Vergadering Gemeenteraad Den Haag Gehouden Op Woensdag 6 Juni 2018 (Geopend Te 17.00 Uur)

Vergadering gemeenteraad Den Haag gehouden op woensdag 6 juni 2018 (Geopend te 17.00 uur)

Voorzitter: de burgemeester, P.C. Krikke Griffier: mr. H.L.G. Seuren

Agenda

A. Vaststelling agenda B. Stad in de raad C. Vaststelling van de wijze van afdoening van ingekomen stukken D. Herstemming motie J/4 Stopzetten subsidies As Soennah E. Vaststelling van de Besluitenlijst E.1. Voorstel van het college inzake bekrachtiging geheimhouding E.2. Voorstel van het college inzake zienswijze ontwerp-meerjarenbegroting 2019-2022 Veiligheidsregio Haaglanden (RIS299643) E.3 Voorstel van het college inzake zienswijze begroting Inkoopbureau H-10 (RIS299755) E.4 Voorstel van het college inzake zienswijze op begroting 2019 en de begrotingswijziging 2018 van de GR GGD en VT Haaglanden (RIS299756) E.5 Voorstel van het college inzake zienswijze ontwerp-begroting Omgevingsdienst Haaglanden 2019, meerjarenraming (RIS299751) E.6 Voorstel van het college inzake vaststelling van de Archiefverordening Den Haag 2018 (RIS299686) E.7 Voorstel van het presidium tot verlening van ontslag op eigen verzoek van de plaatsvervangend ombudsman/jeugdombudsman Den Haag (RIS299834) E.8 Voorstel van het college inzake Voorlopig Ontwerp Herinrichting Frederik Hendriklaan, Willem de Zwijgerlaan en Aert van der Goesstraat (RIS299112)

Beraadslaging over: F. Den Haag, Stad van Kansen en Ambities: Coalitieakkoord 2018 – 2022 (RIS299794)

De voorzitter. Ingevolge het Reglement van orde open ik de vergadering.

Presentielijst

Tegenwoordig zijn 44 leden: Van Asten (D66), mevr. Ateş (GroenLinks), Balster (PvdA), Barker (PvdD), Bos (HSP), Çetinkaya (ID), mevr. Davituliani (Groep de Mos/HvDH), mevr. Dille (PVV), Van Doorn (PvdE), mevr. Van Doorn (D66), mevr. Drost (SP), Dubbelaar (Groep de Mos/HvDH), mevr. Faïd (HSP), De Graaf (VVD), Grinwis (ChristenUnie/SGP), Groenewold (D66), Guernaoui (Groep de Mos/HvDH), Van der Helm (VVD), Hoijnck van Papendrecht (50plus), mevr. Holman (PvdA), Kapteijns (GroenLinks), Klein (CDA), mevr. Koster (CDA), Mahmood (NIDA), Meinesz (Groep de Mos/HvDH), De Mos (Groep de Mos/HvDH), Oudshoorn (Groep de Mos/HvDH), mevr. Oudshoorn – van Ginderen (VVD), Partiman (CDA), Pronk (VVD), mevr. Regts (VVD), Revis (VVD), mevr. Roopram (Groep de Mos/HVDH), mevr. Sahla (D66), Scheper (D66), Sluijs (Groep de Mos/HvDH), mevr. Teunissen (PvdD), mevr. Tseggai (PvdA), mevr. Vavier (GroenLinks), De Vuyst (GroenLinks), mevr. Wenink (GroenLinks), mevr. Van der Werf (D66), Wijsmuller (HSP) en mevr. Yilmaz (VVD).

Afwezig is: mevr. Gerbrands (PVV)

De voorzitter. Aangezien het vereiste aantal leden tegenwoordig is, kan de vergadering voortgang vinden. Dames en heren, een heel hartelijk welkom aan iedereen op de publieke tribune; fijn dat u onze verrichtingen komt gadeslaan. Ook een hartelijk welkom aan de ambtenaar van dienst die ons vandaag ondersteunt en daar is ook de tweede ambtenaar van dienst; fijn dat u er bent. Een warm woord van welkom aan alle hier aanwezige raadsleden. Ik weet dat zich in de catacomben nog raadsleden bevinden. Ik ben ervan overtuigd dat zij zo spoedig mogelijk deze kant opkomen.

Aan de orde is:

A. Vaststelling agenda.

De agenda wordt ongewijzigd vastgesteld.

Aan de orde is:

B. Stad in de raad.

De voorzitter. Er zijn vandaag twaalf insprekers. Ik begin met de heer Van Onselen, die zal spreken namens het Platform Beter Openbaar Vervoer Haaglanden.

De heer Van Onselen (F). Geachte raadsleden, ik begin maar gelijk met mijn tekst. Bij ons bestaat waardering voor de collegevoornemens. Een sterk punt is dat bij de ov-zaken ook positieve piketpaaltjes zijn benoemd. Belangrijk is dat niet alles is dichtgetimmerd. Met een sterk college en een sterke oppositie kan de stad er alleen maar beter van worden. Ik ga kort in op metro/RandstadRail- lijnen, de ruimere trams, de tunnel Leyenburg en de samenhang met onze stadseconomie. In de stukken en commentaren wordt de metro genoemd. Onze opvatting is dat Den Haag geen metrostad moet zijn maar dat de metro E-lijn, eindigend op CS en komende uit het Rotterdamse en de tussengebieden, verrijkt moet worden met drie halten: Laan Copes, Madurodam en Scheveningen Kurhaus. Bij twee genoemde metrotussenhalten via het visgraatmodel moeten bus- en tramaansluitingen komen. Idem P&R voor de fiets aldaar. De bestaande trambaan via de Nieuwe Parklaan voor fijnmazige ov-ontsluiting voor de stad, met name vanuit Zuidwest, moet beslist gehandhaafd worden; zie de vigerende Haagse nota Mobiliteitsplan 2011-2018. Dit verhoogt het ov- aandeel aanzienlijk. Met flankerend tariefbeleid op de E-lijn hanteer je ook een breekijzer voor een betere luchtkwaliteit. Daarnaast maak je de verkeersproblematiek in Scheveningen permanent beter beheersbaar. Maar college, zoek het wel goed uit. Bedenk ook dat RandstadRail Zoetermeer sterker van aanvullende infra moet worden voorzien in verband met de groei van de metro. Betrek onafhankelijke deskundigen hierbij en laat het deelbelang van HTM/RET/Connexxion niet doorslaggevend zijn. De reizigersgroei, de directe en snelle bereikbaarheid en duurzaamheid vragen om de meest optimale en in dit geval een vergaande ov-oplossing. 'Ruimere trams' is een verhullende omschrijving voor de 2,65 meter brede trams van 35 tot 37 meter lang. Dat is de Haagse norm. Een andere invulling van de term 'ruimere trams' is in Den Haag niet toepasbaar. Kiest u daarvoor? Maar dan zijn inpassingsvarianten en inspraak in de wijken voor de tramlijnen 6, 12 en 16 niet meer mogelijk, omdat HTM voor het eind van het jaar de trams gaat bestellen. Wat zijn de totale meerkosten van brede trams ten opzichte van het smallere model voor deze lijnen en hoe financiert u dat dan? Of gaat u, zoals de HTM wil, deze lijnen saneren en in een sterfhuisconstructie brengen? Dit zijn nota bene lijnen met een hoog reizigersrendement in dichtbewoonde wijken. Overal in Europa kiest men voor de praktische maten van 2.30 meter à 2.40 meter breed voor dit type straten. Denk goed na voordat u beslist. Koop desnoods voor lijn 1 nog tien Avenio's uit het restant van de twee maal twintig opties; zo simpel kan het ook zijn. Uit de MIRT-stukken van sept 2017 bleek het grote nadeel van het voorstel voor de Leyenburgcorridor/tunnel: wel een hogere reissnelheid voor de welvarende wijken aan de rand van de stad maar het aantal reizigers in de tussengelegen gebieden, vanaf de Valkenboslaan/Fahrenheitstraat,

2 de Schilderswijk en vele andere wijken met tussen de 150.000 en 200.000 mensen, wordt zwaar getroffen door de sanering van de tramlijnen 2, 6, 12 en 16 en zeer grote loopafstanden. Je hoeft geen professor te zijn om te zien dat dit beleid een verdieping van de tweedeling in de stad versterkt doordat mensen 'opgesloten' raken in hun wijken.

De voorzitter. Meneer Van Onselen, bent u zich ervan bewust dat u aan het eind van uw spreektijd gekomen bent?

De heer Van Onselen. Ik heb nog twee zinnen.

De voorzitter. Als het twee zinnen zijn zonder dat het alinea's worden, vind ik het goed.

De heer Van Onselen. Ja. De zwakke stadseconomie in de Schilderswijk en de aanpalende buurten met zo'n 120.000 werklozen of mensen met kleine baantjes moet fors gefaciliteerd worden via een betere en betaalbare mobiliteit. De actieradius voor deze groepen moet worden vergroot. Een voorbeeld: onderzoek de meermalen door stadsgewest Haaglanden maar ook bijvoorbeeld GroenLinks Westland genoemde optie om de drukke buslijnen naar Naaldwijk/Waterweggebied dan wel Monster/'s Gravenzande om te zetten in één of twee snellere verbindingen.

De voorzitter. Ik voel een punt aankomen.

De heer Van Onselen. Ja. Ik heb dat nog wat uitgewerkt, maar ik heb een aantal exemplaren aan de leden kunnen uitdelen. Ik wens u nog veel kracht en doorzettingsvermogen.

De heer Borsje (F). Geachte mevrouw de voorzitter. De Vereniging Heliniet is zeer blij en verrast met het besluit van de beoogde nieuwe coalitie om geen helihaven in Den Haag meer toe te staan en dus om de steun van de gemeente voor een helihaven in Ypenburg in te trekken. Deze uitkomst van de onderhandelingen hadden wij niet verwacht, maar wij zijn er wel erg blij mee. Immers, de Vereniging Heliniet strijdt met de steun van de bewoners van het stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg en omgeving al tien jaar tegen de komst van een helihaven in Den Haag. We willen graag via u, mevrouw de voorzitter, het nieuwe college vragen om zijn voornemen nu ook in de praktijk te brengen. De benodigde drie stappen zijn hierin volgens Heliniet ten eerste om de lopende aanvraag van een omgevingsvergunning voor de helihaven af te wijzen of niet-ontvankelijk te verklaren, ten tweede om het huurcontract met de initiatiefnemer van de helihaven op te zeggen en ten derde om voor het betreffende terrein een andere bestemming te kiezen, bijvoorbeeld in overleg met de bewoners van het stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg. Tot slot willen we vragen of het college contact kan opnemen met zijn bestuurlijke partner de provincie om de daar lopende procedures om een helihaven in Ypenburg te realiseren, stop te zetten. Bij voorbaat zeer bedankt namens de Vereniging Heliniet. We zullen de vervolgactiviteiten van dit college met belangstelling volgen.

De heer Oudshoorn (F). Ik heb twee punten, waarvan het eerste overduidelijk is. Jammer dat jullie nog steeds dubbele signalen geven over de Warmterotonde en de Leiding door het Midden. Daarmee komt stadswarmte in het algemeen in een kwaad daglicht te staan. Daar krijgt de geothermie later ook last van. Duurzame initiatieven blijven langdurig in onzekerheid en lopen vertraging op. De armste mensen in onze stad, die niet zelf kunnen kiezen en die in een corporatiewoning wonen, krijgen te maken met de duurste oplossing, waar nog geen belasting en nog geen duurzame bron bij zitten. De grootste kans zit bij verhuizingen en als de cv-ketel kapotgaat. Daarvoor is het nodig nu al een klein revolverend fonds te starten, want dan kunnen die mkb-bedrijven starten en opschalen en kunnen bewoners dat logische moment gebruiken om bij verhuizing of een kapotte cv echt te verduurzamen. Dat is de goedkoopste weg. En dan mijn tweede punt. Ik heb nergens in de financiële stukken gezien dat er nog een vervolg is voor de burgerparticipatie en de stadsbrede burgerbegroting naar Antwerps model. Daar is een raadsbesluit over genomen waarin de eerste twee jaar gefinancierd zijn. De andere twee jaren zijn in dat raadsbesluit niet gefinancierd. Ik heb dat niet kunnen vinden. Wilt u daarop letten?

De heer Poelsma (F). Geachte leden van de gemeenteraad. De Bomenstichting Den Haag feliciteert u met uw nieuwe college en het nieuwe coalitieakkoord. De Bomenstichting heeft in het coalitieakkoord met genoegen gelezen dat de bomen ons groene kapitaal vormen. Daar zijn we het van harte mee eens. In het coalitieakkoord staat dat in vier jaar in totaal € 10 mln. wordt uitgetrokken voor extra bomen en groen. Nu weten we dat de gemeente voor elke boom € 1.500 uittrekt. Stel dat we die € 10 mln. alleen aan bomen zouden besteden, dan betekent dat dat er maximaal 6.667 bomen bij komen. Uiteindelijk zullen dat er minder zijn, omdat een deel van die € 10 mln. ook naar het andere groen gaat. Het nieuwe college laat zich niet uit over de verdeling tussen beide. Dat vinden we jammer. Ook al zouden er 6.667 nieuwe bomen komen, dan vinden wij dat toch nog steeds veel te weinig. We hebben te maken met klimaatverandering, hittestress en wateroverlast. Bomen zijn bij uitstek geschikt om hier iets aan te doen. We dringen er daarom bij u op aan om hiervoor meer geld uit te trekken en meer bomen te planten. Wij denken aan minimaal 20.000 stuks. We vragen ook om daar snel mee te beginnen, omdat bomen pas vanaf hun 40ste effectief zijn. Het nieuwe college wil zich zeer terughoudend opstellen met betrekking tot kapvergunningen. Het nieuwe college wil alleen bomen kappen als het aantoonbaar niet anders kan. Wij zijn blij met deze inzet, want bij Madurodam, de Scheveningseweg en de Koekamp kan het anders. We hebben alternatieve mogelijkheden voorgesteld. Dat geldt ook voor Madurodam. Juridisch bindende afspraken waarmee het college zich denkt te kunnen verdedigen, zijn pas bindend als ze zijn verwerkt in het bestemmingsplan. De bomen op de Scheveningseweg kunnen blijven staan als de constructie paal naast poer wordt toegepast. Voor de bomen op de Koekamp zijn diverse voorstellen gedaan, maar de gemeente is nog niet ingegaan op ons verzoek om meer tijd voor nadere uitwerking en afweging. We dringen er bij het nieuwe college op aan om de woorden waar te maken en de bomen bij deze drie projecten inderdaad te sparen vanwege het kapitaal dat ze vormen. De collegepartijen GroenLinks en Hart voor Den Haag/Groep de Mos hebben van ons het keurmerk en een nominatie gekregen voor het behoud van het Haagse groen. Wij verwachten van dit college dat het deze prijzen waar zal maken.

Mevrouw Van Ekeren (F). Ik sta hier namens de collega's van Zebra Welzijn, Voor Welzijn en Mooi Welzijn, allemaal onderdeel van Xtra. Ik ben manager bij Zebra. Binnen mijn welzijnsorganisatie zijn meetellen en meedoen het uitgangspunt. Dit zijn termen die terug te lezen zijn in het coalitieakkoord. 'Gelijke kansen voor iedereen', staat daar te lezen. Helaas werd bij het lezen van het coalitieakkoord direct duidelijk dat er forse bezuinigingen op stapel staan voor welzijn. Wat houdt deze voorgenomen bezuiniging in voor de stad? Juist op het punt van gelijke kansen speelt welzijn een grote en naar ons idee onmisbare rol. Welzijn zit in de haarvaten van de wijken. Welzijnswerkers hebben de contacten in de wijken, met de bewoners, de ketenpartners, de samenwerkingspartners en de ondernemers. Vanuit welzijn zijn we sterk in het maken van de verbindingen in de wijk. Welzijnswerkers zijn de mensen die weten waar het knelt en die met het netwerk proberen te komen tot een sluitende aanpak. Wij hebben een netwerk in de wijken en samen met de bewoners, het informele en formele circuit wordt gericht ingezet op het betrokken zijn en het leefbaar houden van de stad. Wij zijn de toegang tot het preventieve vlak en wij zitten aan de voorkant: bij de voorscholen, bij jeugd en bij mensen die tijdelijk of langdurig kwetsbaar zijn. Peuters op de voorscholen worden door onze pedagogische medewerkers via de vroeg- en de voorschoolse educatie ondersteund bij hun taalontwikkeling, zodat zij al vroeg leren mee te doen in de maatschappij. Hiermee wordt later schooluitval door beperkte taalontwikkeling voorkomen. Welzijn is voor veel bewoners de toegang tot een diversiteit aan ondersteuning, dienstverlening en hulpverlening. De preventieve inzet van welzijn helpt dure trajecten te voorkomen, onder meer door inzet van de algemene voorzieningen. Onze stedelijke dienstverlening, de Servicepleinen XL, is al jaren succesvol. Per jaar maken ruim 30.000 bewoners gebruik van deze ondersteuning. Zij hebben die ondersteuning vaak hard nodig om op de been te blijven en om hun persoonlijke situatie en hun positie in de maatschappij te verbeteren. Als welzijn uit de wijken verdwijnt, zal het zicht op deze burgers met problematieken en ondersteuningsvragen zeer sterk verminderen. Het welzijnswerk is ook een belangrijke speler in de uitvoering van de Wmo, de Jeugdwet, de Participatiewet en de Wet passend onderwijs. Collega's maken onderdeel uit van de sociale

4 wijkzorgteams, de jeugdteams in de CJG's en de integrale kindcentra en zijn veelal onderdeel van de brede buurtscholen en de brede buurtzones. Problemen zoals polarisatie, segregatie en armoede worden door de collega's in de wijken gesignaleerd, besproken en in de keten gebracht. Welzijn is onderdeel van de antiradicaliseringsaanpak in de stad. Wij zijn een partner in de aanpak van moeilijke en precaire problematieken.

De voorzitter. Mevrouw Van Ekeren, u bent door uw spreektijd heen.

Mevrouw Van Ekeren. Ik ga afronden.

De voorzitter. U mag nog maximaal twee zinnen. Kies ze goed!

Mevrouw Van Ekeren. Heel goed. In dat geval wil ik u, beste gemeenteraadsleden, allemaal vragen om goed na te denken over de slag met de bezuinigingen die u binnen welzijn wilt gaan doen, want meetellen, meedoen en gelijke kansen voor iedereen zijn waar wij als welzijn voor staan.

Mevrouw Sleegers (F). Goedemiddag. 'Wij zeggen volmondig ja tegen Den Haag klimaatneutraal 2030.' Deze uitspraak zal u uit mijn mond, van Den Haag Fossielvrij, niet verrassen, maar dit is niet mijn uitspraak. Het is een uitspraak van Meesterbakker Roodenrijs. 'Bij ons staan duurzaamheid en toekomstbestendigheid zeer hoog in het vaandel.' Dit zijn wederom niet mijn woorden; dit zijn de woorden van ADO Den Haag. ADO vervolgt: 'Het Haags Klimaatpact is een uitstekend initiatief, dat goed past in de duurzame en groene visie van onze club. Hoe mooi zou het zijn als Den Haag in 2030 klimaatneutraal zou zijn? Daar moeten we met z'n allen voor gaan.' Dit zijn zomaar twee voorbeelden van de 272 - en counting - organisaties die de afgelopen maanden hun steun hebben betuigd aan het Haags Klimaatpact. Van huisartsen en kinderdagverblijven tot bierbrouwers en festivals, iedereen ziet wat er moet gebeuren. Uit de quotes spreekt niet alleen betrokkenheid maar ook ongeduld: hup, handen uit de mouwen; we zijn er klaar voor en we willen aan de slag. Dat kan nu, want Den Haag wordt klimaatneutraal in 2030. Dat is een geweldige stap, een dappere stap, een noodzakelijke stap. Dat zijn wél mijn woorden. Het coalitieakkoord bevat nog open eindjes, maar met het eindpunt 2030 dwingt de gemeente zich om - nu noem ik een paar dingen die nog ontbreken in het conceptakkoord - de regie te pakken, de opbrengst van Eneco naar voren te halen, snel met heldere tussendoelen te komen en de komende vier jaar heel concrete stappen te zetten, duurzame stappen waar we trots op zijn, geen stappen waar we later met spijt op terugkijken. Ik heb het over de donkere wolk die boven de stad hangt. Ziet u die ook? Die wolk hangt er al een tijdje, hè? En die gaat maar niet weg! Die donkere wolk is hierheen gewaaid vanuit Rotterdam. Het is restwarmte van de petrochemische industrie, de haven en verbrand afval uit het buitenland. Het nieuwe college in Amsterdam wil juist stoppen met vuile restwarmte. Laten wij het hier in Den Haag meteen goed doen. De stad is het waard en kinderen zijn het waard. Over kinderen gesproken: ik sluit graag af met een korte videoboodschap, die we helaas niet via het grote scherm konden vertonen. Ze rekenen op u, op ons.

De voorzitter. Mevrouw Sleegers, ik heb u de vorige keer toegestaan om het klimaatlied te zingen, alle zes coupletten achter elkaar. Er is heel veel overleg met u geweest over deze videoboodschap. Er is u meermaals uitgelegd dat dat niet kon en er zijn grenzen. Ik wil het hier dus bij laten. Mevrouw Van Hees zal spreken namens Zebra Welzijn.

Mevrouw Van Hees-Camurlu (F). Geachte aanwezigen, ik ben jarenlang werkzaam in het sociaal domein. In een kort tijdbestek - ik praat heel snel en ik ga het nu dus nog sneller doen - zal ik u meenemen om aan te geven waarom het opbouwwerk, ons werk, in de wijk nodig en noodzakelijk is. Uitvoering van het vak opbouwwerk wordt voortdurend verricht op het grensvlak van politiek, beleid en de praktijk. Regelmatig is het zo dat wij, de opbouwwerkers, op één dag in gesprek zijn met onze ambtenaar en daarna met onze netwerkpartners, straatrondes doen en praten met bewoners, vervolgens buurtinitiatieven uitwerken met een groep actieve buurtbewoners en dezelfde avond ook nog een bijeenkomst hebben.

Kortom, het vinden en verbinden van bewoners, vrijwilligers en netwerkpartners gaan aan één stuk door: snel schakelen, kansen zien in plaats van belemmeringen, maar ook vooral investeren in iedereen die in deze wijk woont en werkt, door gewoon aanwezig te zijn in de straten. Het kantoor van ons, van de opbouwwerkers, is vooral te vinden in de straten, in de leefwereld van de bewoners: huis aan huis aanbellen, een praatje maken, bewoners aan elkaar voorstellen, doorverwijzen of ondersteuning bieden bij hun vragen of wensen. Opbouwwerk is erop afgaan, gewoon doen en tegelijkertijd werken aan duurzame investeringen. Kortstondige acties uitzetten is mooi en snelle successen behalen geeft voldoening, maar we hebben ook te maken met gecompliceerde vraagstukken. Als er bijvoorbeeld landelijke commotie uitbreekt, staan wij samen met onze netwerkpartners in de wijk klaar om de boel rustig te houden. We zijn geen passanten in de wijk, maar een vertrouwd gezicht, zonder politieke of religieuze kleur, een aanspreekpunt waar iedereen terechtkan en dat de verbindende schakel is. Opbouwwerkers zijn in de wijk om tot duurzame borging te komen. Dit vergt structureel onderhoud van contacten, monitoren van activiteiten en ervoor zorgen dat iedereen zo veel mogelijk blijft doen. Groot was dan ook onze verbazing over het feit dat de financiële vertaling van het coalitieakkoord absoluut niet strookt met de maatschappelijke uitdaging die welzijn heeft in de stad: een bezuiniging die de komende vier jaar oploopt tot maar liefst € 8 mln. op de sector welzijn, terwijl juist welzijn één van de belangrijkste pijlers is om de gestelde doelstellingen te behandelen. Het doet geen recht aan de inzet en de kwaliteit van ons, van de professionals, bij alle welzijnsorganisaties in Den Haag en van de duizenden vrijwilligers die zich samen met hen met veel succes inzetten voor deze stad. In een tijdperk van eenzaamheid, maatschappelijke onrust, dreigende segregatie en afnemende contacten in de buurten is de inzet van het welzijnswerk van essentieel belang. Nogmaals, wij zijn de verbindende schakel en bieden de ondersteunende rol tussen bewoners en de voorliggende voorzieningen op wijkniveau, stadsdeelniveau en stedelijk niveau. Zware bezuinigingen op welzijn zullen resulteren in vernietiging van sociaal kapitaal.

De voorzitter. Mevrouw Van Hees, zelfs nu u het heel snel deed, bent u door uw spreektijd heen. Ik sta u nog twee zinnen toe.

Mevrouw Van Hees-Camurlu. Het belangrijkste wat ik altijd zeg, is dat ik u graag wil oproepen om eens goed na te denken over de gevolgen van deze bezuinigingen. En loop eens een dagje mee met ons, met mij.

Mevrouw Wilschewski (F). Goedendag. Ik ben de ouderenconsulent van Mooi en Voor Welzijn in twee van uw wijken. Het coalitieakkoord baart mij grote zorgen, want het heeft direct een groot effect op de ouderen maar ook op mijn rol als ouderenconsulent en die van mijn collega's. Ik weet wat wij betekenen voor de ouderen in de wijk, elke dag weer. Wij werken preventief, heel persoonlijk, laagdrempelig en dicht bij huis. We zijn voor de mensen een vast gezicht en een stabiele factor in de wijk. Daarom heb ik vandaag een korte casus meegebracht van mevrouw De Vries, maar vergeet u niet dat het ook uw eigen moeder, zus, tante of buurvrouw zou kunnen zijn. Mevrouw De Vries, 92, belde me enige tijd geleden helemaal in paniek op omdat zij door de griepgolf twee keer echt heel ernstig ziek was geweest en was afgezwakt. Ze kon niet meer goed zelfstandig thuis wonen en ze kon zich niet meer redden, maar ze is tot dat moment altijd heel zelfstandig geweest. Doordat ik mij al eerder preventief heb voorgesteld in het wooncomplex, was zij bekend met mij en heeft zij mij gebeld. De ernstige situatie was uiteindelijk dusdanig door mij op te pakken omdat wij als ouderenconsulenten heel veel contacten in de wijk hebben, snelle schakelingen kunnen maken en korte lijnen kunnen trekken. Ik heb dus per direct onafhankelijk kunnen bekijken welke zorgaanbieder per direct beschikbaar was en heb die in kunnen zetten. Door het effectief schakelen tussen diverse zorgpartijen werden formele zorg en informele zorg uiteindelijk aan elkaar gekoppeld en heeft mevrouw dit uiteindelijk als een cadeautje ervaren; zo heeft ze het zelf genoemd. Zij mocht namelijk thuis, in de eigen vertrouwde omgeving, herstellen door de ondersteuning van de wijkzorg en maaltijdenvoorzieningen. Haar zelfredzaamheid bleef geprikkeld. Geen onnodige ziekenhuisopname of opschaling van de zorg. Dit voorkomt ook een lang en duur hersteltraject, het onnodig inzetten van hulp en verstopping in ziekenhuizen of bij de huisartsenpraktijken. Mevrouw heeft mij onlangs gebeld en heeft haar dank nog eens uitgesproken. Ze heeft aangegeven dat ze op dit moment aan het

6 afbouwen is met de wijkzorg, omdat ze haar eigen zelfstandigheid weer kan oppakken. En dit alleen door een belletje met een ouderenconsulent; daar ben ik er één van. Ik wil u dus gewoon oproepen om goed na te denken over de bezuinigingen die eraan komen en over het directe gevolg voor de ouderen in de wijken. Ik wil u uitnodigen om ook met mij een keertje op stap te gaan om met eigen ogen te kunnen zien wat wij doen en op welke manier wij de ouderen kunnen bedienen.

Mevrouw Or (F). In het collegeakkoord staat dat de plannen voor het Migratiemuseum worden geschrapt. Ik vind dit zeer pijnlijk en ik heb daar een eigen tekstje over geschreven. 'Waar kom je vandaan?' Die vraag wordt vaak aan mensen gesteld, aan mensen met een migrantenafkomst maar ook aan inwoners met een Nederlandse afkomst. Waar je vandaan komt, is een vraag die veel mensen boeit en die er voor velen toe doet. Ik beantwoord de vraag altijd eerst met 'Maastricht', want daar ben ik geboren, opgegroeid, naar school gegaan en gevormd, maar dan krijg ik vaak als reactie: 'Nee, waar kom je écht vandaan' of 'Maar waar komen je ouders dan vandaan?'. Ik snap die reactie, want ik zie er anders uit dan de standaard-Nederlander of de gewone Nederlander. Mensen zijn zo nieuwsgierig naar mijn roots. Hoewel ik in Nederland ben gevormd, mijn ontwikkeling hier heb gevonden en mij voornamelijk Nederlands voel, ben ik ook echt trots op de culturele roots van mijn ouders. Mijn ouders zijn ruim 40 jaar geleden van Hongkong naar Nederland gekomen en hebben mij veel facetten van de Chinese cultuur meegegeven. Die facetten zijn voor hen normaal en belangrijk. Zij koesteren die geschiedenis en het heden. Het was een tocht om hier in Nederland een eigen plek te vinden, de kinderen een toekomst te bieden en hier te kunnen aarden. Ik snap de reactie op mijn antwoord 'Maastricht', maar ergens vind ik die ook een beetje raar, want ik ben hier geboren, ik ben onderdeel van de Nederlandse samenleving en ik ben Nederlands, maar blijkbaar is mijn migratieverleden, voornamelijk die van mijn ouders, een vraag voor velen. Er is blijkbaar nieuwsgierigheid naar dit migratieverleden, een migratieverleden dat Nederland zo divers en kleurrijk heeft gemaakt. Er is vraag naar kennis van en inzicht in het verleden. Ik wil jullie hierbij dan ook graag oproepen om dit migratieverleden vast te leggen, te laten zien, te delen met elkaar en ook te erkennen.

Mevrouw Yilmaz (F). Goedemiddag. Ik ben een Schilderswijk Moeder. Ik sta hier namens alle Schilderswijk Moeders. We maken ons grote zorgen over de toekomst van het project Schilderswijk Moeders van het buurtcentrum De Mussen. Het Kennisplatform Integratie & Samenleving heeft onderzocht en bewezen dat onze inzet werkt. Elke euro die de gemeente erin steekt, levert de maatschappij het dubbele op, maar de maartschappelijke meerwaarde is nog veel groter. We helpen namelijk niet alleen de vrouwen in de wijk, maar vaak het hele gezin. Met zeventien vrouwen hebben we de afgelopen vijf jaar ruim 1.000 vrouwen bereikt. Dit betekent met een kleine inzet een grote impact. Dit project werkt. Dit komt onder andere doordat we intensief begeleid worden door professionals en elke week worden getraind. We werken nauw samen met de hulpverleningsorganisaties. We leiden onze cliënten naar hen toe en zij vragen ons om extra ondersteuning. Dit project heeft ons heel veel zelfvertrouwen gegeven. We zijn een rolmodel voor onze omgeving geworden. Ik heb mezelf ontplooid. Ik heb meer zelfvertrouwen en ik durf meer. Ik durf nu zelf te vechten voor het project door met al mijn collega's handtekeningen op te halen. Hier sta ik dan. In het begin durfde ik niet eens op de foto. Nu neem ik beslissingen in plaats van altijd te twijfelen. Dit komt omdat ik vrouwen help en merk dat ik dat kan. Door mijn groei kan ik de vrouwen echt helpen. We staan nu hier en we weten nu niet hoe we naar de overkant komen. We proberen zelf uit te zoeken hoe dat lukt. Dit project mag niet stoppen, niet voor onze cliënten en niet voor ons maar zeker niet voor alle vrouwen die anders niet bereikt worden. Dit project mag niet stoppen, want we zijn een grote aanwinst voor de stad Den Haag.

De heer Boenders (F). Goedemiddag, geachte voorzitter en raadsleden. Nieuwe ronde, nieuwe kansen, zeggen ze altijd. Ik heb net een boekje uit de bibliotheek gehaald, Tussen eerste overheid en tweederangsdemocratie; ik sta hier kennelijk bij de tweederangsdemocratie. In 2014 gaf de opkomst, 51,3%, een behoorlijke legitimatie aan de raad. We zitten nu slechts met 48,3% van de stemmen. Dat moet men zich goed realiseren. In het coalitieakkoord 'Den Haag, Stad van Kansen en Ambities staat

7 bij de inleiding op pagina 5 prominent een foto van een geprivatiseerde openbare ruimte, gratis ter beschikking gesteld aan marktpartijen. Is dat kenmerkend voor de ambities van dit nieuwe stadsbestuur? Welke kansen biedt dat nog? Nog zo'n opmerking: 'waar iedereen zichzelf mag zijn en iedereen gelijk wordt behandeld'. Wie wordt hier nou eigenlijk gelijk behandeld? 'Waar iedereen zichzelf mag zijn'; dus niet: 'kan zijn'. Ook staat er: 'Waar het er niet om gaat op welke grond je bent geboren, maar naar welke horizon je kijkt.' Die horizon is ook maar zeer tijdelijk. Er is geen enkele bescherming voor de skyline van Den Haag en de horizon bestaat allang niet meer uit de duinen en het strand. Ook al verbiedt de raad strandhuisjes of slapen, er zijn altijd slimme ambtelijke diensten die er wel een oplossing voor weten: de kruimelregeling. Tijdelijk mag je heel Den Haag vol kruimelen met van alles: strandhuisjes, tenten, terrassen en noem maar op. Een dikke middelvinger naar de raad en de burger, die diep hebben nagedacht over een bestemmingsplan van tien jaar. Kom niet aan met het excuus van een leefbaarheidseffectrapportage. Welke bescherming biedt die tegen de zevenmijlslaarzen van sommige afdelingen hier op het stadhuis? Er staat ook dat er soepel moet worden omgegaan met vergunningverlening. 'Soepel' betekent: erg subjectief omgaan met dat soort dingen. Het betekent ook dat de burger niet zo moet zeuren over afspraken die ze door middel van de raad met B en W hebben gemaakt. Die moet je soepel bekijken: niet kletsen als een ondernemer de hele hand neemt in plaats van de vergunde vinger. Ik ben niet tegen ondernemers. Ik ben zelf al meer dan 45 jaar ondernemer. Ik ben tegen rupsjes nooitgenoeg die geen boodschap hebben aan burgers die niet hun klantenkring betreffen. Geld is meestal de enige drijfveer. Vult u zelf maar in welke ondernemers last hebben van expansiedrift ten koste van de burger en waar de burger zich in de steek gelaten voelt door met name raadsleden die hun controlerende taak op een laag pitje zetten vanwege een coalitieakkoord. Maar ik wens u veel succes toe in de komende vier jaar.

Mevrouw Talstra (F). Geachte voorzitter en geachte raadsleden. Welkom, alle inwoners van deze mooie stad. Ik ben directeur van de Stichting Buurthuis Mandelaplein en ik spreek mede namens de directeur van De Mussen en de Stichting Jeugdwerk uit de Schilderswijk. Onze organisaties richten zich op het wijkgerichte effectieve en preventieve welzijnswerk. Wij werken hierin samen met vele zelforganisaties, maatschappelijke organisaties, buurtbewoners en vrijwilligers in de wijk. Graag neem ik u mee in drie voorbeelden van onze werkzaamheden. Het Meidenproject Mijn IDXX is een project waarin we 70 meiden in Transvaal van tussen 10 jaar en 14 jaar groepsgericht en preventief begeleiden in het vergroten van hun weerbaarheid. Op deze manier helpen we niet alleen de meiden maar verlichten we op een innovatieve manier ook de druk op de reguliere individueel ingerichte jeugdhulp. Bij het Bureau Jongerenperspectief worden jongeren ondersteund die te maken hebben met multiproblematiek, zoals schooluitval, extreme armoede of ontwrichte gezinnen. Vaak betreft dit jongeren die niet gebruikmaken van de reguliere zorg en hulpverlening, licht verstandelijk beperkt zijn en een groot risico lopen om gebruikt te worden door criminele bendes of radicale imams. Samen sterk met huiswerk is een project waarin kinderen en ouders van minimagezinnen worden begeleid in het ontwikkelen van vaardigheden, leerstrategieën en zelfvertrouwen. We zien de schoolresultaten van deze kinderen omhooggaan door dit project. In het collegeakkoord lezen we een grote ambitie op het punt van preventief werken op het gebied van veiligheid, armoede, jeugdhulp en zorg. Daarnaast is er een grote wens om dit wijkgericht en resultaatgericht te doen. Wij herkennen ons erg in deze punten. De drie genoemde voorbeelden sluiten hier prachtig bij aan. Wij hebben dan ook maar één simpele vraag. Kunnen we ervan uitgaan dat we de komende jaren door kunnen gaan met onze effectieve aanpak en projecten? En betekent dit dat de enorme bezuinigingen van € 20 mln. op welzijnswerk niet bij de kleine wijkgerichte wijkorganisaties vallen? Kunnen we uw woord krijgen dat wij de kinderen, de moeders, de vaders en de ouderen in Transvaal en de Schilderswijk preventief kunnen blijven helpen, zodat de kosten op andere vlakken lager zijn? Ik hoor daarop heel graag jullie antwoord.

Aan de orde is:

C. Vaststelling van de wijze van afdoening van ingekomen stukken.

De raad heeft hieromtrent beslist zoals hierna bij elk nummer is aangegeven.

Nr. Raadsadres Voorstel voor afdoening

1 Belanghebbende d.d. 20 mei 2018 inzake In handen van het college van B en W ter aanvullend verkeersonderzoek door Movaris afdoening. Kopie antwoord ter t.b.v. ongelijkvloerse kruising Zwolsestraat/ kennisneming naar Algemene Gevers Deynootweg (RAAD/2018.64) Raadscommissie/Ruimte 2 Comité denksportcentrum Loosduinen d.d. In handen van het college van B en W ter 20 mei 2018 inzake denksportcentrum afdoening. Kopie antwoord ter Den Haag (RAAD/2018.65) kennisneming naar Algemene Raadscommissie/Ruimte 3 Bewonersorganisatie Havenkwartier d.d. In handen van het college van B en W ter 25 mei 2018 inzake hotelbouw dr. Lelykade afdoening. Kopie antwoord ter (RAAD/2018.66) kennisneming naar Algemene Raadscommissie/Ruimte 4 Belanghebbende d.d. 25 mei 2018 inzake In handen van het college van B en W ter verzoek heroverweging invoering betaald afdoening. Kopie antwoord ter parkeren en opheffen structureel tekort kennisneming naar Algemene parkeerplaatsen Anna Bijnskwartier Raadscommissie/Leefomgeving (RAAD/2018.67)

Nr. Zienswijze op ontwerpbegroting 2019 en Voorstel voor afdoening begrotingswijziging 2018 1. Bedrijvenschap Harnaschpolder d.d. 24 mei Te betrekken bij het terzake uit te brengen 2018 (RAAD/2018.68) raadsvoorstel.

Nr. Ter kennisneming Voorstel voor afdoening

1 NLVOW d.d. 17 mei 2018 inzake Voor kennisgeving aannemen aanbiedingsbrief toolkit NLVOW (GRF/2018.170) 2 Belanghebbende d.d. 20 mei 2018 inzake Voor kennisgeving aannemen uitschrijving gemeente Den Haag (GRF/2018.171) 3 Belanghebbenden d.d. 22 mei 2018 inzake Voor kennisgeving aannemen herinrichting Frederik Hendriklaan/Willem de Zwijgerlaan (GRF/2018.172) 4 Belanghebbende d.d. 24 mei 2018 inzake Voor kennisgeving aannemen verkeersoverlast Waldeck Pyrmontade/Emmakade (GRF/2018.173) 5 Stichting Hindustani/Stichting Vobis d.d. Voor kennisgeving aannemen. 27 mei 2018 inzake onafhankelijk onderzoek inzake beschuldigingen (GRF/2018.177) 6 Belanghebbende d.d. 25 mei 2018 inzake Voor kennisgeving aannemen. straat-terreur (GRF/2018.178) 7 ALEX advocaten B.V. d.d. 25 mei 2018 Voor kennisgeving aannemen. inzake zienswijze omgevingsplan Binckhorst (GRF/2018.179) 8 Belanghebbende d.d. 31 mei 2018 inzake Voor kennisgeving aannemen. bezwaar LED reclame op de Pier Scheveningen (GRF/2018.181)

9 Gemeente Leidschendam-Voorburg d.d. Voor kennisgeving aannemen. 31 mei 2018 inzake omgevingsvisie Binckhorst (GRF/2018.182) 10 Atropos d.d. 30 mei 2018 inzake gemeen- Voor kennisgeving aannemen. telijke begraafplaats Kerkhoflaan (GRF/2018.183)

Aan de orde is:

D. Herstemming motie J/4 Stopzetten subsidies As Soennah.

De voorzitter. Zoals u weet, staakten de stemmen bij de stemming over deze motie in de vorige raadsvergadering. Daarom brengen we de motie nu in herstemming.

In stemming komt motie J/4.

De voorzitter. De motie wordt aangenomen met 23 tegen 20 stemmen.

Aan de orde is:

E. Vaststelling van de besluitenlijst.

E.1. Voorstel van het college inzake bekrachtiging geheimhouding E.2. Voorstel van het college inzake zienswijze ontwerp-meerjarenbegroting 2019-2022 Veiligheidsregio Haaglanden (RIS299643) E.3 Voorstel van het college inzake zienswijze begroting Inkoopbureau H-10 (RIS299755) E.4 Voorstel van het college inzake zienswijze op begroting 2019 en de begrotingswijziging 2018 van de GR GGD en VT Haaglanden (RIS299756) E.5 Voorstel van het college inzake zienswijze ontwerp-begroting Omgevingsdienst Haaglanden 2019, meerjarenraming (RIS299751) E.6 Voorstel van het college inzake vaststelling van de Archiefverordening Den Haag 2018 (RIS299686) E.7 Voorstel van het presidium tot verlening van ontslag op eigen verzoek van de plaatsvervangend ombudsman/jeugdombudsman Den Haag (RIS299834) E.8 Voorstel van het college inzake Voorlopig Ontwerp Herinrichting Frederik Hendriklaan, Willem de Zwijgerlaan en Aert van der Goesstraat (RIS299112)

De voorstellen worden achtereenvolgens zonder beraadslaging en zonder hoofdelijke stemming aangenomen.

Aan de orde is:

F. Den Haag, Stad van Kansen en Ambities: Coalitieakkoord 2018 – 2022 (RIS299794).

De voorzitter. We gaan dit als volgt doen. Het woord wordt gevoerd op volgorde van de grootte van de partij. U heeft al gehoord dat er geen spreektijd geldt, maar in de beperking toont zich de meester en het zou wel fijn zijn als u zichzelf in dit geval de meester toont. U mag vrijelijk interrumperen. Dat zal ik dus ook allemaal toestaan, maar u weet dat we in drieën interrumperen. Als iemand drie keer een interruptie heeft gepleegd over een bepaald onderwerp, is dus iemand anders aan de beurt, want anders komen we waarschijnlijk nooit aan het eind van de avond. Dat kan niet de bedoeling zijn, maar het coalitieakkoord 2018-2022 moet natuurlijk degelijk behandeld worden.

Mevrouw Schippers was hier heel graag bij geweest, maar is een beetje gestrand in het vervoer. Zij laat u allen heel hartelijk groeten en ik ben ervan overtuigd dat zij thuis nog een keer nakijkt wat hier allemaal gewisseld is, want zo is zij dan ook wel weer. Ze probeert morgen nog even hier te zijn. Ik groet u dus heel hartelijk namens mevrouw Schippers en ik wens u namens haar ook veel succes in het debat. Ze zal hier morgen aanwezig zijn.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Voorzitter, goedenavond. Ik wil mijn inbreng beginnen met een klein stukje over het gehele proces van de totstandkoming van het coalitieakkoord. Dan ga ik uiteraard in op de inhoud en tot slotte heb ik een persoonlijke noot. Voorzitter. Voor u staat een trots man. Bijna 33.000 mensen gaven mijn partij op 21 maart het vertrouwen en maakten Hart voor Den Haag/Groep de Mos de grootste partij in een sterk versplinterd politiek landschap. Hiermee begon ook direct de uitdaging om in sommige gevallen sterk verschillende partijen bijeen te brengen voor de vorming van een coalitie. Mijn partij prijst zich gelukkig dat we voor die coalitievorming hebben kunnen leunen op nationale politieke zwaargewichten zoals Hans Wiegel en Edith Schippers. Wiegel kreeg de opdracht om te onderzoeken hoe een stabiel en ambitieus college gevormd kon worden met voldoende draagvlak in de gemeenteraad, waarbij recht zou worden gedaan aan de verkiezingsuitslag. Vrijwel alle partijen in dit huis hebben bij de verkenner aangegeven het logisch te vinden om de verkenning te starten met de vier grootste partijen: Hart voor Den Haag / Groep de Mos, de VVD, D66 en GroenLinks. Zo geschiedde. Onder strakke regie van Edith Schippers zijn de daadwerkelijke inhoudelijke onderhandelingen begonnen. Lastige momenten, moeilijke gesprekken, moeizame stapjes vooruit en dichtslaande deuren hebben allemaal de revue gepasseerd, maar het verantwoordelijkheidsgevoel om de mooiste stad van Nederland verder vooruit te helpen zorgde er iedere keer weer voor dat de partijen over hun eigen schaduw konden stappen en niet bleven hangen in het eigen gelijk. Ik zei het bij de presentatie van het coalitieakkoord in de stadskwekerij al: dit akkoord was er niet geweest zonder mevrouw Schippers; ik hoop dat ze thuis meekijkt. Zij vroeg door, bood compromissen en oplossingen aan en hield de partijen - soms met een kleine pitstop - aan tafel. Als dank had ik haar vandaag iets willen aanbieden, maar dat gebeurt dan waarschijnlijk morgen. Het is een klein Haags presentje, zodat ze met weemoed nog aan ons kan denken. Dan nu de inhoud van het coalitieakkoord; die is belangrijk. Allereerst wil ik daarbij alle partijen in dit huis danken voor de inbreng die zij hebben geleverd.

Willie Dille (PVV). Ik sla een beetje aan op de opmerking 'hier staat een trots man', want je kon voor de verkiezingen in Den Haag geen 100 meter lopen of je kwam de grote gele schoolbus van Groep de Mos tegen met luid uit de speakers galmend: 'betaald parkeren gaan we weren', '65-plus gaat met tram en bus' en nog meer allerlei loze beloftes. Er waren ook heel veel stoere PVV-praatjes over veiligheid.

De voorzitter. Mevrouw Dille, u weet toch dat een interruptie niet uw eigen termijn is? U heeft straks alle gelegenheid om dat allemaal nog te doen, niet gehinderd door enige spreektijdlimiet, maar de interrupties heb ik wel graag beknopt.

Willie Dille (PVV). Ik kom tot de volgende vraag. Die is eigenlijk heel simpel: meneer De Mos, snapt u dat een heel groot aantal mensen die op Groep de Mos hebben gestemd, zich door u belazerd voelen?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Gelukkig hebben wij een heel goed contact met onze achterban. Ik kan u verklappen dat onze achterban erg blij is met de behaalde resultaten, namelijk het coalitieakkoord. Betaald parkeren gaan we weren. Er is een revolutie, want we gaan betaald parkeren zelfs terugdringen in wijken: in Schilderswijk en Transvaal wordt het teruggedrongen. In Scheveningen, in het Haven-, Geuzen- en Statenkwartier, komt een draagvlakonderzoek. Als de Scheveninger het niet wil, wordt het teruggedrongen. Er komen meer bezoekersuren, ruimer parkeren in een ruimer parkeergebied. Kortom, er staan heel veel mooie dingen in het akkoord, dat u kennelijk niet goed gelezen heeft. Ik heb vanmiddag nog even opgezocht wat we over de PVV kunnen melden. In 2010 was dat de op één na grootste partij, maar zij kwam niet in het college. In 2014 kreeg zij zeven zetels, maar kwam zij niet in het college. In 2018: niet in het college. De PVV heeft beloftes gedaan.

Ik kan u herinneren aan de belofte van uw grote leider: 'minder, minder Marokkanen'. Er komt zelfs een Marokkaan in het college. Niet geregeld! Uw kiezer zal teleurgesteld zijn.

(Applaus)

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik heb daarnaast nog even opgezocht wat u de laatste jaren geregeld heeft. Ik heb geprobeerd om dat op te schrijven, maar het is helemaal niks, nada, niente, noppes. Het enige waarmee de PVV de laatste jaren bezig is geweest, is interne strijd en de fractie bij elkaar houden. We hebben goed nieuws: de komende jaren zal dat wat makkelijker gaan, met twee zetels.

Willie Dille (PVV). Het kan wel een soort jij-bak worden, maar we hebben het hier gewoon heel concreet over gedane verkiezingsbeloftes. Daar is bijna niets, niets maar dan ook niets van nagekomen. 65-plus gaat niet gratis met tram en bus. De parkeertarieven waar Groep de Mos zo enthousiast over is … Hallo, heeft u het coalitieakkoord wel gelezen? Parkeren in de binnenstad wordt gewoon duurder. Ja goed, voor een duurdere parkeervergunning mag je in een groter gebied parkeren, maar als één college een auto-onvriendelijk akkoord heeft gepresenteerd, is het dit college wel. Ik vraag me dus echt af hoe u dat kunt verantwoorden ten opzichte van uw kiezers. Over dingen als de bed-bad- broodregeling had u ook altijd een heel grote mond, maar wat gaan we nu doen? We gaan naast bed- bad-brood ook nog even begeleiding geven. Het moet gewoon niet gekker worden. U kunt mij niet wijsmaken dat dit is waar de kiezers van Groep de Mos voor hebben gekozen. Die hebben gekozen voor lastenverlichting en voor 'parkeren moet je weren' en niet voor allerlei duurzaamheidsmaatregelen en meer bomen. Dat is gewoon niet waar.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Het is zo jammer dat u het klaarblijkelijk echt niet goed gelezen heeft. Ja, het parkeren wordt iets duurder. En nee, dat vonden wij niet leuk. Het wordt voor de eerste parkeervergunning € 1,90 per maand. Voor de tweede komt er € 4 per maand bij. Niet leuk, maar goed, we zaten met meer partijen aan tafel. We zaten aan tafel met partijen die in de hele stad betaald parkeren willen invoeren. Dat is niet gebeurd. Sterker nog. we gaan het in sommige wijken terugdraaien. Scheveningen is daarbij aan zet; daar kan het ook teruggedraaid worden. En we zullen in een groter vergunningengebied de auto kwijt kunnen. En als we het over lastenverlichting hebben: u herinnerde ons er met een tweet nog aan dat Henk Bres mee zat te kijken. Trouwens, dat is ook een gebroken verkiezingsbelofte, want niet de heer Bres zit daar maar u. Hij zou meekijken over het afschaffen van de hondenbelasting. Check; dat is gewoon geregeld. En daag me niet uit om naar onze lijst met successen te lopen, want dan sta ik hier vanavond laat nog. Die lijst kan ik erbij pakken en voordragen. Wij regelen dingen. U kijkt vanaf de zijlijn toe en ik wens u daarbij heel veel sterkte.

Willie Dille (PVV). Ik moet hier toch wel heel erg om lachen: 'wij regelen het'. Heel Den Haag moet daarom lachen, want dingen die hier gewoon raadsbreed worden aangenomen, worden gehashtagd met 'wij, Groep de Mos, regelen het'. Dat is gewoon allemaal onzin. De PVV regelt ook een hele hoop dingen, maar wat de PVV niet doet - misschien moeten we dat vaker doen - is elke scheet in de krant zetten en daar een succes voor claimen. Dat doen wij inderdaad niet, maar ik vraag nogmaals of u uw kiezers nu nog echt recht in de ogen kunt kijken nu u hebt gepredikt voor veiligheid en zero tolerance, terwijl ze socialisatieprogramma's voor jihadisten krijgen. De auto wordt geweerd uit de binnenstad en er komt een milieuzone. Dat is toch niet waarvoor de kiezers van Groep de Mos gekozen hebben?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik verval in herhaling. Wij hebben heel veel dingen geregeld. Lees het akkoord nog eens goed. Ik kom uit op meer dan 200 punten uit ons verkiezingsprogramma die wij geregeld hebben. U heeft niets geregeld. Kijk trouwens nog even terug naar de gedoogsteun in 2011-2012. U wilt minder asielzoekers, maar onder de gedoogsteun van de PVV kwamen er in 2011 bijna 12.000 asielzoekers bij en in 2012 bijna 10.000 asielzoekers. U regelt niks in de Kamer. U kunt hier een grote mond hebben over 'partijen die niks regelen', maar wij regelen dingen, want wij hebben de ambitie van 700 extra statushouders eraf gehaald. Er komt geen grootschalige opvang meer en de in aanbouw zijnde locaties vallen terug aan de sociale woningbouw. Kortom, wij regelen dingen. U kijkt toe en zag hopelijk dat het goed was.

De voorzitter. Mevrouw Dille, u bent drie keer geweest.

Daniëlle Koster (CDA). Ik kom even terug op dat puntje over parkeren, want dat vind ik interessant. U had inderdaad gezegd 'parkeren gaan we weren; dat gaan we echt wel terugdringen'. U dringt dat inderdaad terug, wat de extra uitbreiding rondom de Haagse Markt betreft, maar dat is een heel klein deel van de stad. U had ook beloftes gedaan in Scheveningen, maar daar is niets van terechtgekomen. Waarom heeft u het ook daar niet gelijk teruggedraaid, zoals u altijd heeft gezegd, en waarom komt u daar nu met zo'n draagvlakmeting?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Nou breekt mijn klomp toch wel een beetje. Het is nota bene het CDA dat het betaald parkeren heeft uitgebreid over de stad, zowel in het gebied rondom de Haagse Markt als op Scheveningen. De Scheveninger is nu gewoon aan zet. Als zij met een draagvlakonderzoek in het Geuzen-, Haven- en Statenkwartier zeggen dat ze het niet willen, wordt de mede door het CDA ingevoerde maatregel teruggedrongen. Bovendien komt er 20% meer bezoekersuren en gaan we de bewonersvergunning vergroten; mensen kunnen bijvoorbeeld op Scheveningen in een groter gebied hun auto kwijt. Ik heb een hele trits van pro-automaatregelen. Er wordt ook geïnvesteerd in de auto: ongelijkvloerse kruisingen en we gaan met het Telderstracé aan de slag. Kortom, de auto is hier heel goed bediend en dat is hartstikke fijn. Je ziet in Amsterdam dat het ook anders kan. Ook in Rotterdam wacht een linkse lente. Wij hebben gezorgd dat de auto niet vergeten wordt. Ik had dus wel een klein schouderklopje verwacht.

Daniëlle Koster (CDA). Het CDA heeft niet in de stad gezegd 'parkeren gaan we weren'. Dat was wel uw boodschap. Die heel vieze stinkende dieselbus zal nu niet meer mogen van uw vrienden in de coalitie. U gaat de parkeertarieven in het centrum gewoon verhogen; die gaat u bijna verdubbelen. Uit onderzoek in andere steden weten we dat daarmee het bezoekersaantal echt linea recta afneemt. Daarnaast noemt u al die maatregelen op, zoals het verlengen van de bezoekersuren. Dat is allemaal prachtig, maar in the end vindt de kiezer van Groep de Mos gewoon een rekening in zijn brievenbus voor bijna een verdubbeling van de parkeervergunning. Dat is gewoon niet waarvoor zij u gekozen hebben. Dus nogmaals, het zou u sieren als u iets minder op die belofte in zou gaan en daar, om het zo maar te zeggen, iets minder op zou toeteren en als u wat eerlijker zou toegeven dat u het op dit punt gewoon niet heeft gehaald.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). We moeten toch een beetje beter luisteren, want ik heb net gezegd dat we het jammer vinden dat de tarieven ietsje omhooggaan. Dat is heel anders dan bijvoorbeeld in Amsterdam, waar de parkeervergunning echt duur is. Hier blijft zij relatief goedkoop. In Rotterdam is zij ook veel duurder. Dit vonden wij als Groep de Mos niet leuk; dat klopt als een bus. Maar nogmaals, als je dan ziet wat wij binnen hebben gehaald - 20% extra bezoekersuren, langer parkeren in de Keizerstraat en op de Denneweg, voortzetting - en bij positief resultaat uitbreiding - van de pilot met parkeren voor een dubbeltje, het terugdraaien van betaald parkeren en geen betaald parkeren meer zonder draagvlak. Juist dat draagvlak is heel belangrijk, want u heeft betaald parkeren ingevoerd zonder draagvlak. Kijk maar naar Transvaal en de Schilderswijk en naar Scheveningen. Dat heeft u gedaan en dan gaat u mij nu de maat nemen! Dat vind ik een beetje gek.

Daniëlle Koster (CDA). Die draagvlakmeting is inderdaad ook een heel interessant punt, want u had er toch ook voor kunnen kiezen om het in Scheveningen gewoon gelijk terug te draaien? We hebben samen opgetrokken toen we zeiden dat er te weinig gecommuniceerd is naar de bewoners. We hebben ook gezegd dat wij wilden dat het allemaal zou worden uitgesteld, maar u zei: 'Het moet gewoon niet worden ingevoerd.' Waarom heeft u dat niet gelijk gedaan? U bent de grootste partij. Dan mag u wel een beetje meer met de vuist op tafel slaan.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Laat dat met de vuist op tafel slaan maar aan Groep de Mos over; dat komt allemaal dik in orde. U doet hier toch een beetje aan geschiedvervalsing. Het is uw college geweest - daar zat het CDA in - dat het betaald parkeren heeft ingevoerd op Scheveningen. We kunnen ons hier de insprekers nog herinneren uit het Geuzen-, Staten- en Havenkwartier. Die kwamen

13 hier bijna huilend de publieke tribune op en kregen toen geen steun van het CDA. We hebben hier insprekers gehad uit de Schilderswijk en uit Transvaal. Die werden ook boos weggekeken door het CDA. Wij hebben het gewoon geregeld: we draaien het direct terug in de Schilderswijk en Transvaal. U kunt wel nee schudden, maar dat is zo. En op Scheveningen is de Scheveninger aan zet. De kans is heel erg groot dat de Scheveningers zeggen dat ze dit in het Haven-, Staten- en Geuzenkwartier niet willen en we gaan er ook alles aan doen dat ze dat ook gaan invullen. U kent ons als goede promotors, waarvoor wij ook nog een compliment kregen van de PVV, waarvoor dank. Dan gaat die bus weer rijden: 'U mag straks stemmen; stem vooral tegen'. Als de Scheveninger nee zegt, wordt het gewoon teruggedraaid. We hebben dus gewoon woord gehouden: we gaan betaald parkeren weren. Dat schalde uit die bus en we hebben het gewoon geregeld. Super!

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Dan een interruptie met een wat andere toon. Ik wil namelijk beginnen met complimenten aan collega De Mos voor de parkeerparagraaf in het coalitieakkoord. Die is prachtig en had bij wijze van spreken geschreven kunnen zijn door de ChristenUnie/SGP. Dus niets dan lof. Ik heb nog wel een vraagje. Op pagina 31 staat de volgende zin: In het Geuzenkwartier komt een bewonersparkeergarage onder het St. Aldegondeplein. Fantastisch! Alleen, ik vind dit niet terug in de financiële bijsluiter. Mijn eenvoudige vraag is dan ook: komt die parkeergarage er wel of niet in deze coalitieperiode?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Allereerst hartelijk dank voor het compliment. Daar was ik ook even aan toe na de eerste twee interrupties. Ik kan de heer Grinwis overigens geruststellen: die parkeergarage gaat er komen. We zijn goed voor ons woord; zo kent u ons. Die parkeergarage gaat er dus komen en de financiële dekking wordt gevonden uit de parkeeropbrengsten - ook mede daarom is het tarief ietsjes verhoogd - en uit de parkeergelden voor de huren. Dus het Geuzenkwartier kan opgelucht ademhalen want ze kunnen daar hun trouwe vierwieler gewoon weer kwijt.

Willie Dille (PVV). De heer De Mos begon zelf net over de PVV-tijd in de Tweede Kamer. Dat vind ik wel een leuk onderwerp waarop ik graag nog even wil aanhaken. In die tijd was u echt de grootste klimaatcriticus die er was; leuke filmpjes op GeenStijl, kranen en deuren open, want het is allemaal onzin en niemand gelooft in die klimaatwaanzin. Wat is er toch gebeurd dat u nu zo'n gifgroen collegeakkoord kan ondersteunen en er nog enthousiast over bent ook? Honderden miljoenen gaan er naar duurzaamheidswaanzinmaatregelen en er is geen enkele lastenverlichting voor de burger. O, toch wel, over drie jaar wordt de hondenbelasting verlaagd. Nou, nou, poeh, poeh, fantastisch allemaal. Wat is er toch gebeurd? Het is toch niet geloofwaardig meer? Stoere praat voor de verkiezingen maar waar het u alleen maar om draait, is om in het college te komen. En dat is gewoon waanzinnig teleurstellend: we regelen het.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik snap ook wel de teleurstelling. Ik begrijp het echt wel: keer op keer verliezen en in geen enkele gemeente meedoen. Ik snap dat. Laat ik ook een stukje empathisch vermogen naar de PVV uiten. Ik snap dat het allemaal niet meevalt als PVV'er. Dus succes met het verwerken. Groep de Mos is de beroerdste niet, we zullen de volgende keer tissues meenemen. Dan de lastenverlichting. Nou, die is er wel degelijk want de hondenbelasting wordt afgeschaft. Die bouwen we niet af maar schaffen we af. En dat klimaatfilmpje is natuurlijk hilarisch. Ik zou iedereen willen oproepen om die knipoog naar GroenLinks nog eens terug te kijken, want met dat filmpje heb je de lachers op de hand. En wij zijn anders dan uw partij wél een partij van samenwerken en bestuursverantwoordelijkheid nemen. We hebben een aantal dingen binnengehaald. Ik heb daarvan een heel mooie lijst die ik u in de schorsing even zal voorlezen, zodat u misschien blijer wordt. We hebben ook wat dingen weggegeven die wij minder urgent vinden maar we gaan er nu wel voor staan. We hebben een deal gesloten met GroenLinks, de VVD en D66 en we zijn goed voor ons woord. In die duurzaamheidsparagraaf staan ook heel veel dingen waar we heel blij van worden. Ik noem het dierenwelzijn, dat meneer Bres ook zo belangrijk vindt. Super! Meer groen in de stad, daar zijn wij voor. Super! We gaan ervoor zorgen dat stadsboerderijen behouden blijven. Op het Piet Heinplein komt de gracht terug. Dat zijn allemaal mooie dingen die ook in die duurzaamheidsparagraaf staan waarover wij als Groep de Mos de horlepiep dansen. Doe eens mee, zou ik zeggen.

Willie Dille (PVV). Ik vrees van niet. U noemt nu een aantal dingen waar wij als PVV ook helemaal niet tegen zijn, maar feit blijft wel dat bepaalde dingen die u wilt heel veel geld kosten. Huizen van het gas af. Wie gaat dat uiteindelijk betalen? Nou, de Groep de Mos-kiezer, de eigenhuisbezitter. Mensen hebben op uw partij gestemd omdat ze honderden extra handhavers met tasers wilden, maar ze krijgen er 25. Nou, nou. Bovendien gaat er twee keer zo veel geld naar bomen dan naar extra handhavers. Hoe is dat uit te leggen? Dat is gewoon niet uit te leggen.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Je hebt van die momenten waarop je probeert mensen te overtuigen maar dat je op een gegeven moment wel gaat denken: het gaat niet lukken. Dat gevoel heb ik vanmiddag een beetje bij u. Ik probeer u te overtuigen van het feestje dat we gaan vieren. We hebben hier een mooi coalitieakkoord neergezet. We hebben mooie maatregelen genomen voor Den Haag, Scheveningen en Loosduinen. Mijn kiezer is blij. Mijn kiezer reageert massaal van: hé, topakkoord! En ja, we hebben hier en daar een vaantje gelaten en ja, het is niet helemaal dat prachtige Groep de Mos-verkiezingsprogramma geworden maar onder het akkoord an sich hebben we met graagte onze handtekening gezet. Wij gaan besturen. Wij gaan de stad mooier maken. U zit aan de zijlijn. U bent echt een beetje een knorrepot geworden. En dat vind ik jammer.

Willie Dille (PVV). Ik ben mijn hele leven al een knorrepot, hoor. Dat is helemaal niets veranderd. Dat gezegd hebbende: wij snappen dat er water bij de wijn moet worden gedaan maar dit is gewoon alleen nog maar water geworden. En ik snap niet dat Groep de Mos daarmee kan leven. Het enige wat ze geregeld hebben, is € 5 mln. voor wethouders met een dikke BMW met chauffeur en de heer De Mos die in het college zit. Joepie!

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). De PVV kenmerkt zich door nooit eens constructief te zijn en blij te zijn met de dingen die er wel in staan. Wij vinden dat er heel veel dingen in staan. Ik heb hier het lijstje van de beloftes van Hart voor Den Haag/Groep de Mos. Ik noem ze op. Hart voor een veilige stad. Een ov-verbod voor notoire zwartrijders en overlastgevers. De conducteur op de tram wordt voortgezet. Samen met politie, ov-bedrijven en handhavers onderzoeken we de mogelijkheid om het ov-verbod verder in te voeren. Dieren kunnen niet voor zichzelf opkomen. Bij de inrichting van de stad houden we rekening met dieren en treden we hard op tegen verwaarlozing en mishandeling, Henk, als je kijkt met Corretje, je kan de horlepiep doen. Een meldpunt radicalisering. Het sneller opleggen van gebieds- en uitgaansverboden. In navolging van de pilot bij de politie met bodycams starten we een pilot om ook gemeentelijke handhavers uit te rusten met een bodycam. We staan voor de bescherming van onze mensen, Van hulpverleners, politie en ambtenaren blijf je af. Etnisch profileren voorkomen we door de inzet van de bodycam en door gebruik van de WhatsAppgroep. Geen lokaal vuurwerkverbod. Malafide shishaslounges pakken we aan door ze vergunningplichtig te maken. Straatintimidatie gaan we beboeten. Sneller opleggen van huis- en straatverbod bij huiselijk geweld. Sluiten raamprostitutie Doubletstraat. WhatsAppbuurtpreventieteams gaan we steunen. Nieuwkomers die de taal niet willen leren of structureel werk weigeren worden uitgezonderd van bijstand en andere inkomensondersteunende maatregelen. Stoppen met grootschalige opvang van statushouders. Een rem op de komst van statushouders, niet meer dan de wettelijke taakstelling. Voorzitter, het is één groot feest der herkenning voor de Groep de Mos-kiezer. Uw kiezer herkent niets, want u bestuurt weer niet mee. Dat is zo jammer! En daarom lopen de kiezers ook massaal bij u weg. Dat is precies de reden.

Willie Dille (PVV). Zelfs bij de bij ons weggelopen kiezers blijft ons hart liggen en ook voor hen willen we opkomen. Die zitten nu bij Groep de Mos en krijgen gewoon niet wat ze willen. De heer De Mos noemt nu een aantal dingen op maar hij zegt er niet eerlijk bij dat die stadsbrede ov-verboden worden onderzocht, wat eigenlijk een standaardquote is. Shishalounges worden pas in een later stadium bekeken. Gebiedsverboden voor haatimams worden door de landelijke overheid geregeld en helemaal niet door de Groep de Mos. Het is dus goede sier maken met niets. U voert de Rotterdamwet in, tenminste u bent van plan om dat te gaan bekijken, maar tegelijkertijd haalt u duizenden kansarme migranten hierheen. Dat is een soort van dweilen met een open kraan. Dus uw succeslijstje krimpt waar je bij staat.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Het gaat er vanavond gewoon niet in bij mevrouw Dille. Zij geeft ook zelf toe dat ze hierheen is gekomen als knorrepot. En zij gaat ook als knorrepot weer weg. Dat is vervelend. Nogmaals, de instroom moet u in de Kamer regelen. Wij hebben een wettelijke taakstelling. Als lokale overheid kunnen wij niet de wet aanpassen. Dus de instroom moet u met uw fractie in de Kamer regelen. En daar regelt u sinds de oprichting van de PVV eigenlijk niets. Ik heb net al aangegeven dat ook tijdens de gedoogsteun van de PVV het aantal onverminderd hoog bleef. U kunt mij hier wel de maat nemen, maar wij hebben gewoon dingen voor onze achterban gedaan. En geloof mij, wij leggen dat aan onze achterban uit. Wij gaan de stad, de wijken in en daar wordt het gewoon goed ontvangen. Die mensen zeggen allemaal: wat fijn, eindelijk op een partij gestemd die wel bestuursverantwoordelijkheid neemt.

Daniëlle Koster (CDA). Dat laatste kun je niet ontkennen en dat is inderdaad hartstikke mooi. Nog even over die statushouders. Was het niet zo dat die 700 statushouders, waarover in de vorige coalitie een afspraak was gemaakt, eigenlijk toch al niet meer kwamen?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Daar heeft mevrouw Koster een punt. De instroom is niet zo hoog als verwacht, maar net als Groep de Mos kan mevrouw Koster niet in een glazen bol kijken. Dus we weten niet wat er volgend jaar of over anderhalf jaar gaat gebeuren. Wij hebben voor deze vier jaar gezegd dat die extra ambitie van 700 statushouders die we lokaal willen doen, eraf gaat en dat we de statushouders niet meer grootschalig gaan opvangen maar gaan integreren in de sociale woningbouw. Dat hebben we binnengehaald. Inderdaad, u heeft gelijk dat de toestroom op dit moment niet zo groot is als we een aantal maanden geleden hadden verwacht.

Daniëlle Koster (CDA). Het is net een beetje als met dat 'parkeren gaan we weren', wat in de praktijk ook een beetje tegenvalt. U presenteert het als een heel groot winstpunt van Groep de Mos. Zo kwam het ook naar buiten bij de eerste berichten dat de vier partijen er uit waren. U heeft dan toch een kat in de zak gekocht, want die 700 kwamen er sowieso al niet meer.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Nu blijft mevrouw Koster toch een beetje hangen in de getrainde interruptie. Ik heb gezegd dat u gelijk heeft dat op dit moment de instroom stagneert. Echter, u en ik kunnen niet de situatie in Syrië of in andere delen van de wereld beoordelen. Die toestroom zou over een halfjaar zomaar weer kunnen toenemen. Dan hebben wij geregeld dat de extra ambitie er af is gegaan. We hebben ook geregeld dat er geen grootschalige opvanglocaties meer komen, want dat was ook iets waar de burger in de stad tegen te hoop liep. Dus dat hebben we gewoon geregeld en daar zijn we erg blij mee.

Daniëlle Koster (CDA). Dat klinkt natuurlijk ook heel stoer maar die grootschalige opvanglocaties waren er helemaal niet. Die zijn de afgelopen vier jaar niet in Den Haag gekomen omdat we überhaupt geen locaties daarvoor hadden. Ik heb verder nog een vraag over de bed-bad-broodregeling die in het akkoord staat. U heeft uw kiezers beloofd dat uitgeprocedeerde asielzoekers linea recta het land zouden worden uitgezet. Ook daar heeft u gewoon water bij de wijn gedaan. Wat is er gebeurd met al die stoere verkiezingsbeloftes van Richard de Mos?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). U zult het vertegenwoordiger van een ervaren bestuurderspartij ons niet euvel duiden dat we inderdaad water bij de wijn hebben gedaan. Als partij vinden we dat uitgeprocedeerde asielzoekers terug moeten naar het land van herkomst. En dat punt hebben wij niet binnengehaald. Dat klopt. We hebben een heel mooi coalitieakkoord maar het klopt dat we niet alles binnen hebben kunnen halen. Dan moeten we 23 zetels halen. Ik sluit niets uit in de toekomst maar op dit moment is dat nog niet het geval.

Joris Wijsmuller (HSP). Ik hoor een aantal dingen over statushouders. Ik zal er in mijn eigen bijdrage ook nog wel op ingaan maar een punt valt mij in ieder geval op, namelijk dat u aanneemt dat die statushouders in de sociale voorraad kunnen worden opgevangen. Betekent dit dat zij gewoon een voorrangsverklaring houden?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ja, daar heeft de heer Wijsmuller gelijk in. Voorzitter. Ik had het over de inhoud en ik was mensen en partijen aan het bedanken. Die dank geldt natuurlijk ook al degenen die brieven hebben gestuurd, zoals die 100 organisaties die dat hebben gedaan. Het coalitieakkoord is een feest der herkenning voor de partijen die deelnemen aan deze coalitie. Voor Groep de Mos waren de kernthema’s in het verkiezingsprogramma: een leefbare stad, een bereikbare stad, een ondernemersvriendelijke stad en een veilige stad. Qua leefbaarheid gaan we in investeringsgebieden samen met bewoners en ondernemers experimenteren hoe we de leefbaarheidseffectenrapportage kunnen inzetten, zodat er in wijken voldoende groen-, speel- en parkeervoorzieningen blijven. Daar waar het de leefbaarheid en het karakter van de buurt aantast, roepen we woningsplitsing een halt toe. Als toekomstig wethouder Buitenruimte mag ik werk maken van het heropenen van de gracht bij het Piet Heinplein, zodat er een mooie looproute en ruimte voor terrassen ontstaat richting het Zeeheldenkwartier. Na het opknappen van de wijken Bezuidenhout-Oost en Kraayenstein gaan we gefaseerd door met het opknappen van Nieuw Waldeck, Houtwijk en Mariahoeve. Qua bereikbaarheid heeft Groep de Mos gezorgd voor keiharde investeringen in het wegennet. Een ongelijkvloerse kruising Lozerlaan-Erasmusweg, een onderdoorgang bij het altijd drukke Hildebrandplein, het verbeteren van de verkeersstroom bij de Zevensprong. Ook kennen we revolutionaire ontwikkelingen op het gebied van betaald parkeren. Ik ga ze speciaal voor mevrouw Dille lekker nog een keer voorlezen. Geen betaald parkeren zonder draagvlak. Het bestaande vergunningenbeleid wordt geëvalueerd op basis van effectiviteit en draagvlak. Met je bewonersvergunning parkeren in een groter gebied. 20% meer bezoekersuren en bijkopen wordt goedkoper. Langer parkeren in de Keizerstraat en op de Denneweg. De pilot dubbeltje parkeren wordt voortgezet bij winkelgebieden en bij positieve beoordeling uitgebreid. En we gaan gewoon betaald parkeren terugdraaien. De uitbreiding van vergunningparkeren op niet-marktdagen in delen van Transvaal en de Schilderswijk, wordt mede dankzij de steun van Islam Democraten waar we goed mee hebben opgetrokken, teruggedraaid; Scheveningen mag middels een draagvlakonderzoek kiezen of vergunningparkeren in Haven-, Geuzen- en Statenkwartier wordt teruggedraaid. Qua ondernemen moet het ook makkelijker gaan in deze stad. Het aanvragen van vergunningen wordt zo simpel mogelijk gemaakt. Er komt een vast aanspreekpunt bij de gemeente hiervoor. Ook vragen we de gemeentelijke ombudsman om zich explicieter voor het ondernemersbelang in te zetten.

Willie Dille (PVV). U komt nu op een punt waar de PVV wel blij van wordt en waarmee ik u ook zou willen feliciteren. Ik wil echter toch nog even terug naar iets waar u zo-even heel hard overheen denderde omdat het u natuurlijk een beetje zwaar op de maag ligt. De HSP noemde terecht dat de statushouders nog steeds een voorrangsverklaring krijgen voor een woning. En dat vindt u prima, terwijl een verkiezingsbelofte van u was een voorrangsverklaring voor Duindorpers en Scheveningers. Daar wordt nu gewoon niets meer over gezegd. Dat is volgens mij dan toch ook weer een verbroken verkiezingsbelofte. Of is dat ook weer een beetje water bij de wijn?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Het is natuurlijk zo dat je bij een coalitieakkoord water bij de wijn moet doen. Ik snap dat u dat nooit gaat doen en daarom bestuurt u ook nooit. U drinkt altijd water, wij drinken een lekker wijntje met een beetje water erbij. Dat is het verschil. Het klopt, dat punt van die voorrangsverklaring hebben we niet gered. We hebben het schrappen van de grote opvanglocaties wel gered en we hebben de extra ambities wat betreft statushouders geschrapt. Dus we hebben wel meer gedaan dan u de afgelopen acht jaar in de raad heeft gedaan. Dus wees nou ook een beetje blij. Geef me af en toe een schouderklop. Dan drinken we af en toe een glaasje water in uw geval en een lekker wijntje bij mij.

Willie Dille (PVV). Volgens mij snapt de heer De Mos helemaal wat er speelt. Door het schrappen van grootschalige locaties krijg je dus dat deze mensen allemaal een woning in de sociale huursector moeten krijgen, waardoor er dus nog meer verdringing voor de gewone Hagenaars ontstaat. En dat vindt u allemaal prima.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Als u de instroom echt wilt stoppen, dan moet ik u oproepen om uw landelijk leider aan te spreken want die zit al sinds 2006 te strijden maar volgens mij loopt hij daarbij iedere keer met zijn neus tegen de muur aan, want hij heeft niets geregeld. Daar moet het geregeld worden. De wettelijke taakstelling kunnen wij niet regelen. Dus houd u uw kiezers niet voor het lapje. Wij kunnen alleen de extra ambitie regelen. Verder hebben we te maken met de wettelijke taakstelling. Uw partij heeft er wat minder moeite mee om tegen de wet in te gaan maar wij houden ons wel aan de wet.

Willie Dille (PVV). De PVV probeert dat al vanaf dag een te regelen aan de overkant, maar helaas heb je daar ook GroenLinks, D66 en de VVD voor nodig die dat absoluut niet willen. Zolang uw vriendjes dat niet willen, gaan we dat daar helaas aan de overkant niet regelen maar dat neemt niet weg dat je hier in Den Haag nog steeds kunt besluiten om geen voorrangsverklaring voor statushouders af te geven. De heer De Mos loopt alles maar weg te beargumenteren, maar er klopt helemaal niets van. Dus geef gewoon toe: ik heb ontzettend veel water bij de wijn gedaan, want ik wilde gewoon heel erg graag in het college. De PVV zal dat inderdaad minder gauw doen. Wij zijn altijd bereid om een beetje water bij de wijn te doen maar wij willen niet uiteindelijk al onze principes verkwanselen.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Wat verschrikkelijk allemaal. Over water bij de wijn doen en niets binnenhalen gesproken het volgende. Rutte I, gedoogsteun PVV, terugdringen van het aantal migranten en asielzoekers. Mogelijkheden gezinshereniging en gezinshervorming worden beperkt. Verbod op de boerka en andere gelaatsbedekkende kleding. Verbod op huwelijk tussen neef en nicht. Illegaal in Nederland verblijven wordt strafbaar. Het Nederlanderschap kan pas definitief worden verkregen indien afstand is gedaan van een of meer nationaliteiten waarvan afstand gedaan kan worden. U heeft dat zogenaamd geregeld tijdens uw gedoogsteun. Geen een van deze maatregelen is echter gerealiseerd tijdens uw gedoogsteun. U gaat ons nu weer de maat nemen. Wij regelen wel dingen en u regelt niks. U heeft een keer gedoogd, niets geregeld. Daarna heeft u altijd in de oppositie gezeten en blijft u ook nu weer in 30 gemeenten in de oppositie zitten en regelt u ook niets. En u blijft maar die knorrepot. Ik vind het allemaal een beetje raar. Ik vind het echt heel vreemd. Als u zelf niets regelt, neem dan een ander niet de maat.

Willie Dille (PVV). Ik snap dat het misschien verwarrend is qua haarkleur, maar ik ben niet Geert Wilders, ik ben Willie Dille van de Haagse PVV en ik probeer hier dingen te regelen. U kunt wel steeds zeggen wat er aan de overkant niet geregeld wordt, maar dan moet u nog maar eens goed kijken: ik ben Geert Wilders niet.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). U lijkt niet op Geert Wilders, daar heeft u gelijk in. Dat zou ook een belediging zijn. U bent een veel leukere verschijning. Excuses daarvoor dus. Laat ik het dan lokaal houden. 2010, tweede partij, waarbij het breekpunt was het hoofddoekjesverbod. U had alles voor de stad kunnen regelen, maar heeft dat niet gedaan. Breekpunt: het hoofddoekjesverbod. 2014, zeven zetels. Toen had u dingen kunnen regelen maar dat heeft u niet gedaan. Sterker nog, uw partijgenoten reden met piepende banden uw fractiekamer uit. Nu heeft u twee zetels en veel noten op uw zang, maar niks geregeld.

Daniëlle Koster (CDA). U had het zo-even over viaducten. U sprak daarbij ook over het openleggen van het Piet Heinplein, wat hartstikke mooi is, maar wat natuurlijk ook wel een beetje oude wijn in nieuwe zakken is omdat het allang geregeld was via een eerdere motie. Mijn vraag is wel waar in de financiële paragraaf de dekking voor al die mooie plannen is te vinden. Die viaducten lijken me allemaal hartstikke goed maar het kost wel veel geld om al die kunstwerken weer op orde te krijgen. Dus waar kan ik de dekking hiervoor vinden in de financiële paragraaf?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Met de financiële mensen in dit stadhuis die heel degelijk te werk gaan, kan ik zeggen dat de financiële dekking voor de autoinvesteringen rond is. Het Hildebrandplein staat er gewoon in. U moet even goed kijken onder het kopje mobiliteit, want daar staat het gewoon. De heer Grinwis had een terechte vraag over de parkeergarage, maar het staat er

18 gewoon allemaal in. En waar het gaat om de ov-investeringen zijn we afhankelijk van onze grote vrienden van Eneco.

Daniëlle Koster (CDA). Over dat laatste heb ik straks ook nog wel een vraag maar mijn vraag nu was hoe u al die opknapbeurten voor de viaducten gaat regelen.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Het staat gewoon in de financiële paragraaf onder het kopje mobiliteit. Dus wij gaan dat gewoon doen. Het Hildebrandplein gaan we gewoon doen. De Zevensprong gaan we gewoon doen. De ongelijkvloerse kruising op de Lozerlaan gaan we gewoon doen. Het staat er gewoon in. En dat slaan we stuk over meerdere jaren. Zo werkt dat. Ik ben verder geen financieel specialist, maar dat is gewoon geregeld in het akkoord.

De voorzitter. Mevrouw Koster, er worden specifiek paginanummers genoemd. Ik ga even iemand de gelegenheid geven om dat in de microfoon te zeggen, want van al dat wijzen worden we ook niet beter.

Rachid Guernaoui (Groep de Mos/HvDH). Op pagina 80 bovenaan, vervanging infrastructurele kunstwerken, zie je dat er vanaf 2020 structureel miljoenen worden vrijgemaakt, waarmee de ontkluizing van de Piet Heinstraat wordt betaald. Daarom hebben we het op die manier opgenomen.

De voorzitter. Het gaat alleen om het paginanummer.

Rachid Guernaoui (Groep de Mos/HvDH). Pagina 80, helemaal bovenaan.

De voorzitter. Dank u.

Daniëlle Koster (CDA). Dan zie ik dat Piet Heinplein er nog steeds niet bij staan. Volgens mij had de heer De Mos het ook over de parkeergarage voor 500 plekken waar Bezuidenhout nog op zit te wachten, maar dat zie ik ook niet terug in dit programma. Waar is die gebleven?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik zou mevrouw Koster toch willen aanraden om het stuk nog wat beter te lezen. De investeringen voor de weg staan gewoon keurig netjes in het akkoord. We hebben geantwoord op de vraag van meneer Grinwis over de parkeergarage in het Geuzenkwartier, dus dat gaan we ook gewoon doen. Die 500 parkeerplaatsen in Bezuidenhout staan er op dit moment niet in. Het Piet Heinplein staat er wel gewoon in. Voorzitter. Ook ten aanzien van een ander speerpunt van Groep de Mos, veiligheid, zetten we woorden om in daden. Het strafbaar stellen van straatintimidatie, het opleggen van gebiedsverboden, het opleggen van huisverboden bij huiselijk geweld, aandacht voor het bestrijden van loverboys, meer handhavers, het vereenvoudigen van het doen van aangifte, het zijn zomaar wat zaken die we hebben geregeld! Uit de dikke ambitiebundel die coalitieakkoord heet, hebben we ook oog voor de minderbedeelden. Veel goeds: de armoedevoorzieningen blijven kaarsrecht overeind staan en er komt een actieplan tegen eenzaamheid. We gaan de komende maanden en jaren aan de slag om het coalitieakkoord verder uit te werken.

Martijn Balster (PvdA). De heer De Mos noemde de maatregelen om eenzaamheid te bestrijden. Nou, dat is altijd goed. U trekt daar structureel vijf ton voor uit. Dat is een mooi bedrag maar u gaat ook € 20 mln. op het welzijnswerk bezuinigen. Dat werk betreft onder andere het door ouderenconsulenten bezoeken van 70-plussers thuis waarmee eenzaamheid wordt bestreden. Dat is wel € 20 mln. voor deze hele periode. Wie gaan hier last van hebben, meneer De Mos?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Eerst een kleine correctie. Er is een actieplan eenzaamheid. Er komt vijf ton bovenop de gelden die we nu al reserveren, namelijk € 2,2 mln. per jaar. Dus er komt vijf ton per jaar bovenop. We hebben daar hard voor gevochten en hebben dat geregeld. Dank voor het compliment.

Dan over welzijn. Laat ik vooropstellen dat iedereen die hier ingesproken heeft fantastisch werk doet in de stad. Daar hoeven we verder niet moeilijk over te doen. Het was echter wel zo dat het budgettaire kader niet zo florissant was. Toen u het bedje verliet, kwamen er toch wel wat lijken uit de kast. Ik noem het tekort van € 14 mln. bij de jaarrekening. U heeft behoorlijk pot zitten verteren. De financiële start was dus niet zo florrissant. En laat ik ook wat gaan relativeren. U zegt heel stellig dat er miljoenen worden weggehaald. Wij denken dat we het kleinschaliger kunnen maken en dat er meer van onderop kan. Wij denken dat we daar met een bezuiniging wat aan kunnen doen. Ik heb het vanmiddag even nagezocht. De zes grootste stichtingen voor welzijn haalden volgens het subsidieregister de afgelopen vier jaar een bedrag op van bijna € 250 mln. aan subsidies. Als je de jaarverslagen van de welzijnsorganisaties leest, komen daar nog ettelijke miljoenen bij. Wij gaan inderdaad € 20 mln. bezuinigen. Afgezet tegen die € 250 mln. die er naar die instellingen is gegaan, is dat slechts 4%. We gaan het dus samen met de welzijnsorganisaties een beetje effectiever maken en meer vanuit de wijken doen. We horen in de wijken vaak dat ze zich niet gehoord weten. Dus ik relativeer uw aanval een beetje. Bovendien pompen we € 10 mln. naar de wijken voor kleinschalige initiatieven.

Martijn Balster (PvdA). Dat bedrag had ik er al afgehaald wat betreft die € 20 mln. U had het over het financiële tekort waar u mee start. Ik heb alles even bij elkaar opgeteld en het financieel kader waar u mee start, is eigenlijk net zo groot als het vorige. Het vorige college startte met € 245 mln. incidenteel en dit college start met € 203 mln. Nou, een klein verschilletje, oké, maar eigenlijk is het bedrag nagenoeg hetzelfde. En dan heb ik Eneco nog niet eens meegeteld. U heeft dus ontzettend veel geld op de plank liggen, namelijk € 203 mln. Uw partij die tot voor kort Ouderen Partij achter de naam had, gaat nu een kwart van het welzijnsbudget bezuinigen. Dit gaat ten koste van oudere mensen in de stad die in eenzaamheid zitten. Waarom doet u dit, meneer De Mos?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Dat denken wij niet. Sterker nog, er komt een actieplan eenzaamheid. Daar komt meer geld bij. Er gaat meer geld naar de wijken toe, te weten € 10 mln. Ik snap dat het voor u nooit genoeg is richting de welzijnsorganisaties. Wij denken dat het door flexibiliseren en meer vanuit de wijken beter kan en dat wij daarin een slag kunnen maken. U heeft niet helemaal gelijk dat de financiële positie goed was; die was gewoon uiterst penibel.

Martijn Balster (PvdA). Omdat de heer De Mos niet zo goed in de financiën zit, zoals hij zojuist eerlijk toegaf, wil ik hem toch het volgende voorhouden. Die € 20 mln. is niet de enige bezuiniging, want de € 12 mln. aan incidentele middelen die er in de vorige periode waren om mensen niet te korten op de thuiszorg, schrapt u. Het tekort op de jeugdzorg van € 15 mln. dekt u niet af. Op de wijkaanpak die er in de vorige periode was en die ook heel veel ouderen in eenzaamheid ondersteunt met verschillende projecten bezuinigt u, waarbij het gaat om € 14 mln. Dat is bij elkaar zo'n € 40 mln. tot € 50 mln. Daar gaan oudere mensen in deze stad ongelofelijk veel last van hebben. Waarom doet u dit, meneer De Mos?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Een beetje gevoel voor drama kan de heer Balster in ieder geval niet ontzegd worden. Hij had ook acteur kunnen worden. Wie zien het niet zo als hij. Sterker nog, wij investeren € 40 mln. extra. We hebben vanmiddag nog even een staatje gemaakt. Waar het gaat om investeringen in zorg en jeugd, het herstructurerend welzijnsbeleid, komt er € 10 mln. bij. Voor het verbeteren opvang kwetsbare groepen gaat het om € 4,5 mln. per jaar. Compensatie minima eigen bijdrage Wmo en uitvoering van het initiatiefvoorstel 'Niet vragûh', gesteund door Groep de Mos: € 2,9 mln. per jaar. Veilig Thuis: € 1 mln. per jaar. Jeugd, meer maatwerk in de sfeer van preventie: € 6 mln. incidenteel. Wegwerken negatieve reserve jeugd: € 14 mln. Extra aandacht voor bestrijden eenzaamheid, bovenop de gelden die we al doen: vijf ton per jaar. Totaal aan investeringen: € 75,6 mln. Daar gaat dan iets van af in verband met de herstructureringen en dan houden we € 40 mln. over. De miljoenen vliegen u, meneer Balster, om de spreekwoordelijke oren.

Hanne Drost (SP). Ik heb ook nog wel een aantal vragen over welzijn maar ik wil nu eigenlijk doorgaan op het punt van eenzaamheid. De heer De Mos kan mij zeker vinden in het bestrijden van eenzaamheid. Ik vind het ook goed dat er aandacht en prioriteit voor is. Er wordt nu veel geld gestoken

20 in een actieplan maar ik kan mij ook heel goed herinneren dat de wethouder een tijdje terug in de commissie zei dat er al 257 initiatieven zijn, gericht op de bestrijding van eenzaamheid. Is zo'n nieuw actieplan dan nog wel efficiënt?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Dat is een goede vraag. De subsidies voor welzijn stoppen niet. De laatste vier jaar is er € 250 mln. naartoe gegaan. Daar halen we een fractie van af. De initiatieven ten aanzien van ouderen en welzijnswerk stoppen niet. Dus de paniek die hier wordt gezaaid, delen wij niet. Waar het gaat om het actieplan eenzaamheid komt er een half miljoen euro per jaar bij om initiatieven met mensen te ondernemen. Dat is dus gewoon een mooi iets. De nieuwe wethouder gaat daar met verve aan werken. Beoordeel dan het plan dat er ligt. De ambitie is om er meer geld bij te doen om eenzaamheid te bestrijden. Ik hoop dat we daarin samen met de SP kunnen optrekken.

Hanne Drost (SP). Ik ben dan toch wel benieuwd van de heer De Mos te vernemen wat hij volgens hem specifiek mist in de bestaande initiatieven die zijn gericht op de bestrijding van eenzaamheid. Het is goed dat er een actieplan komt, maar wat mist er dan nu nog?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Eenzaamheid is eigenlijk een ziekte. Heel veel mensen in deze stad lijden aan eenzaamheid. Daar gaat nu € 2,2 mln. per jaar naartoe. Daar komen mooie initiatieven uit voort om die eenzaamheid te bestrijden. Dit college doet daar nog eens een half miljoen euro per jaar bij om die verschrikkelijke ziekte eenzaamheid te bestrijden.

Hanne Drost (SP). Ik wacht dat actieplan dan graag af.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). De echo van 'wij regelen het' zit al aardig in mijn hoofd. Misschien dat we nog iets kunnen regelen op het gebied van welzijn. In het coalitieakkoord staat dat kleinschalige organisaties en initiatieven moeten worden ontzien. Nou is mijn vraag aan de heer De Mos waar kleinschalig eindigt en grootschalig begint. Betekent het dat bijvoorbeeld Buurthuis Mandelaplein, Clubhuis De Mussen en Stichting Jeugdwerk dus niet geraakt worden door de bezuinigingen op welzijn?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik vind het een heel goede vraag maar ik vind die ook prematuur. De letters van het coalitieakkoord zijn nog niet eens droog. We moeten nu de plannen gaan uitwerken. Wij willen dat ook in samenwerking met welzijnsorganisaties doen die, nogmaals, heel veel goed werk doen in deze stad. Hoe dat gaat landen en hoe we dat gaan invullen, moeten we echt op een later moment bepalen. We hebben hier de piketpalen geslagen en vervolgens moeten de wethouders het in de vorm van beleid over de raad gaan uitgieten. Dan reken ik op constructieve oppositie, maar dat zit volgens mij wel goed bij u.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). De inkt van mijn coalitieakkoord is redelijk droog. Dus daarom dacht ik dit wel te kunnen vragen. Wat is dan de visie van de heer De Mos met dit coalitieakkoord op waar kleinschalig eindigt en grootschalig begint?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Als we het dan toch over droge letters hebben. Volgens mij staat er klip-en-klaar dat we kleinschalige initiatieven ondersteunen en dat we dat blijven doen. Daarvoor komt € 10 mln. beschikbaar. De uitwerking komt naar de raad. Dit is het piketpaaltje waarmee u het vanavond even zal moeten doen. Ik geloof zomaar dat dit nog niet tot tevredenheid stemt, maar dat is dan maar zo.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Heel kort en concluderend: Ik ga het nauwlettend in de gaten houden, daar kan de heer De Mos op rekenen.

Willie Dille (PVV). De heer De Mos manifesteert zich een beetje als de grote regelaar. Nou, hartstikke geweldig. Kan de Groep de Mos dan ook regelen dat de structurele bezuinigingen van rijkswege op de huishoudelijke hulp, ongeveer € 9 mln. per jaar, gecompenseerd gaan worden? Als dat niet gebeurt,

21 betekent dit dat het met de huishoudelijke hulp in Den Haag zo'n beetje klaar is. Huishoudelijke hulp zou eigenlijk onderdeel moeten zijn van een aanvalsplan eenzaamheid ouderen. Mensen die verplicht thuis moeten wonen omdat er geen plekjes meer in tehuizen zijn, hebben vaak grote behoefte aan een huishoudelijke hulp die ook af en toe een praatje maakt. Gaat Groep de Mos die € 9 mln. per jaar structureel compenseren en, zo nee, waarom niet?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Dat is een landingsdekking geweest die de heer Klein - compliment aan wie dat toekomt - heeft binnengesleept om die harde bezuiniging vanuit het Rijk op te vangen. Dat is geland. We hebben ook in dit akkoord de tering naar de nering moeten zetten. Mensen die thuishulp nodig hebben, krijgen die ook. Daar staan wij als college garant voor. We hebben bijvoorbeeld ook het initiatief 'Niet vragûh' omarmd. De compensatie voor de minima en de armoederegelingen blijven in stand. Er komt een actieplan eenzaamheidsbestrijding. Helaas klotst het geld niet tot aan de plinten en hebben we keuzes moeten maken.

Willie Dille (PVV). De tering naar de nering zetten, de Groep de Mos gaat ervan uit dat er honderden miljoenen uit Eneco vrijkomen. Dan kan er dus ook wel wat geld van naar de ouderen. Het is helemaal niet zo dat de huishoudelijke hulp op een goede manier georganiseerd kan worden als die bezuinigingen niet gecompenseerd worden, maar waarschijnlijk heeft de Groep de Mos dat stukje niet begrepen. Of ze heeft ook dit weggegeven ten koste van een paar honderd bomen. Dat zou zomaar kunnen.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Superleuke grap! We hebben geld gereserveerd voor een actieplan eenzaamheid. We hebben de armoedevoorzieningen in deze stad keihard overeind gehouden. Dat is iets waar we ook keihard voor gevochten hebben. Daklozen zijn onderdak. Daarnaast zorgen we ervoor dat mensen die thuiszorg nodig hebben, die ook krijgen. Daar kunt u van op aan. Daar kunt u ook bij dit college van op aan. Ik ga u vandaag niet overtuigen over dit mooie coalitieakkoord. U heeft zich voorgenomen om het te bashen. Dat lukt u goed, maar het is redelijk kansloos omdat er gewoon mooie dingen in dat akkoord staan, waarvan het jammer is dat u ze niet ziet.

Willie Dille (PVV). En nu graag antwoord op de vraag. Gaat de Groep de Mos die € 9 mln. compenseren? Dat heeft namelijk niets te maken met niet goed lezen of met het bashen van het coalitieakkoord, het wordt gewoon niet gecompenseerd. En zonder die compensatie is het bijna einde huishoudelijke hulp. Dat kan de Groep de Mos, voorheen ook Ouderen Partij, toch niet willen?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Nu vervallen we toch een beetje in herhaling. Ik heb net gezegd dat wij € 40 mln. extra regelen voor zorg en jeugd. De mensen die thuiszorg nodig hebben, vallen niet tussen wal en schip. De gelden die de heer Klein had gereserveerd waren landingsgelden. Dat is inmiddels geland en die rijksbezuiniging moet nu opgevangen zijn. Overigens heeft uw partij het op dat punt ook niet geregeld in de Kamer.

Daniëlle Koster (CDA). U bent niet bij al die commissievergaderingen over zorg geweest maar daar is door wethouder Klein heel vaak uitgelegd dat het ook in de komende periode nodig is om het bedrag waar mevrouw Dille het over heeft, te blijven investeren om te zorgen dat we niet hoeven te bezuinigen op zorg. Hoe legt u dat nou uit? Waar gaat u op bezuinigen nu u niet extra investeert op het punt van de thuiszorg?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Dan ga ik toch nog een keer het staatje noemen. We hebben € 40 mln. extra voor jeugd en zorg geregeld. We regelen daarbij ook de dagbesteding en thuiszorg. Ook het initiatiefvoorstel 'Niet vragûh' staat er in. We hebben geld voor eenzaamheidsbestrijding en voor het handhaven van de armoedevoorzieningen. Dus er is sprake van € 40 mln. meer dan dit college doet. U bent daar niet blij mee en dat snap ik ook wel, maar dit is het. En wacht u de verdere uitwerking af.

Daniëlle Koster (CDA). Het klopt helaas niet wat u zegt. Was het maar zo dat we € 40 mln. extra gingen investeren net zoals het huidige college, want dan waren we uit de problemen. Wat u opnoemt,

22 zijn allemaal andere punten dan de thuiszorg waar mevrouw Dille en ik het over hebben. Daar is de komende jaren een structureel gat, een kloof tussen wat de gemeente ontvangt van het Rijk en wat we nodig hebben om alle ouderen hier de zorg te bieden die ze nodig hebben. Ik kan inderdaad alleen maar concluderen dat sinds de samenwerking van Groep de Mos met de Ouderen Partij beëindigd is, geldt: met De Mos ben je als oudere echt de klos! Er gaat bezuinigd worden op de tarieven voor de thuiszorgorganisaties en er zal bezuinigd moeten worden op het aanbod.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik verval nu toch echt in herhaling. In de compensatie minima eigen bijdrage staan ook dingen voor de thuiszorg. Die landingsregeling die u in het vorige college had afgesproken, trekken wij niet door. Dat klopt, maar er gaat gewoon meer geld naar zorg en jeugd, namelijk € 40 mln. Het is voor u nu niet genoeg. Dat kan, maar wij hebben keuzes moeten maken want u heeft ons ook achtergelaten met een behoorlijk probleem op de jeugdhulpverlening, namelijk € 14 mln. En dat gat moet ook gedicht worden. We kunnen niet alle gaten dichten. Zo is het en niet anders. Dit college gaat aan het werk. Ik heb u al toegezegd dat mensen die thuiszorg nodig hebben niet tussen wal en schip zullen vallen.

Daniëlle Koster (CDA). Dat kan alleen als u extra gaat investeren om die kloof te dichten van € 9 mln. Wat betreft al die andere puntjes waarover u het heeft, moet ik u toch echt teleurstellen want die gaan niet over thuiszorg. U heeft het over de eigen bijdrage die wordt afgeschaft, maar dat gaat niet over de thuiszorg, want dat is de vraagkant. We hebben het nu over de aanbodkant en daar investeert u niet in. Eenzaamheidsbestrijding is iets anders dan thuiszorg. Het initiatief 'Niet vragûh' gaat niet over thuiszorg maar over de eigen bijdrage. Het wordt voor mensen weliswaar iets goedkoper maar de gemeente kan het niet meer betalen omdat je een gat krijgt. Dat is iets wat wel goed is overgedragen - het gat is er niet - maar omdat u niet gaat investeren zult u heel moeilijke keuzes moeten maken waardoor ouderen niet meer dezelfde zorg kunnen krijgen als nu. U kunt mij dat niet goed uitleggen omdat u het blijkbaar niet goed in uw hoofd heeft zitten. Ik vraag u om er nog eens heel goed naar te kijken om er alsnog in te investeren. Uw voormalige collega Kraft van Ermel zou zich echt omdraaien als hij wist dat u het hier gewoon weg zou geven. U zou een aparte ouderenwethouder aanstellen, maar daar is niets van terechtgekomen.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik kan nog een keer hetzelfde antwoord geven. Wij hebben een landingsregeling gehad om de rijksbezuiniging tijdelijk op te vangen. Die landingsregeling stopt en anders had u het in de vorige coalitie voor altijd moeten regelen maar dat is niet gebeurd. We hebben ook andere uitdagingen. Ik zeg u toe dat mensen die thuiszorg hebben, niet tussen wal en schip vallen. Dit college gaat vanaf morgen aan de slag. En houdt u ons daarbij scherp in de gaten. Ouderen die thuiszorg nodig hebben, vallen niet tussen wal en schip. Sterker nog, voor de mensen die minderbedeeld zijn in deze stad, doet dit college optimale dingen. De armoederegelingen blijven in stand. Er komt een actieplan eenzaamheid en we zorgen dat al die plannetjes ten aanzien van 'Niet vragûh' gewaarborgd blijven. Er had eerder een compliment op zijn plaats geweest dan het frontaal de aanval zoeken.

Martijn Balster (PvdA). De waarheid is dat de heer De Mos de € 12 mln. die in de vorige periode wel beschikbaar was voor huishoudelijke hulp thuis gaat schrappen en dat ouderen dus op hun uren gekort gaan worden. Dat is het effect van de maatregel die u neemt. Maar laat ik een andere vraag stellen. Krijgen ouderen van 70-plus straks nog een ouderenconsulent thuis om te kijken of ze nog zelfstandig thuis kunnen wonen?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Daar ga ik wel van uit. We hebben het net over de welzijnsorganisaties gehad. Die doen goed werk. Daar gaan we herstructureren en we gaan daar van onderaf aan werken. Ik zie niet in waarom de ouderenconsulent er niet meer zal zijn. Dus ja, die komt gewoon nog.

Martijn Balster (PvdA). Dit beschouw ik dan maar als een toezegging. Dan de volgende vraag. Blijven de servicepunten XL, waar kwetsbare Hagenaars terechtkunnen voor alle voorzieningen die ze nodig hebben - dat is ook welzijnswerk - allemaal open en blijven ze op hetzelfde niveau?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik moet eerlijk zeggen dat ik die vraag nu niet kan beantwoorden. We hebben een coalitieakkoord waarvan de letters nog niet droog zijn. We gaan de piketpaaltjes in dit coalitieakkoord uitwerken in beleid en raadsvoorstellen. Dan verwacht ik ook van u daar oppositie op. Wij zijn er in ieder geval op uit om mensen in deze stad verder vooruit te helpen en niet te laten vallen.

Martijn Balster (PvdA). Ik constateer dat de heer De Mos een kaalslag op het welzijnsbeleid pleegt. Hij haalt er € 20 mln. af en met vijf ton per jaar geeft hij een bloemetje aan ouderen die straks geen hulpverlening meer krijgen.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik hoor geen vraag.

De voorzitter. Ik wil de heer De Mos nu even de gelegenheid geven om door te gaan. Mevrouw Dille, u hangt de hele tijd aan die knop. Ik snap dat op zichzelf wel maar het lijkt mij goed dat we meneer De Mos nu gewoon een tijdje door laten vertellen.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Voorzitter, ik ga richting een afronding. Ik heb een rotsvast vertrouwen in dit coalitieakkoord en in het nieuwe wethoudersteam dat nu klaarstaat. Er is respect voor alle teamleden. We hebben er zin aan om onze mooie stad, samen met de mensen in de stad, verder vooruit te helpen. Tegen u als raad wil ik eindigen met een persoonlijke noot. Voor u staat een dienaar van de stad. Een man die de druk op zijn schouders voelt om het als wethouder en partijleider van de grootste partij goed te doen voor de stad en haar inwoners. Ik wil daarbij nadrukkelijk ook uw wethouder zijn, van NIDA tot de PVV, van ChristenUnie/SGP tot de Haagse Stadspartij. Ik hoop samen met u als hoogste orgaan, de raad, op te mogen trekken en zal u daarbij tegemoet treden met een open houding. Dank u wel.

Willie Dille (PVV). Ik heb nog een vraagje over het sociale programma van Groep de Mos. Valt daar ook onder het aanbieden van socialisatieprogramma's voor terugkerende jihadisten? In het verleden was dat namelijk anders, maar nu wordt dat staand beleid. Ik vind dat op z'n minst bijzonder te noemen.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). U kent Groep de Mos als een partij die altijd heel scherp is op jihadisme en haatpredikers. Een vorige motie - de motie die u vandaag op dat punt heeft ingediend is daarmee eigenlijk een beetje overbodig - om de subsidie aan de As-Soennah moskee in te trekken, hebben we gesteund. Wij zullen er scherp op zijn dat we radicalisering in onze stad monitoren en er is een meldpunt voor. Met lokale regelgeving kunnen we er echter helaas niet voor zorgen dat jihadisten uit onze stad geweerd worden. Dat zouden wij graag willen maar dat zijn landelijke regels waar wij lokaal dus niet over gaan. Ja, ik zie jihadisten het liefste met pek en veren de stad uit gaan. Wij zullen ook zorgen dat ze na het uitzitten van hun gevangenisstraf, zoals het Rijk dat ook wil, gemonitord worden zodat als ze opnieuw radicaliseren, we ze in het snotje hebben. En daar gaan we voor.

Willie Dille (PVV). Monitoren is natuurlijk wel wat anders dan het aanbieden van socialisatieprogramma's. Dat klinkt een beetje als de Amsterdamse manier van een vrouwtje en een huisje erbij.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik heb dat huisje nergens zien staan in het coalitieakkoord. U kunt er gerust op zijn dat wij scherp zullen zijn op radicalisering, op jihadisten en op alles wat onze maatschappij ontwricht. Als grootste partij van Den Haag zullen wij daar bovenop zitten. Ik hoop u daarbij aan onze zijde te vinden.

Willie Dille (PVV). Wat verstaat de heer De Mos dan onder een socialisatieprogramma voor terugkerende jihadisten? En ik wil dan niet zo'n flapdrolantwoord over monitoren maar een echt antwoord.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Socialiseren is gewoon dat ze mee kunnen doen in de maatschappij. Volgens mij is dat niet zo'n moeilijk antwoord. Iemand die socialiseert doet mee in de maatschappij. En doe je dat niet, dan krijg je het met ons aan de stok. Dat is het antwoord. Ik hoop dat jihadisten niet meer ons land binnenkomen. Ik hoop dat het aan de overkant bij wet wordt geregeld dat we jihadisten hun paspoort kunnen afpakken en dat ze niet meer terugkomen. Wat ons betreft geldt: uitreizen is niet meer terugkomen. Alleen, lokaal gaan we daar helaas niet over.

Martijn Balster (PvdA). Ik heb de heer De Mos helemaal niet over dé uitdaging voor de komende jaren gehoord, en dat is betaalbaar wonen in de stad. U weet dat de huren ontzettend snel stijgen, met name in de vrije sector. U weet ook dat de wachttijd voor sociale woningen heel snel toeneemt. Wat garandeert u de Haagse huurder? Blijft de wachttijd zoals die is of wordt die korter?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik heb altijd een beetje moeite als de Partij van de Arbeid over wonen begint. U heeft decennialang wethouders Wonen geleverd. U heeft huizen gebouwd waar nu vocht en schimmel hoogtij vieren. Dus ik heb er altijd een beetje moeite mee als de PvdA over wonen begint. Maar dan nu het antwoord. Het leek wel of uw geest aan tafel rondwaarde, want we hoorden uw stem spreken over sociale woningbouw. Dus u heeft meegekeken aan die tafel. Het was soms een beetje zuur maar u heeft meegekeken. Gebiedsontwikkeling: vorig college € 18 mln. in vier jaar, dit college eerste twee jaar € 30 mln. Verkoop Eneco: we gaan nog eens € 20 mln. in gebiedsontwikkeling investeren. Nieuwbouwnorm: 30% sociale woningbouw in de hele stad, wat niet gehaald is onder het vorige college. We gaan een forse inhaalslag wat betreft bouwen van middeldure huur en koopwoningen maken. Verder hebben we duidelijke gebieden aangewezen waar we gaan ontwikkelen. Met een aantrekkende economie staan de projectontwikkelaars in de rij om die huizen te gaan bouwen. Er komt ook nog een erfpachtsuppletie waardoor we meer sociaal kunnen gaan bouwen. Bovendien houden we de woningbouwcorporaties aan hun prestatieafspraken om woningen te renoveren en vocht en schimmel aan te pakken. Volgens mij moet dit u als muziek in de oren klinken maar ik zie u nu met de handen in het haar, dus ik vermoed het ergste bij uw volgende interruptie.

Martijn Balster (PvdA). U verwijst naar die € 30 mln. maar daar staat niet bij dat die daadwerkelijk naar sociale woningbouw gaat, wat wel bij die € 18 mln. het geval was. Geeft u die garantie af? En weest u wel eerlijk, meneer De Mos, want u bezuinigt de wijkaanpak weg, u geeft werkenden voorrang op mensen die niet kunnen werken, u schaft de erfpacht af en u gaat de projectontwikkelaars subsidiëren in plaats van de corporaties. Maar u komt een eind in mijn richting als u nu garandeert dat die € 30 mln. ook echt naar corporaties gaat.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Van die € 30 mln. zal zeker een deel naar sociale woningbouw gaan. Dan hebben we nog de 20% uit de opbrengsten van Eneco. Daarover staat letterlijk in het coalitieakkoord: '20% ten behoeve van gebiedsontwikkeling voor extra kwaliteit (zoals meer groen, hoogwaardige kwaliteit openbare ruimte en betaalbare woningbouw)'. Dus u wordt op uw wenken bediend.

Martijn Balster (PvdA). Met dit soort bezweringen gaat het in meer rechtse steden. Mooie beloftes, het ziet er allemaal fantastisch uit, maar geen enkele garantie op betaalbare woningen. De huurder zal het weten: de wachttijd voor die sociale woningen zal verdubbelen de komende periode. Bedankt!

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik zou bijna willen zeggen: ik hoop dat de heer Balster bij het volgende debat een beetje vrolijker is.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Nog even door op de volgende zin die nu nog collega De Mos en straks de edelachtbare wethouder uitsprak: bij nieuwbouw hanteren we een norm van 30% sociale woningbouw voor de hele stad. Ik neem aan dat het coalitieakkoord daarmee bedoelt dat het gaat om de hele stad en dat het niet gemiddeld is, in de zin dat bijvoorbeeld in Zuidwest waar al zo veel sociale woningbouw is, 50% of 60% wordt gebouwd en op het zand 10%. Ik neem aan dat het dan overal, ook op het zand, 30% is.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Volgens mij is de zin duidelijk: 30% sociale woningbouw over de hele stad. Volgens mij is die zin klip-en-klaar. Daarbij zijn er natuurlijk wel een aantal gebieden aangewezen - dat moet u ook als muziek in de oren klinken - waar we gaan investeren. Ik noem Den Haag Zuidwest. Ook het CDA kan daar blij van worden omdat dit ook in zijn verkiezingsprogramma stond. We gaan ook investeren in het Innovation District en de Binckhorst. We hebben een aantal gebieden aangewezen waar we ook de lucht in kunnen en waarbij we de vooroorlogse wijken behouden en er genoeg groen- en speelvoorzieningen blijven. Zoals gezegd, die zin die er in staat, is volgens mij klip-en-klaar.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Dat staat genoteerd en ik ga het hele college daaraan houden, inclusief de toekomstig wethouder die over wonen gaat.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Laat ik die dan ook vanaf deze plek heel veel sterkte wensen.

De voorzitter. Dan is het woord aan de VVD.

Boudewijn Revis (VVD). Voorzitter. Ik wilde eigenlijk zeggen dat ik mij kan aansluiten bij de woorden van de heer De Mos maar misschien is dat iets te kort. Dames en heren, op 28 maart startte de informatie met een openbare bijeenkomst in deze zaal met de heer Wiegel. Hij gaf aan te streven naar een afspiegelingscollege. De VVD herkende zich daarin en mijn partij duidde de uitslag toen als winst voor lokaal, liberaal en progressief. Deze nieuwe coalitie is daar het resultaat van. Drie winnaars van de verkiezingen en de vier grootste partijen hebben elkaar gevonden. In tegenstelling tot een programcollege, de tegenhanger van een afspiegelingscollege, is niet gezocht naar de partijen die inhoudelijk het dichtst bij elkaar zitten, zoals in Amsterdam waar je ziet waar dat toe kan leiden. Ook zijn door de vier partijen geen blokkades opgeworpen. In Rotterdam zie je waar het toe kan leiden als dat wel gebeurt. Nee, wij hebben het op z'n Haags gedaan en daar ben ik trots op. De nieuwe coalitie weerspiegelt de verkiezingsuitslag en in brede zin ook de samenstelling van deze raad. De nieuwe coalitie neemt verantwoordelijkheid zonder haakse bochten in beleid. En ook daar ben ik trots op, want het is goed voor onze stad. Haagse coalities zijn stabiel en houden lange lijnen in de gaten. Daarom wil ik dan ook de partijen bedanken die de afgelopen vier jaar mede vormgaven aan die lange lijnen, aan dat stabiele stadsbestuur: de Partij van de Arbeid, het CDA en de Haagse Stadspartij. Op hun werk bouwen wij voort en dat maakt Den Haag zo'n prima stad om in te wonen. Geen bestuur dat maar een deel van de stad vertegenwoordigt, geen bestuurlijk gedoe, zoals in Amsterdam of Rotterdam, maar gewoon goed Haags bestuur. De VVD steunt de nieuwe coalitie en het coalitieakkoord dan ook van harte. Het toont ambitie, het bouwt verder aan een mooiere en gezonde stad en we nemen graag verantwoordelijkheid. Deze samenwerking past ons goed. Er is gekozen voor financieel degelijk beleid. Problemen uit het verleden zijn opgelost. Er is door keuzes te maken geld voor ambities en we laten een gezond huishoudboekje achter door over vier jaar een structureel positief resultaat te bereiken. Gezond is ook de manier waarop de stad groeit. Niet langer tobben of we nou bouwen om te groeien of dat we bouwen omdat we groeien. Nee, we bouwen om waar we willen groeien, omdat de stad daar mooier van wordt, doordat we de groei voor ons laten werken. En waar we niet willen groeien, laten we mooie wijken met rust, omdat de bewoners ervan genieten en willen dat hun wijk hun wijk blijft. Leefbaarheid staat centraal. Dat kan in Den Haag en dat is toch wel een beetje uniek in de Randstad; mensen die ergens fijn wonen.

Willie Dille (PVV). Aan de VVD geen vraag over duurzaamheid, want de VVD is altijd al een beetje GroenLinks-plus geweest. Wij vragen ons wel af wat er is gebeurd met al die stoere praatjes van voor de verkiezingen over extra handhavers, geen illegalenopvang en extra cameratoezicht. Helemaal niets. Van die dingen die Groep de Mos en de VVD willen, zien we helemaal niets terug in het collegeakkoord. Dus waar ging het mis?

Boudewijn Revis (VVD). Ik hoorde mevrouw Dille de heer De Mos zojuist al interrumperen en dit was meer van hetzelfde. De VVD herkent zich niet in de woorden van mevrouw Dille. Wij hebben een verkiezingsprogramma, dat onze inzet weergaf. Als ik het verkiezingsprogramma naast dit coalitieakkoord leg, dan denk ik dat we dat eigenlijk meteen als verkiezingsprogramma hadden kunnen schrijven. Het is hartstikke goed gelukt en ik ben daar supertrots op.

Willie Dille (PVV). Waarom ontbreken dan zaken zoals geen illegalenopvang, honderden extra handhavers, meer cameratoezicht en verlaging van de ozb? Die zie ik allemaal niet terug in dit collegeakkoord. Ja, 25 extra handhavers, maar als we daar elke keer de polonaise voor moeten gaan lopen … Honderden extra handhavers? Nou, waar dan?

Boudewijn Revis (VVD). Nou, honderden … Er stonden er 125 in ons verkiezingsprogramma. We hebben er nu 25 bij. Dat past mooi in de groei van het aantal handhavers. De vorige keer waren het er 75 meer. We hebben straks 200 handhavers in de stad. Dat is hartstikke goed voor de stad. Dan lopen er mensen op straat die ook professioneler zijn. In hetzelfde paragraafje staat ook dat de handhavers meer bevoegdheden moeten krijgen. Dat stond ook in ons verkiezingsprogramma. Daar hebben wij ons hard voor gemaakt. Dat is ook heel belangrijk, want dan kunnen zij ook andere overlastgevende feiten beboeten, bijvoorbeeld te hard rijden in een woonwijk, waar de politie op dit moment minder prioriteit voor heeft. Ik denk dus dat we de stad daarmee leefbaarder en mooier maken en dat we daar ontzettend trots op kunnen zijn.

Willie Dille (PVV). Daar ben ik het niet geheel mee eens. Volgens mij stemmen mensen nog steeds op de VVD om …

De voorzitter. Mevrouw Dille, 'daar ben ik het niet mee eens' gaat een beetje naar uw eigen betoog, hè?

Willie Dille (PVV). Ik zal het nooit meer doen, voorzitter, echt waar. De mensen stemmen op de VVD omdat het een law-and-orderpartij is. Wat krijgen ze? Duurzaamheidswaanzin en groene daken. Dat is toch niet waar die kiezers voor gestemd hebben?

Boudewijn Revis (VVD). De VVD heeft een verkiezingsprogramma geschreven met de hele stad. We zijn de stad ingegaan en we hebben met heel veel mensen gesproken. We hebben ongelofelijk veel actieve leden die overal geweest zijn. Vervolgens hebben we ons in de stad laten zien als een partij die een modern verkiezingsprogramma kan maken, die meedenkt over de toekomst van de stad en die verantwoordelijkheid neemt in een college. We zijn de enige coalitiepartij die gewonnen heeft, drie zetels erbij. Daar zijn we supertrots op. Wij voelen ons breed gesteund door heel veel mensen in de hele stad. We hebben die verantwoordelijkheid, met die steun van die mensen, nu weer genomen. Ik ben dus erg tevreden en de kiezers van de VVD zijn ook tevreden.

Martijn Balster (PvdA). De heer Revis wordt straks verantwoordelijk voor de woningbouw in deze stad. Gaan de woningen van die 30% sociale woningbouw gebouwd worden door woningcorporaties?

Boudewijn Revis (VVD). Dat kan, maar in het akkoord staat ook dat we meer willen samenwerken met marktpartijen en dat woningbouwcorporaties en marktpartijen ook meer moeten samenwerken. Dat is ook nodig, want de stad moet snel groeien. Er zijn nu in korte tijd veel extra woningen nodig. We gaan dus ook onconventionele maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat er genoeg woningen bij komen.

Martijn Balster (PvdA). Daar was ik al bang voor, want dat betekent dat deze woningen niet onder de liberalisatiegrens blijven en in no time vrijesectorwoningen zijn. U kunt dus niet garanderen dat er bij nieuwbouw 30% sociaal gebouwd gaat worden. Laat ik daar nog een vraag aan toevoegen: staat u toe dat er sociale woningen verkocht worden in deze periode?

Boudewijn Revis (VVD). Ja, dat is natuurlijk geen enkel probleem. Op sommige plaatsen is het zelfs een heel goed idee dat sociale woningen verkocht worden, maar u maakt zich zorgen over iets wat volgens mij niet een grote zorg hoeft te zijn. We hebben in het coalitieakkoord afgesproken dat we rekening houden met een norm van 30% sociale woningen in de stad. De stad groeit. Er zullen meer mensen bij komen en er zullen ook mensen bij komen die betaalbaar willen wonen. Ik denk ook dat dat een grote uitdaging is in de stad: niet alleen betaalbaar wonen onder de grens maar ook de middenhuur is heel belangrijk. Daar gaan we ook hard voor aan het werk. Ik denk dat dit op een goede manier te regelen is. Daarvoor is meer samenwerking nodig en daarvoor is ook nodig dat we heilige huisjes eens even tegen het licht houden om te kijken wat praktisch nodig is om op een goede manier dat tempo erin te houden. Dat tempo gaat er echt in komen, meneer Balster.

Martijn Balster (PvdA). Hier was ik bang voor: woningen worden verkocht en u gaat van 32% naar 30% sociale woningbouw. Dat betekent echt niets anders dan dat de wachttijd voor mensen met een sociale woning de komende periode gaat verdubbelen. Dat vind ik echt een heel trieste conclusie.

Boudewijn Revis (VVD). Ik hoorde de heer Balster zojuist ook al allerlei conclusies trekken. Daar herken ik mij niet in. Wij zien de stad groeien en wij gaan hard aan de slag om ervoor te zorgen dat die op een gezonde manier groeit en dat de mensen die in de stad een huis zoeken, ook een huis kunnen vinden. Daar hoort zeker ook betaalbaar wonen bij. U kunt ervan op aan dat er ook voldoende betaalbare woningen bij komen.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). De heer Revis citeerde nogal losjes de afspraak over sociale woningbouw. Er staat letterlijk: 'Bij nieuwbouw hanteren we een norm van 30% sociale woningbouw voor de hele stad.' Op mijn vraag antwoordde de heer De Mos zojuist heel helder: 'Inderdaad, dat moet u geografisch lezen.' Dat beaamde hij in mijn richting. Het zand en het veen krijgen dus allebei te maken met 30% sociale woningbouw bij nieuwbouwprojecten. Ik neem aan dat de heer Revis daar zojuist geen afstand van nam met zijn wat losjes citeren van die zin.

Boudewijn Revis (VVD). Deze zin herken ik goed, want daar heb ik de afgelopen vier jaar ook al op kunnen oefenen. U citeert zelf de heer De Mos een beetje losjes. Volgens mij zei de heer de Mos zojuist: 'In het coalitieakkoord staat klip-en-klaar wat er staat.' Dat wil ik maar even herhalen: in het coalitieakkoord staat klip-en-klaar wat er staat.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Exact. De heer De Mos beaamde zojuist mijn expliciete vraag of ik die zin moet lezen zoals die er staat. Ik lees die zin geografisch, want de stad Den Haag is nu eenmaal één stad, met inderdaad verschillende wijken met verschillende percentages sociale woningbouw. De zin is klip-en-klaar: hoe de wijk er ook uitziet, bij nieuwbouw passen wij 30% sociale woningbouw toe. Mag ik de heer Revis zo verstaan dat er zowel in Segbroek als in Den Haag Zuidwest inderdaad 30% sociale woningbouw gaat plaatsvinden?

Boudewijn Revis (VVD). U herhaalt de vraag en ik had hem al goed gehoord, maar ik heb ook het antwoord van de heer De Mos goed gehoord. Daar zat geen letter Spaans tussen; dat was klip-en-klaar en daar kan ik me ook volledig bij aansluiten.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Ik ben heel blij dat de heer Revis zich bij de heer De Mos aansluit en toch wat afstand neemt van zijn eigen eerdere wat losse interpretatie van de afspraak dat bij alle nieuwbouw in de stad de norm van 30% sociale huur gehanteerd gaat worden. Zo staat het er en zo lees ik die zin. Ik ben blij dat ik dat na deze interruptieronde mag concluderen. Ik ga de wethouder daar zeker aan houden in zijn mooie nieuwe taak.

Boudewijn Revis (VVD). Zo staat het er niet. Het heeft dus geen zin om mij daaraan te gaan houden, want ik hou me aan het coalitieakkoord. Dat heeft de heer De Mos zojuist goed toegelicht. Hij heeft daarbij bijvoorbeeld ook uitgeweid over de investeringsgebieden die we in het coalitieakkoord aanwijzen. In die investeringsgebieden zorgen we er ook echt voor dat de voorraad zal toenemen en dat er meer woningen bij komen voor al die mensen die de komende tijd een huis in Den Haag nodig

28 hebben. Daar gaan we heel hard aan werken. We hebben ook de afspraak gemaakt dat we een aantal wijken met rust gaan laten. Dat heb ik zojuist ook in mijn bijdrage gezegd en dat is allemaal in lijn met dit coalitieakkoord. Dus u interpreteert en ik hou mij aan het coalitieakkoord en aan de zinnen die daarin staan. Dat gaan we de komende periode uitwerken.

Hanne Drost (SP). Ik hoorde de heer Revis zojuist zeggen dat hij zich houdt aan wat in het coalitieakkoord staat, maar wat ik heel erg mis in het coalitieakkoord, zijn maatregelen om de huurprijzen in de vrije sector binnen de perken te houden. Dat kan bijvoorbeeld door samen met projectontwikkelaars stevige afspraken te maken om de middenhuur echt middenhuur te laten blijven, zoals men ook in Amsterdam doet. Gaat dat ook in Den Haag gebeuren?

Boudewijn Revis (VVD). Dat vind ik een heel goede vraag van mevrouw Drost. Ik denk ook dat het terecht is om dat probleem te onderkennen. Betaalbaar wonen is naast de gesubsidieerde voorraad ook in het middensegment van belang. Steeds meer mensen zoeken ook met name een huurwoning in dat segment. Ook die huurprijzen kunnen, als het heel druk wordt in de stad, te hard stijgen, zodat je ook daar een gat krijgt. U heeft het probleem volgens mij dus goed geschetst. Ik vind het belangrijk om daar maatregelen voor te bedenken, maar ik vind het nog een beetje vroeg om te bedenken welke maatregelen. We hebben die niet afgesproken in het coalitieakkoord. Dit dossier is ook nogal nieuw voor mij. Ik ga me hier dus in verdiepen. Het nieuwe college zal zich erover moeten buigen hoe we dit oplossen, maar ook in Den Haag is het van belang dat we in alle segmenten, zeker in het betaalbare segment, genoeg woningen hebben en houden.

De voorzitter. Meneer Revis, ik stel voor dat u eerst even een stukje verdergaat.

Boudewijn Revis (VVD). Dan wil ik na de groei kort iets zeggen over de zorg, want ook de aanpak van de zorg is gezond. We integreren de Wmo en de jeugdzorg verder. Mensen krijgen in onze stad goede zorg bij één loket en met de mogelijkheid om zelf meer regie te voeren over hun zorg. De VVD vindt dit een heel belangrijk thema in een stad waar de vergrijzing toeneemt en we steeds meer bewoners welkom heten die kunnen bijdragen aan een tolerante stad waarin mensen naar elkaar omzien. Welzijn organiseren we ook dichter bij de mensen. Daar zijn we trots op. Den Haag is een veilige stad. Hier kun je buiten wandelen, spelen en sporten. Er zijn in de wereld heel veel andere landen en andere steden waar dat niet kan. Dat is een enorm groot goed. We bouwen verder op het Haagse veiligheidsbeleid, met hier en daar een tandje erbij: meer handhavers, strenger tegen organisaties die maatschappij-ontwrichtende activiteiten steunen of propageren en strenger optreden tegen overlastgevende shishalounges en straatterreur.

Martijn Balster (PvdA). Voorzitter, ik wil eigenlijk een punt van orde maken. Ik kreeg zojuist van u het gebaar dat ik geen interrupties meer mocht plegen, maar ik vind het heel belangrijk dat we ook bij de aanstaande vakwethouders gewoon even kunnen doorvragen over de inhoud van het collegeakkoord. Ik wil daar dus toch gewoon even de ruimte voor krijgen.

De voorzitter. Ik snap dat u dat zegt. Ik heb u volgens mij niet een gebaar gegeven, maar dan voelde u dat waarschijnlijk zo. Desalniettemin heeft u nu het woord. Dus ga uw gang.

Martijn Balster (PvdA). Fijn om dat te horen, voorzitter. Ik wil nog even terug naar het punt van het beperken van de huren in het middensegment. Dat is een heel wezenlijk punt. Ik ben natuurlijk heel erg blij dat de heer Revis dit wil gaan onderzoeken, maar ik kan me in een stad als Den Haag, waar de huren in het middensegment het hoogst zijn van heel Nederland en ook het hardst stijgen, niet anders voorstellen dan dat dit onderwerp besproken is. Wat is de conclusie van die gesprekken tussen de onderhandelaars geweest?

Boudewijn Revis (VVD). Een belangrijke conclusie die we getrokken hebben, is dat we niet al in het coalitieakkoord een set regels willen vastleggen die het investeringsvermogen lastiger maken. In de eerste plaats zien we de woningnood in de stad groeien als we niks doen. We willen de ambitie om veel woningen bij te bouwen, dan ook vooropstellen. Je ziet in de discussie, ook landelijk, dat in

29 steden waar dat wel gebeurt, investeerders en ontwikkelaars zeggen: verdorie, hier kunnen we eigenlijk niks meer op een goede manier doen. We hebben aangegeven dat we die situatie wat vrijer laten, maar tegelijkertijd hebben we aangegeven hoe belangrijk het is dat je betaalbaar kunt wonen. Dat woord 'betaalbaar' komt ook meerdere malen terug in het akkoord. Ik gaf zojuist in antwoord op de vraag van mevrouw Drost aan dat het college dat straks gevormd gaat worden, ook nog wel dingen moet kunnen uitwerken. Het coalitieakkoord geeft hoofdlijnen, maar we moeten ook dingen uitwerken. Op het woondossier zal dat nodig zijn. Ik informeer me daar graag over. Ik denk dat het probleem van middenhuren die te hard stijgen, een wezenlijk probleem is, dat in onze stad ook een beleid verdient.

Martijn Balster (PvdA). Ik ben blij dat u dit erkent, maar u weet ook dat de huur van die sociale woningen, als u die straks verkoopt, in no time met 10% à 20% gaat stijgen en dat zij in no time dus niet meer te betalen zijn voor mensen met een normaal salaris, de hardwerkende Hagenaars, om ze zo maar te noemen. Ik kan me niet anders voorstellen dan dat u tijdens de onderhandelingen nagedacht heeft over concrete maatregelen die u kunt nemen. Er zijn steden waar ze dat gewoon doen.

Boudewijn Revis (VVD). Als we het bij alle dossiers zo gedaan hadden, waren we nu waarschijnlijk nog bezig. En dan hadden we straks één debat over het beleid voor de komende vier jaar en dan waren we klaar. Hier moeten we - ook het nieuwe college, dat straks gevormd is - echt nog even met elkaar naar kijken. Dan komen er zeker plannen uw kant op om hier beleid op te maken.

Martijn Balster (PvdA). Van een partij die het verdienvermogen van projectontwikkelaars voor het belang van de huurders stelt, kan ik me dat voorstellen, maar u heeft ook andere coalitiepartners aan tafel gehad die volgens mij wél het belang van beperkte huurstijgingen zien. Dan verbaast het me toch hogelijk dat u daar niet over gesproken heeft.

Boudewijn Revis (VVD). Een heel korte reactie, want er zat geen vraag bij, maar wel de framing van 'verdienvermogen vooropstellen'. Dat zei ik niet. Ik zei dat ik vooropstel dat er genoeg huizen gebouwd moeten worden en dat we daarvoor als stad Den Haag onze eigen koers varen in de Randstad. Onze koers is dat de deuren wagenwijd openstaan voor iedereen die woningen wil komen bouwen, zodat we dat op de juiste plek doen, met de juiste aantallen en op een goede manier. Het beleid dat u terecht aan de orde stelt - mevrouw Drost begon daarmee - is een terecht punt. Daar komen ook maatregelen op.

Daniëlle Koster (CDA). Ook nog even over wonen, bouwen en die paragraaf, waarover ik mee heb onderhandeld en waarvan ik aanneem dat u daar met extra interesse naar hebt gekeken sinds u weet dat u deze portefeuille gaat overnemen: hoe gaat u nu precies ambtelijke mandaten terughalen met betrekking tot bouwvergunningen? En klopt het dat we in deze paragraaf missen dat er ook meer gekeken moet worden naar het draagvlak bij bewoners? Dat zie ik immers nergens terug. Kunt u mij dat uitleggen?

Boudewijn Revis (VVD). Met veel plezier, want ik vind dit een belangrijke passage. We hebben het er in de afgelopen periode, ook hier in de raadzaal, met elkaar weleens over gehad dat met name kleinere projecten in de wijken die we een beetje willen ontzien, tussen de vingers door glipten en dat er vergunningen verleend zijn omdat er eigenlijk geen goede weigeringsgrond is. Die vergunning wordt dan verleend door een ambtenaar die zijn werk doet, want hij houdt zich aan de beleidskaders. Vervolgens zitten we hier in de raadzaal te praten in de zin van: eigenlijk hadden we dit met elkaar liever niet gewild. Wat we gaan onderzoeken - dit is immers iets wat echt uitgewerkt moet worden; het is een ingewikkelde opgave om uit te zoeken hoe we dit precies vorm moeten geven - is hoe we in meer gevallen aan de voorkant die afweging kunnen maken. Als het nodig is, moeten we daarvoor bijvoorbeeld de mandaatstructuur aanpassen en als het nodig is, moeten we misschien ook het beleid daarvoor aanpassen, zodat we vaker aan de voorkant een afwegingsmoment hebben, bestuurlijk of in de raad, om met elkaar te bedenken of we een ontwikkeling in een wijk wel echt willen.

Daniëlle Koster (CDA). Dat klinkt goed, maar ik hoop toch ook dat de burger daar wat meer zeggenschap bij heeft. Betekent dit ook dat we definitief een streep kunnen halen door het bouwplan op het Wingsterrein aan de Monsterseweg, waar ontzettend veel verzet tegen is geweest?

Boudewijn Revis (VVD). Zover is het vanavond nog niet, maar dat is wel mijn ambitie.

Daniëlle Koster (CDA). Daar gaan we u dan ook aan houden.

Boudewijn Revis (VVD). Dank u wel. Mevrouw Koster noemde terecht de bewoners. Natuurlijk gaan we kijken wat we ook uit het verleden kunnen leren om bewoners meer te betrekken bij projecten in het algemeen, zeker in de wijken waar we geen prioritaire investeringen voorzien, om hun ook echt een stem te geven conform de zinsnede dat een bouwproject daar alleen plaats kan vinden als dat bijdraagt aan de wijk. Ik was iets aan het zeggen over veiligheid in de stad. Ik wil daar nog aan toevoegen dat die veiligheid van belang is om hier goed te kunnen wonen, zodat iedereen in een fijne stad woont en ook op straat kan genieten van de stad en zodat ondernemers ook de ruimte hebben om te ondernemen. Veiligheid is daar een belangrijke voorwaarde voor. In mijn bijdrage staat inmiddels de term 'tot slot'. Schrik dus niet, want ik ga niet alles opsommen wat we als VVD bereikt hebben of alles wat in het akkoord staat. Maar een andere uitdaging die ik graag noem, is het bereikbaar houden van de stad. Deze coalitie investeert fors in het openbaar vervoer, maar ook in de aanpak van autoknelpunten. We werken aan duurzame bereikbaarheid en schonere lucht door meer mensen ertoe te verleiden het openbaar vervoer te gebruiken en door wijken, bijvoorbeeld de Archipelbuurt, te ontzien op het punt van doorgaand verkeer. De stad wordt ook gezonder door te werken aan duurzaamheid. De VVD steunt het Klimaatpact en ziet veel daarvan terug in dit akkoord. Daarmee verzekeren we dat onze stad ook in de toekomst een gezonde stad blijft.

Martijn Balster (PvdA). Ik had u vragen kunnen stellen over de bezuinigingen op welzijn, maar ik denk dat u daar zo tevreden over bent dat ik daar weinig antwoorden op krijg. Maar u bent ook van de financiële degelijkheid. We hebben het afgelopen jaar gezien dat er een flink tekort is op de jeugdhulp, € 15 mln. In het akkoord heeft u incidenteel, voor één jaar, € 15 mln. uitgetrokken om dat gat te dichten. Het is heel waarschijnlijk dat dit een structureel tekort is. Wat nou als dit tekort zich de komende jaren gaat voordoen? Gaat u dan bezuinigen op jeugdhulp?

Boudewijn Revis (VVD). Laat ik eerst kort iets over welzijn zeggen, want ik denk dat het verkeerd is om neer te zetten dat we blij zijn met een korting op welzijn. Ik denk dat we op een heel goede manier het welzijnsbeleid van de stad verder verbeteren. We investeren meer geld in zorg en jeugd en we zorgen er ook voor dat kleinschalige initiatieven meer kans krijgen, omdat die vaak goed werken; een aantal insprekers hebben daar aan het begin van de raadsvergadering aandacht voor gevraagd. Heel belangrijk daarin voor de VVD - dat ziet u ook in de financiële bijlage bij welzijn staan - is dat we ook voor innovatieve initiatieven openstaan. Dat is heel belangrijk in de preventieve taak die de welzijnssector heeft.

Martijn Balster (PvdA). Ik had een vraag gesteld over het tekort op Jeugd. Daar is de heer Revis nog niet op ingegaan.

Boudewijn Revis (VVD). Die vraag zal ik kort beantwoorden. De € 14 mln. incidenteel die u in de financiële bijlage ziet, is het tekort dat er nu is op de reserve Jeugd. We zitten hier dus gewoon met een negatieve reserve. Dat is een nalatenschap en die lossen wij op, want wij willen als nieuwe coalitie met een schone lei beginnen. Vervolgens ziet u bij Jeugd ook twee keer € 6 mln. en een keer € 4 mln. staan om de geprognosticeerde tekorten bij de jeugd in de eerstkomende jaren op te vangen. Intussen gaat het systeem veranderen. Dat vind ik een ongelofelijk goede ontwikkeling. Door Jeugd en Wmo beter te integreren en meer te laten samenwerken, door de CJG's en de Servicepunten XL daar waar het kan beter in elkaar te schuiven en door ervoor te zorgen dat gezinnen die nu een zorgvraag hebben, van 0 tot 100 jaar één aanspreekpunt krijgen, denk ik dat we de logische volgende stap doen die na de

31 decentralisaties voor de hand ligt. Dat is ongelofelijk goed en de VVD is daar heel erg trots op. We zijn er nog trotser op dat we daar zelf met een eigen wethouder vorm aan mogen geven.

Martijn Balster (PvdA). Dat zijn veel woorden, maar u dicht het gat niet structureel. We zien in heel veel gemeenten gebeuren dat na een aantal jaren duidelijk wordt wat de echte behoefte aan jeugdhulp is en dan blijken die tekorten eigenlijk overal structureel te zijn. Mijn simpele vraag is: als dat gat zich opnieuw voordoet, gaat u dat dan opvangen binnen de jeugdhulp?

Boudewijn Revis (VVD). U bent ervaren genoeg om te weten wat mijn antwoord op een als-danvraag is, maar ik ben wel heel erg optimistisch. Als we het systeem verbeteren, als we de ervaringen die we de afgelopen jaren met de decentralisaties hebben opgedaan, verder doorontwikkelen en verwerken, als we onze inkoop op een betere manier organiseren en met name als we de Wmo en de jeugdhulp verder integreren, maken we het beter voor de mensen: dichter bij huis en één aanspreekpunt voor mensen. Tegelijkertijd kan het ook efficiënter. Ik ben er dus heel optimistisch over dat dit voldoende is en dat dit goed gaat. Voorlopig is het nog veel te vroeg voor allerlei als-danvragen.

Willie Dille (PVV). Is de VVD ook trots op het feit dat er 24-uurs opvang voor illegalen gaat komen? We krijgen hier dus onze eigen 'We Are Here 070'-groep, want dat is natuurlijk wat er gebeurt. Dit heeft een aanzuigende werking. Is de VVD daar ook trots op?

Boudewijn Revis (VVD). Waar ik vooral erg trots op ben, is dat we er samen uit gekomen zijn en dit coalitieakkoord hebben bereikt. Voor sommige mensen zijn een aantal zaken dan heel belangrijk en principieel. Als je ziet hoeveel illegale uitgeprocedeerde asielzoekers er in de stad zijn, leek dit mij geen breekpunt voor de VVD. Dit is nogal overzichtelijk. Tegelijkertijd gaat het om mensen. Wat mij betreft pakken mensen die door de rechter worden uitgewezen en geen verblijfsstatus in Nederland hebben, hun koffers en gaan ze terug naar het land waar ze vandaan komen, maar zolang dat niet zo is, zou ik het heel vervelend vinden als we die mensen aan hun lot overlaten.

Willie Dille (PVV). Is de VVD het met mij eens dat dit dus een aanzuigende werking zal hebben? Als bekend wordt dat Den Haag 24-uurs opvang gaat bieden, hebben we hier voordat we het weten ook van die leuke filmpjes op YouTube staan van mensen die hier maar komen en weet ik wat gaan doen. Dat is toch helemaal niet wat een law-and-orderpartij zou moeten willen?

Boudewijn Revis (VVD). In de eerste plaats vind ik dat iedereen in Nederland die door een rechter veroordeeld wordt of een rechtelijke uitspraak aan zijn broek krijgt, die uitspraak gewoon moet opvolgen. Aan de andere kant is het wel zo dat de gemeente daar maar beperkte zeggenschap over heeft. Ik denk dus dat het heel belangrijk is dat de gemeenten - dat doen we vaak samen, in G4- verband of in het verband van de VNG - tegen het Rijk zeggen: jongens, regel dit nou eens goed; als mensen uitgeprocedeerd zijn, zet ze dan in het vliegtuig en breng ze terug naar huis of dwing hen daartoe. Daar is de VVD ook echt hard mee bezig, want wij hebben gelukkig ook in het landelijke parlement mensen die de verantwoordelijkheid nemen en de mouwen opstropen.

Willie Dille (PVV). Dat is een leuk praatje voor de bühne, maar uiteindelijk gaat de gemeente er zelf over of ze dat wel of niet doet. Dit college en het aanstaande college hebben er dus voor gekozen om dit wel te doen. Het wordt zelfs uitgebreid met dagbesteding.

Boudewijn Revis (VVD). U moet niet beginnen met 'praatjes voor de bühne'. Wij staan altijd met onze poten in de modder en stropen de mouwen op om dingen te organiseren. Uiteindelijk gaat het hier wel om een gemeente. Een gemeente is een samenleving van mensen die in een stad wonen, met straten, wijken en buurten waar alle problemen van de samenleving zich uiteindelijk voordoen. Dat moet je met elkaar oplossen en regelen. Dat hebben we hier gedaan. De vier grootste partijen in deze raad hebben een coalitieakkoord gesloten, waarmee we met een breed draagvlak in de raad en in de stad op een verstandige manier de stad nog mooier maken. Daar ben ik echt supertrots op. Ik zie hierin niet het grootste probleem van dit coalitieakkoord.

Tahsin Çetinkaya (Islam Democraten). Als bewoners van Transvaal en de Schilderswijk zijn wij natuurlijk blij met het terugdraaien van het betaald parkeren rondom de Markt, maar wat ons nog blijer zou kunnen maken, is het terugdraaien van de sterfietsroute door de Schalk Burgerstraat, want dan kunnen jullie ook € 3 mln. besparen die dan gestopt kunnen worden in het welzijn, waar jullie dat nu weghalen. Is dat niet een goed idee?

Boudewijn Revis (VVD). Ik kan me nog herinneren dat u, toen we het in de raad over die sterfietsroute hadden, daar om deze reden tegen was, maar als u goed in het coalitieakkoord heeft gekeken, heeft u gezien dat daarin niets over die sterfietsroute staat. Er zijn ook gewoon een aantal projecten en lopende zaken waarvan we zeggen dat daartoe is besloten en dat die worden uitgevoerd. Het gaat in dit coalitieakkoord over de komende vier jaar. Hier staan nieuwe ambities en nieuwe ideeën in. Over dit project is besloten in deze raad en het zal uitgevoerd worden.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Over de verplaatsing van de prostitutiestraten heeft de heer Revis het nog niet gehad. Ik geef hem dus graag nog even de kans. Het is helder dat de ChristenUnie/SGP en de VVD iets anders tegen de toekomst van de raamprostitutie in onze stad aankijken. Wij zien een stad voor ons zonder raamprostitutie; de VVD ziet een stad voor zich met raamprostitutie. De VVD wordt wel verweten dat ze hier te veel met een vastgoedblik naar kijkt. Hoe dat ook zij, ik heb toch een vraag vanuit het vastgoedperspectief. Is het nou wel echt verstandig om in het hart van het Central Innovation District, zoals dat zo duur heet, eigenlijk een nieuwe raamprostitutielocatie te maken? U schrijft in het coalitieakkoord: 'Wij zien dit als (een) economisch hart van de stad waar iedereen aan mee kan doen en waar heel Den Haag van profiteert. Een duurzaam, leefbaar en inclusief hart met een uitstekende bereikbaarheid en internationale aantrekkingskracht.' Als daar een prostitutiezone komt te liggen, weten we allemaal dat dat de vastgoedwaarde van het gebied niet ten goede komt.

Boudewijn Revis (VVD). Ik denk dat u de vinger meteen op de zere plek legt: dit is geen vastgoedproject. Als u goed heeft gekeken in het coalitieakkoord, ziet u ook dat de alinea over de verplaatsing van de raamprostitutie in het hoofdstuk Zorg staat. Het gaat ons primair om de leef- en werkomstandigheden van de sekswerkers, over het algemeen vrouwen. We zijn het wel met elkaar eens dat je, als je door de Doubletstraat loopt en in zekere zin ook door de Geleenstraat, je zou moeten schamen dat dat de omstandigheden zijn waaronder sommige mensen hun werk moeten doen. Ik denk dat er heel veel te verbeteren valt in de arbeidsomstandigheden. Prostitutie vindt altijd plaats, of je daar nou voor of tegen bent. Het is van alle eeuwen. In Nederland hebben we dat geregeld in de wet. Als we het dan verplaatsen naar een plek waar we de werkomstandigheden op een betere manier kunnen organiseren - daar betrekken we, zoals aangegeven in het coalitieakkoord, ook belangenorganisaties bij, zoals Shop - dan kunnen we ervoor zorgen dat heel veel vrouwen het beter hebben. Dan kunnen we er ook voor zorgen dat die vrouwen, als dit zou sluiten - wat u voorstaat - niet in de illegale prostitutie of internetprostitutie terechtkomen maar juist beter begeleid en veiliger het werk kunnen doen en, als ze ermee willen stoppen, makkelijker kunnen stoppen en uittreden. Voor de stad is het iets wat er in een grote stad nou eenmaal bij hoort. Over de plek die we daarvoor hebben aangewezen, zijn we het in deze coalitie eens. Ik vind dat een enorme doorbraak. We zullen ook verder gaan onderzoeken en uitwerken - want dat is wat we doen - aan welke randvoorwaarden dit moet voldoen en of er een particulier initiatief is dat daar een goede businesscase voor gaat maken.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Dank aan de heer Revis voor dit op zich positieve antwoord. Ik heb nog wel een vraag. In het coalitieakkoord staat het eigenlijk met een gesloten beurs opgeschreven, volgens mij met alleen vier keer € 1,5 mln. begeleidingsgeld. Wat staat de heer Revis dan voor ogen op het punt van de herontwikkeling van de Doubletstraat, de Geleenstraat en de Hunsestraat? Maximaal de huidige hoogte hanteren of bijvoorbeeld maximaal vier bouwlagen? Hoe wil hij dat herontwikkelen? Het moet immers met een gesloten beurs. Dat is op z'n minst ambitieus.

Boudewijn Revis (VVD). Daar heeft u gelijk in: dat is heel ambitieus. De ambitie is ook om de verplaatsing zichzelf te laten betalen. Daaraan zal de gemeente ook randvoorwaarden moeten en willen meegeven. Bijvoorbeeld de Doubletstraat ligt in een omgeving, het Oude Centrum, die we de

33 afgelopen jaren juist aan het opknappen en versterken zijn met de Loper Oude Centrum; u kent al die projecten wel. Ik stel me dus voor dat je daar niet ineens fors de lucht in gaat maar juist het oude karakter van het centrum wilt behouden. Die randvoorwaarde zullen we dus meegeven. Binnen die randvoorwaarden zal de businesscase moeten sluiten.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Helder. Ik ga daar in mijn eigen termijn straks uitgebreider op in, maar het karakter van het Oude Centrum en van de Stationsbuurt zal in ieder geval moeten worden behouden. Dat interpreteer ik als: we gaan op die plekken dus niet de hoogte in.

Boudewijn Revis (VVD). Voor de schriftgeleerden: ik zei zojuist iets over de Doubletstraat. Ik kan me voorstellen dat je rondom het Rijswijkseplein eens goed gaat kijken wat daar kan, maar dat is op dit moment te vroeg. Daar heeft het nieuwe college zich nog niet over kunnen buigen, want het bestaat nog niet eens. We moeten dit wel gaan doen. Nogmaals, dit is in de eerste plaats een verplaatsing in het belang van de sekswerkers en de prostitutie om die veiliger en met minder overlast te laten plaatsvinden.

Daniëlle Koster (CDA). Ook het CDA zal dit dossier met veel belangstelling volgen, waarbij we er ook van uitgaan dat het uitgangspunt is dat we, als dit inderdaad doorgaat, er wel voor zorgen dat het geld niet in de verkeerde zakken komt, maar daar gaat mijn vraag niet over. U had het eerder in uw betoog over de tekorten op jeugdhulp, die structureel kunnen zijn als je daar niks aan doet. Mijn vraag gaat dan ook over de structurele tekorten op het BUIG-budget. Hoe gaat u die oplossen?

Boudewijn Revis (VVD). Als ik het me goed herinner, zei de heer Balster dat die tekorten structureel kunnen zijn en was ik juist heel optimistisch dat we de jeugdhulp met die twee keer € 6 mln. en één keer € 4 mln. op een goede manier kunnen integreren met de Wmo en op een betere manier kunnen organiseren. Op het punt van de BUIG ligt er een grote ambitie van het college, waar ik ook echt trots op ben. We gaan met extra geld 4 keer 500 extra mensen uit de bijstand halen. Als we dat doen, betekent dat aan het einde van deze collegeperiode uiteindelijk dat er in plaats van het huidige zeer grote tekort op de BUIG een plusje ontstaat. Dan hebben we echt een grote kentering teweeggebracht en zijn er meer mensen aan het werk. Het is dus zowel financieel als voor de stad beter en meer mensen doen dan mee in de stad.

Daniëlle Koster (CDA). Nu raak ik toch een beetje in de war, want volgens mij was het structurele tekort op het BUIG-budget ongeveer € 25 mln. Ik zie dat u in 2022 door die taakstelling een opbrengst heeft van bijna € 6 mln. Dan mist er toch nog een heel stuk? Hoe wordt dat gedekt?

Boudewijn Revis (VVD). We hebben uit de programmarekening over 2017 overgenomen dat we de structurele BUIG-tekorten - die waren nog veel hoger dan wat u zei; volgens mij gaat het om € 39 mln. structureel - onmiddellijk hebben genomen. We hebben in de gemeentebegroting voor de komende jaren dus gezegd: oké, afgefinancierd. Vervolgens zijn we gaan kijken hoe we nog meer mensen uit de bijstand kunnen halen, 4 keer 500 extra mensen uit de bijstand. Daardoor moet je eerst door je eigen risico heen, want het is een eigenrisicoregeling met het Rijk. In de eerste jaren zie je die effecten financieel dus niet terug. Aan het einde van deze collegeperiode gaan we dat langzaam terugverdienen. Volgens mij zorgen wij de komende vier jaar dus voor een kentering op dit dossier.

Daniëlle Koster (CDA). U kunt dus garanderen dat er niet weer structurele tekorten op de BUIG- budgetten vanuit de algemene middelen worden bijgeplust maar dat er meer mensen uit de bijstand gaan. Maar dan is het wel bijzonder dat de VVD, die in de vorige periode samen met ons altijd heeft gestreden tegen de armoederegeling omdat wij vonden dat er te weinig prikkels waren om mensen aan het werk te helpen, op dat punt heel weinig doet. Hoe denkt u dan al die mensen uit de bijstand aan het werk te krijgen?

Boudewijn Revis (VVD). Ik denk dat hier een heel grote invloed van de VVD zichtbaar is. In de eerste plaats is het van belang om te constateren dat de armoederegeling iets anders is dan de BUIG. De BUIG is gewoon de bijstand waar je recht op hebt. Daarnaast zijn er armoederegelingen. Bij de

BUIG zeggen we: we gaan er met extra geld echt voor zorgen dat we door mensen aan te spreken, thuis bij hen langs te gaan, hen hierheen te halen, met hen te gaan praten en hen te begeleiden, 500 extra mensen - dus bovenop de uitstroom die je vanwege de economie verwacht - uit de bijstand gaan. Dat is iets wat de VVD altijd nastreeft: meer mensen aan het werk en ervoor zorgen dat werk loont en dat mensen aan het werk gaan en minder afhankelijk zijn van de bijstand. Vervolgens ziet u in de paragraaf boven de armoedevoorzieningen dat de focus verlegd wordt naar meer activatie en participatie. Dat is ook iets wat de VVD altijd voorstaat: dat meer mensen geprikkeld worden tot een actievere bijdrage aan de samenleving en tot meedoen met elkaar. Dat vergroot ook weer de kans op werk. Ik denk dus dat hier een heel prima, liberale armoedeparagraaf staat.

Willie Dille (PVV). Wat ik in het coalitieakkoord totaal mis, is verlaging van de lasten voor de burgers. Ik zou wel willen weten wat de VVD daarvan denkt. Als u dit coalitieakkoord gaat uitvoeren, voorspel ik dat bijvoorbeeld de huizenbezitters met gigantische kosten worden opgescheept, want we moeten van het gas af. Er is berekend dat dat ongeveer € 50.000 kost. Dat moeten huizenbezitters zelf gaan ophoesten. Ze kunnen dan misschien een groene lening nemen, maar mensen die hun hoofd nu amper boven water kunnen houden, worden daar wel mee geconfronteerd. Ik ben benieuwd hoe de VVD daartegen aankijkt.

Boudewijn Revis (VVD). Een van de landelijke problemen die er nu zijn, is hoe je in de bestaande voorraad bij het verduurzamen van woningen ervoor zorgt dat je dit soort kosten op een goede manier opvangt. Als je je huis op een heel goede manier klimaatbestendig maakt, verduurzaamt en energieneutraal maakt, heb je daarna ook lagere energiekosten. Hoe je die structurele voordelen, die dat gezin dan heeft, kan gebruiken om die incidentele kosten te dekken, is een vraagstuk dat nog beantwoord moet worden. Daar zijn landelijk heel veel mensen mee bezig. Minister Wiebes is bezig met een klimaatakkoord. Ik weet dat Diederik Samsom bezig is om juist op dit probleem in te zoomen om ervoor te zorgen dat woningen op die manier verduurzaamd worden. Ik heb kennisgemaakt met een heel enthousiaste aanstaande collega, die ook met die mensen gaat praten over hoe we dit in Den Haag doen. Ik ben er niet op voorhand van overtuigd dat dit leidt tot kosten voor de huisbezitter. En wat de lasten betreft: Den Haag heeft één van de allerlaagste belastingen in Nederland. Dat rijtje voeren we al jaren aan. Dat is de grote trots van de VVD. En dat blijft zo, mevrouw Dille. Wij blijven een van de goedkoopste gemeenten qua lage lasten.

Martijn Balster (PvdA). U was in de afgelopen periode wethouder Centrum en heeft volgens mij heel vaak gezien welk mooi werk het Servicepunt Arbeid doet. Dat werd gefinancierd uit € 12 mln. die in de vorige periode beschikbaar was om de jeugdwerkloosheid te bestrijden. Dat heeft nog veel meer opgeleverd: het heeft de jeugdwerkloosheid spectaculair doen dalen. Maar u stopt nu met die € 12 mln. Gaan die Servicepunten Arbeid, de bemiddeling tussen jongeren en werkgevers in die wijken, verdwijnen?

Boudewijn Revis (VVD). Het is nog te vroeg om dat te zeggen. Volgens mij is het heel belangrijk om te kijken hoe we zo veel mogelijk mensen kunnen bereiken, zodat zij niet in de bijstand komen en juist aan het werk komen. Dat geldt ook voor jongeren; ook aan jeugdwerkloosheid besteden we aandacht in het coalitieakkoord. Het is een kwestie van uitwerking hoe we dat straks gaan doen, bijvoorbeeld met het geld dat beschikbaar is om mensen aan het werk te krijgen, de gelden die in de BUIG staan. Tegelijkertijd trekken we ook extra geld uit voor welzijnsprojecten die van onderop komen, innovatief zijn en een bijdrage kunnen leveren om volwassenen en jongeren te bereiken die daarmee geconfronteerd kunnen worden met de voordelen van een baan.

Martijn Balster (PvdA). Wat u deed, was ondernemers koppelen aan jongeren via die wijkservicepunten, waar jongeren terechtkonden voor een baan. Daar was € 12 mln. voor beschikbaar. In dit akkoord zit dat niet meer; het is weg. Dat kan toch niets anders betekenen dan dat u de tent gaat sluiten?

Boudewijn Revis (VVD). Wat het betekent, is dat er nu een coalitie komt zonder de Partij van de Arbeid. Het voordeel daarvan is dat je beleid kunt veranderen en verbeteren en niet overal alles moet oplossen met extra geld. Daar zie ik erg naar uit.

Martijn Balster (PvdA). Als de argumenten op zijn, komen de verwijten, maar geeft u nou gewoon antwoord op de vraag. U bezuinigt € 12 mln. op de jeugdwerkloosheid, terwijl dit de afgelopen periode fantastische resultaten heeft opgeleverd, ook in uw stadsdeel. Weest u nou eerlijk: welke gevolgen gaat dit hebben voor de mensen in de stad?

Boudewijn Revis (VVD). Ik geloof dat we nu bij de tweede spreker zijn en u begint al te vertellen dat we moeten ophouden met verwijten. Dan lijkt me dat iets wat ook voor u geldt, maar ik heb al antwoord gegeven op uw vraag. Ik heb gezegd dat het te vroeg is om dat te zeggen. Misschien zitten daar wel pareltjes van projecten bij die heel goed passen in ons nieuwe beleid. Daar is ook geld voor, als dat nodig is.

Daniëlle Koster (CDA). Nog even over het voorgaande punt, de ozb-verhoging. Het klopt helemaal wat u zegt: we hebben lage woonlasten en we zitten, ook met de inflatie, nog steeds aan de lage kant. Maar ik kan me nog een tijd herinneren waarin mijn fractie samen met de uwe streed voor die lastenverlichting en dat we zo blij waren dat er in het voorgaande coalitieakkoord geen lastenverhoging kwam. Waar is dat gebleven?

Boudewijn Revis (VVD). Ja, dat waren mooie tijden. Daar denk ik graag aan terug. Lastenverlaging is een ambitie die de VVD altijd nastreeft. We hebben ook ons best gedaan om de lasten te beperken. De financiële situatie zorgt ervoor dat er een aantal keuzes gemaakt moeten worden. Ik zoom even in op de ozb. Ik zei zojuist dat we de laagste lasten blijven houden die er zijn. U moet zich voorstellen dat de gemiddelde ozb in Den Haag ongeveer € 500 is. Die wordt verhoogd met de inflatiecorrectie. Dat betekent dat er ongeveer € 20 bij komt. Dat is € 1,50 per maand. Ik vond dat heel erg acceptabel, kijkend naar de ambities in dit akkoord. De lasten blijven laag in deze gemeente.

Daniëlle Koster (CDA). Maar dan neemt u afscheid van het beleid van de vorige fractie. Ik kan me nog levendig herinneren dat de voormalige fractievoorzitter Martin Wörsdörfer hier zelfs betoogde dat ook de groei van de ozb vanwege de groei van de stad teruggebracht zou moeten worden, omdat er was afgesproken dat er geen lastenverhoging voor de burgers zou komen. Dan is dit toch een breuk met het verleden?

Boudewijn Revis (VVD). U kent de VVD als een partij die de lasten graag laag houdt, maar wij nemen wel graag verantwoordelijkheid. Wij werken graag samen met andere partijen, wij willen deze stad mooier maken en wij willen ervoor zorgen dat we dingen die wij voor elkaar willen krijgen in deze stad, ook gaan doen. Daar hebben we met elkaar een coalitieakkoord voor gemaakt. De VVD heeft ervoor gezorgd dat in dat coalitieakkoord de lasten nog steeds laag blijven. De lasten blijven laag. We blijven het rijtje aanvoeren met de allerlaagste lasten. Ik heb u zojuist voorgerekend wat een gemiddelde huizenbezitter in deze stad extra gaat betalen aan ozb. Als hij ook een hond heeft, heeft hij dat er ruim uit, want de hondenbelasting wordt afgeschaft.

Daniëlle Koster (CDA). Maar als je geen hond hebt … Die verhoging van de ozb kan wel klein zijn, maar ik noem ook de verhoging van de parkeertarieven, waarvan ik ook had gehoopt dat de VVD daar niet mee zou instemmen. Ik constateer dat je als Jan Modaal toch moet opdraaien voor die mooie plannetjes van dit college doordat je gewoon meer moet gaan betalen. Dat is gewoon een keiharde lastenverhoging, meneer Revis.

Boudewijn Revis (VVD). Het is belangrijk om hier even bij stil te blijven staan. Daarom zeg ik het graag nog een keer: de lasten in Den Haag blijven laag. Wij blijven het rijtje aanvoeren van de gemeenten met de laagste lasten. We zijn er trots op dat de hondenbelasting afgeschaft wordt, een punt waar wij al jaren voor strijden. De afvalstoffenheffing hoeft niet omhoog. Er is een inflatiecorrectie van de onroerendezaakbelasting. Ik denk dat dat het méér dan waard maakt om deel te nemen aan deze

36 coalitie. Wat had u dan gewild? Dat wij ook van tafel weg waren gelopen, dat wij niet mee hadden gedaan en dat we hier Rotterdamse toestanden hadden gekregen met elkaar uitsluiten, blokkeren enzovoort en dat we een linkse coalitie mogelijk hadden gemaakt, zoals in Amsterdam? Never nooit niet. Dat gaan we hier niet doen.

De voorzitter. Mevrouw Dille, ik aarzel even, want het valt mij op dat u iedere keer interrupties heeft maar niet noodzakelijkerwijs over de punten die aan de orde zijn. Is dat deze keer wel het geval?

Willie Dille (PVV). Dat komt omdat ik de zaken altijd even wil laten bezinken en even wil bedenken of ik het wel goed begrepen heb. Ik heb toch nog even een vraagje over de ambitie met betrekking tot 500 extra mensen uit de bijstand. Als je bedenkt dat 25.000 mensen in de bijstand zitten en dat er per jaar 5.000 mensen naar Den Haag komen, onder wie veel kansarme migranten, is dat toch eigenlijk een ambitie van niets? U verkoopt het als een heel mooi punt, maar …

De voorzitter. Hadden we dat punt eigenlijk niet al een beetje uitgediscussieerd? Ik moet eerlijk zeggen dat het mij wel bekend voorkomt, maar misschien geldt dat niet voor de heer Revis en heeft hij daar nog een heel nieuwe blik op. Dat kan.

Boudewijn Revis (VVD). Het is een beetje een variatie van hetzelfde thema. Bij mevrouw Dille is het glas halfleeg en bij ons is het glas meer dan halfvol. Wij zijn er hartstikke trots op als dat lukt, want het is hard werken. Ik wil afronden met een belangrijk punt. Ik heb Scheveningen nog geen enkele keer genoemd. Dat kan natuurlijk niet. Den Haag kan niet zonder Scheveningen. Ik ben heel erg trots op de cultuur en de geschiedenis van dit bijzondere dorp. Haven, Dorp, Bad en Duindorp kunnen ook op het nieuwe college rekenen. We werken graag samen met de Scheveningers om onze kust nog gezonder en mooier te maken, met respect voor het karakter van de diverse gebieden langs de kust. Ik wil afronden met de titel van het coalitieakkoord. In die titel is goed verwoord waar de VVD nu zin in heeft: met de stad pakken we graag alle kansen en ambities die er zijn om Den Haag nog mooier te maken.

Martijn Balster (PvdA). Mooie woorden als afsluiting. U noemt Scheveningen. Dat lokt uit tot het vragen naar de andere zeven stadsdelen, waarvoor u vast ook mooie plannen hebt. Ik ben benieuwd; vertel!

Boudewijn Revis (VVD). Ik zal mij daar niet toe laten verleiden. Ik vind het ontzettend leuk dat we afgesproken hebben dat ik ook de wethouder voor Scheveningen mag worden. Daar heb ik heel veel zin in. Daarom heb ik deze paragraaf opgenomen. Tegelijkertijd hebben we inderdaad negen stadsdelen, maar Scheveningen is toch wel heel bijzonder. En zonder Scheveningen is er geen Den Haag.

Martijn Balster (PvdA). Dat is een waarheid als een koe en ik hou ook ongelofelijk van Scheveningen, maar ik vind het toch wel belangrijk wat u voor de andere stadsdelen gaat doen en of u Scheveningen ook nog uit komt.

Boudewijn Revis (VVD). Ik zal me rot moeten werken in de hele stad, want als je verantwoordelijk bent voor alle stadsontwikkelingen in de hele stad, kom je nog eens ergens. Daar bereid ik me dus erg op voor. Dit zijn 82 pagina's vol ambities voor alle stadsdelen, voor de hele stad. Ik zie een heel grote uitdaging. Ik zal u daar speciaal mee plezieren in Zuidwest, waar we ook echt aan de slag gaan. En ik kijk ernaar uit om met de hele stad samen te werken, meneer Balster.

Daniëlle Koster (CDA). Nog even over dat puntje over Scheveningen. Wij lezen in het coalitieakkoord dat ook Kijkduin onder het programma De Kust Gezond gaat vallen. Betekent dit ook dat er meer budget bij komt of valt Kijkduin onder hetzelfde budget dat we nu hebben voor De Kust Gezond?

Boudewijn Revis (VVD). We hebben geen structureel geld toegevoegd aan het structurele geld dat er voor het programma De Kust Gezond is, maar we hebben wel heel veel geld voor gebiedsontwikkelingen. Zoals de heer De Mos al aangaf, is dat alleen al in de eerste twee jaar € 30 mln. Daar komt 20% van het geld voor Eneco bij en daar komen ook nog de eventuele voordelen uit het project Rotterdamsebaan bij. Daarmee kunnen we heel veel plekken in de stad veel mooier maken. Een belangrijke prioriteit daarbij is inderdaad de kust.

Daniëlle Koster (CDA). Dus er komt geld bij voor Kijkduin, constateer ik op basis van de woorden van de wethouder. Allerlei belangengroepen spraken in over De Kust Gezond. Gaan we diezelfde structuur ook optuigen voor Kijkduin?

Boudewijn Revis (VVD). Ik had echt heel graag gehad dat we hier een akkoord met 250 pagina's hadden gehad, met alle plannen voor de vier jaren helemaal uitgewerkt, maar we moeten als coalitie en als college ook echt nog een beetje aan de slag. Dat moeten we dus gaan uitwerken. In het coalitieakkoord staat nu wat er staat. Ik weet niet precies op welke manier we vormgeven aan de ambitie om het programma De Kust Gezond zich langs de hele kust uit te laten strekken, maar we doen dit zeker samen met de bewoners, want dat is heel goed bevallen in Scheveningen-Bad. Tegelijkertijd willen we ook het karakter van die verschillende gebieden behouden. Met de bewoners van Kijkduin zijn bijvoorbeeld een heel andere sfeer en een heel andere ambitie aan de orde dan met de bewoners van Scheveningen-Bad. We zullen langs de kust dus ook verschillende accenten gaan zetten.

Daniëlle Koster (CDA). Prima, dat klinkt goed. Ik zou er inderdaad een warm pleidooi voor willen houden om net als bij De Kust Gezond in Scheveningen de belangen- en bewonersorganisaties heel nauw hierbij te betrekken. Daar zal ik dit college ook heel nauwlettend op gaan volgen.

Robert van Asten (D66). Voorzitter en geachte collega's. 'Stad van Kansen en Ambities' is de titel van het nieuwe coalitieakkoord, waarmee D66 samen met Groep de Mos, de VVD en GroenLinks aan de slag gaat. De titel draagt natuurlijk ook de essentie van het akkoord in zich mee. Het is een optimistisch geluid, dat hoort bij hoe de stad ervoor staat en bij de plannen die in het vat zitten voor de toekomst. Wij zijn erin geslaagd om samen een nieuw verhaal voor de stad op te tekenen. Mede dankzij de inbrengen van u hier in de raad, brieven van Haagse instellingen, initiatieven en bedrijven en de suggesties die wij via Omroep West hebben gekregen, zijn de vier partijen onder leiding van Edith Schippers zeer constructief met elkaar gaan praten in de prachtige omgeving van de Stadskwekerij.

Willie Dille (PVV). Ik wil eens heel positief beginnen. Ik wil D66 echt van harte feliciteren met wat ze in dit coalitieakkoord heeft bereikt. Het is echt een D66-akkoord. Drie wethouders in het college; nou, gefeliciteerd! Het stadsreferendum wordt ook niet ingevoerd. Ik zou dus eigenlijk alleen willen vragen of u mijn felicitaties wilt overbrengen aan de heer Pechtold.

Robert van Asten (D66). Dat wil ik best doen. Hij zal natuurlijk vragen waarom, maar ik denk dat hij daar ook heel blij mee is. Ik zal dat dus zeker doen. Positief, daar houd ik van. Dat wij als partijen natuurlijk andere ideeën hadden over hoe de stad er over 10, 20 of 40 jaar uit zou moeten zien, wist natuurlijk iedereen. Het was dan ook geen sinecure om tot een gezamenlijke missie te komen waar de hele stad beter van zou worden, maar wellicht tegen onze verwachtingen in hebben we elkaar weten te vinden. Op deze plek wil ik mijn collega-onderhandelaars dan ook bedanken voor de gezamenlijke en respectvolle inspanningen. Dan het akkoord zelf. D66 vindt het belangrijk dat we verder kijken dan alleen naar de aankomende periode en echt een stip op de horizon willen zetten. Met het benoemen van vier kernthema’s duurzaamheid, mobiliteit, groei van de stad en 'iedereen doet mee' is ook echt een duidelijk doel voor het Den Haag van de toekomst gezet. Op het gebied van duurzaamheid gaan we werk maken van het energieneutraal maken van de stad in 2030. Met tien groene energiewijken gaan we echt samen met bewoners en corporaties aan de slag om samen hele wijken te vergroenen. Met een

38 extra inzet op het vergroenen en klimaatadaptief maken van Den Haag wapent de stad zich tegen de negatieve gevolgen van klimaatverandering. Op het gebied van mobiliteit kiezen we voor het bereikbaar houden van de stad, ook als we straks de 600.000ste inwoners mogen verwelkomen. Naast de middelen die we nu al vrijmaken, zal ook de helft van de opbrengst van de Eneco-aandelen worden gebruikt voor duurzame investeringen in verbetering en uitbreiding van ons ov-netwerk en de fietsinfrastructuur. Ook blijven we € 3,5 mln. per jaar investeren in verkeersveiligheid. De opdracht om het aantal verkeersslachtoffers naar nul te brengen, is daarbij echt een persoonlijke ambitie. Met investeringen in elektrisch autoverkeer, deelautoconcepten, een uniforme milieuzone in de G4-gemeenten, een verbod op tweetaktscooters en zero-emission bedrijfsdistributie in de binnenstad willen we ook in deze periode flink werk maken van de verbetering van de luchtkwaliteit. Ik wil nog iets duidelijk maken, want het is de onderhandelende partijen ter ore gekomen dat de zinsnede dat er op de Mauritskade eenrichtingsverkeer komt, heeft gezorgd voor bezorgde reacties bij wijken belangenorganisaties van Centrum-Noord, die binnenkort een proces van cocreatie zullen starten om door middel van drie werkgroepen en een overkoepelende klankbordgroep in cocreatie maatregelen te adviseren om doorgaand rijverkeer in het noordelijk deel van het centrum te verminderen en luchtkwaliteit te verbeteren. Dat is een zeer delicaat proces, waarbij over vele variabelen en belangen zorgvuldig door de deelnemers met elkaar gesproken en besloten moet worden. De onderhandelende partijen willen hierbij benadrukken dat van eenrichtingsverkeer op de Mauritskade pas sprake kan zijn indien dit vanuit die werkgroepen en die klankbordgroep als gedragen voorstel wordt gepresenteerd en ook door de deelnemende bewonersorganisaties wordt onderschreven, natuurlijk tenzij er geen enkel redelijk belang aan een weigering ten grondslag ligt. Ter volledigheid: de afspraken die we hierover hebben vastgelegd in de commissiebrief van 24 april jongstleden, blijven daarbij leidend.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Heel veel dank aan de heer Van Asten, want ik was inderdaad een beetje bezorgd of hij de lijn van wethouder De Bruijn zou loslaten. Ik ben heel blij dat de heer Van Asten hiermee het proces dat door de heer De Bruijn met die werkgroepen en die denktank is ingezet, eigenlijk in ere herstelt en daarmee een belangrijke kanttekening bij de afspraak in het coalitieakkoord zet. Dank daarvoor. Ik ga het volgen.

Robert van Asten (D66). Precies, het is inderdaad belangrijk om dat gewoon goed helder te maken: die groep moet gewoon kunnen starten. Misschien is het op zich niet uniek maar vanwege de grootte is het wellicht wel uniek dat zoveel organisaties samen in die werkgroepen gaan werken aan een betere luchtkwaliteit in dat gebied, wat we hier raadsbreed zo belangrijk vinden. Deze stad gaat flink groeien en die groei willen we ook echt voor de stad laten werken. Kortom: ruimte voor diverse woonvormen en ruimte voor bedrijvigheid. Natuurlijk is nieuwbouw gasloos en echt duurzaam aangelegd. Zo bouwen we voldoende woningen om iedereen in Den Haag een plek te kunnen bieden.

Martijn Balster (PvdA). U had het over de gasloze woningen en - ik kan het niet anders zeggen - de prachtige ambitie op dat punt in het collegeakkoord, maar u heeft de reactie van Duurzaam Den Haag al gehoord en u weet ook dat dit veel geld kost. Het zou zonde zijn als dit de woonlasten van mensen opdrijft. Ik ben met name bezorgd over de woningen in corporatiebezit. Dit gaat geld kosten. Hoe gaat u die financiële middelen regelen, zodat mensen dit niet gaan merken in hun energierekening?

Robert van Asten (D66). Ik denk dat er aan het einde sprake was van een kleine verspreking van de heer Balster, toen hij vroeg of mensen dit gaan merken in hun energierekening. De bedoeling is inderdaad: in de energierekening. Maar worden die woningen dan wellicht duurder, qua kale huurprijs? We moeten natuurlijk zien te bereiken dat het totaal van die woonlasten - energie en huur - gelijk blijft op het niveau dat we graag zouden willen hebben, zodat het voor iedereen betaalbaar is. Bij nieuwbouwwoningen is dat een stuk makkelijker te realiseren dan bij het vernieuwen van de bestaande voorraad, want het isoleren, het gasloos maken et cetera van de woningen uit de jaren dertig gaat heel veel geld kosten. Daarvoor hebben wij in het akkoord natuurlijk middelen vrijgemaakt. Daar komen ook Eneco-middelen bij. Daarvoor komt een revolverend fonds, zodat dat geld blijft werken

39 voor de hele stad, maar ik zeg daar gelijk bij dat dit natuurlijk niet genoeg is. Om die heel grote opgave om de hele stad klimaatneutraal te maken, aan te kunnen gaan, zullen we ook vanuit andere fondsen en andere middelen - het Rijk, Europa et cetera, waar het maar te halen valt - middelen hiernaartoe moeten gaan halen.

Martijn Balster (PvdA). Dat is een terechte verbetering door u: ik bedoelde natuurlijk de woonlasten. U weet dat ik me daarbij in het bijzonder zorgen maak om mensen die wonen in oudere woningen die op dit moment al slechter zijn geïsoleerd en waar die investeringen veel geld gaan kosten. U had het ook over nieuwbouw, maar het effect daarvan is meestal dat mensen duurdere woningen en hogere huren gaan krijgen. Hoe gaat u ervoor zorgen dat corporaties en verhuurders dusdanig worden gecompenseerd dat zij die kosten niet hoeven door te berekenen aan hun huurders en dat wonen ook betaalbaar blijft in de stad?

Robert van Asten (D66). Met de corporaties zijn er in de prestatieafspraken natuurlijk afspraken om de sociale voorraad - of dat nou nieuwbouw is of de bestaande bouw - betaalbaar te houden. Wij willen die 30% sociale woningbouw hier in de stad overeind houden. Daar zullen we dus ook flink voor bij moeten bouwen, omdat we überhaupt al meer gaan bouwen. Je zult goede afspraken moeten maken dat die huur betaalbaar moet blijven. En ja, je zult corporaties moeten helpen om te gaan verduurzamen, maar die opdracht ligt natuurlijk in eerste instantie bij die corporaties zelf, want die zijn verantwoordelijk voor hun eigen woningen en voor betaalbare huren. Daarvoor zijn corporaties immers opgericht.

Martijn Balster (PvdA). Dit is allemaal waar, maar de bottleneck is het geld. U weet dat de Haagse corporaties de laagste investeringscapaciteit van heel Nederland hebben. Er zit dus geen rek in. U moet dus met geld over de brug komen om ervoor te zorgen dat de woonlasten voor mensen op hetzelfde niveau blijven. Daar heeft u nog niet op gereageerd. Ik ben daar toch wel heel benieuwd naar, want dat maakt uiteindelijk of de bouw van die 20.000 woningen per jaar gaat lukken.

Robert van Asten (D66). Die 20.000 woningen zijn gelukkig niet alleen corporatiewoningen. De tien energiewijken, waar ook de corporaties bij zitten, dragen al echt hun steentje bij. Ik begon er al gelijk mee - in dat opzicht heb ik dus wel gelijk antwoord gegeven op de vraag van de heer Balster - waar dat geld vandaan zou moeten komen: het geld dat wijzelf al vrijmaken in deze financiële plaat, plus de Eneco-bedragen die we als extra willen toeschuiven, plus het geld dat we daaromheen moeten halen van private investeerders, vanuit de EU en vanuit het Rijk, dat hierbij een grote opgave heeft. Dat is iets wat ik straks als wethouder graag ter harte neem. Het stukje strategie dat vaak tot veel verwarring leidde, ziet ook daarop om ervoor te zorgen dat Den Haag meer investeringskracht krijgt door derde partijen. Daarmee zullen wij ook de corporaties gaan helpen, want één van de doelen van dit college is: goede woningen voor iedereen.

Christine Teunissen (PvdD). Wat klimaatneutrale woningen betreft: in het akkoord staat dat u 25.000 tot 30.000 woningen binnen vier jaar wilt voorzien van duurzame energie, maar later staat ook 'nagenoeg van het gas af'. Ik vraag me af of dit betekent dat die 25.000 tot 30.000 woningen echt klimaatneutraal worden in de komende vier jaar.

Robert van Asten (D66). Dat is zeker de ambitie, ja. Tot slot nog enkele punten waar wij als D66 in dit akkoord extra blij mee zijn. Ik stel voorop dat wij dit een prima akkoord vinden waar wij graag onze handtekening onder hebben gezet, maar ik licht er graag een paar punten uit. Zo blijven we op het gebied van onderwijs de belangrijke bezuiniging van het Rijk op onderwijsachterstandsgelden volledig compenseren. Juist omdat wij vinden dat iedereen gelijke kansen moet krijgen, is dat zo belangrijk in onze stad. We gaan ook aan de slag met het maken van meer studieplekken voor studenten. Met de lerarenopleiding willen we ook het lerarentekort in deze stad gaan bevechten.

Daniëlle Koster (CDA). Nog even over die onderwijsachterstandsgelden, die u volledig gaat compenseren. Misschien zie ik het niet goed, maar ik dacht dat vanuit die Rijk die aangekondigde

40 bezuiniging is ingetrokken en dat Den Haag via het onderwijsachterstandenbudget uiteindelijk meer budget gaat krijgen dan we nu hadden.

Robert van Asten (D66). Helaas is dat niet het geval. We hadden in Den Haag in de afgelopen periode al te maken met een bezuiniging van het Rijk van € 1,8 mln. Het wachten was inderdaad op wat het Rijk zou doen met eventuele verdere bezuinigingen. Die hebben niet plaatsgevonden. Als ik het goed begrijp, was die bezuiniging van € 1,8 mln. eigenlijk nog hoger. Dat betekent dat we alles wat er nu niet extra afgaat, niet extra hoeven te compenseren, maar dat laat onverlet dat we nog steeds aan de lat staan voor die eerste oorspronkelijke bezuiniging, die we hierbij alsnog compenseren.

Daniëlle Koster (CDA). Het is mij nog steeds niet helder. Ik weet dat het kabinet-Rutte II een bezuiniging op onderwijsachterstandsgelden wilde inboeken. Dat zou voor Den Haag betekenen dat wij in 2018 € 4,5 mln. minder zouden krijgen. Over welke eerdere bezuiniging heeft u het dan?

Robert van Asten (D66). Over de eerdere bezuiniging die wij samen in het college dat nog steeds tot morgen samenwerkt, toen al hebben gecompenseerd. Die € 1,8 mln. hebben we toen incidenteel bijgelegd. Dat zetten we nu gewoon voort. Onze gezamenlijke inspanning, mevrouw Koster, zetten wij dus graag voort in het nieuwe college.

Martijn Balster (PvdA). Ik ben op mijn beurt verbaasd over iets anders. We hebben een jaar geleden in deze raad gesproken over de HEA. Toen heeft uw wethouder aangegeven dat we in de komende periode echt meer geld moeten vrijmaken om onderwijsachterstanden in de stad beter te bestrijden. U weet dat Den Haag op dat punt helaas vooroploopt: de onderwijsachterstanden en de onderwijsverschillen groeien hier harder dan in elke andere stad in Nederland. Waarom heeft u er niet voor gekozen en is het u niet gelukt om daar extra geld voor uit te trekken in deze periode?

Robert van Asten (D66). Met de ambities die onlangs inderdaad in de HEA zijn geformuleerd, kunnen we deze stad beter maken op het gebied van onderwijs, deels door die onderwijsachterstandsgelden in ieder geval niet verder toe te laten nemen. Daarmee kunnen we in ieder geval de lijn behouden die we nu hebben. We zijn er heel erg blij mee dat we die € 1,8 mln. nog steeds blijven compenseren. Dat is vier keer € 1,8 mln. erbij voor onderwijs.

Martijn Balster (PvdA). Helaas is dat een lijn waarmee de onderwijsverschillen in de stad in rap tempo toenemen. Kinderen met dezelfde talenten verschillen een half opleidingsniveau in het advies dat ze krijgen. Dat is nogal wat. Dat maakt dat je wijk bepaalt op welke middelbare school je terechtkomt. Ik had echt van onderwijspartij D66 verwacht dat het daar geld voor zou uittrekken. Waarom heeft u dat niet gedaan?

Robert van Asten (D66). Het probleem van de lagere advisering voor kinderen vanuit een bepaalde buurt - waar je bed staat, bepaalt inderdaad ook je opleidingsniveau - moet je natuurlijk op heel veel verschillende manieren aanpakken. Het gaat er namelijk ook om dat je met hetzelfde gemiddeld basisschoolcijfer, bijvoorbeeld een 7, toch een lager advies krijgt dan iemand uit een andere buurt. Daar moet je een bepaalde aanpak op loslaten, maar dat zit meer in de hoofden van de begeleiders en de leraren dan dat je daar per se weer een bak met geld tegenaan moet gooien. We hebben in deze stad heel goed onderwijs. Daar moeten we heel scherp op zijn. Dat betekent voornamelijk dat we ook op elke school voldoende goede leraren moeten hebben. Ik denk dat ook u het onderwijs hier in Den Haag kent: juist in de veenwijken zijn er heel goede scholen, die vaak het predicaat 'excellent' hebben gekregen. Ik denk dus dat we met de aanpak die we op het onderwijsterrein hebben en die we de afgelopen jaren al hebben ingezet, een heel eind zijn gekomen. We moeten nu de laatste zet geven, voornamelijk door ervoor te zorgen dat er geen lerarentekort gaat ontstaan. Daar gaat deze coalitie hard mee aan de slag.

Martijn Balster (PvdA). Het is een feit dat na acht jaar D66 aan het roer op het gebied van onderwijs, de onderwijsverschillen in de stad alleen maar zijn toegenomen. Dan moet je maatregelen durven nemen die misschien wat onorthodox zijn. We weten dat extra huiswerkbegeleiding werkt om

41 achterstanden weg te werken. Dan moet je misschien willen investeren in de docenten in die wijken waar het gewoon iets ingewikkelder is en waar de achterstanden groot zijn. Dat is soms gewoon een kwestie van geld, meneer Van Asten. Landelijk zorgt u wel voor veel extra geld voor onderwijs, maar waarom heeft u dat lokaal niet voor elkaar gebokst?

Robert van Asten (D66). Als D66 hebben we landelijk weer meer geld voor onderwijs weten te regelen, wat er natuurlijk ook voor zorgt dat het ook naar Haagse scholen gaat. Wij zijn van de school dat we willen zorgen voor goed onderwijs en goede begeleiding. De heer Balster doet nu net alsof er een soort gebrek aan onderwijskunde in Den Haag is, wat natuurlijk absoluut niet het geval is. Het Haagse onderwijs staat er prima voor. Ik ben het er wel helemaal mee eens dat we altijd nog meer ons best kunnen doen. Daarom zijn we de afgelopen periode met initiatiefvoorstellen gekomen en daarom zullen we ons ook de komende periode weer vol blijven inzetten voor het beste onderwijs in deze stad.

Daniëlle Koster (CDA). Nog even op het punt van de leraren. Ik lees in het akkoord dat een van de maatregelen is om onderwijs- en klassenassistenten in te zetten. Hoeveel geld gaat dat kosten en wie moet dat betalen?

Robert van Asten (D66). We gaan proberen de lerarenopleiding hiernaartoe te halen en we zorgen ervoor dat de conciërges op elke school blijven die er nu ook zijn in die STiP banen. We gaan dat heel goed evalueren om te kijken of deze mensen die al zo veel ervaring hebben opgedaan in bijvoorbeeld het onderwijs, daar niet een plek in kunnen krijgen, zodat kinderen op die manier beter worden begeleid.

Daniëlle Koster (CDA). Ik dacht dat die STiP-banen met name bij het veegbedrijf zaten en misschien een handjevol mensen nu als onderwijs- of klassenassistent werkt. In de financiële paragraaf zie ik wel dat u geld inboekt voor de start van de Haagse lerarenopleiding maar ik zie niet dat u ergens geld inboekt voor deze klassen- en onderwijsassistenten.

Robert van Asten (D66). Het mooie is dat die er al voor een groot deel zijn. Gaat u vooral even kijken waar die STiP-baners nu terecht zijn gekomen. We hebben er 1.000 in deze stad, van wie er een heleboel als conciërge aan het werk zijn gegaan. Daarmee zijn er al een heleboel in het onderwijs werkzaam.

Daniëlle Koster (CDA). Het zijn ronkende teksten in het coalitieakkoord waardoor je denkt dat er meer komen, maar het blijkt dat alleen maar het huidige beleid wordt voortgezet en dat er geen cent extra komt voor extra klassen- en onderwijsassistenten. Of komen die vanuit de brede buurtscholen?

Robert van Asten (D66). Je zou daarbij kunnen kijken hoe de STiP-baners zijn verdeeld over de stad. Zitten er inderdaad niet te veel bij het groenbedrijf, willen we eigenlijk niet meer mensen hebben in het onderwijs en kunnen we daar een andere verdeling in maken? Ik denk dat we er natuurlijk altijd naar moeten kijken of de mensen die in zo'n rol terecht zijn gekomen niet beter kunnen doorstromen naar een andere baan, een commerciële baan. Daarmee kun je dus echt wel ruimte vrijmaken om ze ook naar het onderwijs te sturen. Dat we als stad meer in het ondernemersklimaat gaan investeren, nu ook echt structureel, is een belangrijke voorwaarde om als stad succesvol te kunnen groeien. We hebben gezien dat we met de investeringen die we tot nu toe deden, eigenlijk wat achterliepen op de andere G4-gemeenten. We gaan nu een stap zetten om dat te verbeteren. Met de aandacht voor de onderkant van de arbeidsmarkt en de topsectoren willen we Den Haag ook echt breed ontwikkelen. En dat is niet in de laatste plaats van belang om het doel van die extra vier keer 500 man duurzaam uit de bijstand te halen, te realiseren. Wij zijn natuurlijk ook blij dat we jaarlijks € 1 mln. extra kunnen uittrekken voor cultuur en wij ook het Kunstenplan met € 1 mln. gaan verhogen. Het zal Den Haag nog interessanter maken dan we nu al zijn. Ook zijn we blij dat we de bibliotheek in Bouwlust kunnen gaan heropenen. Dat is een breed gedragen wens in de raad. We hebben er nu geld voor gevonden. Dus ik denk dat we er als hele raad blij mee kunnen zijn dat we in Bouwlust die bibliotheek kunnen gaan starten.

Voorzitter, dit was mijn bijdrage. Dank u wel.

De voorzitter. Hartelijk dank. Dan gaan we over naar de bijdrage van GroenLinks.

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Voorzitter. De fractie van GroenLinks is uitermate content met dit coalitieakkoord. Onder leiding van Edith Schippers - ik denk dat ze thuis kijkt - die ons ruimte gaf waar het nodig was en ons soms ook voor het blok zette, zijn we met vier toch wel heel verschillende partijen erin geslaagd om met elkaar afspraken te maken die niet zozeer goed zijn voor onze specifieke achterbannen van een van ons, maar die goed zijn voor alle mensen in onze stad. Het is een akkoord vol eerlijke kansen en groene ambities waar we als vier partijen gezamenlijk onze schouders onder gaan zetten om dit de komende jaren uit te gaan voeren. Er staat een heel mooi team klaar om alle plannen die in dit akkoord staan, uit te gaan werken en te realiseren. Mijn fractie - dat beloof ik u - zal de uitvoering ervan de komende jaren scherp gaan volgen. Ik wil een aantal zaken uitlichten die voor Den Haag heel belangrijk zijn. Zo gaan we de komende jaren echt werk maken van de energietransitie. We gaan deze periode concrete en betekenisvolle stappen zetten naar het doel van de klimaatneutrale stad in 2030. Samen met het energiezuinig maken van minimaal 25.000 oudere woningen pakt deze coalitie meteen de vochten schimmelproblematiek aan en verlaagt ze de energierekeningen. We gaan de luchtkwaliteit verbeteren en gezonder maken door in samenspraak met andere steden de meest vieze auto's en brommers uit het centrumgebied te weren. We gaan het bewoners makkelijker maken hun afval beter te scheiden en in iedere wijk gaan we de tien meest versteende plekken aanpakken en vergroenen. Er gaat € 10 mln. extra naar meer bomen en meer groen.

Daniëlle Koster (CDA). Ik heb aandachtig zitten luisteren naar al deze plannen die natuurlijk hartstikke mooi klinken en waarvan de heer Kapteijns zei dat dit allemaal in deze periode geregeld wordt. Echter, als ik naar de financiële paragraaf kijk, gaat u dat helemaal niet deze periode regelen, omdat u er gewoon geen geld voor heeft. Het klopt toch dat u op dit moment geen geld heeft voor het isoleren van woningen, voor het weghalen van schimmelmuren en voor groene daken. Er staat gewoon een p.m.-bedrag bij. Dat klopt toch?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Om de energietransitie aan te pakken is er sowieso € 18 mln. beschikbaar in deze periode, wat heel veel geld is. Daarnaast is het inderdaad waar dat we moeten wachten totdat de verkoop van onze Eneco-aandelen onder de voorwaarden die daarbij gesteld zijn, doorgang heeft gevonden. Op het moment dat dat gebeurd is, gaat 30% van die opbrengst rechtstreeks naar een groen energiefonds, dat een roterend fonds wordt en dat vooral gebruikt wordt om nog meer geld aan te wenden. Want, zoals de heer Van Asten al zei, is dit geld niet genoeg en moet er nog veel meer bij. Het is wel een startkapitaal om dat roterend fonds in gang te zetten. Dus er is wel degelijk geld, mevrouw Koster.

Daniëlle Koster (CDA). Maar alles hangt ervan af of we die aandelen van Eneco gaan verkopen en dat weten we nog niet. U was er zelfs overigens tegen. Stel dat Shell Eneco wil kopen. Ik vraag mij af of er dan nog steeds een meerderheid is. Nog even terugkomend op die € 30 mln.: onder duurzaamheid zie ik alleen een hard bedrag ingeboekt van € 4,5 mln. voor 2019 en volgende jaren. Dat is volgens mij geen € 30 mln. Ik tel dat op tot € 18 mln.

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Dat is wat ik volgens mij ook zei. Vier keer € 4,5 mln. is sowieso beschikbaar om de projecten in uitvoering te zetten. Inderdaad, de verkoop van Eneco onder voorwaarden moet nog wel gebeuren, maar wij scharen ons met dit coalitieakkoord als Den Haag bij de gemeenten die hebben aangegeven onderzoek te gaan doen naar wat de beste manier is om de vervreemding van de aandelen gestalte te geven vanuit het belang van Eneco zelf en vanuit het belang van de huidige aandeelhouders.

Daniëlle Koster (CDA). Ik denk dat u op zich goed heeft onderhandeld want dit is echt een heel links akkoord, maar ik denk toch dat u zich met een kluitje in het riet heeft laten sturen over die financiering van die plannen. Het is nog maar de vraag of Eneco verkocht wordt. Bovendien is het de vraag of we

43 die aandelen in een keer verkopen of dat we dat gefaseerd gaan doen dan wel of u zich kunt vinden in de voorwaarden die gesteld gaan worden. In uw eigen verkiezingsprogramma had u volgens mij niet de opbrengst van Eneco nodig om uw milieuplannen te financieren. Dat klopt toch?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Dank voor het compliment. Ik denk inderdaad dat er namens GroenLinks goed onderhandeld is. Dus dat deel ik met u. De onzekerheid die u nu tot drie keer toe heeft benoemd, zit er inderdaad in. Voor de derde keer zeg ik dat dit inderdaad zo is. Eneco moet nog verkocht worden, maar op het moment dat dat gebeurt ... De voorwaarden staan ook helder in het akkoord. Daar zullen we natuurlijk vanuit de raad, met naar ik hoop heel veel andere partijen, op toetsen. Ik heb er alle vertrouwen in dat aan die voorwaarden voldaan kan worden en dat vervreemding van de aandelen plaats kan vinden, wat goed is voor de huidige aandeelhouders en voor het bedrijf Eneco en al zijn werknemers.

Joris Wijsmuller (HSP). U had het over 'op dat moment'. Wanneer verwacht u dat de verkoop plaatsvindt en het geld ook daadwerkelijk op de bankrekening van de gemeente Den Haag beschikbaar komt?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Ik zou willen dat ik in de toekomst kon kijken, maar helaas kan ik dat niet. Er zal een goed evenwicht gevonden moeten worden tussen een zorgvuldig proces en snelheid blijven behouden, want hoe eerder we dat geld tot onze beschikking hebben, hoe eerder we daadwerkelijk aan die inzet voor de energietransitie kunnen beginnen.

Joris Wijsmuller (HSP). Ik hoor hier terecht veel onzekerheid, maar betekent dat niet dat het risico bestaat dat dit geld deze collegeperiode niet meer tot daadwerkelijke uitvoering kan komen en dat we daarmee dus een collegeperiode hebben verloren?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Het onderzoek dat nu loopt en waarbij we ons als Den Haag scharen onder de groep van 75% van de aandeelhoudende gemeenten, is gericht op veel snellere verkoop. Als ik het goed heb, worden volgende maand of in ieder geval voor de zomer de volgende stappen al duidelijk. Ik heb er alle vertrouwen in dat dit volgend jaar gaat plaatsvinden.

Joris Wijsmuller (HSP). Stel dat het nog deze periode beschikbaar komt. Waarom heeft u dan de afspraak gemaakt dat slechts 30% van de opbrengsten naar duurzaamheidsinvesteringen gaat?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Ik denk dat u het verkeerd leest. Bijna alles gaat naar duurzaamheidsinvesteringen. 30% gaat naar een fonds duurzame energie. 50% gaat naar duurzame mobiliteit, naar de ov-schaalsprong wat ook duurzaamheid is. Die 20% gebiedsontwikkeling zal ook voor een heel groot deel ten goede komen aan duurzame projecten die kwaliteit toevoegen aan de stad. Dus bijna het hele rendement dat we gaan behalen uit de vervreemding van de aandelen komt ten goede aan duurzaamheid.

Frans Hoijnck van Papendrecht (50PLUS). In navolging van mevrouw Koster en de heer Wijsmuller had ik een vraag over het beschikbaar komen van de middelen uit de verkoop van de Eneco-aandelen. Ik heb er inmiddels al wat antwoord op gekregen maar ik kom er straks in mijn eigen bijdrage nog eventjes op terug.

De voorzitter. Dat is meer een aankondiging dan een interruptie.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Ik heb enkele eenvoudige vragen. De eerste vraag is de volgende. Vindt de heer Kapteijns het verstandig om Eneco te verkopen?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). In de huidige politieke context vind ik dat verstandig. Ja.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Dan de tweede vraag. Vindt de heer Kapteijns 30% van de opbrengsten in energie steken bij de verkoop van een energiebedrijf waar je ook 100% zou kunnen uitgeven aan energie, niet erg weinig en vindt hij dat niet een erg mager onderhandelingsresultaat?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Ik heb bij een vorige interruptie al uitgelegd dat het niet alleen 30% is. We hebben in deze stad twee grote opgaven als het gaat om duurzame energie. De ene is de gebouwde omgeving, waar 30% naartoe gaat. De andere is duurzame mobiliteit. Als we in 2030 klimaatneutraal willen zijn, welk streven we met elkaar hebben, dan moeten we ons op niet-fossiele manieren gaan transporteren. Daar is openbaar vervoer de sleutel bij. Die schaalsprong in het ov, waar u zich volgens mij ook achter heeft geschaard, zal ook gefinancierd moeten worden en dat past heel goed bij een duurzaam energiebeleid. Nogmaals, ook uit die laatste 20% voor gebiedsontwikkeling gaan voor een groot deel duurzame projecten gefinancierd worden waar we als stad ook de komende decennia heel veel profijt van zullen hebben.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Dan mijn laatste vraag. Het coalitieakkoord is heel ambitieus in de zin van op z'n minst 25.000 woningen verduurzamen in deze periode. De opbrengst is eigenlijk ingeboekt vanaf 31 december 2019/1 januari 2020. Stel dat dit optimistische tijdpad van de verkoop van Eneco niet wordt gehaald. Is het dan zo dat de dividendopbrengsten die worden afgeboekt voor € 8 mln. - dat is overigens te laag want op dit moment zijn de inkomsten € 10 mln. à € 11 mln. - en die dus langer ontvangen worden, voor de energietransitie beschikbaar zijn, dus voor die 25.000 huizen?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Ik vind dat een heel gedetailleerde vraag die bovendien minimaal twee jaar van ons vandaan ligt op dit moment. Als blijkt dat de verkoop van Eneco vertraging oploopt in zodanige mate dat de ambities uit het coalitieakkoord in het gedrang komen dan zal het college met voorstellen komen opdat de ambities toch gehaald kunnen worden. Mocht dat aan de orde zijn, dan zie ik die voorstellen die dan in de begroting voor 2020 of die voor 2021 zullen staan, met veel belangstelling tegemoet.

Christine Teunissen (PvdD). Er zijn heel concrete doelen gesteld in het akkoord, zoals 2030 klimaatneutraal. U zegt net dat al die opbrengsten naar die doelstelling gaan, maar ik zie nergens terug in het akkoord of dit nou voldoende is om ook die doelstelling te halen. Heeft u daar ideeën over?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Ik meen dat ik er ook al iets over gezegd heb maar met heel veel plezier ga ik daar nog wat nader op in. De opbrengst van Eneco gaat niet genoeg zijn om de energietransitie die we als Den Haag moeten gaan realiseren in zijn geheel te financieren. Dit is een startkapitaal waar we een aantal dingen mee gaan doen. Op de eerste plaats moeten we dat geld gaan aanwenden om meer kapitaal te gaan verwerven, bijvoorbeeld bij de rijksoverheid en de Europese Commissie. Dat kunnen overigens ook private partijen zijn; pensioenfondsen zijn ook altijd op zoek naar goede investeringen. Het is straks aan het college om daar allemaal invulling aan te geven. Daarnaast gaan we dat geld in een fonds stoppen. We gaan dat geld niet met subsidies uitgeven, we gaan dat fonds gebruiken om leningen en voorfinanciering van de grond te krijgen, zodat het geld dat we daaraan uitgeven voor een groot deel terugkomt en we dat kunnen blijven gebruiken om in dit geval de gebouwde omgeving te verduurzamen.

Christine Teunissen (PvdD). Dus eigenlijk zegt u dat het te weinig is om de doelstelling 2030 te halen. Maar het zou nog minder kunnen zijn. Stel dat de opbrengsten van die aandelen in stappen naar ons toe komen. Wat dan? Dan wordt de opbrengst namelijk nog minder. Hoe kunt u garanderen dat we dat bedrag van Eneco in een keer krijgen? Hoe weet u dat zo zeker?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Dingen die in de toekomst liggen, weet je nooit zeker, helemaal niet in de politiek, maar ik heb er alle vertrouwen in dat we op een heel verstandige manier samen met de andere aandeelhoudende gemeenten een goede manier kunnen vinden om in deze collegeperiode over kapitaal te beschikken dat we heel hard nodig hebben om onze energie- en duurzaamheidsdoelstellingen te realiseren.

Christine Teunissen (PvdD). Het is dus allemaal nog onzeker of we dat bedrag in een keer krijgen hoewel u zegt er wel alle vertrouwen in te hebben dat het gaat lukken. Waarop is die ambitie van het klimaatneutraal maken van die 25.000 woningen dan gebaseerd als we helemaal nog niet zeker weten wanneer we dat geld van Eneco krijgen, in welke stappen we dat krijgen en hoeveel geld er uiteindelijk voor die transitie beschikbaar is?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Omdat we niet de tijd hebben om hierop te wachten. Wil 2030 in beeld blijven, dan moeten we nu aan de slag. We hadden eigenlijk al aan de slag moeten zijn. Dus in dat opzicht lopen we al jaren achter, ook als Den Haag. We moeten nu die vliegende start gaan maken en erop vertrouwen dat dat geld er komt. Dat vertrouwen heb ik en met mij de coalitie.

Martijn Balster (PvdA). Ik zou de heer Kapteijns graag een handje willen helpen. We weten natuurlijk gewoon niet wanneer die Eneco-opbrengsten komen, maar geld is op dit moment gratis. Lenen brengt de gemeente gewoon geld op. Dus u zou toch nu gewoon kunnen starten?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). U heeft mij ook niet horen zeggen dat we nu nog niet gaan beginnen. Als geld gratis is, dan word ikzelf altijd een heel klein beetje argwanend. Dus of dat helemaal zo is, denk ik niet, maar ik waardeer het meedenken vanuit de PvdA-fractie. Ik denk wel dat als je goede plannen hebt, er mogelijkheden zijn om daarvoor kapitaal te vinden, zeker ook gezien de lage rentestand. Ik ben het geloof ik wel met u eens.

Martijn Balster (PvdA). Dat is heel mooi, maar wat gaat u daar dan concreet aan doen? We kunnen dit even regelen met elkaar: kapitaal aantrekken waarbij de gemeente er geld op toe krijgt omdat er op dit moment een negatieve rentestand is. We hebben er de vorige periode ook al vaak voor gepleit. Waarom heeft u dat dan nu niet al geregeld, zodat we die investeringen nu kunnen starten?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Dat hebben we niet geregeld omdat GroenLinks ook voor een gedegen financieel beleid staat. Nogmaals, ik waardeer de gedachte en ik vind dit ook heel erg interessant, maar we kunnen nu natuurlijk niet gratis geld inboeken. Zo zit de wereld helaas niet in elkaar. Ik weet dat het nieuwe college en de wethouder die hiervoor verantwoordelijk gaat worden, staan te popelen om te beginnen. Dus alle kansrijke mogelijkheden die er zijn, zullen met beide handen aangegrepen worden. Dat kan ik u verzekeren.

Martijn Balster (PvdA). Dat is mooi. Dan hoop ik dat er heel snel plannen komen waarbij de nieuwe wethouder Duurzaamheid en Energie geld uit de markt haalt en hopelijk vanaf volgende week of de maand erna kapitaal gaat aantrekken om die leningen te verstrekken, want dan kunnen we meteen een start maken.

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Die laatste woorden beschouw ik als een aanmoediging wat betreft de teksten die hierover in het coalitieakkoord staan. Dus daar ben ik heel dankbaar voor. Ik reken dan ook op uw steun als we deze plannen gaan realiseren. Ik vervolg mijn betoog. Deze coalitie komt op voor mensen in onze stad die het wat moeilijker hebben. Het sociale beleid in Den Haag blijft overeind en we doen meer dan dat. Het niveau van de armoedevoorzieningen, zoals de Ooievaarspas, blijft op peil. Lagere inkomens gaan niet extra betalen voor de zorg omdat we de eigen bijdrage compenseren ondanks de landelijke veranderingen. Mensen met schulden krijgen betere hulp en er gaat extra geld naar het bestrijden van eenzaamheid en laaggeletterdheid. Ook gaat deze coalitie mensen die al jaren in de bijstand zitten, perspectief bieden door hen te helpen met een passende opleiding of training en vooral op weg naar een baan. Dat zijn vaak mensen die vanuit het perspectief van de gemeente al een beetje opgegeven waren. En ook dat vindt GroenLinks sociaal beleid. Wat ik verder zeker niet onvermeld wil laten: er gaat de komende jaren € 18 mln. extra naar de maatschappelijke opvang zodat we voor daklozen en ongedocumenteerden kleinschaliger opvanglocaties kunnen realiseren die het hele jaar open zijn en we deze mensen ook betere begeleiding kunnen bieden.

Daniëlle Koster (CDA). Het klinkt inderdaad allemaal heel sociaal, maar zo sociaal is dit nieuwe college niet voor de ouderen. Ik had zojuist het debatje met de heer De Mos over de kloof die er is. Die kloof dicht het college niet door niet opnieuw te investeren in die kloof. Het betekent dus dat die ouderen er op achteruitgaan, ondanks het vervallen van die eigen bijdragen. Het hoge voorzieningenniveau dat we nu hebben, kunnen we dan dus gewoon niet meer betalen.

Arjen Kapteijns (GroenLinks). In deze aantijging herken ik mij niet. Alles wat ik hier zojuist verteld heb, geldt ook voor ouderen. Het is namelijk niet leeftijdsgebonden. Dus ook ouderen gaan meeprofiteren van al deze extra dingen die we gaan doen. Zo gaan we in het kader van het welzijnswerk meer ruimte geven voor kleinschaliger wijkgerichte initiatieven. Dat zijn ook dingen waar ouderen hun voordeel mee gaan doen. Dus het beeld dat u schetst is niet het beeld dat ik heb als ik het coalitieakkoord tot mij neem.

Daniëlle Koster (CDA). Volgens mij haalt de heer Kapteijns nu twee dingen door elkaar. Het eerste is dat u op al die mooie plannetjes die u noemt, in feite bezuinigt via het welzijnswerk, waar ook ouderen deel van uitmaken. Maar ik heb het nu niet over allerlei leuke dingen die we doen voor ouderen in het kader van eenzaamheid. Ik heb het nu puur over de thuiszorg, over de hulp die nodig is om te zorgen dat oudere mensen langer thuis kunnen wonen. Dit college stopt met investeren in die ouderenzorg, zodat we niet meer kunnen betalen wat we de afgelopen jaren hebben gedaan. Dat betekent dat er gesneden zal moeten worden in het aantal uren thuishulp maar ook in de tarieven die we aan de thuiszorgorganisaties kunnen geven. Dat bent u toch wel met mij eens?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Nee, dat ben ik zeker niet met u eens. Er staat namelijk een heel heldere zin in het coalitieakkoord, namelijk dat er op de thuiszorg niet beknibbeld wordt. Dat is een zin die voldoende zegt, namelijk dat we niet beknibbelen op de thuiszorg.

Daniëlle Koster (CDA). Het is mooi dat het er staat maar dan moet er in het collegeakkoord ook financiële dekking tegenover staan voor de komende vier jaar. Dus dat is een cryptische zin die een belofte inluidt die niets inhoudt, omdat u er geen geld voor gereserveerd heeft. Op deze manier kunnen we het huidige aanbod en het huidige aantal uren niet meer handhaven. Dat geldt ook voor de tarieven die we nu als gemeente betalen en waarover we indertijd nog het compliment van de FNV hebben gekregen dat we echt goede tarieven betalen. Dat kunnen we dus allemaal niet meer volhouden, omdat u de facto bezuinigt op ouderenzorg.

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Nee, wij bezuinigen niet op ouderenzorg. In het vorige college waren er incidentele middelen maar die zijn niet meer nodig omdat de hele omvorming van het sociaal domein inmiddels heeft plaatsgevonden. Nu moeten we het gewoon binnen het bestaande kader doen. Waar de GroenLinks-fractie het college op gaat toetsen, is op de zin die in het coalitieakkoord staat, namelijk dat er niet beknibbeld gaat worden. Ik hoop dat we samen het college aan deze afspraak kunnen houden.

Martijn Balster (PvdA). Hier maakt GroenLinks echt een draai. De afgelopen periode hebben we samen opgetrokken om met name ouderen niet te laten verdrinken in de formulieren. Het college heeft daarop uiteindelijk extra geld beschikbaar gesteld om de wachttijden voor een Wmo-beschikking terug te brengen. Daarvoor waren er in de vorige periode een structureel extra budget en een incidenteel extra budget, wat in de praktijk keihard nodig bleek te zijn. Dat hebben we iedere keer met elkaar geconstateerd. En die middelen schrapt u nu. Dat betekent echt dat ouderen met thuishulp minder uren gaan krijgen. Het zou u sieren als u dat gewoon eerlijk toegaf.

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Nee, ik zie dat echt anders. Wij gaan niet beknibbelen op de thuiszorg. Het is inderdaad zo dat we niet alle incidentele middelen die het vorige college had, hebben kunnen voortzetten. De dingen die echt nodig waren, had het vorige college dan ook structureel moeten regelen. Incidentele middelen zijn incidenteel en dat betekent dat ze eindig zijn. Dat betekent dat je dat in de reguliere budgetten moet oplossen. Ik kijk heel erg uit naar de wijze waarop het college hieraan

47 invulling gaat geven. Nogmaals, dat mag niet ten koste gaan van de daadwerkelijke hulp bij de mensen thuis.

Martijn Balster (PvdA). Dat uitgangspunt deel ik natuurlijk maar soms zijn middelen incidenteel omdat je nog niet weet of ze uiteindelijk nodig zijn. Nou, we kwamen er achter dat ze heel hard nodig waren. Maar als dit nou het enige zou zijn, meneer Kapteijns, maar u bezuinigt niet alleen die € 9 mln. op zorg en welzijn voor ouderen weg, u bezuinigt € 20 mln. op het welzijnswerk, € 15 mln. per jaar op de jeugdhulp, zoals we de heer Revis hebben horen zeggen, € 14 mln. op de wijkaanpak en € 12 mln. op de jeugdwerkloosheid. Allemaal weg! Dat is toch voor een GroenLinkser een heel pijnlijke boodschap?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Kijkend naar het hele plaatje van het sociaal domein staat hier een heel trotse fractievoorzitter van GroenLinks. Wat u zegt over die bezuiniging van € 20 mln. op welzijn is niet correct en dat weet u zelf ook. Die € 10 mln. zou je een bezuiniging kunnen noemen maar we denken dat dit verantwoord is omdat dit geld gaat naar grote welzijnsorganisaties die op een slimmere manier dingen kunnen organiseren. Dus daar hoeven de mensen die het betreft niet per se hinder van te ondervinden, maar dat moeten we gaan zien. We investeren juist extra € 10 mln. in het welzijnswerk voor de wijkgerichte en kleinschalige initiatieven. Verder doen we een heleboel extra. We investeren extra in de jeugdzorg. We zorgen ervoor dat bij de Wmo de minima, wat er ook gebeurt, niets extra's gaan betalen, ondanks dat er landelijk plannen zijn om een abonnementstarief in te voeren. Op allerlei manieren zorgen we ervoor dat mensen in deze stad die het wat moeilijker hebben, op steun en hulp kunnen rekenen, wat GroenLinks betreft ook hoort bij de stad die we zijn.

Martijn Balster (PvdA). U neemt een aantal goede maatregelen waar ik heel erg blij mee ben, zoals ten aanzien van het armoedebeleid en de maatschappelijke opvang. Een dikke pluim daarvoor. Ik zal er straks in mijn bijdrage ook op terugkomen. Naast die mooie, positieve dingen bezuinigt u € 40 mln. tot € 50 mln. op het sociale domein. En dat gaat mensen gewoon heel hard raken. Jongeren die uit de criminaliteit gehouden moeten worden, ouderen die dreigen te vereenzamen, dit gaat hen in de wijken keihard raken. En dat moet toch gewoon een pijnlijk verhaal zijn voor GroenLinks?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Ik wil mij toch echt verzetten tegen het beeld dat hier wordt neergezet dat wij extra zouden bezuinigen. We bezuinigen helemaal niet extra. We hebben alleen gekeken waar incidentele middelen straks niet meer nodig zijn. In de financiële paragraaf van dit akkoord kun je zien dat er tientallen miljoenen extra naar het sociaal domein gaan en dus niet minder, zoals de PvdA hier probeert voor te stellen en waarmee echt de waarheid geweld wordt aangedaan.

De voorzitter. Mevrouw Dille is weer terug! Gaat uw gang.

Willie Dille (PVV). Ja, voorzitter, dank u wel. Toch nog eventjes over dit punt. De waarheid geweld aandoen, is natuurlijk nooit goed maar het is een feit dat de aan de overkant opgelegde bezuinigingen op de huishoudelijke hulp niet gecompenseerd worden. Dat betekent dus dat er minder huishoudelijke hulp beschikbaar is in Den Haag. Dat is een feit waar u niet omheen kunt. U heeft daarvoor getekend. Is dat gewoon een gevalletje 'water bij de muntthee'?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Laat ik toegeven dat er wat GroenLinks betreft veel meer geld naar dit soort goede belangrijke doelen voor mensen die het hard nodig hebben in deze stad, had kunnen gaan, maar in het geval van de thuiszorg denk ik dat het echt moet kunnen om het de mensen die het betreft er niet de dupe van te laten zijn. Dat hebben we ook met elkaar afgesproken. Er staat in het akkoord dat er niet beknibbeld wordt op de thuiszorg. Daar zit volgens mij geen woord Frans of Spaans bij. Dus die zin zult u mij misschien de komende jaren nog vaak horen uitspreken in deze zaal, maar dat is wel waar ik het college aan ga houden.

Willie Dille (PVV). Dus even samenvattend: als het moment zich voordoet dat er tekorten dreigen te ontstaan bij de huishoudelijke hulp, zal het college er meer geld naartoe laten gaan?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Nou ja, er gaat niet beknibbeld worden op de thuiszorg. Dat zal het college in eerste instantie binnen de bestaande budgettaire kaders gaan oplossen. Ik ga er op toezien - nogmaals, ik zit straks weer naast u in dezelfde bankjes - dat het college dit ook gestand doet. Als het college in de toekomst meent dat er extra geld voor nodig is, dan gaan we dat zien en beoordelen we dat met elkaar.

Frans Hoijnck van Papendrecht (50PLUS). Ik hoor GroenLinks zeggen dat we het niet mogen meemaken dat ouderen de dupe worden in de thuiszorg. Ik heb dat eerder ook horen zeggen door de heer De Mos. Heeft GroenLinks daarover ook met de VVD en D66 overeenstemming?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Ik heb goed nieuws voor de partij 50PLUS: dit coalitieakkoord is door alle vier de partijen onderschreven. Er staan acht handtekeningen voorin. Dus alles wat er in staat, is door alle vier de partijen, dus ook de partijen die u noemt, onderschreven. Voorzitter. Ik kom tot een afronding. Met dit akkoord zorgt deze coalitie ervoor dat iedereen die Den Haag lief heeft, mee kan profiteren van de groei en bloei van onze stad, inclusief de generaties na ons. Ik kijk uit naar de uitwerkingen en de concretiseringen van alles wat we hebben afgesproken samen met de bewoners en belanghebbenden in deze stad. Ik kijk uit naar vier jaar goede samenwerking binnen deze coalitie, naar vier jaar scherpe maar constructieve discussies tussen college en raad en naar vier jaar met coalitie en oppositie in deze raad knokken voor onze mooie stad.

Martijn Balster (PvdA). Een maatregel die GroenLinks volgens mij erg veel pijn doet is het invoeren van de Rotterdamwet. Nou is er net een rapport verschenen in Rotterdam van de lokale Rekenkamer waarin gezegd wordt dat die Rotterdamwet tot gevolg heeft dat er meer mensen dakloos zijn en minder mensen vanuit de dakloosheid weer aan een woning komen. Heeft u die maatregel ook op dat effect bezien?

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Het moge duidelijk zijn dat deze passage niet uit de koker van GroenLinks kwam. Wat we wel hebben afgesproken, is dat we de angel uit de Wet grootstedelijke problematiek halen door artikel 8 niet van toepassing te verklaren in Den Haag en artikel 10 alleen voor meerderjarigen. Om gebruik te mogen maken van deze wet, moet er een aanvraag worden gedaan bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. Dat kan alleen als dat heel gericht gebeurt en heel nadrukkelijk wordt uitgelegd waarom dat belangrijk is, altijd in samenhang met een breder pakket van maatregelen. Dat is een pakket dat gaat over onder andere schuldhulpverlening, een goed woningaanbod en het mensen actief aan een baan helpen. Zo'n aanvraag komt, naar ik aanneem, dan ook hier langs. Dan gaan we daar verder het debat over voeren. Dan zal de effectiviteit van die maatregel ook belangrijk zijn want we gaan niet iets doen wat geen effect sorteert. Ik neem aan dat het college dat ook zo zal zien.

Martijn Balster (PvdA). U maakt een hoop voorbehouden. Waar ik blij mee ben, is dat u met zo veel woorden zegt dat elk besluit om de Rotterdamwet toe te passen langs deze raad komt. Het lijkt mij heel belangrijk om dat dan te kunnen toetsen, temeer omdat we weten uit ervaringen die er inmiddels mee zijn opgedaan, dat het niet werkt en dat de kans dat mensen dakloos raken of blijven circuleren in de maatschappelijke hulpverlening alleen maar groter wordt. Dus ik hoop dat u die argumentatie zeer zwaar zult wegen bij het toepassen van deze wet die geen effect zal sorteren.

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Ik zit straks niet in het college maar ik neem aan dat het college de gevoeligheden, ook de politieke gevoeligheden kent van het toepassen van deze wet, ook in deze raad. Aangezien die aanvraag door de minister van Binnenlandse Zaken goedgekeurd of geaccordeerd moet worden, neem ik aan dat wij hier in deze zaal uitgebreid daarover te spreken zullen komen als dat aan de orde is.

Hanne Drost (SP). Ik had eigenlijk dezelfde vraag als de heer Balster. Ik hoorde de heer Kapteijns zeggen dat artikel 8 is geschrapt. lk heb de wet ook goed bekeken en de artikelen 9 en 10 zitten er nog steeds in, wat mij heel veel zorgen baart. Waarom heeft GroenLinks hiermee ingestemd? Ik zie namelijk dat in andere steden zijn collega-raadsleden van GroenLinks er heel erg kritisch over zijn.

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Het korte antwoord is omdat we met elkaar een breed coalitieakkoord hebben afgesloten, waarin we niet hebben geprobeerd om van alle kleuren die we met ons dragen een bruine soep te maken, maar we gezocht hebben naar mogelijkheden om andere partijen dan je eigen partij wat ruimte te geven om voor hen belangrijke punten er in te krijgen. Dit is een punt dat voor andere partijen heel belangrijk was.

Hanne Drost (SP). Ik snap dat je compromissen moet sluiten maar vindt de heer Kapteijns dan niet dan dat de Rotterdamwet juist aan symptoombestrijding doet? Zouden we juist niet meer moeten inzetten op spreiding van betaalbare woningen over zowel arme als rijke wijken, op het erop inzetten dat meer mensen aan een baan komen en op goede inkomens? Je kunt zo veel maatregelen nemen waardoor deze wet gewoon niet meer nodig is. Deze wet is er heel erg op gericht om de tweedeling in de stad nog verder te vergroten.

Arjen Kapteijns (GroenLinks). Het toepassen van deze wet zal altijd plaatsvinden in een heel breed palet van instrumenten, waarvan u er een aantal noemt en die inderdaad heel erg belangrijk zijn. Ik wil benadrukken dat dit college zich niet gaat verschuilen achter het feit dat er in deze stad wijken zijn waar grote problemen zijn. Dus we moeten iets gaan doen aan wijken in deze stad die nu een beetje in de vergetelheid dreigen te raken. Dan moeten we iets doen op het gebied van schuldhulp, een betere mix van woningen, een betere kwaliteit van de openbare ruimte en kleinschaliger welzijnswerk. Er waren partijen die het ook belangrijk vonden om aan dat hele pakket van maatregelen waarmee we de mensen in die wijken een beter leven en meer perspectief gaan bieden, dit instrument toe te voegen. Ik heb daarover gezegd wat ik daarover heb gezegd. En we gaan met elkaar toetsen of het effectief is.

De voorzitter. Dan gaan we door en is het CDA aan de beurt.

Daniëlle Koster (CDA). Voorzitter. Na al die kritische vragen die ik had aan de nieuwe coalitiepartijen start ik hier namens het CDA met nogmaals de nieuwe coalitie te feliciteren. We hebben dat vorige week al gedaan maar bij dezen nog een keer in deze raad. Het is goed dat de partijen er samen uit zijn gekomen en bestuurlijke verantwoordelijkheid willen nemen. Op veel vlakken zet de nieuwe coalitie het beleid van het huidige college voort. Op het gebied van economie en woningbouw bijvoorbeeld, maar ook op gebied van onderwijs en jeugd. Daar is het CDA blij mee en we zullen het college controleren op een goede uitvoering daarvan. Ook staan er in het akkoord veel punten waar het CDA zich in kan vinden, zoals de vergunningplicht voor shishalounges, de verplaatsing van de Doubletstraat - we hopen dat dit echt gaat gebeuren - de groengele zone voor goedkoop parkeren en het strafbaar stellen van straatintimidatie. Bij de uitvoering van deze plannen denkt het CDA dan ook heel graag mee. Helaas mist dit akkoord wel een eigen verbindende visie. Er staan allemaal losse plannetjes in zonder samenhang waarmee iedereen zijn eigen achterban tevreden probeert te houden. Want het is duidelijk: de standpunten van deze vier partijen liggen mijlenver uit elkaar en gaan inhoudelijk niet samen. Het is net als olie en water. Je kunt heel hard schudden maar uiteindelijk mengt het niet. Ook werden geen knopen doorgehakt op veel punten. Collega Grinwis had het er al over, op heel veel bladzijden kom je wel een onderzoek, rapport of pilot tegen. Mijn opmerkingen in de kantlijn bestaan heel vaak uit twee woorden als ik een maatregel lees: hoe dan? Want dat is nog niet duidelijk. Dit collegeakkoord blinkt dan ook uit in vaagheden en het niet concreet maken welke maatregelen worden genomen. Terwijl bij het nemen van bestuurlijke verantwoordelijkheid ook het nemen van moeilijke besluiten hoort en het maken van moeilijke keuzes. Dat zien wij onvoldoende terug in dit akkoord. Er worden namelijk geen duidelijke keuzes gemaakt. Daarmee schuift deze nieuwe coalitie de hete aardappel voor zich uit en blijft de vraag of de vier er later wel uitkomen of dat het college even verdeeld blijft als nu. Ik kom toe aan de inhoudelijke plannen van dit college en ik begin daarbij natuurlijk met het grootste zorgpunt van het CDA, de zorg, waarop we al veel interrupties hebben gepleegd. Het CDA maakt zich heel grote zorgen over het behoud van de kwaliteit van de ouderenzorg onder dit college. Nu het nieuwe college, in tegenstelling tot het huidige, niet investeert in de aanbodkant van

50 ouderenzorg zal het gat tussen het geld dat het college te besteden heeft voor zorg en de rijksbijdrage waarmee deze zorg moet worden betaald, steeds groter worden. En daar zit geen oplossing voor in dit akkoord. Het huidige college heeft goed op de kwaliteit van de ouderenzorg gelet én op de centen gepast. Als het nieuwe college niet scherp aan de wind vaart, doemen er net zulke tekorten op bij ouderenzorg zoals we nu bij jeugd hebben. Nu Groep de Mos niet meer samenwerkt met de Ouderen Partij Den Haag lijkt meneer De Mos de ouderen te zijn vergeten. Nogmaals, met De Mos ben je dus als oudere uiteindelijk de klos! Het CDA vindt dat ouderenzorg voor élk college een absolute topprioriteit moet zijn. Daarom dienen we daarover een motie in. Er zijn allerlei vage toezeggingen gedaan en er zijn allerlei vage zaken gezegd over dat er niet bezuinigd zou worden op thuiszorg. Vanwege de kwaliteit van de antwoorden die we kregen, is het voor ons helemaal niet duidelijk en willen wij heel graag de partijen, onder andere GroenLinks en Groep de Mos die duidelijk hebben gezegd dat er niet bezuinigd gaat worden, een steuntje in de rug geven. Samen met de PvdA, de Haagse Stadspartij en de ChristenUnie/SGP dienen wij een motie in met als dictum: verzoekt het college te voorkomen dat er bezuinigd moet worden op de ouderenzorg de komende jaren waarbij het aanbod en de kwaliteit van de ouderenzorg onder druk komt te staan, daarvoor € 6 mln. extra middelen te reserveren en de dekking hiervan te vinden in het verhogen van de taakstellende opbrengst van het gemeentelijk vastgoed.

Boudewijn Revis (VVD). Ik hoorde mevrouw Koster zeggen dat ze het college iets verzoekt. Ik wil dan vragen aan welk college ze dat verzoekt.

Daniëlle Koster (CDA). Ik hoef het volgens mij niet aan het huidige college te vragen want dat had het gewoon goed geregeld. Dus ik vraag het uiteraard aan het nieuwe college.

De voorzitter. Dan hebben we nu even een gesprekje. Ik weet niet of u het heeft gezien maar er is nog geen college geïnstalleerd. Het huidige college kan natuurlijk nog op van alles antwoorden maar is voor zover ik weet, niet degene die dit akkoord geschreven heeft. Dus u kunt uw verzoek richten aan de raad, maar niet aan het nieuwe college. Ik zeg meteen maar even tegen iedereen die denkt dat er straks heel serieus preadviezen van beoogde wethouders komen: die komen er niet. Er wordt wel of niet geantwoord - daar ga ik niet over - door de sprekers die ook namens hun partijen gesproken hebben. En dat is het dan ongeveer. Het is onmogelijk voor deze mensen om een toezegging te doen namens het nieuwe college want ze zijn nu nog geen lid van dat college.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Een terecht punt dat u aansnijdt, maar volgens mij leggen we als raadsleden een uitspraak aan de raad voor en richten we ons verzoek aan het nieuwe dan wel het morgen aantredende college. Zo hebben we het vier jaar geleden gedaan. Volgens mij kunnen wij als raad een uitspraak doen richting het college dat morgen aantreedt. Dus mijn voorstel is om het woordje 'nieuwe' toe te voegen. Dan is het een legitieme en duidelijke uitspraak van de raad.

De voorzitter. Zou ik dan mogen voorstellen om het woordje 'beoogde' toe te voegen? Ik onderstreep nog wel een keer dat het beoogde college geen standpunten inneemt over uw moties. Natuurlijk staat het uw raad geheel vrij om van alles en nog wat aan te nemen; daar treed ik absoluut niet in. Hebben we dan helderheid over hoe het is? Ik constateer dat dit het geval is. Het woord is weer aan mevrouw Koster.

Daniëlle Koster (CDA). Voorzitter, dank voor die toevoeging. Ik zal het woordje 'beoogde' toevoegen aan deze motie, wat ook geldt voor de twee andere moties die ik zal indienen. We rekenen natuurlijk op steun van de grote meerderheid in deze raad voor deze prachtige motie, zodat de ouderenzorg een prioriteit blijft van ook het nieuwe, beoogde college. Voorzitter. Opvallend voor een coalitie die koketteert voor zand en veen te zijn, is er bijzonder weinig aandacht voor wijken op het veen, voor kwetsbare wijken als Regentes-Valkenbos, Transvaal, Mariahoeve en Moerwijk. Natuurlijk zijn er allerlei maatregelen die ook zouden kunnen neerdalen in die wijken maar je had toch verwacht dat er ook specifieke passages in het akkoord aan deze wijken

51 zouden worden gewijd. Deze wijken staan op een kantelpunt. Zonder goed beleid slaat de balans door naar de verkeerde kant. We horen graag welke plannen de coalitie specifiek heeft voor deze wijken. Zeer kritisch staat het CDA tegenover de verruiming van de horecatijden en geluidsnormen. Niet alleen heb je om de boel rustig en veilig te houden in de stad meer politie nodig, maar ook veel meer dan die 25 extra handhavers uit dit akkoord. Met deze 'alles moet maar kunnen'-mentaliteit van dit nieuwe college en zonder voldoende politie en handhavers moeten we ook in Den Haag helaas gaan vrezen voor Amsterdamse toestanden. Bovendien laat de nieuwe coalitie hiermee zien lak te hebben aan de inwoners van onze stad die gewoon rustig willen wonen in onze mooie woonwijken! We hopen dat bij de inzet op verdere groei van toerisme wel de lijn van het huidige college wordt voortgezet van kwalitatieve groei. Wij roepen het nieuwe college op om bij al deze plannen de positie van de omwonenden sterker te borgen en geen verruiming toe te staan tegen de zin van de omwonenden in. Het CDA zal het college hier ook zeer kritisch op volgen en de vinger aan de pols blijven houden bij omwonenden. Dan het kopje werkgelegenheid. Het CDA vindt dat deze coalitie een kans laat lopen om meer prikkels in te bouwen in het armoedebeleid. Ik had het er al over in het interruptiedebatje met de heer Revis. Wat hij echter niet benoemde, was de armoedeval. Nu blijven mensen vaak onnodig lang in de bijstand omdat ze bij een baan vaak geen beroep meer kunnen doen op allerlei armoederegelingen. Doordat de coalitie deze armoedeval niet aanpakt, is het beleid om meer mensen uit de bijstand aan een baan te helpen dweilen met de kraan open. Jammer dat de VVD die samen met ons zo kritisch was op dit punt van het armoedebeleid en de tekorten op de bijstand, niet haar rug recht heeft gehouden. Dan de financiën, waar we ons ook zorgen over maken. Om de lieve vrede te bewaren, heeft de nieuwe coalitie elkaar dure cadeautjes gegeven de afgelopen weken. Dure cadeautjes die betaald moeten worden door de aandelen van Eneco te verkopen. Niet alleen een verkoop die op dit moment nog allerminst zeker is, maar ook een verkoop waarvan de opbrengst ook nog helemaal niet bekend is. Ik heb altijd geleerd dat je de huid niet moet verkopen voordat de beer geschoten is, maar dat is precies wat deze coalitie wel doet. Ze boeken met z'n allen deze opbrengst alvast heel creatief p.m., pro memorie, in. Van een financieel degelijke partij als de VVD hadden we niet verwacht dat ze met dit creatieve boekhouden akkoord zou gaan. Sterker nog, de onderhandelaars verwijten het huidige college een lege schatkist achter te laten. Dan verwacht je toch zeker dat het nieuwe college de gemeentekas beter gevuld achterlaat dan het die aantrof! Niets is echter minder waar. De totale opbrengst van de verkoop van Eneco wordt verjubeld! Alles wordt besteed aan het financieren van de nieuwe plannen. Er gaat geen cent naar het verbeteren van de gemeentefinanciën. Daarom dient het CDA een motie in waarbij we uiteraard rekenen op de warme steun van de VVD-fractie. Het dictum van de motie luidt: verzoekt het beoogde college de opbrengst van de Eneco-aandelen bij een toekomstige verkoop niet alleen uit te geven, maar tevens te gebruiken voor het verbeteren van de financiën van de gemeente op lange termijn en te zorgen dat de solvabiliteit in de buurt van 30% komt. Deze motie is medeondertekend door de Haagse Stadspartij. En dan het parkeren. Groep de Mos beloofde de kiezers: betaald parkeren gaan we weren. Niets is helaas minder waar. Parkeren wordt niet alleen nauwelijks geweerd maar wordt bovendien een stuk duurder. De parkeertarieven in het Centrum verdubbelen bijna. Er komt 10 cent bovenop alle uurtarieven. De eerste parkeervergunning wordt fors duurder, net als de tweede parkeervergunning. En er komt geen enkele parkeerplaats bij deze collegeperiode. Hiermee is parkeren de nieuwe melkkoe geworden voor deze coalitie! Omdat de ozb ook omhooggaat, is het de Hagenaar met een eigen huis en een auto die moet dokken voor de plannen van dit college. En zo jaag je gezinnen de stad uit. Daarom roepen wij het nieuwe college op om met een visie te komen op hoe Den Haag een gezinsvriendelijker stad kan worden. Daartoe dienen we de volgende motie in met als dictum: verzoekt het beoogde college een plan te ontwikkelen om specifiek gezinnen in de stad te behouden en een visie te schrijven hoe Den Haag zich kan ontwikkelen tot een meer gezinsvriendelijke stad. Deze motie is meeondertekend door de ChristenUnie/SGP en de Haagse Stadspartij. Voorzitter. Ik kom tot een afronding. Meneer De Mos gaf bij de presentatie van het akkoord aan dat het een feest der herkenning zou zijn voor de kiezers van de vier partijen, maar het CDA denkt dat deze plannen vooral een feest der herkenning voor de kiezers van GroenLinks en D66 zullen zijn. De andere partijen zullen zich er toch wat minder in herkennen. Zoals ik al eerder zei, wordt deze coalitie 'de coalitie van zand en veen' genoemd, maar zoals ik ook al eerder zei, doet de nieuwe coalitie

52 meer denken aan een coalitie van olie en water. Je kunt schudden wat je wil, zoals de afgelopen weken flink is gebeurd, maar vroeg of laat mengt het niet.

De voorzitter. Door mevrouw Koster, daartoe gesteund door de heer Balster, mevrouw Faïd en de heer Grinwis, wordt de volgende motie (F/4) ingediend:

Motie F/4

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van Den Haag, Stad van Kansen en Ambities: Coalitieakkoord 2018 – 2022 (RIS299794).

Constaterende, dat: - de rijksbijdrage voor de ouderenzorg niet voldoende is om ouderen in Den Haag dezelfde hoogwaardige ouderenzorg te bieden die ze de afgelopen jaren hebben gekregen; - zonder extra investeringen vanuit de gemeente Den Haag behoud en de kwaliteit van de ouderenzorg onder druk kan komen te staan.

Overwegende, dat: - er in het nieuwe collegeakkoord geen extra middelen zijn gereserveerd om te investeren in de ouderenzorg in tegenstelling tot het vorige coalitieakkoord; - zonder nieuwe zorginvesteringen vanuit de gemeente Den Haag er de aankomende collegeperiode bezuinigd zal moeten worden op de ouderenzorg.

Van mening, dat: - Den Haag niet alleen een stad is om prettig op te groeien, maar ook een stad om waardig oud te worden; - dat de ouderenzorg een grote prioriteit zou moeten zijn van elk college.

Verzoekt het beoogde college : - te voorkomen dat er bezuinigd moet worden op de ouderenzorg de komende jaren waarbij het aanbod en de kwaliteit van de ouderenzorg onder druk komt te staan; - daarvoor 6 miljoen euro extra middelen te reserveren en de dekking hiervan te vinden in het verhogen van de taakstellende opbrengst van het gemeentelijk vastgoed.

En gaat over tot de orde van de dag

De voorzitter. Door mevrouw Koster, daartoe gesteund door mevrouw Faïd, wordt de volgende motie (F/5) ingediend:

Motie F/5

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van Den Haag, Stad van Kansen en Ambities: Coalitieakkoord 2018 – 2022 (RIS299794).

Overwegende, dat: - het niet getuigt van financieel degelijk beleid om alle opbrengsten van de verkoop van Eneco uit te geven in plaats van een deel ervan tevens aan te wenden voor het verbeteren van de gemeentefinanciën; - sinds enkele jaren de reserves dalen van de gemeente en daarmee de solvabiliteit evenals het percentage van de netto schuldquote.

Van mening, dat: - gezien de diverse uitdagingen waar Den Haag voor staat, het belangrijk is de opbrengst van de verkoop van de aandelen van Eneco ook in te zetten voor het verbeteren van de gemeentefinanciën.

Verzoekt het beoogd college: - de opbrengst van de Eneco-aandelen bij een toekomstige verkoop niet alleen uit te geven, maar tevens te gebruiken voor het verbeteren van de financiën van de gemeente op lange termijn en te zorgen dat de solvabiliteit in de buurt van 30% komt.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door mevrouw Koster, daartoe gesteund door de heer Grinwis en mevrouw Faïd, wordt de volgende motie (F/6) ingediend:

Motie F/6

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van Den Haag, Stad van Kansen en Ambities: Coalitieakkoord 2018 – 2022 (RIS299794).

Constaterende, dat: - er in het coalitieakkoord wel aandacht is voor bijvoorbeeld ‘Den Haag studentenstad’ en er geen aandacht en geen visie is voor het behouden van gezinnen in Den Haag; - van de jonge gezinnen in Den Haag de afgelopen jaren 27 procent binnen vier jaar na de geboorte van het eerste kind verhuisd is naar een andere gemeente.

Van mening, dat: - gezinnen de ‘sterke schouders’ zijn in de stad en met de groei van de stad kunnen we in Den Haag niet zonder deze sterke schouders; - het noodzakelijk is om een concreet plan te ontwikkelen om gezinnen in de stad te behouden; - het van groot belang is om een visie te hebben hoe Den Haag zich kan ontwikkelen als gezinsvriendelijke stad met voldoende faciliteiten.

Verzoekt het beoogde college: - een plan te ontwikkelen om specifiek gezinnen in de stad te behouden en een visie te schrijven hoe Den Haag zich kan ontwikkelen tot een meer gezinsvriendelijke stad.

En gaat over tot de orde van de dag.

De moties maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Martijn Balster (PvdA). Voorzitter. Wie had dat gedacht, een akkoord van zulke verschillende partijen? Dat is een compliment waard. In het bijzonder verdient de heer De Mos hier een compliment, alsmede de formateur mevrouw Schippers. Verbinden is niet eenvoudig in deze tijd. De Partij van de Arbeid beoordeelt de voorstellen op de gevolgen voor onze stad en voor onze mensen, hoe wij ervoor zorgen dat mensen elkaar onderling vertrouwen en hoe we de kloof tussen inkomen, vermogen en kleur dichten. Daar moet u altijd oog voor hebben; daar moeten wij altijd oog voor hebben. Sterker nog, ik zie het als onze opdracht om die verschillen te verkleinen en Hagenaars te verbinden met elkaar. Voorzitter. U kent ons: wij zullen de plannen serieus beoordelen. Goede plannen zullen we steunen. Als plannen slecht uitpakken voor de stad, zullen we proberen om die aan te passen en om met alternatieven te komen. Als ik dan kijk naar uw akkoord, dan stemt het de Partij van de Arbeid positief dat het vangnet voor mensen die het moeilijk hebben, overeind blijft: voor mensen in armoede, mensen met schulden

54 en daken thuislozen. U houdt de dagbesteding en begeleiding voor ouderen gratis, tornt niet aan de Ooievaarspas en trekt de portemonnee voor betere opvang van mensen zonder dak. Het vangnet is op orde en blijft op orde. En Bert van Alphen gaat het doen. Goed nieuws! Dit college houdt het vangnet op orde, maar jaagt er ook velen in. Als ik zoek naar het hart in dit akkoord, dan kom ik bedrogen uit. In de vele plannen maar vooral ook pilots en onderzoeken ontbreekt het hart, het hart voor de diversiteit en voor de verscheidenheid aan mensen in onze stad. Het akkoord stopt problemen weg en schuift ze vooruit. U moet juist verbinden: tussen zand en veen, tussen vluchteling en hier geborenen, tussen huurder en koper, tussen Duindorper en Scheveninger en tussen Zuidwest en Belgisch park. Dat doet dit akkoord niet. Dit is niet het akkoord voor opvang en taalles voor vluchtelingen, die hier een leven willen opbouwen, maar wel voor het binnenhalen van expats. Het is niet het akkoord voor mensen die onzeker zijn over hun baan of over een fatsoenlijke oude dag in de wijk waar ze wonen, maar wel voor hen die zichzelf wel redden. Het is niet het akkoord voor mensen die voelen dat de wijk afglijdt en die bang zijn dat hun kinderen straks geen huis meer kunnen vinden of niet het onderwijsprogramma krijgen dat in andere delen van de stad wel tot de mogelijkheden behoort, maar het is wel het akkoord voor de gestudeerde met twee of drie keer modaal. Waar is het hart in dit akkoord? Waarom de vrees voor elkaar? En waarom worden er zoveel problemen onder het tapijt geveegd? Serieuze uitdagingen zijn er. Ik noem er een paar. Wat zijn de voorstellen voor banen voor mensen die een vak geleerd hebben? Weer veel triple helix, het internationale prestige en cyber, maar waar zijn de banen voor gewone Hagenaars? Waarom stopt u met de aanpak van de jeugdwerkloosheid? Waar zijn de mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt in dit akkoord? Stelt u hun toekomst veilig? Waar zijn de plannen om wijken op te knappen waar dat nodig is en om ook in de betere buurten betaalbaar te bouwen? Waar is het geld voor taalonderwijs, geld waar 80.000 Hagenaren die moeite hebben met lezen en schrijven, naar smachten? Graag een reactie van de onderhandelaars. Twee groepen in het bijzonder hebben het al moeilijk in de stad en gaan het nog moeilijker krijgen met uw plannen: de huurders en de mensen die het zonder een beetje ondersteuning niet zelf redden. Dit college zet de huurder aan de kant. Door de plannen van dit college krijgen huurders te maken met verder oplopende wachttijden, hogere huren en meer misstanden. Voor woningzoekenden met een modaal inkomen worden veel te weinig woningen gebouwd. Bezit en speculatie worden verder bevorderd door erfpacht af te schaffen. Mensen met een baan worden voorgetrokken op mensen die een baan zoeken of die gewoonweg niet kunnen werken. De projectontwikkelaar wordt gesubsidieerd, niet de woningcorporatie. We voeren de Rotterdamwet in, die aantoonbaar niet werkt en asociaal is. Het nieuwe college maakt zich verantwoordelijk voor een onbeheersbare huizenprijsstijging, omdat het veel maar dan ook veel te weinig bouwt. Dit is onverstandig en asociaal, een tikkende tijdbom. Starters, studenten en ouderen krijgen nu al de klappen, en straks iedereen. Om het woonbeleid van het aanstaande, aantredende college aan te scherpen, dient de Partij van de Arbeid twee moties in. Met de eerste motie wordt het college verzocht om duidelijkheid te verschaffen over het aantal jaarlijks te bouwen sociale huurwoningen. Deze motie wordt mede- ingediend door de Haagse Stadspartij, 50PLUS, de SP, NIDA, de Partij van de Eenheid en de Islam Democraten. De tweede motie vergroot de ambitie om Den Haag bewoonbaar te houden voor mensen met een gewoon salaris en verzoekt het aantredend college om de ambitie van 2.500 woningen per jaar op te schroeven naar 4.000 woningen per jaar in de komende periode. Deze motie is medeondertekend door de SP, de Islam Democraten en 50PLUS. En dan de mensen die een steuntje in de rug kunnen gebruiken in onze stad. Dit college heeft een astronomisch bedrag te besteden in deze periode. Het is bijna net zoveel als in de vorige periode en dan tel ik de Eneco-opbrengsten nog helemaal niet mee. Het is voor de Partij van de Arbeid dan echt ongelofelijk en onbestaanbaar dat je dan buurthuizen dichtgooit, dat je Servicepunten XL in de wijken voor zorg, schulden en taal schrapt of vermindert en dat je jeugdwerkers en ouderenconsulenten, die het cement zijn in onze wijken en mensen perspectief bieden, wegstuurt. Dit gaat kinderen met een moeilijke gezinssituatie keihard raken. Dit gaat ouderen voor wie contact maken niet zo gemakkelijk meer is, keihard raken. Dit gaat jongeren die zo ten prooi kunnen vallen aan criminaliteit, keihard raken. Wat zegt u als u volgend jaar aan het Jonckbloetplein de deuren van het Vadercentrum sluit? Wat zegt u tegen de Schilderswijk Moeders, hier vanavond aanwezig, en de gezinnen die zij bereiken? Wat zegt u tegen de jeugdwerker in Bouwlust die criminele gastjes er weer

55 bij trekt. Maar wat zegt u vooral tegen alle kinderen, mensen in eenzaamheid en nieuwe Hagenaars, die een steun in de rug verdienen? U bezuinigt dit belangrijke werk voor een groot deel weg door € 20 mln. bezuiniging op het welzijnswerk. Daar komt al het incidentele geld uit de vorige periode voor zorg en welzijn bovenop: € 12 mln., weg. De wijkaanpak à € 14 mln. is er ook niet meer. De middelen voor de bestrijding van de jeugdwerkloosheid, € 12 mln., worden ook geschrapt. Waarom? Hoe kan dit college in het akkoord met droge ogen beginnen over het succes van het antiradicaliseringsbeleid, over kansen voor jongeren en over eenzaamheidsbestrijding van ouderen als je hier een kaalslag toepast, terwijl het geld tegen de plinten klotst en je mensen met de hoogste inkomens, projectontwikkelaars en expats alle ruimte geeft? Dit gaat er bij de Partij van de Arbeid niet in. Dit drijft de stad uit elkaar en vergroot de kloof tussen Hagenaars die het getroffen hebben en zij die onze steun verdienen. Om de bezuinigingen op het welzijnswerk terug te draaien, dient de Partij van de Arbeid een motie in die het aantredend college verzoekt de structurele bezuiniging onder de noemers 'Herstructureren welzijnsbeleid en budgetten' en 'Subsidies welzijn: maatwerk beschermd wonen' te schrappen uit het akkoord en hiervoor financiële dekking te vinden in ofwel een verhoging van de ozb, ofwel een verhoging van de vrijval activareserve, ofwel het schrappen van de verkoop van Eneco. Deze motie is medeondertekend door de Haagse Stadspartij, de SP, de Islam Democraten, 50PLUS en de Partij van de Eenheid. Het college spreekt prachtige woorden over duurzaamheid. Dat zal mijn oud-collega Lobke Zandstra, een van de grondleggers van het Klimaatakkoord, zeer veel deugd doen. Complimenten voor de goede ambities, maar er zijn nog wel veel mitsen, maren en voorbehouden. Daar heb ik zojuist in het interruptiedebatje met de heer Kapteijns al iets over gezegd. Als je kijkt naar wat er concreet in de eerste jaren gaat gebeuren, constateer je dat dat nog betrekkelijk weinig is. Ik vermoed dat wij niet de enige partij zijn die het wat wrang vindt dat de duurzame investeringen voor onze stad nu afhankelijk zijn gemaakt van Shell, de beoogde koper van Eneco. De Partij van de Arbeid is en blijft tegen de verkoop van Eneco. Het klinkt op korte termijn leuk, maar u verliest de greep op publieke voorzieningen, ónze duurzame energievoorziening. En wat als het nu niet zo wil vlotten met die aandelen? Dan moet de nieuwe wethouder Duurzaamheid en Energietransitie niet twee maar misschien vier jaar op haar handen zitten. En dat geldt ook voor de metroman van het komend college. Want wees nou eerlijk: met een onderzoek en geen geld van het Rijk komt die metro er de eerste jaren niet. Ja, duurzaam, iedereen, maar nu nog even niet. En dan heb ik het nog niet gehad over de keuze voor de toerist in plaats van voor de inwoner van Zuidwest als het om de metro gaat en over de 700 extra mensen, gevlucht voor oorlog en geweld, die we gingen opvangen, waar wij in de afgelopen periode samen met D66 en GroenLinks zo voor vochten; hups, weggegeven. De Haagse Kracht van inspraak en samenspraak komt mogelijk op de tocht te staan. Een bezuiniging van 5% op het ambtenarenapparaat lijkt makkelijk, maar niet als je nu al ziet dat we handen tekortkomen om mensen te betrekken bij de plannen in hun wijk, om gemeentelijke gebouwen te verduurzamen en om ervoor te zorgen dat mensen tijdig de zorg krijgen die ze nodig hebben. En dan twee voorbeeldjes van uitstel en mogelijk afstel. Over het experiment met gereguleerde wietteelt is, ik citeer, 'de basishouding positief'. Het enthousiasme spat ervan af. De aanpak van schimmel in huizen? Ga eens kijken aan de Laakkade of aan de Van Baerlestraat! Vanaf 2020, mogelijk, als er Eneco-centen zijn. Ik noem nog één ding waarvan ik denk: waarom? Er is nooit zoveel behoefte geweest aan verbinding als nu, aan het begrijpen van elkaars geschiedenis: 60% van onze jongeren heeft een migratie-achtergrond. Vier de diversiteit en maak het Migratiemuseum tot wat ons verbindt. Dit college gooit nu zes ton weg, om € 1 mln. te besparen. Daarom dienen we een motie in, met als dictum: verzoekt het aantredend college geen onomkeerbare stappen te nemen met betrekking tot de toekomst van het Migratiemuseum, alvorens de raad te informeren over de voors en tegens van voortzetting en de conclusie hiervan in de vorm van een raadsvoorstel aan de raad voor te leggen. Deze motie is medeondertekend door de ChristenUnie/SGP, 50PLUS, de SP, de Haagse Stadspartij, NIDA, het CDA, de Islam Democraten en de Partij van de Eenheid. Ik rond af. Ik moest ontzettend aan Eberhard van der Laan denken, toen ik dit debat voorbereidde: de man van de wijken, de man die de wijkaanpak herintroduceerde als minister van Wonen, Wijken en Integratie. Zoals hij in zijn afscheidsbrief vroeg: 'Wees lief voor de stad en voor elkaar'. Ik wil dat deze coalitie ook op het hart drukken. Het kan ook in Den Haag. Ik hoop dat het hart

56 van dit college nog een beetje opengaat. Trek je niet terug achter dit gebouwde zandkasteel. Pak onze verbetervoorstellen aan. Doe de wijken niet op slot, verbind en wees solidair. Het kan eerlijk.

De voorzitter. Door de heer Balster, daartoe gesteund door de heer Wijsmuller, de heer Hoijnck van Papendrecht, mevrouw Drost, de heer Mahmood, de heer Çetinkaya en de heer Van Doorn, wordt de volgende motie (F/13) ingediend:

Motie F/13

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van Den Haag, Stad van Kansen en Ambities: Coalitieakkoord 2018 – 2022 (RIS299794).

Constaterende, dat: - het aanstaande college in het coalitieakkoord sterk vertrouwt op de markt waar het de woningbouwopgave betreft; - het college de ambitie heeft 30 procent sociale woningbouw te realiseren bij nieuwbouw en 40 procent middeldure huur en koop (conform Woonvisie en Agenda Ruimte voor de Stad).

Van mening, dat: - de woningnood in Den Haag zorgwekkende proporties aanneemt als gevolg waarvan mensen met een modaal inkomen nauwelijks meer betaalbaar kunnen wonen, of veel te lang moeten wachten op een huis; - het cruciaal is dat de woonlastenstijging van Hagenaars tot een minimum wordt beperkt; - er voor elk inkomen woningen beschikbaar moeten zijn in de stad; - er ingespeeld moet worden op de vraag naar woningen die er feitelijk is, ook met het oog op de bevolkingstoename.

Verzoekt het aantredend college: - duidelijkheid te verschaffen over het aantal jaarlijks te bouwen sociale huurwoningen (30 procent van de nieuw te bouwen woningen) en die door toegelaten instellingen (woningcorporaties) te laten realiseren; - glashelder te zijn over het aantal jaarlijks te bouwen middeldure huur en koopwoningen (40 procent); - de beschikbare 30 miljoen incidentele middelen hier volledig te besteden aan de te realiseren sociale huurwoningen (onder de liberalisatiegrens) en verkoop van sociale huurwoningen niet toe te staan; - de raad hier halfjaarlijks over te informeren, te beginnen in september 2018 (nulmeting).

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door de heer Balster, daartoe gesteund door mevrouw Drost, de heer Çetinkaya en de heer Hoijnck van Papendrecht, wordt de volgende motie (F/14) ingediend:

Motie F/14

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van Den Haag, Stad van Kansen en Ambities: Coalitieakkoord 2018 – 2022 (RIS299794).

Constaterende, dat: - het aanstaande college niet onderbouwt of de 2500 te realiseren woningen per jaar voldoende is om de woningnood in de stad te lijf te gaan en hoe deze te realiseren; - de wachttijd voor sociale woningen de afgelopen periode is verdubbeld en de prijzen voor geliberaliseerde huurwoningen behoren tot de duurste van Nederland;

- het aanstaande college niet concreet maakt hoe in regionaal verband afspraken gemaakt gaan worden die ervoor zorgen dat de wachttijden niet verder oplopen voor sociale huurwoningen en prijsstijgingen in huur en koop worden beperkt; - de noodzakelijke kernvoorraad is bijgesteld en vergroot tot 79.000 woningen, maar dat volgens de Woonvisie Den Haag 2017-2030 (RIS296833) in 2020 de kernvoorraad ontoereikend zal zijn met het oog op de verwachte groei van de stad.

Van mening, dat: - de keuze van het aanstaande college om projectontwikkelaars te subsidiëren om sociale voorraad te realiseren niet bijdraagt aan de bouwopgave en de stijgende woningnood; - het invoeren van erfpacht niet bevorderlijk werkt voor het sturen op betaalbare woningvoorraad en het betaalbaar houden van de woningvoorraad; - het collegeakkoord geen maatregelen bevat om huurstijgingen in het sociale en middensegment gelijke pas te laten houden; - de huidige wachtlijsten voor betaalbare woningen al zeer hoog en de vraag naar betaalbare woningen groot zijn en dat deze alleen maar zullen toenemen de komende jaren in lijn met de verwachte bevolkingsgroei.

Verzoekt het aantredend college: - de ambitie van 2500 per jaar te realiseren woningen te verhogen naar 4000 woningen per jaar in de komende periode, waarvan 40 procent sociale woningen (evenredig in verschillende categorieën te verdelen onder de liberalisatiegrens, te bouwen door toegelaten instellingen) en 40 procent middeldure huur en koop; - het beschikbare budget van 30 miljoen euro volledig te besteden aan de bouw en financiële meevallers in deze periode voor 50 procent in te zetten voor de bouw, renovatie en verduurzaming van de sociale woningvoorraad.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door de heer Balster, daartoe gesteund door de heer Wijsmuller, mevrouw Drost, de heer Hoijnck van Papendrecht, de heer Van Doorn en de heer Çetinkaya, wordt de volgende motie (F/15) ingediend:

Motie F/15

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van Den Haag, Stad van Kansen en Ambities: Coalitieakkoord 2018 – 2022 (RIS299794).

Overwegende, dat: - in het coalitieakkoord de komende vier jaar structureel wordt bezuinigd op welzijnsbeleid (20 miljoen bruto) tot 8 miljoen euro structureel en op subsidies welzijn in het kader van beschermd wonen tot 3,5 miljoen euro per jaar structureel;

Constaterende, dat: - welzijnswerk ontzettend waardevol en onmisbaar is in de stad voor mensen die juist extra hulp nodig hebben, zoals ouderenwerk, de bestrijding van eenzaamheid, jongerenwerk en activiteiten voor kinderen; - welzijnswerk een onmiskenbaar onderdeel is in preventie van gezondheidsproblemen, eenzaamheid, gedrags- en leerproblemen bij kinderen en bijdraagt aan langer thuis kunnen wonen en de vraag naar (zwaardere) jeugdhulp en zorg voorkomt; - een bezuiniging in het kader van herstructurering van het welzijnsbudget - met een niet in verhouding staande intensivering van kleinschalig en wijkgericht welzijnswerk - niet kan plaatsvinden zonder dat er gaten zullen vallen in het aanbod van welzijnswerk, waar kwetsbare mensen en wijken de dupe van worden.

Verzoekt het aantredend college: - de structurele bezuiniging onder de noemers ‘Herstructureren welzijnsbeleid en budgetten’ en ‘Subsidies welzijn: maatwerk beschermd wonen’ te schrappen uit het akkoord; - hiervoor financiële dekking te vinden in een verhoging van de OZB en/of een verhoging van de vrijval activareserve en/of het schrappen van de verkoop van Eneco.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door de heer Balster, daartoe gesteund door de heer Grinwis, de heer Hoijnck van Papendrecht, mevrouw Drost, mevrouw Faïd, de heer Mahmood, mevrouw Koster, de heer Van Doorn en de heer Çetinkaya, wordt de volgende motie (F/16) ingediend:

Motie F/16

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van Den Haag, Stad van Kansen en Ambities: Coalitieakkoord 2018 – 2022 (RIS299794).

Overwegende, dat - Den Haag een stad is met een grote verscheidenheid aan culturen en nationaliteiten; - 60 procent van de Haagse jongeren een migratieachtergrond heeft; - de geschiedenis van al deze culturele gemeenschappen in de stad een belangrijk onderdeel van de collectieve geschiedenis van Den Haag vormt.

Constaterende, dat: - het vorige college reeds een bedrag van 600 duizend euro in het Migratiemuseum geïnvesteerd heeft en het besluit genomen heeft dit museum te openen; - er vele maatschappelijke organisaties uit de stad betrokken zijn bij de oprichting van het museum en al veel mooie stappen zijn gezet op weg naar een aansprekende programmering; - er een bestuurlijk besluit genomen is door het vorige college over de te verstrekken subsidie aan het museum voor de komende jaren en er sprake zou zijn van onbehoorlijk bestuur om hier weer op terug te komen.

Verzoekt het aantredend college: - geen onomkeerbare stappen te nemen met betrekking tot de toekomst van het Migratiemuseum alvorens de raad te informeren over de voors- en tegens van voortzetting en de conclusie hiervan in de vorm van een raadsvoorstel aan de raad voor te leggen.

En gaat over tot de orde van de dag.

De moties maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Joris Wijsmuller (HSP). Voorzitter. Goedenavond allemaal, inmiddels. Het spreekgestoelte moet misschien hoger. Dit is mijn maidenspeech; ik moet dat dus even uitzoeken.

De voorzitter. Ik wilde het nog vragen, maar dan gaan we dit nu gewoon als maidenspeech behandelen, zodat er daarna gewoon een luid applaus zal klinken.

Joris Wijsmuller (HSP). Dat hoeft niet, hoor.

De voorzitter. Zeker wel!

Joris Wijsmuller (HSP). Ik zag zojuist dat er toch al weinig interrupties meer zijn. Maar goed, we gaan het zien.

Laat ik allereerst de onderhandelaars feliciteren met hun akkoord en het feit dat ze er na bijna 50 dagen in geslaagd zijn om met elkaar die gezamenlijke afspraken te maken. Gezien de grote verschillen, zeker vanuit de conservatieve en de progressieve standpunten die er zijn, had ik eerlijk gezegd niet verwacht dat deze vier partijen er toch samen uit zouden komen. Met uitruilen en met geld kun je best ver komen, maar er is toch echt meer nodig voor een verbintenis van vier jaar. Dat de kiezer heeft gekozen voor een groener en lokaler beleid, komt niet tot uiting in het motto van deze coalitie. Ik mis eigenlijk ook een beetje een verbindende leidraad. Ik ken de plannen en de thema's, maar waar staat ‘Den Haag, Stad van Kansen en Ambities’, nu eigenlijk voor? Kansen en ambities gaan over gelegenheid en begeerte, over hoop en eerzucht, over gelukszoekers en carrièrejagers, maar is dat wat u bijeenbrengt? Of is het de onderlinge persoonlijke chemie die het verschil heeft gemaakt? Of was, zoals de heer De Mos al aan het begin van de avond zei, mevrouw Edith Schippers doorslaggevend? Graag hoor ik van de onderhandelaars een reflectie op wat hen nu werkelijk verbindt en wat hen de komende vier jaar ook echt bij elkaar gaat houden. In ieder geval verdient u wel complimenten voor het nemen van bestuurlijke verantwoordelijkheid. Zeker voor Groep de Mos is dit een moedige stap, en daar wens ik jullie ook veel sterkte mee, maar ook GroenLinks steekt zijn nek uit. Het is verstandig dat jullie in deze nieuwe coalitie verdergaan met de koers die het vorige college heeft ingezet met de open bestuurscultuur en meer bewonersinvloed, met de Agenda Ruimte voor de Stad, de nota Eyeline en Skyline, zelfbouw, het OCC, meer reuring en uitgaan, broedplaatsen, geothermie, het verduurzamen van de tien wijken en, niet te vergeten, het armoedebeleid, de daklozenopvang, de eigen bijdrage en natuurlijk ook de schuldsanering. Mijn complimenten voor al die punten, die in dit akkoord zitten. De Haagse Stadspartij is ook erg blij met verschillende plannen, zoals de bibliotheek Bouwlust, de proef met wietteelt, het afschaffen van de hondenbelasting, het schrappen van de brug over de Pijp en van de helihaven, de voortzetting van het cultuuramendement-Lakerveld, de openbare toiletten, de aanpak van het Telderstracé, de rem op het populierenvervangingsplan, het Popmuseum, aandacht voor woonwagenbewoners, en dat het Stille Strand stil moet blijven. Coalitiepartijen, op deze punten kunt u rekenen op de steun van de Haagse Stadspartij. Natuurlijk heeft iedere bestuurder ook recht op goede oppositie. Ook daar kunt u wat de Haagse Stadspartij betreft zeker op rekenen. Maar goede oppositie is ook bittere noodzaak, want dit akkoord heeft zeker ook donkere keerzijdes. Ik zal mij nu tot enkele hoofdpunten daarvan en enkele vragen daarover beperken. Allereerst is het akkoord op mobiliteitsgebied ronduit schizofreen. Er wordt niet gekozen. Er zijn prachtige ambities met ov en fiets. Wederom mijn complimenten, want dat is absoluut de goede richting voor een grote stad als Den Haag. De schaalsprong in het ov mag overigens nooit ten koste gaan van het fijnmazige lijnennet in de oude wijken. Ik hoor graag van de onderhandelaars en in het bijzonder van de heer Van Asten of hij dit met de Haagse Stadspartij eens is. Ook positief is het loslaten van de parkeernorm bij nieuwbouw en de eerste stappen met hogere parkeertarieven, die in deze periode in totaal ruim € 29 mln. gaan opleveren. Dat is toch goed gedaan van 'vroem, vroem, toet, toet, de autopartij'-Groep de Mos. Mijn complimenten, maar tegelijkertijd presenteert deze coalitie heel veel dure autoplannen. Na de Utrechtsebaan en de Rotterdamsebaan wil men nu ook kijken of de N44, de Amsterdamsebaan, ondertunneld kan worden en wil men het aantal parkeergarages uitbreiden, die van het Malieveld in het bijzonder. Dit zijn autoaanzuigende plannen uit de vorige eeuw. Heeft deze coalitie geen ambities met de modal shift voor méér ov en meer langzaam verkeer, en dus minder autoverkeer? En waarom wordt de € 25 mln. die bij de Rotterdamsebaan vrijvalt, niet voor het ov ingezet? Het is goed dat klimaatneutraal in 2030 uit het Klimaatpact door de nieuwe coalitie is omarmd. Niemand kan nu nog om het pact heen. Mijn vraag aan Groep de Mos is dus of de partij nu alsnog bereid is om het Klimaatpact te ondertekenen, net als inmiddels 272 partijen. Op het gebied van duurzaamheid staan, zoals gezegd, meer goede ambities in het akkoord en ook op het gebied van klimaatadaptatie. Drie punten baren echter nog grote zorgen. Allereerst is dat de Leiding door het Midden. Graag hoor ik van de onderhandelaars of zij nu werkelijk Rotterdamse restwarmte uit fossiele industrie kilometers willen transporteren naar Den Haag. Ten tweede de uitverkoop van Eneco en daarmee het opgeven van invloed op een belangrijk nutsbedrijf en het jaarlijkse dividend, zeker na de afschaffing van de dividendbelasting. Het is uiteraard nog pure speculatie hoeveel dit gaat opleveren en wanneer. En het is ronduit teleurstellend dat daarvan nog slechts 30% naar de energietransitie gaat als die verkoop een feit is. Dat brengt mij in de gelegenheid om een correctie aan te brengen.

Mevrouw Koster zei dat er een handtekening van ons staat onder een motie over het aanwenden van de opbrengsten van Eneco om eventueel de financiële positie van de gemeente te verbeteren. Dat is onze fout; dat is een misverstand. De Haagse Stadspartij trekt die handtekening bij dezen in, want als Eneco dan al verkocht wordt, willen wij graag dat er zo veel mogelijk geld naar de energietransitie gaat. Maar goed, het is duidelijk dat de duurzaamheidsplannen financieel dus voornamelijk p.m. zijn, dus ter herinnering. Dat brengt mij bij het derde punt: waarom staan in dit akkoord geen concrete plannen om in deze periode met duurzaamheidsinvesteringen meer banen te realiseren? Dat heb ik echt gemist. Over werkgelegenheid gesproken: ik begrijp helemaal niets van de portefeuilleverdeling. Hoe kan het dat de wethouder die het aantal uitkeringen moet terugdringen, niet beschikt over de instrumenten om mensen aan het werk te krijgen, zoals het leerwerkbedrijf en het Werkgeversservicepunt? En hoe kan hij nu verantwoordelijk zijn voor de sociale werkvoorziening zonder het Werkgeversservicepunt, waarbij dat inmiddels is ondergebracht? Dat snap ik niet. Het tegengaan van segregatie is voor de Haagse Stadspartij een heel belangrijke prioriteit. Deze coalitie zegt de uitgangspunten van de Agenda Ruimte voor de Stad te hanteren, maar wil tegelijkertijd maximaal geld uit de markt halen, in duurdere wijken erfpacht laten afkopen en op goedkopere locaties met erfpachtsuppletie geld verdienen. Dat is gewoon neoliberale grondpolitiek, waarmee dus niet meer sociaal wordt gebouwd in duurdere wijken, terwijl duurder bouwen in goedkopere wijken wel wordt gestimuleerd. En dat wordt ook nog gecombineerd met de stigmatiserende en niets oplossende Rotterdamwet om instroom van kwetsbare groepen in de betaalbare voorraad tegen te gaan. Dat baart grote zorgen. Waar moeten al deze mensen dan naartoe? En hoe gaat men 30% sociaal gespreid over de stad daadwerkelijk realiseren? Laat de coalitie de ambities van de sociaal inclusieve Woonvisie los? Van de heer Kapteijns hoor ik graag waarom hij namens zijn partij zijn handtekening zet onder dit neoliberale beleid. Kan de heer Kapteijns dan meteen ook uitleggen waarom zijn partij akkoord gaat met het schrappen van de ambitie om extra statushouders te huisvesten? En waarom meteen al € 2,5 mln. graaien uit de reserve van dit jaar, van 2018, voor statushouders, terwijl de taakstelling voor het tweede deel van dit jaar juist is toegenomen? Ik lees dat bij een verzoek om extra plaatsingen opnieuw onderhandeld gaat worden. GroenLinks heeft hier echt wat uit te leggen. En waarom is er in dit akkoord voor volgend jaar geen geld meer gereserveerd voor de Haagse aanpak statushouders? Dat gaat dus juist om het gebied van het sociaal domein en om het op weg helpen van mensen. Dat houdt dus kennelijk op. Deze coalitie denkt bovendien, na eerdere forse bezuinigingen, opnieuw liefst € 20 mln. welzijnswerk weg te bezuinigen. Ook dit gaat ten koste van de kwetsbaarste bewoners, maar daar is in dit debat inderdaad al heel veel over gezegd. Hoe kunt u uw handtekening zetten onder deze gentrification in het welzijnsbeleid? Bereiken die kleinschalige initiatieven werkelijk de kwetsbare groepen in deze stad? Iedereen doet mee bij deze coalitie, althans - gelet op dat hoofdstuk - als je ondernemer bent. De grote wens van Groep de Mos was één wethouder Economie, maar in het nieuwe college krijgen we er zelfs vier: één voor mkb en horeca, één voor kenniseconomie, één voor werk en inkomen en één voor circulaire economie. Wat is er bij de vorming van dit nieuwe akkoord misgegaan? Dat vraag ik aan Groep de Mos. Er is een precair punt waarover enkele partijen gisteren gezamenlijk een brief hebben gestuurd. Ik vond het heel goed dat de heer De Mos zei dat hij er als wethouder echt voor alle partijen, voor de hele stad, wil zijn. Dan wil ik het hem niet toewensen dat er in de toekomst nog steeds discussies kunnen ontstaan over de mogelijke schijn van belangenverstrengeling, omdat er natuurlijk nog een discussie is over de bedrijven en ondernemers die campagnes hebben gefinancierd. Daarom dien ik namens een aantal partijen - de PvdA, het CDA, de Partij voor de Dieren, 50PLUS, de SP, de Islam Democraten, NIDA en natuurlijk ook namens de Haagse Stadspartij - een motie in om de beoogde collegepartijen te verzoeken uiterlijk morgen 7 juni om 14.00 uur de stad uitsluitsel te geven over de steun die de beoogde coalitiepartijen hebben ontvangen van ondernemers en bedrijven. Dat is immers juist de kern van de discussie. Dan denk ik dat ook deze wethouder zijn werk in de komende periode full speed kan gaan doen.

Dat is meteen de enige motie die de Haagse Stadspartij zal indienen. Wij hebben weliswaar een aantal andere moties ondersteund, maar als het coalitieakkoord door het college wordt vertaald in begrotingen, komen er nog gelegenheden genoeg om onze standpunten naar voren te brengen. Er zijn nog vele kanttekeningen te plaatsen bij de prioriteiten van dit college, zoals de keuze om maar liefst € 6 mln. te pompen in onderzoek naar verplaatsing van de prostitutie naar het hart van het Central Innovation District, zodat iedere treinbezoeker uit Rotterdam, Amsterdam of Utrecht in Den Haag een warm welkom krijgt. Die plek is juist hard nodig om de infrastructurele knoop aan te pakken door de afbraak van het Schenkviaduct te gaan realiseren en door een metro of openbaarvervoersverbinding door de Binckhorst naar CS een plek te geven. Deze plek was gereserveerd om de distributie van winkels in de binnenstad te realiseren, een diep gekoesterde wens van GroenLinks. Waar gaat dat nu plaatsvinden? Waarom krijgt de VVD met haar ambities hier haar zin? Met de VVD ben ik aangekomen bij mijn laatste opmerkingen voor nu. Die gaan over de financiële paragraaf van dit akkoord. Ik vraag me af wie er heeft bedacht dat op dit moment ruim € 145 mln. aan activareserve kan vrijvallen. En welke investeringen zijn dat precies? We hebben hier nog onlangs bijvoorbeeld een discussie gevoerd over het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed. Zit dat daarin? Ik ben heel benieuwd waar dit nu op gebaseerd is. En wat gebeurt er met de reserve grondbedrijf wanneer de beheerregels voor gebiedsontwikkelingen worden aangepast? Nog een belangrijke en ook wel bedenkelijke financiële keuze is de verkoop van het tafelzilver. Over Eneco hebben we het gehad, maar ik noem ook de uitverkoop van de Amerikaanse ambassade. Daarmee wordt een streep gezet door de ambitie van het Museumkwartier. Dit moet € 11,5 mln. nettoresultaat gaan opleveren voor het nieuwe collegebeleid, terwijl we weten dat er nog een forse boekwaarde op dit pand zit. Dat kan dus alleen maar gebeuren als je met de toekomstige bestemming heel veel kunt gaan verdienen. Is dat echt de bedoeling? Bij 'heel veel verdienen' denk ik bijvoorbeeld misschien aan prostitutie in de Amerikaanse ambassade, want dat levert misschien wel echt geld op: maak er een groot bordeel van. Leg eens uit hoe het college dit daadwerkelijk ziet. Waarom verpats je deze voor de stad superstrategische locatie en stop je wel maar liefst € 15 mln. in verhuizing van de Koninklijke Bibliotheek, die niet van de gemeente maar van het Rijk is? Ook valt op dat veel ambities afhangen van geld dat nog komen moet; dit staat dan ook p.m., dus ter herinnering, ingeboekt. We krijgen zelfs een wethouder p.m., de heer Van Asten, die namens het college op allerlei gebieden op zoek gaat naar dat geld. Heel veel succes! Last but not least: deze coalitie heeft veel plannen en ambities waarvoor eigenlijk meer ambtenaren nodig zijn om ze waar te kunnen maken, maar toch denkt deze coalitie in deze periode maar liefst € 44 mln. te kunnen bezuinigen op het ambtelijke apparaat. Leg eens uit? Welk effect heeft deze maatregel op de werkgelegenheid in de stad? De beoogd wethouder Financiën gaat nota bene zelf met het personeel onderhandelen, maar zo werkt het niet. Volgens mij gaat de neoliberale coalitie zich met deze maatregel lelijk in haar vingers snijden. Ik sluit af. Het akkoord van kansen en ambities zit helaas vol tegenstellingen. Dat luidt uiteindelijk tot mijn vraag hoelang dit werkelijk stand houdt.

De voorzitter. Meneer Wijsmuller, van harte gefeliciteerd met uw maidenspeech.

(Geroffel op de bankjes)

De voorzitter. Door de heer Wijsmuller, daartoe gesteund door de heer Balster, mevrouw Koster, mevrouw Teunissen, de heer Hoijnck van Papendrecht, mevrouw Drost, de heer Çetinkaya en de heer Mahmood, wordt de volgende motie (F/7) ingediend:

Motie F/7

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van van Den Haag, Stad van Kansen en Ambities: Coalitieakkoord 2018 – 2022 (RIS299794).

Overwegende, dat: - er onduidelijkheid bestaat over de mate waarin en welke bedrijven politieke partijen hebben ondersteund bij de afgelopen campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen; - het nieuwe college tal van beslissingen gaat nemen waar o.a. commerciële vastgoed- en mkb- bedrijven belang bij kunnen hebben.

Constaterende, dat: - transparantie op het gebied van partijfinanciering een voorwaarde is voor integere politiek en bijdraagt aan het imago van de lokale politiek.

Verzoekt de beoogde coalitiepartijen: - uiterlijk donderdag 7 juni, 14 uur aan de stad uitsluitsel te geven over de steun die de beoogde coalitiepartijen hebben ontvangen van ondernemers en bedrijven.

En gaat over tot de orde van de dag.

De motie maakt onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Christine Teunissen (PvdD). Voorzitter. De Partij voor de Dieren feliciteert de onderhandelaars met het akkoord Stad van Kansen en Ambities. Wij zijn positief gestemd over de groenere koers dan voorheen. Moest mijn fractie eerst nog uitleggen dat je met de herinrichting van de stad rekening moet houden met dieren of wat het effect is van vleesconsumptie op het klimaat, deze coalitie heeft oog voor de meest kwetsbaren in de stad en voor het terugdringen van de CO2-uitstoot. We zijn blij met een aantal groene punten. Ik noem een paar voorbeelden. We zien dat veel maatregelen uit het Haags Klimaatpact zijn overgenomen, met 2030 als doelstelling. Binnen de gemeentelijke organisatie en op bijeenkomsten die de gemeente mede of zelf organiseert, zal het aanbod van vegetarisch eten vergroot worden. Elk nieuw gebouw wordt klimaatneutraal opgeleverd en er komen meer natuurvriendelijke oevers en rustplekken voor watervogels in onze wateren. Plantsoenen en parken worden zo veel mogelijk vlinder- en bijvriendelijk ingericht en beheerd. Dit zijn allemaal maatregelen waar mijn fractie erg blij mee is. We zien er ook graag op toe dat deze plannen op een goede manier gerealiseerd worden. Maar we hebben ook onze zorgpunten, bijvoorbeeld over de manier waarop dit college de energietransitie vormgeeft. Allereerst missen we concrete afrekenbare tussendoelen die ervoor zorgen dat Den Haag de doelstelling in 2030 daadwerkelijk haalt. Hoeveel CO2-uitstoot is er bijvoorbeeld teruggedrongen in 2022? Wij weten het niet, als we naar deze ambities kijken. Daarnaast zijn de duurzaamheidsinvesteringen binnen het coalitieakkoord niet gebaseerd op wat nodig is in Den Haag maar op wat Eneco opbrengt. Dat is volgens ons de verkeerde volgorde. Daarbij verliest de gemeente door de verkoop van de aandelen zeggenschap over de koers van Eneco. Hierdoor kan de groene koers van het bedrijf zomaar omslaan, bijvoorbeeld doordat Shell de aandelen koopt. De verkoop zou zelfs negatief kunnen uitpakken en zou de winst van lokale klimaatmaatregelen teniet kunnen doen. We missen bovendien een degelijke financiële onderbouwing. Lokale individuele oplossingen en energiebesparingen worden voorgefinancierd met het revolverende energiefonds, maar in het akkoord staat dat dat geld pas in 2020 beschikbaar is en we hebben zojuist gehoord dat nog niet duidelijk is wanneer dat geld beschikbaar komt. Dat betekent dat mensen weleens heel lang zouden kunnen moeten wachten voordat ze zelf kunnen beginnen met de aanleg van warmtepompen, zonnecollectoren of heat pipes in hun eigen woning. Dat zorgt ervoor dat de mogelijkheid dat die lokale duurzame maatregelen stimulerend werken, steeds meer afneemt, aangezien er ook nog een plan ligt voor een Warmterotonde, die gevoed wordt met restwarmte. Dat biedt dus meer ruimte voor restwarmte naarmate we langer wachten met die individuele maatregelen. Elk jaar dat we weer met die maatregelen wachten, loopt ook de CO2-uitstoot op. Ik wil daarom graag van de onderhandelaars weten waarom er eigenlijk niet is ingezet op een lening, bijvoorbeeld via de BNG, waar de rente heel laag is, om nu al met dat revolverend fonds te starten. Wordt nog steeds naar die mogelijkheid gekeken? Het lijkt mij namelijk dat dat nog steeds gewoon kan. Een ander punt van zorg is de bezuiniging op de ambtelijke capaciteit. In de vorige periode hebben we al gemerkt dat er veel te weinig ambtelijke capaciteit is om fatsoenlijk bij te dragen aan het

63 terugdringen van de klimaatverandering, maar het kan natuurlijk ook voor andere beleidsterreinen gelden dat daar grote tekorten ontstaan en dat alle mooie ambities, bijvoorbeeld de groene ambities, niet verwezenlijkt kunnen worden. Daarom mijn vraag: heeft het aankomend college er al zicht op, op welke beleidsterreinen beknibbeld gaat worden qua ambtelijke capaciteit? Gaat dit niet ten koste van de kwaliteit van het beleid? Graag een reactie. Wij vinden het positief dat er wordt ingezet op meer groen en meer bomen. Het is duidelijk dat het college niet alleen oog heeft voor groen omdat dat economisch of voor de recreatie iets oplevert maar ook omdat we de natuur en de biodiversiteit een handje helpen. Het gaat dus niet alleen om kwantiteit; ook de kwaliteit van groen is in dit akkoord verankerd. Dat is heel positief, maar de ecologische zones, die toch de groene longen van de stad zijn, missen wij te veel in dit akkoord. We zien nergens staan dat die ecologische zones worden versterkt of verbonden. We hebben daar al heel lang, al jarenlang - sinds 2008 - plannen voor liggen. De knelpunten zijn bekend, maar we hebben middelen nodig om die zones goed aan elkaar te verbinden en te versterken. Hebben deze partijen nou middelen vrijgemaakt om die groene longen van de stad te versterken? Wordt er ingezet op het verbinden van die ecologische zones? Graag een reactie. Eén van die ecologische zones, de Scheveningse Bosjes, krijgt er van deze partijen flink van langs. Ik kan me nog goed herinneren dat ik samen met Groep de Mos en GroenLinks optrok tegen de bomenkap aan de Scheveningseweg. Waarom is dit protest stilgevallen? Gisteren zijn er nog kapvergunningen verleend. Waarom hebben GroenLinks en Groep de Mos dit niet kunnen voorkomen? Graag een reactie. En zijn er middelen vrijgemaakt voor de ruimhartige compensatie van de natuur die zou verdwijnen bij Madurodam? Wat de luchtkwaliteit betreft: het is mooi dat nu eindelijk een milieuzone wordt aangelegd, nadat dat vier jaar op slot zat, maar wat bedoelt het college nou precies met 'samen met het Rijk en de andere grote steden werken aan een uniforme milieuzone'? Betekent dit dat als het Rijk en de andere grote steden geen uniforme milieuzone willen, ook Den Haag geen milieuzone gaat uitbreiden? Misschien kan daar nog wat verduidelijking op komen. Op het punt van de mobiliteit mist mijn fractie echt de modal shift, waarbij er echt sprake is van een keuze voor duurzaam vervoer, minder auto en meer ov, voetganger en fiets. Wij zien een en- en-beleid. Dat vinden wij heel onverstandig in een groeiende stad. Je moet duidelijke keuzes maken om de stad leefbaar te houden. Er wordt ingezet op meer auto's, betere doorstroming en extra parkeergarages. Hoe verhoudt dit zich tot de klimaatneutrale ambities van het aankomend college, maar ook tot het streven om aan de normen van de Wereldgezondheidsorganisatie te gaan voldoen qua luchtkwaliteit? Ook daarop krijg ik graag een reactie. Op het punt van dierenwelzijn zien we veel kansen. Het college geeft aan dat organisaties die samen met vrijwilligers bijdragen aan het welzijn van dieren, bijvoorbeeld door opvang, ruimhartig worden ondersteund om hun werk te kunnen blijven doen. Ik vraag me af wat 'ruimhartig ondersteunen' precies betekent. Dat is heel mooi gezegd, maar betekent dit dat we gewoon doorgaan op de huidige toer? Dat zou vrij positief zijn, want het vorige college heeft een ton vrijgemaakt voor het vervoer van gewonde in het wild levende dieren. Mijn vraag is of het aankomende college die ondersteuning gaat voortzetten. Graag een reactie. Tot slot: al met al zien we na vele grijze jaren die Den Haag heeft doorgemaakt, een groene afslag. De Partij voor de Dieren verwelkomt een groener en duurzamer beleid, maar vindt het zorgelijk dat bij de financiering van veel duurzame maatregelen een vraagteken staat. Het is daarom nog de vraag of dit een doorgaande of een doodlopende weg is. We gaan het zien.

Willie Dille (PVV). Voorzitter. Wat een kansloos en ambitieloos coalitieakkoord! Als Greenpeace, Vluchtelingenwerk, actiegroep Kick-Out Zwarte Piet en de AFA zouden fuseren, denk ik dat dit er ongeveer uit zou komen: een hippiehandboek voor milieufreaks en diversiteitfetisjisten, vol met warrige en wollige teksten, een soort politieke zeevlam, een mist aan woorden die vast en zeker bedoeld is om het grote kiezersbedrog te verhullen. Want kiezersbedrog, dat is het. De Haagse kiezers stemden op 21 maart massaal op Groep de Mos en de VVD, maar wat krijgen zij na 50 dagen onderhandelen? GroenLinks en D66-beleid. De groengele stropdassen zijn ingeruild voor geitenwollen sokken. Geen lagere lasten voor de Haagse burgers maar wél bed-bad-brood en dagbesteding voor illegalen. De bezuinigingen op de huishoudelijke hulp worden niet teruggedraaid maar voor jihadisten komen er wél socialisatieprogramma’s; dat is zo'n verschrikkelijk woord dat ik het bijna niet kan

64 uitspreken. Stadsmariniers met pepperspray en tasers? Vergeet het maar. Gesubsidieerde geveltuintjes met viooltjes, dát is de invulling van meer blauw op straat. Niets méér cameratoezicht, niets honderden extra handhavers, niets conducteurs op alle trams; wat is er terechtgekomen van al die stoere taal en al die beloftes van voor de verkiezingen? Helemaal niets, terwijl dat wel is waar de mensen voor hebben gestemd. De grote regelaar heeft het gewoon niet geregeld. Daarom de volgende motie: verzoekt het nieuwe beoogde college middelen vrij te maken voor extra handhavers door te snijden in het budget voor duurzaamheid(subsidies). Den Haag krijgt geen zero tolerance maar zero lastenverlichting. De parkeertarieven gaan omhoog, de ozb gaat omhoog, de toeristenbelasting gaat omhoog, parkeervergunningen worden duurder en ga zo maar door. De Haagse Eneco-aandelen worden verkocht. Dat zijn honderden miljoenen, keiharde knaken die over de balk gegooid worden om duurzaamheidswaanzin te bekostigen, zoals groene dakensubsidie en woningen van het gas af halen. Honderden miljoenen euro's worden verbrast aan deze elitaire idioterie. Het is echt een astronomisch hoog bedrag. Wat kunnen we allemaal met dat geld doen? We kunnen bijvoorbeeld vier jaar lang de ozb halveren, de toeristenbelasting afschaffen, de precariobelasting afschaffen én de hondenbelasting nu meteen afschaffen in plaats van over drie jaar. En dan is er zelfs nog genoeg geld over om in heel Den Haag het betaald parkeren af te schaffen. Al die dingen kunnen we met dat geld doen; zoveel geld is het. Échte lastenverlichting dus, waar de mensen in Den Haag écht iets aan hebben. Maar helaas, al dat geld gaat nu naar duurzaamheidswaanzin. Daarom de volgende motie: verzoekt het nieuwe beoogde college de opbrengsten van de verkoop van de Eneco-aandelen (deels) te gebruiken om de lasten te verlichten voor de Haagse burgers. Nu we het trouwens toch over het afschaffen van betaald parkeren hebben: weet u nog, vlak voor de verkiezingen, die grote Amerikaanse schoolbus, die door heel Den Haag reed met grote luidsprekers die over ieder plein galmden: 'Betaald parkeren gaan we weren! 65-plus gratis met tram en bus!' en nog meer van deze loze beloftes? Groep de Mos won er zelfs de verkiezingen mee. Dát is dan ook wat ze met dat geld van die Eneco-aandelen zouden kunnen regelen. Dát verdienen al die kiezers. Dát is waar zij voor gestemd hebben. Maar wat krijgen ze in plaats daarvan? Een dikke middelvinger van Richard de Mos, de grote regelaar. Parkeertarieven duurder. Parkeervergunningen duurder. In de stad gaan we € 4,50 betalen voor een uurtje parkeren. In totaal wordt er € 30 mln. méér opgehaald met betaald parkeren. Ik heb trouwens vernomen dat je bij John van Zweden inmiddels behangrollen kunt kopen met alle gebroken beloften van Richard erop. Dat is genoeg om heel je huis mee vol te plakken. Dit is de grootste anti-autocoalitie die Den Haag ooit heeft gekend. Zelfs nieuwbouwwoningen worden opgeleverd zonder parkeerplaatsen. Mensen moeten maar met het ov of met een deelauto. Een deelauto; ja, u hoort het goed, zo eentje met een plakkend stuur, waarvoor je eerst vier blokken om moet lopen voordat je er bent. Dan kun je wel meteen de nieuwe hoerenstraat in je nieuwbouwwijk verkennen. Met de scooter hoef je trouwens ook niet te komen, want daarmee mag je het centrum niet meer in. Er komt immers een milieuzone. Bedankt VVD! Het zijn echt Amsterdamse toestanden hier in ons eigen Den Haag. Volgens mij zien we binnenkort de eerste Haagse wethouders met een bak slappe thee op de tribune bij Ajax, want zelfs de toeristen worden actief vanuit Amsterdam hierheen gehaald. En dan heb ik het nog niet eens gehad over alle diversiteitsprojecten, anoniem solliciteren, lhtbqiap-programma's, miljoenen extra naar kunst en cultuur en ga zo maar door. De kunstbobo's, transgenderfeministen en linkse subsidieslurpers vieren feest, maar wat krijgt de gewone man op Scheveningen? Nou, de beloofde eigen wethouder, die komt er hoor: een visserijhatende en rotsblokwerpende Greenpeace-activiste. In de haven kan de vlag halfstok. O ja, ze krijgen ook nog een eigen Noord-Zuidlijn, een jarenlange bouwput, een tramtunnel 2.0. Ze zullen vast allemaal de polonaise door de woonkamer lopen van blijdschap. Dus namens de Scheveningers zeg ik u: hartelijk bedankt. Je zou maar Groep de Mos of VVD gestemd hebben en al deze gekkigheid gepresenteerd krijgen. Ik hoorde dat ze graag nog een bekend evenement naar Den Haag willen halen. Nou, met dit hippieakkoord zal dat vast Woodstock worden. Want zelfs de PvdA doet nog stilzwijgend mee aan hun coalitie. Hun subsidiebanen, jihadistenknuffelbeleid en migrantenpamperbeleid blijven gewoon bestaan. Op één van de eerste bladzijdes staat zelfs de verkiezingsslogan van de Partij van de Arbeid: 'Den Haag voor iedereen.' Dat zegt toch eigenlijk wel genoeg, hè? En daar ligt dan ook het allergrootste probleem. Is dat waarvoor mensen De Mos hebben gestemd? Is dat waarvoor de mensen VVD hebben gestemd? Zodat hun stad wordt weggegeven aan iedereen? Ik denk het niet, want Den

Haag is niet van iedereen. Den Haag is van óns, van de Hagenezen, van de Hagenaars, van de Duindorpers en van de Scheveningers, van de Nederlanders, want dit is ons land en dit is onze stad. Die is helemaal niet van iedereen, maar deze coalitie rolt de rode loper uit voor 5.000 nieuwe inwoners per jaar. Hoe kan dat terwijl onze bevolking vergrijst? Nou, simpel: het zijn bijna allemaal kansarme migranten. Alle retoriek en stoere praatjes ten spijt komen er de komende jaren ook weer gewoon duizenden statushouders bij in Den Haag die allemaal een gratis huis krijgen, mét voorrang, en dat middenin een gigantische huizencrisis. Zelfs illegalen krijgen gratis opvang en dagbesteding van de VVD. En dat allemaal ten koste van de Hagenees en op kosten van de Hagenaar, want die zoeken het maar uit. Zij krijgen dat allemaal niet, maar ze mogen het wél allemaal betalen. Daarom de volgende motie: verzoekt het nieuwe beoogde college uitgeprocedeerde asielzoekers geen gratis opvang te bieden in de vorm van bed-bad-brood en dagbesteding. Terwijl nu al twee derde van de jongeren in Den Haag allochtoon is, drukt dit college het gaspedaal richting de uitroeiing van het Nederlandse volk dus nog even wat dieper in. Heel Den Haag wordt de komende vier jaar één grote volgebouwde migrantenbende. Misschien is daarom dat Migratiemuseum geschrapt: onze stad wordt al één groot levend migratiemuseum. Ondertussen probeert deze coalitie goede sier te maken met de ambitie om jaarlijks 500 mensen uit de bijstand te halen. Nou, nou! En dat terwijl tegelijkertijd duizenden buitenlandse bijstandstrekkers worden binnengehaald. Dat is natuurlijk lood om oud ijzer. Daarom de volgende motie, die heel gematigd is en die jullie dus best wel kunnen ondersteunen: verzoekt het nieuwe beoogde college met het Rijk in gesprek te gaan over verlaging van het aantal statushouders die jaarlijks via de wettelijke taakstelling aan Den Haag worden toegewezen. Terwijl er een half boekwerk vol is geschreven over duurzaamheid, wordt er met geen woord gerept over de islam en is er geen hoofdstuk over de aanpak van het gigantische Marokkanenprobleem in deze stad. Dit is een gifgroen college dat de echte problemen van onze stad negeert. Er is niet eens een hoofdstuk over integratie. Ik begrijp wel waarom niet: omdat buitenlanders niet eens hoeven te integreren van deze partijen. Ze worden toch wel gepamperd en geholpen, in tegenstelling tot onze ouderen en zieken, want die worden niet extra geholpen. De bezuinigingen op de huishoudelijke hulp worden niet teruggedraaid, maar de coalitie gaat wel inzetten op de aanpak van eenzaamheid. Laat welzijn nou één van de belangrijkste oplossingen in de bestrijding van eenzaamheid zijn. En wat doen ze daarmee? Enorm erop bezuinigen; je verzint het niet. Je kunt in Den Haag beter een boom, een struik of een uitgeprocedeerde asielzoeker zijn, want dan wordt er wel goed voor je gezorgd. Het lijkt een tragische komedie, maar het is de bittere werkelijkheid. Daarom de volgende motie: verzoekt het college middelen vrij te maken om de bezuinigingen op de huishoudelijke hulp te compenseren door te snijden in het budget voor duurzaamheid. Tot slot. Wat wil de PVV dan? Nou, dat is heel simpel: we willen dat de mensen in Den Haag krijgen waarvoor ze hebben gestemd. Wij willen niet dat ze voor de gek worden gehouden en voor de zoveelste keer teleurgesteld achterblijven omdat er partijen zijn die voor de verkiezingen goede sier maken met stoere taal en met het imiteren van de PVV, maar na de verkiezingen met GroenLinks gaan regeren. Daarom zullen wij de komende jaren constructieve voorstellen gaan doen om de lasten te verlagen, om de veiligheid te vergroten, om de zorg te verbeteren en om het gigantische Marokkanenprobleem in deze stad aan te pakken.

De voorzitter. Door mevrouw Dille worden de volgende moties (F/8 tot en met F/12) ingediend:

Motie F/8

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van het coalitieakkoord 2018-2022.

Overwegende, dat: - de twee grootste coalitiepartijen (Groep De Mos en VVD) de verkiezingen hebben gewonnen door honderden extra handhavers te beloven.

Constaterende, dat: - er de komende collegeperiode gemiddeld slechts zes handhavers per jaar bijkomen.

Verzoekt het nieuw beoogde college: - middelen vrij te maken voor extra handhavers door te snijden in het budget voor duurzaamheid(subsidies).

En gaat over tot de orde van de dag.

Motie F/9

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van het coalitieakkoord 2018-2022.

Overwegende, dat: - het nieuwe college voornemens is de Haagse Eneco-aandelen te verkopen.

Van mening, dat: - de Haagse belastingbetaler financieel voordeel dient te ondervinden van de honderden miljoenen euro’s die dit oplevert.

Verzoekt het nieuw beoogde college: - de opbrengsten van de verkoop van de Eneco-aandelen (deels) te gebruiken om de lasten te verlichten voor Haagse burgers.

En gaat over tot de orde van de dag.

Motie F/10

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van het coalitieakkoord 2018-2022.

Overwegende, dat: - uitgeprocedeerde asielzoekers illegalen zijn waarvan rechters hebben geoordeeld dat zij Nederland moeten verlaten.

Van mening, dat: - illegaliteit en het negeren van rechterlijke uitspraken niet beloond dienen te worden.

Verzoekt het nieuw beoogde college: - uitgeprocedeerde asielzoekers geen gratis opvang te bieden in de vorm van bed-bad-brood en dagbesteding

En gaat over tot de orde van de dag.

Motie F/11

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van het coalitieakkoord 2018-2022.

Verzoekt het nieuw beoogde college:

- met het Rijk in gesprek te gaan over verlaging van het aantal statushouders die jaarlijks via de wettelijke taakstelling aan Den Haag worden toegewezen.

En gaat over tot de orde van de dag.

Motie F/12

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van het coalitieakkoord 2018-2022.

Constaterende, dat: - de bezuinigingen van het Rijk op de huishoudelijke hulp niet door de gemeente Den Haag worden teruggedraaid.

Verzoekt het nieuw beoogde college: - middelen vrij te maken om de bezuinigingen op de huishoudelijke hulp te compenseren door te snijden in het budget voor duurzaamheid(subsidies).

En gaat over tot de orde van de dag.

De moties maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Tahsin Çetinkaya (Islam Democraten). Voorzitter. Vandaag staat de bespreking van het coalitieakkoord op de agenda. Ik wil dan ook om te beginnen het nieuwe college van harte welkom heten. Ik hoop op een mooie, constructieve en vruchtbare samenwerking. Het coalitieakkoord is gepresenteerd en bevat zonder meer onderdelen en punten die een positieve impuls betekenen voor onze stad en de Haagse samenleving. Er zouden echter ook enkele kanttekeningen geplaatst kunnen worden bij dit akkoord. Allereerst moet worden opgemerkt dat Den Haag door de decennia heen tot een stad is verworden die veel diversiteit kent en bovendien multireligieus is. Deze veranderde samenstelling van de Haagse samenleving maakt een omslag in cultuur en denken noodzakelijk. Dit vergt voor de praktijk verscheidene nieuwe maatregelen, zoals de beantwoording van de behoefte aan interculturele zorg. Hieronder valt bijvoorbeeld ook de behoefte aan islamitische woongroepen voor ouderen, die zijn uitgerust met islamitische voorzieningen. Over dit onderwerp is weliswaar op 2 november 2017 een motie aangenomen, maar wij zien in de praktijk helaas te weinig terug van de inhoud van deze motie. Hiernaast moet worden vermeld dat er ook nauwelijks aandacht is voor zaken als dementie bij ouderen met een migratieachtergrond. Belangrijk om te vermelden is ook de transitie in de cultuur en het denken van ouderen met een migratieachtergrond, die zich steeds meer thuis voelen in de Nederlandse samenleving. Zij kiezen er hierom eerder voor om na hun overlijden hier in Nederland te worden begraven dan in het land van herkomst. Hiermee zijn zij immers dichter bij hun familie en naasten, die hen op deze wijze vaker kunnen bezoeken. Dit is uiteraard een positieve ontwikkeling, met name in het kader van de integratie, maar helaas schieten de voorzieningen op dit terrein te kort. Wij zijn dan ook in voorbereiding van een motie om deze vraag vanuit deze groep beter te kunnen beantwoorden en deze groep tegemoet te kunnen komen. Een ander punt dat ik hier wil bespreken, tevens als kanttekening bij het akkoord, is het onderwerp werkgelegenheid. Helaas zie ik in het akkoord een aantal essentiële onderwerpen veel te weinig terugkomen, waaronder aandacht voor nieuwkomers, het discriminatieregister, inclusiviteit en diversiteit van personeel in verschillende organisaties. Tevens wordt er nauwelijks aandacht geschonken aan de acceptatie van diverse groepen die gezamenlijk de meerderheid vormen van de Haagse samenleving. Is hier wel voldoende over nagedacht? In samenhang met dit laatste ligt het voor de hand om het ook te hebben over het onderwerp economie. Wij vinden het cruciaal dat ondernemerschap in onze stad flink wordt gestimuleerd. Ik was zelf enorm verheugd om dit terug te lezen in het coalitieakkoord. Er is naar mijn mening echter weinig tot geen aandacht voor mkb'ers met een migratieachtergrond. Daarnaast kunnen het gebruik van

68 expertise vanuit deze groep ondernemers en nieuwkomers en de handel met deze groep ondernemers en nieuwkomers veel beter. Een van de belangrijkste thema's, die een steeds grotere rol speelt, is uiteraard veiligheid. Dat is een belangrijk goed dat wij allen moeten waarborgen, zeker in samenhang met rechtvaardigingsgronden en aandacht voor fundamentele rechten, in het geval men zich inzet voor de waarborging ervan. Een aantal onderwerpen hieromtrent zie ik als onderbelicht. Er is nauwelijks aandacht voor racisme en discriminatie van de moslimgemeenschap. Daarnaast is er geen aandacht voor de bescherming van moskeeën, terwijl deze gebedshuizen door toedoen van polarisatie en spanningen in de Nederlandse samenleving onder een substantiële dreiging zijn komen te staan. Wij zijn immers allen bekend met zaken als bedreigingen richting bestuurders van moskeeën, het bekladden en vernielen van moskeegebouwen of andere aangekondigde voornemens om moskeegangers en moslims te intimideren. Tevens is er weinig tot geen aandacht voor diversiteit binnen de politie en het herstellen van de vertrouwensrelatie tussen de politie en de burger. Tot slot wordt er ook niets genoemd over het aanpakken van buitensporig politiegeweld tegenover de burger. Heeft men over deze onderwerpen nagedacht? Noemenswaardig is zeker ook de aanpak van een aantal medewerkers die zich in hun functie als handhavers in bepaalde wijken schuldig maken aan discriminatie. Hoe zit het hiermee? Wat wil men hieraan doen en hoe wil men dit tegengaan? Verder wil ik met betrekking tot het akkoord een vraag stellen over een belangrijk onderwerp dat onze stad enorm aangaat, namelijk het parkeerbeleid. Met genoegen hebben we in het coalitieakkoord kunnen lezen dat het huidige beleid inzake betaald parkeren op niet-marktdagen wordt teruggedraaid. Ik vraag mij echter af wanneer dit wordt toegepast en op welke manier men hierover met de burgers zal communiceren. Een punt over dit onderwerp dat wij met minder genoegen hebben gelezen in het akkoord, is de verhoging van de tarieven in het centrum met € 1 per uur. Hoe rechtvaardigt men deze verhoging en hoe ziet men deze verhoging in relatie tot het terugdraaien van het beleid rondom de Haagse markt, waarmee men eigenlijk de burgers deels tegemoet leek te komen? Met betrekking tot het parkeerbeleid in wijken waar het gemiddeld inkomen niet erg hoog is, zoals de wijken Transvaal, Schilderwijk, Spoorwijk, Moerwijk en Escamp zouden het beleid en zeker de tarieven aangepast moeten worden naar de draagkracht van de bewoners van deze wijken. Hiermee wil ik een overgang maken naar de welzijnsorganisaties in onze stad. Mijn stelling is dat de medewerkers van deze organisaties, die zich hard inzetten voor het welzijn van de burger, het verdienen om gratis te kunnen parkeren. Er wordt bezuinigd op het welzijnswerk en deze bezuinigingen komen heel hard aan. Wij hebben vandaag ook vertegenwoordigers van verschillende organisaties kunnen horen, die terecht hun zorgen uiten over deze bezuinigingen. Ik ben van het standpunt dat deze bezuinigingen een negatief effect zullen hebben op de dynamiek binnen onze stad en bovendien belemmerend zullen zijn voor het waardevolle werk dat deze organisaties leveren. Ik vraag mij af of men dit beseft en welke oplossingen men hiervoor heeft kunnen bedenken. Tot slot wil ik het hebben over het onderwerp wonen. Bewoners van deze stad hebben nog altijd last van verouderde sociale huurwoningen en de welbekende vochten schimmelproblematiek. Hoe zit het met het verbeteren en verduurzamen van deze woningen? Ik wil graag afsluiten met het wensen van succes voor het nieuwe college.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Voorzitter. Om te beginnen een hartelijke felicitatie aan Groep de Mos, de VVD, D66 en GroenLinks met hun coalitieakkoord. Om maar met de deur in huis te vallen: wat een feest van herkenning toen ik dit coalitieakkoord las, toevallig of niet met 84 pagina's even dik als het verkiezingsprogramma van Groep de Mos. Bij niet weinig gemaakte afspraken heeft de ChristenUnie/SGP de afgelopen periode met moties, nota's, allerhande andere bijdragen en natuurlijk ons onvolprezen verkiezingsprogramma 'Den Haag voor elkaar' al dan niet mede aan de basis mogen staan, zoals bij thema's als waardig ouder worden en de aanpak van eenzaamheid, de ov- verbinding tussen Scheveningen-Haven en Madurodam en geen tram over de Westduinweg, het vergunningplichtig maken van shishalounges en het verbieden van straatintimidatie, van het aanpakken van mensenhandel tot het creëren van een inclusieve stad, ook voor medebewoners met een beperking, van het beter betrekken van bewoners bij de invoering van betaald parkeren en uitbreidingsplannen van scholen tot het schrappen van de helihaven en van de brug over de Pijp. Zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. Complimenten aan de coalitiepartijen. Het is echt mooi dat ze

69 goed hebben willen luisteren naar de inbreng van mensen uit de stad en naar die van andere partijen dan de partijen die aan de onderhandelingstafel zaten. Zo vindt mijn fractie het heel goed dat de coalitie steviger dan in het vorige coalitieakkoord heeft afgesproken om bij nieuwbouw de norm van 30% sociale woningbouw voor de hele stad te hanteren, al ben ik daar na het antwoord van beoogd wethouder Revis iets minder gerust op geworden. Maar dat de afspraak steviger is dan in het vorige coalitieakkoord, is een feit. Maar het komt er nu wel op aan om deze afspraak uit te gaan voeren, zodat er niet zoals de afgelopen jaren maar een paar procent sociale woningen bij komt, maar echt 30% door de hele stad en dus ook op het zand en juist minder dan nu op het veen. We hebben immers behoefte aan woningbouw die zand en veen aan elkaar verbindt, en niet, zoals nu gebeurt, aan een stad waarin de tegenstellingen toenemen. De markt bouwt immers dure woningen in dure wijken en goedkope woningen in goedkope wijken, als we niet bijsturen. Door de verplichting sociale huurwoningen passend toe te wijzen, komen de kwetsbaarste groepen als vanzelf terecht in de kwetsbaarste wijken. Daarom is het goed dat de Rotterdamwet minus artikel 8 in stelling wordt gebracht en dat in de prestatieafspraken met woningcorporaties hun straks hopelijk ook ruimte wordt gegeven om buurtgericht woningen toe te wijzen, zoals ook de stadsdeeldirecteur van Escamp bepleitte in zijn noodkreet 'Naar een ongedeelde stad', die hij in januari slaakte op de website van Platform Stad. Hij waarschuwde voor het verder uiteenvallen van onze samenleving en waarschuwde dat zich onder onze ogen een sociologische ramp dreigt te voltrekken. Daarbij ging het primair om Zuidwest. Ik lees over deze wijken geen slechte teksten in het coalitieakkoord, maar waar zijn precies de urgentie, de bevlogenheid en het kloppende hart voor deze wijken, voor deze mensen? Ik hoop dat de aanstaande wethouders Revis en De Mos, die verantwoordelijk worden voor Escamp en - wethouder Revis - voor al het moois dat in Den Haag gebouwd gaat worden, deze urgentie delen en vanuit het perspectief dat zo mooi is geschetst door de stadsdeeldirecteur van Escamp, aan de slag gaan voor en met Moerwijk, Morgenstond, Bouwlust en Vrederust. Ik hoop ook dat ambtenaren, ook topambtenaren, de komende jaren de ruimte krijgen voor het scherp houden van bestuurders, zoals de heer Baron de afgelopen maand januari de ruimte kreeg, maar dat terzijde. De huidige ontploffende huizenprijzen leiden natuurlijk tot veel zorgen over de betaalbaarheid van en woonlasten in onze stad, maar bieden ook de kans kapitaalkrachtige groepen naar deze kwetsbare en betaalbare wijken te trekken door voor hen interessante en relatief wat duurdere en ruimere woningen en voorzieningen toe te voegen. Gelijk een mooie kans om gezinnen met jonge kinderen in de stad te houden, waar ik helaas niets over las in het dikke coalitieakkoord. Ik sluit me wat betreft het belang van ruimte voor gezinnen graag aan bij de woorden van collega Koster van het CDA en heb daarom vol overtuiging haar motie meeondertekend. Dan kom ik op een aantal mooie afspraken in het coalitieakkoord, die soms net nog wat aanscherping verdienen. Mijn fractie is blij met de afspraak dat het nieuwe college mensenhandel, zoals de loverboyproblematiek, gaat aanpakken en zorgt voor opvang van slachtoffers van mensenhandel. Chapeau. In onze stad van vrede en recht mag immers geen plek zijn voor mensenhandel. Tegelijk zijn de afspraken nog niet zo concreet en daarom een motie met als dictum: verzoekt het beoogde college medio 2019 met een lokale sluitende aanpak van mensenhandel te komen, waarin onder andere aandacht is voor het verhogen van de aangiftebereidheid van slachtoffers van mensenhandel, geconcretiseerd wordt hoe mensenhandel beter voorkomen en bestreden wordt en hoe snelle en passende hulp - gericht op een terugkeer in de samenleving - geboden kan worden aan slachtoffers. Deze motie dien ik in samen met collega Drost van de SP. In onze mooie stad zijn helaas nog veel meer scherpe rafelranden. Denk aan dakloosheid. Dat het nieuwe college uitvoering gaat geven aan de vele moties die begin dit jaar door de raad in vorige samenstelling werden aangenomen gericht op verbetering van de maatschappelijke opvang, vindt de ChristenUnie/SGP goed nieuws. € 18 mln. gaat er geïnvesteerd worden. En dat is goed én broodnodig. Het aspect dat we echter missen is dat van het voorkomen van dakloosheid en daarom de volgende motie met als dictum: verzoekt het beoogde college in beeld te brengen wat de redenen zijn van de toegenomen dakloosheid en bij de uitwerking van de coalitieafspraken over opvang voor kwetsbaren, mee te nemen hoe ingezet gaat worden op het voorkomen van dakloosheid en hierbij rekening te houden met de onderzochte redenen van dakloosheid. Deze motie dien ik in samen met de collega's Balster, Drost en Faïd.

Dan de bijstand. Daar wil de coalitie zo veel mogelijk mensen uit halen. En dat is natuurlijk een lovenswaardig streven. In de afgelopen tijd zijn er 1.000 mensen met een STiP-baan uit de bijstand geholpen, maar na drie jaar loopt dit STiP-traject in principe af. In het akkoord staat iets over evalueren, maar dat is het dan ook. Het zou natuurlijk zonde zijn als deze mensen, die nu werkritme en werkervaring opbouwen, weer zouden terugvallen in de bijstand. Om dat te voorkomen dien ik een motie in met als dictum: verzoekt het beoogde college bij het streven naar vermindering van het aantal bijstandsgerechtigden, naast het verkleinen van het 'granieten bestand', zijn inzet met voorrang te richten op het voorkomen van het terugstromen van mensen met een STiP-baan in de bijstand. Deze motie is meeondertekend door de collega's Balster, Drost en Faïd. Maar natuurlijk is niet alles goud wat er blinkt. Grote zorgen heeft mijn fractie over de verplaatsing van de raamprostitutie. Een schone raamprostitutie is een illusie, net zoals roken zonder je longen te beschadigen dat is. Wel fijn dat de Stationsbuurt en zeker het Oude Centrum hun probleemstraten kwijtraken en mogen uitzien naar nieuwe, mooie woonstraten, althans als de 'marktpartij' doorpakt. Ik heb sowieso grote twijfels of het lukt om met gesloten beurs tot verplaatsing van de raamprostitutie te komen en de Doubletstraat en de Geleen- en Hunzestraat te herontwikkelen. Ook heb ik die twijfels bij de beoogde locatie naast het spoor, in het hart van het zogenaamde CID. Den Haag gaat daarmee toch niet lijken op Brussel-Noord, waar de eerste blikken op de stad vanuit de trein blikken zijn op desolate panden met hun trieste raamprostitutie? En als je deze branche vol uitbuiting en mensenhandel dan toch per se in stand wilt houden in onze stad van vrede en recht, dan moet er wat de ChristenUnie/SGP betreft in ieder geval gekozen worden voor een forse vermindering van de huidige 330 à 340 ramen. En dat kan ook, want de leegstand is groot, alhoewel officiële cijfers en ontwikkelingen ontbreken. En daarom een motie met als dictum: verzoekt het beoogde college de leegstand in de Haagse raamprostitutiestraten, de ontwikkeling daarin en de achtergronden daarvan in kaart te brengen. Waar we ook wat bezorgd over zijn, zijn de enorme bezuinigingen op welzijn en het ontbreken van investeringen in de zorg, waardoor deze versoberd zullen moeten worden. Er gaat een flinke kaasschaaf over de grote welzijnsorganisaties en het maatwerk beschermd wonen zal het met minder moeten gaan doen. Wij willen in ieder geval dat de kleinere wijkgerichte organisaties hierbij worden ontzien, zoals al uit mijn eerdere interruptie bleek. Een ander zorgpunt voor de ChristenUnie/SGP-fractie is de ruimte die het college wil gaan geven aan drugs in onze stad. En dat in een tijd waarin we alles op alles zetten om een rookvrije generatie op te laten groeien, ook in onze stad. Gereguleerde wietteelt - zoals u weet heb ik er groot vertrouwen in dat als deze pilot naar Den Haag komt, deze glansrijk zal mislukken - en drugstesten bij evenementen. Als overheid het testen van die troep gewoon faciliteren! Wat hadden ze voor pilletjes geslikt, toen de onderhandelaars dit opschreven? Drugsgebruik normaliseert de kersverse coalitie hiermee, maar het spuiten en slikken van pillen is allesbehalve normaal. Een feest voor de achterban is leuk, maar het is natuurlijk leuker als de hele stad, de bewoners dus, kunnen meedelen in de feestvreugde. Bewoners doen dat gelukkig ook in dit akkoord. Als het gaat om de invoering van betaald parkeren, gaat er beter naar ze worden geluisterd en ook bij gemeentelijke projecten én andere projecten worden er hoge eisen gesteld aan de informatie en de communicatie in de buurt. Ik ben blij dat de 'bewonersbril' vaak is opgezet tijdens de onderhandelingen. Maar bij één onderwerp was die bril kwijt en werden de oordoppen ingedaan voor de zorgen van bewoners: bij de horeca. Hoe bestaat het dat bewoners hier zo buitenspel zijn gezet? Waarom lezen we niets over geluidsisolatie, wordt daar geen geld voor uitgetrokken en ook al niets over luisteren naar bewoners, zeker nu er ook nachtontheffingen dreigen voor locaties buiten de horecakernen? Vergeet ze alstublieft niet, is mijn hartenkreet dan ook aan toekomstig wethouder De Mos. Ambities, dat woord staat met nadruk in de helaas wel erg ambtelijke titel, maar soit, smaken verschillen. En ik begrijp het ook wel want veel zaken die in het coalitieakkoord staan, dreigen niet verder te komen dan een ambitie. Maar liefst 24 onderzoeken en 10 pilots worden aangekondigd en 11 keer wordt nader bekeken of bestudeerd of er iets geregeld kan worden. Opmerkelijk vergeleken met het oude coalitieakkoord. En dat verwacht je toch ook niet met een partij aan tafel die 'kiest voor doen', de VVD, of een partij ‘die het regelt’, Groep de Mos. Ik hoop niet dat als het een beetje lastig wordt, financieel of inhoudelijk, de nieuwe grondhouding wordt: goed punt, gaan we nader bekijken. En dat was het dan. En soms was dat woord 'onderzoek' gewoon overbodig. Bijvoorbeeld bij goedkoper

71 parkeren voor ondernemers met bijvoorbeeld een onderhoudsbedrijf. Ik ben heel blij dat dit punt is opgenomen in het akkoord, maar waarom een onderzoek? Leiden heeft dit bijvoorbeeld gewoon geregeld, dat kan Den Haag ook. Dus alle waardering, maar gewoon uitvoeren. Nog zo’n voorbeeld: straatintimidatie. Waarom nog een keer onderzoeken? Rotterdam en Amsterdam hebben het geregeld en ook Tilburg, Capelle aan den IJssel en nog meer gemeenten gaan het regelen en het verbod houdt daar tot op heden juridisch stand. Ik zou zeggen: schrap waar mogelijk de woorden 'onderzoek', 'pilot' of 'nader bekijken' in het coalitieakkoord en regel het, voer het uit en voeg de daad bij het woord. Kan ik erop rekenen dat de nieuwe coalitie met de door mijn fractie bepleite daadkrachtige blik nog eens door het coalitieakkoord gaat? En wat zegt dit spreken in ambities, onderzoeken, pilots en nader bestuderen precies over de uitvoering van al de mooie duurzaamheidsambities? Die ambities waarmaken, dat wordt de kunst. En ik hoop dat het nieuwe college deze kunst beheerst. Dat brengt mij als vanzelf bij het oliedomme voornemen om Eneco te verkopen. Ik zou zeggen: steek daar geen energie in. Ik zie natuurlijk dat de coalitie broodnodige investeringen laat afhangen van de verkoop van Eneco. Zo heeft GroenLinks de afgelopen week gepronkt met de 25.000 woningen die verduurzaamd gaan worden. Maar waar wordt dat van betaald? Precies, met de opbrengst van Eneco. We slachten de kip met de gouden eieren, omdat er geld nodig is voor de energietransitie. Dat is niet alleen oliedom, maar ook je reinste energieverspilling. En bovendien strekt die energietransitie zich uit over vele jaren, en daarom is een langjarige en bovendien, as we speak, stijgende inkomstenstroom via dividend nuttiger en ook geoormerkt voor de energietransitie dan een grote opbrengst ineens. Daarom dien ik een motie in met als dictum: spreekt uit dat het niet verstandig is de aandelen Eneco te verkopen. Deze motie heeft de welluidende titel 'Slacht de kip met de gouden eieren niet'. Dus de Partij voor de Dieren kan er, denk ik, ook goed mee leven. De motie is meeondertekend door de collega's Teunissen, Wijsmuller, Drost, Dille en Balster. Me dunkt, een uitspraak waar elke voorstander van behoud van Eneco zich zonder problemen achter kan scharen, ook als er inmiddels bepaalde afspraken hieromtrent zijn gemaakt. Een ander aspect waar mijn fractie toch met enige zorg naar kijkt betreft de financiën. Onder verantwoordelijkheid van het college dat de laatste 24 uur is ingegaan, is de financiële positie van de gemeente verslechterd. De solvabiliteit is gezakt van ruim 40% naar 27,5%. En alle afspraken die zijn vastgelegd in het voorliggende akkoord, zoals het verder leegtrekken van reserves, het verkopen van vastgoed en het gelijk uitgeven van de opbrengsten ervan, en de verkoop van Eneco en het weer snel uitgeven van die opbrengst, zullen er waarschijnlijk voor zorgen dat we als gemeente financieel nog wat minder weerbaar worden. De VNG stelt dat het licht op oranje springt bij een solvabiliteit lager dan 30% en dat een gemeente met een solvabiliteit onder de 20% zich helemaal op glad ijs begeeft. Als dat gebeurt, spelen we echt financieel degradatievoetbal en dat moeten we niet willen. Daarom de motie met als dictum: verzoekt het nieuwe college de solvabiliteit niet onder de 20% te laten zakken en weer toe te werken naar een robuuste solvabiliteit van ten minste 30%. U ziet het: een voorzichtig geformuleerde motie waar iedereen die houdt van gezonde financiën voor kan zijn. Deze motie is meeondertekend door collega Drost. Mijn complimenten voor deze coalitie en de zorgen van de ChristenUnie/SGP over dit coalitieakkoord zijn helder. Waar ik het nog niet over heb gehad, is over de visie van deze coalitie op en voor Den Haag, en dan doel ik met name op de samenlevingsvisie. Nu kan ik me voorstellen dat dit niet een heel gemakkelijke vraag was aan de onderhandelingstafel, waar populisme, individualisme en optimisme elkaar ontmoetten. En er zat ook nog een partij bij, waarvan de politiek leider aan de oogarts begint te denken bij het woord 'visie'. Ik bedoel dus niet de lokale politiek leider, maar toch. En voor de meeste coalitiefracties staat het individu zo groot op de voorgrond, dat de gemeenschap op de achtergrond ternauwernood zichtbaar blijft. Geen woord bijvoorbeeld over de rol en de waarde van levensbeschouwelijke organisaties, zoals kerken, moskeeën en tempels, voor ons mooie Den Haag. Zeker gezien de bezuinigingen op welzijn die deze coalitie voorstelt, had ik dat eigenlijk wel verwacht. Alleen daar al had toch prima de waarde van het maatschappelijk kapitaal van deze organisaties voor bijvoorbeeld het welzijn van Den Haag benoemd kunnen worden, waar de helft van de Haagse burgers toe behoort? Kerken en andere religieuze gemeenschappen spannen zich op het gebied van zorg, schuldhulpverlening en eenzaamheid pro Deo in. Dat gebeurt in stilte en meestal niet afhankelijk van subsidie. Ik hoop dat het ontbreken van de waarde en het belang van levensbeschouwelijke organisaties voor onze stad niet in mindering komt op een open houding, samenwerking en de waardering van het nieuwe college naar, met en voor deze organisaties.

En niet alleen kerken en gezinnen ontbreken in het nieuwe coalitieakkoord. Het woord 'normen' vind ik bijvoorbeeld alleen terug als onderdeel van het woord 'geluidsnormen' en in relatie tot systeemvereisten in verband met onze privacy. En ook het begrip 'waarden' ontbreekt; dat komt alleen voor als onderdeel van de woorden 'voorwaarden' en 'randvoorwaarden'. Het ontbreken van begrippen als waarden, normen en de positieve rol van het gezin en van kerken en andere religieuze organisaties is niet zonder betekenis. Dat zijn symptomen van een gemis aan visie op de gemeenschap, op iets wat mensen bij elkaar houdt. Gelukkig valt het woord 'burgerschap' dan weer wel. En natuurlijk, diversiteit kan prachtig zijn, maar zoals Martin Sommer zaterdag in zijn column terecht opmerkte, als grondslag voor de samenleving heb je er niets aan. Sterker, in Den Haag met al zijn verschillen en diversiteit, de meest diverse stad van het land, is het hard werken om de sociale samenhang en uiteindelijk de maatschappelijke vrede te bewaren, zoals de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid vorige week in zijn rapport 'De nieuwe verscheidenheid' duidelijk liet zien. Uiteindelijk zijn deze partijen in al hun verscheidenheid toch op wat visierijke zinnen uitgekomen, waarbij het mooiste pareltje in het akkoord misschien wel de zin is die volgt op noties over jezelf zijn en gelijke behandeling. Den Haag is de stad 'waar het er niet om gaat op welke grond je bent geboren, maar naar welke horizon je kijkt'. En verderop klinkt weliswaar minder poëtisch dezelfde boodschap: 'Hier telt je toekomst, niet je afkomst'. Met deze zinnen wordt de fundamentele gelijkwaardigheid van mensen bezongen. En dat is terecht. De fundamentele gelijkwaardigheid wortelt in het besef, zoals de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring het zo mooi zegt: 'We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty and the pursuit of Happiness.' Vele mensenrechten zijn gebaseerd op deze principiële gelijkwaardigheid tussen mensen. In Den Haag erkennen we dat iedereen gelijkwaardig is. Of je nu homo of hetero bent, man of vrouw, jong of oud, gelovig of niet-gelovig, we discrimineren hier niet. Ook afkomst, uiterlijk en bijvoorbeeld fysieke of verstandelijke beperkingen mogen geen reden zijn om iemand uit te sluiten. Iedereen krijgt in gelijke gevallen een gelijke behandeling. Dat klinkt vanzelfsprekend maar dat is het niet. Dat ervaren veel leraren en leraressen in onze stad maar al te vaak. De Groene Amsterdammer maakte in een goed artikel afgelopen vrijdag nog pijnlijk duidelijk hoe de diepe kloven in onze samenleving ook dwars door klaslokalen heenlopen, waar leerlingen maar al te vaak lijnrecht tegenover elkaar staan en de wil om de ander te begrijpen steeds meer lijkt te ontbreken. Niet voor niets stelt de onderwijsinspectie dat leerlingen het schoolklimaat als minder open ervaren en dat verbetering van het burgerschapsonderwijs hard nodig is. Kijken wij, kijken de leerlingen op onze scholen, nog wel naar dezelfde horizon, ook als we de ander het licht in de ogen niet gunnen? Om scholen te ondersteunen bij het bespreken van deze problemen en het vormgeven van hun burgerschapsonderwijs en daarbij optimaal gebruik te maken van de kansen die onze stad van vrede en recht biedt, dien ik de volgende motie met als dictum: verzoekt het beoogde college ter versterking van het Haagse burgerschapsonderwijs scholen en (inter)nationale instellingen gezamenlijk tot een Haagse opzet voor burgerschapslessen te laten komen waarin de gemeenschappelijke basiswaarden van de democratische rechtsstaat centraal staan en waarbij de aanwezigheid van internationale instellingen in onze stad optimaal wordt benut, bijvoorbeeld door schoolbezoeken aan deze instellingen en het adopteren van een instelling door een school of vice versa. Ik ben blij dat het woord 'burgerschap' valt in het coalitieakkoord. Ik hoop dat ik met deze motie nog iets meer body aan wat daar staat, heb kunnen geven. Terug naar de uitspraak: 'Waar het er niet om gaat op welke grond je bent geboren, maar naar welke horizon je kijkt'. Ik heb in positieve zin en ook in kritische zin al het nodige gezegd over die horizon. Nu nog een kritische reflectie op die geboortegrond, waar het niet om zou gaan. Die doet er natuurlijk wel toe. 'Hier kom ik weg', zong Daniël Lohues niet voor niets, die gisteren nog in de Koninklijke Schouwburg optrad. Of zoals de inspreker mevrouw Or zei over de eerste vraag die vaak aan je gesteld wordt: 'waar kom je vandaan? Nee, maar waar kom je echt vandaan, waar liggen je roots?'. Vorige week spraken we in deze zaal over de aanvallen op de Hindoetempel en over de verschillende incidenten in Duindorp, waarbij groepen tegenover elkaar stonden en mensen zich niet meer veilig voelden in hun eigen buurt of huis. Scheidend wethouder Baldewsingh hield vervolgens een lofzang op de positieve kanten van, zoals hij het verwoordde, het communale karakter van Duindorp, van de Duindorpse gemeenschapszin. Hij stelde terecht: 'Als je elkaar kent, dan is er slechts

één ding wat je kan doen met elkaar, en dat is samen stad zijn, dat betekent dat je elkaar niet moet wegzetten'. En voeg ik daaraan toe: en met elkaar in gesprek blijven. Daarbij is niet alleen het kijken naar de horizon van belang, naar een nieuwe gezamenlijke toekomst, maar het doet er daarbij ook toe waar je vandaan komt, waar je geboortegrond is. Of zoals Stef Bos het zo mooi verwoordt in zijn 'Lied van Ruth':

'Ek weet jou volk is bang Voor ons wat anders is Maar ek sal brugge bou Daar waar die afgrond is

En ek sal terugverlang Wanneer die wind sal waai Wat uit die suide kom Van my geboorte grond

Maar jou land is my land Jou volk is my volk Jou taal is my taal Jou God is my God

Jou droom is my droom Jou pad is my pad Jou toekoms my toekoms Jou hart is my hart'.

Ik wens elke wethouder en zeker elk collega-raadslid, ook van de coalitie, juist van de coalitie, veel zegen, wijsheid en een scherpe en kritische geest toe bij het besturen van onze stad en bij het controleren van de bestuurders van onze mooie stad.

De voorzitter. Door de heer Grinwis, daartoe gesteund door mevrouw Drost, worden de volgende moties (F/17 en F/22) ingediend:

Motie F/17

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van het coalitieakkoord 2018-2022 “Den Haag, Stad van Kansen en Ambities”, constaterende dat: - uit onderzoek van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel blijkt dat het geschatte aantal slachtoffers van mensenhandel vijf keer zo groot is als het daadwerkelijk geregistreerde aantal, dat dit waarschijnlijk komt vanwege privacyredenen, maar ook door lage prioritering van het aanpakken hiervan door de politie ; - er in het regeerakkoord is afgesproken dat de strijd tegen mensenhandel wordt versterkt, er geïnvesteerd wordt in internationaal opsporingsonderzoek en dat er in bronlanden van mensenhandel een vaste politieliaison wordt gestationeerd; overwegende dat: - in het coalitieakkoord staat dat “Degenen die veelal jonge mannen en vrouwen dwingen tot prostitutie, zoals loverboys, zijn mensenhandelaren. Dergelijke vormen van uitbuiting willen wij via de veiligheidsketen opsporen en vervolgen. Slachtoffers van mensenhandel beschermen wij en wij zorgen voor opvang en instroom in de reguliere maatschappij”, en dat dit verdere uitwerking verdient;

74 van mening dat: - in de Stad van Vrede en Recht geen plek is voor mensenhandel; verzoekt het nieuw beoogde college: - medio 2019 met een lokale sluitende aanpak van mensenhandel te komen, waarin onder andere aandacht is voor het verhogen van de aangiftebereidheid van slachtoffers van mensenhandel, geconcretiseerd wordt hoe mensenhandel beter voorkomen en bestreden wordt en hoe snelle en passende hulp - gericht op een terugkeer in de samenleving - geboden kan worden aan slachtoffers, en gaat over tot de orde van de dag.

Motie F/22

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van het coalitieakkoord 2018-2022 “Den Haag, Stad van Kansen en Ambities” (RIS299794), constaterende dat: - diverse financiële kengetallen worden gebruikt om de financiële positie van een gemeente te beoordelen; - een belangrijk kengetal de solvabiliteitsratio betreft; - de solvabiliteit van Den Haag al jaren daalt en in de afgelopen vijf jaar is afgenomen van 40,4% (2013) naar 27,5% (2017); - Den Haag de laagste solvabiliteit heeft van de G4 ; - er verschillende categorieën zijn gedefinieerd (ingedeeld in mate van risico) en Den Haag de afgelopen jaren binnen categorie B is gezakt van dichtbij categorie A (minst risicovol) richting categorie C (meest risicovol) ; overwegende dat: - dat de VNG stelt dat bij een solvabiliteit lager dan 30% het licht op oranje springt en "bij een solvabiliteitsratio lager dan 20% bevindt de gemeente zich op glad ijs" ; - er gemeenten zijn die een minimum hanteren voor de solvabiliteitsratio, zoals bijvoorbeeld buurgemeente Leidschendam-Voorburg die een minimum hanteert van 30%; - volgens het coalitieakkoord de stad kan blijven rekenen op een solide financieel beleid; verzoekt het nieuw beoogde college: - de solvabiliteit niet onder de 20% te laten zakken en weer toe te werken naar een robuuste solvabiliteit van ten minste 30%, en gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door de heer Grinwis, daartoe gesteund door de heer Balster, mevrouw Drost en mevrouw Faïd, worden de volgende moties (F/18 en F/19) ingediend:

Motie F/18

75 overwegende dat: - niet bekend is wat onderliggende redenen zijn van deze toegenomen dakloosheid; - er € 18 miljoen wordt geïnvesteerd in maatschappelijke opvang, maar dat er geen inzet is geformuleerd voor het voorkomen van dakloosheid; verzoekt het nieuw beoogde college: - in beeld te brengen wat de redenen zijn van de toegenomen dakloosheid; - bij de uitwerking van de coalitieafspraken over opvang voor kwetsbaren, mee te nemen hoe ingezet gaat worden op het voorkomen van dakloosheid en hierbij rekening te houden met de onderzochte redenen van dakloosheid, en gaat over tot de orde van de dag.

Motie F/19

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van het coalitieakkoord 2018-2022 “Den Haag, Stad van Kansen en Ambities”, constaterende dat: - in het coalitieakkoord de opdracht staat verwoord dat veel minder mensen in Den Haag afhankelijk moeten zijn van een bijstandsuitkering en dat het de ambitie is om jaarlijks 500 mensen extra uit de bijstand te krijgen; - constaterende dat de afgelopen collegeperiode duizend mensen vanuit de bijstand in het kader van de STiP-banen tijdelijk gesubsidieerd aan het werk zijn gekomen; overwegende dat: - het voor de hand ligt allereerst te voorkomen dat deze mensen met een STiP-baan weer terugstromen in de bijstand; verzoekt het nieuw beoogde college: - bij het streven naar vermindering van het aantal bijstandsgerechtigden, naast het verkleinen van het “granieten bestand”, zijn inzet met voorrang te richten op het voorkomen van het terugstromen van mensen met een STiP-baan in de bijstand, en gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door de heer Grinwis worden de volgende moties (F/20 en F/23) ingediend:

Motie F/20

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van het coalitieakkoord 2018-2022 “Den Haag, Stad van Kansen en Ambities”, constaterende dat: - de coalitiepartijen “openstaan voor particuliere initiatieven om de raamprostitutie in zijn geheel te verplaatsen naar een nieuwe locatie nabij het Schenkviaduct, ten noorden van de Lekstraat” en dat de gemeente “met initiatiefnemers een sluitende businesscase zal uitwerken”; - in zowel de Doubletstraat als de Geleen- en Hunzestraat veel werkruimtes te huur staan en dat daarnaast veel werkruimtes niet in gebruik zijn;

76 overwegende dat: - het voor de uitwerking van een sluitende businesscase nuttig is te weten hoeveel ramen er wel/niet in gebruik zijn; verzoekt het nieuw beoogde college: - de leegstand in de Haagse raamprostitutiestraten, de ontwikkeling daarin en de achtergronden daarvan in kaart te brengen, en gaat over tot de orde van de dag.

Motie F/23

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van het coalitieakkoord 2018-2022 “Den Haag, Stad van Kansen en Ambities”, constaterende dat: - uit de publicatie “2 werelden, 2 werkelijkheden”, blijkt dat “leerlingen met verschillende denkbeelden, die wel bij elkaar in de klas zitten, staan soms lijnrecht tegenover elkaar en zijn daarnaast maar matig geïnteresseerd in elkaar” ; - de Onderwijsinspectie in het rapport: “De Staat van het Onderwijs” concludeert dat leerlingen het Nederlandse schoolklimaat in toenemende mate als minder open ervaren, bijvoorbeeld als het gaat om de ruimte om andere meningen in te brengen; - de Onderwijsinspectie in datzelfde rapport concludeert dat verbetering van de kwaliteit van burgerschapsonderwijs nodig is, omdat de burgerschapskennis- en houding van leerlingen achterblijven bij leerlingen uit andere landen, er grote verschillen zijn in burgerschapskennis tussen onderwijsniveaus en scholen, duidelijke leerdoelen vaak ontbreken en er weinig samenhang is tussen activiteiten; - het kabinet dinsdag 5 juni een wetsvoorstel in consultatie heeft gebracht om het burgerschapsonderwijs te verbeteren en een belangrijkere plaats te geven in het onderwijscurriculum ; overwegende dat: - in het coalitieakkoord staat dat burgerschap expliciet aandacht krijgt in het onderwijs; - het in onze stad met zoveel verschillen in nationaliteit, etniciteit, cultuur en religie, hard nodig is om een gemeenschappelijke basis, een zekere gezamenlijkheid te vinden voor het in vrede samenleven; - er veel (inter)nationale (maatschappelijke) organisaties in Den Haag zijn die actief zijn op het gebied van vrede en recht en dat dit kansen biedt voor het burgerschapsonderwijs in Den Haag; verzoekt het nieuw beoogde college: - ter versterking van het Haagse burgerschapsonderwijs scholen en (inter)nationale instellingen gezamenlijk tot een Haagse opzet voor burgerschapslessen te laten komen waarin de gemeenschappelijke basiswaarden van de democratische rechtstaat centraal staan en waarbij de aanwezigheid van internationale instellingen in onze stad optimaal wordt benut, bijvoorbeeld door schoolbezoeken aan deze instellingen en het adopteren van een instelling door een school of vice versa, en gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door de heer Grinwis, daartoe gesteund door mevrouw Drost, mevrouw Dille, de heer Balster, mevrouw Teunissen en de heer Wijsmuller, wordt de volgende motie (F/21) ingediend:

Motie F/21

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van coalitieakkoord 2018-2022 “Den Haag, Stad van Kansen en Ambities” (RIS299794), constaterende dat: - de nieuwe coalitie voornemens is ons energiebedrijf Eneco te verkopen; overwegende dat: - een betrouwbare energievoorziening van groot belang is voor Den Haag; - Eneco van de aloude Nederlandse grote energiebedrijven verreweg het duurzaamst is; - van de aanvankelijk groene ambities van NUON en Essent na overname vrijwel niets is overgebleven en dat ze onderaan bungelen in de duurzaamheidsranglijsten; - het raadzaam is lessen te trekken uit deze eerdere verkopen en het verlies van werkgelegenheid daarbij; - energie een strategisch goed is wat belangrijk is om te behouden, hetgeen overheden buiten Nederland begrijpen en daarom de positie in energiebedrijven consolideren of versterken, terwijl de nieuwe coalitie voornemens is Eneco te verkopen; - de energietransitie zich uitstrekt over meerdere decennia en dat daarom een langjarige inkomstenstroom via dividend nuttiger is dan een grote opbrengst ineens; - Eneco verantwoordelijk is voor de warmtevoorziening in een deel van Den Haag, waarbij bewoners geen andere keuze hebben dan de warmte van Eneco af te nemen; - de kennis, kunde en strategie van Eneco op het gebied van de energietransitie van groot belang is voor Den Haag; spreekt uit dat: - het niet verstandig is de aandelen Eneco te verkopen, en gaat over tot de orde van de dag.

De moties maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

De voorzitter. Hartelijk dank. Dan is nu het woord aan de SP.

Hanne Drost (SP). Voorzitter. Na een bewogen campagne vol spierballentaal bespreken we vandaag een opvallend mild akkoord. Terugblikkend op alle voorstellen die in de campagne over en een weer gingen, zien we dat veel passages in het coalitieakkoord een voortzetting zijn van bestaand beleid. Het moet worden gezegd: het akkoord bevat een hoop punten waar de SP blij mee is. Zo doet het ons deugd dat er niet aan armoedevoorzieningen wordt getornd en er blijvende aandacht is voor schoolzwemmen. Ook zijn wij blij dat de eigen bijdrage voor de dagbesteding en begeleiding blijvend wordt afgeschaft en dat de nachtopvang permanent opengaat. Maar dan de pijnpunten. Om te beginnen met de welzijnsbudgetten, tevens een van de grootste bezuinigingsposten van deze coalitie. Den Haag is een stad met veel grootstedelijke problemen. Denk bijvoorbeeld aan eenzaamheid en personen met verward gedrag. Problemen die wij zo veel mogelijk aan de voorkant moeten aanpakken, want voorkomen is uiteindelijk altijd beter dan genezen. Het inzetten op welzijn en preventie is bovendien noodzakelijk om grotere en duurdere problemen op langere termijn te voorkomen. Er wordt door de onderhandelaars een flinke bezuiniging op welzijn geopperd maar de visie erachter is nauwelijks onderbouwd. Kunnen de onderhandelaars garanderen dat het voorzieningenniveau in alle Haagse wijken op peil blijft? De SP wil hier graag een heldere onderbouwing over horen van de onderhandelaars en ook over de bezuiniging op de beschermdwonenvormen. Dan de zorg. De coalitie stelt op de thuiszorg niet te gaan beknibbelen maar zegt ook geen extra geld toe. Vanavond is het hier ook in vele interrupties over gegaan, maar het is voor mij eigenlijk

78 nog steeds niet duidelijk. Vanuit de landelijke overheid wordt er een abonnementstarief ingevoerd om eigen bijdragen gelijk te trekken. Zelfs de minister gaf vorige week aan dat door deze maatregel het gebruik van Wmo-voorzieningen zal toenemen. Dat levert dan natuurlijk ook extra kosten op. Bovendien, de helft van de rekening van deze maatregel wordt gelegd bij de gemeenten, wat ook extra kosten zijn. Ik ben toch wel heel erg benieuwd hoe zich dit nu verhoudt met al die uitspraken dat er niet op de thuiszorg beknibbeld wordt en dat mensen die thuiszorg krijgen niet tussen wal en schip vallen. Ik zou daar dus nog graag een nadere reactie op willen, want we zien dat er extra kosten aankomen. Verder ben ik eigenlijk ook wel benieuwd of de onderhandelaars in het nieuwe college ook bereid zijn om de nieuwe manier van indiceren van de thuiszorg aan te pakken of in ieder geval willen terugdraaien omdat we de afgelopen tijd gezien hebben dat het veel problemen oplevert. Dan de mogelijkheid om de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek toe te passen, ook wel bekend als de Rotterdamwet. De onderhandelaars geven weliswaar aan niet artikel 8 van deze wet te willen toepassen, ook bekend als het inkomenscriterium, maar ze zeggen niets over artikel 9 van de wet waarmee mensen die aan bepaalde sociaal-economische kenmerken voldoen voorrang kunnen krijgen op een woning. En dat baart ons zorgen. Want wat de SP betreft kun je hardnekkige problemen in wijken niet simpelweg oplossen door met mensen te gaan schuiven. Uit onderzoek van de universiteit van Amsterdam blijkt dat de Rotterdamse wijken waar de wet is ingevoerd juist daalden op de veiligheidsindex. Geweld, inbraken en drugsoverlast namen toe. Recent onderzoek van adviesbureau Twynstra Gudde wijst erop dat het aantal bewoners onder de armoedegrens in deze wijken groeit. Kortom, de Rotterdamwet is een ineffectief middel dat voorbijgaat aan de ware problemen. Een tekort aan betaalbare woningen in de hele stad, een tekort aan werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en achterstallig onderhoud en verloedering. Bovendien brengt de wet een boodschap van uitsluiting en stigmatisering met zich mee die naar de mening van de SP niet te verenigen is met ons imago als stad van vrede en recht. Daarom roept de SP de onderhandelaars op om af te zien van dit heilloze project. We dienen daartoe een motie in met als dictum: roept het beoogde college op de komende vier jaar af te zien van de toepassing van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek. Deze motie is meeondertekend door de heer Balster en de heer Wijsmuller. Dit brengt mij op het thema wonen. De norm dat minimaal 30% van de nieuwbouw sociaal moet zijn, wordt door een meerderheid gedeeld in deze raad, zelfs door de VVD die de nieuwe wethouder Wonen mag leveren. Dan zou je misschien denken: geen reden tot klagen voor de SP. Maar de afgelopen jaren is de 30%-norm een dode letter gebleken. Jaar op jaar scoorden we onder de 10% en volgens de beantwoording van onze vragen is de geplande oplevering voor 2018 en 2019 samen maar 18%. In werkelijkheid komt het accent jaar op jaar op de minder betaalbare prijsklasse te liggen. We hopen dat de nieuwe wethouder uiteindelijk de daad bij het woord voegt. We zullen hier de komende jaren scherp op blijven toezien. Het zal geen verrassing zijn dat ook de SP het doodzonde vindt dat de coalitie toch over wil gaan tot de verkoop van de Eneco-aandelen. Hiermee wordt onze eigen motor voor de energietransitie uit handen gegeven. De jaarlijkse dividendinkomsten die juist zo geschikt waren voor de structurele investeringen in duurzaamheid, worden ingewisseld voor de kortetermijndromen van deze coalitie. Ook volgende colleges krijgen daardoor minder inkomsten omdat de structurele dividendopbrengsten verdwijnen. Daarmee zadelt dit nieuwe college volgende colleges met minder financiële speelruimte op. Dat vinden wij onwenselijk en daarom steunen wij ook de motie van de ChristenUnie/SGP op dit punt. Wat betreft de plannen voor sociale zaken is het de ambitie om jaarlijks 500 extra mensen uit de bijstand te krijgen. In de kern is dat natuurlijk hartstikke mooi. Maar wat gaan de onderhandelaars betekenen voor extra en duurzame werkgelegenheid voor mensen die graag met hun handen werken of nog een afstand hebben tot de arbeidsmarkt? Wanneer wij dit coalitieakkoord doorlezen, lijkt het zwaartepunt van het economisch beleid nog altijd bij de kenniseconomie te liggen. Sowieso staat de economische visie van dit college bol van onnodige Engelse termen en jargon. Als je het akkoord leest, struikel je over termen als proeftuinen, high impact crimes, crossovers, big data, triple helix en ga zo maar door. Het meest treffende voorbeeld blijft voor ons het Central Innovation District, een draak van een benaming voor het centrumgebied die het overgrote deel van onze stad niets zegt. Het stelt ons eigenlijk een beetje teleur van een coalitie met de oer-Haagse Groep de Mos/Hart voor Den Haag aan

79 het roer. Politiek moet duidelijk en begrijpelijk zijn voor iedereen. De SP roept de onderhandelaars dan ook op om een eind te maken aan het onbegrijpelijke jargon dat al jaren door dit stadhuis waart. Daarom de volgende motie met als dictum: roept het beoogde college op in zijn toekomstige communicatie en beleidsstukken geen jargon of Engelstalige termen op te nemen, zodat de Haagse politiek voor iedereen begrijpelijk en duidelijk is. Deze motie is meeondertekend door de heer Grinwis, de heer Balster en mevrouw Dille. Afsluitend nog een algemeen punt. Om haar nieuwe plannen mogelijk te maken gaat de coalitie flink met de kaasschaaf over de gemeentelijke organisatie. Wij verwachten dat dit met de nodige onzekerheid en onrust gepaard zal gaan. We zien graag eerst een nadere onderbouwing van deze bezuiniging tegemoet van de onderhandelaars. Ondertussen breidt het aantal wethouders zich uit van zes naar acht om elkaar comfort te bieden, zoals de heer De Mos stelde. Wat de SP betreft zou het de nieuwe wethouders echt sieren als ze als gebaar van solidariteit richting de ambtenaren die een moeilijke tijd tegemoet gaan, niet de volle mep vragen maar ook een deel van hun salaris inleveren. Daarom de volgende motie met als dictum: roept het beoogde college op met een voorstel te komen om op de salariskosten van de nieuwe wethouders te bezuinigen, zodat deze zo min mogelijk toenemen ten opzichte van het vorige college met zes wethouders, en dit voorstel uiterlijk voor het zomerreces aan de raad te doen toekomen. Deze motie is meeondertekend door mevrouw Dille. Op deze manier kan het nieuwe college meteen bewijzen dat het naast kansen en ambities ook de solidariteit hoog in het vaandel heeft staan.

De voorzitter. Door mevrouw Drost, daartoe gesteund door de heer Balster en de heer Wijsmuller, wordt de volgende motie (F/1) ingediend:

Motie F/1

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van Den Haag, Stad van Kansen en Ambities: Coalitieakkoord 2018 – 2022 (RIS299794).

Overwegende, dat: - het coalitieakkoord aangeeft dat als onderdeel van een breder integraal sociaal leefbaarheidsplan de Wet Bijzondere Maatregelen Grootstedelijke Problematiek (ook wel bekend als de Rotterdamwet) kan worden ingezet op een specifiek aangewezen locatie, waarbij het college de wet alleen richt op meerderjarigen en artikel 8 van de wet niet inzet; - het coalitieakkoord niets stelt over artikel 9 en 10 van de wet, die respectievelijk de mogelijkheid bieden om mensen voorrang op een woning te geven op basis van sociaal- economische kenmerken en mensen te weren op basis van (meldingen van) overlastgevend en crimineel gedrag.

Constaterende, dat: - onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam in 2015 concludeerden dat de leefbaarheid en veiligheid in Rotterdamwetwijken niet aantoonbaar zijn verbeterd; - een onderzoek van Twynstra Gudde uit 2018 bovendien aantoonde dat zowel het aandeel van inwoners onder de armoedegrens als de criminaliteit in de Rotterdamwetwijken zijn toegenomen; - de Raad van State de mogelijkheid die de Wet Bijzondere Maatregelen Grootstedelijke Problematiek biedt om mensen te weigeren op basis van politiemeldingen ‘een ernstige inbreuk op de grondwettelijke vrijheid van vestiging en de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer’ heeft genoemd.

Van oordeel, dat: - de Rotterdamwet een middel is waarvan de positieve effecten nauwelijks bewezen zijn; - invoering van deze wet in Den Haag een stigmatiserend effect kan hebben op de wijken die hiermee te maken krijgen, alsmede de inwonersgroepen die hierdoor verminderde kans krijgen op een woning in deze wijken;

- invoering van deze wet in Den Haag slecht te verenigen is met het imago van Den Haag als Stad van Vrede en Recht.

Roept het beoogde college op: - de komende vier jaar af te zien van de toepassing van de Wet Bijzondere Maatregelen Grootstedelijke Problematiek.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door mevrouw Drost, daartoe gesteund door de heer Grinwis, de heer Balster en mevrouw Dille, wordt de volgende motie (F/2) ingediend:

Motie F/2

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van Den Haag, Stad van Kansen en Ambities: Coalitieakkoord 2018 – 2022 (RIS299794).

Overwegende, dat: - gemeentelijk beleid in begrijpbare en duidelijke taal moet worden opgeschreven en verwoord zodat dit voor mensen inzichtelijk en begrijpelijk is.

Constaterende, dat: - het coalitieakkoord ‘Den Haag, Stad van Kansen en Ambities’ bol staat van de Engelse termen en onbegrijpelijk jargon.

Roept het beoogde college op: - in haar toekomstige communicatie en beleidsstukken geen jargon of Engelstalige termen op te nemen, zodat de Haagse politiek voor iedereen begrijpelijk en duidelijk is.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door mevrouw Drost, daartoe gesteund door mevrouw Dille, wordt de volgende motie (F/3) ingediend:

Motie F/3

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 6 juni 2018, ter bespreking van coalitieakkoord 2018-2022 (RIS299794).

Overwegende, dat: - er een efficiencybezuiniging gaat plaatsvinden op het ambtelijk apparaat en dit voor veel onzekerheid kan gaan zorgen; - het onduidelijk is hoeveel banen dit betreft en wat deze bezuiniging voor de mensen gaat betekenen; - ook op de ondersteuning (secretaresse en bestuursadviseurs) van de wethouders bezuinigd gaat worden; - de nieuwe coalitie er echter voor kiest om meer wethouders aan te stellen dan het vorige college.

Van oordeel, dat: - het de nieuwe wethouders zou sieren als zij, uit solidariteit met de gemeenteambtenaren die een onzekere tijd tegemoet gaan, ook de bereidheid tonen om op zichzelf te bezuinigen.

Verzoekt het beoogde college: - met een voorstel te komen om op de salariskosten van de nieuwe wethouders te bezuinigen, zodat deze zo min mogelijk toenemen ten opzichte van het vorige college met zes wethouders; - dit voorstel uiterlijk voor het zomerreces aan de raad te doen toekomen.

En gaat over tot de orde van de dag.

De moties maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

De voorzitter. Dan is nu het woord aan NIDA.

Adeel Mahmood (NIDA). Voorzitter. Allereerst wil ik het nieuwe college succes wensen. Er zijn een aantal nieuwe wethouders die we al kennen en er zijn een aantal nieuwe gezichten. Laten we hopen dat we met z'n allen dienstbaar kunnen zijn voor een beter Den Haag, een stad voor ons allemaal. We hebben vanavond al veel gehoord. Omdat er geen spreektijden zijn, kan ik beloven dat ik het ook niet kort zal houden. Mijn eerste indruk van het akkoord is dat het een duidelijke uitwisseling van zand en veen is, waarbij het zand aan het langste eind trekt. Een stad van kansen en ambities voor iedereen, staat er, maar gaandeweg kom je er al gauw achter dat dit een groenrechts akkoord is. Er is veel aandacht voor de duurzaamheids- en veiligheidsambities, wat ten koste gaat van de sociale kant en waar het wat betreft de diversiteit van onze stad ontbreekt aan ambities en lef. Het nieuwe college lijkt een conservatieve visie te hebben op een superdiverse Haagse samenleving. Decennia terug zijn veel opa's en oma's van nu, sommigen inmiddels heengegaan, onze mooie stad ingetrokken. Ze hebben meegebouwd aan onze stad met bloed, zweet en tranen. Dit zijn de opa's en oma's van vele stadgenoten. Een van de insprekers benoemde al dat mensen met een kleur vaak de vraag krijgen: waar kom je vandaan? Ook ik heb deze vraag misschien wel honderden keren mogen beantwoorden, waarbij ik altijd begin met te zeggen dat ik in Meppel ben geboren maar ik mijn ouders dankbaar ben dat zij mij als baby al naar Den Haag hebben gebracht. En dan stilte. Natuurlijk was het geen antwoord op de gestelde vraag. Ze wilden horen waar mijn ouders vandaan komen. Pakistan, zei ik dan vol trots en lachend. Fantastische verhalen die ik ken van heel veel opa's en oma's met verschillende achtergronden., Soms leuk en soms emotioneel. Deze verhalen moeten verteld en gedeeld worden. Veel stadgenoten hebben een goede binding met het land van herkomst van de ouders en voorouders en zien dit ook als een stukje geschiedenis van onze stad. Het schrappen van het Migratiemuseum is slechts een voorbeeld ervan dat het het nieuwe college aan visie en lef ontbreekt ten aanzien van onze superdiverse stad en de geschiedenis ervan. Geen waarde daarvoor, wat erg jammer is. Een aangepaste invulling hadden wij nog kunnen begrijpen, maar helemaal schrappen zonder enig overleg is gewoon triest. We steunen trouwens ook de motie van de PvdA hierover. Ook heb ik een oordeel over het vertrouwen van de initiatiefnemers richting de gemeente. Het ene college omarmt de plannen en het andere veegt deze zo van tafel. Hoe kunnen initiatiefnemers dit college, de vorige colleges en de komende colleges nog vertrouwen? Ik vraag mij af of dit een goed begin is. Ik ga verder met een aantal zorgen, een aantal vragen maar vooral gemiste kansen. Men wil de zogenaamde Rotterdamwet inzetten om onder andere de diversiteit te stimuleren. Is het nieuwe college van plan om dit ook andersom toe te passen? Diversiteit is over heel Den Haag belangrijk. Hoe gaat het college de diversiteit in de niet-kwetsbare wijken stimuleren onder bewoners en op welke manier wordt de sociale woningbouw verspreid over de stad? Op het gebied van wonen zien we geen visie op het bouwen voor middeninkomens. We zien namelijk geen percentages of ambities voor het bouwen voor middeninkomens. Daarnaast vinden wij het erg belangrijk om veel aandacht te geven aan andere woonvormen. Om sociale cohesie te bevorderen en eenzaamheid tegen te gaan, kan er onder andere worden ingezet op meergeneratiewoningen waarbij verschillende generaties samen kunnen komen in zulke woningen. Wij verzoeken het toekomstige college dan ook om flexibel en met een open houding in te staan voor deze nieuwe vormen. Als we kijken naar de plannen voor de stad, is het prachtig. Alle aandacht voor bepaalde routes. Daarnaast zien we veel plannen voor Loosduinen en Scheveningen. Ik weet niet of het lag aan

82 de typemachine met beperkte straatnamen of buurten maar er is veel aandacht voor Nieuw Waldeck, Houtwijk en Mariahoeve. Allemaal prima, maar hebben de onderhandelaars zicht verloren op andere wijken die urgent meer aandacht nodig hebben? Komt er de komende vier jaar wel aandacht voor andere kwetsbare wijken? Onder andere Escamp staat voor heel grote uitdagingen, maar nergens in het collegeakkoord lezen we daar iets over. NIDA constateert dat het college deze uitdagingen niet ziet en met name inzet op wijken waar de problemen relatief gezien minder urgent zijn. Een stad voor iedereen, maar niet met evenveel aandacht. Verder hebben wij grote moeite met de bezuinigingen op het welzijnswerk. Wij zijn er helemaal voor om het welzijnswerk anders te organiseren, maar wij hebben grote vraagtekens bij het verminderen van het budget hiervoor. Tal van initiatieven zullen niet meer door kunnen gaan. Wij zullen dit dan ook met argusogen volgen. Een ander belangrijk thema is discriminatie. Discriminatie, in welke uitingsvorm dan ook, is onaanvaardbaar. We respecteren elkaars overtuiging, opvatting of voorkeur en leggen elkaar niets op. Er is terecht aandacht voor lhbti-discriminatie en -geweld. Er staat dat er in geïnvesteerd zal worden en dat de gemeente samen met de politie, het Openbaar Miniserie en met hulp van verschillende lhbti- organisaties de bereidheid om aangifte te doen of een melding te maken wil vergroten door een goed, bekend en toegankelijk registratiesysteem. Heel goed en erg belangrijk, maar hier houdt het niet op. De vorige colleges hebben keer op keer nagelaten om lef en moed te tonen om te werken aan acceptatie van iedereen en om religieuze discriminatie hard te bestrijden. Arbeidsmarktdiscriminatie, woningmarktdiscriminatie, voorbeelden genoeg. Het enige wat dit akkoord laat zien, is dat er geen plaats voor discriminatie. Verder niet veel woorden daarover maar discriminatie is volop aanwezig om ons heen. Als we kijken naar de cijfers, hebben moskeeën en andere gebedshuizen vaker te maken met geweld en vernielingen en zijn islamofobe uitingen stijgende en niet onder controle. Er wordt veel geroepen over de aanpak van discriminatie en geweld, over een Den Haag die er voor iedereen is en waar iedereen mee kan doen, maar de vele tienduizenden moslims en inwoners van Den Haag met andere levensbeschouwelijke achtergronden voelen zich niet gehoord en begrepen door het nieuwe college met dit akkoord. Dit is een gemis en ik verzoek het college dan ook om hieraan speciale aandacht te geven in de toekomstige uitwerkingen van beleidsstukken. De afgelopen jaren was er aandacht voor beveiliging van gebedshuizen. Ik wil het nieuwe college vragen om dit voort te zetten en zelfs uit te breiden naar alle levensbeschouwelijke organisaties in Den Haag. We zullen er ook scherp op toezien dat dit onderwerp de komende jaren voldoende aandacht krijgt. Waar het gaat om discriminatie is er de afgelopen jaren veel gesproken over etnisch profileren. In het coalitieakkoord staat het volgende over etnisch profileren: 'We ondersteunen de lopende pilot via de zogenaamde MEOS-app. Met die app worden onnodige staandehoudingen door politiefunctionarissen gemeld om escalatie, onveiligheid en etnisch profileren zo veel mogelijk tegen te gaan. Na een succesvolle afronding van de pilot wordt deze werkwijze breed toegepast.' Echter, deze MEOS-app doet niets aan etnisch profileren omdat registratie van etniciteit geen onderdeel is van de pilot. De pilot zal daarom geen inzicht geven in de omvang van etnisch profileren en ook niet in de af- en toename van etnisch profileren. De grote vraag blijft daarom ook hoe de politie meetbaar kan maken dat etnisch profileren daadwerkelijk wordt teruggedrongen. Dat is cruciaal om het vertrouwen in de politie en de legitimiteit van de politie te versterken. Zolang politiecontroles niet systematisch gemonitord worden, kan dit niet beoordeeld worden. De vraag is dan ook hoe etnisch profileren wordt tegengegaan terwijl etniciteit geen onderdeel is van de MEOS-app? Het bestrijden van jeugdwerkloosheid is een belangrijk punt, maar ook hierbij blijft het bij vage intenties als het gaat om de harde aanpak van discriminatie op de arbeidsmarkt. Waar deze coalitie ruimte wil geven aan ondernemers en bedrijven om vrijuit te kunnen werken zouden wangedrag en discriminatie moeten worden behandeld als een strafbaar feit, wat het ook is. Wij nemen dan ook geen genoegen met slechts vage intenties. Wij zullen met voorstellen komen om discriminerende organisaties aan te pakken en rekenen dan ook op de volle steun van de coalitie. Voeg de daad bij het woord, zou ik zeggen. Dan over cultuur. Leuk en aardig allemaal, maar er komt niet echt veel geld bij. Daarnaast is er sprake van onvoldoende verankering in de buurt. Hoe gaat het college kunst en cultuur ook in de kwetsbare wijken stimuleren en gaat zij gebruikmaken van talent aldaar? Cultuur is vooral gericht op de centrale stad en is minder wijken buurtgericht. Wij zien graag een cultuurbeleid dat aan onze superdiverse stad recht doet. We lezen iets over programmering in de Engelse taal voor expats. Prima,

83 met name grote instellingen in de stad hebben de verantwoordelijkheid om zich te wortelen in Den Haag in al haar diversiteit. Deze organisaties horen een actief diversiteitsbeleid te voeren. Divers en inclusief in personeel, programmering, publiek en promoties. De instellingen zouden hierop afgerekend moeten worden maar ook hierover geen visie in het akkoord. Ik vraag mij af waar de plannen zijn van het nieuwe college om kunst en cultuur voor iedereen toegankelijk te maken en de programmering af te stemmen op de wensen en behoeften van alle stadgenoten. Verder wordt het belang van bibliotheken erkend als plek van ontmoeting. Daar zijn we blij mee. We zien de rol van bibliotheken ook veranderen. Meer ontmoeting, meer debat, meer activiteiten en een plek waar studenten kunnen studeren. Op dit moment is het budget voor deze activiteiten vrij beperkt. De vraag richting het nieuwe college is dan ook of het meer geld zal uittrekken voor de activiteiten die bibliotheken kunnen organiseren om zo de belangrijk wijkfunctie ervan te versterken. Waar het gaat om ondernemers zien we dat het college een bruisende stad wil en dat het de ondernemers makkelijk wil maken qua regelgeving. Helemaal prima natuurlijk en we zijn daar ook echt blij mee. Het mag allemaal ook wat makkelijker qua regelgeving en het aanvragen van onder andere vergunningen. Het punt van ruimere openingstijden bij uitgaansgelegenheden is te begrijpen, maar wat ons wel erg dwarszit, zijn de vele cafés en zware horeca in woonwijken. De shishalounges worden aangepakt, heel goed, maar hoe zit het met cafés en andere zware horeca? De Schilderswijk en Transvaal staan er vol mee en daar is nog tot lang na middernacht sprake van overlast. Wij vragen het nieuwe college om overlast in woonwijken aan te pakken en cafés en zware horeca in woonwijken terug te dringen. Wij vragen tevens naar de bereidheid om te kijken naar maatwerk en om waar er overlast is in woonwijken, over te gaan tot minder ruime openingstijden. Het liefst zien we zware horeca verdwijnen uit woonwijken. Verder vinden wij het mooi dat er wordt ingezet op mkb-vriendelijke aanbestedingen zodat lokale bedrijven hierin ook mee kunnen liften door opdrachten binnen te halen. Als het gaat over Den Haag als internationale stad en de samenwerking met andere landen wonen er heel veel ondernemers van bepaalde herkomstlanden in onze stad die actief ondernemen, zoals uit Turkije, Marokko en Suriname. Ondernemers met deze achtergronden kunnen heel goed betrokken worden bij het doen van zaken met deze herkomstlanden. Bij dezen dan ook de oproep om gebruik te maken van de expertises van deze ondernemers. Mobiliteit is een van de belangrijke thema's uit het akkoord. Er wordt ingezet op snel openbaar vervoer. Een goede bereikbaarheid van onze stad is essentieel en wij begrijpen dat hiervoor forse investeringen nodig zijn. Er staan een aantal goede plannen in voor de frequentie van het netwerk, maar weer mis ik durf om te experimenteren om ov ook toegankelijker te maken. Het ov is gewoon voor een gezin onbetaalbaar. Als je als gezin ergens naartoe wil gaan, is de auto al gauw goedkoper. Dus de ambities om het ov-gebruik te stimuleren en te verveelvoudigen zijn prima, maar er moet ook wat worden gedaan aan de betaalbaarheid ervan. NIDA ziet graag ov-arrangementen terugkomen in het beleid van de komende jaren, waar gezinnen goedkoop kunnen reizen met het ov. Wij zullen hier ook passende voorstellen voor indienen op een later moment. Wat betreft de auto zijn we blij met de investeringen en plannen om de doorstroming en verkeersveiligheid te verbeteren middels onder ander ongelijkvloerse kruisingen en de aanpak van de Zevensprong. Daar gaat veel geld naartoe maar weer missen wij investeringen voor drukke wegen zoals de Vaillantlaan. Er komt een integraal onderzoek aan voor deze weg. De uitkomsten zijn er nog niet maar de Vaillantlaan heeft forse investeringen nodig om de verkeersveiligheid en luchtkwaliteit te verbeteren. Wij vragen het nieuwe college om een open houding hierin en zullen hier ook op toezien. Parkeren hoeft geen straf te zijn voor onze stadgenoten. Het vorige college heeft een destructief beleid gevoerd ten aanzien van het sociale karakter van een aantal wijken door een onmenselijk parkeerbeleid te voeren. Ik wil Groep de Mos hierbij graag complimenteren met het terugdraaien van de uitbreiding betaald parkeren in de Schilderswijk en Transvaal. Samen met de collega's Çetinkaya en De Mos heb ik hier in de vorige periode voor gestreden. Niet voor niets blijkt nu. De bewonersorganisaties en ondernemers in de Schilderswijk en Transvaal zijn erg te spreken over dit succes. Tot nu toe alleen op dit punt moet ik zeggen, want in de rest van het akkoord lijken ze wel te zijn vergeten. Groep de Mos heeft veel beloofd. Te veel moet ik zeggen, maar op dit punt heeft Groep de Mos haar belofte waar weten te maken door de uitbreiding terug te draaien. Zijn wij blij met het stuk over parkeren in het akkoord? Nee, dat zeker niet. Een forse stijging van de parkeervergunningtarieven en de parkeertarieven maar zonder de Groep de Mos had het er veel

84 slechter uit kunnen zien. Ik begrijp ook dat met de huidige samenstelling van de coalitie niet alle wensen terug kunnen komen in het akkoord. Daarom deze complimenten, ook voor de bezoekersuren en de gebiedsuitbreiding. Ook wordt er ingezet op breder draagvlak en komt er een nieuw onderzoek. De vraag aan het nieuwe college is of er expliciet aandacht kan zijn voor de venstertijden en de wenselijkheid van avondparkeren tot middernacht. Tot slot. Wij zien dit als een akkoord van gemiste kansen en het uitblijven van lef en ambities voor onze superdiverse stad. Veel grote vraagtekens en tot zo ver geen stad met gelijke kansen voor iedereen. Wij zullen hier de komende jaren scherp op toezien om Den Haag echt een stad voor iedereen te laten zijn. Maar om positief af te sluiten: als we de dienstverlening en participatieparagraaf lezen, dan word je daar wel vrolijk van, moet ik bekennen. Meer dialoog en verbinding, betere communicatie en invloed op besluitvorming moeten in de praktijk natuurlijk nog wel blijken maar wij zijn hier helemaal voor. Bij de verkiezingen stemmen de burgers ons van de straat naar de raad. Bij NIDA hebben wij altijd gezegd: van de straat naar de raad maar ook vier jaar lang van de raad naar de straat. Mooi dat het college het met NIDA eens is over wat het belang is om ook van de raad naar de straat te gaan. Wij hopen elkaar - dan bedoel ik ook de wethouders van alle partijen - tegen te komen op straat. Den Haag, stad van vrede en recht. We hopen niet alleen in naam maar ook in daad. Dank u wel.

De voorzitter. Hartelijk dank. Dan geef ik graag het woord aan 50PLUS.

Frans Hoijnck van Papendrecht (50PLUS). Voorzitter. In 1980 stapte ik als journalist voor het eerst de gemeenteraadzaal van Den Haag binnen, toen nog gelegen aan de Groenmarkt. Ik heb sindsdien, gedurende bijna 40 jaar, op uw stoel een vijftal burgemeesters meegemaakt. Eerst was dat burgemeester Frans Schols en daarna volgden Ad Havermans, Wim Deetman en Jozias van Aartsen en nu u. In die periode heb ik ook een meervoud van colleges meegemaakt. Al die akkoorden sindsdien heb ik in journalistieke zin of in andere zin gevolgd. Ik moet zeggen dat de jaren tachtig zo'n beetje de interessantste periode was die ik politiek gezien in Den Haag heb meegemaakt. Dat had te maken met de opzet van de stadsvernieuwing, en wel op een andere basis dan tot dan toe gebruikelijk was, namelijk op culturele grondslag. Dat werd geleid door de wat mij betreft legendarische Haagse wethouder Adri Duivesteijn. De stadsvernieuwing die in de periode van de jaren tachtig en negentig op gang kwam had niet alleen te maken met kwantiteit maar ook met kwaliteit en had bovendien zeer veel sociale gevolgen, ook door de uitplaatsing van mensen naar Zoetermeer en andere gebieden. Het voorliggende collegeakkoord is het meest interessante dat ik sindsdien gezien heb. Dat heeft ermee te maken dat er voor het eerst weer een heel hoog ambitieniveau is. Dat tref ik met name aan op het onderwerp duurzaamheid, wat overigens een proces betreft waar we nog wel decennia mee bezig zullen zijn. Onze aanstaande transitiewethouder Liesbeth van Tongeren staat voor de uitdaging om wat dat betreft eenzelfde status te bereiken als wethouder Duivesteijn die destijds had. Voor 50PLUS is dat duurzaamheidsaspect heel belangrijk. Er wordt vaak ten onrechte gedacht dat wij alleen kijken naar de belangen van ouderen, van onszelf, maar in de praktijk van alledag zijn we meer bezig met onze kinderen en onze kleinkinderen en de zorgen over hun toekomst. Dat moet een goede en gezonde toekomst zijn in Den Haag. Een heleboel aanzetten die nodig zijn om dat te realiseren, zitten in dit collegeakkoord. Ik vind het heel bijzonder om dat nu vanaf een ander soort stoel te kunnen meemaken. In zijn algemeenheid hebben we buitengewoon veel waardering voor het coalitieakkoord, met name voor de manier waarop Groep de Mos of Hart voor Den Haag, zoals het tegenwoordig heet, de aanzet heeft gegeven voor het overleg met informateur Wiegel en daarna mevrouw Schippers. Dat is echt een bravo waard. Wat de aandacht voor ouderen in het akkoord betreft, kan ik zeggen dat ik het volste vertrouwen heb in onze aanstaande locoburgemeester Richard de Mos. De naam van zijn partij voert weliswaar niet meer de ouderen, maar ik ben er wel van overtuigd dat er binnen zijn fractie en partij volop aandacht is en blijft voor het belang van ouderen. Daarom vertrouw ik ook op de toezegging die hij vanavond gedaan heeft dat als er problemen ontstaan met de thuiszorg, de thuishulp of andere voorzieningen op wijken buurtniveau, er niet alleen naar gekeken zal worden maar er ook echt wordt ingegrepen. Overigens werd ook door GroenLinks bevestigd dat dit zo zal gaan. Ik zal niet zoals andere voorgangers hier het hele collegeakkoord doorexerceren, maar er een paar dingetjes uithalen. De vorige spreker had het over de extra ruimte voor horeca die gegeven wordt.

Wij hebben daar zorgen over wat betreft de uitwerking op de leefbaarheid. Met name in de binnenstad maar zeker ook in Scheveningen en in wijken zoals Schilderswijk en Transvaal kan dat tot problemen leiden, waar met name onze achterban, de ouderen vaak last van hebben. Dus ik wil graag dat daar voorzichtig mee wordt omgegaan. Het is heel goed dat er veel extra aandacht komt voor het goed situeren van de fiets in de stad en voor het verbeteren van het openbaar vervoer op grote schaal. Gelukkig zijn die programmapunten niet ontaard in autootje pesten. Ik denk dat er een heel mooi evenwicht tot stand is gebracht binnen het collegeakkoord. Op het vlak van cultuur, voor veel ouderen ook van belang omdat ze vaak wat meer vrije tijd hebben dan anderen, hopen we dat na de sloop van het Zuiderstrandtheater er toch ook in die hoek van de stad op het gebied van podia wat meer nieuws wordt ontwikkeld.

De voorzitter. Dames en heren, u heeft zelf besloten tot vrije spreektijden. Dit houdt vervolgens dan niet in dat u vrij bent om met elkaar te spreken terwijl hier een spreker opgewekt moeite doet om een verhaal over de bühne te krijgen. Iemand die op dit spreekgestoelte staat, moet alle gelegenheid krijgen om zijn of verhaal te doen. En het zou leuk zijn als u daarnaar zou willen luisteren.

Frans Hoijnck van Papendrecht (50PLUS). Dank u wel, mevrouw de voorzitter. Ik van mijn kant zal mijn best doen om het te bekorten, want ik begrijp dat het al laat is. Wat betreft cultuur zal ik een aantal dingen bij een andere gelegenheid inbrengen, net zoals mijn fractievertegenwoordiger dat zal doen als het in de commissies aan de orde komt. Dat gaat dan met name over het OCC, podia in Scheveningen, de toekomstige functie van het gebouw van de Amerikaanse ambassade en het Migratiemuseum ten aanzien waarvan wij overigens van mening zijn dat dit ongehinderd als project moet worden voortgezet en zelfs uitgebouwd. Ik beperk mij nu dan maar tot de twee meest essentiële dingen waarover ik vanavond ook veel gehoord heb. Dat betreft allereerst de verkoop van Eneco. Wij zijn daar niet tegen. Het is zelfs de vraag of gezien de ambities van Eneco in ook het buitenland, je als gemeente daar aandeelhouder van moet willen blijven. Bovendien zijn we bang dat bij het niet verkopen van de aandelen Eneco, er financieel gaten ontstaan in de plannen die in dit collegeakkoord zijn opgenomen. Zolang er geen alternatieve financiering is om de energietransitie op gang te brengen en de ruimte voor de fiets en het groen te vergroten, vind ik dat je daar mee door moet gaan. Echter, bij eerdere discussies heeft de Haagse raad uitgesproken en dan niet alleen in de vorige collegeperiode, dat natuurlijke monopolies als warmtenetten net als de stroom- en gasnetten in publieke handen moeten blijven. Eneco bezit in Den Haag drie warmtenetten: het Haagse stadsverwarmingsnet en de wijkverwarmingsnetten in Ypenburg en Wateringse Veld. Bij die discussie heeft wethouder Tom de Bruijn klip-en-klaar gezegd dat Den Haag over de warmtenetten op zijn grondgebied geen enkele zeggenschap heeft. Als Den Haag op dat onderwerp iets wil, dan zal ze dat volgens hem aan de directie van Eneco moeten vragen. Dat is zeer onbevredigend, zeker nu de gemeente geacht wordt de regie te nemen in de komende energietransitie. Als Den Haag niets doet, blijft deze ongewenste situatie voortduren bij de nieuwe eigenaar. Verkoop is het moment om dat te veranderen en te eisen dat de Haagse warmtenetten in gemeentehanden komen. Dat geldt met name voor het Haagse stadsverwarmingsnet, dat al aangestuurd wordt vanuit Den Haag. Dat geldt wat ons betreft niet voor de wijknetten in Ypenburg en Wateringse Veld die aangestuurd worden vanuit Rotterdam. Het belang van het in handen houden of krijgen van de infrastructuur van het stadsverwarmingsnet is dat het hét instrument is voor de gemeente om in de toekomst net als dat vroeger ten tijde van het Gemeentelijk Energiebedrijf het geval was, sturing te geven op de tarieven van de warmtevoorzieningen. En dat kan niet als we die infrastructuur uit handen geven. De opmerkingen die ik had over het wegvallen van de precarioinkomsten zal ik dan maar vervatten in schriftelijke vragen. Dat lijkt mij sowieso het beste. In het coalitieakkoord wordt voorgesteld om de toeristenbelasting met € 1 per dag per toerist te verhogen. 50PLUS vindt dat veel te weinig. Als toerist betaal je in Den Haag op het ogenblik € 3,40 als je in een hotel overnacht en € 2,05 als je naar de camping gaat of met je bootje in de haven gaat liggen. De gemiddelde prijs voor een overnachting in een hotel in Den Haag bedraagt per kamer € 100 tot € 110, dit nog buiten de uitgaven die mensen in de stad doen. Kortom, een betrekkelijk luxe verblijf. Een grotere verhoging dan die € 1 per persoon per dag moet dan ook mogelijk zijn, ook als je

86 het bijvoorbeeld vergelijkt met andere gemeenten. Haarlemmermeer vraagt het meest; die gemeente zit ruim boven de € 6 per dag per persoon. In Amsterdam hebben ze misschien nog wel een slimmer systeem; daar rekenen ze niet een vast bedrag maar een percentage. Ik vraag het beoogde college dan ook om er nog eens naar te kijken omdat het een betrekkelijk makkelijke en redelijke manier is om de inkomsten van de gemeente te vergroten. Ik laat het hierbij en wens het college dat met de uitvoering van het akkoord aan de slag gaat, daarbij het allerbeste toe. 50PLUS zal het vanuit een positieve grondhouding, zij het kritisch, benaderen.

De voorzitter. Dan is ten slotte het woord aan de Partij van de Eenheid.

Arnoud van Doorn (PvdE). Voorzitter. Ik zal het kort houden. Iedereen valt een beetje in slaap en als laatste spreker heb je dan sowieso niet veel aandacht. In eerste instantie staan wij niet onwelwillend tegenover dit coalitieakkoord. Wij vinden het in ieder geval positief en goed dat dit niet een aan alle kanten dichtgetimmerd akkoord is. Dat geeft dus ook ruimte om in de toekomst nog over de inhoud te kunnen spreken. Dat is een groot verschil met het vorige akkoord. Zoals u van ons gewend bent, zullen we het nieuwe college oplossingsgericht maar indien nodig kritisch volgen. We geven overigens wel een compliment voor het feit dat de aanpak van de malafide shishalounges, waar de PVV en de Partij van de Eenheid al in 2010 voor hebben gepleit, nu een onderdeel van het beleid is geworden. Daar zijn we heel blij mee. Onze fractie zal - nogmaals, ook gelet op dit tijdstip - op een later moment nog met een schriftelijke reactie komen op het coalitieakkoord en zal daarin wat meer details naar voren brengen.

De voorzitter. Meneer Van Doorn, daar krijgt u bonuspunten voor, want dit was razendsnel. We zijn aangekomen bij een belangrijk moment in deze vergadering, namelijk de schorsing, want dat geeft de beoogde coalitiepartners de gelegenheid om even met elkaar te overleggen over wat ze gaan zeggen over de moties, hoe ze dat gaan verdelen en wat ze misschien nog zouden willen zeggen. Ik zou wel willen voorstellen om dat een niet al te langdurig proces te maken.

De vergadering wordt van 23.01 uur tot 23.25 uur geschorst.

De voorzitter. Ik heb van de heer De Mos begrepen dat hij de enige spreker is van de onderhandelende partijen. Dat houdt in dat we daarna niet van iedereen nog een bijdrage krijgen. De heer De Mos zal zo het woord voeren. Daarna geef ik, zoals u ook in de schriftelijke voorbereiding voor deze vergadering heeft kunnen zien, de gelegenheid voor een korte veegronde. Ik zou u al bij voorbaat willen verzoeken om er even over na te denken of u daar gebruik van maakt. Onder 'een korte veegronde' versta ik dingen die deze keer echt gezegd moeten worden. Dat zijn niet noodzakelijkerwijs de dingen die u al naar voren heeft gebracht in interrupties en in uw bijdrage. Het gaat dus niet om onderstreping van hetzelfde standpunt, maar om iets waarvan u zegt dat het in deze vergadering nog even gezegd moet worden. Dat is wat ik 'een korte veegronde' noem. Intussen kunt u er al over nadenken of u daar gebruik van wilt maken.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Voorzitter. Ik voer het woord namens de vier onderhandelende partijen, de vier nieuwe coalitiepartijen. Ik wil de raad dankzeggen voor de constructieve bijdragen, de complimenten die zijn geuit en natuurlijk ook de zorgen die aan ons adres zijn geadresseerd. Die zorgen hebben wij gehoord. Er zijn veel vragen gesteld. Het college gaat daar na morgen mee aan de slag en in volgende debatten zullen we die vragen zeker nader invulling geven. Ik wil kort stilstaan bij de ingediende moties. Voor motie F/1 is het stemadvies: ontraden. Die motie gaat tegen het coalitieakkoord in. Motie F/2 vinden wij erg to the point. We onderschrijven de gedachte, maar we vinden de motie te absoluut. Daarom willen we de motie ontraden, maar we zullen er in de toekomst op letten om zo veel mogelijk Nederlands/Haags in onze communicatie te zetten. Motie F/3 over de beloning van de wethouders ontraden wij. Motie F/4 over investeren in de ouderenzorg gaat recht tegen het coalitieakkoord in. Die wordt dus ontraden.

Motie F/5 gaat over het niet verjubelen van de Eneco-gelden. In het coalitieakkoord staat wat wij daarmee willen gaan doen. Die motie gaat dus rechtstreeks tegen het coalitieakkoord in en wordt dus door ons ontraden. Motie F/6 gaat over het ontwikkelen van een gezinsvisie. Dat is in het coalitieakkoord stevig omschreven. Wij achten de motie dus overbodig en ontraden haar dus. Heerlijk trouwens om dit ook eens te doen, vanaf deze kant. Dat is een heel andere ervaring, kan ik u verklappen. Motie F/7 over de campagnefinanciering ontraden wij. Ik kan daar kortheidshalve over zeggen dat ik de websites van de verschillende partijen even heb bezocht; dat zeg ik nu even als partijleider van Groep de Mos. Volgens mij is geen enkele partij zo transparant als de onze. Alle moties van de PVV, de moties F/8 tot en met F/12 gaan rechtstreeks tegen het coalitieakkoord in. Die ontraden wij dus. Motie F/13 is de motie Betaalbare woningen. Daar zijn wij heel erg klip-en-klaar over in het coalitieakkoord. Die motie is dus overbodig en wordt ontraden. Voor motie F/14, de motie Den Haag bewoonbaar houden voor mensen met een gewoon salaris, geldt hetzelfde als voor de vorige motie. Dat geldt eigenlijk voor alle moties van de Partij van de Arbeid. Die ontraden we. Onder de moties van de ChristenUnie waren een aantal heel interessante moties waarmee deze nieuwe coalitie uit de voeten denkt te kunnen. Met motie F/17 wordt voor medio 2019 verzocht om een lokale sluitende aanpak van mensenhandel. Daar gaat natuurlijk ook de burgemeester over. De motie is zeer sympathiek. Ik zou de heer Grinwis willen verzoeken om deze motie aan te houden, omdat wij daar als coalitie sympathiek tegenover staan, maar wel vinden dat het debat daarover met de burgemeester gevoerd moet worden. We hopen dus dat de heer Grinwis die aanhoudt; dan kan hij daar de volgende keer mee uit de voeten. Met motie F/18, de motie Voorkom dakloosheid, wordt verzocht om de redenen van de toegenomen dakloosheid in beeld te brengen en mee te nemen bij de uitwerking van de coalitieafspraken. Ook die motie vinden wij zeer sympathiek. We zouden willen verzoeken om ook die motie aan te houden en in te brengen bij het eerste debat over dit onderwerp. Dan motie F/19, de motie Voorkom terugstroom in bijstand na STiP-traject. We hebben binnenkort een evaluatie van de STiP-banen. We zouden de heer Grinwis willen verzoeken om ook deze motie aan te houden en om die bij de evaluatie van de STiP-banen in te brengen, maar ook hier staan wij in beginsel sympathiek tegenover. Motie F/20 is de motie Inzichtelijk maken leegstand Haagse prostitutiestraten. Dat gaat over die 340 ramen. De heer Grinwis denkt dat het wel een stuk minder kan. Dat vinden wij interessant. We gaan die discussie voeren. Er komt een onderzoek naar hoe wij het uitplaatsen uit de Geleenstraat en de Doubletstraat gaan doen. Ook van deze motie zouden wij willen zeggen: hou haar aan en breng haar in zodra wij komen met het raadsvoorstel over de prostitutiestraten. Motie F/21 over Eneco gaat rechtstreeks tegen ons akkoord in en wordt dus door ons ontraden. Motie F/22 is de motie Nastreven verbetering solvabiliteit. We hebben een goed financieel beleid. We hebben het ook afgestemd met de financiële mensen. Ik zou zeggen: kom hier bij de begroting op terug. Dan zult u zien dat het allemaal solide is. Die motie wordt dus ontraden. De laatste motie, motie F/23 over het versterken van onderwijs over goed burgerschap, vinden wij overbodig, want dat staat al in het akkoord.

De voorzitter. Dit is nog niet de veegronde, maar ik heb de raadsleden gevraagd om u even uit te laten spreken.

Daniëlle Koster (CDA). Ik ben benieuwd wanneer wij de beantwoording kunnen verwachten van de technische vragen die wij met een aantal partijen hebben ingediend. Daar heb ik de heer De Mos helemaal niets over horen zeggen.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Die technische vragen hebben wij gezien. Omdat er nog geen nieuw college is, vonden we het een beetje prematuur om u de antwoorden te doen toekomen. Maar laat ik u toezeggen dat we die technische vragen begin volgende week kunnen beantwoorden. Dat is geen probleem. Dan komen de antwoorden uw kant op.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Dank allereerst voor de welwillende reactie van de aanstaande wethouder De Mos op de moties F/17 tot en met F/20. Daarbij verzocht hij om ze aan te houden. Dat is altijd een beetje jammer. Het is vandaag zo'n mooie kans, maar ik weet ook wel dat de consequentie van die woorden is dat de moties worden weggestemd als ik ze niet aanhoud. Het gaat mij uiteindelijk om het resultaat. Ik houd de moties F/17, F/18, F/19 en F/20 dus aan. Met betrekking tot motie F/22 over de solvabiliteit wil ik iets van de heer De Mos weten. Als hij hier toezegt dat het beoogde college zich houdt aan de opvatting van de VNG dat de solvabiliteit niet onder de 20% moet zakken, kan ik de motie met alle plezier aanhouden. Maar wethouder De Mos bezweert dat het allemaal solide is.

De voorzitter. Meneer Grinwis, voor alle helderheid: meneer De Mos is geen wethouder. U zei: 'Wethouder De Mos bezweert …'.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Sorry, de aanstaande wethouder; ik bedoelde de beoogde wethouder. Ik vind dit wel belangrijk. Als hij hier toezegt dat dit in de toekomst gewoon geregeld gaat worden, houd ik de motie graag aan, maar als het hierbij blijft, breng ik de motie in stemming. Dat geldt ook voor motie F/23; die breng ik ook in stemming.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Wij vinden de motie echt te prematuur. De begroting komt eraan. Wij staan voor een solide beleid. De solvabiliteit is op orde. Het staat u natuurlijk altijd vrij om moties in stemming te brengen. Wij hebben de motie in ieder geval ontraden.

Martijn Balster (PvdA). Ik zou toch graag gewoon een inhoudelijke reactie willen krijgen op onze moties. Sommige moties zullen inderdaad beargumenteerd tegen dit coalitieakkoord ingaan, maar ik krijg daarop toch graag een inhoudelijke reactie. Andere moties kunnen prima binnen de lijntjes van dit coalitieakkoord uitgevoerd worden, mits u daar inhoudelijk op reageert. Ik zou dus toch gewoon per motie even een inhoudelijke reactie willen krijgen van de heer De Mos namens de onderhandelaars.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Laat ik dan kortheidshalve zeggen dat de moties F/13 en F/14, die over wonen gaan, overbodig zijn omdat de strekking daarvan gewoon in het coalitieakkoord staat. Wij gaan die plannen naar de raad sturen en beoordeel ons dan. Over de bezuinigingen op het welzijnswerk hebben we een hele discussie gehad. Daar zijn we het niet met elkaar over eens. U zult het me niet euvel duiden dat ik dan op 'ontraden' uitkom. De motie Geen onomkeerbare stappen Migratiemuseum heeft betrekking op een beslissing van de nieuwe coalitie om dat te schrappen. Het is ook een beetje stout geweest van uw wethouder Baldewsingh om dat te doen in een periode …

De voorzitter. O, o, o.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). 'Stout', dat mag niet?

De voorzitter. Ja, daar stopt het.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Oké.

De voorzitter. Want dat is in deze raadzaal niet gewisseld.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Nee, dat bedoel ik: dat was een beetje stout. Dat is dus een beslissing geweest in extra tijd. Die beslissing dragen wij niet, vanwege de exploitatiekosten die dit met zich meebrengt. Wij denken dat …

De voorzitter. Meneer De Mos, ik moet u werkelijk onderbreken. Er zit een college; dat is het zittende college. Dat antwoordt namens zichzelf. U doet hier de moties die door de raad zijn ingediend over het coalitieakkoord. In het coalitieakkoord staan er wel of niet dingen over het Migratiemuseum. Daar gaat u vast iets over zeggen, maar er hoeft in dit debat geen wethouder ingebracht te worden.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Nou goed, dan brengen we geen wethouder in. Dan ontraden we gewoon de motie, want we hebben dat teruggedraaid. Ik gaf een klein stukje duiding. Dat is dan misschien een beetje prematuur van mijn kant.

De voorzitter. Dat is precies wat het is.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Dank u.

Tahsin Çetinkaya (Islam Democraten). Ik had een concrete vraag gesteld over het terugdraaien van het beleid rondom de Haagse Markt. We willen de data graag weten.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). De nieuwe wethouder Verkeer is nog niet geïnstalleerd. Dat gebeurt hopelijk morgen. Ik ga ervan uit dat hij hier dan zo snel mogelijk werk van maakt. Het is in het akkoord opgenomen. Hopelijk zullen we dan zo snel mogelijk een gezamenlijk feestje vieren, daar in Transvaal/Schilderswijk.

Christine Teunissen (PvdD). Ik zou eigenlijk willen zeggen 'dank voor de beantwoording', maar ik vond de beantwoording van de vragen nogal mager. Ik heb heel veel vragen gesteld in dit debat, omdat dit debat volgens mij ook bedoeld is om in gesprek te gaan over het gesloten akkoord. Ik heb ook verduidelijkende vragen gesteld die volgens mij een politiek antwoord behoeven. Ik verwacht niet dat de heer De Mos nu op de late avond allemaal inhoudelijke antwoorden gaat geven, maar ik zou hem willen vragen of hij misschien schriftelijk een aantal vragen kan beantwoorden, want ik heb er echt heel veel gesteld. Ik heb ook bij collega's heel veel vragen voorbij horen komen, inhoudelijke vragen over het akkoord. Zou hij die vragen misschien schriftelijk kunnen beantwoorden?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik snap dat u heel veel vragen heeft. Het gaat om een coalitieakkoord waarmee we piketpalen slaan voor de toekomst. De uitrolling daarvan gaat de komende vier jaar plaatsvinden. Dan zullen we nog genoeg samen debatteren en dan zullen wij op al uw vragen antwoord geven. Er is nog geen college. We hebben een gesprek gehad over het coalitieakkoord. De vragen die gesteld zijn, hebben we gehoord en we hopen die in volgende debatten te beantwoorden.

Martijn Balster (PvdA). Toch even een punt van orde. We zitten hier nu een uur of zeven bij elkaar om een inhoudelijk debat te voeren over een coalitieakkoord, met veel vragen, veel technische vragen, oprechte vragen, politieke vragen. Het is toch wel prettig als we dan ook gewoon antwoord op die vragen krijgen, zodat we dit coalitieakkoord op zijn merites kunnen beoordelen. Ik zou de heer De Mos en met hem ook de andere onderhandelaars dus toch willen vragen om de vragen heel serieus te beantwoorden en ook serieus op de moties in te gaan, inhoudelijk, omdat we op die manier het akkoord kunnen wegen met elkaar.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik snap de vraag. Ik heb zojuist de toezegging gedaan dat we op de technische vragen schriftelijk zullen antwoorden. Verder zult u het echt moeten doen met het antwoord dat ik u zojuist gegeven heb.

Martijn Balster (PvdA). We voeren nu, zoals zojuist al gezegd, bijna zeven uur met elkaar een debat. Aan het einde van het debat zegt u: ik beantwoord uw vragen niet echt en ik ga niet inhoudelijk in op uw moties. Dat is toch niet bepaald hoe het hoort. U heeft ook niet de vooraf gestelde technische vragen netjes beantwoord en u gaat niet in op de moties. Ik verzoek u toch nog een keer om serieus om te gaan met de opmerkingen die in de raad zijn gemaakt en om de vragen en de moties netjes af te doen.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik heb zojuist gereageerd op de moties van de Partij van de Arbeid en ook die van de andere partijen. We hebben daar zojuist ook overleg over gehad met de onderhandelende teams. Van de vragen heb ik gezegd dat we die hebben gehoord en dat we daar in de toekomst, als het college er zit, zeker nader op in zullen gaan. We vinden dat nu gewoon te prematuur.

We willen eerst dat er een college is. Dan zullen we uw vragen zeker beantwoorden. We hebben u gehoord en daar gaan we mee aan het werk. Laat ons morgen beginnen met een frisse start.

Joris Wijsmuller (HSP). Dan heb ik collega-raadslid De Mos wel een eerste toezegging horen doen: de vragen die gesteld zijn en waarvan u beantwoording nu nog prematuur vindt, heeft u allemaal goed gehoord en u gaat daar wel degelijk nog op terugkomen als het college geïnstalleerd is. Zo heb ik uw reactie geïnterpreteerd. Op een aantal moties heeft u een reactie gegeven. Ik wil over één punt toch nog een vraag stellen, namelijk over het Migratiemuseum. Kunt u mij uitleggen waarom voor Madurodam juridische afspraken wél leidend zijn en waarom dat voor het Migratiemuseum niet geldt in dit coalitieakkoord? Dat vind ik wel relevant voor de onomkeerbare stappen die in de motie worden genoemd.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik snap die vraag. Laat ik er gewoon eerlijk over zijn: dat zijn gewoon keuzes en onderhandelingen geweest. Hier waren we het over eens en we hebben dit teruggedraaid.

Joris Wijsmuller (HSP). Juridische afspraken zijn dus eigenlijk helemaal niet zo relevant. Ook de opmerkingen over Madurodam zijn dus willekeurig opgenomen in het akkoord; dat begrijp ik uit uw antwoord.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ja, zo werkt dat met onderhandelingen, meneer Wijsmuller.

Willie Dille (PVV). Ik heb eigenlijk ook een punt van orde. Volgens mij lopen we ertegenaan dat de wijze waarop we dit georganiseerd hebben heel erg onhandig is. Ik zou dan ook aan het nieuwe presidium willen meegeven om te heroverwegen om het bij een volgend coalitieakkoord anders te doen, namelijk eerst het nieuwe college installeren en daarna praten over het coalitieakkoord, Nu zitten we eigenlijk in een soort van zwarte zone waarin niets beantwoord kan worden omdat men niet verantwoordelijk is voor hetgeen er nu besproken is.

De voorzitter. Als uw voorzitter zal ik dat meenemen naar het presidium.

Martijn Balster (PvdA). Ik had nog een inhoudelijk punt. De heer De Mos zei net over de moties F/13 en F/14 dat die gezien kunnen worden als ondersteuning van het coalitieakkoord. Kan hij dat dan ook op die manier aan de raad preadviseren?

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Nee, dan heeft u mijn woorden toch verkeerd gehoord. Ik zei dat die moties overbodig waren omdat het al in het coalitieakkoord stond.

Martijn Balster (PvdA). Ik denk niet dat het helemaal in het coalitieakkoord staat, maar als u mij toezegt dat u inhoudelijk reageert en motiveert in de schriftelijke reactie hoe conform wat in de moties staat, het akkoord uitgelegd mag worden, dan ben ik bereid om de moties aan te houden tot een volgende vergadering.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Volgens mij heeft u mij goed gehoord. Wij hebben gesteld dat beide moties overbodig zijn. Het staat u vrij om ze in stemming te brengen maar wij ontraden beide moties.

De voorzitter. Goed, dan zijn we nu bij de fameuze veegronde aangekomen.

Christine Teunissen (PvdD). Voorzitter. Ik wil toch even mijn teleurstelling uitspreken. Wij hebben echt heel constructief gekeken naar het coalitieakkoord en hebben er vragen over geformuleerd die echter niet zijn beantwoord, wat ik eigenlijk heel jammer en zonde van de tijd vind. We zitten hier om een debat te voeren en dat is gewoon niet gebeurd. Mijn fractie legt zich daar ook niet bij neer. Wij gaan onze vragen dan maar schriftelijk indienen, want wij willen er een duidelijk antwoord op.

Daniëlle Koster (CDA). Voorzitter, ik heb een ordevoorstel. Gezien ook de opmerkingen van collega Teunissen zou ik toch heel graag vijf minuten willen schorsen om te kijken hoe we omgaan met al die inhoudelijke vragen en al die tijd die er in is gestoken.

De voorzitter. Dat vind ik op zichzelf goed, maar dan zou ik wel eerst even de veegronde willen afmaken.

Tahsin Çetinkaya (Islam Democraten). Voorzitter. Ik sluit mij bij collega Teunissen aan waar het gaat om de beantwoording van de vragen.

Pieter Grinwis (ChristenUnie/SGP). Voorzitter. Ik vond het debat niet nutteloos want het is goed dat we als partijen in ieder geval onze visie op de stad en het coalitieakkoord articuleren. Ik heb er in ieder geval een poging toe gedaan. Verder hoop ik dat het nieuwbakken college na morgen de technische vragen schriftelijk zal beantwoorden en dat het daarbij ook in zal gaan op de handschoenen die ik in mijn tekst heb aangereikt, zoals een visie op levensbeschouwelijke organisaties en het zo veel mogelijk schrappen van het woord 'onderzoek' et cetera. Het is toch een kleine moeite voor dit nieuwbakken college om zo'n startbrief te schrijven. Dat is mijn laatste oproep in deze veegronde.

De voorzitter. Ik constateer dat niemand meer het woord wenst te voeren in deze veegronde. Dan schors ik de vergadering voor vijf minuten.

De vergadering wordt van 23.45 uur tot 23.50 uur.

De voorzitter. Mevrouw Koster had om de schorsing gevraagd en krijgt daarom nu als eerste het woord.

Daniëlle Koster (CDA). Voorzitter. Namens de voltallige oppositie wil ik hier graag een verzoek doen richting de nieuwe coalitie. Morgen gaan we stemmen over het nieuwe college. Gelet op het feit dat we hier de hele avond hebben zitten debatteren over de visie van de onderhandelaars en onze visie, vinden we het wel belangrijk dat niet alleen de technische vragen die we vooraf schriftelijk hebben gesteld maar ook de inhoudelijke vragen die hier in het debat zijn gesteld vanavond, beantwoord worden. Wij snappen natuurlijk allemaal dat er een aantal dingen uitgewerkt moeten worden en dat niet alles nu al beantwoord kan worden. Daar hebben we alle begrip voor, maar er zijn heel veel vragen gesteld door verschillende partijen die best beantwoord kunnen worden, want de coalitie heeft weken over dit akkoord onderhandeld en kent de beweegredenen waarom ze keuzes heeft gemaakt. Wij zouden dan ook heel graag voor morgenavond meegenomen willen worden in die keuzes. Mocht dat nou niet kunnen of mocht de coalitie dat niet willen, dan zijn we eventueel bereid om te kijken of die vragen volgende week nog beantwoord kunnen worden, wat eventueel ook schriftelijk zou kunnen. Meerdere van ons hebben daarom al gevraagd maar op dit verzoek is helaas niet ingegaan. Als de nieuwe coalitie dat allemaal niet wil, zien wij helaas geen andere mogelijkheid dan een tweede termijn aan te vragen voor volgende week als het nieuwe college is geïnstalleerd. De nieuwe coalitie heeft aangegeven dat ze heel graag constructief met de oppositie wil samenwerken. We hopen dat zij zich nu ook constructief tegenover ons wil opstellen. Wij hebben er heel veel tijd in gestoken om het akkoord te lezen en onze verhelderende vragen te stellen. We hopen dan ook dat de coalitie deze handschoen oppakt en ons de informatie waarom we vragen niet wil ontzeggen.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Voorzitter. Ik ben toch bang dat nu een aantal zaken door elkaar lopen. We hebben vanavond een constructief gesprek gehad over het coalitieakkoord met complimenten en met kritische vragen. Het was een gesprek met de raad. Er is nog geen college en er is ook nog geen ambtelijke ondersteuning voor het onderhandelende team. Dus we hebben hier een gesprek gehad over het collegeakkoord. Er ligt een akkoord waarvan de letters net op papier staan. We staan aan de vooravond van vier jaar met elkaar debatteren en met elkaar vragen beantwoorden, met daarbij een constructieve houding van zowel de raad als het nieuwe college. U kunt die constructieve houding dus ook van ons verwachten. Die handreiking heb ik u ook in mijn eigen termijn gedaan. Ik

92 heb u ook nog toegezegd dat we de schriftelijke vragen in de loop van de volgende week gaan beantwoorden. Andere vragen moeten gewoon de komende tijd in de debatten aan de orde komen. Dat is wat ik u nu kan melden.

Daniëlle Koster (CDA). Wie zien niet in waarom de andere inhoudelijke vragen die gesteld zijn vanavond, niet meegenomen zouden kunnen worden in die brief met daarin de antwoorden op de technische vragen. Ik snap uw punt over geen ondersteuning en het feit dat het college nog geïnstalleerd moet worden, maar wat ons betreft zou het prima meegenomen kunnen worden als de ondersteuning er wel is en de wethouders zijn geïnstalleerd. Ik zie het probleem niet.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Laat ik dan uw vraag omdraaien. Ik zie het probleem niet om de komende jaren met elkaar constructieve debatten te hebben en als nieuw college dan al uw vragen te beantwoorden. Het zijn terechte vragen waarop we ook graag willen ingaan. We hebben hier nu een gesprek gehad over de visie op de stad. Die visie hebben wij u aangeboden middels een coalitieakkoord. Uw visie heeft u laten horen tijdens uw inbrengen. U kunt erop rekenen dat wij iedere inbreng in onze oren hebben geknoopt.

Daniëlle Koster (CDA). Het is natuurlijk ontzettend spijtig dat de heer De Mos de partijen niet ter wille wil zijn. We zijn hem tegemoetgekomen door te zeggen dat we het punt van de ondersteuning snappen en dat de antwoorden er niet voor morgen kunnen zijn, terwijl we morgen wel moeten stemmen over de wethouders. Ik en de rest van de oppositie zien dan geen andere mogelijkheid om te vragen om de tweede termijn van dit debat volgende week te doen plaatsvinden.

De voorzitter. Volgens mij is dit een vraag aan de voorzitter en niet zozeer aan de heer De Mos. Ik geef de griffier het woord voor de techniek van dit geheel.

Mevrouw Seuren: Als eenvijfde van de raad daarom vraagt, moet de voorzitter van de raad een dag en tijdstip bepalen waarop die vergadering plaatsvindt.

Rachid Guernaoui (Groep de Mos/HvDH). Maar mevrouw Koster vraagt om een tweede termijn.

Mevrouw Seuren. Maar het onderwerp is niet bepalend. Als over een bepaald onderwerp gevraagd wordt om, in dit geval, voortzetting of verdieping van, dan kan de voorzitter niet zeggen dat ze dat niet doet.

Rachid Guernaoui (Groep de Mos/HvDH). Ik heb een verduidelijkende vraag. Mevrouw Koster van het CDA verzoekt om een tweede termijn. Dat betekent dat je deze raad eigenlijk wil uitbreiden. Dat is geen nieuwe raad zoals in de Gemeentewet staat en waarvoor eenvijfde nodig is, maar een tweede termijn van dit debat. Als een punt van orde wordt gemaakt over een tweede termijn van een debat, moet dat volgens mij in stemming worden gebracht. En dan kunnen we er nu over stemmen.

Daniëlle Koster (CDA). We willen het niet juridisch maken maar we zouden dit toch wel even heel goed uitgezocht willen hebben. Wij gaan er gewoon van uit dat we middels die eenvijfde van de raad een tweede termijn kunnen houden, maar als er enige onduidelijkheid over bestaat, dan zou ik toch heel graag willen dat het juridisch wordt uitgezocht, Nogmaals, die tweede termijn is wat ons betreft niet nodig als we volgende week de antwoorden krijgen op de terechte vragen die zijn gesteld.

De voorzitter. Ik schors even om de griffie de gelegenheid te geven om dit diepgaand uit te zoeken.

De vergadering wordt van 0.00 uur tot 0.10 uur geschorst.

De voorzitter. Goedemorgen, fijn om u op deze nieuwe dag te zien. Het woord is aan de heer De Mos.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Voorzitter. Het is nu toch wat aan het schuiven richting een negatievere sfeer, wat we toch ook niet moeten hebben. Als onderhandelende partijen hebben we dan

93 ook besloten om ook de vragen die u vanavond heeft gesteld schriftelijk te beantwoorden. Dat doen we als onderhandelende partijen en daar moet u ons ook even de tijd voor geven, want we hebben geen ambtelijke ondersteuning daarbij; dat moeten de partijen echt zelf doen. We verzoeken u daarbij om de inbrengen die u vanavond heeft geleverd, aan ons te doen toekomen, opdat we die vragen ook goed kunnen filteren en we ze ook goed en terdege kunnen beantwoorden. Dat geldt dus zowel de schriftelijke technische vragen die eerder zijn gesteld als de vragen die hedenavond zijn gesteld door de diverse fracties.

Daniëlle Koster (CDA). We zijn uiteraard heel blij met die uitgestoken hand, maar we zouden toch nog wel, indien dat nodig is, een tweede termijn willen om te kunnen debatteren over de antwoorden. U heeft ervoor gekozen om die vragen niet te beantwoorden in de eerste termijn, maar we willen er wel over debatteren. We zijn ontzettend blij met die brief maar we behouden ons wel het recht voor om gewoon die tweede termijn aan te vragen als de beantwoording daartoe aanleiding geeft.

De voorzitter. Mevrouw Koster, u zegt terecht dat u die uitgestoken hand graag wil aannemen. Zullen we dan daarna maar eens zien hoe het leven er uitziet? Want misschien zijn de antwoorden op die vragen best wel van een dusdanig gehalte dat uw raad zich zeer gecoiffeerd voelt, om er maar een moeilijk Frans woord tegen aan te gooien.

Daniëlle Koster (CDA). Dat is ook precies wat ik zei, maar we willen wel de mogelijkheid openhouden. Ik ga ervan uit dat de vragen heel goed beantwoord worden door de nieuwe coalitie maar mocht dat onverhoopt niet het geval zijn, dan zouden we er alsnog over willen debatteren in tweede termijn.

De voorzitter. Even voor de techniek: dat is dan geen tweede termijn, maar dan gaat u er nog een keer over praten. Maar volgens mij moeten we elkaar nu niet vermoeien met wat wat is. Ik zou zeggen: blij dat die uitgestoken hand er is. U is gevraagd om uw inbrengen te geven aan de onderhandelende partijen. Dan wordt er naar gestreefd om zo snel mogelijk op uw vragen antwoord te geven. Dat betreft dan zowel de technische vragen als de vragen die in de inbrengen zijn gesteld. Daarover komt dan vervolgens bericht naar de raad. Mag ik er dan van uitgaan dat we de behandeling voor dit moment gehad hebben?

Daniëlle Koster (CDA). Ik denk toch dat we heel precies moeten zijn. Het wordt dan namelijk wel een tweede termijn omdat er ook gevraagd is om nadere informatie over het ontraden van de moties, aangezien er niet meer is gezegd dan dat ze niet passen binnen het coalitieakkoord. Dan lijkt mij dat er echt wel een tweede termijn nodig is, omdat het niet mogelijk is om nu al te stemmen over die moties zonder dat we die nadere toelichting hebben. Nogmaals, we zijn ontzettend blij met deze uitgestoken hand en we gaan ervan uit dat de vragen allemaal ruimhartig beantwoord worden - zo kennen we de heer De Mos - maar het is wel heel lastig voor ons om op dit moment met die heel summiere beantwoording, over de moties te gaan stemmen.

De voorzitter. Dat zou ook mijn volgende voorstel zijn als uw technische vergadervoorzitter. Het lijkt mij dat er inderdaad nu niet over gestemd kan worden. Om eerlijk te zijn, lijkt mij dat ook niet een enorm probleem want dat kan volgens mij ook. Dan zouden de vragen en antwoorden ook betrokken kunnen worden bij die moties. We krijgen dan sowieso een stemronde over die moties en dan houden we voor vanavond al die moties even aan en wordt er vanavond dus niet over gestemd.

Frans Hoijnck van Papendrecht (50PLUS). Ik heb een punt van orde, namelijk de vraag of het formeel mogelijk is een tweede sessie van deze vergadering te houden terwijl we voor morgen een andere hebben uitgeschreven.

De voorzitter. Ja, dat kan, want het is gewoon een raadsvergadering. Uw raad vergadert en uw raad verandert morgen niet. U krijgt er naar alle waarschijnlijkheid wel wat andere leden bij en er gaan ook wat leden af, maar uw raad blijft gewoon het intacte gremium. Dus dat kan.

Joris Wijsmuller (HSP). Voorzitter, ik zou willen verzoeken om motie F/7, gelet op het dictum ervan waarin gevraagd wordt om morgen voor de vergadering nog iets te leveren, nu wel in stemming te brengen.

Richard de Mos (Groep de Mos/HvDH). Ik vind het prima om erover te stemmen. Als partijleider van Groep de Mos zeg ik u nog wel: het laatste jaarverslag van de HSP dat op uw website staat, is dat van 2015 terwijl ons jaarverslag van 2017 al wel gewoon op onze website staat. Ik vind het een beetje zuur om het nu over de partijfinanciën te hebben, want die staan gewoon al weken op onze website, zowel het jaarverslag 2017 als de campagnegelden. U schudt nee, maar dan moet u toch echt beter kijken. Transparanter kunt u het dus niet hebben, maar breng de motie vooral in stemming en dan zullen we zien wat er uitkomt.

De voorzitter. Kan ik ervan uitgaan dat dit de enige motie is die nu in stemming behoeft te worden gebracht? Ik constateer dat dit het geval is.

In stemming komt motie F/7.

De voorzitter. De motie wordt verworpen met 15 tegen 28 stemmen. Dan rest mij niets anders dan u te bedanken voor een mooie avond en deze vergadering te sluiten. Dan zie ik u morgenavond om half acht weer. Dank u wel.

Niets meer aan de orde zijnde, sluit de voorzitter te 00.15 uur de vergadering.