Lokalna Strategia Rozwoju STOWARZYSZENIA KRAINA LASÓW

I JEZIOR - LO KALNA GRUPA DZIAŁ ANIA

dla Gmin Nowa Sól, Oty ń, Siedlisko, Sława, Szlichtyngowa, , Kotla

Grudzie ń, 2008 r.

1 Zespół Konsultantów Irena Krukowska- Szopa, Tadeusz Walkowiak, Antoni Bok, Krzysztof Szustka

Opracowanie: Fundacja Ekologiczna „Zielona Akcja” ul. Wrocławska 41, 59-220 Legnica e-mail: [email protected] www.zielonaakcja.pl

2 Szanowni Pa ństwo!

Z satysfakcj ą przedstawiamy Pa ństwu Lokaln ą Strategi ę Rozwoju przygotowan ą w ramach działa ń Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich dla gmin: Nowa Sól, Oty ń, Siedlisko, Sława, Szlichtyngowa, Wschowa, Kotla. Niniejszy dokument to rezultat kilkumiesi ęcznej, intensywnej pracy liderów Lokalnej Grupy Działania, przedstawicieli gmin i zespołu konsultantów Fundacji Ekologicznej „Zielona Akcja” oraz Fundacji „Porozumienie Wzgórz Dalkowskich”. Strategia zbudowana jest wokół czterech celów wiod ących: - Stworzenie oferty turystycznej w oparciu o zasoby i specyfik ę regionu, - Wzrost poziomu zasobno ści mieszka ńców w regionie - Zrównowa Ŝone wykorzystanie zasobów środowiska, - Wzrost integracji i potencjału społecznego w regionie. Szeroki wachlarz opracowanych działa ń i zada ń b ędzie realizowało powołane w tym celu STOWARZYSZENIE KRAINA LASÓW I JEZIOR – LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA. Zach ęcamy Pa ństwa do zaanga Ŝowania si ę w realizacj ę zapisanych w Strategii przedsi ęwzi ęć oraz pomysłów. Tylko z udziałem mieszka ńców tego obszaru Strategia ma szans ę wpłyn ąć na rozwój tej ziemi.

Rada i Zarz ąd Lokalnej Grupy Działania

3 Spis Tre ści

Wst ęp ...... 6 1. Charakterystyka lokalnej grupy działania (LGD) jako jednostki odpowiedzialnej za realizacj ę lokalnej strategii rozwoju (LSR): ...... 10 1.1 Nazwa i status prawny Lokalnej Grupy Działania oraz data wpisu do Krajowego Rejestru S ądowego i numer w tym rejestrze: ...... 10 1.1.1 Nazwa Lokalnej Grupy Działania ...... 10 1.1.2 Status prawny Lokalnej Grupy Działania ...... 10 1.1.3 Data wpisu do Krajowego Rejestru S ądowego ...... 10 1.1.4 Numer w Krajowym Rejestrze S ądowym ...... 10 1.2 Opis procesu budowania partnerstwa...... 10 1.3 Charakterystyka członków Lokalnej Grupy Działania i sposób rozszerzania/zmiany składu Lokalnej Grupy Działania...... 11 1.3.1. Członkowie Lokalnej Grupy Działania...... 11 1.3.2. Zasady i sposób rozszerzania składu Lokalnej Grupy Działania ...... 12 1.4. Struktura rady lub innego organu LGD, do którego wył ącznej wła ściwo ści nale Ŝy wybór operacji zgodnie z art. 62 ust. 4 rozporz ądzenia nr 1698/2005, zwanych dalej „organem decyzyjnym” ...... 13 1.5. Zasady i procedury funkcjonowania LG D oraz organu decyzyjnego ...... 14 1.5.1. Rozdział funkcji pomi ędzy poszczególne organy Lokalnej Grupy Działania ...... 14 1.5.2. Regulamin funkcjonowania Lokalnej Grupy Działania ...... 14 1.5.3. Zatrudnianie pracowników ...... 14 1.6. Kwalifikacje i do świadczenie osób wchodz ących w skład organu decyzyjnego ...... 15 1.7. Do świadczenie LGD i członków LGD albo jej partnerów w realizacji operacji ...... 16 2. Opis obszaru obj ętego LSR wraz z uzasadnieniem jego wewn ętrznej spójno ści ...... 16 2.1 Wykaz gmin wchodz ących w skład LGD albo b ędących jej partnerami ...... 16 2.2 Uwarunkowania przestrzenne (mapa), geograficzne, przyrodnicze, historyczne i kulturowe ...... 17 2.2.1 Uwarunkowania przestrzenne i geograficzne ...... 17 2.2.2 Uwarunkowania przyrodnicze ...... 18 2.2.4 Uwarunkowania historyczne i kulturowe ...... 24 2.3 Ocena społeczno – gospodarcza obszaru, w tym potencjału demograficznego i gospodarczego obszaru oraz poziomu aktywno ści społecznej ...... 27 2.3.1 Charakterystyka ludno ści obszaru LGD ...... 27 2.3.2 Poziom zatrudnienia i lokalny rynek pracy ...... 29 2.3.3 Rolnictwo ...... 31 2.3.4 Poziom wykształcenia i dost ęp do edukacji ...... 32 2.3.5 Dost ęp do kultury ...... 32 2.3.6 Pomoc społeczna, ochrona zdrowia, bezpiecze ństwo publiczne ...... 33 2.3.7 Aktywno ść organizacji pozarz ądowych ...... 33 2.4 Specyfika obszaru ...... 33 3. Analiza SWOT dla obszaru obj ętego LSR; wnioski wynikaj ące z przeprowadzonej analizy ...... 36 4. Okre ślenie celów ogólnych i szczegółowych LSR oraz wskazanie planowanych przedsi ęwzi ęć słu Ŝą cych osi ągni ęciu poszczególnych celów szczegółowych, w ramach których b ędą realizowane operacje...... 39 5. Okre ślenie misji i wizji LGD ...... 57 6. Wskazanie spójno ści specyfiki obszaru z celami LSR ...... 58

4 7. Uzasadnienie podej ścia zintegrowanego dla przedsi ęwzi ęć planowanych w ramach LSR ...... 60 8. Uzasadnienie podej ścia innowacyjnego dla przedsi ęwzi ęć planowanych w ramach LSR ...... 61 9. Okre ślenie procedury oceny zgodno ści operacji z LSR, procedury wyboru operacji przez LGD, procedury rozstrzygni ęć organu decyzyjnego w sprawie wyboru operacji w ramach działania „wdra Ŝanie LSR”, kryteriów, na podstawie których jest oceniana zgodno ść operacji z LSR oraz kryteriów wyboru operacji, a tak Ŝe procedury zmiany tych kryteriów ...... 62 11. Opis procesu przygotowania LSR ...... 81 12. Opis procesu wdra Ŝania i aktualizacji LSR ...... 83 13. Zasady i sposób dokonywania oceny (ewaluacji) własnej...... 84 14. Okre ślenie powi ąza ń LSR z innymi dokumentami planistycznymi zwi ązanymi z obszarem obj ętym LSR ...... 86 15. Wskazanie planowanych działa ń, przedsi ęwzi ęć lub operacji realizowanych przez LGD w ramach innych programów wdra Ŝanych na obszarze obj ętym LSR ...... 90 16. Przewidywany wpływ realizacji LSR na rozwój regionu i obszarów wiejskich ...... 91 17. Informacja o doł ączanych do LSR zał ącznikach ...... 92 Spis literatury: ...... 93 Spis rysunków:...... 94 Spis tabel: ...... 94

5 Wst ęp

Co to jest Leader? Leader to europejski program wspieraj ący społeczno ści, które stawiaj ą na współprac ę partnersk ą. Inicjatywa LEADER realizowana w Unii Europejskiej od 1991r. stanowi nowe podej ście do rozwi ązywania problemów wsi. Warunkiem niezb ędnym do pełnego i skutecznego realizowania polityki wobec obszarów wiejskich jest zaanga Ŝowanie społeczno ści wiejskich w proces podejmowania decyzji na poziomie lokalnym. W krajach Unii Europejskiej powstało ponad 1000 Lokalnych Grup Działania (LGD) funkcjonuj ących na poziomie lokalnym. W Polsce działa około 200 grup. Przez swoje działania i inicjatywy daj ą pole do aktywno ści mieszka ńcom wsi, wykorzystuj ąc w sposób innowacyjny lokalne zasoby przyrodniczo- kulturowe, przyczyniaj ąc si ę do tworzenia miejsc pracy i promocji obszarów wiejskich. LEADER kładzie silny nacisk na partnerstwo pomi ędzy trzema sektorami: publicznym, społecznym i ekonomicznym oraz na tworzenie pomi ędzy nimi sieci powi ąza ń celem wymiany do świadcze ń, wzajemnej współpracy i realizacji wspólnych projektów. W latach 2009- 2015 Leader b ędzie realizowany w Polsce w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich działania Osi 4.

Warunki udziału w działaniach Leader Leader skierowany jest do obszarów wiejskich spójnych terytorialnie zamieszkałych przez 10-150 tys. mieszka ńców. W celu jego realizacji powinna powsta ć Lokalna Grupa Działania /LGD/ (zarejestrowana jako stowarzyszenie), w skład której wejd ą przedstawiciele sektora publicznego (samorz ądy), społecznego (organizacje), ekonomicznego (przedsi ębiorcy). Grupa ta powinna opracowa ć program wspólnych działa ń w formie dokumentu - Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR), powinien on opisywa ć takie obszary tematyczne jak: poprawa jako ści Ŝycia na wsi, tworzenie pozarolniczych miejsc pracy, aktywizowanie mieszka ńców i budowanie kapitału społecznego, wykorzystanie zasobów przyrodniczych i kulturowych w rozwoju lokalnym. Wdro Ŝeniu LSR b ędą słu Ŝyły środki Unii Europejskiej kierowane w ramach programu Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz aktywno ść mieszka ńców i partnerów zaanga Ŝowanych w LGD.

Od 2009 r. mieszka ńcy zamieszkali na obszarze LGD b ędą mogli ubiega ć si ę o pomoc finansow ą w zakresie nast ępuj ących działa ń (dalej zwanych operacjami): o ró Ŝnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej o odnowa i rozwój wsi o tworzenie i rozwój przedsi ębiorstw o małe projekty

Zakres operacji Działa ń Leader  Ró Ŝnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej o Beneficjenci: działalno ść nierolnicza lub zwi ązana z rolnictwem podejmowana przez rolników, domowników, mał Ŝonków rolników. Osoba fizyczna wyst ępuj ąca z wnioskiem powinna by ć obj ęta ubezpieczeniem społecznym rolników. Gospodarstwo Rolne, w którym pracuje beneficjent, było obj ęte w roku poprzedzaj ącym zło Ŝenie wniosku płatno ściami bezpo średnimi. o Zakres pomocy: pomocy udziela si ę z tytułu podj ęcia lub rozwoju działalno ści w zakresie: usług dla gospodarstw rolnych lub le śnictwa; usług dla ludno ści; sprzeda Ŝy

6 hurtowej lub detalicznej; rzemiosła lub r ękodzielnictwa; robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych; usług turystycznych oraz zwi ązanych ze sportem, rekreacj ą i wypoczynkiem; usług transportowych; usług komunalnych; przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów le śnych; magazynowania lub przechowywania towarów; wytwarzania produktów energetycznych z biomasy; rachunkowo ści, doradztwa lub usług informatycznych. o Wysoko ść pomocy: - Pomoc ma form ę zwrotu max. 50% kosztów kwalifikowanych operacji; - Maksymalna wysoko ść udzielonej pomocy jednemu beneficjentowi w gospodarstwie rolnym, w okresie realizacji programu (2009- 2015), nie mo Ŝe przekroczy ć 100 000 zł; - Płatno ści- refundacja poniesionych kosztów etapowo lub za cały projekt.

 Tworzenie i rozwój mikro przedsi ębiorstw o Beneficjenci : osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadaj ąca osobowo ści prawnej, która prowadzi działalno ść jako mikroprzedsi ębiorstwo zatrudniaj ące do 10 osób o obrocie netto do 2 mln euro na obszarze LGD. o Zakres pomocy : pomocy udziela si ę w zakresie: usług dla gospodarstw rolnych lub le śnictwa; usług dla ludno ści; sprzeda Ŝy hurtowej lub detalicznej; rzemiosła lub rękodzielnictwa; robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych; usług turystycznych oraz zwi ązanych ze sportem, rekreacj ą i wypoczynkiem; usług transportowych; usług komunalnych; przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów le śnych; magazynowania lub przechowywania towarów; wytwarzania produktów energetycznych z biomasy; rachunkowo ści, doradztwa lub usług informatycznych. o Wysokość pomocy przyznanej na realizacj ę operacji nie mo Ŝe przekroczy ć: - 100 000 zł - je śli biznes plan przewiduje utworzenie od 1 do 2 miejsc pracy, - 200 000 zł - je śli biznes plan przewiduje utworzenie od 3 do 4 miejsc pracy, - 300 000 zł - je śli biznes plan przewiduje utworzenie co najmniej 5 miejsc pracy - Pomoc ma form ę zwrotu max. 50% kosztów kwalifikowanych operacji, - Płatno ść - refundacja poniesionych kosztów etapowo lub za cały projekt.

Maksymalna wysoko ść pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi, w okresie realizacji programu (w latach 2009- 2015), nie mo Ŝe przekroczy ć 300 000 zł. W przypadku przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów le śnych, maksymalna wysoko ść pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi, w okresie realizacji programu, wynosi 100 000 zł.

 Odnowa i rozwój wsi o Zakres pomocy : Pomocy udziela si ę podmiotom z tytułu inwestycji w zakresie: - remontu, przebudowy i wyposa Ŝenia obiektów pełni ących funkcje publiczne, społeczno-kulturalne, rekreacyjne i sportowe, w tym obiektów zabytkowych; - remontu, przebudowy i wyposa Ŝenia obiektów słu Ŝą cych promocji obszarów wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa kulturowego, tradycji, sztuki lub kultury; kształtowania przestrzeni publicznej; - budowy lub remontu, przebudowy publicznej infrastruktury zwi ązanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych i społeczno-kulturalnych; - zakupu obiektów zabytkowych lub charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie oraz ich adaptacj ę na cele publiczne;

7 - odnawiania, eksponowania lub konserwacji lokalnych pomników historii, obiektów architektury sakralnej i miejsc pami ęci. o Ogólne zasady finansowania: - refundacji podlegaj ą koszty kwalifikowane poniesione przez beneficjenta, w wysoko ści nie przekraczaj ącej 75% tych kosztów, z tym Ŝe dla jednej miejscowo ści – nie wi ęcej ni Ŝ 500 000 zł w okresie realizacji programu, - wysoko ść pomocy nie mo Ŝe by ć wy Ŝsza ni Ŝ 500 000 zł, tak Ŝe w przypadku operacji realizowanej w wi ęcej ni Ŝ jednej miejscowo ści, z tym Ŝe kwot ę t ę dzieli si ę proporcjonalnie do kosztów realizacji w ka Ŝdej z tych miejscowo ści, - wysoko ść pomocy przyznanej na realizacj ę jednej operacji nie mo Ŝe by ć ni Ŝsza ni Ŝ 25 000 zł, według kalkulacji kosztów okre ślonych we wniosku o przyznanie pomocy. o Beneficjent: - gmina, - instytucja kultury, dla której organizatorem jest jednostka samorz ądu terytorialnego, - ko ściół lub zwi ązek wyznaniowy, - organizacja pozarz ądowa po Ŝytku publicznego,

 Małe projekty o Beneficjentami „małych projektów” mog ą by ć: - osoby fizyczne: pełnoletnie, zameldowane lub prowadz ące działalno ść na obszarze LGD - osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadaj ąca osobowo ści prawnej, utworzona na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacja albo stowarzyszenie z siedzib ą na obszarze LSR lub prowadz ąca działalno ść na tym obszarze - osoby prawne i jednostki organizacyjne o charakterze ko ścielnym lub zwi ązki wyznaniowe o Zakres pomocy : - podnoszenie świadomo ści mieszka ńców wsi, w tym poprzez organizacj ę szkole ń i innych przedsi ęwzi ęć o charakterze edukacyjnym i warsztatowym dla podmiotów z obszaru obj ętego LSR; - podniesienie jako ści Ŝycia ludno ści na obszarze działania LGD, w tym poprzez:  udost ępnianie na potrzeby społeczno ści wiejskiej urz ądze ń i sprz ętu komputerowego, w tym urz ądze ń i sprz ętu umo Ŝliwiaj ącego dost ęp do Internetu; - rozwój aktywno ści społeczno ści lokalnej, w tym poprzez:  promocj ę lokalnej twórczo ści ludowej, kulturalnej i artystycznej z wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa kulturowego, historycznego oraz przyrodniczego;  kultywowanie miejscowych tradycji, obrz ędów i zwyczajów;  kultywowanie tradycyjnych zawodów i rzemiosła;  kultywowanie j ęzyka regionalnego i gwary. - rozwój agroturystyki i turystyki na obszarach wiejskich, w tym poprzez:  utworzenie lub zmodernizowanie bazy informacji turystycznej oraz stron www, przygotowanie i wydanie folderów i innych publikacji informacyjnych dotycz ących obszaru obj ętego Lokaln ą Strategi ą Rozwoju;  budow ę/odbudow ę lub oznakowanie małej infrastruktury turystycznej, w szczególno ści punktów widokowych, miejsc wypoczynkowych i biwakowych, tras narciarstwa biegowego, zjazdowego, szlaków wodnych, szlaków rowerowych, szlaków konnych, ście Ŝek spacerowych lub dydaktycznych;

8 - zachowanie lub odtworzenie, zabezpieczenie i oznakowanie cennego lokalnego dziedzictwa krajobrazowego i przyrodniczego w szczególno ści obszarów obj ętych poszczególnymi formami ochrony przyrody w tym obszarów Natura 2000 - zachowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego, w tym poprzez:  odbudow ę albo odnowienie lub oznakowanie budowli lub obiektów małej architektury wpisanych do rejestru zabytków lub objętych wojewódzk ą ewidencj ą zabytków  odnawianie dachów lub elewacji zewn ętrznych budynków wpisanych do rejestru zabytków lub obj ętych wojewódzk ą ewidencj ą zabytków  remont lub wyposa Ŝenie muzeów  remont lub wsparcie świetlic wiejskich - inicjowanie powstawania, rozwoju, przetwarzania, wprowadzenia na rynek oraz podnoszenia jako ści produktów i usług bazuj ących na lokalnych zasobach, w tym naturalnych surowcach lub produktach rolnych i le śnych, oraz tradycyjnych sektorach gospodarki. - wykorzystanie energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych w celu poprawienia warunków prowadzenia działalno ści kulturowej lub gastronomicznej Wysoko ść pomocy: na operacje z zakresu „małych projektów” wynosi ć b ędzie maksymalnie 70% kosztów kwalifikowanych operacji nie wi ęcej jednak ni Ŝ 25 tys. zł; przy czym całkowity koszt operacji nie mo Ŝe by ć ni Ŝszy ni Ŝ 4,5 tys. zł oraz wy Ŝszy, ni Ŝ 100 tys. zł w okresie realizacji programu (2009-2015).

Zasady składania wniosków do LGD Wnioski powinny by ć zgodne z Lokaln ą Strategi ą Rozwoju. Termin naboru b ędzie ogłaszała Lokalna Grupa Działania. Wnioski do finansowania b ędzie wybierała społeczna Rada LGD. Leader b ędzie tak Ŝe finansowa ć funkcjonowanie LGD:  Nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja Pomoc przyznawana dla LGD w ramach działania mo Ŝe w szczególno ści dotyczy ć: o bada ń nad obszarem obj ętym LSR; o informowania o obszarze działania LGD oraz o LSR; o szkolenia kadr bior ących udział we wdra Ŝaniu LSR; o wydarze ń o charakterze promocyjnym zwi ązanych z obszarem działania LGD; o szkolenia lokalnych liderów; o animowania społeczno ści lokalnych; o kosztów bie Ŝą cych LGD,  Wdro Ŝenie projektów współpracy  Wspólne przedsi ęwzi ęcia realizowane przez LGD

9 1. Charakterystyka lokalnej grupy działania (LGD) jako jednostki odpowiedzialnej za realizacj ę lokalnej strategii rozwoju (LSR):

1.1 Nazwa i status prawny Lokalnej Grupy Działania oraz data wpisu do Krajowego Rejestru S ądowego i numer w tym rejestrze:

1.1.1 Nazwa Lokalnej Grupy Działania STOWARZYSZENIE KRAINA LASÓW I JEZIOR – LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA

1.1.2 Status prawny Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenie

1.1.3 Data wpisu do Krajowego Rejestru S ądowego 26 czerwca 2008r.

1.1.4 Numer w Krajowym Rejestrze S ądowym 0000309067

1.2 Opis procesu budowania partnerstwa. Inicjatorem utworzenia Lokalnej Grupy Działania jest społeczno ść lokalna Gmin: Kotla, Nowa Sól, Oty ń, Siedlisko, Sława, Szlichtyngowa i Wschowa. Merytorycznie w procesie budowania partnerstwa wspierał inicjatorów od samego pocz ątku Tadeusz Walkowiak – Prezes Zarz ądu Fundacji „Porozumienie Wzgórz Dalkowskich” z siedzib ą w Nowym Miasteczku. Inicjatywa stworzenia partnerstwa nabrała najwi ększej dynamiki na pocz ątku 2008 roku, kiedy to spontaniczne spotkania grupy inicjatywnej zacz ęły przybiera ć coraz bardziej zorganizowan ą form ę i przyci ągały coraz szersz ą grup ę osób i podmiotów zainteresowanych udziałem w tworzeniu LGD. W celu organizacji Lokalnej Grupy Działania oraz opracowania projektu statutu zostali powołani koordynatorzy z poszczególnych gmin: 1. Ewa Konarska – Jó źwiak – Gmina Kotla. 2. Bogumiła Ziobrowska – Gmina Nowa Sól. 3. Tadeusz Walkowiak – Gmina Oty ń. 4. Maria Mi śkiewicz – Gmina Siedlisko. 5. Małgorzata Sobczak – Gmina Sława. 6. Tatiana Wasielewska – . 7. Marcin Sobczak – Gmina Wschowa.

Zorganizowano nast ępuj ące spotkania słu Ŝą ce utworzeniu partnerstwa i budowaniu Lokalnej Strategii Rozwoju:

Lp Termin Przedmiot spotkania Prowadz ący Liczba spotkania uczestników 1 10.10.2007r. spotkanie informacyjno – organizacyjne dotycz ące Osi 4 LEADER latach 2007 – 2013 w ramach Programu Rozwoju Tadeusz Walkowiak 12 Obszarów Wiejskich oraz powołania Lokalnej Grupy Działania 2 12.11.2007r. spotkanie informacyjne dla potencjalnych Irena Krukowska – członków Lokalnej Grupy Działania. Szopa 20

10 Tadeusz Walkowiak 3 20.12.2007r. spotkanie koordynatorów celem ustalenia Tadeusz Walkowiak 6 projektu statutu 4 18.02.2008r. spotkanie koordynatorów celem uzgodnienia nazwy Stowarzyszenia i Tadeusz Walkowiak 12 ostatecznej wersji statutu. 5 22.02.2008r. Sesja Rady Miejskiej w Szlichtyngowej – __ __ podj ęcie uchwały o przyst ąpieniu do tworzenia LGD 6 27.02.2008r. Sesja Rady Miejskiej w Sławie – podj ęcie __ __ uchwały o przyst ąpieniu do tworzenia LGD 7 27.02.2008r. Sesja Rady Gminy w Nowej Soli – __ __ podj ęcie uchwały o przyst ąpieniu do tworzenia LGD 8. 28.02.2008r. Sesja Rady Miejskiej we Wschowie – __ __ podj ęcie uchwały o przyst ąpieniu do tworzenia LGD 9. 28.02.2008r. Sesja Rady Gminy w Otyniu – podj ęcie __ __ uchwały o przyst ąpieniu do tworzenia LGD 10. 28.02.2008r. Sesja Rady Gminy w Kotli– podj ęcie __ __ uchwały o przyst ąpieniu do tworzenia LGD 11. 29.02.2008r. Sesja Rady Gminy w Siedlisku – podj ęcie __ __ uchwały o przyst ąpieniu do tworzenia LGD 12. 27.03.2008r. Zebranie zało Ŝycielskie Stowarzyszenia Kraina Lasów i Jezior - LGD Tadeusz Walkowiak 46

W procesie tworzenia partnerstwa i Lokalnej Strategii Rozwoju istotn ą rol ę odegrało przeprowadzenie przez poszczególne gminy sonda Ŝu na obszarze obj ętym Lokaln ą Strategi ą Rozwoju badaj ącego oczekiwania społeczne w śród mieszka ńców. Sonda Ŝ poł ączony był z szerok ą akcj ą informacyjn ą prowadzon ą podczas lokalnych imprez, pozwalaj ącą na wzbudzenie zainteresowania szerokiego grona społeczno ści lokalnej inicjatyw ą budowania partnerstwa.

1.3 Charakterystyka członków Lokalnej Grupy Działania i sposób rozszerzania/zmiany składu Lokalnej Grupy Działania.

1.3.1. Członkowie Lokalnej Grupy Działania.

A. Sektor publiczny: 1. Gmina Kotla, jednostka samorz ądu terytorialnego, członek Rady, 2. Gmina Nowa Sól, jednostka samorz ądu terytorialnego, członek Rady. 3. Gmina Oty ń, jednostka samorz ądu terytorialnego, członek Rady. 4. Gmina Siedlisko, jednostka samorz ądu terytorialnego, członek Rady. 5. Gmina Sława, jednostka samorz ądu terytorialnego, członek Rady. 6. Gmina Szlichtyngowa, jednostka samorz ądu terytorialnego, członek Rady. 7. Gmina Wschowa, jednostka samorz ądu terytorialnego, członek Rady 8. Gminny O środek Kultury w Otyniu, jednostka organizacyjna Gminy, członek Rady – Edward Jabło ński

B. Sektor społeczny: 1. Krzysztof Kurek, Stowarzyszenie Grochowice Zdrój, organizacja pozarz ądowa, członek Rady 2. Piotr Trojanowski, Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Oty ńskiej, organizacja pozarz ądowa, członek Rady. 3. Adam Koza, organizacja pozarz ądowa, członek Rady. 4. Renata Chilarska, Powiatowa Rada Organizacji Pozarządowych, członek Rady. 5. Janusz Kordek, Lubuski Klub śeglarski im. Mariusza Zaruskiego, członek Rady.

11 6. Barbara Gela-Rutkowska, osoba fizyczna, członek Rady. 7. Maria Mi śkiewicz, osoba fizyczna, członek Rady. 8. Barbara Kobiela, osoba fizyczna, członek Zarz ądu. 9. Andrzej Balinowski, osoba fizyczna, członek Rady. 10. Jan Laszkiewicz, OSP Lubi ęcin, osoba fizyczna, członek LGD 11. Paweł Bere Ŝański, osoba fizyczna, członek LGD 12. Robert Koziarski, osoba fizyczna, członek LGD 13. Halina Przybylska, osoba fizyczna, członek LGD 14. Halina Ignacik, osoba fizyczna, członek LGD 15. Krzysztof Stachów, osoba fizyczna, członek LGD 16. Dariusz Zieli ński, osoba fizyczna, członek LGD 17. Ewa Konarska-Jó źwiak, osoba fizyczna, członek Komisji Rewizyjnej 18. Maria Wilk, osoba fizyczna, członek LGD 19. Ireneusz Mie Ŝowiec, osoba fizyczna, członek Zarz ądu 20. Sylwester Kosi ński, osoba fizyczna, członek LGD 21. Marcin Sobczak, osoba fizyczna, członek LGD 22. El Ŝbieta Purgał, osoba fizyczna, członek LGD 23. Mirosław Ogórek, osoba fizyczna, członek LGD 24. Paweł Gulanowski, osoba fizyczna, członek LGD 25. Marianna Stachurska, osoba fizyczna, członek LGD 26. Stanisława Graczyk, osoba fizyczna, członek LGD 27. Andrzej Ławniczek, osoba fizyczna, członek Zarz ądu 28. Tomasz Kopciowski, osoba fizyczna, członek LGD 29. Waldemar Tietz, osoba fizyczna, członek Zarz ądu 30. Kinga Kowalewska-Koziarska, osoba fizyczna, członek Komisji Rewizyjnej 31. Krzysztof Łuczak, osoba fizyczna, członek Zarz ądu 32. Magdalena Strózik, osoba fizyczna, członek Komisji Rewizyjnej

C. Sektor gospodarczy: 1. Jan Uruski, Z.H.U. „JUX”, osoba fizyczna prowadz ąca działalno ść gospodarcz ą, członek Rady 2. Lesław Kopciowski, Pensjonat „Haleszka”, osoba fizyczna prowadz ąca działalno ść gospodarcz ą, członek Rady. 3. Edward Wilk, osoba fizyczna prowadząca działalno ść gospodarcz ą, członek Rady. 4. P.P.H.U. „DUL” Władysław Dul, przedstawiciel Tomasz Kurosz 5. P.H. „HENRY” Henryk Kłosowski, osoba fizyczna prowadz ąca działalno ść gospodarcz ą, członek LGD 6. P.U.H. „Józefów”, Ryszard Majer, osoba fizyczna prowadz ąca działalno ść gospodarcz ą, członek LGD

1.3.2. Zasady i sposób rozszerzania składu Lokalnej Grupy Działania

Lokalna Grupa Działania jest organizacj ą otwart ą. Posiada członków zwyczajnych, wspieraj ących i honorowych. Głos stanowi ący przysługuje wył ącznie członkom zwyczajnym Stowarzyszenia. Członkiem zwyczajnym Stowarzyszenia mog ą by ć osoby fizyczne, osoby prawne w tym jednostki samorz ądu terytorialnego akceptuj ące cele Stowarzyszenia , działaj ące na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i które przedstawi ą rekomendacj ę zawieraj ącą pozytywn ą opini ę w tym zakresie udzielon ą przez działaj ących partnerów Stowarzyszenia , na obszarze obj ętym Lokaln ą Strategi ą Rozwoju. Członków Zwyczajnych i wspieraj ących przyjmuje Zarz ąd Stowarzyszenia na podstawie pisemnych deklaracji i poparcia dwóch członków zwyczajnych. Nabycie członkostwa zwyczajnego zachodzi z chwil ą podj ęcia uchwały Zarz ądu Stowarzyszenia. Godno ść członka honorowego nadaje na wniosek Zarz ądu Walne Zebranie Członków.

12 Członkiem wspieraj ącym mo Ŝe by ć osoba fizyczna lub prawna, która zadeklaruje dla Stowarzyszenia pomoc finansow ą lub rzeczow ą. Lokalna Grupa Działania zgodnie ze swoim Statutem zakłada mo Ŝliwo ść rozszerzania i zaw ęŜ ania granic oddziaływania terytorialnego stowarzyszenia poprzez przyjmowanie nowych gmin jako członków lub poprzez rezygnacj ę z członkowstwa ju Ŝ działaj ących w stowarzyszeniu gmin. Dodatkowo, w przypadku poszerzenia granic Lokalnej Grupy Działania wymaga si ę od samorz ądów lokalnych zło Ŝenia o świadczenia o nie przynale Ŝno ści do innej Lokalnej Grupy Działania.

1.4. Struktura rady lub innego organu LGD, do którego wył ącznej wła ściwo ści nale Ŝy wybór operacji zgodnie z art. 62 ust. 4 rozporz ądzenia nr 1698/2005, zwanych dalej „organem decyzyjnym”

Skład Rady STOWARZYSZENIA KRAINA LASÓW I JEZIOR – LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA:

Imi ę i Nazwisko Nazwa podmiotu Gmina Sektor

1. Halina Fendorf Jednostka Samorz ądu Kotla publiczny Terytorialnego 2. Jarosław Dykiel Jednostka Samorz ądu Nowa Sól publiczny Terytorialnego 3. Teresa Kaczmarek Jednostka Samorz ądu Oty ń publiczny Terytorialnego 4. Dariusz Straus Jednostka Samorz ądu Siedlisko publiczny Terytorialnego 5. Małgorzata Sobczak Jednostka Samorz ądu Sława publiczny Terytorialnego 6. Jan Wardecki Jednostka Samorz ądu Szlichtyngowa publiczny Terytorialnego 7. Krzysztof Grabka Jednostka Samorz ądu Wschowa publiczny Terytorialnego 8. Edward Jabło ński Gminny O środek Kultury Oty ń publiczny 9. Jan Uruski Z.H.U. „JUX” Siedlisko gospodarczy 10. Lesław Kopciowski Pensjonat „Haleszka” Sława gospodarczy 11. Edward Wilk Browar „EDI” Wschowa gospodarczy 12. Andrzej Balinowski osoba fizyczna Nowa Sól społeczny 13. Renata Chilarska Powiatowa Rada Wschowa społeczny Organizacji Pozarz ądowych 14. Barbara Gela- osoba fizyczna Kotla społeczny Rutkowska 15. Janusz Kordek Lubuski Klub śeglarski Sława społeczny im. M. Zaruskiego 16. Adam Koza Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna Nowa Sól społeczny w Przyborowie 17. Krzysztof Kurek Stowarzyszenie Kotla społeczny Grochowice-Zdrój 18. Maria Mi śkiewicz osoba fizyczna Siedlisko społeczny 19. Piotr Trojanowski Stowarzyszenie Przyjaciół Oty ń społeczny Ziemi Oty ńskiej

13 Rada Stowarzyszenia liczy 19 członków. Wszyscy jej członkowie zamieszkuj ą na terenie danej gminy le Ŝą cej na obszarze Krainy Lasów i Jezior lub prowadz ą działalno ść na jej terytorium. Liczba członków Rady Stowarzyszenia pochodz ących z poszczególnych sektorów i ich procentowy udział:  sektor publiczny 8 członków – 42.10 %  sektor społeczny 8 członków – 42.10 %  sektor gospodarczy 3 członków – 15.80 % Zgodnie z zapisami w statucie § 24 ust. 5 w Stowarzyszeniu obowi ązuje zakaz ł ączenia funkcji w Radzie z funkcj ą w Zarz ądzie Stowarzyszenia i Komisji Rewizyjnej.

1.5. Zasady i procedury funkcjonowania LG D oraz organu decyzyjnego

1.5.1. Rozdział funkcji pomi ędzy poszczególne organy Lokalnej Grupy Działania Statut Lokalnej Grupy Działania zapewnia rozdział funkcji pomi ędzy poszczególne jej organy. Osoby powoływane w skład organów Stowarzyszenia mog ą by ć członkiem wył ącznie jednego z organów władz wybieralnych Lokalnej Grupy Działania. Dodatkowo, członkowie Komisji Rewizyjnej nie mog ą by ć równocze śnie członkami organu decyzyjnego i zarz ądzaj ącego. Przewiduje si ę powołanie podczas Walnego Zebrania Członków komisji mandatowej, która ka Ŝdorazowo bada ć będzie istnienie zale Ŝno ści pomi ędzy kandydatami do poszczególnych organów Lokalnej Grupy Działania.

1.5.2. Regulamin funkcjonowania Lokalnej Grupy Działania Regulamin funkcjonowania LGD składa si ę z nast ępuj ących, uchwalonych odr ębnie dokumentów:  Regulamin Walnego Zebrania Członków (zał. nr 1),  Regulamin Rady (zał. nr 2),  Regulamin Zarz ądu (zał. nr 3),  Regulamin Komisji Rewizyjnej (zał. nr 4),  Regulamin Biura LGD (zał. nr 5), które stanowi ą zał ączniki do niniejszej Strategii.

Zasady powołania oraz odwołania członków Rady s ą uregulowane zapisami statutowymi. Rada powoływana jest przez Walne Zebranie Członków na 4-letni ą kadencj ę. Ponad 50% członków Rady stanowi ą podmioty b ędące partnerami społecznymi i gospodarczymi działaj ącymi na obszarze obj ętym LSR. Członkostwo w Radzie ustaje na skutek pisemnej rezygnacji członka lub jego śmierci. Skre śla si ę z rejestru członka za zaleganie z opłat ą składek członkowskich. Wyklucza si ę w przypadku naruszenia postanowie ń Statutu, nie przestrzegania uchwał władz i regulaminów wewn ętrznych, działania na szkod ę Stowarzyszenia, a tak Ŝe pozbawienia przez s ąd praw publicznych. Procedury funkcjonowania Rady, w tym procedury dotycz ące wył ączenia członka Rady od udziału w dokonywaniu wyboru operacji w przypadku w ątpliwo ści co do jego bezstronno ści, s ą szczegółowo uregulowane w Regulaminie Rady (zał. nr 2). Ka Ŝdy członek Rady przed przyst ąpieniem do głosowania nad wyborem operacji podpisuje Deklarację poufno ści i bezstronno ści.

1.5.3. Zatrudnianie pracowników Do obsługi Stowarzyszenia zostanie zatrudniony personel Biura. Przewiduje si ę konieczno ść zatrudnienia pracowników Biura na nast ępuj ące stanowiska:  Kierownik Biura – 1 osoba;  Specjalista ds. finansów – 1 osoba; Personel Biura b ędzie zatrudniany przez Zarz ąd Stowarzyszenia.

14 Zatrudnienia Kierownika Biura dokonuje Zarz ąd Stowarzyszenia. Wyboru pozostałego personelu Biura równie Ŝ dokonuje Zarz ąd Stowarzyszenia, kieruj ąc si ę przy wyborze rekomendacj ą zatrudnionego Kierownika Biura. W przypadku wyst ąpienia trudno ści w zatrudnieniu pracowników o okre ślonych wymaganiach koniecznych, Zarz ąd mo Ŝe zatrudni ć osob ę spełniaj ącą wymagania konieczne jedynie w cz ęś ci. W celu weryfikacji kompetencji pracowników mo Ŝliwe jest zatrudnienie na okres próbny. Przewiduje si ę konieczno ść zatrudnienia na umow ę o dzieło specjalistów w nast ępuj ącym zakresie: - radca prawny, - informatyk. Szczegółowe zasady naboru pracowników z okre ślonymi wymaganiami koniecznymi i po Ŝą danymi w odniesieniu do kandydatów do pracy w LGD okre śla dokument „Procedura naboru pracowników LGD”. Z kolei w dokumencie „Opisy stanowisk precyzuj ące podział obowi ązków i zakres odpowiedzialno ści na poszczególnych stanowiskach”, sprecyzowane zostały wymagania konieczne i po Ŝą dane oraz zakres obowi ązków, odpowiedzialno ści i uprawnie ń pracownika. W dokumencie tym przewidziano w razie konieczno ści zatrudnienia tak Ŝe wymagania dotycz ące innych pracowników: asystenta d.s. administracyjnych oraz asystenta d.s. koordynacji projektów. Siedziba Biura znajduje si ę w Siedlisku ul. Cmentarna 3. Do dyspozycji Biura przeznaczone s ą dwa pomieszczenia biurowe o ł ącznej powierzchni 31.75 m² wraz z zapleczem sanitarnym. Warunki lokalowe Biura stwarzaj ą mo Ŝliwo ść sprawnego i efektywnego wykonywania zada ń LGD, przyjmowania interesantów, organizowania spotka ń oraz archiwizowania dokumentacji Stowarzyszenia. Z chwil ą uzyskania odpowiednich funduszy ze zło Ŝonego Wniosku o przyznanie pomocy na rok 2009 w ramach działania 4.31 Funkcjonowanie LGD, nast ąpi zakup niezb ędnego sprz ętu oraz mebli do sprawniejszego funkcjonowania Biura. Na potrzeby Biura zostanie zakupiony nast ępuj ący sprz ęt i wyposa Ŝenie: - sprz ęt komputerowy (3 zestawy z bezpo średnim dost ępem do Internetu), - rzutnik multimedialny, - drukarka, - telefon z faksem, - meble biurowe.

1.6. Kwalifikacje i do świadczenie osób wchodz ących w skład organu decyzyjnego

W skład Rady Stowarzyszenia Kraina Lasów i Jezior – LGD wchodzi 19 osób. Wiedza członków w zakresie rozwoju obszarów wiejskich i podej ścia Leader została poszerzona w okresie tworzenia Strategii na szkoleniach dotycz ących działa ń Leader PROW i tworzenia LGD i LSR. W sumie brało w nich udział 12 członków Rady. Były to szkolenia w formie warsztatów na temat przeprowadzania diagnozy obszaru LGD, identyfikacji problemów, przeprowadzania analizy SWOT. Okre ślano wizj ę, misj ę, cele strategiczne i przedsi ęwzi ęcia, a tak Ŝe okre ślano lokalne kryteria wyboru operacji. Czworo członków Rady ma uko ńczone studia wy Ŝsze i podyplomowe w zakresie zwi ązanym z Uni ą Europejsk ą. Maj ą kwalifikacje kolejno: w zakresie europeistyki, prawa europejskiego oraz dwóch w dziedzinie zarz ądzania projektami UE. Wśród członków organu decyzyjnego dwie osoby maj ą kursy doskonal ące z zakresu funduszy europejskich dla edukacji oraz przygotowania wniosków na projekty dla edukacji na lata 2007-2013. Kwalifikacje i do świadczenie w zakresie aplikowania o wsparcie, doradztwa i prowadzenia szkole ń z EFS tak Ŝe maj ą dwie osoby. Do świadczenie na stanowisku pracy Kierownika Referatu Rozwoju Lokalnego i wiele szkole ń w zakresie wiedzy ogólnej o środkach unijnych, pozyskiwania dotacji z funduszy strukturalnych ma jedna osoba.

15 Sze ściu członków spo śród 19 osób wchodz ących w skład Rady włada j ęzykami obcymi w stopniu umo Ŝliwiaj ącym swobodne porozumiewanie si ę. Trzech zna j ęzyk angielski, dwóch – język niemiecki, a jedna osoba posługuje si ę obydwoma j ęzykami. Szczegółowy opis z zakresu wiedzy i do świadczenia członków organu decyzyjnego znajduje si ę w Zał ączniku nr 11 wniosku o wybór LGD do realizacji LSR.

1.7. Do świadczenie LGD i członków LGD albo jej partnerów w realizacji operacji Stowarzyszenie jako nowo powstały podmiot samo nie ma do świadczenia w realizacji przedsi ęwzi ęć finansowanych ze środków zewn ętrznych. Członkowie Stowarzyszenia Krainy Lasów i Jezior maj ą ró Ŝnorodne do świadczenia w realizacji projektów współfinansowanych ze źródeł zewn ętrznych. Zostały odne opisane w punkcie 1.6 oraz w zał ączniku 11 wniosku o wybór LGD do realizacji LSR. Najwi ększym do świadczeniem dysponuj ą gminy z terenu działalno ści LGD, korzystały one ze środków Banku Światowego, Sapard-u, PHARE, ZPORR, SPO Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora śywno ściowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich.

2. Opis obszaru obj ętego LSR wraz z uzasadnieniem jego wewn ętrznej spójno ści

2.1 Wykaz gmin wchodz ących w skład LGD albo b ędących jej partnerami Lokalna Grupa Działania obejmuje siedem gmin: gminy wiejskie Oty ń, Nowa Sól, Siedlisko, Kotla, gminy miejsko – wiejskie Sława, Wschowa, Szlichtyngowa.

Tabela 1: Wykaz gmin wchodz ących w skład LGD Identyfikator Ilo ść Ilo ść jednostki Obszar Typ miejs miesz Gmina podziału w Zasi ęg administracyjny gminy cowo ka ńcó terytorialneg [ km 2] ści w o (0804072) Gmina ONW Bobrowniki, Konradowo, Ługi-Czasław, Modrzyca, miejska 92 8 6205 Oty ń nizinny strefy Niedoradz, Oty ń, Zak ęcie, Borki nizinnej I Lelechów , Stary Staw , Lubieszów , Rudno , (0804011) - Wrociszów , Ciepielów , Nowe śabno , Kiełcz , Stara Gmina ONW wiejska 176 23 6697 Wie ś, Przyborów , Stany , Lipiny , Drogoniów , Nowa Sól nizinny strefy ę nizinnej II Chełmek , Radosławice , Lubi cin , Buczków , Stawy , Dąbrowno , Okopiec, Jeziorna , Jodłów , Józefów (0804082) – Gmina ONW Siedlisko, Borowiec, Pi ękne K ąty, Ró Ŝanówka, wiejska 92 9 3500 Siedlisko nizinny strefy Bielawy, Kierzno, Radocin, D ębianka, Zwierzyniec nizinnej II Ceber , Chociemy śl, Grochowice , Głogówko , Kotla , (02030042) - Kozie Doły , Krzekotówek , Kulów , Moszowice , Gmina ONW wiejska 128 19 4121 Skidniów , Sobczyce , Zabiele , Kr ąŜ kówko, Le śna Kotla nizinny strefy Dolina, Skórzyn, Zaszków, Skidniówek, P ękoszów, nizinnej I Dorzecze Sława, Stare Str ącze, Łupice, Krzepielów, Ciosaniec, Lipinki, Kr ąŜ kowo, Lubogoszcz, Śmieszkowo, (0812013) – Przybyszów, Radzyń, Gola, Wróblów, Bagno, miejsko Gmina ONW Szreniawa, Spokojna, Droniki, Ku Ŝnica Głogowska, - 327 35 12208 Sława nizinny strefy Krzydłowiczki, Tarnów Jezierny, Nowe Str ącze, wiejska nizinnej I Lubiatów, Tarnówek, D ębczyn, Cegłówko, Głuchów, Dębowo, Przydro Ŝe, Myszyniec, Jutrzenka, Kamienna, Kr ępina, Polanica, Ciepielówek, Zwierzyniec

16 Dębowa Ł ęka, , Kandlewo, Konradowo, (081203 3) miejsko Łęgo ń, Łysiny, Nowa Wie ś, Olbrachcice, Osowa Sie ń, Gmina ONW - 197 18 21715 , Przyczyna Górna, , Wschowa nizinny strefy wiejska , Wygna ńczyce, Nowe Ogrody, Buczyna, nizinnej I Lgi ń, Pszczółkowo (081202 3) miejsko Zamysłów, J ędrzychowie, Wyszanów, Kowalewo, Gmina ONW - 100 10 5173 Dry Ŝyna, Gola, Nowe Drzewce, , Małe Szlichtyngowa nizinny strefy wiejska Drzewce, Górczyna, nizinnej I

2.2 Uwarunkowania przestrzenne (mapa), geograficzne, przyrodnicze, historyczne i kulturowe

2.2.1 Uwarunkowania przestrzenne i geograficzne

Powierzchnia: 1112 km 2

Poło Ŝenie: Obszar LGD Kraina Lasów i Jezior poło Ŝony jest w północno-zachodniej cz ęś ci historycznego Dolnego Śląska. Wschodni fragment przynale Ŝał do południowej Wielkopolski (Ziemia Wschowska i północny skrawek gminy Sława). Obecnie sze ść z siedmiu gmin nale Ŝy do województwa lubuskiego, w obr ębie dwóch powiatów: nowosolskiego i wschowskiego. Gmina Kotla nale Ŝy do woj. dolno śląskiego, w obr ębie powiatu głogowskiego.

Geografia Krajobraz naturalny okre ślaj ą silnie dwa elementy: 1. rzeka Odra i jej dolina (jednostki geograficzne: Pradolina Głogowska, Obni Ŝenie Nowosolskie, Kotlina Kargowska), 2. południowy zasi ęg polskich pojezierzy (Pojezierze Sławskie, b ędące zachodnim mikroregionem Pojezierza Leszczy ńskiego). Dwa dalsze elementy, które wyra źnie si ę zaznaczaj ą w krajobrazie, to: na wschodzie - łagodna wysoczyzna zaj ęta w przewadze przez pola uprawne (Wysoczyzna Leszczy ńska), w centrum - zwarte kompleksy le śne (Bory Tarnowskie i dawny głogowski las miejski). Morfologia obszaru ukształtowana została w czwartorz ędzie. Na powierzchni w Ŝadnym miejscu nie wyst ępuj ą utwory starsze. Jest to krajobraz wybitnie polodowcowy, dodatkowo zmieniony jeszcze w holocenie. Obszar dzieli równole Ŝnikowo linia wyznaczaj ąca południowy zasi ęg ostatniego zlodowacenia –

17 bałtyckiego (tzw. faza leszczy ńska). Ust ąpiło ono z naszego terenu niespełna 20 tys. lat temu, st ąd te Ŝ jeziora Pojezierza Leszczy ńskiego s ą starsze o około 5-6 tys. lat ni Ŝ jeziora Północnej Polski. Na południe od tej linii krajobraz kształtowało silniej zlodowacenie środkowopolskie. Szeroka pradolina odrzańska (Pradolina Głogowska, Obni Ŝenie Nowosolskie) jest fragmentem tzw. Pradoliny Barucko-Głogowskiej, b ędąca jeszcze echem przed trzeciorz ędowej doliny pra-Odry. Po ust ąpieniu l ądolodu podlegała ona i podlega ci ągle odkształceniom zwi ązanym z działalno ści ą rzeki. Na północ od granicy ostatniego zlodowacenia krajobraz wykazuje du Ŝe zró Ŝnicowanie morfologiczne. Na południe od Sławy i na północ od Wschowy zasi ęg l ądolodu wyznaczaj ą morenowe wzniesienia (moreny czołowe, kemy, do 130 m n.p.m.). Dalej na północ w wyra źnych obni Ŝeniach zalegaj ą jeziora, otoczone formami marginalnymi – wzgórza morenowe, kemy, sandry, wydmy kopalne. Jeziora sławskie z przem ęcko-wiele ńskimi ł ączy obni Ŝenie pradolinne – dawniej obydwie grupy jezior tworzyło wielkie pra-jezioro. Wierzchni ą warstw ę buduj ą głównie piaski, Ŝwiry i gliny. Wał Zielonogórski, zajmuj ący północn ą cz ęść gminy Oty ń, to wyra źny garb morenowy si ęgaj ący tu wys. 75 - 125 m n.p.m. Opada on strom ą kraw ędzi ą, rozczłonkowan ą jarami, do przełomowego odcinka Odry.

Klimat Obszar nale Ŝy do najcieplejszych w Polsce. W dolinie Odry przez kilka wieków utrzymywała si ę uprawa winoro śli. Klimat jest przej ściowy pomi ędzy morskim a kontynentalnym. Przewa Ŝaj ą wiatry zachodnie. Średnia temperatura roczna wynosi około 8 - 8,5 stopni. Pojezierze Sławskie cechuje wybitnie du Ŝe nasłonecznienie.

Bogactwa naturalne Teren LGD jest ubogi w kopaliny. Jedn ą grup ę stanowi ą surowce typowe dla krajobrazu polodowcowego. S ą to kruszywa: piaski, Ŝwiry wodnolodowcowe i eoliczne oraz surowce ilaste, iły i gliny. Surowce te nie s ą eksploatowane intensywnie, a w obszarach krajobrazu chronionego zasadniczo wcale. W strefie środkowej obszaru znajduj ą si ę piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe i eoliczne (zło Ŝa piasków „Grochowice” i „Kozie Doły”). Zło Ŝe „Kotla” tworz ą iły i łupki ilaste ceramiki budowlanej. Torf eksploatowany był w obni Ŝeniach po zanikłych jeziorach. Kreda jeziorna wydobywana była ze zło Ŝa „Radzy ń”. Drug ą grup ę stanowi gaz ziemny z towarzysz ącymi mu pierwiastkami (głównie hel). Strefa wyst ępowania gazu ci ągnie si ę od Ostrowa Wielkopolskiego do Ksi ąŜ a Śląskiego na zachód od Nowej Soli. Znaczenie gospodarcze maj ą cztery zło Ŝa „Wilków”, „Grochowice”, „D ębina”, „Kulów” (to ostatnie nie jest eksploatowane). Zło Ŝa rud miedzi (zło Ŝe „Bytom Odrza ński”), z nadkładem soli, stwierdzone s ą na gł ęboko ściach, nie rokuj ących obecnie opłacalno ści eksploatacji. Równie Ŝ zło Ŝa w ęgla brunatnego, dawniej eksploatowane m.in. w kopalni „Maria” k. Nowej Soli, nie maj ą obecnie znaczenia praktycznego.

Zasoby wodne LGD znajduje si ę głównie w zlewni Odry. Głównymi rzekami LGD Kraina Lasów i Jezior s ą rzeka Obrzyca, Rów Polski, Krzycki Rów, Kopanica – będącymi prawobrze Ŝnymi dopływami Odry, stanowi ącej południowo-zachodni ą granic ę LGD. Ponadto na tym terenie znajduj ą si ę trzy du Ŝe jeziora: Sławskie, Tarnowskie Du Ŝe, Lgi ńskie.

2.2.2 Uwarunkowania przyrodnicze Obszar posiada wyra źnie wykształcone strefy bioró Ŝnorodno ści. S ą to: pasmo Odry i Pojezierze Sławskie. Obydwie stanowi ą obszary krajobrazu chronionego. Znajduj ą si ę w nich obszary Natura 2000. Istniej ące formy ochrony przyrody i krajobrazu nie w pełni oddaj ą

18 jednak warto ść zasobów na obszarze LGD. Wyra Ŝa si ę to chocia Ŝby w postulatach utworzenia parków krajobrazowych w dolinie Odry na wschód od Głogowa i wokół Jeziora Sławskiego. W obydwu tych kompleksach znajduj ą si ę wła ściwe im cenne zespoły ro ślinno ści oraz bogata fauna, w śród niej zwłaszcza populacje rzadkich ptaków zagro Ŝonych wygini ęciem.

Formy ochrony przyrody W celu zachowania walorów przyrodniczych terenu, na obszarze LGD znajduje si ę Przem ęcki Park Krajobrazowy (projektowane s ą dwa inne Parki Krajobrazowe), dwa rezerwaty przyrody, trzy obszary Natura 2000 i liczne pomniki przyrody.

Przem ęcki Park Krajobrazowy Przem ęcki Park Krajobrazowy został utworzony w 1991 r. Poło Ŝony jest w województwie wielkopolskim (na obszarze gmin: Przem ęt, Włoszakowice, Wijewo) i lubuskim (gmina Wschowa). Powierzchnia całkowita: 21 450 ha, w tym na terenie gminy Wschowa 2 000 ha. Park chroni fragmenty krajobrazu polodowcowego południowej Wielkopolski: cenny pod wzgl ędem przyrodniczym i krajobrazowym zespół le śno-łąkowo-jeziorny Na terenie Parku wyst ępuj ą ponadto rzadkie i podlegaj ące ochronie okazy flory i fauny, okazałe pomniki przyrody oraz cenne zabytki kultury materialnej. Flora: 760 gatunków ro ślin naczyniowych (30 podlegaj ących ochronie całkowitej), m.in. buławnik czerwony, lilia złotogłów, rosiczka, gr ąŜ el Ŝółty. Fauna. Szczególnie dobrze reprezentowana jest awifauna - 182 gatunki. M.in. bąk, kania ruda, błotniak zbo Ŝowy, bielik, kropiatka, rudogłówka, w ąsatka. Inne: Ŝaba zielona, Ŝaba trawna, ropucha zwyczajna, padalec, jaszczurka zwinka, zaskroniec. Projektowane parki krajobrazowe Odrza ński Park Krajobrazowy miałby obj ąć Odr ę, jej brzegi i przylegle tereny na odcinku od Brzegu Dolnego do Głogowa (w tym na terenie gminy Szlichtyngowa) - cenny kompleks przyrodniczy i korytarz ekologiczny, w którym zachowane s ą lasy ł ęgowe z bogactwem gatunkowym ro ślin i zwierz ąt Sławski Park Krajobrazowy projektowany był dla ochrony krajobrazu jeziornego na terenie gminy Sława, ze zró Ŝnicowanymi siedliskami przyrodniczymi i bogactwem fauny, z gatunkami zbli Ŝonymi do ww. Przem ęckiego Parku Krajobrazowego. Rezerwaty przyrody Ba Ŝantarnia - rezerwat le śny o powierzchni 17,86 ha, poło Ŝony w gminie Oty ń. Utworzony w 1959 r. Celem ochrony jest zachowanie naturalnego siedliska lasu mieszanego w śród obszaru zniekształconego gospodark ą człowieka. Skład panuj ących gatunków: sosna, d ąb, świerk, modrzew. Pojedyncze okazy drzew pomnikowych w wieku 180 - 200 lat. W domieszce k ępowo wyst ępuje brzoza, akacja, buk, grab, lipa, jodła i wprowadzone sztucznie daglezja i wejmutka. W podszycie: jarz ębina, kruszyna, je Ŝyna, śnieguliczka. W runie konwalia, zawilec, szczawik zaj ęczy, papro ć orla, przylaszczka pospolita, fiołek le śny, dzwonek pokrzywolistny, narecznica i inne. Bukowa Góra - rezerwat le śny o powierzchni 10,96 ha, poło Ŝony w gminie Oty ń. Utworzony w 1954 r. Celem ochrony jest zachowanie drzewostanu naturalnego porastaj ącego strome zbocze kraw ędzi doliny Odry. Skład drzewostanu: buk, modrzew europejski, d ąb, sosna, pojedynczo brzoza, lipa, grab i świerk. Las spełnia ponadto du Ŝą rol ę zabezpieczaj ącą przed erozj ą gleby. Obszary Natura 2000 Nowosolska Dolina Odry (kod obszaru PLH80014), obejmuje obszar 6040,3 ha w województwie lubuskim, w tym na terenie gmin Siedlisko (661,1 ha), Nowa Sól - gmina wiejska (2.688,0 ha) i Oty ń (816,8 ha).

19 Pojezierze Sławskie (kod obszaru PLB300011), obejmuje obszar 39.144,8 ha, w tym: 17.260,7 ha w województwie lubuskim na terenie gmin Sława (11.381,2 ha), Wschowa (3.615,5 ha) i Nowa Sól - gmina wiejska (1.770,6 ha). Łęgi Odrza ńskie (kod obszaru PLB020008) , obejmuje obszar 17.999,4 ha, w tym: 481,2 ha w województwie lubuskim na terenie gminy Szlichtyngowa. Obszary chronionego krajobrazu Na północy terenu LGD w zasi ęgu obszarów chronionego krajobrazu znajduje si ę północna cz ęść gminy Wschowa, znaczna cz ęść gminy Sława oraz skrawki gmin Kotla i Nowa Sól. Na zachodzie chroni si ę dolin ę Odry i Wał Zielonogórski, w obr ębie gmin Siedlisko, Nowa Sól i Oty ń. Na wschodzie – fragment gminy Szlichtyngowa.

Parki podworskie Najwi ększa ilo ść okazów drzew pomnikowych znajduje si ę w parkach podworskich. Ilo ściowo wyró Ŝniaj ą si ę parki w okolicach Wschowy, Kotli, w Sławie i Siedlisku. Zob. Zestawienie wa Ŝniejszych zabytków kultury dworskiej w gminach.

Obszar LGD Krainy Lasów i Jezior posiada si ęgaj ące pocz ątku XX w. tradycje turystyki pobytowej i wypoczynku weekendowego. Dotycz ą one Pojezierza Sławskiego, ze szczególn ą koncentracj ą wokół Jeziora Sławskiego, oraz pasma Odry. W obydwu przypadkach ł ączyło si ę to z rekreacj ą i sportami wodnymi. Sława oraz niektóre miejscowo ści nad Odr ą (Wyszanów u uj ścia Baryczy, Siedlisko), były popularnymi miejscami niedzielnego wypoczynku. Znaczenie Pojezierza Sławskiego po II wojnie św. wyra źnie si ę zwi ększyło – Jeziora Sławskie stanowi ą równie Ŝ obecnie najwi ększy kompleks obszarowy turystyki pobytowej (około 40 tys. osób rocznie) i - porównywalnie - weekendowej na Ziemi Lubuskiej. Problemem, któremu si ę obecnie przeciwdziała, jest zanieczyszczenie Jeziora Sławskiego. Teren pojezierza sprzyja turystyce aktywnej: s ą tu szlaki wodne z baz ą sprz ętow ą, wytyczone szlaki piesze i rowerowe, ście Ŝki dydaktyczne. W otoczeniu znajduje si ę kilka o środków jazdy konnej. Znaczenie Odry upadło (abstrahuj ąc od weekendowego biwakowania nad jej brzegami); w szerszym kontek ście obszarowym obserwuje si ę jednak dąŜ enie do cz ęś ciowej reaktywacji. Słu Ŝy temu równie Ŝ utworzony rowerowy „Szlak Odry”. Wcze śnie dostrze Ŝono równie Ŝ znaczenie lasu dla wypoczynku i „wzmocnienia zdrowia”. M.in. w Głogówku powstał w pocz ątkach XX w. o środek wypoczynku le śnego (Walderholungsheim ), w którym głównie praktykowano form ę zielonych szkół dla pobliskiego Głogowa. Po II wojnie św. było to cz ęś ciowo kontynuowane. Wybudowano ośrodek wypoczynkowy (domki kempingowe). Obecnie Gmina Kotla organizuje tu letnie czterodniowe turnusy dla dzieci z gminy. W całym obszarze LGD jego du Ŝa lesisto ść , warto ści krajobrazowo-przyrodnicze i mikroklimatyczne sprzyjaj ą kontynuowaniu tej tradycji. Dotyczy to tym bardziej promowanej współcze śnie agroturystyki oraz, wi ąŜą cej si ę ni ą cz ęsto, rekreacji konnej. Ta ostatnia wykazuje rozwój, najbardziej w pasie pojezierza i na Ziemi Wschowskiej. Turystyka kulturowa jest słabo rozwini ęta. Brak jest wyra źnie wykreowanych obiektów i miejsc o du Ŝej sile przyci ągania. Perspektywy posiada Wschowa oraz, w przypadku odbudowy, zamek w Siedlisku. Wi ększe znaczenie ma ruch zwi ązany z imprezami masowymi, środowiskowymi, czy sportowymi. S ą one najlepiej rozwini ęte na Pojezierzu Sławskim. Zjawiskiem, jako masowa impreza kulturalno-artystyczna, jest „Stachuriada” w Grochowicach. We Wschowie odbywa si ę Królewski Festiwal Muzyki. Przyjazdy zagraniczne nie wa Ŝą w obrazie ruchu turystycznego (brak punktów przyciągania), aczkolwiek s ą one widoczne w obszarze Jezior Sławskich. Tzw. ”turystyka sentymentalna” - przyjazdy byłych niemieckich mieszka ńców - ma znaczenie marginesowe.

20 Ruch turystyczny w gminach – noclegi, dane GUS z 2006 r. ilo ść osób ogółem/ilo ść noclegów ogółem (w nawiasie tury ści zagraniczni): Kotla – brak, Nowa Sól 1 161/3 031 (0), Oty ń 2 865/2 966 (462/516), Siedlisko, brak, Sława 23 963/101 477 (377/1 139), Szlichtyngowa 707/1 222 (195/451), Wschowa 2 640/20 325 (168/ 267).

Agroturystyka Agroturystyka jest w obszarze LGD rozwini ęta słabo, zwa Ŝywszy potencjalne mo Ŝliwo ści wynikaj ące z korzystnych wła ściwo ści terenów. Dowodzi tego porównanie okolic Jezior Sławskich z s ąsiednimi Jeziorami Przem ęckimi. W gminach Przem ęt i Wijewo znajduje si ę odpowiednio 8 i 7 gospodarstw agroturystycznych. W Lginiu, nale Ŝą cym do tego kompleksu (ale w granicach LGD) znajduj ą si ę cztery punkty. W gminie Sława – zaledwie 2. Obydwa zwi ązane s ą z rekreacj ą konn ą. Zró Ŝnicowana oferta „konna”, jest najbardziej specyficzna dla szeroko rozumianej agroturystyki w całym obszarze.

Gospodarstwa agroturystyczne w gminach Gmina Nowa Sól Gospodarstwo Agroturystyczne „Sadyba” , Stara Wie ś, www.sadybastw.pl, Ośrodek Jazdy Konnej „Pegaz”, Stawy k/Lubi ęcina, zró Ŝnicowana oferta rekreacji konnej, www.pegazstawy.horsesport.pl, Teresa Gruszecka, Lubi ęcin Gmina Sława Stanisław Derenda, Dębowo , rekreacja konna, Gospodarstwo Agroturystyczne „Karino” - M. i K., Wawrzyniakowie, Lubogoszcz, działalno ść całoroczna, 4 pokoje, camping Gmina Wschowa Gospodarstwo Agroturystyczne „Zagroda nad Strumykiem” - T. i W. Litorowicz, Lgi ń, Kwatera Agroturystyczna „Na Rozdro Ŝu” - Bła Ŝej Durek, Lgi ń , Go ścinny Dom „U Laskowskich” - W. i K. Laskowscy, Lgi ń , Stefania Sawicka, Lgi ń, działalno ść całoroczna, 5 pokoi, Gospodarstwo Agroturystyczne „Tradycja” - Sylwester Kosi ński, Siedlnica , działalno ść sezonowa maj - sierpie ń, 5 pokoi. Gmina Kotla Gospodarstwo rolne Aneta Kurek Grochowice 28, 67 – 240 Kotla, działalność całoroczna.

Rekreacja konna Formy rekreacji konnej funkcjonuj ą w powiecie wschowskim i gminie Nowa Sól. W powiecie wschowskim znajduj ą si ę stadniny koni „Bonanza” w J ędrzychowicach, „Tradycja” w Siedlnicy i Ranczo ”Haleszka” w Lubiatowie. Ofertę posiadaj ą równie Ŝ gospodarstwa agroturystyczne S. Derendy w D ębowie oraz M. i K. Wawrzyniaków w Lubogoszczy. W sąsiedztwie Lubiatowa utworzony został szlak konny. Gospodarstwo agroturystyczne „Ranczo Karów” (gmina Niechlów, p. Damian Mielcarek) zamierza wybudowa ć miasteczko westernowe w Szlichtyngowej (zakupiona działka). Ł ączy si ę z tym równie Ŝ projekt utworzenia szlaków konnych (najbli Ŝej poło Ŝone stadniny i o środki jazdy konnej znajduj ą si ę w J ędrzychowicach, Siedlnicy i Sicinach – „Ranczo Siciny”). W gminie Nowa Sól: Ośrodek Jazdy Konnej "Pegaz" – Stawy k./Lubi ęcina. Specjalizuje si ę m.in. w rajdach konnych po Ziemi Lubuskiej. „Lubiatowski Szlak Konny” . Szlak zaczyna si ę za stadnin ą koni Ranczo „Haleszka” w Lubiatowie. Prowadzi lasami do Jez. Steklno, nast ępnie dolin ą rzeczki Steklny do jez. Dronickiego. Stamt ąd przez pagórkowaty teren (dodatkowa p ętla) do punktu wyj ścia. Atrakcje: krajobraz ukształtowany przez l ądolód, malowniczo poło Ŝone jeziora rynnowe, mo Ŝliwo ść jazdy konnej w gospodarstwie agroturystycznym. Szlak utworzony przez Nadle śnictwo Sława Śląska.

21 Szlaki turystyczne Wśród szlaków turystycznych wi ększe znaczenie, zgodnie z obecnym trendem, posiadają trasy rowerowe. S ą to głównie niedawno utworzone: „Szlak Odry” i na północy szlak w powiecie wschowskim (Ze Wschowy na Pojezierze Sławskie). Na Pojezierzu znajduj ą si ę równie Ŝ utworzone dawniej przez PTTK szlaki piesze. G ęsta sie ć szlaków pieszych i rowerowych znajduje si ę w gminach Nowa Sól i Oty ń. S ą to szlaki utworzone głównie przez PTTK (oddziały w Zielonej Górze i Nowej Soli). Problemem (dotyczy całego terenu) jest niekiedy stan utrzymania szlaków. Na Pojezierzu Sławskim znajduj ą si ę lub pocz ątek bior ą atrakcyjne szlaki wodne, kajakowe: ze Sławy Obrzyc ą do Santoka (lub w innych wariantach) oraz szlak po jeziorach wiele ńsko- przem ęckich (z licznymi stamt ąd poł ączeniami: Obra i jej kanały, Wielka P ętla Wielkopolski).

Wybrane szlaki turystyczne Rowerowy ”Szlak Odry”. Obecnie jeden z najdłu Ŝszych w Polsce, towarzyszy Odrze po obydwu brzegach. Szlak prowadzi cz ęsto wałem przeciwpowodziowym lub w jego sąsiedztwie, przez cenne przyrodniczo tereny. Krajobraz kulturowy to: ko ścioły, zabytki kultury dworskiej, pozostało ści nowo Ŝytnych i XX-wiecznych fortyfikacji, zabytki techniki. Szlak rowerowy Wschowa – Lgi ń– Sława (39 km) – Lubiatów – Radzy ń (dod. 21 km). Oznakowanie: białe drogowskazy z herbem powiatu wschowskiego, w lesie: biały rower na pomara ńczowym tle. Trasa prowadz ąca naprzemiennie przez pola i lasy do miejscowo ści wypoczynkowych na Pojezierzu Sławskim. Szlaki rowerowe w okolicy Kotli (dwie p ętle, ł ącznie 21 km): 1. Szlakiem legend i zabytków w Kotli (szlak niebieski); 2. Szlakiem Stachury (szlak czerwony), Kotla – Bielawy – Grochowice. Szlaki piesze PTTK na Pojezierzu Sławskim. 1. śółty: Sława - Jeziorna - Lubiatów - Ciosaniec- Świ ętno, 31 km. 2. Zielony: Sława – Jodłów - Józefów - Konotop, 20 km. Szlaki prowadz ą w du Ŝej cz ęś ci lasami i brzegami jezior, przez morenowe pagórki i obni Ŝenia dolinne. Szlaki piesze w okolicy Nowej Soli i Otynia. 1. Nowa Sól – Oty ń - Bobrowniki - Nowa Sól (16 km, szlak Ŝółty). Szlak wytyczony głównie ze wzgl ędu krajobraz i przyrod ę przemierzanych okolic. 2. Szlak Rezerwatów Przyrody (Du Ŝa P ętla Zielonogórska”), niebieski. Z Zielonej Góry, przez Zabór i Milsko, rezerwaty Bukowa Góra i Ba Ŝantarnia, do Niedoradza (PKP). Stamt ąd przez Zatonie i Rezerwat Zimna Woda do Zielonej Góry. Szlaki rowerowe w okolicy Nowej Soli i Otynia: 1. Nowa Sól - Modrzyca – Oty ń – Bobrowniki – „Bukowa Góra” – „Biała Góra” - Nowa Sól , 23 km; 2. „Szlak Czarciego Kamienia” (Ŝółty): Nowa Sól - Oty ń –– Ługi - Studzieniec – Mirocin - Stypułów – Borów Wielki – Lasocin – Rudno – Nowa Sól, 67 km. Droga św. Jakuba. Odtworzona historyczna trasa pielgrzymkowa Gniezno – Pozna ń – Zgorzelec - Praga (przez obszar LGD na odcinku Leszno - Wschowa - Głogów).

Ście Ŝki przyrodnicze (edukacyjne) Atrakcyjn ą form ą, ł ącz ącą turystyk ę i edukacj ę, s ą oznakowane ście Ŝki przyrodnicze. Znajduj ą si ę one w otoczeniu Jezior Sławskich, w s ąsiedztwie Odry koło Nowej Soli i Siedliska, u uj ścia Baryczy w Wyszanowie. Ście Ŝki z reguły posiadaj ą wyznaczone miejsca odpoczynku z mo Ŝliwo ści ą rozpalenia ogniska.

Zestawienie ście Ŝek przyrodniczych „Wzgórza Pszczółkowskie”, 8,5 km. Trasa prowadz ąca przez urozmaicone i ciekawe przyrodniczo formy krajobrazu polodowcowego - zalesione wzgórza na południe od Starych

22 Str ączy i malownicz ą, a ciekaw ą przyrodniczo ,,Szwajcari ę Pszczółkowsk ą“ (urze źbiony teren w s ąsiedztwie rynny, któr ą w okresie cofania si ę l ądolodu spływały na południe wody roztopowe). Atrakcje: najwy Ŝsze wzniesienie w okolicy - Stara Winna Góra - 131 m n.p.m., jary, pomnik przyrody - głaz narzutowy „Mietek”, Wzgórze Zamkowe, Góra Szubieniczna, Źródełko Zdrady. Ście Ŝka utworzona przez Nadle śnictwo Sława Śląska. „Lekcja biologii inaczej’ („Zwierzyniec”). Ście Ŝka rozpoczyna si ę i ko ńczy przy le śniczówce w przysiółku Zwierzyniec. Trasa długo ści 4-5 km wiedzie przez atrakcyjne pod wzgl ędem przyrodniczym i krajobrazowym tereny. Dzi ęki 14 przystankom tematycznym zwiedzaj ący ma mo Ŝliwo ść pozna ć ró Ŝnorodno ść siedlisk le śnych oraz tajniki Ŝycia drobnych zwierz ąt. Na trasie znajduje si ę miejsce odpoczynku. Atrakcje: ró Ŝnorodno ść siedlisk le śnych, bagna, torfowiska, Jezioro Sławskie, rzadkie gatunki ptaków, drzewa pomnikowe. Ście Ŝka utworzona przez Nadle śnictwo Sława Śląska. „Sław ęcin - wydmy kopalne”. Atrakcje: krajobrazy wydmowe zlodowacenia bałtyckiego, liczne wzniesienia. Ście Ŝka utworzona przez Nadle śnictwo Sława Śląska. „Siedlisko”. Wycieczk ę rozpoczyna si ę w Wyłuszczarni Nasion w Siedlisku, gdzie poznaje si ę sposoby łuszczenia nasion drzew i krzewów le śnych, przysposobienia ich do siewu oraz długoterminowego przechowywania. Kolejne punkty: zamek i park (w nim rosn ą m.in. magnolia, trójiglicznia, ajlant, cyprysik. Trasa ście Ŝki wiedzie przez zró Ŝnicowane siedliska le śne, z gatunkami chronionych ro ślin (np. zawilce, konwalie). Przystanki zapoznaj ą odwiedzaj ących z prac ą le śnika, umo Ŝliwiaj ą równie Ŝ realizacj ę innych przyrodniczych tematów. Ście Ŝka utworzona przez Nadle śnictwo Nowa Sól. „Łęgi nadodrza ńskie”. Ście Ŝka w s ąsiedztwie Nowej Soli. Trasa, długo ści około 5 km, wiedzie przez ciekawe przyrodniczo tereny doliny Odry. Ście Ŝka podzielona została na 10 tematycznych przystanków, na których mo Ŝna zapozna ć si ę z ró Ŝnymi typami środowisk: lasy łęgowe, starorzecza, bagna, ł ąki. Przy ko ńcowym przystanku ście Ŝki znajduje si ę le śne jeziorko; przy nim urz ądzone jest miejsce do odpoczynku. Ście Ŝka utworzona przez Nadle śnictwo Nowa Sól. „Starorzecze Odry”. Ście Ŝka w s ąsiedztwie Nowej Soli i Przyborowa. Trasa biegnie wzdłu Ŝ starego koryta Odry. Celem jest przybli Ŝenie turystom przyrody terenów nadrzecznych i zalewowych. Na trasie rozstawionych jest l0 kamieni - przystanków. Ście Ŝka utworzona przez Polski Klub Ekologiczny – Okr ęg Lubuski. „Uj ście Baryczy”. ŚcieŜka poło Ŝona jest w s ąsiedztwie Wyszanowa. Długo ść 3 km. Tematem przewodnim jest uj ście rzeki- krajobraz i przyroda. Ście Ŝka ma kształt podkowy z pocz ątkiem i ko ńcem w Wyszanowie. Ście Ŝka utworzona przez Fundacj ę Ekologiczn ą „Zielona Akcja”. Baza turystyczna Baza turystyczna najlepiej rozwini ęta jest na Pojezierzu Sławskim. Ma ona tam charakter zró Ŝnicowany (od wielofunkcyjnych o środków po pola namiotowe). Baza noclegowa skojarzona jest z reguły z infrastruktur ą, słu Ŝą cą turystyce i wypoczynkowi (gastronomia, kąpieliska, wypo Ŝyczalnie sprz ętu wodnego, atrakcje) - własn ą lub wyst ępuj ącą w otoczeniu. Standardy s ą zró Ŝnicowane. Wi ększ ą cz ęść stanowi ą obiekty powstałe przed 1990 r., obecnie zdekapitalizowane, cz ęś ciowo w ró Ŝnym stopniu zmodernizowane. Na pozostałym obszarze baza noclegowa istnieje w miastach i wzdłu Ŝ głównych dróg: Wschowa i droga kraj. nr 12 (Szlichtyngowa, D ębowa Ł ęka) oraz Nowa Sól i droga kraj. nr 3 (Oty ń). Na pozostałych terenach wiejskich obiekty wyst ępuj ą punktowo. Zob. tak Ŝe wy Ŝej Agroturystyka.

Obiekty zbiorowego zakwaterowania w gminach, dane GUS z 2006 r. (w nawiasie: obiekty całoroczne): Kotla 0, Nowa Sól 3(0), Oty ń 1(1), Siedlisko 0, Sława 29(6), Szlichtyngowa 1(1), Wschowa 6(2). Ł ącznie 40 obiektów, w tym: hotele 1, inne obiekty hotelowe 3, pensjonaty 2, o środki wczasowe 13, o środki szkoleniowo-wypoczynkowe 5, o środki

23 kolonijne 4, o środki wypoczynku sobotnio-niedzielnego 1, domy pracy twórczej 1, kempingi 1, zespoły ogólnodost ępnych domków turystycznych 4, pola biwakowe 5. W świetle informacji uzyskanych z autopsji powy Ŝsze dane s ą zani Ŝone (nie odzwierciedlaj ą wszystkich kategorii i ilo ści obiektów zakwaterowania). Tym niemniej oddaj ą skal ę i obrazuj ą zró Ŝnicowane nasycenie terenu. Zaneczyszczenie środowiska Obszar LGD cechuje ł ącznie niewielki stopie ń degradacji środowiska naturalnego. W tym kontek ście doceni ć nale Ŝy warto ść kompleksów le śnych w centralnej cz ęś ci obszaru. Oprócz samego potencjału przyrodniczego i walorów zdrowotnych, bory absorbuj ą zagro Ŝenia ze stref przemysłowych (Huta Miedzi „Głogów”, Nowa Sól). Stan czysto ści jezior z terenu LGD przedstawia si ę nast ępuj ąco. Jezioro Sławskie jest silnie eutroficzne – bardzo bogate z zwi ązki troficzne (wielokrotnie przekroczone warto ści graniczne fosforu og. I azotanu og.). Jezioro Tarnowskie Du Ŝe jest jeziorem mezotroficznym o niskim st ęŜ eniu zwi ązków troficznych. W zlewniach tych jezior konieczne s ą pilne działania przeciwdziałaj ące przedostawaniu si ę do ich wód zwi ązków biogennych, przede wszystkim fosforu i azotu.

2.2.4 Uwarunkowania historyczne i kulturowe

Historia. W czasie budowy pa ństwa polskiego (X w.), obszar „Krainy Lasów i Jezior” znalazł si ę w posiadaniu Piastów wcze śniej ni Ŝ s ąsiaduj ące z nim od południa ziemie śląskie. W okresie rozbicia dzielnicowego kasztelania przem ęcka (północna cz ęść obszaru) stanowiła obszar graniczny mi ędzy Śląskiem a Wielkopolsk ą. W latach 1251-1343 ten teren, ze Wschow ą, nale Ŝał do ksi ęstwa głogowskiego. Nast ępnie znalazł si ę w granicach Królestwa Polskiego. Pozostała wi ększa cz ęść opisywanego obszaru dzieliła historyczne losy Śląska. Ustanowiona w średniowieczu i utrwalona w recesie granicznym (1528-31) granica okazała si ę trwała. Nie stanowiła tak Ŝe wyra źnej bariery dla przepływu ludno ści. Po rozbiorach cało ść obszaru znalazła si ę w granicach Prus (od 1871 r. – Niemiec). Po uzyskaniu niepodległo ści przez Polsk ę (1918-19) jedynie niewielkie skrawki Ziemi Wschowskiej wróciły do Polski, reszta powiatu pozostała w posiadaniu Niemiec. Sytuacj ę tak ą wyja śnia struktura etniczna ludno ści. W średniowieczu obszar zasiedlony (miejscowo - słabo) przez ludno ść polsk ą, został obj ęty kolonizacj ą niemieck ą. Z czasem potomkowie osadników zyskali przewag ę, niemniej do XIX w. ludno ść była mieszana. W XX w. Polacy przewa Ŝali jedynie wyspowo na północnych rubie Ŝach, reszta ludno ści okre ślała si ę jako narodowo ści niemieckiej. Po II wojnie św. mamy do czynienia, z wyj ątkami, z ludno ści ą napływow ą: najwi ęcej z Wielkopolski i dawnych Kresów.

Gospodarka przez stulecia opierała si ę przede wszystkim na rolnictwie. W XIX w. powstawały liczne niewielkie zakłady przetwórcze. Głównym czynnikiem aktywizacji, oprócz unowocze śnienia metod gospodarki rolnej, była budowa linii kolejowych. Drugim wyra źnym działem była gospodarka le śna, oparta o du Ŝe kompleksy borów. Pewne znaczenie miały formy specyficzne. Dla pojezierza były to: rybołówstwo, wydobycie torfu i kruszyw. Na południu i zachodzie były to z kolei czynniki zwi ązane z Odr ą, Ŝeglug ą i korytarzem transportowym. Du Ŝym o środkiem przemysłowym stała si ę Nowa Sól. W XX w. widoczne te Ŝ były pocz ątki ruchu turystycznego (Jeziora Sławskie, brzegi Odry). Nie miały one jednak istotnego znaczenia ekonomicznego. Wymienione działy gospodarki kontynuowane były równie Ŝ po II wojnie światowej. Struktura władania ziemi ą, jaka si ę ukształtowała, odzwierciadlała w du Ŝym stopniu wcze śniejsz ą: tam gdzie dominowała du Ŝa własno ść ziemska (przy charakterystycznej strukturze osadniczej – folwarki), zast ąpiły j ą Pa ństwowe Gospodarstwa Rolne. Po ich

24 upadku (po r. 1990), stopniowo wi ększo ść areału wykupiona/wydzier Ŝawiona została od Agencji Rolnej przez prywatne gospodarstwa wielkotowarowe. Tam gdzie dominowała g ęsta struktura osadnicza, przewa Ŝały gospodarstwa rodzinne, jednak (zwłaszcza w ostatnim okresie) przy utrwalaj ącej si ę tendencji do komasacji gruntów. Procesy restrukturyzacji przyniosły zmian ę sytuacji mieszka ńców zwi ązanych z pa ństwowymi formami gospodarowania - skutki negatywne, okre ślane niekiedy mianem „syndromu popegeerowskiego”. Rozci ągni ęte w czasie, nabrały one przynajmniej w cz ęś ci cech trwałych (bezrobocie strukturalne, patologia Ŝycia społecznego). Dawniej i obecnie na du Ŝą skal ę rozwin ęły si ę niektóre przedsi ębiorstwa przetwórstwa rolno –spo Ŝywczego. Wyró Ŝniaj ą si ę zakłady przemysłu mi ęsnego w gminie Sława. Południowa cz ęść obszaru znalazła si ę w zasi ęgu rozwijaj ącego si ę przemysłu miedziowego, głównie Huty Miedzi „Głogów”. Odnotowa ć nale Ŝy wydobycie gazu ziemnego. Zachodnia cz ęść zwi ązana jest silnie z Now ą Sol ą. Jako o środek gospodarczy wykazuje on, po okresie załamania, tendencj ę rozwojow ą.

Kultura. Czynnikami rozwoju kultury i gospodarki były w średniowieczu władza ksi ąŜę ca, duchowie ństwo i miasta, W okresie nowo Ŝytnym znaczenia nabrały rody szlacheckie, zwłaszcza dysponuj ące du Ŝą własno ści ą ziemsk ą. Schönaichowie uzyskali dla swojego terytorium status pa ństwa stanowego; ich rezydencja rodowa w Siedlisku nale Ŝała do najokazalszych na Śląsku. Tak Ŝe zakony: jezuitów z Głogowa i Otynia, klarysek z Głogowa, cystersów z Przem ętu, posiadały du Ŝe wło ści i oddziaływały kulturowo na okolice. Z miast Wschowa, nale Ŝą ca do 1793 r. do Polski, stanowiła silny o środek administracyjny, jako miasto królewskie. Była te Ŝ okresowo pr ęŜ nym o środkiem kultury, do czego przyczyniał si ę wielonarodowy charakter miasta. Istotne było oddziaływanie Głogowa i stopniowo Nowej Soli, w mniejszym stopniu Ko Ŝuchowa i Zielonej Góry (powiaty, obejmuj ące zachodni ą cz ęść obszaru LGD). Kultura ludno ści wiejskiej był zró Ŝnicowana, wzgl ędnie mieszana, ze wzgl ędu na niejednolity skład etniczny i przynale Ŝno ść religijn ą (katolicy, protestanci). Zawiłe dzieje i dawn ą kultur ę Krainy Lasów i Jezior odzwierciedlaj ą zabytki kultury materialnej (opisane ni Ŝej). Podkre śli ć nale Ŝy tak Ŝe znaczenie dawnych i nowszych zjawisk kultury niematerialnej. W obszarze LGD znajduj ą si ę miejsca zwi ązane z ciekawymi i wa Ŝnymi postaciami (np. Edward Stachura w Grochowicach, Andreas Gryphius - Stare Drzewce i Wschowa, Szlichtyngowie w Szlichtyngowej i okolicy, szereg nazwisk zwi ązanych z Siedliskiem) i miejsca obrosłe legendami (Siedlisko, Kotla, Sława i okolica). Placówki muzealne funkcjonuj ą jedynie we Wschowie. Muzeum Ziemi Wschowskiej posiada portrety trumienne i portrety królów polskich z XVII i XVIII w., rzadkie numizmaty i dzieła sztuki zdobniczej. Oddziałem muzeum jest dawny cmentarz protestancki.

Zabytki. Od strony kategorii, zdecydowanie przewa Ŝaj ą zabytki sakralne i kultury dworskiej. W miastach dobrze zachowany jest ich dawny układ przestrzenny i zabudowa. Dotyczy to równie Ŝ wiele wsi. Rozpatruj ąc zachowan ą kultur ę materialn ą od strony ilo ściowej, zauwa Ŝamy do ść znaczn ą nierównomierno ść pokrycia obszaru. Warunkowane jest to głównie czynnikami naturalnymi: strefa lasów na ubogich glebach nie sprzyjała osadnictwu, natomiast tereny wykorzystywane rolniczo posiadaj ą równomierną sie ć osad. W strefie odrza ńskiej sytuacja jest zró Ŝnicowana. Stan kultury materialnej został lokalnie zmieniony działaniami II wojny światowej. Przyczyniły si ę do tego pó źniejsze zaniedbania i decyzje władz, a tak Ŝe katastrofy naturalne, głównie po Ŝary. Zasmucaj ące s ą straty: zrujnowany zamek w Siedlisku, spalony cenny ko ściół polutera ński w Szlichtyngowej, ruina klasztoru - pierwotnie zamku - w Otyniu. Najwi ęcej obiektów zabytkowych znajduje si ę we wschodniej cz ęś ci obszaru (na wschód od linii Sława – Szlichtyngowa). Główne skupienie to miasto Wschowa i jego okolica. Równie Ŝ

25 cz ęść zachodnia od linii Odry wyró Ŝnia si ę od pozostałego obszaru, w którym odnotowa ć nale Ŝy mniejsze skupienia: Siedlisko, Lubi ęcin-Chełmek, Kotla, Krzepielów-Kr ąŜ kowo. W podej ściu szczegółowym wykaza ć mo Ŝemy godne uwagi zespoły i ró Ŝnorodno ść zjawisk. I tak ziemia wschowska słynie z gotyckich ko ściołów, malowniczo wtopionych w wiejski krajobraz. Wschowa posiada dobrze zachowany zespół staromiejski z cennymi zabytkami, wśród nich zespół ko ścioła i klasztoru franciszkanów oraz unikalny w swojej skali cmentarz protestancki. Niewielkie zespoły zabudowy staromiejskiej posiadaj ą pozostałe miasteczka: Sława, Oty ń, Szlichtyngowa. Zamek w Siedlisku, cho ć w du Ŝej cz ęś ci zrujnowany, stanowi obiekt wybitnej klasy. Jego odbudowa, zapowiedziana przez obecnego wła ściciela, przywróciłaby tej cz ęś ci Nadodrza najcenniejszy zabytek kultury dworskiej. Godne zauwa Ŝenia s ą te Ŝ ko ścioły poprotestanckie – niestety, po spaleniu si ę ko ściołów w Szlichtyngowej i Bielawach, ju Ŝ bardzo nieliczne. Najwybitniejszym z nich jest kaplica zamkowa w Siedlisku z pocz. XVII w. i ko ściół śłobka Bo Ŝego we Wschowie; warto ściowy jest tak Ŝe ko ściół w Sławie. We wsiach szachulcowe ko ścioły lutera ńskie zachowały si ę ju Ŝ tylko w Lubi ęcinie i Starych Drzewcach. W krajobrazie wiejskim dostrzega si ę jeszcze wiatraki, dawniej charakterystyczne dla całego obszaru, dzi ś ju Ŝ niezwykle rzadkie. Trzy z nich znajduj ą si ę w Lubi ęcinie. Godne uwagi, cho ć rzadkie, s ą zabytki in Ŝynieryjne, np. most kolejowy w Stanach. Stan zabytkowych obiektów jest zró Ŝnicowany, z du Ŝą ilo ści ą zaniedba ń, co jednak nie jest tylko specyfik ą opisywanych okolic.

Układy historyczne wsi Wi ększo ść typów wsi ukształtowana została w średniowieczu. W procesie historycznym układy zabudowy podlegały zmianom. Powstawały tak Ŝe nowe typy. Najwi ększe zmiany nast ąpiły w XX wieku. Obecnie okre ślenie historycznego typu wsi jest mo Ŝliwe tam, gdzie zachowane elementy pozwalaj ą odczyta ć układ pierwotny. Na terenie LGD s ą one zachowane relatywnie dobrze. Mo Ŝemy te Ŝ ci ągle obserwowa ć zró Ŝnicowane strefy obszarów, dokumentuj ące histori ę osadnictwa. I tak w Pradolinie Odry cz ęstsze s ą typy wsi wskazuj ące na wcze śniejsze osadnictwo słowia ńskie. Przykładem s ą Sobczyce w gminie Kotla. Wie ś składa si ę z owalnicy (wie ś górna) z (dawniej) 12 gospodarstwami kmieci (ka Ŝde po 60-90 mórg ziemi) i 13 gospodarstw zagrodników (po 30 mórg) oraz nieregularnej wsi dolnej – 24 gospodarstwa chałupników po 18-23 mórg. Dolna wie ś jest prawdopodobnie najstarsz ą cz ęś ci ą miejscowo ści. W s ąsiedztwie strefy lasów i na północ od niej dominuj ą długie ła ńcuchówki i owalnice: Osowa Sie ń, Konradowo, Stare Str ącze, Krzepielów. Niektóre zrosły si ę w jeden ci ąg zabudowy: Przyczyna Górna-Tylewice, J ędrzychowice-Kowalewo. Stare Str ącze zrosły si ę z trzech wsi poło Ŝonych wzdłu Ŝ jednej osi (droga Sława – Wschowa). Te wsie łanowe s ą klasycznymi przykładami planowo zakładanych wsi kolonistów. Ka Ŝda zagroda wybudowana została na własnym łanie wykarczowanego pola (ka Ŝdy kmie ć otrzymał przy nasadzeniu franko ński łan ziemi - ok. 25 ha), który odchodził od głównej drogi w kierunku lasu. Wsie zakładane były najcz ęś ciej przez ksi ąŜę ta (rzadziej duchowie ństwo i rody rycerskie, tak Ŝe miasta). W pó źnym średniowieczu własno ść ksi ąŜę cą zast ępowały wło ści rycerskie. Komponentem wsi stawały si ę siedziby rodów rycerskich (szlachty). W okresie nowo Ŝytnym rozrastały si ę one w kompleksy zabudowa ń, z folwarkami oraz przyległymi do nich ogrodami, nast ępnie parkami. Po II wojnie św. niektóre folwarki uległy likwidacji, inne weszły w skład Pa ństwowych Gospodarstw Rolnych. Nowym zjawiskiem były osiedla zakładane dla pracowników PGR-ów. Rzadkie osadnictwo folwarczne jest charakterystyczne dla rolniczego pasa nadodrza ńskiego (gminy Siedlisko i Kotla). W s ąsiedztwie Jeziora Sławskiego wykształcił si ę typ wsi letniskowej (np. Radzy ń).

26 Folkloryzm Na terenach wiejskich kultywuje si ę pewne elementy dawnej kultury ludowej. S ą to relikty wła ściwe dla poszczególnych grup ludno ści napływowej (przywiezione z poprzednich terenów zamieszkania oraz tworzone ju Ŝ na Ziemiach Zachodnich w oparciu o wcze śniejsze tradycje). W innym przypadku, lub ł ącznie, jest to czerpanie z tradycji ogólnopolskich lub z okre ślonych regionów. W tym drugim przypadku przykładem jest działalno ść zespołów śpiewaczych i taneczno- śpiewaczych, które kształtuj ą repertuar w oparciu o wybór z polskiej tradycji, np. krakowskiej (zob. ni Ŝej Zespół Pie śni i Ta ńca "Krzepielów"). Tak rozumian ą kultur ę wiejsk ą reprezentuj ą: wyroby - tkactwo, stroje, hafty (w zaniku), plastyka obrz ędowa; kulinaria, kontynuacja dawnych zawodów i umiej ętno ści, obrz ędy religijne i świeckie, działalno ść zespołów taneczno-śpiewaczych.

Produkt lokalny Wskazane tradycje kultury wiejskiej stanowi ą podło Ŝe, cho ć nie jedyne, w kreowaniu tzw. produktów lokalnych. Produkty te maj ą wszak Ŝe o wiele szersz ą definicj ę. Istotne jest aby dany wytwór został poprzez wykreowanie jednoznacznie uto Ŝsamiony z danym terenem. Najlepiej, rzecz jasna, aby produkt ze swej istoty jednoznacznie ł ączył si ę z wła ściwymi dla tego terenu cechami naturalnymi lub kulturowymi. Przykłady produktów lokalnych/regionalnych z terenu LGD dotycz ą głównie kulinariów. Produkty kulinarne z Grochowic: nalewka Grochowianka z dodatkiem owoców jagodowych, pierogi sma Ŝone z ziemniakami i serem oraz pierogi pieczone z ziemniakami i serem zdobywaj ą nagrody w konkursie „Nasze kulinarne dziedzictwo” organizowanym przez DODR we Wrocławiu, w kolejnych latach 2005-2008. Produkty wytwarzane s ą przez gospodynie z Grochowic i członkinie zesp. folkl. „Grochowiczanki”. „Grzyby na sposobów wiele”, to niew ątpliwie specjalno ść z Borów Tarnowskich (Bielawy). Lubuskie wino gronowe z winnicy „Kinga” w Starej Wsi k./Nowej Soli jest produktem tradycyjnym (nawi ązuje do dawnej tradycji winiarstwa na Ziemi Lubuskiej). Otrzymało nagrod ę honorow ą „Perła 2007" ogólnopolskiego konkursu „Nasze kulinarne dziedzictwo”, za Najlepszy Polski Produkt śywno ściowy. Równie Ŝ wyroby produkowane na skal ę przemysłow ą, o ile w procesie ich produkcji u Ŝyto metod tradycyjnych lub oparto si ę na tradycyjnych albo oryginalnych (w znaczeniu: niepowtarzalnych, unikalnych) recepturach, mog ą sta ć si ę produktami traktowanymi przez konsumentów jako lokalne, nawet je śli nie spełniałyby kryteriów uznawanych za wła ściwe dla produktu lokalnego. Mo Ŝna to odnie ść np. do piw niepasteryzownych, produkowanych we wschowskim browarze EDI, by ć mo Ŝe tak Ŝe do niektórych wyrobów w ędliniarskich z zakładów działaj ących w gminie Sława. W konkursie „Na najlepszy lokalny produkt spo Ŝywczy Ziemi Głogowskiej” podczas uroczysto ści „W cieniu Kolegiaty”- 15.08.2008r. główn ą nagrod ę i certyfikat uprawniaj ący powiat głogowski do reklamowania produktu, zdobyła nalewka z głogu i dzikiej ró Ŝy w kategorii wyrobów z u Ŝyciem głogu. Nalewk ę przygotowuje Pani Krystyna Szkudlarek z zesp. folkl. „Skidniowianie”.

2.3 Ocena społeczno – gospodarcza obszaru, w tym potencjału demograficznego i gospodarczego obszaru oraz poziomu aktywno ści społecznej

2.3.1 Charakterystyka ludno ści obszaru LGD  Struktura ludno ści Gminy Krainy Lasów i Jezior zamieszkuje 59 619 mieszka ńców przy czym najwi ęcej osób mieszka na terenie gminy Wschowa ( 21 715 ) oraz Sława ( 12 208 ), najmniej na terenie gminy Siedlisko ( 3 500 ). Te dwie gminy dominuj ą w strukturze ilo ściowej mieszka ńców Krainy Lasów i Jezior (gmina Wschowa i Sława to 56,89 % mieszka ńców tego regionu).

27 Potencjał demograficzny ulega korzystnym zmianom; na przestrzeni ostatnich lat zwi ększyła si ę liczba ludno ści w takich gminach jak: Oty ń, Nowa Sól, Siedlisko, Sława, Szlichtyngowa, Kotla. Spadek ludno ści nast ąpił jedynie w gminie Wschowa.

Tabela 2: Struktura ludno ści 1 Ludno ść w latach 2002 – 2006 lata Oty ń Nowa Siedlisko Sława Szlichtyngowa Wschowa Kotla Ogółem Sól

2002 5953 6532 3436 11932 5120 21733 4080 58 786 2003 6027 6557 3447 11973 5129 21704 4076 58 913 2004 6078 6609 3486 12086 5144 21772 4073 59 248 2005 6125 6660 3493 12175 5171 21754 4102 59 480 2006 6205 6697 3500 12208 5173 21715 4121 59 619 2002 - +252 + 165 + 64 +276 + 53 - 18 + 41 + 833 2006

Obszar ten charakteryzuje si ę nisk ą g ęsto ści ą zaludnienia, która wynosi średnio 54 osoby/ km 2. Najintensywniej zaludniona jest gmina Wschowa (110) a najsłabiej gmina Kotla (32) przy średniej dla woj. lubuskiego 72 osoby/km 2 i 121 osób/km 2 w kraju.

Tabela 3: Stan ludno ści wg płci i g ęsto ści zaludnienia 2 Ludno ść Gminy Oty ń Nowa Siedlisko Sława Szlichtyngowa Wschowa Kotla Ogółem Sól Ogółem ogółem 6205 6697 3500 12208 5173 21715 4121 59 619 męŜ czyzn 3137 3267 1730 6011 2503 10680 2032 29 360 kobiet 3068 3404 1770 6197 2610 11018 2089 30 156 Gęsto ść zaludnienia

na km 2 68 38 51 37 51 110 32 54

Na stan ludno ści ma wpływ saldo migracji; dla wszystkich opisywanych gmin za wyj ątkiem Wschowy i Siedliska było dodatnie oraz przyrost naturalny, który był dodatni na całym obszarze LGD. Najwy Ŝsze dodatnie saldo migracji odnotowała gmina Oty ń, podobnie najwy Ŝszy przyrost naturalny (dane za 2006 r.)

W strukturze wiekowej mieszka ńców dominuje ludno ść w wieku produkcyjnym przy czym najwi ększy udział tej grupy wyst ępuje w gminie Siedlisko a najmniejszy w gminie Szlichtyngowa. Generalnie społeczno ść obszaru LGD charakteryzuje młoda struktura wiekowa, co przy dodatnim przyro ście naturalnym i dodatnim wska źniku migracji w wi ększo ści gmin świadczy o korzystnym i rozwojowym potencjale demograficznym. Przy negatywnych zjawiskach wyst ępuj ących na obszarach wiejskich w wielu rejonach kraju i województwa lubuskiego tj. spadku urodze ń i wysokiej migracji, obszar LGD omija ten problem. Wzrost populacji tworzy stałe i stabilne podstawy do rozwoju gmin stanowi ąc zdecydowanie mocn ą stron ę.

1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS /www.start.gov.pl/bdr_n/, 2006 2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS /www.start.gov.pl/bdr_n/, 2006

28 Tabela 4: Struktura wieku ludno ści 3 Gminy Nowa Oty ń Siedlisko Sława Szlichtyngowa Wschowa Kotla Ogółem Sól Ogółem liczba 6625 6190 3514 12147 5065 21654 4125 59320 ludno ści W wieku 64,5 64,5 68,8 64,3 62,6 64,4 63,1 64,1 produkcyjnym % W wieku 12,7 11,3 11 12,3 12,3 13,1 13,9 12,5 poprodukcyjnym % W wieku 22,8 24,2 20,2 23,4 25,1 22,5 23 23,4 przedprodukcyjnym %

2.3.2 Poziom zatrudnienia i lokalny rynek pracy

Na obszarze LGD od 2002 roku obserwuje si ę stały spadek poziomu bezrobocia. Najwi ększa dynamika nast ąpiła w ostatnich dwóch latach i tak w roku 2006 wynosiła 18.1% dla gmin powiatu wschowskiego(Sława, Wschowa, Szlichtyngowa), a w 2007 13,1%. Był to jeden z najni Ŝszych wska źników dla powiatów województwa lubuskiego, ni Ŝszy od wska źników dla powiatu nowosolskiego 22,7% (Oty ń, Siedlisko, Nowa Sól) i powiatu głogowskiego 14,1% (Kotla). Bezrobocie obni Ŝa si ę zgodnie z tendencjami krajowymi, tak Ŝe w liczbach bezwzgl ędnych. W 2007 w porównaniu z 2006 liczba bezrobotnych spadła o 1824 osoby, najwi ęcej w gminie Wschowa (793), Sława (292) i Nowa Sól (209). Wy Ŝszy udział w śród bezrobotnych maj ą kobiety – 2531 (54,4 % ogółu bezrobotnych), osoby z wykształceniem zasadniczym, gimnazjalnym i ni Ŝszym oraz osoby w wieku 25 – 34 lata i 45 – 54 (podobna struktura w powiecie wschowskim i nowosolskim). Najwi ększ ą grup ę stanowi ą osoby długotrwale bezrobotne.

Tabela 5: Wielko ść bezrobocia 4 Ogółem MęŜ czy źni Kobiety Gmina 2006 2005 2004 2006 2005 2004 2006 2005 2004 2004 - 2006 Nowa Sól 695 869 904 329 411 440 366 458 464 - 209 Oty ń 640 750 819 317 370 430 323 380 389 -179 Siedlisko 456 569 607 210 270 303 246 299 304 -151 Sława 595 808 887 270 399 473 325 409 414 -292 Szlichtyngowa 400 438 516 159 204 246 241 234 270 -116 Wschowa 1504 1835 2297 669 888 1127 835 947 1170 -793 Kotla 363 413 447 168 189 221 195 224 226 -84

Tabela 6: Bezrobocie w powiatach5

powiatu % woj. lubuskie woj. dolno śląskie % krajowa % % 2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007 powiat głogowski 18,0 14,10

powiat wschowski 19,0 15,0 16,6 14,6 14,5 12,00 18,1 13,10 powiat nowosolski 29,2 22,7

3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS /www.start.gov.pl/bdr_n/, 2006 4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS /www.start.gov.pl/bdr_n/, 2006 5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS /www.start.gov.pl/bdr_n/, 2006

29 Według danych statystycznych na obszarze LGD zatrudnionych było 8431osób przy czym pracowało wi ęcej m ęŜ czyzn ni Ŝ kobiet. Wi ększo ść osób pracuje w przemy śle, budownictwie i na podobnym poziomie w usługach rynkowych . Cz ęść w rolnictwie, łowiectwie i le śnictwie. Zdecydowana wi ększo ść osób zatrudniona jest w sektorze prywatnym.

Tabela 7: Struktura pracuj ących w poszczególnych sektorach 6 Rolnictwo, łowiectwo i Powiaty Przemysł i budownictwo Usługi le śnictwo powiat głogowski 323 7251 10129 powiat wschowski 2363 3269 3128 powiat nowosolski 2177 6789 7470

Sektor prywatny i publiczny ogółem reprezentuje 4182 podmioty z tego 3882 to podmioty gospodarcze sektora prywatnego. Najwi ęcej podmiotów funkcjonuje na terenie Wschowej, Sławy i Otynia, najmniej w Szlichtyngowej i Siedlisku. Przewa Ŝaj ą podmioty prowadzone przez osoby fizyczne zatrudniaj ące do 9 osób .

Tabela 8: Podmioty gospodarcze 7 Podmioty gospodarcze Gmina: Nowa Oty ń Siedlisko Sława Szlichtyngowa Wschowa Kotla Sól Ogółem 8 12 16 27 12 205 13 Sektor Publiczny Ogółem 344 384 161 818 222 1753 207 Sektor Prywatny - spółki handlowe (+ 21 15 14 58 5 77 7 spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego) - spółdzielnie 2 3 3 0 3 12 3 - fundacje, 10 13 1 28 14 44 6 stowarzyszenia, organizacje - osoby fizyczne 295 325 128 668 183 1425 181 prowadz ące działalno ść gospodarcz ą Ogólna liczba podmiotów na 1000 52,6 63,8 50,6 69,2 45,2 90,2 53,4 mieszka ńców

Ilo ść zarejestrowanych podmiotów gospodarczych ro śnie we wszystkich analizowanych gminach, i tak w 2006 r. ogółem było 3836 a w 2007 r. – 3920 zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. W strukturze bran Ŝ dominuj ą firmy handlowe, przemysłowe, budowlane i transportowe a w gminie Sława i Wschowa równie Ŝ hotele i restauracje. Funkcje wiod ące w gospodarce regionu pełni ą gminy Wschowa i Sława, na terenie których funkcjonuj ą du Ŝe przedsi ębiorstwa zatrudniaj ące powy Ŝej 100 osób: Spółdzielnia Jedno ść (205), Przedsi ębiorstwo Wielobran Ŝowe Solepol (175 os.), O środek Hodowli Zwierz ąt Zarodowych w Osowej Sieni (120 osób), Sławski Zakład Przetwórstwa Mi ęsa i Drobiu „Balcerzak i sp.”, Gminna Spółdzielnia Dobrosława, a w pozostałych gminach Cement Windows Polska (176 osób), Pieczarkarnia Hajduk (130 osób) w gminie Szlichtyngowa, Zakład Płyt Aluminiowych ALPO (180 osób)w gminie Oty ń. Funkcjonuj ą równie Ŝ du Ŝe przedsi ębiorstwa rolne oprócz

6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS /www.start.gov.pl/bdr_n/, 2006 7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS /www.start.gov.pl/bdr_n/, 2006

30 wiod ącego O środka Hodowli Zwierz ąt Zarodowych w gminie Wschowa, Zakład Rolny Ambermix w Otyniu, Gospodarstwo Rolne Ceber w Kotli, Gospodarstwo Rolne Skarbu Pa ństwa w gminie Sława. Na uwag ę zasługuj ą równie Ŝ przedsi ębiorstwa przetwarzaj ące naturalne surowce: zło Ŝa gazu eksploatowane s ą przez PGNiG - Kopalnie Gazu w Gali i w Pry Ŝynie (Gm. Szlichtyngowa), zakłady przetwarzaj ące drewno, czy firma przetwarzaj ąca zu Ŝyty sprz ęt elektroniczny (gm. Wschowa). Du Ŝe znaczenie dla rozwijaj ącej si ę gospodarki regionu i rynku pracy maj ą dwie strefy: - wschowska strefa inwestycyjna – 30 ha uzbrojonego terenu wraz z ulgami dla potencjalnych inwestorów funkcjonuj ąca w ramach „Lubuskiej Sieci Aktywno ści Gospodarczej”, - specjalna strefa ekonomiczna w Nowej Soli o powierzchni 95 ha funkcjonuj ąca w ramach Kostrzy ńsko – Słubickiej strefy SA. Inwestorzy zwolnieni s ą z podatku dochodowego na okres 6 lat. Miasto Nowa Sól, w którym zlokalizowane zostały przedsi ębiorstwa bran Ŝy elektronicznej, mechanicznej, odlewniczej i maszynowej, samochodowej i spo Ŝywczej stało si ę wa Ŝnym ośrodkiem zatrudniaj ącym osoby z okolicznych gmin. Mieszka ńcy LGD doje ŜdŜaj ą równie Ŝ do pracy w Głogowie, Lesznie i Zielonej Górze. Na terenie gmin LGD brak instytucji otoczenia biznesu świadcz ących pomoc i doradztwo w zakresie rozwoju przedsi ębiorczo ści.

2.3.3 Rolnictwo

Dzi ęki bardzo korzystnym warunkom klimatycznym, dobrym i średnim glebom, gminy LGD zachowały charakter rolniczy, chocia Ŝ na terenie gminy Wschowa i Sława wa Ŝną funkcj ę pełni równie Ŝ przemysł rolno – spo Ŝywczy i usługi turystyczne. Na obszarze LGD funkcjonuje ponad 4 tysi ące gospodarstw rolnych. Przewa Ŝaj ą gospodarstwa o rozdrobnionej strukturze obszarowej do 10 ha – jest ich ok. 80 %. Jedynie 22 gospodarstwa posiadaj ą powierzchnie powy Ŝej 100 ha. W gminach poło Ŝonych wzdłu Ŝ Odry w cz ęś ci południowej LGD (Kotla, Szlichtyngowa, Siedlisko, Nowa Sól) przewa Ŝaj ą grunty orne kl. II do IV, a wi ęc gleby nale Ŝą ce do wydajnych kompleksów rolnych. W pozostałych gminach przewa Ŝaj ą gleby słabsze kl. IV, V, VI. Dominuj ące uprawy w strukturze zasiewów to zbo Ŝa (pszenica, Ŝyto) i okopowe (buraki, ziemniaki), a w hodowli zwierz ąt trzoda chlewna i bydło. Rolnictwo na obszarze LGD ma zró Ŝnicowany potencjał produkcyjny. Obok wielu małych gospodarstw o niskiej wydajno ści i zu Ŝytym maj ątku trwałym funkcjonuj ą gospodarstwa nowoczesne. Powoli zwi ększa si ę ilo ść osób utrzymuj ących si ę z pracy najemnej lub na własny rachunek poza rolnictwem. Obserwuje si ę zjawisko ograniczania produkcji rolnej w gospodarstwach zlokalizowanych wokół o środków miejskich (Nowa Sól, Głogów, Wschowa, Sława) ze wzgl ędu na coraz łatwiej dost ępn ą prac ę i post ępuj ący proces urbanizacji.

Tabela 9: Struktura gospodarstw rolnych 8 Powy Ŝej 100 do 1 ha 1-5 ha 5-10 ha 10-20 ha 20 -50 ha 50 –100 ha Gmina ha

Nowa Sól 1205 541 106 53 35 11 7 Oty ń 293 162 31 28 15 7 0 Siedlisko 0 149 58 30 10 2 2 Sława 55 500 143 120 67 27 12 Szlichtyngowa 289 79 49 58 9 2 Wschowa 506 287 183 110 151 0 0

8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS /www.start.gov.pl/bdr_n/, 2006

31 Kotla 66 248 63 46 29 20 6

2.3.4 Poziom wykształcenia i dost ęp do edukacji

Struktura wykształcenia ludno ści obszaru LGD na podstawie danych ze spisu powszechnego z 2002 r. przedstawia si ę podobnie jak na terenie innych gmin wiejskich. Średnio od 3 % do 7 % stanowi ą osoby z wykształceniem wy Ŝszym (najwi ęcej w gminie Wschowa 6,7%). Dominuj ą osoby z wykształceniem zawodowym i podstawowym – 66% ( w kraju 56%), szczególnie w grupie wiekowej 45 +. Dane te ulegaj ą korzystnym zmianom, dzi ęki aspiracjom młodego pokolenia. Coraz wi ęcej osób z wykształceniem średnim, kontynuuje nauk ę na uczelniach wy Ŝszych w Głogowie, Zielonej Górze, Lesznie lub w szkołach policealnych w wymienionych miastach i we Wschowej. Wykształcenie średnie młodzie Ŝ mo Ŝe uzyska ć w Liceum Ogólnokształc ącym i w Zespole Szkół we Wschowej i Sławie (LO, Technikum, Zasadnicze Szkoła Zawodowa) oraz w Liceum i Powiatowym Centrum Edukacji w Nowej Soli i Centrum Kształcenia we Wschowej. Oferta kształcenia zawodowego nie zawsze dostosowana jest do potrzeb lokalnego i regionalnego rynku pracy. Na terenie gmin LGD istnieje dobrze rozwini ęta sie ć szkół : − gmina Oty ń: 2 zespoły szkół (poziom podstawowy + gimnazjalny), − gmina Siedlisko: 2 zespoły placówek o światowych (poziom podstawowy + gimnazjalny), Szkoła Podstawowa, − gmina Sława: 7 szkół (poziom podstawowy + gimnazjalny), − gmina Szlichtyngowa: 4 szkoły (poziom podstawowy + gimnazjalny) − gmina Wschowa: 12 szkół (poziom podstawowy + gimnazjalny) − gmina Kotla: 2 szkoły (poziom podstawowy + gimnazjalny) Sie ć dostosowana jest do aktualnej i prognozowanej sytuacji demograficznej. Na terenie Powiatu Wschowskiego funkcjonuje tak Ŝe jedna szkoła specjalna , trzy domy dziecka, dwie poradnie psychologiczno – pedagogiczne.

2.3.5 Dost ęp do kultury Na terenie wszystkich gmin LGD funkcjonuj ą o środki kultury, prowadz ące szerok ą działalno ść w zakresie zaspokajania potrzeb i zainteresowa ń kulturalnych oraz czytelniczych, wychowanie poprzez sztuk ę, tworzenie warunków do rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego oraz wspierania rozwoju folkloru, r ękodzieła artystycznego i ludowego oraz gromadzenie pami ątek historycznych. Cz ęść o środków prowadzi równie Ŝ działalno ść w zakresie rozwoju kultury fizycznej, sportu i rekreacji. W ramach ośrodków funkcjonuj ą sekcje plastyczne, taneczne, wokalne, sportowe, a tak Ŝe świetlice wiejskie. O środki s ą odpowiedzialne za organizacj ę imprez artystycznych, sportowych i promuj ących gminy. Zakres działalno ści o środków kultury: − w gminie Oty ń funkcjonuje GOK oraz Gminna Biblioteka Publiczna i jej filia w Niedoradzie, − w gminie Nowa Sól – Gminna Biblioteka Publiczna w Przyborowi, − w gminie Siedlisko – Gminny O środek Kultury i Sportu w Siedlisku wraz z Biblioteką Publiczn ą i jej fili ą w Bielawach, − w gminie Kotla – GOKiS w Kotli wraz z Bibliotek ą Publiczn ą z filiami w Grochowicach i Chociemy śli. W Sobczycach, Grochowicach i Chociemy śli działaj ą Wiejskie Domy Kultury,

32 − w gminie Sława – Sławskie Centrum Kultury oraz 3 Domy Kultury na wsiach, Biblioteka Publiczna w Sławie oraz 5 filii, − w gminie Szlichtyngowa – zespół świetlic oraz Biblioteka Publiczna, − w gminie Wschowa – Dom Kultury we Wschowej oraz 3 Biblioteki Publiczne i Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka, Na uwag ę zasługuj ą aktywne zespoły taneczne i muzyczne oraz szeroka oferta imprez kulturalnych i rekreacyjnych.

Działalno ść O środków wymaga wsparcia szczególnie w zakresie doposa Ŝenia (sprz ęt komputerowy, sportowy, muzyczny i inny), wykonania remontów i pomocy w podtrzymaniu aktywno ści świetlic.

2.3.6 Pomoc społeczna, ochrona zdrowia, bezpiecze ństwo publiczne

Na terenie ka Ŝdej z gmin funkcjonuj ą gminne o środki zdrowia oraz lekarskie praktyki prywatne. We Wschowej działa szpital jako Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej oraz 9 poradni specjalistycznych. Mieszka ńcy korzystaj ą tak Ŝe ze specjalistycznych usług zdrowotnych świadczonych w Nowej Soli i Głogowie. Pomoc społeczna świadczona jest przez gminne o środki pomocy społecznej, które wykonuj ą zadania własne gminy w zakresie pomocy. W zakresie bezpiecze ństwa publicznego zadania wykonuj ą: Komenda Policji w Sławie, Szlichtyngowej oraz Komenda Powiatowa we Wschowej i Nowej Soli, a tak Ŝe Rewir Dzielnicowych w Kotli. Obszar charakteryzuje niski poziom przest ępczo ści. Ochotnicze Stra Ŝe Po Ŝarne działaj ą w ka Ŝdej gminie, cz ęść z nich działa w ramach Krajowego Systemu Ratownictwa Przeciwpo Ŝarowego. We Wschowej znajduje si ę równie Ŝ Komenda Stra Ŝy Miejskiej oraz Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej.

2.3.7 Aktywno ść organizacji pozarz ądowych

Na terenie LGD najwi ęcej organizacji funkcjonuje w gminie Wschowa (22) oraz Sława (22), a najmniej w gminie Nowa Sól (2). Przewa Ŝaj ą Ochotnicze Stra Ŝe Po Ŝarne oraz gminne, ludowe zespoły sportowe, zorganizowane jako samodzielne stowarzyszenia lub działaj ące przy szkołach. Funkcjonuj ą tak Ŝe organizacje przyparafialne, organizacje stowarzyszaj ące emerytów, rencistów i kombatantów, stowarzyszenia kulturalne, turystyczne, działaj ące na rzecz niepełnosprawnych lub rozwoju danej miejscowo ści. Aktywne s ą Koła Gospody ń Wiejskich. Brakuje sprawnych organizacji, realizuj ących du Ŝe projekty lub programy w sposób systematyczny. Sektor pozarz ądowy słabo zorganizowany, z niewielkim potencjałem merytorycznym i finansowym.

2.4 Specyfika obszaru

Uwarunkowania przestrzenne Obszar LGD Kraina Lasów i Jezior poło Ŝony jest pomi ędzy rzek ą Odr ą i jej dolin ą od południa i południowego zachodu, a od północy i północnego wschodu – Pojezierzem Sławskim. Obszar jest zwarty terytorialnie i rozci ągni ęty w kierunku zachód – wschód. Region zamieszkuje ponad 59 tys. mieszka ńców.

33 Administracyjnie 6 gmin poło Ŝonych jest w województwie lubuskim i jedna to najbardziej na północ wysuni ęta gmina Dolnego Śląska – Kotla

Specyfika geograficzna i przyrodnicza Krajobraz Krainy Lasów i Jezior wyznacza rzeka Odra i jej dolina oraz najdalej na południe wysuni ęty obszar polskich pojezierzy. Na wschodzie i w dolinie Odry przewa Ŝaj ą pola uprawne, a w centrum poło Ŝone s ą zwarte kompleksy Borów Tarnowskich. Polodowcowe ukształtowanie tego terenu wpłyn ęło na lokalizacj ę we wschodniej cz ęś ci LGD morenowych wyniesie ń do 130 m n.p.m., w północnej cz ęś ci grupy rynnowych jezior sławskich i przem ęcko - wileńskich, a na zachodzie w okolicy Otynia – łagodnego garbu morenowego, zwanego Wałem Zielonogórskim. Cały obszar charakteryzuje wysoki potencjał przyrodniczy. Dwie wykształcone strefy bioró Ŝnorodno ści to pasmo Odry stanowi ące wa Ŝny korytarz ekologiczny oraz Pojezierze Sławskie. S ą to obszary chronionego krajobrazu. Wraz z Borami Tarnowskimi decyduj ą o walorach zdrowotnych obszaru i łagodnym klimacie. Jest to równie Ŝ siedlisko wyst ępowania wielu cennych gatunków fauny i flory oraz wa Ŝnych zbiorowisk ro ślinnych. Warto ść tego obszaru dostrze Ŝono wiele lat temu, tworz ąc Przem ęcki Park Krajobrazowy, obejmuj ący w cz ęś ci gmin ę Wschowa. Postulowano równie Ŝ utworzenie Sławskiego Parku Krajobrazowego w gminie Sława i Odrza ńskiego Parku Krajobrazowego, który obejmie cz ęść gminy Szlichtyngowa. Dobry stan środowiska naturalnego, walory krajobrazowe i przyrodnicze predysponuj ą ten obszar do rozwoju turystyki oraz zrównowa Ŝonego wykorzystania zasobów gazu, wód i kruszyw. Łagodny klimat oraz dogodny rozkład wiatrów spowodował, Ŝe wiele lat temu w dolinie Odry zlokalizowane były winnice oraz malownicze wiatraki. Mieszka ńcy chcieliby powróci ć do tradycji uprawy winoro śli i wykorzystania energii wiatru.

Specyfika historyczna i kulturowa Kraina Lasów i Jezior przez wieki była obszarem granicznym pomi ędzy Śląskiem a Wielkopolsk ą. Po rozbiorach Polski cało ść obszaru znalazła si ę w granicach Prus i została obj ęta kolonizacj ą niemieck ą. Po uzyskaniu niepodległo ści jedynie niewielkie skrawki Ziemi Wschowskiej powróciły do Polski. Po II Wojnie Światowej źródła ludno ści napływowej to głównie Wielkopolska i . Obecnie obszar administracyjnie nale Ŝy do województwa lubuskiego, za wyj ątkiem gminy Kotla, poło Ŝonej w województwie dolno śląskim. Na kształtowanie si ę kultury tych ziem wpływ miały zakony jezuitów z Głogowa i Otynia, klarysek z Głogowa, cystersów z Przem ętu oraz ród Schönaichów dysponuj ący du Ŝą własno ści ą ziemsk ą z rodow ą siedzib ą w Siedlisku. Ciekawe dzieje tych ziem wpłyn ęły na ró Ŝnorodno ść zabytków kultury materialnej, głównie sakralnych i kultury dworskiej. Ziemia Wschowska to gotyckie ko ścioły, wyró Ŝniaj ące si ę w krajobrazie wiejskim swoj ą malowniczo ści ą. Gdzieniegdzie znajdowały si ę te Ŝ ko ścioły protestanckie, najwybitniejsza kaplica zamkowa w Siedlisku, ko ściół śłobka Bo Ŝego we Wschowej oraz budowle w Lubi ęcinie i Drzewcach. Wspólnym mianownikiem s ą równie Ŝ zespoły staromiejskiej architektury we Wschowej, Sławie, Otyniu i Szlichtyngowej oraz niestety degradacja wielu cennych zabytków, których cz ęść bezpowrotnie znikn ęła w wyniku po Ŝarów i zaniedba ń władz, niektóre s ą obecnie odbudowywane – zamek w Siedlisku. Na obszarze LGD, w wielu miejscach zachowały si ę historyczne układy wsi, głównie ła ńcuchówek i owalnic, ze zlokalizowanymi folwarkami z ogrodami lub parkami.

34 Po II Wojnie Światowej ludno ść napływowa wykształciła swoist ą mieszank ę kultury i tradycji, przywiezion ą z rodzimych ziem. S ą to specyficzne zwyczaje, kulinaria, hafty. Cech ą charakterystyczn ą jest du Ŝa aktywno ść zespołów śpiewaczych: folklorystycznych i tych współczesnych. Z produktów kulinarnych wyró Ŝnia si ę lubuskie wino gronowe z winnicy Kinga oraz nalewka Grochowianka zdobywaj ąc nagrody w konkursie „Nasze kulinarne dziedzictwo”. Mieszka ńcy tego obszaru swoich szans upatruj ą w zachowaniu dziedzictwa historyczno – kulturalnego: jego kultywowaniu i wyeksponowaniu, tak, aby były to elementy podkre ślaj ące specyfik ę regionu, buduj ące powojenn ą to Ŝsamo ść i przyci ągaj ące turystów z zewn ątrz. Zachowanie walorów krajobrazowych obszaru to tak Ŝe szansa rozwoju turystyki i osadnictwa.

Specyfika społeczna i gospodarcza Obszar Krainy Lasów i Jezior nie jest zasiedlony równomiernie. Wsie le Ŝą ce w pasie Odry od Otynia przez gmin ę Nowa Sól po Szlichtyngow ą charakteryzuj ą si ę dobrymi glebami i rolniczym charakterem gospodarowania. G ęś ciej zaludniona jest gmina Wschowa i Oty ń, powi ązane funkcjonalnie z miastem Wschowa i Nowa Sól, najsłabiej tereny le śne gminy Sława, Kotla i Siedlisko, gdzie wyst ępuje równie Ŝ rzadsza sie ć osadnicza. Gospodarka na tym obszarze przez stulecia zwi ązana była z rolnictwem, a w XIX wieku tak Ŝe z jego przetwórstwem. Wa Ŝnym czynnikiem aktywizacji obszaru była budowa linii kolejowych i Ŝegluga towarowa zwi ązana z Odr ą. Istotnym działem gospodarki było tak Ŝe przetwórstwo drewna, oparte o okoliczne lasy oraz wydobycie torfu i kruszyw. Ruch turystyczny zwi ązany z Jeziorami Sławskimi i Odr ą został zapocz ątkowany jeszcze przez II Wojn ą Światow ą. Obecnie rolnictwo i przetwórstwo rolne zachowało swój wiod ący charakter, chocia Ŝ od ko ńca XX wieku obserwuje si ę powolne odchodzenie mieszka ńców od jedynego źródła utrzymania z gospodarstwa rolnego. Wiele rodzin wiejskich jest wielozawodowych, czyli utrzymuje si ę z dodatkowych źródeł dochodów, poza rolnictwem, które na terenie LGD s ą blisko dost ępne. To miejsca pracy w przedsi ębiorstwach Sławy, Wschowej, Nowej Soli, niedaleko poło Ŝonego Leszna, Głogowa czy Zielonej Góry. Wa Ŝnym impulsem do rozwoju gospodarki było utworzenie dwóch stref ekonomicznych w Nowej Soli i Wschowej. Spadek poziomu bezrobocia odnotowywany jest od 2002 roku, co wa Ŝne, dotyczy to tak Ŝe powiatu nowosolskiego, który był obszarem strukturalnego bezrobocia po upadku tradycyjnych bran Ŝ i miał najwy Ŝsze wska źniki bezrobocia w województwie lubuskim. Nale Ŝy odnotowa ć rozwijaj ący si ę sektor mikroprzedsi ębiorstw, szczególnie w gminie Wschowa i Sława, działaj ących w bran Ŝy handlowej, przemysłowej, budowlanej, transportowej i turystyce. Cech ą charakterystyczn ą jest nierównomierne nasycenie funkcjami turystycznymi. Najwi ęcej obiektów zwi ązanych jest z Jeziorem Sławskim, gmin ą Sława (25) oraz gmin ą Wschowa (7), w pozostałych gminach wyst ępuj ą one pojedynczo. W dwóch wymienionych gminach rozwijana jest oferta rekreacyjno – wypoczynkowa, zwi ązana z jeziorami. Słabo funkcjonuje oferta agroturystyczna, tylko 7 gospodarstw agroturystycznych (w gminie Wschowa, Sława i Nowa Sól) obsługuje ruch turystyczny. Wyró Ŝnikiem jest z pewno ści ą dynamicznie rozwijaj ąca si ę sie ć stadnin koni, oferuj ących nauk ę jazdy konnej, rajdy i noclegi (gmina Wschowa, Sława i Nowa Sól). Rosn ące zainteresowanie mieszka ńców wsi dodatkow ą działalno ści ą pozarolnicz ą daje mo Ŝliwo ść rozwoju tej bran Ŝy przy wykorzystaniu ju Ŝ istniej ących dobrych przykładów i przenoszeniu ich na pozostałe tereny LGD. Czynnikiem rozwoju mo Ŝe by ć tak Ŝe nie zdegradowane środowisko, wykorzystanie sił wiatru, wód mineralnych, złó Ŝ gazu. Te ostatnie u Ŝytkowane s ą obecnie w niewielkim zakresie w Goli i Pry Ŝynie.

35 3. Analiza SWOT dla obszaru obj ętego LSR; wnioski wynikaj ące z przeprowadzonej analizy

SWOT to angielki skrót pochodz ący od nazw: strenght – siły, weaknessses – słabo ści, opprtunities – szanse, threats – zagro Ŝenia. Analiza SWOT umo Ŝliwia przeprowadzenie analizy zasobów wewn ętrznych (teraz obecnie). Stawiaj ąc na mocne strony i wykorzystuj ąc szanse, skutecznie mo Ŝna niwelowa ć słabo ści i unika ć zagro Ŝeń. Analiza SWOT jest technik ą porz ądkuj ącą informacje dotycz ące zasobów tego obszaru. Została wykonana na podstawie informacji uzyskanych w diagnozie. Dotyczy całego spektrum zagadnie ń gospodarczych, środowiskowo-przyrodniczych, kulturowych i społecznych tego obszaru. Uczestnicy warsztatów wykorzystali przeprowadzon ą analiz ę SWOT do wyboru celów operacyjnych strategii i przedsi ęwzi ęć .

ANALIZA SWOT

MOCNE STRONY SŁABE STRONY  bogactwo przyrodnicze i ró Ŝnorodno ść  zanieczyszczone Jezioro Sławskie krajobrazu  słaby stan zabytków  Pojezierze Sławskie – najbardziej na  słaby stan infrastruktury technicznej południe wysuni ęty obszar polskich (kanalizacja, gaz, zagospodarowanie pojezierzy odpadów, stan dróg)  rzeka Odra i rzeka  utrudniony dost ęp do  du Ŝy udział lasów i bogactwo runa szerokopasmowego Internetu le śnego  brak sieci szlaków i ście Ŝek w regionie  wyznaczone szlaki rowerowe (Nowa  brak wspólnej promocji regionu Sól, ze Wschowy na Pojezierze  brak tradycji współpracy Sławskie, Szlak Odry) oraz szlaki  słabo ść organizacyjno- funkcjonalna kajakowe (Odra i Pojezierze Sławskie) sektora pozarz ądowego i niska  istniej ąca miejscowo infrastruktura aktywno ść mieszka ńców turystyczna i sportowo rekreacyjna  słaba infrastruktura agroturystyczna  działaj ące zespoły śpiewacze, Koła  konieczno ść modernizacji świetlic Gospody ń Wiejskich wiejskich  zorganizowana sie ć placówek o światy  niewystarczaj ąca ochrona zasobów  funkcjonuj ące świetlice wiejskie przyrodniczych  ró Ŝnorodno ść podmiotów  istniej ące źródła zanieczyszcze ń gospodarczych i wzrost ich ilo ści,  niski stan świadomo ści ekologicznej  wzrost ilo ści miejsc pracy ( Nowa Sól, mieszka ńców Oty ń, Siedlisko, Sława, Wschowa)  migracja za prac ą  wędkarskie u Ŝytkowanie wód  brak zidentyfikowanych produktów  dodatni przyrost naturalny i młoda lokalnych struktura wiekowa  brak instytucji doradczych dla  istniej ące zasoby no śników energii mikroprzedsi ębiorców (drzewo, gaz, woda, wiatr)  lokalny charakter wielu przedsi ęwzi ęć  łagodny klimat

SZANSE ZAGRO śENIA  wykorzystanie rzeki Odry i Baryczy do  skomplikowane procedury rekreacji i turystyki przyznawania dotacji

36  rozwój oferty turystycznej  niewystarczaj ąca ilo ść środków UE  renowacja zabytków  słabe zainteresowanie Leaderem;  organizowanie imprez sportowych o problemy z podtrzymywaniem inicjatyw charakterze krajowym po zako ńczeniu finansowania  synergia współdziałania projektów  słaba integracja obszaru obj ętego LGD Leader PROW z innymi programami z  nie wykreowanie liderów lokalnych innych źródeł finansowania  biurokracja  wykorzystanie produktów lokalnych i  ucieczka młodych regionalnych, rozwój agroturystyki i  niska efektywno ść produkcji rolnej ośrodków je ździeckich  degradacja zasobów przyrodniczych i  inwestycje w odnawialne źródła środowiskowych energii  oczyszczanie Jeziora Sławskiego i wykorzystanie potencjału rozwoju turystycznego Pojezierza Sławskiego w całym regionie  współpraca mi ędzygminna i z partnerami zewn ętrznymi, w tym z sąsiaduj ącymi z LGD  poprawa infrastruktury technicznej i ochrony środowiska  wzrost zainteresowania osadnictwem ludzi z miast  wykorzystanie ofert kształcenia i zmiany kwalifikacji przez mieszka ńców

Wnioski z przeprowadzonej analizy SWOT Obszar Krainy Lasów i Jezior charakteryzuje wysokie bogactwo przyrodnicze i ró Ŝnorodno ść krajobrazu, zwi ązana z du Ŝymi powierzchniami le śnymi, dolin ą rzeki Odry i jeziorami Pojezierza Sławsko – Przem ęckiego. Zdecydowanie mocn ą stron ą jest du Ŝa zasobno ść w wody spowodowana du Ŝymi przepływami rzeki Odry i Baryczy oraz mo Ŝliwo ść retencjonowania na obszarach zalewowych. Podobne wła ściwo ści posiadaj ą jeziora; du Ŝe znaczenie maj ą równie Ŝ zasoby wód podziemnych. Wykorzystanie rzeki Odry i Baryczy, du Ŝych obszarów le śnych do rozwoju rekreacji i turystyki to niew ątpliwa szansa dla tego terenu, tym bardziej, Ŝe Pojezierze Sławsko – Przem ęckie ma tradycje w rozwoju tej bran Ŝy i przeniesienie do świadcze ń północnej cz ęś ci LGD na pozostałe rejony będzie stwarza ć dodatkowe pola aktywno ści. Wsparciem dla tego typu działa ń mog ą by ć ju Ŝ wyznaczone szlaki rowerowe, piesze i kajakowe, a tak Ŝe ich uzupełnienie i poł ączenie we wspólny system. Planuj ąc te działania nale Ŝy bra ć pod uwag ę istniej ące bariery, tj. brak tradycji współpracy w regionie, zły stan wielu zabytków, niewystarczaj ąca ochrona zasobów przyrodniczych, co w przyszło ści mo Ŝe by ć czynnikiem ich degradacji, a co obecnie mo Ŝna obserwowa ć na przykładzie Jeziora Sławskiego. Du Ŝe zrzuty ścieków spowodowały jego zanieczyszczenie i degradacj ę perły Pojezierza Sławskiego. Dbało ść o jako ść środowiska to wa Ŝny czynnik rozwoju regionu. Tymczasem na terenie LGD zdecydowan ą słabo ści ą jest niski stopie ń skanalizowania obszarów wiejskich, brak spójnego systemu zagospodarowania odpadów i niski stopie ń gazyfikacji. To zagro Ŝenie dla

37 środowiska przyrodniczego, jak równie Ŝ bariera w rozwoju turystyki i innych usług na obszarach wiejskich. Brak pełnego rozpoznania zasobów regionu, tj. infrastruktury turystycznej, produktów lokalnych, inicjatyw gospodarczych opartych o zasoby lokalne, uniemo Ŝliwia podj ęcie wspólnych, regionalnych działa ń w tym zakresie. Obszar ten charakteryzuje si ę w ostatnich latach wzrostem potencjału gospodarczego. Mieszka ńcy odczuwaj ą to jako wzrost mo Ŝliwo ści zatrudnienia osób z obszarów wiejskich, szczególnie w gminie Nowa Sól, Oty ń, Siedlisko, Sława. Zwi ększa si ę ilo ść podmiotów gospodarczych w budownictwie, przemy śle, usługach (transportowych i handlowych), jednak nadal przewa Ŝaj ą podmioty prowadzone przez osoby fizyczne, które nie maj ą odpowiedniego kapitału na rozwój, ani fachowej wiedzy z zakresu mikroprzedsi ębiorczo ści. Potrzebna jest te Ŝ oferta zmiany kwalifikacji lub podnoszenia wiedzy z zakresu ró Ŝnicowania działalno ści w kierunku nierolniczym. W chwili obecnej osoby zainteresowane nie mog ą dotrze ć ani do źródeł informacji, ani do dobrych przykładów w regionie, w zwi ązku z tym pomysły na dodatkow ą działalno ść w zakresie agroturystyki, produktów lokalnych, które mog ą by ć szans ą, nie zawsze s ą realizowane. Barier ą jest równie Ŝ utrudniony dost ęp do Internetu na wsi, który mo Ŝe by ć czynnikiem aktywizuj ącym gospodarczo i społecznie region. Na terenie LGD wyst ępuj ą pozytywne zjawiska zwi ązane z potencjałem demograficznym. Młoda struktura wiekowa, dodatni przyrost naturalny, niski poziom migracji, wskazuje na to, Ŝe w regionie wyst ępuje raczej tendencja do osiedlania si ę, ni Ŝ migracji do du Ŝych miast i za granic ę. Dobrze zorganizowana sie ć placówek o światy i blisko ść o środków kształcenia wy Ŝszego w dłu Ŝszej perspektywie zaowocuje wzrostem wykształcenia mieszka ńców tak Ŝe z obszarów wiejskich. Mocn ą stron ą jest aktywno ść mieszka ńców w ramach zespołów śpiewaczych czy Kół Gospody ń Wiejskich, jednak z punktu widzenia ilo ści zarejestrowanych organizacji pozarz ądowych nie s ą to znacz ące ilo ści. Najwi ęcej organizacji działa we Wschowej i Sławie, w pozostałych gminach przewa Ŝaj ą Ochotnicze Stra Ŝe Po Ŝarne i Ludowe Zespoły Sportowe. Zdecydowanie brakuje systematycznie działaj ących organizacji dla dobra mieszka ńców, które pisz ą projekty i korzystaj ą z ró Ŝnych źródeł finansowania. Działaj ące o środki kultury, świetlice wiejskie, wymagaj ą modernizacji, tak, aby zaspokaja ć potrzeby integracji i aktywno ści środowisk lokalnych. Szans ą dla regionu mo Ŝe by ć lepsza współpraca samorz ądów i podejmowanie wspólnych projektów strukturalnych czy społecznych, jak równie Ŝ dobrze zorganizowane funkcjonowanie LGD. B ędzie ono pełniło funkcje integracyjne dla regionu, podejmie tak Ŝe współprac ę z s ąsiaduj ącymi LGD w celu rozwoju Szlaku Odry czy innych przedsi ęwzi ęć , dotycz ących obszarów wiejskich.

38 4. Okre ślenie celów ogólnych i szczegółowych LSR oraz wskazanie planowanych przedsi ęwzi ęć słu Ŝą cych osi ągni ęciu poszczególnych celów szczegółowych, w ramach których b ędą realizowane operacje. WIZJA

1. Cel ogólny- Stworzenie 2. Cel ogólny- Wzrost 3. Cel ogólny- Zrównowa Ŝone 4. Cel ogólny – Wzrost oferty turystycznej w oparciu poziomu zasobno ści wykorzystanie zasobów integracji i potencjału o zasoby i specyfik ę regionu mieszka ńców w regionie środowiska społecznego w regionie

1.1. Rozwój infrastruktury i bazy 2.1. Wsparcie rozwoju 3.1. Promocja wykorzystania 4.1. Współdziałanie gmin i turystycznej przedsi ębiorczo ści i współpracy energii odnawialnych społeczno ści w regionie podmiotów gospodarczych

1.2. Rewitalizacja i udost ępnianie 3.2. Zachowanie walorów 4.2. Wsparcie inicjatyw wiejskich i zabytków przyrodniczych organizacji pozarz ądowych 2.2. Tworzenie pozarolniczych miejsc pracy 1.3. Tworzenie wizerunku i 3.3. Podniesienie świadomo ści IV Przedsi ęwzi ęcie promocja regionu ekologicznej mieszka ńców 2.3. Powszechne wykorzystanie Rozwój potencjału społecznego w Internetu regionie I Przedsi ęwzi ęcie III Przedsi ęwzi ęcie Znana i zintegrowana turystycznie II Przedsi ęwzi ęcie Czyste środowisko wizytówk ą = Kraina Lasów i Jezior Promocja mikroprzedsiebiorczosci regionu i pozarolniczych miejsce pracy na - odnowa i rozwój wsi wsi - małe projekty -ró Ŝnicowanie w kierunku - odnowa i rozwój wsi nierolniczym - odnowa i rozwój wsi - małe projekty - tworzenie i rozwój - odnowa i rozwój wsi - małe projekty - ró Ŝnicowanie w kierunku mikroprzedsi ębiorczo ści - małe projekty - ró Ŝnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej - funkcjonowanie LGD - ró Ŝnicowanie w kierunku nierolniczym - tworzenie i rozwój nierolniczym -tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw -tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorczo ści - funkcjonowanie LGD mikroprzedsi ębiorczo ści - funkcjonowanie LGD - funkcjonowanie LGD 39

1. Cel ogólny: Poprawa jako ści środowiska

Cele szczegółowe Przedsi ęwzi ęcie I : Znana i zintegrowana turystycznie Kraina Lasów i Jezior 1.1 Rozwój − Stworzenie ofert wypoczynku m.in. weekendowego, wypoczynku aktywnego, turystyki kulturowej , turystyki przyrodniczej infrastruktury i bazy skierowanych do okre ślonych grup turystycznej i − Przeszczepienie wiod ących przedsi ęwzi ęć turystycznych rekreacyjnej (gospodarstwa agroturystyczne, stadniny koni, kulinaria i r ękodzieło na pozostałe obszary), przygotowanie koncepcji i realizacja w terenie − Stworzenie turystycznej bazy danych o regionie − Łączenie szlaków, tras, wyznaczenie nowych, wspólne jednolite oznakowanie (rowerowe, piesze, konne, kajakowe) − Sieciowanie usługodawców poprzez wspóln ą promocj ę i elektroniczny obieg informacji − Rozwini ęcie Subregionalnego Szlaku Odry, regionalnego Szlaku Win i Miodów − Przygotowanie małej infrastruktury turystycznej w terenie (wiaty, miejsca postojowe, biwakowe, przystanie kajakowe, kładki i inne) − Podnoszenie jako ści usług turystycznych poprzez szkolenia usługodawców − Wsparcie bazy rekreacyjno – sportowej wykorzystywanej przez mieszka ńców i turystów − Wspieranie ró Ŝnych inicjatyw turystycznych wpisuj ących si ę w cel 1.1 1.2 Rewitalizacja i − Waloryzacja cech obiektów zabytkowych specyficznych dla regionu − udost ępnienie zabytków Zabezpieczenie i oznakowanie obiektów zabytkowych − Koncepcje wykorzystania na cele turystyczne i inne obiektów zabytkowych oraz prowadzenie ich modernizacji − Organizacja ście Ŝek historycznych, mini muzeów, w miejscach prezentuj ących dziedzictwo regionu − Kalendarium imprez historyczno - kulturowych w regionie − Podnoszenie wiedzy mieszka ńców o zasobach kulturowych obszaru (publikacje, konferencje, edukacja w szkołach) w oparciu o przygotowany program edukacji regionalnej (przygotowanie publikacji, przygotowanie nauczycieli, konferencje, warsztaty) 1.3 Tworzenie wizerunku − Opracowanie koncepcji wizerunku Krainy Lasów i Jezior − i promocja regionu Promocja istniej ących atrakcji i oferty turystycznej, wydarze ń (system informacji internetowej na stronach LGD i gmin, publikacje, informacje w prasie, mediach) - Wspólna wizualizacja tras, obiektów, ciekawych przedsi ęwzi ęć - Promocja oferty regionu w aglomeracjach miejskich sąsiaduj ących z LGD

Opis przedsi ęwzi ęć :

Przedsi ęwzi ęcie I : Znana i zintegrowana turystycznie Kraina Lasów i Jezior

Przedsi ęwzi ęcie przyczynia si ę do realizacji: − celu ogólnego 1 „ Stworzenie oferty turystycznej w oparciu o zasoby i specyfik ę regionu” − celu szczegółowego 1.1 „ Rozwój infrastruktury i bazy turystycznej i rekreacyjnej” − celu szczegółowego 1.2 „ Rewitalizacja i udost ępnienie zabytków” − celu szczegółowego 1.3 „ Tworzenie wizerunku i promocja regionu”

40 Uzasadnienie przedsi ęwzi ęcia i celu ogólnego : (okres realizacji 2009 – 2015) Obszar LGD to teren o zró Ŝnicowanym potencjale turystycznym. Poło Ŝenie pomi ędzy Odr ą i Pojezierzem Sławskim decyduje o ró Ŝnorodno ści krajobrazowej i przyrodniczej. Krajobraz nizinny przeplata się z morenowymi wyniesieniami na południowym wschodzie. Du Ŝy kompleks le śny w centralnej cz ęś ci obszaru graniczy z pasem Odry i Pojezierzem Sławskim. Istniej ące walory w niewielkim stopniu wykorzystywane s ą turystycznie. Dobrze rozwini ęta baza turystyczna funkcjonuje jedynie wokół Jeziora Sławskiego, które od bardzo wielu lat posiada tradycje turystyki pobytowej i weekendowej. Wyznaczone szlaki o znaczeniu regionalnym (Szlak Odry, Szlak od Wschowy po Pojezierze Sławskie) nie s ą szerzej znane i nie pełni ą funkcji promuj ących region. Podobnie istniej ące szlaki piesze i kajakowe. Pierwsze gospodarstwa agroturystyczne i konne dopiero powstaj ą zdobywaj ąc powoli stałych klientów. Słabe wykorzystanie potencjału przyrody i krajobrazu, brak zintegrowanej oferty turystycznej, niedomagania i braki w bazie noclegowo – rekreacyjnej wyznaczyły obszar celów szczegółowych i działa ń dotycz ących LSR. Działania b ędą si ę koncentrowały na opracowaniu ofert turystycznych opartych o specyfikę regionu i potrzeby mieszka ńców najbli Ŝszych aglomeracji miejskich, podj ęcie wspólnych działa ń promocyjnych tak Ŝe w sferze jednolitej wizualizacji i oznakowania atrakcji obszaru. W ramach tego przedsi ęwzi ęcia zostan ą tak Ŝe podj ęte działania dotycz ące waloryzacji, zabezpieczenia i wykorzystania na cele turystyczne cennych obiektów zabytkowych.

 Cel szczegółowy 1.1 „Rozwój infrastruktury i bazy turystycznej i rekreacyjnej”

Obszar LGD posiada du Ŝy potencjał do rozwoju turystyki, wykorzystywany obecnie jedynie na terenie Pojezierza Sławskiego, które jest rejonem turystyki pobytowej, rekreacji i sportów wodnych z rozbudowan ą baz ą turystyczn ą (około 40 o środków, pensjonatów i kwater prywatnych). Pozostałe obszary, pomimo interesuj ących walorów przyrodniczo – kulturowych, nie posiadaj ą bazy i oferty przyci ągaj ącej turystów z blisko poło Ŝonych aglomeracji miejskich. Pojawiaj ą si ę zacz ątki gospodarstw agroturystycznych oraz o środki konne, jednak nie stanowi to wyró Ŝniaj ącej i podkre ślaj ącej walory obszaru oferty. Z uwagi na rosn ące zainteresowanie mieszka ńców wsi inwestowaniem w tego typu usługi, obszar wymaga skoncentrowanych działa ń zwi ązanych z: − rozwojem potencjału Odry i jej brzegów jako osi rozwoju turystyki wodnej i rowerowej, wypoczynku weekendowego oraz edukacji przyrodniczej. Wyznaczony szlak Odry (rowerowy i kajakowy) powinien sta ć si ę osi ą rozwoju inicjatyw społeczno ści wiejskich, ukierunkowanych na przyci ągni ęcie turystów, − istniej ąca sie ć szlaków turystycznych wymaga poł ącze ń i wspólnego oznakowania w ramach całego obszaru, szczególnie w osi kierunku Nowa Sól – Siedlisko - Sława, Kotla – Sława – Wschowa oraz przygotowania miejsc postojowych, parkingów, wiat, wie Ŝ obserwacyjnych itd., − zacz ątki gospodarstw agroturystycznych oraz o środki jazdy konnej jako rozwijaj ąca si ę oferta wypoczynku w otoczeniu przyjaznego i atrakcyjnego środowiska wody i lasu powinna zosta ć wsparta wspóln ą promocj ą, przenoszeniem wiod ących przykładów na pozostałe obszary LGD, sieciowaniem podmiotów turystycznych i podnoszeniu jako ści oferowanych usług, − wspólny kalendarz imprez i świ ąt lokalnych oraz promocja warto ści kulturowych powinna uzupełnia ć ofert ę Krainy Lasów i Jezior.

41 Działania w wy Ŝej wymienionym zakresie spowoduj ą, Ŝe turystyka b ędzie mogła sta ć si ę wa Ŝną bran Ŝą gospodarki lokalnej nie tylko dla obszaru Pojezierza Sławskiego, ale równie Ŝ dla pozostałego obszaru LGD.

 Cel szczegółowy 1.2 „Rewitalizacja i udost ępnienie zabytków”

Istotn ą sfer ą działa ń LGD b ędzie wsparcie rewitalizacji i udost ępniania charakterystycznych obiektów zabytkowych, podkre ślaj ących specyfik ę obszaru LGD. Z uwagi na du Ŝą ilo ść tych obiektów konieczne b ędzie przeprowadzenie ich waloryzacji oraz wytypowanie zabytków, które w poł ączeniu z ofert ą turystyczn ą b ędą stanowiły system atrakcji Krainy Lasów i Jezior. W ramach działa ń osi 4. Leadera, obiekty b ędą mogły by ć zabezpieczone, oznakowane, a dla wybranych zostan ą przygotowane koncepcje wykorzystania na cele publiczne b ądź turystyczne (punkty informacji turystycznej, ekspozycje r ękodzieła i produktów lokalnych, mini muzea itd.). Zaplanowano równie Ŝ organizacj ę ście Ŝek historycznych, które wyeksponuj ą najciekawsze miejsca dla turystów, b ędą tak Ŝe stanowiły element praktycznej edukacji dla mieszka ńców. Podnoszenie wiedzy o historii i kulturze tej ziemi to wa Ŝny element budowania mocnych zwi ązków lokalnych społeczności z regionem. B ędzie on realizowany w formie wydawania publikacji, organizowania konferencji, seminariów oraz edukacji regionalnej realizowanej w placówkach o światowych. Z uwagi na szereg ciekawych imprez organizowanych na terenie LGD (Stachuriada w Grochowicach, Królewski Festiwal Muzyki i Jarmark Mieszcza ński we Wschowej, Świ ęto Niezapominajki w Otyniu, Lubie ńskie Regulacje Letnie, Ogólnopolski Festiwal Bluesowy w Sławie itd.) konieczne b ędzie stworzenie wspólnego kalendarza imprez przy współpracy wszystkich zainteresowanych podmiotów.

 Cel szczegółowy 1.3 „Tworzenie wizerunku i promocja regionu”

Kraina Lasów i Jezior nie jest postrzegana jako spójny region geograficzny czy kulturowy. Znane od lat miejsca stanowi ące zaplecze turystyczne dla mieszka ńców Leszna, Głogowa, Wschowy, Nowej Soli i Zielonej Góry to Pojezierze Sławskie oraz Bory Tarnowskie, uŜytkowane przez grzybiarzy. Koneserom zabytków znana jest Wschowa wraz z Muzeum Ziemi Wschowskiej i zamek w Siedlisku. Z uwagi na wspólne działania gmin w ramach Leadera, konieczne b ędzie zaplanowanie działa ń buduj ących wizerunek Krainy Lasów i Jezior oraz promocja opracowanych ofert turystycznych i skierowanie ich do mieszka ńców aglomeracji miejskich. LGD chce si ę równie Ŝ promowa ć jako obszar korzystny do osiedlania si ę dla osób preferuj ących dobr ą jako ść środowiska. Wa Ŝną funkcj ę b ędzie pełni ć stały serwis internetowy „Kraina Lasów i Jezior zaprasza”, pokazuj ący ofert ę turystyczn ą, kalendarium imprez, ciekawych ludzi i wa Ŝne publikacje o obszarze, prowadzony przez biuro LGD. Przewidziano równie Ŝ organizacj ę punktów informacji turystycznej, które mog ą funkcjonowa ć w miejscach odwiedzanych przez turystów (pocz ątkowo Sława, Wschowa i biuro LGD). W terenie wszystkie obiekty i trasy stanowi ące ofert ę Krainy Lasów i Jezior obj ęte b ędą wspólnym systemem oznakowania (wizualizacji).

Grupy docelowe beneficjentów : Rolnicy, przedsi ębiorcy zainteresowani inwestowaniem w turystyk ę, samorz ądy i jednostki im podległe, organizacje pozarz ądowe, organizacje ko ścielne, zwi ązki wyznaniowe, mieszka ńcy i członkowie LGD.

42 Lista rekomendowanych operacji

Operacje Minimalna ilo ść Preferowany zakres operacji operacji - inwestycje w zakresie ście Ŝek rowerowych, szlaków Odnowa i rozwój pieszych, miejsc rekreacyjnych, obiektów sportowych, 2 świetlic i klubów wiejskich wsi - budowa, przebudowa lub remont małej infrastruktury turystycznej - budowa, przebudowa lub remont obiektów na cele promocji, rozwoju funkcji turystycznych, - zagospodarowanie cieków i zbiorników na rzecz rekreacji, - zakup sprz ętu, materiałów, usług słu Ŝą cych realizacji operacji, - rewitalizacja budynków zabytkowych i obiektów małej architektury, odnawianie lokalnych pomników historycznych miejsc pami ęci - odnawianie elewacji zewn ętrznych i dachów obiektów zabytkowych architektury sakralnej, - wyburzenia i rozbiórki zdewastowanych budynków i budowli - promocja lokalnej twórczo ści ludowej, kulturowej, artystycznej, - kultywowanie miejscowych tradycji, tradycyjnych zawodów i rzemiosła - odnowienia prywatnych budynków (domy, elewacje) charakterystycznych dla budownictwa i krajobrazu regionu - remont lub wyposa Ŝenie muzeów, świetlic wiejskich 24 - budowa/ odbudowa małej infrastruktury turystycznej, Małe projekty - utworzenie, modernizacja bazy informacji turystycznej, stron www, publikacji - organizacja imprez kulturalnych, rekreacyjnych, sportowych, - oznakowanie cennego dziedzictwa przyrodniczego, krajobrazowego, kulturowego - szkolenia dla mieszka ńców LGD, wykorzystanie energii odnawialnej przy prowadzeniu działalno ści kulturalnej lub gospodarczej, 10 - wsparcie rzemiosła lub r ękodzielnictwa Ró Ŝnicowanie w - usługi turystyczne oraz zwi ązane ze sportem, rekreacj ą, wypoczynkiem kierunku - usługi budowlane działalno ści - przetwórstwo produktów rolnych i le śnych, nierolniczej - sprzeda Ŝ hurtowa lub detaliczna, magazynowanie towarów - inne okre ślone w działalno ści osi 3 Leader wynikaj ące z potrzeb i celów LSR 10 - wsparcie rzemiosła lub r ękodzielnictwa Tworzenie i - usługi turystyczne oraz zwi ązane ze sportem, rekreaacj ą, wypoczynkiem rozwój mikro - usługi budowlane przedsi ębiorstw - przetwórstwo produktów rolnych i le śnych, - sprzeda Ŝ hurtowa lub detaliczna, magazynowanie towarów - inne okre ślone działalno ściach w osi 4.1 Leader wynikaj ące z potrzeb i celów LSR - szkolenia, animowanie społeczno ści Funkcjonowanie - badania i analizy dotycz ące turystyki, potencjału historycznego LGD - studia i plany wykonalno ści - wydarzenia i wydawnictwa o charakterze promocyjnym

43 Wska źniki realizacji Przedsi ęwzi ęcia I. Znana i zintegrowana turystycznie Kraina Lasów i Jezior oraz cel ogólny 1 i celów szczegółowych 1.1; 1.2; 1.3

Wska źniki realizacji Opis Źródła Wyszczególnienie przedsi ęwzi ęcia weryfikacji i celów LSR Cel ogólny 1. Znana i zintegrowana Wska źniki oddziaływania: Dane w siedzibie turystycznie Kraina - wzrost ruchu turystycznego LGD Lasów i Jezior - poprawa stanu obiektów (gromadzenie zabytkowych i ich dokumentacji udost ępniania i badania - Kraina Lasów i Jezior ankietowe) Cele szczegółowe 1.1 Rozwój Wska źniki rezultatu: Dane w siedzibie infrastruktury i bazy - długo ść w km szlaków, tras LGD (dane z j.s.t, turystycznej i ście Ŝek, min 150 km do szkół) rekreacyjnej 2012r 1.2 Rewitalizacja i (min. 30 do 2012r. ), ? udost ępnianie - ilo ść punktów małej zabytków infrastruktury w terenie , 1.3 Tworzenie - ilo ść osób, które uko ńczyły wizerunku i szkolenia min 200 do 2012r. promocja regionu - ilo ść udzielonych noclegów m.in. 200 tys/2012r. - nakład wydanych ulotek promocyjnych 10 tys do 2012r. Działania PROW Odnowa wsi Wska źniki produktu: Dokumentacja min. 2 zrealizowane operacje w j.s.t i siedzibie LGD Małe projekty Wska źniki produktu: Dokumentacja min. 24 zrealizowanych w siedzibie LGD operacji Ró Ŝnicowanie Wska źniki produktu: Dokumentacja w kierunku działalno ści min. 10 zrealizowanych w j.s.t. i siedzibie nierolniczej operacji LGD Tworzenie i rozwój Wska źniki produktu: Dokumentacja mikroprzedsi ębiorstw min. 10 zrealizowanych w siedzibie LGD operacji Funkcjonowanie LGD Wska źniki rezultatu: Dokumentacja - przeprowadzenie min. 5 w siedzibie LGD szkole ń dla 100 mieszka ńców do 2012r., - wydanie min. 2 publikacji w nakładzie 4 000 egzemplarzy do 2012r., - opracowanie min. 4 dokumentacji do 2012r., - organizacja min. 5 wydarze ń promocyjnych do 2012r.

44

2. Cel ogólny: Wzrost poziomu zasobno ści mieszka ńców w regionie

Przedsi ęwzi ęcie II: Pr omocja Cele szczegółowe mikroprzedsi ębiorczo ści i pozarolniczych miejsc pracy na wsi

2.1 Wsparcie rozwoju − Szkolenia, warsztaty (np. jak zało Ŝyć przedsi ębiorstwo, kurs przedsi ębiorczo ści i komputerowy, itp) − Opracowanie katalogu ulg podatkowych dla potencjalnych współpracy przedsi ębiorców podmiotów − Promocja modelowych przedsi ęwzi ęć z obszaru LGD gospodarczych − Stworzenie systemu informacji-baza danych i strony internetowe, przygotowanie w poszczególnych gminach specjalistów ds. przedsi ębiorczo ści − Pomoc prawno – doradcza świadczona w ramach LGD − Bran Ŝowe współdziałanie przedsi ębiorców w zakresie usług turystycznych, przetwórstwa rolno – spo Ŝywczego, inne 2.2 Tworzenie − Uruchomienie pomocy doradczej i prawnej dla gospodarstw zainteresowanych składaniem wniosków pozarolniczych miejsc − Szkolenia z zakresu agroturystyki, wytwórczo ści produktów, pracy rękodzieła − Promocja modelowych przedsi ęwzi ęć ró Ŝnicowania działalno ści − Podj ęcie ustale ń z wybranym bankiem w sprawie obsługi finansowej wnioskodawców składanych do LGD ? − Identyfikacja producentów i wytwórców produktów lokalnych − Wsparcie w promocji produktów lokalnych (r ękodzieło, kulinaria, inne) − Pomoc w wprowadzeniu na rynek produktów i usług bazuj ących na lokalnych zasobach 2.3 Powszechne − Wsparcie sieci wiosek internetowych − Promocja wiedzy informatycznej (szkolenia dla nauczycieli wykorzystanie informatyki, animatorów lokalnych) celem ukierunkowania na Internetu programowanie komputerowe, szkolenia seniorów, inne) − Powszechny, bezprzewodowy dost ęp do Internetu (koncepcja)

Opis przedsi ęwzi ęć :

Przedsi ęwzi ęcie II - Promocja mikroprzedsi ębiorczo ści i pozarolniczych miejsc pracy na wsi

Przedsi ęwzi ęcie przyczynia si ę do realizacji: - celu ogólnego 2 „ Wzrost poziomu zasobno ści mieszka ńców w regionie” - celu szczegółowego 2.1 - ,,Wsparcie rozwoju przedsi ębiorczo ści i współpracy podmiotów gospodarczych” - celu szczegółowego 2.2 – „Tworzenie pozarolniczych miejsc pracy” - celu szczegółowego 2.3 - ,, Powszechne wykorzystanie Internetu”

Uzasadnienie przedsi ęwzi ęcia i celu ogólnego: (okres realizacji 2009 – 2014)

45 Obszar LGD pomimo rolniczego charakteru w ostatnich latach odnotował wzrost podmiotów gospodarczych zatrudniaj ących mieszka ńców regionu. To szczególnie gminy Nowa Sól, Sława, Oty ń, Siedlisko. Mieszka ńcy znajduj ą równie Ŝ prac ę w niedaleko poło Ŝonych ośrodkach miejskich: Głogów, Leszno, Nowa Sól, Zielona Góra. Wie ś staje si ę powoli miejscem do Ŝycia dla osób pracuj ących poza rolnictwem. Jest te Ŝ du Ŝa grupa osób zainteresowanych rozwojem przedsi ębiorczo ści i usług zwi ązanych z wsi ą i jej specyfik ą. Program Leader daje mo Ŝliwo ść tym gospodarstwom rolniczym i tym podmiotom, które chc ą rozwin ąć swoj ą działalno ść w oparciu o lokalne zasoby i tworzy ć miejsca pracy dla lokalnego rynku. Działania dla tego przedsi ęwzi ęcia b ędą si ę koncentrowały na pomocy doradczej kierowanej do osób zainteresowanych zało Ŝeniem podmiotu, rozwojem jego działalno ści lub znalezieniem dodatkowych źródeł dochodu z pozarolniczej działalno ści gospodarstw. Zaplanowano system kursów, stworzenie systemu informacji dla zainteresowanych, wsparcie promocji produktów lokalnych i specyficznych, szkolenia z agroturystyki, r ękodzieła, pokazywanie modelowych pomysłów, które funkcjonuj ą i daj ą miejsca pracy dla mieszka ńców wsi. W ramach tego przedsi ęwzi ęcia zwrócono uwag ę na powszechne wykorzystywanie Internetu przez społeczno ści lokalne poprzez ułatwianie dost ępu i promocji wiedzy informatycznej. Te działania b ędą miały równie Ŝ wpływ na otwieranie si ę mieszka ńców na pola własnej aktywno ści gospodarczej.

 Cel szczegółowy 2.1 - ,,Wsparcie rozwoju przedsi ębiorczo ści i współpracy podmiotów gospodarczych”

Wzrastaj ące zainteresowanie tworzeniem firm i rozwoju ich działalno ści na wsi znalazło swoje odzwierciedlenie w zapisach niniejszego LSR-u. Mieszka ńcy wsi nie posiadaj ą wiedzy i maj ą trudno ści z dotarciem do informacji, jak zało Ŝyć działalno ść gospodarcz ą i jak j ą prowadzi ć. Zaplanowano utworzenie pomocy doradczej przy biurze LGD, która udzieli podstawowych informacji, wska Ŝe inne źródła finansowania poza Leaderem, pomo Ŝe przygotowa ć wnioski do działa ń Leader. Uzupełnieniem systemu doradztwa przy LGD b ędzie promocja przedsi ęwzi ęć , które si ę udały i przynosz ą dochody w regionie, szkolenia dla osób zainteresowanych zakładaniem podmiotu lub podnoszeniem jako ści jego funkcjonowania oraz strony internetowe z bie Ŝą cymi informacjami dla zainteresowanych. W ramach tego systemu zostan ą tak Ŝe przygotowani specjali ści z poszczególnych jednostek samorz ądu terytorialnego prowadz ący sprawy przedsi ębiorczo ści w ka Ŝdej gminie.

 Cel szczegółowy 2.2 – „Tworzenie pozarolniczych miejsc pracy”

Zaplanowano podobne działania, jak w celu 2.1, z tym, Ŝe ukierunkowane na wła ścicieli gospodarstw rolnych i ich rodzin, zainteresowanych prowadzeniem dodatkowej działalno ści pozarolniczej. To wa Ŝne działanie z uwagi na spor ą grup ę rozdrobnionych gospodarstw na terenie LGD, które z przyczyn ekonomicznych musz ą poszukiwa ć dodatkowych źródeł dochodów. Rosn ące zainteresowanie inwestowaniem w agroturystyk ę, czy w otwieranie działalno ści usługowej dla mieszka ńców wsi lub wytwarzanie r ękodzieła czy specyficznych produktów lokalnych potwierdza, Ŝe b ędą odbiorcy działa ń szkoleniowych skierowanych do tej grupy. Bardzo istotne b ędzie równie Ŝ pokazanie modelowych przykładów osób, które rozwijaj ą ju Ŝ tak ą działalno ść , uzyskuj ąc satysfakcj ę osobist ą i środki finansowe. Osoby zainteresowane tak ą działalno ści ą b ędą mogły uzyska ć pomoc doradcz ą ze strony LGD.

46  Cel szczegółowy 2.3 - ,, Powszechne wykorzystanie Internetu”

W ramach LGD b ędą wspierane wszelkie działania, ułatwiaj ące dost ęp do Internetu indywidualny oraz poprzez szkoły, świetlice, kluby i kafejki internetowe. Ma to słu Ŝyć stworzeniu sieci wiosek internetowych, które b ędą równie Ŝ propagowały wykorzystanie Internetu w ró Ŝnych dziedzinach Ŝycia, tak Ŝe aktywno ści gospodarczej. Wsparcie zostanie skierowane na przygotowanie nauczycieli i animatorów lokalnych, którzy b ędą t ę wiedz ę upowszechnia ć na poziomie miejscowo ści.

Grupy docelowe beneficjentów: Samorz ądy i jednostki nim podległe, rolnicy i przedsi ębiorcy zainteresowani remontami obiektów na cele turystyczne lub podejmowanie działa ń w zakresie rozwoju rzemiosła, usług turystycznych, przetwórstwa produktów i innych, organizacje pozarządowe, mieszka ńcy i członkowie LGD, organizacje ko ścielne i zwi ązki wyznaniowe.

Lista rekomendowanych operacji

Operacje Minimalna ilo ść Preferowany zakres operacji operacji - budowa, przebudowa, remont i wyposa Ŝenie obiektów Odnowa i rozwój przeznaczonych na cele promocji lokalnych produktów, 2 usług, wsi - zakup towarów słu Ŝą cych przedsi ęwzi ęciom zwi ązanym z kultywowaniem tradycyjnych zawodów 20 - szkolenia i warsztaty dla mieszka ńców, Małe projekty - inicjowanie powstania, rozwoju, przetwarzania, wprowadzania na rynek produktów i usług bazuj ących na lokalnych zasobach, - odnawianie, uporz ądkowanie, oznakowanie zabytkowych budowli lub obiektów malej architektury, - udost ępnienie urz ądze ń i sprz ętu komputerowego - remont i wyposa Ŝenie świetlic wiejskich - organizacja imprez kulturalnych, - promocja lokalnej twórczo ści kulturalnej, - kultywowanie tradycyjnych zawodów i rzemiosła, - rozwijanie turystyki lub rekreacji w tym utworzenie, zmodernizowanie bazy informacji turystycznej, wydanie publikacji informacyjnych, budowa, odbudowa, oznakowanie małej infrastruktury turystycznej - wykorzystanie energii odnawialnej przy prowadzeniu działalno ści kulturalnej i gospodarczej.

47 10 - wsparcie rzemiosła lub r ękodzielnictwa Ró Ŝnicowanie w - usługi turystyczne, - przetwórstwo produktów rolnych i le śnych, kierunku - sprzeda Ŝ hurtowa lub detaliczna, działalno ści - magazynowanie produktów nierolniczej - inne okre ślone w działaniach osi 4.1 Leader wynikaj ące z potrzeb i celów LSR 10 - wsparcie rzemiosła lub r ękodzielnictwa Tworzenie i - usługi turystyczne, rozwój mikro - przetwórstwo produktów rolnych i le śnych, Ŝ przedsi biorstw - sprzeda hurtowa lub detaliczna, magazynowanie ę produktów - inne okre ślone w działaniach osi 4.1 Leader wynikaj ące z potrzeb i celów LSR - szkolenia i animowanie społeczno ści lokalnych, Funkcjonowanie - badanie i analizy obszaru. - wsparcie imprez i publikacji promuj ących produkty i LGD usługi z obszaru LGD

Wska źniki realizacji Przedsi ęwzi ęcia II – „Promocja mikroprzedsiebiorczo ści i pozarolniczych miejsc pracy na wsi” oraz celu ogólnego 2 i celów szczegółowych 2.1; 2.2; 2.3 Wska źniki realizacji Opis Źródła Wyszczególnienie przedsi ęwzi ęcia weryfikacji i celów LSR Cel ogólny 2. Promocja Wska źniki oddziaływania: Dane w siedzibie mikroprzedsiebiorczo ści i - wzrost poziomu LGD (badania, pozarolniczych miejsc przedsi ębiorczo ści pozyskanie pracy na wsi mieszka ńców, danych z j.s.t. i - wzrost wykorzystania DOT) Internetu na wsi Cele szczegółowe 2.1 Wsparcie rozwoju Wska źniki rezultatu: Dane w siedzibie przedsi ębiorczo ści i - ilo ść pozarolniczych miejsc LGD (dane współpracy podmiotów pracy z j.s.t.) gospodarczych (utworzenie min. 8 do 2.2 Tworzenie 2012r.), pozarolniczych miejsc - ilo ść zarejestrowanych pracy podmiotów gospodarczych 2.3 Powszechne (min. 8 do 2012r.), wykorzystanie - ilo ść osób które uko ńczyły Internetu szkolenia (min. 500 do 2012r.), - ilo ść utworzonych punktów dost ępu do Internetu min 40 do 2012 (min. 40 do 2012r.), - ilo ść zidentyfikowanych produktów i usług lokalnych min. 40 do 2012r. Działania PROW Odnowa wsi Wska źniki produktu: Dokumentacja min. 2 zrealizowane operacje w j.s.t. i siedzibie LGD Małe projekty Wska źniki produktu: Dokumentacja min. 20 zrealizowanych w siedzibie operacji LGD Ró Ŝnicowanie Wska źniki produktu: Dokumentacja w kierunku działalno ści min. 10 zrealizowanych w j.s.t. i siedzibie nierolniczej operacji LGD Tworzenie i rozwój Wska źniki produktu: Dokumentacja

48 mikroprzedsi ębiorstw min . 10 zrealizowanych w j.s.t. i siedzibie operacji LGD Funkcjonowanie LGD Wska źniki rezultatu: Dokumentacja - przeprowadzenie min. 10 w j.s.t. i siedzibie szkole ń dla 200 LGD mieszka ńców do 2012r., - przeprowadzenie min.3 bada ń, analiz obszaru do 2012 r. - ilo ść odwiedzin serwisu internetowego LGD

3. Cel ogólny: Zrównowa Ŝone wykorzystanie zasobów środowiska

Cele szczegółowe Przedsi ęwzi ęcie III Cz yste środowisko wizytówk ą regionu

3.1 Promocja − Organizacja O środka Energii Odnawialnych przy LGD − wykorzystania energii Promocja modelowych przedsi ęwzi ęć energii odnawialnych (kolektory, źródła geotermalne, energia wiatru) odnawialnych 3.2Podniesienie − Edukacja ekologiczna społeczno ści lokalnych − Promowanie przydomowych oczyszczalni ścieków świadomo ści ekologicznej − Przenoszenie modelowych rozwi ąza ń dotycz ących selektywnej mieszka ńców i zbiórki odpadów na poziom gospodarstwa domowego, osiedla, wsi − Stworzenie ekonomicznego systemu zach ęt dotycz ących przedsi ębiorców prawidłowego post ępowania ze środowiskiem(odpady, woda, ścieki) − Uruchomienie programu „przyjazny biznes” 3.3 Zachowanie walorów − Wsparcie zachowania zasobów przyrodniczych regionu (badania, dokumentacje) przyrodniczych − Wsparcie tworzenia obszarów i obiektów chronionych (oznakowanie, pomoc w powoływaniu) − Tworzenie ście Ŝek przyrodniczo – dydaktycznych (materiały, przygotowanie edukatorów) − Podnoszenie wiedzy o zasobach przyrodniczych regionu w tym sieci Natura 2000 (wydawnictwa, szkolenia) − Rewitalizacja parków, alei śródpolnych, miejsc wa Ŝnych dla zachowania krajobrazu wiejskiego (koncepcje, nasadzenia, prace rewitalizacyjne) − Promocja zrównowa Ŝonego wykorzystania zbiorników wodnych i innych miejsc u Ŝytkowanych turystycznie

Opis przedsi ęwzi ęć :

Przedsięwzi ęcie III- „Czyste środowisko wizytówk ą regionu”

Przedsi ęwzi ęcie przyczynia si ę do realizacji: - celu ogólnego 3 „ Zrównowa Ŝone wykorzystanie zasobów środowiska” - celu szczegółowego 3.1 - ,, Promocja wykorzystania energii odnawialnych” - celu szczegółowego 3.2 – „Zachowanie walorów przyrodniczych” - celu szczegółowego 3.3 - ,, Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców”

49 Uzasadnienie przedsi ęwzi ęcia i celu ogólnego: (okres realizacji 2009 – 2014) Obszar LGD charakteryzuje si ę dobrym stanem środowiska i du Ŝą bioró Ŝnorodno ści ą przyrody. Strefa rzeki Odry i Pojezierza Sławskiego oraz poło Ŝonego pomi ędzy nimi dzikiego kompleksu le śnego decyduje o wysokim potencjale przyrodniczym, który nale Ŝy chroni ć. Niestety na tym obszarze funkcjonuj ą tylko 2 rezerwaty przyrody, zachodz ący w niewielkim zakresie na teren gminy Przem ęcki Park Krajobrazowy. Znaczenie obszaru Krainy Lasów i Jezior dostrze Ŝono wł ączaj ąc Nowosolsk ą Dolin ę Odry, Pojezierze Sławskie i Ł ęgi Odrza ńskie w sie ć obszarów Natura 2000. Zró Ŝnicowane poło Ŝenie geograficzne decyduje o dobrym mikroklimacie i du Ŝej sile wiatrów. Istniej ące zasoby takich no śników energii jak wiatr, gaz, woda daj ą szanse na inwestycje na tym obszarze w odnawialne źródła energii. St ąd w tym przedsi ęwzi ęciu zaplanowano organizacj ę O środka Energii Odnawialnych nastawionego na promocj ę modelowych przedsi ęwzi ęć z tego zakresu. Wi ększa uwaga zostanie tak Ŝe zwrócona na zachowanie walorów przyrodniczych poprzez podejmowanie ró Ŝnych form ochrony oraz edukowanie mieszka ńców i turystów o zasobach przyrodniczych regionu. Aby zachowa ć dobry stan środowiska, LGD zwróci szczególn ą uwag ę na edukowanie mieszka ńców w zakresie oszcz ędnego gospodarowania wod ą, energi ą, prawidłowego post ępowania z odpadami. Z uwagi na wzrastaj ący ruch turystyczny w regionie Jezior Sławskich i Wschowskich LGD b ędzie aktywnie promowa ć zrównowa Ŝone uŜytkowanie tych wa Ŝnych zbiorników wodnych.

 Cel szczegółowy 3.1 - ,, Promocja wykorzystania energii odnawialnych” To wa Ŝne specyficzne działanie skierowane do mieszka ńców Krainy Lasów i Jezior promuj ące wykorzystanie energii odnawialnych. Region charakteryzuj ą dost ępne źródła gazu, wody, wiatru i drewna, które u Ŝytkowane w sposób przyjazny dla środowiska mog ą sta ć si ę metod ą na przenoszenie nowoczesnych technologii na obszar LGD. Zaplanowano zorganizowanie O środka Energii Odnawialnych (przy biurze LGD lub w innym, dogodnym miejscu), który b ędzie podnosi ć wiedz ę praktyczn ą w tym zakresie i wspierał praktyczne rozwi ązania. Ośrodek b ędzie prowadzi ć działalno ść szkoleniow ą, edukacyjn ą i popularyzatorsk ą, organizowa ć konferencje i praktyczne pokazy technologii. Na obszarze LGD wytypowanych zostanie kilka przedsi ęwzi ęć modelowych, które zostan ą sfinansowane w ramach małych projektów. Ośrodek b ędzie równie Ŝ prowadził działania z zakresu edukacji ekologicznej mieszka ńców LGD, opisane w celu 3.2.

 Cel szczegółowy 3.2 - ,, Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców” Kraina Lasów i Jezior charakteryzuje si ę czystym środowiskiem, chocia Ŝ wyst ępuj ą tu te Ŝ przykłady nadmiernej antropopresji przemysłu i osadnictwa. Niechlubnym przykładem jest zanieczyszczenie Jeziora Sławskiego przez Zakłady Mi ęsne w Sławie, pozaklasowa jest równie Ŝ wi ększo ść cieków, za wyj ątkiem Obrzycy, a poziom skanalizowania wielu miejscowo ści słaby. Rozwi ązanie dotycz ące usprawnienia lokalnych systemów gospodarki odpadami i tworzenia rozwi ąza ń regionalnych s ą równie Ŝ słabo zaawansowane. Rozwi ązanie tych problemów zwi ązane jest nie tylko z inwestycjami ochrony środowiska realizowanymi przez j.s.t., ale równie Ŝ z zaanga Ŝowaniem si ę mieszka ńców w codzienne, systematyczne zachowania na rzecz ochrony najbli Ŝszego środowiska. Ma to bezpo średni wpływ na estetyzacj ę wsi i ochron ę cennych walorów środowiska przyrodniczego. Zaproponowane działania b ędą si ę koncentrowały na promocji lokalnych rozwi ąza ń: przydomowych oczyszczalni ścieków, segregacji odpadów, stworzenia systemu ekonomicznych zach ęt dla mieszka ńców. Wa Ŝnym elementem b ędzie równie Ŝ zach ęcanie przedsi ębiorców do

50 ekologizacji produkcji swoich firm poprzez podnoszenie standardów oddziaływania na środowisko.

 Cel szczegółowy 3.3 – „Zachowanie walorów przyrodniczych” To walory przyrodnicze stanowi ą jeden z najcenniejszych zasobów tego obszaru. Przyci ągaj ą turystów, osoby osiedlaj ące si ę na tym terenie, buduj ą poczucie wi ęzi i dumy w śród mieszka ńców. Z uwagi na rosn ącą antropopresj ę w rejonach u Ŝytkowanych turystycznie (niekontrolowany spływ ścieków, nadmierna zabudowa brzegów jezior) LGD b ędzie promowa ć wszelkie rozwi ązania, umo Ŝliwiaj ące pogodzenie interesów u Ŝytkowników z potrzeb ą zachowania walorów środowiska przyrodniczego. Lokalna Grupa Działania b ędzie prowadzi ć działania edukacyjne w tym zakresie, skierowane do szkół i mieszka ńców, turystów, tworzenie ście Ŝek przyrodniczo – edukacyjnych, rewitalizacj ę parków i alei śródpolnych, przygotuje dokumentacj ę do ochrony cennych obszarów i obiektów.

Grupy docelowe beneficjentów: Rolnicy i przedsi ębiorcy zainteresowani podejmowaniem działa ń w zakresie rozwoju rzemiosła, usług sprzeda Ŝy, przetwórstwa produktów i innych, organizacje pozarz ądowe, mieszka ńcy i członkowie LGD, organizacje ko ścielne i zwi ązki wyznaniowe , samorz ądy i jednostki im podległe.

Lista rekomendowanych operacji

Operacje Minimalna ilo ść Preferowany zakres operacji operacji - budowa, przebudowa, remont obiektów małej Odnowa i rozwój architektury, placów zabaw, miejsc rekreacji - urz ądzanie i porz ądkowanie terenów zielonych, parków wsi 4 lub innych miejsc wypoczynku - zagospodarowanie zbiorników i cieków wodnych w celu wykorzystania ich do rekreacji lub w celu poprawy estetyki miejscowo ści - zakup materiału siewnego lub nasadzeniowego ro ślin wieloletnich - budowa, przebudowa lub remont ście Ŝki, szlaku, infrastruktury turystycznej 10 - zachowanie i odtworzenie cennego dziedzictwa Małe projekty krajobrazowego i przyrodniczego - budowa, odbudowa lub oznakowanie małej infrastruktury turystycznej w tym ście Ŝek spacerowych, dydaktycznych - podnoszenie świadomo ści społeczno ści lokalnej przez organizacj ę szkole ń i innych przedsi ęwzi ęć edukacyjnych - organizacja imprez kulturalnych i edukacyjnych - rozwijanie turystyki i rekreacji poprzez tworzenie baz informacji turystycznej i wydawanie publikacji informacyjnych - wykorzystanie energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych przy prowadzeniu działalno ści kulturalnej lub gospodarczej 3 - wytwarzanie produktów energetycznych z biomasy Ró Ŝnicowanie w - inne okre ślone w działaniach osi 3 Leader wynikaj ące z potrzeb celów 3.1-3.3 LSR kierunku działalno ści nierolniczej

51 3 - wykorzystanie produktów energetycznych z biomasy Tworzenie i - inne okre ślone w działaniach rozwój mikro przedsi ębiorstw - szkolenia i animowanie społeczno ści lokalnych Funkcjonowanie - badanie i analizy obszaru - wsparcie imprez i publikacji promuj ących produkty i LGD usługi z obszaru LGD

Wska źniki realizacji Przedsi ęwzi ęcia III Czyste środowisko wizytówk ą regionu oraz celu ogólnego 3 i celów szczegółowych 3.1; 3.2; 3.3

Wska źniki realizacji Opis Źródła Wyszczególnienie przedsi ęwzi ęcia weryfikacji i celów LSR Cel ogólny 3. Czyste środowisko Wska źniki oddziaływania: Dane w siedzibie wizytówk ą regionu - wzrost wykorzystania energii LGD odnawialnych - wzrost poziomu świadomo ści ekologicznej mieszka ńców - wzrost ró Ŝnorodno ści krajobrazowej i przyrodniczej Cele szczegółowe 3.1 Promocja Wska źniki rezultatu: Dane w siedzibie wykorzystania - ilo ść osób przeszkolonych LGD energii ( 300 do 2012r.), odnawialnych - długość ście Ŝek przyrodniczo 3.2 Podniesienie – dydaktycznych świadomo ści (min. 30 km do 2012r. ), ekologicznej - ilo ść oznakowanych mieszka ńców i obiektów przedsi ębiorców (min. 9 do 2012r.), 3.3 Zachowanie - ilo ść rewitalizacji parków walorów (min. 3 do 2012r.) przyrodniczych Działania PROW Odnowa wsi Wska źniki produktu: Dokumentacja min. 4 zrealizowanych operacji w j.s.t. i siedzibie LGD Małe projekty Wska źniki produktu: Dokumentacja min. 10 zrealizowanych w siedzibie LGD operacji Ró Ŝnicowanie Wska źniki produktu: Dokumentacja w kierunku działalno ści min. 3 zrealizowane operacje w j.s.t. i siedzibie nierolniczej LGD Tworzenie i rozwój Wska źniki produktu: Dokumentacja mikroprzedsi ębiorstw min. 3 zrealizowane operacje w j.s.t. i siedzibie LGD Funkcjonowanie LGD Wska źniki rezultatu: Dokumentacja - przeprowadzenie min. 6 w j.s.t. i siedzibie szkole ń dla 100 osób do LGD 2012r., - przygotowanie min. 3 dokumentacji o zasobach przyrodniczych LGD do 2012r., - przygotowanie publikacji min. 2 do 2012 r.

52 4. Cel ogólny : Wzrost integracji i potencjału społecznego w regionie

Cele szczegółowe Przedsi ęwzi ęcie IV Rozwój potencjału społecznego w regionie

4.1 Współdziałanie gmin − Wspólne organizowanie imprez rekreacyjnych, sportowych, i społeczno ści w kulturowych, turystycznych − Wytypowanie imprez wiod ących dla regionu regionie − Wspólny udział w imprezach lokalnych, regionalnych − Organizowanie cyklicznych spotka ń mieszka ńców (poznawanie i rozwi ązywanie problemów) informowanie o działaniach LGD – spotkania mieszka ńców, producentów z przedstawicielami samorz ądów − Budowanie to Ŝsamo ści regionalnej poprzez program edukacji regionalnej dla szkół i mieszka ńców − Nawi ązanie współpracy z s ąsiednimi LGD − Wzmacnianie wewn ętrzne, organizacyjne LGD – organizacja biura, organizacja działa ń Rady − Promocja zakresu LGD lokalnie i regionalnie (biuletyn, strony internetowe, spotkania, organizacja systemu komunikacji) − Wspólne forum współpracy samorz ądów z obszaru LGD − Powoływanie zespołów tematycznych z obszaru dla rozwi ązania problemów i wspólnych działa ń 4.2 Wsparcie inicjatyw − Wzmacnianie i wypromowanie istniej ących organizacji pozarz ądowych, pomoc w stowarzyszaniu si ę (doradztwo przy LGD, wiejskich i organizacji szkolenia z zakresu pisania wniosków, zarz ądzania organizacj ą pozarz ądowych − Rozwijanie i promowanie inicjatyw wiejskich − Organizacja Forum Współpracy Liderów Lokalnych (spotkania, wymiana do świadcze ń, wspólne projekty) − Wsparcie aktywno ści świetlic wiejskich, doposa Ŝenie (remonty, rozwój oferty, pozyskiwanie środków) − Wsparcie KGW, OSP, Klubów Sportowych w zakresie działa ń priorytetowych w LSR − Wsparcie organizacji miejsc spotka ń mieszka ńców − Pomoc w zakresie inicjatyw kultywuj ących tradycje, obyczaje

Opis przedsi ęwzi ęć :

Przedsi ęwzi ęcie IV – „Rozwój potencjału społecznego w regionie”

Przedsi ęwzi ęcie przyczynia si ę do realizacji: - celu ogólnego 4 „ Wzrost integracji i potencjału społecznego w regionie” - celu szczegółowego 4.1 - ,,Współdziałanie gmin i społeczno ści w regionie” - celu szczegółowego 4.2 – „Wsparcie inicjatyw wiejskich i organizacji pozarz ądowych”

Uzasadnienie przedsi ęwzi ęcia i celu ogólnego: (okres realizacji 2009 – 2014) Lokalna Grupa Działania Kraina Lasów i Jezior powstała pod koniec 2007 r. ł ącz ąc w swoim zasi ęgu gminy: Oty ń, Nowa Sól, Siedlisko, Sława, Kotla, Wschowa, Szlichtyngowa. Gminy tego obszaru wcze śniej ze sob ą nie współpracowały w ramach wspólnych przedsi ęwzi ęć , nie ma te Ŝ postrzegania tego obszaru jako wspólnego i jednolitego regionu. Przedsi ęwzi ęcie to koncentruje si ę na integracji gmin i społeczno ści wokół wspólnego rozwi ązywania

53 problemów, podejmowania wspólnych działa ń, wzajemnego poznawania si ę społeczno ści i liderów oraz promocji LGD i działa ń Leader. Z uwagi na słabo ść sektora pozarz ądowego na tym obszarze i jego ograniczon ą rol ę w budowaniu kapitału społecznego na wsi, w ramach tego przedsi ęwzi ęcia b ędzie prowadzone doradztwo i szkolenia dla istniej ących i nowo zakładanych organizacji wiejskich, wsparcie liderów w ramach Form Współpracy Liderów Lokalnych, oraz wsparcie KGW, OSP, Klubów Sportowych i inicjatyw nieformalnych mieszka ńców. Lokalna Grupa Działania b ędzie odpowiedzialna za powoływanie zespołów tematycznych, w ramach których mieszka ńcy i liderzy b ędą mogli zajmowa ć si ę organizacj ą i realizacj ą wa Ŝnych dla regionu inicjatyw społecznych i gospodarczych.

 Cel szczegółowy 4.1 - ,,Współdziałanie gmin i społeczno ści w regionie” Działania w tym celu koncentruj ą si ę na stworzeniu zwi ązków i sieci współpracy gmin, organizacji i mieszka ńców wokół wa Ŝnych celów LGD. To bardzo istotne, poniewa Ŝ LGD jest bardzo młod ą struktur ą organizacyjn ą, która dopiero tworzy i organizuje wzajemne pola i zasady współpracy. Na podstawie do świadcze ń innych LGD potwierdza si ę zasada praktycznego wł ączania partnerów z ró Ŝnych sektorów, którzy chc ą współdziała ć przy rozwiązywaniu wa Ŝnych problemów lub realizacji wspólnych przedsi ęwzi ęć . W tym celu b ędą powoływane przy LGD zespoły tematyczne, pracuj ące nad wybranymi zagadnieniami (np. turystyka, produkt lokalny, bran Ŝowa współpraca mikroprzedsi ębiorców, Forum Współpracy Liderów Lokalnych). Wa Ŝnym obszarem aktywno ści LGD b ędzie wspieranie imprez, słu Ŝą cych wzajemnemu poznawaniu si ę mieszka ńców na wiod ących imprezach regionalnych lub realizowanych lokalnie oraz organizowanie cyklicznych spotka ń ró Ŝnych sektorów. W celu budowania zwi ązków z regionem zostanie przygotowany program edukacji regionalnej, wprowadzony do szkół Krainy Lasów i Jezior. LGD b ędzie si ę tak Ŝe koncentrowało na organizacji biura, przygotowaniu personelu do obsługi beneficjentów i pełnienia funkcji doradczych oraz promocji działa ń LGD i LSR-u poprzez stały serwis internetowy Krainy Lasów i Jezior. W ramach działa ń Leader 2009 – 2015 Stowarzyszenie nawiąŜ e współprac ę z s ąsiaduj ącymi LGD: Fundacj ą Porozumienie Wzgórz Dalkowskich w zakresie produktów lokalnych i Stowarzyszeniem Krainy Ł ęgów Odrza ńskich w sprawie rozwoju Szlaku Odry oraz z innymi LGD w celu rozwoju własnych działa ń.

 Cel szczegółowy 4.2 – „Wsparcie inicjatyw wiejskich i organizacji pozarz ądowych” W tym celu działania b ędą skoncentrowane na pomocy istniej ącym organizacjom i wsparciu inicjatyw, d ąŜą cych do zało Ŝenia stowarzysze ń. Z uwagi na słab ą organizacj ę sektora pozarz ądowego, niski potencjał merytoryczny liderów, nieumiej ętno ść pisania projektów i korzystania z ró Ŝnych źródeł finansowania, biuro LGD b ędzie prowadziło doradztwo dla organizacji i inicjatyw lokalnych. B ędą równie Ŝ organizowane szkolenia dla liderów z zakresu zarz ądzania i pozyskiwania ró Ŝnych źródeł finansowania. Zostanie powołane Forum Współpracy Liderów Lokalnych, umo Ŝliwiaj ące wymian ę do świadcze ń, poszukiwania partnerów i wspólne pisanie projektów. Jednym z przejawów aktywno ści społeczno ści lokalnych s ą świetlice wiejskie, które realizuj ąc okre ślone działania dla społeczno ści lokalnych, b ędą mogły ubiega ć si ę o środki na doposa Ŝenie, remonty oraz rozwój swoich ofert. Pomoc uzyskaj ą równie Ŝ inicjatywy kultywuj ące stare tradycje i obyczaje.

54 Grupy docelowe beneficjentów : Organizacje pozarz ądowe, organizacje ko ścielne i zwi ązki wyznaniowe, KGW, OSP, KL, grupy nieformalne, liderzy lokalni, Rady Sołeckie, Samorz ądy i jednostki im podległe, mieszka ńcy i członkowie LGD.

Lista rekomendowanych operacji

Operacje Minimalna ilo ść Preferowany zakres operacji operacji - Kształtowanie obszarów o szczególnym znaczeniu dla Odnowa i rozwój zaspokajania potrzeb mieszka ńców sprzyjaj ących nawi ązywaniu kontaktów społecznych (m.in. place wsi 6 parkingowe, chodniki, o świetlenie) - Rewitalizacja budynków zabytkowych, zakup i odnawianie obiektów charakterystycznych dla regionu i budownictwa na cele publiczne - Budowa, przebudowa, remont, wyposa Ŝenie budynków pełni ących funkcje publiczne, społeczno-kulturalne, w tym: świetlic, domów kultury. 20 - Szkolenia i warsztaty dla społeczno ści lokalnej Małe projekty - Udost ępnianie urz ądze ń i sprz ętu umo Ŝliwiaj ącego dostęp do Internetu - Organizacja imprez kulturalnych, rekreacyjnych, sportowych - Remont lub wyposa Ŝenie świetlic wiejskich - Wykorzystanie energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych przy prowadzeniu działalno ści kulturalnej 1 - Usługi dla ludno ści Ró Ŝnicowanie w - Usługi zwi ązane ze sportem, rekreacj ą, wypoczynkiem

kierunku działalno ści nierolniczej 1 - Usługi dla ludno ści Tworzenie i - Usługi zwi ązane ze sportem, rekreacj ą, wypoczynkiem

rozwój mikro przedsi ębiorstw - szkolenia i animowanie społeczno ści lokalnych, Funkcjonowanie - badanie i analizy obszaru. - wsparcie imprez i publikacji promuj ących produkty i LGD usługi z obszaru LGD

Wska źniki realizacji Przedsi ęwzi ęcia IV Wzrost integracji i potencjału społecznego w regionie celu ogólnego 3 i celów szczegółowych 4.1; 4.2;

Wska źniki realizacji Opis Źródła Wyszczególnienie przedsi ęwzi ęcia weryfikacji i celów LSR Cel ogólny 4 Wzrost integracji i Wska źniki oddziaływania: Dane w siedzibie potencjału społecznego w - wzrost poziomu aktywno ści LGD regionie społecznej mieszka ńców, - wzrost integracji społecznej lokalnie i regionalnie, - rozwój organizacyjny LGD

55 Cele szczegółowe 4.1 Współdziałanie gmin Wskaźniki rezultatu: Dane w siedzibie i społeczno ści w - ilo ść nowozało Ŝonych LGD regionie organizacji pozarz ądowych 4.2 Wsparcie inicjatyw (min. 8 do 2012r.), wiejskich i - ilo ść osób które uko ńczyły organizacji szkolenia (min. 200 do 2012r.), pozarz ądowych - ilo ść zmodernizowanych świetlic wiejskich (min. 8 do 2012r.), - ilo ść osób bior ących udział w imprezach (min. 1000 do 2012r.), - ilo ść imprez mi ędzygminnych (min. 4 do 2012r.)

Działania PROW Odnowa wsi Wska źniki produktu: Dokumentacja min. 6 zrealizowanych operacji w j.s.t. i siedzibie LGD Małe projekty Wska źniki produktu: Dokumentacja min. 20 zrealizowanych w siedzibie LGD operacji Ró Ŝnicowanie Wska źniki produktu: Dokumentacja w kierunku działalno ści min. 1 zrealizowa operacja w j.s.t. i siedzibie nierolniczej LGD Tworzenie i rozwój Wska źniki produktu: Dokumentacja mikroprzedsi ębiorstw min. 1 zrealizowa operacja w j.s.t. i siedzibie LGD Funkcjonowanie LGD Wska źniki rezultatu: Dokumentacja - ilo ść odwiedzin serwisu w siedzibie LGD internetowego LGD - przygotowanie min. 3 wydawnictw o LGD do 2012r, - przeprowadzenie minimum 12 spotka ń dla LGD do 2012r.

Harmonogram realizacji przedsi ęwzi ęć

Okresy realizacji LSR ( z dokładno ści ą do pół roku)

Przedsi ęwzi ęcia i typy 2009 2009 2010 2010 2011 2011 2012 2012 2013 2013 2014 2014 2015 2015 operacji zgodnie z LSR I II I II I II I II I II I II I II I Znana i zintegrowana turystycznie Kraina Lasów i Jezior II Promocja mikroprzedsi ębiorczo ści i pozarolniczych miejsc pracy na wsi III Czyste środowisko wizytówka regionu IV Rozwój potencjału społecznego w regionie

Projekt Współpracy Bie Ŝą ce funkcjonowanie LGD

56

5. Okre ślenie misji i wizji LGD

Wizja Wizja to po Ŝą dany obraz danego obszaru w perspektywie kilku lub kilkunastu lat. Wizja w Lokalnej Strategii Rozwoju tworzy ramy do wyznaczenia celów strategicznych, pełni te Ŝ funkcj ę integruj ącą procesy rozwojowe z marzeniami mieszka ńców. Uczestnicy warsztatów okre ślili ramy czasowe Strategii na okres 2009-2015, st ąd te Ŝ tworzona Wizja dotyczyła tej perspektywy czasowej.

Wizja dla obszaru Lokalnej Grupy Działania Krainy Lasów i Jezior Kraina Lasów i Jezior poło Ŝona od rzeki Odry po Pojezierze Sławskie czerpie swą sił ę z bogactwa przyrody i krajobrazu oraz wielowiekowej historii pogranicza. Dobrze rozwini ęta infrastruktura społeczna i techniczna wpływa na popraw ę jako ści Ŝycia ludno ści. Lokalni przedsi ębiorcy tworz ą miejsca pracy, a gospodarstwa rolne rozwijaj ą si ę uzyskuj ąc równie Ŝ dodatkowe dochody z działalno ści pozarolniczej. Ró Ŝnorodna oferta turystyczna ł ącz ąca cały obszar zach ęca do skorzystania z go ścinno ści Krainy. Młode pokolenie zwi ązane jest z regionem i świadome jego warto ści. Zintegrowane gminy i aktywni mieszka ńcy ch ętnie podejmuj ą wszelkie przedsi ęwzi ęcia na rzecz rozwoju regionu i lokalnych społeczno ści.

Misja Misja okre śla system warto ści ł ącz ący partnerów LGD d ąŜą cych do osi ągni ęcia wizji i celów strategicznych. Misja ma okre śli ć deklarowany sposób działania oraz filozofi ę grupy.

Misja Lokalnej Grupy Działania Kraina Lasów i Jezior Lokalna Grupa Działania Kraina Lasów i Jezior to Stowarzyszenie osób działaj ących na rzecz rozwoju obszarów wiejskich poło Ŝonych od rzeki Odry po Pojezierze Sławskie. Jeste śmy grup ą, która mocno identyfikuje si ę z regionem buduj ąc jego wspóln ą to Ŝsamo ść opart ą o walory krajobrazu, przyrody i kultury. Działamy na rzecz integracji gmin i lokalnych społeczno ści i ich wi ększego zaanga Ŝowania we wspólne rozwi ązywanie problemów. Chcemy by ć kojarzeni z mark ą grupy, która jest otwarta dla nowych członków oraz w której ludzie współdziałaj ą ze sob ą równoprawnie i twórczo.

57 6. Wskazanie spójno ści specyfiki obszaru z celami LSR

 Spójno ść przyrodnicza i kulturowa Obszar LGD jest spójny pod wzgl ędem zasobno ści walorów przyrodniczych, chocia Ŝ środowisko charakteryzuje si ę du Ŝą ró Ŝnorodno ści ą zwi ązan ą z poło Ŝeniem geograficznym. Na południowym - zachodzie to krajobraz ekologiczny rzeki Odry. W cz ęś ci centralnej zwarte powierzchnie le śne, na północy Pojezierze Sławskie ł ącz ące si ę z Pojezierzem Przem ęckim (tylko we fragmencie na obszarze LGD). Tak ró Ŝne środowiska stworzyły doskonałe warunki dla rozwoju specyficznych siedlisk od podmokłych po suche bory, z którymi zwi ązane s ą nadle śne gatunki ptaków i zwierz ąt. Walory przyrodnicze, krajobrazowe i mikroklimatyczne umo Ŝliwiły na obszarze Pojezierza Sławskiego na rozwój funkcji turystycznych. Powstałe tereny nie s ą wysycane baz ą turystyczn ą, aczkolwiek gminy Otyń, Siedlisko i Nowa Sól zwi ązane z powiatem nowosolskim od kilku lat uczestnicz ą w rozwoju szlaków rowerowych. Cały obszar LGD charakteryzuj ą równie Ŝ interesuj ące skupiska zabytków kultury materialnej zwi ązane ze Wschow ą i okolicami oraz Siedliskiem, Lubi ąŜ em, Chełmkiem, Kotl ą, Krzepielowem, Kr ąŜ kowem. S ą cenne zabytki sakralne, zespoły staromiejskie we Wschowej, Sławie, Otyniu, Szlichtyngowej, zamek w Siedlisku, klasztor franciszkanów i cmentarz protestancki we Wschowej. Wymienione cechy s ą elementami spójnymi i wyró Ŝniaj ącymi region, mog ą stanowi ć pola do aktywizacji obszarów wiejskich w kierunku: - rozwoju turystyki zwi ązanej z ofert ą wypoczynku sobotnio - niedzielnego, dla blisko usytuowanych aglomeracji miejskich, - ochron ę dziedzictwa kulturowo-przyrodniczego jako warto ści dla społeczno ści lokalnych i zasobu do wykorzystania w tworzeniu wizerunku regionu. W ostatnich latach na terenie Krainy Lasów i Jezior obserwuje si ę rosn ące zainteresowanie przedsi ęwzi ęciami w tym zakresie, powstaj ą gospodarstwa agroturystyczne i o środki konne, które w poł ączeniu z ciekaw ą ofert ą imprez kulturalnych s ą obiecuj ącym potencjałem do wykorzystania. Rozwojowi funkcji turystycznych i kulturowych uj ętych w celu ogólnym 1 „Stworzenie oferty turystycznej w regionie” powinno towarzyszy ć „Zró Ŝnicowane wykorzystanie zasobów środowiska” (Cel ogólny 2) czyli takie u Ŝytkowanie, które nie powoduje degradacji środowiska, a dba o ich zachowanie. W ramach powy Ŝszych celów ogólnych sformułowano nast ępuj ące cele szczegółowe: -rozwój infrastruktury i bazy turystycznej -rewitalizacja i udost ępnienie zabytków -tworzenie wizerunku i promocji regionu. Tworz ą one przedsi ęwzi ęcie „Znana i zintegrowana turystycznie Kraina Lasów i Jezior”. Cele szczegółowe: - zachowanie walorów przyrodniczych - promocja wykorzystania energii odnawialnych - podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców. Tworz ą one przedsi ęwzi ęcie „ Czyste środowisko wizytówk ą regionu”. Dwa ostatnie cele szczegółowe zwracaj ą uwag ę na mo Ŝliwo ści wykorzystania potencjału energii odnawialnych, czyli siły wiatru, wód mineralnych, złó Ŝ gazu, które s ą cech ą charakterystyczn ą LGD. W ramach Leader PROW ten kierunek mo Ŝe by ć równie Ŝ wa Ŝnym polem do rozwoju zró Ŝnicowanych przedsi ęwzi ęć gospodarczych.

58

 Spójno ść gospodarcza i społeczna

Kraina Lasów i Jezior to region posiadaj ący spójne cechy gospodarcze. Gospodarka obszaru przez stulecia opierała si ę na rolnictwie, a w XIX wieku równie Ŝ na niewielkich zakładach przetwórczych, zwi ązanych z gospodark ą le śną i roln ą. Na terenie Pojezierza Sławskiego funkcjonowały specyficzne formy takie, jak rybołówstwo, wydobycie torfu i kruszyw, a przed wojn ą pocz ątki obsługi ruchu turystycznego. Po II Wojnie Światowej tam, gdzie dominowała okre ślona własno ść ziemska (folwarki) zast ąpiły j ą Pa ństwowe Gospodarstwa Rolne, które po ich upadku przej ęły prywatne gospodarstwa wielkotowarowe. Tam, gdzie dominuje g ęsta sie ć osadnicza, przewa Ŝaj ą małe gospodarstwa rodzinne o niewielkiej powierzchni (1 – 10 ha). Tradycje bran Ŝy przetwórstwa rolno – spo Ŝywczego kontynuują liczne zakłady w Sławie i Wschowej. Południowa cz ęść obszaru znalazła si ę w zasi ęgu rozwijaj ącego si ę przemysłu miedziowego, głównie Huty Miedzi Głogów. Zachodnia cz ęść obszaru powi ązana jest z rozwijaj ącym si ę o środkiem gospodarczym w Nowej Soli. Obszar LGD pomimo rolniczego charakteru, to tak Ŝe rozwijaj ący si ę sektor mikroprzedsi ębiorstw działaj ących w bran Ŝy handlowej, przemysłowej, budowlanej, transportowej i turystyce. Jest to miejsce pracy dla mieszka ńców regionu. Od kilku lat obserwuje si ę rosn ące zainteresowanie gospodarstw rolnych i podmiotów gospodarczych rozwijaniem działalno ści w ró Ŝnego typu usługach potrzebnych wsi. Program Leader daje mo Ŝliwo ści wsparcia zarówno w zakresie szkole ń jak i pomocy dora źnej, udost ępnienia potrzebnych informacji oraz integruje środowiska osób aktywnych gospodarczo. St ąd te Ŝ sformułowano cel ogólny „Wzrost poziomu zasobno ści mieszka ńców regionu” oraz cele szczegółowe: „Wsparcie rozwoju przedsi ębiorczo ści i współpracy podmiotów gospodarczych”, „Tworzenie pozarolniczych miejsc pracy”, ”Powszechne wykorzystanie Internetu”. Powy Ŝsze cele b ędą realizowane w ramach przedsi ęwzi ęcia „Promocja mikroprzedsi ębiorczo ści i pozarolniczych miejsc pracy na wsi”. Cechami wspólnymi dla regionu jest równie Ŝ stosunkowo niski poziom zaanga Ŝowania społeczno ści w sprawy własnej miejscowo ści i gminy. Istniej ące organizacje pozarz ądowe charakteryzuj ą si ę słabym poziomem zaanga Ŝowania i przygotowaniem merytorycznym liderów. Dodatkowym problemem jest brak wcze śniejszych tradycji współpracy w śród gmin i społeczno ści LGD, co stanowi powa Ŝne wyzwanie dla realizacji PROW na lata 2009-2015. Sformułowano cel wspólny dla LGD „Wzrost integracji i potencjału społecznego w regionie’, „Wsparcie inicjatyw wiejskich organizacji pozarz ądowych”.

59 7. Uzasadnienie podej ścia zintegrowanego dla przedsi ęwzi ęć planowanych w ramach LSR

W ramach LSR uwzgl ędniono zintegrowane podej ście w zakresie celów, przedsi ęwzi ęć i operacji. Tworz ą one spójn ą i logiczn ą cało ść , daj ąc efekt synergii. Zintegrowane podej ście dotyczy równie Ŝ udziału w realizacji przedsi ęwzi ęć ró Ŝnych sektorów, pocz ąwszy od osób fizycznych, sko ńczywszy na j.s.t., organizacjach i lokalnych firmach. W LSR-e ró Ŝnorodne wykorzystanie zasobów lokalnych (historycznych, kulturowych, przyrodniczych, społecznych i gospodarczych) równieŜ potwierdza zintegrowane podej ście w działaniach Leader.  Wykorzystanie ró Ŝnych zasobów lokalnych: − na bazie zasobów przyrodniczych, historycznych i kulturowych zostały przygotowane działania dotycz ące rozwoju infrastruktury i bazy turystycznej, tj. tworzenie ofert turystycznych, tworzenie infrastruktury w terenie i promowanie regionu, − na bazie zasobów środowiska zaplanowano powołanie O środka Energii Odnawialnych i promocj ę modelowych przedsi ęwzi ęć w tym zakresie, − produkty lokalne, w tym kulinarne, rzemiosło, r ękodzieło oraz agroturystyka b ędą wa Ŝnym elementem rozwoju pozarolniczych miejsc pracy i wsparcia rozwoju mikroprzedsi ębiorczo ści na obszarze Krainy Lasów i Jezior.  Wykorzystanie zwi ązków pomi ędzy podmiotami ró Ŝnych sektorów. Planowane w LSR-e przedsi ęwzi ęcia b ędą realizowane przez podmioty z ró Ŝnych sektorów, tj. sektora publicznego, społecznego i ekonomicznego, na etapie planowania i wdra Ŝania oraz na poziomie działa ń i operacji: − przedsi ęwzi ęcie „Znana i zintegrowana turystycznie Kraina Lasów i Jezior zakłada udział j.s.t., usługodawców turystycznych, wła ścicieli obiektów zabytkowych, mediów, mieszkańców, organizacji wiejskich i Biura LGD, − przedsi ęwzi ęcie „Wzrost integracji i potencjału społecznego w regionie” zakłada udział liderów, organizacji wiejskich, jednostek samorzadu terytorialnego, instytucji kultury w animowaniu aktywno ści i zaanga Ŝowania mieszka ńców, − przedsi ęwzi ęcie „Promocja mikroprzedsi ębiorczo ści i pozarolniczych miejsc pracy” zakłada udział mikroprzedsi ębiorców, rolników, jednostek samorz ądu terytorialnego, ośrodków kultury w tworzeniu miejsc pracy i powszechnym wykorzystaniu Internetu na obszarach wiejskich.  Wykorzystanie zwi ązków pomi ędzy ró Ŝnymi sektorami gospodarki, zaanga Ŝowanymi we wspólne przedsi ęwzi ęcie: − przedsi ęwzi ęcia j. w., − przedsi ęwzi ęcie „Czyste środowisko wizytówk ą regionu” w celu szczegółowym „Promocja wykorzystanie energii odnawialnych”, zakłada udział mikroprzedsi ębiorców, organizacji wiejskich, j.s.t. i Biura LGD w organizacji Ośrodka Energii Odnawialnych, − podobnie w celach szczegółowych „Zachowanie walorów przyrodniczych” i „Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców”.

60 8. Uzasadnienie podej ścia innowacyjnego dla przedsi ęwzi ęć planowanych w ramach LSR

 Rozwi ązania innowacyjne nie stosowane wcze śniej na obszarze LGD Kraina Lasów i Jezior jest młod ą struktur ą organizacyjn ą, powołan ą na przełomie 2007 i 2008 roku przez samorz ądy, organizacje i firmy z tego terenu. Wcze śniej, gminy z tego obszaru nie współpracowały ści śle ze sob ą, a wspólne działania, je śli były realizowane, to były to inicjatywy Starostw Powiatowych w Nowej Soli (gmina Nowa Sól, Oty ń, Siedlisko) i Wschowej (gmina Sława, Wschowa, Szlichtyngowa). Innowacyjno ść dotyczy, wi ęc stworzenia formy regionalnej współpracy, obejmującej 6 gmin z 2 powiatów po stronie lubuskiej i 1 gmin ę z Dolnego Śląska, maj ących cechy spójne pod wzgl ędem przyrodniczym, kulturowym, gospodarczym i społecznym. Wcze śniej tak szerokiego podej ścia do rozwoju tego regionu nie stosowano, tak Ŝe w aspekcie wykorzystania synergii współpracy ró Ŝnych sektorów i grup społecznych z obszarów wiejskich. Zastosowane rozwi ązania to: − stworzenie koncepcji wspólnego wizerunku dla regionu wraz ze wspólnym systemem promocji, − powoływanie mi ędzysektorowych zespołów tematycznych do rozwi ązywania problemów i wspólnych działa ń, − organizacja bran Ŝowej współpracy przedsi ębiorców z tego terenu, − powołanie Forum Współpracy Liderów Lokalnych Krainy Lasów i Jezior.

 Rozwi ązania innowacyjne wykorzystuj ące lokalne zasoby oraz rozwój produkcji i usług Wiele istotnych rozwi ąza ń zaproponowanych w LSR-e wykorzystuje lokalne zasoby przyrodnicze, kulturowe, społeczne i gospodarcze, czerpi ąc z lokalnych walorów środowiska, historii, tradycji, obyczajów i aktywno ści mieszka ńców. Są to nast ępuj ące rozwi ązania: − stworzenie ofert turystycznych w oparciu o dziedzictwo przyrodniczo – kulturowe obszaru, − łączenie we wspólny system (sie ć) szlaków rowerowych, pieszych, kajakowych i konnych z jednolitym oznakowaniem, − pomoc w rozwoju lokalnej przedsi ębiorczo ści poprzez przygotowanie specjalistów w poszczególnych gminach, − przybli Ŝenie mieszka ńcom wsi Internetu poprzez sie ć wiosek internetowych, − organizacja O środka Energii Odnawialnych, prowadz ącego edukacj ę i promocj ę wykorzystania lokalnych źródeł energii wiatru, wody, sło ńca i drewna, − uruchomienie programu przyjazny biznes, promuj ącego przedsi ębiorczo ść przyjazn ą dla środowiska.

 Rozwi ązania innowacyjne do wykorzystania na innych obszarach Te rozwi ązania s ą propozycjami modelowego i innowacyjnego podej ścia do zasobów lokalnych, rozwi ązywania problemów tego obszaru lub zastosowania specyficznych form realizacji: − organizacja O środka Energii Odnawialnych, − powoływanie mi ędzysektorowych zespołów tematycznych, − powołanie Forum Współpracy Liderów Lokalnych,

61 − rozwini ęcie koncepcji subregionalnego „Szlaku Odry”, promującego aktywn ą turystyk ę wzdłu Ŝ korytarza Odry.

 Nowe sposoby zaanga Ŝowania lokalnej społeczno ści W działaniach LSR-u podkre ślono wag ę udziału społeczno ści lokalnych w realizacji przedsi ęwzi ęć dotycz ących rozwoju obszaru i wzrostu integracji i potencjału społecznego w regionie. Nowe sposoby zaanga Ŝowania mieszka ńców to: − Powoływanie zespołów tematycznych przy LGD, które będą zajmowały si ę wypracowaniem rozwi ąza ń dla wa Ŝnych problemów obszarów wiejskich i podejmowaniem wspólnych działa ń. W skład zespołów b ędą wchodzili przedstawiciele ró Ŝnych grup i sektorów. Zespoły b ędą ciałami nieformalnymi, pracuj ącymi jak grupy zadaniowe, czyli okre ślą cel swoich prac, harmonogram spotka ń oraz oczekiwane rezultaty. Ka Ŝdy zespół b ędzie miał swojego koordynatora, odpowiedzialnego za przebieg prac. − Powołanie Forum Współpracy Liderów Lokalnych, które zajmie si ę wymian ą informacji i identyfikowaniu form wspierania osób b ędących liderami i animatorami organizacji i inicjatyw wiejskich. Forum b ędzie funkcjonowało jako sie ć przepływu informacji, spotka ń, wymiany do świadcze ń oraz integrowania partnerów wokół wspólnych projektów. − Organizowanie cyklicznych spotkań mieszka ńców z LGD, samorz ądami i producentami. Spotkania b ędą miały charakter otwarty. Ich organizatorem b ędzie LGD. Na podstawie postawionego tematu lub postawionej przez mieszka ńców potrzeby, Biuro LGD b ędzie zapraszało przedstawicieli ró Ŝnych sektorów, instytucji lub specjalistów z danej dziedziny. Spotkania b ędą miały charakter konsultowania ró Ŝnych form rozwi ąza ń problemów obszarów wiejskich. . 9. Okre ślenie procedury oceny zgodno ści operacji z LSR, procedury wyboru operacji przez LGD, procedury rozstrzygni ęć organu decyzyjnego w sprawie wyboru operacji w ramach działania „wdra Ŝanie LSR”, kryteriów, na podstawie których jest oceniana zgodno ść operacji z LSR oraz kryteriów wyboru operacji, a tak Ŝe procedury zmiany tych kryteriów

W celu stworzenia sprawnego i czytelnego dla potencjalnych beneficjentów systemu przyznawania wsparcia z bud Ŝetu LGD, opracowano nast ępuj ący zestaw procedur:

1. Procedura przyjmowania wniosków o dofinansowanie operacji w ramach wdra Ŝania LSR. 2. Procedura wyboru operacji: a) ocena zgodno ści operacji z LSR, b) ocena operacji na podstawie lokalnych kryteriów wyboru, w tym lokalne kryteria wyboru operacji dla ró Ŝnych działa ń; c) Lokalne Kryteria Wyboru; 3. Procedura zmiany lokalnych kryteriów wyboru. 4. Procedura wył ączenia członka Rady od udziału w wyborze operacji w razie zaistnienia okoliczno ści podwa Ŝaj ących bezstronno ść w procesie oceny.

62 5. Procedura odwoławcza od decyzji Rady.

Rada dokonuje oceny zgodno ści operacji z LSR w oparciu o ustalon ą procedur ę oraz z zastosowaniem lokalnych kryteriów wyboru, okre ślaj ących priorytety LGD jako instytucji finansuj ącej. Procedura przeprowadzania głosowania zawarta jest w Regulaminie Rady.

1. Procedura przyjmowania wniosków o dofinansowanie operacji w ramach wdra Ŝania LSR 1. LGD wspólnie z SW (Samorz ąd Województwa) ustala termin składania wniosków o dofinansowanie operacji oraz tre ści ogłoszenia o naborze wniosków. Ogłoszenie terminu naboru poprzedzone jest szkoleniami dla potencjalnych beneficjentów i doradztwem dla zainteresowanych. 2. W sprawie przyjmowania wniosków przez LGD na działania: „Odnowa i rozwój wsi”, „Małe projekty”, „Ró Ŝnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej”, „Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw” tryb b ędzie nast ępuj ący: Zarz ąd Stowarzyszenia podejmuje uchwał ę w sprawie ogłoszenia/rozpocz ęcia naboru wniosków o pomoc w ramach środków przewidzianych na realizacj ę LSR, zgodnie z ustaleniami z SW. 3. LGD przygotowuje tre ść ogłoszenia: odniesienie tre ści ogłoszenia do dokumentów (rozporz ądzenie o wdra Ŝaniu LSR, rozporz ądzenie o PROW 2007 – 2013, Lokalna Strategia Rozwoju). 4. Zawarto ść tre ści ogłoszenia: - kto (nazwa LGD), - co (nabór wniosków o dofinansowanie projektów w ramach realizacji LSR), - termin składania wniosków o przyznanie pomocy (termin nie krótszy ni Ŝ 14 dni i nie dłu Ŝszy ni Ŝ 30 dni), - miejsce składania wniosków o przyznanie pomocy (Biuro LGD: adres, godziny otwarcia), - zasady ubiegania si ę o pomoc (informacje dotycz ące kryteriów wyboru operacji, w tym lokalne kryteria przyznawania pomocy okre ślone w LSR, rodzaj operacji podlegaj ących dofinansowaniu, typ beneficjentów, limit dost ępnych środków przeznaczonych na realizacj ę operacji w ramach naboru i poziom dofinansowania), - informacja, gdzie mo Ŝna uzyska ć szczegółowe informacje (strony internetowe: LGD i urz ędów gmin; osoba do kontaktu: w Biurze LGD i urz ędach gmin), - informacja, gdzie mo Ŝna pobra ć dokumentacj ę konkursow ą: Biuro LGD, strony internetowe urz ędów gmin, - informacja o wa Ŝnych dokumentach konkursowych: rozporz ądzenie o wdra Ŝaniu LSR, PROW 2007 – 2013, Lokalna Strategia Rozwoju, formularz wniosku o przyznanie pomocy, wzór umowy, inne obowi ązkowe dokumenty, - informacja – kto mo Ŝe pomóc w przygotowaniu wniosku. 6. Ogłoszenie o naborze wniosków zostanie umieszczone na: - stronach internetowych: LGD, urz ędów gmin, - tablicach ogłosze ń: j.w., - w siedzibach członków/partnerów LGD. 7. Miejsce składania wniosków: Biuro Stowarzyszenia (godziny otwarcia i dy Ŝury pracowników), 8. Przyjmowanie wniosków:

63 - w formie papierowej; oryginał wypełniony komputerowo z podaniem spisu tre ści i liczby zał ączników, kopia wniosku z zał ącznikami, - upowa Ŝniona osoba wydaje potwierdzenie przyj ęcia wniosku, - na pierwszej stronie wniosku pracownik Biura przystawia piecz ątk ę Stowarzyszenia, wpisuje dat ę oraz numer wniosku (znak sprawy) oraz liczb ę zał ączników, - oficjalne zamkni ęcie listy nast ępuje w dniu zako ńczenia terminu składania wniosków: podkre ślenie listy i podpisanie przez upowa Ŝnione osoby, przeliczenie wniosków, sprawdzenie rejestru przyjmowania wniosków. 9. Biuro LGD zestawia zło Ŝone wnioski w zbiorcz ą list ę wniosków o dofinansowanie operacji dla danego działania osi 4.

Poni Ŝej przedstawione jest tabelaryczne uj ęcie tej procedury oraz jej posta ć graficzna.

Tabela 10: Ogólna procedura przyjmowania wniosków o dofinansowanie operacji w ramach wdra Ŝania LSR

OGÓLNA PROCEDURA: Przyjmowanie wniosków o dofinansowanie operacji w ramach wdra Ŝania LSR Miejsce na piecz ątk ę Przyj ęcie wniosków, ich kopii do wyboru operacji przez LGD w CEL PROCEDURY ramach posiadanego bud Ŝetu na realizacj ę LSR

ODPOWIEDZIALNO ŚĆ ZA Kierownik Biura LGD PROCEDUR Ę Dotyczy wszystkich pracowników LGD bior ących udział w ZAKRES STOSOWANIA przygotowaniu dokumentacji dotycz ącej naboru oraz członków Zarz ądu

Lokalna Strategia Rozwoju, obowi ązuj ące akty prawne dotycz ące Leader WEJ ŚCIE PROW, personel Biura LGD, sprz ęt biurowy

KROK CZYNNO ŚCI OSOBA ZAPISY ODPOWIEDZ. Ustalenie przez LGD wspólnie z IW tre ści Tre ść informacji

1 informacji o mo Ŝliwo ści składania wniosków w o mo Ŝliwo ści składania Prezes Zarz ądu Biurze LGD wniosków Ogłoszenie w porozumieniu z IW terminu naboru Informacja o naborze

2 wniosków o dofinansowanie operacji, wniosków Prezes Zarz ądu zawieraj ącego zasady składania wniosków Propozycje wniosków:

3 Przyjmowanie wniosków o dofinansowanie oryginał, kopia oraz Pracownik operacji dla danego działania osi 4 Leader potwierdzenie przyj ęcia Biura wniosku Zestawienie zło Ŝonych wniosków w zbiorcz ą list ę Zbiorcze listy zło Ŝonych 4 wniosków o dofinansowanie operacji dla Pracownik wniosków poszczególnych działa ń Leader Biura

WYJ ŚCIE Zbiorcza lista wniosków do dofinansowania

DOKUMENTY ZWI ĄZANE Z Regulamin Biura PROCEDUR Ą Regulamin Zarz ądu Regulamin Rady

64 SPRAWDZIŁ ZATWIERDZIŁ Kierownik Biura Prezes Zarz ądu

Data: Data:

Rysunek 1: Ogólna procedura przyjmowania wniosków o dofinansowanie operacji w ramach wdra Ŝania LSR – wersja graficzna:

Ustalenie przez LGD wspólnie z IW informacji o mo Ŝliwo ści składania Informacja wniosków o dofinansowanie

Ogłoszenie w porozumieniu z IW terminu naboru wniosków Ogłoszenie o naborze o dofinansowanie operacji, wniosków zawieraj ących zasady składania wniosków

Przyjmowanie wniosków o dofinansowanie operacji w Biurze LGD

Zestawieni e zło Ŝonych wniosków w zbiorcze listy wniosków o Zbiorcze listy dofinansowanie operacji wniosków przewidzianych w LSR

2. Procedura wyboru operacji

1. Rada dokonuje wyboru operacji w terminie 30 dni od dnia zako ńczenia składania wniosków na posiedzeniu Rady zwołanym zgodnie z Regulaminem Rady. 2. Członkowie Rady w okresie 14 dni przed posiedzeniem Rady otrzymuj ą z Biura dokumenty w formie kopii w wersji elektronicznej, drukowanej lub mog ą mie ć udost ępnione do wgl ądu w Biurze LGD. 3. Poprzez zabezpieczenie danych poufnych zawartych we wniosku członkowie Rady dokonuj ą w dniu posiedzenia Rady: 1) zło Ŝenie o świadcze ń przez członków Rady, Ŝe zobowi ązuj ą si ę do zachowania w tajemnicy i zaufaniu informacji obj ętych wnioskiem oraz Ŝe zobowi ązuj ą si ę do bezstronnej oceny,

65 2) oświadczenie, Ŝe oceniaj ącego nie ł ącz ą interesy z wnioskodawc ą (procedura wył ączenia członka Rady w przypadku zaistnienia sytuacji, która mo Ŝe wywoływa ć wątpliwo ść co do jego bezstronno ści – w Regulaminie Rady); wzór w/w o świadcze ń członków Rady. 4. Oceniaj ący członkowie Rady mog ą korzysta ć z pomocy ekspertów w dziedzinie, której dotyczy projekt (o zatrudnieniu eksperta decyduje Zarz ąd na wniosek członka Rady). 5. Głosowanie za pomoc ą kart oceny zgodno ści operacji z LSR oraz za pomoc ą kart oceny operacji według kryteriów lokalnych przyj ętych przez Stowarzyszenie; Głosowanie odbywa si ę zgodnie z Regulaminem Rady. 6. Uchwały podj ęte przez Rad ę Przewodnicz ący przekazuje Zarz ądowi nie pó źniej ni Ŝ 7 dni od ich uchwalenia. 7. Zarz ąd informuje wnioskodawc ę w terminie 14 dni o: - zgodno ści lub niezgodno ści operacji z LSR – wskazuj ąc przyczyny niezgodno ści, - wybraniu albo nie wybraniu operacji – wskazuj ąc przyczyny nie wybrania, - liczbie uzyskanych punktów lub miejsce na li ście, - w przypadku nie wybrania operacji wnioskodawcy przysługuje prawo odwołania od decyzji Rady. 8. LGD przekazuje wła ściwemu podmiotowi wdra Ŝaj ącemu listy wybranych i nie wybranych operacji oraz uchwały Rady LGD wraz ze zło Ŝonymi wnioskami w terminie 14 dni od dnia wyboru operacji.

Ocena zgodno ści operacji z Lokaln ą Strategi ą Rozwoju

1. Procedura oceny zgodno ści operacji z LSR polega na dokonaniu oceny zgodno ści celów i zakresu operacji z celami ogólnymi, szczegółowymi i przedsi ęwzi ęciami zapisanymi w LSR. 2. Ocena zgodno ści z LSR jest dokonywana indywidualnie przez członków Rady (na podstawie instrukcji) poprzez wypełnienie imiennej karty oceny zgodno ści. 3. W karcie oceny zgodno ści projektu z LSR, członkowie Rady odpowiadaj ą na pytania: 1) czy realizacja projektu przyczyni si ę do osi ągni ęcia celów ogólnych LSR? 2) czy realizacja projektu przyczyni si ę do osi ągni ęcia celów szczegółowych LSR? 3) czy realizacja projektu jest zgodna z przedsi ęwzi ęciami zaplanowanymi w LSR? 4. Uznanie operacji za zgodn ą z LSR skutkuje przekazaniem operacji do dalszej oceny według lokalnych kryteriów wyboru. 5. Operacja, która nie zostanie uznana za zgodn ą z LSR nie podlega dalszej ocenie i zostaje zwrócona wnioskodawcy bez mo Ŝliwo ści odwołania si ę od decyzji Rady. 6. Operacja zostanie uznana za zgodn ą z LSR, je Ŝeli b ędzie zgodna z: 1) co najmniej jednym celem ogólnym, 2) co najmniej jednym celem szczegółowym, 3) co najmniej jednym przedsi ęwzi ęciem zapisanym w LSR. 7. Do dalszej oceny na podstawie lokalnych kryteriów wyboru zostan ą przekazane operacje uznane przez Rad ę za zgodne z LSR - bezwzgl ędn ą wi ększo ści ą głosów, zgodnie z Regulaminem Rady. 8. Zał ącznikiem do niniejszej procedury jest karta oceny zgodno ści operacji z LSR.

66 Ocena operacji na podstawie lokalnych kryteriów wyboru

1. Procedura oceny operacji na podstawie lokalnych kryteriów wyboru polega na dokonaniu oceny operacji zakwalifikowanych wcze śniej, jako zgodnych z LSR, na podstawie lokalnych kryteriów wyboru operacji. 2. Zasadniczym celem tej procedury jest wybór operacji, które w najwi ększym stopniu mog ą realizowa ć zało Ŝenia LSR. 2. Ocena dokonywana jest indywidualnie przez członków Rady na imiennych kartach oceny operacji według lokalnych kryteriów wyboru. Miejsce operacji na li ście rankingowej okre śla średnia arytmetyczna wszystkich indywidualnych ocen.

Lokalne Kryteria Wyboru

Stowarzyszenie LGD, jako instytucja finansuj ąca rozwój lokalny decyduje o przyj ęciu odpowiedniego zestawu kryteriów. Ze wzgl ędu na zró Ŝnicowany charakter operacji, które b ędą rozpatrywane i oceniane przez Rad ę, zaleca si ę stosowanie odmiennych zestawów kryteriów do ró Ŝnych operacji.

Tabela 11: Lokalne Kryteria Wyboru „Małych projektów”

L.p Kryteria Opis Punkty 1. Powi ązanie z innymi Preferuje powi ązanie operacji z 2 – powi ązana z wi ęcej ni Ŝ projektami wi ęcej ni Ŝ jednym projektem jednym projektem realizowanymi na zwi ązanym z działaniami Leader 1- powi ązana z jednym obszarze LGD lub innymi programami projektem kierowanymi na obszary wiejskie. 0 – brak powi ąza ń 2. Zaanga Ŝowanie Preferuje operacje, które anga Ŝuj ą 2 – anga Ŝuje min. 2 podmioty społeczno ści lokalnej w mieszka ńców i podmioty i grup ę mieszka ńców realizacj ę operacji. (organizacje, instytucje i biznes) z 1 – anga Ŝuje 1 podmiot i obszaru realizacji operacji grup ę mieszka ńców 0 – nie anga Ŝuje 3. Zasi ęg oddziaływania Preferuje operacje maj ące wpływ na 2 – wpływa na gmin ę operacji wi ęcej ni Ŝ jedn ą miejscowo ść 1- wpływa na wi ęcej ni Ŝ 1 miejscowo ść 0 – wpływa na 1 miejscowo ść

4. Trwało ść operacji po Preferuje si ę operacje, w których 1- operacja zako ńczeniu działania b ędą kontynuowane po zapewnia kontynuacj ę zako ńczeniu finansowania z Leader 0 – operacja nie zapewnia PROW kontynuacji 5. Wykorzystanie Preferuje operacje, które w pełni 1- zasoby przyrodnicze lokalnych zasobów wykorzystuj ą lokalne zasoby 1- zasoby historyczno kulturowe 1- aktywno ść społeczna lub gospodarcza 0- brak wykorzystania

Max. ilo ść punktów, któr ą operacja mo Ŝe otrzyma ć w trakcie oceny: 10 pkt.

67 Tabela 12: Lokalne Kryteria Wyboru operacji „Odnowy i rozwoju wsi”

L.p Kryteria Opis Punkty 1. Do świadczenie Preferuje si ę wnioskodawców, którzy 2 – wnioskodawca wnioskodawcy realizowali projekty ze środków UE realizował wi ęcej ni Ŝ 1 lub krajowych projekt 1- wnioskodawca realizował min. 1 projekt w okresie 2005 – 2007 0- nie realizował 2. Zasi ęg oddziaływania Preferuje operacje maj ące wpływ na 2 – wpływa na gmin ę operacji wi ęcej ni Ŝ jedn ą miejscowo ść 1- wpływa na wi ęcej ni Ŝ 1 miejscowo ść 0 – wpływa na 1 miejscowo ść 3. Trwało ść operacji Preferuje si ę operacje zapewniaj ące 1 – operacja trwała trwałe wykorzystanie po zako ńczeniu 0 – operacja nie inwestycji zapewnia trwało ści 4. Powi ązanie z innymi Preferuje powi ązanie operacji z wi ęcej 2 – powi ązana z wi ęcej projektami ni Ŝ jednym projektem lub innymi ni Ŝ jednym projektem realizowanymi na programami kierowanymi na obszary 1 – powi ązana z jednym obszarze LGD wiejskie projektem 0 – brak powi ąza ń

Max. ilo ść punktów, któr ą operacja mo Ŝe otrzyma ć w trakcie oceny: 7 pkt.

Tabela 13: Lokalne Kryteria Wyboru operacji „Ró Ŝnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej”

Lp Kryteria Opis Punkty 1. Zasi ęg oddziaływania Preferuje operacje o oddziaływaniu szerszym 3 – obszar LGD operacji 2- 1 gmina 1 – 1 miejscowo ść 2. Wykonalno ść Preferuje operacje o dobrej jako ści biznes planu 2- wysoka jako ść operacji 1- dostateczna jako ść 0- brak biznesplanu 3. Realizacja celów Preferuje operacje realizuj ące kilka celów 3 – 3 cele LSR-u szczegółowych LSR- u szczegółowe 2 -2 cele szczegółowe 1 – 1 cel szczegółowy 4. Wysoko ść Preferowane sa operacje, których wnioskowana 1 – nie wnioskowanej kwoty kwota nie przekracza średniej kwoty dotacji przekracza 0 – przekracza

Max. ilo ść punktów, któr ą operacja mo Ŝe otrzyma ć w trakcie oceny: 9 pkt.

68 Tabela 14: Lokalne Kryteria Wyboru operacji „Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw”

Lp Kryteria Opis Punkty 1. Zasi ęg oddziaływania Preferuje operacje o oddziaływaniu szerszym 3 – obszar LGD operacji 2- 1 gmina 1 – 1 miejscowo ść 2. Wykonalno ść operacji Preferuje operacje o dobrej jako ści biznes 2- wysoka jako ść planu 1- dostateczna jako ść 0- brak biznesplanu 3. Realizacja celów LSR-u Preferuje operacje realizuj ące kilka celów 3 – 3 cele szczegółowych LSR- u szczegółowe 2 -2 cele szczegółowe 1 – 1 cel szczegółowy 4. Długo ść prowadzonej Preferuje wnioskodawców rozpoczynaj ących 3 – zaczyna działalno ści gospodarczej działalno ść gospodarcz ą działalno ść 2 – działa do 1 roku 1 – działa powy Ŝej 1 roku 5. Wysoko ść wnioskowanej Preferowane s ą operacje, których 1 – nie kwoty wnioskowana kwota nie przekracza średniej przekracza kwoty dotacji 0 – przekracza

Max. ilo ść punktów, któr ą operacja mo Ŝe otrzyma ć w trakcie oceny: 12 pkt.

Tabela 15: Ogólna procedura wyboru operacji

OGÓLNA PROCEDURA WYBORU OPERACJI do dofinansowania w ramach wdra Ŝania LSR (miejsce na piecz ątk ę) CEL PROCEDURY Przejrzyste przeprowadzenie procesu wyboru operacji do dofinansowania przez LGD w ramach posiadanego bud Ŝetu na realizacj ę LSR ODPOWIEDZIALNO ŚĆ Przewodnicz ący Rady ZA PROCEDUR Ę ZAKRES STOSOWANIA Dotyczy pracowników Biura LGD bior ących udział w organizacji procesu wyboru operacji, członków Rady, członków Zarz ądu WEJ ŚCIE Zło Ŝone operacje do dofinansowania, obowi ązuj ące akty prawne dotycz ące Leader PROW, Lokalna Strategia Rozwoju, personel biura, sprz ęt biurowy OSOBA KROK CZYNNO ŚĆ ODPOWIE- ZAPISY DZIALNA Kierownik Zbiorcza lista Zapoznanie si ę przez członków Rady ze Biura zło Ŝonych wniosków, 1 zło Ŝonymi wnioskami strony.www beneficjentów

69 Przewodn. Lista wniosków Rady zgodnych z LSR. Ocena wniosków o dofinansowanie projektów Lista wniosków 2 pod k ątem zgodno ści z LSR odrzuconych z powodu braku zgodno ści z LSR Przewodn. Uchwały Rady do Rady ka Ŝdej operacji. Ocena wniosków o dofinansowanie projektów 3 Lista wniosków nie według lokalnych kryteriów wyboru wybranych do dofinansowania Przekazanie listy wniosków wybranych do Biuro 4 dofinansowania oraz nie wybranych i uchwał w/s Zarz ądu wyboru operacji do IW WYJ ŚCIE Lista rankingowa operacji wybranych do dofinansowania Lista wniosków nie wybranych do dofinansowania Uchwały Rady do operacji wybranych do dofinansowania DOKUMENTY Regulamin Rady ZWI ĄZANE Z Regulamin Zarz ądu PROCEDUR Ą Regulamin Biura SPRAWDZIŁ: ZATWIERDZIŁ: Kierownik Biura Przewodnicz ący Rady Data: Data:

70 Rysunek 2: Ogólna procedura wyboru operacji do dofinansowania – wersja graficzna:

Ewentualno ść Umo Ŝliwienie członkom Dokumenty dost ępne dopracowania i ponowne Rady zapoznanie si ę w formie elektronicznej zło Ŝenie wniosku z wnioskami lub drukowanej w Biurze w kolejnym trybie LGD

Zawiadomienie o posiedzeniu Rady

Głosowanie – ocena Karta oceny zgodno ści zgodno ści operacji z LSR operacji z LSR

Zawiadomienie wnioskodawcy Operacje NIE Lista odrzuconych o odrzuceniu zgodne operacji operacji z LSR

TAK

Ocena operacji według Lista rankingowa lokalnych kryteriów wyboru operacji

NIE Czy operacja zakwalifikowała si ę do obj ęcia dofinansowaniem

TAK

Uchwała Rady Przesłanie listy wybranych operacji do IW

71 3. Procedura zmiany Lokalnych Kryteriów Wyboru

Rada LGD ma prawo do zmiany lokalnych kryteriów wyboru projektów. Mo Ŝe si ę to sta ć w ramach aktualizacji LSR-u. Uprawnieni do wyst ąpienia o zmian ę lokalnych kryteriów wyboru s ą wszyscy członkowie Rady. Zgłaszaj ą pisemn ą propozycj ę zmian wraz ze szczegółowym uzasadnieniem. Propozycje zmian s ą rozpatrywane i uchwalane na Walnym Zebraniu Członków. W przypadku zmiany lokalnych kryteriów wyboru b ędą one obowi ązywa ć dla konkursów ogłoszonych po dniu zatwierdzenia zmian.

Rysunek 3: Procedura zmiany Lokalnych Kryteriów Wyboru – wersja graficzna:

Przygotowanie zmian w lokalnych kryteriach wyboru

Zło Ŝenie wniosku o zmian ę lokalnych kryteriów wyboru

Zatwierdzenie lub nie zatwierdzenie zmian w lokalnych kryteriach wyboru przez Walne Zebranie Członków

W PRZYPADKU ZATWIERDZENIA

Przygotowanie przez Biuro Zarz ądu nowych kart oceny w oparciu o wprowadzone zmiany

Tabela 16: Ogólna procedura zmiany Lokalnych Kryteriów Wyboru

OGÓLNA PROCEDURA ZMIANY LOKALNYCH KRYTERIÓW (miejsce na piecz ątk ę) WYBORU CEL PROCEDURY Aktualizacja Lokalnej Strategii Rozwoju ODPOWIEDZIALNO ŚĆ ZA Przewodnicz ący Rady PROCEDUR Ę ZAKRES STOSOWANIA Dotyczy pracowników Biura LGD, członków Rady, członków Zarz ądu WEJ ŚCIE Propozycje zmian lokalnych kryteriów wyboru, Lokalna Strategia Rozwoju, personel Biura, sprz ęt biurowy OSOBA KROK CZYNNO ŚĆ ODPOWIEDZIALNA ZAPISY

72

1 Przygotowanie zmian w lokalnych kryteriach Kierownik Biura Zebrane propozycje wyboru zmian w lokalnych kryteriach wyboru 2 Zło Ŝenie wniosku o dokonanie zmian w Wniosek do Zarz ądu lokalnych kryteriach wyboru projektów do Przewodnicz ący Rady dofinansowania 3 Zatwierdzenie lub nie zatwierdzenie zmian w Przewodnicz ący Uchwała Walnego lokalnych kryteriach wyboru przez Walne Walnego Zebrania Zebrania Członków Zebranie Członków Członków zatwierdzaj ąca zmiany w lokalnych kryteriach wyboru 4 Przygotowanie przez Biuro Zarz ądu nowych Kierownik Biura Aktualna wersja Karty kart oceny w oparciu o wprowadzone zmiany oceny operacji WYJ ŚCIE Uchwała Walnego Zebrania Członków Karta oceny operacji DOKUMENTY Regulamin Walnego Zebrania Członków ZWI ĄZANE Z Regulamin Rady PROCEDUR Ą Regulamin Zarz ądu Regulamin Biura LGD Lokalna Strategia Rozwoju SPRAWDZIŁ: ZATWIERDZIŁ: Kierownik Biura Przewodnicz ący Rady: Data: Data:

4. Procedura wył ączenia członka Rady od udziału w wyborze projektów

1. W razie zaistnienia okoliczno ści podwa Ŝaj ących bezstronno ść członka Rady w procesie oceny wprowadza si ę niniejsz ą procedur ę. 2. Niniejsza procedura ma tak Ŝe za zadanie zapobieganie sytuacjom, w których członkowie Rady ocenialiby operacje zło Ŝone przez wnioskodawców, z którymi s ą w pewnych formalnych lub nieformalnych zale Ŝno ściach, uzasadniaj ących w ątpliwo ść co do bezstronno ści w procesie oceny i wyboru. 3. Członkowie Rady ka Ŝdorazowo przed posiedzeniem Rady poświ ęconemu ocenie operacji b ędą proszeni o wypełnienie Deklaracji bezstronno ści i poufno ści . 4. W deklaracji bezstronno ści i poufno ści zawarte jest równie Ŝ o świadczenie członka Rady o zobowi ązaniu do zachowania w tajemnicy wszystkich informacji i tre ści dokumentów dost ępnych przy dokonywaniu oceny i wyboru. 5. Zapis o wył ączaniu członka Rady od głosowania znajduje si ę w § 27 Regulaminu Rady.

Tabela 17: Procedura wył ączania członka Rady od udziału w wyborze projektów

OGÓLNA PROCEDURA WYŁ ĄCZANIA CZŁONKA RADY OD UDZIAŁU W WYBORZE POJEKTÓW (miejsce na piecz ątk ę) CEL PROCEDURY Okre ślenie bezstronno ści członków Rady w procesie wyboru operacji do dofinansowania ODPOWIEDZIALNO ŚC Przewodnicz ący Rady ZAPROCEDUR Ę ZAKRES STOSOWANIA Dotyczy członków Rady, członków Zarz ądu, Kierownika Biura WEJ ŚCIE Lokalna Strategia Rozwoju, obowi ązuj ące akty prawne dotycz ące Leader PROW personel Biura, sprz ęt biurowy

73 KROK CZYNNO ŚĆ OSOBA ZAPISY ODPOWIEDZ. 1 Przypomnienie członkom Rady tre ści Przewodnicz ący Regulamin Rady Regulaminu Rady dotycz ącej głosowania Rady Protokół z oraz wył ączania od głosowania członków posiedzenia Rady Rady 2 Wypełnienie i podpisanie przez członków Przewodnicz ący Deklaracja poufno ści Rady o świadcze ń i zobowi ąza ń Rady i bezstronno ści WYJ ŚCIE Deklaracja poufno ści i bezstronno ści DOKUMENTY ZWI ĄZANE Regulamin Rady Z PROCEDUR Ą Regulamin Zarz ądu Regulamin Biura LGD SPRAWDZIŁ : Kierownik Biura ZATWIERDZIŁ: Przewodnicz ący Rady

DATA: DATA:

Rysunek 4: Procedura wył ączania członka Rady od udziału w wyborze projektów – wersja graficzna:

Przypomnienie członkom Rady

zapisów dotycz ących zgłoszenia oraz Regulamin Rady wył ączenia członków Rady od głosowania

Przewodnicz ący Rady

Wypełnianie i podpisywanie przez Deklaracja poufno ści i członków Rady o świadcze ń i bezstronno ści zobowi ąza ń

5. Procedura odwoławcza od decyzji Rady

1. Ka Ŝdy wnioskodawca ma prawo do odwołania si ę od decyzji Rady. 2. Odwołanie ma posta ć wniosku do Zarz ądu Stowarzyszenia o ponowne rozpatrzenie wniosku o dofinansowanie operacji, według wzoru udost ępnionego przez Biuro LGD. 3. Biuro LGD informuje wnioskodawc ę o wybraniu lub nie wybraniu operacji do realizacji, w ci ągu 14 dni od posiedzenia Rady, na którym zapadły stosowne uchwały. Wnioskodawcy przysługuje prawo zło Ŝenia odwołania w terminie 7 dni od otrzymania pisma powiadamiaj ącego o decyzji Rady. W tym samym terminie wnioskodawcy przysługuje prawo wgl ądu do protokołu oceny w siedzibie Biura LGD. Odwołanie polega na ponownym rozpatrzeniu przez Radę wniosku o dofinansowanie operacji na najbli Ŝszym posiedzeniu Rady.

74 4. Wniosek o ponowne rozpatrzenie operacji pozostaje bez rozpatrzenia w przypadku, gdy: 1) został wniesiony po upływie terminu okre ślonego w pkt 3, 2) został wniesiony przez nieuprawniony podmiot, tzn. nie b ędący wnioskodawc ą, którego wniosek o dofinansowanie operacji podlegał ocenie, 3) nie zawierał pisemnego uzasadnienia lub innych danych wymaganych we wniosku o ponowne rozpatrzenie.

5. Wniosek o ponowne rozpatrzenie wniosku o dofinansowanie operacji musi zosta ć szczegółowo uzasadniony.

6. W momencie ponownego rozpatrywania wniosku o dofinansowanie operacji, członkowie Rady rozpatruj ą wniosek na podstawie kryteriów obowi ązuj ących w danym konkursie i tylko w tych elementach, których dotyczy uzasadnienie podane przez wnioskodawc ę.

7. Wniosek o dofinansowanie operacji, który w wyniku ponownego rozpatrzenia uzyskał liczb ę punktów kwalifikuj ących go do obj ęcia dofinansowaniem w danym naborze, zyskuje prawo dofinansowania. Ten fakt mo Ŝe spowodowa ć skre ślenie z listy - operacji o mniejszej liczbie punktów.

8. Wniosek o ponowne rozpatrzenie wniosku o dofinansowanie konkretnej operacji mo Ŝe zosta ć zło Ŝony tylko jeden raz.

9. O wynikach ponownego rozpatrzenia wniosku wnioskodawca zostaje poinformowany w terminie 14 dni od dnia posiedzenia Rady, na którym wniosek był rozpatrywany.

10. Ponowna decyzja Rady jest ostateczna i nie przysługuje od niej odwołanie.

Tabela 18: Procedura odwoławcza od decyzji Rady.

OGÓLNA PROCEDURA ODWOŁAWCZA OD DECYZJI RADY (miejsce na piecz ątk ę) CEL PROCEDURY Ponowne rozpatrzenie wniosku o dofinansowanie operacji ODPOWIEDZIALNO ŚC Przewodnicz ący Rady ZA PROCEDUR Ę ZAKRES Dotyczy członków Rady, członków Zarz ądu, Kierownika Biura STOSOWANIA WEJ ŚCIE Lokalna Strategia Rozwoju, obowi ązuj ące akty prawne dotycz ące Leader PROW, personel biura, sprz ęt biurowy KROK CZYNNO ŚĆ OSOBA ZAPISY ODPOWIEDZ. 1 Poinformowanie wnioskodawcy o nie wybraniu Kierownik Pismo informuj ące jego wniosku do dofinansowania Biura 2 Zło Ŝenie odwołania z uzasadnieniem przez Kierownik Wniosek o ponowne wnioskodawc ę do Biura LGD Biura rozpatrzenie wniosku o dofinansowanie operacji 3 Zwołanie posiedzenia Rady w sprawie odwoła ń Przewodnicz ący Zawiadomienie o wnioskodawców Rady posiedzeniu Rady 4 Ponowne rozpatrywanie wniosków o Przewodnicz ący Uchwała Rady o

75 dofinansowanie operacji Rady dofinansowaniu operacji lub odrzuceniu wniosku 5 Przekazanie do IW listy ponownie Prezes Zarz ądu Lista wniosków do rozpatrywanych wniosków: przyj ętych do dofinansowania oraz dofinansowania i odrzuconych lista wniosków odrzuconych 6 Zawiadomienie wnioskodawcy o Kierownik Pismo informuj ące dofinansowaniu lub odrzuceniu wniosku do Biura dofinansowania WYJ ŚCIE Lista wniosków rozpatrzonych pozytywnie, do dofinansowania Lista wniosków odrzuconych Uchwały Rady DOKUMENTY Wniosek o ponowne rozpatrzenie wniosku o dofinansowanie operacji ZWI ĄZANE Z Regulamin Rady PROCEDUR Ą Regulamin Zarz ądu Regulamin Biura LGD SPRAWDZIŁ: Kierownik Biura ZATWIERDZIŁ: Przewodniczący Rady DATA: DATA:

Rysunek 5: Procedura odwoławcza od decyzji Rady – wersja graficzna

Poinformowanie wnioskodawcy o odrzuceniu jego

Wniosek o ponowne Zło Ŝenie odwołania rozpatrzenie wniosku przez wnioskodawc ę o dofinansowanie operacji

Zwołanie posiedzenia Rady

Zawiadomienie Ponowne rozpatrzenie Zawiadomienie wnioskodawcy o wniosku o wnioskodawcy o odrzuceniu wniosku dofinansowanie operacji dofinansowaniu wniosku

Przekazanie wniosku do Uchwała Rady Instytucji Wdra Ŝaj ącej

76 10. Okre ślenie bud Ŝetu LSR dla ka Ŝdego roku jej realizacji

Na realizacj ę Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich – Osi 4 Leader, LGD „Kraina Lasów i Jezior” dysponuje kwot ą 8 823 612,00 zł. Wielko ść tej kwoty wynika z iloczynu liczby mieszka ńców zameldowanych na pobyt stały na dzie ń 31 grudnia 2006 r. na obszarze obj ętym LSR oraz odpowiedniej kwoty, przyporz ądkowanej do danego działania.

Tabela 19. Podział środków pomi ędzy komponenty na realizacj ę Lokalnej Strategii Rozwoju

Budżet LGD Kod Kwota „Porozumienie komponentu Liczba Nazwa komponentu alokacji Wzgórz wg PROW mieszkańców Dalkowskich” 2007-2013 w PLN. w PLN

413 Wdrażanie lokalnej strategii rozwoju 116 59 619 6 915 804 421 Wdrażanie projektów współpracy 3 59 619 178 857 Funkcjonowanie LGD, nabywanie 431 29 1 728 951 umiejętności, aktywizacja 59 619 Razem 148 59 619 8 823 612

Podział środków z działania 4.1/413 – „Wdra Ŝanie lokalnych strategii rozwoju” dokonano zgodnie z wytycznymi tj. na poszczególne działanie „Ró Ŝnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej”, „Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw”, „Odnowa i rozwój wsi”, „Małe projekty” kwota alokacji nie mo Ŝe by ć mniejsza ni Ŝ 10 % całej kwoty przeznaczonej na to działanie.

Tabela 20. Podział środków na działanie 4.1/413 – Wdra Ŝanie lokalnych strategii rozwoju

Kwota w Średnia wartość Liczba Działania w Komponencie 4.1/ 413 % budżecie w PLN dotacji w PLN operacji Różnicowanie w kierunku działalności 720 000 10.4 30 000 24 nierolniczej Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 960 000 13.3 40 000 24 Odnowa i rozwój wsi 4 200 000 60.7 300 000 14 Małe projekty 1 035 804 15.0 14 000 74 Razem 6 915 804 100.0 __ 136

Na działanie biura LGD „Kraina Lasów i Jezior ” zgodnie z wytycznymi tj. nie wi ęcej ni Ŝ 15 % wszystkich środków na „Wdra Ŝanie LSR” 975 000 zł tj. 14,1 %. Na pozostał ą cz ęść zadania tj. „Nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja” przeznaczono 753 951 zł.

77

Dla konstrukcji bud Ŝetu LGD „Kraina Lasów i Jezior ” przyj ęto nast ępuj ące zało Ŝenia: • średnia warto ść dotacji dla działania „Ró Ŝnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej ” wyniesie 30 tys. zł. • średnia warto ść dotacji dla działania „Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw ” wyniesie 40 tys. zł. • średnia warto ść dotacji dla działania „Odnowa i rozwój wsi wyniesie 300 tys. zł. • średnia warto ść dotacji dla działania „Małe projekty ” wyniesie 14 tys. zł;

Kwoty całkowite w tabeli bud Ŝetowej stanowi ą sum ę kwoty refundowanej i wkładu własnego zgodnego z rodzajem operacji – wg wytycznych PROW 2007-2013, tj.: • maksymalnie 50% dofinansowania dla operacji „Ró Ŝnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej ” (czyli minimum 50% wkładu własnego beneficjenta); • maksymalnie 50% dofinansowania dla operacji „Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw ” (czyli minimum 50% wkładu własnego beneficjenta); • maksymalnie 75% dofinansowania dla operacji „Odnowa i rozwój wsi (czyli minimum 25% wkładu własnego beneficjenta); • maksymalnie 70% dofinansowania dla operacji „Małe projekty” (czyli minimum 30% wkładu własnego beneficjenta);

Bud Ŝet LSR dla LGD został przygotowany w oparciu o załoŜenie średnich warto ści dotacji dla danego działania 4.1/4.13 czyli „Wdra Ŝania LSR”

78 Tabela 21. Bud Ŝet LGD „Kraina Lasów i Jezior” w ka Ŝdym roku realizacji

Działania Osi 4 przeprowadzone przez LGD

431 Funkcjonowanie lokalnej grupy 413- Wdra Ŝanie lokalnych strategii rozwoju 421 Wdra Ŝanie projektów Współpracy działania, w tym : Rok Kategoria Ró Ŝnicowanie Tworzenie Odnowa Małe Razem Przygotowanie Realizacja Razem nabywanie Razem w kierunku i rozwój i rozwój projekty 413 projektów Projektów 4.21 funkcjonowanie kosztu umiej ętno ści Razem oś 4 działalno ści mikroprzedsi ębiorstw wsi współpracy współpracy LGD (koszty i 431 nierolniczej bie Ŝą ce) aktywizacja 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 3 770 2009 240 000 320 000 2 800 000 140 000 3 500 000 20 000 0 20 000 150 000 100 000 250 000 całkowite 000 3 770 240 000 320 000 2 800 000 140 000 3 500 000 20 000 0 20 000 150 000 100 000 250 000 kwalifikowane 000 2 748 120 000 160 000 2 100 000 98 000 2 478 000 20 000 0 20 000 150 000 100 000 250 000 do refundacji 000 4 130 2010 300 000 400 000 2 800 000 320 000 3 820 000 0 40 000 40 000 150 000 120 000 270 000 całkowite 000 4 130 300 000 400 000 2 800 000 320 000 3 820 000 0 40 000 40 000 150 000 120 000 270 000 kwalifikowane 000 2 984 150 000 200 000 2 100 000 224 000 2674000 0 40 000 40 000 150 000 120 000 270 000 do refundacji 000 1 350 2011 300 000 400 000 0 340 000 1 040 000 0 40 000 40 000 150 000 120 000 270 000 całkowite 000 1 350 300 000 400 000 0 340 000 1 040 000 0 40 000 40 000 150 000 120 000 270 000 kwalifikowane 000 do refundacji 150 000 200 000 0 238 000 588 000 0 40 000 40 000 150 000 120 000 270 000 898 000 1 350 2012 300 000 400 000 0 340 000 1 038 571 0 40 000 40 000 150 000 120 000 270 000 całkowite 000 1 350 300 000 400 000 0 340 000 1 038 571 0 40 000 40 000 150 000 120 000 270 000 kwalifikowane 000 do refundacji 150 000 200 000 0 238 000 587 804 0 40 000 40 000 150 000 120 000 270 000 898 000 1 347 2013 300 000 400 000 0 338 571 0 0 38 857 38 857 150 000 120 000 270 000 całkowite 428 1 347 300 000 400 000 0 338 571 0 0 38 857 38 857 150 000 120 000 270 000 kwalifikowane 428 do refundacji 150 000 200 000 0 237 804 0 0 38 857 38 857 150 000 120 000 270 000 896 661 2014 całkowite 0 0 0 0 0 0 0 0 150 000 120 000 270 000 270 000 kwalifikowane 0 0 0 0 0 0 0 0 150 000 120 000 270 000 270 000 do refundacji 0 0 0 0 0 0 0 0 150 000 120 000 270 000 270 000 2015 całkowite 0 0 0 0 0 0 0 0 75 000 120 000 128 951 128 951 kwalifikowane 0 0 0 0 0 0 0 0 75 000 120 000 128 951 128 951 do refundacji 0 0 0 0 0 0 0 0 75 000 120 000 128 951 128 951 10 438 1 728 12 346 RAZEM 1 440 000 1 920 000 5 600 000 1478 571 20 000 158 857 178 857 975 000 753 951 całkowite 571 951 379

79 10 438 1 728 12 346 2008 – 1 440 000 1 920 000 5 600 000 1 478 571 20 000 158 857 178 857 975 000 753 951 kwalifikowane 571 951 379 2015 4 200 1 035 6 915 178 1 728 8 823 do refundacji 720 000 960 000 20 000 158 857 975 000 753 951 000 804 804 857 951 612

Tabela 22. Tabela pomocnicza do bud Ŝetu LSR

Zakładana Funkcjonowanie liczba Ró Ŝnicowa- Tworzenie LGD (koszty operacji nie w Odnowa Razem Wdra Ŝanie i rozwój biurowe) i realizowa- kierunku i rozwój wdra Ŝanie projektów Razem Cele ogólne Przedsi ęwzi ęcia mikroprzed- Małe nabywanie nych w działalno ści wsi LSR współpracy Oś 4 si ębiorstw projekty umiej ętno ści i ramach nierolniczej (413) (4.1/413) (4.21) (413) (413) aktywizacja przedsi ę- (413) (4.31) wzi ęcia Stworzenie oferty Znana i zintegrowana turystycznej w turystycznie Kraina Minimalna oparciu o zasoby Lasów i Jezior 10 10 2 24 46 liczba i specyfik ę regionu Wzrost poziomu Promocja zasobno ści mikroprzedsiebiorczosci i Minimalna mieszka ńców w pozarolniczych miejsce 10 10 2 20 42 liczba regionie pracy na wsi

Zrównowa Ŝone Czyste środowisko wykorzystanie wizytówk ą regionu Minimalna zasobów 3 3 4 10 20 liczba środowiska

Wzrost integracji Rozwój potencjału i potencjału społecznego w regionie Minimalna 1 1 6 20 28 społecznego w liczba regionie

Minimalna liczba operacji w ramach LSR 24 24 14 74 136 5 7 148 4 200 1 035 8 823 Warto ść operacji w ramach LSR - ogółem 720 000 960 000 6 915 804 178 857 1 728 951 000 804 612

80 11. Opis procesu przygotowania LSR  Przebieg tworzenia LSR-u Lokalna Strategia Rozwoju dla LGD Kraina Lasów i Jezior powstała zgodnie ze standardami procesu planowania strategicznego, czyli od etapu diagnozy poprzez analiz ę SWOT, uzgodnienie celów, działa ń i oczekiwanych rezultatów. Prace nad dokumentem prowadzone były metod ą uspołecznion ą przy udziale przedstawicieli samorz ądów, organizacji pozarz ądowych, biznesu, instytucji powiatowych, mediów. Grupa zaanga Ŝowana w proces tworzenia strategii została wyłoniona na podstawie pełnej analizy lokalnych i regionalnych aktorów istotnych z punktu widzenia zasad Leadera i interesów społeczno ści lokalnych oraz opiniotwórczych środowisk.

Tabela 23: Podmioty i osoby, które brały udział w pracy nad LSR Lp. Nazwisko, Imi ę Instytucja 1. Balinowski Andrzej Gospodarstwo Agroturystyczne „Sadyba” Stara Wie ś 2. Bok Antoni Towarzystwo Ziemi Głogowskiej 3. Budzar Janina Urz ąd Gminy Siedlisko 4. Chilarska Renata Powiatowa Rada Organizacji Pozarz ądowych 5. Fendorf Halina Gmina Kotla 6. Fulldo Roman Szlichtyngowa 7. Gulczy ńska Sylwia Urz ąd Miasta i Gminy Wschowa 8. Jabło ński Edward GOK Oty ń 9. Ławniczek Andrzej Gospodarstwo Agroturystyczne 10. Kanarkiewicz Ewa Urz ąd Gminy Kotla 11. Kobiela Barbara Prezes Stow. - Zarz ądu 12. Konarska - Jó źwiak Ewa Urz ąd Gminy Kotla 13. Kopciowski Tomasz Pensjonat "Haleszka" 14. Kordek Janusz Lubuski Klub śeglarski im. Mariusza Zaruskiego 15. Kowalewska - Koziarska Kinga Winnica Kinga 16. Koza Adam OSP 17. Koziarski Robert Winnica Kinga 18. Krukowska - Szopa Irena Fundacja Ekologiczna Zielona Akcja 19. Kurek Krzysztof Stowarzyszenie Grochowice Zdrój 20. Łuczak Krzysztof V-ce Prezes Stow. - Zarz ądu 21. Majów Ryszard PUH "Józefów" 22. MieŜowiec Ireneusz Urz ąd Miasta i Gminy Wschowa 23. Mi śkiewicz Maria Urz ąd Gminy Siedlisko 24. Pil Ŝys - Kosmatka Celina Urz ąd Miasta i Gminy Szlichtyngowa 25. Rybak Barbara Urz ąd Gminy Kotla 26. Skrzypczak Małgorzata Urz ąd Miasta i Gminy w Sławie 27. Sobczak Małgorzata Urz ąd Miasta i Gminy w Sławie 28. Sobczak Marcin Urz ąd Miasta i Gminy Wschowa 29. Straus Dariusz Urz ąd Gminy Siedlisko 30. Tietz Waldemar Ośrodek Jazdy Konnej „Pegaz” 31. Ufniak Anna Urz ąd Miasta i Gminy Wschowa 32. Uruski Jan Zakład Handlowo – Usługowy „JUX” 33. Walkowiak Tadeusz Urz ąd Gminy Oty ń 34. Wasielewska Tatiana Urz ąd Miasta i Gminy Szlichtyngowa 35. Ziobrowska Bogumiła Urz ąd Gminy Nowa Sól 36. Zieli ński Dariusz Rada Gminy Kotla 37. Zientek Krystyna OPS Szlichtyngowa

81 Prace nad strategi ą prowadzone były metod ą warsztatow ą – w sumie przeprowadzono 5 spotka ń. Były to spotkania plenarne oraz w grupach roboczych prowadzone od etapu analizy i diagnozy obszaru do etapu działa ń i wyboru operacji.

Rysunek 6: Przebieg prac nad Lokaln ą Strategi ą Rozwoju

Przygotowanie • Konferencja informacyjna Luty 2008 procesu o LSR i nowym okresie programowania

Opracowanie • Warsztaty w grupach Luty- lipiec 2008 dokumentu strategii roboczych (4 spotkania) - Diagnoza obszaru LGD - Identyfikacja problemów - Analiza SWOT - Wizja, cele, misja LGD - Cele, działania - Kryteria wyboru operacji, - Bud Ŝet

Zako ńczenie procesu • Konsultacje ze Wrzesie ń- grudzie ń społeczno ści ą lokaln ą 2008 • Walne Zebranie LGD

Warsztaty prowadzone były metodami interaktywnymi, co pozwoliło na wymian ę pogl ądów i wiedzy pomi ędzy uczestnikami. Spotkania gromadziły od 15 do 30 osób. Na podstawie zapisów z plansz, dyskusji pomi ędzy uczestnikami i konsultacji ze społeczno ści ą lokaln ą powstała uzgodniona wersja ostateczna strategii dla Lokalnej Grupy Działania. Na etapie przygotowania procesu została opracowana pełna diagnoza zasobów środowiskowych, społecznych i gospodarczych gmin objętych LGD.

 Przebieg procesu informowania i konsultowania LSR

Przebieg procesu informowania i konsultowania zapewnił powszechny dost ęp do informacji o LSR, systematyczny sposób ich rozpowszechniania i aktualizowania oraz pełny udział społeczno ści lokalnej. Zastosowano nast ępuj ące formy: − O działaniach Leader PROW i powołaniu LGD oraz procesie przygotowania LSR poinformowano dwukrotnie poszczególne Rady Gmin z obszaru LGD (IV kwartał 2007 i I kwartał 2008) − Umieszczono na stronach internetowych 7 gmin zakładk ę Leader, na których zamieszczono pełn ą informacj ę o programie oraz umieszczono terminy spotka ń w sprawie LSR, a jesieni ą

82 2008 r. zawieszono dokument strategii do konsultacji społecznych informuj ąc o sposobie zbierania uwag ( I, II, III, IV kwartał 2008) − Powołano 7 koordynatorów gminnych, którzy odpowiadali za zbieranie i przekazywanie informacji mieszka ńcom oraz byli odpowiedzialni za zbieranie danych do LSR i działania organizacyjne dotycz ące LGD; ka Ŝdy z koordynatorów odpowiadał za informowanie mieszka ńców i udost ępniał ankiet ę do wypełnienia przez osoby zainteresowane składaniem wniosków (II- IV kwartał 2008) − Umieszczono informacj ę o Leader w lokalnej, regionalnej prasie (I- IV kwartał 2008) − Powołano Punkt Informacyjno – Konsultacyjny dotycz ący działa ń Leader PROW przy Urz ędzie Gminy Kotla, który jest czynny w • poniedziałek w godz.: 12 30 – 14 30 • czwartek w godz.: 12 30 – 14 30 Punkt uruchomiono w III kwartale 2008 r. Wszystkie informacje zebrane od gmin i społeczno ści lokalnych w trakcie konsultacji zostały uwzgl ędnione w dokumencie ostatecznym LSR.

Tabela 24: Zestawienie warsztatów LSR

lp Nazwa spotkania Data Miejsce Ilo ść osób 1 Konferencja informacyjna o 02.2008 Siedlisko 30 Leader 2 I warsztat LSR 02.04.2008 Śmieszków 17 3 II warsztat LSR 23.04.2008 Kotla 14 4 III warsztat LSR 29.05.2008 Szlichtyngowa 12 5 IV warsztat LSR 26.06.2008 Oty ń 13 6 Konsultacja LSR 18.11.2008 Kotla 18

12. Opis procesu wdra Ŝania i aktualizacji LSR

 Proces informowania o wdra Ŝaniu LSR. LGD zgodnie ze statutem ma na celu m.in. opracowanie i realizacj ę Lokalnej Strategii Rozwoju, podejmowanie inicjatyw i działa ń maj ących na celu pobudzenie aktywno ści społeczno ści lokalnych oraz ich czynny udział w opracowaniu i realizacji LSR, propagowanie działa ń na rzecz realizacji LSR. Aby spełni ć powy Ŝsze cele LGD w nast ępuj ący sposób b ędzie prowadziło działania informacyjne: - Biuro Stowarzyszenia b ędzie odpowiednio oznakowane z informacj ą o godzinach urz ędowania i prowadzonych formach doradztwa dla zainteresowanych składaniem wniosków. Biuro b ędzie udziela ć informacji, udost ępn ia ć materiały i dokumenty z działalno ści LGD w tym dokumentacj ę z posiedze ń Rady. Biuro b ędzie przyjmowa ć wnioski i postulaty składane przez mieszka ńców dotycz ące wdro Ŝenia LSR, b ędzie tak Ŝe systematycznie przekazywa ć informacje do gmin (zostan ą w gminach wyznaczone osoby do kontaktów z mieszka ńcami w sprawie Leader), mediów lokalnych i regionalnych o ogłaszanych naborach wniosków, o wydarzeniach i sukcesach LGD; - strony internetowe LGD będą zawierały aktualno ści (szkolenia, konferencje, wydarzenia), dokumenty (np. wzory wniosków, rozporz ądzenia LSR), bazy danych (zasoby przyrodnicze, kulturowe, turystyka, edukacja, mikroprzedsi ębiorczo ść , organizacje pozarz ądowe), raporty i

83 sprawozdania z działa ń LGD, dział pyta ń i odpowiedzi, forum dyskusyjne, współpraca z innymi LGD, galeria zdj ęć . Materiały na stronach b ędą systematycznie aktualizowane; - LGD b ędzie prowadziło spotkania szkoleniowe i warsztaty dla mieszka ńców zwi ązane z przygotowaniem wniosków oraz animowaniem mieszka ńców, b ędą organizowane konferencje i seminaria propaguj ące wdro Ŝenie LSR-u; - LGD b ędzie wydawało biuletyn Krainy Lasów i Jezior, ulotki, opracowania multimedialne o swoich działaniach dost ępne w Biurze, w gminach, w organizacjach i instytucjach współpracuj ących oraz przekazywane w trakcie wa Ŝnych wydarze ń realizowanych przez LGD (targi, jarmarki, imprezy); - w przypadku potrzeby zasi ęgni ęcia opinii mieszka ńców LGD przeprowadzi sonda Ŝe lub wywiady. W ten sposób zostanie zachowana zasada otwarto ści, jawno ści i transparentno ści działa ń LGD oraz zasada systematycznego dostarczania i zbierania informacji od mieszka ńców, partnerów, członków LGD.

 Proces aktualizowania LSR-u uwzgl ędniaj ący udział społeczno ści lokalnej. Zgodnie z zasadami Leader PROW aktualizacja LSR-u musi si ę odby ć zgodnie z warunkami okre ślonymi w umowie i nie mo Ŝe wpłyn ąć na zmian ę celów ogólnych LSR oraz misji LGD i zmieni ć limit środków w ramach działania 4.1. LGD proces aktualizacji b ędzie prowadzi ć w nast ępuj ący sposób: - aktualizacja nie b ędzie realizowana cz ęś ciej ni Ŝ raz do roku, przy czym ostatnia powinna si ę odby ć w roku 2013; - aktualizacja b ędzie si ę odbywa ć przy udziale członków LGD i mieszka ńców obszaru. Wnioski i postulaty mog ą by ć zbierane na spotkaniach, drog ą internetow ą i w inny wypraktykowany sposób w LGD; - wnioski i postulaty do aktualizacji mo Ŝe zgłosi ć Rada i Walne Zebranie; - Zarz ąd b ędzie odpowiedzialny za wniesienie zmian do dokumentu. Mo Ŝe przy tym skorzysta ć z pomocy ekspertów, przeprowadzi ć odpowiednie badania lub analizy, skorzysta ć z wyników monitorowania realizacji LSR; - Walne Zebranie będzie odpowiada ć za przyj ęcie zaktualizowanego dokumentu w drodze uchwały; - zaktualizowany dokument zostanie umieszczony na stronach internetowych LGD. Proces aktualizacji jest zgodny ze statutem LGD, regulaminem Walnego Zebrania, Rady, Zarz ądu.

13. Zasady i sposób dokonywania oceny (ewaluacji) własnej.

 Monitorowanie słu Ŝy dostarczeniu informacji na podstawie których Z arz ąd, Rada i członkowie LGD mog ą systematycznie dowiadywa ć si ę o wyst ępowaniu rozbie Ŝno ści w realizacji planów i osi ąganiu celów. Monitorowaniu b ędą podlega ć nast ępuj ące aspekty działa ń LGD: - monitorowanie realizacji LSR-u, - monitorowanie wydatkowania środków na poszczególne zamierzenia – operacje, działania własne LGD. Dzi ęki temu LGD dba o swoj ą stabiln ą sytuacj ę finansow ą i podejmuje działania interwencyjne w przypadku rozbie Ŝno ści lub niepowodze ń w realizacji LSR.

System monitorowania b ędzie polega ć na:

84 - gromadzeniu danych na podstawie formularzy, wniosków, informacji uzyskanych od podmiotów wdra Ŝaj ących (UM, ARiMR) o zawartych umowach i wysoko ści środków wypłacanych beneficjentom na realizacj ę operacji, - monitorowaniu operacyjnym na podstawie bezpo średnich rozmów z beneficjentami i wizji lokalnych na miejscu realizacji operacji, - weryfikacji osi ągni ęcia rzeczywistych rezultatów na podstawie gromadzenia danych dotycz ących wska źników produktu, rezultatu i oddziaływania dla poszczególnych przedsi ęwzi ęć , - dokonywania przegl ądu procedur wewn ętrznych wdro Ŝenia poszczególnych działa ń LSR, - gromadzeniu danych dotycz ących wydatkowania środków na funkcjonowanie LGD zgodnie z procedur ą okre ślon ą w umowie z podmiotem wdra Ŝaj ącym. Sposoby raportowania: - raporty pisemne i sprawozdania dotycz ące realizacji operacji i funkcjonowania LGD, - analiza dokumentów merytorycznych i finansowych dost ępnych w biurze, - sprawozdania z wywiadów z beneficjentami.

Organem odpowiedzialnym za prowadzenie monitoringu jest Zarz ąd LGD. Zarz ąd mo Ŝe zleci ć wykonanie niektórych zada ń ekspertom zewn ętrznym.

 Ewaluacja słu Ŝy ocenie sukcesu LGD i LSR. W ramach ewaluacji dokonuje si ę oceny odpowiedzialno ści, skuteczno ści, efektywno ści i oddziaływania projektu w stosunku do zało Ŝeń. Ewaluacja b ędzie realizowana: − ex ante: dotyczy operacji i działa ń, które s ą w fazie planowania i podejmowania decyzji o ich realizacji. Ocena b ędzie polegała na analizie spodziewanych efektów pod kątem wpływu na osi ąganie celów w LSR, podobna ocena b ędzie dotyczy ć analiz efektów działa ń realizowanych w ramach funkcjonowania LGD i projektów współpracy; − ex post: dotyczy oceny działa ń w minionym okresie z perspektywy realizacji w latach 2009 – 2015. Ewaluacja zostanie wykonana po 3 latach i po 6 latach od rozpocz ęcia realizacji LSR oraz w okresach rocznych po zako ńczeniu ka Ŝdego roku kalendarzowego w zakresie oceny operacji i działa ń pod k ątem efektów i osi ągni ęcia celów zakładanych w LSR. W trakcie ewaluacji po 3 latach (2012r.) zostan ą zweryfikowane wska źniki oddziaływania produktu i rezultatu dla przedsi ęwzi ęć LSR. − ocena jako ści partnerstwa i sprawno ści funkcjonowania LGD. Ewaluacja b ędzie dotyczy ć funkcjonowania biura, funkcjonowania organów LGD, efektywno ści stosowanych procedur, przepływu informacji, sprawno ści podejmowania decyzji.

Organem odpowiedzialnym za prowadzenie ewaluacji b ędzie Komisja Rewizyjna. Komisja mo Ŝe zleci ć wykonanie niektórych zada ń Zarz ądowi LGD (w tym pracownikom Biura) i ekspertom zewn ętrznym. Komisja sporz ądzi przed ka Ŝdym Walnym Zebraniem Członków, na którym udziela się absolutorium Zarz ądowi, raport za miniony rok. Powinien on zawiera ć: • wykaz zrealizowanych operacji oraz działa ń dotycz ących Funkcjonowania LGD i Projektów Współpracy wraz z informacj ą o efektach i finansach, • opis uzyskanych efektów w porównaniu z zało Ŝeniami, • analiz ę dotycz ącą wpływu przedsi ęwzi ęć na osi ąganie celów LSR, • wnioski w formie uwag i rekomendacji, które zapewnią lepsze osi ągni ęcie celów LSR i wy Ŝsz ą efektywno ść LGD.

85

Raport powinien by ć podawany do wiadomo ści publicznej zgodnie z zasad ą jawno ści. Informacje uzyskane w trakcie monitoringu i ewaluacji będą słu Ŝyły aktualizacji LSR-u.

14. Okre ślenie powi ąza ń LSR z innymi dokumentami planistycznymi zwi ązanymi z obszarem obj ętym LSR

 Lokalna Strategia Rozwoju w aspekcie strategii gminnych i powiatowych

Cele, przedsięwzi ęcia i działania Lokalnej Strategii Rozwoju s ą spójne ze strategiami i planami rozwoju gmin i powiatów Krainy Lasów i Jezior. Analizie poddano nast ępuj ące dokumenty:  Plan Strategiczny Rozwoju Gminy Nowa Sól na lata 1999 – 2010  Strategia Rozwoju Gminy Oty ń na lata 1999 – 2010  Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Siedlisko na lata 2005 – 2012  Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Gminy i Miasta Sława na lata 200-2010 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sława na lata 2007 - 2013  Strategia Sukcesu Gminy Wschowa na lata 2007 – 2015 oraz Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wschowa na lata 2004 - 2013  Strategia Rozwoju Gminy Kotla na lata 2003 - 2013

Tabela 25: Powi ązania LSR z innymi dokumentami planistycznymi w gminach Nowa Siedlisko Wschowa Kotla Sława Oty ń Szlichtyngowa Sól 1 Cel Strategiczny : Stworzenie oferty turystycznej w oparciu o zasoby i specyfik ę regionu I Przedsi ęwzi ęcie: Znana i zintegrowana turystycznie Kraina Lasów i Jezior 1.1 Rozwój infrastruktury i X X X X X X bazy turystyczno – rekreacyjnej 1.2 Rewitalizacja i X X udost ępnienie zabytków 1.3 Tworzenie wizerunku i X X X promocja regionu 2 Cel Strategiczny : Wzrost poziomu zasobno ści mieszka ńców w gminie II Przedsi ęwzi ęcie: Promocja mikroprzedsi ębiorczo ści i pozarolniczych miejsc pracy na wsi 2.1 Wsparcie rozwoju X X X X X przedsi ębiorczo ści i współpracy podmiotów gospodarczych 2.2 Tworzenie X X X X pozarolniczych miejsc pracy 2.3 Powszechne wykorzystanie Internetu 3 Cel Strategiczny: Zrównowa Ŝone wykorzystanie zasobów środowiska III Przedsi ęwzi ęcie: Czyste środowisko wizytówka regionu 3.1 Promocja X X wykorzystania energii odnawialnych 3.2 Podnoszenie X X X X X X świadomo ści ekologicznej mieszka ńców i przedsi ębiorców 3.3 Zachowanie walorów X X X X X przyrodniczych

86 4 Cel Strategiczny: wzrost integracji i potencjału społecznego w regionie IV Przedsi ęwzi ęcie rozwój potencjału społecznego 4.1 Współdziałanie gmin i X X X X X społecze ństwa w regionie 4.2 Wsparcie inicjatyw X X X X wiejskich i organizacji pozarz ądowych

 Zapisane przedsi ęwzi ęcia LSR-u zgodne s ą równie Ŝ z priorytetami programów wojewódzkich:

 LSR a strategie regionalne województwa lubuskiego i dolno śląskiego. W ramach procesu tworzenia Zintegrowanej Lokalnej Strategii Rozwoju zbadano jej spójno ść z regionalnymi strategiami a mianowicie: - Strategi ą Rozwoju Województwa Lubuskiego przyj ętą w 2000 r. oraz aktualizacj ą do 2020 r. - Strategi ą Rozwoju Województwa Dolno śląskiego przyj ętą w 2005 r. - Lubusk ą Strategi ą Rozwoju Turystyki na lata 2006-2013 opracowan ą w 2005 r. Programem Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolno śląskiego opracowanego w 2004 r.

 Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego została opracowana i przyj ęta w 2000 r. W 2005 dokonano jej aktualizacji do 2020 roku szczególnie w obszarze ochrony środowiska, rozwoju transportu, polityki społecznej i rozwoju kultury. Zało Ŝono w tym dokumencie cztery osie strategii: - zapewnienie przestrzennej, gospodarczej i społecznej spójno ści regionu; - podniesienie poziomu wykształcenia społecze ństwa i zwi ększenie potencjału innowacyjnego nauki i gospodarki; - rozwój przedsi ębiorczo ści; - efektywne wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego i kulturalnego.

 Strategia Rozwoju Województwa Dolno śląskiego do 2020 r. Strategia Rozwoju Województwa Dolno śląskiego do 2020 r. została uchwalona w 2005 r. i jest zaktualizowan ą i gruntownie przebudowan ą wersj ą strategii z 2000 r. ju Ŝ pod potrzeby NPR i polityki rozwoju regionalnego kraju. Wizja regionu okre ślona w nowej strategii to: „Dolny Śląsk europejskim regionem węzłowym” Cel nadrz ędny: „Podniesienie poziomu Ŝycia mieszka ńców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjno ści regionu przy respektowaniu zasad zrównowa Ŝonego rozwoju”. Cel nadrz ędny zostanie zrealizowany poprzez realizacj ę priorytetów i działa ń w sferze gospodarczej, przestrzennej i społecznej. Ni Ŝej wymienione cele, priorytety i działania współgraj ą ze Zintegrowan ą Strategi ą Rozwoju Obszarów Wiejskich Wzgórz Dalkowskich.

Tabela 26: Cele, priorytety i działania Strategii Rozwoju Województwa Dolno śląskiego współgraj ące z LSR.

Cele Priorytety Działania Sfera gospodarcza Zbudowanie Wspieranie aktywno ści • Promowanie produktów regionalnych i ich konkurencyjnej i gospodarczej na Dolnym marketing. innowacyjnej Śląsku. • Wspieranie rozwoju M ŚP. gospodarki Dolnego • Rozszerzenie współpracy regionalnej i

87 Śląska mi ędzynarodowej. • Wpieranie zmian postaw mieszka ńców regionu ukierunkowanych na przedsi ębiorczo ść . • Wspieranie integracji i rozbudowy dolno śląskiego potencjału turystycznego oraz uzdrowiskowego. Sfera Przestrzenna Zwi ększenie Poprawa spójno ści • Policentryczny rozwój wsi osadniczej oraz spójno ści przestrzennej regionu. tworzenie nowoczesnych rozwi ąza ń przestrzennej i funkcjonalnych przy zachowaniu walorów infrastrukturalnej przyrodniczych, środowiskowych i regionu i jego krajobrazowych. integracja z • Przeciwdziałanie degradacji obszarów europejskimi peryferyjnych i zagro Ŝonych marginalizacj ą. obszarami wzrostu. Zrównowa Ŝony rozwój • Podniesienie poziomu Ŝycia ludno ści obszarów wiejskich. wiejskiej. • Rozwój pozarolniczej aktywno ści mieszka ńców terenów wiejskich i wykształcenie nowych funkcji dla tych terenów. • Wspieranie działalno ści na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Poprawa ładu • Kształtowanie atrakcyjnych form przestrzennego. ró Ŝnorodnych zespołów zabudowy w tym rewitalizacja obszarów zdegradowanych. • Ochrona dziedzictwa kulturowego. Zapewnienie • Utworzenie i ochrona obszarów o wysokich bezpiecze ństwa walorach przyrodniczych, podniesienie ekologicznego ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej. społecze ństwa i • Propagowanie wiedzy ekologicznej. gospodarki. Sfera Społeczna Rozwijanie Integracja społeczna i • Redukowanie zjawiska ubóstwa. solidarno ści przeciwdziałanie • Promowanie innowacyjnych metod i technik społecznej oraz wykluczeniu rozwi ązywania problemów z zakresu postaw obywatelskich społecznemu. polityki i profilaktyki społecznej. i otwartych na świat. • Wdra Ŝanie planów działania na rzecz wzrostu zatrudnienia przy wykorzystaniu partnerstwa społecznego. Promocja zatrudnienia socjalnego i spółdzielczo ści socjalnej. Umacnianie • Optymalizacja infrastruktury kulturalnej, społecze ństwa zwi ększenie aktywno ści w obszarze kultury. obywatelskiego, rozwój • Ochrona dziedzictwa cywilizacyjnego, kultury. rozwój to Ŝsamo ści regionalnej. • Wsparcie i promocja postaw prospołecznych oraz lokalnych inicjatyw społecznych na zasadach pomocniczo ści i partnerstwa. • Aktywizacja społeczno ści lokalnych w szczególno ści z terenów wiejskich. • Umacnianie i rozwój współpracy administracji publicznej i sektora pozarz ądowego. Poprawa jako ści i • Zapewnienie powszechnego dost ępu do efektywno ści systemu technologii informacyjno-komunikacyjnych. edukacji i bada ń naukowych.

88 Tabela 27: Cele główne i operacyjne Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego, które s ą spójne z LSR

lp Cele główne Cele operacyjne 1 Zapewnienie przestrzennej, 1.1. Zapewnienie sprawnego systemu komunikacyjnego gospodarczej i społecznej 1.3. Udoskonalenie i rozbudowa infrastruktury technicznej, spójno ści regionu komunalnej i społecznej 1.4. Wszechstronna współpraca transgraniczna i mi ędzyregionalna 1.5. Osi ągni ęcie wysokiej umiej ętno ści korzystania ze środków UE 2 Podniesienie poziomu 2.1. Podniesienie poziomu wykształcenia na poziomie wykształcenia społecze ństwa i ponadgimnazjalnym i wy Ŝszym zwi ększenie potencjału 2.2. Dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy i innowacyjnego nauki i uwarunkowa ć wynikaj ących z procesu integracji z UE gospodarki 2.3. Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzie Ŝy 3 Rozwój Przedsi ębiorczo ści 3.3. Rozwój instytucjonalnego i kapitałowego otoczenia biznesu 3.4. Pozarolniczy rozwój terenów wiejskich 3.5. Restrukturyzacja i reorientacja gospodarstw rolnych i zakładów przetwórstwa Ŝywno ści 4 Efektywne wykorzystanie 4.1. Rozwijanie świadomo ści proekologicznej zasobów środowiska naturalnego 4.2. Wykorzystanie walorów środowiskowych i dziedzictwa i kulturalnego kulturowego dla rozwoju turystyki 4.3. Skuteczna promocja walorów turystycznych i system informacji turystycznej 4.4. Rozwój usług kulturalnych, zdrowotnych, sportowych dla mieszka ńców regionu i go ści zagranicznych.

 Program Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolno śląskiego został opracowany na lata 2004-2013. Wdra Ŝanie zało Ŝeń przyj ętych w programie ma przyczyni ć si ę do rozwoju turystyki w województwie dolno śląskim i wzrostu jego konkurencyjno ści oraz wykorzystania dost ępnych regionalnych środków finansowych. Działania w nim przyj ęte powinny pozytywnie wpłyn ąć na wzrost ekonomiczny województwa, dalszy wzrost atrakcyjno ści turystycznej regionu, zwi ększenie ró Ŝnorodno ści kulturowej jego mieszka ńców oraz pogł ębienie współpracy mi ędzynarodowej szczególnie z partnerami z Czech i Niemiec. W programie przyj ęto 4 priorytety: - markowe produkty turystyczne, - rozwój lokalnej turystyki, - markowa infrastruktura turystyczna, - system wsparcia sektora i produktów turystycznych.  Lubuska Strategia Rozwoju Turystyki na lata 2006-2013, jej celem strategicznym jest „Stworzenie mo Ŝliwo ści i warunków dla dynamicznego rozwoju Ziemi Lubuskiej” a celami po średnimi s ą: - rozwój konkurencyjno ści produktów turystycznych Ziemi Lubuskiej, - kształtowanie przestrzeni oraz rozwój nowoczesnej infrastruktury turystycznej; - stworzenie spójnego i skutecznego systemu marketingu, - przygotowanie profesjonalnych kadr na potrzeby turystki, - wspomaganie instytucji i systemów rozwijaj ących turystyk ę. Cele szczegółowe i działania zawarte w tych priorytetach w pełni współgraj ą z celami i działaniami LSR dla Krainy Lasów i Jezior.

89

 Lubuski Program Operacyjny na lata 2007 – 2013 - priorytet I rozwój infrastruktury wzmacniaj ącej konkurencyjno ść regionu : inwestycje dotycz ące infrastruktury transportowej, tworzenie obszarów inwestycyjnych, rozwoju społecze ństwa informacyjnego tak Ŝe na obszarach wiejskich, - priorytet II stymulowanie wzrostu inwestycji w przedsi ębiorstwach i wzmocnienie potencjału innowacyjnego: wspieranie rozwoju przedsi ębiorczo ści, kooperacji i systemów wsparcia tego sektora, - priorytet III Ochrona i zarz ądzanie zasobami środowiska przyrodniczego: rozwój i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska, poprawa jako ści powietrza, efektywno ści energetycznej oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, - priorytet IV – Rozwój i modernizacja infrastruktury społecznej : rozwój i modernizacja infrastruktury edukacyjnej, rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich i wiejskich, - priorytet V – Rozwój i modernizacja infrastruktury turystycznej i kulturowej, rozwój i modernizacja infrastruktury kulturowej, turystycznej i sportowej.

 Program Operacyjny dla Województwa Dolno śląskiego na lata 2007 – 2013 - priorytet 1 Wzrost konkurencyjno ści dolno śląskich przedsi ębiorstw - priorytet 2 Rozwój społecze ństwa informacyjnego na Dolnym Śląsku - priorytet 3 Rozwój infrastruktury transportowej - priorytet 4 Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz bezpiecze ństwa ekologicznego i przeciwpowodziowego - priorytet 5 Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku - priorytet 6 Wykorzystanie i promocja potencjału turystycznego i kulturowego Dolnego Śląska.

Przedsi ęwzi ęcia zapisane w LSR współgraj ą z mo Ŝliwo ściami finansowania działa ń inwestycyjnych w dziedzinach wyŜej wymienionych. Oznacza to, Ŝe działania Leadera mog ą uzyska ć efekt synergii z działaniami finansowanymi w ramach RPO w zakresie wniosków składanych przez jednostki samorz ądu terytorialnego i inne uprawnione podmioty.

15. Wskazanie planowanych działa ń, przedsi ęwzi ęć lub operacji realizowanych przez LGD w ramach innych programów wdra Ŝanych na obszarze obj ętym LSR Lokalna Grupa Działania w okresie 2009-2015 planuje przygotowanie projektów do innych źródeł finansowania, które b ędą komplementarne i b ędą uzupełniały działania Leader PROW. Będą to nast ępuj ące źródła finansowania: - Program Operacyjny Kapitał Ludzki, - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - norweski mechanizm finansowy, - Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, - inne krajowe i zagraniczne źródła finansowania. Mechanizm zabezpieczaj ący przed nakładaniem si ę pomocy w ramach PROW i innych programów i źródeł finansowania.  Ka Ŝda osoba zatrudniona przez LGD b ędzie miała umow ę zawieraj ącą szczegółowy wykaz obowi ązków i zada ń, ze wskazaniem programu, na rzecz którego te zadania i obowi ązki b ędą wykonywane oraz podan ą kwot ę wynagrodzenia pochodz ącą ze środków tego programu,

90  W przypadku osób zaanga Ŝowanych jednocze śnie w realizacj ę dwóch lub wi ęcej programów, w umowie o prac ę z t ą osob ą zostanie wskazany wymiar czasu pracy, jaki ta osoba jest zobowi ązana przeznaczy ć na wykonanie zada ń i obowi ązków zwi ązanych z realizacj ą poszczególnych programów. Ł ączny wymiar czasu pracy nie mo Ŝe przy tym przekroczy ć wielko ści maksymalnych dopuszczonych w Kodeksie Pracy.  Na ka Ŝdym dokumencie ksi ęgowym stanowi ącym dowód poniesienia kosztów, mog ą by ć w sposób trwały umieszczone informacje o tym, ze środków jakiego programu te koszty zostały pokryte. W przypadku kosztu współfinansowanego z dwóch lub wi ęcej programów musi by ć podana informacja o tym, jak ą cz ęść tego kosztu finansuj ą poszczególne programy. Poza tym sposób podziału kosztu pomi ędzy poszczególne programy powinien by ć merytorycznie uzasadniony,  LGD tworzy wydzielone konta bankowe (lub subkonta) do obsługi ka Ŝdego programu,  KaŜdy program b ędzie miał wyznaczonego koordynatora odpowiedzialnego za realizacj ę i prawidłowe wydatkowanie środków programu,  Zarz ąd LGD zapewni dobry przepływ informacji mi ędzy zespołami realizuj ącymi ró Ŝne programy, organizuj ąc co najmniej raz w kwartale narady robocze z udziałem wszystkich koordynatorów programów,  Ka Ŝdy wniosek o przyznanie pomocy, przygotowywany przez LGD, b ędzie zawierał analiz ę ryzyka w zakresie nakładania si ę pomocy ze środków tego programu z pomoc ą, któr ą LGD uzyskało wcze śniej z PROW lub innych programów oraz propozycj ę mechanizmów, które nale Ŝy zastosowa ć w celu uniemo Ŝliwienia nakładania si ę pomocy.

16. Przewidywany wpływ realizacji LSR na rozwój regionu i obszarów wiejskich

Realizacja LSR w latach 2009-2015 wpłynie na rozwój regionu Krainy Lasów i Jezior. Zostan ą uzyskane nast ępuj ące rezultaty: I. Przedsi ęwzi ęcie „Znana i zintegrowana turystycznie Kraina Lasów Jezior” - wzrost długo ści szlaków i tras przebiegaj ących przez region, jednolite oznakowanie - rozwój infrastruktury turystycznej w terenie - rozwój bazy agroturystycznej, noclegowej i gastronomicznej - wzrost dost ępno ści do informacji o atrakcjach turystycznych, o warto ściach kulturowych i przyrodniczych obszaru - Kraina Lasów i Jezior ma rozpoznawalny wizerunek, dobrej jako ści materiały promocyjne - wzrost ruchu turystycznego - rozwój wykorzystania obiektów zabytkowych na ró Ŝne cele, poprawa ich wygl ądu, funkcjonalno ści i dost ępno ści - zwi ększenie wiedzy o regionie w śród mieszka ńców i młodszego pokolenia, stworzenie wi ęzi i poczucia regionalnej to Ŝsamo ści.

II. Przedsi ęwzi ęcie „Promocja mikroprzedsi ębiorczo ści i pozarolniczych miejsc pracy na wsi” - szersza i skuteczniejsza promocja lokalnych podmiotów gospodarczych - wzrost ilo ści osób przygotowanych do prowadzenia własnej działalno ści gospodarczej lub ró Ŝnicowania w kierunku nierolniczym - wzrost ilo ści miejsc pracy w sektorach pozarolniczych m.in. agroturystyce, usługach zwi ązanych z realizacj ą wypoczynku i wytwórczo ści ą produktów lokalnych

91 - poszerzenie oferty podmiotów gospodarczych i szersze wchodzenie na rynki zbytu poprzez bran Ŝowe współdziałanie mikroprzedsi ębiorców - wzrost dost ępno ści do Internetu - wzrost ilo ści mieszka ńców wsi posiadaj ących umiej ętno ści korzystania z Internetu.

III. Przedsi ęwzi ęcie „Czyste środowisko wizytówk ą regionu” - wzrost wiedzy oraz rozwój przedsi ęwzi ęć z zakresu wykorzystania energii odnawialnych - wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców regionu - wzrost wykorzystania czystych technologii przez firmy i mniejsze oddziaływanie na środowisko - wi ększa wiedza o zasobach bioró Ŝnorodno ści na obszarze oraz wzrost ilo ści chronionych obszarów i obiektów - wzrost ilo ści odpowiednich zabiegów i nasadze ń na terenie parków wiejskich i alei.

IV. Przedsi ęwzi ęcie „Rozwój potencjału społecznego w regionie” - wzrost ilo ści organizacji pozarz ądowych, poprawa jako ści ich funkcjonowania, lepsze przygotowanie liderów do pracy ze społeczno ści ą lokaln ą - partnerskie podej ście przy rozwi ązywaniu problemów lokalnych i regionalnych - rozwój aktywno ści świetlic wiejskich, o środków kultury - wzrost ilo ści imprez buduj ących wizerunek regionu - wzrost aktywno ści wspólnot lokalnych - poprawa zarz ądzania LGD oraz rozwój członkostwa w stowarzyszeniu.

17. Informacja o doł ączanych do LSR zał ącznikach

 Zał ącznik nr 1 – Regulamin Walnego Zebrania Członków  Zał ącznik nr 2 – Regulamin Rady  Zał ącznik nr 3 – Regulamin Zarz ądu  Zał ącznik nr 4 – Regulamin Komisji Rewizyjnej  Zał ącznik nr 5 – Regulamin Biura LGD

92 Spis literatury: 1. Strategia Rozwoju Województwa Dolno śląskiego do 2020, Wrocław 2005. 2. Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego, Marzec 2000. 3. Program Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolno śląskiego, Urz ąd Marszałkowski Województwa Dolno śląskiego, Wrocław 2005. 4. Program zrównowa Ŝonego rozwoju i ochrony środowiska województwa dolno śląskiego, Urz ąd Marszałkowski Województwa Dolno śląskiego, Wrocław 2002. 5. Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego na lata 2003-2010 6. Dziedzictwo kulturowe Dolnego Śląska, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Wrocław 1996 7. Polskie obrz ędy i zwyczaje doroczne, Muza S.A., Warszawa 2005 8. Polskie Tradycje i Obyczaje, Muza S.A., Warszawa 2006 9. Ankiety nadesłane od Gmin i Gminnych O środków Kultury 10. R. Niecikiewicz, M. Chczonowicz, A.Krawczyk, L. Kossowska, B. Kwiatkowska, Jak zało Ŝyć stowarzyszenie, Wyd. 3W*, Warszawa 2007 11. Strategia Rozwoju Gminy Oty ń 12. Program Ochrony Środowiska 2004- 2007 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2008- 2011, 13. www.otyn.pl 14. www.bip.otyn.pl 15. Program Ochrony Środowiska na lata 2007- 2011 16. Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Gminy Sława, Sława 2000. 17. www.slawa.pl 18. www.bip.slawa.gov.pl 19. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wschowa, Wschowa 2004 20. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Wschowa, Wschowa 2004 21. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Wschowy, Wschowa 2005 22. www.wschowa.pl 23. www.bip.wschowa.pl 24. www.umig.szlichtyngowa.org 25. http://www.szlichtyngowa.org/bipszlichtyngowa/ 26. Strategia Rozwoju Gminy Kotla, Wrocław 2003. 27. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kotla na lata 2005- 2012, Kotla 2004. 28. www.kotla.pl 29. www.kotla.sbip.pl 30. Plan Rozwoju Gminy Siedlisko, Stycze ń 2005. 31. Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Siedlisko na lata 2004-2007 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2008-2011 32. www.siedlisko.bip.ambsoft.pl/index.jsp 33. www.ug_siedlisko.webpark.pl 34. Strategia Rozwoju Gminy Nowa Sól 35. www.gminanowasol.pl 36. http://www.biuletyn.net/nt-bin/start.asp

93 Spis rysunków: Rysunek 1: Ogólna procedura przyjmowania wniosków o dofinansowanie operacji w ramach ...... 65 Rysunek 2: Ogólna procedura wyboru operacji do dofinansowania – wersja graficzna ...... 71 Rysunek 3: Procedura zmiany Lokalnych Kryteriów Wyboru – wersja graficzna ...... 72 Rysunek 4: Procedura wył ączania członka Rady od udziału w wyborze projektów – wersja graficzna …………………………………………………………….. 74 Rysunek 5: Procedura odwoławcza od decyzji Rady – wersja graficzna….…………..…… 76 Rysunek 6: Przebieg prac nad Lokaln ą Strategi ą Rozwoju ...... 82

Spis tabel: Tabela 1: Wykaz gmin wchodz ących w skład LGD ...... 27 Tabela 2: Struktura ludno ści ...... 28 Tabela 3: Stan ludno ści wg płci i g ęsto ści zaludnienia ...... 28 Tabela 4: Struktura wieku ludno ści ...... 29 Tabela 5: Wielko ść bezrobocia ...... 29 Tabela 6: Bezrobocie w powiatach ...... 29 Tabela 7: Struktura pracuj ących w poszczególnych sektorach ...... 30 Tabela 8: Podmioty gospodarcze ...... 30 Tabela 9: Struktura gospodarstw rolnych ……………………………………………...…………………....………. 31 Tabela 10: Ogólna procedura przyjmowania wniosków o dofinansowanie operacji w ramach wdra Ŝania LSR……………………………………………………………… ..….64 Tabela 11: Lokalne Kryteria Wyboru „Małych projektów”………………………………….67 Tabela 9: Lokalne Kryteria Wyboru operacji „Odnowy i rozwoju wsi”…………….....…...68 Tabela 13: Lokalne Kryteria Wyboru operacji „Ró Ŝnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej”………………………………………………………………...……68 Tabela 14: Lokalne Kryteria Wyboru operacji „Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw” ...... Tabela 15: Ogólna procedura wyboru operacji ...... 69 Tabela 16: Ogólna procedura zmiany Lokalnych Kryteriów Wyboru ...... 72 Tabela 17: Procedura wył ączania członka Rady od udziału w wyborze projektów ...... 73 Tabela 18: Procedura odwoławcza od decyzji Rady ...... 75 Tabela 19: Podział środków pomi ędzy komponenty na realizacj ę Lokalnej Strategii Rozwoju ……………………………………………………………………………………………...…77 Tabela 20: Podział środków na działanie 4.1/413 – Wdra Ŝanie lokalnych strategii rozwoju ....77 Tabela 21: Bud Ŝet LGD „Kraina Lasów i Jezior” w ka Ŝdym roku realizacji .………………………. 79 Tabela 22: Tabela pomcnicza do bud Ŝetu…………………………………………………….80 Tabela 23: Podmioty i osoby, które brały udział w pracy nad LSR ………...……………………….…….. 81 Tabela 24: Zestawienie warsztatów LSR ...... 83 Tabela 25: Powi ązania LSR z innymi dokumentami planistycznymi w gminach ...... 86 Tabela 26: Cele, priorytety i działania Strategii Rozwoju Województwa Dolno śląskiego współgraj ące z LSR...... 87 Tabela 27: Cele główne i operacyjne Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego, które s ą spójne z LSR ...... 89

94