NATUUR EN LANDSCHAP in RODEN-NORG P^ Natuurmonumenten
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
' Vr:r'jonschot NATUUR EN LANDSCHAP IN RODEN-NORG P^ natuurmonumenten Noordereinde 60, 1243J J 's-Graveland.Telefoo n 035-62004 Pi NATUUR ENLANDSCHA P INRODEN-NOR G - Eenbli k opd e toekomst- Ir.J .Gorte r 's-Graveland, februari, 1988 Vereniging totBehou d van Natuurmonumenten inNederlan d INHOUDSOPGAVE pag_, VOORWOORD 1 SAMENVATTING 2 1. INLEIDING 3 2. BELEIDSKADER 5 2.1 Inleiding 5 2.2 Het Structuurschema natuur- en landschapsbehoud 5 2.3 Het Streekplan Noord-Drenthe 7 3. BOUWSTENEN VOOR EEN VISIE OP DE ONTWIKKELING VAN NATUUR EN LANDSCHAP 10 3.1 Inleiding 10 3.2 Hydrologie 10 3.3 Gradiënten 19 3.3.1 Algemeen 19 3.3.2 Macrogradiënten 19 3.3.3 Microgradiënten 21 3.4 Ecologische infrastructuur 24 3.4.1 Inleiding 24 3.4.2 Amfibieën en reptielen 25 3.4.3 Bosvogels 29 3.4.4 Overige indicatorsoorten 32 3.4.5 Conclusies 39 4. LANDBOUW, NATUUR EN LANDSCHAP 41 4.1 Doelstellingen vanuit natuur, landschap en cultuurhistorie 41 4.2 Doelstellingen vanuit de landbouw 45 4.3 Natuur en landbouw: afstemming 45 4.4 Oplossingsrichting 46 5.VISI E OP DE ONTWIKKELING VAN NATUUR, LANDBOUW EN LANDSCHAP 53 5.1 Algemeen 53 5.2 Het gebied rond Westervelde 55 5.2.1 De Tempelstukken 57 5.2.2 De hooilanden 58 5.2.3 Norgeres en Landgoed Tonckens 58 5.2.4 De bossen 60 5.2.5 De bovenlopen 60 5.3 Hazematen-Achterste Stukken-Broeklanden 61 5.4 Het potkleigebied rond Roden 63 5.4.1 Bossen en beplantingsstroken 63 5.4.2 Polder Zuidermaden en Natuurschoon/ Toutenburgersingel/Maatlanden 66 5.5 Het Leekstermeergebied 66 5.6 Realisatie 70 6. VOORSTELLEN VOOR NADER TE VERRICHTEN NATUURTECHNISCH ONDERZOEK 71 6.1 Algemeen 71 6.2 Hydrologisch onderzoek 71 6.3 Overig onderzoek 73 ßaa- LITERATUUR 74 BIJLAGEN I Aanbevelingen per deelgebied uithe t NWC-advies enhe t Advies landschapsbouw II Verslag gesprek metE .va nWijland , landinrichtingsdienst IIIKwantitatiev e gegevens over effecten van oppervlakte en isolatieui td e literatuur IV Algemeneprincipe s voorhe t ontwerpen en dimensioneren van beplantingsstroken KAARTBIJLAGEN I Gewenste ecologische hoofdstructuur II Inrichtingsschets potkleigebied IB5/NA/JG/GB/WvB/2.88 VOORWOORD Het voor u liggende rapport isgeschreve n inopdrach t vand e Vereniging totBehou d vanNatuurmonumente n inNederland . Bijdez e wil ik iedereendanke n dieheef tbijgedrage n aand e totstandkoming vandi t rapport,me tname : Harry Berg,Joa n Hofman,Arje n vanHarten ,Der k deGroot , Agnes vand eVijver ,Quiri n Smeele,Be n Helming,Ja n van Dalen,Har m Piek,Klaa sVoetberg ,Ja n Bosch enFran s Blanckenborg. 's-Graveland, december 1987 JanGorte r -2- SAMENVATTING Doel vandi t rapport iso m richtingen aan tegeve n voord e ontwikkeling vannatuu r en landschap inhe tkade r vanhe t landinrichtingsproject Roden-Norg,e nwe l zodanig dat eroo k voor de landbouw end e recreatie ontwikkelingsmogelijkheden zijnteneind e de realiseringskansen vanhe t project te vergroten. Tedie n einde isstudi e verricht naar dehydrologisch e en bodemkundige situatie alsbasi s voorhe t aangeven van kansrijke gebieden voor natuurontwikkeling ennaa r de verbreidingsmogelijkheden voor eenaanta l diersoorten (t.b.v. een functionele ecologische infrastructuur).D e aanbevelingen diehierui t naar vorenkome n zijn tesamen met deaanbevelin genui the tNWC-advie se nhe t Advies landschapsbouw verwerkt totdoelstellinge n voor deontwikkelin g vannatuu r en landschap.Dez edoelstellinge n leveren inhoofdstu k 4 incom binatie met landbouwkundige doelstellingen eenoplossings richting gebaseerd opee ngoed e onderlinge afstemming vanme t name natuurfuncties en landbouwkundige functies vanhe t gebied. Dit resulteert inhoofdstu k 5 inee npla n met een aantal uit werkingen voor deelgebieden. Inhe tpla n wordt een aantal grotere gebiedenbegrens d die mede doorhu nhydrologisch e kenmerken kansrijk zijn voor natuurontwikkeling.Daarnaas t wordt voorgesteld om inhe t overige gebied eenpatroo n vankleiner e natuur-e n landschap elementen tehandhave n danwe laa n tebrengen ,gerich t op vergroting vand eherkenbaarhei d vand edivers e deelgebieden eno pee n ecologisch gezond functionerend landschapssysteem. -3- HOOFDSTUK 1 INLEIDING Voor degemeente n Roden enNor g isee nherinrichtingsprojec t gestart.D ebi jd eplanvoorbereidinge n gebruikelijkevie r sectoradviezen zijn inmiddels uitgekomen:he t Landbouw structuuradvies,he t advies Openluchtrecreatie,he t advies landschapsbouw enhe t adviesNatuur ,Landschap -e nCultuur historie (hetNWC-advies) . Deze adviezen geven,el k vanuit deeige n invalshoek,global e lijnen aanvoo r de toekomstige gebiedsontwikkeling. Vanuit departiculier e natuurbescherming bestaat debehoeft e om inee nvroe g stadium metmee r uitgewerkte ideeën tekome n voord ewenselijk e ontwikkelingsrichting vannatuu r enland schap.Daarto e werd reeds in 1984ee nNot a uitgebracht: "Roden-Norg,d eontwikkelin g vaneenGrot eLandschapseenheid" . Dit rapport vormtéénnader e uitwerking vand egenoemd enota . Een eerstedoe l vandi t rapport iso m niet alleen inconser verende zinprioriteite n vast testellen ,maa r ooko m constructief mee tedenke n over de mogelijke ontwikkeling van nieuwenatuurwaarden .Landinrichtin g blijkt ind epraktij k nog nog weinig alsgelegenhei d teworde nbenu t omgerich t nieuwe natuurwaarden toet evoegen .Di t is jammer,voora l omdat veel landschappen vóórd e landinrichting wordengeken merkt door oudeecologisch e envisueel-ruimtelijk e structuren die inee nbepaal d degradatiestadium verkeren.Ee n land inrichting kanbijdrage n aanhe tbenodigd eherste l of aand e gewenste ontwikkeling. Uithe t feitda t vele ruilverkavelingen stroomversnellingen vormden ind e afbraak vanoud e landschappelijke enecolo gische structurenka n wordengeconcludeer d dathe t zinvol is omoo k vanuit natuur en landschap mee tedenke n metd e ont wikkelingen teneinde deze inee n meer gewenste richting te leiden. Een tweede doel vandi t rapport iso md e aanbevelingen en planvoorstellen uithe tNWC-advie s enhe t Advies landschaps bouw inéé nvisi e samen tebrenge n ennade r uit tewerken . Daarbijzij nm.n .dri e ingangen voor natuurontwikkeling toegevoegd: - hydrologie -kansrijk e abiotische gradiënten (t.g.v.hydrologie , bodemopbouw). - ecologische infrastructuur Vooruitlopend opd eplanvormin g door de Landinrichtings Commissie wordt ind eplanvoorstelle n zoveel mogelijk rekening gehouden methe tLandbouwstructuuradvies .Hierbi j wordt geprobeerd omme t name landbouw ennatuu r zodanig ten opzichte vanelkaa r teordene n dat waar mogelijk eenposi tievebeïnvloedin g plaatsvindt c.q. negatieve invloedenwor denvermeden . Het rapport isal svolg t opgebouwd: Hoofdstuk 2geef t een samenvatting vanhe t nationaal enpro - -4- vinciaalbeleidskade r voor dit landinrichtingsgebied. Inhoofdstu k 3worde n een aantal landschapsecologische samenhangen geanalyseerd aand ehan d vanhydrologisch e relaties,bodempatrone n (gradiënten)e nbiotisch e relaties (ecologische infrastructuur).Hierui t wordenaanknopings punten voor natuurontwikkeling afgeleid. Inhoofdstu k 4worde n opgron d vannationaa l en provinciaal beleid,alsmed e opgron d vand e aanknopingspunten vanuit dit rapport end ebeleidslijne n zoalsneergeleg d ind e deeladviezen,sectoral e wensen voor natuur en landschap geformuleerd.Dez e wordengeconfronteer d metd e land bouwkundige wensen,resulteren d inee n oplossingsrichting. Hoofdstuk 5beva the tplan ,uitgewerk t voor een aantal deelgebieden. Hoofdstuk 6beva t aanbevelingen voor nader onderzoek. Voor eenbeschrijvin g vanhe thuidig e landschap wordt (ter voorkoming vandubbe lwerk )verweze n naarhe tNWC-advie se n het Advies landschapsbouw. -5- HOOFDSTUK 2 BELEIDSKADER 2.1 INLEIDING Richtinggevend voor deplanvormin g voor de landinrichting Roden-Norg zijn volgenshe t Structuurschema Landinrichting o.a.he t Structuurschema Natuur-e nLandschapsbehou d (SNLB), het Streekplan end edeeladvieze n (zie Structuurschema Landinrichting,Dee lD ,blz . 61).Daarva n vormenhe t SNLBe n het Streekplanhe t ruimerekade r dat indi thoofdstu kbespro ken wordt.D e deeladviezen geven inhoudelijk een invulling aanda tkader .Dez e zullen inhoofdstu k 4besproke n worden. Het gaat indi thoofdstu k niet zozeer omhe t opsommen vand e belangrijkstedoelstellinge n uithe t SNLB enhe t Streekplan (daarvoor wordt verwezen naarhe tNWC-advie s enhe tAdvie s landschapsbouw),maa r vooralo md e interpretatie. 2.2 HETSTRUCTUURSCHEM A NATUUR-E N LANDSCHAPSBEHOUD (INTERPRETATIE) Inhe t structuurschemaNatuur -e nLandschapsbehou d (SNLB) wordthe t door derijksoverhei d vastgestelde beleid omschre ven. Het gebied rond Roden enNor g wordt inhe t SNLB o.a. aangeduid als Grote Landschaps Eenheid (GLE). Het GLE-beleid isgerich t opd e instandhouding vanhe talge helekarakte r end e samenhangen tussend eruimtelijk eeenhe dene nhe tbehou d vand e ecologische,cultuurhistorisch e en landschappelijkewaarde n vandi e ruimtelijke eenhedenafzon derlijk.He t is zinvolo mme t name aandez e beleidscategorie aandacht tebestede n omdatblijk t dathe t GLE-beleid zich leent voor meerdere interpretaties:d e beleidsconsequenties zijnonduidelij k (Huisman enScheepstra , 1986). Zosignalere n Huisman enScheepstr a vier verschillende stra tegieën om inhoud tegeve n aanhe t GLE-beleid,waarva nme t named e volgende twee ind epraktij k inmiddels veelvuldig worden gevolgd: - Erka ngestalt e wordengegeve n aanhe t GLE-beleid middels het toekennen vanprioriteite n aandoelstellinge n t.a.v. natuur-e n landschapsbehoud tenkost e van landbouwkundige doeleinden.Dez e wordengerealiseer d door een laag inrichtingsniveau tesamenme t de toepassing vand e Relatienota voor een