jak przedtem. Pyta- cze przed pojawieniem się wirusa, a co do- cieli akademickich w zakresie wypełniania nie jednak co te zmiany oznaczają dla osób, któ- piero teraz. Rozpoczynając od procesu za- przez nich obowiązków związanych z kształ- re do niedawna prowadziły szczęśliwy studencki rządzania projektami, a kończąc na samym ceniem co najmniej raz w roku akademickim. tryb życia bądź miały w planach w tym roku go zainteresowaniu tego rodzaju inicjatywami. W tym momencie studentom odebrane zo- rozpocząć. Przede wszystkim – nie będzie to naj- Sam proces rekrutacji do organizacji będzie stałoby to prawo. Straciliby jeden z ważniej- prostsze życie. ciekawym wyzwaniem dla studentów. Para- szych instrumentów kształtowania systemu doksalnie nauka zdalna może okazać się rów- edukacji na swojej uczelni. Poza oceną zajęć Świat wirtualny nież szansą dla organizacji i SKN-ów. W koń- i nauczycieli akademickich, studenci powinni Najbardziej widocznym skutkiem wirusa było cu gdzie studentom będzie najłatwiej poznać mieć także możliwość oceny systemu wspar- wydane 31 lipca 2020 r. przez Rektora SGH nowe osoby, jeśli właśnie nie tam? cia studentów w procesie kształcenia, współ- zarządzenie o zmianie formy zajęć w semestrze pracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym, zimowym roku akademickiego 2020/2021 na Czy takie nauczanie ma w ogóle sens? infrastruktury oraz jakości informacji o stu- zdalną. Podobną decyzję w tym samym czasie Skupmy się teraz na najważniejszym, z punktu diach. Stanowisko Parlamentu Studentów RP podjął m.in. Uniwersytet Śląski. Na początku widzenia uczelni, problemie, który stawia przed zostało podzielone również przez Radę Głów- września podobnie postąpiły władze Uniwersy- nami zmiana trybu nauczania na zdalny – jakie ną Nauki i Szkolnictwa Wyższego kilka dni tetu Warszawskiego, przenosząc większość zajęć dydaktyczne konsekwencje będzie miało prowa- po publikacji dokumentu. 08–09 koronawirus na uczelniach/ UCZELNIA

Eksperyment społeczny w skali globalnej mienia się z decyzją. Nagła zmiana organizacji Z drugiej strony warto obserwować tę sytuację. Abstrahując jednak od prawnych aspektów ta- roku mogłaby oznaczać chaos, a tego każdy chce Może się okazać, że ograniczenie w mobilności kiego rozwiązania, zawieszenie weryfikacji pro- uniknąć. Można to zauważyć spoglądając na sy- wpłynie na unowocześnienie uczelni i wprowa- cesu kształcenia w tak kluczowym momencie tuację w szkołach podstawowych i ponadpodsta- dzenie możliwości pobierania nauki spoza gra- i przy tak dużych zmianach pozbawia nas opinii wowych. Po tylko trzech dniach od rozpoczęcia nic danego kraju. Takie kursy od wielu lat oferu- i wyników w trzech obszarach. W pierwszym ob- roku szkolnego 45 placówek przeniosło się cał- ją m.in. uczelnie australijskie. Może być to krok szarze – tego jak szybko proces edukacji wyższej kowicie w zdalny tryb działania, a 35 prowadzi- w kierunku studiowania na takich uczelniach jak jest w stanie przystosować się do nagłych zmian. ło naukę mieszaną. Co więc mogłoby się stać Oxford bez ruszania się z kraju i wydawania tysię- W drugim – tego jak proces edukacji radzi so- po otwarciu uczelni liczących sobie nie dziesiątki cy funtów na mieszkanie poza Polską – a nieste- bie z nauką zdalną, czy jest efektywny i czy naczy setki uczniów, a tysiące studentów. ty nie każdego uzdolnionego studenta na to stać. ukowcy (wykładowcy) są w stanie przekazać swoje doświadczenie oraz wiedzę w odpowiedni Wyjazdy zagraniczne Każda sytuacja ma jakieś pozytywy sposób. Ostatnim polem jest ujęcie skali. Seme- A co z zagranicą? Dotychczas co roku z progra- Nie ma sytuacji, w której nie można zna- stry realizowane zdalnie na większości uczelni mu Erasmus+ korzystało około 15 tys. polskich stu- leźć pozytywnych stron. I tak też jest z zaję- w kraju i na świecie to sytuacja bezprecedenso- dentów. Obecnie nie do końca wiadomo, co dalej. ciami prowadzonymi w formie zdalnej. Wiele wa. Nikt nigdy nie miał szansy przeprowadzić Wydaje się, że program ma szansę być przeprowa- osób już w poprzednim semestrze zauważyło, że i zbadać takiego „eksperymentu” na tak dużej dzonym bez zakłóceń, ale czy pojawienie się nowej taki tryb prowadzenia wykładów i ćwiczeń ma- próbie uczestników, którzy chcąc gicznie sprawia, że studenci mają nie chcąc, muszą poddać się jego znacznie więcej czasu dla siebie. przebiegowi. A zarówno uczelniom, Nie traci się go przecież na prze- jak i studentom zależeć powinno jazdy między uczelnią a domem. na faktycznej nauce, realizowaniu Nie ma również mowy o bezmyśl- programu oraz zdobywaniu wie- nym spędzaniu okienek między za- dzy i umiejętności praktycznych, jęciami, nie mając na nie pomysłu. szczególnie w tym trudnym czasie. Ten czas można teraz wykorzystać Poza tym co oznacza sformułowa- w pełni dla siebie. Na rozwój swo- nie o powrocie do ewaluacji proce- ich pasji, na odpoczynek, na myśle- su kształcenia dopiero w momencie nie o sobie, o swoich planach, po powrotu do „normalności”? Czy ta prostu na wyluzowanie. Po wejściu rzeczywistość, w której obecnie całkowicie w dorosłe życie znalezie- się znajdujemy, nie jest już naszą nie takich chwil dla siebie może nie nową normalnością? być takie proste. Bezpieczeństwo to podstawa Co dalej...? Biorąc pod uwagę te wszystkie Jedno jest pewne – sytuacja stu- fakty i wydarzenia, warto postawić dentów przez kolejne semestry sobie pytanie – czy to dobre posu- w Polsce, ale i na całym świecie, nięcie uczelni? Skutki tak poważ- nie będzie najłatwiejsza. Bo choć nych decyzji są trudne do przewi- na razie mówi się tylko o semestrze dzenia, ale dobrze zwrócić uwagę zimowym, to jednak jest on dość na te najbardziej oczywiste. Pande- krótki i zajęcia zdalne mogą prze- mia dalej trwa. Dla jednych jest to ciągnąć się na kolejny semestr. Co już druga fala COVID-19, dla in- więc pozostaje nam studentom zro- nych kontynuacja pierwszej w wy- bić? Przede wszystkim nie załamać niku porażki w wypłaszczaniu krzywej zachoro- fali zachorowań nie będzie oznaczać przeniesienia się. Lockdown w takiej skali, w jakiej był prze- wań. Niezależnie od tego, po której stronie się zajęć w tryb zdalny? Do tego dochodzą zamknięte prowadzony w okresie wiosennym, wydaje się opowiemy, uczelnie wyższe w odróżnieniu od granice między państwami czy ograniczenia w ru- być niemożliwy do zrealizowania. Jako studenci szkół podstawowych i licealnych, muszą podjąć chu osób między krajami o zwiększonym ryzyku jesteśmy jedną z najłatwiej dostosowujących się decyzje same. A następnie same wziąć na siebie (np. Polską). Wiele osób nie zdecyduje się również do zmian grup ludzi. Pomimo zajęć prowadzo- odpowiedzialność za skutki własnych działań. na udział w programie ze strachu przed najbliższy- nych w formie zdalnej wiele wskazuje na to, że Czy uczelnie byłyby szczęśliwe zamykając swo- mi miesiącami. Jest wiele wątpliwości, ale jedno życie wróciło do częściowej „normy”. Jesteśmy je budynki czy oddziały po kilku dniach lub jest pewne – sytuacja związana z wirusem dotknie w tym razem. Pamiętajmy o kontakcie z bliski- tygodniach prowadzenia zajęć w wyniku poja- całą międzynarodową społeczność studentów. mi nam osobami, o uprawianiu sportu, o dba- wienia się osób chorych na COVID-19? Z pew- A przecież program Erasmus+ pozwalał studen- niu o swoją psychikę, która w okresie pandemii nością nie. Taka sytuacja nie byłaby pozytywna tom nie tylko uczyć się na najlepszych uczelniach jest narażona na wiele ataków. I jeszcze apel, w skutkach zarówno w ujęciu wizerunkowym, w Europie, ale i podróżować, poznawać nowe oso- w szczególności do osób rozpoczynających stu- jak i przede wszystkim dydaktycznym. Przy- by czy doświadczać różnego rodzaju kultur, które dia na 1. roku – pierwsze miesiące na uczelni nie gotowanie programów dydaktycznych, planów niejednokrotnie pozwalały nabrać nowego spoj- będą najłatwiejsze, ale starsi koledzy na pewno zajęć itp. – to wszystko wymaga czasu i znajo- rzenia na otaczający nas świat. nie zostawią was samych. 0

październik 2020 / Żywie Biełaruś!

луч Za wolność naszą i waszą W ostatnich miesiącach oczy całego świata zwróciły się na Białoruś. Obserwując zachodzące tam wydarzenia, warto pamiętać o tym, że wielu wschodnich sąsiadów od lat mieszka w Polsce. Dlaczego Białorusini podejmują taką decyzję? Co czują po przyjeździe? I jak można im pomóc?

Tekst: jan kroszka zdjęcia: albert demidziuk / @demidziukphoto.pl

rzez lata w świadomości polskiej opi- tego od razu powiedziałem ojcu, że chcę tu tra- stety nie mam, ponieważ nie znaleźliśmy w rodzi- nii publicznej pozostawali w cie- fić – tłumaczy powody swojej decyzji Alex i do- nie polskich przodków – mówi Alex – Bez Karty Pniu swoich południowych sąsiadów. daje – Widziałem też, jak wyglądają możliwości trudno o zdobycie stałego pobytu, muszę odna- Mimo że od lat stanowili jedną z najliczniej- studiowania na Białorusi. Moi starsi o 5–10 lat wiać pobyt czasowy. Wymusza to dużo formalno- szych mniejszości narodowych w Polsce, koledzy opowiadali historie, od których włosy sta- ści, urząd ciągle zmienia szczegóły, ale zazwyczaj a z Warszawy za granicę najbliżej jest do bia- ją dęba. Jedną z największych wad studiów na nie ma z tym problemu. Ostatnio jednak odrzuci- łoruskiego Brześcia, skojarzenia przeciętne- Białorusi – oczywiście obok braku wolności li mój wniosek, dlatego napisałem odwołanie i tego mieszkańca stolicy z Białorusią można było słowa – jest konieczność ich późniejszego od- raz muszę czekać na decyzję polskich władz. streścić w kilku słowach. Sierpniowe wydarze- pracowania. W zamian za stypendium i moż- Zapytany o pierwsze wrażenia po przyjeź- nia to zmieniły. Sfałszowane wybory prezy- liwość bezpłatnej nauki absolwenci po ukoń- dzie do Polski, Alex przywołuje pozytyw- denckie oraz wielotygodniowe protesty prze- czeniu studiów zostają skierowani do zakładu ne wspomnienia. Od początku widziałem, że ciwko ich wynikom sprawiły, że Białoruś stała pracy, w którym muszą spędzić kilka kolej- Warszawa jest nowoczesnym miastem, rozwi- się w ostatnich miesiącach medialnym tema- nych lat. O miejscu realizacji tych obligatoryj- ja się, nie stoi w miejscu. Patrzyłem na trans- tem numer jeden. Warto w tej sytuacji oddać nych „praktyk” decyduje reżim, dlatego wie- port, możliwości spędzania wolnego czasu, licz- głos samym zainteresowanym, którzy od kilku lu studentów jest wysyłanych do pracy z dala ne wydarzenia i bardzo mi się to podobało. Ale lat mieszkają nad Wisłą, a także pokazać, jak od dużych miast. Alternatywę stanowi płacenie nie czułem przeskoku kulturowego. Po przy- polskie organizacje starają się im pomagać. za studia, ale, jak podkreśla Alex, nauka na pu- jeździe zamieszkał w wynajmowanym miesz- blicznej białoruskiej uczelni kosztuje więcej niż kaniu z czterema studentami z Ukrainy, ale, Od razu wiedziałem, że chcę tu trafić w niejednej prywatnej placówce w Polsce. jak sam przyznaje, starał się nawiązywać kon- Alex ma 21 lat, pochodzi z Mińska. Do nasze- W związku z tym młodzi Białorusini czę- takty także z Polakami, nie trzymać się jedy- go kraju przyjechał w 2016 r., na studia. Pierw- sto podejmują decyzję o wyjeździe na Zachód. nie w środowisku diaspory. Po czterech latach szy raz w Polsce byłem na początku 2016 r. – w po- Mają wtedy – tak jak w przypadku Alexa – za- studiów na Uczelni Łazarskiego i podejmowa- dróży z ojcem do Białegostoku. Od początku mi się ledwie 17 lat, ponieważ rozpoczynają studia po nia się różnych, typowo studenckich zawodów, tu spodobało: kultura i język, które są podobne do ukończeniu 11-klasowej szkoły. Większość moich planuje teraz zmianę uczelni i znalezienie pra- białoruskich, ale także nastawienie ludzi. Dla- znajomych przyjeżdża z Kartą Polaka. Ja jej nie- cy związanej z kierunkiem.

12–13 Żywie Biełaruś! /

Przywileje dla potomków modzielnie zgłosić się do Konsulatu i wyrobić Kar- częła studia na stosunkach międzynarodowych Wspomniana przez Alexa Karta Polaka jest tę, a mój tata z powodu pracy w urzędzie także na U W. Miałam nadzieję, że trafię na uniwersy- wydawanym od 2008 r. dokumentem potwier- nie mógł tego zrobić – tłumaczy – Kiedy byłam tet we Wrocławiu, ponieważ moja rodzina miesz- dzającym przynależność do Narodu Polskiego. w 10. klasie, pierwszy raz dowiedziałam się, że ka niedaleko, ale nie organizowano tam wtedy kur- O jej otrzymanie ubiegać mogą się obywatele in- mogę dostać się na studia do Polski i początkowo sów, dlatego nie miałam takiej możliwości. Teraz nych państw, którzy wykażą polskie pochodze- to był szok. Dzięki polskim korzeniom wystarczy- tego nie żałuję, bardzo dobrze się ułożyło – mówi. nie oraz podstawową znajomość polskiego języka ło w trakcie ostatniego roku szkoły zgłosić w Kon- Na początku bardzo nie lubiłam Warszawy. i tradycji. Oprócz pozwolenia na pobyt, posiada- sulacie chęć nauki za granicą, złożyć wszystkie do- Pochodzę z małego miasta, dlatego wszystko było cze Karty zyskują m.in. możliwość darmowego kumenty i zdać egzaminy. dla mnie nowe, to był taki zawrót głowy. Pierw- studiowania na polskich uczelniach. Według in- sze dwa lata spędziłam w akademiku na Ochocie. formacji, które Ministerstwo Spraw Zagranicz- Transport stamtąd był fatalny. Dopiero po przepro- nych przekazało dziennikarzom „Rzeczpospoli- Łącznie Białorusinów posiadających wadzce na Grochów Warszawa stała się dla mnie tej”, do września 2019 r. dokument otrzymało ważne dokumenty uprawniające do bardziej przyjazna. Teraz, po pięciu latach, trak- ponad 130 tys. obywateli Białorusi. tuję ją już jak swoje miasto. Obecnie Tanya łączy Dane Urzędu ds. Cudzoziemców wskazują, pobytu w Polsce jest 28 tys., a ich pracę w grochowskiej klubokawiarni z obsługą że 15 tys. z nich posiada w związku z tym ak- klienta w jednej z sieci odzieżowych, gdzie zaj- tualne zezwolenie na pobyt stały w Polsce (stan liczba stale rośnie. muje się rosyjskim rynkiem. Od nowego seme- na wrzesień 2020 r.). Łącznie Białorusinów po- stru planuje także rozpoczęcie studiów w Insty- siadających ważne dokumenty uprawniające do tucie Stosowanych Nauk Społecznych UW. pobytu w Polsce jest 28 tys., a ich liczba stale ro- Latem 2015 r. Tanya napisała w Białymsto- śnie. Jeszcze w 2016 r. wynosiła ona blisko czte- ku wymagane egzaminy z języka polskiego oraz Wsparcie uczelni ry razy mniej. Większość przyjeżdżających do historii. Wkrótce wraz z innymi nastolatkami Większość studentów z Białorusi przyjeżdża do Polski stanowią osoby w wieku 20–35 lat, a na ze Wschodu rozpoczęła roczny kurs przygoto- nas dzięki polskim korzeniom w ramach programu nowe miejsce pobytu zazwyczaj wybierają wo- wawczy organizowany przez Centrum Języka organizowanego przez Konsulat (jak Tanya) lub jewództwo mazowieckie. Do tego doliczyć na- Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziem- samodzielnie, za własne pieniądze (jak w przypadku leży kilkadziesiąt tys. mniejszości białoruskiej ców „Polonicum” na Uniwersytecie Warszaw- Alexa). Polskie uczelnie starają się dodatkowo (wg Spisu Powszechnego z 2011 r. ponad 43 tys. skim. Mieliśmy wybór. Część osób – szczególnie ułatwić studentom ze Wschodu przyjazd, czego osób), która w większości zamieszkuje tereny z Ukrainy – decyduje się na rozpoczęcie studiów od najlepszym przykładem jest Program Stypendialny południowego Podlasia. razu, ale ja wolałam poduczyć się języka. Mogłam im. Konstantego Kalinowskiego. dzięki temu także dostawać stypendium opłacane Podstawę utworzenia tego programu stanowi list Początkowo to był szok przez polskie władze. intencyjny podpisany w 2006 r. przez ówczesnego Tanya ma 22 lata, pochodzi z Nowogródka, Podczas kursu Tanya musiała brać udział w za- premiera RP Kazimierza Marcinkiewicza, kandy- 30-tysięcznego miasta w zachodniej Białoru- jęciach z języka polskiego, kultury polskiej (po- data na prezydenta Białorusi Aleksandra Milinkie- si. Nie posiada Karty Polaka, ale dzięki polskie- legających na oglądaniu filmowej klasyki) oraz wicza oraz przedstawicieli Konferencji Rektorów mu pochodzeniu mogła bez problemu trafić nad wiedzy o społeczeństwie – przedmiotu związane- Uniwersytetów Polskich. Jego głównym celem Wisłę. Przed studiami byłam za młoda, żeby sa- go z kierunkiem, który wybrała. Po roku rozpo- jest pomoc białoruskim studentom, którzy 1

październik 2020 / Żywie Biełaruś!

z powodów politycznych zostali wyrzuceni z ro- nicznie, jak np. demonstracje, Łańcuch Solidarności na pomoc obywatelom Białorusi, którzy działają na dzimych uczelni. Co ważne, polskie korzenie ani czy zaklejanie ust pomnikom w Warszawie, żeby po- rzecz pokojowych zmian, oraz na pomoc prawną, me- znajomość języka nie są tutaj warunkami koniecz- kazać, że na Białorusi nie ma wolności słowa. Poza dyczną i żywnościową dla poszkodowanych – mówił nymi. Dzięki wsparciu naszego rządu stypendyści tym, Inicjatywa wspierała studentów, którzy zostali w oficjalnej zapowiedzi wydarzenia przedstawiciel otrzymują szansę kontynuacji nauki na polskich wyrzuceni z uczelni i w ramach Programu Kalinow- nazywanej często „niezależną ambasadą Białorusi" uczelniach. Do ubiegłego roku z tej możliwości skiego trafiali do Polski– opowiada jeden z człon- Fundacji Białoruski Dom, Aliaksandr Zarembiuk. skorzystało ok. tysiąca białoruskich studentów. ków Inicjatywy, Maciek Wilczyński. W 2016 r. utworzono tzw. II Program Kalinow- W 2006 r. studiował filologię białoruską na Ścieżki pomocy skiego, który przyznaje stypendia represjonowa- UW i jako wolontariusz zaangażował się w pomoc To właśnie we wspomnianej Pracowni Duży Po- nym pracownikom naukowym, aby mogli w Pol- przyjeżdżającym do Polski studentom zza wschod- kój odbyło się pod koniec sierpnia otwarte spotka- sce zrealizować roczny staż. niej granicy. Później dołączył do Inicjatywy jako nie Inicjatywy. Podczas niego członkowie stowarzy- Biuro programu stypendialnego mieści się sekretarz stowarzyszenia. Pierwsze wydarzenia, szenia przedstawili swoje obecne działania, a także w Studium Europy Wschodniej UW. W sierp- które organizowaliśmy, były bardzo polityczne, po- otworzyli pole do dyskusji na temat kolejnych po- niu br. z powodu aktualnej sytuacji politycznej jawiali się na nich znani polscy politycy. Później jed- mysłów. Wśród zgromadzonych na sali osób – za- oraz przewidywanego wzrostu liczby represjono- nak ten temat zaczął tracić na popularności, dlatego równo Polaków, jak i Białorusinów – można było wanych osób Uniwersytet zdecydował o otwarciu odbywało się więcej projektów edukacyjnych, nasta- wielokrotnie usłyszeć pytanie: jak pomagać?. Ludzie dodatkowego naboru do obu programów. wionych na rozwój niezależnego dziennikarstwa czy mówili o chęci pomocy, potrzebie znalezienia kogoś, samorządności na Białorusi. W pewnym momencie kto pokaże im, co mogą zrobić. Studencka Inicjatywa Inicjatywa zaczęła współtworzyć z dwoma innymi Z odpowiedziami na te pytania przychodzą Wydarzenia towarzyszące wyborom prezydenc- organizacjami Pracownię Duży Pokój, w której była organizatorzy wydarzenia. Inicjatywa wraz kim na Białorusi w 2006 r., które przyczyniły się przestrzeń do organizowania przedsięwzięć stricte z Białoruskim Domem oraz innymi, większymi do utworzenia Programu Kalinowskiego, stały się kulturalnych i społecznych. organizacjami pozarządowymi (m.in. Fundacją także zapalnikiem dla powstania ruchu probiało- Najbardziej medialny projekt realizowany przez Batorego, Amnesty International, Helsińską ruskiego w Polsce. Jednym z jego przejawów było Inicjatywę to koncert Solidarni z Białorusią, któ- Fundacją Praw Człowieka) stworzyły cztery stworzenie przez środowisko studenckie Inicjaty- ry od 2006 r. corocznie odbywa się w Warszawie. grupy robocze mające wspierać Białorusinów. Ich wy Wolna Białoruś. Po tym, jak zaczęły się prote- Od samego początku uczestniczyło w nim wielu zadaniami mają być kolejno: informowanie opinii sty na Białorusi, wiele osób zaangażowało się w ten znanych artystów z polskiej i białoruskiej sceny publicznej o sytuacji na Białorusi, dokumentowanie ruch. To było środowisko studenckie, osoby z różnych muzycznej. Tegoroczna edycja odbyła się 26 wrze- świadectw przemocy, pomoc dla Białorusinów kręgów, m.in. z Klubu Inteligencji Katolickiej. Cel, śnia na PGE Stadionie Narodowym, a koncerto- przyjeżdżających do Polski oraz oddziaływanie który od początku sobie stawiała organizacja, stawi towarzyszyła zbiórka pieniędzy prowadzona na organy władzy i przedsiębiorstwa w Polsce. nowiła pomoc ruchom prowolnościowym za naszą przez Fundację Białoruski Dom i Inicjatywę Wol- Inicjatywa Wolna Białoruś koordynuje działania wschodnią granicą. Wiele akcji odbywało się sponta- na Białoruś. Zebrane środki zostaną przeznaczone pierwszej grupy. W jej ramach powstała strona

14-15 Żywie Biełaruś! /

na Facebooku Białoruś2020LIVE, na której na dużo wsparcia od Polaków, słów, że trzymają za Naturalnie każda rozmowa schodzi także na bieżąco pojawiają się informacje o wydarzeniach nas kciuki. Moi znajomi chodzą razem ze mną na tematy bieżącej sytuacji w kraju. W wypowie- za wschodnią granicą, a także – we współpracy wszystkie marsze. dziach Alexa i Tanii słychać, co prawda delikat- ze Studium Europy Wschodniej UW – portal Alex i Tanya przez większość pobytu w Polsce ny, optymizm. W 2010 r. wszystko skończyło się Białoruś2020Studium, mający zapewnić mieli kontakt głównie z miejscowymi, mimo to po jednym dniu, a teraz trwa to już kilka tygodni. bardziej pogłębione analizy tamtejszej sytuacji nie przypominają sobie prawie żadnych niemi- Myślę, że to już coś, nastawiony jestem pozytywnie, politycznej i społecznej. łych sytuacji. Badania pokazują, że do Białoru- wierzę, że będzie „pieramoha” [biał. zwycięstwo – Z kolei w ramach ostatniej z grup, polskim NGO sinów Polacy są rzadziej negatywnie nastawieni przyp.red.] – mówi Alex. Tanya dodaje: Wyda- udało się, dzięki petycji oraz wsparciu posłów, prze- niż do innych wschodnich sąsiadów. Alex wspo- je mi się, że jesteśmy na dobrej drodze. Jestem bar- konać sieci telefoniczne do obniżenia opłat za roz- mina: Kiedyś zdarzyło mi się, że ktoś źle reagował dzo dumna z tego, co się działo, że nie było rozlewu mowy telefoniczne na Białorusi, co miało szcze- na język rosyjski, ale kiedy przechodziłem na pol- krwi z naszej strony, że wychodzimy z kwiatami. gólne znaczenie w momencie odcięcia Internetu ski, problem znikał. Ale to jest długa droga, żeby pochować ten system; przez reżim. Spotkanie w Dużym Pokoju przy- to się nie zdarzy z dnia na dzień. To będzie zupeł- niosło także wiele nowych pomysłów na działania, Kiedy widzisz na meczach normalne nie inne tempo zmian niż na Ukrainie. ale przede wszystkim było kolejnym świadectwem tego, że zainteresowanie sytuacją na Białorusi flagi twojego kraju, słyszysz, że Drugi dom w polskim społeczeństwie znacząco wzrosło. W ostatnich miesiącach na ulicach Warszawy mówią o tym w radiu, to od razu odbyło się kilka demonstracji solidarności z Biało- Solidarność zamiast wrogości czujesz się lepiej; widzisz, że o tobie rusią, a ich uczestników można było liczyć w set- Myślę, że sam fakt, że teraz o tym rozmawiamy, kach. W przeciwieństwie do innych zgromadzeń, potwierdza tą tezę. – Maciek śmieje się – Po zanie zapomnieli. które w podobnym czasie organizowano w stoli- interesowaniu naszą stroną i wiadomościami, któ- cy, nawet policjanci byli w ich trakcie przychylni re wrzucamy, widać, że temat jest teraz bardzo ak- demonstrującym. Nad głowami zgromadzonych tualny i zauważany przez ludzi. Alex dodaje: Czuć W rozmowach z Białorusinami często po- powiewały biało-czerwono-białe flagi oraz trans- pozytywne nastawienie Polaków. Kiedy widzisz na jawia się temat solidarności. I to nie tylko tej parenty z polsko-białoruskimi napisami: Solidar- meczach normalne flagi twojego kraju [biało-czer- pisanej małą literą. Polacy czterdzieści lat temu ne z Białorusią!, Za wolność naszą i waszą!, Жыве wono-białe – historyczne flagi Republiki Biało- przeszli przez coś podobnego, dlatego teraz mogą Беларусь. W środę 26 sierpnia w geście solidarności rusi, oficjalnie używane w latach 1918–19 i 1991– odczuć nasz ból, rozumieją nas – mówi Tanya – Pałac Kultury i Nauki został podświetlony w ko- 95, obecnie będące głównym symbolem opozycji Dlatego najważniejsze w tej chwili jest tłuma- lory tradycyjnej, białoruskiej flagi. Takie działania – przyp.red.] słyszysz, że mówią o tym w radiu, to czenie i rozpowszechnianie informacji o tym, co pozwalają Białorusinom czuć się mniej obco. Jak od razu czujesz się lepiej; widzisz, że o tobie nie za- dzieje się na Białorusi, tak, żeby trafiło to do jak mówi Tanya: Po pięciu latach w Polsce czuję się spo- pomnieli. Podobne odczucia ma Tanya: Dostałam największej liczby osób. kojnie. Wiem, że jest tu bezpiecznie. Jak w domu. 0 POLITYKA I GOSPODARKA / Magiel solidarny z Białorusią

Żywie Biełaruś!

Magiel solidarny z Białorusią

W pierwszym numerze tego roku akademickiego zespół działu Polityka i Gospodarka oraz całego NMS Magiel wyraża wsparcie dla wszystkich Białorusinek i Białorusinów, którzy walczą o standardy demokratycznego państwa w swojej ojczyźnie. Solidaryzujemy się ze studentkami i studentami białoruskiej narodowości studiującymi na Szkole Głównej Handlowej, Uniwersytecie Warszawskim oraz wszystkich innych uczelniach w Warszawie i w Polsce. W tym numerze publikujemy różnorodne artykuły poświęcone sytuacji naszych sąsiadów.

O światowym spisku Jefferson był jakobinem i planował krwawą rewolucję. JFK został zamordowany przez wiceprezydenta Johnsona. Obama urodził się na Bliskim Wschodzie i ukrywał swój muzułmański radykalizm. Teorie spiskowe są obecne w życiu Ameryki od dekad. Jednak jeszcze nigdy się nie zdarzyło, by szturmem wtargnęły na aktywną scenę polityczną. Powitajmy QAnon!

TEKST: RAFAŁ MICHALSKI

a historia ma swój początek na por- Niewinne początki Spokojnie, jest dla nas nadzieja. Donald Trump talu 4Chan. Jest to tzw. „imagebo- W listopadzie 2017 r. zaczynają się pojawiać ma planować we współpracy z wojskiem operację T ard”, czyli forum obrazkowe. Jego serie tajemniczych wiadomości, prawdopodob- The Storm. Cel: obalić tajny reżim. Jednak na razie jedyną funkcjonalnością jest wymiana tek- nie zaszyfrowanych, których autor określa się się grupuje, planuje i musi odpierać ataki chcących stu i obrazków. Całkowicie anonimowo (nie jako Q. Sugeruje, że jest osobą z najwyższych go zniszczyć „złych elit”. tworzy się żadnych kont, nie ma weryfikacji); kręgów władzy waszyngtońskiej. Posiadać ma Q też zapowiadał wiele – nie wprost, często z moderacją egzekwującą tylko dwie zasady. liczne dowody na to, że w USA rządzi między- zagadkowo. Sugerował chociażby nadchodzący Zaleca się, by na danej tematycznej podstro- narodowa grupa przestępcza (której korzenie proces wojskowy dla Hillary Clinton. Czy prze- nie umieszczać grafiki dotyczące jedynie da- sięgają społeczności syjonistów w Izraelu); śro- powiednie się spełniały? Jasne, że nie; ale zawsze nej kwestii. Także (a raczej, przede wszystkim) dowisko celebrytów i urzędnicy państwowi są internauci dopasowywali sobie rzeczywistość pod zakazane jest udostępnianie treści łamiących skorumpowani, a w tle mówi się o handlu ludź- jego przekaz. 4Chan jest anonimowy, więc za Q prawo federalne. mi i powszechnej inwigilacji. podać mógłby się każdy. 16–17 czy QAnon zmieni Amerykę? / POLITYKA I GOSPODARKA

(fot. Marc Nozell)

Ale nie powstrzymało to jego rosnącej popu- nienawiści i więcej. Społeczność Q odebrała to Trump też ma bliską relację z tą społeczno- larności – niszowe portale zajmujące się teoria- jako próbę uciszenia. Oni nie planowali się za- ścią. Jako ich bohater, często na swoich wiecach mi spiskowymi zainteresowały się tematem. Jed- trzymywać – tak narodziło się QAnon. gości ludzi ze społeczności Q, ci produkują ni potraktowali go jako eksperyment społeczny, Magazyn „Time” 28 czerwca 2018 r. umie- dużo materiałów, chyba już propagandowych, drudzy doszukiwali się w nim prawdy. Jednak ścił ruch QAnon na liście 25 najbardziej wpły- ale także tych oczerniających Joe Bidena. Sam temat zaistniał – rozpoczęła się ekspansja. wowych osób w internecie (co było ewenemen- Prezydent to popiera, podaje dalej, a na konfe- tem; nie wyróżniono nigdy wcześniej członków, rencji prasowej 19 sierpnia 2020 r. powiedział: Kiedy sytuacja wymyka się spod kontroli dodatkowo anonimowych, jakiejś zbiorowości). to ludzie, którzy kochają nasz kraj. Regularnie CBTS_Stream – tak nazywało się forum Powstawały grupy na Facebooku (najwięk- używa też określenia ,,deep state” (określające- powstałe na serwisie Reddit, którego uczest- sze z nich miały po 200 tys. członków), siatki go opozycję wewnątrz Izby, blokującą jego re- nicy wspólnie odczytywali kolejne posty Q. kont na Twitterze i specjalne hasztagi, kanały formy), które narodziło się właśnie na porta- Migracja na znacznie popularniejszy portal na YouTube. Moderatorzy wspomnianych por- lach związanych z QAnon. spowodowała jeszcze jedną rzecz – poprzez tali starali się z tym zjawiskiem walczyć na bie- Członkowie ruchu działają jednak też na in- Reddita łatwiej dotrzeć do szerokiej bazy in- żąco (jeszcze w sierpniu usunięto ponad 10 tys. nych polach. W czasie pandemii masowo roz- ternautów. I tak się stało. grup na Facebooku). Jednak niczym mitologicz- powszechniali informacje o nieszkodliwości wi- Z czasem setki nowych osób pojawiały się na hydra, na miejsce jednego konta pojawiało się rusa, o fałszywości badań naukowych i spisku, na forum i tak się złożyło, że zazwyczaj byli parę kolejnych. Zapanowanie nad tym okazało który chce nas zmusić do masowych szczepień to ludzie już wcześniej zainteresowani spiska- się niemożliwe. i depopulacji. Także ostatnio z ich strony wymi. W ogólnikach Q znajdowali potwierdze- pływa dużo materiałów, mających na celu pod- nie dla swoich wierzeń. Byli tu ludzie od Piz- Wejście na salony burzyć obywateli USA przeciwko czarnoskórym zagate (teorii, że sztab wyborczy H. Clinton Problemy zaczęły się w momencie, kiedy po- aktywistom (teza brzmi: BLM to terroryści, któ- zamieszany był w proceder związany z pedofi- litycy postanowili wykorzystać popularność Q. rzy chcą stworzyć system oparty na rasizmie wo- lią, używając szyfru opartego na słownictwie Ta tendencja jest widoczna w trwającej obec- bec białych). Dochodzi też do prowokacji i agre- związanym z pizzą), byli ci, którzy głosili, iż nie kampanii wyborczej w USA – nie tylko tej sji wobec dziennikarzy na różnych wiecach. Kościół Szatana rządzi popkulturą. Byli rasi- na szczeblu prezydenckim, ale także do Senatu, Wyciekają również dane osobowe przeciwników. ści oraz antysemici. Do lutego na CBTS zgro- Izby Reprezentantów, czy nawet na urzędy gu- madziło się 20 tys. internautów. bernatorskie. Sytuacja na dziś Produkowano dziesiątki grafik i filmów Zaczęła to Marjorie Taylor Greene, która swo- Do ilu ludzi trafia ten przekaz? Kto za tym dziennie. Komentowano wydarzenia polityczne. je działania opiera na współpracy z internauta- stoi? Dlaczego ludzie w to wierzą? A przede Odnajdywano nowe szlaki powiązań. Grupa nie mi. Udostępnia ich filmiki (nawet te o podło- wszystkim – czy da się to jakoś zatrzymać? była jednorodna (można doszukiwać się jedynie żu rasistowskim), podczas transmisji i wystąpień FBI ostrzega przed niebezpieczną radykali- nurtów); ale z dnia na dzień się radykalizowała. deklaruje, że będzie „ich głosem w polityce”. zacją. Izba Reprezentantów planuje ponadpar- W marcu 2018 r. Reddit usunął tę stronę. Przy- Obecnie jest faworytką do zdobycia urzędu tyjnie wydać rezolucję potępiającą Q. Ja wiem czyna? Propagowanie treści: skrajnie rasistow- w Izbie Reprezentantów. Czy Republikanie to jedno – to kwestia czasu, kiedy i w Europie bę- skich, homofobicznych, szowinistycznych, an- potępiają? Nie. Oni tego tylko nie pochwalają dziemy mierzyć się z podobnym problemem. tysemickich, kolportowanie materiałów wideo – prawdopodobnie widząc, jakie ta grupa może A może już się mierzymy? Tyle pytań, a trudno z zamachów terrorystycznych, nawoływanie do generować zasięgi. znaleźć jakąkolwiek pewną odpowiedź. 0

październik 2020 POLITYKA I GOSPODARKA / populizm penalny Ministra Sprawiedliwości

Prawnokarne skutki pandemii Poseł, życzliwie tytułowany przez byłego premiera najmniejszą liczbą naturalną, kolejny raz sięga po populizm penalny, by „naprawić” polskie prawo karne. Co tym razem zaprezentował resort pod kierownictwem Ministra Sprawiedliwości, Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobry?

TEKST: MICHAŁ RECZEK GRAFIKA: MARTYNA BORODZIUK

inął ponad rok od czasu, gdy rozpa- Na tarczy po raz czwarty w racjonalnego ustawodawcę – zawiera również trywany był głośny projekt noweliza- Ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach przepisy, których efektem jest zwiększenie mini- M cji Kodeksu karnego, którą ostatecz- do oprocentowania kredytów bankowych udziela- malnego wymiaru kary między innymi za błąd nie Prezydent RP w czerwcu 2019 r., po apelu nych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami CO- medyczny prowadzący do śmierci pacjenta czy nie- wystosowanym przez ponad 150 pracowników VID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o za- legalne przerwanie ciąży. Przed nami dwa pytania: naukowych katedr i zakładów prawa karnego, twierdzenie układu w związku z wystąpieniem po pierwsze, w jaki sposób doszło do wyżej wy- skierował do Trybunału Konstytucyjnego. Nie- COVID-19, szerzej znana jako Tarcza 4.0, zawie- mienionego zwiększenia minimalnego wymiaru mal dokładnie rok później inna procedowana no- ra nie tylko przepisy wspierające ochronę polskich kary, i po drugie, dlaczego takie przepisy zostały welizacja trafiła do Prezydenta, który tym razem przedsiębiorstw, miejsc pracy i konsumentów wprowadzone. Odpowiedź na pierwsze już za- podjął decyzję o jej podpisaniu. Nie była to jed- przed skutkami pandemii, ale, co zaskakujące – raz, natomiast odpowiedź na drugie na zawsze nak ustawa o zmianie ustawy Kodeks karny. przynajmniej dla tych, którzy nie zwątpili jeszcze pozostanie w sferze domysłów, przynajmniej dla 18–19 populizm penalny Ministra Sprawiedliwości / POLITYKA I GOSPODARKA

„zwykłych śmiertelników” bez związków z Mi- stępstwo – załóżmy, że nie przekracza ona roku. ści, a w wyjątkowym przypadku, gdy wymierzona nisterstwem Sprawiedliwości. W tym momencie sąd, gdy jest przekonany, że kara nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamie- Zacznijmy od początku. W Kodeksie Kar- sprawca zasługuje na ustalony wymiar kary po- nić ją na karę wolnościową. Przykład przestępstw, nym znajduje się artykuł 37a, który do dnia zbawienia wolności, może wymierzyć karę wol- do których będzie miało to zastosowanie? 19 czerwca brzmiał: nościową (grzywny lub ograniczenia wolności). • nielegalne przerwanie ciąży za zgodą kobiety Art. 37a. Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie Mając jednak w pamięci to, że przed chwilą (art. 152 § 1 k.k.) – pozbawienie wolności do karą pozbawienia wolności nieprzekraczają- uważał za zasadną karę pozbawienia wolności lat 3, cą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę nieprzekraczającą roku, nie jest w stanie sensow- • znieważenie prezydenta (art. 135 § 2 k.k.) – po- albo karę ograniczenia wolności, o której mowa nie wymierzyć kary wolnościowej, nie uciekając zbawienie wolności do lat 3, w art. 34 § 1a pkt 1 lub 4. się jednocześnie do zmyślnej ekwilibrystyki. • nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka Jest to tak zwany „modyfikator” sankcji, po- (art. 155 k.k.) – pozbawienie wolności od 3 mie- nieważ umożliwia zmodyfikowanie kary prze- Niezwyczajne zagrożenie dla zwyczajnych ludzi sięcy do lat 5. widzianej za różne przestępstwa. Przykładowo, Dobrze, ale jak przekłada się to na ży- Ostatnia sprawa. Czy zmiany w kodeksie kar- zgodnie z art. 151 Kodeksu Karnego: cie ludzi, którzy znaleźli w życiu ciekaw- nym zostały uchwalone zgodnie z Regulaminem Kto namową lub przez udzielenie pomocy do- sze hobby niż prawo karne? Istotnie. Powyż- Sejmu, tj. pierwsze czytanie projektu zmian odbyło prowadza człowieka do targnięcia się na wła- sza zmiana nie jest wyłącznie techniczna, się nie wcześniej niż 14. dnia od doręczenia posłom sne życie, podlega karze pozbawienia wolno- zmienia się charakter przepisu. Przestaje być druku projektu? Nie. Czy wprowadzona zmiana ści od 3 miesięcy do lat 5. „a u t o m a t y c z n y m modyfikatorem sank- dotyczy dopłat do oprocentowania kredytów ban- Nie oznacza to jednak, że za złamanie po- cji”. Prawo karne jest systemem naczyń po- kowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym wyższego przepisu sąd wymierzy karę pozba- łączonych. „Awaria” jednego elementu może skutkami COVID-19 lub uproszczonego postępo- wienia wolności z przedziału <3 miesiące, 5 doprowadzić do zgubnych konsekwencji w in- wania o zatwierdzenie układu w związku z wystą- lat>. W związku z tym, że zagrożenie karą nie nym, mniej lub bardziej spodziewanym, miej- pieniem COVID-19? Nie. Niesamowite. przekracza 8 lat można było zamiast pozba- scu, niczym awaria „Czajki” w Warszawie wienia wolności wymierzyć karę grzywny albo do śniętych ryb w Łomiankach. W przypad- Bob, a da się to jakoś naprawić? Niestety, sp… ograniczenia wolności. Co ważne, kara ogra- ku zmiany art. 37a jest to zaburzenie zasady zepsuło się na amen. Całe szczęście odpowiedź niczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, naj- pierwszeństwa kary wolnościowej, wynikają- nie musi być kontynuacją internetowego mema, dłużej dwa lata. Pamiętajmy, że kara pozba- cej z art. 58 § 1. k.k.: możemy przecież starać się z każdym dniem być wienia wolności ≠ kara ograniczenia wolności. Art. 58. § 1. Jeżeli ustawa przewiduje możli- bardziej świadomymi obywatelami i obywatel- Proste. Prawie tak proste, jak życie w naszym wość wyboru rodzaju kary, a przestępstwo jest kami, by dokonywać mądrych wyborów, gdy kraju mlekiem i miodem płynącym. W takim zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekra- przyjdzie na to czas. 0 razie skomplikujmy trochę sytuację. czającą 5 lat, sąd orzeka karę pozbawienia wolno- ści tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny Mój cyrk, nie moje małpy nie może spełnić celów kary. [wyróżnienie autora] Informacja Art. 38. wspomnianej Tarczy 4.0: W ustawie Przekłada się to na wymierzanie kary od najła- z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (…) godniejszej do najsurowszej, jeśli łagodniejsza nie Inspiracją do napisania tekstu była seria artykułów wprowadza się następujące zmiany: spełnia swoich celów. Od teraz kolejność zostanie dr. Mikołaja Małeckiego z Krakowskiego Instytutu Prawa 1) art. 37a otrzymuje brzmienie: odwrócona, priorytetem jest pozbawienie wolno- Karnego dotycząca przepisów zawartych w tzw. Tarczy 4.0. „Art. 37a. § 1. Jeżeli przestępstwo jest zagro- żone tylko karą pozbawienia wolności nieprze- kraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dzien- nych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek. [wyróż- nienie autora] § 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do sprawców, którzy popełniają przestępstwo działając w zor- ganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym.”; Zobaczmy, co to oznacza, skupiając się na § 1. Zamienia on salę sądową w arenę cyrko- wą, a skład orzekający w akrobatę zmuszo- nego do zrobienia intelektualnego fikołka. Najpierw sąd musi zdecydować, jaki byłby wymiar kary pozbawienia wolności za prze-

październik 2020 POLITYKA I GOSPODARKA / inwestorzy indywidualni na rynku kapitałowym

Za ostatni grosz

Jedna z niepisanych zasad kierujących rynkiem kapitałowym głosiła, że gdy giełdą zaczynają interesować się inwestorzy indywidualni, warto zastanowić się nad uszczupleniem portfela. Jednak w pierwszym półroczu 2020 r. grono klientów domów maklerskich wyraźnie rosło, a hossa wydawała się nie kończyć.

TEKST: MATEUSZ SKÓRA

a przełomie maja i czerwca na nowo- Co jest w tym ciekawego? To, co stało się po- Prawdziwy maraton zakupów miał się jednak jorskim parkiecie można było zaob- tem. Bo nagle ceny za akcję HTZ zaczęły rosnąć. dopiero zacząć. W dniu ogłoszenia upadłości N serwować niezwykle ciekawe zjawi- holdingu 43 tys. klientów Robinhood inwesto- sko. Jednym z wielu biznesów, które padły ofiarą Stocks only go up wało w HTZ. Zaledwie trzy tygodnie później recesji wywołanej przez koronawirusa, okazał się W tym miejscu należy wytłumaczyć, czym ponad 160 tys. użytkowników platformy miało Hertz – spółka zajmująca się krótkoterminowym jest Robinhood. Platforma pojawiła się na sce- w swoim portfolio co najmniej jedną taką ak- wynajmem samochodów. Jeszcze w połowie lu- nie fintechowej w 2013 r., a jej główną ideą było cję. Szalony gambit sprawił, że od poniedziałku tego za akcję firmy trzeba było zapłacić 20 USD. umożliwienie jak największej rzeszy inwestorów 1 czerwca do poniedziałku 8 czerwca ceny akcji W związku z nagłym załamaniem popytu na skorzystać z możliwości, jakie daje rynek kapi- Hertz w godzinie zamknięcia skoczyły z pozio- jego usługi Hertz z coraz większym trudem był tałowy bez konieczności płacenia prowizji za mu 0,89 USD do 5,53 USD, co przy tego typu w stanie jednak regulować swoje zobowiązania. transakcje. Za pośrednictwem aplikacji moż- kwotach oznaczało trzycyfrowy wzrost. Zarząd W końcu w maju 2020 r. spółka złożyła wniosek na kupować nie tylko papiery wartościowe, ale Hertz pod wpływem euforii wynikającej z nie- o wszczęcie restrukturyzacji na podstawie obo- również części ułamkowe akcji, instrumenty prawdopodobnej hossy szykował się nawet na wiązującego na szczeblu federalnym kodeksu pochodne czy też kryptowaluty. Jak widać, nic wprowadzenie na rynek dodatkowej puli akcji, postępowania upadłościowego. Wycena leciała nie stoi też na przeszkodzie, żeby inwestować jednak ostatecznie zrezygnował z tych planów ze na łeb na szyję nieprzerwanie od końca lutego, w udziały upadających spółek. względu na uwagi od agencji SEC. a w momencie ogłoszenia upadłości akcje HTZ Zgodnie z danymi Robintrack (strona do 10 (Hertz Global Holdings) na parę dni stały się sierpnia umożliwiała wgląd w najbardziej po- Zabawa w rynek wręcz spółkami „centowymi”, tj. spadły poniżej pularne spółki wśród inwestorów Robinhood) Ostatecznie szanse na to, że inwestorzy indy- kwoty jednego dolara za akcję. Jeden z najwięk- jeszcze na początku marca tylko 2 tys. użyt- widualni uratują Hertz są mizerne, niemniej cała szych udziałowców spółki, Carl Icahn, stracił na kowników posiadało co najmniej jedną akcję historia pozostawia wiele pytań dotyczących sa- inwestycji w Hertz niemal 2 mlrd dolarów – gdy bankrutującego Hertz. Pod koniec miesiąca mego rynku. Dlaczego upadającej spółce miała- sprzedawał swój pakiet, za jedną akcję dostawał pierwsze doniesienia o problemach finansowych by nagle rosnąć kapitalizacja, skoro niebawem średnio 72 centy. spółki przyciągnęły już 10 tys. użytkowników. udziały w niej mogą być warte tyle co papier,

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (fot. A. Grycuk) / Na stronie obok: New York Stock Exchange (fot. G. Galeotti) 20–21 inwestorzy indywidualni na rynku kapitałowym / POLITYKA I GOSPODARKA

na którym nie są wydrukowane? Cóż, ceny na makroekonomiczne przeszło w tym zakresie akcji po średniej cenie 0,91 zł, aby 10 dni później rynku kapitałowym (niezależnie od jego efek- istne trzęsienie ziemi. Jastrzębie z banków cen- sprzedać 131 tys. akcji po średniej cenie 1,04 zł, tywności informacyjnej) nigdy nie są 1:1 od- tralnych zostały zmuszone do gwałtownego cię- czyli zyskując średnio 17 tys. zł. Wcześniej po- zwierciedleniem fundamentów spółki. Równie cia stóp procentowych, z jednej strony obniżając jawiły się również wątpliwości co do działań istotne są nastroje oraz apetyt na ryzyko inwe- koszty pożyczek do absolutnego minimum, na- członków zarządu spółki, którzy na początku storów, a ostatecznie – sam popyt. Brokerzy tomiast z drugiej strony kompletnie zniechęcając sierpnia zbywali znaczne pakiety akcji z poten- chcą osiągnąć jak najlepszy rezultat zarówno do oszczędzania. Nic zatem dziwnego, że osoby cjalnym naruszeniem rozporządzenia MAR. dla sprzedających, jak i kupujących instrumen- fizyczne zaczęły szukać alternatywnych sposo- ty finansowe (a nawet mają taki prawny obo- bów na pomnażanie kapitału. Obecne warunki Zamki na piasku wiązek), stąd przy większym zapotrzebowaniu na światowych rynkach finansowych nie zmie- Rozwój technologii niewątpliwie przy- cena po prostu wzrośnie. nią się szybko, zwłaszcza po sierpniowej kon- czynia się do łatwiejszego dostępu do nawet Wątpliwym jest, żeby była to historia mani- ferencji bankierów centralnych Jackson Hole, najbardziej skomplikowanych usług finan- pulacji. Nie da się namówić 160 tys. młodych kiedy to przewodniczący Rezerwy Federalnej sowych, a największym graczom umożliwia ludzi (średnia wieku użytkowników Robinho- Jerome Powell ogłosił przejście polityki mone- dynamiczne czerpanie zysków z najdrobniej- od to 30 lat) do zakupu konkretnych akcji, nie tarnej FOMC z modelu bezpośredniego celu in- szych przejawów zmienności na rynku. Dla pozostawiając jakichkolwiek śladów. Z kolei flacyjnego do średniego celu inflacyjnego. Ozna- regulatorów oznacza to niejednokrotnie ko- jeśli inwestorzy indywidualni liczyli na spe- cza to, że Fed będzie tolerował dynamikę cen nieczność ścigania się z przedsiębiorstwami kulację, dlaczego liczba portfolio z udziałem przekraczającą dotychczasowy próg wyznaczo- wprowadzającymi w świat kolejne innowacje, Hertz do początku sierpnia zmalała ledwo do ny przez bank centralny, dopóki średnia infla- takie jak doradztwo inwestycyjne za pośred- 140 tys., gdy szczyt już dawno minął? W dłu- cja z kolejnych okresów będzie wynosiła 2 proc. nictwem sygnałów transakcyjnych z wykorzy- gim okresie oczekiwana wartość akcji tej spół- Zasadniczo Powell powiedział zatem, że w naj- staniem narzędzi big data (tzw. robodoradz- ki jest zbliżona do zera – zwykli akcjonariusze bliższych latach rynki światowe będą musiały się twa). Na tę chwilę w prawodawstwie unijnym są na szarym końcu listy osób uprawnionych przyzwyczaić do luźniejszej polityki monetarnej. (a także polskim) jest ono nierozróżnialne od do zaspokojenia się z majątku upadającej fir- tradycyjnego modelu rekomendowania klien- my, stąd wykluczyć można również motywa- Polski NASDAQ żywy jak nigdy tom określonych zachowań dotyczących po- cję inwestowania długoterminowego. Ożywienie nie ominęło też polskiej giełdy. siadanych instrumentów finansowych. Skoro żaden z powszechnie przyjętych po- W pierwszym półroczu 2020 r. liczba aktyw- To, że na rynek można łatwo wejść, nie wodów stojących za zakupem akcji nie dzia- nych rachunków na GPW była najwyższa od oznacza jednak, że trzeba. W czerwcu 2020 r. ła w przypadku opisanej kolejności wydarzeń, 2013 r. (wzrosła o ponad 93 tys. w porów- wspomniany wcześniej Robinhood pojawił się jedynym pozostającym wytłumaczeniem jest naniu z poprzednim półroczem), a inwesto- w nagłówkach jeszcze raz. Tym razem chodziło to najtrudniej przechodzące przez gardło – rzy indywidualni dokonali obrotu o wartości o samobójstwo. Dwudziestoletni obywatel Sta- inwestorzy kupowali akcje Hertz, bo po pro- ponad 50 mld zł. Prawdziwy boom przeżył nów Zjednoczonych, Alexander Kearns, zde- stu mieli pieniądze i konto na Robinhood. Za młodszy brat Giełdy Papierów Wartościo- cydował się odebrać sobie życie w fałszywym wszystkim stała nuda. wych, czyli alternatywny system obrotu New- przekonaniu, że stracił 730 tys. dolarów na ob- Connect. Tylko w pierwszej połowie roku ob- rocie opcjami przez Robinhood. Problemem Niech kupują papiery wartościowe roty akcjami na polskim Nasdaq były większe okazał się jednak sam interfejs platformy. Alex Mimo globalnej recesji, która dotknęła więk- niż łącznie przez ostatnie trzy lata. W lipcu najpewniej realizował strategię typu bull put szość sektorów i gospodarstw domowych, świa- łączna wartość obrotu akcjami NewConnect spread – wystawił opcję sprzedaży, a następnie towe rynki papierów wartościowych zachowują wyniosła 2,3 mld złotych. Mało? W ujęciu zabezpieczył się przed stratami, samemu naby- się tak, jakby pandemia już dawno minęła. Po rocznym oznaczało to wzrost o 2271 proc. wając prawo do zbycia instrumentu bazowego tym, jak w marcu gwałtowny wzrost niepewno- po niższej cenie. Gdy Kearns otworzył aplika- ści ściągnął cały rynek w dół, praktycznie każdy cję, Robinhood najpewniej zdążył przetworzyć indeks giełdowy, czy to S&P 500, czy to DAX, W pierwszym półroczu 2020 r. liczba tylko pierwszą z transakcji, co popchnęło stu- doświadczał nieprzerwanego ożywienia (aczkol- denta do tragicznego kroku. Przypadek Alexan- wiek na początku września, gdy powstaje ten aktywnych rachunków na GPW była dra to skrajny przykład tego, jak grywalizacja tekst, widać pierwsze oznaki korekty). Epidemia może zachęcać niedoświadczonych inwestorów nie zniechęca również spółek do wchodzenia na najwyższa od 2013 r. do podejmowania nadmiernie odważnych de- parkiet, często z wykorzystaniem alternatyw- cyzji, często bez zrozumienia mechanizmów, nych ścieżek, takich jak popularne obecnie od- które rządzą rynkiem. wrotne przejęcia z wykorzystaniem special pur- Stopy zwrotu spółek „covidowych”, czyli Carl von Clausewitz pisał, że bez dokład- pose acquisition companies. m.in. przedsiębiorstw produkujących wyroby nego zrozumienia czyhającego na nas niebez- Najprawdopodobniej za zadziwiającym opty- medyczne takie jak Mercator czy Biomed-Lu- pieczeństwa nie będziemy w stanie zrozumieć mizmem stało zawężenie horyzontu inwestycyj- blin, bardzo szybko osiągały trzycyfrowe warto- wojny. W podobnym tonie należałoby skwito- nego – w momencie, gdy ciężko jest przewidzieć, ści. Niestety niemal od razu pojawiły się również wać, że każdą decyzję inwestycyjną powinna co wydarzy się za rok, inwestorzy instytucjonal- przejawy wykorzystywania sytuacji rynkowej do poprzedzić odpowiednia edukacja finansowa ni skupiają się na tym, co widzą teraz. A dotych- własnych celów. Tak, zgodnie z doniesieniami i należyte zdiagnozowanie ryzyka. Rynek ka- czas widzieli bezprecedensową skalę bodźców Pulsu Biznesu, jeden z głównych akcjonariuszy pitałowy nie jest grą komputerową, a nieroz- fiskalnych i monetarnych wpływających na ry- 4mass, spółki produkującej maseczki oraz środ- ważna zabawa może nas kosztować dużo wię- nek ze wszelkich możliwych stron. Środowisko ki dezynfekujące, zakupił 14 sierpnia 412 tys. cej niż tylko pieniądze. 0

październik 2020 POLITYKA I GOSPODARKA / Portfel Studenta 2020

Nie taki portfel pełny, jak go malują Studia to proces usamodzielniania się. Mówi się, że wyprowadzka z rodzinnego miasta i rozpoczęcie akademickiego życia jest jednym z pierwszych kroków w dorosłość, które stawia młody człowiek – tymczasem nieodłączną część dorosłości stanowią finanse. Jak sobie z nimi radzimy?

TEKST: Rafał Jutrznia

aździernik rozpoczął się na dobre, co wego, czyli żywność. Ci, którzy z różnych wzglę- w mieście akademickim stanowi więc wydatek każdego roku oznacza powrót stu- dów nie mieszkają w rodzinnym domu, skazani rzędu blisko tysiąca złotych, przez co zajmuje Pdentów na uczelnię. Tegoroczny po- są na samodzielne gotowanie, bo nas, studentów, znaczące miejsce w studenckim budżecie. Być wrót na zajęcia jest nietypowy ze względu na z reguły nie stać na codzienne obiady w knajpie. może byłoby inaczej, gdyby nie standard ofero- trwającą pandemię COVID-19. Uczelnie zde- A ceny produktów, znajdujących się w typowym wany przez akademiki. To, że jest on oceniany cydowały się na kontynuowanie zdalnego try- koszyku spożywczym, rosną z roku na rok… raczej jako niski, nie stanowi żadnej tajemnicy. bu nauczania lub próbę mieszanego prowadze- Oszczędzić można wybierając alternatyw- Sytuacja na rynku mieszkaniowym zmieni- nia zajęć. Dynamiczna sytuacja spowodowała ne środki transportu. Dla przykładu, zamiast ła się diametralnie na skutek pandemii. Rosną- wiele zmian nie tylko w naturze studiowania, płacić 55 zł za miesięczny bilet w Warszawie ce od dawna ceny mieszkań i wynajmu stanę- ale także w życiu pozauczelnianym. Wielu czy 45 zł we Wrocławiu, możemy przesiąść się ły w miejscu, gdy uczelnie wprowadziły zdalny z nas jeszcze w marcu 2020 r. opuściło miej- na zyskujący coraz większą popularność rower model nauczania, a niedługo później wszyscy sce, w którym się uczyło, zawiesiło bądź zerwało miejski, za który – zakładając codzienną drogę przeszliśmy w stan lockdownu. Według badań umowy najmu, ponieważ pozostanie w mieście na uczelnię i do mieszkania – zapłacimy blisko przeprowadzonych w ramach raportu „Portfel akademickim najzwyczajniej się nie opłacało. połowę mniej (a przy okazji zyskamy na zdro- Studenta 2020”, sytuacja mieszkaniowa zmie- Część z nas do wyjazdu zmusiła utrata pracy, wiu i nie zaszkodzimy środowisku). W stolicy za niła się u ponad 60 proc. studentów. Opłaty wywołana zamknięciem lokali gastronomicz- pierwsze 20 minut jazdy nie zapłacimy w ogóle, za najem obniżyły się, a część młodych wróci- nych i usługowych, w których zatrudniani są od więc dodając do tego taksówkę późną nocą i tak ło w rodzinne strony. Niepewność co do przy- dawna głównie studenci. Jak wskazuje najnow- wyszlibyśmy na tym lepiej, niż na bilecie mie- szłości uniwersytetów wpłynęła i wpływa na szy raport „Portfel Studenta 2020” autorstwa sięcznym. Takiej możliwości nie mieli – bądź ten sektor rynku do dziś. Wraz z deklaracjami Związku Banków Polskich i Warszawskiego In- była ona ograniczona – studenci z poprzedniej szkół wyższych odnośnie kontynuowania na- stytutu Bankowości, nasza sytuacja finansowa dekady XXI wieku, więc pomimo zwiększonych uki zdalnej zainteresowanie wynajmem znacz- w większości przypadków uległa – mniejszemu wydatków, które ponosimy wchodząc w akade- nie spadło, a podążając za prawem popytu i po- bądź większemu – pogorszeniu, przez co trud- micką samodzielność, dysponujemy także licz- daży – cena zmalała. niej było sprostać wydatkom, które zawiera stu- niejszymi alternatywami. Prawdą jest także to, dencki budżet, a które i tak z roku na rok są że zarabiamy więcej w porównaniu do naszych Karta czy gotówka? coraz wyższe. Raport ten ukazuje jednak nasze poprzedników. Oprócz płacy minimalnej w wy- Rozwydrzeni, nonkonformistyczni i roszcze- finanse w znacznie szerszej perspektywie. sokości 17 zł za godzinę i 2600 zł miesięcznie niowi? My, millenialsi (bo to właśnie ta grupa otrzymaliśmy zwolnienie z opodatkowania do stanowi dziś większą część studenckiej społecz- Bo żyje się lepiej? 26. roku życia. Wykonując więc pracę na pod- ności) jesteśmy krytykowani za wiele cech, któ- Jeszcze w 2017 r. średnie miesięczne wydat- stawie umowy zlecenie za „minimalną krajową”, re różnią nas od innych grup wiekowych. Jest ki studenta wynosiły 1600 zł. Niestety – to nie otrzymujemy do ręki dokładnie to, co zarobili- jednak umiejętność, którą posiadamy i wyko- wszechobecny dobrobyt sprawił, że wydajemy śmy. Niestety, za wyższymi zarobkami idą cią- rzystujemy o wiele lepiej niż pokolenie naszych więcej, a raczej szybki i wyraźny wzrost cen żyw- gle rosnące ceny. Co gorsza, rosną szybciej niż rodziców – oszczędzanie. Z raportu Związku ności oraz mieszkań. Chcąc nie chcąc, zacho- wpływy na konto. Banków Polskich wynika jasno, że bez względu wując podobną strukturę wydatków, płacimy na wydatki staramy się odłożyć tyle, ile jesteśmy więcej, mając tyle samo. I tak, płacąc czynsz za Własny kąt w stanie. Podczas gdy 55 proc. Polaków dekla- pokój, miesięczny abonament Netflixa, bilet ko- Szukając dachu nad głową, kierujemy się ruje posiadanie oszczędności, jedynie co dzie- munikacji miejskiej, karnet na siłownię, raz na głównie ceną oraz odległością od uczelni, lecz siąty student wskazuje, że takowymi nie dyspo- jakiś czas jedząc lunch w restauracji, pijąc piwo najczęściej zawężamy swoje poszukiwania do nuje. Jesteśmy także o wiele bardziej otwarci na ze znajomymi i następnie zamawiając Ubera, najdroższej opcji. Wśród studentów dominuje nowoczesne formy płatności. W zdecydowanej a nie daj Boże studiując niestacjonarnie, wyda- grupa wynajmująca pokój bądź mieszkanie – jest większości płacimy kartą płatniczą, wykorzystu- my dziś o 1000 zł więcej, niż studenci trzy lata to blisko 52 proc. z nas. Tańszą opcją jest akade- jąc także płatności mobilne. Masowo używamy temu. Najbardziej dynamicznie zmieniającą się mik, którą wybiera jedynie co siódmy student. do tego aplikacji banku oraz BLIK-a, nie czu- częścią wydatków jest coś najbardziej podstawo- Dla większości przyjezdnych zakwaterowanie jąc przy tym potrzeby operowania gotówką. Nic 22–23 Portfel Studenta 2020 / POLITYKA I GOSPODARKA

w tym dziwnego. Smartfon stanowi dziś okno i możliwość samorozwoju. Przeglądając oferty wadnia jedno – chcemy prowadzić życie na po- na świat. Trzymamy w nim już nie tylko kon- pracy nieczęsto spotykamy propozycje z jawną ziomie, nie martwiąc się o podstawowe elemen- takty i zdjęcia, ale wszystko to, co jest nam stawką wynagrodzenia. Zamiast tego publiku- ty budżetu, takie jak żywność, która… wciąż potrzebne – w tym pieniądze. Czujemy się jący ogłoszenia wymieniają niebanalne przy- drożeje. Historia zatacza koło, a skutek jednego przy tym bezpiecznie, biorąc pod uwagę także wileje, które otrzymują pracownicy. Prawda przeradza się w przyczynę drugiego. wygodę i oszczędność czasu. jednak leży po drugiej stronie. Badania wska- To my, studenci. Z wielkimi planami na przy- Rosnące wydatki w połączeniu z takimi ce- zują, że zwracamy uwagę przede wszystkim szłość, brakiem wystarczającej wiedzy na tematy chami naszego pokolenia powinny stanowić na poziom wynagrodzenia oraz elastyczne go- związane z finansami i wciąż rosnącymi wydat- podstawę świadomej finansowo społeczności – dziny pracy. Wybierając stabilne zatrudnie- kami. Czy najbliższy rok akademicki potwierdzi tak jednak nie jest. 4/5 z nas deklaruje małą nie z umową o pracę, w zamian za pracę na utrzymującą się tendencję? Specyficzne warunki lub bardzo małą wiedzę na temat zagadnień własny rachunek stawiamy przede wszystkim studiowania mogą wiele zmienić, jednak przy- finansowych. Co zastanawiające, w ciągu zana work-life balance. Nie chcemy przedkładać szłość obarczona jest pewną dozą niepewności. ledwie roku odsetek ten wzrósł aż o 26 p.p. życia prywatnego nad zawodowe, czego czę- Jak to bywa w tego typu sytuacjach, to jedynie Dlaczego? Odpowiedzi może być wiele, ponie- sto oczekuje się w korporacjach przyjmujących czas pokaże, w którym kierunku zmierzamy. 0 waż obok deklaracji o braku wiedzy finanso- w swoje szeregi studentów bądź świeżo upie- wej nie potrafimy stwierdzić, czego dokładnie czonych absolwentów. I choć mówi się, że nie W ramach działań edukacyjnych: nie wiemy. Sytuacja ta pokazuje daleko idą- uznajemy autorytetów, to potrzebujemy szefa, ce braki w edukacji finansowej, na co także który takowym dla nas będzie zwracamy uwagę, domagając się obowiąz- Oczekiwania finansowe studentów mocno kowych zajęć z finansów i ekonomii w szko- rozmijają się z tym, ile rzeczywiście zarabiamy. le średniej. Jesteśmy jednocześnie nieuważni 60 proc. studentów podejmuje różne prace, któ- i nieodpowiedzialni, gdy przychodzi czas na re w większości przypadków przynoszą zarobki We współpracy z: podpisywanie umowy. Blisko połowa studen- do 2 tys. zł. Nijak ma się to do statystyk mó- tów, składając podpis na dokumentach, spraw- wiących, że satysfakcjonujące wynagrodzenie za dza jedynie podstawowe zapisy i zgodność da- pracę w trakcie studiów wynosiłoby 3-4 tys. zł. nych osobowych, bo nie mając wiedzy w tym Jeszcze ciekawiej prezentują się studenckie ocze- zakresie… nie rozumiemy, czego dotyczy czy- kiwania wobec płacy za dziesięć lat. Mówiąc Informacja tany przez nas tekst. wprost – jesteśmy ambitni, bo nie wyobrażamy Materiał powstał we współpracy z Warszawskim sobie otrzymywać płacy mniejszej niż cztery tys. Instytutem Bankowości w ramach projektu „Aktywny Owocowe poniedziałki zł na rękę, a ponad 1/4 z nas chciałaby zarabiać student”. Projekt realizowany jest od 2018 r., a jego cel stanowi podnoszenie kompetencji i umiejętności Z jakiegoś powodu pracodawcom wydaje minimum 10 tys. zł. Brzmi roszczeniowo? Być studentów w kluczowych obszarach studiów i rynku się, że nasze pokolenie za priorytet w przyszłej może takie podejście nie ułatwia podejmowania pracy oraz zachęcanie studentów do podejmowania pracy uważa system benefitów, renomę firmy racjonalnych decyzji finansowych, jednak udo- dodatkowych aktywności w trakcie studiów.

październik 2020 /smartfonoza

Telefony w mojej głowie

stajesz rano zaspany i na wpół otwarte oczy tor- tylko o dramie i tym, by wtrącić swoje cztery grosze (a co! turujesz niebieskim światłem smartfona. Naj- Lepiej cztery, niż trzy). Wpierw musisz przeczytać wszystkie wiadomości, Piątek wieczór, po ciężkim tygodniu pora się rozerwać. a następnie sprawdzić Facebooka – a nuż coś ciekawego Piszesz do znajomych, czy by nie wyszli do kina, ale wszy- pojawiło się od wczoraj! Same ważne posty jak np. foka ro- scy są zajęci, a część nawet nie odczytuje twojej wiado- biąca kółka w basenie... Nie zapominasz też o Instagramie mości. Wobec tego wypijasz lampkę wina, odpalasz Net- i sprawdzasz, czy twoje zdjęcie już przekroczyło jakże zna- fliksa i chwalisz się w sieci, jak wspaniale spędzasz czas. czący pułap stu polubień. Dobrze, teraz można się ubrać Samotnie. i zjeść śniadanie, które kompletnie nie wygląda insta-frien- Uzależnienie od smartfona jest obecnie czymś po- dly. Robisz kawę i przypominasz sobie, że nie sprawdziłeś wszechnym i dotyczy aż 70 proc. nastolatków. Większość Snapa. Tak być nie może! Pstrykasz selfie, jednak o szóstej młodych ludzi na pytanie „bez czego nie wyobrażasz so- rano nie wyglądasz jak człowiek, dlatego wysyłasz zdję- bie życia?” bez wahania odpowiada: „bez telefonu”, bo bez cie kawy, by dać znać, że żyjesz. Czas ucieka, więc w trak- niego jak bez ręki, prawda? Telefony owszem, usprawnia- cie maratonu na przystanek autobusowy odpalasz ulubio- ją kontakt, jednak także upośledzają relacje międzyludz- ną playlistę, by zmotywować się do eskapady na wydział. kie. Ta „smartfonoza” wpływa na całe społeczeństwo: nie Gdy już dopadniesz wolne miejsce, rozsiadasz się wygod- umiemy się ze sobą komunikować – rozmawiając, korzy- nie i wreszcie zanurzasz w wirtualnym świe- stamy z monosylab, mamy problemy z koncen- cie, który przecież jest znacznie ciekawszy tracją i jesteśmy mniej efektywni na za- od otaczającej cię rzeczywistości. Je- jęciach czy w pracy. Zawieramy dużo steś tym tak pochłonięty, że nie za- powierzchownych znajomości w me- uważasz koleżanki, która macha ci diach społecznościowych, jednak z drugiego końca autobusu. smartfon nie zastąpi przyjaciela... Gdy czujesz, że ktoś szarpie Ktoś kiedyś powiedział, że czło- cię za rękaw, wykrzywiasz twarz wiek z telefonem wygląda mniej w grymasie i niechętnie odklejasz samotnie, lecz nadal jest to tylko wzrok od zabawnego filmiku. Ki- jednostka z urządzeniem. Przera- wasz głową na powitanie i już masz ża nas to, co dzieje się w Japonii – wrócić do oglądania, gdy koleżanka wchodzenie w związki z „lalkami”, zaczyna coś mówić. Co? – Pytasz, wyj- roboty zastępujące ludzi, samotne cho- mując z uszu słuchawkę i chowając telefon dzenie na karaoke, streamowanie z restau- do kieszeni (ale tylko na chwilkę). Rozmowa się racji, by mieć z kim zjeść... A przecież zmie- nie klei. Pytasz, co u niej, ona pyta, co u ciebie, a jako rzamy w tę samą stronę. Zmiany zachodzą na naszych że nic specjalnego, wyjmujecie telefony i pokazujecie sobie oczach: niektórzy są do tego stopnia odrealnieni, że nie memy; pośmiawszy się pod nosem z psa-jogina gryzącego rozglądają się na drodze, sms-ują za kierownicą czy zaga- swój ogon, wracacie do swoich spraw. Ona odpisuje chło- pieni wpadają pod tramwaj! Koreańczycy mają świado- pakowi, ty sprawdzasz powiadomienia, a potem rzucacie mość, że spędzanie w internecie szesnastu godzin z rzędu sobie zdawkowe cześć. nie jest w porządku i organizują nawet obozy odwykowe, Czekając na metro, wyciągasz telefon tak „z nudów”. na których odkrywają, że można miło spędzić czas razem, Podróż mija ci tak przyjemnie, że prawie przegapiasz sta- poznać nowych ludzi i przede wszystkim: zacząć żyć. cję, na której wysiadasz, ale na szczęście, w ostatniej chwi- Nie stawajmy się zombie – spotykajmy się i rozmawiaj- li, wyskakujesz z wagonu na ułamek sekundy przed za- my, nie żyjmy tylko (internetową) namiastką prawdziwej mknięciem drzwi. egzystencji. Przez koronawirusa życie niestety przeniosło Na przystanku tramwajowym ktoś wpada ci w oko… się do internetu. Oby tylko po pandemii social distancing jednak nie zauważa cię, bo jest zbyt zajęty scrollowaniem; na stałe nie zmienił nas w samotników. Carpe diem albo szybko odblokowujesz telefon: tutaj się dzieje! Drama na życie przecieknie nam przez palce... 0 grupie o to, który serial jest lepszy! W tramwaju opierasz się o barierkę, by mieć dwie wol- Antonina Gutowska ne ręce gotowe do szybkiego odpisywania na wiadomo- ści. Na wykładzie bardzo starasz się skupić, jednak wy- Na pisanie ma hype i sarkastyczny vibe. Lekkim piórem czasem może skakujące powiadomienia aż proszą się o sprawdzenie... załaskotać, a czasem zadrapać. Mimo, że ma cięty język jest ciekawa świata i lubi pośmieszkować ze znajomymi. Walcząc z pokusą, gubisz wątek zajęć, bo ciągle myślisz

24–25 kultura / Trochę kultury

Polecamy: 28 FILM A change is gonna come Kino walki o zmianę 40 MUZYKA Przedrewolucyjne brzmienia Teheranu Z dziejów irańskiego popu 40 KSIĄŻKA Krótka znajomość, długie wspomnienia Zanurzyć się w świat Fumiko Enchi fot. Aleksander Jura Jura Aleksander fot.

Bagno ZUZANNA ŁUBIŃSKA

eatralna pauza. Chwila ciszy i płyt- Ostatnio sama się o tym przekonałam. ki wdech, żeby za moment znów za- Deszczowy wieczór i podróż autem do wła- Tcząć. Potoki słów wylewają się z ich snej Itaki. Melancholijny wzrok i głowa ko- ust jak nadmiar trunków w piątkową noc. Pły- łysząca się, jakbym była tym plastikowym ną rzeką wspomnień, czasem dryfują bezwied- pieskiem stawianym na desce rozdzielczej. nie po morzu niemożliwych możliwości, do- W tle jakaś historia opowiadana z zaangażo- cierając w końcu na ocean oczekiwań, których waniem nieustannie od godziny. Ale o czym? nie są w stanie spełnić. Całe życie na tych sa- Nie mam pojęcia. Odzyskałam świadomość mych mętnych wodach, wciąż trajkoczą o tym dopiero po słowach: „to w tobie jest problem” samym. O byłych mężach i obecnej diecie, ja- (co nota bene może być prawdą – matki po- kich w kuchni używają naczyń, co w sumie dobno zawsze mają rację). o niczym nie świadczy i raczej nic nie znaczy. Rzadko potrafimy słuchać. Czy dlatego, Po ponad 20 latach ciągłego słuchania stoisz że rzadko warto? Nie mnie oceniać. Czasami po kolana w tym bagnie. A wręcz w kilkudzie- jednak można spróbować. A nuż, pomiędzy sięciu cudzych bagnach zalewających cię ze opowiastkami o trudach życia codziennego wszystkich stron szybciej niż ścieki Wisłę. kryje się ledwo zauważalna fraza zmieniająca Każdy z nich mówi o sobie, zadowalając światopogląd? Coś motywującego do działa- własne ego, niekiedy tylko wplatając w obfi- nia, jak słowa Michała Piróga o jednorazowo- te monologi wzmiankę o lockdownie czy Sasi- ści życia i niewyobrażalnej szansie kierowa- nie i 70 milionach. ne do potencjalnych modelek na backstage'u. Na szczęście lata polskiej edukacji nauczy- Zdarza się, że kilka dobitnych słów potrafi Po ponad 20 latach ciągłego słuchania ły nas przytakiwać i kiwać głową w tak ide- zmienić bieg rzeki i zaprowadzić na niezna- alnych momentach, że jesteśmy w stanie go- ne dotychczas wody. Żeby je usłyszeć, trzeba stoisz po kolana w tym bagnie. dzinami udawać aktywnych słuchaczy. Yhm, jednak wpierw posłuchać. Chwila zaangażo- aha. Coraz częściej budzimy się z transu mo- wania po to, by na starość na pytanie o zado- nosylab dopiero po bezpośrednim odniesie- wolenie z życia nie odpowiadać szybkim „nie” niu do nas samych. bez żadnego zastanowienia. 0

październik 2020 FILM / robert pattinson aris san olimpu

23 twarze Roberta Pattinsona Nerwowy śmiech, ciągłe przeczesywanie włosów, pewien rodzaj uroku pomieszanego z niepewnością. Robert Pattinson ciągle dla wielu pozostaje enigmą. Mija mniej więcej 10 lat, od kiedy mogliśmy zacząć oglądać jego transformacje na wielkim ekranie. Z każdym kolejnym filmem zostawia nas w coraz większym zdziwieniu i podziwie dla jego aktorskich zdolności.

TEKST: Zuzanna Dwojak

obert Pattinson jest brytyjskim ak- wia (psychicznego), gdyż w jednym z wywia- perbohatera będzie Pattinson, wiele środo- torem urodzonym w 1986 r. Swo- dów zapytany o to, co po zakończeniu sagi wisk wyraziło sprzeciw, bowiem Robert nie R ją przygodę z aktorstwem zaczynał zabrał ze sobą z planu, odpowiedział – swo- kojarzył się bezpośrednio ze światem super- w wieku 15 lat, uczęszczając do klubu teatral- ją godność. Skupił się na bardziej niszowych bohaterów. Gdy okazało się, że film będzie nego. Co ciekawe, gdy był młodszy, marzył produkcjach – grał zakochanego na zabój odbiegał od pozostałych produkcji tego typu nie o karierze aktorskiej, a muzycznej. Póź- kowboja, ofiarę ataku na WTC, brata nie- pod względem fabuły i konceptu – bardziej niej jednak stwierdził, że przebicie się na ry- pełnosprawnego psychicznie nowojorczyka, mroczny i bez „gloryfikacji” głównego boha- nek muzyczny wymaga większego wysiłku niż Delfina Francji, oszalałego latarnika i wielu tera – wszyscy byli zgodni, że Pattinson ide- przypuszczał. Jak wyglądały jego aktorskie innych. Jednym wspólnym elementem łączą- alnie pasuje do opisanego klimatu. Premiera początki? Też nieciekawie. Jego pierwszym cym wszystkie powyższe role była pewna doza została zaplanowana na wrzesień 2021 r. większym projektem była mała rola w fil- szaleństwa w każdej z postaci. Słuchając wymie Vanity Fair u boku Reese Winterspoon, wiadów z Pattinsonem, nie trudno dostrzec, Wielkie nadzieje z którego sceny z jego udziałem zostały póź- że swoje życie ocenia raczej jako przyziemne Nie da się ukryć, że kariera Roberta Pattin- niej wycięte. Nikt go o tym nie poinformo- i nieciekawe, a jedynym sposobem na pozby- sona nabrała tempa po rolach w Harrym Pot- wał, więc podczas premiery spotkało go gorz- cie się codziennej chandry jest odgrywanie terze i Zmierzchu. Stał się ucieleśnieniem ide- kie rozczarowanie. Cała sytuacja obróciła się postaci o niezwykle skomplikowanej psychi- ału dla wielu fanów, postanowił jednak obrać jednak na korzyść aktora, bo producentka fil- ce, zaplątanych w szalone sploty zdarzeń. mniej oczywistą ścieżkę. Zagłębił się w kino mu, chcąc wynagrodzić tę wpadkę, zapropo- niezależne, wybierał intrygujące scenariusze nowała mu rolę, której pozazdrościłby nieje- Wielki powrót oraz bohaterów, którzy nie do końca odnajdu- den bardziej doświadczony aktor. W ostatnich miesiącach dało się odczuć po- ją się we własnej rzeczywistości. Eksperymen- wrót dawnego szaleństwa związanego z oso- tował z różnymi gatunkami, współpracując Ta cała sława bą Pattinsona. Jego nazwisko zaczęło się poja- z takimi reżyserami jak David Cronenberg, I tak Robert został obsadzony w roli Cedri- wiać w coraz głośniejszych tytułach. Jednym Robert Eggers, Francis Lawrence czy bracia ca Diggory’ego w filmieHarry Potter i Czara z nich jest, niedawno mający swoją premie- Safdie. Niedawno rozpoczął również współ- Ognia. Nie dość, że sama seria filmów o mło- rę, Tenet Christophera Nolana. Film do tej pracę z Netflixem, grając u boku m.in. dym czarodzieju cieszyła się niemałą popular- pory zebrał pozytywne recenzje, również rola Timothéego Chalameta czy Toma Hollan- nością, to jeszcze Pattinson wypadł na ekranie Pattinsona została dobrze odebrana. Kolej- da. Pozostaje pytanie, czy ma szansę trafić bardzo dobrze. Rzesze fanów zainteresowały ną okazją do pokazania swoich zdolności ak- na listę najlepszych aktorów swojego pokole- się aktorem i zaczęły śledzić jego dalsze kroki. torskich szerszej publice będzie rola Batma- nia? Obecny rok jak dotąd przyniósł mu licz- Nie musieliśmy długo czekać, bo niedługo na w nadchodzącym filmie DC. Na początku ne sukcesy i dla wielu krytyków był pozy- później otrzymał rolę, dzięki której obecnie wiadomość wzbudziła kontrowersje – gdy po- tywnym zaskoczeniem, dlatego uważam, że jest rozpoznawalny na całym świecie. Mowa dano do obiegu informację, że odtwórcą su- odpowiedź brzmi: jak najbardziej! 0 o Edwardzie Cullenie w Zmierzchu – jednym z symboli lat 10. XXI w. Rola enigmatyczne- go, błyszczącego w słońcu wampira dziś wy- wołuje u nas raczej nostalgiczny uśmiech, ale podczas produkcji wierni fani byli w stanie spać pod kinami, żeby tylko dostać autograf. Saga przyciągnęła również uwagę wielu pro- ducentów filmowych, dlatego obsada po za- kończeniu miała z czego wybierać w kontek- ście dalszej kariery. Mniej to więcej Po szaleństwie związanym ze Zmierzchem Robert zniknął z wysokobudżetowych produkcji. Można by dodać, że dla własnego zdro- Tenet, reż. Christopher Nolan 26–27 recenzja / FILM aris san olimpu Kilka gramów wyuczonej bezradności

Ludzie działają w oparciu o czyny innych, rzadziej o ich słowa. Jeśli ktoś zły powiada, aby nie iść jego drogą, rychło

podążą nią ci, na których mu najbardziej zależy. TEKST: Arkadiusz Klej

Iranie za 30 gramów można zostać ska- terowie nie są banalni, a ich motywacje często Fabuła filmu to studium władzy oraz anty- zanym na śmierć. W 2007 r. cztery na mają swój początek w krzywdzie i bezsilności. bohatera. Długo nie wiemy, czy prawdziwsza Wpięć zarekwirowanych kilogramów To świat, gdzie wszyscy są przegrani. jest władza z litery prawa, czy z łapówek, któ- opioidów przechwytywanych było właśnie tam. Akcja opiera się na walce policjantów oraz di- rych wartość może wynieść miliony. Gdy Na- W tym samym roku światowa konsumpcja tych lerów narkotykowych. Stróże prawa są zmęcze- ssera traci grunt pod nogami, zaczyna miotać narkotyków była szacowana na 1100 ton, z czego ni i bezsilni wobec problemu. Jednocześnie przy- się w swoich zachowaniach. Z jednej strony aż 462 tony zażyte były przez irańczyków. Z jed- zwolenie na stosowanie przemocy niewiele im daje, oskarża policjanta o przywłaszczenie narkoty- nej strony stryczek, z drugiej szansa na szybki za- a nawet sprawia, że tracimy pewność kto postępuje ków, aby spowolnić proces. Z drugiej strony, robek. W polityce antynarkotykowej większość słusznie. Z drugiej strony, Nassera Khakzad, król gdy w celi poznaje młodego chłopaka, które- krajów jest zgodna, że substancje uzależniające narkotykowy, na początku wydaje się być nasyco- mu ojciec kazał przyznać się do handlu nar- są szczególnie niebezpieczne dla osób młodych. nym i spełnionym. To on przyznaje sobie prawo kotykami, aby samemu uciec, Nassera zgłasza Film pokazuje, jak złud- się do wzięcia odpo- na jest ta prawna grani- wiedzialności na sie- ca. Opioidy wśród do- bie, mając nadzieję iż rosłych lub starszych dzięki temu dziecko kolegów są źródłem pro- nie skończy tak jak on. blemów nie tylko dla sa- Wypełniona po brzegi mych uzależnionych, ale cela więzienia to prze- również ich otoczenia. strzeń dramatu, zagu- Saeed Roustayi to bienia oraz bezsilności. irański reżyser, zajmu- Film pokazuje, że jący się ukazywaniem nie da się budować problemów społecz- dobra i szczęścia na nych. Przedstawiony krzywdzie. Od pew- przez niego świat jest nego momentu zaczy- pozbawiony uśmiechu. namy empatyzować Film nie jest doku- z Nasserem. Wierzy- mentem, jednak boha- my, że wydarzy się terowie przedstawieni coś dobrego. Końców- są w bardzo realistycz- ka ukazuje dwie dro- ny i spójny sposób. Po- gi. Pokazuje przebłysk licjanci nie ufają sobie nadziei, ale i widmo nawzajem. Samad, bę- 30 gramów, reż. Saeed Roustayi kolejnej tragedii. Hi- dący szefem oddzia- storia udowadnia, że łu antynarkotykowe- ludzie nie będą słuchać go, stale podejrzewa swoich podwładnych do okrucieństwa z powodu pieniędzy, które posia- twoich dobrych rad, jeśli sam czynisz inaczej o łapówkarstwo lub uzależnienie. Bieda i pra- da. Zarabia na narkotykach, które są nie tylko po- niż radzisz. Nie zrozumieją kosztu, dostrzega- gnienie lepszego życia popychają do gardzenia lem bitwy z policją, ale również sceną dramatu po- ją tylko zysk. 0 prawem wszystkich, przez co zaciera się grani- szczególnych bohaterów. W głębi tej wojny można ca między dobrymi i złymi. To codzienność, dostrzec walkę dwóch systemów wartości. Stróże 30 gramów (reż. Saeed Roustayi) w której ludzie zdradzają siebie nawzajem. Oj- prawa bronią go, starając się zachować status quo. Premiera: 19.06.2019 ciec jest gotowy kazać swojemu kilkuletniemu Dealerzy dają ludziom uwięzionym w brudnej dziecku zeznawać, że to ono było dealerem, i beznadziejnej codzienności slumsów ułudę szczę- aby samemu wydostać się z więzienia. Boha- ścia, jednocześnie wzbogacając się. ocena: 88889

październik 2020 FILM / społeczne rewolucje

A Change Is Gonna Come …śpiewał Sam Cooke w roku 1964, momencie największego triumfu ruchu na rzecz praw obywatelskich; Martin Luther King odbiera pokojową nagrodę Nobla. Prezydent Lyndon B. Johnson podpisuje Civil Rights Act. To także moment, w którym kino przechodzi zmianę, stając się obywatelskim orężem w walce o lepsze jutro.

Autor: Rafał Michalski

acyfizm. Socjalizm. Feminizm. Anar- Kino nie miało wtedy łatwo. Kryzys ogar- Wróćmy do Nowej Lewicy – jednym z jej naj- chizm. Subkultury. Ruchy LGBT+. nął cały rynek – kolejne firmy producenckie aktywniejszych członów było Black Power (dzi- POrganizacje walczące na rzecz praw bankrutowały, a pieniądze znajdowały się wy- siaj najczęściej wspomina się tutaj Black Pan- osób czarnoskórych. Wszystko to pojawiło się łącznie na projekty rentowne, takie, które za- thers). Martin Luther King chciał reformy – oni jakby znikąd na początku lat 60. w USA. To był interesowałyby jak największą rzeszę widzów. rewolucji. Skąd ten podział i radykalizm? Jego moment „przegrzania” systemu, buntu pokole- Unikały więc tematów politycznych, chyba teologiczna narracja mogła działać na Południu, niowego i starcia generacji. Rodzice rozwodzili że, no właśnie – były finansowane przez wła- gdzie rasizm był związany z systemem praw- się, sąsiedzi popadali w alkoholizm. Bracia i oj- dzę. Tak powstawały superprodukcje, które- nym. Na Północy zależał od miejsca zamiesz- cowie byli przymusowo wysyłani do Wietnamu, były również kinem propagandowym. kania. Chociażby tworzące się czarne dzielni- a ono samo, młode pokolenie, dopiero wchodzą- Kwestią czasu było powstanie rynku alter- ce, biedniejsze, gorzej dofinansowywane przez ce okres dorosłości, obserwowało tylko ekspan- natywnego. Kino niezależne, bo o nim mowa, rady miast. Na to ich zdaniem nie było recepty. sję psychozy zimnowojennej. Wyszli na ulicę, bo może było niskobudżetowe, ale było otwar- Prócz rewolucji! Black Power zbudowano wokół po prostu chcieli zmian. Równych praw dla każ- te dla każdego. Całkowita wolność twórcza. trzech postulatów: Czarnej Świadomości, Czar- dego; odejścia od agresywnej i imperialistycznej W duchu lewicy. nej Władzy oraz Czarnego Nacjonalizmu.

Pięciu braci, reż. Spike Lee polityki rządu. Kompletnej zmiany systemu – Jednak jeżeli szukalibyśmy najważniej- Pisano tak, cytując Johna E. Johnsona – zniszczenia go i budowy nowego społeczeństwa, szej gałęzi kina kontrkulturowego, byłoby to Nie jestem zwykłym człowiekiem. Jestem tym razem obywatelskiego. Blaxploitation. odmienny; Black is Beautiful (źródło: Su- Takie były podstawy całej Nowej Lewicy. To per Black Man). Przez lata biali decydowali nie była partia, a bardziej konglomerat dziesią- Nasze własne kino o kanonie piękna, a osoby czarne były gor- tek organizacji. Jedni czytali Marksa, drudzy Uznaje się, że pierwszym filmem z tego gatun- sze, niższe w hierarchii. Drogą do wyzwo- dołączali do ruchu hippisowskiego. Ale łączyło ku było W upalną noc (reż. Norman Jewison) lenia miałoby być więc wywyższenie kul- ich wszystkich jedno – buntownicze wystąpienie z 1967 r. Historia czarnoskórego detektywa, tury Afroamerykanów. Promowano czarną przeciw temu, co jest. który przyjeżdża na południe rozwiązać zagadkę modę (z fryzurą afro na czele); zamiast ry- I to wokół tej Lewicy narósł ruch kontrkulturo- morderstwa miejscowego przemysłowca. W tle walizować z między sobą o bycie „najbar- wy – oparty na całkowitej wolności: i obyczajowej, zaś wątek rasizmu ze strony lokalnych stróżów dziej białym”, należy skupić się na kreacji i, co nas interesuje w tym wypadku, twórczej. prawa. Jednak skąd się wzięło Blaxploitation? własnego dziedzictwa. 1 28–29 / FILM

Celem na sam koniec miało być skierowa- pania tematu – stereotyp się najzwyczajniej Nowa Wspólnota nie narosłej przez setki lat nienawiści do siebie w świecie znudził. A nie było młodego poko- Fabuła opowiada o czterech czarnoskó- w stronę wroga. Jest jasne, że Ameryka taka, lenia do eksperymentów. rych weteranach wojennych, którzy po 50 la- jaka jest obecnie, musi być zniszczona. Nie Tak naprawdę do drugiej dekady XX w. tach postanawiają wrócić do Wietnamu po raz ma innej drogi – napisał Julius Lester (źródło: czarne kino społecznie zaangażowane zawsze ostatni. Mają dwa cele – znaleźć szczątki pole- Look Out! Whitey! Black Power’s Gon Get miało ten apokaliptyczny posmak. Jak w Can- głego przed laty dowódcy ich oddziału. I da- Your Mama). Czarna Władza, czyli stworze- dymanie – nie ma szans na zwycięstwo. lej – odszukać zakopane na polu bitwy złoto. nie nowego systemu, w którym to czarni będą Nie jest to film idealny; narracja bywa cha- rządzić czarnymi (pojawiało się sformułowa- I teraz mamy naszą współczesność. otyczna, wkrada się niespójność między kolej- nie komuna). I na koniec Nacjonalizm – czyli Ostatnie lata w USA to ponowne rozpale- nymi sekwencjami, wątki pojawiają się i zni- mówienie o sobie, bez patrzenia jak inni będą nie tematu tarć rasowych. Prezydentura Oba- kają. Ale to też zarazem produkcja wyjątkowa. reagować. Najważniejsi jesteśmy my. my otworzyła społeczeństwo na te kwestie, Mamy elementy klasyczne dla blaxploita- Za przeniesienie tych postulatów na płasz- a każdy kolejny skandal (choćby z policją w roli tion: retrospekcje stylizowane są na kino kla- czyznę kultury miało się zająć Black Arts Mo- głównej) mógł wybrzmiewać jeszcze głośniej. sy B. Główny złoczyńca tego filmu to biały vement (BAM). I najpełniej w kinie objawiło Protesty, narodziny ruchu Black Lives Matter; biznesmen. Wykorzystanie wysokiej katego- się to w blaxploitation. ostatnio Black National Convention. Na ulice rii wiekowej (i kontrowersyjne przedstawienie Produkcje zazwyczaj opowiadały o stereoty- wychodzi pokolenie młode, które nie pamię- Wietnamczyków – w myśl Czarnego Nacjo- powej, czarnej postaci (tutaj element promo- ta lat 80., które jest rozczarowane. System jest nalizmu). Postać grana przez Chadwicka Bo- cji kultury), który fabularnie musiał zmierzyć zły! – fundacyjny postulat Black Power. semana to urzeczywistnienie idei Black Pan- się z wrogo nastawionym do niego przed- Sztuka zawsze była, na swój sposób, odbiciem thers. No i Rewolucja! Tylko kto za nią ma stawicielem władzy. I zazwyczaj był on bia- rzeczywistości. Odrodzenie aktywizmu musia- odpowiadać? ły (Władza); i najczęściej ginął w brutalnej ło zatem odcisnąć wyraźne piętno na tym, jak Pięciu Braci jest filmem o traumie. Czar- i krwawej sekwencji noskórzy stanowili (Nacjonalizm). 30 proc. armii ame- Dalej – miejscem rykańskiej w Wiet- akcji miasto. Tutaj namie, mimo że ich z jednej strony kryty- odsetek w społeczeń- ka wspomnianej teo- stwie wynosił ledwie logii Martina Luthera 10 proc. Oni nie do- Kinga, ale co ważniej- stawali podziękowań, sze, to mieszkańcy pomników. Wyjazd miast byli odbiorca- na front często był mi tych filmów. Po- wymuszony. Dzisiaj wstały wręcz miejsca do takich sytuacji nie nazywane Grindho- dochodzi; ale ten fakt use – były to kina, nie ujmuje aktualno- które specjalizowa- The Last Black Man in San Francisco, reż. Joe Talbot ści całości. Oni stra- ły się w pokazywaniu cili nadzieję, agre- kina eksploatacji. Bi- sja i bunt narastały lety bywały bardzo tanie, więc większość lu- wyglądało i jakie tematy podejmowało kino. (wybitny występ Delroy Lindo i ciekawy wą- dzi było stać na seans. I to tutaj rodziły się Popatrzmy na parę przykładów: Uciekaj i To tek wiary w Trumpa). Reżyser patrzy na nich często centra życia społecznego. My – fikcyjność rzeczywistości, i nowe zniewo- z wielką czułością. Utożsamiają jego pokole- Black Power posługiwało się tym gatun- lenie; Przepraszam, że przeszkadzam – kapita- nie. Nie są już pełni sił, acz sięgają po broń dla kiem, by podtrzymywać w ludziach żar, de- lizm jako nowy rodzaj niewolnictwa, Last Black braci i sióstr. terminację i nadzieję. Pod prowokacją krył się Man in San Francisco – zmiana, która wypar- Nie bez powodu w historii tak silny wą- przekaz; za prostą fabułą – rewolucyjna myśl. ła czarnoskórych, Monsters And Men – władza, tek relacji ojciec–syn. Lee mówi: to wojna nas To nie były zwyczajne thrillery czy filmy ak- która wypacza. Punkt wspólny – rozczarowa- wszystkich. Chce pogodzić pokolenia; pokazać cji – podtekst polityczny zawsze był wyraźny. nie nowym światem. Diagnoza: system jest źró- że pewne wartości są uniwersalne. Chodziło o krytykę. dłem problemów. To córki i synowie przejmą pałeczkę, odku- Winne państwo. Nie jest to klasyczne bla- pią nasze winy. Musimy im dać tylko przykład. Historia zatoczyła koło? xploitation – i nie można się dziwić. Dzisiaj Dlatego ten film jest podsumowaniem kontr- Black Power zniknęło ze sceny wraz z koń- w USA króluje kino autorskie. Stereotyp od- kultury Black Power. Ich myśl nie zniknęła; cem kontrkultury. Młodzi stracili energię, szedł w niebyt. Ale u podstaw trudno nie do- historia zatoczyła koło, a lata 60. są wiecznie władza obiecywała zmianę. W przypadku ra- szukiwać się koneksji z przeszłością i tutaj. żywe. W pamięci, gotowe, by znów inspiro- sizmu systemowego zmienić mało co się zmie- Symbolem jest tutaj Pięciu Braci Spike’a Lee. wać. A kino? Ono pójdzie pod ramię z akty- niło, ale z nadejściem neokonserwatyzmu To musiał być ten twórca – urodzony w 1957 r., wistami. Będzie im służyło jako głos i plat- Reagana nie dało się już czegokolwiek wywal- widział kontrkulturę na własne oczy. W latach forma. Wykreuje swoich bohaterów, pomoże czyć. Blaxploitation kończy się w połowie lat 70. był aktywistą. Chodził do Grindhouse. scalić wspólnotę. Rewolucja się jeszcze nie skoń- 70. Tutaj nałożyła się jeszcze sprawa wyczer- Pamięta tamte czasy i tamte emocje. czyła. A Change is Gonna Come. 0

październik 2020 / letniaczki sąsiedzie, przestań wiercić, daj złożyć dział Lato z Maglem Nie ma co udawać – lato się skończyło. Czas schować na dno szafy szorty, znieść do altanki puste butelki po Aperolu i mentalnie przygotować się na mrozy. Tegoroczna przerwa wakacyjna obfitowała jednak w warte uwagi albumy. Oto przewodnik działu Muzyka po najlepszych płytach sezonu ogórkowego 2020.

Lianne La Havas Jessie Ware The Microphones Lianne La Havas What’s Your Pleasure? Microphones in 2020

Mam niewątpliwie słabość do wokalistek, a w szczególności Niby nic nowego. Pogrobowiec disco, z lekka syn- Nie mam pojęcia, czy Microphones in 2020 to coś, co by- do tych z pogranicza jazzu i soulu. Ta moja skłonność ostatnimi thpopowy revival lat 80., które nigdy nie istniały. Mark łabym w stanie komuś polecić. Nie chodzi mi o to, że jest to czasy trochę osłabła – albo tak mi się wydawało, jako że gdy Fisher przewraca się w grobie, a Simon Reynolds wy- w jakikolwiek sposób niesatysfakcjonujące doświadczenie. Lianne La Havas wydała w lipcu swój najnowszy, ochrzczony niośle uśmiecha. Jednak Jessie Ware już od utrzyma- Całość brzmi świetne, sposób pisania Phila Elveruma porusza własnym pseudonimem album, odłożyłem go sobie na później. nego nieco w klimacie Weyes Blood intra do Spotlight do głębi jak dawniej – wszystko w ciągu tych 44 minut jest Z czego to wynikło, nie wiem – choć podejrzewam, że nie do pokazuje, że bardziej od popowych anthemów w stylu takie, jakie powinno. Jednak wciąż uważam, że wyszłabym na końca przekonał mnie zapowiadający płytę singiel Paper Thin. Duy Lipy interesuje ją zadymiona sala balowa, suknie idiotkę mówiąc wam: idźcie przesłuchać natychmiast, bo ludzie, Jakże mylne było to pierwsze wrażenie! Praktycznie od z cekinami i lekkie kołysanie biodrami. Odpowiednio do których artysta kieruje tę płytę, już w dniu premiery sie- pierwszych taktów otwierającego wydawnictwo Bittersweet wintydżowe – ale bez apologii przemocy oraz seksi- dzieli w nabożnym uwielbieniu, słuchając opowieści Elveruma, muzyka porywa cię w rejs po morzu maślanych dźwięków za- zmu, to nie Lana – są też teksty utworów. Takie na oglądając z nim prześwietlone, nudne zdjęcia z wczesnych lat granych i wyśpiewanych w najprzyjemniejszy możliwy sposób. przykład tytułowe What’s Your Pleasure w niezwykle 2000., dyskutując o nich na czacie i ignorując marudzenie Phila Album nie jest popisem wirtuozerii muzyków, lecz ich umiejęt- zmysłowy, niedosłowny sposób opowiada o radości o tym, że wszyscy powinniśmy przestać tyle gadać i skupić się ności ujawniają się tu w sonicznych krajobrazach, stanowią- płynącej z seksualnego zbliżenia – temat ten sam, co na słuchaniu. Myślę, że właśnie w tym kryje się sens odbioru cych najmocniejszy element płyty. Ciepłe tony gitary, klawisze w słynnym WAP Cardi B i Megan Thee Stallion, a poruszo- Microphones in 2020. Elverum „zdjął koszulkę” przed swoją wygrywające raz po raz ciekawe motywy, porywające linie ba- ny w przeciwnym stylu. Wśród highlightów – Ooh La La publicznością już wiele lat temu, pozwolił poznać swoją wraż- sowe, perkusjonalia wybijające intrygujące rytmy nawiązujące i Read My Lips, dwa bliźniacze utwory prowadzone świet- liwość, dzielił się najważniejszymi i najtrudniejszymi dla siebie do złożonego pochodzenia etnicznego artystki, no i głos – ten nymi liniami basu; slow-burn In Your Eyes; nokturnalne wydarzeniami. głos! – tworzą charakterystyczną, słodko-gorzką atmosferę. Mirage (Don’t Stop), no i oczywiście zamykający płytę Odnoszę wrażenie, że większość osób, które aktywnie śle- Taka jest ta płyta – sama La Havas przyznała, że gdyby miała pogodny utwór Remember Where You Are. dziły jego karierę, czuje się z nim w jakiś sposób związana – i nie inny tytuł, nazywałaby się właśnie Bittersweet. Na What’s Your Pleasure jest tym lepiej, czym bogaciej. mam tu na myśli tej złudnej paraspołecznej relacji, choć ta oczy- Czemu zatem tak nie jest? Odpowiedź zapewne leży w tym, Smyczki, basy, chórki, kaskady miękkich klawiszy pasują wiście też odgrywa istotną rolę. Chodzi mi raczej o to, że na- czego na początku nie zauważyłem – w bardzo osobistej i wy- Jessie Ware lepiej niż minimalistyczne wykręcone synteza- uczyliśmy się automatycznie rozumieć jego metafory i wiemy, lewnej naturze tekstów. Artystka opowiada w nich o trzech tory (przykładem: Adore You). I odbiór psuje jedynie przykra co kryje się za symboliką, której używa – rozumiemy charakte- etapach rozstania ze swym partnerem – każda z piosenek konstatacja, że ucieczka białej artystki w muzyczną trady- rystyczny język jego piosenek i dzięki temu stajemy się częścią (oprócz wprowadzającej w temat Bittersweet) jest przypisana cję czasów minionych (zwłaszcza w tę związaną z afroame- tej dziwnej społeczności. Obawiam się, że jeśli dotychczasowa któremuś z nich. Cover Radiohead pośrodku albumu także ma rykańską społecznością) jest w obecnym klimacie unikiem. twórczość Elveruma nie była wam bliska, to niestety Micropho- tu swe miejsce. Cóż, La Havas może nie jest najwyższej klasy Serce miasta płonie – śpiewa Jessie, ale nie chodzi tu bynaj- nes in 2020 zupełnie was nie obejdzie. W tej sytuacji naprawdę poetką, ale koncept oraz niektóre motywy (np. biblijne) zdecy- mniej o Minneapolis. Z drugiej strony – czy można oceniać trzeba zacząć od tego, co zostało wydane wcześniej. Ale jeśli to dowanie zasługują na pochwałę. Co na minus – nie widzę sensu płytę po tym, czego w niej nie ma? Mimo wszystko warto zrobicie, może zobaczymy się na kolejnym czacie, gdzie razem powtórzenia Bittersweet na końcu płyty. Poza tym polecam. przesłuchać i przetańczyć What’s Your Pleasure. pooglądamy nudne, prześwietlone zdjęcia. MICHAŁ WRZOSEK MAREK KAWKA MARCJANNA SZCZEPANIAK 30–31 letniaczki /

Nieszablonowość i celowe unikanie łatek w muzyce dowód, że tworzenie rapowych bangerów z JPEGMA- nierzadko potrafi się artystom odbić czkawką. Przy FIĄ, hip-house’u a la Kaytranada i neo-soulu na jednym projektach, w których każdy utwór reprezentuje inny projekcie jest jak najbardziej możliwe i gustowne. gatunek, istnieje ryzyko brzmienia jak składanka bez Wszystkie te elementy składowe Last Year Was Weird jakiejkolwiek spójności. Szczęśliwie, Tkay Maidza na Pt. 2 mogłyby jednak nie brzmieć tak dobrze, gdyby nie swojej nowej epce pokazuje ambicję i nieszablonowość charyzma Tkay. z zachowaniem szacunku dla wszystkich obecnych Pewność siebie artystki jest zaraźliwa i sprzeda- tam gatunków. je każdy utwór na projekcie. Jeśli traktować tę epkę Duża w tym zasługa instrumentali Dana Farbera, jako przedsmak longplaya czy nawet jako prezentację którego wszechstronne umiejętności produkcyjne szerokiego wachlarza umiejętności Tkay, to nic, tylko są tu nie do przecenienia. Wielogatunkowość w jego czekać na dalsze ruchy Australijki. Tkay Maidza wydaniu nie brzmi jak niesmaczny miszmasz, a raczej ALEX MAKOWSKI Last Year Was Weird Pt. 2

Niektórzy z nas zaczynali dopiero raczkować, gdy Trujillo, dwie opery: Scythian Suite i The Iron Foundry, Metallica eksperymentowała z dyrygentem Michaelem a poza tym starsze, dobrze nam znane, klasyczne utwory Kamenem i wydała w 1999 r. symfoniczny, koncertowy al- Metalliki, z niezmiennie dynamicznym wokalem Jamesa bum S&M. Niektórym z nas dźwięki charakterystycznego Hetfielda. Mimo że jako młodzieniec nie chciał zabierać solo z Master of Puppets rozbrzmiewały w uszach przez się za śpiewanie, większość fanów jest mu wdzięczna całe nastoletnie życie. Teraz, po dwudziestu latach od za to, że tyle lat po założeniu zespołu dalej dba o swoje pierwszego nagrania, mamy okazję znowu poczuć się jak struny (nie tylko głosowe) i wciąż zaskakuje nas nowymi w okresie buntu; czterech jeźdźców metalu powraca z M2! pomysłami. Jeżeli komuś nie udało się dotrzeć rok temu na Co znajdziemy w odświeżonej wersji albumu? Melancholij- koncert tych panów w Warszawie, zdecydowanie powinien ny wariant All Within My Hands, kawałki z nowego albumu sprawdzić nagrania z S&M2, prosto z San Francisco. Hardwired...To Self-Destruct z nowym basistą Robertem WIKTORIA KOLINKO Metallica S&M2

Obecna sztuka piosenkopisarstwa Phoebe Bridgers wprost do ucha. Artystka zresztą sama przyznaje, to wprawianie w ruch strzępków myśli i uwag, które że przy nagrywaniu płyty inspirowała się zjawiskiem autorka ma na temat świata, podanych w oszczędnej ASMR (autonomous sensory meridian response). tekstowo, ale bardzo bezpośredniej formie. Ten żywy Liryczne rozważania nad dysfunkcyjnymi związkami notatnik przybiera jednak często postać naszpiko- czy destrukcyjnym działaniem depresji są tak napraw- wanej ciekawymi pomysłami aranżacyjnymi grającej dę oglądaniem w mikroskali tego, co najbardziej poru- książki. Kyoto jest jak żywcem wyjęte z Funeral Arcade sza Phoebe. Mowa o apokaliptycznych wizjach końca Fire, a Chinese Satellite ma coś z dramaturgii The Na- świata. Lęki, gniew i poczucie bezsilności z tym zwią- tional. Bridgers czerpie też wiele ze swoich wcześniej- zane znajdują ujście w katartycznym I Know the End. szych muzycznych kooperacji – na płycie pojawia się To zdecydowanie najbardziej adekwatny do obecnych między innymi Conor Oberst, Lucy Dacus i Julien Baker. czasów utwór, jaki ukazał się w tym roku. Patrząc na Od tej ostatniej Phoebe nauczyła się pisać rozbrajające świat dookoła, aż chce się razem z chórem śpiewają- Phoebe Bridgers ballady (jak choćby Garden Song czy utwór tytuło- cych artystów wykrzyczeć: the end is here! Punisher wy), w których jej delikatny głos brzmi niczym szept JACEK WNOROWSKI

Irańska multidyscyplinarna artystka na grzbiecie Sha- orientalnych dźwięków, melizmatów, a także tekstów w jej branga (w mitologii perskiej to imię nosił koń bohatera ojczystym języku. Artystka próbuje pokazać swoje korzenie, Siyâvasha) wyrusza w podróż pełną emocjonalnych zawi- orientalne i „dalekie” dla odbiorców, którzy przywykli w głów- rowań, uzdrawiania i odkrywania siebie. nej mierze do jej twórczości w języku angielskim. Zauważalny jest powrót do trip hopu, gatunku muzycz- W ciągu godziny wkraczamy w problemy, z którymi zmaga nego powstałego w latach 90. XX w. Stąd na płycie brzmie- się piosenkarka: depresja, samotność, zagubienie, niezrozu- nia charakterystyczne dla takich czołowych i wpływowych mienie. Wybrane utwory posłużyły jako inspiracje do teledy- zespołów jak Massive Attack czy Portishead. Albumowi cały sków dopracowanych pod względem wizualnym, artystycz- czas towarzyszy ciężka, smutna atmosfera wpleciona w tło nym i metaforycznym. Klipy są pełne nawiązań kulturowych złożone z elektronicznej muzyki oraz loopów perkusyjnych i przenośni, które dodatkowo wzbogacają SHABRANG. Po- w tempie około 80 uderzeń na minutę. lecam każdemu dosiąść tego mitycznego wierzchowca i Sevdaliza Jednak to, co wyróżnia Sevdalizę na tle innych artystów, wybrać się w magiczny świat. to przemycane do utworów perskie akcenty pod postacią KAROLINA GOS SHABRANG

październik 2020 / z dziejów irańskiego popu

Przedrewolucyjne brzmienia Teheranu Rok 1979 jest dla muzyki w Iranie niczym nagły i bezwzględny koniec. Choć zbiera swoje żniwa nie oszczędzając nikogo, istotnie poprzedza go niezwykle barwne życie.

TEKST: ALEKSANDRA MARSZAŁEK

ierwsze radioodbiorniki goszczą nie zamyka się jedynie na kwestiach stricte mu- heranie przypada na sam środek lat 60., pokry- w irańskich domach w latach 30. zycznych – to także zupełnie nowe wzornictwo wając się tym samym z okresem rozkwitu tego P XX w., przyczyniając się tym samym okładek, które przyciągają wzrok swoimi nieco nurtu na całym globie. do rozpowszechnienia czegoś na kształt per- krzykliwymi barwami. Zapomina się wówczas o jakichkolwiek orien- skiej muzyki popularnej. Stanowi ona w prak- W podobnym czasie utworzone zostaje talnych skalach – oprócz dynamiki i jakości na- tyce muzykę niejako tradycyjną, jedynie gdzie- pierwsze pełnoprawne studio nagraniowe – grań twórczość Irańczyków nie różni się specjalnie niegdzie delikatnie jazzującą, zarejestrowaną Tanin – prowadzone przez znanego producen- od innych tego typu tworów muzycznych w in- w bardzo nielicznych przypadkach na ciężkich ta i autora największych przebojów swoich lat, nych miejscach na świecie. Niektóre z formacji od- i tłukących się płytach szelakowych. W kolejnej Varoujana Hakhbandiana. Tanin przez dłuż- rzucają nawet farsi na rzecz tekstów po angielsku. dekadzie powstaje pierwsza – oraz przez lata naj- szy czas wyznacza trendy, którymi kierować Jako pierwszy po angielsku śpiewa Farhad Meh- większa – wytwórnia płytowa Royal Records. się mają młodzi muzycy z Teheranu. Trendy te drad, późniejszy wokalista Black Cats, cenionego i Nieukształtowane kulturalnie państwo zosta- zasadniczo opierają się na wyraźnych inspira- wpływowego perskiego zespołu rockowego. Mło- je powoli zasypywane „dobrociami” z Ameryki cjach Zachodem, którego popkultura zadoma- dy, wrażliwy muzyk zauroczony językiem angiel- – w sprzedaży pojawiają się amerykańskie pły- wia się na dobre wśród irańskiej młodzieży do- skim i brytyjską literaturą przykłada dużą wagę do ty, a radio odgrywa wpadające w ucho i nietrud- piero u schyłku lat 60. tego, aby poprawnie i z właściwym akcentem wy- ne w odbiorze anglojęzyczne piosenki. Na rynku śpiewać swoje teksty. Inni wokaliści zdają się nie muzycznym obserwuje się wówczas głównie dwie The… mieć podobnego problemu. Farhad Mehrad stara skrajności – mniej lub bardziej przystępne aran- …Rebels, Jokers, Littles, Flowers. Zespoły się zawrzeć w swojej twórczości, już wyraźnie doj- żacje ludowych motywów oraz bezpośrednie, o tych jakże oryginalnych na skalę światową na- rzalszej i coraz częściej śpiewanej po persku, prze- nieco koślawe kopie zachodnich szlagierów z tek- zwach opanowują na krótko młodzieżową scenę słanie i wartość, którym przez lata pozostaje wier- stem przetłumaczonym na farsi, czyli nowożyt- muzyczną. Fenomen garage rocka i beatu w Te- ny. Inni znowu się tym nie przejmują. Na końcu i ny język perski. W tym samym czasie tak każdy zostanie potraktowany w przyszli muzycy nowego pokolenia jednakowy sposób. próbują swoich sił w grze na perskim Kourosh Yaghmaei Nieco ambitniejszym młodzie- santurze – instrumencie, który kie- żowym zespołem zdaje się być dyś zostanie wyparty przez znacznie w tym czasie Moha Jamin, który nowocześniejszy, modny wynalazek swoje autorskie piosenki odśpie- z uropy. Zanim to się wydarzy, mu- wuje w rodzimym języku. Grupa zyka Persów będzie musiała jednak pozostawia po sobie tylko jedną, nabrać nowych kształtów w żmud- acz całkiem znaczącą EP-kę (mi- nym procesie ewolucji. nialbum) – Raks Raks Raks z ty- tułowym utworem wyróżnia- Piosenka dnia jącym się dynamiczną perkusją Konkretne muzyczne tropy poja- i dość niekonwencjonalnym jak wiają się dopiero w połowie lat 60., na ten okres rytmem. Takich ze- gdy swoją działalność rozpoczyna społów jednej czy dwóch płyt wytwórnia Ahang Rooz (z perskiego jest wtedy sporo – oprócz wcze- Piosenka Dnia) nastawiona na muzy- śniej wspomnianych, irańska mło- kę faktycznie rozrywkową w najbar- dzież zasłuchuje się też w Gorouh- dziej dosłownym tego słowa znacze- -e Takhala Ha czy grupie Shabah. niu. Wraz z powstałą pod koniec lat Więcej płyt w kraju wydaliby tak- 50. wytwórnią Apollon wytycza ona że Black Cats, czyli wspomnia- nowe ścieżki w popularnych irań- na nowatorska formacja Farhada, skich brzmieniach. Ich działalność gdyby ich przyszłości w ojczyźnie 32–33 z dziejów irańskiego popu /

nie przecięła rewolucja. Tutejsza scena muzyczna lifikuje się do całkowitej cenzury, a sam muzyk Dobra passa muzyka i wytwórni nie trwa długo. to nie tylko bandy – przedrewolucyjny Iran stoi dostaje bezwzględny zakaz jakichkolwiek dal- Wraz z nadejściem rewolucji artysta traci swoje bowiem również wybitnymi solistami. szych występów. stanowisko, a cała jego twórczość przymusowo odchodzi w zapomnienie. Showman… przecież Gol-e Yakh Showman to nieznośnie amerykańskie. Pierwszym instrumentem, który trzyma w rę- Na scenie debiutuje w wieku 13 lat, śpiewa- kach jest santur – chordofon posiadający trady- jąc Ghayeghran (tłum. Łódkarz) zaaranżowa- Man Aamadeh-Am cyjnie 70 strun i dużą, drewnianą płytę rezo- ny w nieco marynarskim klimacie. Jego ka- Z kolorowych pism uśmiechają się pięk- nansową. Początkujący muzyk-samouk marzy riera rozkwita jednak dopiero u progu lat 70., ne kobiety w kolorowych, radosnych strojach. jednak o gitarze – nieco mniej skomplikowa- kiedy rozpoczyna eksperymenty ze spręży- Są jak rajskie ptaki – barwne i przyciągające nej, rodem z zachodnich przebojów, a jednocze- stym, funkującym brzmieniem. Choć właśnie wzrok. Dwie z nich wyróżniają się w szczegól- śnie nie tak dalekiej instrumentom ze Wschodu. ono będzie wyróżniało go na tle innych muzy- ny sposób. Obie obdarzone mocnym, głębokim Dostać gitarę w Teheranie to zadanie niełatwe, ków tamtej dekady, najbardziej rozpoznawal- głosem. Obie przez lata poszukują własnej mu- znaleźć gitarę elektryczną – to już naprawdę nie nym przymiotem będzie oryginalna aparycja i zycznej tożsamości. Obu nie będzie można tak lada wyczyn. Któregoś dnia nastoletni Kourosh osobowość urodzonej gwiazdy estrady. łatwo wymazać z pamięci. w drodze do szkoły zerka na wi- Googoosh, właściwie Faegheh trynę pobliskiego sklepu. Za- Atashin, wykazuje wokalne pre- dowolony zauważa, że w jego dyspozycje już w wieku przed- asortymencie znajduje się wła- szkolnym. Pierwszy singiel na- śnie elektryczna gitara, jednak grywa mając mniej niż 20 lat. jej koszt przerasta możliwości Przez niespełna dziesięć ko- ucznia. Zdeterminowany posta- lejnych lat próbuje swoich sił nawia zgromadzić oszczędności, w różnych muzycznych stylach. za które później nabywa używa- Znakomicie czuje się przed ka- ny model. Ten nieco dziki in- merą – oprócz śpiewu, zachwy- strument opanowuje bez na- ca widzów wyrazistą ekspresją uczyciela oraz bez przyzwoitych i subtelną choreografią. Mło- warunków do ćwiczeń. de kobiety uwielbiają ją za wy- Jako muzyk Kourosh Yagh- różniający się sposób bycia maei napotyka problemy wła- i odważne stylizacje. Googoosh ściwie od samego początku jako jednej z pierwszych udaje trwania swojej kariery. Stu- się wprowadzić do mody krót- dio nagraniowe od podszewki kie spódniczki i ścięte, tlenio- nie jawi się już tak kolorowo. ne włosy. Man Aamadeh-Am, Ciężko tu o profesjonalnych śpiewa – przybyłam – z zalot- operatorów, jeszcze ciężej nym uśmiechem puszczając oko o porządne instrumenty oraz swoim słuchaczom. Przybywa sprzęt związany bezpośrednio i mimo surowego zakazu solo- z rejestracją i obróbką dźwię- Googoosh wych występów kobiet nie za- ku. Pomimo trudności po- mierza odejść. wstaje singiel, którego jedna Drugą równie wyrazistą po- ze stron zawiera ponadczasową kompozycję Niektóre z utworów Zia Atabay uchodzić stacią jest Ramesh – oprócz przejmującego, Gol-e Yakh (tłum. Lodowy Kwiat). Ten wyjąt- mogą za nieco dziwaczne, niepokojące, może pełnego energii głosu, mocny makijaż, ekstra- kowo poetycki utwór po latach rozpoznawa- nawet nieprzyzwoite. Helelyos, Ringo… to tyl- waganckie fryzury oraz miłość do eklektycz- ny będzie daleko poza granicami Iranu. Całą ko niektóre z muzycznych przykładów. Po- nych brzmień są najbardziej charakterystycz- jego twórczość cechuje ta właśnie poetyckość, dobnie jak w przypadku innych popularnych nymi przymiotami piosenkarki. Kobieta nie wrażliwość i pewien rodzaj głębokiej melan- twórców, występy Zia są bardzo chętnie reje- boi się aranżacyjnych wyzwań. Muzycznie wy- cholii. strowane na VHS w charakterystycznej kolo- edukowana, potrafi praktycznie wykorzystać Artysta eksperymentuje, wplatając instru- rowej, trochę tandetnej scenerii, tworząc coś pojętą wiedzę, tworząc niezwykle zgrabne ze- menty klawiszowe między gitarowe partie. Nie na kształt pierwowzoru teledysków. W przeci- stawienie perskiej tradycji ze wszelkimi nowin- interesują go szybkie, taneczne rytmy. Rodzi- wieństwie do tajemniczego, nieco nieśmiałego kami z różnych stron świata. Gitarowe wah wah me skale miesza z konwencjonalnymi skala- Kourosha, Zia Atabay wypada na nagraniach czy brazylijskie rytmy nie są jej obce – wszyst- mi z Europy. Trwoży się na myśl o banalnych jak prawdziwy showman. kie je potrafi wykorzystać tak, aby doskonale tekstach, pisanych jedynie celem osiągnięcia Kiedy w drugiej połowie lat 70. wytwórnia ze sobą współgrały. W latach poprzedzających sukcesu komercyjnego. Zauważa, że niektó- płytowa CBS zadomawia się w Iranie, muzyk rewolucję zdaje się być zupełnym przeciwień- rzy ze współczesnych mu twórców, podążając obejmuje w niej stanowisko głównego menedże- stwem swojej koleżanki z branży. Nie chce być niewłaściwą ścieżką kariery, stawiają muzykę ra. Pod rządami Zia CBS odkrywa nowe talen- diwą, gwiazdą estrady – przede wszystkim pra- nowoczesnego Iranu w bardzo złym świetle. ty, produkując najświeższe hity i wprowadza- gnie śpiewać i komponować, prezentując coraz W 1979 r. jego demoralizująca twórczość kwa- jąc z sukcesem na rynek kasety magnetofonowe. to oryginalniejsze połączenia. 1

październik 2020 / wywiad z Olafem Deriglasoffem

Nastroje choć jako dziennikarz i krytyk muzyczny ko- wiadomymi wydarzeniami, bez skrupułów wda- W krótkim okresie swojej świetności CBS pro- rzysta z wielu różnych tożsamości. Celem Mil- je się w przelotny romans z muzyką funk, czym muje młodego, przystojnego i dobrze prosperują- lera jest stworzenie doskonałej syntezy nowocze- przekreśla swoją dalszą muzyczną karierę. cego Dariusha. W Iranie Dariush zdąży nagrać snego jazzu z Ameryki z tendencjami w perskiej Farhad Mehrad, który rezygnuje z nagrywa- tylko kilka siedmiocalowych płyt i zaledwie je- muzyce folk. Z folklorem, choć zdecydowa- nia ścieżek dźwiękowych do filmów i chwilowo den album. Podobnie jest z jego rówieśnikiem, nie nie tylko perskim, eksperymentuje także zawiesza współpracę z Black Cats, postanawia Kambizem Kaboly. Kambiz – Irańczyk włoskie- Mehrpouya. Wyjątkowy poeta, instrumentali- śpiewać protest songi, próbując w ten sposób go pochodzenia – w kraju pozostawia po sobie sta i kompozytor przemyca w pozornie ludo- załagodzić napięcia nadchodzącego społeczne- singiel oraz jedną magnetofonową kasetę. wych utworach najrozmaitsze elementy muzy- go przewrotu. Bezskutecznie. Bezwartościowa Scena jazzowa powoli kształtuje się za spra- ki rozrywkowej z calutkiego świata – wplatając i gorsząca twórczość młodego pokolenia w jed- wą przybyłego ze Stanów Lloyda Millera. Miller brzmienia sitaru między różne popularne kom- nej chwili ginie zaprzepaszczona ciszą, której przyjmuje w Iranie nazwisko Kurosh Ali Khan, pozycje. Na swoje nieszczęście, krótko przed nie zmąci już żaden niepotrzebny dźwięk. 0

fot. Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0 Marzę o lepiej wyedukowanych Polakach

Legenda polskiej sceny alternatywnej. Jego bas możemy usłyszeć na dwóch najlepszych płytach Apteki, niepowtarzalnym P.O.L.O.V.I.R.U.S.-ie Kur czy Piosenkach Toma Waitsa Kazika Staszewskiego. Obecnie koncertuje ze swoim zespołem Cyrk Deriglasoff. Grał z prawie każdym. O tym, z kim nie grał, a chciałby, jak łączy rock’n’roll z przynoszeniem chleba do domu oraz z jakim hasłem wyszedłby na ulice, opowiada Maglowi Olaf Deriglasoff.

ROZMAWIAŁ: JAKUB PŁECHA 34–35 wywiad z Olafem Deriglasoffem /

Magiel: Co wkurza Cię w tym obecnym cyrku? sowym. Były to fantastyczne projekty muzyczne, estetyczne i odkrywcze Olaf Deriglasoff: Rozmowę o współczesnym cyrku należy zacząć zjawiska, a po prostu zniknęły bezpowrotnie. od tego, że niewiele się on różni od tego towarzyszącego ludzkości od ja- skini. To jest zawsze gra emocji, gra relacji międzyludzkich. Czasem ta za- Nie uważasz, że w dzisiejszym świecie pojęcie groteski, mrocznej wizji literackiej jest obce bawa jest trudna i może się nawet skończyć tragicznie. W utworach, które polskiemu społeczeństwu? Ponad 60 proc. społeczeństwa nie przeczytało w ubiegłym roku tworzę, staram się zachowywać odniesienia do rzeczywistości, ale lubię też ani jednej książki. Jak się z tym czujesz, że Cyrk Deriglasoff w pewnym względzie już zawsze zwracać uwagę na kondycję człowieka. Być może, przy tak banalnych pio- pozostanie niszowym zespołem? senkach, brzmi to buńczucznie i nieadekwatnie, ale człowiek zawsze jest dla Schlebianie gustom przeciętnego słuchacza jest po prostu słabe. Nie in- mnie ważnym elementem tej układanki. Moim zdaniem w społeczeństwie teresuje mnie to. Nawet jeżeli ceną jest niszowość i trudności finansowe zmieniają się jedynie dekoracje i narzędzia – człowiek ze swoimi emocjami z tego względu, to dla mnie bardzo istotnym elementem twórczości jest niezmiennie poszukuje złotego środka. szczerość i wiara w to, że słuchacz zrozumie, co się do niego mówi. Ro- zumiem, że jest wiele zespołów, które za pomocą prostych tekstów docie- Mówisz, że nie lubisz atmosfery wielkich miast. rają do mas, ale zaniżają przez to swój poziom intelektualny. Słyszałem Tak. To jest coś, co mi zawsze przeszkadzało. Wielkie miasto bardzo o espołach disco polo, które składają się z wytrawnych muzyków i trzeź- fot. Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0 często koncentruje w sobie pomieszane energie. Można to nazwać filozofią wo myślących ludzi, nawet można pokusić się o stwierdzenie – intelek- pośpiechu. Ludzie udowadniają swoim postępowaniem, że działają w spo- tualistów. W imię kasy poszli ścieżką prostackiej muzyki i prostackiego sób chaotyczny, rozdygotany. Dla mnie to nie jest okej. W moim życiu po- przekazu. Nie chcę tego oceniać, rozumiem to. Dla mnie też jest waż- śpiech oznacza destrukcję. Jako dojrzały człowiek wolę poukładane życie. ne utrzymanie domu, ale nie jest to dla mnie najważniejsze, jeśli chodzi Zawsze mam plan A, B, itd. o twórczość, bo potrafię zarabiać też na inne sposoby. To dzięki temu, że wychowałem się w twardych warunkach na Wybrzeżu. Wszyscy mę- Jak łączysz rolę muzyka z byciem głową rodziny i ojcem dwóch córek? scy członkowie mojego rodu byli marynarzami, po nich odziedziczyłem Bycie rock’n’rollowcem, a jednocześnie ojcem i szefem firmy, kłóci się z eto- umiejętność radzenia sobie w trudnych warunkach ekonomicznych. sem muzyka, który uważany jest za niebieskiego ptaka. Zabawia ludzi, po- dróżując tylko od miasteczka do miasteczka. Nie stroni przy tym od rozry- Gdybyś mógł wybrać, to z którym współczesnym polskim artystą chciałbyś razem wystą- wek wszelkiego rodzaju. Jest w tym pewien dysonans, ale w życiu ważne jest pić, tworzyć muzykę? osiągnięcie balansu. Nie można iść na całość tylko w jednym kierunku. Wie- Bez wątpienia z Lechem Janerką, ale trudno jest z nim cokolwiek two- lu moich kolegów, którzy poszli na całość w rock’n’rolla, już dawno zakończy- rzyć, bo jest niechętny do tego typu współpracy. Znamy się osobiście. Jest ło swoją ziemską drogę. bardzo interesującą postacią. Nie możesz go rozczytać od razu, zaskakuje. Ta tajemnica powoduje, że chciałbyś go poznać. Jakie miałeś swoje wyobrażenie na temat rocka i bycia muzykiem, gdy zaczynałeś Zaskoczę cię: ja nie do końca jestem osobnikiem, który chciałby z tę przygodę? kimś tworzyć wielkie duety. Gdy chcę coś z kimś tworzyć, to po pro- Moje wyobrażenie z dzieciństwa niewiele odbiegało od tego, z czym fak- stu to robię. Tak jest w przypadku Grzegorza Nawrockiego. Jest lide- tycznie przyszło mi się mierzyć. Ale wówczas nie wiedziałem jeszcze za rem zespołu Kobiety, a prywatnie moim przyjacielem z Trójmiasta. Tak dużo o podłości ludzkiej. Show-biznes rządzi się bardzo twardymi prawami jak ja, jest niszowym twórcą; po prostu idzie swoją ścieżką bez względu i zdecydowanie nie jest to romantyczna podróż. Z drugiej strony, trudno na to, czy przyniesie mu to sukces. Chciałbym z nim zrobić coś dobre- wyrazić uczucie towarzyszące mi, gdy stoję z gitarą i patrzę w oczy słucha- go. Nawet jeżeli śpiewam piosenki banalne i piszę teksty, które są z po- czy, którzy znają teksty, rozumieją je i identyfikują się z myślą przewodnią. zoru nieskomplikowane, to pod spodem jest ukryty ból istnienia i głę- Tak, to jest piękne. Wyobrażenie dziecka ma naiwny charakter, ale dosyć boka refleksja. Grzegorz Nawrocki ewidentnie to ma, podobnie jest w szybko zderzyłem się z „prawdziwym” obliczem życia. Cierpienie jest nie- przypadku Arka Jakubika. odłącznym elementem bytu człowieka. Byłem już w pewnym stopniu przy- Jeżeli chodzi o muzyków z naszego podwórka to bardzo cenię też Wojtka gotowany na to, że show-biznes da mi kopa, aczkolwiek zaskoczyło mnie to, Waglewskiego, czy chociażby Łonę i Webbera. Gdybym dostał propozycję jak daleko posunięta jest nieuczciwość i wyzysk. współpracy z nimi, na pewno bym nie odmówił.

Miałeś momenty zawahania i zwątpienia? Jaki był najbardziej hardkorowy wybryk Olafa Deriglasoffa? Myśli na temat zakończenia tej nierównej gry, rzucenia wszystkiego Myślę, że każdy ma w sobie takiego chuligana, bez względu na to, w diabły i wyjechania w Bieszczady przytrafiają mi się do dziś. Nigdy nie czy jest dobrze wychowanym człowiekiem, intelektualistą itd. Każdemu zwątpiłem w muzykę, kontakt między ludźmi. Sam lubię słuchać ludzi, zdarza się czasem pójść tą zwierzęcą ścieżką, gdzie C2H5OH wyzwa- którzy mają coś mądrego do powiedzenia i potrafią przekazać ideę, która la te najgorsze instynkty. Napisałem kiedyś piosenkę: Siedzę, siedzę – to im przyświeca. Chociaż ludzie za mało czytają książek, poezji, nie potra- opis pewnej eskapady z opłakanym skutkiem. Wylądowaliśmy z kolega- fią otwierać się na obce i nie potrafią formułować myśli. Musimy potrafić mi najpierw w izbie wytrzeźwień, a później na komisariacie, gdzie byli- ze sobą rozmawiać. Warto uczynić z tego pewnego rodzaju sztukę. Dia- śmy zamknięci w celach przez dwa dni. To chyba ten najbardziej spek- log jest ważny. Wróćmy do momentów zawahania... Zawód, który upra- takularny wybryk w moim wykonaniu, ale mogę go też określić jako wiam to bez wątpienia powołanie, ale wymaga on poświęcenia. Często skondensowaną karmę, gdy negatywne działania spotykają się od razu rozpadają się rodziny, bo muzyk poddawany jest najróżniejszym ekstre- z negatywnymi skutkami. Takie sytuacje najbardziej lubię w życiu, bo malnym sytuacjom i pokusom. To nie jest środowisko, które sprzyja pro- kretyńskie działania towarzyszą wszystkim – bez względu na to, czy je- wadzeniu życia rodzinnego. steś oczytany. Możesz skończyć filozofię i robić debilne rzeczy. Zawsze Zespół to też mimo wszystko firma, która musi zarabiać. Gdy ekono- warto jednak dostać po łbie, gdy zrobisz coś głupiego czy nawet szkodli- micznie jest źle, to po paru latach przestaje on istnieć. Sam byłem świad- wego. Możesz coś sprawdzić w ramach eksperymentu, ale gdy przekro- kiem rozpadów świetnych kapel, które nie podołały wyzwaniom finan- czysz granice, musisz ponieść konsekwencje. 1

październik 2020 / wywiad z Olafem Deriglasoffem

Gdy mówisz o życiu, patrzeniu na świat, to używasz jedynie ciemnych barw. Można u cie- Jesteś patriotą? bie odnaleźć biel? Jestem patriotą. To dosyć nietypowe wynurzenie, ze względu na to, co się Jestem bez wątpienia człowiekiem, który wielokrotnie mierzył się z mro- dzieje obecnie w Polsce. Bardzo często patriotyzm łączony jest z bezmyśl- kiem i też stąd ten cały cyrk. To rodzaj jaśniejszej części mojej twórczości nym wykrzykiwaniem haseł na wiecach. Chciałbym jednak, żeby moja – nie tylko rozrywka dla innych, ale również i dla mnie. Z jednej strony miłość do ojczyzny była po prostu mądra, a nie jedynie pustą gadaniną jest on lekko zabarwiony tym ciemnym spojrzeniem na życie, ale potrafimy i powtarzaniem popularnych obecnie hasełek. To bardzo złożone zagad- się tym bawić. Tańczymy, tupiemy, krzyczymy, śpiewamy. Jednak umiem nienie. Definicja patriotyzmu jest bardzo trudna, ale ja ograniczę się do w tym wszystkim odnaleźć równowagę. W ludziach jest pełno fantastycz- tego, że jest to rozumienie miejsca, w którym jestem. Zbieram śmieci w le- nych, szlachetnych uniesień i nie wolno o nich zapominać. U mnie nadzieja sie – to jest także Polska i chciałbym, żeby była czysta. Chciałbym zostawić i wiara w człowieka sąsiaduje ze zwątpieniem. Widać to, gdy np. czytamy to miejsce odrobinę lepszym, niż je zastałem. Baudelaire’a. W jego twórczości również widzimy zachwyt nad obserwacją Tworzę wyłącznie w języku polskim, a Cyrk jest stworzony na modłę sło- świata na równi z przerażeniem. Negatywne uczucia muszą nam towarzy- wiańską. Nie podoba mi się, gdy ludzie mówią o polskiej kinematografii, że szyć, gdy zaczniemy obserwować człowieka bardziej wnikliwie. Jestem re- jest beznadziejna. Szkodzimy tym naszej rodzimej kulturze. Dla mnie naj- alistą, ale szukam piękna. ważniejsza jest tożsamość.

A co cię zachwyca, a co przeraża w nas, Polakach? Obecnie ciągle mamy jakieś manifestacje i kontrmanifestacje. Z jakimi hasłami ty byś wy- W poczuciu zagrożenia potrafimy się zjednoczyć i zapomnieć o podziałach, szedł na ulice? które na co dzień są wśród nas bardzo widoczne. Jesteśmy waleczni, jeżeli chodzi Nie widzę opcji politycznej dla siebie. Mało jest ludzi, którzy mają o umiejętność wytrwania na placu boju – nawet gdy z góry jesteśmy skaza- podobne spojrzenie na prowadzenia państwa. Ja bym sobie życzył, żeby ni na porażkę. To są te cechy, które mnie fascynują i jestem z nich dumny. Polacy byli lepiej wyedukowani. Pragnę żyć w Polsce, w której szuka- Z drugiej strony, przeraża mnie ta małostkowość. Kompleks niższości połączony my rozwoju. Chcę kraju, gdzie ludzie próbują odkryć swoje zdolności. z kompleksem wyższości to bardzo ciekawa cecha z punktu widzenia psycholo- Marzę o systemie edukacji, który młodych ludzi rozwija w dziedzinie, gicznego. Chociaż niewątpliwie jest to nasza największa narodowa wada. w której naprawdę są mocni. W domach nie uczy się ludzi ani kultu- Przeraża mnie też ta specyficzna moda, która zawładnęła ludźmi. Po- ry, ani miłości do drugiej osoby. Gdy widzimy kogoś, kto leży na uli- lacy nie czytają książek, nie interesują się kulturą, nie interesują się za- cy, to po co od razu zakładać, że jest pijany? Należy podejść, bo może gadnieniami intelektualnymi i, o zgrozo, są z tego dumni. Nie przeczyta- zasłabł. O takiej kulturze, wychowaniu człowieka marzę. Ilu Polaków łem żadnej książki i jestem z tego dumny. Dziwne, prawda? Nawet kiedyś pamięta, że kiedyś byliśmy potęgą, jeśli chodzi o artystyczne plakaty? czytałem jakiś artykuł w Internecie i z ciekawości rzuciłem okiem na ko- To samo dotyczy polskiego jazzu – kiedyś był ceniony na całym świe- mentarze internautów i znalazłem taki wpis – Szczepan Twardoch? A kto cie. Nie obraziłbym się, gdyby każdy mieszkaniec naszego kraju posta- to w ogóle jest? Nie znam tego człowieka i nie mam zamiaru go znać. Bycie wił sobie nieco wyżej poprzeczkę. dumnym z braku własnego rozwoju intelektualnego jest przerażającą ce- Wracając do pytania: niestety nie ma takiego hasła! Nie widziałem w każ- chą, czy nawet: tendencją. Ludzie nie interesują się niczym głębszym, niż dym razie. „Więcej literatury!”, „Czytajcie poezję!”. O mam, jest jedno fajne tylko jak zarobić kasę, jak wyrwać dziewczynę i jak się „nawalić” piwami hasło – „Nie czytasz książek, nie idę z Tobą do łóżka”. Niby odnosi się do pro- z kolegami w sobotę na grillu. To mnie uwiera, ale rozumiem, że doszli- zaicznej czynności, czyli ruchów „niegodnych filozofa”, ale czy znajdzie się śmy do takiego momentu historycznego. kiedykolwiek partia, która wyniesie to na sztandary? 0

fot. Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0 Cyrk Deriglasoff

36–37 plagiaty w świecie mody / SZTUKA

Dołącz do Magla! Rekrutacja trwa!

Gdy moda oszukuje artystów

Moda od dawna czerpie z innych dziedzin sztuki – z projektantami największych domów mody współpracowali Salvador Dali, Damien Hirst czy Takashi Murakami, a polski grafik Jan Bajtlik od kilku lat stale tworzy dla marki Hermes. Ostatnio jednak coraz głośniej się mówi o bezprawnym kopiowaniu prac mniejszych artystów przez branżę modową.

TEKST: hanna sokolska

zieła silnie obecnych w popkulturze robku kulturalnego. Przedstawiciele Balenciagi strzałkami, został skopiowany z logo lotniska twórców, takich jak Michel Basqu- stanowczo zaprzeczyli zarzutom, a jako źródło w Glasgow. Polska marka streetwearowa Mi- D iat czy Andy Warhol, są regularnie li- inspiracji podali sposób, w jaki często prezentu- shbhv co jakiś czas jest przyłapywana na ko- cencjonowane przez właścicieli praw autorskich je się ubrania na europejskich pchlich targach. piowaniu nie tylko bezpośrednio dzieł samych – fundacje, muzea lub spadkobierców – zarów- Kuriozalności całej sprawie dodaje fakt, że artystów, lecz także motywów zaczerpniętych no markom fast fashion (np. Zara czy Uniqlo), dyrektorem kreatywnym hiszpańskiego domu z okładek płyt lub po prostu bliżej nieziden- jak i domom mody. Udzielanie takiej licen- mody jest Demna Gvasalia, współzałożyciel tyfikowanych grafik z Pinteresta. Katalog -in cji działa na tej samej zasadzie, co np. użycza- marki Vetements, która początkowo, szczycąc spiracji marki znajduje się na prześmiewczym nie postaci z bajek Disneya. Marka inkorporuje fanpage’u Memebhv na Facebooku. wówczas dzieła artystów w swoje projekty w zamian za stosowną zapłatę – takie działanie jest Grzechy sieciówek powszechną praktyką również w przypadku nie- Niespecjalnie zaskakuje fakt, że najwięcej których mniej znanych artystów, zwłaszcza gra- kopii projektów artystów można znaleźć w sie- fików. Niestety nierzadko zdarza się, że prace są ciówkach. W 2016 r. głośna była sprawa graficz- kopiowane bez zgody twórcy. ki Tuesday Bassen, której cały szereg prac został powielony przez Zarę i Bershkę. Gdy zdecydo- Skopiowane motory wała się wytoczyć powództwo w tej sprawie, Doskonałym tego przykładem jest niedawny prawnicy spółki ogłosili, że ze względu na zbyt skandal wokół marki Balenciaga, która należy niską rozpoznawalność prac Bassen nie można do koncernu Kering. Jej roczny zysk przekracza uznać projektów za oryginalne, zatem prawa au- 2 mld euro. Tra My Nguyen, młoda artystka torskie nie zostały naruszone. Po poście, który i projektantka, oskarżyła markę o skopiowa- opublikowała na Instagramie, inni niezależni nie części swojej pracy dyplomowej, złożonej artyści wystąpili z podobnymi zarzutami. Kon- na Berlińskim Uniwersytecie Sztuk Pięknych. cern pozostał jednak bezkarny. Nie wypłacono Projekt składał się z instalacji przedstawiają- również żadnych odszkodowań, pomimo tego że cych motocykle ciasno owinięte w ubrania. wbrew opinii prawników związanych ze spółką, Jest on inspirowany wietnamską kulturą mo- Bassen przysługują prawa autorskie i jak najbar- tocyklową kobiet – street ninjas. Mianem tym dziej mogłaby domagać się zadośćuczynienia. określa się motocyklistki ubrane od stóp do Dla znacznej większości artystów koszty pro- głów. Główny powodem tej praktyki jest silnie cesu sądowego są jednak stanowczo za wysokie, zakorzeniony kult jasnej skóry – ubrania mają źródło: PickPik zwłaszcza gdy w roli pozywanych występują po- chronić przed promieniowaniem UV, tym sa- tężne korporacje. mym zbliżając Wietnamki do europejskiego się pozycją outsidera, obnażała absurdy branży Często też, pomimo widocznych na pierw- kanonu piękna. modowej. Zdaniem wielu podejmowała się kry- szy rzut oka podobieństw, trudno bez- Artystka twierdzi, że przedstawicielka marki tyki kapitalizmu – przykładowo wprowadziła do sprzecznie obronić zarzut naruszenia praw była obecna na prezentacji dyplomu i dwukrot- sprzedaży koszulkę niemal identyczną jak uni- autorskich. Trwają dyskusje, czy projektant nie prosiła ją, również drogą mailową, o prze- form kurierów DHL, ale w cenie 185 funtów. skopiował projekt, czy tylko czerpał inspira- słanie portfolio. Było to konieczne w procesie O regularne i nadmierne inspirowanie się cję, czy może podobieństwo jest jedynie dzie- rekrutacji na staż. Po przesłaniu go Nguyen nie projektami artystów lub mniejszych marek łem przypadku. Koniec końców teoretycy otrzymała żadnej informacji zwrotnej. W lip- oskarża się jednego z najgłośniejszych i jedno- i badacze kultury regularnie zadają pytanie, cu na Instagramie marki pojawiło się zdjęcie cześnie najbardziej kontrowersyjnych projek- czy w kulturze wszystko już było i czy można przedstawiające niemal identycznie owinięty tantów ostatnich lat, Virgila Abloha. Jest on jeszcze stworzyć coś oryginalnego. Dlatego ubraniami motocykl. Artystka uważa, że sko- dyrektorem kreatywnym Louis Vuitton i zało- też w praktyce zarówno sieciówki, jak i duże piowanie jej pracy wpisuje się w szerszy trend życielem streetwearowej marki Off-White. Za- domy mody mogą wykorzystywać prace nie- kradzieży dzieł niezależnych artystów, którzy rzuty nieszczególnie zaskakują, gdy weźmie się znanych artystów, nie ponosząc za to żadnej należą do mniejszości, oraz zawłaszczanie do- pod uwagę, że logo Off-White – krzyż z linii ze prawnej odpowiedzialności. 0

październik 2020 SZTUKA / pomniki w Polsce i USA

Jak rozmawiać z pomnikami?

Zatopiony w morzu, Zrzucony z piedestału, Powalony wraz z koniem. Monumenty porządku społecznego i utrwalonej hierarchii leżące na ziemi – co znaczyły i dlaczego stały się celem ataku?

TEKST: alicja wieteska

maju, kiedy w Polsce nadal dyskuto- Pomniki rasizmu rza się w kwestiach dotykających tak czu- waliśmy o odwołanych wyborach, po- W tym miejscu warto przyjrzeć się debacie łych punktów jak historia własnego narodu, Wniesionych kosztach i niewyciągniętych toczącej się już od kilku lat wokół pomników nie wszyscy są w tym temacie zgodni. Zwo- konsekwencjach, w Stanach Zjednoczonych dzia- Konfederacji w Stanach Zjednoczonych. Stano- lennicy zachowania monumentów podkreśla- ło się coś o wiele bardziej przerażającego. W dniu wią one upamiętnienia przywódców, genera- ją, że Konfederacja to część tradycji i historii 25 maja w Minneapolis w stanie Minnesota policjant łów i żołnierzy, którzy podczas wojny secesyj- Ameryki, a próby zniesienia pomników odbie- Derek Chauvin przez 8 minut i 46 sekund miażdżył nej w latach 60. XIX stulecia stanęli do walki rają jako atak na własną tożsamość narodową kolanem kark czarnoskórego George’a Floyda, dopro- po stronie dążącego do dokonania secesji Po- i próbę ingerencji w dzieje kraju. wadzając do śmierci mężczyzny. łudnia (Skonfederowanych Stanów Ameryki). Choć interpretacje bywają różne, intencje stojące Wydarzenie, niebędące odosobnionym przypad- Głównym przedmiotem sporu w wojnie było za wzniesieniem niektórych pomników Konfedera- kiem (w 2019 r. było zaledwie 12 dni, w których po- utrzymanie instytucji niewolnictwa, za czym cji nie pozostawiają wiele wątpliwości. Największy licja amerykańska nie z nich – monumental- doprowadziła do nina płaskorzeźba o wy- czyjej śmierci), stało się sokości ponad 500 me- iskrą zapalną do dysku- trów, wykuta na zboczu sji o systemowym rasi- granitowej góry Stone zmie i brutalności policji Mountain w Georgii, oraz początkiem prote- przedstawia pierwszo- stów pod hasłem black planowe postaci zwią- lives matter. Ze wzglę- zane z Konfederacją – du na towarzyszące im prezydenta Jeffersona kradzieże, dewasta- Davisa oraz generałów cje mienia i napady na Roberta E. Lee i Tho- sklepy, dyskusje zaczęły masa Jacksona na ko- dotyczyć także same- niach. Warto zwrócić go sposobu prowadze- uwagę na lokalizację nia demonstracji. Tego, monumentu, któ- co powinno być do- ra nieprzypadkowo zwolone, kiedy podej- stanowi także koleb- muje się obywatelską kę reaktywowane- walkę o własne prawa. go w 1915 r. Ku Klux Środowiska niepowią- Klanu. Dzieło przez zane z ruchem Black lata było oficjalnym źródło: Getty Images Lives Matter dokonywa- obiektem gloryfikacji ły prób eskalacji znisz- ze strony KKK. czeń – zamaskowani napastnicy dokonywali aktów opowiadało się Południe, opierające swo- Konserwatyści opowiadają się za zachowa- wandalizmu, by stworzyć w opinii publicznej obraz ją ekonomiczną siłę na pracy czarnoskórych niem pomników jako niezmazywalnych zna- niebezpiecznych czarnoskórych terrorystów. Wart niewolników na roli. Z tego powodu symbole ków historii. Mają do nich sentymentalny uwagi jest jednak sam fakt wprowadzenia aktów de- takie jak flaga czy pomniki przedstawiają- stosunek jako do symboli dziedzictwa przod- wastacji do środków podejmowanych przez walczą- ce Konfederatów mogą być uważane za hołd ków, którzy przystąpili do wojny po stronie cych o równość. składany rasizmowi. Konfederacji. Występują z pozycji tradycjo- Poza problemami politycznymi, społecznymi i eko- W taki sposób są postrzegane przez obywa- nalistów, poddających pomnik fetyszyzacji nomicznymi, na fali protestów pojawił się jeszcze jeden, teli, którzy od wielu lat nawołują (z różnym jako obiekt sztuki, który powinien niezmien- szczególnie interesujący z punktu widzenia historyka skutkiem) do usunięcia pomników Konfede- nie trwać na swoim miejscu bez względu na sztuki. Mianowicie ataki wymierzone w pomniki. racji z przestrzeni publicznej. Jak często zda- postępujące dookoła zmiany. 38–39 pomniki w Polsce i USA / SZTUKA

Pomniki stawiane właścicielom niewol- Jako że i waszyngtoński pomnik został oszpe- osoby nieheteronormatywne i niecisgendero- ników, walczącym po stronie Południa, dla cony przez graffiti zaledwie kilka dni wcześniej, we, tak samo jak reszta społeczeństwa, mają wielu czarnoskórych Amerykanów stanowią uznaje się, że polska akcja była aktem solidar- prawo do polskości. Że nie będą się ukrywać, jednak bolesne wspomnienie cierpienia ich ności wobec protestujących w Stanach. Cieka- nie będą pozwalać, by je uciszano ani zastra- przodków, a także symbol zniewolenia i okru- we, że napis umieszczono akurat na pomniku szano. Że walczą o swoje prawa. cieństwa wymierzonego w ludzi konkretnej Kościuszki znaczący czarne życia mają znacze- Mimo prób zastraszenia aktywistów, ak- rasy. Jakie argumenty mogą być przeciwsta- nie. Choć trudno wymagać od zmarłego 200 lat cję kontynuowano także w innych miastach. wiane bólowi tego rodzaju? temu rewolucjonisty zajęcia stanowiska w bie- W Szczecinie na początku sierpnia tęczowe żących sprawach, nie można zignorować faktu, flagi zawisły na pomnikach Lecha Kaczyń- Głos kamieni że we własnym testamencie z 1798 r. Tadeusz skiego i Jana Pawła II. Warto zwrócić uwagę Mamy zatem do czynienia z kwestią obecną Kościuszko przekazał pozostawione w spadku na to, że choć można doszukiwać się zniewa- w debacie publicznej od wielu lat, wybrzmiewa- pieniądze na wykupienie, zapewnienie godnych żenia uczuć religijnych w powieszeniu flagi jącą jednak w ostatnich miesiącach z niespoty- warunków życia i edukację tylu amerykańskich LGBT+ na pomniku Chrystusa, bardzo trud- kaną wcześniej siłą. Trudno oszacować liczbę niewolników, na ilu wystarczy funduszy. Testa- no przywołać ten argument w przypadku kra- pomników, które zostały uszkodzone podczas ment nie doczekał się realizacji, jednak przeko- kowskiego pomnika Smoka Wawelskiego. protestów po zabójstwie George’a Floyda. Jed- nanie Kościuszki o niezbywalnej wolności czło- nym z nich jest pochodzący z 1901 r. pomnik wieka jest zgodne z hasłem black lives matter. Tęcza nie obraża Alberta Pike’a w Waszyngtonie. Upamiętnia W tym miejscu należy zwrócić uwagę na masona, jednego z generałów Konfederacji, któ- problem toksycznego podejścia do symbo- ry w czasie wojny secesyjnej dowodził wyjątko- Prawicowe środowiska patriotyczne li, który choć od dawna był w Polsce obec- wo okrutnym oddziałem rdzennych Ameryka- ny, od czasów pandemii i związanego z nią nów, a ponadto był podejrzewany o członkostwo zawłaszczają symbole związane lockdownu wydaje się narastać. W ostatnim w Ku Klux Klanie. Wokół monumentu od de- czasie coraz częściej podważa się symbole kad toczyły się dyskusje w sprawie jego usunię- z historią Polski, nie dopuszczają i niesione przez nie wartości. Można wymie- cia, a w czerwcu tego roku figura Pike’a została nić tu, wywołujące olbrzymie kontrowersje, zrzucona z postumentu i podpalona. Towarzy- grup mniejszości jak LGBTQIA+ do włączanie motywu tęczy w znak Polski Wal- szącą pomnikowi Pike’a, siedzącą na schodach czącej. Prawicowe środowiska patriotycz- cokołu figurę bogini masonerii, zdewastowano, udziału we wspólnym ne zawłaszczają symbole związane z historią pokrywając jej twarz czerwoną farbą i hasłami Polski, nie dopuszczają grup mniejszości jak ruchu na rzecz równości. dziedzictwie. LGBTQIA+ do udziału we wspólnym dzie- W Stanach Zjednoczonych w wyniku prote- dzictwie. Odmawiając innym prawa do sto- stów usunięto i zniszczono około 218 pomni- sowania symboli narodowych, uzurpują sobie ków. Wśród nich 127 upamiętniało Konfedera- prawo do decydowania o tym, kto może ich cję (25 z nich w samej Virginii), 14 – sprawców To jest szturm! To tęcza używać. Pogłębia się okrutna i brzemienna ludobójstwa na rdzennej ludności kontynentu. Miejsce pomnika jest i zawsze będzie w skutki polityka wykluczenia. Usunięto także aż 36 pomników przedstawia- w przestrzeni publicznej, która charaktery- Pomniki jako część przestrzeni publicznej jących Krzysztofa Kolumba, który zapocząt- zuje się dynamizmem i odzwierciedla nastro- nie są nieme. Ich celem jest – i zawsze było – kował europejską kolonizację obu Ameryk. je społeczeństwa, które zmienia nastawie- przemawianie do widzów, do poddanych kró- W Bostonie ścięto mu głowę, w Baltimore zrzu- nie wobec postaci historycznych, poglądów lewskich, niewolników reżimu, wywoływanie cono z cokołu i utopiono w porcie. i ruchów społecznych, niegdyś powszechnie podziwu wobec bohaterów walczących o nie- W ślad za Stanami poszły także inne kra- uznawanych za słuszne. Dlatego trudno jest podległość. Nie powinniśmy ich uciszać, za- je. W Wielkiej Brytanii usunięto 17 pomni- zrozumieć surowe konsekwencje prawne i po- mieniać w zwykły obiekt, sprowadzać do roli ków związanych z kolonializmem i o rasistow- lityczne wymierzone w ingerujących w prze- rzeźby, podziwianej ze względu na artystyczny skim przesłaniu. Podobnie postąpiła Belgia, strzeń pomników polskich aktywistów. kunszt. Powinniśmy słuchać, co mają nam do a pojedyncze przypadki usuwania pomników W nocy z 28 na 29 lipca członkowie ko- powiedzenia i rewidować nasze poglądy. zaobserwowano w Nowej Zelandii, Afryce lektywu Stop Bzdurom wywiesili tęczowe fla- Z punktu widzenia sztuki warto spojrzeć Południowej, Indiach, Słowenii (gdzie podpa- gi na warszawskich pomnikach: Jezusa przed na sprawę jeszcze w jeden sposób: jeśli siła lono pomnik pochodzącej z tego kraju Melanii kościołem Świętego Krzyża, Syrenki War- pomnika jest tak wielka, że mimo upływu Trump) oraz Irlandii. szawskiej, Mikołaja Kopernika na Krakow- stuleci, zatrzymujemy się, by spojrzeć w górę W Polsce pierwszą „ofiarą” stał się pomnik skim Przedmieściu i Józefa Piłsudskiego na na jego kamienną twarz, jeśli pomnik nas ob- Tadeusza Kościuszki w Warszawie. Na jego co- placu jego imienia. Dołączone do każdego raża, atakuje, czy nie świadczy to o ogrom- kole w nocy z 2 na 3 sierpnia pojawił się na- pomnika manifesty To jest szturm! To tęcza. nej wartości zawartej w mocy sztuki? Czy je- malowany czarnym sprayem napis Black Lives To atak! (…) To miasto jest też nasze jasno śli pomnik aspiruje do bycia czynną częścią Matter. Po zmyciu farby 6 czerwca ponow- określały intencje kolektywu. Umieszcze- społeczności, do uczestnictwa w debacie pu- nie naniesiono napis, tym razem: Black Lives nie flag LGBT+ na pomnikach nieodłącznie blicznej, to nie mamy prawa do odpowiedzi? Matter. Still. Warszawski pomnik Kościusz- związanych z Warszawą, polską tożsamością Czy wreszcie najlepszym, co może spotkać ki to młodsza o 100 lat kopia znajdującego się narodową i religijną, odwołujących się do do- pomnik w jego długim, kilkusetletnim ży- w Waszyngtonie monumentu wzniesionego robku naukowego, kulturowego, legend zwią- ciu, nie jest przewrócenie go, kiedy przyj- według projektu Antoniego Popiela w 1910 r. zanych z miastem i patriotyzmu, pokazuje, że dzie na to właściwa pora? 0

październik 2020 KSIĄŻKA / co czytać? jak czytać?

kwiatuszki wiśni i inne bajery Krótka znajomość, długie wspomnienia The Waiting Years Fumiko Enchi już pierwszego dnia mnie zachwyciło. Masks było drugim szokiem. Czasami znalezienie jednej książki jest niepowtarzalnym przeżyciem. Tym razem udało mi się znaleźć dwie. Mam nadzieję, że poniższym tekstem uda mi się was zachęcić do wypłynięcia na jeziora niecodziennej literatury i doświadczenia jej samemu. TEKST: Krzysztof zegar Grafika: Maja turkowska

ie mam pojęcia, jak znaleźć dobrą ogromnych wymagań. Jednak teraz czuję się ca- książkę. Rekomendacje znajomych łym doświadczeniem lekko poturbowany. N w mojej opinii nie są do tego odpo- Książka przedstawia krajobraz zmieniającej się wiednią ścieżką. Albo ktoś poleci tę, która jemu Japonii od końca wojny Boshin, która przywróci- się podobała, albo taką, która według niego spodo- ła realną władzę cesarzowi, do ostatnich lat dru- ba się mnie. Tymczasem to dobre książki umoż- giej dekady XX w. z perspektywy żony urzędnika liwiają dialog. Ten między jednym czytelnikiem dziewiętnastowiecznego ancien regime’u. danego dzieła a drugim, oraz (co w mojej opinii jest o wiele ważniejsze) ten z samym sobą. Dlate- go staram się czytać wszystko, co mnie nie znudzi. Rekomendacje znajomych w mojej Wiele klasyków sobie odpuściłem po kilkunastu opinii nie są odpowiednią ścieżką do stronach. Uważam, że z niektórymi książkami nie ma sensu się męczyć. Ale innym, także tym zupeł- znalezienia książki. Albo ktoś poleci nie nieznanym, warto dać szansę, bo mogą nie- spodziewanie zaskoczyć. tę, która jemu się podobała, albo taką, która według niego spodoba The Waiting Years Kilka tygodni temu kupiłem powieść The Wa- się mnie. iting Years japońskiej pisarki Fumiko Enchi. Czy- tałem ją po angielsku, gdyż polskie tłumaczenie (na chwilę obecną) nie istnieje. Nikt mi jej nie po- lecił. W polskim internecie byłem w stanie znaleźć Protagonistka imieniem Tomo rozpoczyna ak- tylko jeden za krótki tekst na jej temat. Za japano- cję, poszukując konkubiny dla swojego męża. Ten fila też się w żadnym stopniu nie uważam. Praw- przez większość powieści objawia się jako rozpust- da, ogromnie doceniam filmy Kurosawy, które do ny i szorstki Shirakawa. I nie będzie to też ostat- tej pory udało mi się obejrzeć, jednak jakikolwiek nia kobieta (według współczesnych standardów inny mój kontakt z wytworami tej kultury grani- nieletnia), którą żona wprowadzi do domu swo- czy z nieistniejącym. Czemu zatem akurat ją wy- jego męża. Ta konkubina zostanie jedną z trzech brałem? Odpowiedź jest niestety agonizująco nud- kochanek jej współmałżonka. Nie pierwszą, która na. Podobała mi się i okładka kolekcji „Vintage” uświadomi Tomo, że jej nadzieje na „prawdziwy od Penguin Random House i fakt, że sama książ- związek” są płonne. Coś mnie fascynuje w oso- ka rozmiarowo była wręcz idealnie nie za długa. bie, która w brutalnym absurdzie swojego życia Na odwrocie znajdowała się informacja, że jest w stanie wytrwać tak bezlitosną, permanentną książkę zdobi rysunek wzorowany na starym ja- utratę jednej ze stron ludzkiego życia – satysfak- pońskim pudełku na zapałki. Także dosyć la- cjonującej i bliskiej relacji. W jakiś niejasny spo- koniczny opis początku powieści oraz wycinek sób przypomina mi to Mersault z Obcego Alberta recenzji Japan Times sprzed prawie pięciu lat. Wy- Camus, który otwierając się na obojętność świata, cinek, którego mocy deskryptywnej nie jestem zaczyna czuć radość. w stanie przebić. Niestety. Po polsku brzmiałoby: I, o ile całość w formie nie przypomina „Opowieść o biernych modlitwach, The Waiting w żadnym stopniu elegii, tak już w swojej Years Fumiko Enchi to elegia o służalczości, która „esencji” wręcz oddaje jej typową atmosferę kiedyś nawiedzała japońskie kobiety”. Nie miałem idealnie. Zostawia nas z tą samą niepewnością, 40–41 co czytać? jak czytać? / KSIĄŻKA

co Elegia o… [chłopcu polskim]. Nie jest to Oscara Wilde’a: Człowiek jest najmniej sobą, kiedy opowieść o dzielnych samurajach, tylko przemawia we własnym imieniu. Daj mu maskę, o czymś wymagającym dużo większej odwagi a wtedy powie ci prawdę. niż ślepa wiara w teoretycznie już zniesiony Nadal nie mam pojęcia, jak znaleźć dobrą kodeks bushido. O wytrwaniu z nadzieją, że książkę. Ale jestem w stanie zdać sobie sprawę, w przyszłości nadejdzie lepszy świat. O tym że znalazłem dobrą. Albo i dwie. I chciałbym uczuciu bycia „w połowie drogi” przez całe życie. w cudowny sposób móc przeczytać je po raz pierwszy od nowa. Wejść w tę intymną relację Masks ponownie. Jednak dopóki to się nie wydarzy, No i się zadurzyłem. The Waiting Years prze- będę szukał dalej. 0 czytałem w dwa dni i czułem niedosyt. Nie był to więc koniec mojej znajomości z pisarką. Widzia- łem w księgarni jeszcze inną jej powieść o tytule Masks z tej samej kolekcji, tego samego wydaw- nictwa. Okładkę zdobiła maska, jak nietrud- no się domyślić, jeden z centralnych motywów jeszcze szczuplejszej (141 stron) opowieści. Opis z tyłu obiecywał opowieść o tajemniczej więzi dwóch kobiet i wielkiej manipulacji. Stwierdzi- łem, że warto zaryzykować. To, co znalazłem na stronach tej książki, nadal mnie przerasta. Nie będę kłamał. Doj- ście do sedna wymaga niebagatelnego wysił- ku. Lwia część powieści opiera się na aluzjach do XI-wiecznego klasyka japońskiej literatury – Opowieści o Genjim. Samo Masks zawiera w sobie rozprawę, której nawet częściowe zrozumie- nie tylko pomaga w rozwiązaniu zagadki, jaką są prawdziwe uczucia dwóch kobiet – młodej wdowy Yasuko i jej teściowej, Mieko – oraz pary mężczyzn, bliskich przyjaciół (Ibukiego, który pożąda młodej wdowy i Mikame, planującego się z nią ożenić). Byłoby grzechem zdradzić coś więcej, gdyż czytanie Masks opiera się na bada- niu, w jaki sposób autorka maskuje wewnętrz- ne przyczyny intryg oraz losy „aktorów tej sztuki”. Tutaj jednak relacja czytelnika z książką jest dzięki temu bardziej intymna, przez co może nie przypaść każdemu do gustu.

Za 344. stroną Moja znajomość z dziełami Enchi była stosunkowo krótka. Niezamierzona ani nie spowodowana wyższymi pobudkami pokroju rozszerzenia swojego spojrzenia na świat. Bez wątpienia też mój zachwyt spowodowany jest w dużym stopniu faktem „niespodziewaności”. Starałem się przedstawić te książki w sposób lakoniczny. Szczerze wierzę, że wystarczy ich istnienie naświetlić, by dla każdego zalety pisarki stały się ewidentne. Są to unikalne dzieła, których celem jest ukazanie realiów życia kobiet, które w narracji historiograficznej swojego kraju zostały pominięte. I o ile jest on pod względem faktografii tak samo fikcyjny jak ten z Opowieści Podręcznej, to The Waiting Yearsnie musi uciekać ze świata rzeczywistego, by pokazać horror instrumentalizacji kobiet. W Masks fikcja ma „urzeczywistniać” świat przedstawiony. Cytując

październik 2020 KSIĄŻKA / zabawa u Kochanowskiego

Piknik pod warszawskim niebem Kochanowski, jak na prawdziwego Polaka przystało, od hucznych biesiad nie stronił. Nie dziwi zatem, że na jego imieninach organizowanych przez Bibliotekę Narodową, co roku pojawiają się tłumy warszawiaków. Tego lata ho- norowym gościem został Leopold Tyrmand. TEKST: Maria jaworska grafika: Aleksandra Morańda

iepłe przedpołudnie u schyłku sierp- rego znamy z Dziennika 1954. Jako ojciec rodziny się różnorodnością – od skłaniającego do nia. Z Ogrodu Krasińskich w centrum stał się poważny, ale też bardziej otwarty. Najważ- refleksji Campo di Fiori Czesława Miłosza, C Warszawy już z daleka dobiegają dźwię- niejszym punktem dnia było dla niego słuchanie przez socrealistycznie wystylizowane strofy ki jazzu. Mimo pandemii, całkiem pokaźna liczba wiadomości – szczególnie tych dotyczących sytu- autorstwa Jana Brzechwy, aż po subtelnie osób przechadza się alejkami, zatrzymując się przy acji w Polsce i Europie Wschodniej. Dla Matthew romantyczny Deszcz Gałczyńskiego. Znalazło którymś z czterdziestu stoisk wydawnictw. Niektó- niezwykle ważne były ich wspólne wyprawy na się także miejsce dla piosenek zakochanej rzy zajmują miejsca na krzesłach ustawionych przed zakupy. Jak przyznaje, niesamowicie było widzieć w warszawskich ulicach Ireny Santor jedną z trzech plenerowych scen. Na największej – ojca w supermarkecie, gdzie miał ogromny wybór, oraz Snu o Warszawie Czesława Niemena. zielonej – językoznawca dr Agata Hącia i Jan Emil co dla człowieka zza żelaznej kurtyny za każdym ra- Pod koniec imprezy tradycyjnie zabrzmia- Młynarski rozmawiają z Bartkiem Chacińskim na zem było czymś nowym. ła Pieśń świętojańska o Sobótce, którą wykonała temat warszawskiej gwary. Przed niebieską naj- grupa jazzowa Kuba Więcek Trio wraz z Pau- młodsi oczekują na rozpoczęcie przedpremie- liną Przybysz. W pracy nad projektem młodzi rowego pokazu spektaklu Tymoteusz Rymcimci artyści wykorzystali teksty poety z Czarnola- Teatru Lalka, a na scenie żółtej pojawia się Piotr su, które w połączeniu z jazzowym brzmieniem Wojciechowski, laureat Nagrody Literackiej m. st. utworzyły unikalną kompozycję. Jako ostatnia Warszawy w kategorii Warszawski Twórca. Przez wystąpiła Maja Kleszcz wraz z zespołem, wy- cały dzień żadne z tych miejsc nie będzie świecić konując koncert retro, który idealnie wpisał się pustkami – grafik imprezy pęka w szwach. w klimat rozgwieżdżonego wieczoru.

Warszawskie klimaty U brzegów jazzu Tyrmand – popularny w Warszawie lat 50. Muzyka jazzowa na pikniku to nie tylko i 60. pisarz i publicysta, ogłoszony przez Sejm RP występ Kuby Więcka, ale także towarzyszący literackim patronem roku 2020, na imieninach gościom od początku wydarzenia zespół Five Kochanowskiego okazał się być gościem ideal- O’Clock Orchestra z Częstochowy. Dźwięki nym, dostarczającym organizatorom pikniku saksofonu zabrały słuchaczy w świat masę inspiracji. Nie zabrakło więc rozmów i pa- powojennych warszawskich kawiarenek, neli dotyczących wszystkiego, co się z nim wiąże: restauracji i barów. powojennych stołecznych kawiarni, goszczących Jak mówi Mariusz Urbanek, jazz w latach w swych progach literatów, bikiniarskiej mody 50. był muzyką zakazaną, antysocjalistycz- czy postaci z kryminałów (nie tylko ze Złego!). ną, a zatem czymś, co działało jak magnes, Zainteresowaniem cieszyły się również spotkania Mój ojciec to nie tylko jazz, kolorowe skar- szczególnie na osobowości tak niepokor- z tymi, którzy o Tyrmandzie mogą mówić godzi- petki i okulary przeciwsłoneczne. Tak na- ne, jak Tyrmand. Nie bez powodu został on nami, a więc jego biografami – Marcelem Woźnia- prawdę jego charakter był bardzo skompliko- okrzyknięty ojcem polskiego jazzu, pomimo kiem oraz Mariuszem Urbankiem. Ten ostatni oce- wany i niełatwy, miał poważne podejście do – jak podają liczne źródła – braku nie tylko nia jego prozę dość krytycznie, aczkolwiek uważa ją życia – mówił Matthew, który pomimo, że nie elementarnych umiejętności i słuchu muzycz- za wartą uwagi, szczególnie powieści takie jak Filip, zdążył dobrze poznać ojca, uważa go za czło- nego, ale nawet wyczucia rytmu. Zakochaw- Życie towarzyskie i uczuciowe, a przede wszystkim wieka charyzmatycznego i do końca wiernego szy się w „muzyce wolności” już na studiach Dziennik 1954, który – jak twierdzi – jest niezbęd- swoim ideałom. w Paryżu, po wojnie organizował w Warsza- ny do sumiennego opisania komunizmu. wie koncerty, których najlepszą reklamą stało Słowem i muzyką się jego własne nazwisko. Nie tylko skarpetki... Doroczną tradycją stał się mecz poetycki, O tym i innych faktach z życia warszawskie- Goście dopisali szczególnie, kiedy na zielonej w którym udział biorą artyści rodzimej go bikiniarza, ale również wszelkiego rodzaju scenie miał pojawić się Matthew Tyrmand – syn sceny. Tego wieczoru tematem przewodnim ciekawostkach literackich i kulturalnych moż- zmarłego przed trzydziestoma pięcioma laty pisa- została ukochana przez Tyrmanda Warszawa. na było dowiedzieć się w czasie rozmów z in- rza. Zamieszkujący na co dzień w USA analityk Nie zabrakło uznanych postaci, takich jak spirującymi ludźmi. Z pewnością dzień spę- i publicysta często bywa w Warszawie, ale – jak sam Barbara Ścibakówna, Stanisława Celińska, dzony na obcowaniu z literaturą można uznać przyznaje – nie nauczył się dobrze języka przodków. czy Wiesław Komasa, ale również gwiazd za udany, szczególnie gdy Ogród Krasińskich Z jego opowieści o ojcu wyłania się zupełnie inny młodszego pokolenia m. in. Barbary Kurdej- opuszczamy z głową pełną refleksji i torbą Tyrmand, niż słynny bikiniarz i skandalista, któ- Szatan czy Margaret. Klimat poezji odznaczał ciężką od książek. 0 42–43 recenzje / KSIĄŻKA

Krzyk przez zamknięte usta

Kuba Małecki przyzwyczaił już swoich czytelni- idzie o krok dalej i uczciwie przyznaje, że historie zawarte na kartach powieści nie są wcale tak ków do opowiadania historii wrażliwych, pełnych ży- bardzo dalekie od jego prywatnej historii, co z perspektywy całości dzieła, gdy czytelnik zna po- ciowego realizmu. Saturnin nie stanowi wyjątku od szczególnych bohaterów i ich osobiste tragedie, wpływa na emocjonalność jeszcze silniej. reguły autora i prezentuje kolejną historię ludzi, któ- Ostatecznie Saturnin jawi się jako powieść bardzo konsekwentna, poruszająca i wyko- rych łączy więcej, niż mogliby się spodziewać. nana z niezmienną brawurą pisarską Małeckiego. Autor wydaje się doroślejszy i porusza Satek jest chłopcem, gdy zauważa błąd na bile- newralgiczne tematy z jeszcze większą subtelnością niż miało to miejsce m.in. w Dygocie cie autobusowym. Ów defekt pozwala mu sądzić, lub Dżozefie. Ponadto czytelnik nadal może zachwycać się tym, co u pisarza najlepiej zna. że gdzieś na trasie, którą tak często jeździ, kryje Jest tutaj tajemnica rodzinna, tragedia, i najważniejsze – trucizna, która przez lata powoli się magiczna kraina, gdzie jego z reguły zamknięty trawi bohatera od środka i nie pozwala mu żyć na tyle, by dawać szczęście i pokrzepienie i przytłumiony przez wydarzenia z przeszłości dzia- ludziom, których ten kocha najbardziej. dek spędza dnie. Wiele lat później, gdy Satek jest Autor ponownie apeluje do czytelnika, by ten zatrzymał się na chwilę w codziennym już dorosłym Saturninem, dokładnie tak samo prze- pędzie, zasiadł nad lekturą i pogrążył się w zadumie nad wszystkimi swoimi osiągnięcia-

źródło: materiały prasowe zroczystym i nijakim jak miliony innych ludzi, senior mi. Podkreśla potrzebę zrozumienia i empatii wobec drugiego człowieka. Bez tego życie rodziny znika. Wnuk rusza wtedy na poszukiwania, podczas których dowie się więcej o swoim może przypominać przykry obraz Saturnina oraz jego dziadka – bohaterów tak różnych dziedzictwie i krzywdach trawiących rodzinę od lat. i jednocześnie tak podobnych, którzy gubią się, popełniają błędy. Obaj potrzebują wspar- Małecki już w poprzednich swoich powieściach bezbłędnie potrafił ukazać ludzkie tragedie, cia, by echa przeszłości ustały i istniała możliwość, by na nowo móc zagrać symfonię rozterki i próby pogodzenia się z traumą, co w ogólnym rozrachunku stanowi niejaką wizytówkę swojego życia. Tego, które dopiero nadejdzie. prozy autora. W Saturninie również działa w granicach charakterystycznego dla siebie stylu, Dominik tracz jednocześnie nie popadając w marazm i powtarzalność. Mimo analogicznej narracji historia jest Saturnin bogatsza w poruszające epizody, które nie pozwalają czytelnikowi odczuć znużenia. Wiele z nich Jakub Małecki pozwala odbiorcy spojrzeć na historię z perspektywy różnych bohaterów, co ułatwia zrozumie- Wydawnictwo Sine Qua Non nie postaci oraz historii, która ich jednocześnie łączy i dzieli. Niebagatelną rolę gra również sama Kraków 2020 warstwa fabularna powieści. Autor często już serwował swoim czytelnikom potężne dawki no- stalgii i umiłowania lat dzieciństwa, co mogło stanowić podstawę do myśli, że Małecki do swo- ocena: 88887 ich opowieści lubi przemycać wydarzenia i wspomnienia osobiste. W przypadku Saturnina autor Traumy? To pestki

Przez całe życie ludzie usiłują przetrawić to, nie wyraźnie w pierwszej wydanej książce, zresztą jeszcze gorszej, tomiku wierszy: Chłopcy, co mówią inni. Część wypowiedzi powoduje u nich których kocham. Co z pasjami? Innymi rodzajami relacji? Po Pestkach widać słabość charakteru niestrawność, reszta „odżywienie” osobowości. autorki, ale cóż, niektórzy są nadwrażliwi i łykają wszystko jak pelikany. To naturalnie kwestia Każdy człowiek jest notatnikiem zawierającym gustu, ale historie, w których autorki skupiają się na piciu gorącej kawy, kiedy za oknem pada utarte frazy, które odcisnęły na nim piętno. Anna deszcz, kurz tańczy balet, wirując w powietrzu, a kot załatwia się gdzieś pod stołem, bywają Ciarkowska w swojej najnowszej książce Pest- już czasami nudne per se. ki opisuje, jaki wpływ miały na nią słowa, bardzo Ciarkowska na portalu lubimyczytać.pl opisywana jest jako: z wykształcenia filolożka i lite- często rzucone mimochodem, które usłyszała na raturoznawczyni, z powołania – poetka. Czytająca i rysująca kolekcjonerka wspomnień i prze- przestrzeni mijających lat. żyć, światoczuła i nadwrażliwa zbieraczka mikrohistorii. Wielbicielka spacerów, rekinów i prze- Ciarkowska wpada na frapujący pomysł – słodzonej kawy z mlekiem. Kolejna emfatyczna, przeintelektualizowana artystka. W Pestkach opowiada autobiograficzną historię za pomocą potrafi czasem zaskoczyć ciekawą frazą, jednak główny problem poruszany w książce, który zdań wypowiadanych przez osoby napotkane polega na tym, że każdemu wpaja się podobne „złote myśli”, nie jest niczym odkrywczym. Ludzie źródło: materiały prasowe źródło: materiały prasowe w trakcie swojego dorastania. Każde pytanie są bardziej podobni do siebie, niż się wydaje i najistotniejsze jest to, jak reagują na serwowane czy stwierdzenie stanowi pestkę, która kiełkując, przyczynia się do jej decyzji i zacho- przez bliskich zbitki cudownych porad. wań. To właśnie przez nie traci kontrolę nad swoim życiem. Gubi swoją tożsamość, stając Z wieloma sytuacjami niektórzy czytelnicy, szczególnie damy, będą się utożsamiać. Być może się jedynie wspomnianymi głosami bliskich, przyjaciół i znajomych. stąd wziął się fenomen tej książki. Jest to niezła lektura, nie można zaprzeczyć. Jednak zadziwia Pisarka uświadamia, że od małego „strzela” się w ludzi takimi nasionami, które później ro- fakt, że autorka otrzymała nagrodę Książki Roku Lubimyczytać.pl 2019, na co moim zdaniem nie sną w człowieku, niszcząc bądź upiększając jego wnętrze. Wygłaszane są tyrady, które warto- zasługuje. Być może jest to pozycja skierowana do zdołowanych reprezentantek płci pięknej, ściują, co wypada, a co nie, oraz narzucają, jak inni powinni myśleć i czuć. Nie przystoi przecież aby mogły one wejrzeć w czyjąś intymność i poczuć się odrobinę mniej samotnie. Warto się- się mazgaić – uczucia odmienne od tych akceptowanych przez społeczeństwo to słabość. Po- gnąć po dzieło Ciarkowskiej ze względu na oryginalną formę, jednak nie jest to książka, po której nadto nie należy bagatelizować faktu, że autorka w swojej książce przyjmuje postawę bierną świat wygląda choć odrobinę inaczej. i oskarżającą – nie bierze odpowiedzialności za swoje czyny, lecz zrzuca ją na rodziców, przy- jaciół i znajomych. Nie ma w niej nawet krzty buntu. Samodzielne, krytyczne myślenie w dużej Aleksanda Dobieszewska mierze jest jej obce. Co prawda łatwo zrozumieć szlachetny zamysł pisarki, aby zwrócić uwagę Pestki i przestrzec przed bezmyślnym wypowiadaniem słów, jednak jej pasywność skutecznie zabu- Anna Ciarkowska rza odbiór całości dzieła. Wydawnictwo Otwarte Być może w tym stwierdzeniu brak obiektywizmu, ale autorka zbyt dużą wagę poświęca Kraków 2019 romantycznej strefie życia. Bolesne jest to, że świat kobiet w literaturze w dużej części, zdecydowanie większej niż u mężczyzn, kręci się wokół miłości. U Ciarkowskiej widać to szczegól- ocena: 88777 październik 2020 kliknij i zobacz... 44–45 lifestyle / Styl życia Polecamy: 48 Warszawa Gdzie historia spotyka teraźniejszość Wywiad z autorem książki Najlepsze miasto świata 52 Czarno na białym Australia w ujęciu nieminimalistycznym Najmniejszy kontynent w obiektywie studenta 59 sport Nowe życie zastępcze Powrót sportu na areny fot. Aleksander Jura

Pół serio URSZULA SZURKO

zytając opisy na Tinderze, moż- Mimo to odnoszę wrażenie, że jako społe- na zauważyć, że około połowa czeństwo mamy ostatnio problem z żartem, C z nich zawiera wyrażenie „pro- może dlatego, że czasy nie są zbyt zabaw- szę, miej poczucie humoru”. Pomijając ne. Ludziom łatwiej przychodzi oburzanie fakt, że zaczynanie znajomości od stawia- się. A szczególnie ten szlachetny, święty ro- nia szeregu wymagań jest oznaką raczej dzaj oburzenia, który odczuwamy w czy- przykrej cechy charakteru (czego wciąż imś imieniu. Nawet jeśli nikt nas o to nie nie nauczyła się większość studenckich prosił. Szkocki komik Daniel Sloss podczas kół), można to traktować jako potwier- jednego ze swoich występów zaapelował do dzenie, jak bardzo humor jest pożąda- publiczności, aby jeśli ktoś z nich poczuje ny. A także trudny do zdefiniowania, bo się urażony przez jeden żart, to niech ma nie istnieje w próżni. Potrzebuje intencji, na tyle przyzwoitości, żeby czuć się ura- treści i kontekstu. Z powodu tego ostat- żonym przez wszystkie. Bo przecież nie niego prawdopodobnie obrywa się wie- ma nic bardziej egoistycznego niż stawia- lu serialom sprzed 10 czy 20 lat, którym nie granicy tam, gdzie żart jest wymierzo- zaczynamy przyglądać się przez pryzmat ny w nas albo kogoś nam bliskiego. Trze- dzisiejszych czasów. I tak żarty z otyłości ba zawsze stać po dobrej stronie śmiechu, prezentowane w Przyjaciołach prawdopo- to jasne. Ale sam żart jest tylko opowieścią. dobnie spotkałyby się z podobną reakcją Jak zauważył inny brytyjski komik, Ricky jak fat-suit Ani Lewandowskiej. Są oczy- Gervais, kiedy ktoś śmieje się z żartu, na- wiście środowiska, dla których popraw- wet na temat jakiegoś przykrego czy dra- Nie ma nic bardziej egoistyczne- ność polityczna stała się synonimem cen- matycznego wydarzenia, to śmieje się wła- zury, bo nagle ich „niewinny” żart został śnie tylko z żartu, a nie z ludzkiej tragedii. go niż stawianie granicy tam, gdzie potraktowany jak molestowanie, a prze- Według Slossa nie ma nic złego we wprowa- cież nikt nic złego nie miał na myśli. dzaniu ludzkiego pierwiastka – humoru, do żart jest wymierzony w nas albo Prawdziwa kobieta powinna się uśmiech- sytuacji, gdzie tego człowieczeństwa braku- nąć i podziękować za atencję, a brak po- je. Nie bez przyczyny w Ameryce seriale ko- kogoś nam bliskiego. czucia humoru uchodzi za sztandarową mediowe zaliczyły gwałtowny wzrost popu- cechę każdej wściekłej feministki. larności po zamachach z 11 września. 0

październik 2020 CZŁOWIEK Z PASJĄ / wolontariat w Indiach okiem młodej osoby get some inspo!

Bezinteresowne dobro, czyli parę słów o wolontariacie w Indiach

Pokolenie millenialsów podczas swoich wakacji zazwyczaj decyduje się na podróże w typowo turystyczne kierunki, takie jak morze czy góry, lub na wyjazdy zorganizowane. Wśród młodych ludzi można spotkać również osoby, które wolą poświęcić swój wolny czas dla innych – wyjeżdżając na wolontariat za granicę. O bezinteresowności i wolontariacie „od kuchni” opowiada Ksenia Sobierajska, która zeszłe wakacje spędziła w Indiach. rozmawiała: mICHALINA KOBUS Zdjęcia: aleksandra pilecka

MAGIEL: Co oznacza według ciebie słowo ,,bezinteresowność”? przykład na uczelnie za granicą. W związku z tym, oprócz opłat za KSENIA SOBIERAJSKA: Bezinteresowność to dla mnie świadomość sytu- jedzenie, zakwaterowanie i lot, płaci się dodatkowe pieniądze, aby or- acji i potrzeb innych ludzi, spojrzenie z innej perspektywy. Moim ganizacja mogła funkcjonować. W końcu udało mi się znaleźć funda- zdaniem jest to dość prosty koncept – nie chodzi o poczucie dumy cję Salvatti i nie wyobrażam sobie, żebym mogła trafić lepiej. Mimo, z samego siebie, ponieważ zrobiliśmy dla kogoś coś miłego, ale zrozu- że początkowo planowałam pojechać do Afryki (którą fundacja rów- mienie, że taka bezinteresowna pomoc powinna być czynnością od- nież oferowała), wybrałam program wolontariatu w Indiach ze wzglę- ruchową. du na możliwość pracy wśród ludzi z innej kultury oraz wśród dzieci.

To właśnie udzielanie się w wolontariatach jest bezinteresownym dobrem, jakie Co należało do twoich obowiązków i na jak długo pojechałaś do Indii? dajemy na rzecz innych. Jak trafiłaś do fundacji Salvatti i do Indii? W Indiach spędziłam miesiąc, pracując w sierocińcu w małej wiosce Na fundację Salvatti trafiłam po długich poszukiwaniach w interne- Vutukur. Praca polegała na pomocy w opiece nad dziećmi w wieku cie wolontariatów, za które organizacje nie każą płacić sobie niewy- od 7 do 14 lat oraz prowadzeniu lekcji z języka angielskiego. Ra- obrażalnych sum. Brzmi śmiesznie, ale to niestety prawda, ponieważ zem z dwiema wolontariuszkami codziennie rano budziłyśmy dzie- takie wolontariaty stały się popularną formą nabijania punktów na ci do szkoły, pomagałyśmy im przy porannej toalecie, szykowałyśmy

46–47 wolontariat w Indiach okiem młodej osoby / CZŁOWIEK Z PASJĄ

śniadanie i odprowadzałyśmy najmłodszych do podstawówki. Kiedy Taki wolontariat otwiera oczy na zupełnie inny świat, inne warto- dzieciaki były w szkole, pomagałyśmy w przygotowaniu obiadu, szy- ści i inne problemy. Bardzo dojrzałam przez samo doświadczenie kowałyśmy zadania z angielskiego oraz zapoznawałyśmy się z miesz- wyjazdu w zupełnie nieznane mi otoczenie, coś skrajnie innego od kańcami wioski. Popołudnie spędzałyśmy na wszelkiego rodzaju za- wszystkiego, do czego byłam przyzwyczajona w Polsce. Najwięcej bawach – my uczyłyśmy dzieci, a one uczyły nas. Z każdym dniem wyciągnęłam jednak od ludzi, z którymi przebywałam i z którymi zyskiwałyśmy z nimi coraz bliższy kontakt. Wieczorem przychodził zawiązałam bardzo bliskie relacje. Dzięki nim, a w szczególności czas na prace domowe i naukę angielskiego. Mimo barier językowych dzięki dzieciom, zobaczyłam, jak można cieszyć się i być wdzięcz- dzieci były tak otwarte, wesołe i kochane, że czas spędzony z nimi nie nym za najmniejsze rzeczy i jak tą radością zarażać innych. Cały był obowiązkiem, lecz czystą przyjemnością. miesiąc spędzony tam był czasem, w którym czułam się najszczę- śliwsza w swoim życiu, dlatego wszystkich bardzo zachęcam do ta- Co było dla Ciebie największym szokiem kulturowym? kiego wyjazdu. Największym zaskoczeniem było to, że u wielu ludzi widok białej osoby wywoływał najróżniejsze reakcje. W większości przypadków było Czy planujesz jeszcze inne tego typu wolontariaty? to zaciekawienie i ogólne poruszenie na ulicy, lecz również przyjazne Jak najbardziej tak! Tym razem na pewno będę chciała pojechać spojrzenia – ludzie uśmiechali się, machali, chcieli robić sobie z nami za granicę na dłużej, bo jak się już przekonałam – jeden miesiąc to zdjęcia. Nie spotkałyśmy się nigdy z nieprzyjemnymi sytuacjami, ale jednak za mało, żeby w pełni móc się nacieszyć wolontariatem. Wa- momentami było mi przykro, kiedy na przykład dziewczynki z siero- ham się jeszcze nad miejscem wyjazdu, ponieważ, mimo że bardzo cińca otwarcie mówiły, że nasz kolor skóry jest ładniejszy. chciałabym wrócić do dzieci w Indiach, to jednak jest we mnie ta chęć odkrywania nowych miejsc, ludzi i stworzenia czegoś warto- Co młodemu człowiekowi może dać takiego typu wolontariat? ściowego w innym miejscu na świecie. Tego typu wolontariat w młodym wieku pozwala na nabranie wielu nowych perspektyw na życie w momencie, kiedy nasz światopogląd kształtuje się najbardziej. Uważam, że takie doświadczenie nie może być niczym zastąpione – ofiarowanie swojej pomocy i czasu, nie ocze- Ksenia Sobierajska kując niczego w zamian, jednocześnie czerpiąc z otaczającej kultury i czasu spędzonego z ludźmi, których spojrzenie na życie skrajnie róż- Ksenia Sobierajska – 18-latka urodzona w Warszawie, uczennica ni się od tego w naszej rzeczywistości, jest czymś niepowtarzalnym. Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Batorego. Wolontariuszka z pasji, serca i miłości do ludzi. Poza tym pasjonatka muzyki, Jaką lekcję wyniosłaś ze swojego wolontariatu? snowboardu oraz jazdy konnej. Jest również jedną z organizatorów Na pewno w dużej mierze pozwolił mi zrozumieć, jak różne może być warszawskiego, licealnego festiwalu ,,UFO”. dla ludzi pojęcie szczęścia oraz perspektywy na rzeczy materialne.

październik 2020 WARSZAWA / skąd wziął się pomysł na współczesną Warszawę?

Nasz kolektor ma się dobrze.

Gdzie historia spotyka teraźniejszość Idąc ulicami Warszawy raczej nie zastanawiamy się, jak by wyglądała, gdyby nie została w czasie wojny zniszczona. A już na pewno, jak by się w niej żyło, gdyby wszystkie powojenne projekty zostały zrealizowane. O tym, jak dzisiejsza Warszawa wygląda na tle planów Biura Odbudowy Stolicy, rozmawiam z Grzegorzem Piątkiem, autorem książki Najlepsze miasto świata.

Rozmawiał: Maciej Cierniak

MAGIEL: Jak ocenia pan zainteresowanie szeroko pojętej publiki pana książką? Czy myśli pan, że ujednolicenie Warszawy z okolicznymi gminami w formę wy- GRZEGORZ PIĄTEK: Jestem zachwycony, bo nie sądziłem, że pozy- dzielonej jednostki administracyjnej, pomogłoby w jakiś sposób w spójniejszym cja, która może łatwo trafić do szufladki specjalistycznych – dla ludzi, planowaniu, czy spowodowałoby tylko większe uzależnienie władz lokalnych od którzy interesują się architekturą, dla miłośników historii Warszawy, centralnych? zyska tak szeroki rozgłos. Diabeł oczywiście tkwi w szczegółach, bo dużo zależy od tego, jak byłyby podzielone kompetencje w ramach takiego organizmu. W książce dużo pisze pan na temat planów na odbudowę Warszawy, a także ich zde- W Warszawie mamy teraz bardziej złożony samorząd niż w innych rzenia z rzeczywistością wczesnego socjalizmu. Jak pan jednak ocenia dzisiejszą miastach – funkcjonują silne dzielnice, realizujące swoje lokalne Warszawę na tle dalekosiężnych, często megalomańskich planów Biura Odbudowy cele. To trzeba opracować na nowo, żeby nie skończyło się tym, że Stolicy (organu powołanego w 1945 r. w celu odbudowy Warszawy)? śródmieście, czyli „rdzeń warszawski”, żyje na koszt reszty aglome- W dzisiejszej Warszawie brakuje mi może nie megalomanii (śmiech), racji albo że peryferyjne miasteczka i wsie czują się pokrzywdzone fot. Josh Hild /pexels.com Hild Josh fot. ale planowania bardziej dalekosiężnego i perspektywicznego. Można przez centralnego hegemona. Nie należy wykluczać myśli o super- by się cieszyć, że w architekturze dzieje się bardzo wiele i powstają powiecie, czy miniwojewództwie warszawskim. Problemy, z którymi coraz to ciekawsze budynki; mamy też coraz lepszą jakość przestrze- mierzą się Legionowo czy Otwock, będące częścią aglomeracji sto- ni publicznej. Warszawska zieleń, o którą my teraz tak dobrze dbamy, licy, są zupełnie inne niż te Radomia, Łowicza czy Garwolina. Po- jest wspaniała, co też długofalowo jest zasługą pokolenia BOSu. Nato- winny być rozwiązywane w kontekście tej przynależności i powiąza- miast brakuje mi całościowego ujęcia, zarówno w skali miasta (a tego nia z Warszawą. Zresztą to samo planowano w latach 30., a także tuż nie ułatwia nam prawo, uniemożliwiające magistratom tworzenie pla- po wojnie (w formie opisywanego w książce Warszawskiego Zespo- nów zagospodarowania dla całej powierzchni miast), jak i planowania łu Miejskiego) wracał cały czas pomysł, by jakoś połączyć te ościen- regionalnego. Obecny porządek instytucjonalny nie pozwala na zdro- ne gminy, aby sprawniej nimi zarządzać. Uwzględniała to także gier- we planowanie w ramach aglomeracji, zamiast tego zmuszając gminy kowska reforma administracyjna z lat 70. Oczywiście łatwo używać do konkurowania o pieniądze i mieszkańców. Można się dogadać je- tego tematu w rozgrywkach politycznych, ale w dyskusji między sa- dynie w nielicznych kwestiach, jak wspólny bilet na komunikację czy morządowcami i przede wszystkim społecznościami, nie powinni- rower miejski. śmy się tego pomysłu bać. 48–49 skąd wziął sie pomysł na współczesną Warszawę? / WARSZAWA

Poniekąd realizacją takiego projektu był na krótką metę dekret Bieruta. tramwajowe tam, gdzie ich nie ma, poszerzać chodniki tam, gdzie są za wą- Nie chodziło w nim wprawdzie o planowanie regionalne, a raczej o możli- skie (jak choćby w tej chwili dzieje się w alei Jana Pawła II między Dworcem wość zarządzania gruntami. Rzeczywiście – co starałem się w książce naświe- Centralnym a rondem ONZ), bez przeprowadzania radykalnych rewolucji, tlić –dekret Bieruta, który ma teraz bardzo złą prasę, i który został przepro- wyburzeń, czy wywłaszczeń. O ile mi wiadomo, na wspomnianym odcinku wadzony w sposób chaotyczny i brutalny, tkwił korzeniami w bardzo dobrym trasy Północ–Południe nie zmniejszono nawet liczby pasów ruchu, nieznacz- założeniu, to znaczy, żeby miasto mogło sprawniej zarządzać rozwojem swo- nie je tylko zwężono, a już taki manewr dał więcej przestrzeni dla pieszych, ich terenów. By było to możliwe, powinno ono mieć po pierwsze większą pulę rowerów i zieleni. gruntów miejskich, a po drugie możliwość łatwiejszego pozyskiwania grun- tów prywatnych na potrzeby publiczne. Warto pamiętać, że przed wojną, kie- Pasażerami zarówno komunikacji zbiorowej, jak i samochodów prywatnych, są studenci, sta- dy Bierut nie miał jeszcze nic do powiedzenia, w tym właśnie upatrywano je- nowiący dziś przeszło dziesięć proc. stołecznego rynku wynajmu. Jak powojenne projekty od- den z głównych problemów Warszawy. Magistrat miał w połowie lat 30., jeśli budowy, a także ich rzeczywiste wykonanie, wpływają na ich życie w Warszawie w obecnych dobrze pamiętam, cztery czy pięć proc. gruntów w mieście; prezydentowi Sta- czasach? rzyńskiemu udało się tę pulę zwiększyć do około dziesięciu proc.. Jednak już Plany wobec studentów były ambitne, choć ich wykonanie w pewnym wtedy mówiono, że żeby sprawnie zarządzać Warszawą, na przykład budując stopniu pozostało niepełne. W książce opisuję wielką dzielnicę młodzie- szkoły tam, gdzie są potrzebne, a nie tam, gdzie akurat jest działka, albo żeby żową ciągnącą się od Ujazdowa na wschodzie, do Pola Mokotowskiego na poszerzać ulice czy budować nowe trasy, do miasta powinno należeć 30, 40, zachodzie i do późniejszej Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej na a może nawet 50 proc. gruntów. Dzięki osławionemu dekretowi Bieruta uda- północy. Miały tam powstać budynki dydaktyczne oraz akademiki. Gdy- ło się taki komfort zarządzania przestrzenią w mieście osiągnąć. by zrealizować taki pomysł, dałby on komfort uczelniom wyższym, któ- Tymczasem dzisiaj wylądowaliśmy na zupełnych antypodach, to znaczy re dziś borykają się z problemem rozrzucenia po mieście i próbują skupić mamy nowe dzielnice, takie jak na przykład Miasteczko Wilanów lub Chrza- na kilku kampusach, by ułatwić sobie funkcjonowanie. Może to i jednak nów, gdzie wszystko rozgrywa się na prywatnych działkach, gdzie miasto dobrze, że plan nie wypalił, ponieważ takie skupienie zabudowań akade- musi wyszarpywać tereny pod szkoły czy inną infrastrukturę publiczną od mickich w jednym miejscu odcięłoby studentów od tkanki miasta, z któ- deweloperów, którzy je wcześniej kupili. Wszyscy na tym na dłuższą metę tra- rą żyją dziś w symbiozie, zaludniając ulice i knajpy. Proszę sobie przypo- cimy i warto by pomyśleć o może nie nowym dekrecie Bieruta, ale o tym, jak mnieć, jak wyglądało Krakowskie Przedmieście na początku lockdownu, zabezpieczać nasze wspólne interesy i dawać gminom, nie tylko Warszawie, kiedy nie chodzili po nim studenci UW czy ASP, a było za wcześnie na tu- możliwość pozyskiwania terenów pod potrzebne inwestycje w sposób spraw- rystów. Na ulicy nie było prawie nikogo. ny i nie obciążający wspólnego budżetu. Drugim problemem, jaki lata odbudowy rozwiązały, to niedobór mieszka- niowy słuchaczy uczelni, którzy z powodu braku akademików (w Warszawie Do wspomnianej przez pana, dalekiej od centrum, dzielnicy Chrzanów ma wkrótce dotrzeć zlokalizowany był w zasadzie tylko jeden, przy Placu Narutowicza) skazani metro. W jednym z rozdziałów książki, który bardzo zapadł mi w pamięć, opisuje pan hi- byli na mieszkania komercyjne oraz stancje. Dziś natomiast każdy uniwersy- potetyczną drogę z pracy Mariana Spychalskiego, gdyby zrealizowane zostały wszystkie tet czy akademia ma kilka swoich akademików, co znacznie poprawia kom- plany Biura Odbudowy Stolicy, a pierwszy prezydent powojennej Warszawy mógł podró- fort życia i finansów ich studentów. Do teraz korzystamy z wykreowanego po żować metrem. W jaki sposób, pana zdaniem, nieobecność podziemnej kolejki wpłynęła wojnie zasobu domów studenckich, jako że nowe, finansowane publicznie, na rozwój miasta i czy w efekcie rozrosły się inne moduły komunikacji? w zasadzie nie powstają. Na pewno to, że w Warszawie długo nie powstawało metro, miało pewien niezamierzenie pozytywny skutek, to znaczy bardzo długie utrzy- Czy pana zdaniem książka zwiększy świadomość na temat stołecznej architektury i urbanistyki, manie sieci tramwajowej. I to w czasach, kiedy miasta na całym świe- czy może jeszcze bardziej przyczyni się do niechęci do niektórych obecnych w mieście form przecie likwidowały tramwaje, uznając, że są one przestarzałe, niewydajne strzennych, wyjaśniając ich dość śliską genezę? oraz zabierają przestrzeń samochodom, po to by zastąpić je autobusami Nie mam złudzeń, że taka książka zmieni bieg historii (śmiech). Przy jej i w niektórych aglomeracjach właśnie metrem. Doprowadziło to do tego, pisaniu przyświecała mi jednak myśl, że bardzo trudno jest polubić coś, cze- że w ostatnich kilkunastu latach, na fali refleksji ekologicznej w wielu go się nie rozumie. I jeśli jakaś liczba osób dzięki Najlepszemu miastu dowie z nich te sieci tramwajowe się przywraca. Tymczasem w Warszawie spo- się, skąd wziął się pomysł na współczesną Warszawę, która w zasadzie zaczę- rych rozmiarów sieć zachowała się do dziś i ma ciągły potencjał rozwo- ła się w 1945 r., to łatwiej ją im będzie zrozumieć, a przez to też polubić i póź- ju. Dobrym ruchem było też wyprowadzenie torowiska z ciasnych uliczek niej poprawiać. Łatwiej działać na rzecz dobra miasta, jeśli rozumie się tkan- śródmiejskich i zamiast tego puszczenie ich szerokimi alejami, wydzielo- kę, z którą się pracuje. Można bardziej docenić ukryty potencjał, który tkwi nym pasem. Tramwaje mogą dzięki temu skutecznie uzupełniać metro, w powojennym pomyśle na Warszawę. Pomyśle, którego głównymi elemen- drogie w budowie i niemogące dotrzeć do każdej dzielnicy. tami są: jasna siatka komunikacyjna, rozrzedzona zabudowa, dobre osiedla i środowisko mieszkalne, zieleń, „wydobycie na wierzch” skarpy Wisły, a tak- Jak pan wspomniał, dano tramwajom własne pasy w szerokich, przebitych przez Warszawę że poprawione zabytki. To potencjał, który często bierzemy za pewnik. w czasie jej odbudowy, alejach, wyprowadzając je z jezdni. Jak według pana wpłynęły one na Dopiero kiedy dowiadujemy się, skąd on się wywodzi i jakie idee za rozwój miasta? nim stały, to mimo ich politycznego „umoczenia” (które wynikało z ów- Uproszczenie sieci głównych tras, które po wojnie stworzyły bardzo czytel- czesnych realiów) jesteśmy w stanie go lepiej zrozumieć i łatwiej nam ną siatkę, jakiej nie było przed wojną, a także ich poszerzenie umożliwiło roz- Warszawę docenić. 0 rost przedmieść. Warszawa ma teraz trzy razy mniejszą gęstość zaludnienia niż przed wojną. Z pewnością te arterie pomogły rozrzedzić miasto i rozpro- Grzegorz Piątek wadzić je horyzontalnie. Na pewnym etapie rozwoju, który mam nadzieję, że się już kończy, te magistrale są przede wszystkim samochodowe. Jednak za- Polski architekt, krytyk i historyk architektury. Absolwent architektury na Politechnice pewnione dzięki powojennej odbudowie przekroje ulic umożliwiają dziś ma- Warszawskiej, autor wielu publikacji „Architektury-Muratora”, „Gazety Stołecznej” oraz nipulowanie składem prowadzonego przez nie ruchu – można dodawać linie dwóch książek. W 2008 r. zdobył Złotego Lwa na XI Biennale Architektury w Wenecji. październik 2020 WARSZAWA / wady wadliwej oczyszczalni

Zwrotna łódź kozacka

Nie od dziś wiadomo, że ze wszelkich powodów przyznawania się do czegoś, najbardziej stresujące jest uznanie popełnionego błędu. Za zamkniętymi drzwiami jeszcze ujdzie wymamrotanie paru słów, ale publicznie? Najgorsze upokorzenie to przecież konieczność wydrukowania przeprosin we własnej gazecie. Dlatego prawie żaden polityk nigdy się jeszcze nie pomylił. Wszyscy mają rację.

TEKST: Michał Rajs aillefer /unsplash.com fot. Kevin M

ację z pewnością ma prezydent Warsza- czego ruszać (w końcu beton betonowi nierówny prawd poskutkowałoby jedynie większą kata- wy Rafał Trzaskowski, który winę za i czasem do katastrofy wystarczy mały odprysk). strofą, stresem i koniecznością spowiadania się. Rkolejną awarię kolektora „Czajki” zrzuca na nieżyjącego poprzednika, który to zresztą CBNP (Centralne Biuro Niszczenia Papieru) Basen versus rzeka. I kilka innych różnic urzędował piętnaście lat temu i tak jak każdy za- Z tego samego powodu rację mieli także A co z racją naukowców, ekologów? Nie trzeba rządca dużego, a dodatkowo prężnie rozwijające- urzędnicy, którzy dwa dni przed awarią „Czaj- przecież wielkiej wyobraźni, żeby wymyślić, że sko- go się miasta musiał dokonywać korekt w kwestii ki” ogłosili przetarg na niszczenie dokumen- ro dotychczas ścieki nie trafiały do Wisły, a teraz do obsługi ścieków. Co więcej, modernizacja „Czaj- tów na potrzeby Miejskiego Przedsiębiorstwa niej trafiają, to obecna sytuacja nie jest tą pożąda- ki” odpowiadająca za jej obecny stan rozpoczęła Wodociągów i Kanalizacji. Wykonawca usługi ną. Nie trzeba także wielkiej wiedzy, żeby dojść do się w 2009 r., skończyła zaś w 2012 r. Z ogólno- przy podpisywaniu umowy miałby zagwaran- wniosku, że niezwykle droga inwestycja moderni- dostępnych dla każdego zainteresowanego da- tować, że w żaden sposób nie skorzysta z przy- zująca „Czajkę” nie została wykonana po to, żeby nych wynika więc jednoznacznie, że ponieważ śp. padkowo zdobytych informacji. Całkowicie wodę ozonować i spuszczać do Wisły. Firmy, które Lech Kaczyński był do śmierci w 2010 r. prezy- logiczna klauzula. Zaś sam fakt niszczenia do- zajmują się ozonowaniem, przedstawiają ten proces dentem Polski, na tyle skracało to jego kompeten- kumentów nie może budzić wątpliwości, osta- jako neutralny dla środowiska i przeciwdziałający cje wobec dbałości o środowisko naturalne Wisły, tecznie biurokracja nie odpuszcza i jak papie- rozwojowi wirusów oraz szkodliwych drobnoustro- że prawdopodobnie nawet zapytany o zdanie, nie ros niszczy płuca Ziemi. jów. Nasuwa się jednak zasadna wątpliwość, czy to, miałby czasu zająć się analizą planów zrzutu nie- MPWiK w oficjalnym komunikacie dementu- co działa w basenie, działa również w rzece. Między czystości z tej czy z innej dzielnicy Warszawy. je pogłoski, jakoby zamierzało zutylizować zaso- innymi dlatego rację mają aktywiści klimatyczni. Niestety, mimo że insynuowanie na temat osób by archiwalne. W sprostowaniu napisane jest, że Szkoda tylko, że zamiast krytykować zaniedbania zmarłych najczystszym zagraniem nie jest, Rafał do likwidacji przeznaczono materiały robocze, osób odpowiadających za realną, niejednostko- Trzaskowski brnie w swojej racji dalej. Podkreśla z błędami oraz powtórne kopie. Dlaczego jednak wą i ogólnospołeczną ochronę planety, utrudniają niekompetencję innych, krytykuje materiały wy- oddelegowani do public relations ludzie z ratu- przejazd z pracy do domu szarym ludziom, którzy korzystane do budowy rurociągu, który według sza nie zechcieli udostępnić mediom eksperty- na przykład chcą odebrać dzieci z przedszkola. opinii niektórych użytkowników Twittera nie pozy dotyczącej poprzedniej awarii, zasłaniając Przy obsadzeniu ważnych stanowisk rację winien być zabetonowany. Prowadzi to do kon- się względami przedsiębiorstwa, które „Czajkę” miał także dział kadr warszawskiego ratusza. statacji, że zabetonowanie okazało się kluczowym modernizowało? Zbieg okoliczności z całą pew- Może i wcześniejszy przetarg na „Czajkę” wyglą- powodem późniejszej awarii. Jak gdyby ratusz nie nością niewygodny, ale zdaje się, że i tym razem dał na dziwnie drogi, może ówczesna opozycja miał okazji ani pieniędzy, żeby skorzystać z wiedzy to nie politycy się mylą, a reszta ludzi. Przekaza- syczała po kątach o malwersacjach i kolesiostwie, specjalisty, więc na wszelki wypadek nie chciał ni- nie opinii publicznej niektórych niewygodnych ale legitymizujące poparcie wyborców zrobiło swo- 50–51 wady wadliwej oczyszczalni / WARSZAWA fot. Kamil fot. /unsplash.com

je i prawdopodobnie odwróciło uwagę od poważ- zarządu komisarycznego, ze względu na domnie- i przyzna, że zawinił. Inni – że partia rządząca nego researchu. Potem, aby zarządzać kolejnymi maną grożącą Warszawie katastrofę ekologiczną. przestanie robić z igieł widły i skupi się na bar- modernizacjami „Czajki” do MPWiK wniknął Nie myli się również, prezentując praktycznie nadziej palących problemach, takich jak niszcze- człowiek, którego w sierpniu tego roku zatrzyma- tychmiast ustawę o zakazie hodowli zwierząt futer- jące ekosystemy (sic!) w Puszczy Białowieskiej. no w toku śledztwa przeciwko Sławomirowi No- kowych, która ekologicznie stoi wobec przypadku Dobrym podsumowaniem tych wierzeń jest wakowi. Aleksandrowi D. zarzucono, że obiecał „Czajki” na przeciwnym biegunie. Wszystko to dialog dwóch polskich, niestety niezidentyfi- najsłynniejszemu polskiemu zegarmistrzowi pie- służy poprawie ekonomicznej i zdrowotnej sytuacji kowanych polityków, jedzących obiad w pod- niądze, w zamian za wybór jego oferty przez za- obywateli Polski. Bez politycznej rozgrywki, bez warszawskiej restauracji „Tygrysek i nieprzy- rządzany przez Nowaka Ukrawtodor, ukraińską przyjmowania podobnych pozycji światopoglądo- jaciele”. – Słuchaj Mariusz, brzydko mi ta agencję zajmującą się państwowymi drogami. wych tłumaczonych na język wartości poszczegól- Czajka pachnie, brzydko, żeby gorzej nie po- Nad czym mógł zatem pracować przez pewien nych elektoratów, bez fałszywego występowania wiedzieć. Coś tam się musi dziać niedobrego. czas przed zatrzymaniem? w roli dobrego człowieka. – Weź, Janusz, nic mi nie mów nawet. Mi też Wiadomo, pracować mógł wyłącznie nad klu- brzydko pachnie, ale Donald ostatnio się wy- czową modernizacją największej oczyszczalni ście- To nie reaktor termojądrowy gadał, że tak to już jest z oczyszczalniami ście- ków w Polsce. Nie popełnia więc błędu partia rzą- Niektórzy wierzą, że prezydentowi War- ków. Trudno nie zgodzić się z którymkolwiek dząca, w części domagająca się nawet specjalnego szawskiemu wreszcie skończą się wymówki z nich. Co racja to racja. 0

październik 2020 CZARNO NA BIAŁYM / australijska wymiana Wojtka cz.2

Coś tam coś tam trufle, coś tam jestem okrętem podwodnym, coś tam Atlantis, coś tam elo elo Australia w ujęciu nieminimalistycznym

TEKST i zdjęcia: Wojtek piotrowski

Australia to idealne miejsce do podróżowania samochodem. Wzdłuż dróg rozpościerają się piękne krajobrazy, ja- kość nawierzchni jest świetna, a benzyna całkiem tania. To oczywiste. Bardziej zaskakujące są za to setki gigantycz- nych rzeczy zlokalizowanych przy popularnych trasach. Część z nich reklamuje plantacje czy restauracje, część jest lokalnymi atrakcjami turystycznymi, a część... ciężko powiedzieć. Entuzjaści przerośniętych przydrożnych rzeźb mogą skorzystać ze specjalnego przewodnika lub ze strony na Wikipedii z listą ponad 500 obiektów.

52–53 australijska wymiana Wojtka cz.2 / CZARNO NA BIAŁYM

październik 2020 CZARNO NA BIAŁYM / australijska wymiana Wojtka cz.2

54–55 australijska wymiana Wojtka cz.2 / CZARNO NA BIAŁYM

październik 2020 TEKST SPONSOROWANY / alternatywne środki transportu w Warszawie hulajnogi robią brr Szybko i ekologicznie - jak najlepiej poruszać się po Warszawie?

Życie studenta to jedna wielka układanka logistyczna, która między innymi składa się z podróżowania pomiędzy uczelnią, domem, a pracą. Transport jest kluczowym elementem dla każdego z nas w organizacji swojego dnia. Jak sprawić, żeby poruszanie się po mieście było sprawne, wygodne i oszczędne? rozmawiała: mICHALINA KOBUS

Warszawie mamy do wyboru dużo możliwości przemieszczania Skutery elektryczne w przypadku Hop.City nie są tylko wykorzy- się: samochód, metro, autobus czy tramwaj. By zadbać o swoje stywane w modelu sharingowym, ale dużo większą ich część, wraz Wzdrowie i kondycję, można również podróżować rowerem, gdyż z systemem IOT (koncepcja, wedle której jednoznacznie identyfi- infrastruktura stolicy jest dosyć dobrze do niego przystosowana – w mie- kowalne przedmioty mogą pośrednio albo bezpośrednio gromadzić, ście znajdziemy coraz więcej ścieżek rowerowych. Na przestrzeni lat ro- przetwarzać lub wymieniać dane – przyp. red.), udostępniamy naszym śnie duża popularność pojazdów elektrycznych, które opanowały stolicę. partnerom – m.in. Pyszne.pl, PizzaPortal czy operatorom zagranicz- Nic dziwnego – są one ekologiczne, szybkie, a także przystępne cenowo. nym, np. w Kambodży. Z naszej perspektywy, popularność pojazdów Chcąc zbadać dokładnie ten środek transportu, zadaliśmy kilka pytań elektrycznych pozwoliła nam wejść z większą ofertą i możliwościami współzałożycielowi firmy Hop.City, panu Łukaszowi Banachowi. na rynek B2B. Już teraz planujemy rozszerzyć portfolio usług oraz po- jazdów elektrycznych w kontekście ekspansji zagranicznej. MAGIEL: Jak na przestrzeni lat zmienia się popularność hulajnóg, skuterów oraz innych po- Oceniając natomiast rynek hulajnóg elektrycznych, ich liczba rośnie jazdów elektrycznych? w bardzo dużym tempie, ale głównie w kontekście klientów indywidu- ŁUKASZ BANACH: Nasza firma (początkowo pod marką JedenŚlad, a teraz alnych. Tutaj warto zaznaczyć, że jest to zasługa głównie rynku sharin- Hop.City) na rynku sharingowym działa już od 2016 r., więc mamy nie- gowego (wg analizy Mobilnego Miasta w kwietniu 2020 r. w Polsce było małą perspektywę zmian. Nasze początki to przede wszystkim sharing ponad 14 tys. e-hulajnóg). Dzięki tak dużej podaży, usługa jest bardzo skuterów elektrycznych dla klientów indywidualnych. Kiedy uruchamia- popularna, nierzadko stanowiąc jednocześnie dla zarządców miast spo- liśmy usługę w Warszawie z 20 skuterami, w Polsce nie było ani jednej hu- ry problem. Pojawia się bowiem problem z przepisami o UTO (Rzą- lajnogi elektrycznej na wynajem, a skuterów elektrycznych w podobnym dowe Centrum Legislacji przygotowało nowelizację ustawy w zakresie modelu jak nasz – dosłownie kilka sztuk. Wtedy też perspektywa i do- urządzeń transportu osobistego – tzw. UTO – przyp. red.) czy kwestie świadczenia użytkowników były zgoła inne. Nikt nie wiedział, że istnieje związane z porządkowaniem miasta, gdzie przewrócone pojazdy stano- możliwość wypożyczenia pojazdów na minuty, ani na czym polega „free wią zagrożenie dla pieszych i rowerzystów. W naszej ocenie, rynek hu- float” – czyli system, w którym wypożyczasz i oddajesz pojazd w dowol- lajnóg elektrycznych na pewno będzie się rozwijał, ale działania opera- nym miejscu w ramach wyznaczonej strefy, a jedyne czego potrzebujesz, torów na terenie miast będą poddane regulacjom prawnym. Spowoduje to smartfona z dostępem do internetu. Teraz, z perspektywy czasu, widzi- to zapewne, że liczba działających operatorów spadnie z dwunastu o ok. my jak dużo się pozytywnie zmieniło i jak popularne stało się wypożycza- 40-50 proc., ponieważ nie każdy będzie mógł spełnić narzucone wymogi. nie wszelkiego rodzaju pojazdów w tym modelu. Czy w planach jest zwiększenie liczby miejsc do ładowania tych pojazdów? Jako spółka JedenŚlad, jeszcze w 2020 r., będziemy startować z progra- mem pilotażowych stacji ładowania Si dla hulajnóg elektrycznych. Start tej usługi planujemy w dwóch miastach. Pierwsze z nich to Gdańsk, gdzie wraz z naszym partnerem Skanska uruchomiliśmy na początku września City Hub. W ramach tej przestrzeni udostępnimy zarówno nasze skutery elektryczne, jak również oddamy do użytku właśnie stację Si.

Informacja o firmie

Hop.City (JedenŚlad Sp. z o.o.) oferuje kompleksowe rozwiązania dla użytkowników, podmiotów biznesowych oraz samorządów zainteresowanych usługami sharingowymi. Całość spina autorski system i aplikacja do bezkluczykowego wynajmu pojazdów elektrycznych (skutery) na minuty. W 2019 r. spółka została jednym z laureatów projektu akceleracyjnego WARSAW booster’19 za platformę dla miast Muni. 56–57 alternatywne środki transportu w Warszawie / TEKST SPONSOROWANY

Drugie miejsce i serce programu pilotażowego to Warszawa, w której operatorów i producentów jest bardzo dużo, więc na tym etapie na umieścimy 6–9 takich stacji w najważniejszych punktach miasta. Już pewno o tym nie myślimy. teraz możemy powiedzieć, że jesteśmy na etapie zaawansowanych roz- Tym, na czym nam zależy, jest budowanie usługi, która będzie mów z zarządcami przestrzeni zarówno prywatnych, jak i publicznych, przedstawiana w specjalnej ofercie cenowej dla studentów. Współ- a co ważne kilka stacji będzie także umieszczonych przy Paczkomatach praca z uczelniami była i jest dla nas istotna od początku, dlatego naszego partnera InPost. bierzemy udział m.in. w Akademii Energii czy w webinarach or- Po okresie testowania i zebraniu opinii od użytkowników, zapewne ganizowanych przez Let’s Start Up. W najbliższym czasie będzie- będziemy musieli zoptymalizować kilka procesów i wtedy będziemy my także chcieli nawiązać bliższą współpracę przy budowaniu in- w pełni gotowi na wejście z szeroką usługą stacji ładowania Si. Mogę frastruktury i analizie danych dot. czystości powietrza, ale o tym zdradzić, że myślimy nie tylko o polskich miastach, ale właśnie ze chętnie opowiem w oddzielnej rozmowie. 0 względu na ekspansję zagraniczną, z pewnością wyjdziemy z tym tematem jeszcze szerzej. Łukasz Banach Czy będą wprowadzone ulgi dla studentów, czy cena będzie stała dla każdego użyt- kownika? Oferta cenowa dla stacji ładowania jest obecnie ustalana. Na pewno Co-founder Hop.City. Product zakładamy, że studenci będą jedną z ważniejszych grup docelowych Lead oraz Head of R&D z po- naszej usługi, więc chcemy zaproponować im coś ekstra. Co więcej, nad 10-letnim doświadczeniem pracujemy nad tym, aby stacje ładowania dla hulajnóg były dostępne w budowaniu strategii i roz- także na terenach uczelni czy kampusów uczelnianych. woju produktów IT w firmach technologicznych. Pracował m.in. Czy chcą państwo nawiązać współpracę z jakimiś uczelniami/miejscami publiczny- dla Wirtualnej Polski, Grupy o2, mi? Mam na myśli specjalne hulajnogi/skutery tylko dla uczelni bądź szkół? Agory S.A, Goldenline i Codility. Nasza firma skupia się głównie na tworzeniu usługi technolo- Doktorant Wydziału Zarządzania gicznej oraz budowaniu infrastruktury do ładowania e-pojazdów. Obecnie nie mamy planów budowania własnej hulajnogi, ponieważ Uniwersytetu Warszawskiego.

październik 2020 SPORT / włoski sznyt piłkarskiej nomenklatury

Mój dział, weż to troszeczkę pod uwagę. Puść odrobinę funku.

Włoska podróż, czyli lekcja taktyki

Gdy szkolny dzwonek kończył ostatnią z lekcji i pora była wyjść na boisko, podział ról był prosty: co oczywiste – jeden bramkarz oraz dziesięciu napastników (przy dobrych wiatrach znalazł się również kreator gry i szaleniec, który porywał się na grę w obronie). Dziś jednak nieco o pozycjach mniej sztampowych, których nomenklatura przyprawia o ból głowy niejednego sympatyka piłki nożnej.

TEKST: michał jóźwiak

obrońców – wtedy rolą piłkarza znajdującego się ścią. Często mówi się, że wybieganie mediano Sweeper-keeper, czyli Bramkarz-Libero na pozycji półprawego/półlewego defensora jest sprawia, że na boisku pojawia się dwunasty za- wsparcie zarówno linii obrony, jak i wahadłowe- wodnik – wypełnia on bowiem zarówno luki Bez wątpienia najbardziej ofensywna rola, go operującego nieco wyżej. w obronie, jak i pomocy, asekurując w ten spo- jaką może pełnić na boisku golkiper. Spopula- sób skrzydłowych. Współcześnie rola wyewolu- ryzował ją już w latach 60. Lew Jaszyn, który Regista, czyli Głęboko Operujący Rozgrywający owała – mediano moderno to już zawodnik mo- opuszczając własne pole karne, stawał się za- gący zaoferować znacznie więcej w ofensywie. wodnikiem rozpoczynającym większość akcji Kiedy zajrzymy do słownika włosko-polskie- Charakterystyka zawodników na tej pozycji swojej drużyny. Pozwalało to na zwiększenie go, bez trudu odnajdziemy w nim termin „re- sprawia, iż współpracują oni często z regista- liczebności oraz intensywności ataków, kreu- gista” – nie będzie tam jednak najprawdopo- mi – mają za zadanie umożliwić im swobodne jąc niejako przewagę liczebną zespołu atakują- dobniej futbolowych konotacji; jest to bowiem operowanie piłką i odciążyć ich z zadań defen- cego. Dalekie, szybkie wyrzuty, gra tuż za linią włoskie określenie na reżysera bądź dyrektora. sywnych. Pośród najwybitniejszych graczy peł- obrony czy odważne wycieczki poza własne pole Podobnie jest z resztą na boisku. Gracz pełnią- niących opisywaną rolę należy wymienić Gen- karne – to również znaki rozpoznawcze zawod- cy w zespole rolę głęboko operującego rozgry- naro Gattuso czy N’Golo Kanté. ników o wspomnianej charakterystyce. Pośród wającego zajmuje miejsce tuż przed linią obrony, przedstawicieli owej szkoły bramkarstwa znaj- będąc dowodzącym całej drużyny. Ma on za za- dziemy aktualnie chociażby Manuela Neuera danie dyktować tempo gry oraz kierować piłkę czy Marca-Andre ter Stegena. we właściwe sektory boiska. Niebywała technika zawodników grających na tej pozycji pozwala im niekiedy na wykonywanie stałych fragmentów gry czy zdobywanie efektownych bramek z po- kaźnych odległości. Za jednego z protoplastów opisanej wyżej pozycji określany jest we Wło- szech Andrea Pirlo. Wśród innych przedstawicieli warto wymienić hiszpańskich magików środka pola – Xaviego oraz Xabiego Alonso. N’Golo Kanté (po prawej) – fot. Wikipedia Commons Manuel Neuer – fot. Wikipedia Commons Mezz’ala, czyli Półskrzydłowy Półlewy/Półprawy Obrońca Jeden z włoskich terminów najpowszech- Obie pozycje dzieli bardzo subtelna różni- niej stosowanych w piłkarskim świecie. Gracz ca, którą łatwo wywnioskować już z samej nana tej pozycji jest ustawiony znacznie szerzej zwy. Jednak mimo powszechnego przekonania, od standardowego pomocnika. Operuje on że pozycjonowanie centralnych defensorów nie bliżej linii końcowej boiska, jest nastawiony gra większej roli, możemy wyszczególnić wiele Andrea Pirlo środku) (w – fot. Wikipedia Commons nieco bardziej ofensywnie, musi jednak pra- rozbieżności między stroną lewą, a prawą. Nie cować bardzo ciężko, gdyż jego zadaniem jest są one może równie spolaryzowane co u bocz- Mediano, czyli Pomocnik Pracujący również wspierać opisanego wyżej mediano. nych obrońców, jednak wciąż mogą przypra- Piotr Zieliński jest jednym z zawodników czę- wić niejednego defensora o ból głowy – praw- Operuje na podobnej przestrzeni co regista, sto delegowanych do opisywanej roli. Mezzalę dopodobnie dlatego tak rzadko widujemy jednak jest jego zupełnym przeciwieństwem. wykorzystuje się najczęściej w formacjach bez dwóch lewonożnych obrońców grających w du- Główne funkcje mediano to destrukcja oraz skrzydłowych, gdzie ma za zadanie wypełniać ecie. Wspomnianego nazewnictwa używa się gra w defensywie. Zawodnik na tej pozycji boczne sektory boiska, nie zaniedbując jedno- szczególnie często wtedy, gdy zespół gra piątką musi wyróżniać się ponadprzeciętną wydolno- cześnie swoich obowiązków w środku pola. 58–59 włoski sznyt piłkarskiej nomenklatury / SPORT

Trequartista, czyli Wysunięty Rozgrywający Prima Punta, czyli Bomber Seconda Punta, czyli Napastnik-Drybler

„Tre quarti” oznacza po włosku trzy czwarte – Punta, czyli czubek, koniec czy po prostu punkt. Gracz obdarzony dużo lepszą techniką użyt- dzieląc boisko zgodnie z opisaną instrukcją od- W języku włoskim punta to również synonim na- kową, często najlepszy drybler w zespole. Tę najdziemy obszar, w którym operuje zawodnik pastnika. Wyróżnia się jednak dwa typy atakują- pozycję obejmują zazwyczaj zawodnicy o nie- pełniący tę rolę. Jest to bowiem pewnego rodza- cych o skrajnie odmiennej charakterystyce. Prima wielkim wzroście – nisko zawieszony środek ju hybryda pomocnika z napastnikiem. Świet- Punta to klasyczny napastnik. Silny, dobrze zbudo- ciężkości pozwala im na szybkie, dynamiczne ne wyszkolenie techniczne, fenomenalny strzał wany, potrafiący umieścić piłkę w siatce z niebywa- zwroty. Odznaczają się również ponadprzecięt- z dystansu oraz wizja i umiejętność rozgrywa- łą precyzją. Zazwyczaj nie są to jednak gracze ob- ną szybkością oraz, podobnie jak trequartiści, nia – tym musi się odznaczać każdy z graczy na darzeni ponadprzeciętną techniką – nie wdają się świetnym strzałem z dystansu. Alessandro Del tej pozycji. Współcześnie jednym z najbardziej w dryblingi, nie starają się pełnić roli wysuniętych Piero, a obecnie Paulo Dybala, to zawodnicy, rozpoznawalnych trequartistów jest Francesco rozgrywających. W skrócie – ich wpływ na grę jest którzy wzorcowo wpisują się w opisaną charak- Totti. Udając się do Argentyny, możemy spotkać niewielki poza polem karnym rywala. Jednak kiedy terystykę. Seconda Punta występuje zazwyczaj się zaś z bardzo bliskim włoskiemu odpowiedni- już się w nim znajdą, są niezwykle niebezpieczni. na boisku jako uzupełnienie Prima Punty – dzię- kowi terminem Enganche (którym określany był Znakomitymi przykładami graczy na tej pozycji są ki odmiennym charakterystykom, wprowadzają chociażby popularny Juan Román Riquelme). Luca Toni, Filippo Inzaghi czy Christian Vieri. zróżnicowanie w linii ataku. 0 Nowe życie zastępcze Po okresie izolacji domowej, wiecznego oglądania powtórek wydarzeń, triumfów i porażek sprzed wielu lat, „gadających głów” w zdalnie prowadzonych programach oraz turniejów w grach komputerowych, w końcu większość dyscyplin sportowych wróciła na areny. Niezależnie czy z kibicami na trybunach, czy też nie – ważne, że znowu żyjemy życiem zastępczym.

TEKST: sebastian muraszewski

zesnastego maja o 13.00 na niemiec- na rozegranie brakujących spotkań, mistrzostwo Odpoczywający po sierpniowych meczach Le- kich stadionach w końcu wybrzmiał przyznano PSG. Przyczyniło się to do odwoła- wandowski nie wystąpił we wrześniowych me- S gwizdek. Dźwięk niesłyszany w du- nia przez France Football plebiscytu Złotej Piłki. czach reprezentacji w ramach Ligi Narodów. żej części Europy od dwóch miesięcy, był symbo- Przymusowa przerwa nie doprowadziła zatem do Nowy twór UEFA w tym roku zyskał na znacze- lem powrotu sportu z najwyższej światowej pół- jakichś znaczących zmian w tabelach ligowych. niu: dwóch najlepszych zwycięzców grup, któ- ki. Symboliczna była również sceneria: piłkarze Bardziej nietypowo zakończono europejskie pu- rzy nie osiągną pierwszego lub drugiego miejsca rezerwowi siedzący w maseczkach i zachowujący chary. Pierwszy raz w historii zdecydowano się na w eliminacjach do Mistrzostw Świata, uzyskają odstęp, a także przejmująca cisza na trybunach. zorganizowanie turnieju finałowego Ligi Mistrzów wstęp do meczów barażowych o kwalifikację na Był to początek nowej ery sportu. I jednocześnie i Ligi Europy, odpowiednio w Portugalii i w Niem- katarski mundial. Styl gry Polaków w meczach nowych pięknych historii. czech. Osiem zespołów, jeden mecz, przegrywający z Holandią oraz Bośnią i Hercegowiną nie za- odpada. Nowy format przypadł do gustu kibicom, sługuje na komentarz. Nie widać ani ładu ani Piłka dalej się toczy którzy po miesiącach posuchy mogli obserwować składu, podobnie jak w początkowych meczach W Bundeslidze wszystko odbyło się tak, jakby choć namiastkę wielkich turniejów. Emocji nie bra- za czasów trenera Smudy. Wyniki są lepsze od nie było żadnych nadzwyczajnych okoliczności. kowało. Zwycięstwo Bayernu Monachium z Bar- gry: porażka „zaledwie” 0:1 z Holandią i wymę- Bayern Monachium zdobył kolejny tytuł mistrza celoną 8:2 w ćwierćfinale LM odbiło się szerokim czone zwycięstwo 2:1 na bośniackiej ziemi może Niemiec z 13-punktową przewagą nad Borussią echem we wszystkich mediach, również tych stro- pozwolą pozostać w pierwszej dywizji Ligi Naro- Dortmund. Dwa tygodnie po Bundeslidze wy- niących od sportu. Blamaż miał duży wpływ na dów. Na EURO to jednak nie wystarczy. Jeśli nie startowała polska liga. Ostatni sezon w formu- rozterki Lionela Messiego, dotyczące pozostania będzie radykalnych zmian w październikowych le ESA37 skończył się mistrzostwem Legii War- w katalońskim klubie. Zawodnik pozostanie jednak i listopadowych spotkaniach, to pierwsze mecze szawa. Nad Wisłą, w odróżnieniu od większości w stolicy Katalonii na kolejny sezon.Wygłodniałe eliminacji MŚ rozgrywane w marcu mogą być europejskich państw, zdecydowano się po kilku gry były francuskie kluby. Olympique Lyon dotarł nieprzyjemnym, zimnym prysznicem. Tylko stra- kolejkach na wpuszczenie kibiców na trybuny. do półfinału, zaś PSG do finału najbardziej presti- conej szansy będzie żal. Początkowo do 25 proc. pojemności trybun, osta- żowych europejskich rozgrywek. Na drodze do po- tecznie do 50 proc. Sezon dokończono też w kra- wrotu Pucharu Mistrzów nad Sekwanę po 27 latach Bunt w bańce jach najbardziej dotkniętych pandemią, czyli stanął Bayern Monachium. Bawarczycy z Robertem Stany Zjednoczone przodują w niechlubnej sta- w Anglii, Włoszech i Hiszpanii. Tam zwycięskie Lewandowskim na czele zasłużenie wygrali najważ- tystyce liczby zakażeń i zgonów na COVID-19, okazały się Liverpool FC (po 30 latach), Juventus niejsze klubowe rozgrywki. Liga Europy po raz ko- zatem nie może dziwić, że powrót prestiżowych lig i Real Madryt. We Francji władze nie pozwoliły lejny zakończyła się zwycięstwem Sevilli. musiał być połączony z zachowaniem najbardziej

październik 2020 SPORT / sprawna reanimacja sportowego świata

restrykcyjnych norm sanitarnych. NBA i NHL tej rundy; Djoković–Carreno Busta. Hiszpan za- GT3, w których z kolei nie chce jeździć Polak. wróciły do gry w tak zwanej bańce – koszykarze czyna nabierać wiatru w żagle po drobnej kontu- Formuła 1 oddala się coraz bardziej – może skoń- rozgrywali mecze w parku Disneya na Florydzie, zji Serba. Wygrywa seta i doprowadza do stanu 6-5 czy się na Formule E? Ta futurystyczna seria zde- a hokeiści, w zależności od lokalizacji ich druży- w pierwszym secie. Serb wyciąga zapasową piłkę cydowała się na rozstrzygnięcie tegorocznego sezo- ny, w kanadyjskich Edmonton i Toronto. Z kolei z kieszeni i uderza ją w kierunku tylnej bandy. Piłka nu w nietypowy sposób. Sześć ostatnich wyścigów zespoły MLB oraz w NFL pozostały na znanych trafia sędzię liniową w gardło, dochodzi do duszno- odbyło się na torze Tempelhof, w trzech różnych im boiskach. Ponadto, w rozpoczynającym się we ści. Dyskwalifikacja. Nieprawdopodobny cykl zda- konfiguracjach. Zwycięski okazał się Antonio Fe- wrześniu sezonie NFL część futbolistów, w zależ- rzeń dziejących się zaledwie w ciągu chwili. Rów- lix da Costa. ności od decyzji władz stanowych, będzie mogła nież finały cechował niezwykły przebieg – zarówno W połowie czerwca wróciły rozgrywki cieszące liczyć na wsparcie kibiców z trybun. Naomi Osaka, jak i Dominic Thiem przegrywali się największą średnią frekwencją w naszym kra- Oczywiście na arenach sportowych nie dało się na początku swoich spotkań. Nikt nie dawał im ju, czyli żużlowa ekstraliga. Do play-offów awan- uciec od wydarzeń, które wstrząsnęły USA. Pro- większych szans na zwycięstwo. Japonka i Austriak sowały Fogo Unia Leszno, Moje Bermudy Stal testy po śmierci George’a Floyda i ruch Black Li- zdołali jednak zdobyć wielkoszlemowe tytuły. Gorzów Wielkopolski, Betard Sparta Wrocław ves Matter zostały wsparte przez ligi, szczególnie i RM Solar Falubaz Zielona Góra. Do ligi wróci NBA, która jest najchętniej oglądana przez spo- drużyna z Torunia, która prowadzi w tabeli niż- łeczność afroamerykańską. Na parkietach pojawi- szego poziomu rozgrywkowego, gdzie postano- ły się czarne bandy z napisem „Black Lives Matter”, wiono rozegrać wyłącznie rundę zasadniczą. Do na koszulkach graczy w miejscu nazwisk mogli- I Ligi spadnie PGG ROW Rybnik. Zawody Spe- śmy zobaczyć slogany, a przed meczami koszyka- edway Grand Prix organizują cztery miasta: Wro- rze klęczeli w trakcie odgrywania hymnu narodo- cław, Gorzów, Praga i Toruń. Na każdej arenie wego. Mało brakowało, by wszystkie rozgrywki najlepsi żużlowcy świata zagoszczą dwukrotnie. zostały odwołane. I to nie z powodu wirusa. 26 sierpnia, po postrzeleniu Jacoba Blake’a, zawodni- Tour de Covid cy NBA, WNBA, MLB i MLS odmówili wyjścia Naomi Osaka (po lewej) – fot. Wikipedia Commons Z przesuniętym kalendarzem borykają się rów- na boisko, podobnie jak tenisistka Naomi Osaka nież kolarze. Co prawda Tour de Pologne odbył biorąca udział w turnieju w Cincinnati. Całkowi- Czarne złoto – Mercedes, opony, żużel się w tradycyjnym terminie, ale został skrócony te odwołanie sezonu wisiało na włosku, jednak po Lewis Hamilton również aktywnie angażował do pięciu etapów. Na początku pierwszego z nich negocjacjach i dwudniowej przerwie wrócono do się w ruch Black Lives Matter. Skłonił swoją eki- doszło do poważnego wypadku. Na finiszu Ho- gry. Największe sportowe emocje w NBA wzbu- pę, Mercedesa, do przemalowania bolidu z trady- lender Dylan Groenewegen walczył ze swoim ro- dziła seria meczów pomiędzy Los Angeles Clip- cyjnego srebrnego na czarny. Z jego inicjatywy dakiem Fabio Jakobsenem, spychając go na ba- pers i Dallas Mavericks. Gra jak z nut 21-letniego część kierowców klęczała przed wyścigami, nie rierki. Jakobsen przeleciał przez płot, uderzając Słoweńca Luki Dončicia nie wystarczyła druży- wszyscy przyłączyli się jednak do akcji. Co warto na mecie w sędziego oraz słup reklamowy. Leka- nie z Dallas do awansu do półfinału Konferencji dodać, Brytyjczyk znów święcił triumfy – nawet rze przez wiele godzin walczyli o jego życie, na Zachodniej. Zawzięta walka toczyła się również pęknięta opona nie przeszkodziła mu w zakoń- szczęście z udanym pozytywnym skutkiem. Gro- w meczach Boston Celtics z Toronto Raptors. Do czeniu wyścigu na torze Silverstone na pierw- enewegen został zdyskwalifikowany, cały wyścig wyłonienia zwycięzcy potrzebne było siedem spo- szym miejscu. W absolutnej dominacji (choć wygrał zaś Belg Remco Evenepoel. Na przełomie tkań, a najlepsza ostatecznie okazała się ekipa z Bo- jego pozycja lidera w klasyfikacji generalnej jest sierpnia i września zorganizowano Tour de Fran- stonu. W NHL do najlepszej czwórki rywalizują- niezagrożona) przeszkodziły mu jedynie kary sę- ce. Na francuskich trasach stawił się jeden Po- cej o Puchar Stanleya dostały się drużyny Tampa dziowskie i błędy zespołu. Dzięki jednemu z nich lak, Michał Kwiatkowski, który wrócił z wyścigu Bay Lightning, New York Islanders, Vegas Golden niespodziewane zwycięstwo odniósł Pierre Ga- z etapowym skalpem. Knights i Dallas Stars. sly. Francuz za kierownicą Alpha Tauri miał za Więcej naszych reprezentantów pojawiało się Tenis znajdował się w najgorszej sytuacji. Or- sobą trudne dwa lata. Fiasko w Red Bullu, rele- na licznie organizowanych w rodzimym kraju ganizacja wydarzeń sportowych z międzynaro- gacja do słabszej ekipy oraz śmierć kolegi – An- mityngach. Memoriały Janusza Kusocińskiego, dową obsadą, ponadto odbywających się na ca- thoine’a Huberta – odbiły się na młodym kierow- Wiesława Maniaka i Kamili Skolimowskiej – or- łym świecie nie jest dobrym pomysłem podczas cy. Zwycięstwo w bolidzie ustępującym osiągami ganizacja tych imprez i forma polskich lekkoatle- pandemii. Novak Djoković, sprzeciwiający się 5G czołówce robi wrażenie, szczególnie na najszyb- tów pokazały, że Polska lekkoatletyką stoi. Oby i negujący istnienie koronawirusa, zdecydował się szym torze w kalendarzu. Formuła 1 jesienią od- tak było też za rok w Tokio. Na to samo liczą rów- na stworzenie własnych rozgrywek Adria Tour. wiedzi wiele miejsc, na których zwykle się nie po- nież siatkarze, którzy niestety nie mieli okazji na Składający się z pięciu turniejów cykl na bałkań- jawiała, jak włoskie Mugello czy Imola. uczestnictwo w oficjalnych turniejach – ze wzglę- skich kortach, przy pełnych trybunach, zakończył A co tam u Roberta Kubicy? Niestety Polak du na pandemię wszystkie zostały odwołane. Oba się w połowie drugiej części. W trakcie meczów zajmuje w DTM miejsca, do których przyzwy- sparingi z Niemcami skończyły się zwycięstwami w chorwackim Zadarze okazało się, że większość czaił nas podczas jazdy w Williamsie. Błędy ze- Polaków. Jak będzie w przyszłym roku? Czy igrzy- graczy zachorowała na koronawirusa – w tym sam społu w pit-stopach, najsłabszy samochód i inne ska w Tokio się odbędą? Czy rozgrywki ligowe Djoković i jego żona. problemy rzutują na karierę Polaka. Najlepszym zostaną dokończone w planowany sposób, a nie Serb chciał poprawić sobie humor zwycięstwem symbolem posuchy i obniżonych oczekiwań była zostaną nagle przerwane jak w tym roku? Wiele w wielkoszlemowym turnieju US Open. Przy nie- radość kibiców po zdobyciu jednego punktu na pytań stoi przed sportowcami i kibicami. Najważ- obecności Rogera Federera i Rafaela Nadala wy- wyścigu w Assen. Przyszłość Kubicy jest niezna- niejsze jest to, by wszyscy przeszli przez ten okres dawał się faworytem. Jednak fortuna nie sprzyja na, tak samo jak przyszłość DTM. Po zakończe- w pełni zdrowi. Sport nie takie burze widział. Za- w tym roku światowemu numerowi 1. Mecz czwar- niu obecnego sezonu myśli się o zmianie na auta wsze jednak wychodził z nich obronną ręką. 0 60–61 varia /

Varia Polecamy: 62 TEchnologie i społeczeństwo Zasymulować marzenia Kompurerowe gry symulacyjne 66 3po3 Co nas złości, co nas frustruje Życie codzienne w krzywym zwierciadle 68 gry Gamescom i devcom w czasie pandemii Targi gier w świetle COVID-19 fot. Agatafot. Wiśniewska

Piekło postmodernisty

Tomasz Dwojak

perujemy archetypami (czasami Być może trzeba zaakceptować, że działamy nawet znając kilka sprzecznych). tak samo jak nasi przodkowie. Mamy te same ODzieciństwo – czas niewinności problemy i przemyślenia, a zmienia się co naj- i idyllizmu (ewentualnie rodzenia się traum). wyżej technologia, z której korzystamy. Każ- Młodość – czas buntu i definiowania siebie. dą naszą myśl, każde nasze zachowanie ktoś Dorosłość – spoważnienie, refleksja nad sobą już zdążył przeżyć i opisać lub nawet sfilmo- sprzed lat. Archetypy i schematy ułatwiają wać. Dysponujemy różnymi słowami, obraza- poruszanie się po życiu. Ich znajomość jest mi i metaforami, ale idee pozostają te same. właściwie synonimem doświadczenia. Takie stwierdzenie nie musi być jednak Jednocześnie archetypy wydają się zbyt uni- deprecjonujące wobec współczesnych społe- wersalne w stosunku do indywidualnych prze- czeństw – skoro nasze przeżycia nie są wyjąt- żyć. Jako uproszczenia z definicji nie pasują do kowe, to wyjątkowe nie są także te, które do- zniuansowanych sytuacji. Wiemy, jak wyglą- tychczas za takie uważaliśmy. da coś typowego, jednak nie indywidualnego. Dwunastogodzinna podróż samochodem – Przecież każdy jest wyjątkowy! Jakże ogromny w czasie której było wiele wzlotów i upad- dysonans można poczuć, gdy uderza nas świa- ków, a nasz pojazd prawie wyrzuciło z dro- domość, że działa się w sposób przewidywal- gi – może być taką samą metaforą życia jak ny, archetypiczny. W taki, że gdyby przedsta- Odyseja. Wprawdzie znana tylko paru znajo- Dysponujemy różnymi słowami, ob- wiałby to film albo książka, to uznalibyśmy, mym, a nie miliardom osób, i opowiedziana że autor nie zniuansował wystarczająco po- z mniejszym kunsztem. razami i metaforami, ale idee pozo- staci i poszedł po linii najmniejszego oporu. Czy piszący te słowa zwariował? Pewnie tak. Można się buntować. Proszę bardzo, jak James Gdzie podróżom naiwnych dwudziestolatków stają te same. Dean w Buntowniku bez powodu czy jak fran- do klasyki literatury. Ale gdyby nie cechowała cuscy studenci w maju 1968 r. Schematy czego samoświadoma ironia, to wykrzyknąłby na kają, żeby wprowadzić je w życie po raz kolejny. zakończenie, że każdy z nas jest archetypem. 0

październik 2020 TECHNOLOGIA I SPOŁECZEŃSTWO / symulatory Czy leci z nami pilot? WikipediaCommons

Zasymulować marzenia Dążeniem ludzkości od zamierzchłych czasów było podbicie lądów, dróg i przestworzy. W momentach, gdy dla zwykłych śmiertelników było to niemożliwe bądź niedostępne, uciekano się do wyobraźni. Zwykłej, dziecięcej wyobraźni. Żyjemy w czasach, w których możemy wzmocnić te złudzenia bodźcami graficznymi i dźwiękowymi. Witajcie w epoce symulatorów.

TEKST: SEBASTIAN MURASZEWSKI

a lecę, nie spadam – wypowiedzenie Latanie (nie) dla każdego westować w oddzielny sprzęt, czyli joystick. tych słów grającym w Microsoft Flight Chęć podziwiania pięknych widoków skło- W tym przypadku musimy jednak liczyć się J Simulator nie przyjdzie zbyt prędko, niła do pobrania 150GB wiele osób, w sporej z kosztem rzędu kilkuset złotych. chyba że włączą opcję autopilota. Produkcja Mi- części nie będących fanami gatunku symula- crosoftu pozwalała przemierzać niebo od 1982 torów. Microsoft chwali się milionem graczy, Wsiąść do pociągu byle jakiego r., gdy powstał Microsoft Flight Simulator 1.0. którzy uruchomili produkcję dwa tygodnie Wielu studentom dojeżdżającym na uczel- Do pierwszych edycji symulatora dodawano in- po premierze – do komfortowej gry niezbęd- nię z odległych rejonów Polski może w tym strukcje obsługi grubsze od dwóch tomów Lal- ne jest szybkie połączenie internetowe, 16 semestrze brakować jazdy pociągiem, szcze- ki razem wziętych – seria od zawsze stawiała na GB RAM, procesor z wysokiej półki cenowej gólnie że większość szkół wyższych decyduje realizm. Najnowsza wersja, wydana w sierpniu i dobra karta graficzna. się na prowadzenie zdalnego trybu nauczania. bieżącego roku, oprócz autentycznej fizyki lotu Najtańsza wersja Microsoft Flight Simula- Pustkę tę mogą wypełnić symulatory maszy- stawia również na grafikę. Na podstawie zdjęć tor kosztuje prawie 300 zł, jednak nie ozna- nisty pociągu. Który program nadaje się najle- satelitarnych pochodzących z innej usługi ame- cza to, że za grę trzeba płacić tak wysoką cenę. piej do podróży na ekranie komputera między rykańskiego giganta czyli Binga, zdecydowano MFS znalazł się od razu w ofercie Xbox Game jednym a drugim wykładem na MS Teams? się na odwzorowanie całego globu. Efekt dzia- Pass PC, a dostęp do tej usługi można uzy- Moim zdaniem Train Sim World lub Tra- łania algorytmów stojących za przeniesieniem skać za znacznie mniejsze pieniądze. Tym, in Simulator. Obie produkcje ukazują się rok- płaskich zdjęć na trójwymiarową powierzchnię którzy nie mają tyle miejsca na twardym dys- rocznie, obie aktywnie rywalizują w jak naj- czasami jest zaskakujący, o czym może świad- ku bądź którym konfiguracja komputera nie wierniejszym oddaniu zawodu maszynisty czyć 212-piętrowy budynek w centrum Melbo- pozwala na płynne loty, musi wystarczyć Mi- oraz w kategorii „najdroższa gra komputero- urne, który w rzeczywistości ma jedynie dwie crosoft Flight Simulator X. Do największych wa w historii”. Wybór tras i nowych paro- kondygnacje. Nie zdecydowano się na tworzenie konkurentów amerykańskiej produkcji nale- wozów oraz lokomotyw sprzedawanych od- animacji katastrof lotniczych, rozbicie maszyny ży X-Plane 11. Osobom, które nie chcą wy- dzielnie jako dodatki liczony jest w setkach. skutkuje tylko komunikatem na ekranie. Wraże- dać ani grosza na ćwiczenie pilotażu, poleca Oczywiście wszystko w swojej cenie. Train Si- nie robią ręcznie stworzone obiekty, jak na przy- się symulator lotu w Google Earth lub GeoFS. mulator 2020 w ostatecznej wersji, z wszyst- kład Pałac Kultury i Nauki. Jeśli chcemy latać „na poważnie”, warto zain- kimi płatnymi dodatkami (z ang. DLC) wy- 62–63 symulatory / TECHNOLOGIA I SPOŁECZEŃSTWO Czy leci z nami pilot?

danymi przez producenta kosztuje 33 tys. zł, w nerwowe klikanie przycisku bądź kręcenie produkcja może być odpychająca pod wzglę- Train Sim World 2020 z całą zawartością to kierownicą w trakcie manewrów na parkingu. dem grafiki, jej następca nie zdołał jednak koszt „tylko” 9 tys. zł. W podstawowej wersji gry dostępne są trzy pol- podbić serc w tym samym stopniu co gra z bo- Oczywiście, tak jak w przypadku aeropla- skie miasta, ale po wykupieniu dodatku Going lidem BMW lub Renault na okładce. Dobrą nów, można oddać się szaleństwom w pojaz- East można rozszerzyć mapę o 15 innych. Inne darmową opcją jest Raceroom Racing Expe- dach szynowych zupełnie za darmo. Albo DLC poświęcone są krajom bałtyckim, tere- rience, gdzie bez wydania ani grosza można przynajmniej ich namiastce. MaSzyna to pol- nom Morza Czarnego i Półwyspowi Iberyjskie- przejechać się kilkoma samochodami na paru ski symulator pociągów. Dwudziestoletnia mu. Ceny nie są tak wygórowane jak w przy- trasach, z kolei reszta zawartości gry dostęp- produkcja opiera się praktycznie na pracy pa- padku wcześniej wymienionych symulatorów. na jest wyłącznie w dodatkach, jak chociaż- sjonatów kolejnictwa. To oni tworzą nowe lo- Jeśli potrzebujemy jeszcze więcej realizmu, za- by sezon 2020 serii DTM, gdzie obecnie jeź- komotywy, wagony i trasy, nie pobierając za wsze możemy ściągnąć dodatek Promods, któ- dzi Robert Kubica. Na drugim końcu skali to żadnego wynagrodzenia. Gra zawiera oko- re dodaje trasom lokalnego kolorytu. SCS So- mamy iRacing. Nie dość, że co miesiąc trze- ło 150 scenariuszy opartych na prawdziwych ftware wydał również coś dla entuzjastów tras ba opłacać abonament w wysokości 12 dol., zadaniach motorniczego – ukończenie nie- za oceanem. American Truck Simulator jest kal- to w podstawowej wersji gry aut mamy jak na których potrafi zająć nawet sześć godzin. Dla ką ETS2, tyle że zamiast europejskich krajów lekarstwo – podobnie jak torów. Bez dodatko- jesieniar również znajdzie się coś wyjątkowe- przemierzamy kolejne stany. wych opłat weźmiemy jedynie udział w serii go – możliwość zmiany pory roku. Oprócz Mazda MX5. Każdy pojazd kosztuje 12 dol. MaSzyny, ci, którzy nie chcą wydawać ani zło- Szybkość, jestem szybki a tor 15. Jeśli skoncentrujemy się na wzięciu tówki na pociągowe symulacje, mogą wybrać Niektórym osobom czytającym ten arty- udziału w zawodach GT3, musimy poświęcić Train Drivera 2. kuł jazda z ogranicznikiem prędkości i zgodna to 700–800 zł, nie licząc abonamentu. Ale A co, jeśli z szyn chcemy przerzucić się na nie z przepisami ruchu drogowego może się możliwość spotkania na serwerach kierow- drogi? Fani asfaltu też znajdą coś dla siebie. wydawać nużącą aktywnością. Na to też jest ców takich jak Lando Norris czy Max Ver- Bus Simulator 18 pozwala na zwiedzenie kilku metoda: simracing. Sporty motorowe zdobyły stappen przyciąga do tej produkcji bez wzglę- miast za kierownicą Mercedesa, Setry, MANa dużą popularność w naszym kraju po sukce- du na koszt. czy IVECO. Oczywiście napotykają nas wy- sach Roberta Kubicy. Obecnie ta dyscyplina zwania, z jakimi codziennie stykają się kierow- przeżywa renesans po jego powrocie do wy- Za jakość trzeba płacić cy autobusów komunikacji miejskiej, takie jak ścigów na torach. Tutaj drobna uwaga: do sy- Co prawda do symulacji można używać kla- niesforni pasażerowie, puszczający zbyt głośną mulatorów nie zaliczają się takie produkcje wiatury i myszki lub gamepada, ale pełnia wra- muzykę uczniowie lub jadący na gapę. jak Need for Speed, Forza Motorsport/Hori- żeń jest możliwa do uzyskania tylko przy po- Królem gatunku na polskim rynku pozo- zon, Gran Turismo czy oficjalna gra Formu- mocy kierownicy. Najtańszy model, który to staje jednak Der Omnibussimulator 2. Na- ły 1, seria F1 od Codemasters. Powyższe gry umożliwia, Logitech Driving Force GT nie jest zwa może budzić u niektórych grozę i niemi- mają na celu jak najlepszą rozrywkę, a nie re- już produkowany, a używane egzemplarze moż- łe wspomnienia z lektoratów, dlatego częściej alizm. Najpopularniejszym symulatorem jest na kupić za jedynie 300 zł. Dobrym wyborem są używa się skrótowca OMSI 2. Podstawowa Assetto Corsa. Stworzona przez włoskich pro- Logitech G29 i Thrustmaster T150/TMX. Oba wersja niemieckiego symulatora miała na celu gramistów, w podstawowej wersji kosztuje modele mają swoich sympatyków, jednak bar- wierne odwzorowanie komunikacji autobuso- 15 zł. Warto kupić edycję Ultimate z wszyst- dziej skomplikowany mechanizm zastosowano wej z lat 1986–94 z berlińskiej dzielnicy Span- kimi DLC za 30–40 zł. Solą gry jest reali- w Thrustmasterze. Dodatkowo w przypadku tej dau. Dodatkowo pojawiły się DLC z innymi styczny model jazdy i multum modów, czyli kierownicy bardziej opłaca się kupić wersję Pro niemieckimi miastami i autobusami – kupno zewnętrznych dodatków. Na stronie RaceDe- z pedałami T3PA. Normalna cena sprzętów to ich wszystkich może kosztować nawet ok. 3 partment można znaleźć nowe tory (w tym około 1000 zł, ale na przecenach na Amazonie, tys. zł. Ale prawdziwą popularność w naszym Tor Poznań) oraz samochody. Z tej zawar- na przykład z okazji Czarnego Piątku, sprzeda- kraju gra zyskała dzięki społeczności pasjo- tości niejednokrotnie korzystają ligi on-line, wane są po 600–700 zł. Powyżej 1000 zł kosztu- natów. Podobnie jak w przypadku MaSzyny, w których odnajdzie się każdy, niezależnie ją Logitech G293 i Thrustmaster T300. Wyższa hobbyści zaczęli tworzyć w symulatorze pol- od swojego poziomu czy ilości wolnego cza- półka cenowa to już modele firmy Fanatec. Przy skie miasta i pojazdy znane z naszych dróg. su. Poza tym, warto pobrać Content Manager zakupie kierownicy warto zwracać uwagę na jej Kilka ruchów myszki i już możemy jeździć po i SOL, czyli dodatek z efektami pogodowy- kąt obrotu (co najmniej 360 stopni) i Force Fe- poszczególnych liniach w takich miejscowo- mi stworzony przez internautów. Deszcze nie- edback, który pozwala oddać wrażenia z jazdy ściach, jak Warszawa, Szczecin czy Wrocław. spokojne i burze znalazły się z kolei w Asset- pojazdem poprzez ruchy i wibracje. to Corsa: Competizione. W przypadku tej gry Na początku naszej przygody z symulato- Moja wielka ciężarówka ma 48 ton wymagany jest lepszy komputer, o zewnętrz- rami nie musimy ponosić żadnych kosztów, Pozostajemy na drogach, ale zajmiemy się te- nych dodatkach również możemy zapomnieć. jednak wraz z rozwojem hobby szybko może raz przewozem towarów – i to po całej Europie. Ale nigdzie indziej nie znajdziemy tak do- się okazać, że potrzebujemy lepszego sprzętu Nic nie jest w stanie tak oddać wrażeń z jazdy brze odwzorowanych samochodów wyścigo- bądź nowszej gry. Mimo wszystko ewentual- ogromnym pojazdem jak Euro Truck Simula- wych z kategorii GT3 (i GT4, jeśli dopłaci- ne koszty będą ułamkiem tego, ile wydaliby- tor 2. Zaczynamy, zarabiając pieniądze drobny- my za dodatek). śmy w rzeczywistości. Kto wie, być może sy- mi przewozami, by potem móc sobie pozwolić rFactor pozostaje legendą wśród grona pol- mulatory pomogą nam w zostaniu pilotem, na kupno własnej ciężarówki oraz założenie fir- skich simracerów. Symulator wydany za cza- maszynistą lub kierowcą zawodowym w przy- my transportowej. Relaksująca, odprężająca za- sów pierwszej „kubicomanii” cały czas znaj- szłości? Spełnienie marzeń i zwykła życiowa bawa potrafi się w jednym momencie zamienić duje grono swoich miłośników. Licząca 15 lat radość jest bezcenna. 0

październik 2020 TECHNOLOGIA I SPOŁECZEŃSTWO / dlaczego blackout na Białorusi był możliwy? rys. Aleksandra Morańda Czerwone światło

Tematem w ostatnich czasach zdecydowanie nieschodzącym nam z ust oraz nieznikającym z mediów (co zresztą widać po czytanym przez Ciebie, Drogi Czytelniku, wydaniu MAGLA) są sierpniowe wybory prezydenckie na Białorusi, a także trwające od ogłoszenia ich wyników protesty. Pomimo tego że przez od- cięcie na terenie Białorusi połączenia z internetem dostęp do informacji na ten temat został ograniczony.

TEKST: Michał Wrzosek

edialne zainteresowanie nie jest tu dycyjnych mediów. W przeciwieństwie do 27-28 lat (ok. 38 proc.). Pokolenie niepamię- niczym dziwnym – w końcu jest to choćby dużo bardziej restrykcyjnych w tym tające władzy innej niż w osobie Łukaszenki M wydarzenie bezprecedensowe, przy- temacie Chin, na Białorusi można było korzy- jest równocześnie wystarczająco młode, by na- najmniej w kraju nad Niemnem, Dnieprem stać z Facebooka, Twittera, YouTube’a czy też dal odczuwać młodzieńczy idealizm – najstar- i Prypecią. Bezprecedensowa liczba osób na uli- Google’a. Internet stał się i coraz bardziej staje si dopiero skończyli trzydziestkę – a wystar- cach miast naszego wschodniego sąsiada, tak- się rzeczywistością równoległą do tej „prawdzi- czająco dojrzałe, by próbować wziąć sprawy że tych do tej pory przychylnych Łukaszence, wej”. Choć niewątpliwie te dwa światy przeni- ojczyzny w swoje ręce. Niewielu przekonuje bezprecedensowy sprzeciw wobec oficjalnych kają się ze sobą i odciskają na sobie nawzajem już stabilność, bezpieczeństwo oraz względ- wyników wyborów, bezprecedensowe próby spore piętno (łatwo przecież kogoś skompro- na równość ekonomiczna i dobrobyt, którymi ukrycia wszelkich alternatywnych danych – mitować postami sprzed kilku lat, a kompro- chlubi się obecna władza. Częściej odstrasza- przez bezprecedensowe ograniczanie dostępu mitacja ta nie kończy się na granicy świata wir- ją ich różne skandale i świństwa, które wyszły do ogromnego arsenału informacji, jakim jest tualnego i fizycznego), to światowa sieć rządzi spod jej ręki. internet. A może to bezprecedensowy sabotaż się w dużej mierze swoimi prawami, na które Źródłem wiedzy na ten temat jest dla nich z zewnątrz, mający godzić w zaufanie Białoru- rządy mają dość ograniczony wpływ. W koń- głównie internet – przykładem tego niech sinów do rządu? Co tu jest prawdą? cu po portalach nie biegają funkcjonariu- będzie choćby wyjątkowo popularny film Zapewne dwa pierwsze stwierdzenia można sze OMON-u z pałkami. Nawet jeśli za twoją z 2019 r. pod tytułem Łukaszenka. Materia- uznać za prawdziwe, choć celem tego tekstu działalność blogerską może grozić ci więzienie ły karne, obejrzany niemal 2 mln razy w ciągu nie jest liczenie demonstrantów i roztrząsanie – prawdopodobieństwo skończenia w nim jest dwóch tygodni po premierze. Jego tematyka tematów politycznych – kto, co i czy na pew- o wiele mniejsze niż w przypadku jawnej dzia- była wcześniej w zasadzie tajemnicą poliszyne- no. Niemniej pozostałe kwestie da się rów- łalności w świecie fizycznym. la, dlatego dla wielu niepamiętających przed- nie prosto rozstrzygnąć – nie jest to pierw- stawionych w nim wydarzeń mogła okazać się szy przypadek odcięcia się kraju od świata czy szokiem (na marginesie – nie muszę chyba do- mocnego ograniczenia łączności, a także bez Niewielu przekonuje już stabilność, dawać, że ze strachu przed groźbą więzienia, dwóch zdań nieprawdziwą jest podawana ofi- NEXTA – twórca dokumentu – musiał uciec cjalnie w tym kraju wiadomość, jakoby za za- bezpieczeństwo oraz względna za granicę). Młodych nęcą również demokra- nikami sieci stali Polacy czy Litwini. Dlacze- równość ekonomiczna i dobrobyt, cja i wolność słowa, które widzą i o których go? O tym później. czytają w mediach społecznościowych. Choć którymi chlubi się obecna władza. bez wątpienia wielu starszych Białorusinów Sieć wolności? również ma podobne marzenia o bardziej libe- Kwestia internetu u naszego wschodnie- ralnej rzeczywistości, paradoksalnie to dzisiej- go sąsiada ma dość długą i ciekawą historię. si dwudziestoparolatkowie nie zdążyli do „łu- Pomimo prób cenzury sieci poprzez choćby Nie zdążyli przywyknąć kaszenkizmu” przywyknąć. dekret z 2012 r., pozwalający jedynie biało- Dominacja ludzi młodych w przestrzeni in- ruskim podmiotom zlokalizowanym na te- ternetowej jest zjawiskiem ogólnoświatowym Czerwone światło renie Białorusi na świadczenie usług inter- i nie inaczej sytuacja ma się na Białorusi. Czy oznacza to, że reżim utracił przestrzeń netowych, Internet pozostawał jedynym Dekadę temu największą grupę tamtejszych internetową na rzecz obcych wpływów oraz względnie niezależnym źródłem informa- użytkowników sieci stanowiły osoby, któ- rodzimych opozycjonistów, chowających się cji, trudniejszym do ocenzurowania od tra- re dziś mieszczą się w przedziale wiekowym w eterze ogólnoświatowej sieci? Bynajmniej – 64–65 dlaczego blackout na Białorusi był możliwy? / TECHNOLOGIA I SPOŁECZEŃSTWO

naiwnym byłoby myślenie, że rząd nie stara dla operatorów telekomunikacyjnych, włada- – czy to komunikujących się ze sobą uczestni- się dotrzeć do swych obywateli także za po- jących punktami wymiany ruchu, by ci filtro- ków zamieszek, czy też zagranicy. mocą tego medium. Choć próby odcięcia spo- wały ruch – zapaliły czerwone światło – aby W pierwszym przypadku odcięcie miało cha- łeczeństwa od reszty cyberświata na dłuższą dany kraj tymczasowo zniknął z wirtualnej rakter totalny – jakiekolwiek połączenie z sie- metę okazały się nieskuteczne, to Łukaszenka mapy świata. W przypadku Białorusi wdro- cią było możliwe jedynie dzięki dobroduszności wraz z poplecznikami ma w talii potężną kar- żenie takiej decyzji administracyjnej z poda- francuskiego operatora oraz połączeniom typu tę, jaką jest mniej lub bardziej bezpośrednia nych wcześniej przyczyn nie jest niczym zbyt dial-up (czyli innymi słowy, łączeniu się z ser- kontrola nad białoruską telekomunikacją za skomplikowanym. werem dostępowym za pomocą modemu tele- pomocą państwowego monopolisty, Biełtele- fonicznego przez zadzwonienie na odpowied- komu. Władza u naszego wschodniego sąsia- Precedensy i kontrrewolucja ni numer). Choć na Białorusi blokada nie była da nie jest ignorantem w dziedzinie technolo- Czy ktokolwiek ma nadal wątpliwości, że aż tak „surowa”, bo założona na poziomie fil- gii, co pokazuje choćby założenie w 2005 r. może zniknięcie dostępu do internetu za na- tracji DNS (DNS łączy adres IP z nazwą do- w Mińsku swoistego odpowiednika Doliny szą wschodnią granicą nie jest mimo wszystko meny, a jego „filtracja” polega na odcięciu nie- Krzemowej. Białoruski Park Wysokich Tech- sprawką chcącego zdetronizować Łukaszenkę chcianych treści przez zablokowanie adresu IP nologii w 2018 r. był domem dla 388 firm za- Zachodu? Nawet w kontekście zupełnego bra- do którego są przypisane domeny lub vice ver- trudniających ponad 30 tys. pracowników, ku reakcji rządu na sabotaż zasadniczo pod- sa, a stosuje się ją także na co dzień, np. do wal- a wartość jego eksportu przekroczyła 1,4 mld legających mu usług przez obce siły, zupeł- ki ze złośliwymi linkami), a rosyjski komunika- USD. Niewątpliwie jest on jednym z najważ- nego braku podobnych zdarzeń w tym czasie tor Telegram dzięki swej dostępności stawał się niejszych powodów do dumy prezydenta. poza granicami kraju, czy też ministerialne- symbolem sprzeciwu wobec władzy, nietrud- Zresztą, odcięcie użytkowników od sieci go nakazu blokady siedemdziesięciu informa- no zauważyć pewną prawidłowość. Nie jest nią jest teoretycznie wykonalne również w Pol- cyjnych stron pod koniec sierpnia? Jeśli tak, zdecydowanie zmasowany atak hackerski. sce. Wymagałoby to odpowiednich regula- być może przekonującymi okażą się prece- Abstrahując od bieżących tematów, Internet cji prawnych, jednakże sam proces nie jest densy z innych krajów. Nie ma w końcu lep- niewątpliwie stał się integralną częścią współ- niczym zbyt skomplikowanym. Zakłócenie szej metody na zmylenie niesfornego ludu niż czesnego życia – chyba niewielkim ryzykiem działania internetu, czyli, jak sama nazwa odcięcie im ścieżki komunikacji, ani lepszego obarczone będzie stwierdzenie, że dzisiejszy może wskazywać, sieci połączonych ze sobą sposobu na oszczędzenie zagranicy smutnych świat nas od niego uzależnił. Przypadek Bia- przy pomocy routerów, wymaga zablokowa- widoków z ulic twego państwa niż odgrodze- łorusinów, często niemogących wykonywać nia punktów wymiany ruchu, „skrzyżowań” nie się od reszty (wirtualnego) świata. Podob- swej pracy, może stanowić pewnego rodzaju pomiędzy różnymi sieciami. Uczynienie tego ne metody zastosowane zostały prawie dekadę przypomnienie, by zastanowić się nad tym, spowoduje, że użytkownicy jednej nie będą temu w czasie protestów w Egipcie przeciw- jak zmieniłoby się nasze życie i jak ciężko by- mieli dostępu do usług oferowanych z drugiej ko rządom Hosniego Mubaraka, a także tro- łoby się do nowej–starej sytuacji przyzwycza- strony „skrzyżowania” – a nawet do „swoich”, chę później w trakcie wojny domowej w Sy- ić, gdyby ktoś nagle odciął nas od sieci. Nawet które opierają się na elementach pochodzą- rii – wielokrotnie, z reguły w okresie bardziej tylko tymczasowo. Dziś społeczeństwo i tech- cych z drugiego krańca internetu. W praktyce intensywnych starć pomiędzy siłami rządo- nologia są nierozłączne. Być może odcinanie oznacza to stracenie łączności z większością wymi i rebeliantami. Działo się to w róż- ludzi od sieci to pewnego rodzaju „kontrre- świata, poza swym lokalnym cybersąsiedz- nych celach, zazwyczaj miało to jednak jeden wolucja” – niezależnie od tego, czy rewolucja, twem. Wystarczy zatem państwowy nakaz wspólny mianownik – odcięcie od informacji w którą uderza, jest polityczna czy nie. 0 fot. Wikicommonsfot.

październik 2020 drzwiach. Przeżywasz z nim odrobinę za długą chwilę i zauważasz, że liter że i zauważasz, chwilę długą za odrobinę z nim Przeżywasz drzwiach. przy z napisem zapoznać dobrze bardzo się można to obcym, z kimś ku wzro skrzyżowania uniknąć żeby podłogę, na i patrzeć w metrze dzieć sie długo za trzeba jeżeli ale przeszkadza, to każdemu nie Może i cięższy. on dłuższy jest strony z prawej bo wyrazu, symetrii linia ta się zachowuje nie OBIADY, to napis jest już jeśli ale satysfakcjonujące, całkiem to łoby by OBIAD, z napisem reklamę gdzieś zobaczyłabym Jeżeli symetryczne? są nie słowa jeśli go, denerwuje przykład na że mówi, nie nikt ale mają, tak o Aut 66–67 D D o Aut porze roku. No a dlaczego po płaczu zawsze chce się iść do łazienki? do iść się chce zawsze płaczu po No a dlaczego roku. porze o każdej można Płakać a katarem. nim między drodze na stoi nie nic zimą ale rękawa, długiego wykorzystają nie alergicy –latem prania do proszków z producentami razem rozwiązania, innowacyjne typu tego blokują chusteczek producenci pewno na Ale trzeba. co zbierała, i nosie na się trzymałaby która (nieprzezroczysta), bańka się dałaby dę z domu i zostawię tam laptopa, to na telefonie niczego nie sprawdzę. nie niczego telefonie na to laptopa, tam z domudę i zostawię wyj No a jak przedostatnią. tylko piosenki, ostatniej tej widzę nie gdy ni więc teraz, słucha której tą, przed słuchał ktoś której piosenkę, dzę Co nas złości, co nas frustruje mam dośćludzi,chcętylko jeśćkolendrę kategorii. Pozostaje mieć nadzieję, że kiedyś skończy sięod ten niezależnie stan izmartwienieprostu, odleci wkrainępo zapomnienia.tak denerwujeżycia aspektów Dużo złośliwe. – martwe rzeczy a irytujący, są Ludzie O cholera! O tej porze powinieneś być już w pracy. w pracy. już być powinieneś porze O tej O cholera! w pracy. już być powinieneś O tej porze Dziewiąta. pralce. na stoi godnia ty od który zegarek, na Patrzysz łazienki. do i idziesz ziewnięcie Szybkie lekko zaspanym. Zamykasz oczy. bycie za wyrzuci nie cię w tej nikt pracy, miesiąca od Pracujesz mniej. godzinach dwóch przy dwójki dostawałeś wliceum egzaminów Z źle. Nie snu. tak godziny cztery W teorii dziewiątą. na być winieneś masz wyjść za drzwi, kiedy… drzwi, za wyjść masz wady. Już żadnej bez idealny, Plan spóźnienia. swojego powód jako dodać to możesz O, jeszcze bloku. w całym wodę ci odcięli że powiesz, Najwyżej sprayu. w prysznic zbawieńczy dezodorant, Szybki Ujdzie. prasowaną. jesz z powrotem do plastikowego słoika granulat. Za mało. Powtarzasz Powtarzasz mało. Za granulat. słoika plastikowego do z powrotem jesz - Wysypu Twoje okłamały. Cię dużo. Za oczy instant. taniej pojemnika zawartość filiżanki do oko na Wsypujesz rozpuszczalna. razie W takim mikrofalówki. zepsutej zegarek na patrząc –stwierdzasz, czasu Mało ku. rozsąd głos za uznać gotów jesteś momencie w tym który głos, brzmiewa roga om, pakowanie się, pakowanie chusteczek I czasami nie wiem, czy niektóre rzeczy dotyczą tylko mnie, czy wszyscy wszyscy czy mnie, tylko dotyczą rzeczy niektóre czy wiem, nie I czasami Przy z katarem? walki metody skutecznej ma nie wciąż Dlaczego A stalkowanie ludzi na Spotify jest takie niedoprecyzowane, bo wi bo niedoprecyzowane, takie jest Spotify na ludzi A stalkowanie Jest czwarta nad ranem. Jeszcze nie poszedłeś spać. W pracy po W pracy spać. poszedłeś nie Jeszcze ranem. nad czwarta Jest Ubierasz się w trybie przyspieszonym. Koszula wygląda na kiedyś wy kiedyś na wygląda Koszula przyspieszonym. w trybie się Ubierasz leży. się wygodnie Nieziemko je otwierasz. znowu później Chwilę Przydałaby się jedna kawka na przebudzenie – w twojej czaszce wy czaszce –w twojej przebudzenie na kawka jedna się Przydałaby rk r : ZEGAR a : Wędkarka 3PO3 / z przymrużeniem oka / zprzymrużeniem oka ------mes lub simenes. Koszmar kończy się na docelowej stacji. stacji. docelowej na się kończy Koszmar lub simenes. mes np. sien nazwę udoskonaloną tę na wpadł nie ktoś czemu się, stanawiasz i za przestawiać je w głowie zaczynasz więc pół, na idealnie się dzielą nie ki i nigdy tego nie zauważymy (a trochę szkoda). (a trochę zauważymy nie tego i nigdy sekundy ułamek np. tylko to „a”, jest ale głoskę samą tę wymówią wszyscy akurat że sytuacja, taka się przytrafi i pewnie mówić jednocześnie może Cel: spotkanieCel: w kompulsywne analizowanie ich. analizowanie w kompulsywne się wpada nie konkretnej, żadnej na wzroku się skupi nie dopóki że klam, baczcie jaka ogromna myśl, ważyła jakieś 150 kilo! jakieś ważyła myśl, baczcie ogromna jaka zo pokazać: aby chociaż albo skonsumowania do myśli wyłowić żeby rzem, wędka trochę być Trzeba powierzchnią. pod wszystko chowając trzymać, wy się da nie bo z głowy, głosów wypowiadanie jest potrzebne oczywiście Ale i przesadzoną. błahą na brzmieć może wiadomość przefiltrowana niej póź co przez znaczenia, jego część zdzieramy w słowa, koncept Ubierając złości. coś nas jak opisując, niż nogą, tupiąc głowy wnętrze się lepiej pokaże Czasami lub mówiąc. pisząc myślą?), pod (a może myśli na się ma co tego, przekazać procentach w stu się da i nie słowa niż format inny mają fleksje jąc o swojej wymówce. o swojej jąc pamięta Odbierasz zpracy. znajomy twój Dzwoni Twoje spóźnienie. za szefostwa furii doświadczają koledzy twoi już Pewnie my w pracy. znajo twój Dzwoni w kieszeni. wibracja I nagle godziny. pół za bus auto Następny rozkład. na Patrzysz okłamujesz. się –ponownie cą pra przed Kiedyś zatankowa. teraz go czasu masz i nie paliwa ma nie dni kilku Twój od tramwajowy. samochód przystanek na Idziesz ta. Dziesią pralce. na zegarek na spoglądasz wyjściem Przed nic. niż pracy. do pójść tak Nie możesz szlakiem. wym brązo przyozdobiona teraz jest koszula Twoja wygnieciona czo. lekko ocho zbyt szybko, Za blat. na resztkę odstawiać zaczynasz dokończyć, jej Nie zamierzając ohydna. Jest pić. ją przestałeś dlaczego sobie, nasz przypomi razu I od instant. kawy filiżankę zrobić się ci udaje nutach wody. 9.30. Po Jest mi 40 zagotowałeś –nie czarki szczytu sięga woda kiedy sprawę, sobie –zdajesz A! wczoraj. od stojącą wodą więc lewasz Za niby-ziarenkami. brązowymi dno ceramiczne białe zapełnić jąco - satysfakcjonu się Ci udaje wreszcie aż razy, trzy jeszcze manewr ten Wychodzi się wtedy na miasto, gdzie porozklejanych jest tak wiele re wiele tak jest porozklejanych gdzie miasto, na wtedy się Wychodzi A czynność mówienia sama w sobie jest tak niesłychanie frustrująca! Re frustrująca! niesłychanie tak w sobie jest sama mówienia A czynność osoba każda ludzi, grupa siedzi gdy ale denerwujące, to jest nie Może No tak. Przecież dzisiaj masz wolne. masz dzisiaj Przecież No tak. mieście? na z nami weekendu dzień pierwszy świętować Hej, chcesz to Lepsze wyprasowane. są nie że z tego, Co koszule. inne Masz ------Obrazki: pngimg.com dr Maria Ekes / Mateusz Wantuła /

wszystko mniamczi, ale żeby przejebać 70mln na wybory, które się nie odbyły...

Kto jest Kim?

Mateusz Wantuła dr Maria Ekes Przewodniczący Samorządu Studentów SGH kierownik w Zakładzie Ekonomii Matematycznej

Miejsce urodzenia: Havírov, Czechy Miejsce urodzenia: Warszawa Kierunek i rok studiów: globalny biznes, finanse i zarządzanie, III rok SL Prowadzone przedmioty: matematyka, algebra, teoria gier Spirit animal: Leonberger Największe marzenie z dzieciństwa: Podróż do Wenecji. Wtedy to nie było Keczup na frytkach czy obok? obok takie łatwe jak teraz... Dodam, że udało mi się je zrealizować. Kawa z cukrem czy bez? fuu, bez Coś, co zawsze poprawia mi humor: dobra książka i kawałek czekolady

Masz trzy minuty, aby opowiedzieć o swoim życiu. Co powiesz od razu, Ulubiona książka/film: Trochę trudno mi wybrać, ale jedną z ulubionych a co pominiesz? Jakie masz plany na najbliższe pół roku? książek (i jednym z ulubionych filmów) jestWładca Pierścieni Ulubiony cytat: Pomyślę o tym jutro (Scarlett O’Hara) Co powiem od razu: Nie mam obywatelstwa polskiego, kocham psy (nawet z nimi biegam), uwielbiam gotować – w szczególności makarony. Interesuję się Góry czy morze?: Jedno i drugie  stosunkami międzynarodowymi, zwłaszcza rejonem wschodnioazjatyckim. Nigdy się nad tym nie zastanawiałam, ale gdybym Co pominę: Nie mam prawa jazdy, nie lubię państwa, w którym się urodziłem, mam Ulubiona postać fikcyjna: miała wybierać, to chyba byłby to Sam Gamgee, przyjaciel Froda. bardzo słabą pamięć. Plany: Spełnianie postulatów wyborczych z kampanii mojego bloku, kolejne Ciekawe miejsce w Warszawie: Stare Bielany, Las Bielański eksperymenty kuchni wegańskiej, dołączenie do Extinction Rebellion. w Dlaczego zdecydowała się pani na karierę nauczyciela akademickiego? Już w dzieciństwie myślałam, że będę nauczycielką. Początkowo miałam być panią od matematyki w szkole podstawowej, potem panią Dokończ zdanie: Gdyby nie Esgieh byłbym: profesor od matematyki w liceum. Po studiach na UW dostałam pro- studentem sinologii. pozycję zrobienia doktoratu na SGH i tak wyszło, że jestem panią doktor od matematyki na naszej uczelni. Z perspektywy czasu myślę, że Jakie jest twój stosunek do nowego loga uczelni? dobrze się stało, bo nauczanie studentów jest już czystym przekazywa- Nikt nie lubi radykalnych zmian, ale każdy po pewnym czasie się do niem wiedzy, bez konieczności wychowywania. nich przyzwyczaja. Gdyby mogła pani zmienić jedną rzecz na naszej uczelni, co by to było? Jak dostałeś się do Samorządu? Polecasz konkretnie jakiś projekt? Chciałabym, żebyśmy my – nauczyciele akademiccy – mieli więk- Wziąłem udział w akcji Działaj w Samorządzie. Z mojej strony mogę szą możliwość zaplanowania z wyprzedzeniem swoich zajęć. W tej polecić każdemu projekt Chinese-European Partnership for Development. chwili do ostatniego momentu przed rozpoczęciem kolejnego semestru nie mamy pewności, jakie zajęcia się odbędą, a jakie nie, i tak na- Jaki jest Twój największy uczelniany sukces? prawdę w trakcie semestru okazuje się czasem, że utworzona grupa sta- Zdanie lektoratu z polskiego na 5. je się mniejsza niż wymagany limit. No, ale to są konsekwencje polityki uczelni zapewniającej, że studenci mają pełną dowolność w wyborze Dlaczego warto angażować się w życie uczelni? wykładowców. A z nią trudno polemizować, bo jest to zapewne jeden Można zdobyć tu praktyczne doświadczenie jeszcze przed rozpoczę- z największych atutów SGH z punktu widzenia studentów. ciem pracy zawodowej. Dodatkowo, można dobrze się bawić i poznać wiele ciekawych osób. Jaką radę ma pani dla studentów SGH? Powtarzam często na swoich zajęciach, że nie wystarczy coś policzyć Jakie pytanie powinno paść w tym wywiadzie, a go nie było? (co na ogół większość grupy potrafi), ale trzeba jeszcze wiedzieć, po co Czy osoby, które dodają śmietanę do spaghetti carbonara powinny się to liczy i jakie wnioski wynikają z otrzymanego wyniku. A zanim iść do więzienia? się zacznie liczyć, trzeba się zastanowić w jaki sposób to zrobić, żeby otrzymać odpowiedź na zadane pytanie najprostszym możliwym sposobem. Jednym słowem najważniejsze w tym całym procesie jest my- ślenie i ta rada dotyczy nie tylko uczenia się przedmiotów ścisłych.

październik 2020 w / Festiwale gier podczas pandemii

Za miesiąc Xbox Series X i PlayStation 5 w sklepach!

Gamescom i devcom w czasie pandemii Commons Wikipedia Dzisiejsza rzeczywistość zmieniła to, jak wyglądają wszystkie wydarzenia branżowe czy kulturalne. Wiele zostało odwołanych, a część z wysiłkiem przeniosła się do świata online. Tekst: Michał Goszczyński

onferencja Gamescom organizowana na prozie Marcina Przybyłka. A na szóstym Targowe ciekawostki jest od 2009 r. w Kolonii w zachod- z dziesięciu miejsc znalazła się karcianka Book of W trakcie obu imprez była okazja do spotkań K nich Niemczech. Jest to największa Demons: HELLCARD od warszawskiego studia z twórcami gier. Niestety numer nie jest z gumy, w Europie impreza targowa przeznaczona dla Thing Trunk. więc poniżej znajdą się tylko dwa tytuły. graczy i twórców gier oraz przedstawicieli me- Ze względu na swój konferencyjny i edukacyj- 1. Festival Tycoon diów. W 2019 r. ponad 373 tys. osób odwiedzi- ny charakter devcom nie stracił wiele na zmianie Jest to gra będąca samodzielnym projektem ło hale targowe Koelnmesse i miało okazję zo- formuły. Kalendarz imprezy dopasowano do in- wiedeńskiego studenta Johanessa Gäblera. Jest to baczyć lub wypróbować najnowsze lub dopiero nych zobowiązań uczestników i większość pane- gra typu Tycoon z elementami strategii czasu rze- zapowiadane gry i sprzęt przeznaczony dla gra- li oraz prezentacji odbywała się poza zwyczajowy- czywistego, w której zarządzamy festiwalem mu- czy. Wszyscy najwięksi twórcy gier poświecają mi godzinami pracy. W ręce uczestników oddano zycznym. Rozgrywka podzielona jest na dwie fazy w swoich kalendarzach wiele miejsca realizacji wygodne narzędzie do komunikacji, z którego ko- – budowanie sceny i udogodnień dla uczestników i przygotowaniom do tej imprezy. rzystano przy prezentacji gier. oraz samego festiwalu, podczas którego dbać mu- Zwyczajowo targi poprzedzone są konfe- simy o m.in. czystość terenu imprezy czy bezpie- rencją devcom przeznaczoną dla twórców gier Pandemiczna rzeczywistość – gamescom czeństwo uczestników. Gra jest jeszcze w bardzo z każdego połączonego z procesem produk- Konferencja Gamescom oryginalnie miała od- wczesnej fazie produkcji i pewne elementy mogą cji zawodu oraz dla studentów i osób aspirują- być się w dniach 25-29 sierpnia. Zmiana formu- się zmienić, ale będzie z pewnością ciekawostką cych do dołączenia do grupy producentów elek- ły wymusiła też zmianę terminu imprezy, która dla fanów koncertów. tronicznej rozrywki. Devcom organizowany jest ostatecznie odbyła się 27–30 sierpnia. Rozpoczę- 2. Microsoft Flight Simulator od 2017 r. i jest bezpośrednim następcą euro- ła się od gamescom: Opening Night Live – wy- Niemieckie studio Aerosoft, odpowiedzialne za pejskiej edycji GDC, czyli największego wyda- darzenia transmitowanego online i prowadzone- fizyczne wydanieMicrosoft Flight Simulator, naj- rzenia tego typu na świecie. Konferencja stano- go przez Geoffa Keighleya. W trakcie transmisji nowszej edycji uznanego symulatora lotu od Mi- wi dla osób z branży gier doskonałą okazję do pokazano kilkadziesiąt premierowych trailerów crosoftu i Asobo, prezentowało podczas game- wymiany doświadczeń i zaprezentowania swo- i teaserów gier, z których część zobaczymy dopie- scom ciekawostki z poszczególnych faz produkcji. ich osiągnięć młodszym kolegom i koleżankom. ro w 2021 r. Według organizatorów wydarzenie Można się było dowiedzieć, jak model samolo- oglądało ponad 2 mln widzów i na pewno odzna- tu jest przygotowywany na potrzeby gry, mimo Pandemiczna rzeczywistość – devcom czy się to w historii imprezy. ograniczonej współpracy ze strony jego produ- W tym roku jednak, ze względu na sytuację Kolejne dni to serie transmisji odpowiadających centów – np. jak istotna w przygotowaniu wy- epidemiczną, niemożliwe było zorganizowanie zwyczajowym strefom obecnym na rzeczywistej glądu kokpitu i instrumentów pokładowych jest wydarzeń przyciągających łącznie kilkaset tysięcy imprezie – Wiosce Cosplay, Strefie Indie itd. Trze- instrukcja techniczna samolotu. Najbliższe sześć osób i zdecydowano o przeniesieniu ich do sieci. ba przyznać, że materiału przygotowano bardzo miesięcy to kilka nowych modeli i ciągłe uspraw- Devcom swój program rozciągnął do prawie dużo i każdy mógł znaleźć coś dla siebie. Przedsta- nienia mapy, która aktualizowana jest prawie na dwóch tygodni i w dniach 17-30 sierpnia przy- wiciele mediów, tak jak w halach w Kolonii, mie- bieżąco i wczytywana z chmury, ponieważ prak- ciągnął na ponad 100 prezentacji i wykładów li okazje brać też udział w licznych konferencjach tycznie nikt nie posiada takiej ilości pamięci na łącznie ponad 2 tys. osób. Zainteresowani mo- i spotkaniach z twórcami gier, którzy prezentowali dysku, by całą trzymać lokalnie. gli posłuchać, jakie pomysły mieli inni twór- swoje najnowsze lub planowane tytuły. cy lub na jakie problemy się natykali. Specja- Kulminacyjnym punktem imprezy było wrę- A co w 2021 r.? liści od marketingu i zarabiania na aplikacjach czenie nagród Gamescom Award w kilkunastu Organizatorzy gamescom już zapowiedzieli, mogli dowiedzieć się np. jak wykorzystać po- kategoriach. Najwięcej statuetek zdobył, od ro- że przyszłoroczna impreza odbędzie się w for- tęgę streamerów z takich platform jak Twitch, dzimego CD Projekt RED, chyba najbardziej mie hybrydowej, oczywiście jeśli pozwolą na zaś osoby odpowiedzialne za produkcję i de- rozpoznawalny tytuł na świecie – Cyberpunk to wytyczne epidemiologów. Można założyć, sign gier mogły dyskutować o roli walki o kli- 2077, który otrzymał nagrodę dla najlepszej gry że podobnie jak to było w tym roku – koniecz- mat w procesie tworzenia gry lub o wpływie PC, najlepszej gry na PlayStation, najlepszej gry ne będzie przeniesienie imprezy do sieci. Na gier na zdrowie psychiczne ich użytkowników. RPG, Gamescom „most wanted” i najbardziej ten moment impreza planowana jest 25–29 Po raz kolejny rozdano też devcom Awards – prestiżową – Best of Gamescom. Jest to oczywi- sierpnia 2021 r. Jak zwykle poprzedzona bę- nagrody dla niezależnych twórców gier. ście gigantyczny sukces dla kilkukrotnie przekła- dzie kilkoma dniami devcomu, na który warto Tegoroczne zestawienie wygrał nasz rodzimy danego Cyberpunk 2077, który finalnie ma się się wybrać, jeśli interesuje nas zawód związany tytuł – Gamedec od Anshar Studios, oparty ukazać 19 listopada tego roku. z produkcją gier komputerowych.0 68–69 recenzje / GRY

Kapitan Jastrząb podbija świat gier

OCENA: 88889

Captain Tsubasa: Rise of New Champions PRODUCENT: Tamsoft/Bandai Namco Entertainment WYDAWCA PL: CENEGA sowe PLATFORMA: PlayStation 4 (recenzowana platforma), PC, Nintendo Switch PREMIERA: 28 sierpnia 2020 fot. materiały pra

Kapitan Tsubasa, w Polsce lepiej znany jako Kapitan Jastrząb, to jedno z pierwszych mamy po kilkanaście meczów, każdy ze wstępem i zakończeniem w postaci prze- anime, które trafiło do naszego kraju. W latach 90. na legendarnym kanale Polonia 1, rywników fabularnych z pełnym japońskim udźwiękowieniem. w towarzystwie innych japońskich animacji, budował zainteresowanie piłką nożną wśród Sama rozgrywka na boisku jest zdecydowanie prostsza od najnowszych edycji FIFA – całego młodego pokolenia, a jego odcinki są powtarzane w polskiej telewizji do dziś. do opanowania jest kilka podstawowych akcji, które można dość szybko przyswoić. W Japonii, kraju anime i m.in. piłki nożnej, owa animacja także cieszy się niezwykłą po- Kiedy już nauczymy się dryblować i właściwie podawać piłkę, przejdziemy do chyba naj- pularnością, czego najnowszym przejawem jest gra Captain Tsubasa: Rise of New Cham- zabawniejszego elementu całej gry – strzałów na bramkę. Jeśli odpowiednio uda nam się pions. Tytuł od Tamsoft ma przyciągnąć fanów tytułowego anime i takich gier jak serie zbudować pasek mocy strzału, odpalić możemy specjalne kopnięcie, które zapali piłkę FIFA czy PES. Jest to jednak zupełnie inne spojrzenie na elektroniczną piłkę – utrzymane i uruchomi animację specjalną, np. wepchnięcie bramkarza do siatki wraz z piłką. Oczywi- w kreskówkowej konwencji, przerywane dialogami na wzór gier typu visual novel, bardzo ście w pełni nawiązując do emocjonujących scen z anime. się różni od, starających się o jak najlepsze odwzorowanie piłkarzy i drużyn, flagowych Jeśli taka mniej poważna forma piłkarskich zmagań kogoś nie razi, to jest to tytuł wart serii gier sportowych od EA i Konami. rozważenia, szczególnie dla widzów Kapitana Jastrzębia. Idealny na spotkania ze znajo- Do dyspozycji graczy oddano dwa tryby fabularne – losy tytułowego Tsubasy mymi, podczas których przyniesie, porównywalne do poziomu zmagań, fale śmiechu po Ozory lub stworzonego od podstaw piłkarza. W obu wypadkach do rozegrania golu strzelonym płonącą piłką. Michał Goszczyński

Gazyliony sztuk broni tym razem również na Switcha OCENA: 88889

Borderlands Legendary Collection PRODUCENT: Gearbox Software / 2K Games WYDAWCA PL: CENEGA sowe PLATFORMA: Nintendo Switch (recenzowana platforma), PlayStation 4, Xbox One PREMIERA: 28 maja 2020 fot. materiały pra

Borderlands to jedna z najpopularniejszych strzelanek tej dekady. Ostatnia część serii całej rozgrywki – posiadać najlepszy arsenał, by grę przechodzić wiele razy i mierzyć się ukazała się raptem rok temu, a twórcy postanowili przypomnieć pozostałe trzy tytuły z trudnymi, prawie niepokonanymi bossami. wydając ich kompilację na wszystkie konsole obecnej generacji. Nowością w tym zesta- We wszystkich trzech tytułach znajdziemy ciekawych bohaterów, których zróżni- wieniu jest Nintendo Switch, na którym seria ląduje po raz pierwszy i to od razu w najlep- cowane możliwości pomogą eliminować tysiące napotykanych przeciwników. A także szym możliwym wydaniu. jednego z najciekawszych bohaterów niezależnych w historii serii – Claptrapa – małego Kompilacja zawiera Borderlands: Game of the Year Edition, który jest remasterem robota, który wręcz zaraża entuzjazmem, mimo postapokaliptycznego świata, który od- pierwszej części z 2009 r., zawierającym poprawioną grafikę oraz wszystkie wydane krywamy w każdej z części, poszukując mitycznej Krypty. rozszerzenia. W zestawie jest też Borderlands 2 z 2012 r., będaca najlepiej sprzedającą Specyficzna grafika, bazująca na popularnej technice cel shading, świetnie sprawdza się część serii oraz Borderlands: The Pre-Sequel z 2014 r. obejmująca wydarzenia pomię- się na przenośnej konsoli Nintendo. Grać możemy zarówno w trybie przenośnym, jak i te- dzy dwoma wspomnianymi edycjami. Oczywiście oba te tytuły zawierają również liczne lewizyjnym. Ten drugi oczywiście nieznacznie poprawia płynność rozgrywki, ale nawet wydane dotychczas DLC (dodatki do ściągnięcia wydane po premierze). w trybie przenośnym gra jest tak samo szalona jak przed laty. Wszystkie te gry łączy system losowych broni, które mogą wypaść po pokonaniu wro- Posiadacze pozostałych konsol mieli już niejedną okazję, by zapoznać się z serią – gów lub zostać znalezione w licznych skrzynkach. Według twórców w każdej części gry pojedynczo lub w kompilacjach. W przypadku Nintendo Switch to pierwsza taka okazja unikalnych sztuk broni jest od kilkuset milionów do wręcz abstrakcyjnych liczb. Różnice i powinna pojawić się na radarze każdego miłośnika pierwszoosobowych strzelanek. bywają minimalne, ale jest to właśnie główny cel (pomijając oczywiście cele fabularne) Michał Goszczyński październik 2020 Do Góry Nogami Gdy pojawia się jesień, a z nią zdalny semestr i czasu wolnego jest tyle, wtem pojawia się problem i w mózgu rozkmina czy to wciąż studia wyższe, czy ich parodia i kpina. Wykłady w piżamce, Teamsy i Netflix – tak właśnie spędzisz te chwile. Możesz zdanie mieć inne, nie przyznać mi racji, ale I don’t care i tak już żyjesz w tej symulacji.

PRZYGOTOWAŁ: REDAKTOR NIEODPOWIEDZIALNY

Poziom absurdu: najwyższy - Poziom absurdu: wysoki - Zdalne studia równają się też zdalnym SKN Kalendarz pokazuje 1 października, co w świat - -om i zdalnej rekrutacji, która może okazać się ku akademickim może oznaczać tylko jedno – na - równie nieogarnięta jak ta na magisterkę – czas - stępuje zwolnienie blokady – karuzela śmiechu po pokaże. Niedawno odbyły się Targi Kół i Or woli zaczyna się rozkręcać. Czy ktokolwiek zdoła ją - ganizacji SGH 2020. Niestety jako społeczność - zatrzymać w tym semestrze? Redaktor Nieodpo studencka nic z tego nie mamy. Żadnych go - wiedzialny szczerze wątpi. frów, kawy czy herbaty. Nawet głupiego długo - Pierwsze zdalne zajęcia. Czwartek nagle stał się - pisu z nazwą korpowylęgarni. Redaktor Nieod środą – SGH zakrzywia czasoprzestrzeń, a wspo - powiedzialny jest zdania, że w nowym semestrze mniana symulacja staje się rzeczywistością. Kto jed - powinny zacząć być wysyłane paczki z cebulą do nak przejmowałby się tą paranormalną zmianą, kie domów. To przecież największy (a może i jedyny) dy i tak każdy dzień wygląda tak samo. Chciałoby - plus SGH, którego teraz jesteśmy pozbawieni. Bo się napisać – nie wychodzimy z domów, przestrze co innego można wynieść z tej uczelni jak nie gu- gamy kwarantanny, której już nikt nie przestrzega, mową kaczkę i piłeczkę antystresową? Pomysłów - nie tańczymy w klubach, bo na ścianie wisi kartka na zdalne kampanie rekrutacyjne jest jednak wię – ale nie. Wolny czas wy - - z napisem zakaz tańczenia - cej i niestety żadna organizacja nie wpadła jesz nikający z nowego sposobu edukacji można prze cze na wspaniały plan dostarczania świeżej kawusi - cież spędzić w otwartych na wszystkich studentów – do domu. Jeden z SKN-ów proponuje stać się wil zdecydowanie bardziej niż nowy minister edukacji kiem wśród owiec. Wilkiem? Może od razu wsysał wam się- – restauracjach, barach, teatrach czy muzeach. Ba, pirem. I tak jak Edward ze Zmierzchu od pana posła nawet lasy są bardziej otwarte. nocami w szyje nieświadomych niewiast, nowi - członkowie zagłębiać by się mogli w analizy spół Poziom absurdu: wyższy ek, aż do równie spektakularnego rozlewu krwi. Rekrutacja na studia trudniejsza od samych stu- - diów? Niby nic nowego, chociaż tym razem nie cho Poziom absurdu: SGH dzi wcale o dobre wyniki z matur… Pardon – to - W esgiehowym newsletterze pora w końcu na przecież również było potrzebne w procesie rekruta punkt kulminacyjny. Zapnijcie pasy, bo zaraz - cji na magisterkę. Skądś przecież trzeba czerpać lu- poziom absurdu osiągnie swój szczyt. Na począ - dzi, którzy na pierwszych zajęciach z rachunkowości - tek pytania pomocnicze. Czy uczelnie, na któ projektów na ZP zapytają czym są aktywa i pasy rych studenci nie znają planu studiów istnieją? - wa. Powtarzanie materiału, który był przerabiany Otóż tak, istnieją – sam Redaktor Nieodpo podczas 3 lat licencjatu? Dlaczego by nie! Obrazu- wiedzialny jest tego idealnym przykładem. Ale - je to, jak małe znaczenie ma jakikolwiek licencjat czy istnieją uczelnie, na których żaden z dzieka - w SGH. nów nie zna planu studiów? Jeszcze jak. Na ko Kiedy przyszłych studentów przerastał poziom niec tylko pytanie retoryczne: czy tą uczelnią jest abstrakcji, odpowiedzialnych za liczenie punktów Szkoła Główna Handlowa? z matur i układanie list rankingowych na zajęcia - Kierunek Ekonomia, otwierany co roku raczej przerosła… matematyka? Excel? Jakiekolwiek zdol - ze względu na prestiż niż na rzesze chętnych stu- ności logicznego myślenia? Może po prostu myśle dentów, nagle stwierdził, że nie wymaga żadnej nie ich przerosło, lub – co gorsza – życie. W każdym - obowiązkowej wcześniej specjalizacji. Ot tak – - razie trzykrotne zmiany list, powtarzanie rejestra nagle. Władze uczelni mogły o tym poinformo - cji na zajęcia i wgrywanie dokumentów z podpisem wać studentów robiących od półtora roku spe elektronicznym pokazały studentom studiów dru- - cjalności, ale po co? Żeby im coś ułatwić? Nie, to giego stopnia jak ciężki jest żywot magistranta w na nie w stylu SGH. 0 szym kraju.

666 Zapraszamy do zapisywania się na najlepszy newsletter z wieściami ze świata, jaki aktualnie można znaleźć w Internecie. Formularz zapisu znajdziesz na stronie na facebooku:

MAGIEL go global. Trwają również zapisy do teamu naszego newslettera. Jeśli lubisz wyszukiwać ciekawe artykuły w obcym języku, u nas poczujesz się jak ryba w wodzie! Kontakt: [email protected]