Wojciech Pszoniak

PISMO STOWARZYSZENIA FILMOWCÓW POLSKICH nr 5 (105)/MAJ 2020 ISSN 2353-6357

BEZ EMOCJI SZTUKA AKTORSKA NIE ISTNIEJE WOJCIECH PSZONIAK

POLSKIE KINO W CZASIE ZARAZY WWW.SFP.ORG.PL SPIS TREŚCI W NUMERZE

PISMO STOWARZYSZENIA FILMOWCÓW POLSKICH nr 5 (105)/MAJ 2020 ISSN 2353-6357

ZNAJDŹ NAS

ADRES Krakowskie Przedmieście 21/23 Warszawa BEZ EMOCJI SZTUKA AKTORSKA REZERWACJA BILETÓW NIE ISTNIEJE [email protected] WOJCIECH PSZONIAK ZAPRASZAMY tanie poniedziałki — bilet 12 zł POLSKIE KINO W CZASIE ZARAZY WWW.SFP.ORG.PL wtorek — piątek do 17:00 bilet normalny —17 zł WYWIAD NUMERU bilet ulgowy — 14 zł TEMAT NUMERU Wojciech piątek od 17:00 — niedziela Pszoniak POLSKIE KINO W CZASIE ZARAZY bilet normalny —19 zł 18 26 bilet ulgowy — 16 zł

WSTĘPNIAK SHORT MIESIĄCA Kamil Przełęcki 56 Czego nie widać 66 Od Prezesa SFP 2 50 Alicja i żabka The Eddy 58 Wyobraź sobie 67 SFP/ZAPA 4 RYNEK FILMOWY NIE DO LAMUSA Moja (filmowa) NAGRODY Wydarzenia branżowe Stefan Kudelski 60 muzyka 68 Smok Smoków 8 online 52 PRZEZ SUBIEKTYW Krótkometrażowcy 69 FESTIWALE Katarzyna Wilk 54 Czy Państwo nas słyszą? 62 W POLSCE 10 PYTAŃ DO JULII

Krakowski Festiwal WYSZYŃSKIEJ 70 Okładka: fot. Marcin Stępień /Agencja Gazeta Filmowy 10 MIEJSCA POLSKIE Kino Meduza w Opolu 72 PREMIERY Będzie dobrze, SWOICH NIE ZNACIE kochanie 42 Paweł Jaźwiecki 74 NA PLANIE Pamiętnik z czasów KSIĄŻKI 76 zarazy 44 Fot. Gerd Altmann/Pixabay IN MEMORIAM 78 POLONICA VARIA 79 Polscy filmowcy

na świecie 46 BOX OFFICE 82 Rys. Henryk Sawka

MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 1 WSTĘPNIAK

Projekt zrealizowany przy wsparciu:

WYDAWCA Stowarzyszenie Filmowców Polskich

REDAKCJA Redaktor naczelny Tomasz Raczek Zastępca redaktora naczelnego Anna Głaszczka Jacek Bromski Sekretarz redakcji Aneta Ostrowska Redakcja tekstów i korekta Julia Michałowska Prezes SFP Fotoedycja Aneta Ostrowska Projekt graficzny Magdalena Górska Studio graficzne Anna Wójtowicz Druk ArtDruk ul. Napoleona 2, 05-230 Kobyłka, www.artdruk.com Nakład 1800 egz. rawie 30 mln złotych trafiło do tej oczekiwane przez środowisko filmowe za- Adres redakcji Stowarzyszenie Filmowców Polskich pory na konta filmowców w ramach pisy, dotyczące składki 1,5 proc. przychodu, ul. Pańska 85, 00-834 Warszawa tel.: (48) 22 512 41 14 pomocy prowadzonej przez SFP- pobieranej od nadawców audiowizualnych e-mail: [email protected], www.sfp.org.pl Stowarzyszenie Filmowców Polskich -ZAPA. To jedno z największych usług medialnych na żądanie. To dodatko- Sekretariat wsparć udzielonych przez organizacje twór- we 15-20 mln złotych rocznie, które trafią ul. Pańska 85, 00-834 Warszawa P tel.: (48) 22 512 41 00, (48) 22 556 54 40 cze swoim członkom. Robimy wszystko, żeby za pośrednictwem PISF do twórców i in- e-mail: [email protected] Bank Millennium SA stowarzyszeni w SFP filmowcy oraz autorzy nych uczestników rynku filmowego. Mam Konto: 44 1160 2202 0000 0001 2123 7014 i producenci, którzy powierzyli swoje prawa wielką satysfakcję, że rządzący zdecydowali PREZESI HONOROWI SFP SFP-ZAPA, jak najlżej odczuli skutki para- się wreszcie zrealizować nasz postulat, który Jerzy Kawalerowicz Janusz Majewski Andrzej Wajda

liżu branży filmowej, który został wywołany jako środowisko zgłaszaliśmy od dłuższego WICEPREZESI HONOROWI SFP przez koronawirusa. czasu. Warto dodać, że dzięki wcześniejszej Janusz Chodnikiewicz, Janusz Kijowski

Od początku marca skierowaliśmy do wy- zmianie definicji „filmu” w Ustawie o ki- ZARZĄD GŁÓWNY płat łącznie prawie 23,8 mln złotych tantiem nematografii, platformy VOD mają możli- Prezes Jacek Bromski Wiceprezesi Karolina Bielawska, Dariusz Gajewski autorskich (naliczenia standardowe, zaliczki wość premierowych udostępnień filmów, co Skarbnik Michał Kwieciński

regulaminowe, zaliczki specjalne) oraz 4,5 zwiększa ich atrakcyjność i podnosi zyski. Członkowie Zarządu Filip Bajon, Witold Giersz, mln złotych tantiem producenckich (zaliczki Nie osłabiając środowiskowej presji, li- Janusz Kijowski, Juliusz Machulski, Allan Starski oraz specjalne dla producentów). Blisko 150 tys. czymy, że za tym pierwszym krokiem pójdą Jerzy Kucia – Sekcja Filmu Animowanego (Przewodniczący) Hanna Margolis – Sekcja Filmu Animowanego (Wiceprzewodnicząca) złotych zostało wypłaconych członkom SFP kolejne. Chociażby uchwalenie Ustawy o sta- Andrzej Marek Drążewski – Sekcja Filmu Dokumentalnego w ramach programu „Stypendia dla twórców tusie artysty zawodowego. Narodowy Fun- (Przewodniczący) Andrzej Sapija – Sekcja Filmu Dokumentalnego filmowych” realizowanego przez nasze Sto- dusz Artystów, zasilany na jej mocy z opłat (Wiceprzewodniczący) Jacek Zygadło – Sekcja Telewizyjna (Przewodniczący) warzyszenie wspólnie z PISF. W maju nasze z tytułu tzw. czystych nośników (a więc nie Witold Będkowski – Sekcja Telewizyjna (Wiceprzewodniczący) wsparcie zwiększy się o kolejne 20-30 mln. z budżetu państwa), pozwoliłby przekazać Mirosława Wojtczak – Koło Charakteryzatorów (Przewodnicząca) Alina Skiba – Koło Cyfrowych Form Filmowych (Przewodnicząca) Pomoc, której udzielamy naszym członkom twórcom wsparcie sięgające 250 mln złotych Michał Szcześniak – Koło Młodych (Przewodniczący) Janusz Gauer – Koło Operatorów Obrazu (Przewodniczący) nie ogranicza się jedynie do wsparcia finan- rocznie. Ten najważniejszy krok, na który Barbara Hollender – Koło Piśmiennictwa (Przewodnicząca) sowego. Najbardziej zagrożonym pomagamy czekają wszyscy twórcy, to implementacja Ewa Borguńska – Koło Producentów (Przewodnicząca) Andrzej Roman Jasiewicz – Koło Realizatorów Filmów dla Dzieci unikać ryzyka kontaktu z wirusem poprzez Dyrektywy UE w sprawie praw autorskich i Młodzieży (Przewodniczący) Nikodem Wołk-Łaniewski – Koło Reżyserów Dźwięku dostarczanie obiadów przygotowywanych na jednolitym rynku cyfrowym. Będzie to (Przewodniczący) w restauracji Cinema Paradiso, czy asystę przełomowy moment dla polskiej kultury, Maciej Karpiński – Koło Scenarzystów (Przewodniczący) Andrzej Haliński – Koło Scenografów (Przewodniczący) w zakupach leków. Na ten cel przeznaczyli- a także dla wszystkich osób zaangażowa- Krzysztof Wierzbiański – Koło Seniora (Przewodniczący) Tomasz Dettloff – Oddział Krakowski (Przewodniczący) śmy ponad 100 tys. złotych. nych w jej tworzenie i rozwój. Zapisy, które Anna Mroczek – Oddział Łódzki (Przewodnicząca) Przytłaczający ekonomiczny wymiar pan- trafią do polskiego systemu prawnego dają Andrzej Stachecki – Oddział Wrocławski (Przewodniczący)

demii każe bez taryfy ulgowej spojrzeć na tych szansę na wzmocnienie pozycji twórców, SĄD KOLEŻEŃSKI wszystkich cwaniaków, którzy bez wstydu stworzenie przejrzystych reguł dotyczących Przewodniczący Marek Piestrak Wiceprzewodniczący Tomasz Miernowski, Piotr Wojciechowski czerpią korzyści z eksploatacji utworów au- korzystania z cudzej twórczości i sprawie- Sekretarz Grażyna Banaszkiewicz diowizualnych, nie dzieląc się zyskiem z ich dliwy podział zysków z tytułu eksploatacji Członkowie Henryk Bielski, Violetta Buhl, Andrzej Luter, Wiktor Skrzynecki, Andrzej Sołtysik, Andrzej Stachecki, twórcami. Pierwszy krok został już zrobiony. utworów w środowisku cyfrowym. Wszyscy Dorian Ster, Magdalena Tomanek

Dzięki staraniom Wicepremiera, Ministra zdajemy sobie sprawę z tego, jak ważny jest KOMISJA REWIZYJNA Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. to postulat, szczególnie teraz, w czasie kry- Przewodniczący Zbigniew Domagalski Wiceprzewodnicząca Ewa Jastrzębska Piotra Glińskiego udało się włączyć do ak- zysu, którego skala jest w tej chwili trudna Sekretarz Łukasz Mańczyk

tualizacji tarczy antykryzysowej od dawna do oszacowania. Fot. Borys Skrzyński/SFP Członkowie Irena Strzałkowska, Krzysztof Tchórzewski

2 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 SFP/ZAPA

ZGŁOSZENIA cji od producenta lub uprawnionego. Na POSZCZEGÓLNYCH UPRAWNIONYCH ORAZ szczęście nie dzieje się to często, a organi- UTWORÓW NA CZYM POLEGA METRYKI PRODUCENCKIE zacja stara się informować uprawnionych W wyniku podziału otrzymywane są kwo- Na bieżąco do systemu wprowadzane są o każdej takiej sytuacji. ty należne poszczególnym autorom, które informacje o współtwórcach wykorzysty- PRZEPROWADZENIE są sumowane z pozostałymi repartycjami wanych utworów. Każdy wprowadzony WŁAŚCIWEJ i wypłacane w jednym przelewie wraz ze REPARTYCJA W SFP-ZAPA? udział skutkuje późniejszym naliczeniem szczegółowymi raportami dotyczącymi każ- tantiem i wypłatą środków. Jest to zatem REPARTYCJI ZGODNIE dej emisji utworu danego twórcy. Raporty Pierwszą decyzją podjętą w SFP-ZAPA w związku z niezwykle trudną bardzo ważny i czasochłonny proces, szcze- Z USTANOWIONYM wypłat są wysyłane do uprawnionych na gólnie w przypadku produkcji seryjnych, ALGORYTMEM wskazany adres email, ale również dostęp- sytuacją, w jakiej pandemia postawiła całą branżę filmową, gdzie w jednym odcinku uprawnionych Regulamin podziału tantiem dla uprawnione do wglądu za pośrednictwem portalu współtwórców może być nawet kilkunastu. nych to dokument zatwierdzany dotychczas ZAPA online. było przyspieszenie w 2020 roku wszystkich terminów repartycji i wypłat SFP-ZAPA, jako jedna z niewielu OZZ na przez Radę Administracyjną SFP-ZAPA, na Wymiernym efektem powyższych dzia- świecie, reprezentuje bardzo szeroki kata- podstawie którego tworzony jest algorytm łań są tantiemy na kontach uprawnionych. dla uprawnionych. Warto przybliżyć bardziej szczegółowo cały proces log współtwórców filmowych (w większości obliczający repartycję. Algorytm musi roz- Sprawna i szybka wypłata twórcom należ- podziału tantiem i wszystkie czynności niezbędne do wykonania przed krajów europejskich tantiemy przysługują dzielić zainkasowane środki na dziesiątki nych im wynagrodzeń jest jednym z naj- jedynie reżyserom i scenarzystom). Infor- tysięcy użyć, uwzględniając takie zmienne, ważniejszych aspektów działalności SFP- finalną wypłatą. macje o udziałach mogą zgłosić zarówno jak: czas trwania emisji, typ utworu (np. -ZAPA. W tym roku podjęliśmy dodatkowe sami uprawnieni, jak i producent utworu film fabularny kinowy ma inną stawkę niż działania, by zrobić to jeszcze wcześniej. Dominik Skoczek – dyrektor SFP-ZAPA w tzw. metryce. Niestety pojawiają się cza- telenowela czy sitcom), typ udziału (staw- W połowie kwietnia wypłacono planowane sem przypadki, kiedy suma zgłoszonych ki poszczególnych współtwórców w utwo- pierwotnie na czerwiec dodatkowe kwo- epartycja, czyli podział zainkaso- eksploatacji: nadań i reemisji. W połowie syła raporty emisji filmów. Niestety, po- udziałów, np. w ramach scenariusza, prze- rze są różne) czy dzień i porę nadania. Te ty otrzymane od TVP (rekompensaty za wanych kwot na rzecz uprawnio- grudnia dokonuje wypłat za pierwsze pół- dobnie jak na innych polach eksploatacji, kracza 100 proc. Każdy taki konflikt mu- czynniki są niezwykle istotne ponieważ utracone wpływy abonamentowe – pisze- nych, to niezwykle czasochłonny rocze roku, w połowie lipca kolejnego ro- istnieje grupa użytkowników, której zdarza si zostać rozwiązany, aby twórca utworu pozwalają przełożyć poziom zaangażowa- my o tym poniżej, w osobnym artykule). proces, wymagający ogromnego ku – za drugą połowę roku poprzedniego. się regulować należności z opóźnieniem, mógł otrzymać należne tantiemy. Mimo iż nia twórczego w powstanie produkcji na W przypadku emisji w drugiej połowie Rnakładu pracy. Mimo napotykanych w tym Dla zainteresowanych przedstawiamy bądź w ślad za płatnością nie przesyłać bardzo duża część udziałów wprowadzana późniejsze tantiemy otrzymywane przez ubiegłego roku, należności za ten okres procesie trudności, SFP-ZAPA znajduje się przebieg takiego procesu na przykładzie wykazu nadanych utworów – uniemoż- jest bezpośrednio z metryk producenckich, uprawnionych. zostaną wypłacone najpóźniej w poło- w światowej czołówce organizacji zbioro- repartycji z tytułu nadań telewizyjnych. liwiając tym samym sprawną repartycję SFP-ZAPA zachęca uprawnionych, aby za wie czerwca. Natomiast te wyemitowane wego zarządzania, biorąc pod uwagę efek- Prawidłowe przeprowadzenie repartycji tantiem. W większości przypadków zale- pomocą platformy ZAPA online kontrolo- WYPŁATA KWOT w pierwszej połowie bieżącego roku – już tywność i szybkość dokonywania repar- i wypłat zainkasowanych na rzecz upraw- głe wpłaty bądź raporty emisyjne są sku- wali zgłoszone udziały. Pozwala to unik- UPRAWNIONYM w listopadzie. tycji. Co więcej, SFP-ZAPA, jako jedyna nionych kwot, odbywa się w 5 etapach: tecznie egzekwowane przez pracowników nąć sytuacji w której tantiemy nie zostały WRAZ Z RAPORTAMI Zaktualizowany terminarz wypłat tantiem OZZ w Polsce, przeprowadza aż dwie re- SFP-ZAPA. Czasami jednak pojawia się wypłacone, ponieważ zabrakło informa- O EMISJACH znaleźć można na stronie www.zapa.org.pl. partycje w roku na najważniejszych polach WPŁYW NALEŻNOŚCI konieczność dochodzenia praw autorów

Fot. Pxfuel.com OD UŻYTKOWNIKÓW na drodze sądowej. Inkasowanie należności od użytkowników, czyli pod- WPROWADZENIE miotów wy- DOKUMENTACJI SFP-ZAPA URUCHOMIŁA WYPŁATY korzystują- O WYKORZYSTANYCH cych filmy (tu: UTWORACH KWOT UZYSKANYCH OD TVP S.A. JAKO nadawców), Nadawcy przekazują SFP-ZAPA raporty niestety nie za- miesięcznie lub kwartalnie około 2-3 mie- wsze przebiega siące od zakończenia okresu, którego raport REKOMPENSATA Z TYTUŁU UTRACONYCH bezproblemo- dotyczy. Przykładowo raporty dotyczące wo. Nie zmienia grudniowych emisji spływają do połowy WPŁYWÓW ABONAMENTOWYCH tego fakt zawar- marca. Tylko w przypadku 3 największych tych umów zasad- nadawców (TVP, Polsat, TVN) liczba ka- ypłaty dodatkowych kwot uzyskanych od Telewizji ność kanałów Telewizji Polskiej w danym okresie. W repartycji niczo ze wszyst- nałów objętych repartycją przekracza 50. Polskiej S.A. trafiły już do naszych uprawnionych. tylko za lata 2018-2019 znajdowało się ponad 30 kanałów nada- kimi nadawcami Po otrzymaniu wspomnianych raportów Była to jedna z najtrudniejszych repartycji dokony- wanych przez TVP, co przełożyło się na wykorzystanie niemal 100 emitującymi filmy o wykorzystaniu utworów, należy nie tylko wanych w historii SFP-ZAPA ze względu na bar- tys. utworów. Było to także duże wyzwanie logistycznie, ponieważ na terenie Polski. wprowadzić je do systemu informatycznego Wdzo duży okres rozliczeniowy oraz liczbę kanałów nią objętych. niemal wszyscy pracownicy biura SFP-ZAPA pracują obecnie zdal- SFP-ZAPA aktyw- SFP-ZAPA, ale również dokonać odpowied- Wypłaty to rezultat uzyskania przez Telewizję Polską S.A. re- nie, a proces gromadzenia dokumentacji, przetwarzania danych nie monitoruje ich niej klasyfikacji poszczególnych produkcji kompensat z tytułu utraconych w latach 2010-2017 oraz 2018- i samej repartycji to wyjątkowo skomplikowane przedsięwzięcie. działalność i w przy- i odseparowania tych pozycji, które nie speł- ‑2019 opłat abonamentowych, ze względu na zwolnienia, o któ- Po zrealizowaniu tych wypłat, siły SFP-ZAPA skierowane zo- padkach niewywiązy- niają kryteriów utworów audiowizualnych. rych mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 21 kwietnia 2005 roku stały na jak najszybszą wypłatę kwot zainkasowanych za emisje wania się przez nich Proces ten wymaga ogromnego skupienia. o opłatach abonamentowych. w drugim półroczu 2019 roku. Pracujemy intensywnie, by należne z obowiązków, reaguje Od prawidłowej klasyfikacji produkcji zale- Całość rekompensaty obejmująca łącznie 10 lat została wypłaco- tantiemy trafiły do naszych uprawnionych wcześniej niż zwykle – natychmiast i stanowczo. ży wysokość naliczeń dla wszystkich twór- na w dwóch repartycjach: za lata 2010-2017 oraz lata 2018-2019. jeszcze w pierwszej połowie czerwca bieżącego roku. Większość podmiotów ców. To zdecydowanie najbardziej żmudny Tantiemy trafiły do niemal 4 tys. uprawnionych. Każdy rok rozli- terminowo płaci i prze- i czasochłonny etap repartycji. czany był oddzielnie w oparciu o zmieniającą się liczbę i oglądal- Cezary Piekarczyk

4 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 5 SFP/ZAPA SYSTEM ZALICZEK SFP-ZAPA. O POTRZEBIE WPROWADZENIE TANTIEM KTO I JAK MOŻE SIĘ O NIE UBIEGAĆ? ZA EKSPLOATACJĘ FILMÓW W INTERNECIE ystem przyznawania zaliczek regu- 2. Zaliczka zostanie przyznana na wnio- Pierwsza rocznica przyjęcia przez Parlament Europejski Dyrektywy laminowych na poczet przyszłych sek uprawnionego w formie mailowej lub tantiem działa w SFP-ZAPA od lat telefonicznej zgłoszony do 30 czerwca w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym jest i cieszy się dużą popularnością. 2020 roku. Ma ona charakter jednorazo- dobrym pretekstem do podkreślenia zasadności zapewnienia twórcom STo wsparcie finansowe na poczet przy- wy i w przyszłości nie będzie podstawą do szłych tantiem często odgrywa znaczącą wyliczenia kolejnych zaliczek. audiowizualnym należytego wynagrodzenia za ich pracę. rolę w budżecie powstającego dzieła fil- 3. Wysokość zaliczki stanowi 10 proc. mowego. Wniosek o zaliczkę na poczet kwoty łącznych przychodów uzyskanych zisiaj, w obliczu kryzysu zdro- przyszłych tantiem może złożyć w SFP- przez uprawnionego w SFP-ZAPA w okre- wotnego związanego z CO- -ZAPA każdy autor lub spadkobierca, sie od 1 stycznia 2017 roku do 31 grudnia VID-19 i jego dramatyczne- który związany jest z organizacją umową 2019 roku, z zastosowaniem minimalnego wpływu na sektor kultury, o powierzenie praw w zbiorowy zarząd. go progu zaliczki w kwocie 1000 złotych Dkonieczność odpowiedniego wdrożenia Warunki, jakie należy spełnić, aby taką brutto i maksymalnego w kwocie 5000 przepisów Dyrektywy wybrzmiewa jesz- zaliczkę otrzymać, są następujące: złotych brutto. cze głośniej. 1. Powierzenie praw w SFP-ZAPA przez Uruchomienie zaliczek specjalnych SFP-ZAPA od wielu lat podkreśla po- co najmniej rok po zakończeniu roku, także dla producentów to działanie wy- trzebę nałożenia na platformy internetowe w którym uprawniony zapisał się do or- jątkowe, wymagające od SFP-ZAPA za- ustawowego obowiązku uiszczania twór- ganizacji. łożenia własnych środków finansowych, com wynagrodzenia za korzystanie z ich 2. Wypłata od SFP-ZAPA jakichkolwiek gdyż do momentu wykonania reparty- dzieł. W całej Europie zamknięto kina, tantiem w roku poprzedzającym złożenie cji przez międzynarodową organizację odwołano festiwale filmowe, a produkcja wniosku. To kluczowy warunek, ponieważ AGICOA, kwoty do repartycji są zablo- filmów i programów telewizyjnych zosta- kwota zaliczki udzielana jest maksymalnie kowane. ła wstrzymana. Sytuacja ta powoduje, że w wysokości 50 proc. tantiem wypłaco- Zaliczki te przyznawane są na następu- twórcy audiowizualni, nieobjęci zwykle nych uprawnionemu w roku poprzedza- jących zasadach: stałym zatrudnieniem, z dnia na dzień zo- jącym wniosek o zaliczkę. 1. Zaliczka zostanie przyznana wszyst- stali pozbawieni dochodów. Tymczasem, 3. Spłata zaliczek pobranych w prze- kim producentom, którzy otrzymali wy- skutkiem pandemii stała się wzmożona szłości. jest bardziej odformalizowany niż system płatę tantiem od SFP-ZAPA w 2019 roku konsumpcja treści telewizyjnych i interne- Jeżeli podstawą do obliczenia zaliczki przyznawania zaliczek regulaminowych, i na których nie ciąży zajęcie komornicze. towych. Serwisy VOD przeżywają rozkwit, jest wyłącznie kwota tantiem wypłaconych a także dostępny dla szerszej grupy twór- 2. Wysokość zaliczki stanowi 30 proc. bowiem społeczeństwa z konieczności, ale wcześniej w formie zaliczki, warunkiem ców. O zaliczki specjalne mogą ubiegać sumy naliczeń w 2019 roku, z zastosowa- i wyboru poszukują kultury w sieci. przyznania nowej zaliczki jest: się autorzy, którzy nie spełniają wymagań niem minimalnego progu zaliczki w kwo- Dzisiaj staje się oczywiste, że tantiemy za a) uzyskanie w roku poprzedzają- do otrzymania zaliczki regulaminowej. cie 1000 złotych brutto. korzystanie z dzieł autorów audiowizual- cym wystąpienie o zaliczkę naliczeń Specjalne zaliczki otrzymali także w od- 3. Zaliczka ma charakter jednorazowy. nych, zwłaszcza w internecie, powinny być przekraczających 50 proc. kwoty wypła- rębnym trybie producenci, którzy na co Spłata zaliczki nastąpi z naliczeń na konto istotną częścią ich dochodów. Tylko w ten conej zaliczki; dzień nie są objęci systemem zaliczkowym uprawnionego dokonanych po jej wypłacie. sposób jesteśmy w stanie zapewnić twór- b) rozliczenie wszystkich zaliczek wy- w SFP-ZAPA. 4. W przypadku uprawnionego będą- com stabilne warunki tworzenia, co przy- płaconych wcześniej niż 3 lata od zakoń- Zaliczki specjalne dla autorów, podobnie cego czynnym podatnikiem VAT wypłata czyni się do rozwoju kultury polskiej oraz czenia roku poprzedzającego wystąpie- jak zaliczki regulaminowe, przyznawane zaliczki nastąpi po przedstawieniu SFP- europejskiej. Obecne uregulowania przeczą nie o zaliczkę. są na poczet przyszłych tantiem, ale ich -ZAPA faktury VAT opisanej „Zaliczka podstawowemu poczuciu sprawiedliwości Parlament Europejski W szczególnie uzasadnionych przypad- spłata jest odroczona w czasie i nastąpi specjalna (epidemia koronawirus) na po- oraz zasadom gospodarki rynkowej. To kach Prezes Stowarzyszenia Filmowców z naliczeń na konto uprawnionego, któ- czet przyszłych tantiem producenckich”. przecież dzięki pracy twórców pośredni- Polskich może podjąć decyzję o zwięk- re pojawią się dopiero po 1 października Kwota wypłaty zaliczki zostanie wówczas cy internetowi mogą zapewnić odbiorcom żeniem dla obywateli lub zwykłych przed- apelujemy o szybką implementację zasady szeniu kwoty udzielonej zaliczki o kolej- 2020 roku. powiększona o wartość VAT. zróżnicowaną i atrakcyjną ofertę. siębiorców. Chodzi jedynie o sprawiedliwy odpowiedniego i proporcjonalnego wyna- ne 25 proc. tantiem wypłaconych upraw- 1. Zaliczka przysługuje twórcom: SFP-ZAPA gorąco zachęca wszystkich Wprowadzenie do polskiego prawa nie- podział zysków osiąganych przez wielkie grodzenia uregulowanej w art. 18 Dyrek- nionemu w roku poprzedzającym wnio- a) którzy nie zalegają ze spłatą zaliczek uprawnionych do skorzystania z zaliczek zbywalnego i zarządzanego przez organiza- koncerny, tak aby twórcy mogli w dalszym tywy o prawie autorskim na jednolitym sek o zaliczkę. regulaminowych przez okres dłuższy niż zarówno regulaminowych, jak i specjal- cje zbiorowego zarządzania wynagrodzenia ciągu tworzyć wartościowe dzieła, nieza- rynku cyfrowym poprzez uzupełnienie Niezwykle trudna sytuacja, w jakiej 3 lata; nych. W sytuacji gdy system ich przyzna- dla twórców za eksploatację ich utworów leżnie od czasów i okoliczności. mechanizmu dodatkowych wynagrodzeń z dnia na dzień znalazła się branża fil- b) których konto w SFP-ZAPA nie jest wania wydaje się skomplikowany, zespół w internecie, płatnego przez operatorów Termin na wdrożenie Dyrektywy przez dla twórców audiowizualnych z art. 70 mowa w związku z pandemią koronawi- obciążone zajęciem komorniczym; SFP-ZAPA służy pomocą poprzez kontakt tych platform, od dawna było dla SFP-ZA- wszystkie państwa unijne upływa w czerw- ustawy o prawie autorskim o pole eks- rusa SARS-CoV-2, zmotywowała zespół c) których suma naliczeń na konto telefoniczny lub mailowy. PA priorytetowym postulatem. W obliczu cu 2021 roku, ale w większości krajów ploatacji „internet”. SFP-ZAPA do utworzenia systemu zali- uprawnionego w SFP-ZAPA w okresie kryzysu inicjatywa ustawodawcy w tej spra- przepisy te albo już zostały przyjęte (np. czek specjalnych, który został urucho- ostatnich 3 lat wyniosła nie mniej niż 50 Cezary Piekarczyk, wie wydaje się wręcz nieodzowna. Nowy Francja), albo są na zaawanasowanej ścież- Kinga Szelenbaum,

Fot. Alicja/Pixabay.com miony 1 kwietnia 2020 roku. System ten złotych brutto. Radosław Chodziński system nie będzie w żadnej mierze obcią- ce legislacyjnej. W związku z powyższym Anna Robak-Przewłoka Fot. Leonardo1982/Pixabay.com

6 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 7 NAGRODY SMOK SMOKÓW PÉTER FORGÁCS – ALCHEMIK KINA iedy ta wiadomość dotarła do węgierskiego artysty, przyjął ją Nagroda Smoka Smoków 60. Krakowskiego z radością i ze wzruszeniem. Lubi nasz kraj, ceni polską kul- Festiwalu Filmowego trafi do znakomitego Kturę, często u nas bywa. Jego przejmująca węgierskiego artysty medialnego, wytrawnego instalacja Listy do tych, co daleko, dokumen- tująca żydowskie życie w międzywojennej dokumentalisty i dociekliwego archiwisty – Polsce, otworzyła w 2013 roku Muzeum Żydów Polskich POLIN w Warszawie. Kil- Pétera Forgácsa. To filmowiec niezależny, kakrotnie odwiedzał Kraków. To jedno z pięciu jego ulubionych miast na świecie. niekonwencjonalny i nowatorski. Dwa lata temu pełnił rolę przewodniczącego Imigrancki blues – amerykański jury międzynarodowego konkursu filmów sen, reż. Péter Forgács dokumentalnych podczas Krakowskiego Festiwalu Filmowego, w 1999 roku – podczas 36. edycji krakowskiej imprezy – jego rwane przez wojenną traumę, którą artysta wościach z myślą, by pokazać je po powro- krajach Europy, stał się niekwestionowanym zrealizowany w koprodukcji węgiersko- umieszcza poza kadrem. Jego nagrodzony cie do Ameryki rodzinom. „Forgács prze- mistrzem własnej oryginalnej formuły found -holenderskiej Exodus przez Dunaj (The w Krakowie Exodus przez Dunaj (1998) to syła tę wizualną pocztówkę dalej” – czytamy footage” – uzasadnia wybór tegorocznego Danube Exodus) został uhonorowany Srebr- montaż amatorskich taśm Nándora Andrá- na stronie muzeum. laureata prof. Tadeusz Lubelski, przewodni- nym Smokiem oraz nagrodą FIPRESCI. sovitsa, kapitana statku pływającego po tytu- „Jak alchemicy marzyli o przekształceniu czący Rady Programowej KFF. A Bill Nichols Można rzec: do trzech razy sztuka. Tego- łowej rzece. Tuż przed drugą wojną światową metali nieszlachetnych w złoto, tak Forgács i Michael Renov, autorzy książkowej mono- roczny Smok Smoków to bowiem trzecie dowodzony przez niego statek przewoził kil- od kilkudziesięciu lat pracowicie wykorzy- grafii jego twórczości z Uniwersytetu Min- bliskie spotkanie węgierskiego artysty z kra- kusetosobową grupę słowackich i austriackich stuje odnajdywane stare taśmy rodzinnych nesota, zatytułowali ją „Cinema’s Alchemist. kowskim festiwalem. Wręczenie tej presti- Péter Forgács Żydów przez Dunaj do Morza Czarnego, aby filmów kręconych przez amatorów do two- The Films of Péter Forgács”. żowej nagrody laureatowi na razie odbędzie stamtąd mogli przedostać się do upragnio- rzenia efektownych filmów montażowych, Smok Smoków, przyznany w tym roku się tylko… wirtualnie (tegoroczna edycja nej Palestyny, potem zaś wykonał zupełnie nadając swym znaleziskom nowe obrazo- po raz 23., to nagroda Rady Programowej KFF została w całości przeniesiona do sieci). Uprawia tzw. found footage. To tworzenie Często jednak celem artystów jest zajęcie inny kurs… z Niemcami uciekającymi przed wo-dźwiękowe życie. Poczynając od zało- Krakowskiej Fundacji Filmowej, organiza- Jesienią – jeśli sytuacja epidemiczna na to dokumentów z materiałów filmowych – ale postawy krytycznej oraz ujawnienie pod- sowiecką inwazją do Trzeciej Rzeszy. żenia w Budapeszcie w 1983 roku Prywatnej tora Krakowskiego Festiwalu Filmowego, pozwoli – postanowiono przeprowadzić „na także fotograficznych czy dźwiękowych – świadomych założeń i mrocznych fascy- Technikę found footage wykorzystuje Fundacji Archiwów Fotograficznych i Fil- będąca wyrazem uznania za wkład w rozwój żywo” dwudniowy epilog jubileuszowego już istniejących. Montowanie ich według nacji naszej kultury”. Forgács nie tylko w swych filmach doku- mowych, po kolejne znaleziska w różnych światowej kinematografii w dziedzinie filmu wydania, wtedy statuetka Smoka Smoków własnego autorskiego klucza. Ich zesta- I taką sztukę – w swoim autorskim wyda- mentalnych, ale i wystawach dokumentalnego i animowa- trafi do rąk Forgácsa, w dosłownym tych wianie tworzy – jak kiedyś w koncepcjach niu – uprawia właśnie Péter Forgács. Opiera oraz instalacjach fotogra- nego. Wśród dotychczasowych słów znaczeniu. montażu intelektualnego Siergieja Eisen się ona na technice tworzenia własnych fil- ficzno-plastycznych. Listy laureatów jest wielu znamie- „Nie ma tego złego, co by na dobre nie steina – nową jakość, nowe znaczenia, nowe mów z gotowych materiałów nakręconych do tych, co daleko w war- nitych twórców, m.in. Werner wyszło” – mówi znane przysłowie. Krakow- ekspresje, stając się często poprzez przy- przez innych autorów. Artysta poświęcił szawskim Muzeum Histo- Herzog, Priit Pärn, Kazimierz ski laur może okazać się fantastycznym pre- woływanie przeszłych zdarzeń ważnym wiele lat na gromadzenie, archiwizowanie, rii Żydów Polskich POLIN Karabasz, Bohdan Kosiński, zentem urodzinowym dla węgierskiego arty- komentarzem współczesności. rekonstrukcję i montaż starych, zniszczo- oparł na archiwalnym mate- Bogdan Dziworski, Allan King, sty, który właśnie jesienią będzie obchodził Ciekawy opis tego zjawiska, nazwanego nych, amatorskich taśm filmowych, nada- riale filmowym, dokumen- Albert Maysles, Jonas Mekas, swój osobisty jubileusz. Przyszedł bowiem „drugim życiem obrazów”, odnajduję na jąc im nowe znaczenia. Obrazy osadzone tującym żydowskie życie Helena Třeštíková, Marcel Łoziń- na świat 10 września 1950 roku. Urodził się stronie warszawskiego Muzeum Sztuki w realiach dramatycznych losów Węgier codzienne w międzywojen- ski, Witold Giersz, Daniel Szcze- w Budapeszcie i temu miastu – pomimo że Nowoczesnej: „Found footage to technika i Europy ubiegłego wieku zdają się przy- nej Polsce, do którego wyko- chura, Stephen i Timothy Quay, szybko stał się obywatelem świata – pozostaje konstrukcji dzieła filmowego oparta na pominać, że historia świata to zbiór historii rzystał muzykę The Klezma- Raoul Servais, Jerzy Kucia i Paul wierny do chwili obecnej. Jest absolwentem montowaniu gotowych »obrazów znale- osobistych zwykłych ludzi. tics, nowojorskiego zespołu Driessen. Znaleźli się w tym budapeszteńskiej Akademii Sztuki. Karierę zionych«: znanych sekwencji filmowych, Wielką popularność i uznanie przynio- łączącego muzykę klezmerską zacnym gronie filmowi poeci filmową rozpoczął w 1978 roku dokumen- spotów reklamowych, telewizyjnych pro- sła Forgácsowi seria dokumentów Prywatne z elementami jazzu, rocka czy i prozaicy, realiści i surrealiści, tem I See That I Look. Do tej pory zrealizo- gramów. Zafascynowani filmowym świa- Węgry (Private Hungary, 1988-2008), oparta gospel. Te amatorskie filmy tym razem uhonorowano alche- wał ponad 30 filmów. tem artyści sztuk wizualnych bawią się kon- na przed- i powojennych filmach amator- były kręcone przez żydow- Exodus przez Dunaj, mika kina. Szybko wypracował sobie niezwykle wencjami tradycyjnego kina: jego kliszami, skich, pokazujących życie codzienne zwy- skich emigrantów podczas reż. Péter Forgács Fot. Materiały prasowe KFF (x2) Fot. Szabolcs Dudás & Josef Nadj/Materiały prasowe KFF oryginalny charakter filmowego pisma. bohaterami, strukturami narracyjnymi. kłych ludzi, nagle i niespodziewanie prze- wizyt w rodzinnych miejsco- Jerzy Armata

8 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 9 FESTIWALE W POLSCE KRAKOWSKI FESTIWAL FILMOWY

KORZENIE reżyserów”, „Dzień kina Europy Środkowej”, Krzysztof Gierat Skąd kino w moim życiu? Za sprawą „Dziewczynę z PRL-u” albo „Mikro Hor- Billy’ego Wildera! Dorastałem w Suchej ror Show”. Powstał też DKF Mikro Odeon. Beskidzkiej. Oto odpowiedź... Gdy byłem KRZYSZTOF GIERAT: Tomek Beksiński przyjeżdżał czytać Monty dzieckiem, nie było jeszcze wiadomo, Pythona i Jamesa Bonda. Sam też robiłem za że mistrz właśnie tu się urodził. Byłem lektora – najgorsze były listy dialogowe do za to stałym widzem kina Smrek. Dziś azjatyckich filmów. Można było skończyć jest w nim sklep, ale film do Suchej ma ZAWSZE BYŁEM o godzinę za wcześnie. Oczywiście żartuję, powrócić budowanym tu Centrum Kul- byliśmy bardzo profesjonalni. tury i Filmu im. Billy’ego Wildera. Wil- Repertuar wywieszaliśmy jedynie der ma już swoją ulicę i płytę na rynku – w gablocie przed kinem, bo każdy druk trochę wspierałem te działania. W 1996 KINIARZEM szedł do cenzury, a to by nas na pewno blo- roku, w stulecie nadania Suchej praw kowało. Ulotki robiliśmy tylko do dozwo- miejskich, Wilder miał nawet przyjechać, lonych przeglądów. A tak w witrynce wisiał ale… 90 lat i lekarze mu to odradzili. W tym roku przypada podwójny piękny, ręcznie rysowany plakat z tytu- Gdzieś mam faks z jego błogosławień- łami, datami i opisami. Zapamiętałem taki stwem i wyborem filmów na przegląd, jubileusz: 60. edycja Krakowskiego obrazek: tłum z notesami stojący tuż przy który organizowałem. wejściu do kina. Piękny czas, okres płyn- Do Smreka chodziłem dwa razy w tygo- Festiwalu Filmowego i 20-lecie pracy nego przejścia z jednego systemu w drugi. dniu. Oglądałem wszystko, także filmy dla W Wandzie trzeba było już to wszystko dorosłych. Pomagała mi w tym czasem nad nim Krzysztofa Gierata. Przez lata inaczej organizować, rynek zaczął się sys- mama, która też bardzo lubiła kino, ale tematyzować, pojawili się pierwsi dystry- najczęściej trzymałem sztamę z kolegą. zmieniał krajobraz filmowego Krakowa butorzy – Jacek Szumlas, przedstawiciele Gdy trzeba było, pożyczaliśmy od nie- amerykańskich „mejdżersów”. świadomych niczego ojców kapelusze, i polskiego dokumentu. Opowiada nam eksponowali młody zarost i wkradali na WANDA I CENTRUM niedozwolone dla nas seanse. Gdy potem o swojej drodze. FILMOWE GRAFFITI zacząłem filmoznawstwo, byłem bardzo Rok 1989 to też cezura dla filmowego do przodu wobec przyszłej żony Bożeny Obserwowałem go z domu po przeciwnej FERMENT filmowych na Puławskiej z komentarzami Krakowa. We wrześniu witaliśmy w kinie (chodziliśmy do jednej szkoły, a potem stronie ulicy. Czarny, wielki, kłębiący U JACKIEWICZA Jackiewicza. I wykładów – Stommy, Bene- Apollo Roberta De Niro. Rok później, na studia), która oglądała tylko to, na co się dym! Jęzory ognia. Spłonął cały nasz Pamiętam, że Bożena bardzo szybko napi- dyktowicza. A przyjaźnie z seminarium w październiku, zaczęło działać Centrum wiek jej pozwalał. dobytek, a ja sam najbardziej opłakiwałem sała pracę magisterską. Obroniła ją 10 dni u Profesora pozostały na lata. Filmowe Graffiti w Wandzie. To był taki W tym okresie najbardziej pochłonęła mnie rower. Świadomie zacząłem doświadczać przed urodzeniem Maryni. Ja z kolei zaczą- filmowy dom kultury – kino na 528 miejsc, szkoła polska, przez której meandry prze- kina jednak dopiero w Smreku, a gdy łem pracę w Krakowskiej Spółdzielni Miesz- Z OSIEDLOWEGO KLUBU wypożyczalnia wideo, kawiarnia, akade- prowadzała nas świetna polonistka. A jako byłem już nastolatkiem, zacząłem jeździć kaniowej, żebyśmy mieli z czego żyć, i tak DO KINA mia filmowa, wydawnictwo książkowe. Co 15-latek pojechałem na pierwsze Lubuskie na seanse do Krakowa. Takie jednodniowe jakoś to odwlekałem. Dowiedzieliśmy się Kiedy zaczynałem filmoznawstwo, myśla- tydzień jakaś premiera, z oprawą, parate- Lato Filmowe. Z zafascynowaniem przyglą- wypady filmowe. jednak o wykładach prof. Aleksandra Jac- łem, że będę pisał o filmie. Z Tadeuszem atralnymi działaniami. Wspaniali goście dałem się spacerującym po ulicach Łagowa kiewicza w Polskiej Akademii Nauk, które Skoczkiem wydawaliśmy w klubie Rotunda grać w kwietniu 1984. Razem z Jurkiem i ich wariackie powitania: Terry Jones, hipisom, ale przede wszystkim rozglądałem FILMOZNAWSTWO potem przekształciły się w regularne studia kwartalnik „Powiększenie”. A jednak dłu- Armatą, Adamem Garbiczem i Januszem Alan Parker, Malcolm McDowell, Lindsay się za Himilsbachem i Maklakiewiczem. Po To było trochę zrządzenie losu. Może doktoranckie. Bożena, oczywiście, dostała żej pisaniem, m.in. w „Kinie”, zajmowała Nowakiem wymyśliliśmy, że będzie to taki Anderson. Na stulecie kina organizowali- latach wracaliśmy do Łagowa z Bożeną i córką z Bożeną skończylibyśmy polonistykę, się od razu, a mnie pan profesor powie- się Bożena – odkrył ją Jerzy Płażewski. Ja notoryczny klub filmowy: filmy, spotkania, śmy premiery po latach: Austerii, Przesłu- Marynią, która pilnie notowała podczas spo- zostali nauczycielami? Zaraz po tym, jak dział, że muszę najpierw – co oczywiste – zacząłem iść inną drogą. W Osiedlowym prelekcje. Dwa dni w tygodniu odbywały się chania, Rękopisu znalezionego w Saragos- tkań z twórcami, chociaż nie chciała wiązać dostaliśmy się na filologię polską, otwarto zrobić magisterium. Udało się w 1981, tuż Klubie Kultury „Zachęta” organizowałem pod hasłem „Krakowskiego Iluzjonu”, robio- sie, Wesela – z przejazdem do Rydlówki swojej drogi z kinem. Potem zaskoczyła nas nowy kierunek: teatrologię, a w jej ramach, przed sierpniem. Gdy wprowadzono stan spotkania z twórcami – tak poznałem nego we współpracy z Filmoteką Narodową. i wręczeniem Złotego Rogu Andrzejowi oboje, gdy wybrała filmoznawstwo. po pierwszym roku, można było wybrać wojenny, studiów nie zawieszono. Profesor Jerzego Stuhra i Jerzego Trelę, a w stu- Filmy dawały nam też ambasady, instytuty Wajdzie. I 24-godzinny maraton filmowy specjalizację – w tym filmoznawczą. Przez powiedział, że się nie poddajemy. I tak, dwa denckim teatrze dostrzegł mnie Kazimierz kultury – za darmo, a myśmy robili bileto- w Wandzie, a Pod Baranami bicie rekordu PIERWSZY OBEJRZANY pierwsze dwa semestry pokazywano nam razy w miesiącu, jeździliśmy do Warszawy – Pastuszczak z legendarnego Pleonazmusa wane seanse. Zgadzali się na to, traktowali w kolejce do kina. Stanęło w niej 3000 FILM kino nieme – seanse odbywały się w kino- Roman Gutek załatwiał nam nocleg w słyn- i polecił „Celejowi” – nieodżałowanemu chyba jako rodzaj oddolnego naruszania osób! Przerażeni, ograniczyliśmy tłum, Sięgasz do źródeł! Mam w głowie jakieś teatrze Związkowiec, w poniedziałki nym Ubabie. „Po drodze” podrzucaliśmy Marianowi Celejewskiemu, dyrektorowi systemu, chociaż nie byliśmy politykami. stawiając biletera z plakatem „koniec obrazki, nigdy ich nie zidentyfikowałem. o 8 rano. W tle cały czas puszczano „Cztery Marynię do Suchej, do dziadków. Otworzy- OPRF-u, jako osobę, która mogłaby popro- Ja tylko każdego miesiąca w rocznicę 13 kolejki”. To musiało być coś o wojnie w Korei – pory roku” Vivaldiego. Zdarzało się czasem liśmy przewody, ale… wciągnęły nas inne wadzić kino. Ta propozycja spadła na mnie grudnia ganiałem się z ZOMO w Hucie... Po latach starań doprowadziliśmy do tego, widziałem ten film jako kilkulatek komuś przysnąć. Grono wykładowców róż- rzeczy. Bożena wychowywała naszą córkę jak dar z nieba – stworzyć coś od nowa, fil- Wolność była w kinie, w filmach Mészáros, żeby Wandę wpisano do rejestru zabyt- w Żarach w kinie Pionier, z moim tatą. niło się od dzisiejszego, ale już, jako asy- i prowadziła teatrzyk dla dzieci, ja – kino mowe miejsce z duszą! Schlöndorffa, Fassbindera, a gdy udało się ków z funkcją kinową, ale kiedy przyszły Wyraźnie pamiętam za to Krzyżaków, stentka, pojawiła się kochana przez kolejne Mikro. Profesor zmarł. Z naszej grupy chyba załatwić projektor VHS – wielki jak szafa – multipleksy, właściciele przerobili kino których oglądałem w remizie strażackiej pokolenia studentów Grażyna Stachówna – nikt tego doktoratu w końcu nie zrobił, MIKRO – KLUB SZTUKI to i w Czasie apokalipsy, Pasolinim. Współ- na sklep bez żadnych sprzeciwów. I tak w Osielcu. Film Forda zapamiętałem, podczas pierwszej prelekcji zemdlała ze chociaż potem wielu z nas zaczęło prowa- FILMOWEJ pracowałem z Romanem Gutkiem, który musieliśmy z Bożeną zamknąć nasz fil- ponieważ sceny pożaru w Bogdańcu stresu. Pracę magisterską napisałem o wąt- dzić kina, festiwale, pisać o filmie: Roman To był czas totalnego szaleństwa. Odkryć. wtedy działał w Hybrydach i z Waldemarem mowy dom otwarty. Zachłyśnięcie kinami związały się w mojej wyobraźni z pożarem, kach mitycznych i symbolice Salta Tade- Gutek, Joanna i Waldemar Piątkowie, Jan Zabawy. Przyszedłem tam w styczniu 1983 Piątkiem, który szefował Filmotece Naro- wielosalowymi było dość krótkie, ale bar- do którego doszło w naszym mieszkaniu. usza Konwickiego. Słodowski. Nigdy nie zapomnę pokazów roku – potrzebny był remont. Zaczęliśmy dowej. Zapraszaliśmy widzów na „Dzień dzo intensywne. Fot. Kuba Kiljan-Kuźnia Zdjęć/SFP

10 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 11 FESTIWALE W POLSCE KRAKOWSKI FESTIWAL FILMOWY

FESTIWAL KULTURY ŻYDOWSKIEJ Gala zakończenia 59. Krakowskiego Festiwalu Filmowego Wszystko zaczęło się jeszcze w Mikro, w 1986 roku, kiedy z miłości do literatury i kultury pogranicza, twórczości Konwickiego, wpa- dłem na pomysł przeglądu „Naród wybrany” o wątkach żydowskich w polskim kinie. Na jednym z pokazów pojawił się jako widz Janusz Makuch i strasznie mnie skrytyko- wał za wybór jednego z filmów. Z tej dyskusji wywiązała się jednak serdeczna przy- jaźń i zaczęliśmy kombinować, czy nie da się zrobić czegoś w przyszłości. I tak naro- dził się pomysł na Festiwal Kultury Żydow- skiej, który miał być początkowo jednorazo- wym wydarzeniem. Pierwsza edycja odbyła się w 1988 roku – wszystkie wydarzenia w Mikro, poza spacerem po Kazimierzu z odwiedzinami w Synagodze Starej, w któ- rej rozbrzmiała żydowska muzyka z płyt. Z kolei przed ekranem piosenki Zygmunta Koniecznego wyśpiewała Piwnica Pod Bara- nami. Tak to się spodobało, że zdecydowa- liśmy o kontynuacji w 1990. Wspierała nas pisarka Miriam Akavia, która poznała nas z Manfredem Lemmem – doprowadził do tego, że 17 niemieckich rozgłośni radiowych nabyło prawa do nagrań festiwalowych kon- certów. Nas może one nie do końca usatys- fakcjonowały, ale to inna historia. Najbardziej z tego okresu zapamięta- łem przedpremierowy pokaz filmu Europa, Europa – jeszcze pod tytułem Hitlerjunge Salomon. Agnieszka Holland nie mogła przyjechać, więc honory pełnił Zbigniew Preisner. Pełne kino Kijów. Nagle dobiegła nas sensacyjna informacja, że na sali jest Czesław Miłosz. Widzę – siedzi z Jerzym Turowiczem. Podbiegam, witam, mówię, że jesteśmy zaszczyceni i pytam, czy nie zgodziłby się powiedzieć kilku słów. „Niech mi pan da chwilkę”. I wygłosił płomienne przemówienie, które w dużej mierze było o polskim antysemityzmie... Potem wszyscy razem degustowaliśmy paschalną śliwowicę, wyciągniętą z bagażnika mercedesa naszego sponsora Zygmunta Nissenbauma i dys- kutowali w Piwnicy Pod Baranami, gdzie przywitał nas Skrzynecki. Przez kolejne aranżowała naszą Kawiarnię Filmową, Abel A teraz w Krakowskiej Fundacji Filmowej kino. Nawet wtedy, gdy na chwilę znala- jest kinem, tylko działającym przez jeden niki z ostatnich lat – pokazują zupełnie lata Wandy, Baranów – do Piwnicy prowa- Korzeniowski – grający w jej restauracji. zdominowany jestem od lat przez fanta- złem się w Warszawie i zostałem produ- tydzień w roku. Zawsze też największą inną rzeczywistość tej najstarszej w Polsce dziliśmy wszystkich. To było TO miejsce. Na bramce stał Przemek Wojcieszek i cią- styczne kobiety z Barbarą Orlicz-Szczypułą centem filmowym w TVP, czy wcześniej, frajdę dawało mi tworzenie czegoś od imprezy filmowej, która dzięki determi- gle mówił, że zostanie reżyserem. Marcin na czele, która od podstaw stworzyła świetny gdy w 1998 roku za namową Andrzeja początku. Można by rzec, że w tym scena- nacji i konsekwencji całego zespołu jest SZCZĘŚCIE DO LUDZI Koszałka był nocnym stróżem, organizo- stały zespół z krążącymi wokół satelitami, Wajdy i Krzysztofa Zanussiego wziąłem riuszu nie mieści się festiwal, którego nie w gronie najważniejszych, najbardziej Zawsze chyba miałem i mam szczęście do wał regularnie balangi – sprzątaczki go a właściwie satelitkami. udział w konkursie i zostałem dyrekto- stworzyłem, a który zacząłem organizo- prestiżowych i cenionych prezentacji fil- ludzi. Najpierw w Mikro, potem w Graf- kryły. W kawiarni pracowały Ania Cieślak rem Instytucji Filmowej Apollo Film. Nie wać od 40. edycji. Ale już 20 edycji odbyło mów dokumentalnych i krótkometrażo- fiti – przez Wandę przewinęli się Anita Pio- i Marianna Stuhr. A Borys Lankosz reżyse- KRAKOWSKA FUNDACJA zmieniło się to, gdy założyłem Krakow- się z moim udziałem – 1/3 historii. I tak wych na świecie. trowska, Irek Grin, Agnieszka Kurzydło, rował powitanie Alana Parkera z udziałem FILMOWA ską Fundację Filmową i zostałem dyrek- bardzo wiele zmieniliśmy. Jubileuszowe Ania Jeziorna – z którą zaprowadziliśmy małej Alicji Bachledy-Curuś. Potężna grupa Zawsze byłem kiniarzem. Wszystko, co torem Krakowskiego Festiwalu Filmo- filmy Jacka Nagłowskiego na 45. festiwal Wysłuchała i opracowała

Spielberga na pierogi na Kazimierzu i która barwnych, wspaniałych ludzi z wielką pasją. robiłem, to zawsze tak, jakbym prowadził wego. Zatoczyłem koło, bo festiwal też i Tomasza Wolskiego na 50. edycję, kro- Dagmara Romanowska Fot. Agnieszka Fiejka/SFP

12 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 13 FESTIWALE W POLSCE KRAKOWSKI FESTIWAL FILMOWY

na Ostatnich rycerzy prawej strony w reży- Docs to Go i Animated in Poland. Wszyst- serii Michała Edelmana o Łódzkiej Bryga- kie poprzedzone zostaną realizowanymi dzie ONR. „Twórcom udało się wejść w to zdalnie warsztatami. Ponadto polskie pro- środowisko i nakręcić film, który przez swój dukcje przedstawione zostaną zagranicz- obiektywizm jeszcze dobitniej pokazuje nym partnerom w ramach Docs to Buy. Po zagrożenie. Mamy tu ludzi inteligentnych, prezentacjach zaplanowano indywidualne którzy jednak poczuli się wykluczeni i swoje spotkania. spełnienie znaleźli w tej organizacji” – przy- Nie zabraknie też Forum Dokumentu bliża Krzysztof Gierat. „Inną Polskę niż ta, i Animacji, którego tematem będzie obecny do której jesteśmy przyzwyczajeni, skupioną kryzys – jego skutki, podjęte działania wokół religii, pokazują Pielgrzymi Bożego osłonowe oraz sposoby funkcjonowa- Miłosierdzia Przemysława Jana Chrobaka niać. Zapraszam na pokaz xABo. Ksiądz nia w tej sytuacji. Do udziału zaproszeni o nawróconych w więzieniu recydywistach, Boniecki Aleksandry Potoczek – opowieść zostali przedstawiciele instytucji zajmu- a także Fortunata Pawła Banasiaka o zawiłej o człowieku w drodze ku poznaniu, do jących się przeciwdziałaniem skutkom drodze życiowej pewnej modelki. Damian Boga” – odpowiada. – „Poruszył mnie też pandemii, nadawcy i twórcy. Bohaterem Kocur w Dalej jest dzień delikatnie dotyka Efekt motylka Jarosława Szmidta o dziew- sekcji Focus On została kinematografia tematyki uchodźczej, Olga Bołądź – jako czynce dotkniętej chorobą o takiej właśnie duńska – będzie można poznać nie tylko reżyserka Alicji i żabki – aborcji, a Tomek nazwie – przejmujący, z cudowną boha- jej model, najciekawsze filmy ostatnich Wolski w Problemie przygląda się naszemu terką, od której możemy uczyć się pogody miesięcy, ale i poznać możliwości kopro- zabieganemu społeczeństwu” – wymienia ducha i nadziei”. dukcyjne. W planie są też panele dysku- inne propozycje. Alicja i żabka oraz Problem znalazły się w konkursie polskim, ale też w międzyna- Ostatni rycerze prawej strony, rodowym konkursie filmów krótkometra- reż. Michał Edelman żowych. W tej sekcji nie zabraknie i innych rodzimych produkcji. Animację reprezen- tować będą Plantarium Tomka Duckiego oraz backstage.episodes Marcina Wojcie- chowskiego, a dokument – Dad You’ve Never 60. KRAKOWSKI FESTIWAL Had Dominiki Łapki oraz Uścisków twoich mi potrzeba Andreja Kuciły. Tomasz Wolski pokaże na festiwalu też swój drugi film – dokument Zwyczajny FILMOWY W CZASACH PANDEMII kraj. To zresztą pierwszy taki przypadek w historii festiwalu, żeby jeden reżyser się w trybie online i zgromadziła większą z dwoma różnogatunkowymi produk- Plantarium, reż. Tomek Ducki Jubileuszowy, 60. KFF odbędzie się online, niż zwykle grupę dziennikarzy. cjami walczył o cztery nagrody w trzech konkursach. W Zwyczajnym kraju, zreali- ale programy filmowy i branżowy nie uległy PROGRAM FILMOWY – zowanym z archiwaliów po PRL-owskich Jak zawsze Krzysztof Gierat zaprasza syjne na temat kinematografii animowanej, POLSKIE TROPY służbach, pokazuje totalnie zniewolony na konkurs DocFilmMusic, w którym a także Central European Documentary ograniczeniu. Co nas czeka w wirtualnej A co zobaczymy? Festiwal otworzy doku- naród, który jest na każdym kroku inwi- znajdą się biografie, ale też filmy o zacię- Coproduction Market (CEDOC) poświę- ment Pollywood, którego reżyser Paweł gilowany. „I nie są to bohaterowie Solidar- ciu politycznym i socjologicznym – m.in. cony możliwościom międzynarodowych przestrzeni (31 maja – 7 czerwca)? Ferdek wyrusza tropem polskich Żydów, ności, internowani, ale zwyczajny szary Saul & Ruby – Kapela ocalałych Toda Len- koprodukcji. Przez cały festiwal dostępna którzy zakładali Hollywood. „Śledziliśmy człowiek, który wpada w sidła ubecji” – dinga o 90-latkach, którzy postanawiają będzie wideoteka online. ecyzja o przenosinach festiwalu strata, a my dołożymy wszelkich starań, ten projekt od dawna, a decyzję o tym, żeby zwraca uwagę dyrektor KFF. stworzyć band i w Polsce zagrać koncert do sieci wywołała w środowi- aby wszystko to jak najlepiej – również zainaugurował festiwal podjęliśmy jeszcze W konkursie dokumentalnym Polskę pamięci ofiar Holocaustu. „Niezwykle ciepły 60-LECIE? sku filmowym pewien szok technologicznie – spiąć. Wbrew pozo- przed pandemią. Dziś ta historia może rezo- reprezentować będą też Maciej Cuske, który film. Liczyłem na to, że uda się ich ściągnąć Miały być urodzinowe torty na skwe- i dyskusję o plusach i minusach rom widownia może być większa niż zwy- nować jeszcze mocniej – jest w niej lekkość, w Wielorybie z Lorino kontempluje codzien- do Krakowa – już raz tu zagrali” – przy- rze im. Andrzeja Wajdy, koncerty, lau- Dtakiego rozwiązania. W czasach pandemii kle. Pada czasem pytanie: a dlaczego nie humor i nadzieja. Pokazuje, że z niczego, ność mieszkańców Półwyspu Czukockiego, znaje organizator. reaci dawnych lat. Dziś to wszystko jest wybór jest jednak ograniczony. „Nic nie w Warszawie? W tym roku Kraków przy- biedy, można stworzyć coś wielkiego, o ile a także Piotr Stasik, który w Odmiennych niemożliwe. Czy jednak jakiś akcent się zastąpi festiwalowej atmosfery. Wszystkich będzie do stolicy”. ma się zapał i talent” – komentuje Gierat. stanach świadomości pozwala zbliżyć się CZAS DLA BRANŻY pojawi? Krzysztof Gierat odpowiada: nas boli, że zabraknie spotkań z twórcami Pomimo zmiany przestrzeni, program Rok temu żywa była w Krakowie dys- nam do świata dzieci z autyzmem i zespo- Wiele do zaoferowania ma też KFF Industry. „Myślenie o jubileuszu odłożyłem na przed ekranem, rozmów w kuluarach, bez- festiwalu nie został ograniczony. Czeka nas kusja o dokumencie o współczesnej Pol- łem Aspergera. Stawkę zamknie szwedz- „Przenosimy program niemal jeden do potem. Potraktowałem ten festiwal jak pośredniego kontaktu, skupienia przez te około 200 produkcji dokumentalnych, fabu- sce. Wśród laureatów festiwalu znalazł się ko-polska koprodukcja Bitter Love Jerzego jednego, chociaż zdajemy sobie sprawę, że każdą inną edycję, choć wyjątkową ze kilka dni na kinie” – komentuje dyrektor larnych i animowanych z Polski i świata, film Grzegorza Paprzyckiego Mój kraj taki Śladkowskiego. „To taki rosyjski Rejs po siedzenie przed monitorem to nie to samo, względu na przenosiny do sieci. Może Krzysztof Gierat. – „Ale dziś to może być cztery dobrze znane konkursy oraz liczne piękny. Czy w tym roku będzie więcej tego Wołdze, w trakcie którego spotykają się co spotkania na żywo, a główną siłą KFF jednak w październiku uda się zorgani- jedyna szansa dla naszych twórców na sekcje tematyczne, a także… spotkania typu produkcji? „Nie tyle, ile byśmy sami różni ludzie” – opisuje Krzysztof Gierat. Industry jest networking” – mówi szefowa zować suplement? W realu”. jakikolwiek kontakt z odbiorcą i z branżą i rozmowy o filmach i samej branży. Już chcieli” – odpowiada dyrektor, ale jednocze- Na jakie jeszcze filmy dyrektor zwraca sekcji Katarzyna Wilk. Zapewnia, że po raz

Fot. Materiały prasowe KFF z zagranicy. Korzyść wydaje się większa niż kwietniowa konferencja prasowa odbyła śnie zwraca uwagę na kilka tytułów, w tym uwagę? „Trudno mi któreś z nich wyróż- kolejny odbędą się pitchingi Docs to Start, Dagmara Romanowska Fot. Materiały prasowe KFF

14 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 15 FESTIWALE W POLSCE KRAKOWSKI FESTIWAL FILMOWY

ma story, że potrafi zarażać ludzi i zmie- byli znakomitymi storytellerami, odbyli a przerodziło w historię, w którą wpa- niać losy kontynentów. podróż, byli barwnymi postaciami, znali dłem po uszy. Bez żadnych zabezpie- życie, to wszystko czuć w ich kinie. Dziś czeń. Spotkałem niesamowitych ludzi, Jesteśmy mocno obciążeni przeko- Hollywood jest zupełnie inne. Decyduje którzy podzielili się swoim doświad- KOLEJNE HOLLYWOOD naniem o tym, że „nie da się”. Tym- w nim management po prestiżowych uczel- czeniem i sposobem patrzenia na życie czasem Jay Wolpert, jeden z twoich niach, bez tej pasji, odwagi. Rządzą księ- i branżę. Te spotkania nadal we mnie rozmówców, scenarzysta Piratów gowi i udziałowcy, nie wizjonerzy. żyją, rezonują. Za każdym razem, gdy z Karaibów, przypomina, aby… na nie patrzę, układają się w nieco inny …samemu z niczego się nie wypisywać. Idź, Poszukując kontaktu ze Stevenem wzór, jak w obracanym kalejdoskopie. ZBUDUJEMY W POLSCE pokaż, co masz, przedstaw swój pomysł, Spielbergiem, kilku wizjonerów jed- Mam nadzieję, że każdy z widzów odnaj- Rozmowa z Pawłem Ferdkiem, reżyserem dokumentu Pollywood, który otworzy 60. Krakowski Festiwal Filmowy

laczego wyruszy- Andrzej Krakowski przystał na współ- łeś w podróż śladami pracę po naszym spotkaniu w Nowym Goldwyna, Warnerów Jorku. Przegadaliśmy cały dzień. Potem i Mayera? zaczęły się schody. Tej historii nie można DZaczęło się, jak to często bywa, od bezpośrednio przełożyć na ekran, bo uśmiechu losu. Znajomy opowiedział mi nie istnieją żadne materiały wizualne. o swoim pomyśle na dokument o odkry- Zaczyna się w końcówce XIX wieku, ciu przez prof. Marka Hendrykowskiego a bohaterami są ludzie, których nie stać najstarszego polskiego filmu – Pruskiej było na zrobienie rodzinnego zdjęcia. kultury z 1908 roku. Zacząłem wypyty- Wczytując się w losy bohaterów – ich wać, żeby znaleźć ciekawy punkt zacze- marzenia, odwagę, podróż – zobaczyłem pienia i usłyszałem o Mordce Towbi- współczesny film drogi, film przygodowy. nie, producencie filmu. Był niezmiernie Te tematy bliskie są każdemu i w każ- barwną postacią, wizjonerem i biznes- dej epoce. Po kilku próbach ugryzienia menem-spryciarzem. W 1908 sprowa- formy zrozumiałem, że trzeba skierować dził z Paryża kamerzystę ze sprzętem kamerę na siebie i rzucić się w nieznane. i wyprodukował film fabularny oparty Samemu przeżyć przygodę, na swoją skalę o wydarzenia z Wrześni 1905 roku. Był wypróbować american dream. Nie było to Paweł Ferdek w filmie to temat zajmujący opinię publiczną łatwe, bo zwykle stoję po drugiej stronie Pollywood i Mordka liczył na dobrą frekwencję kamery, a tu musiałem nie tylko pokazać i zyski. Nie przeliczył się. Poszedł za cio- twarz, ale i odsłonić emocje. sem i w ciągu kilku lat dorobił się sieci działa światu atrakcyjną story na swój powiedz, czego chcesz. Nie podejmuj decy- nak spotykasz: historyków kina, pro- dzie w tym filmie ziarenko inspiracji czy kin oraz tytułu największego producenta Twój film ma bardzo intymny cha- temat: jesteśmy krajem wolności i moż- zji za innych. Musisz próbować. To jest ducentów, scenarzystów, nawet sza- prawdy dla samego siebie. filmowego na ziemiach polskich. I nagle rakter – to twoje lęki, pytania… liwości; wyłóż swoje najlepsze karty część amerykańskiego snu – nie podda- lonego paparazzo, który opowiada w 1912 rozpłynął się w powietrzu. Chciałem stworzyć uniwersalną postać, na stół, pracuj i jeżeli masz „to coś”, na jesz się wewnętrznemu cenzorowi, wsty- o technikach pościgu za sławą… I chyba też metafizyki – jak w koń- Zacząłem zgadywać, co mogło się stać. z którą każdy mógłby się w jakiś sposób pewno osiągniesz sukces. Tymczasem, dowi czy poczuciu, że się nie da. Dało się To poważny zawodnik, który wtedy był cowych scenach z kamieniem z Kra- Może w swoich biznesach zaplątał się identyfikować, ale, owszem, wpadło tam rzeczywistość daleka jest od prawdy, czy nie – dowiesz się, gdy spróbujesz. Jest w trakcie „polowania” na Harveya Wein- snosielca, który zostawiasz na grobie już tak, że upozorował własną śmierć? wiele z moich własnych doświadczeń wystarczy spojrzeć na ciągnące się w nie- oczywiście różnica między wiarą w sie- steina. Właśnie wrócił z Arizony, przele- Warnerów. Mnie ta scena wzruszyła. Po to, by pod zmienionym nazwi- i przemyśleń. Odsłaniam zasłonkę pod skończoność miasteczka namiotowe bez- bie a rozpychaniem się łokciami. Kolejne żał kilka dni na pustyni, usiłując zrobić Przyszła do mnie spontanicznie. Pod skiem i z walizką pieniędzy pojawić się prysznicem i nie wiem, czy widzowie domnych w Los Angeles, ale nadal ta Hollywood zbudujemy w Polsce, o ile producentowi zdjęcie w ośrodku odwyko- koniec zdjęć poczułem jakąś zażyłość w Los Angeles? To właśnie w 1912 roku widzą mnie do pasa, czy do stóp. Mam opowieść posiada wielką moc, przyciąga zmienimy nastawienie, porzucimy całą tę wym. Dotarcie do moich rozmówców było z dawno nieżyjącymi bohaterami filmu. w Hollywood powstało pierwsze studio. nadzieję, że nie będą nazbyt surowi. i zaraża. Sam Goldwyn dla niej wyru- negację. Moi bohaterowie nie posiadali for- jednym z większych wyzwań filmu. Każdy Pomyślałem, że pójdę na cmentarz „A wiesz, właśnie wyszła taka książka – szył na piechotę przez Europę, potem malnego wykształcenia, ale mieli smykałkę, z nich otoczony jest łańcuszkiem agentów i podziękuję braciom Warner, dzięki któ- »Pollywood«” – powiedział znajomy. Polscy Żydzi zakładali Hollywood. jakoś skołował pieniądze na bilet na sta- wyczucie, ciekawość. Byli w desperacji i nie i asystentów. Jednak oni sami okazali się, rym rozpocząłem tę podróż. Chociaż ten Kupiłem ją natychmiast i już wiedziałem, Dlaczego w odległym Los Angeles, tek z Anglii… Czy moglibyśmy wytwo- wiedzieli, że coś się może nie udać, bo nikt bez wyjątku, bardzo otwarci. To pasjonaci. kamień… znalazłem go chwilę wcześniej że muszę zrobić ten film. a nie dajmy na to w Galicji? Zastana- rzyć taką legendę w Polsce? Dla Ameryki przed nimi nie próbował zakładać Fabryki na cmentarzu, nie przywiozłem go z Kra- wiałeś się nad tym? ten pomysł na społeczeństwo, bazujący Snów. Moi rozmówcy, producenci, mówili, Czy jest coś, czego nauczyłeś się od snosielca. Ale akurat oni to zrozumieją, to Odchodzisz jednak od książki I nadal jest tam mnóstwo ludzi z pol- na przyciąganiu najodważniejszych i naj- że teraz by się to nie udało. Z punktu widze- swoich bohaterów i rozmówców? Co przecież starzy bajarze, sprzedawcy iluzji. Andrzeja Krakowskiego. To inna skimi korzeniami! A jednak to Ameryka, bardziej utalentowanych, sprawdził się. nia ryzyka, tabelek, zasad w biznesie – to, co dała ci praca nad Pollywood? opowieść, chociaż bohaterowie ci a nie Galicja czy Mazowsze, pozwoliła U nas myślenie jest inne. Dla mnie jako robili pionierzy, było czystym szaleństwem. Wziąłem udział we wspaniałej przygo- Rozmawiała sami. I tytuł również. im spełnić swoje sny. Ameryka opowie- filmowca to dowód na to, jak wielką siłę I dlatego się udało. Inna sprawa, że sami dzie. Zaczęło się od fascynacji książką, Dagmara Romanowska Fot. Małgorzata Kozioł/East Beast

16 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 17 WYWIAD NUMERU WOJCIECH PSZONIAK

Czas płynie tak szybko, jak mu na to pozwalamy. Gdy się z nim zaprzyjaźnić i poświęcać go na coś, co się kocha, zamiast tracić siły, by wykłócać się o każdą Bez emocji straconą chwilę, można całkiem przyjemnie żyć. Wojciech Pszoniak sztuka aktorska świętował w zeszłym roku 50-lecie pracy artystycznej, nie istnieje a 6 maja będzie obchodził wraz z ekipą Z Wojciechem Pszoniakiem rozmawia Darek Kuźma i obsadą Korczaka Andrzeja Wajdy 30. rocznicę premiery filmu, lecz ma w sobie tyle energii i pasji, że czas nie jest dla niego przeszkodą. Fot. Rafał Siderski/Forum Fot. Rafał

18 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 19 WYWIAD NUMERU WOJCIECH PSZONIAK

wykł pan mawiać, że aktorstwo jest sztuką zrozumienia drugiego człowieka. Czego nauczył się pan o ludziach przez pół wieku pracy artystycznej? ZNie mogę z pewnością stwierdzić, że człowieka zrozumiałem, ponieważ istota ludzka składa się ze zbyt wielu odkrytych bądź ukrytych warstw, by można było ją pojąć. Większość ludzi nie rozumie przecież samych siebie, co tu mówić o innych! Czło- wiek jest jak wielopoziomowy tort. Każda z jego licznych, pięk- nie wyglądających z zewnątrz powierzchni skrywa liczne prawdy i półprawdy, ale tylko zrozumienie ich wszystkich mogłoby dać pełen obraz o danej osobie. A to nie jest możliwe. Człowieka nie da się zrozumieć. Może Pan Bóg jest w stanie, ale podejrzewam, że i On miewa z tym problemy. To zaznaczywszy, myślę, że dość dużo dowiedziałem się o człowieku i ludzkiej naturze. Ciągle się dowiaduję, to niekończący się proces. Być może najważniej- sza okazała się świadomość, że nie można porównywać żadnych okoliczności, gdyż na cienkiej granicy między łotrem i bohaterem znajduje się tak wiele zmiennych, że wszystkich należy trak- tować indywidualnie. I to mnie fascynuje. W człowieku fascynuje mnie tajemnica.

A jak przenosi się to na pana aktorstwo? Właśnie tak, że najważniejszy w mojej pracy jest i zawsze był czło- wiek, w którego się wcielam, a nie samo granie, tworzenie skomplikowanych gestykulacji czy fizyczne naśladownictwo. Cenię sobie, że jako aktor dowiaduję się o człowieku czegoś zupełnie innego niż kardiolog, adwokat, policjant czy psychiatra. Aktorstwo wiąże się ze swego rodzaju wiarą, że w trakcie występu, na scenie lub na planie filmowym, otwiera się przestrzeń pełna piękna i grozy, która pozwala na próbę zrozumienia. Albo może inaczej: na „akt zrozumienia”. Poznanie niepełnej, ale wciąż fascynującej prawdy o drugiej osobie. Z tego względu już jakiś czas temu doszedłem do wniosku, że gdybym nie został lata temu aktorem, byłbym zapewne duchownym.

Grywał pan postaci szalenie złożone, jak Moryc Welt z Ziemi obiecanej Andrzeja Wajdy czy Randle Patric McMurphy w scenicznej adaptacji „Lotu nad kukułczym gniazdem” w reżyserii Zygmunta Hübnera, ale także postaci skomplikowane historycznie – Gomułkę w Czarnym czwartku. Janek Wiśniewski padł Antoniego Krauzego czy Robespier- re’a w realizacjach Wajdy: filmie Danton oraz spektaklu „Sprawa Dantona”. Jak pan szukał na potrzeby ról cząstko- wych prawd o takich ludziach? Nie mam jednego sposobu na postać, szablonu, który zawsze można z całkiem dobrym skutkiem przyłożyć do tekstu sztuki czy scenariusza. Nigdy nie próbowałem takiego mieć, skończy- łoby się to dla mnie zgubnie, zwłaszcza w przypadku prób roz- wiązywania zagadek, jakimi byli Gomułka czy Robespierre. Na swój sposób ich zrozumiałem, z braku lepszego słowa „zain- stalowałem się” w tych postaciach, ale stanowiły dla mnie nade wszystko rodzaj emocjonalnych spotkań. Próbuję zawsze „dogadać się” z moim bohaterem, wysłuchać jego racji, zna- leźć sposób, żeby pokazać widzom to, co w nim dostrzegam ja, co zauważa reżyser itd. Muszą być w tym emocje, ponieważ bez emocji sztuka aktorska nie istnieje, niezależnie od tego, co Wojciech Pszoniak w filmie mówi się o intelektualnych analizach. Z emocjonalnego zrozu- Korczak, reż. Andrzej Wajda

Fot. Renata Pajchel/East News Pajchel/East Fot. Renata mienia bohatera rodzi się spektrum możliwości interpretacji,

20 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 21 WYWIAD NUMERU WOJCIECH PSZONIAK

Wojciech Pszoniak i Andrzej jednak należy się trzymać pewnych ram. W aktorstwie musi być Seweryn w filmieZiemia ściowo na tym, że nie próbowałem się przed nimi ukrywać, miejsce na intuicję i tajemnicę, ale również na logikę. W sztuce obiecana, reż. Andrzej Wajda zmieniać. Po zejściu z planu wyglądałem i zachowywałem się nie ma nakreślonych precyzyjnych norm, w takim sensie, tak samo jak przed kamerami. Broda była zresztą moja, fizycz- w jakim norm muszą trzymać się choćby inżynierowie, ale jest nie nic się nie zmieniałem, może trochę inaczej tylko mówiłem. w niej matematyka. Dzieciaki nie znały oczywiście historycznego tła filmu, ponie- waż najprawdopodobniej by je to przerosło, ale ich reakcje Sztuka jest matematyką? i emocje były szalenie autentyczne. Ależ oczywiście! Może się czasem wydawać, że jest inaczej, jed- nakże matematyka jest w sztuce zdecydowanie obecna. Wystar- A jak pan „przeżył emocjonalnie” Korczaka? Pan znał kon- czy przyjrzeć się dokładnie „Mona Lisie” Leonarda da Vinci lub tekst historyczny, wiedział, do czego to wszystko prowadzi. posłuchać uważnie symfonii skomponowanych przez Ludwiga van Co pan czuł choćby w scenie prowadzenia dzieci do pociągu? Beethovena. Nic do nich nie można dodać, nic nie da się ująć. To Ważne, żeby pan zrozumiał, że ja nie grałem Korczaka. To nie rachunek zamknięty. Matematyka nie zamyka natomiast wspo- przejaw samouwielbienia, tam nie było po prostu co grać. Gra mnianej przestrzeni emocjonalnego zrozumienia. Powiedziałbym, się postaci, które przeżywają spektakularne emocje bądź podej- że jest wręcz przeciwnie, ukazuje niektóre rzeczy jeszcze wyraź- mują efektowne decyzje, a tam był po prostu mężczyzna, który niej. Ja wciąż czuję się zaskakiwany przez postaci, w które przycho- kochał dzieci. Nie mniej, nie więcej. Opiekował się nimi bez dzi mi się wcielać. Gdyby było inaczej, nie kochałbym tak bardzo względu na sytuację. To go definiowało jako człowieka. Nato- aktorstwa. miast ja przeżyłem Korczaka i Korczaka dość intensywnie. Sam ze sobą. Zamknąłem się przed rozpoczęciem zdjęć z jego pamięt- Matematyka nie zamyka przestrzeni, ale czy czasem nie nikami z getta, które pozwoliły mi się do niego zbliżyć, a póź- ogranicza aktorskich wyborów do najlepszych wzorów czy niej, już podczas pracy na planie, żyłem z nim i jego decyzjami. wariantów? Wbrew pozorom nie przeczy to moim słowom, że nie zmienia- Wzorem, który jestem i tak zmuszony zastosować do każdej łem się po zejściu z planu, by nie rozpraszać dzieci. Chodzi o to, roli, jestem ja sam. Przecież aktor nie może zagrać kogoś innego, że żyłem z Korczakiem we własnej głowie, nie opuszczałem jego jeśli nie włoży w taką osobę siebie. Zawsze tłumaczę swoim stu- świata. Nie dlatego, że tak sobie wymyśliłem – ja nie widziałem dentom, że można drugiego człowieka sparodiować czy naśla- po prostu innej możliwości. Po zakończeniu zdjęć przez wiele lat dować, ale nie da się go „zbudować od zera”. Innymi słowy, nie nie rozmawiałem o roli z dziennikarzami, bo mnie „zatykało”. tylko można, lecz wręcz należy uzupełniać bohaterów własnym Powiedziałem kiedyś, że poszedłem z Korczakiem do gazu, co wewnętrznym bogactwem czy też cierpieniem. Jeśli coś kiedyś było bardzo obrazową analogią i pokazywało, w jakim byłem sta- mnie bardzo zabolało, fizycznie lub psychicznie, i przychodzi mi nie psychicznym. wcielić się w postać, która boryka się z jakimś bólem, to tylko przekładając swoje doświadczenia na przeżycia postaci, będę Negatywna reakcja francuskiej krytyki na film musiała być w stanie nawiązać z nią kontakt. Znaleźć częściową prawdę o niej. dla pana dużym ciosem… Nie ma innej drogi. Wracamy znowu do człowieka, ponieważ nie I rzeczywiście była, dla mnie, dla Andrzeja Wajdy, dla autorki sce- da się od niego uciec – człowiek jest w aktorstwie najważniejszy. nariusza Agnieszki Holland, która napisała w pewnym momencie Można grać role lżejsze, komediowe, jednak wszystko sprowadza list do dziennika „Le Monde”, że Korczak został zabity we Fran- się i tak do człowieka. Pięknego, mądrego, śmiesznego, małego, cji po raz drugi. Zarzewiem konfliktu były natomiast nie kwestie głupiego – po prostu ludzkiego. artystyczne, lecz problem żydowski. Nie pomógł też dokumentali- sta Claude Lanzmann, który zmieszał film z błotem. To on w zasa- A co ze słowem mówionym? To ważna część roli, o której dzie rozpoczął tę straszną kampanię, która doprowadziła do tego, wspomina się chyba zbyt rzadko, a przecież postać można – że dystrybucja filmu została zawieszona (w krytyce francuskiej a nawet trzeba – zrozumieć też na poziomie werbalnym. pojawiały się kuriozalne zarzuty o antysemityzm pod adresem Ma pan rację, ale słowo nie jest najważniejsze. Powiedział- zarówno Wajdy, jak i Holland – przyp. red.). Jak teraz panu o tym bym wręcz, że jego znaczenie spada na dalszy plan, ponieważ opowiadam, to mimo że minęło 30 lat, wracają do mnie te wszyst- słowo powstaje fizycznie – w tym sensie, że je pan słyszy – dla- kie negatywne emocje. Bardzo to było smutne. Ale istniała także tego, że wypowiada je aktor. A ten musi je „czuć”, przerobić druga strona medalu, o której rzadko się wspomina. Na festiwalu w sobie, w pewnym sensie przez siebie i przez własne rozumie- do skonsumowania blichtrem. Coraz mniej w nim wartości, Zachować to coś, co sprawia, że człowiek gra świadomie i zarazem w Cannes Korczak dostał od widzów 20-minutową owację na sto- nie roli przefiltrować. Słowo aktora jest inne od słowa nota- a coraz więcej pozorów. instynktownie. Sam nie mam dzieci, ale lubię je i zawsze miałem jąco, a poza Francją nasz film spotykał się z bardzo dobrymi reak- riusza, adwokata czy premiera. Stoi za nim konkretne przeży- z nimi dobry kontakt na planie, co w Korczaku bardzo mi się przy- cjami. W Izraelu polecono nawet, by pokazywać go w liceach. Jeśli cie, pewna potrzeba. To, co jest zapisane na papierze, nawet Myślę, że to dobry moment, aby porozmawiać o Korczaku. dało. Bo dziecko łatwo rozproszyć, zaburzyć jego wątłą koncentra- odrzucić politykę i uprzedzenia, Korczak to bardzo uczciwy i szla- jeśli to dialogi Szekspira czy Mickiewicza, nie może zaistnieć Film sprzed 30 lat opowiadający o człowieku, który jesz- cję, dlatego wszyscy moi młodzi partnerzy musieli stuprocentowo chetny film. bez procesu wewnętrznego aktora, który czyni słowa trójwy- cze 50 lat wcześniej walczył o uniwersalne ludzkie warto- uwierzyć we mnie. Nie tylko jako Korczaka, po prostu we mnie. miarowymi. Ponownie podkreślam, że sztuka aktorska nie jest ści. Jak pan wspomina tę postać oraz pracę z dziećmi na Musieli mi zaufać. Wspominam tę pracę bardzo ciepło, pozosta- W pewnym momencie, gdy projekt miał być jeszcze czę- intelektualna, musi zawsze wynikać z emocji. Nie jest wykład- planie? wiła we mnie dużo pozytywnych emocji. ściowo amerykański, mówiło się, że Korczaka mógłby nią racji, słowa są uzupełnieniem aktorskich sytuacji, które Praca z dziećmi jest zawsze niezwykła, bo dzieci są naturalne, mają zagrać Richard Dreyfuss, ale Andrzej Wajda nie wyobra- widz powinien przeżyć. Tak było przynajmniej kiedyś, dzi- niesamowitą umiejętność przeżywania emocji i pozwalają grają- Wyobrażam sobie, że musiał być pan dla dzieci autorytetem żał sobie nikogo innego w tej roli poza panem. Pomogło siaj mamy coraz rzadziej do czynienia ze sztuką aktorską. Na cym z nimi dorosłym aktorom przeżywać swe emocje prawdzi- i przed kamerą, i w przerwach. panu, że był pan Polakiem? ogół wszystko jest powierzchowne, miałkie, co oczywiście wie. Zawsze zresztą uważałem, że najlepsi, najwspanialsi aktorzy Myślę, że w jakiś sposób byłem, ale ciekawsze okazało się to, Nie można grać rasy, koloru skóry czy narodowości. Nie myślałem wynika z tego, że świat jest dziś umeblowany tandetą i łatwym to ci, którym udało się nie zniszczyć swego wewnętrznego dziecka. że taka relacja przyszła nam dość naturalnie i była oparta czę- ani razu o tym, że on jest Polakiem, pozostawał dla mnie zagadką News Pajchel/East Fot. Renata

22 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 23 WYWIAD NUMERU WOJCIECH PSZONIAK

jako człowiek – do dzisiaj zresztą pozostaje. Tak jak ja Korczaka zro- Ja np. dobrze pamiętam prowadzoną przez pana w studiu zumiałem na potrzeby roli, nie chodziło o żadną odwagę czy szla- Roger Planchon i Wojciech relację z gali rozdania Oscarów, gdy honorowego Oscara chetność, lecz o to, kim był. Uważam, że to, co zrobił, było nie tylko Pszoniak w filmieDanton , otrzymał Andrzej Wajda. racjonalne, ale w pewnym sensie nie miał innego wyjścia. Poświęcił reż. Andrzej Wajda Bardzo cieszy mnie, że pan o tym pamięta, mam szczególnie miłe całe życie dzieciom, dla nich tak naprawdę istniał. Nie miał nikogo, wspomnienia z tamtych czasów. To też był jednak rodzaj aktor- był w sensie miłosnym samotny. Jak więc mógł te dzieci zostawić? stwa. Zabarwionego improwizacją i spontaniczną interakcją, ale Pozostał do końca konsekwentnie sobą, a ja, gdy to pojąłem, poczu- wciąż aktorstwa. Powiedziałbym nawet, że bardzo wyzwalającego, łem, że dotykam prawdziwej tajemnicy i tragedii jego życia. ponieważ pozbawionego gotowego tekstu, co zawsze jest ciekawym wyzwaniem. Prowadzenie relacji z gali Oscarów w Telewizji Muszę przyznać, że zawsze, gdy oglądam scenę wchodzenia Polskiej było w pewnym sensie rolą, ale bardzo otwartą, zapew- do pociągu, przypominają mi się słowa z wiersza Wisławy niającą mi to, co lubię najbardziej – możliwość do spożytkowania Szymborskiej „Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej”: mojej energii oraz przestrzeń do spotkania. Uważam, że jestem „Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono. Mówię to wam ze dobrym słuchaczem, lubię słuchać innych i potrafię słuchać sam swego nieznanego serca”… siebie, zamiast mechanicznie reagować. Oczywiście, nie ma obiektywnej prawdy. Są wyłącznie prawdy jed- nostkowe, niepełne jak już ustaliliśmy. Korczak był jeden, drugiego Nie mogę w takim wypadku nie zapytać, jak pan pożyt- nie ma i nie będzie. Właściwie jedyne, co można w tym przypadku kuje tę energię dzisiaj, w czasach gdy należy się samoogra- zrobić, to spróbować przeżyć sobą – i w sobie – sytuacje, w których niczać i trudno nie odczuwać podskórnego niepokoju on się znalazł. Dojść do własnych konkluzji. Może zbliżą się one o przyszłość? do prawdy, a może nie. Tego nie wie nikt. To samo, choć oczywi- Może mi pan wierzyć lub nie, ale w moim życiu niewiele się ście w innym stopniu, dotyczy postaci fikcyjnych, takich jak Moryc zmieniło, poza faktem, że nie mogę spotykać się z przyja- Welt czy Randle Patric McMurphy, od których wspomnienia ciółmi. Nie jestem zakładnikiem cywilizacji pośpiechu, która zaczynaliśmy rozmowę. mnie zewsząd otacza, więc podchodzę do wszystkiego z dużym dystansem. Czytam, słucham muzyki, piszę, mam dobre alko- Podzielił się pan refleksją na temat tego, czego dowiedział się hole, gotuję sobie i żonie, ze sportów uprawiam nordic wal- pan o ludziach, nie wypada mi więc nie zapytać, czy nauczył king, ale nigdzie nie gonię, nie czuję przymusu grania na prawo się pan czegoś o sobie przez 50 lat wykonywania zawodu? i lewo, żeby tylko coś robić. Oczywistą refleksją jest, że pande- Na pewno tego, że nie chciałbym nazywać się zawodowym akto- mia na różne sposoby zmieni nasz świat i czegoś może w końcu rem. W tym sensie, że to nie jest dla mnie zawód, lecz przyjem- ludzi nauczy, ale mnie ciekawi coś innego. Jak przejdą przez ten ność, wyzwanie, spotkanie z człowiekiem, do którego raz za czas ludzie żyjący w kieracie codzienności, gdy całe dnie trzeba razem się tu odnosimy. Gdy przychodzę na próby do teatru lub dojeżdżać i wracać samochodem z pracy, a rodzinę widuje się na plan filmowy, nie czuję, że idę do pracy. Wiem, że wiele osób w przelocie? Wielu z nich zostało zmuszonych do bycia sami ze tak traktuje aktorstwo: jako przychodzenie do pracy na kon- sobą, do rozmawiania ze sobą, co nie jest takie proste, jak może kretną godzinę, żeby zrobić swoje i wrócić do prywatnego życia. się wydawać. Ja mam ten przywilej, że mam czas się zamyślać, Mnie sztuka aktorska zajmuje całe życie. Podjąłem decyzję, sądzę więc, że w tym sensie pandemia może przynieść wiele żeby zostać aktorem całkiem świadomie i poważnie. To nie był dobrego. Byle tylko nie zniszczyła tych ludzi finansowo. I żeby- wygłup czy sposób na przeczekanie młodzieńczego niezdecydo- śmy wszyscy przeżyli. wania. Powiedziałem sobie jednocześnie, że jeśli nastąpi kiedyś taki moment, że nie będę w stanie grać na własnych zasadach, to Zaczęliśmy od człowieka, więc na człowieku skończmy. Jest z tego zrezygnuję. Na szczęście nigdy taki nie nastąpił. Podążam w Korczaku scena, w której byli wychowankowie doktora własną ścieżką i bardzo sobie to cenię. zarzucają mu, że nie przygotował ich do życia w świecie uprzedzeń i małostkowości, w którym wygrywa przeważnie Początki musiały być trudne. silniejszy. Że głoszone przez niego ideały o dobroci i uprzej- Miałem szczęście, że zaczynałem w Starym Teatrze w Krakowie, mości nijak się mają do prawdziwego życia. Jest pan dla który był wówczas jednym z najwspanialszych teatrów w Euro- Wciąż jestem wielu młodych – nie tylko studentów – mentorem. Czuje pan pie. Reżyserowali w nim Wajda, Hübner, Swinarski czy Jarocki. na sobie podobną odpowiedzialność? Wszystko, co tam się działo, było wydarzeniem. Dzisiaj mamy zaskakiwany przez To bardzo dobrze postawione pytanie, na które mogę udzie- niestety do czynienia z masową produkcją sztuki, co oczywiście lić jedynie filozoficznej odpowiedzi. A brzmi ona: należy nie- zaprzecza jej idei, gdyż sztuki nie można produkować. Sztuka, ustannie uczyć ludzi, że człowiek musi być dobry, bo jeżeli w miłości, do której wzrastałem, musiała wynikać z ducha i serca postaci, w które się będzie miał w sobie poczucie dobra, to nigdy nie przegra. Zła artysty. Jeszcze zanim związałem się z teatrem, a później z kinem, nie trzeba uczyć, ono jest wkomponowane w świat, w ludzkie będąc dzieckiem robiłem kukiełki lalkarskie. Matka zabierała myślenie i odczucia. Być może w każdym z nas jest jego zalążek, mnie do teatrów oraz na koncerty, a starszy brat był aktorem, wcielam. Gdyby było który może przerodzić się w coś strasznego. Zło przecież łatwo więc w pewnym sensie kontynuowałem rodzinne tradycje. Jesz- uzależnia, człowiek staje się jego niewolnikiem. Wystarczy więc, cze przed studiami działałem w teatrze studenckim przy Poli- moim zdaniem, edukować, jak rozróżniać dobro, ponieważ technice Śląskiej i nawet założyłem kabaret „Czerwona Żyrafa”. inaczej, nie kochałbym wtedy cała reszta przyjdzie sama. Myślę, że o to chodziło Kor- Aktorstwo wciąż wypełnia moje życie najmocniej. Jest to mój Jerzy Schejbal i Wojciech Pszoniak czakowi. Chciał pokazywać dobro i wierzył, że jest ono warto- sposób patrzenia na świat, na ludzi, próba zrozumienia innych tak aktorstwa w filmieExcentrycy, czyli po słonecznej ścią i pomaga człowiekowi w stawianiu czoła przeciwnościom Fot. East News i stawiania ważkich pytań samemu sobie. stronie ulicy, reż. Janusz Majewski w życiu. Ja także w to wierzę. Fot. Marcin Makowski/WFDiF

24 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 25 TEMAT NUMERU POLSKIE KINO W CZASIE ZARAZY KRAJOBRAZ PO BITWIE? Anna Serdiukow

Rzeczywistość bez kultury, w tym bez kultury filmowej? To nie kino science fiction... Jeszcze nie tak dawno mnożono scenariusze, jak – i kiedy – to będzie, gdy przeniesiemy się z działaniami do przestrzeni wirtualnej... Czy sztuka się obroni? Czy przetrwa? Co z artystami i ich bytem? I tak przełączyliśmy się w tryb online w niespełna tydzień. Nie nastąpiła zagłada świata, choć jakieś tąpnięcie w świecie kultury na pewno: dla artystów, ludzi wolnych zawodów, w tym wielu filmowych specjalizacji. Czas kwarantanny, izolacji i przestoju

zawodowego jest/będzie okresem ciężkiej próby. Fot. Gerd Altmann/Pixabay

26 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 27 TEMAT NUMERU POLSKIE KINO W CZASIE ZARAZY

iększość pozostała bez pracy. Kina, teatry, opery, galerie za- Twórcy są mknięto, produkcje filmowe stanęły. Spektakle i filmy moż- Wna obejrzeć w sieci, ale i tu za chwilę skończą w trudnej się propozycje – nowe nie powstają. Przed jakimi wyzwaniami stoimy obecnie? Gdy tak sytuacji, ale stawiam pytanie, większość moich rozmówców mówi: „po prostu, by przetrwać”. Albo: „trzeba stworzyć plan B, plan awaryjny, który pozwoli producenci możliwie największej ilości ludzi z branży prze- żyć”. Często też słyszę, że jakiś stary porządek również. się skończył. Gdy proszę o doprecyzowanie, o określenie, co to znaczy „stary porządek”, czym on dokładnie był, moi rozmówcy milkną. Odpowiadają O nim pewnie m.in. traktował egzaltowany nieco w tonie tekst Jagody Szelc: „Chciałabym finansowo, napisać o scenografkach, charakteryzatorkach, kostiumografkach, scripterach, techniczkach obsługi kamery i dźwięku, dyżurnych, kierow- prawnie i za niczkach planu, budowniczych dekoracji, re- kwizytorkach, technikach obsługi agregatów, bezpieczeństwo: kierowczyniach, klapserach, asystentach etc. Te osoby nie mają ubezpieczenia zdrowotne- go, bo nie mają na nie szansy. Są w wiecznie to oni kreują męczącej podróży” (źródło: www.ekrany.org. pl). Wielowymiarową rzeczywistość, wszyst- miejsca pracy kie fakty – jak i mity – oraz zmiany trudno jest zdefiniować, zanalizować i zsyntetyzo- wać. Tym bardziej w branży filmowej, która zmiana pokoleniowa. Bez wątpienia ruszy implementować dyrektywy unijne dotyczące mach Ogólnopolskiej Konferencji Kultury reżyser Janusz Kijowski. „SFP i ZAPA wy- już teraz przewidzieć, że lada moment czeka działa niczym system naczyń połączonych. nowy współczesny prekariat. Starsze pokole- opodatkowana platform i do czerwca przy- wynika, że: „(...) środowisko twórców liczy kazały się empatią oraz zrozumieniem po- nas ogromne bezrobocie. To jest m.in. post Nie ma scenariusza, według którego moż- nie z niepokojem patrzy na to, jak stery prze- szłego roku tantiem dla twórców z interne- około 65 tys. osób, wśród których mamy do trzeb środowiska filmowego, uruchamiając o tym, że właśnie poszedłem do »normal- na by działać – te filmowe niespecjalnie się chodzą w ręce młodych... No cóż, tak będzie. tu. Musimy zacząć rozmawiać o kulturze w czynienia z wręcz dramatycznym zróżnico- fundusze zapomogowe. Artyści z dorobkiem, nej« pracy. Rozwożę paczki. 6-19”. Nie każdy sprawdzają, bo czy można liczyć na happy Będziemy musieli zmierzyć się z falą – być kategoriach makroekonomii”. waniem przychodów: bardzo wysokie za- przynajmniej niektórzy, będący na przestoju, jednak może jak Januszkiewicz zostawić np. end poza ekranem? „Kreatywny przemysł może – nowej przemocy. Nie chcę straszyć, Ustawa pachnie co poniektórym PRL-em robki jednostek i mizeria ogółu. Niemal 30 mogą liczyć na wsparcie, ale co z całą resztą? dzieci w domu i zostać kurierem. Nie każdy kultury i rozrywki to 3,5 proc. naszego PKB, ale niebawem do głosu dojdzie pokolenie i zwrotem w lata 80. Niesłusznie. Nie jest proc. artystów egzystuje poniżej granicy ubó- W niezwykle trudnej, wręcz beznadziejnej też jest w stanie fizycznie czy emocjonalnie 320 tys. osób pracujących w tej branży i po- młodych, pracujących dotychczas na umo- tak, że partia nagle miałaby zacząć wydawać stwa, osiąga bowiem przychody niższe niż sytuacji znaleźli się aktorzy”. Pozamykane temu podołać. nad 5 mld eksportu, który branża kreatywna wach śmieciowych, bez żadnych oszczęd- koncesje na bycie artystą i weryfikować, kto płaca minimalna, 60 proc. zarabia poniżej teatry odcięły wielu z nich od możliwości tworzy w Polsce. To więcej niż rolnictwo, to ności. Za chwilę ci ludzie nie będą mieli za nim jest, a kto nie. Nic z tych rzeczy. Projekt średniej krajowej, a jedynie niecałe 10 proc. zarobkowania. Większość aktorów (i reży- VOD WYPIERA KINO? więcej niż górnictwo, to prawie tyle, co cała co żyć. Oni wymuszą zmianę. Ale przede ustawy powstał na wniosek Rzecznika Praw ma stałą i dochodową pracę. Z tego wyni- serów) i tak najczęściej pracuje w trybie „od Media informują nie tylko o rekordach zacho- turystyka. Gdzie pomoc dla tego sektora?” – wszystkim, trzeba będzie wreszcie sfinalizo- Obywatelskich we współpracy ze środowi- ka, że duża część tej grupy nie jest w ogóle projektu do projektu” (jak niemal cała bran- rowań, ale też o innych rekordowych wynikach. pytał niedawno na łamach „Polska The Times” wać ustawę o statusie artysty zawodowego, skiem twórców. Z danych zebranych w ra- ubezpieczona, bowiem nie stać jej na ogół na ża filmowa) – reperują niestabilny domowy Netflix póki co korzysta na epidemii. Platfor- Zygmunt Miłoszewski, pisarz i scenarzysta. samodzielne opłacanie składek ZUS”. Dys- budżet serialowymi epizodami, chałturami, ma zanotowała wzrost liczby subskrybentów proporcje są ogromne. Zgodnie z nową usta- udziałami w reklamach, dubbingiem. Zwykle o 15,77 mln – do 182,86 mln w pierwszym NOWY WSPÓŁCZESNY wą o statusie artysty zawodowego, państwo nie mają oszczędności, bo wszystko wydają kwartale 2020 (źródło: www.wirtualneme- PREKARIAT I USTAWA dopłacałoby od 20 do 80 proc. składki ZUS na bieżąco. Ich dotychczasowa codzienność dia.pl). To najlepszy wynik w historii serwisu. O STATUSIE ARTYSTY tym, których na to nie stać. Skąd wziąć na była trudna, a wpływy nieregularne z racji Firma odnotowała skok popularności po tym, „Prócz wszystkich kłopotów, jakie mamy, wi- to środki, skoro nie dysponujemy żadnymi braku etatów, teraz jest jeszcze gorzej: wpływy jak w marcu zalecono ludziom, by w związku dzę ten czas jako okres wielkich przemian” – rezerwami? Finansowanie dopłat pochodzi- są zerowe. Postawa aktora i wokalisty Marci- z epidemią zostali w domach. I choć większość mówi Joanna Kos-Krauze, reżyserka i scena- łoby z opłaty reprograficznej, która i tak mu- na Januszkiewicza uruchomiła zachwyty, jak produkcji wstrzymano, koncern korzysta ze rzystka. – „Będziemy musieli zredefiniować si istnieć. Słowem, nie chodzi o wystawianie i głosy krytyki. Artysta umieścił wpis w me- swych ogromnych zasobów. Dodatkowo planu- kulturę, czy też ekonomię kultury. Być może stempli jakości i definiowanie, co jest sztuką, diach społecznościowych: „Drodzy, czasy ma- je „łatać” repertuar produkcjami z zewnątrz – wreszcie wyczyścimy złą narrację – prowa- a kto artystą – ustawa nie będzie ingerować my, jakie mamy, ale powiem Wam – zaczy- serwis będzie uzupełniał archiwum o produkcje dzoną co najmniej od 15 lat – jeśli chodzi w wolność twórczą, pozwoli jedynie zabez- na mnie dziwić, jak wielu ludzi dookoła nie pierwotnie planowane jako filmy kinowe. Ich o przemysł kreatywny. Kultura jest ważnym pieczyć byt przedstawicielom artystycznych zdaje sobie sprawy z tego, że świat, jaki zna- odsłony będą mogły odbywać się na platfor- elementem gospodarki, trzeba to głośno po- wolnych zawodów. liśmy do tej pory, się już skończył i nie wró- mie, a później serwis będzie oferował dostęp wtarzać. Dlaczego polscy przedsiębiorcy są „Według mnie pandemią najmocniej do- ci. I że nic nam się nie należy, żadna manna do tytułu w ramach abonamentu. Lepsze to wspomagani, a ludzie kultury nie? Myślę, że tknięci są młodzi, studenci po dyplomie i fil- z nieba nie spadnie. I że trzeba o swoje na- niż czasowe zamrożenie produkcji – nie każdy

Fot. Player.pl powstaną nowoczesne instytucje i nastąpi mowcy stojący tuż przed debiutem” – mówi prawdę zadbać – i to jak najszybciej. Można filmowiec może sobie pozwolić na wstrzyma- Fot. Netflix

28 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 29 TEMAT NUMERU POLSKIE KINO W CZASIE ZARAZY

we wrześniu, a wiadomo, że taka ona będzie co zdecydowały się przesunąć swoje terminy sprawnie funkcjonowała. Istniały poważne w tym pierwszym okresie po otwarciu kin. na wrzesień, m.in. 39. Koszaliński Festiwal możliwości pozyskania dużych pieniędzy, Piękna pogoda nie będzie nam sprzyjać, po Debiutów Filmowych „Młodzi i Film” (1-5 wyniki z kin były lepsze z roku na rok, bo miesiącach izolacji wszyscy będziemy chcieli września) czy 17. Festiwal Filmowy Millen- ludzie wykazywali się coraz większą ochotą wyjść na zewnątrz. Nie bez znaczenia pozo- nium Docs Against Gravity (4-13 września). chodzenia na polskie filmy, które odnosiły stanie czynnik ekonomiczny. Ważą się losy 45. Festiwalu Polskich Filmów sukcesy również za granicą. Dzięki temu inne Krzysztof Spór – dziennikarz filmowy i ani- Fabularnych w Gdyni. branże łaskawszym okiem patrzyły na kine- mator kultury filmowej – jak wielu z nas nie matografię, nie był to obszar tak ryzykowny może doczekać się otwarcia kin, ale pozosta- BIBELOTY jak na początku lat 2000. Inwestowano w ro- je realistą: „Kina będą otwierane w ostatnim, PO PRABABCIACH dzime kino i to niemałe pieniądze. Teraz to IV etapie wybudzania polskiej gospodarki Słychać szepty, że realizację kilku pierwszych się skończy, albo przynamniej mocno zmieni. po pandemii. Kiedy to nastąpi i jak wyglą- mniejszych produkcji – również tych prze- Po tąpnięciu całej gospodarki, my będzie- dał będzie wtedy nasz świat? Czy widzowie rwanych – można by wznowić/rozpocząć my na szarym końcu. PISF będzie miał też będą tak spragnieni kina, że tłumami zasią- już w lipcu (zdjęć do reklam nie przerwano, trudniejszą sytuację niż do tej pory: stoją dą przed dużymi ekranami? Kina już szy- przeorganizowano jedynie plany). Ich logi- kina, to stoją wpływy z kin i z dystrybucji. kują specjalną kampanię społeczną zachę- styka będzie wyzwaniem. „Często pracujemy Wpływy z reklam telewizyjnych też spada- cającą do powrotu do kin, opracowywane w ekstremalnych warunkach” – mówi produ- ją...”. System działał, obecna sytuacja obna- są zasady bezpieczeństwa dotyczące takich centka Ewa Jastrzębska. – „Organizacja planów żyła jego mocne i słabe strony. Zawieszenie wizyt – dla widzów i pracowników kin. Trze- w dobie epidemii będzie dodatkowo złożo- wszystkiego na jednej instytucji finansującej ba się przygotować zapewne na nieco inny nym procesem. Trzeba będzie szukać wielu w chwili kryzysu powoduje kompletny za- sposób oglądania filmów w kinach. Seanse rozwiązań na nowo. Bezpieczeństwo narzuci stój. Ale czy istnieje inne, lepsze rozwiąza- w maseczkach, niekoniecznie w bezpośred- nowy rodzaj komunikacji i ograniczeń na planie? „Naszym jedynym partnerem w czasie nim kontakcie z innymi widzami, ale czy nie”. Oraz kosztów! Joanna Szymańska mówi kryzysu jest PISF, który wziął na siebie spo- nie lub przesunięcie daty premiery. I mimo że wiązaniem. Musimy wreszcie przeprowadzić nych w bardzo dobrym okresie jesienno-zimo- z popcornem? Na zaufanie kina będą mu- o przerwanej niemiecko-luksembursko-pol- ry ciężar w newralgicznym momencie. To wpływy z emisji online są dużo mniejsze niż od dawna odkładaną, trudną dyskusję o opo- wym do czasu wznowienia działalności. Nie siały zapracować. Wszystko zależy od sytu- skiej koprodukcji pt. Misja Ulji Funk: „Udało bardzo trudne zadanie przy tak wielu zain- wpływy z kin, wielu decyduje się na taki ruch. datkowaniu czy jakiejś formie kontrybucji wszystkie kina mogą też skorzystać z tarczy acji w Polsce, od poczucia bezpieczeństwa, nam się skończyć bardzo dużą transzę zdjęć teresowanych stronach” – przyznaje Alicja W Polsce stało się tak m.in. z filmem Bartosza ze strony platform do budżetu polskiej kine- antykryzysowej. Multipleksy zostały zwolnio- od napływających pozytywnych informacji, w Polsce dosłownie w dniu wprowadzenia Grawon-Jaksik, prezeska KIPA. – „Z PISF M. Kowalskiego W lesie dziś nie zaśnie nikt matografii. (Sejm 30 kwietnia przyjął nowe- ne z czynszów w galeriach, w przypadku kin od sprzyjających kinom postaw władz kra- regulacji. Zostały nam cztery dni zdjęciowe dostajemy zwyczajowo 50, czasem 70 proc. (premiera przełożona z 13 na 20 marca odby- lizację ustawy o zakresie działań osłonowych studyjnych sytuacja jest skomplikowana. Część jowych i lokalnych oraz sytuacji na świecie. w Niemczech, wszyscy pracujemy nad tym, wsparcia, ale to znaczy, że musimy znaleźć ła się na platformie Netflix – obraz długi czas w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa z tych kin wynajmuje przestrzeń od samorzą- By kina w Polsce ruszyły pełną parą, musi by się one odbyły przy zachowaniu niezbęd- dodatkowe 50 lub 30 proc. Wykładamy je był liderem rankingu najchętniej oglądanych SARS-CoV-2, w ramach ustawy o kinemato- dów, które mogą zwalniać z czynszów, ale są nastąpić zahamowanie choroby na całym nych zasad bezpieczeństwa. I tu pojawia się od siebie albo od prywatnych podmiotów. filmów serwisu) czy z Salą samobójców. Hej- grafii, mówiącą o tym, że nadawcy VOD za- kina, które wynajmują przestrzeń od instytucji świecie, ale warto szczególnie obserwować problem: kto ma sfinansować te zasady bezpie- Teraz rzeczywiście może być trudniej, ale terem Jana Komasy (6 marca film miał kino- płacą 1,5 proc. przychodów na PISF – przyp. lub osób prywatnych. Trudno znaleźć regula- sytuację w USA. Spodziewam się, że powrót czeństwa? Od kogo i czy w ogóle dostaniemy trzeba szukać nowych rozwiązań. Nie moż- wą premierę, niespełna dwa tygodnie później, A.S.). To ciężki temat, bo jak pojawia się żą- cje, które zmuszałyby podmioty prywatne do widzów do kin następować będzie falami”. na to pieniądze... Szczęśliwie większościowym na załamywać rąk, trzeba próbować znaleźć po zamknięciu kin, trafił na platformy Player danie ze strony państwa, by nowy podmiot niwelowania opłat. Zamknięte kina nie gene- Ciekawie zapowiada się sojusz światowych koproducentem są Niemcy, tam utworzono wyjście z sytuacji. Cała Europa znalazła się i VOD Canal+). płacił daninę publiczną, to ten podmiot zrobi rują zysków, więc nie mogą opłacać czynszów. festiwali pod egidą kanału YouTube. „We Are specjalne fundusze, liczymy na pomoc z ich w podobnym punkcie”. I tak pojawiły się głosy, że w związku z przy- wszystko, by tego nie robić... Trzeba się jednak Ich byt jest przez to zagrożony”. One: A Global Film Festival”, czyli darmowe strony”. Z pewnością nie wszystkie filmy bę- Innym, nie mniej ważnym czynnikiem musowym „udomowieniem” widzów i ro- zmierzyć z tematem, rachunek ekonomiczny Rzeczywiście, małe kina wynajmujące loka- wydarzenie online odbędzie się w dniach 29 dzie można z marszu dokończyć, czyli zacząć będą nowe realia. Czy historie, które zo- snącą popularnością serwisów filmowych tego wymaga, pandemia tylko przyspiesza pro- le od samorządów otrzymały ulgi, ale często maja – 9 czerwca. W programie wirtualnego w miejscu, gdzie zostały zawieszone (inna stały stworzone w rzeczywistości sprzed oraz wzmożoną aktywnością online – czy tego ces – nie może to być nakazowa sytuacja, trze- na niewystarczającym poziomie: np. obniże- festiwalu znajdą się klasyki kina, jak i najnow- pogoda, zmiany w wyglądzie aktorów, po- kwarantanny, gdyby je dzisiaj realizować chcemy czy nie – VOD oraz płatne platformy ba wypracować rozwiązanie. Trzeba też zająć nie opłat o 60 proc. na okres trzech miesięcy sze produkcje, które w ostatnich latach były nowny wynajem obiektów, kwestie ekono- lub kończyć, będą wciąż aktualne? „Minie zaczną wypierać tradycyjne kino, które się nie się aktualizacją ustawy o zachętach. Ustawa to gest tymczasowej dobroci. Kina występują prezentowane na renomowanych imprezach: miczne, mniejsze budżety). Niektórzy będą sporo czasu, nim wrócimy do równowagi odrodzi. Specjaliści badają zjawisko, ale pierw- weszła w życie w zeszłym roku, jej celem by- o pomoc także do ZUS-u, chodzi m.in. o wspar- Berlinale, Sundance Film Festival, MFF w To- musieli zmierzyć się z bolesnym wariantem, produkcyjnej czy konsumpcyjnej” – mówi sze analizy mówią raczej o zachwianiu i tak ło przyciągnięcie dużych międzynarodowych cie pensji pracowniczych, walczą o stypendia ronto, Tokyo International Film Festival, Tri- by skierowane do produkcji scenariusze prze- Janusz Kijowski. – „Nie ma żadnej gwaran- już mocno nadszarpniętej pozycji telewizji, produkcji do Polski. W nowej rzeczywistości w MKiDN. Z ponownym otwarciem kin także beca Film Festival, Jerusalem Film Festival, pisać na nowo... cji, że po otwarciu kin i teatrów widzowie anachronicznej w swej formule i założeniach filmowej będzie trudniej to założenie zrealizo- wiążą się pewne niewiadome. „Jeszcze do nie- MFF w Wenecji i na MFF w Cannes. Fuzja Twórcy znaleźli się w trudnej sytuacji, ale do nich wrócą, tak jak nie ma żadnej gwa- (m.in. filmy przerywane reklamami). Obecna wać, dlatego ustawę trzeba nowelizować tak, dawna baliśmy się sytuacji, że wprowadzone nie tylko programowa, ale też ideowa, na co producenci nie mają lepiej. Pomijając kwe- rancji, że przywrócony repertuar – dotych- sytuacja ma plusy: może wymusi i wygeneruje by polscy producenci, którzy mają ambicje jesienią filmy będą się kanibalizować” – dodaje dzień rywalizujących ze sobą festiwali, ma stie ekonomiczne – brak funduszy pomoco- czas grany – znajdzie swoich odbiorców. formę współpracy – kontroli, regulacji – mię- robienia większych filmów, mogli skorzystać Gabryszewska. – „Do tego dodawaliśmy wy- przypomnieć o tym, że kino to wspólnoto- wych – spoczywa na nich ogromna odpowie- Świat będzie gdzie indziej. Te nasze sztuki dzy platformami a branżą kinematograficzną? i zasilić swój budżet także z puli zachęt”. darzenia filmowe i festiwale przeniesione na wość, nawet na odległość. I choć dostęp do dzialność, tak finansowa jak i prawna, oraz teatralne i filmy kinowe mogą się okazać Relacje będą ewoluować, nawet po otwarciu wrzesień... Dziś jednak zastanawiamy się, czy filmów będzie darmowy, organizatorzy za- ta dotycząca bezpieczeństwa: to oni kreują takimi produktami »przedwojennymi«, kin (w przyszłości łączenie premier kinowych KINA, RAJ UTRACONY... w ogóle będzie co grać? Część filmów przeno- chęcają do wpłacania datków na organizacje, miejsca pracy. A są i tacy producenci, którzy które chętnie oglądamy, nawet z pewnym i klasycznej dystrybucji z umieszczaniem fil- Kiedy filmy wrócą do kin? Trudo powiedzieć. si się do internetu – dzięki zmianie w ustawie które podejmują walkę z COVID-19 i finan- mają zamrożonych siedem filmów na róż- rozrzewnieniem, tyle że na ogół nie są to mów na platformach). „Zmiany są niezbędne, Co moment wypływają daty: 1 lipca, 1 wrze- o kinematografii (zmieniła się sama definicja sują badania nad szczepionką. nym etapie realizacji. „Z dzisiejszego punktu przeżycia artystyczne, prędzej sentymen- życie je wymusza” – mówi producentka Joan- śnia... O to, co jest największą bolączką kiniarzy filmu) mają one swe premiery na platformach – W Polsce letnie festiwale są przekładane, widzenia widać, w jak luksusowej sytuacji talne. To są takie bibeloty po prababciach. na Szymańska. – „Jestem zatwardziałą kinofil- pytam Marlenę Gabryszewską, szefową Sieci a część dystrybutorów wręcz przerzuca pre- odwoływane lub przenoszone do sieci (na dotychczas byliśmy” – tłumaczy Jastrzęb- Lubimy je, niczym figurki na kominkach. ką, ale wiem też, że jest bardzo dużo filmów, Kin Studyjnych i Lokalnych: „Nie wiadomo, miery swoich tytułów na przyszły rok. Nikt nie wiele po prostu nie ma dotacji). 60. jubile- ska. – „Pojawiały się problemy i zawirowa- Czy będziemy w stanie nadążyć za nowymi które nie mają życia w kinach i mieć go nie kiedy wrócimy. Dotyczy to głównie kwestii, chce być królikiem doświadczalnym i zaryzy- uszowa edycja Krakowskiego Festiwalu Filmo- nia, ale zgodnie z ustawą o kinematografii potrzebami odbiorców? Pewnie tak, pyta-

Fot. Materiały prasowe/Netflix będą. Platforma jest dla nich najlepszym roz- czy wystarczy nam oszczędności zgromadzo- kować niższą frekwencję w lipcu, sierpniu czy wego odbędzie się online. Inne festiwale póki nasza branża przez ostatnie kilkanaście lat nie – w jakim czasie?”.

30 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 31 TEMAT NUMERU POLSKIE KINO W CZASIE ZARAZY

technicznej i artystycznej, pracuje zazwy- się częściowo na zdalne funkcjonowanie” – ram się także nadrabiać zaległości w lektu- czaj przy 3-5 projektach miesięcznie. Daje tłumaczy Magdalena Hołdun, kierowniczka rze i zajmować domem. Co mi pozostało?”. mu to środki finansowe, by nie obawiać się produkcji ds. obiektów. – „ Ale home office Inną sytuację ma reżyserka obsady Paulina o przyszłość. „Znajduję się w komfortowej w moim zawodzie to utopia. Wiem, że kole- Krajnik. – „Mam w domu aktywnego i gło- W TRYBIE AWARYJNYM sytuacji, bo w lutym skończyłem spłacanie dzy zajmujący się scoutingiem, próbują działać śnego przedszkolaka – a więc niewiele prze- wszystkich kredytów i leasingów, a mał- zdalnie, żeby łatać coraz bardziej dziurawy strzeni na skupienie. Nie nadrabiam filmów żonka wciąż zarabia, więc jesteśmy w sta- budżet, ale przecież i tak trzeba fizycznie zo- i seriali, nie mogę do późnej nocy czytać ksią- W trwającej nie poradzić sobie przez 3-4 miesiące, ale baczyć dane miejsce, sprawdzić je. W moim żek i zaległych scenariuszy. W związku z izo- wielu kolegów ma problem. W tym zawo- wypadku mogę przygotować dokumentację lacją nie jestem w stanie zaprosić do domu nieprzerwanie dzie nie ma stabilności, raz jest 10 umów i rozpisać pomysły, ale nic więcej. Na plus zali- niani. Każdego dnia robię w pracy tylko to, co na miesiąc, a raz 2 zlecenia, ale skutki tego czam to, że odgruzowałam mieszkanie i mam jest bezwzględnie konieczne. Z perspektywy dyskusji odczujemy prawdziwie dopiero teraz, gdy wreszcie czas na sprzątanie i gotowanie. Wy- zawodowej jest to dla mnie funkcjonowanie wszystko stanęło” – mówi Krasuski. Nie chowuję jednak dziecko w wieku szkolnym w trybie awaryjnym”. o wpływie inaczej postrzega sprawę dyżurny planu i opłacam zajęcia dodatkowe, więc z każdym Jacek Koper: „Pracuję zawodowo od 18 lat, miesiącem mój niepokój rośnie” – wyznaje WIRUS KOMPLIKACJI pandemii rocznie robię 60-80 reklam. W 2020 roku Hołdun. – „Mogę utrzymać się bez większych Tak się składa, że Krajnik nie tylko może, miałem już 16 projektów, ale na dzień dzi- problemów do końca czerwca. Rozmawiam ale wręcz musi pracować zdalnie, mimo że siejszy otrzymałem zapłatę tylko za 4 z nich. często z koleżankami i kolegami, i nikt z nas robienie internetowych castingów jest na- i wynikających Środki na sprawy bieżące mam z przelewów nie wie, kiedy i czy w ogóle wrócimy do pra- miastką fizycznego spotkania z aktorami za zlecenia z końca 2019 roku. Niestety, tak cy. Bo nikt nie wie, jak producenci będą stali oraz sprawdzania, czy będą odpowiedni do z niej funkcjonuje większość z nas. W teorii mogę finansowo, gdzie będą cięli koszty”. danych ról, czy ich energia będzie pasować utrzymać rodzinę przez kilka miesięcy, ale „Praca charakteryzatorki zaczyna się przed do innych postaci. – „Miałam zaplanowane ograniczeniach warunkiem jest, że będę regularnie otrzy- zdjęciami, od rozmów z reżyserem, prób dwa duże projekty na lipiec/sierpień i na ra- mywał zaległe zapłaty. I że nikt nie będzie z aktorami, a już na planie jestem każdego zie prace przy obu ciągle trwają, tyle że przez dla polskiej wykorzystywał pandemii do wstrzymywa- dnia i pilnuję charakteryzacji, żeby w monta- Zooma”. Musi jednak martwić się o płynność nia zaległych zobowiązań. Wszyscy jedzie- żu nie było żadnych problemów z kontynu- finansową, bowiem ma własne studio ca- branży my na tym samym wózku”. acją” – opowiada Marta Szczerkowska, która stingowe. – „Inspirowałam się zachodnimi się do tworzących odmienny rodzaj odbio- w konsumowaniu kultury, składają wnio- „Mam dom wolnostojący z ogródkiem, planuje zazwyczaj na 2-3 projekty do przo- reżyserami obsady i pół roku temu zainwe- filmowej często ru wirtualnych pomieszczeń z nieskończo- ski o stypendia. I zastanawiają się: co bę- więc nie narzekam na brak zajęć. Niedaw- du. Nie jest w stanie funkcjonować zdalnie, stowałam w wynajem i wyposażenie lokalu. ną ilością miejsc siedzących? Zespoły kry- dzie dalej? no przywieźli mi 17 ton ziemi, więc przez a projekty, przy których nie może pracować Zakładając rodzaj produkcji, przy jakich pra- zapomina się zysowe i największe branżowe instytucje kolejny tydzień będą rozwoził ją taczkami na skutek pandemii, powrócą najwcześniej cuję, obliczyłam amortyzację na rok, biorąc pracują w pocie czoła, by złagodzić skutki CZAS CZEKANIA i nie stracę kondycji, ale zastanawiam się, jesienią. – „Pozostaje mi tylko odpoczy- pod uwagę zarówno czynsz, jak i sprzęt oraz o przedstawicielach pandemii, lecz te i dziesiątki innych pytań Jednymi z najbardziej podatnych na konse- jak pandemia zmieni branżę filmową” – nek. Wyżywam się w kuchni i poświęcam drobny remont. Do marca dobrze to działało, pozostają wciąż bez odpowiedzi. kwencje pandemicznego przestoju są pra- kontynuuje Koper. „Na planie jestem »rę- czas sobie, ale za 2-3 miesiące zacznę od- a teraz lokal stoi pusty i generuje koszty, ale mniej medialnych Mimo iż globalna ekspansja COVID-19 cownicy techniczni, których działalność kami«, zajmuję się praktycznie wszystkim, czuwać braki finansowe. Wszyscy znajomi skoro włożyłam w to pieniądze, czas i ener- wytrąciła polską branżę filmową z równo- jest nierozerwalnie związana z organizacją od zbierania śmieci po bycie łącznikiem z branży mają podobnie. Często telefonuje- gię, nie chcę jeszcze podejmować drastycz- wagi, liczni jej przedstawiciele byli w stanie codzienności na planie. „Pracuję jako wóz- między poszczególnymi pionami. Zdarza my i sprawdzamy, co słychać, ale rozmowy nych decyzji. Wytrzymam 2-3 miesiące, ale zawodów. dostosować się do funkcjonowania w zdal- karz i gripowiec w pionie operatorskim. się, że w tym samym czasie pomagam sce- zawsze zmierzają w kierunku perspektyw na razie nie chcę myśleć, co będzie, jeśli do nej rzeczywistości. Aktorzy, mimo że zo- Moje zadania są związane z pracą kamery, nografii i wykonuję prace dla kierownika na przyszłość”. Pracować online mogłaby tego czasu branża powoli nie ruszy”. Darek Kuźma stali pozbawieni możliwości fizycznego nie ma możliwości, żebym robił obecnie co- produkcji. Dlatego na razie trudno mi so- teoretycznie II scenograf Marianna Miko- Tego typu dodatkowe koszty są nieste- reagowania na bliskość partnera, mogą kolwiek poza siedzeniem w domu” – mówi bie wyobrazić, jak będzie wyglądała kwestia łajczak-Lisiecka, ale tak się złożyło, że pro- ty jednym z większych problemów czasów ak będzie wyglądało kręcenie filmów grać online oraz skutecznie utrzymywać Sebastian Frąc, w zawodzie już od 25 lat. – bezpieczeństwa na planie. Bo jak pracować jekt, w którym uczestniczyła, był zależny pandemii. „Akurat moja firma nie posiada i seriali latem, jesienią i zimą 2020 ro- i tak w dużej mierze wirtualne więzi z fa- „Moim sposobem na siebie jest bieganie. we wnętrzach i nie ryzykować zarażenia? od warunków pogodowych, więc zdjęcia teraz sprzętu w leasingu, ale koledzy ma- ku? Czy zdjęcia w plenerach wrócą nami. Scenarzyści, choć nie są w stanie Jeszcze przed wprowadzeniem ostrzejszych Bezpieczeństwo to podstawa. W plenerze ruszą ponownie dopiero późną jesienią. – ją z tym problem. Specjalnych amerykań- w pewnym momencie do formy sprzed spotykać się w grupach, by robić klasycz- ograniczeń założyliśmy ze znajomymi fil- łatwiej byłoby to rozplanować, zakładając „Wszystkie inne oferty zostały zawieszone skich wózków nie da się np. kupić, tylko Jpandemii? Czy praca we wnętrzach będzie ną burzę mózgów, mają pod ręką internet, mowcami grupę na Endomondo, a teraz odpowiednią organizację dnia i dyscyplinę, do odwołania”. Mikołajczak-Lisiecka, któ- wynająć. Płaci się kaucję liczoną w dzie- musiała odbywać się na diametralnie zmie- doskonałe narzędzie inspiracji i zbierania każdego dnia wychodzę na dwie godziny, ale i tak będzie problem” – wyjaśnia Koper. – ra w swoim pionie zajmuje się m.in. ryso- siątkach tysięcy złotych, a później kolejne nionych zasadach, które część przedstawicieli materiałów. Reżyserzy, choć ich zdolność by poćwiczyć między domowymi obowiąz- „Wiem, że polskie ekipy potrafią radzić sobie waniem projektów dekoracji oraz grafiką kilka tysięcy miesięcznie za wynajem. Dziś pionów przymuszą do przekwalifikowania do opowiadania ciekawych historii zosta- kami a odrabianiem lekcji z dziećmi. Mam z różnymi ograniczeniami, widziałem to na i rekwizytami z elementami typografii, do- wszystko stoi i generuje puste koszty” – tłu- się, a ileś zawodów filmowych zmargina- ła drastycznie ograniczona, mogą rozbijać szczęście, że mam dom i duże podwórko, własne oczy, natomiast trzeba będzie opra- daje, że jej sytuacja nie odbiega od tej ko- maczy Sebastian Frąc. U niektórych stoją lizują? Co z wymagającymi konkretnych scenariusze na czynniki pierwsze, czy po mogę sobie na to pozwolić”. Podobnie radzi cować efektywny, solidny system i zmienić leżanek. – „Mogę pozwolić sobie na 2-3 wozy ciężarowe do pracy na planie, któ- warunków pracy sekwencjami masowymi? prostu planować różne aspekty projektów, sobie pracujący głównie w reklamie ostrzy- podejście do higieny pracy. Widzę w sumie miesiące przestoju. Mąż też pracuje w bran- re wymagają dodatkowo opłacania ubez- W jaki sposób będzie w bliskiej przyszłości które, gdy już wrócimy do jakiejś normal- ciel Marek Krasuski. – „Jestem dziś bezro- dużo pozytywów, które mogą wyniknąć z te- ży, jest operatorem, mam więc nadzieję, że pieczenia i przeglądów, u innych agregaty dochodziło do filmowych pocałunków i scen ności, powinny być dobrze przemyślane. botny, na szczęście mam poza Warszawą go wszystkiego”. w czerwcu coś już się ruszy. Na razie nie prądotwórcze i mniejszy sprzęt, ale reguła intymnych? Czy projekty realizowane z my- Spora część filmowców nie może jednak dom z ogródkiem i mogę przebywać na narzekam na brak zajęć. Mam trójkę dzie- jest ta sama: coś, co miało na siebie zara- ślą o dystrybucji kinowej – o ciemnej sali, wykonywać przez pandemię żadnej pracy. świeżym powietrzu oraz zaznawać ruchu. WYMUSZONE WAKACJE ci, którymi trzeba się opiekować, odrabiać biać, stało się utrapieniem. Nieco inaczej na której nieznajomi sobie ludzie wspólnie Pozostawieni w swych domach i mieszka- To bardzo ważne”. Rzecz jasna, nie tylko pracownicy techniczni z nimi lekcje itd. Staram się urozmaicić im sprawa wygląda u rekwizytora prowadzą- przeżywają oglądaną na dużym ekranie hi- niach odpoczywają, ćwiczą fizycznie, zaj- Krasuski, który jest na planie asysten- zostali odcięci od pracy. „Na początku bloka- czas, organizuję różne zabawy plastyczne, cego Marcina Dybczyńskiego. – „Oprócz

Fot. Pxfuel.com storię – zostaną zmuszone do przenoszenia mują się dziećmi, nadrabiają zaległości tem operatorów i wspomaga ich od strony dy myśleliśmy, że będzie można przerzucić uruchomiłam linoryt, farby olejne itd. Sta- pracy przy projektach mam również ma-

32 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 33 TEMAT NUMERU POLSKIE KINO W CZASIE ZARAZY

gazyn rekwizytów i środków inscenizacyj- czyć dwa z trzech projektów, nad któ- Olędzka. – „Nie przymieram na razie głodem, nych, korzysta z niego połowa produkcji rymi pracowała, ale i tak zostały z kole- moje środki wystarczą mi na 2-3 miesiące, ale w Polsce. Dzisiaj stoi i nie zarabia na siebie, żankami z wynajętą przestrzenią pełną chciałabym zacząć już z powrotem działać, bo a moi dwaj pracownicy są na przymusowym kostiumów. – „Część nie przeszła nawet kocham to, co robię. To nie jest tylko praca”. płatnym wolnym”. Dybczyński przyznaje, przymiarek, inne już grały, wszystkie są Magda Hołdun wtóruje koleżance: „Pracuję że jego budżet domowy jest również w sta- zamrożone i czekają na rozwój sytuacji. w branży od 15 lat i kiedy trwa produkcja, nie wytrzymać maksymalnie 2-3 miesiące Jest tak wiele niewiadomych, że działa- przebywam codziennie na planie, zgrywam bez dodatkowych środków, dlatego marzy, my trochę na ślepo, próbując być w jako mój rytm z rytmem projektu. Filmowa brać że w czerwcu wszystko zacznie wracać do takiej gotowości na chwilę, gdy wszystko dobrze wie, o czym mówię – spędzamy w na- normy. – „Liczę, że sprawdzi się optymi- znów ruszy”. szych zawodach trzy czwarte życia, trudno wręcz mówić niekiedy o czasie prywatnym. Ale te przyjaźnie są mocne, co świetnie od- czuwam dziś, gdy wszyscy są przyblokowani”. Branża filmowa polega też na spotkaniu, Bardzo podatni na konsekwencje rozmowie, odrobinie śmiechu czy wypadzie do knajpy po wymagającym dniu na planie. pandemicznego przestoju są Inaczej byłoby trudno na dłuższą metę w niej wytrwać. Utrzymywanie kontaktów stało się więc dla wielu osób swoistym rytuałem oraz pracownicy techniczni silną potrzebą. „Rozmawiamy z koleżankami przez telefon lub Messengera, przesyłamy sobie informacje o potencjalnych stypendiach i do- tacjach” – podkreśla Marianna Mikołajczak- -Lisiecka. – „Obok mnie mieszka koleżanka po fachu, więc zostawiamy sobie różne rzeczy pod drzwiami, składamy się na wspólne zakupy, Charakteryzatornia raz na jakiś czas urządzamy spacer z zachowaniem zasad bezpieczeństwa”. Paulina Krajnik dodaje, że wraz z innymi reżyserami obsady pracują od miesięcy nad założeniem własnej Sławomir gildii, dzięki czemu nie tylko zgrali się jako grupa, ale także wzajemnie się motywują. – Idziak „Moje wypowiedzi były dość pesymistyczne, ale zauważam w tej sytuacji również pozyty- PRODUKCJA kres realizacji filmów nisko- wy. Kontakty ze znajomymi zdecydowanie budżetowych to od dwóch podnoszą na duchu”. „Staramy się wzajem- tygodni do trzech miesięcy nie wspierać psychicznie, żeby się nie załamać pracy, a tym samym istnieje całkowitym odcięciem od pracy. Bo wirus wi- Omożliwość, żeby cała grupa realizacyjna rusem, ale równie źle byłoby się poddać. Gdy po sprawdzeniu testów na obecność ko- zaczniemy się załamywać, to przegramy. Tak FILMOWA ronawirusa wszystkich jej uczestników jak w sporcie: dopóki walczysz, jesteś zwycięz- zdecydowała się na kwarantannę na cały cą” – podsumowuje Sebastian Frąc. – „Pracu- okres realizacji filmu, łącznie z noclega- ję już w tym zawodzie 25 lat i nie pamiętam mi i bezpiecznym transportem na plan. tak trudnego czasu dla branży. Jestem jednak Miejscem realizacji zdjęć byłby codzien- pozytywnie nastawiony, wierzę, że wyjdziemy nie odkażany, w identyczny sposób, jak z tego silniejsi i bardziej zorganizowani. Wie- W PANDEMII to się dzieje na salach operacyjnych – rzę po prostu w jakiś happy end”. Cinebus, czyli mobilne studio produk- Wszystkie wypowiedzi do artykułu zostały cyjne zbudowane przez Fundację Film styczny scenariusz zakładający powolną WALKA TRWA zebrane w pierwszej połowie kwietnia, jeszcze Czy jesteśmy skazani na pozostanie Spring Open. stabilizację. Mój zawód wymaga, żebym Olędzka nie tylko wyczekuje z niepokojem zanim rząd ogłosił kilkuetapowy system stop- Nie uważamy, że Cinebus jest jedy- zaczynał pracę najpóźniej na dwa miesią- i niecierpliwością powrotu na plan, ale też sta- niowego reaktywowania polskiej gospodarki. w domu i brak pracy? Przedstawiamy nym rozwiązaniem problemu. Jest na- ce przed zdjęciami. Czyli nawet jeśli moje ra się trzymać kondycję. „Moja praca wyma- W momencie pisania tych słów wciąż jednak tomiast studyjnym pojazdem w 80-90 zerwane projekty wrócą dopiero jesienią, ga nieustannego ruchu i bywa wyczerpująca nie wiadomo, kiedy branża filmowa zacznie propozycje, które opisują bezpieczną proc. przygotowanym, aby przetestować ja i tak będę działał od wakacji. Na razie fizycznie, dlatego inwestuję w swoje zdrowie nadrabiać stracony czas, a także w jakiej for- proponowany system. Obecnie brak jest nadrabiam serialowe i filmowe zaległości psychiczne, odpoczywam i nadrabiam filmo- mie się to odbędzie. Nikt nie ma odpowiedzi, możliwość realizacji niskobudżetowych tylko urządzeń odkażających. i spędzam czas z rodziną, ale trudno ukryć, wo-literackie zaległości, ale też ćwiczę, żeby istnieją tylko pytania. Ale ludzie filmu nie Cinebus pozwala na wyprodukowanie że niepokoję się o przyszłość”. nie wyjść z formy. Przypuszczam, że gdy pro- zamierzają się poddawać i wciąż walczą. Czy filmów w małych grupach twórczych, małych, kameralnych filmów fabularnych II kostiumograf Anna Olędzka mówi, dukcja ruszy, będziemy wszyscy mogli zapo- to wystarczy, by wyjść ze starcia z pandemią od początku zdjęć do całkowitego zakoń- Fot. Pixabay.com że miała szczęście, że udało się zakoń- mnieć na długi czas o wakacjach” – twierdzi COVID-19 z tarczą? również w trakcie epidemii. czenia filmu (produkcja i postprodukcja). Fot. Filip Błażejowski/FSO

34 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 35 TEMAT NUMERU POLSKIE KINO W CZASIE ZARAZY

Za jego pomocą można obsłużyć: • Dzięki agregatowi i własnej sieci bez- hotelu przechodzi testy na obecność w or- • Przygotowanie do zdjęć łącznie z re- przewodowej (1Gb/s dla 2000 uczest- ganizmie koronawirusa. Dodatkowo przed alizacją Previsu (w formie animatiku, ników na odległość 500 m) Cinebus jest ostatecznym dobrowolnym wykluczeniem czy aktorskiej wersji przyszłego filmu). uniezależniony od dostaw energii czy się na okres realizacji filmu z zewnętrz- • Transport całego sprzętu potrzebnego też zewnętrznych rozwiązań sieciowych. nego świata dokonywany jest szybki test do małobudżetowych produkcji. Na je- • Na pokładzie Cienbusa znajduje się paskowy POCT umożliwiający odczyt go pokładzie znajduje się hydrauliczna 5-kamerowa telewizja internetowa wyniku po 10 minutach (obecnie kilka winda i wózki transportowe, a także służąca promocji filmów w trakcie ich firm na świecie pracuje nad szybkim te- na dachu bagażnik o nośności 800 kg. realizacji. Scena na dachu i zewnętrzna stem na obecność wirusa SARS-CoV-2 • Wykonanie zdjęć do filmu. W Cine- projekcja na dużym ekranie służy tak- powodującego chorobę COVID-19). busie jest charakteryzatornia, szafa na że promocji powstających projektów. • Od tego momentu cała ekipa przenosi kostiumy, mobilny podgląd reżyserski, Cinebus jest narzędziem służącym do się do odizolowanego od zewnętrzne- kabina dźwiękowca, a także stanowiska wprowadzenia na rynek nowoczesnego, go świata hoteliku lub pensjonatu, który do archiwizacji, montażu, efektów wi- zrównoważonego i przyjaznego środowi- jest odkażony oraz zabezpieczony przez zualnych i kolor korekcji, a także część sku systemu produkcji filmowej. Taki spo- firmę ochroniarską i zapewnia na cały aktorska łącznie z automatem do kawy, sób realizacji byłby możliwy przy jedno- okres zdjęć bezpieczny catering (także piekarnikiem z mikrofalą i lodówką. czesnym wprowadzeniu systemu odchu- dowożony na plan). • Namiot połączony z autobusem speł- dzenia i zmian w sposobie produkowania • Transport ekipy i aktorów oraz jedzenia Z PUNKTU WIDZENIA nia rolę sali projekcyjnej, studia green- filmów. Systemu, który analizujemy na na plan odbywa się za pomocą minivana (minivanów), który podobnie jak hotel jest odkażony, a kierowcą jest członek ekipy, który podobnie jak inni przeszedł test. • Film jest realizowany w całości za po- mocą mobilnego studia produkcyjnego DYSTRYBUTORÓW FILMOWYCH Cinebus łącznie z namiotami, w któ- rych będzie możliwość zbudowania dekoracji. Cinebus będzie posiadał na GUTEK FILM to zabezpieczyć nasz zespół. Zrobić wszyst- pokładzie jonizatory powietrza i pro- To oni wprowadzają Cały czas spekulujemy wewnątrz naszego ko, abyśmy jak najdłużej mogli pracować na mienniki UV, które zabezpieczą sprzęt zespołu odnośnie przyszłości. Każdy z nas tych samych warunkach jak przed epidemią. i całą przestrzeń produkcyjną przed filmy do kin. Jak ma przeczucia, wizje, lęki, ale i marzenia. Jesteśmy ze sobą w codziennym kontakcie obecnością wirusa. Gdy mamy dobry humor, to mówimy so- i pracujemy online zarówno nad przyszły- • Grupa produkcyjna filmu pracuje poza w dobie pandemii bie, że gdy tylko skończy się kwarantanna mi premierami kinowymi, jak i promocją zamkniętym ekosystemem i zapewnia z pewnością wszyscy zatęsknią za rytuałem, naszych tytułów na VOD. Ku swojemu za- ekipie logistykę i niezbędne dostawy. i kryzysu nią jakim jest wspólne chodzenie do kina i po- skoczeniu, póki co jestem spokojny i patrzę Komunikacja biura produkcji z ekipą biegną, by posmakować na dużym ekranie z optymizmem w przyszłość. Taki filmowy odbywa się zdalnie. spowodowanego tego, co utracili na tak długo. Ale oczywi- butik jak nasz, jest jak teatr, filharmonia, • Szczelność systemu na planie zapew- ście to tylko jeden z możliwych scenariu- opera – oferuje unikatowe i niepowtarzal- nia ta sama firma ochroniarska, która widzą swoją szy. Czasem obawiamy się, że dobiegł końca ne przeżycie. Mam uczucie, że odbiór dużej zabezpiecza hotel. jakiś okres w historii kina artystycznego, że części artystycznego kina jest pełen wyłącz- • Preferowane będą projekty, które są przyszłość? Jakie jeszcze mocniej decydował będzie o wszyst- nie na dużym ekranie. Dam przykład. Wie- możliwe do realizacji w dekoracjach kim algorytm generowany przez największe lu moich znajomych nie może się doczekać zbudowanych w dużym namiocie, czy mają przemyślenia, platformy VOD. Chodzenie do kina na filmy premiery najnowszego filmu Carlosa Rey- też w dwóch małych – integralnej czę- arthousowe będzie odświętnym luksusem, gadasa Nasz czas, którego premiera przesu- ści Cinebusa. Wszystkie inne konieczne refleksje, lęki takim jakim jest chodzenie do opery. Może nęła się z powodu epidemii. Proszą o dostęp obiekty zdjęciowe muszą mieć zapew- kinomani już tak licznie nie powrócą do kin? online i o linki. Mimo to nie rozsyłam ich nioną tę samą procedurę dezynfekcji. i obawy? Czy Przecież przyczyn może być kilka, począw- nikomu. Taki podgląd zabija intensywność • Krótkotrwała obecność aktorów grają- szy od tych ekonomicznych – bo wszystkich tego obrazu. To blisko trzygodzinne filmo- cych małe role czy innych specjalistów nas dotyczy bardzo pesymistyczna prognoza we doświadczenie według mnie sprawdza się (postprodukcja) będzie podlegała ta- mają też nadzieję finansowa, nie wiemy, jak dużo osób i na jak najlepiej na dużym ekranie – na laptopie czy screenowego, a także dodatkowej prze- corocznych Plenerach Film Spring Open. kiej samej procedurze kontroli stanu długo straci stałe źródło dochodu – skoń- komórce już nie. Odpisuję znajomym, że mu- strzeni produkcyjno-magazynowej. Opis nowoczesnej i przyjaznej środowisku zdrowia jak reszta ekipy. i optymizm? czywszy na stygmatyzacji kin jako miejsca szą jeszcze poczekać, że warto. I tak pewnie W przyszłości planujemy przekształ- produkcji można znaleźć na internetowej Liczymy na współpracę przy projek- spotkań dużej grupy ludzi. będzie z wieloma filmami z naszego reper- cić tę przestrzeń w wirtualne studio stronie Film Spring Open: filmspringopen. cie, bo wszystko wskazuje na to, że wia- Przedstawiamy Choć wciąż wydaje mi się, że dopiero roz- tuaru. Szczęśliwie czuję, że większość osób w oparciu o ekrany w technologii led eu/wp-content/uploads/2020/04/Gramy- ra w to, że koronawirus szybko zniknie, począłem przygodę w zawodzie dystrybu- ma tego świadomość i są cierpliwi. i silniki do gier komputerowych. -w-Zielone-Jak-robic-filmy-taniej_pl.pdf. może okazać się krótkowzroczna. opinie kilku polskich cyjnym, zajmuję się kinem arthousowym Patrzę też w przeszłość i staram się wy- • Cinebus umożliwia bezprzewodowe Poniżej w punktach opis procesu pro- już blisko ćwierć wieku. Od wielu lat jestem ciągać wnioski. Myślę o tym, ile nawyków przesyłanie obrazu z kamer na pla- dukcyjnego w trakcie trwania epidemii: dystrybutorów współwłaścicielem Gutek Film i osobą współ- zmieniło się od czasów hiszpanki w 1918 ro- nie. Wszystkie stanowiska robocze • Cała i ekipa łącznie z aktorami oraz tech- prowadzącą firmę. Pierwsze zadanie, jakie ku? Czy ludzie przestali chodzić do kawiarni,

Fot. Filip Błażejowski/FSO są powiązane światłowodową siecią. nikami i pracownikami pensjonatu czy filmowych. postawiliśmy sobie w tym trudnym okresie, po tym jak umarło być może nawet 100 mln Fot. Pxfuel.com

36 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 37 TEMAT NUMERU POLSKIE KINO W CZASIE ZARAZY

osób? Nie. Niedługo potem wybuchło z no- pewne straty, bo przychody od 12 marca w rubryce „weekendowe wyjście do kina”? kich tytułów w pozamykanych od dawna wą siłą kino nieme, filmy Charliego Chapli- spadły do zera – co odbiło się na relacjach I wreszcie, czy niespodziewane wydarzenia kinach – nie będzie na pewno tak, że każdy na czy Murnaua. Nie było internetu, fakt, ale między kiniarzami a dystrybutorami, a w dal- marca 2020, w obserwowanej już wcześniej dystrybutor będzie miał szansę ściśnięcia rytuały i kontakty społeczne wokół wspólne- szej konsekwencji między dystrybutorami rywalizacji platform VOD i opartego na se- swoich line upów i poutykania ich po kinach. go doświadczania różnych form sztuki odro- a producentami – i choć nasza sytuacja nie kwencyjności okien dystrybucyjnych dotych- Jak sobie poradzimy wtedy z być może inną dziły się. Do dzisiaj tak jest – możemy sobie jest komfortowa, to nie składamy broni: czy- czasowego modelu biznesowego globalnego klęską, klęską urodzaju? Czy pewne zakupio- ugotować wszystko sami w domu, a jednak tamy scenariusze, wykonujemy prace mar- przemysłu filmowego, nie przechylą szali ne przez dystrybutorów filmy przepadną na idziemy do restauracji. Możemy oglądać każ- ketingowe w limitowanym zakresie. Mamy na rzecz tych pierwszych? A tym samym dobre? Jeszcze nie wiadomo, ale na pewno dy obraz w doskonałej rozdzielczości na lap- zakontraktowane filmy na drugą połowę w długoterminowych konsekwencjach, czy potencjał wielu obrazów nie zostanie w peł- topie, a jednak idziemy do galerii i muzeów, roku, zaczynamy zastanawiać się nad tym, nie zadecydują o marginalizacji tradycyjne- ni wykorzystany. aby doświadczyć go na żywo. czy będziemy musieli je przełożyć... Jesień go sektora dystrybucji i kin, oraz degradacji Najważniejszy festiwal filmowy – czyli Oczywiście, że teraz VOD jest formatem od strony polskich filmów zapowiadała się ich do roli jedynie narzędzia promocji treści, ten w Cannes – został odwołany. Nie wia- zwycięskim, ale to nie oznacza, że ludzie nie bardzo ciekawie, ale rzeczywistość pewnie dla których główną drogą rozpowszechnia- domo, co będzie z tytułami, które miały powrócą do wspólnego przeżywania i kon- nas jeszcze zaskoczy. nia będą platformy streamingowe. Bardzo zostać tam prezentowane, sprzedawane, taktu na żywo ze sztuką. Nasz filmowy rynek byśmy tego nie chcieli, bo kino jest dla nas promowane. Które z nich zostaną odło- bywa brutalny i nieprzewidywalny, zawsze Robert Kijak niezwykle ważne. żone ad acta, które trafią być może na fe- taki był, czas epidemii uwypuklił to niczym NEXT FILM zaśnie nikt w reżyserii Bartosza M. Kowal- stiwal do Wenecji – o ile ten się w ogóle soczewka. Niektórzy dystrybutorzy będą mo- Nikt nie jest w stanie przewidzieć, jak rynek skiego (premierę kinową zaplanowano na Marcin Adamczak odbędzie – które trafią od razu do telewizji gli sobie pozwolić nawet na dłuższą przerwę filmowy będzie wyglądać za kilka miesięcy. 13 marca, jednak z powodu zamknięcia kin VELVET SPOON i na platformy? w prowadzeniu czynnej działalności, a in- Świat się zmienił i to w wielu wymiarach, przełożono ją na 20 marca i odbyła się ona Nie tylko byt kin, ale i festiwali jest zagro- ni wyjdą z niego bardzo mocno poobijani. i choć ludzkość przeżywała już większe tra- w serwisie Netflix – przyp. red.), są wynikiem Choć rynek jest strukturalnie podzielony na AURORA żony. Przełożenie takiego wydarzenia jak Dla mnie podstawowe pytanie brzmi: jak gedie i rewolucje, to rzeczywiście mamy do decyzji podejmowanych pod wpływem chwi- małych i dużych dystrybutorów, to w tym Cannes na jesień, czy jeszcze później, gene- długo potrwa powrót ludzi do kin? I czy po- czynienia z ważnym momentem transfor- li, a nie wyborem podyktowanym strategią momencie trudno rozgraniczać i różnico- Przejść „suchą nogą” przez ten trudny czas ruje masę pytań. Festiwale podobnie jak ki- jawi się sporo ciekawych i innowacyjnych po- macji. Nie tylko w przestrzeni filmowej. Za czy konsekwencją działania. Wraz z firmą wać interesy, bo zagrożony jest cały sektor się nie da. Nie boję się, że Aurora zbankru- na nie są z gumy, mają swoje terminy, plany mysłów po drodze? Innowacyjnych w sensie wcześnie, by wyciągać wnioski. To truizm, Akson Studio doszliśmy jednak szybko do dystrybucji kinowej, choćby z uwagi na eks- tuje, czy że straci płynność finansową w cią- projekcji, kalendarze itd. My, organizowaną pewnego rodzaju upgrade'u i destylowania ale warto co jakiś czas przypominać sobie wniosku, że producent, który zainwestował pansję platform VOD i zagrożenie systemu gu najbliższych kilku miesięcy. Szczęśliwie w kwietniu Wiosnę Filmów też musieliśmy tego, co najważniejsze i najlepsze w doświad- o tym: wszyscy jesteśmy częścią globalnej w film Bartosza prywatne środki (obraz był sekwencyjności okien dystrybucyjnych, dla mamy swoje rezerwy. Będziemy płacić lu- odwołać. Czy uda nam się zorganizować fe- czaniu, jakim jest wyjście do kina. wioski. Dla przykładu: bez dystrybucji na ca- w całości finansowany z prywatnych fundu- którego to notowanego wcześniej zagroże- dziom, nie będzie zwolnień. Boję się tego, stiwal w innym terminie? Nie wiemy. Kina, łym świecie nie ruszą kina... W Chinach na szy) nie może czekać na zwrot pieniędzy i to nia wirus jest jedynie potwornie mocnym co nastąpi później – sytuacji ekonomicznej kiedy już zostaną otwarte, będą miały swoje Jakub Duszyński moment otworzono kina, tyle że brakowało jeszcze nie wiadomo ile czasu... Stąd decyzja, „dopalaczem”. Choć na pewno trudniej bę- w naszym kraju. Boję się o los kin, których priorytety... Skala jest inna, ale mechanizmy filmów, które można by wyświetlać. Dopóki by W lesie dziś nie zaśnie nikt umieszczać od dzie przetrwać ten czas mniejszym dystry- byt jest zagrożony. My, jako firma dystrybu- podobne wszędzie. wszyscy nie zapewnimy sobie bezpieczeń- razu online. 12 marca kina zostały oficjalnie butorom – z uwagi na skromniejsze zasoby cyjna, mamy w tej chwili inne pola eksploata- Póki co wszyscy działamy w trybie wyjąt- SPECTATOR stwa – lub dopóki nie zostanie ono nam za- zamknięte, czas pokazał, że nasz wybór – choć kapitałowe – to podział na małych i dużych cji, które są chwilowo jakąś zastępczą formą kowym: ja mam jednak wrażenie, że w grun- pewnione – trudno rozmawiać o powrocie niełatwy – był słuszny. I przez moment rze- w większym stopniu dotyczy kin. Po pierw- funkcjonowania, ale kina nie mają takiego cie rzeczy generujemy wyłącznie jakieś po- Jako mały dystrybutor kina arthousowego do normalności. Pytanie, jak długo potrwa czywiście platformy oferujące treści online sze, na linii podziału są multipleksy i mniej- trybu awaryjnego działania. zorowane działania. Coś tam planujemy, za- znaleźliśmy się w trudnej sytuacji. Korona- ten „powrót”...? Według mnie, po wielotygo- są... górą względem kin – nie tylko zresztą sze kina studyjne (mniej więcej 80/20 proc. I tak np. film z naszego katalogu pt. Że- kładamy, że może się wydarzy, spekulujemy. wirus zaatakował tuż przed naszą premierą dniowej przymusowej izolacji, chęć wyjścia względem kin, również festiwale przenoszo- rynku), z których bardziej zagrożone mogą gnaj, mój synu Xiaoshuai Wanga miał poja- Zastąpiliśmy codzienne czynności i mecha- filmuTowar Bruna Gascona. Wszystko było z domu zwycięży. Wszyscy będziemy dążyć ne są do sieci – ale to minie. Są to działania być te drugie. I w tej z kolei kategorii rela- wić się na ekranach kin pod koniec kwietnia. nizmy pracy czymś, co nie przynosi żadnych gotowe, zarezerwowane kina, ale obraz nie do tego, by powrócić do życia, które wiedli- tymczasowe i doraźne. Proszę pamiętać, że tywnie bezpieczne mogą być kina utrzy- Zdecydowaliśmy się przenieść tytuł na plat- konkretnych efektów – a jedynie pozwala pojawił się na wielkim ekranie, gdyż zosta- śmy przed kwarantanną. Strach będzie top- proces produkcyjny zatrzymał się po równo mywane przez samorządy, natomiast bar- formę VOD i trafił on tam już 2 kwietnia. przetrwać ten trudny czas. Nie wydajemy ła ogłoszona epidemia. W tym momencie niał. Oczywiście, trzeba pamiętać o innym dla wszystkich. Za chwilę i platformy nie bę- dzo trudna jest sytuacja małych kin prywat- Nie była to łatwa decyzja, ale podjęliśmy ją pieniędzy na promocję, nie kupujemy no- zostaliśmy bez żadnych dochodów. Nasza ważnym czynniku – determinującym nas dą dysponować nowościami. Rynek filmowy nych. Ich upadek z kolei mocno wpłynąłby dość szybko: taka była potrzeba chwili – ty- wych filmów, nie robimy kopii, nie tłoczymy kolejna premiera planowana na kwiecień nie mniej niż emocje – czyli o sytuacji go- nie będzie zasilał nikogo, dotyczy to nie tylko na ograniczoną liczbę premier wprowadza- le. Każdy dystrybutor stanął przed podob- napisów. Gdy nastąpi powrót do kin, poja- też stoi pod znakiem zapytania. Nie wiemy, spodarczej. Wiele osób będzie borykać się tytułów kinowych i seriali, w dalszej konse- nych po restarcie branży, co na pewno bar- nymi wyzwaniami i wyborami, niektórzy wią się nowe, inne wyzwania, czyli chociażby kiedy i czy w ogóle wprowadzimy ten film do z trudnościami ekonomicznymi, będą chcie- kwencji platform, festiwali czy telewizji. Okre- dzo negatywnie przełożyłoby się na sytuację z nich przenieśli swoje propozycje do sieci, to, jak szybko – i czy w ogóle – zwrócą się kin – chodzi o Przesłuchanie w reżyserii Iny li skorzystać z oferty kulturalnej, tyle że nie ślenie nowych harmonogramów i wznowie- mniejszych dystrybutorów, takich jak Velvet że wspomnę chociażby o Sali samobójców. naraz poczynione wydatki? Myślę, że wiele Weisse – nie wiemy także, czy Towar ostatecz- wszystkich będzie na to stać. Pewien łańcuch nie produkcji wcześniej czy później nastąpi, Spoon. To jest zestaw naczyń połączonych, Hejterze Jana Komasy. Tyle że wpływy z VOD firm dystrybucyjnych zadaje sobie te pytanie pojawi się w kinach. Nasze starsze tytuły zależności – przede wszystkim finansowych – tyle że pewnie nieprędko. Z punktu widzenia więc wspólnie z małymi kinami jedziemy są nieporównywalnie mniejsze od wpływów nia. Optymiści chcą wierzyć, że być może dostępne są na platformach VOD i zachęca- został przerwany, nie sądzę, aby udało się go polskich producentów nie sądzę, by jakakol- tutaj na tym samym wózku. z kin. Podobnie jest z telewizją, wpływy ze dla odmiany potanieją licencje... Jak duże my widzów do pozostania w domach i ich szybko odtworzyć. wiek platforma streamingowa dawała gwa- Ale na tym etapie poruszamy się w gąszczu sprzedaży praw są dziś znacząco mniejsze zmiany będą dotyczyć rynku, zobaczymy obejrzenia. Nadal pracujemy nad kolejnymi Nie trzeba było czasu pandemii, by czuć rancję finansowania filmowego rynku, nawet znaków zapytania, a o przyszłości rynku będą niż kilka lat temu. w praktyce. To system naczyń połączonych. tytułami, bo wierzymy że niedługo wszystko trafność twierdzenia, że rynek dystrybucji przez chwilę. Mogłoby się to sprawdzić może decydowały odpowiedzi na takie kluczowe Zapominamy też o tym, że możliwość Wszystko może mieć znaczenie. wróci do normalności, ale wiemy też, że ma- był i wciąż jest jednym z bardziej ryzykow- w przypadku seriali, ale nie obrazów kino- pytania: jak długo potrwa zamknięcie i jak umieszczania tytułów online czy w telewi- łych dystrybutorów czeka duży kryzys. Czy nych biznesów. Utrafienie w dobry termin, wych, które budują krótszą lojalność na linii wiele kin zostanie na rynku po jego zniesie- zji kiedyś także się skończy, bo skończą się Maciej Zabojszcz go przetrwamy? Trudno powiedzieć, gdyż otoczenie konkurencyjne, wahania cen, ale widza i platformy, więc nie są tak atrakcyjne. niu? Czy widzowie będą bali się powrotu do „zamrożone”, czekające na premierę, pro- w tym momencie nie wiadomo tak napraw- przede wszystkim wypadki losowe uzmy- Dzisiaj, jako szef firmy, myślę przede wszyst- kin? Czy widzów stać będzie jeszcze w wa- dukcje – nowych póki co się nie realizuje. dę, na czym stoimy. sławiają nam, jak kruchy jest to segment kim o tym, by maksymalnie zabezpieczyć runkach możliwej recesji na powrót do kin Poza tym, gdy już będziemy mogli wrócić Wypowiedzi dystrybutorów gospodarczy. Szybsze premiery w sieci, jak wszystkich pracowników. Musieliśmy prze- tak liczny jak przed pandemią, albo przynaj- do względnie normalnego funkcjonowania, zebrała i opracowała

Fot. Pxfuel.com Dominika Druch w naszym przypadku filmu W lesie dziś nie sunąć plany dystrybucyjne, ponieśliśmy już mniej na nieścinanie budżetów domowych to wtedy też nie umieścimy naraz wszyst- Anna Serdiukow

38 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 39 TEMAT NUMERU POLSKIE KINO W CZASIE ZARAZY

Boże Ciało. Canal+ też inwestuje w polskie seriale, to tutaj powstał Kruk. Szepty słychać po zmroku, a bardzo oczekiwana jest ekra- nizacja „Króla” – książki Szczepana Twar- docha. Oba serwisy, które do tej pory uzu- RODZIME KINO pełniały ofertę kanałów telewizyjnych, dziś inaczej są postrzegane na rynku, stając się coraz silniejszymi graczami VOD. Ponad 5 proc. udziału w rynku ma związa- na z Polsatem Ipla.pl, która wśród rodzimych propozycji ma m.in. dwie znaczące produk- W INTERNECIE cje. Są tam pokazywane przebojowe Psy 3. W imię zasad oraz Jak zostałem gangsterem. Liczba sprzedanych biletów do kin Historia prawdziwa. Warto też zwrócić uwa- gę na oryginalną serialową produkcję, czyli w Polsce w 2019 roku przekroczyła 60 mln. animowaną wersję komiksu „Wilq Super- b o h a t e r ”. Blisko 30 proc. z nich to wejściówki na Śladowy, ale zauważalny udział w pol- polskie produkcje. Na rosnącym w czasach skim rynku VOD miały w marcu 2020 ro- pandemii rodzimym rynku VOD (Video on Demand – wideo na żądanie), krajowe produkcje odgrywają także szczególną rolę. Jak to wygląda na poszczególnych platformach i czym się one różnią? Krzysztof Spór ajpopularniejszą platformą VOD romantyczne, obrazy głośne i cenione, jak szy dostęp do imponującej biblioteki Studia podboju tej przestrzeni i produkcja o kró- Na rynku działają również serwisy VOD ku także inne internetowe przedsięwzięcia. (model SVOD – Subscription Vi- Pokot, Ostatnia Rodzina czy Jestem morder- Filmowego „Kadr” z klasyką polskiego kina. lu disco polo przeszła do drugiego obiegu. przy Canal+ i HBO. Obie firmy zasłużone Ceniony Amazon Prime Video ma bardzo deo on Demand, czyli okresowo cą oraz te wzbudzające emocje, jak Smoleńsk Silnym graczem na rynku jest też Player.pl Film w reżyserii Jana Hryniaka można obej- dla polskiej kinematografii, do dziś aktyw- bogatą bibliotekę produkcji amerykań- wykupywany abonament) w Pol- czy Mowa ptaków. Wiele z tych obrazów jest (13,5 proc. rynku) znajdujący się w grupie rzeć tylko na tej platformie i bardzo mocno nie działające w tym obszarze. Silniejszą po- skich, ale ze świecą szukać tutaj tytułów Nsce jest dziś Netflix (prawie 19 proc. udziału tutaj prezentowanych na wyłączność. Jest też medialnej z TVN. Ten producent wspiera jest przez nią promowany. Wśród nowości zycję na rynku ma obecnie HBO, zyskując rodzimych. Znajdziemy natomiast film w rynku w marcu 2020). Amerykański do- sporo klasyki, jak m.in. Rejs, Ucieczka z kina również polskie kino, czego dowodem m.in. znajduje się też Żelazny most, również do z miesiąca na miesiąc na znaczeniu i mogąc polsko-amerykański, jakim jest ceniony stawca treści wideo prowadzi przemyślaną Wolność, Dzieje grzechu oraz polskie seria- realizacja Sali samobójców. Hejtera. Nieprzy- niedawna prezentowany w kinach. Obie no- pochwalić się udziałem w rynku sięgającym dokument o pogromie Żydów w Kielcach międzynarodową politykę dotyczącą repertu- le, także te kręcone na zamówienie Netflixa padkowo więc, to właśnie tutaj zadebiutował wości na platformie podlegają opłacie, ale 6,1 proc. (odnotowano bardzo duży wzrost w 1946 roku, zatytułowany Przy Planty 7/9. aru i dostosowuje ją do poszczególnych kra- (1983 i kilka nadchodzących). w internecie film Jana Komasy. To byłby spo- duża część treści prezentowanych jest tutaj oglądalności w porównaniu z miesiącem Bogatą ofertę zagranicznych nowości po- jów i regionów. Najlepszym tego przykładem W rankingach oglądalności, za amerykań- ry kinowy przebój, ale pandemia okazała się bezpłatnie, w tym wiele klasycznych pro- poprzednim). Niestety polskie produkcje siada także serwis pl.chili.com, który le- ogólnopolska premiera horroru Bartosza M. skim gigantem, znajduje się serwis vod.pl, na silniejsza. Player.pl ma bogatą i ciekawą bi- dukcji (głównie seriali oraz dokumentów) fabularne na HBO GO nie dominują. Pro- piej radzi sobie z produkcjami rodzimymi. Kowalskiego W lesie dziś nie zaśnie nikt, któ- rynku od 2012 roku, wchodzący w skład grupy bliotekę premier kinowych, a z polskich propo rekonstrukcji cyfrowej. ducent ten angażuje się w kręcenie głównie Jest ich tam sporo, ale nie wyróżniają się ry 20 marca bezpośrednio trafił na Netflix. mediowej Ringier Axel Springer. Do sierpnia pozycji są tutaj m.in. Jak poślubić milionera?, Dobrze na rynku radzi sobie też serwis rodzimych dokumentów i seriali. Znaczą- niczym szczególnym na tle innych serwi- Jak mówi sam producent Jan Kwieciński, 2019 lider rynku, który i dziś miewa się do- Bad Boy, Mayday, Pan T., Ukryta gra, Futro cda.pl – premium. Przez lata prezentował cymi realizacjami z ostatnich miesięcy są sów VOD w naszym kraju. Do gry o widza współpraca z Netflixem praktycznie uratowała skonale (14,2 proc. udziału). Reprezentuje on z misia, Supernova oraz premierowo z po- treści, które łamały prawo autorskie, ale dziś więc Wiatr. Thriller dokumentalny i trzeci włączyła się też Ninateka.pl, ze znaczący- to biznesowe przedsięwzięcie. Niedługo potem klasyczny model VOD, gdzie płacimy zróżnico- minięciem polskich kin Nic nie ginie Kaliny coraz więcej jest tam materiałów legalnych. sezon Watahy, ale dokonania na tym polu mi zasobami dotyczącymi polskiej kultury, serwis ten pokazał kolejne duże polskie pro- waną cenę za konkretne filmy lub korzystamy Alabrudzińskiej. Te płatne zgromadzono w grupie „Premium” ma większe, bo zrealizował wcześniej m.in. ale niemająca wsparcia w nowościach fil- dukcje. Na wyłączność trafił tutaj największy z treści bezpłatnych. Spora jest tutaj bibliote- Kolejnym znaczącym serwisem na naszym i znaleźć tu można także rodzime produkcje. dokumentalne Komunię i Deep Love oraz se- mowych. Regularnie nowe tytuły znaleźć przebój polskich kin w 2020 roku, czyli 365 ka tytułów artystycznych i dokumentalnych. rynku jest vod.tvp.pl (udział ponad 11 proc.), Wybór jest spory, ale nowości jak na lekar- riale Pakt i Ślepnąć od świateł, a po pandemii można też na Cineman.pl. dni. Nieco później pojawił się Bad Boy. Oba Nie brakuje oczywiście polskich produkcji, co nie dziwi, biorąc pod uwagę zasoby au- stwo, bo najnowsze propozycje pochodzą kończył będzie Odwilż. Z nowych polskich Rynek VOD w Polsce rośnie. Dziś pod- zajmowały czołowe miejsca w rankingu hitów a vod.pl ma w swojej ofercie m.in. Kler, Boże diowizualne państwowej telewizji. TVP od z 2018 roku. Cieszy za to dostęp do rzeczy fabuł można tam znaleźć m.in. Atak paniki, stawowe pytania brzmią: jak będzie on wy- prowadzonym na tej stronie. Na platformie Ciało, Salę samobójców. Hejtera, Bad Boya, kilku miesięcy aktywnie działała też na rynku mniej oczywistych, nieco starszych i warto- Jak pies z kotem, Córkę trenera. Platforma Ca- glądał po pandemii COVID-19 i czy zagrozi znajduje się pokaźna biblioteka polskich ty- Ikara. Legendę Mietka Kosza, Pana T., Oby- dystrybucji kinowej, a jej flagową premierą ściowych, także z kręgu kina niezależnego nal+ ma znacznie więcej polskich produkcji tradycyjnym kinom? Czy publiczność w Pol- tułów, w tym m.in. Kler, Proceder, Piłsudski, watela Jonesa i Monument. Sporo jest w tym z pierwszych miesięcy tego roku był Zenek. i dokumentalnego (Bobry, Wieś pływających i są tutaj m.in. Jak zostałem gangsterem. Hi- sce zostanie w internecie, czy też powróci filmy Patryka Vegi, liczne polskie komedie serwisie treści bezpłatnych, a szczególnie cie- Zamknięcie kin nieco pokrzyżowało plany krów, Szukając Jezusa). storia prawdziwa, (Nie)znajomi, Legiony czy przed duże ekrany? vod.pl Player.pl, Fot. Vod.tvp.pl,

40 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 41 POLSKIE PREMIERY – SERIALE BĘDZIE DOBRZE, KOCHANIE

nformacja o powstaniu serialu Filip Gurłacz w serialu Wiktoria Gąsiewska w serialu Będzie Będzie dobrze, kochanie poja- Będzie dobrze, kochanie, dobrze, kochanie, wiła się w mediach bardzo reż. Bartosz Kubera reż. Bartosz Kubera szybko. Ile czasu trwała droga KWARANTANNA Iod pomysłu do realizacji i premiery w telewizji? 19 marca z głównym scenarzystą serialu Krzysztofem Gurecznym rozmawiali- śmy na komunikatorze internetowym WYZWOLIŁA o pomyśle na musical, który planujemy razem napisać i wyprodukować od paru lat. Akurat mieliśmy chwilę, wszyscy siedzieli w domu od kilku dni, a coś trzeba było zrobić z twórczą energią, INWENCJĘ która nas rozsadzała. Plany były odwo- ływane, seriale i filmy przerywane, nie Rozmowa z Bartoszem Kuberą, wiadomo do kiedy. Zrozumieliśmy, że mieliśmy spore problemy z wyobraże- bić sami tak szybko, dlatego musieli- pokłady inwencji i wyobraźni. Myślę, że za chwilę ramówki telewizyjne będą reżyserem serialu Będzie dobrze, niem sobie tego wszystkiego, teraz każdy śmy kupić. Natomiast moim zdaniem to serial na ten czas. Taka formuła jest świeciły pustkami, nie będzie po prostu już sobie świetnie radzi. Kolejny problem walorem serialu jest także to, że akto- atrakcyjna teraz, ale być może rozwi- nic nowego do oglądania. Nie pomylili- kochanie to wchodzenie w kwestie, żeby dialog rzy wyglądają jak najbardziej naturalnie. nie się w normalny serial ekranowy, jeśli śmy się. Zaczęliśmy myśleć, jak można brzmiał jak najbardziej naturalnie. Przy Na przykład Tomek Sapryk od paru dni widzowie nas polubią, a szefowie tele- by było zrealizować serial w czasach 4-sekundowych opóźnieniach to również zapuszcza brodę i w przyszłym tygodniu wizji będą chcieli zobaczyć kontynuację. koronawirusa, bez klasycznych planów trudne, bo żeby aktor powiedział swoją jego postać będzie miała dłuższy zarost. To nie jest norma w realizacji serialu. zdjęciowych, bez osobistego kontaktu kwestię, jako następującą od razu po Od początku chciałem, żeby to było takie Nasz robimy nadludzkim wysiłkiem. Od między członkami ekipy. Wpadliśmy na kwestii partnera, musi sobie wyliczyć te domowe, żeby wszyscy mogli pojawić się luźnego pomysłu do premiery pierw- to, że skoro ludzie komunikują się teraz 4 sekundy i powiedzieć ją, kiedy jeszcze w dresach, piżamie, dokładnie tak, jak szego odcinka w telewizji minęło 5 tygo- przy pomocy internetu, to może nasi partner kończy swoją. wyglądamy, rozmawiając sobie w domu dni. Były takie dni, że prawie w ogóle bohaterowie też tak mogą. Na początku z członkami rodziny. nie spaliśmy. Ja właściwie nie prze- zastanawiałem się, czy to będzie w ogóle I aktorom to wychodzi? staję pracować. Nawet kiedy nie mamy technicznie wykonalne, żeby nagry- Dopóki nie zobaczyli się na ekranie po Jak przebiegał proces wyboru akto- nagrań, cały czas montujemy, odbywają wać wyłącznie za pomocą komputerów raz pierwszy, to też do końca nie wie- rów? się kolaudacje, przygotowujemy kolejne i kamerek, ale już zdjęcia próbne i nagry- dzieli, jak to funkcjonuje, i jakich środ- Generalnie mieliśmy na wszystko bar- wersje. Z całym najbliższym zespołem, wanie pilota pokazało, że to niemoż- ków używać, żeby wyszło najbardziej dzo mało czasu, biorąc pod uwagę, że od czyli z Krzysztofem Mućkiem, Krzyszto- liwe. Dźwięk jest nieemisyjny i bardzo naturalnie. momentu powstania pomysłu, do zrealizo- fem Gurecznym, Rafałem Skarżyckim, często zrywa połączenie, mamy w końcu wania pilota minęło zaledwie 8 dni! Prze- Mirką Szawińską, wciąż pracujemy. Nie w domach różne łącza internetowe. Jak wygląda postprodukcja serialu? prowadziliśmy casting, ale tak naprawdę mieliśmy fazy developmentu, więc tego Z Krzysztofem Mućkiem, który jest pro- Klasyczny montaż zastąpiliśmy monta- wybrałem po prostu moich ulubionych serialu uczyliśmy się w biegu. Pewne roz- ducentem wykonawczym serialu, długo żem dynamizującym ruch wewnątrzka- aktorów, albo takich, z którymi już pra- wiązania wchodziły na antenę i dopiero rozważaliśmy więc kwestie technologii. Bartosz Kubera drowy albo plastycznie bawimy się cowałem albo bardzo chciałem pracować. wtedy byliśmy w stanie zweryfikować, Ostatecznie zainstalowaliśmy kamery oknami komunikatora. Wrzucamy je na Pozwoliła mi na to sytuacja – nikt do kogo czy i jak to działa, czy wymyślone przez w domach aktorów, oprócz tego również wierzch albo minimalizujemy w zależno- zadzwoniłem nie odmówił, bo nikt nie nas mechanizmy dają odpowiedni efekt. rejestratory dźwięku i wizji, inteligentne chora osoba w ekipie to koniec serialu. ich na ekranie. Kręcimy więc, dopóki nie ści od tego, czy ktoś ma akurat więcej czy miał innych zajęć. Jestem trochę psychofa- lampy ledowe, które nie tylko zmieniają Również technicy odbierają karty nagramy akceptowalnego dubla. mniej do powiedzenia. nem Rancza, więc postanowiłem zaprosić Miał pan już czas pomyśleć o tym, barwę, ale też natężenie, intensywność pamięci, a aktorzy już umieją je samo- do współpracy twarze znane z tego serialu, jak będzie wyglądało życie filmowca koloru. Aktorzy robią więc tak naprawdę dzielnie wymieniać i dostrzec, kiedy I cały ten czas aktorzy widzą siebie A jak odbywają się przygotowania choć oczywiście nie tylko. po pandemii? wszystko sami. Pod naszym zdalnym karta w urządzeniu się kończy. nawzajem? aktora? Makijaż, włosy, kostiumy? Trudno na to jeszcze w tej chwili odpo- nadzorem obsługują sprzęt, łącznie ze Tak, chociaż nie grają do żywego czło- Czy tym również zajmują się oni Wyobraża pan sobie teraz powrót do wiedzieć, ale od aktorów mam pierw- zmienianiem balansów, przesłon, z usta- To kwestie techniczne. A jak działa wieka, tylko do kamer. Gdzieś z boku sami? normalnej pracy? Kiedy, po pierwsze sygnały o nieśmiałym powrocie do wieniami światła. Okazuje się, że można, porozumienie między aktorami, któ- mają laptop albo telefon komórkowy, Tak, natomiast mamy konsultantów, sze – nie będzie już wszystkich obo- normalności. Niektóre plany zdjęciowe jeśli jest taka potrzeba. rzy np. grają wspólnie scenę? skąd słyszą głos partnera i kątem oka z którymi co rano omawiają poszcze- strzeń, a po drugie – będzie wia- przywracają w drugiej połowie maja. Nie To kolejna trudność. Aktorzy partnerują mogą coś zobaczyć. Trudność spra- gólne kwestie. Przeważnie akto- domo, że da się zrealizować serial za ma telewizji bez aktualnych treści, jak Jak odbywało się montowanie sobie, a ja ich reżyseruję przez komunika- wiały nam sceny, w których ktoś wykorzy korzystają z własnych ubrań, ale minimalne pieniądze w ekspresowym długo można oglądać powtórki? Pewnie sprzętu w domach aktorów? tor. To, co widzę na „odglądach” ma jed- nuje jakiś gest i należy na to zareago- nasza kostiumografka w zależności od tempie? nie wrócimy do normalności przez jesz- Mamy ekipę techników i operatorów, nak opóźniony dźwięk o 4 sekundy. Mate- wać. Aktor patrząc tylko w kamerę, potrzeby zamawia potrzebne ubrania Rzeczywiście uświadomiliśmy ludziom, cze jakiś czas, ale w końcu – na pewno. którzy wyposażeni w maseczki i ręka- riał nie jest klasycznie montowany, więc nie dojrzy takiego gestu. Musi go sobie i wysyła paczkami, jednak takich sytu- że tak się da. Pamiętajmy jednak, że to Wydaje mi się, że wszystko będzie wiczki odwiedzili wszystkich w ich gramy do dobrego dubla. Dziś nagraliśmy wyobrazić. W takich sytuacjach robimy acji jest niewiele. Za chwilę wprowa- jest możliwe wyłącznie w sytuacji wyjąt- dobrze. (śmiech) domach, oczywiście z zachowaniem 29 dubli tylko jednej sceny! Nie możemy gest z jakimś dźwiękiem np. uderzeniem dzamy do serialu postać policjanta, który kowej. Gdyby nie ona, do głowy by nam wszelkich zasad bezpieczeństwa. Zda- wziąć ujęcia z innego dubla, ani ciąć, bo w stół, wycinamy dźwięk i wychodzi to musi mieć specjalną koszulkę z nadru- nie przyszło, że tak można. Stanowiła Rozmawiała

Fot. Archiwum Bartosza Kubery jemy sobie świetnie sprawę, że jedna wszyscy aktorzy są cały czas na wizji, widać naturalnie. W pierwszych odcinkach kami, tego nie bylibyśmy w stanie zro- dla nas ograniczenie, ale wyzwoliła inne Magdalena Maksimiuk Fot. TVP (x2)

42 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 43 NA PLANIE PAMIĘTNIK Z CZASÓW ZARAZY

w nas samych. Jesteśmy paczką nie rzeczywistości, które daje znajomych ze Szkoły. Praco- czas do namysłu i refleksji. Nie NA PLANIE FILMU waliśmy ze sobą przy różnych pomijamy też osób, dla któ- projektach. Jak na razie dajemy rych świat nabrał w trakcie radę, nasza „kapsuła czasu” się epidemii zawrotnego tempa. powiększa. Z uwagi na coraz Robimy ten film, by dać przy- większą popularność projektu szłym widzom nadzieję. Przy- PAMIĘTNIK i coraz większą ilość przesyła- świeca nam myśl, iż człowiek nych materiałów przez naszych to niesamowicie zmyślna bohaterów, wkrótce do naszego bestia, która nawet w niezwy- zespołu dołączą nowe osoby – kle trudnym czasie, szuka swo- Z CZASÓW ZARAZY asystenci montażu, pion pro- ich szans. W kontekście Polski dukcyjny i inni. Korzystając to wręcz cecha narodowa. z okazji, chciałbym jeszcze raz Rozmowa z opiekunem filmu Mirosławem bardzo podziękować wszyst- Gdzie zamierzacie ukryć, kim tym, którzy wysyłają do zabezpieczyć tę „kap- Dembińskim, studentami reżyserii: nas swoje obserwacje, myśli, sułę czasu” i jakie ten film życie. Tylko dzięki wam będzie miał zakończenie? Robertem Rawłuszewiczem, powstaje ten niezwykły film. Jakub Rados: Miejsce zabez- pieczenia zależeć będzie Jakubem Drobczyńskim i Maciejem Pamiętnik z czasów zarazy, Co ma zatrzymać w cza- w dużej mierze od tego, jak reż. Robert Rawłuszewicz, sie ten dokument i komu nasz projekt się rozwinie. Białoruskim, oraz z Jakubem Radosem Jakub Drobczyński będzie dedykowany? Na pewno zależy nam, aby i Maciej Białoruski Maciej Białoruski: Nasz film, utrwalić „kapsułę” w formie (specjalizacja: montaż) w ciągle ewoluującym i żywo filmu pełnometrażowego. reagującym na rzeczywistość Możliwe też, że zdecydu- a czym polega wtedy trzeba pozwolić mu wytrzymać ze sobą. Takie wem Dembińskim, doszli- opowieść o trwającej epidemii, w tej chwili z nami swoim założeniu, będzie audiowi- jemy się zakopać „kapsułę” opieka arty- walić głową w mur, aż go głowa przykłady zbierają nasi stu- śmy do wniosku, że warto, aby ale również wizytówka czasów, życiem. Dzielnie obserwują zualnym kolażem z czasu fizycznie jako zapis obec- styczna i peda- zaboli i zacznie słuchać rad. denci. Jedna z bohaterek pyta: o tym projekcie usłyszało szer- w których żyjemy. i nagrywają ten wyjątkowy pandemii COVID-19 w Pol- nych wydarzeń dla przy- gogiczna nad Zdarza się też, że student ma „Czy po koronawirusie nie sze grono odbiorców. Założy- czas i świat, który z tygodnia sce. Tworzymy zbiór emo- szłych pokoleń. Zakończenie Npracami studentów Szkoły bardzo twardą głowę i rozwala będzie już rodziny?”. Inna, liśmy więc stronę na Facebo- Realizacja filmu dokumen- na tydzień się zmienia. Wydaje cji i wydarzeń dziejących się tego projektu zależeć będzie Filmowej? mur. Wtedy jest najciekawiej, która zakochała się cztery dni oku, otrzymaliśmy oficjalny talnego z bardzo dużej ilo- mi się, że mamy największą w tym okresie. Część z nich w dużej mierze od naszych Mirosław Dembiński: Stu- bo odkrywa jakąś nową, swoją przed ogłoszeniem izolacji, patronat Szkoły Filmowej ści materiałów roboczych, ekipę filmową w Polsce! Bar- jest reakcją ad hoc na ota- bohaterów. Niektóre wątki denci przychodzą ze swoimi drogę, o której nawet opiekun przekrada się w maseczce do w Łodzi i ruszyliśmy do akcji! na pewno różnej jakości dzo, ale to bardzo dziękujemy czającą rzeczywistość, inne urwą się wraz z końcem pan- pomysłami, a opiekunowie stanie miał pojęcia. Dla takich swojego chłopaka. Czy łamie technicznej, to szalenie za wszystkie materiały, które siedziały w naszych boha- demii, inne mogą się rozwi- rają się doradzać. Wydaje się chwil warto pracować nawet 30 zakazy, czy przemieszcza się Mówi się, że potrzeba jest trudna i żmudna praca. Jak są unikatowe. Jeżeli chodzi terach od dłuższego czasu, nąć, gdy izolacja już przemi- to proste, ale proste nie jest, bo lat w Szkole Filmowej. „dla zaspokojenia swoich matką wynalazków, a kto trzech reżyserów i monta- o nasz zespół, to pracujemy po jakby w uśpieniu czekając na nie. Dynamicznie reagujemy każdy student jest inny i każdy życiowych potrzeb”? w waszym przypadku jest żysta daje sobie z tym radę 15 godzin na dobę, codzien- impuls. Epidemia jest takim na sytuację i liczymy, że życie film jest inny, nie ma jed- Czego pan oczekuje, czego „ojcem” projektu? korespondencyjnie? nie od początku pandemii katalizatorem, a dla nas – napisze nam najlepsze zakoń- nego przepisu według którego się spodziewa? Skąd pomysł na Pamiętnik Potrzeba powstania naszego Jakub Drobczyński: Przede koronawirusa w Polsce. Czu- twórców filmowych – pretek- czenie. robi się kino. Mimo że każdy Ten projekt jest wyjątkowy, z czasów zarazy? filmu wynika przede wszyst- wszystkim chciałbym powie- jemy się w obowiązku rzetel- stem, żeby wydobyć je przed z nas zrealizował kilkadzie- bo opisuje wyjątkowe czasy. Robert Rawłuszewicz: kim z chęci uchwycenia wyjąt- dzieć, że mamy przecudowną nie zdokumentować ten czas. oko obiektywów prywatnych Rozmawiał siąt własnych filmów i opieko- Przeżyliśmy upadek muru Pomysł na realizację filmu kowego momentu, który ekipę filmową, złożoną z kil- Zarówno to, co dzieje się za kamer. Chcemy zatrzymać Stanisław wał się kilkuset etiudami, to za berlińskiego i zawalenie pojawił się w naszych gło- nastał i trwa. Rzeczywistość, kuset osób, które dzielą się oknem, ale też to, co dzieje się pewnego rodzaju zawiesze- Neugebauer każdym razem trzeba szukać WTC, ale takiego global- wach dużo wcześniej, jeszcze w której żyliśmy została pod- nowej drogi. Całe szczęście, nego paraliżu i izolacji jesz- przed zamknięciem miejsc dana dekonstrukcji. Pierwsze bo inaczej zwariowalibyśmy. cze nie było. Zrozumieć, co publicznych, wyizolowaniem dni pandemii wyglądały jak owstaje film dziejący się na naszych oczach. Kon- To nie jest fabryka gwoździ. się dzieje wokół nas, to jest społeczeństwa i ogłoszeniem początek kataklizmu. Społe- Pwencja tego pełnometrażowego dokumentu nie Trzeba posługiwać się intuicją, prawdziwe wyzwanie. Koro- kwarantanny. Miał on jednak czeństwem zawładnęła panika. daje się zakwalifikować do żadnego gatunku. Twór- wsłuchiwać w to, co jest w stu- nawirus jest jak katalizator, bardziej kameralny charak- Myślę, że #pandemiafilmowa cami są adepci sztuki filmowej z PWSFTviT w Łodzi. dencie i jego pomyśle, a on przyśpiesza pewne procesy, ter. Pracowaliśmy dosłow- jest naszym sposobem na upo- Pod opieką artystyczną i pedagogiczną profesorów ze sam może jeszcze o tym nie np. przejście świata w sferę nie z kilkorgiem bohaterów. rządkowanie rzeczywistości Szkoły: Jacka Bławuta oraz Mirosława Dembińskiego, wie. Czasami studenci czekają wirtualną. Wyostrza też Dużą część zdjęć zrealizowa- i uporanie się z lękiem, który studenci Wydziału Reżyserii – Jakub Drobczyński, na gotowe instrukcje, wtedy widzenie, pokazuje, co jest liśmy sami, obserwując świat tkwi w każdym z nas. Bohate- Robert Rawłuszewicz, Maciej Białoruski i Jakub Rados jest pokusa, by powiedzieć: ważne w relacjach między z okien naszych mieszkań. rowie naszego filmu realizują (specjalizacja: Montaż Filmowy) – tworzą Pamiętnik „Zrób tak i tak”, ale nie można ludźmi. Zamknięci w klat- Dopiero jakiś czas później, po swoisty pamiętnik z okresu Pamiętnik z czasów zarazy, z czasów zarazy, w którym bohaterami jesteśmy My. robić swoich filmów cudzymi kach naszych mieszkań tęsk- obejrzeniu materiałów, wspól- kwarantanny. Nasza współ- reż. Robert Rawłuszewicz, Jak młodzi twórcy poradzą sobie z tak niecodzienną rękami. Czasami student jest nimy za sobą, albo wręcz nie z naszymi wykładowcami praca opiera się na wymia- Jakub Drobczyński formą realizacji? Myślę, że przekonamy się jeszcze odporny na wszelkie rady, przeciwnie, nie możemy Jackiem Bławutem i Mirosła- nie uczuć, emocji. To nie tylko i Maciej Białoruski w tym roku. S.N. Fot. Materiały prasowe (x2)

44 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 45 FESTIWALEPOLONICA ZA GRANICĄ

Sukcesy, nagrody, promocja polskiego POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE kina za granicą

PLATFORMA NETKINO dzieł artystycznych, dokumen- w tym trudnym czasie. Wszy- The Changing Face of Europe jest Tomasz Knittel. Produk- torek będą się z kolei ubiegać Zgniłe uszy, DLA POLSKICH talnych i krótkometrażowych, scy, którzy byliby zaintereso- widzowie festiwalu zobaczą cja zostanie zaprezentowana o nagrodę w konkursie dla naj- reż. Piotr Dylewski FILMÓW czyli tytułów bardziej niszo- wani współpracą z tą platformą Lekcję miłości Małgorzaty Goli- w sekcji Revisionaries. Nato- lepszego obrazu studenckiego. W związku z trudną sytu- wych, mimo że chciałaby takie mogą pisać na adres mailowy szewskiej i Katarzyny Matei. To miast o tytuł najlepszego filmu Selekcjonerów zachwyciły: acją spowodowaną pande- oglądać. Okres pandemii jest ogladam@kinointernetowe. opowieść o Joli, kobiecie, która krótkometrażowego będzie się Jestem tutaj Julii Orlik, Por- mią koronawirusa na świecie, szczególnie trudny dla Polonii com lub kontaktować się tele- po 50 latach zdobywa się na ubiegać Gruba Kaśka Julii Pełki tret kobiecy Natalii Durszewicz oraz zamknięciem wszystkich za granicą, ale i dla twórców. fonicznie pod numerem ważny krok – ucieka z Włoch (produkcja Studia Munka- oraz Takie piękne miasto Marty kin w Europie, USA i Kana- Polacy nie mają możliwości +47 97 780 702. od małżeńskiego koszmaru do -SFP). Tytułowa Gruba Kaśka Koch. Natomiast do konkursu, dzie, norweska spółka Netkino odwiedzić rodziny ani obco- swojego rodzinnego Szczecina, to pompa wodna, w której w którym docenia się animacje (stworzona wyłącznie przez wać z polską kulturą. Dostępne gdzie wreszcie zaczyna żyć tak, umieszczonych jest 8 superczu- zrealizowane na zlecenie, czyli Polaków) postanowiła podjąć za granicą biblioteki Netflixa DOKUMENTY jak zawsze marzyła. Swój naj- łych małży podłączonych do tzw. produkcje komercyjne, ZGNIŁE USZY NAGRODZONE W USA próbę pomocy polskim twór- czy HBO są dostosowane Z POLSKI nowszy film zaprezentuje też komputerów. To od nich zależy szansę na wygraną ma zwia- ebiutancki obraz Piotra Dylewskiego zdobył nagrodę com, udostępniając w trybie do kraju zamieszkania i nie W PROGRAMIE Eliza Kubarska. Jej dokument życie milionów ludzi żyjących stun promujący polski festiwal Ddla Najlepszego Filmu Fabularnego na 68. Colum- przyśpieszonym platformę pro- ma tam polskiego kontentu. HOT DOCS Ściana cieni znalazł się w sek- w mieście. Animator, zrealizowany przez bus International Film Festival w Stanach Zjednoczo- mującą wyłącznie polskie kino Netkino jako dystrybutor fil- W ogłoszonym już programie cji International Spectrum. Karolinę Specht. nych (17-18 kwietnia). „To jest ogromna radość, jednak (nad którą prace trwały przez mów polskich za granicą ma prestiżowego kanadyjskiego Film nie tylko zgłębia feno- wciąż czekamy na otwarcie kin. Tęsknimy za klimatem ostatni rok). To platforma skie- ogromne możliwości dotar- festiwalu Hot Docs znajdziemy men wypraw wysokogórskich, POLSKIE ANIMACJE festiwali sprzed pandemii, za spotkaniami z widzami, rowana do zupełnie innej niż cia do Polonii. Platforma Net- aż cztery polskie filmy. Zaini- ale także opowiada o relacjach W ANNECY PROJEKT ANIMACJI za wymianą spostrzeżeń, przemyśleń, za poznawaniem dotychczas grupy docelowej, kino z polskimi filmami jest cjowany w 1993 roku Hot Docs międzyludzkich z potężną Najważniejszy festiwal filmowy FLEAK Z NAGRODĄ innych twórców, za zapachem sal kinowych (…). Jednak czyli Polonii na świecie oraz „młodszą siostrą” norweskiego Canadian International Docu- naturą w tle. Oszczędny, nie- poświęcony w całości anima- EURIMAGES musimy poczekać. To przykre, że nasze świątynie, jakimi widza zagranicznego. Netkino Nettkino.no, w którym poka- mentary Festival jest najwięk- mal intymny portret sąsiedz- cjom ogłosił swój program. są kina i teatry, będą otwarte na szarym końcu, jednak jest blokowane geolokaliza- zywane są produkcje norwe- szym festiwalem dokumentów kiej społeczności i pewnej pary Wśród wybranych – do sekcji jedyne co możemy teraz zrobić, to czekać. Już niedługo cyjnie na Polskę i wyłącznie skie. W Norwegii Nettkino.no na kontynencie amerykań- właścicieli warszawskiej kamie- konkursowych – filmów zna- będzie jak dawniej” – napisali twórcy na facebookowym osoby przebywające za granicą uzyskało miano „kina” i prze- skim. Do tej pory odbywał się nicy, odzyskanej w ramach lazły się polskie tytuły. Festiwal profilu filmu. Impreza odbywająca się w stolicy stanu mogą korzystać z tego serwisu. niesiono tu wszystkie premiery na wiosnę, a pokazom filmo- reprywatyzacji nieruchomości w Annecy jest najważniejszym Ohio – Columbus – jest najstarszym amerykańskim festi- Autorzy projektu podkreślają, i dystrybucję filmów granych wym towarzyszyły międzyna- odziedziczonej po przodkach i jednym z najstarszych poświę- walem filmowym. Odbywa się od 1952 roku. Zgniłe uszy to jak ważne jest korzystanie przed pandemią na srebr- rodowe targi filmowe i konfe- żydowskiego pochodzenia – conych filmowi animowanemu opowieść o wczesnym kryzysie małżeńskim, spowodowa- z legalnych źródeł i z dostępu nych ekranach. Netkino to rencje branżowe. W tym roku to z kolei film Złota, któ- w Europie. Co roku gromadzi Podczas prestiżowego forum nym niespełnionymi oczekiwaniami i brakiem komuni- do dobrych tłumaczeń pol- kino internetowe, które może został przeniesiony, wciąż nie rego głównymi bohaterami są ponad 150-tysięczną widownię, pełnometrażowych filmów kacji. Janek i Marzena mierzą się ze swoimi najskrytszymi skich filmów. Ponadto Polonia stać się rozwiązaniem dla pol- ma jeszcze informacji o osta- 35-letni Krzysztof i jego żona a także jest miejscem spotkań animowanych Cartoon Movie, demonami pod okiem niekonwencjonalnego terapeuty, praktycznie nie ma dostępu do skich filmowców, szczególnie tecznej dacie imprezy. W sekcji Ida, a reżyserem dokumentu profesjonalistów z całego świata które odbywało się w marcu któremu plan terapii wymyka się spod kontroli. Rzeczywi- związanych z branżą animacji. we francuskim Bordeaux, spe- stość wydaje się zacierać, a tłumione pretensje i niedopo- W Annecy produkcje biorące cjalną nagrodę Eurimages wiedzenia zaczynają obracać się przeciwko bohaterom. KRZYŻOKI Z KOLEJNYMI NAGRODAMI udział w konkursach ubiegają otrzymał projekt Fleak reali- się o miano najlepszego filmu zowany w fińsko-francusko- rótkometrażowy dokument Anny Gawlity otrzymał krótkometrażowego, telewizyj- -polskiej koprodukcji. Polskim Kw ostatnim czasie dwie kolejne nagrody. Tym razem film nego, zrealizowanego na zlece- koproducentem tej animacji fińskie studio Anima Vitae, co dotychczas sprawiało mu dostrzeżono na Bucharest ShortCut Cinefest oraz na Festival nie oraz studenckiego, a najlep- jest Animoon. Nagroda przy- które jest odpowiedzialne za radość. Gdy chłopiec prze- International du Film d’Aubagne – Music & Cinema (30 marca – sze z nich otrzymują nagrody znawana przez Eurimages – realizację popularnych i sze- bywa w szpitalu, niespodzie- 4 kwietnia). Rumuński festiwal w Bukareszcie to comiesięczne Kryształów. Tegoroczna edy- europejski fundusz wspierający roko dystrybuowanych anima- wanie odwiedza go futrzasty wydarzenie, podczas którego honoruje się najciekawsze między- cja, z racji panującej na świecie współpracę koprodukcyjną – cji: Renifer Niko ratuje Święta stwór – Fleak. Razem przeno- narodowe produkcje niezależne. Organizatorzy postawili sobie pandemii, wyjątkowo odbę- to laur pieniężny w wysoko- oraz Renifer Niko ratuje brata. szą się do krainy wyobraźni, za cel wspieranie i promowanie początkujących filmowców w ich dzie się online i potrwa nieco ści 20 tys. euro, który zostanie Oba tytuły odniosły bardzo gdzie chłopiec i jego nowy twórczej drodze. Jednym z takich reżyserów jest Anna Gawlita. dłużej (15-30 czerwca). Do zainwestowany w development duży sukces kasowy na świe- przyjaciel przeżywają wiele Jej debiutanckie Krzyżoki otrzymały tam Wyróżnienie Specjalne tegorocznych sekcji konkur- filmu. Oceniające projekt jury cie. Fleak opowiada historię niesamowitych przygód. dla najlepszego dokumentu. Drugi z festiwali, który nagrodził sowych festiwalu zakwalifiko- nagrodziło Fleak za „świeże 12-letniego chłopca o imieniu Studio Animoon ma już obraz Gawlity, to z kolei inicjatywa, która skupia się na promo- wały się cztery polskie filmy i nowe podejście w mówie- Lawrie, który w wyniku nie- na swoim koncie współ- waniu młodych twórców kina oraz początkujących kompozyto- i jedna produkcja komercyjna. niu o trudnych emocjach oraz szczęśliwego wypadku traci pracę koprodukcyjną z Fin- rów muzyki filmowej. Ta francuska impreza ma być swoistą plat- W konkursie Off-Limits znala- stworzenie historii na temat, zdolność chodzenia. Życie landią przy filmie Magiczna formą łączącą artystów wizualnych z tymi, którzy realizują swoją zła się krótka animacja Marcina który ma szansę realnie bar- chłopca diametralnie się zmie- zima Muminków, który tra- ekspresję poprzez muzykę. Jedna z nagród festiwalu – Short Film Giżyckiego Wieczór. Aż trzy dzo wiele zmienić”. Głów- nia, gdy z dnia na dzień musi fił do polskich kin w grudniu Fot. Materiały prasowe, Animoon Fot. Materiały prasowe/Kijora Corner Award – powędrowała właśnie do Krzyżoków. Krzyżoki, reż. Anna Gawlita filmy młodych polskich anima- nym producentem filmu jest zrezygnować ze wszystkiego, 2017 roku

46 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 47 POLONICA POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE

SALA SAMOBÓJCÓW. HEJTER WYGRYWA NA TRIBECA FILM FESTIVAL sta filmu Mateusz Pacewicz, który z Janem Komasą pra- cował także przy nominowa- nym do Oscara Bożym Ciele, podkreśla, że celem twórców Hejtera było stworzenie opo- wieści, która będzie w stanie funkcjonować bez polskiego kontekstu, a jednocześnie nie będzie od niego zbyt ode- rwana. „Zależało nam, aby oba te filmy były uniwersalne. (…) Sukces na Tribece to dla nas ogromna radość i bardzo duże spełnienie” – podkreśla Pacewicz. „Entuzjazm, z jakim o Hejterze piszą jurorzy Tribeca Film Festival, przyjmujemy z ogromną dumą i radością. Najnowszy film Jana Komasy ciem. To właśnie ten szczególny Jorku – epidemią). Listowne Szczególnie, że słowa te padają zdobył najważniejszą nagrodę – rodzaj empatii przesądza o sile gratulacje dla reżysera Sali z ust tak wybitnych osobowo- za Najlepszy Zagraniczny Film filmu, stając się autentycznym samobójców. Hejtera wynikają ści, jak zdobywcy Oscarów: Fabularny (Best International wyrazem sumienia artysty. To oczywiście z faktu odbycia się Danny Boyle czy William Hurt. Narrative Feature) – na pre- empatia, która opiera się naci- tegorocznej edycji festiwalu Ich uznanie jest dla nas dodat- stiżowym Tribeca Film Festi- skom. Jest szczera. Sprzyja zro- w wersji online. Dla polskich kowym wyróżnieniem. Ta pre- val. Ta nowojorska impreza zumieniu. Dziękuję wszystkim twórców wygrana na Tribece to stiżowa nagroda dla Hejtera – powstała w 2002 roku z ini- współtwórcom tego wielkiego szansa dla filmu, który mimo filmu w pełni niezależnego, tak cjatywy Roberta De Niro, Jane dzieła: dzieła sumienia” – napi- entuzjastycznych recenzji i zna- artystycznie, jak i finansowo – Rosenthal i Craiga Hatkoffa, sał w liście do Jana Komasy komitej frekwencji podczas cieszy nas i daje nadzieję na i przez lata stała się niezwykle członek jury, William Hurt, weekendu otwarcia, zszedł jego powrót do kin, gdy te już ważnym punktem na mapie wybitny aktor znany m.in. z ról z ekranów niespełna tydzień po wznowią działalność” – pod- międzynarodowych festiwali w filmachŻar ciała, Pocałunek premierze, stając się symbo- kreślają producenci Jerzy Kapu- oraz jedną z największych świa- kobiety pająka, Dzieci gorszego lem problemów, jakie przeżywa ściński i Wojciech Kabarow- towych imprez kina niezależ- Boga, Odmienne stany świado- branża filmowa w obliczu epi- ski. Sala samobójców. Hejter to nego. Liczba tytułów ubie- mości czy Dym. Swój zachwyt demii. W tych okolicznościach pierwszy polski film w histo- gających się co roku o udział nad filmem polskiego reżysera wygrana ta zyskuje szczególny rii, który znalazł się w konkur- w wydarzeniu przekracza 10 wyraził również zasiadający wymiar i znaczenie. „Cie- sie głównym – International tys., a festiwalowe pokazy gro- w jury Danny Boyle, zdobywca szę się podwójnie, gdyż Hejter Narrative Competition – tego madzą milionową widownię. Oscara i twórca takich hitów, w związku z zamknięciem kin tak ważnego festiwalu, orga- Te imponujące dane dowo- jak Trainspotting, Slumdog. z powodu pandemii stał się nizowanego w sercu nowojor- dzą rangi imprezy, o której Milioner z ulicy czy Steve Jobs. ofiarą wirusa, a w konsekwencji skiego Manhattanu. Połącze- mówi się, że jest przepustką „Z głębi serca gratuluję reżyse- dramatem dla naszych produ- nie nominacji do Oscara dla do kolejnych międzynarodo- rowi jakże aktualnego i niepo- centów. Teraz dzięki tej nagro- poprzedniego filmu Komasy wych sukcesów. Tegoroczne kojącego filmu. Czym Nixon dzie dostał drugie życie” – sko- Boże Ciało z nagrodą za najlep- jury, w skład którego weszli i Watergate byli dla Coppoli, mentował Jan Komasa. I dodał: szy obraz w konkursie festiwalu Demián Bichir, Danny Boyle, gdy kręcił Rozmowę, tym Face- „Przede wszystkim jednak Tribeca dla Hejtera jest wielkim Judith Godrèche, Sabine Hof- book i fake newsy są dla twórcy wielką radość wzbudza fakt, i niezwykle rzadkim sukcesem, fman i William Hurt, decy- Hejtera” – napisał, podkre- że spragniony dobrych wia- który daje szerokie możliwości zję o nagrodzie dla dzieła Jana ślając, iż ma nadzieję osobi- domości świat międzynaro- promocyjne nie tylko dla reży- Komasy podjęło jednogłośnie. ście uścisnąć dłoń Komasy dowego filmu znowu z całą sera obu filmów, ale i całego „Pragnę Panu podziękować lub „choćby trącić się z nim mocą usłyszy o polskim kinie, polskiego kina. za wspaniały film. Inspirujący. łokciem” (czym żartobliwie a czymże innym jak wspa- Moralnie potężny. Wnikliwy. odniósł się do zasad społecz- niałą wiadomością jest wygra- Istotny. Przepełniony głębo- nego dystansu związanych nie jednego z najważniejszych Oprac. Julia

Fot. Tribeca Film Festival Fot. Tribeca kim zrozumieniem i współczu- z szalejącą – także w Nowym festiwali na świecie”. Scenarzy- Michałowska

48 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 SHORT MIESIĄCA ALICJA I ŻABKA O SMUTNYCH TEMATACH PISZE SIĘ WESOŁE PIOSENKI Rozmowa z Olgą Bołądź debiutującą w roli reżyserki filmem Alicja i żabka, który znalazł się w konkursach 60. Krakowskiego Festiwalu Filmowego Olga Bołądź

laczego stanęłaś po drugiej Szalonej bajki z elementami musi- gdy Julia mogła przyjść na spotkanie. stronie kamery? calu. To trudne i wymagające dużej Kiedy tylko stanęła przed kamerą, mia- Zaczęło się od pisania i Fun- precyzji zadanie. łam pewność. „Wiesz, że to jesteś ty? dacji Gerlsy – oddolnej „O smutnych tematach pisze się wesołe Ja na ciebie czekałam. Nic się nie bój. Dinicjatywy Magdy Lamparskiej, Julity piosenki” – mówili Beatlesi i uważam, Wszystkiego cię nauczę, poprowadzę Olszewskiej, Jowity Radzińskiej i mojej. że to najlepszy sposób. Chcę realizować za rękę” – zapewniłam. Na planie były- Chcemy razem pisać i tworzyć kobiece kino gatunkowe, z pazurem. Wszystko śmy w pełnej symbiozie. Śmiałam się, historie, a Alicja i żabka jest naszym rozrysowałam w storyboardzie. Nie robi- gdy oglądałam surówkę z moim gło- pierwszym dzieckiem. Po ukończeniu łam żadnych dodatkowych zdjęć. Potem sem zza kamery. Jest taka trudna scena, scenariusza zapytałam, czy dziewczyny tylko Mateusz Rybka i Sandra Ksepka, w której Julka spada. „Teraz tutaj coś zgodzą się, żebym go wyreżyserowała. moi montażyści, mówili mi: „Następnym trzasnęło. Swędzi! Auuu, teraz noga. Marzyłam o tym od dawna. Uwierzyły razem, gdy będziesz Olga reżyserować, Kucnij. Boli! Gdzie ja jestem, rozej- we mnie i natychmiast wzięłam się do nigdy nie mów tak szybko: »Stop, dzię- rzyj się”. Jestem jej fanką – to nie- pracy. Znalazłam producentkę – Polę kuję«, bo nie ma skąd brać dodatkowych zwykle wrażliwa, elokwentna, praco- Łangowską. Razem trafiłyśmy do Studia klatek”. Ale tylko ja wiedziałam, po co wita, samodzielna, a zarazem bardzo Munka, gdzie pomysł się spodobał, ale jest mi dana scena. Miałam ją w głowie. skromna dziewczyna, która chce poproszono mnie, żebym najpierw wyre- Gdy aktorzy „ładnie” zagrali, gdy efekt się uczyć. Wszyscy są świetni – cały żyserowała jakąś scenę. Udało się. był taki, jaki chciałam, po prostu koń- cast i ekipa. Bez nich ten film by nie czyłam. Ale teraz już zawsze wyczekam powstał. Film porusza temat aborcji. Inspira- ze słowami „dziękuję, po scenie”. cję przyniósł artykuł prasowy? Czuję, że nie jest to twoje ostatnie Tak, o nastolatce i jej matce, które znalazły W główną rolę wciela się Julia Kuzka. reżyserskie słowo? się w potrzasku pomiędzy zwolennikami Gdzie ją znalazłaś? Ten film jest spełnieniem mojego i przeciwnikami aborcji. Sytuacja była bar- Przedstawiła mi ją Julita: „Wiesz, marzenia. Jestem szczęśliwa, że został dzo napięta, doszło do dantejskich scen, w agencji modelek mamy taką dziew- zauważony przez Krakowski Festiwal matce odebrano na jakiś czas prawa opie- czynę, powinnaś ją sprawdzić”. Fina- Filmowy. Powiedziałam sobie kiedyś, kuńcze. Ostatecznie rodzina swoich praw lizowałyśmy już z Olą Gruber casting, że jeżeli się uda, będę to dalej robić. dochodziła w Strasburgu. Zaraz Razem z dziewczynami koń- potem wybuchły czarne pro- czymy scenariusz serialu o kobie- testy i zdałyśmy sobie sprawę, cej seksualności, mam w nim że piszemy o Polsce „tu i teraz”. zagrać. Mam też dwa pomysły na Chciałyśmy zabrać głos, ale nie debiut pełnometrażowy: o Tin- kręcić reportaż lub kolejny ciężki derze albo o pastorce w Polsce. dramat. Ważna była dla nas per- Chciałabym te pomysły wyreży- spektywa nastolatki, która jesz- serować, ale wtedy, kiedy przyj- cze wielu rzeczy nie jest świa- dzie na to odpowiedni czas. doma, na wiele z nich nie jest Mikołaj Chroboczek, Julia Kuzka i Paweł Smagała gotowa. Stąd też decyzja o abs- w filmieAlicja i żabka, reż. Olga Bołądź Rozmawiała Dagmara Fot. Borys Skrzyński/SFP, Bartosz Mrozowski/Żabka Fot. Borys Skrzyński/SFP, trakcyjnej formie. Romanowska

50 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 RYNEK FILMOWY WYDARZENIA BRANŻOWE ONLINE

jektu nie uwzględnia tego, co w branży filmowej najważniejsze – spotkania. „Taki model pracy jest na dłuższą metę nie do utrzyma- nia, bo ważne są kontakty osobiste” – mówi Joanna Szymańska. „Dopiero teraz mocno poczułam, że to jest »people’s business«. Bez rozmowy na żywo nie można poczuć che- mii, a to ona najczęściej decyduje o zaanga- SIECIOWA żowaniu się w projekt” – ocenia Agnieszka Dziedzic. „Zyskujemy przy bezpośrednich kontaktach. Podczas prezentacji przed grupą ludzi skacze adrenalina, wkładasz całą swoją energię, gestykulujesz, pokazujesz swój charakter. Przed komputerem siedzisz często PRODUKCJA w dresie i co chwilę sprawdzasz, jak wyglą- dasz w kamerze” – mówi Agnieszka Skalska i żartobliwie dodaje, że na Skypie wygląda Plany zdjęciowe są nieczynne, lepiej niż na Zoomie. Dziennikarz Vladan Petković, który często ale producenci wciąż pracują – relacjonuje wydarzenia branżowe, tak ocenia ich cyfryzację: „Uczestnicy mają szansę na rozwijają projekty, prezentują spokojne przygotowanie, co dobrze wpływa na jakość prezentacji. Nie każdy filmowiec umie je międzynarodowej branży, publicznie przemawiać, nie każdy zna też świetnie język angielski. Oczywiście decydenci uczestniczą w szkoleniach, zdają sobie z tego sprawę, ale nie da się zupeł- nie nie myśleć o tym, że ktoś kiepsko mówi szukają zagranicznych partnerów, po angielsku, więc trudniej się z nim będzie potem komunikować” – mówi. Dostrzega też szansę w organizowaniu części wydarzeń pozyskują dotacje. online, nawet po pandemii. „Duże środki są przeznaczone na organizację marketów i warsztatów: opłacane są hotele, przeloty, catering. Część z tych środków może być wykorzystana na dofinansowanie projektów gnieszka Skalska z firmy Koi Stu- więc wszystko trwało krócej. Dostaliśmy czas ris, międzynarodowym festiwalu w Wilnie), pracownikami prowadzi bieżące projekty – e-mail z prośbą o poinformowanie komisji, filmowych. Oczywiście trzeba się spotkać na dio była jedną z pierwszych pro- na nagranie naszych pitchy (prezentacji pro- zostało odwołanych, część udało się przenieść robią wstępne castingi, oglądając materiały czy sytuacja pandemii wpłynie na zmianę żywo i stwierdzić, czy chcemy ze sobą pra- ducentek, która odczuła zmiany jektu – przyp. O. S.), potem słuchaliśmy uwag, do internetu. W pierwszych tygodniach pan- nagrane przez aktorów (self-tape’y). Do sieci harmonogramu produkcji i struktury finan- cować, ale nie trzeba tego robić kilka razy w organizacji wydarzeń między- wprowadzaliśmy poprawki, a na koniec mie- demii wirtualną wersję testowały głównie przeniosła się też część warsztatów Atelier sowania filmu. Nasz projekt jest raczej bez- w miesiącu” – podkreśla Petković. Anarodowych spowodowanych przez pan- liśmy „występ” przed całą grupą i przed deci- festiwale filmów dokumentalnych, CPH:DOX Scenariuszowego współzałożonego przez pieczny – jedyne zagrożenie to, gdy z przy- Skoro o grafiku mowa, co czeka branżę demię. „W weekend zamknięto granice sion makers. Myślę, że w tych warunkach nie w Kopenhadze czy ZagrebDox, po nich na producentkę. – „Ten typ pracy nie jest dla czyn epidemicznych nie będziemy mogli w najbliższym czasie? Marché du Film, czyli i odwołano loty, a w poniedziałek 15 marca dałoby się lepiej tego wydarzenia przepro- przeniesienie części wydarzeń do internetu mnie nowością, bo od lat produkuję między- wejść na plan w sierpniu, więc reszta spotka- targi przy festiwalu w Cannes, odbędą się wzięłam udział w warsztatach ZagrebDox wadzić” – ocenia producentka z Koi Studio. zdecydowała się nowojorska Tribeca. Zdarzało narodowe koprodukcje, które i tak opierały nia dotyczyła kwestii artystycznych” – mówi w sieci, pitchingi i warsztaty Krakowskiego Pro, gdzie zaproszono nas z dokumentem Przed nią i szefową studia Agnieszką Dziedzic się, że festiwal nie odbywał się w zaplanowa- się na kontaktach w rzeczywistości cyfrowej”. producentka. Razem z reżyserem Łukaszem Festiwalu Filmowego także. „Polish Days i Stu- Marka Kozakiewicza Bliscy. Oczywiście przez stoi kolejne cyfrowe wyzwanie: będą „pitcho- nych datach – w żadnej z rzeczywistości – Wszystkie trzy producentki dobrze oce- Grzegorzkiem prezentowali – z sukcesem, bo dio Nowe Horyzonty odbędą się w lipcu, bez internet” – mówi. Wydarzenie, organizowane wać projekt” zatytułowany Nurt na jednym a wydarzenie branżowe tak. To przypadek niają też internetową odsłonę wydarzeń pro- otrzymali całą wnioskowaną dotację w wyso- zmian. Nie chcemy wprowadzać zmian w i tak w Chorwacji przy festiwalu filmów doku- z najważniejszych dokumentalnych wydarzeń turecki: festiwal w Istambule nie odbył się wadzonych przez Doc Lab Poland. Wyzwa- kości 1,5 mln złotych – przed liderami pro- już napiętym i skomplikowanym kalendarzu mentalnych ZagrebDox, jest najważniejszą branżowych – Hot Docs Forum w kanadyj- w zaplanowanym terminie, ale Meetings on niem jest tylko… siedzenie dziewięć godzin jekt Tak ma być planowany jako koprodukcja międzynarodowych wydarzeń branżowych. tego typu imprezą na Bałkanach. Do udziału skim Toronto. Nagraną prezentację miały the Bridge już tak. Skorzystała na tym produ- przed komputerem i koncentrowanie uwagi. z Czechami i Bułgarią. Natalia Grzegorzek Goście z zagranicy nie przyjadą, ale jeśli uda w trwających tydzień warsztatach, zwieńczo- przesłać do końca kwietnia, internetowe spo- centka Joanna Szymańska z ShipsBoy, która Przez internet odbyły się też prezentacje dodaje, że bułgarską producentkę poznała rok się spotkać w gronie polskim, to na pewno nych prezentacją projektu przed grupą tzw. tkania z potencjalnymi partnerami odbędą została zaproszona do oceny prezentowanych projektów w PISF. Relacjonuje producentka temu na targach koprodukcji Sofia Meetings, się spotkamy we Wrocławiu” – mówi Marcin decision makers (agenci sprzedaży, dystry- się na początku maja. „Hot Docs Forum to projektów. „Przy moim napiętym grafiku nie Natalia Grzegorzek: „Każdy z nas miał wyzna- gdzie razem z Łukaszem prezentowali swój Pieńkowski, dyrektor artystyczny festiwalu butorzy, redaktorzy zamawiający ze stacji jest »top topów«, tam zapadają ważne decy- dałabym rady polecieć do Stambułu, a tak czoną godzinę spotkania, które trwało kwa- projekt pierwszy raz. Przez rok wymieniały Nowe Horyzonty, który – z powodu decyzji telewizyjnych) zaproszono w tym roku 12 zje” – cieszy się Dziedzic. udało mi się wziąć udział w wydarzeniu” – drans. Gdy czekaliśmy aż zostaniemy popro- maile, a ostateczna decyzja o współpracy prezydenta Wrocławia o odwołaniu imprez projektów z Europy i pogranicznej Gruzji. Choć wiele festiwali filmowych i organizo- mówi. – „Dostaliśmy harmonogram prezen- szeni, by dołączyć do wideokonferencji, nerwy została podjęta podczas spotkania na Berli- kulturalnych do końca sierpnia – odbędzie „Spotkania i szkolenia odbyły się za pośred- wanych w ich trakcie wydarzeń branżowych, tacji i materiały dotyczące projektów, odby- były porównywalne do tych, które zwykle nale Co-Production Market. Bez osobistego się w listopadzie – razem z American Film nictwem aplikacji Zoom” – opisuje Agnieszka jak choćby Sofia Meetings (część festiwalu łam też kilka dobrych spotkań z twórcami”. czuliśmy, siedząc w korytarzu Instytutu, cze- kontaktu najprawdopodobniej nie nawiąza- Festival. Skalska. – „Uwzględniały one, że możliwość w bułgarskiej Sofii) czy Meeting Point – Vil- Szymańska dodaje, że całą działalność prze- kając na naszą kolej spotkania z komisją… łyby współpracy. Producentki jednogłośnie skupienia się przed ekranem jest mniejsza, nius (organizowanego przy Kino Pavasa- niosła teraz do internetu. Razem ze współ- Na tydzień przed spotkaniem dostaliśmy stwierdzają, że wirtualna prezentacja pro- Ola Salwa Fot. Gerd Altmann/Pixabay

52 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 53 RYNEK FILMOWY KATARZYNA WILK

le kosztuje dobra pro- talną Sztukę znikania i krótki odpowiednio pogrzebie, to lat wrócę na festiwal jako festiwali, gdzie pół godziny mocja pojedynczego metraż Z łóżka powstałeś. można znaleźć ciekawe plat- świadomi i ciekawi widzowie. stanowi problem dla ukła- filmu krótkometrażo- Taki transfer jest częsty. formy z małymi katalogami dających sloty, które trwają wego? i przystępnymi cenami, w któ- W Polsce myślenie o krót- najczęściej półtorej godziny. IZ moich obliczeń wynika, Dlaczego z reżyserami rych dba się o jakość kon- kim metrażu się zmienia? Selekcjonerzy szukają filmów że około 100 tys. złotych. fabuł jest inaczej? tentu. Cieszy mnie, że w krótki Ono jest sinusoidalne. Nie ma krótszych, bardziej esen- Oczywiście my, jako agencja Dystrybucja komercyjna metraż i dokument zaopatrują dużego, widocznego postępu, cjalnych, co nie dziwi, bo działająca w małym zespole, takich filmów jest w Pol- swoje biblioteki HBO GO, ale nie ma też regresu. Za jeśli mają do wyboru dwa który ma rozległe kontakty na sce bardzo trudna. Agentów Netflix, Amazon czy iTunes. sukces trzeba uznać, że krótki dobre obrazy 15-minutowe całym świecie, jesteśmy w sta- sprzedaży krótkich metraży metraż przez cały czas w Pol- albo jeden 30-minutowy, to nie zrobić to znacznie taniej. jest niewielu, dystrybutorów Za granicą jest inaczej? sce powstaje, choć nie ma wybiorą te krótsze. Wystarczy praktycznie nie ma. W PRL W wielu krajach istnieją programów, które finansowa- przeanalizować programy naj- Dużo. Czy filmy krótko- krótkie filmy poprzedzały festiwale krótkiego metrażu, łyby produkcję takich filmów. większych festiwali krótkiego metrażowe w takim razie pełny metraż na seansach które cieszą się gigantycznym Obecność Polaków na festi- metrażu, żeby przekonać się, opłaca się w ogóle promo- kinowych, dziś czas na nie powodzeniem. W Clermont- walach wzrosła przez dekadę że filmy 30-minutowe i dłuż- wać? zabrały trailery i reklamy. -Ferrand filmy mają po osiem ponad tysiąc procent. Polski sze są najrzadziej pokazywane. Odpowiedź jest oczywista, Nie da się w to wkompono- pokazów, a największa sala dokument i animacja są dziś gdy chodzi o animację i doku- W Polsce da się zrobić menty. W Polsce kręcą je krótki metraż poza Stu- zarówno studenci i niezależni diem Munka albo szkołą twórcy, jak i mistrzowie, a ich filmową? dokonania osiągają sukcesy Takie przypadki są spora- na festiwalach międzynarodo- dyczne. Jednym z nich jest wych, co uzasadnia potrzebę głośny Hycel Darii Woszek. promowania ich. Inaczej fabu- KRÓTKIE Reżyserka znalazła prywat- larne krótkie filmy, które robią nego producenta – Janu- głównie studenci szkół filmo- sza Bieleckiego z All Muses, wych. Często są traktowane dzięki któremu zrealizo- jako wprawki do debiutu peł- wała swój film niezależnie od nometrażowego, uważa się JEST PIĘKNE instytucji. To jedyna alter- je za filmy „przedpierwsze”, natywa, bo w Polsce nie ma a nie osobne dzieła. Jeśli taki innych programów finansu- obraz zaczyna osiągać sukcesy, Rozmowa z Katarzyną Wilk, jących produkcję krótkiego to później twórcy jest łatwiej metrażu niż Studio Munka. zadebiutować na rynku mię- wicedyrektorką działającej przy dzynarodowym, więc choćby Jaki krótkometrażowy film z tego powodu promocja ma Krakowskiej Fundacji Filmowej agencji z ostatnich lat wskazała- sens. byś jako modelowy w pro- KFF Sales & Promotion, zajmującej się mocji? Doświadczeni filmowcy Katarzyna Wilk Zdecydowanie Cipka Renaty nie mają sentymentu do m.in. promocją zagraniczną krótkiego metrażu Gąsiorowskiej. To obraz bez krótkiego metrażu? dialogów, krótki, bo trwający Nie przypominam sobie, żeby wać krótkiego metrażu, bo licząca 1500 miejsc zawsze na każdej istotnej imprezie. rozmawiać o promocji, liczy Za granicą selekcjonerzy kował się na Sundance i trafił mniej niż 10 minut, w uni- w ostatnich dekadach któ- zaburzyłby wymierzony co jest pełna. Na imprezach Nie ma też wydarzeń branżo- na Oscara. Ja zawsze powta- imprez filmowych orien- na shortlistę oscarową, zrobiła wersalnej, zrozumiałej pod ryś z naszych mistrzów zro- do kwadransa harmonogram w Wielkiej Brytanii i Niem- wych, na których by Polaków rzam, że lepiej być nieprzy- tują się, że nasze krótkie licealistka Zofia Kowalewska. każdą szerokością geogra- bił fabularny krótki metraż. następujących płynnie po czech jest podobnie. nie było. gotowanym na nic i dać się metraże podpisują stu- Byli przekonani, że to dokona- ficzną, formie, dotykający W przeciwieństwie do innych sobie projekcji. zaskoczyć, niż mieć przerost denci? nie profesjonalnej reżyserki. tematów, które pozwalają krajów w Polsce reżyserzy Z czego to wynika? Twórcy dalej uważają ambicji. Ale faktem jest, że Nie, bo filmy szkolne i te ze zgłosić go na festiwale szukanie wracają do tego gatunku Co zostaje? Z rozwiniętej edukacji filmo- krótki metraż za wprawkę? determinacja jest ważna, bo Studia Munka stoją na bardzo Który metraż jest łatwiej- jące filmów dla konkretnych w fabule. Za to nadwiślańscy Obieg festiwalowy i telewizja, wej. W tych krajach przy- To jest bardzo indywidu- powoduje, że twórcy dużo wysokim poziomie. Dlatego szy do promocji – grup odbiorców – kobiet, dokumentaliści i animatorzy która też ma swoje ogranicze- kłada się wagę do tego, żeby alna sprawa. Wydaje mi się, energii inwestują w promo- startują nie tylko w katego- 30-minutowy ze Studia mniejszości seksualnych czy już tak. W ostatnich latach nia, jeśli chodzi o język czy dzieci chodziły do kina że mało kto zakłada, że zro- cję filmu. Tak jak powiedzia- rii etiud studenckich, ale też Munka, czy raczej krótki, badaczy sztuki poświęconej to przykład choćby Wojcie- formę. Najlepiej „sprzedają i uczestniczyły w targach fil- bił krótki film tylko po to, łam, krótkie fabuły to w Pol- konkurują z filmami w nor- parominutowy? tematyce ciała i cielesności. cha Kasperskiego, który po się” w niej animowane filmy mowych. W Clermont-Fer- żeby zbudować pomost do sce nadal najczęściej obrazy malnych konkursach i czę- Metraż to skomplikowana Cipka zjeździła kilkaset festi- fabularnym Na granicy zro- bez dialogów. Jest też oczywi- rand mamy swoje stoisko, dalszej kariery. Zwłaszcza szkolne, ale dziś nie myśli się sto są nagradzane. Pamiętam sprawa. Z jednej strony mamy wali i dostała kilkadziesiąt bił głośny dokument Ikona, ście internet, gdzie powstaje na które przychodzą grupki jeśli ktoś robi film dopraco- już jak choćby kilka lat temu, zdziwienie, jakie towarzy- Oscary, gdzie za krótkome- nagród. czy Bartka Konopki, który coraz więcej portali branżo- przedszkolaków. Są ciekawe, wany, to może się w nim speł- że tych filmów nie należy szyło moim kolegom zza gra- trażowy uznaje się film do po fabularnym Lęku wyso- wych, ale do nich przeciętny zadają pytania, interesuje ich, nić. Zabawne jest, że prawie promować. Kolejne sukcesy nicy, kiedy się dowiedzieli, że 40 minut. Tu nie ma pro- Rozmawiał Artur kości zrobił m.in. dokumen- widz nie ma dostępu. Jeśli się co tam robimy. Oni za parę każdy, kto do nas przychodzi pokazały, że należy i że warto. obraz Więzi, który zakwalifi- blemu w przeciwieństwie do Zaborski Fot. Agnieszka Fiejka

54 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 55 RYNEK FILMOWY KAMIL PRZEŁĘCKI

prowadzamy obecnie testy wdrożeniowe filmy polskie kręci się obecnie za kwoty tanio, potrzeba więcej czasu. Jeśli chce wersji webowej, ale projekt powstał od 3 do 15 mln złotych, a wszystkie się robić tanio i szybko, z reguły widać z myślą o młodych ludziach. W trakcie droższe nie mają uzasadnienia bizneso- to w gotowym filmie – cierpi jakość. prac zrozumiałem także, że będzie to wego i muszą liczyć na dotacje. Na tej Przy czym aplikacja Film Factors PL JAK WYKORZYSTAĆ dobre narzędzie dla inwestorów, którzy wiedzy oparliśmy wzory i funkcjonal- nie sugeruje żadnych decyzji, daje jedynie znają branży, jednak myślą o wło- ność aplikacji. nie twarde dane, oblicza koszt produk- żeniu w nią pieniędzy, więc potrze- cji przy pewnych założeniach, propo- bują twardych i szybkich szacunkowych Na czym polegały konsultacje nuje najbardziej prawdopodobny koszt danych. Chciałbym, żeby aplikacja była z przedstawicielami wszystkich pio- promocji, przepływy pieniężne, a na dostępna za darmo, ale ponieważ jest nów, a w kolejnej fazie z socjologami końcu pokazuje, przy jakiej widowni TWARDE DANE? to faktycznie w dużej mierze prywatna i psychologami? kinowej koszty produkcji i dystrybucji inwestycja, musi się jakkolwiek bilan- W ciągu sześciu miesięcy odbyliśmy zaczną się zwracać. sować. PISF wsparł część badawczą, ponad 200 godzin spotkań w zespole Rozmowa powstanie algorytmu i przeprowadzone roboczym. Każdą kategorię kosztów Jak często aplikacja będzie aktualizo- szkolenia, ale nie może wesprzeć dru- rozkładaliśmy na czynniki pierwsze. wana? Niedawne przykłady obniżek z Kamilem giej części – informatycznej, bo nie tak Z czego wynika każda kwota kosztorysu? cen biletów przez sieci multipleksów działają programy operacyjne. Dlatego Co miało na nią wpływ? Na ile jest ona pokazują, że tych zmiennych może Przełęckim, cały proces trwa dłużej niż się spodzie- stała? Badaliśmy też kwestię honora- być całkiem sporo. wałem, mimo że w pełni funkcjonalna riów, dociekaliśmy, ile godzin efektywnej Założeniem jest aktualizacja raz na kwar- pomysłodawcą wersja excelowa istnieje od dawna. pracy wkłada na planie i poza planem tał, bo tak mniej więcej zmieniają się ceny Wersja webowa też jest gotowa, i jest każda funkcja w grupie zdjęciowej. I jak rynkowe, ale w wersji webowej można Film Factors nawet lepsza od założeń, ale jej utrzy- to się przekłada na realne wynagrodze- robić to na bieżąco – reagować na każdą manie to kolejne koszty. Testując wer- nia. Spotykaliśmy się z takimi fachow- sytuację, jeśli tylko dane rynkowe da się PL – aplikacji sję webową, szukamy obecnie sponsora, cami, jak Dorota Roqueplo, Joanna rozpoznać. Zawsze będą koszty zmienne, który pozwoliłby utrzymać Film Factors Macha, Jerzy Zieliński, Tomasz Matra- ale po zastosowaniu algorytmów aplika- do kalkulacji PL darmowo online. szek czy Grzegorz Rzepecki, wypytywa- cji różnice między teoretyczną prognozą liśmy zarówno o twarde dane, jak i o to, a faktycznym stanem wynoszą co najwy- realnych kosztów Co aplikacja oferuje obecnie? co wpływa na koszty pracy, gdzie można żej kilkadziesiąt tysięcy, a nie pół miliona. Pełną usługę związaną z kalkulacją real- zaoszczędzić. Wiadomo, że jeśli rze- Mamy wiele stałych kosztów, jak np. cena produkcji oraz nych kosztów produkcji filmu fabular- czywistość budżetowa mówi, że musisz benzyny. Nie ma znaczenia, czy nalewa nego i promocji filmu w warunkach zmieścić się w jakiejś kwocie, to się mie- się do baku samochodu pracującego promocji filmu polskich i określania jego poziomu ren- ścisz, ale my staraliśmy się dociec, ile kilka dni na planie kina niezależnego, czy towności w modelu proporcjonalnym. powinno być w każdej kategorii środ- trzech wozów jeżdżących przez miesiąc fabularnego W przyszłości chciałbym ją uzupeł- ków, by praca została wykonana dobrze. przy nowym filmie Spielberga. W sen- nić o algorytmy dotyczące obliczania Badaliśmy także, co z punktu widzenia sie kosztorysu to kwestia odpowiedniego bardziej skomplikowanych wariantów innego niż produkcja wpływa na kom- mnożnika. Powtarzam, aplikacja nie ma aka była geneza Film Factors recoupmentu. System działa tak, że fort pracy ekipy itd. zastąpić człowieka, lecz dać mu do ręki PL? Projekt powstał w reak- podzieliliśmy w kosztorysie produk- skuteczne narzędzie, bazujące na logice cji na zapotrzebowanie rynku, cję filmową – od developmentu po pro- Jakieś ogólne wnioski? budowania kosztorysu używanej przez Jczy wynikał raczej z pana pasji dukcję i postprodukcję – na 30 kate- Generalny wniosek był taki, że należy człowieka. i indywidualnej inicjatywy? gorii, jak w szablonie kosztów PISF. wydłużyć okres przygotowawczy, Projekt Film Factors PL powstał Pewne rzeczy są niezmienne i nawet bez żeby zdążyć wszystko zaplanować, To prawda, że w planach jest stworze- w ramach Farmy Produkcyjnej, pro- detalicznej wiedzy o samym projekcie a potem pracować spokojniej. Najwięk- nie Film Factors EU do kosztoryso- gramu dla młodych polskich producen- można przewidzieć, ile dane katego- szą bolączką ekip filmowych okazał wania europejskich koprodukcji? tów i kierowników produkcji, którzy rie będą kosztować. Jedynym naprawdę się fakt, że scenariusz zmienia się do Prawda, ale na razie są to tylko plany, zaczynają lub niedługo zaczną praco- Kamil Przełęcki ważnym podziałem jest ten na filmy ostatniej chwili, co ogranicza czas na ponieważ w takich projektach jest więcej wać w branży. Odbyły się dotychczas współczesne i historyczne, bo te dru- dobre przygotowania. Że czasami warto zmiennych i należy podejść do sprawy cztery edycje, w każdej młodzi ludzie gie z założenia generują większe koszty. poświęcić więcej środków przed wej- inaczej. Skupiamy się więc przede wchodzili coraz bardziej w tajniki pro- roku przez PISF projekt zunifikowa- Nie zmienia to faktu, że Film Factors W polskich współczesnych fabułach ściem w zdjęcia, by później nie wyrzu- wszystkim na planowaniu modułu zwią- dukcji filmowej, a część pracowała ze nego kosztorysu filmu fabularnego. PL jest projektem prywatnym. W jaki wykłada się dziś 300-500 tys. złotych cać w montażu do kosza sceny, którą zanego z recoupmentem, bo uważam, mną na planach Króla życia, Po prostu Środowisko bardzo mocno go wów- sposób chciałby pan zainteresować na development. Na etapie produkcji można było wyciąć w developmen- że on jest bardziej potrzebny. Ma służyć przyjaźń i Planu B. Pomysł na aplikację czas skrytykowało, powstała więc grupa nim środowisko? należy przemnożyć liczbę dni zdjęcio- cie. To oczywiście wszystko uproszcze- inwestorom, żeby rozumieli, jak działa wspomagającą kosztorysowanie cho- robocza, w której skład wszedłem, Nie łudzę się, że Film Factors PL w zna- wych – jeden z najważniejszych fak- nia, ale gdybym wszedł w szczegóły, rynek, jakie są korytarze pierwszeń- dził mi po głowie od jakiegoś czasu, bo a której zadaniem było stworzenie czący sposób zmieni podejście wete- torów – przez 100-150 tys. W filmach nie starczyłoby nam papieru. Wnio- stwa zwrotów, jakie czynniki wpływają nie jestem tylko kierownikiem produk- nowego rynkowego szablonu koszto- ranów branży do kwestii kosztory- historycznych – czasem do 200-250 tys. sek jest znany od lat: można robić filmy na rentowność filmu. Mam nadzieję, że cji oraz producentem, ale również dużo rysu, żeby zastąpił ten podporządko- sowania. Doświadczeni producenci Postprodukcja kosztuje 700-900 tys. albo dobrze, albo tanio, albo szybko, będzie to kolejny krok. uczę w szkołach filmowych i staram wany dotychczas regułom księgowości. i kierownicy produkcji nie potrzebują plus zmienne, takie jak VFX i muzyka. ale nigdy w takiej konfiguracji, w któ- się ułatwiać studentom start. Drugim Zbiegło się to z początkami Farmy Pro- żadnej pomocy. Każdy będzie mógł Do tego inne koszty bezpośrednie, czyli rej udaje się połączyć wszystkie te ele- Rozmawiał

Fot. Sławomir Pultyn/GCF impulsem był przedstawiony w 2015 dukcyjnej. oczywiście korzystać z aplikacji, prze- kolejne 50-100 tys. To twarde dane, menty. Jeśli ma być dobrze i relatywnie Tomasz Kazański

56 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 57 RYNEK FILMOWY THE EDDY

Jak trafiła ona na plan tam po polsku i francusku. serialu? Tutaj miała dodatkową trud- Alan Poul: Od samego ność w postaci angielskich początku, kiedy tylko zaczęli- piosenek, ale poradziła sobie śmy myśleć o serialu, chcieli- z tym bardzo dobrze. To był ŻYWE SREBRO śmy, by był międzynarodowy. ważny film, bo Damien bar- Szukanie aktorów do kon- dzo ceni Pawła Pawlikow- kretnych ról popchnęło nas skiego. Przygotował też całej Rozmowa z Jackiem w rejony, których wcześniej ekipie krótką listę tytułów, nie zakładaliśmy. Piosenkarka które mieliśmy zobaczyć, Thorne’em, wiodącym w scenariuszu początkowo w tym m.in. Girlhood Céline miała na imię Carrie i miała Sciammy. scenarzystą serialu The być Amerykanką, ewentu- alnie Angielką. Na Joannę Jak współpracowało się Eddy, oraz Alanem trafiliśmy za sprawą Zimnej z Damienem Chazelle’em? wojny Pawła Pawlikowskiego. J.T.: Znakomicie. To reżyser Poulem, producentem Joanna spotkała się z Damie- niezwykle świadomy, fanta- nem Chazelle’em i odpo- stycznie rozumiejący muzykę, tego serialu Jack Thorne wiadającym za muzyczną czego najlepszym przykładem stronę serialu Glenem Ballar- są jego filmy. Jeszcze przed dem. Obaj byli nią zachwy- oficjalną premierą miałem Joanna Kulig na planie serialu ceni. Tym samym bohaterka okazję zobaczyć Whiplash The Eddy, reż. Damien Chazelle z Amerykanki stała się Polką. i od razu pomyślałem, że J.T.: Zostałem niemal „zaata- to osoba, z którą chciałbym kowany” przez śpiewającą w przyszłości współpracować. niej części miasta, trochę na improwizują, ale podstawą mam w zwyczaju siadać na Joannę. Ale ona dokład- A wiemy, jak później poto- obrzeżach. Pewnie gdyby są jednak piosenki i ich kanapie i kontemplować nie taka jest. Pełna energii, czyła się kariera Damiena. zamiast tego miał być Luwr, przekaz. Jeżeli odrobiliśmy tej muzyki, ale kiedy Glen żywe srebro. Pasowała do Bardzo dużo rozmawiali- byłoby dużo ciężej. Jeżeli naszą pracę należycie, to przed produkcją dał mi płytę serialu nie tylko pod wzglę- śmy, po czym wprowadzałem jednak wybierze się mniej jest szansa, że jazz stanie się pełną jazzowych kawałków, dem aktorskim i wokalnym, poprawki do scenariusza i mu turystyczne rejony, nieobjęte gatunkiem bardziej dostęp- słucham jej bez przerwy. ale także za sprawą osobo- je przesyłałem. Ciekawym takimi restrykcjami lokalnych nym dla mainstreamowej A trochę czasu już minęło. wości. Spotkanie z nią kom- doświadczeniem było to, że władz, naprawdę nie jest tak publiczności. Dla ludzi, któ- (śmiech) pletnie zmieniło początkową znajdowaliśmy się w dwóch źle. Paryż to bardzo intere- rym do tej pory wydawało koncepcję dotyczącą tego, różnych miejscach na świecie, sujące miejsce, żeby opowie- się, że za nim nie przepa- Nie mieliście wątpliwo- kim była ta postać. Równie a więc pracowaliśmy na odle- dzieć tę historię. W końcu to dają. ści, że realizowanie serialu otwarci na różne kombinacje głość. Mogło być to pewnym miasto uznawane za europej- J.T.: Piosenki były integralną zorientowanego na glo- kulturowe byliśmy w kon- wyzwaniem, bo komunikacja ską stolicę jazzu. częścią procesu kreacyjnego. balny rynek, w dużej mie- tekście zespołu, w którym wtedy jest jednak trochę inna. Pierwsze pytanie, jakie zada- rze w języku innym niż bohaterka grana przez Joannę Myślę, że bardzo dużym plu- Serial zbudowany jest wałem naszej grupie scena- angielski, może być nieco śpiewa. Glenowi Ballardowi sem Damiena w kontekście wokół muzyki jazzowej. rzystów, dotyczyło emo- ryzykowne? zależało przede wszystkim serialu było to, że świetnie Czy myślicie, że spodoba cjonalnej wymowy danego A.P.: Ten temat powraca już Alan Poul i André Holland na znakomitych muzykach, mówi po francusku, ponie- się także ludziom, któ- odcinka. Drugie – piosenki. od jakiegoś czasu. Duży mię- na planie filmuThe Eddy, którzy w krótkim czasie będą waż tam dorastał. rzy na co dzień jej nie słu- Zawsze wczytywaliśmy się dzynarodowy sukces Domu reż. Damien Chazelle mogli stać się prawdziwym chają? w jej tekst, słuchaliśmy jej z papieru czy Narcos poka- jazzowym bandem. Muszę Realizacja serialu w Paryżu A.P.: Myślę, że pewnym zało- uważnie, rozmawialiśmy zał, że można pójść tą drogą. przyznać, że muzycznie nastręczała wielu proble- żeniem zarówno na pozio- o tym, jak może wpłynąć na Nawet amerykańska publicz- he Eddy to Jack Thorne: Na samym kolejnych bohaterach. Z kre- poprzeczka postawiona była mów? W dużym mieście mie tworzenia historii, jak dany odcinek. Gatunkowo ność, będąca ostatnią, której 8-odcinkowy początku, kiedy stałem się atywnego punktu widzenia bardzo wysoko. Tym bar- często może to być biuro- i muzyki, była uniwersal- The Eddy nie jest musicalem, chce się czytać napisy, oglą- serial Netflixa, za częścią tego projektu, zaczą- było to bardzo ekscytujące. dziej, że poza Joanną żaden kratyczny koszmar. ność. Glen miał za zada- ale myślę, że jest pewien ele- dała tamte seriale. Myślę, że którym stoi sam łem się zastanawiać, jak do Kiedy zaczyna się dany odci- z muzyków nie miał aktor- A.P.: Aktualnie robię kolejny nie stworzyć utwory nieco ment narracyjny w tekstach już jakiś czas temu pokona- TDamien Chazelle, reży- tego podejść, by serial był nek, początkowo nie wiemy, skiego doświadczenia. serial w Tokio, więc śmiało popowe, które jednak w stu piosenek. liśmy tę barierę. Netflix był ser Whiplash i La La Land. tak różnorodny, jak to tylko czyją historię będziemy mogę powiedzieć, że nie. procentach oddają jazzowy w tej kwestii bardzo wyro- To opowieść o trapionym możliwe. Oczywiście ważny teraz śledzili. Wyjaśnia się to Jakie wrażenie zrobiła na (śmiech) Paryż przy japoń- klimat. Mające odpowiedni A jakie jest wasze podej- zumiały, zwłaszcza że im też problemami klubie jazzo- jest ciąg przyczynowo- dopiero po kilku minutach was Zimna wojna? skiej stolicy był jak wakacje. rytm i dobre teksty. Nie są to ście do jazzu? mocno zależało, żeby zrobić wym w sercu wielokulturo- -skutkowy, ale zależało mi, i wtedy zaczynamy podą- J.T.: Film Pawlikowskiego Mieliśmy świetną ekipę i nie kilkunastominutowe solówki A.P.: Zawsze bliżej było mi międzynarodowy, multikultu- wego Paryża. Skąd pomysł by każdy odcinek był w pew- żać za jednym z bohaterów. oglądała chyba cała ekipa. pamiętam, żeby pojawiały na saksofonie czy trąbce, za do muzyki elektronicznej. rowy serial. na taką strukturę, by każdy nym sensie odrębną całością. Wśród nich jest piosenkarka Byliśmy pod dużym wraże- się jakieś większe problemy. którymi często trudno nadą- Lubiłem jazz, ale nie nazwał- odcinek poświęcony był Stąd pomysł, aby poszcze- Maja, grana przez Joannę niem. Zarówno historii, jak Może dlatego, że kręciliśmy żyć. Oczywiście są w serialu bym się wielkim fanem. Rozmawiał Fot. Lou Faulon/Materiały prasowe Netflix Fot. Lou Faulon/Materiały Fot. Gage Skidmore/Flickr, Lou Faulon/Materiały prasowe Netflix Lou Faulon/Materiały Fot. Gage Skidmore/Flickr, innemu bohaterowi? gólne epizody skupiały się na Kulig. i roli Joanny, która śpiewała głównie w północno-wschod- momenty, kiedy muzycy Nie jestem ekspertem i nie Kuba Armata

58 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 59 NIE DO LAMUSA STEFAN KUDELSKI

z zawodami jeszcze bardziej „pod kreską”, odnosić sukcesy i postanowił poświęcić się amerykańskich ABC, NBC i CBS oraz oży- Bez dokonań jak np. z wózkarzem, tworzy się kognityw- pracy. Sprzedaż pierwszych profesjonalnych wienie przegrywającego stopniowo z telewi- ny problem. Nawet na transmitowanej na magnetofonów pozwoliła mu założyć w 1951 zją radia. Implikacje mobilności wynalazków Stefana cały świat gali Oscarów laureaci „nagród własną firmę, a w tym samym roku powstała Kudelskiego dawało się jednak odczuć także REFORMATOR technicznych” – montażyści, dźwiękowcy pierwsza wersja Nagra (o ile dla obcokrajow- na innych obszarach. Jego sprzęt wspomagał Kudelskiego itp. – są traktowani nieco po macoszemu ców nazwa brzmi dość egzotycznie, Polacy ekspedycje na Mount Everest, uczestniczył względem aktorów czy scenarzystów. Nie powinni ją czytać dosłownie: jak 3. osobę licz- w wyprawach naukowych takich jak ta na w dziedzinie wspominając już o tzw. honorowych Na- by pojedynczej czasu przyszłego czasownika dno Rowu Mariańskiego, a w 1969 roku, dzięki grodach Akademii, które od jakiegoś czasu „nagrywać”). Stefan Kudelski miał wtedy 22 polsko-szwajcarskiemu geniuszowi, mogli- rejestracji dźwięku przyznaje się w ramach osobnej ceremonii. lata. Do przełomu doszło sześć lat później, śmy usłyszeć słowa Neila Armstronga cho- DŹWIĘKU Stefan Kudelski, urodzony w 1929 roku gdy ukończył Nagra III, tranzystorową wer- dzącego po Księżycu. The Kudelski Group rozwój światowego w polskiej rodzinie inteligenckiej, wynalaz- sję swego flagowego wynalazku i zarazem opatentowała też miniaturowe magnetofony ca, który zrewolucjonizował dźwięk w świa- produktu, który pozwolił jego młodej fir- przeznaczone dla służb wywiadowczych, a od- kina wyglądałby towym kinie i doczekał się dwóch Nagród mie rozwinąć skrzydła i stać się w kolejnych biorniki map pogodowych Nagrafax trafia- Emmy i aż czterech „honorowych Oscarów” zupełnie inaczej. (różnego stopnia), był jednym z licznych geniuszy światowego kina, o których pamięć Urodzony w Polsce ucierpiała właśnie przez takie postrzeganie. Stworzony przez niego w latach 50. XX wieku elektronik kilkukilogramowy, a zatem w pełni przeno- śny, magnetofon Nagra nie tylko pozwolił i wynalazca ekipom na większą mobilność w nagrywaniu dźwięku na planie, ale też umożliwił efek- pozostaje jednak tywne kręcenie w plenerach. Do tego czasu sprzęt do rejestracji dźwięku był okropnie zapomniany ciężki, a przenoszenie go wymagało kilku osób lub pojazdu. Wynalazek Kudelskiego również przez zniósł wiele fizycznych oraz technicznych ograniczeń, działał również w trudnych wa- branżę filmową. runkach pogodowych i był nie do zdarcia. Pojawił się na rynku w chwili, gdy coraz Stefan Kudelski mniejsze i bardziej mobilne kamery posze- i André Kudelski rzały możliwości filmowców, więc mimo wy- edną z pozostałości hollywoodzkie- sokiej ceny szybko przyjął się w branży. Po go systemu studyjnego we współcze- raz pierwszy skorzystano z niego na planie dekadach potentatem rynku analogowego, ły do wyposażenia okrętów pełnomorskich. snej amerykańskiej branży filmowej Czarnego Orfeusza Marcela Camusa (1959), a następnie cyfrowego. Dziś, jako The Kudel- Nowoczesny świat stoi dźwiękiem, a Polak J jest podział ekip na zawody above the a dzięki kolejnym innowacjom wprowadza- ski Group – pod kierownictwem jego syna, był jednym z pionierów wykorzystania je- line (dosłownie: „nad kreską”) i below the nym przez lata przez Kudelskiego utorował André Kudelskiego – firma działa na kilku go możliwości. line („pod kreską”). Oba określenia powstały drogę takim produkcjom, jak kręcony na kontynentach, projektuje i produkuje m.in. Stefan Kudelski zmarł 26 stycznia 2013 w wyniku praktycznego podejścia do kosz- Filipinach Czas Apokalipsy Francisa For- systemy kodowania dla telewizji cyfrowej roku w szwajcarskiej Lozannie, z którą był torysowania produkcji filmowych i mimo da Coppoli. Na rewolucji zapoczątkowanej oraz zajmuje się innowacjami w dziedzinie związany przez większość swego życia, a 15 lat że odgradzały aktorów, reżyserów, scena- przez Kudelskiego skorzystali również młodzi cyberbezpieczeństwa. wcześniej został wpisany na cenioną listę 100 rzystów oraz producentów od reszty ekipy i ambitni francuscy filmowcy, którzy opar- Łatwo byłoby sprowadzić dziedzictwo Ste- największych geniuszy w historii Szwajcarii. Fot. Kudelski Group/Materiały prasowe („pod kreską” odnosi się do autorów zdjęć, li nurt artystyczny nazwany później Nową fana Kudelskiego do branży filmowej, zwłasz- Pozostawał mimo wszystko częściowo rów- scenografów, kostiumografów, montażystów Falą na ruchu, improwizacji oraz ekspery- cza, że na rewolucji dźwiękowej skorzystali nież Polakiem. Takim, który zamienił jedną itd.), miały neutralne zabarwienie. Od tam- mentach z dźwiękiem. nie tylko filmowcy tworzący kino fabularne, flagę z bielą i czerwienią na inną, lecz nigdy tych czasów wiele się nie zmieniło, również Droga do tego sukcesu nie była oczywi- ale także dokumentaliści, którzy dzięki roz- nie przestał czuć więzi z krajem urodzenia. w tym sensie, że obie definicje symbolizują ście dla Kudelskiego łatwa i prowadziła przez wojowi technologicznemu i coraz mniejszym Zasłużył zatem na pamięć i jako Szwajcar, i ja- swoistą gradację w postrzeganiu zawodów Szwajcarię, dokąd wraz z rodziną trafił w 1943 rozmiarom magnetofonów Nagra byli w sta- ko Polak. Za życia relatywnie niewiele osób filmowych: nie w perspektywie ich „ważno- roku, po zapoczątkowanej wyjazdem z Polski nie wychodzić w teren w stopniu, o jakim znało jego imię i nazwisko, a gdy otrzymywał ści” dla powstawania produkcji, lecz „zrozu- tuż przed wojną kilkuletniej tułaczce przez wcześniej jedynie marzyli. Mogli improwi- kolejne naukowo-techniczne Nagrody Aka- mienia” tego, na czym one polegają. Można Rumunię, Węgry oraz Francję. To właśnie zować i eksperymentować w montażu z ob- demii mało kto zdawał sobie sprawę z ogro- śmiało stwierdzić, że relatywnie niewiele w Helwecji Stefan odkrył smykałkę do elek- razem i dźwiękiem. Rozmawiać z ludźmi mu jego dokonań. Jednak o śmierci Stefana osób poza branżą wie, iloma rzeczami zajmu- troniki i techniki, i już w szkole średniej pro- w sposób, który otwierał setki różnych ar- Kudelskiego informowały największe media je się reżyser czy producent, lecz większość wadził eksperymenty we własnym, dobrze tystycznych możliwości. Przełożyło się to, świata. Mimo że dla wielu ludzi pozostawał ma podstawowe pojęcie, z czym te zawody wyposażonym dzięki rodzicom, laborato- rzecz jasna, bezpośrednio na popularność kimś „pod kreską”, był jednym z gigantów, na się wiążą. W przypadku autorów zdjęć czy rium. W 1948 rozpoczął studia na Politech- oraz dynamizację audiowizualnych reportaży, barkach których wszyscy dziś stoimy. Stefan Kudelski scenografów sprawa staje się nieco bardziej nice Federalnej w Lozannie, których osta- ekspansję rozmaitych telewizyjnych progra-

skomplikowana, a gdy mamy do czynienia tecznie nie ukończył; jego wynalazki zaczęły mów w brytyjskim BBC, włoskim RAI czy Darek Kuźma Fot. Kudelski Group/Materiały prasowe

60 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 61 PRZEZ SUBIEKTYW CZY PAŃSTWO NAS SŁYSZĄ? ILUSTRACJA MUZYCZNA FILMU

muzyce warto myśleć jeszcze przed przystąpieniem do realizacji filmu, a nawet na etapie pisania scenariusza. Właściwa Oodpowiedź w każdym przypadku jest inna, Rzadko chociaż możliwości są tylko dwie: muzykę można specjalnie skomponować lub wyko- zdarzają się rzystać dzieła już istniejące. Muzyka to utwór. Do filmu niezbędne jest jego utrwa- filmy całkowicie lenie, a więc muzyka filmowa to organizacja nagrania lub wykorzystanie nagrania pozbawione gotowego. Zawarcie umów z kompozytorem, wykonawcami i realizatorami, zakup muzyki. praw autorskich i pokrewnych lub licencji. Bardzo to skomplikowane, szczególnie, że Częściej jest w wielu filmach korzysta się jednocześnie ze wszystkich wariantów, jakie z zaprezen- jej za dużo. towanych przypadków można uzyskać. Dla- tego tak pożyteczną osobą bywa konsultant Dlatego muzyczny. Trzeba też zadać sobie pytania: ile mamy czasu? oraz ile pieniędzy? Każde zasadne wybrane rozwiązanie ma takie aspekty i są to różnice diametralne. Można też zapytać: jest pytanie, czy zależy nam na muzyce oryginalnej? Czy jesteśmy skłonni zaryzykować i poczekać, co które często nam przygotuje kompozytor? Czy wolimy eksperymentować na gotowym materiale? stawiają sobie Czy będzie to „coś na wzór” dla kompozytora, czy wybór docelowy? realizatorzy: Przyjmijmy porównanie pozyskania muzyki do filmu z zakupem kreacji na bal. skąd pozyskać Można kupić gotowy strój lub zamówić coś u projektanta czy krawcowej. Na początek muzykę? można odwiedzić kilka sklepów, zorientować się w wysokości cen, modnych fasonach i co dla nas jest bardziej, a co mniej odpowiednie. Często wycieczka kończy się zakupem. Jest to rozwiązanie najszybsze i najtańsze. Masowość Małgorzata wpływa na obniżenie kosztów, ale nie daje wyłączności. Taką samą sukienkę może kupić Przedpełska- wiele osób, w tym inna pani, która przyjdzie na naszą imprezę. Jeżeli jednak kreacja jest -Bieniek dla nas wyjątkowo odpowiednia, to jej niska cena i powtarzalność nie są mankamentami. Szczególnie, że na ogólne wrażenie wpływ mają dobrane do sukni dodatki, a te będą inne. Wyprawa do sklepów to taki przegląd fonotek. Bo to muzyka wystawiona na sprze- daż. Każdy utwór ma swoją cenę, uzgodnione są wszelkie warunki i zakup może odbyć się natychmiast. Fonoteki to masowa produkcja i dzięki temu muzyka, jaką zawierają, może

być stosunkowo tania. Płyty lub dostęp do Fot. Darius Soodmand/Unsplash

62 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 63 PRZEZ SUBIEKTYW CZY PAŃSTWO NAS SŁYSZĄ? ILUSTRACJA MUZYCZNA FILMU serwerów możliwe są na całym świecie, ale Można próbować kupić kreację, ale wymaga w przypadku, gdyby druga strona wynegocjo- nagrań z przeszłości, albo mając problemy ze podobnie jak w przypadku sukni, może się to od nas sporo zachodu. Nie ma pewności, wała lepsze warunki, nakazuje wyrównanie swoim byłym wydawcą, przygotowało covery, zdarzyć, że ten sam utwór znajdzie się w zesta- czy transakcja dojdzie do skutku i ile zajmie brakującej sumy i uzupełnienie korzystniej- od nowa popularne utwory instrumentując wie muzyki do innego filmu. Jednak i w takim to czasu. Na pewno nie należy na zapas kupo- szych zapisów. Brak klauzuli oznacza, że nawet i nagrywając. Zgoda autorów jest konieczna, przypadku, układ wybranych utworów i/czy wać dodatków, czy planować ubrania kreacji równe w procentach udziały mogą opiewać na jeżeli chcemy skorzystać z tłumaczenia lub treść filmu spowodują, że powtarzalność nie na najbliższą imprezę. Warto ją za to jak naj- inne sumy wypłat. Zdarza się też, że autorzy zmienić tekst utworu. Musimy się też liczyć zostanie zauważona. Szczególnie, jeżeli na szybciej przymierzyć i sprawdzić, czy to jest wskazują wykonanie preferowane i od tego z koniecznością akceptacji tak przygotowa- danym rynku (a tak jest obecnie w Polsce) efekt, o który chodziło, a w tym celu najpierw uzależniają zgodę, ale też, aby nas zachęcić, nych tekstów i dodatkową opłatą. W przy- wybór gotowej muzyki jest duży, a powtó- znaleźć dysponenta modelu i nawiązać z nim cena wskazanego nagrania jest obniżana (pio- padku tłumaczenia poezji jest to dosłowny rzenia sporadyczne. kontakt. Można też równocześnie negocjo- senka „Pretty Woman” Roya Orbisona w Tylko przekład na język znany autorom. Fonoteki mogą być miejscem poszuki- wać z kilkoma projektantami w sprawach mnie kochaj Ryszarda Zatorskiego), a żeby Pozostaje ostatni wariant pozyskania ilu- wania pomysłu na muzykę, którą docelowo kilku odpowiednich sukni. Suknia może być zniechęcić – dużo wyższa od innych. Jeżeli stracji muzycznej do filmu – zamówienie zamówimy u kompozytora. Może to być sprzedana. Właściciel może mieć co do niej nie musi być to konkretny utwór, to warto złożone u kompozytora. Tu także mamy zestaw kilku czy kilkunastu utworów. Da nam szczególne plany. Nasza oferta nie będzie dla wybrać kilka najodpowiedniejszych, ustalić analogię do kreacji przygotowywanej na bal. to szerokie rozeznanie, co nam się podoba niego interesująca. Może postawić dodatkowe ich „ranking” i przystąpić do równoczesnych Najlepiej, jeżeli pracownia krawiecka jest nam bardziej, a co mniej. W stosunku do „prze- warunki, albo nie tłumacząc się, odmówić rozmów ze wszystkimi właścicielami praw, do znana, a więc wiemy, czego się spodziewać. glądu sklepów” jest jednak różnica. Sukienki sprzedaży. Przeszkodą może okazać się cena, wszystkich wybranych dzieł. Poszukiwania Możemy posłużyć się zdjęciami modeli, które produkowane masowo są bezimienne (auto- a jeżeli potrzebny będzie nam inny rozmiar osób uprawnionych i negocjacje mogą trwać nam się podobały w sklepach lub zdać się na rem jest projektant, który sprzedał swoje czy kolor, może to cenę podwyższyć. Dalej długo (czasem kilka miesięcy). Może to być styl i gust wykonawcy. Dostarczyć materiał prawa do masowej reprodukcji wzoru), a więc nie ma gwarancji, że sukni nie powstanie kilka, a nawet kilkanaście czy kilkadziesiąt lub jemu zlecić poszukiwania (nagranie we możemy sobie skopiować co celniejsze roz- kilka i akurat jedna z nich nie pojawi się na osób (jeżeli potrzebny nam nie tylko utwór, i doliczenia lat dodatkowych przekroczyła 100 postawić dodatkowe warunki (obejrzenie własnym zakresie). Pozostaje oczekiwanie wiązania i zamówić u krawcowej. Natomiast naszym balu (chyba że płacąc znacznie więcej, ale i nagranie). Nie muszą wiedzieć o swoim lat. Najczęściej ochrona autorów trwa 50 lat po gotowego filmu i dopiero na tej podstawie oraz problem gustów i dogadania się w ulot- każdy utwór ma swojego autora i możemy zapewnimy sobie wyłączność). Tańszą wersją istnieniu, a przede wszystkim utrzymywać ze ich śmierci i tak zaleca konwencja berneńska, podjęcie decyzji) itp. Autorzy dbają o swoje nej materii, gdzie tłumaczem najczęściej jedynie prosić o coś podobnego w nastroju będzie zgoda na sporządzenie dla nas formy sobą kontaktów. ale są kraje, które przyznają ochronę krótszą. prawa samodzielnie, może ich reprezento- jest nasz konsultant. Metodą zmniejszającą czy charakterze. Nazywamy to pastiszem (fr. tak, aby mógł nam suknię uszyć inny krawiec, W Polsce prawo autorskie chroni 70 lat od W przypadku praw wykonawców i wydawców, wać publisher lub stowarzyszenie twórcze. ryzyko są muzyczne castingi (opracowanie pastiche, wł. pasticcio – pasztet, partactwo). lub zgoda na skopiowanie projektu (pomysły, śmierci autora, a jeśli chronienie autorów jest to krajów przyznających im ochronę jest mniej Często wydawca reprezentuje wykonawców, wybranej sceny przez kilku pretendentów) Określamy tak utwór naśladujący i uwypu- raczej w sferze fantazji, ale możliwe do wyko- łączne, to 70 lat liczy się od śmierci ostatniego niż w przypadku autorów, ale w Polsce jest to albo pomaga znaleźć osoby uprawnione, ale i prezentacja szykowanej ilustracji z obra- klający cechy jakiegoś stylu, maniery twórczej rzystania w przypadku muzyki do filmu). Taki z nich. Podobnie wygląda ochrona w krajach 50 lat od powstania wykonania i w większo- nie jest to regułą. Nie ma ustalonych stawek. zem w formie wirtualnych instrumentów, co innego autora czy konkretnego dzieła („Suita designerski model to w muzyce: evergreen, hit, UE i kilkunastu innych krajach (Norwegia, ści krajów, z których nagrania pozyskujemy W większości przypadków można przewi- można porównać do castingu pracowni kra- barokowa”, „Symfonia w stylu Mozarta”), ale przebój. Jeżeli się nam podoba i chcielibyśmy Szwajcaria, Brazylia, Peru), ale są też miej- jest podobnie. Może być to nawet ochrona dzieć ich rząd… ale zawsze można się zdzi- wieckich proponujących autorskie modele. niemający cech fałszerstwa i jest to działa- go w swoim filmie wykorzystać, przede wszyst- sca, gdzie chroni się dłużej (Kolumbia – 80, dłuższa. Tak się dzieje w USA, gdzie obowią- wić. Na poszukującym spoczywa obowiązek Później, w trakcie pracy z już wybranym nie całkowicie uprawnione. Wybranego na kim trzeba zdobyć nagranie i „przymierzyć” Meksyk – 100 lat). Ciekawym przypadkiem zuje słynna ustawa „o ochronie Myszki Miki”. uporządkowania i wyśledzenia wszystkich kompozytorem, warto przyjmować kolejne wzór utworu nie wolno nam kopiować, ani Chroni ona prawa utworów korporacyjnych pułapek. Doświadczenie uczy, że wielu utwo- propozycje z obrazem i w formie wirtual- bez zgody autorów przerabiać. Bo wtedy jest (producentów, ale też autorów i wydawców, rów nie jesteśmy w stanie pozyskać, albo ich nej. Nie gwarantuje to całkowitej zgodności to plagiat (łac. plagium – niewolnictwo, pla- których utwory są w ich gestii) przez 95 lat od sytuacja prawna jest bardzo zagmatwana, poglądów, ale zmniejsza ryzyko problemów giārius – porywacz, złodziej, handlarz nie- opublikowania dzieła, czyli Myszkę Miki do a więc będzie to trwało długo i bez gwarancji z nagraniem orkiestry i skraca czas niepo- wolnikami; gr. plágios – zależny, podstępny, W fonotekach można szukać pomysłu końca 2023 roku. Jeżeli państwo jest sygna- na powodzenie sprawy. Dlatego sprawdzając trzebnych dyskusji już w trakcie nagrania skradziony) i chociaż takiego sformułowa- tariuszem jakiejś konwencji, to nie należy sytuację prawną kilku utworów, skracamy (kosztują i to nie mało – zarówno orkiestra, nia nie zawiera ustawa o prawie autorskim, na muzykę, którą docelowo zamówi się się spodziewać ochrony krótszej i węższej, czas, w jakim będziemy mogli pochwalić się jak i studio). W przypadku sukni na pewno tak popularnie określa się skopiowanie czy- ale zawsze może być to zarówno czas, jak jakimś sukcesem. Przy braku zgody autorów nasze porozumienie ułatwią miary, a wcze- jegoś dzieła i przedstawienie jako własnego u kompozytora i zakres ochrony, nawet znacznie przekracza- ratuje nas pastisz, a za ich zgodą (!), jeżeli śniej upięcie modelu z jeszcze niepociętej (plagiat całościowy), zapożyczenie z czyjejś jący ustalone minimum. W przypadku filmów nagranie jest niedostępne, możemy posłu- materii. Mimo tych wszystkich zabiegów pracy i zatajenie autora oraz źródła, z jakiego musimy zakładać, że zostaną zaprezentowane żyć się coverem. Jest to wykonanie bliskie zdarza się, że zmiany w partyturze nano- fragment pochodzi (plagiat cytowany), bez- na dowolnym terytorium świata, a więc prawa oryginalnemu, a czasem tak podobne, że szone są już w trakcie nagrania, a montaż prawne przejęcie fragmentu utworu i podpi- do obrazu, który ma ilustrować. Będziemy jest Francja, w której dłuższy czas ochrony autorów, których utwory zawierają, muszą wielu słuchaczy nie orientuje się, że nie jest muzyki do filmu okazuje się kompilacją, sanie go własnym nazwiskiem (plagiat czę- wiedzieli, czy pasuje i ile trwa czasu. Jeżeli przyznano autorom za militarny udział (po być uregulowane zgodnie z ustawodawstwem to oryginał. Istnieją firmy, które specjalizują która w dużym stopniu zmienia zarówno ściowy), a także brak wyodrębnienia w tekście jest kilka dostępnych wykonań, to będziemy stronie Francji) w wojnach światowych (do 14 kraju ich pochodzenia (chronienia). się w wykonywaniu i sprzedaży coverów. treść utworu muzycznego – jakim jest kom- fragmentu cytowanego oraz przerobienie wiedzieć, które jest dla nas najlepsze, ale też lat dodatkowej ochrony), oraz za utratę życia Pomiędzy twórcami, a szczególnie ich Taką wersję utworu można też nagrać we plet przygotowanej przez kompozytora cudzego utworu i podanie się za jego twórcę. będziemy mieli większe pole manewru, bo jako żołnierz (do 30 lat). Modelową posta- spadkobiercami stosunki mogą być przy- własnym zakresie. Wielu polskich wykonaw- muzyki – jak i wymowę samego filmu. I to Gotową sukienką jest również strój, który wykonania często bardzo różnią się cenami. cią jest Antoine de Saint-Exupéry, uczestnik jazne, ale też wrogie. Mogą sobie robić na ców (Krzysztof Krawczyk, Marlena Droz- jest kolejny moment, w którym dobry kon- widzieliśmy na pokazie mody. To projekt Z reguły prawa autorskie i pozostałe prawa obu wojen, który zginął jako pilot wojskowy złość. Każdy może bez tłumaczenia ofertę dowska, zespół Lombard, Kuba Sienkiewicz), sultant muzyczny jest na wagę złota, bo umie autorski, a więc niezbędna jest od autora kosztują po połowie. Czasami w umowie jest w lipcu 1944 roku. Jego ochrona (na terenie odrzucić, albo zażądać sumy, na jaką nas wiedząc, jak bardzo z powodu braku doku- pomóc zarówno w skąplikowanej redakcji, zgoda na wykorzystanie pomysłu (licencja). klauzula (MFN – Most Favored Nation), która Francji) w wyniku zmian w prawie autorskim nie stać, wycofać się z obiecanej zgody, czy mentacji utrudniony jest dostęp do polskich jak i muzycznym montażu. Fot. Manuel Nägeli/Unsplash

64 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 65 PRZEZ SUBIEKTYW CZEGO NIE WIDAĆ WYOBRAŹ SOBIE PORZĄDEK SAM SIĘ NIE ZROBI NIETYPOWA EMERYTURA

Polskie kino z wiadomych względów nader często pokazywało Zofia Wilkońska bez pardonu wojnę. Sceny walki, pożogi, strachu, prześladowań, wkracza w życie czytelnika. Irytująca, bestialstwa… Ale, jak napisała Wisława Szymborska: ekspansywna, a jednocześnie ma w sobie „Po każdej wojnie ktoś musi posprzątać”. coś, co nie pozwala się z nią rozstać. Bartosz Żurawiecki Starsza pani powraca w trzeciej części

latego sporo jest też w pol- kryminalnej komedii Jacka Galińskiego. skich filmach sekwencji uka- zujących powrót do życia po Jej nieszablonowa osobowość zasługuje kataklizmie. Właśnie – sprząta- Dnia ulic, odgruzowywania domów, spotkań na miniserial, produkcję, która pokaże ludzi rozdzielonych przez wojnę, wchodzenia na nowo w tzw. codzienność. To tragikomiczną rzeczywistość. czas, kiedy można wreszcie wziąć oddech, pozwolić sobie, bez wyrzutów sumienia, Weronika Wawrzkowicz-Nasternak na miłość i inne „błahostki”. Jednym z pierwszych filmów, który utkwił mi w pamięci, gdy byłem mały, jest zytając historie wymyślone przez W trzeciej części kryminalno-kome- w książce znalazły się autentyczne opo- Skarb (1948), komedia Leonarda Bucz- Galińskiego, miałam ochotę diowego cyklu szaloną staruszkę spoty- wiadania kobiet osadzonych w Areszcie kowskiego. Grupa lokatorów gnieździ się zakrzyknąć: tylko dystans nas kamy w areszcie śledczym. „Kratki się Śledczym Warszawa-Grochów. Teksty w prowizorycznym mieszkaniu pośród uratuje! „Kółko się pani ode- pani odbiły” czytałam w przymusowej powstały w trakcie warsztatów prowadzo- ruin odbudowującej się Warszawy. Kome- Crwało”, „Komórki się pani pomyliły” izolacji związanej z pandemią korona- nych przez Jacka Galińskiego w ramach diowa intryga obracała się wokół tytuło- i „Kratki się pani odbiły” to książki, które wirusa. Fragment: „Świat się na chwilę działań Fundacji Dom Kultury. wego „skarbu”, rzekomo ukrytego podczas Skarb, reż. Leonard Buczkowski pozwalają spojrzeć na świat z przymruże- zatrzymał. Wyraźnie poczułam szarpnie- Literacki ojciec Zofii Wilkońskiej dba okupacji. Ja jednak pamiętam głównie finał, niem oka. Ich bohaterka to emerytka, która cie i o mało się nie przewróciłam przez o to, by starsza pani obcowała z posta- w którym bohaterowie wprowadzają się do bez wahania rusza na czołowe zderzenie to jego raptowne hamowanie” pasował ciami z przeróżnych środowisk. Do moich nowych, jasnych domów postawionych Inni z kolei tęsknią za banałem, za światem, Ja się jednak uśmiecham do tamtych fil- z niełatwą rzeczywistością. Z nieodłącz- nie tylko do więziennego zamknięcia. ulubieńców należą m.in. doktor Leokadia wspólnym wysiłkiem mieszkańców sto- w którym nie trzeba było zachowywać żad- mów. Choć rozgrywają się w peerelowskich nym wózeczkiem na kółkach dzielnie wal- Utożsamiałam się z Zośką, która nastrój Majewska (erotomanka), przedstawiciel licy. Oczywiście, że to była propaganda, ale nych nadzwyczajnych środków ostrożności. realiach, nadal przypominają, że nasze życie czy o godność. W czasach, kiedy seniorów za kratkami poprawiała sobie myślą kancelarii Owsik i Wspólnicy, a także przecież nie tylko propaganda. Skarb odda- Myślę więc o różnych polskich filmach, nie jest, a przynajmniej nie powinno być spycha się na margines, ona nieustannie „podobno puszka konserwuje”. Czarny Golum, którego pseudonim daje wyobra- wał atmosferę pierwszych powojennych lat. które pokazywały nie stan nadzwyczajny heroiczne. Wzniosłe idee, metafizyczne dba o to, aby być w centrum. humor autor miesza w książce z frag- żenie o powierzchowności bohatera. Opisy Ulgę, że burze dziejowe przeminęły i można (powstania, zabory, okupację, stan wojenny wzloty czy niepodległościowe zrywy to tylko Zośka Wilkońska walczy m.in. z dziką mentami klaustrofobicznej rzeczywi- postaci są bardzo sugestywne. Nietrudno zająć się zwyczajnym życiem ze wszystkimi etc.), ale naszą „małą stabilizację”. Proza- „wydarzenia specjalne” w nocach i dniach, reprywatyzacją i czyścicielami kamie- stości, w której cela jest jednocześnie wyobrazić sobie np. uśmiech kogoś, kto jego śmiesznostkami i absurdami. iczną rzeczywistość wypełnioną krzątaniną na które składają się miłości, rozczarowania, nic. W niestandardowy sposób omija sypialnią, toaletą i salonem. Co ciekawe, otwierając usta, przywołuje „sentymen- Chętnie też jako pacholę oglądałem i zwykłymi sprawami, choćby i proble- praca, relacje międzyludzkie… Wyreżyse- kolejki Narodowego Funduszu Zdro- talne wspomnienie starych kronik znisz- popularny serial Dom (1980-2000) Jana mami. Rzeczywistość bez podwyższonej rowana przez Jerzego Antczaka adaptacja wia, by dożyć do wynegocjowanego czonej, powojennej Warszawy. Pośród Łomnickiego. Historię warszawskiej kamie- temperatury. Vide: Ich dzień powszedni powieści Marii Dąbrowskiej w ostatnich terminu operacji. Ma problemy z bio- szarego gruzowiska tylko gdzieniegdzie nicy, do której w 1945 roku powracają (1963) Aleksandra Ścibora-Rylskiego albo tygodniach pewnie zyskała jeszcze więcej drem, ale za to nadzwyczaj elastyczny sterczały żałosne kikuty zrujnowanych mieszkańcy. popularna komedia z Bogumiłem Kobielą – widzów. Bo choć jej ramą też jest kataklizm kręgosłup. Potrafi usprawiedliwić przed domów. Marzenie każdego stomatologa”. Trudno obecną sytuację porównywać do Człowiek z M-3 (1968) Leona Jeannota, dziejowy (pierwsza wojna światowa), to jed- sobą fakt wejścia w środowisko prze- Życie Wilkońskiej nie rozpieszcza, ale wojny. Nic nam się przecież na głowę nie opowiadająca o miłosnych i biurokratycz- nak Noce i dnie (1975) uświadamiają, tak stępcze. W swoim życiorysie ma też staruszka nie marudzi nawet za kratkami, wali (przynajmniej nie w sensie dosłow- nych perypetiach mężczyzny, który stara dobitnie jak żaden inny polski film, że „po epizod windykatorki. Jej metoda egze- bo jak twierdzi tam narzekają wszyscy, nym). Niewątpliwie jednak okoliczności się o przydział mieszkania. każdej wojnie ktoś musi posprzątać”, bo „jaki kwowania pieniędzy „na babcię” prze- a ona nie lubi podążać za dominującymi wymuszone przez pojawienie się korona- Te filmy przyjmowane były przez krytykę taki porządek sam się przecież nie zrobi” bija skutecznością podstępne wyłu- trendami. Wszystko wskazuje na to, że wirusa wytrąciły nas z codziennej rutyny. bez entuzjazmu. Zarzucano im trywialność (oba cytaty pochodzą z wiersza Wisławy dzenia „na wnuczka”. Galiński gorzkie w kolejnej części kryminalnej komedii Część osób ogląda teraz z wypiekami na i lukrowanie rzeczywistości. Zupełnie tak, Szymborskiej „Koniec i początek” – przyp. refleksje zawija w słodką osłonkę. Two- seniorka wejdzie do świata polityki. A to twarzy filmy katastroficzne, szukając w nich jak w bliższych nam już czasach – kome- red.). A jak już posprzątamy, to możemy rzy w konwencji komedii, bo życie jest daje gwarancję, że absurdalnych tematów Fot. Kazimierz Wawrzyniak/SF Kadr Fot. Kazimierz Wawrzyniak/SF potwierdzenia swoich najgorszych obaw. diom romantycznym. trochę odpocząć. wystarczająco smutne. do opisania nie zabraknie. (x3) Fot. Wydawnictwo W.A.B.

66 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 67 PRZEZ SUBIEKTYW MOJA (FILMOWA) MUZYKA KRÓTKOMETRAŻOWCY BRACIA BORCUCHOWIE – TANDEM DOSKONAŁY NIEDZIELNY PORANEK

całej swojej historii War- Daniel Bloom to nie krewniak głównego bohatera Joyce’owskiego szawa nigdy nie widziała Zbliżał się V Światowy Festiwal takiej liczby gości naraz ze „Ulissesa”, a artystyczna ksywa młodszego brata Jacka Borcucha. wszystkich krajów i odle- Młodzieży i Studentów. Latem 1955 roku Wgłych kontynentów. Szefostwo kinematogra- Bracia Borcuchowie to bez wątpienia jeden z naszych najbardziej fii od miesięcy miało jednak ból głowy. Co na krótko otworzyły się granice, powiało pokazać, z jakim filmem Polska ma wystąpić interesujących duetów reżysersko-kompozytorskich. jako gospodarz w konkursie festiwalowym? wielkim światem. Z dnia na dzień zaroiło Filmowcem, który doskonale znał odpo- Jerzy Armata wiedź na to pytanie był Andrzej Munk. się od cudzoziemców. Wyczuł nadarzającą się okazję wskoczenia tego typu tandemów twór- bulwą i do tego kojarzy się z Kalifornią. najprostszych, a zarazem – jak się oka- na szybką ścieżkę. Zażądał barwnej taśmy czych, nadających na tych Mogłem posłać swoich bohaterów na frytki zuje – najważniejszych, takich jak przy- (Agfacolor), o którą wtedy było bardzo Marek Hendrykowski samych falach artystycznych, albo na pizzę, ale zdecydowałem, że zjedzą jaźń, miłość, lojalność. To także opowieść trudno, i obiecał w błyskawicznym tem- pojawiło się w dziejach naszego kalafiora, po którym znajdą się w odmien- o odzyskaniu utraconego międzypokole- pie nakręcić coś odpowiedniego. Scenariu- Akina wiele, wystarczy choćby wspomnieć nym stanie świadomości” – wyznał Jacek. niowego porozumienia. Moim zdaniem szem zajął się sam. Miała być dzisiejsza War- Romana Polańskiego i Krzysztofa Komedę, A Daniel stworzył znakomitą muzykę, którą to jeden z najbardziej niedocenionych szawa i pogodny krótki dokument o życiu Krzysztofa Kieślowskiego i Zbigniewa Pre- zagrał ze swym zespołem Physical Love. filmów ostatnich lat, urzekający – nade jej mieszkańców. Tak powstał Niedzielny isnera czy Andrzeja Warchała i Zygmunta Nawiasem mówiąc, „bloom” w języku wszystko – subtelnym klimatem, pełnym poranek z wymownym podtytułem Scherzo. Koniecznego, których twórcza komitywa angielskim znaczy kwiat… poezji i nostalgii, który w dużej mierze Kiedy ogląda się tę uroczą, bezpreten- zaczęła się w Piwnicy Pod Baranami. A potem przyszedł profesjonalny peł- zapewniła nominowana do Orła – Polskiej sjonalną dwuaktówkę, przychodzi na myśl Zresztą aktualnie w naszej kinematografii nometrażowy debiut obu braci Tulipany Nagrody Filmowej przepiękna muzyka pogodne kino Jacquesa Tatiego, ulubionego funkcjonuje również wiele rozumiejących (2004), sympatyczna, pełna wewnętrznego Blooma. reżysera Munka. Humor, lekkość opowia- się bez słów duetów filmowo-muzycznych, ciepła opowieść o urokach wieku dojrza- Pośród obsypanego lawiną nagród, dania, pomysłowa inscenizacja, ironiczny, choćby Wojciech Smarzowski i Mikołaj łego. Jej bohaterami są trzej mężczyźni po m.in. w Gdyni, Brukseli, Cottbus, Setúbal, lecz ciepły w tonie i wyrozumiały wobec Trzaska czy Borys Lankosz i Abel Korze- sześćdziesiątce, którzy pędząc przez życie następnego filmu braci – Wszystko, co ludzkich wad i słabostek komentarz, napi- niowski – niegdysiejsi kumple z jednego dość intensywnie, nagle zauważyli, że jego kocham (2009) – znalazła się kolejna nomi- sany i mistrzowsko wygłoszony zza kadru z krakowskich liceów. kres jest niedaleki. Próbują je przewarto- nacja do Orła dla Daniela oraz statuetka przez Kazimierza Rudzkiego. To ich pierwsza Daniel Borcuch poza szkołą muzyczną ściować, dostrzegając urok w sprawach Jańcia Wodnika za najlepszą muzykę na współpraca. Miną ledwie dwa lata i Rudzki w klasie fortepianu ma na wrzesińskich Prowincjona- w roli porucznika Turka stworzy pamiętną swym koncie archeologię, liach. Muzyka do filmu naj- kreację w noweli obozowej Eroiki. Niedzielny poranek, którą skończył na toruńskim nowszego – Słodki koniec dnia Terminy nagliły. Zdjęcia ruszyły wiosną, reż. Andrzej Munk Uniwersytecie im. Mikołaja (2018) – została nominowana wszystkie w stołecznych plenerach i na war- Kopernika. Jego starszy brat, do Grand Prix w konkursie szawskich ulicach. Kierownik produkcji Wil- poza studiami aktorskimi na polską ścieżkę dźwiękową helm Hollender dwoił się i troił. Pośpiech Przedmieście, plac Trzech Krzyży, Nowy Świat, dzonego pasażera, który omal nie przegapia w warszawskiej Akademii roku, organizowanym przez w realizacji Niedzielnego poranka był koniecz- plac Teatralny i plac Zamkowy. Ale nie jest to swego przystanku. Teatralnej oraz w Studium krakowski Festiwal Muzyki nością, ale w trakcie projekcji w ogóle się tego bynajmniej turystyczny folder, raczej miła dla Powstaje pytanie o miejsce tego tytułu Wokalno-Aktorskim działa- Filmowej. nie czuje. Dwoje młodych ludzi, kierowca oka i ucha (muzyka Jana Krenza) kunsztowna w ówczesnym krajobrazie filmowym. jącym przy Teatrze Muzycz- Kilka lat temu na forum i konduktorka („kto się czubi,…”), przysta- suita miejska. Kamera starannie W historii naszego kina powo- nym w Gdyni, jest absolwen- portalu internetowego nek po przystanku zmierzają do spodzie- omija ruiny (raz tylko pokazane jennego istnieje krótki, liczący tem filozofii na Uniwersytecie „Stopklatka” Daniel Bloom wanego happy endu po zakończeniu służby. z oddali), eksponując to, co nowe 2-3 lata okres pośredni, wystę- Warszawskim. Obu braci połą- wyznał: „Nie umiejscawiam „Warszawa da się lubić…”. Jeszcze jak! i odbudowane. pujący na przełomie pomiędzy czyło jednak kino. siebie w jakimś konkretnym Tyle co gruntownie umyty i wypucowany Mając na uwadze napięty plan ortodoksyjnym stalinizmem Daniel skomponował muzycznym gatunku. Inte- w zajezdni Chausson, który rusza na trasę zdjęć i dostępność filmowanych a kinem Października ’56 i pol- muzykę do wszystkich fil- resuje mnie forma otwarta. ulicami Śródmieścia. Początkowo film miał osób, realizator obsadził gale- ską szkołą filmową. To kino mów Jacka, poczynając od Czuję się artystycznie wolny”. nosić tytuł Scherzo, potem Warszawski pora- rię barwnych postaci – pasaże- Odwilży, którego modelową debiutanckiego offowego Kal- To bez wątpienia warto- nek. Ostatecznie Munk zdecydował się jeszcze rów autobusu linii 133 – naj- wręcz ilustrację stanowi Nie- lafiorra (1999), w którym także ści najważniejsze, nie tylko mocniej podkreślić i wyeksponować „nie- bliższą rodziną i przyjaciółmi. dzielny poranek. Rezultat twór- wcielił się – już jako Daniel w uprawianiu sztuki. Jak śpie- dzielność” przejażdżki, która czyni sfilmo- Stąd w kolejnych epizodach Nie- czych wysiłków Munka został Bloom – w jedną z głównych wał pewien chłopiec z placu wane przez niego miasto generalnie wol- dzielnego poranku pojawiają się wkrótce doceniony. We wrze- ról, faceta o ksywie „Szpilberg” Jacek Borcuch Broni: „Wolność kocham nym od pracy. m.in. ojciec Andrzeja – inżynier śniu 1955 roku jego kunsztowna (Jacek zaś zagrał… Bluma). i Daniel Borcuch i rozumiem…”. Wszystko, Mamy tu MDM, plac Konstytucji, kolumnę Ludwik Munk, jego siostra Joanna, a także krótkometrażówka otrzymała I Nagrodę, Fot. Albert Zawada/Agencja Gazeta „Kallafiorr jest kwiatem, a nie co kocham. Zygmunta, pomnik Mickiewicza, Krakowskie on sam w roli przysypiającego, nagle zbu- Złoty Medal w konkursie festiwalowym. Fot. Materiały prasowe (x2)

68 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 69 10 PYTAŃ DO JULII WYSZYŃSKIEJ

Serial Mały Zgon to czarna takty ze światem zewnętrznym. Pilo- było jezioro, w dni wolne kajaki i spa- że żarty i pewien dowcip sytuacyjny komedia kryminalna. Jak się tuje pojawianie się świadka w sądzie, cery. Lokacje zrobiły na mnie ogromne działają. Bardzo się też ucieszyłam, że 1.wchodzi do takiego świata? czuwa nad tym, by znaleźć mu nową wrażenie, tym bardziej, że była piękna tyle jest tu mocnych postaci kobiecych. Tak silna konwencja to rzeczywiście pracę, kontroluje zmianę tożsamości jesień, a na Warmię pojechałam po raz W żadnym stopniu i w niczym nie ustę- ciekawe doświadczenie, ale ja zawsze i wizerunku. Dodatkowo cały czas musi pierwszy . pują mężczyznom – biegają z pistole- dobrze się odnajdywałam w takich pro- obserwować, czy nie pojawia się jakie- tami, przeklinają, nie boją się, skaczą, jektach, również w teatrze. W kinie kolwiek zagrożenie z zewnątrz. Mimo Przy Małym Zgonie pracowało robią zasadzki... są groźne! O tak, to wcześniej miałam przyjemność zagrać że realizowaliśmy serial komediowy, trzech reżyserów: Juliusz podobało mi się najbardziej! (śmiech) w Ataku paniki Pawła Maślony, a to poruszyła mnie samotność takich ludzi 8.Machulski, Maciej Kawalski i Filip Kobiece role nie były tu czysto dekora- przecież też był dość mocno osadzony jak Anna. Agenci nie mają praktycznie Syczyński. Jak się sprawdzała ta cyjnym elementem, nie były „suppor- w gatunku film. Kino gatunkowe to w ogóle życia prywatnego – muszą wta- formuła? tujące”. wielka szkoła warsztatu, takiego tech- piać się w tłum. Są niezwykle obciążeni (śmiech) No bywało różnie, choć z każ- nicznego aktorstwa. W przypadku emocjonalnie. dym z nich dobrze się pracowało! Ina- Znamy cię z niezwykłych Małego Zgonu musiałam przede wszyst- czej – bo każdy ma inną dynamikę, inne teatralnych projektów, kim znaleźć i opracować nie tylko A czy komedia oznaczała, że poczucie humoru, inną wrażliwość – ale 10.chociażby z „Klątwy” w warszawskim pewien sposób myślenia mojej postaci, graliście z przymrużeniem oka, zawsze ciekawie. Tutaj trudność nie pole- Teatrze Powszechnym. Jakiś czas ale również jej styl poruszania się, 5.czy wręcz przeciwnie? gała na tym, że było aż trzech reżyserów, temu zrobiłaś sobie przerwę od mówienia, czy w ogóle bycia. Szuka- Graliśmy na poważnie. To był chyba ale na tym, że wszyscy byliśmy w pewnej teatru. łam rytmów w sposobie, w jaki agentka jedyny sposób, by obronić ten świat machinie – Juliusz Machulski wyreżyse- Skończyłam szkołę teatralną i nigdy Anna komunikuje się z innymi. To i jego bohaterów – by nie byli przeryso- rował pierwszych pięć odcinków, Filip nie podejrzewałam, że będę grać w fil- była wbrew mnie dynamika, bo ja na wani. Ale wiedzieliśmy to już na samym co dzień raczej utożsamiam się ze śli- początku, wychodziło tak z kontekstu Julia Wyszyńska w serialu Mały Zgon, makiem, albo z żółwiem, a tu musia- całej historii. Jeżeli chodzi o komedie, odcinek 9., reż. Juliusz Machulski łam zagrać kogoś, kto zachowuje się jak to zwykle gra się je na poważnie, inaczej lampart. (śmiech) To było wyzwanie, drwi się z widzów – wychodzi kabaret, pierwsze takie w moim dorobku. pastisz. Można zawsze dodać mały sma- czek, akcencik, można szukać jakiejś Anna ma bardzo ciekawą pracę. charakterystyczności, ale bez dodatko- Co to ZOŚKA? wego komediowego filtra, bo stanie się 2.Zarząd Ochrony Świadków Koronnych. to nieznośnie. Nie wyobrażam sobie, że Anna jest tajną agentką, ma specyficzną, miałabym mrugać do widza okiem, na tajemniczą pracę w policji. Niewiele zasadzie: „uwaga, teraz będzie śmiesz- o niej wiadomo. nie!”. Widz sam o tym zdecyduje, co go śmieszy, a co nie. Gdzie robiłaś research? Na policji. Ostatecznie znalazłam Tytułowy Mały Zgon to mia- 3.wspaniałych fachowców, którzy bar- steczko. Znasz takie miejsca dzo mi pomogli – służyli radą i odpo- 6.w Polsce? wiedzieli na wiele moich, również W ogóle o tym nie myślałam, a na dość naiwnych, pytań. Nie mogę za pewno nie o żadnym konkretnym mie- dużo zdradzić z tego etapu przygoto- ście. Gdy teraz o tym rozmawiamy, to wań do roli, poproszono mnie bowiem myślę, że taka Polska na pewno istnieje, i Maciej weszli w zbudowany już porzą- mie czy w serialu. Naprawdę, marzy- o dyskrecję. To, o czym wolno mi być może kilka osób przejrzy się w tym dek i postaci. Nie zawsze wszyscy chcieli łam wyłącznie o teatrze i byłam gotowa mówić, to na pewno ogromne napię- świecie. Sytuacja o tyle jest specyficzna, się podporządkować, ale burze twórcze oddać całe życie temu, co mogłoby cie, które towarzyszy codziennie agen- że moja bohaterka prawie cały swój ekra- też są cenne. Bywało, że wizje się nam się wydarzyć na scenie. W pewnym tom programu ochrony świadków – na nowy czas spędza wewnątrz wynajętego nie zgadzały, że ktoś miał inny pomysł momencie jednak zaszła we mnie jakaś tych ludziach ciąży kolosalna odpowie- przez siebie domku. na daną postać, chcąc nie chcąc, czasami zmiana. Zrozumiałam, że coś, o co nie dzialność. wbrew sobie czy intuicji, musieliśmy się dbałam, to odpoczynek i higiena pracy. Jagna Janicka zrobiła wspaniałą dostosować do narzuconych odgórnie Teatr jest miłością trudną, wymagającą Twoja bohaterka żyje w wielkim scenografię, przemalowała np. reguł. Ale w moim odczuciu to też była i kiedy przestajesz go darzyć uczuciem napięciu. 7.prawdziwe więzienie na potrzeby potrzebna lekcja pokory. bezrefleksyjnym, a zaczynasz widzieć 4.Czuwa nad całością, czyli nad logistyką serialu... dysfunkcje, to weryfikujesz mnóstwo życia swojego świadka. Musi wymy- Rzeczywiście, więzienie w Bartoszy- Improwizowaliście na planie? spraw przy okazji. Zobaczymy, co wyda- ślić kamuflaż, co oznacza stworzenie cach Jagna przemalowała na szalone Podkręcaliście żarty? rzy się dalej. Na pewno wiele przewar- drugiej, alternatywnej rzeczywisto- kolory. Drugie niezwykłe miejsce, do 9.Scenariusz był świetnie napisany tościowałam, ale dziś czuję, że wszystko ści dla kogoś, kto objęty jest progra- którego zajechaliśmy, to Ośrodek Czer- i tak naprawdę było w nim wszystko. to było mi potrzebne. mem ZOŚKA. To musi być bezpieczny, wonego Krzyża w Płuskach na War- W zasadzie w ogóle go nie zmieniali- spójny świat. Anna zatem nadzoruje Julia Wyszyńska mii. I te wyjazdy mocno nas zintegro- śmy. Już przy pierwszej lekturze bardzo Pytania zadawała Fot. Przemek Paczkowski Photography/Materiały prasowe Paczkowski Fot. Przemek przeprowadzkę, wynajęcie domu, kon- wały – razem jadaliśmy śniadania, obok często i głośno się śmiałam, czułam, Anna Serdiukow Fot. Bartosz Mrozowski/Mały Zgon/Materiały prasowe

70 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 71 MIEJSCA KINO MEDUZA W OPOLU

które ją pokrywają, niesie w sobie wolność i witalność. DOOKOŁA KINA KINO WŚRÓD Stowarzyszenie ma też inne pomysły na promowanie sztuki filmowej. W samej Meduzie zna- lazł się kącik moviecrossingu. „Zainspirował nas bookcros- sing. Jeżeli można wymieniać LAM I MEDUZ się książkami, to dlaczego nie filmami? Sprawdziliśmy nasze własne zbiory. Nagłośniliśmy Nie ma tu projektora cyfrowego, a jednak akcję wśród opolan. Okazało się, że wiele tytułów na pewno już miejsce tętni życiem. Opolska Meduza nie wróci na ekran, albo mamy po kilka kopii. Widzowie przy- udowadnia, że w kinie najważniejsze są pasja nieśli swoje zbiory. Postawili- śmy regał, wypełniliśmy płytami i pomysł, a premierowy repertuar nie jest i – tak to sprawnie funkcjonuje Sala kinowa już od 5 lat” – przybliża Marta jedyną receptą na sukces. Wolna. – „O książkach filmowych też pamiętamy. Mamy rzytulne wnętrze chę młodsze od Festiwalu Fil- tu mnóstwo kin: Bolko, Kino- w Opolu – w samym centrum czasem, gdy w kinie dzieje się repliki ogólnopolskich przeglą- Stowarzyszenie w różnych punk- podręczną biblioteczkę, skie- z dwoma salami umoż- mowego Opolskie Lamy, który plex, Kosmos, Kraków, Odra czy to Helios, który miał w planach najwięcej, przyjeżdżają goście dów, w tym Sputnika czy Ogól- tach miasta. „Trzy lata temu zaku- rowaną głównie do członków liwiającymi projekcje. w tym roku świętuje 18-tkę” – Stylowe. Dziś zostały po nich budowę jeszcze jednego obiektu z Polski, odbywają się dysku- nopolskiego Festiwalu Animacji piliśmy białe, czyste figury lam Stowarzyszenia, ale również Jedna – dość klasyczna, dodaje. tylko nazwy sal w lokalnym mul- na obrzeżach miasta. Raz sje, ale i w ciągu roku inicja- O!PLA. Latem Stowarzysze- z włókna szklanego i poprosili- dostępną dla naszych widzów”. Pfotele, ekran. Druga… – bar- tipleksie Helios. Stowarzyszenie w tygodniu na seanse zaprasza tywy wykraczają poza seanse. nie prowadzi seanse „Meduzy śmy opolskich artystów – m.in. Uwagę zwraca skrzynka dzo klimatyczna. Cegła na czę- FESTIWAL postanowiło przywrócić dawną kino Studio w Młodzieżowym Brak projektora cyfrowego pod gwiazdami” – na leżakach, Ignacego Nowodworskiego, Bar- z napisem „Marzenia”. „A to ści ścian. Z boku stoi gramo- Z WŁASNYM tradycję” – opowiada Wolna. Domu Kultury. Meduza organi- i konieczność prezentacji filmów w miłej, plenerowej atmosferze. tłomieja Trzosa i Mariana Soli- projekt, który zrealizowali- fon z płytami Komedy, czasami KINEM zuje projekcje przez cały tydzień. z płyt Blu-ray nie stanowi bariery „Nie spodziewaliśmy się, jak wiel- sza – o ich pomalowanie. Dziś śmy we współpracy z artystką przestrzeń przeznaczana jest na Wszystko zaczęło się właśnie od MITOLOGICZNA „Codzienność kina to także pro- w budowaniu atrakcyjnego reper- kim zainteresowaniem będą się stoi ich w Opolu siedem, a dwie Zuzanną Srebrną” – mówi moja wystawy. Po drugiej stronie sto- festiwalu, który powstał z inicja- PATRONKA jekt nazwany przez nas Lama tuaru. Ze względu na niewielką cieszyć. Dzięki nim wielu opolan wyjechały z miasta – do Klucz- rozmówczyni. – „30 takich liki, na których znaleźć można tywy wychowanków Towarzy- A dlaczego Meduza? Patronka Movie – pokazy filmowe i warsz- liczbę kin w Opolu, wiele pro- dowiedziało się też o istnieniu borka i do Głuchołaz” – przy- skrzynek stanęło w wielu miej- słodki poczęstunek. Herbat- stwa Alternatywnego Kształcenia. wzięła się z zamiłowania Sto- taty dla dzieci i młodzieży. Tuż dukcji – szczególnie o charak- naszego kina. Poniekąd wyro- bliża wiceprezeska. Ja jedną scach Opola. Mieszkańcy mogli niki, kawa, herbata. Niektórzy „Uczniowie zgłosili taki pomysł warzyszenia do niecodzien- przed wybuchem pandemii roz- terze artystycznym – wcześniej biły nam markę” – komentuje z nich wypatrzyłam nieopodal do nich wrzucać anonimowo z widzów przychodzą zawsze Rafałowi Mościckiemu, dzisiej- nych nazw. Najpierw tą drogą poczęliśmy pracę nad udostęp- tu po prostu nie dociera. Jedno- Marta Wolna. Muzeum Polskiej Piosenki – pre- kartki z odpowiedzią na pyta- ze swoim kubkiem. Jednej rze- szemu dyrektorowi festiwalu poszedł sam festiwal – z nagro- nieniem trzeciej, kameralnej sali cześnie udaje się Meduzie regu- Tę markę mogą też wyrabiać zentuje się bardzo dumnie i zara- nia: »O czym marzysz?« i »Co czy nigdy tu nie dostaną: pop- i prezesowi Stowarzyszenia. Krę- dami – Lamami. „To ucznio- dla 10 osób. Została już wypo- larnie zapraszać kinomanów na dumne Lamy, rozstawione przez zem, dzięki kolorom i wzorom, zrobić, żeby te marzenia się cornu. Zamiast foteli – krzesła, cili filmy, chcieli je gdzieś poka- wie podrzucili tę nazwę, sażona w wygodne kanapy, pro- spełniły?«. Na finisażu skrzynki pufy, poduszki, ale nikomu to zać. W szkole odbyła się pierwsza argumentując, że większość jektor, ale nie zdążyliśmy jeszcze zostały otwarte, a marzenia nie przeszkadza. Najważniejsze edycja, która spotkała się z tak prestiżowych festiwali posiada oddać jej widzom” – wyjaśnia przeczytane. Jedną skrzynkę są atmosfera, spotkanie i wspólne dużym zainteresowaniem, że nagrody związane ze zwierzę- Marta Wolna. zachowaliśmy w kinie i od czasu oglądanie filmu, cieszenie się zapadła decyzja o kontynuacji. tami” – mówi Wolna. – „W Ber- do czasu do niej zaglądamy. To nim. „Jesteśmy jak rodzina. Z placówki pokazy przeniesiono linie – Niedźwiedź, w Wenecji ŻYCIE BEZ taki nasz sposób na zaklina- Wielu widzów do nas regular- do Miejskiego Ośrodka Kultury, Lew. Są też nasze polskie Orły. PROJEKTORA nie tych marzeń. Może niektóre nie powraca, mają swoje ulubione aż narodził się pomysł, aby uru- A my postanowiliśmy wywo- CYFROWEGO z nich się spełnią?”. miejsca na sali, godziny projekcji. chomić własne kino” – przybliża łać lamy, zwierzęta, które bar- Stowarzyszenie chciałoby Samo Stowarzyszenie marzy Przychodzą na wszystkie seanse, Marta Wolna. dzo dumnie noszą głowę – jak kino rozwijać dalej, w marze- dziś o tym, aby kino jak naj- a gdy któryś z filmów ich omija, Stowarzyszenie znalazło trafnie zauważyła kiedyś Maja niach jest projektor cyfrowy, szybciej znowu mogło grać, zawsze staramy się znaleźć jakieś lokum w dawnym Klubie Stu- Komorowska. Podobnie było o ile uda się pozyskać fun- a jesienią gościło widzów 18. rozwiązanie, zorganizować jesz- denckim przy ulicy Oleskiej, z Meduzą. Część widzów koja- dusze. Może jakieś wsparcie Festiwalu Filmowego Opolskie cze jeden pokaz, w innym termi- niedaleko akademików. Wcze- rzy tę nazwę z wodnym żyjąt- ze strony władz lokalnych? Lamy. Przygotowania idą już nie” – opowiada Marta Wolna, śniej działała tu sala projekcyjna, kiem, a nas bardziej pocią- Regularnie dotują one festi- pełną parą. Wiadomo, że jed- wiceprezeska Stowarzyszenia trudno więc było o lepszy wybór. gają konotacje mitologiczne, wal. Na projekty Meduzy żywo nym z haseł wydarzenia będzie Opolskie Lamy, które powołało Od początku założono, że kino nikomu jednak niczego nie reagują też mieszkańcy mia- „Młodość”! Meduzę do życia w 2011 roku. będzie grać całorocznie. „Kiedyś narzucamy”. sta – z budżetu obywatelskiego „W przyszłym roku będziemy w Opolu kultura filmowa była Obecnie Meduza jest jed- udało się w kinie zainstalować Dagmara Kino Meduza obchodzić 10-lecie. Kino jest tro- bardzo żywa i bogata – działało nym z trzech kin, które działają barwne neony. Festiwal jest Romanowska Fot. Stowarzyszenie Opolskie Lamy (x2)

72 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 73 SWOICH NIE ZNACIE PAWEŁ JAŹWIECKI

iedy gra orkiestra, znakomicie” – mówi Jaźwiecki. i muzyki ukształtowaliśmy zamiast pojedyn- „Nie chcę przez to umniejszać bogatą brzmieniowo ścieżkę czych instrumen- zasług innych pedagogów, dźwiękową filmu, za którą tów słyszymy całe zwłaszcza prof. Joanny Napie- Maria Chilarecka i Lenarczyk Kich sekcje, a dyrygent sprawia, BYĆ JAK ralskiej, której wiele zawdzię- otrzymali m.in. nominację do że nie zagłuszają jedne drugich. czam” – dodaje. Orła” – opowiada Jaźwiecki. „W zgraniu właściwe propor- Na praktykach po II roku Orłem nagrodzono Krzysz- cje w głośności warstw dźwię- studiów – w WFDiF – poznał tofa Jastrzębia za dźwięk kowych filmu mają znaczenie Tomasza Duksztę, który zgry- w Excentrykach… Janusza fundamentalne. Porównanie DYRYGENT wał filmy fabularne. „Zachęcony Majewskiego. „Mnie usatysfak- zgrania z dyrygenturą wydo- przez ówczesnego kierownika cjonowało to, że pana Krzysz- bywa twórczy charakter naszej Wydziału Montażu i Dźwięku, tofa pytano, w których momen- profesji. Naszej, czyli mikserów Pawłowi Jaźwieckiemu, reżyserowi Wojciecha Hamera, zostałem tach zgrania nastąpiły przejścia dźwięku, co odpowiada anglo- asystentem Tomka. Dla stu- od stuprocentowych do studyj- języcznemu terminowi re-recor- dźwięku z WFDiF, podoba się denta samo zobaczenie nowo- nych nagrań muzycznych, bo ding mixer” – tłumaczy Paweł czesnej sali zgraniowej było różnic w brzmieniu w ogóle Jaźwiecki, od 2013 roku czło- porównanie jego specjalności: gratką, a co dopiero współpraca nie było słychać. Ucieszyłem nek SFP. z tak świetnym dźwiękowcem się też, gdy Krzysztof Jastrząb W dorobku ma znane filmy zgrania, czyli twórczego połączenia jak Tomek, która od początku zaproponował mi montaż dia- z ostatnich lat, takie jak Kamie- była doskonała. Przy nim uczy- logów i zgranie w kolejnym nie na szaniec, Karbala, Excen- dialogów z muzyką, efektami łem się w praktyce zgrania oraz filmie Janusza Majewskiego – trycy, czyli po słonecznej stro- montażu efektów, zaś od współ- Czarnym Mercedesie. Razem nie ulicy, Córki Dancingu, dźwiękowymi i sound designem, pracującego z nim śp. Maćka zgrywaliśmy też trzy ostatnie Eter, 7 uczuć. Pracował też Malisza – montażu dialogów. obrazy Roberta Glińskiego, przy rekonstrukcjach klasyki, a całej ścieżki dźwiękowej filmu I utwierdziłem się w przeko- z najnowszym Zieją włącz- np. Kanału, Faraona, Perły naniu, że wybór specjalizacji nie” – mówi pan Paweł. w koronie, Pożegnania jesieni z obrazem – do dyrygowania Paweł Jaźwiecki w studiu filmowej był słuszny” – zwie- Do współpracy przy dźwięku czy arcydzieł polskiej szkoły zgraniowym S1 w WFDiF rza się pan Paweł. w filmie Marka Koterskiego dokumentu z WFDiF. „Jestem orkiestrą. 7 uczuć zaprosiła Jaźwieckiego pełen uznania dla operatorów RÓŻNE ZADANIA Maria Chilarecka. Oboje spro- dźwięku, którzy w warunkach kowej często dołącza czwarta: wych w USA” – mówi z dumą nie. Uczył się w liceum o profilu ZGRANIA stali dużym wymaganiom reży- technicznych sprzed lat nadali sound design” (swoiste połą- Paweł Jaźwiecki. „Zgranie koń- matematyczno-fizycznym. Po Jaźwiecki, współpracu- sera, który przywiązując szcze- dźwiękowi monoprzestrzenne czenie dźwięków rzeczywistych czy pracę nad dźwiękiem, ale maturze ukończył studia poli- jący z WFDiF od 2009 roku, gólną wagę do specyficznego brzmienie. I wdzięczny losowi ze spreparowanymi, nierzadko dopiero tu ma miejsce pierw- techniczne na AGH w Krakowie w 2012 przyjęty na etat reży- języka, jakim mówią bohate- za to, że z kilkorgiem z nich, też z muzyką, wzmacniające sze spotkanie wszystkich jego (specjalizacja: wibroakustyka sera dźwięku, czuł tremę, gdy rowie, oczekiwał całkowitej m.in. Wiesławą Dembińską wymowę emocjonalną dzieła warstw, a reżyser filmu po raz i inżynieria dźwięku). W 2013 rok później przyszło mu pierw- zrozumiałości każdego słowa, czy prof. Andrzejem Bohda- filmowego – przyp. A.B). pierwszy słucha ich w odpo- obronił dyplom na Wydziale szy raz odpowiadać za zgranie nie zawsze możliwej do osią- nowiczem, oraz z kilkoma wiednich warunkach; po raz Reżyserii Dźwięku UMFC filmu Bilet na Księżyc Jacka gnięcia na planie. Uzyskano ją reżyserami, spotkałem się ZGRANIE: KTO, pierwszy porządnie słyszy swój w Warszawie. Z dwóch specjali- Bromskiego. „Na szczęście nie w montażu dialogów i zgraniu, przy rekonstrukcjach. Miałem GDZIE I JAK film” – kontynuuje pan Paweł. zacji na tychże studiach – fono- byłem w sali zgraniowej sam, podobnie jak zniwelowanie – dużą satysfakcję, kiedy Andrzej Zgranie odbywa się w sali zgra- Zgranie wymaga ścisłej współ- graficznej i filmowej – wybrał tę towarzyszył mi operator pro- w scenie zbiorowej na war- Wajda zaakceptował dodanie niowej – z dużym ekranem, pracy miksera dźwięku z reżyse- drugą. „Współgranie dźwięku wadzący dźwięk w tym filmie, szawskiej Agrykoli – różnic przeze mnie w Kanale, w scenie aparaturą do profesjonalnego rem filmu i prowadzącym reży- z obrazem pociągało mnie bar- Jan Freda. Dziś swój debiut między nagraniami dialogów bombardowania, brakujących odsłuchu dźwięku i konsolą serem czy operatorem dźwięku. dziej niż operowanie samym wspominam mile, a w Bilecie w „setkach” i „na płasko” (bez pierwszoplanowych odgłosów mikserską. Obecnie obraz „W Polsce jest nim albo osoba, dźwiękiem” – tłumaczy swoją na Księżyc ciągle odkrywam kamery). eksplozji pocisków” – wyznaje rzutowany jest na ekran z pro- która nagrywa dźwięk na pla- decyzję. świeżość” – przyznaje. „Te trzy przykłady dowodzą pan Paweł. Podkreśla, że zgranie jektora cyfrowego, a dźwięk nie, a potem odpowiada rów- Kiedy studenci mieli wska- W ciągu kilkunastu lat spę- twórczego charakteru zgrania. jest ostatnim etapem pracy nad odsłuchiwany w najbardziej nież za postprodukcję dźwięku, zać swoich profesorów pro- dzonych przy konsoli mik- W WFDiF, obok wymarzonego dźwiękiem w filmie. „Już sam rozpowszechnionym forma- albo odpowiedzialna jedynie za wadzących i odtąd uczęszczać serskiej zdążył nadać zgra- wyposażenia technicznego, ten fakt, a także pracochłon- cie 5.1, choć ostatnio dochodzi postprodukcję, podczas gdy na do ich klas, zapisał się do klasy niu dźwięku w filmach różne znajduję ducha legendarnej ność zgrania, świadczą o dużym jeszcze format Dolby Atmos. planie pracuje inna” – precyzuje śp. prof. Michała Żarneckiego. funkcje. „Zdecydowanie kre- twórczej atmosfery tego miej- znaczeniu tego procesu. Zgra- „W Polsce znam trzy sale zgra- Jaźwiecki. „Mogę tu mówić o ogromnym acyjną – w Córkach Dan- sca. Dla jego dawnych pra- nie podsumowuje wcześniejsze niowe wysokiej klasy. Jedna szczęściu, gdyż prof. Żarnecki, cingu Agnieszki Smoczyń- cowników było ono kiedyś fazy produkcji i postprodukcji z nich znajduje się w WFDiF STUDIA, mój mentor i promotor mojej skiej, gdzie najpierw sound ich drugim domem, teraz jest dźwięku, od nagrań na planie (Studio S1), gdzie mamy kon- PRAKTYKI, pracy magisterskiej, niemal do designer Marcin Lenarczyk nim dla mnie” – wyznaje Paweł po montaż dialogów, muzyki, solę AMS Neve Digital Film MISTRZOWIE końca życia zapoznawał mnie spreparował dźwięki z irreal- Jaźwiecki. Maria Chilarecka, Marek efektów” – mówi Jaźwiecki. Console – uchodzącą za najlep- Paweł Jaźwiecki urodził się z najnowszymi technologiami nego świata głównych bohate- Koterski i Paweł Jaźwiecki „Dziś – zaznacza – do tych szą w świecie, spotykaną w naj- w 1983 roku w Kielcach. Od dźwięku w filmie, a nasze rela- rek – syren, a potem, w zgra- po zgraniu filmu7 uczuć Andrzej trzech warstw ścieżki dźwię- większych studiach zgranio- dzieciństwa grał na fortepia- cje: mistrz-uczeń układały się niu, z tych dźwięków, dialogów Bukowiecki Jaźwieckiego (x2) Fot. Archiwum Pawła

74 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 75 RECENZJE

ROBERT BIRKHOLC ANDRZEJ GWÓŹDŹ „PODWÓJNA PERSPEKTYWA. „Z GÓRY WIDAĆ LEPIEJ. NIEDOKOŃCZONE O SUBIEKTYWIZACJI ZAPOŚREDNICZONEJ ROZMOWY Z KAZIMIERZEM KUTZEM” W FILMIE” JAK UWAŻNIE WYDAWNICTWO PWSFTviT 2019 DALSZEGO CIĄGU WYDAWNICTWO UNIVERSITAS, 2019

o decyzja Andrzeja Gwoździa, pro- nteresuje go wyraźnie określony fesora w Instytucie Nauk o Kul- NIE BĘDZIE problem: w jaki sposób w filmie CZYTAĆ FILM turze Uniwersytetu Śląskiego przedstawiane są odczucia, emo- w Katowicach, „by niczego nie cje i myśli bohaterów? Niby wszy- Czytelnicy publikowanych na łamach Tzafałszować ani nie zniekształcić rutynową Decyzja, żeby wydać zapis rozmowy Iscy to wiemy, moglibyśmy podać przy- poprawnością”. Rozmowa, która nie była kłady ze znanych tytułów, ale Roberta z przyczyn oczywistych autoryzowana, Birkholca interesuje precyzyjna odpo- „Magazynu…” artykułów odsłaniających oddana została na piśmie w sposób naj- z reżyserem, która nie została wiedź – żadne tam „kamera z punktu bardziej autentyczny, tak żeby w naszych widzenia bohatera” albo „głos narratora skomplikowaną maszynerię tworzenia głowach rozbrzmiewał naturalny rytm zdań doprowadzona do końca, bo przerwała zza kadru” (banalność i ogólnikowość ze wszystkimi skrótami myślowymi, potocz- takich poręcznych „wytrychów” konse- filmu, znajdą w tej książce zapis nym, nierzadko dosadnym językiem i ładun- ją śmierć bohatera, była najlepszą kwentnie demaskuje) – i potrzebuje 300 kiem emocji. Udało się znakomicie. Chwała stron, by jej udzielić. Powraca na szlaki spojrzenia „z drugiej strony” – teoretyka za to autorowi i wydawcy. Czytając książkę, z możliwych. łączące film z literaturą, tam szuka ana- mamy cały czas nieodparte wrażenie, że logii między tym, co określił już w tytule zaopatrzonego w bogate instrumentarium jesteśmy świadkiem tego wywiadu, niemal mierza Kutza było taką historią. Wystarczy książki mianem subiektywizacji zapo- w nim uczestniczymy. przytoczyć kilka epizodów, by dać obraz średniczonej a znaną z powieści mową badania narracji filmowej. Kazimierz Kutz, jeśli dziś patrzy na nas całości. Na początek nieprawdopodobna pozornie zależną. „Moim celem – pisze – z góry, na pewno niejedno ma wciąż do wręcz opowieść o pobycie na „robotach” jest nie tylko stworzenie koncepcji teore- moja miłość (1959) A. Resnais’go, aż po powiedzenia, zwłaszcza że czasy trudniej- w Rzeszy. Młody Kazik miał zaledwie 14 tycznej, lecz także wypracowanie narzę- „narracje schizofreniczne” w Podziem- sze niż kiedykolwiek. I pewne jest także to, lat, gdy wywieziono go do Bolesławca, do dzi analityczno-interpretacyjnych, które nym kręgu (1999) D. Finchera i Wyspie że gdyby przemówił, nie owijałby niczego pracy w gospodarstwie ogrodniczym. Praca mogą pomóc w badaniu subiektywi- tajemnic (2010) M. Scorsesego. w bawełnę, nie bawił się w dyplomację i nie okazała się lekka, gospodarz porządny i na zacji występującej w różnych filmach”. Jak przystało na badacza, który nie samą robił politycznych kalkulacji. Bowiem zawsze dodatek przeciwnik Hitlera. A już zupełnie Jednym z takich narzędzi jest pojęcie teorią żyje, autor poświęca większą część był człowiekiem odważnym, bezpośrednim, nieprawdopodobne jest to, że gospodarz ten fokalizacji, czyli „wpisanej w tekst fil- swej inspirującej książki analizie pięciu wnikliwym obserwatorem i bezkompromiso- przyjechał do rodziców „Karla” (bo tak dla mowy perspektywy zarówno wizualnej filmów. Czytelniczy apetyt wyostrzają już wym recenzentem życia artystycznego oraz ułatwienia nazywał chłopaka) z propozy- i dźwiękowej, jak i poznawczej”. Fokali- same tytuły poświęconych im rozdziałów: politycznego. Do końca tego pazura nie stę- cją… jego adopcji i przekazania z czasem zacja może być zewnętrzna, gdy w filmie „Martwe obrazy. Perspektywa nekrofila pił, nawet wtedy, gdy coraz bardziej dotykała swojego majątku. Inny wątek: żeby dostać zadzwonił do Kutza Tadeusz Łomnicki oglądamy świat pokazany z „perspek- w Palaczu zwłok Juraja Herza”, „Cień, go choroba. dyplom „Filmówki”, trzeba było samodziel- z następującym tekstem: „Kaziu… Kaziu…, tywy niezależnej od żadnego z bohate- który męczy. Wyobcowanie emocjonalne Rzadko mamy okazję obcować z tak auten- nie wyreżyserować materiał zapełniający co coś ty zrobił z tymi aktorami? Gajos, kto rów” i wewnętrzna, gdy „narracja oddaje w Konformiście Bernarda Bertolucciego”, tyczną, niezafałszowaną polityczną popraw- najmniej 600 metrów taśmy. Andrzej Wajda to jest Gajos? Gajos jest wielkim aktorem. perspektywę (poznawczą, percepcyjną „Spojrzenie z dołu. Doświadczenie spo- nością wymianą myśli, jak w przypadku tego zaproponował Kutzowi udział w Kanale Kaziu, pomyśl o mnie”. czy psychiczną) postaci”. łeczne w Tańczącym jastrzębiu Grzego- wywiadu. A dotyczy ona wielu aspektów i tym samym spełnienie tych warunków. To tylko kilka migawek z książki, które Droga do celu, jaki postawił przed rza Królikiewicza”, „Ziarno w obrazie. życia reżysera, różnych czasów i różnych Zlecił mu najtrudniejsze do wykonania uję- dają przedsmak tego, co czeka nas podczas sobą Robert Birholc, wiedzie nie tylko (Pop)kulturowa perspektywa Urodzo- kontekstów. Od dzieciństwa w Szopieni- cia, w brudzie i smrodzie. Ale gdy doszło do lektury. Kazimierz Kutz był człowiekiem przez gęstwinę teoretycznych ustaleń, nych morderców Olivera Stone’a” i „Atak cach, przez niezwykle interesujący okres oklasków, nagród, laurów w Cannes, „zapo- generalnie zadowolonym z siebie i swoich ale i przez dzieje kina. Historia filmu na zmysły. Rozkład ciała w Requiem dla pierwszych lat działalności łódzkiej Szkoły mniał” o swoim zobowiązaniu i nigdy nie dokonań, jednak opowiadając o nich, nie to bowiem także historia oddawania na snu Darrena Aronofsky’ego”. Jeśli prawdą Filmowej, przepychanki z władzą w latach potwierdził formalnie skali, w jakiej Kutz skupiał się na dowartościowujących przy- ekranie (w najróżniejszy sposób) subiek- jest, że czas powszechnej kwarantanny 60., po alianse i konflikty z kolegami fil- przyczynił się do powstania filmu. miotnikach, ale z mistrzowskim zacięciem tywnej perspektywy bohatera: od ujęć sprzyja uważnej i wnikliwej lekturze, to mowcami, erotyczne i nieerotyczne przy- I jeszcze jeden „teaser”: W 1986 roku doświetlał poszczególne sceny, wydoby- z jego punktu widzenia w Szkle powięk- książka Roberta Birkholca może służyć gody z kobietami, wreszcie doświadczanie reżyser zgłosił się do telewizji ze sztuką wając z mroku barwne detale. Niestety, szającym babuni (1900), poprzez defor- zsubiektywizowane efekty dźwiękowe za przewodnik, jak to robić z filmami starości i fascynację internetem. „Opowieści Hollywoodu” i do głównej roli książka ma niewiele więcej niż 100 stron mujące efekty optyczne w Szaleństwie w Szantażu (1929) A. Hitchcocka, „przed- opowiadającymi o wewnętrznym świe- Oczywiście niewyparzony język nie zaproponował Janusza Gajosa, aktora, który i kończy ją zdanie „Ciąg dalszy nie nastąpi”. doktora Tube’a (1915) A. Gance’a, odda- stawianie akcji z perspektywy poznaw- cie ich bohaterów. wystarczy do tego, by zaangażować czy- po swoich wczesnych sukcesach przeżywał Wielka szkoda. jący odczucie poniżenia mrok w Portierze czej” w Obywatelu Kane (1941), O. Wel- telnika w swoje życie. Potrzebna jest jeszcze upadek i niskie notowania w środowisku. Fot. Wydawnictwo PWSFTviT Fot. Wydawnictwo Universitas z hotelu Atlantic (1924) F. W. Murnaua, lesa, „narracje pamięci” w Hiroszima, Mikołaj Jazdon historia warta opowiedzenia. Życie Kazi- Po emisji spektaklu w Teatrze Telewizji Hanna Adamkowska

76 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 77 IN MEMORIAM VARIA

E-kino Pod Baranami marca zmarł Leszek Ptaszyński nie kierował produkcją m.in. filmów fa- Wojtyszki, Trzy stopy nad ziemią Jana Ki- 26. Wielka Przygoda z Filmem online 29(59 l.), realizator telewizyjny. Swo- bularnych Mariusza Grzegorzka: Rozmo- dawy-Błońskiego, Przyłbice i kaptury Mar- ystartowała platforma stream- je życie zawodowe związał głównie z kawa z człowiekiem z szafy i Królowa anio- ka Piestraka, Pogranicze w ogniu Andrzeja Wingowa krakowskiego towickim oddziałem TVP. Był absolwen- łów, dokumentu Jolanty Dylewskiej Kroni- Konica, Marcowe migdały Radosława Pi- Kina Pod Baranami. Wirtualne tem Wydziału Radia i Telewizji Uniwersy- ka powstania w getcie warszawskim według wowarskiego, Konsul Mirosława Borka czy sale dostępne są pod adresem tetu Śląskiego w Katowicach. W dorobku Marka Edelmana, serialu dokumentalnego Chce mi się wyć Jacka Skalskiego. Andrzej www.e-kinopodbaranami.pl. Na ma realizację telewizyjną przeszło 30 spek- Jacka Bławuta Ja, alkoholik, fabuły Krzystka Mrozek został odznaczony Srebrnym Me- platformie znajduje się 11 fil- takli, w tym takich produkcji, jak Dziady Fotograf oraz wielu produkcji telewizyj- dalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mów, które można wypożyczyć w reżyserii Krzysztofa Babickiego, Kontrakt nych i filmowych zrealizowanych w Niem- na 48 godzin, a cena „biletu” Bogdana Cioska, Nokturn Tadeusza Bradec- czech. wynosi 15 złotych. Na stronie kiego, Król Maciuś Pierwszy Konrada Dwo- kwietnia zmarł w Suwałkach Andrzej tej kinomani znajdą studyjny rakowskiego, Tristan i Izolda Petra Nosál- 9Strumiłło (92 l.), malarz, rzeźbiarz, program, będą też mogli wziąć ka. Leszek Ptaszyński był ponadto współre- marca zmarł Franciszek Szydełko scenograf oraz kostiumograf, fotograf udział w dyskusjach online, żyserem (razem z Jadwigą Kocur i Barbarą (94 l.), treser zwierząt występują- i poeta. Był absolwentem Wydziału Ma- prelekcjach twórców i poka- Łuczak) filmu dokumentalnego Dwugło- 30cych w filmach, konsultant ds. zwierząt na larstwa ASP w Krakowie. W jego do- zach specjalnych. W programie wy smok. Architektura 20-lecia międzywo- wielu planach zdjęciowych. To on tresował robku ekranowym znajdziemy projek- e-kina znajdziemy filmy fabu- jennego na Górnym Śląsku oraz samodziel- słynnego Szarika w serialu Czterej pancer- ty kostiumów do filmu fabularnego Wia- larne i dokumentalne, w tym nym reżyserem i współautorem zdjęć (wraz ni i pies Konrada Nałęckiego, był treserem no Jana Łomnickiego oraz scenogra- tak głośne tytuły z ostatnich ze Sławomirem Chudowskim i Tadeuszem zwierząt na planie filmu i serialu W pu- fii do spektakli Teatru Telewizji, w tym miesięcy, jak Pavarotti, Kró- Rzeczyckim) serialu dokumentalnego De- styni i w puszczy Władysława Ślesickiego, do Jeszcze pożyjesz w reżyserii Jerzego lowa Kier, Ostatnia góra, Monos, speraci. Wybuchowa historia PRL-u. pracował przy produkcji fabuły i serialu Markuszewskiego, Listów Heloizy Adama Kraina miodu, Portret kobiety Karino Jana Batorego, serialu Dom i fabu- Hanuszkiewicza czy Czasu, który minął w ogniu, Tommaso. Organiza- ły Rzeka kłamstwa Jana Łomnickiego, przy Wojciecha Siemiona. Andrzej Strumił- torzy platformy zapowiadają , egoroczna, już 26. edycja warsztatów orga- trzy zamknięte grupy filmowe (Grupa Filmowa marca zmarł w Sulejówku Grzegorz Prognozie pogody Antoniego Krauzego czy ło jest ponadto bohaterem dokumentów: że wkrótce pojawią się nowe Tnizowanych przez Centrum Sztuki Dziecka Amici 2020, Filmowcy Da Vinci, Luboń – Wielka Lachman (84 l.), operator filmów filmie i serialu Szaleństwa panny Ewy Ka- Strumiłło. Powroty do domu Waldemara tytuły w ofercie. w Poznaniu (CSD) – Wielka Przygoda z Fil- Przygoda z Filmem), w których uczestniczą 30dokumentalnych. Przez wiele lat był zwią- zimierza Tarnasa. Pracował ponadto jako Czechowskiego, Andrzej Strumiłło. mem – musiała zostać zmodyfikowana orga- uczniowie, nauczyciele, reżyserzy, operatorzy zany zawodowo z Wytwórnią Filmową konsultant ds. zwierząt na planach filmów: A-4 dziennik rysowany Bogumiły Wan- nizacyjnie w trudnym okresie pandemii i jak kamer oraz koordynator projektu z ramienia „Czołówka” w Warszawie. W swoim do- ESD Anny Sokołowskiej, Tajemnica puszczy der czy Summa Andreja Kuciły. Artysta 18. Międzynarodowy wiele imprez filmowych przeniosła się do inter- CSD. Uczestnicy internetowych spotkań na razie robku ma zdjęcia do blisko 70 dokumen- Andrzeja Barszczyńskiego, seriali: Plecak za swoją twórczość otrzymał wiele nagród netu. W całorocznym cyklu spotkań warsztato- opublikowali pomysły filmowe i posiłkując się tów, w tym takich tytułów, jak Zamki pol- pełen przygód Janusza Dymka, Boża pod- oraz został odznaczony Złotym Medalem Festiwal Filmów wych udział biorą uczniowie ostatnich klas szkół uwagami opiekunów artystycznych, rozwinęli skie Krystyny Dobrowolskiej, Sonata Bel- szewka Izabelli Cywińskiej, filmu i serialu Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Przyrodniczych podstawowych i szkół średnich, zainteresowani autorskie propozycje w formę scenariusza. zebuba Mariana Ussorowskiego, Żołnierze Ogniem i mieczem Jerzego Hoffmana i wie- im. Włodzimierza realizacją autorskiego krótkiego filmu fabu- W zależności od rozwoju sytuacji i trwania Wojciecha Słowikowskiego, Powstanie ko- lu innych produkcji. Franciszek Szydełko larnego. Młodzież pracuje przez cały rok pod stanu zagrożenia epidemicznego, organizatorzy ściuszkowskie Henryka Rewkiewicza, Pa- ma również w dorobku kilka epizodów ak- kwietnia zmarł Tadeusz Sabara Puchalskiego opieką zawodowych reżyserów. W tegorocz- myślą także o realizacji online następnego etapu ryż i Z dala od kraju Macieja Sieńskie- torskich, występując m.in. w serialach 12(95 l.), aktor teatralny, filmowy i te- nej edycji Wielkiej Przygody z Filmem udział produkcji filmu, jakim będzie przygotowanie go, Powstanie styczniowe i Wojskowa Al- Czterej pancerni i pies oraz Dom. lewizyjny. Był absolwentem PWST w Ło- biorą: podopieczni Stowarzyszenia Pomocy Dzie- planu zdjęciowego. Niestety sam plan zdjęciowy ma Mater Mariana Duszyńskiego, Czesław dzi, a większość swojego życia zawodowe- ciom i Rodzinom Amici (opieka artystyczna – musi zostać odłożony do okresu, który pozwoli Miłosz w oczach przyjaciół Haliny Olejni- go spędził na scenie łódzkiego Teatru Po- reżyserzy: Beata Dzianowicz i Jarosław Stypa; na bezpośrednie uczestnictwo w realizacji czak i Andrzeja Miłosza, Przychylić nie- kwietnia zmarł Andrzej Mrozek (79 l.), wszechnego (1959-97). Wystąpił ponadto opieka pedagogiczna – Hanna Szeląg), ucznio- filmu poszczególnych grup młodzieży wraz ba i chleba Zygmunta Skoniecznego czy 3aktor teatralny, filmowy i telewizyjny. w kilkudziesięciu filmach i spektaklach Te- wie Liceum Akademickiego Da Vinci (opieka z opiekunami artystycznymi i ekipą techniczną. Od świtu do nocy Artura Skoniecznego. Był absolwentem Wydziału Aktorskiego atru Telewizji. Z jego dorobku ekranowe- artystyczna – reżyser Tomasz Dettloff; opieka „Wierzymy, że taki czas nadejdzie szybciej, niż Grzegorz Lachman był wieloletnim człon- PWSTiF w Łodzi. Występował w Teatrach: go trzeba wymienić takie tytuły, jak Gdzie pedagogiczna – Małgorzata Rola-Szadkowska), później, a zrealizowane filmy będą miały swoją kiem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze (1962- jest generał… i Jak rozpętałem drugą wojnę uczniowie Dwujęzycznego Liceum Ogólno- kinową premierę podczas 38. Międzynarodowego -63), Dramatycznych we Wrocławiu (1963- światową Tadeusza Chmielewskiego, kształcącego w Luboniu k/Poznania (opieka Festiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino! -69), Współczesnym we Wrocławiu (1982- Panienka z okienka Marii Kaniewskiej, en festiwal odbywający się artystyczna – reżyser Rafał Jerzak; opieka w Poznaniu” – mówi Marian Suchanecki z Cen- marca zmarł Piotr Strzelecki (58 l.), -85 i 1986-87), im. Stefana Jaracza w Łodzi Przygody pana Michała Pawła Komorow- Tw Łodzi to najstarszy, naj- pedagogiczna – Piotr Świdziński). W związku trum Sztuki Dziecka – niestrudzony koordyna- kierownik produkcji. Był absolwen- (1985-86). W latach 1969-82 i 1987-2007 skiego, Na krawędzi Waldemara Podgór- większy i najbardziej presti- z zamknięciem szkół i zakazami wynikającymi tor warsztatów WPzF, od początku ich istnienia. 30tem Wyższego Studium Zawodowego Or- należał do zespołu aktorskiego Teatru skiego, Kazimierz Wielki Ewy i Czesława żowy w Polsce przegląd fil- ze stanu zagrożenia epidemicznego, organiza- Projekt Wielkiej Przygody z Filmem jest reali- ganizacji Produkcji Filmowej i Telewizyj- Polskiego we Wrocławiu. W dorobku ekra- Petelskich oraz Śmierć prezydenta mów o tematyce przyrodniczej. torzy WPzF postanowili kontynuować pracę zowany pod patronatem i ze wsparciem Stowa-

nej PWSFTviT w Łodzi. W swojej profe- nowym ma przeszło 100 ról w spektaklach Jerzego Kawalerowicza. Tadeusz Sabara za Odbywa się co 2 lata, począwszy online. W tym celu założono na Facebooku rzyszenia Filmowców Polskich. materiały prasowe Fot. Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, sji pracował na planach zdjęciowych w Pol- Teatru Telewizji, serialach oraz filmach swoją twórczość otrzymał m.in. Odznakę od roku 1980, a od 2001 reali- sce i Niemczech. Zadebiutował organizacją kinowych. Warto wymienić takie tytuły, 1000-lecia, Honorową Odznakę Miasta zowany jest w formule między- produkcji w Niezwykłej podróży Baltaza- jak Cała naprzód Stanisława Lenartowicza, Łodzi i Złoty Krzyż Zasługi. narodowej. Niezmienne hasło walu – Włodzimierz Puchal- znane i wielokrotnie nagradzane rzecz zrównoważonego rozwoju ra Kobera Wojciecha Jerzego Hasa, następ- Sami swoi Sylwestra Chęcińskiego, Trąd tego wydarzenia to: „Promocja ski – to legendarny przyrodnik na świecie obrazy. Celem festi- i podnoszenia świadomości eko- nie współpracował producencko przy Łuku Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego, Orzeł przyrody i krajobrazu Europy”, i filmowiec, postać związana walu jest popularyzacja dorobku logicznej, poszanowania różno- Erosa Jerzego Domaradzkiego i Ostatnim i reszka Ryszarda Filipskiego, Strach Oprac. Julia a motto tegorocznej, 18. już z łódzką Wytwórnią Filmów krajowego i międzynarodowego rodności i ochrony środowiska promie Waldemara Krzystka. Samodziel- Antoniego Krauzego, Synteza Macieja Michałowska edycji brzmi: „Bioróżnorod- Oświatowych, w której powsta- filmu przyrodniczego oraz pro- naturalnego. Tegoroczny festiwal ność szansą Ziemi”. Patron festi- wały jego największe, najbardziej mocja działań edukacyjnych na odbędzie się w Łodzi w dniach

78 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 79 VARIA

23-27 września. Na zgłoszenia filmów organizatorzy czekają Marek Edelman …i była miłość w getcie w Canal+ do 31 maja, a do 31 lipca można przesyłać filmy do Młodzieżo- ajnowszy film Jolanty Dylewskiej Marek wego Konkursu Filmu Przy- NEdelman ...i była miłość w getcie miał wejść rodniczego. Główną nagrodą na srebrne ekrany 17 kwietnia tego roku. festiwalu jest Grand Prix im. Z racji pandemii, w wyniku której zamknięto Włodzimierza Puchalskiego m.in. kina, postanowiono wyemitować film dla najlepszego filmu biorącego w Canal+ Dokument. Producenci nie tracą udział w konkursie. Przewidy- jednak nadziei, że mimo wszystko obraz trafi wana pula nagród to aż 12 tys. jeszcze do kin. „Dlaczego nikt mnie nie pyta, euro. Jury ma również prawo czy w getcie była miłość? Dlaczego nikogo to Marek Edelman ...i była miłość przyznać wyróżnienia, dyplomy nie interesuje?” – mówił przed śmiercią Marek w getcie, reż. Jolanta Dylewska honorowe oraz nagrody spe- Edelman, ostatni przywódca powstania w get- cjalne nieprzewidziane regula- cie warszawskim. Odpowiada on na to pytanie minem. Wyboru tytułów kon- w długo oczekiwanym i głośnym jeszcze przed Marek Kalita, Maria Maj, Michalina Olszańska kursowych dokonuje Komisja premierą dokumencie, przy którego scenariu- czy Piotr Żurawski. Obraz zdobył już Wyróż- Selekcyjna, do której trafiają szu współpracowała Agnieszka Holland, a któ- nienie Jury za „wdzięczne przesłanie, że miłość produkcje nadsyłane z całego rego fabularyzowane sceny współreżyserował zawsze zwycięża” podczas Festiwalu Filmowego świata. Festiwal im. Włodzi- Andrzej Wajda. Obraz jest fabularyzowanym Millennium Docs Against Gravity, Złotą Żabę mierza Puchalskiego należy do dokumentem zrealizowanym w koprodukcji na Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Auto- organizacji ECOMOVE Inter- polsko-niemieckiej. Producentami są Anna rów Zdjęć Filmowych EnergaCAMERIMAGE national zrzeszającej festiwale Wydra z Otter Films oraz Thanassis Karatha- w kategorii Najlepszy Dokument Fabularyzo- filmów przyrodniczych z Nie- nos i Martin Hampel. Zdjęcia do filmu wykonali wany, ponadto był też nominowany do Polskiej miec, Czech, Słowacji, Rosji, Jolanta Dylewska i Jakub Kijowski. W scenach Nagrody Filmowej – Orła w kategorii Najlepszy Portugalii, Japonii i Włoch, aktorskich zagrali m.in. Aleksandra Popławska, Film Dokumentalny. co przyczynia się do promocji polskiej kinematografii, a szcze- gólnie tej jej specyficznej dzie- oraz nastolatków zainteresowa- „Bez znieczulenia” – a jej pierw- Film Nest”, będący cyklem zajęć dziny, jaką jest film przyrodni- nych tym, jak wygląda w praktyce szym gościem była Joanna Kos- warsztatowych dla młodych adep- czy. Organizatorami festiwalu praca filmowca. CKF przeniosło -Krauze. W cotygodniowym felie- tów sztuki filmowej, przeniósł się są Wytwórnia Filmów Oświa- swoją działalność do internetu. tonie Anna Rembowska dzieli się w przestrzeń internetową i kon- towych w Łodzi oraz Stowarzy- „Po dwóch tygodniach wytężo- z odbiorcami refleksjami i inspi- tynuowany jest w istniejącej już szenie Film-Przyroda-Kultura. nej pracy całego zespołu zawiada- racjami na czas odosobnienia. Jest grupie za pomocą platform oraz Informacje na temat metraży, miamy z przyjemnością, że uru- również autorką cotygodniowych narzędzi do spotkań i współpracy gatunków, wymaganych dat chomiliśmy szereg audycji i ofert felietonów dla rodziców na utwo- online. W najbliższych dniach produkcji zgłaszanych filmów, kulturalnych dla dzieci i doro- rzonej przez CKF grupie „Tram- organizatorzy będą wdrażać nowe regulaminy konkursów, karty słych, pozwalających nam nie polina do kina online”. Tam prze- projekty. Więcej informacji na zgłoszeniowe itd. dostępne są rezygnować z misji programo- niesiony został program zajęć dla stronie: www.facebook.com/Cen- na stronie: www.festiwalpuchal- wej, a naszym odbiorcom prze- dzieci, odsłaniający przed naj- trumKulturyFilmowej/. skiego.pl. trwać w inspirujący intelektualnie młodszymi tajniki pracy filmow- sposób trudny czas. Każdy kino- ców rozmaitych profesji. Również Oprac. Julia man znajdzie tam inteligentną inny projekt Centrum – „Warsaw Michałowska Centrum Kultury rozrywkę, rozmowy z ciekawymi ludźmi, inspiracje do aktyw- Filmowej im. ności z dziećmi, ofertę eduka- Andrzeja Wajdy cyjną i zachętę do refleksji nad działa w internecie tym, jak przetrwać w tych nie- łatwych okolicznościach” – czy-

Fot. Jakub Kijowski zeczywistość cyfrowa wydaje tamy w komunikacie prasowym. Rsię dzisiaj jedynym sposobem Na profilu facebookowym CKF komunikacji z publicznością. codziennie polecane są warto- W czasie kwarantanny są insty- ściowe filmy z legalnych źródeł. tucje, które nie zawieszają swo- Centrum prowadzi ponadto roz- jego programu. Centrum Kultury mowy live z zaproszonymi gośćmi Filmowej im. Andrzeja Wajdy w cyklu „Polowanie na filmy”. ma ofertę dla wszystkich miło- Magdalena Juszczyk zainaugu- śników kina, propozycje eduka- rowała autorski cykl rozmów

Rys. Zbigniew Stanisławski cyjne dla rodziców i ich dzieci z twórcami kina zatytułowany

80 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 BOX OFFICE BOX OFFICE MARZEC 2020

W ZESTAWIENIU BRAKUJE WYNIKÓW FILMÓW DYSTRYBUOWANYCH PRZEZ UIP WSZYSTKIE FILMY

LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA OD OD PREMIERY OSTATNI SEANS FILMOWY? PREMIERY PREMIERY 1 SALA SAMOBÓJCÓW. SALA SAMOBÓJCÓW. HEJTER KINO ŚWIAT POLSKA 3 460 769 201 426 3 460 769 201 426 356 06.03.2020 HEJTER

2 SWINGERSI SWINGERSI MÓWI SERWIS/ POLSKA/ŁOTWA 2 614 224 146 367 6 320 554 339 255 439 28.02.2020 NEXT FILM

3 NAPRZÓD ONWARD DISNEY USA 2 124 318 124 845 2 124 318 124 845 285 06.03.2020

4 BAD BOY BAD BOY KINO ŚWIAT POLSKA 863 075 47 923 7 595 052 396 308 381 21.02.2020

5 365 DNI 365 DNI NEXT FILM POLSKA 820 331 45 217 32 541 401 1 638 452 510 07.02.2020

6 DŻENTELMENI THE GENTLEMEN MONOLITH WLK. BRYTANIA/USA 601 365 35 508 5 975 693 313 555 142 14.02.2020

7 ZEW KRWI CALL OF THE WILD IMPERIAL CINEPIX USA/KANADA 449 875 31 651 2 781 162 161 785 147 21.02.2020

8 PARASITE GISAENGCHUNG GUTEK FILM KOREA PŁD. 387 220 22 534 7 445 271 417 900 100 20.09.2019

9 NAJŚWIĘTSZE SERCE CORAZON ARDIENTE RAFAEL HISZPANIA 323 102 21 132 841 544 53 767 102 28.02.2020

10 BRAHMS. THE BOY II THE BOY 2 MONOLITH USA 226 373 12 910 832 647 44 641 97 28.02.2020

Maciej Musiałowski 11 870 652 689 513 i Agata Kulesza w filmie Sala samobójców. 11 ZENEK ZENEK TVP POLSKA 225 815 14 347 9 523 261 506 892 340 14.02.2020 Hejter, reż. Jan Komasa 12 NĘDZNICY LES MISERABLES M2 FILMS FRANCJA 136 118 8 581 571 639 34 098 73 28.02.2020

13 BAYALA I OSTATNI SMOK BAYALA: A MAGICAL ADVENTURE KINO ŚWIAT NIEMCY/LUKSEMBURG 83 169 6 101 1 358 706 76 989 129 14.02.2020

Dobrze radziły sobie też tytuły zagra- 14 GANG ZWIERZAKÓW PETS UNITED MONOLITH NIEMCY/CHINY/WLK. BRYTANIA 83 080 5 789 5 809 072 328 032 213 07.02.2020 Początek roku na polskich ekranach niczne. Dużym, a na pewno większym, przebojem byliby Dżentelmeni Guya Ritchiego, 15 1917 1917 MONOLITH WLK. BRYTANIA/USA/INDIE/ 80 431 5 677 7 724 480 421 089 175 24.01.2020 HISZPANIA/KANADA był dobry, a prognozy obiecujące. którzy podczas jedenastu dni marca ściągnęli do kin 35 tys. widzów, ale od lutowej pre- 16 BIAŁY, BIAŁY DZIEŃ HVITUR, HVITUR DAGUR NOWE HORYZONTY ISLANDIA/DANIA/SZWECJA 70 920 5 068 90 039 6 456 31 06.03.2020

Gdy rozpoczął się marzec, do Polski miery ponad 300 tys. osób. Wynik kinowy 17 PRAWDA LA VERITE VELVET SPOON/ FRANCJA/JAPONIA 63 005 3 820 84 943 5 255 38 06.03.2020 Parasite Bonga Joon-ho robi ogromne wra- KINO ŚWIAT dotarł COVID-19, a 12 marca 2020 żenie, bo ogólna liczba sprzedanych biletów 18 BOŻE CIAŁO BOŻE CIAŁO KINO ŚWIAT POLSKA 61 623 3 882 29 780 316 1 592 106 306 11.10.2019 wyniosła 417,9 tys. W marcu koreański film 19 ŚNIEŻKA I FANTASTYCZNA RED SHOES & THE 7 DWARFS KINO ŚWIAT KOREA PŁD 58 970 4 418 5 412 334 313 845 228 24.01.2020 decyzją rządu zamknięto kina. obejrzało 22,5 tys. kinomanów, co dało mu SIÓDEMKA ósme miejsce w box offisie. 20 PTAKI NOCY BIRDS OF PREY (AND THE WARNER USA 58 037 3 501 4 900 894 252 341 242 07.02.2020 (I FANTASTYCZNA ina w marcu działały jedynie Andrejsa Ēķisa. Ta frywolna komedia przez Poza pierwszą dziesiątką na marcowej liście FANTABULOUS EMANCIPATION EMANCYPACJA PEWNEJ przez jedenaście dni i w tym jedenaście dni marca zgromadziła 146 tys. uplasował się Zenek Jana Hryniaka, który HARLEY QUINN) OF ONE HARLEY QUINN) czasie pojawił się znaczący gracz widzów. Na podium znalazła się też ani- zapowiadany był na gigantyczny przebój pol- 921 168 61 184 na liście rodzimego box office’u. macja pod szyldem Disney/Pixar zatytu- skich kin. W marcu obejrzało go 14,3 tys. 12 791 820 750 697 K6 marca na srebrnych ekranach zadebiu- łowana Naprzód, którą obejrzało 124,8 tys. widzów, a od premiery 506,8 tys. Całkiem tował film Jana Komasy Sala samobójców. widzów. Gdyby nie pandemia, byłby to na nieźle, ale oczekiwania były znacznie większe. Hejter, który tylko w premierowy week- pewno znacznie większy przebój kinowy. Na swoją publiczność mogą w Polsce end obejrzało ponad 142 tys. osób. Przez Kolejne miejsca w marcowym box offisie liczyć również dystrybutorzy filmów reli- FILMY POLSKIE jedenaście dni obraz przyciągnął 201,4 tys. zajęły polskie produkcje. Bad Boy zaintereso- gijnych. Najświętsze serce Andrésa Garrigó LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA widzów, a wpływy z biletów wyniosły blisko wał 47,9 tys. widzów, a od premiery do końca w nieco ponad dwa tygodnie dystrybucji OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY 3,5 mln złotych. Pięć dni po zamknięciu kinowej dystrybucji blisko 400 tys. osób. To zgromadziło 53,7 tys. osób. 1 SALA SAMOBÓJCÓW. HEJTER KINO ŚWIAT 3 460 769 201 426 3 460 769 201 426 356 06.03.2020 kin tytuł ten trafił oficjalnie na rynek VOD. nie COVID-19 zadecydował o stosunkowo Pod koniec kwietnia prognozy dla 2 SWINGERSI MÓWI SERWIS/NEXT FILM 2 614 224 146 367 6 320 554 339 255 439 28.02.2020 Niedługo potem z kin do internetu przenie- niewielkim, jak na Patryka Vegę, wyniku naszego rynku kinowego nie były opty- 3 BAD BOY KINO ŚWIAT 863 075 47 923 7 595 052 396 308 381 21.02.2020 siono premierę polskiego horroru W lesie oglądalności. Środowisko pseudokibiców mistyczne. Polski rząd zapowiadał otwarcie dziś nie zaśnie nikt Bartosza M. Kowal- i korupcja w piłce nożnej nie okazały się tak kin w IV etapie uruchamiania gospodarki. 4 365 DNI NEXT FILM 820 331 45 217 32 541 401 1 638 452 510 07.02.2020 skiego. Branża kinowa zadrżała o swoją dochodowe, jak poprzednie propozycje tego Premiery kolejnych znaczących produkcji 5 ZENEK TVP 225 815 14 347 9 523 261 506 892 340 14.02.2020 przyszłość, ale z czasem zaczęły pojawiać reżysera. Za to polska widownia powiedziała zapowiadane są na jesień i rynek bardzo 6 BOŻE CIAŁO KINO ŚWIAT 61 623 3 882 29 780 316 1 592 106 306 11.10.2019

się głosy, że duże ekrany to ciągle pierwsze znaczące „tak” filmowi 365 dni w reżyserii liczy, że do tego czasu zostanie opanowana 7 MAYDAY KINO ŚWIAT 54 828 3 705 18 758 173 974 386 382 10.01.2020 i najbardziej dochodowe pola eksploatacji Barbary Białowąs, który w ostatnim okresie sytuacja z pandemią. Nikt jednak nie wie, filmów. Trzeba przetrwać… kinowej dystrybucji przyniósł 45,2 tys. sprze- jak będzie wyglądała wtedy branża i czy do 8 PSY 3. W IMIĘ ZASAD KINO ŚWIAT 14 864 943 23 706 767 1 184 369 453 17.01.2020 Zanim zamknięto kina, drugie miejsce na danych biletów, ale od początku aż 1,638 kin powrócą widzowie… 9 JAK ZOSTAŁEM GANGSTEREM. HISTORIA PRAWDZIWA NEXT FILM/MÓWI SERWIS 14 029 850 23 326 053 1 133 499 305 03.01.2020 liście przebojów w marcu 2020 roku zajmo- mln i do dziś jest największym przebojem 10

Fot. Jarosław Sosiński/Hejter wała polska produkcja Swingersi w reżyserii w polskich kinach w 2020 roku. Krzysztof Spór TOP 10: 8 129 558 464 660

82 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 105/maj 2020 83 WŁOSKA KUCHNIA Z POLSKĄ DUSZĄ

Restauracja Cinema Paradiso ul. Krakowskie Przedmieście 21/23, Warszawa Rezerwacje: +48 695 477 799 www.cinemaparadiso.pl

reklama_RESTAURACJA_CINEMA_PARADISO_205x280_styczen_2020.indd 1 15.01.2020 18:08