Geleceğin Şehri

GELECEĞİN ŞEHRİ

ESENLER ŞEHİR DÜŞÜNCE MERKEZİ GELECEĞİN ŞEHRİ

SEMPOZYUM BİLDİRİLERİ 24-25 Aralık 2014 İSTANBUL GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ

Şehir Düşünce Merkezi Şehir Yayınları Yayın Yönetmeni Abdurrahim Ayar Editör Dr. Hasan Taşçı Redaksiyon Hüseyin Yeşil Grafik Tasarım Düzey Ajans 0212 417 92 92 Baskı İlbey Matbaa 1. Basım 2014, İstanbul 2. Basım 2016, İstanbul 3. Basım 2017, İstanbul ISBN: 978-605-74634-4-9 Hüner bir şehr bünyâd etmektir; Reâyâ kalbin âbâd etmektir.

Fatih Sultan Mehmed Sanayi Devrimi’nden sonra başlayan hızlı gelişim trendi sonra- sında, günümüzde dünya nüfusunun yaklaşık % 55’i şehirlerde yaşamaktadır. 2050 yılında ise nüfusun yaklaşık % 70’inin şehir- de yaşayacağı tahmin edilmektedir. Bu durumda şehrin gele- ceğinin tartışılması aslında insanın geleceğinin ne olacağının konuşulması anlamına gelmektedir.

“Geleceğin şehri” dendiğinde insanların aklına uzayda veya yerin altında inşa edilecek şehirler gelmektedir. Oysa insanın yaşama mekânı dün olduğu gibi yarın da yeryüzü olacaktır. Bu durumda şehrin geleceğini planlarken dünyanın şartları- nı, coğrafyasını, topografyasını göz önüne almak zorundayız. İnsanın varlığının devamı dünyanın yaşanabilir bir yer olarak kalmasına bağlı olduğuna göre, şehrin geleceğini planlarken ilk ve öncelikli olarak tabiatın bozulmamasına dikkat etmek zorunda olduğumuz bir gerçektir.

Öte yandan şehir nüfusunun artması beraberinde birçok sosyal meseleyi de getirmiş, kent merkezli yeni toplumsal sorunlar ortaya çıkmıştır. Şehrin geleceğine dair çok disiplinli yaklaşım- lar aslında ortaya çıkan toplumsal sorunların kaynağını tespit edip çözmeye yönelik çabalardır. Her bilimsel alan insanın karşı karşıya kaldığı sorunları kendi açısından çözme çabasına gir- miştir. Bu da şehrin salt bir mimari alan olmaktan çıkıp bütün bilim dalları için uğraş alanı haline gelmesine yol açmıştır.

Esenler Şehir Düşünce Merkezi de bu anlayıştan hareket ederek şehrin geleceğini farklı disiplinler açısından ele alan çalış- malar yapmaktadır. Bunlardan birisi olan Geleceğin Şehri Sem- pozyumu farklı disiplinlerden birçok bilim adamını bir araya getirmiş ve kıymetli fikirlerinden istifade etmek istemiştir. Modernitenin ortaya çıkardığı sorunları aşma çabasının ifadesi olan kentin geleceğinin tartışılması bir anlamda postmodern arayış olarak da tanımlanabilir. Bu arayışta insan aşağıdaki çö- zümlere ulaşmanın çabası içerisindedir:

1. İnsanlık, özellikle de kentsel toplum modernitenin kendisini sürüklediği çıkmazdan kurtulmak için yeniden toprakla buluşmanın çarelerini aramaktadır.

2. Şehrin yalnızlaştırdığı insan “ben” merkezlilikten sıyrılıp “biz” merkezli bir anlayışa yönelerek yeniden toplumun bir parçası olma çabası içindedir.

3. Bu iki çözüm arayışının yanında aynı zamanda modern çağın hayatı kolaylaştırıcı imkânlarından da faydalanmaya devam etmek istiyor.

Sempozyumda sunulan tebliğlerden de anlaşılacağı gibi, şeh- rin geleceğini çok farklı açılardan düşünmek ve sorunlara farklı pencerelerden çözümler üretmek gerekmektedir. Herkes için bir yer olan ve farklı anlamlar ifade eden şehirlerimizde her sorun için de farklı çözümlerin bulunduğunu göz önüne alarak geleceğin şehirlerini planlamalıyız. Unutulmamalıdır ki şehir- lerimizde en önemli plan unsuru insandır ve her zaman öyle kalacaktır. Bu durumda çağın imkânlarını bünyesinde taşıyan ancak fıtratı da gözeten şehirler inşa etmek zorundayız.

Son derece önemli bir konunun bütün yönleriyle ele alındığı Geleceğin Şehri çalışmamıza katılarak değerli fikirlerinden istifade etmemize imkân veren kıymetli Başbakanımız Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu’na ve çalışmaya katkı veren tüm akademisyen ve yazarlara teşekkür ediyorum.

M. Tevfik GÖKSU Esenler Belediye Başkanı GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 6 İÇİNDEKİLER

2. OTURUM 1. OTURUM Geleceğin Şehri İçin Yarışmayla Şehri Geleceğin Yap YILMAZ Ömer • KoşullarıGeleceğin Değişen Önerisi İçin Geçici Barınak KÜÇÜKTUNA(Mimar) • Salih Geleceğe Şehirleri Taşımak: KamusalAlanÜzerinden Sosyal Sürdürülebilirlik • Arş. Gör. Özlemnur ATAOL (İstanbulGelişimÜniversitesi) Kent içiUlaşımUygulamalarında Toplu Taşım Gelişim(TOD) Odaklı Yaklaşımı ÇÖREK• Çiğdem ÖZTAŞ (EMBARQ Türkiye, Sürdürülebilir UlaşımDerneği) Geleceğin Mimarisive Şehirleri • Yrd. Doç. Dr. Gülay YEDEKÇİ (Yeni ARSLAN Yüzyıl Üniversitesi) Mimari ve Kentsel Tasarım Great from Designs theArab World Architecture Cities Development: forSustainable • Prof. Dr. Khaled TADMORI (The Lebanese University, Beirut) Yaşanabilir Şehirlere Doğru • Prof. Dr. İbrahimÖZDEMİR(HasanKalyoncu Üniversitesi Kurucu Rektörü) EstetikŞehrin Hafızası:Kitabeler Kur’ân-ı (Sudan • AliCANÇELİK Kerim ve İslamîİlimlerÜniversitesi) Enerji VerimliBinaların Yerleşimve TasarımEsasları • Prof. Dr. ÜmitARINÇ(FSM Vakıf Üniversitesi Rektör Yrd.) Sürdürülebilirlik Geleceğin Şehri: (Mimar) 176 166 144 126 112 74 58 46 32 4. OTURUM 3. OTURUM Geleceğin Şehirlerinde AraçGeleceğin ve Şehirlerinde Trafik Örneği Yönetimi: İstanbul • Yrd. Doç.Dr. AbdullahDEMİR(Marmara Üniversitesi) Sivil Geleceğin Şehrinde Toplum ve STK’lar • Prof. Dr. HamzaATEŞ (İstanbulMedeniyet Üniversitesi) Geleceğin Kentlerine Yönelik Temel Kavramlar ve İlkeler • Dr. BengiKORGAVUŞ (Yeditepe Üniversitesi) Türkiye’de Sosyal Belediyeciliğin Geleceği • Dr. Nureddin NEBATİ Merkezi Düşünce (Şehir BilimKurulu Üyesi) Dünya Kentsel ve Forumu Kentle (WUF) İlgili Yeni Öneriler • İhsanAKTAŞ (Araştırmacı) YönetimŞehrinde Geleceğin Kentlerde Tehlikeli Alanlar:Ankara ve MuğlaÖrneği • Doç.Dr. Beyazıt Üniversitesi) HalimeÜNAL(Yıldırım Kent Yarılma YoksulluğuMekânsal ve • Yrd. Doç.Dr. Reşat AÇIKGÖZ (MuşAlparslanÜniversitesi) Geçmiş Perspektifiyle Sosyal Geleceğin Güvenliği Şehrinde Sağlamak • Dr. MehmetGÜNEŞ(Osmanlı Arşivi Personeli) Kentleşmede ‘Çocuğa Görelik’ İlkesi Çocukluğumuzdaki Oyunların Topluma-Çocuklara Yeniden Kazandırılmasıve • Erol ERDOĞAN(İlahiyatçı, Sosyolog) Geleceğin Şehri Toplumsal Hayat ve Kültür 260 242 210 196 182 324 308 296 284

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 7

* görülür. uyumluilişkide arasındakurulan ileûmraniçindeoluşan şehirmekânı mekân doğal güzellikler; büyüleyici İstanbul’a ensongeleceğim… Bütüngüzel şehirlere bakın, ilgilidir.süm etmeyle Haldun’u teces- teşekkül, üstadımızı verahmetle anıyorum Cemil - bir mekânda Meriç doğru yerde buluşulan birimarfaaliyeti,oluşumuda-İbn-i birûmran,bütünbunların en mekânla bir kültüre dayanan derinlemesine şehirler; ve kökü şehirlerin lında kadim Baktığımızda; as- sahipkıldı. bizi,birçok güzel imkânına Rabbim vegörme büyükşehri da İstanbul’da, elealmaktafayda İstanbul’u var. elealmaktafayda var. ilgili ilgili yaklaşımı boyutu ve kadimle mekânla Buçerçevede tam sıl yorumlamaya çalıştığımızı daifadeetmeye gayret ettiğimizi düşünüyorum. Amaönce geleceği”“Şehrin dediğimizde, nasılanladığımızı, sürekliliği na- aslında bu üçüarasındaki ve modernite küreselleşme. üçevre olduğunudüşünüyorum. Kadim, lişimi bakımından silsileiçindeoluşumuve tarihi ge bakımından, akışı tarihi şehirlerin Zamanda özellikle Zamana geleceğim… kurmuşlardır.leri insanınbuluştuğu yerde varoluşunidrakve yansımasıanlamındaşehir tarihe mekânla buanlamda kültürler gibi. Bütünkadim varoluşuylaalâkası şehrin ilişkinin, arasındaki Mekân “kevn”den varoluşu oluştan,olmaktan.Aynen; insanınvaroluşuylamekânın gelir; sıdır. eden biryapıolma- teşekkül mekânla buluşan,uyumlubirşekilde edip, oradamekânla endoğru yerde lütfuolanmekânı tespit Rabbin kılan; kalıcı şehiryapan,şehirleri Şehirleri aktardığı omilleti,topluluğu özne zaman,tarih yapar. Bir topluluk biryerdeidrakettiği, halindebirkültürü oluşturduğu, süreklilik geliştirdiği ve Başbakan Prof. Dr. AhmetDavutoğlu Doğacaktır Medeniyet Kuran Şehirlerden Geleceğin Şehri kendileri tarafındandüzenlenmiş halidir.kendileri Sayın Ahmet Davutoğlu’nunBaşbakan gala yemeğinde yaptığı konuşmanın Sempozyumu Geleceğin Şehri * - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 9 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 10 7 tepe üzerindedir, İstanbul da7tepe üzerindedir. tepeyle o kubbelerle, Ecdat herbirini yoktur.bir mekân da Roma Sadecetevafuk değil, seçmeninörneği olarak, güzel mekân toprağın böylesine Boğaz ve iç içegeçtiği, Haliçüzerinden böylesine güzel buluştuğu Bencebununengüzel misâlide,liği İstanbul’umuzdur. kazanamaz. yerde Hiçbir su ile olanbirşehir, buluşturmamış -doğalestetiği, zikrettiği Bey’in insanîestetikle şehirnite -birazönce çıkan Tevfik ortaya olanve mekânda sağlam birbütünlükkurmamış Mekânla görebilirsiniz.rini Ogurupvaktindegüneş, ateşi temsilenda batarken… oradadır. Bununonlarca örnekle onunlabaktığınızda buluşansuveşen birtoprak, ufuktaderinlemesine güneş;bilhassa önünüzde Van SüphanDağı, bütünle hava, Gölü, havayla karşınızda bütünleşen,gökle Van’a gidin yada… Van Tepesi’nden, kadim Van’dan SüphanDağına doğru baktığınızda uyum içindebirleşmiş, bütünleşmiştir. Ûmranoradamekânla hissiverir ki… tünleşiklik kurulmuştur. Kızıltepe’den, ovadan Mardin’e öylesine birbü- baktığınızda ve evler mekân düzlüğüyle yinebenzerdolarsınız.Şehir, hislerle tamdaoradakurulmalıydı ve oradada doğru orasısize gözünüzü birdenizhissiverir, kapattığınızda, da engin birufka odüm- yine önündeufukgibi, neredeyse geceMardin’den Mezopotamya’ya doğru baktığınız- Veya Mezopotamya’nın Mardin’imize biri engüzel şehirlerinden gittiğinizde, tepeyle hissini uyandırır. Busizde; sına bakın. doğacağı şehrin yer tamdaburası,doğru yer“İşte seçilmiş” mekân, buluşma- ûmran ile o toprakla yalı evlerinin toprağa temasının ve toprağın kenarındaki Ya birlikte daAmasya’ya birşehirolmakla gidin ölçekli Yeşilırmak’ın dahaküçük suyunun size yansıtır. biruyumiçindeolduğumekânı redeyse dansettiği, birşekilde Toprak suve ateşin Aksa;hava, tepe buluştuğu, toprak, Mescid-i güneşlebuluştuğu, ne güzelliktir, güzellik. birbaşka güneşbatarken Aksa’daMescid-i Kudüs’te ve kadim sabahıidrakedipgüneşigördüğünüzde, birbaşka ğinizde, orasıbirgüzelliktir, Zeytin Dağı’ndan Kudüs’e birgüzelliktir. baktığınızda başka Bütünbirgeceneredeyseayrılamamıştım. Zeytin Dağı’nda Kudüs’ün içinegirdi kaldım. - sa’ya, gözümü bir güzelliği hiçbirzamanbirdahaayırmamacasına temaşa ettiğim hissiyle Kudüs’e ilkgittiğimde bütünbirgeceZeytin Dağı’ndan Kudüs’e baktığımdaAk Mescid-i görülebileceğini 1983yılında hissederim. yadasabahgüneşdoğarken geceyarısı tarken, elayak güneşba- çekildiğinde, gerçek ruhununancakveBen şehirlerin ancak ortalıktan idrak edersiniz. suyladağın eteğinde, bütünihtişamıyla,derinliğiylevadiden akan görürsünüz, oşehri tecelli ettiği kendisinde Kudüs’erunî birşekilde baktığınızda; Zeytin Dağı’nın karşısında, olanve şehri bütünmetafiziğinŞimdi hepimizinçoksevdiği de ve engörkemli tarihin ilişkilidir.Hepsi deanasır-ı ilebirşekilde Su, erbaa hava, toprak ve ateş. ------rettiğim GranadayadaKurtuba’ya bazışehirlere gittiğinizde gittiğinizde, yada kadim yaşamamış. var ama moderniteyi İşte birazönce zik kadimi devardırBazı şehirler ki; İstanbul, biri bunageleceğim. örneklerinden Bunun çarpıcı yaşamış ve küreselleşme içindeçizgisinde ediyor. devam var, kadimi vardıröyle doyasıya şehirler moderniteyi ki veya bütün meydan okumalarıyla şehirlerine, Avrupa,Şimdi baktığımızda Amerika Asya, doğuve Afrika, batışehirlerine oldu. uğradığı buluşmasının,ouyumuntahribe anlar mekânla buluşması, fizikî şehrin mekânla bazı yerlerde birtasfiyebir dönüşüm,bazıyerlerde niteliğinde biryıkım, gerçekten bu yüzleştilerve moderniteyle bazıyerlerde birikimle, tün diğerşehirler, aldıkları kadimden değişimle ve ihtiyacıhisseder.tarihsel bü- onu buluşturma bizimşehirlerimiz Nitekim; içinegirdiğinde; insan,bunusürdürme arzusu kuran insan, builişkiyi Şimdi mekânla medeniyette debunugörürsünüz,buarayışı görürsünüz. esası.Hemenhemenher şehrin arasındabiruyumolurdu.estetik Uyumdukadim mekân ile mekân anılırdı. fizikî öncüleri oranınmetafizikönderleri, Aynı şekilde veya mekânda, şehirde metafizikilefizikbuluşurdu, ederdi. şehir, Kadim her tepede Kadim bunadikkat inşa edilmiş, imaredilmişolmasıönemli. sağlam biryapıylainşaedilmişolması,yanidoğru yerde, doğru doğalestetik üzerinde lantısını kurduğunuzda busefer şehrin boyutuna gelirsiniz.Amaönceomekânın tarihi şehre de baktığınızda, Üsküp’ün,dört özellikle Edirne’nin, İstanbul’un, bağ- Üsküp-Edirne Edirne’ye geldim,şimdiakşamİstanbul’dayım, gecedeinşallahAnkara’da olacağım. Bu Üsküp’ümüzde; Yahya Kemal’in Üsküp’ünde ve bizimkurduğumuz Üsküp’te. Sabahakarşı seniz gidinGranadaböyledir. bunugörürsünüz.Meselâ, DünbenÜsküp’teydim. Bizim Bunun onlarca örneğini şimdiverebilirim. Nereye şehre giderseniz, gider hangi kadim yoksa şehirdeolmaz. ile “kün” planı arasında bir irtibat inşa eden zihnin varoluşsal arka o mekânı ile ol emriyle değildir.değişik inşamalzemeleriyle rastgele düzenlenmiş birmekân “Kevn” ileyanioluş Şehir, sadecedeğişik inşamalzemeleriyle, birşey, bugünbeton, geçmişte taşveya başka işte şehirbudur.gelmesi demektir; Sinan’ınve şafakvaktindegüneşlebuluşmasıMimar zihnindeanasır-ı erbaa’nın biraraya la toprağın buluşmasıdır. gurup SultanCamileriyle Mihrimah İşte onuniçinİstanbul’un suy- oluşanûmranıiseomekânda Haliç’in, etrafındayalılarve Boğaz’ın; diğermekânlarla şehirniteliği hiçkazanamaz. helekadim yer şehirniteliği kazanamaz, havanın buluşmasıdır.le buluşmasıtoprakla sağlanamadığında dao İşte bubütünleşiklik dönüştürmüştür, arasındakurduğu irtibatla kubbe - oandanitibaren gökyüzüy tepelerin - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 11 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 12 ayrıştırıcı kültür olduğunugörmüştüm. kültür ayrıştırıcı doğdu. ve nasılbirayrımcı Yine birziyaretimde gettoya gittiğimde arkasında oduvarların eder.o güzel teşkil önemlibirörnek getto orada bakımından İlk Venedik şehirkültürü ki, bu. fark Bütün Avrupa gettolar vardır. şehirlerinde arasındaki bizim şehirlerimiz Venedik, ayırmamış,laştırmamış, insanları insanlar arasında duvar kurmamıştır. Avrupa şehirleriyle da hiçolmamıştır.- zamanböyle sınıfsal katman Hiçbir biryapıüzerinde şehirinsanları - âlemigördüm; ayrı bu, tarihinde, bizimİstanbul’umuz görürsünüz.Meselâ İstanbul’un iki etek çektiği, geçmedenyaşadığı zencilerin dünyasının dünyanın başladığı birbirine ve iki doğru gittiğimde dahametroya girer el girmez bellibirnoktadan sonrabütünbeyazların Harlem’e 1982 yılındagittim, Manhattan’dan, ilkkez yaniNew York’un içindenHarlem’e örneği… ileManhattan Harlem dünyada yaşar.tanımlarsanız tanımlayın iki -ayrı -nasıl yadaemekçileri köleleri tabiriyle burjuva ilevaroşlardakionuneski kuran yani şehri merkezi, planıve varoşlarıyla şehrin şehrin sıttığı içinburjuvaziylebellibirsınıfsal arka sınıfsal itibariyle birdönemi deyan- aynı gerçeklik zamandasosyoModernite ekonomik siyonellik öneçıkmıştır. olarakdoğru İşlevsel olanşey, şehiriçindedoğru gibi gözükür. size sizşehre uyumyerine fonkŞehir Çünkü modernitede dokunmaz, dokunamazsınız. düs gibi; varoluşuna nüfuzedebilirsiniz. nedesizonunkevnine, varoluşunuza Nesizi,kendi davet eder,yürüyor hissinekapılırsınız. Mardin gibi yadaKu- labirentlerde adeta.Siziezen koridorlarda, mez. Birbüyüktüneliniçindekaybolursunuz Eğer New yürürseniz şehreYork nüfuz edemezseniz, şehir size nüfuz ede sokaklarında ni vurgulamak içinsöylüyorum.” Manhattan’ındüğünde genellikle gelir. akla gelmemesi- gökdelenleri Zinhar bunun akla Şimdi niye New York’u verdim? örnek ve Çünkü modernite geleceğin diye şehri düşünül- vaktinde. biryer gibi suyunyakınlaştığı görünüramabataklıktır oluşumuiçintoprakla rin değil.mümkün baktığınızda, Ama dışarıdan aslında New bir şeh- mekânı York’un da fiziki gittiğinizde sizibüyüler. görkemiyle Heryerde etkilememesi muhteşem gökdelenleriyle olanNew şehriniz York’tan binlerce yıldahaeskidir. ŞimdiNew Bu, şunugösterir: York’a var,yeni Nevşehir, şehrimiz kökenleri sizin yoksayeni kadim yani adıyla kastediyorum, Preston’daki şunusöyledim: üzerine konuştuğumda birkonferansta, şehirler “Bizim en York gibi… New yoktur.York’un kadimi yoktur vardır modernitesi ve diyorum, küreselleşmeye kadimi doğru gider,dikkatle New üzerimize birborç tarihi gibidir.mek, benbunlara vardır Bazışehirler ki “şehir” çok derken dediğinizde olduğugibiGeleceğin şehri ve muhafazaet buşehirleri ouyumlabirlikte karşılaşır. zorluklarla muhafaza edilebilir, açısındanbirtakım amacanlılığını koruması bir açık müze görürsünüz. Bu şehirler gibi düzeyde sınırlı kaldığını etkisinin modernitenin - - - hirlerini tasfiye edenler,hirlerini kültürel ruhuna nüfuzedemeyenler süreklilikle kendi şehirlerinin devletler, korumuş şehir kültürünü edecekler. yükselmeye devam ülkeler şe Amakendi biranlamdayenilemiş, içinde güçkaybedecekler. Şehrini mamış devletler amasüreklilik güçlüolacaktır. olandevletler şehirleri - koruya Şehrini kaybederken içinde önemlerini yine buralarda doğacaktır. Ve gelecekte belli esneklik üst yapılar olarak gittikçe devletler çizecek şehirlerdir. Eğer içindeyaşamışsa,geleceğin doğru şehirleri birdönüşümükendi - şehirler, insanlığın geleceğine insanlığınişte ufuk bu şehirler geleceğini şekillendirecek, küreselleşmeyi moderniteyi, mış ve bütün dediğim - kadimi, süreçleri adım adım görmüş Granada’dır, Paris’tir. medeniyetleri yaşa- Amamedeniyet tarafındandönüştürülen, farklı bul’dur, yineBağdat’tır, birdemedeniyetler Kurtuba’dır, tarafındandönüştürülenşehirler; Medine’dir, ki şehirler; Roma’dır. Bağdat’tır, İstan - şehirler; tarafındankurulan Medeniyet göstermeye çalışıyorum. kuran Medeniyet ilişkiyi mada, medeniyet ve şehir arasındaki düzeltmelerini ve gözden tashihlerini geçirdiğimerdiremediğim birçalış- sonbirtakım Şu günlerde; şehirüzerinde yapmaya çalıştığım ve buyoğun nihayete tempoda birtürlü görmedik.” eserlerini müddet sonrabunların deşehiriçingeçerlidir.özellikle büyüleyen doğmuştur öylesine şehirler amabir İnsanları ama içindegeçerlidir gelenekleri lazım.Budevlet geçebilmek içinbir1000yılıgörmek gerçek testinden geçmişbirşehirdeğildir. anlamdatarihin bir mekân, Tarihin testinden konferansta -2002yılındazikretmiştim: olanşehirgerçek“Bin yılıdevirmemiş anlamda iddialıbirbiçimdeolacakamayinedesöylemek istiyorum: O,Belki Preston’da verdiğim olur.medeniyetlerin olduğu diyarlarda osöz konusu ancakve oşehirkültürü ancakköklü Biz zaten ki devralmışız öylesine birşehirkültürün mizde yeni New York’lar hevesini taşımamamızlazım.Bizimbunaihtiyacımızyok. kurma - modernleşme, çağdaşlaşmaadınaşehirleri üzerine düşünürken Şimdi bizimşehirlerimiz hissedersiniz. zamanesenrüzgârla olduğu içingeçtiği zamangörürsünüz,havayıkaldırdığınız isebircaddedendiğerine, oızgaraşehirmodeli tur, edemezsiniz. fark Toprağı kafanızı hissetmezsiniz, göğü labirentlerin içinde yukarıya 7tepeyle, tepelerle,ne Kudüs’teki anasır-ı mekânla, erbaa’yla sizibuluşturanbirçizgi yok yapmadansöylüyorum ayrımı şehirde;Doğu –bumodern neRoma’daki, neMedine’deki, Onun içinNew ederseniz,Batıve York birmodeliise-buradadikkât şehrin eğermodern için söylüyorum. şehirciliği düşünmememiz gerektiğini şeklinde duvararasınasokulması vurgulamak dört vefonksiyonellik yerleştirilmesi bir şekilde üzerinde, belli mekânlara sadece insanların etmemiziçinve sadece fark söylemiyorum. kaybettiğimizi geçişte Moderniteye neleri yüceltmekiçin dışlamalı.Şimdibunu, sadecekadimi nı boğmalı, neinsanlarbirbirlerini selâmlamasıgerekenalanlarda nebinalar insa- geçmesi, birbirini birbirine de insanların getto dayoktur, şehirlerimizde dekadim Bizim özellikle varoş dayoktur. Uyumolanyer - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 13 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 14 ne kadar bakarsanız bakın tek bir aykırılık göremezsiniz. tek bir aykırılık bakın bakarsanız ne kadar “Şu şununlauyumsuz” diyebi- Bugün Edirne’deydik. Aksa,bir BirMescid-i Tac Mahal, birdeSelimîye. Saatlerce bakın, ve ûmranruhunukaybeder. yaşaramaşehirler şehir demiyorum kentler altınıçiziyorum, kentler; oluruz.Belki işte ozamanûmranımızıkaybetmiş edemezsek, birruhlayeniden yeni inşa şehirkültürünü inşamalzemeleriyle, amaeskimeyen dimdeki - o ka mak üzere koruyamazsak, yaşadığımız serüveni bu tarihi anlamamız lazım. Kadimi Bugün şehirciliğimizin baştaolmaküzere ve deİstanbulol- İstanbul’umuz ve öncelikle Bu ıstırapverici birsüreçti. mızı nasıloluşturduğumuzu yaşadık. 70’li yıllarda gittiğim varoşları- caizse kendi için biliyorum dönüşümünde tabiri - oraların taşındı.Bahçelievler,kültürümüze neredeyse şeklinde biraktarım Bağcılar, Esenler’de - pılanmaya geçişiyleşehirde bize; modernite; nefeodalitesi, nedeburjuvazisiolanbizim düşüncesinin,felsefi ya- sel anlamda.İnsan düşüncesininorganik bütünlükten mekanik Ben bunun olduğunudüşünüyorum zihin- dedoğrudan alakalı “Newtonyan mekanik”le az insanîbirçevreye girdiğimizi hissederdik. dahafonksiyonel, dahaazuyumlu,diğimizde daha amadahaazorganik, dahamekanik, binalaragir üzereydileroyun oynamak bilegüzeldi, amayıkılmak hepsi.Amaapartman içindeoyunlar Orada oynardık. ahşapevlerin tarihî, uğradığını bizzatgözledim. Oeski, nasılbirsosyolojik değişime ilişkilerin almasındansonrakomşuluk adına apartmanların yerini yavaş bahçelive yavaş içiçegeçmişevlerin bakan birbirine evlerin, “modernleşme” Ben, tamogeçişsırasındaİstanbul’aailemlegelmiştimve Fatih’te ogüzelim konakların, edemedi. edemedi,birtürlü, arz edebiliramainsanlabütünlük arz birbütünlükarz o bulvarlarla doğması, olarak işlevsel apartmanların üzerinde caddelere yerine o bulvarlar lerin bakan - ev bakan miydi, ve Oacabamodernleşme modernite birbirine duğunu hepimizbiliriz. camiye mâlol - külliyeye, kaç mescide, kaç kaç açılanobulvarların ortasından İstanbul’un yine maalesef öyle uygulamalar yaşandıki, Turgut Cansever Hoca’yı rahmetleanıyorum. şekillenir. şehirsizinlebirlikte Amaşimdi ruhunuzuşekillendirdikçe kendi onunla birlikte siz idrak edersiniz ve olan şehri, kültürü şekillenmiş Şehri, siz şekillendiremezsiniz. Şehri geçmesigibi, işte oandanitibarenbirbirine anlamamışsınızdemektir. şehri elineverilen oyuncakların şehre baktığınızda, birşekilde haniçocukların diyerek mekanik de nasıl oluyor? onu şuraya şurada şunu yapalım, buraya Sonra koyalım, şunu inşa edelim” cek puzzle gibi oyuncaklardır. üzerin- kâğıt dönüşüm yapalım, bakalım “Şöyle bir kentsel nesaltmüze gibidir,Şehirlerimiz yeniden şekillendirilebile amanedeheranşekilde kaybedecekler. debirmüddetsonraetkilerini devletler hayatiyet taşıyanuzuvlarhalinedönüştürememiş şehirlerini olanülkeler, kaybedecek, rini - - Bütün butecrübe üzerinde bizimyapmamız gereken geleceğin dediğimiz için şehri şey çıkar. ortaya eserler üzerinde şekillenmiş sadeceçizimlerle şeyiyle ve her dikdörtgen yanınao güzel mimarisinin estetik içindebir bakarsınız ya daSelçuklu yanına son derecebinaların anlamsız betonlardan oluşan okullar, yapılır binaları kamu ogüzelim taş birmüddetsonraKars’taki ve okul birbakarsınız yapacaksınız şukadar yok, “Acaba bu malzeme buradagider mi? Olur mu?”, sorusu yok. Vereceksiniz ihaleyi, öyle olur, Mardin’de deöyle olur, Konya’da algısı mekân yok, da,İstanbul’da farkı da.İklim tekdüzedir, Kars’tada bina hep böyle yapımınabakın olur; modern binaların sanki kamu 50’li,60’lıyıllardan ilkCumhuriyeti itibaren kastetmiyorum. lettin ve onundönemindeki - Kema Mimar yapımınabakın. Cumhuriyet Şimdi aynı dönemiokulların şekilde, miştik. kaybet idrakettiğimizdebunları ve maalesefşehrimizin ûmranımızınbüyükbirkısmını Parisi’nin anlamınadagelmez.Biz tekdüzeleştirmek açarakşehirleri benzeri bulvarlar New Napolyon Modernleşmek, York’u etmekanlamınagelmez.Modernleşmek, tekrar tür bataklıktır, oradaoyapıolmazdı. New York vardır. olduğuiçinSingapurve HongKong New York olmasaydı Singapur da bir üretilsin. şehirheryerde tekrar omodern ve tekrar istenir ki ve beklenir mekanikleştirir içinde yazılıp çizilmek anlamında birsıraya dizmesi gibi de sıraya - şehri dizer. Bulvar çizer, vebirşeye biryekûn tekdüzeleştirir -aynen bu. siyasalhayatta fark Modern, herkesi daki düze olmadığı için tek düze şehir, aramız- bir yapı olmaz; moderniteyle tek düze mekanik için, tek konduğu bir yapıda ortaya tarafından çeşitlendirilmiş Rabbimiz olmaz. Mekân, yerde BiryerdeŞimdi bütünbunlarbize şunugösteriyor: doğru doğru başka olanbirşey giderseniz, sadeceSelimiye vardır ve Selimiye’ye herşey ayarlıdır. degözünüzde ve ruhunuzda ikisinde gibi. uyandırdığıdurmasının AmaEdirne’ye etki olmayabilecekti.tek Süleymanîye’nin başınainşaetmekmümkün Ayasofya’yla yanyana olacakve Edirne’deki karşılaştırma yapınıniçindebelki oahengi osimetriyi, ve harika Eğer İstanbul’da aynı Selimîye’yi yapmış olsaydı, birçok güzel siluetiçinde, birçok benzer OnuniçinEdirne’yi koysun. seçti. bireserortaya kalacağı zün dışarıda olan bireserdeğil, gözünü veren- yapıldığında hereserin şehre ve kimlik onundışındaki gelenbirçok tarihten iç içeolmakhasebiyleoeserlerden biri olması gibi. eserle İstedi ki; ne’yi aynen nedentercih etti?Benimkanaatim, Tac Mahal’in Delhi’de değil deAgra’da büyük estetik mucizeyi yapmakiçinnedenEdirne’yi tercih Edir ettiyadaSultanSelim onun döneminde, Sinan bir tam daOsmanlı’nınolan aynı dönemde böyle Mimar zirvesi Süleymanîye’yi SultanSüleyman, gereken birsoru. Kanunî yaptıdayani Sorulması Niye size sadecedinlenmehissiverir. bakın nereden bakarsanız öyle birahenkvarki, varki, birsimetri bunu.Tacsizin ruhunuzahissettirir Öyle Mahal’de gördüğünüz tarzda, Selimiye’de birşey, alakalı oradaderunîlikvarve birşey. büyüklükle olanbaşka Görkem değilleceğiniz Selimiye’de yadagözünüzü yoran bulamazsınız.Görkem birşey olan, - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 15 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 16 dizilmiş camiler inşa oldu. O manzara; yani Ortaköy, Dolmabahçe, Bebek, Beylerbeyi kar dizilmiş camiler Beylerbeyi inşa oldu. O manzara; yani Ortaköy, Dolmabahçe, Bebek, incigibi doğru şehiryayılırken, Boğaz’a diyeyim camilerle ölçekli güzel ve ortak o kadar yine ve bunun geliştirdiği kurmak tane model İslâm şehri bir havza. 19. yüzyılda Sonra, sofya’dan Eyüp’te Süleymaniye’ye kanatta geçmek ve sonrasındaiki ve Üsküdar’da iki dönüşüm,hiçrahatsızetmedenAya - Suriçindeki fetihten hemensonrayaşananimarki, gelişmesinde İstanbul’dakikültürünün İslâmîhayat üçönemliimar faaliyeti yaşadı. Bir; Boğaz’da, daha ilk eskilere, yıllara bakın. Boğaz’daki imar faaliyetine cami bakın, yıldaki etmek için söylemiyorum. 19. Ama aynı gelişimi tenkit İstanbul’un modern Bunları, Yüz- gibi oldular, yaka Boğazgeçmişgibi, değil. ulaşmakmümkün iki aradansanki ki, sedebiliyordunuz. Amabirbaktık, Vefa’yla aradanöyle biryol geçti komşuyken, Zeyrek iki Vefa’dan Zeyrek’e Şimdiodönemdebilebuyaşanıyordu 60’lıyıllarda, geçmek. bunuhis- gitmekti. Ya datersinden Divan Yolu’ndan Süleymaniye’ye sahaflaragelmek, yürümek, de Fatih’ten bütünbirDivan çıkıp Yolu ve sonraokuluma üzerinden babamındükkânına eden şey, bilincine sevk beni en fazla tarih Çocukluğumda Fatih’te oturduğumuz dönem - şehiryineyok. ikinci yıpratılmışbirbaşka bukadar Moderniteyle şehiryok. ikinci giden vebirbaşka mirasınıbarındıran eskiye kültürün kadim da bukadar SaoPauloşehri. mu? nüfusubuölçüdebüyükolup Yok, İstanbulkadar hiçbirşehiryok. tasfiye şehrini ettiler, kültürün kadim yolyok ettiler, işgalcilereski kurdular onun bu yerine olmuşolsun. kadimi Yaniİstanbul kadar midünyanın İspan- enbüyük şehri? City Mexico ölçeğinde,İstanbul’un yani15milyonu büyüklükte, aşmış dünyada hiçbir şehiryoktur dimden moderniteye, küreselleşmeye moderniteden geçişinimtihanyeridirİstanbul. sadece pozitif anlamda söylemiyorum.- Evet, her açıdan güzeldir İstanbul ama esas ka Ben İstanbul’un “örnek şehir” olduğunudüşünüyorum. Şuaçıdan: “Örnek” bunu derken, İstanbul’a geleceğimi söylemiştim. buinşaişlerine? kudretliymişiz gibi biranlam yüklüyoruz okadar sanki yaparsak, onu bastıracak bir bina ne kadar daha büyük, yanında ne kadar komşunun yanımızdaki aldıktansonraniyediplomaları yaşatamıyoruz? Nedenadetaalabildiğine birrekabetle ve Köylerde, yaşattığımız şehirlerimizde bu büyük ûnvanlı bu kültürü kiydi. kasabalarda nü kapatmayacaksın.” bahçesigibiydi. birevin Bu, organik damıbaşka biriliş- Bizimevin biliyorlar: ama birşeyi müdahilolmayacaksın, onungörüntüsü- hukukuna “Komşunun hissederler. Amaoinsanlar, haniüniversite bitirmemişler, mimarlık-inşaat okumamışlar, dahiyoktu. bileihtiyaç oradabirmetrekareye ev İnsanlar görüş açısınıengelleyen iki olduğuiçinbirbirinin ve dağın Amaçokyamaçta zirvesinde birkasaba. ölçekli küçük köy, yani kasaba, Taşkent nihayet çokbüyükbirşehirdeğil, Alanya-Konya yolu üzerinde kültürde vardı; benimdoğduğum hatsızlık verecek bu eski yapmayacaksınız. hiçbirşey Ki gözünüze ra- idrakedeceksiniz.Omekânda idraketmekiçinçevreyi, mekânı lazım, şehri idrak sahibi olmak için önce şehir olmak lazım. önce Şehri şehir olmak lazım. Gelecek - şehri olduğu yerde muhafaza ederek, belli ölçeklerde şehirlerin büyüklüklerini tutabilmiş büyüklüklerini şehirlerin olduğuyerdeşehri belliölçeklerde muhafazaederek, miş olsaydı ve birgöz, birplanlama,ûmrananlayışı Türkiye’nin herbir bütününebakıp tesadüfîliği kontrolsüz ve tamamıyla kendi içindegelişme göçbuşekilde köyden kente insanla değişim yaşar. Eğer 50’li-60’lıyıllarda, Türkiye’deki dönüşümve sosyo ekonomik bahçeleriyle, oşehre akan arka hinterlantlarıyla, lâzım.Şehirler da iyigörmek irtibatı daki geleceğini planlamak arasın- bir ülkenin geleceğinilâzım. Hâttâ, bir şehrin planlamakla etmememiz oruhlayabancılaşanbirşehirolaraktahayyül sokan, insan ruhunusıkıntıya anlamdabüyüyen ve dikey bununillâve mutlaka ederken, tahayyül Geleceğin şehrini değişimler içindekurabiliriz. yaşanacaksa,bunudasağlayacak altyapıyıoşehir dokusu birlikte, etrafındaeğerküresel olarakgörülecek şehre İstanbul’un sonuçları girişin zaruri muhafazaetmekle birikimini oköklü İstanbul’un içinde bunuyapmaya gayret ki, ederiz dönemibaşladı,eldengeçmesizaten gerekiyor. korozyon rın birşehirkültürü Öylesine - apartmanla telâfi şey olur. pekçok dikilen omoderniteyle ki, geçiririz Şimdi tam daartık öylesine bir gözden yıpranan şehir dokularını moderniteye geçerken vealırız kadimden öyle birmuhafazaaltına yapabilirsiniz.Kadimi duramazsınız amaenazındanbazışeyler Tarihin ve o andan itibaren şehirlere gidişini belli misyonlar sizoşehrin dur yükler akışı göstermeyiz. taşınınoradadüşmesinerıza birtek çakıl ki altınaalırız öylesine birkoruma İsfahan’ınyız. Amaİstanbul’u kültürünü, kadimini muhafazaedenyerlerini, özelliklerini İsfahangibi birhaledöndüremeyiz. Burasıyaşayan tekrar birşehir,İstanbul’u durdurama- yapmanızagerekşey yoktur, sosyalhayat onuzorlamaz. bu özenikonusunda lazım. göstermek İsfahan’da yeni bir o yapıyı muhafaza edersiniz, ki veGönlümüzün zihnimizintitremesi lâzım.Onunasılgeleceknesillere devredeceğimiz özen zihnimizde geleceğiyle göstereceğiz Herbirimiz, İstanbul’un ilgili titremeliyiz. ki! durduramayız. İstanbul’aöyle durduramayacaksak, bir Amaonudurdurmayacaksak, yoğunderniteyi yaşadı,küresel birşehirolmayolunda yaşayan biryapıİstanbul, onu Amaİstanbulmo yok. niteyi yaşamadı,küresel birşehir olmaiddiasıdaşuanitibariyle bunaKudüsdedahildir, şehirleri, kültür eski İsfahandadahildir.kadim İsfahanmoder ve zorluğuburada.Diğerşehirler, değil. değiştirmek mümkün farkı dokuyu İstanbul’un nın telafisinikonuşulacak elbette. yapmaklâzım.Oradaneleryapabileceğimiz Yaşayan –yıpratmışolma- yarısında ikinci 20.yüzyılın -özellikle ciddişekilde moderniteyle Kadimi düşünmekzorundayız.Bütün bunları aynı zamanda gözü edebildimi? yormayan birbütünlükarz acaba cami mimarîsi, ki Yedi Tepe’deki, yanındamütevazı, ama o mimarînin Sur içindeki acababunusağlayabildi mi?İstanbul’da camimimarîmiz Peki 60’lı,70’liyıllardan sonraki - ve Süleymaniye’ye hazırlar. yükselirve sizişehre yavaş birşekilde Mütevazı yavaş hazırlar. yavaş yavaş ocamilerle büyüyerek Karadeniz’den gelirken siziAyasofya’ya olarak, şılıklı - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 17 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 18 reneceğiz. 10kere, 5keredeğil Ondansonraşehirde 1000kere bir taşıtaşakoyarken öğ- Şehirden dersalmayı öğreneceğiz. önündedizçökmeyi şehrin birşekilde, Mütevazı dolaşalım. meclis üyelerimizle, diğer dairelerde hizmetiçieğitimi çalışanlarımızla gibi şehirlerimizi tanıdığım, saygı gezerek, İstanbul’u yakından duyduğum hepsi–onlarla ilimadamlarımız yapalım,odalarda hocalarımızdan, -ki değil. Buradaki bu dersideİstanbulsokaklarında imarve diğerbirimlerde,dairelerini ve tabitutalımve çalışanherkesi İstanbul derslerine Alalım meselâ-birçağrı olarakbunuEsenler Belediyesi’nden başlatalım-bütünimar önünde, İstanbulgibişehrin özellikle birşehrin…. içinsöylüyorum; talebesiolalım,dizçökelim önceşehrin belediye başkanlarımız Özellikle şehirde otorite kalkmayalım. kullanmaya tam bir hocadır. Yeter kalkmayalım, biz talebe olduğumuzu bilelim, şehre hükmetmeye ki birşehirse diğim şehirİstanbul. içingeçerlidir. Buhemenherşehrimiz ve köklü Kadim estetiğinisını, mimarisi, öğrendiğim, öğrendiğim, bütüngüzel öğren zevklerini tarihini - doğa- insanlığı öğrendiğim, yürürken yürürken çok dersaldığım, sokağında sokağında desize anlamınagelmez.Şehir dersverir, salondadersokumak aynı sınıfta, öğretir. Benim görerek illâbirbirini hocayla temasta yazardım. olmak, arasına İstanbul’u Hocaolmak, söylediğimbayram konuşmasında gibi; sıralasamenbüyükhocalarımın benhocalarımı mütevazı olmamızgerekir. İstanbulAkParti karşısında Birazöncezikredilen, şehirlerimizin Aksine bakamayız. otoritesi yanibirdevlet nazarıyla zamanbuşehirlere yukarıdan, Hiçbir ğini ümitediyorum. edece oluşumuna zemin teşkil bugüzelBu toplantıların, faaliyetlerin böylesi biridrakin durumundayız. kurmak bir köprü arasındaanlamlı zamanınveidraki şehrin idraki, bilincimizilemekânın oluşsal idrakimiz, var kendi idrakimizle kendi Ben-idraki”nde anlatmaya ben idrakimizle, çalıştığım; kendi vurgulamaya çalıştığım 20 sene önce 96’da15 sene önce, yok yaklaşık “Medeniyetlerin benim bahsettiği, Beyin makalemde biraz önce Mazhar buşehir idrakiyle oluşturmamız, küreselleşme modernite çizgisinde göz yepyeni ardı etmeden,kadim birşehiridrakini olduğu gerçeğini akış doğal bir tarihi ettirmelerinin devam olarak varlıklarını nizmaları var. canlıorga- şehirlerin yok tekdüzeleştirmeden ederek Oözgün özelliklerini şehirleri ve serüveni özgün özellikleri tarihi itibariyle doğal mekânı kendi şu: Her birşehrimizin, heryerinde, gittiğimÜlkemizin heryerde; Amasya’da, Mardin’de Edirne’de gördüğüm yok. maalesefgeçmişinmuhasebesinemüteallik hususlar.Ama bunlarartık Yapacak birşey olabilirdi.mız mümkün - olsaydı; geleceğehazırlama bugündahaaznüfuslaama yineaynı iddialarla İstanbul’u - Allah hepimize gönül gözü açıklığı versin, teşekkür ederim. ederim. Allah hepimize versin, teşekkür gönülgözü açıklığı gözünün açıkolmasılazım. gözü değiştirmek için de gönül yerine gözümüzütirmek değiştirmek lâzım. Ona bakan değiş amaönceşehri - Her birşehrimize bu anlamda yeni birmanave ruhilebakmak da olacak. yaşadığı birmekân okadimin manda şehirkültürünün, İstanbulyaşayan küresel birşehiramaaynı za- bundankaçınamayız. duğu yer olacak, Evet, İstanbuldünyanın dünyada ençokturistinin, hava ulaşımınınenyoğun aksının ol- muhafaza etmesigerektiğini çalıştım. ihsasettirmeye değişimin herdeğişimin güzel olmadığını, güzelliği birdeğişimin güzel olmasıoradaki izahetmeye çalıştım.Ogüzel Üsküp’te birşekilde dazarif bu bunların, Cumhurbaşkanına gördüğümde dostum olanMakedonya ve çokdeğerli lan şeyleri hayretler içindekaldım herbirMardinli’ye, kazandırmaktır.lı’ya, Bursalı’ya DünÜsküp’te adınayapı- modernite Bizim yapmamızgereken; bukültürü, bubilinciherbirİstanbullu’ya, herbirAmasya- Tarihin geleceğini göremezler. derinliğine gidemeyenler istikbalin bütünderunîliğimizilaşırız, kaybederiz. derunîanlamdasığ- anlamdayükselirken gibi birzihinolduğuzaman,bizdikey kurmak göre inşaetsinler.kastedilen,Manhattan’lar yeni Aksitakdirdegelecekperspektifinden yeni nesillerbirşehirbilinciylegelişsinler, lazımki nı yaptırmak gelecekperspektifiniona pratikdersini,yanialandadersuygulaması şehrin - Bütün üniversitelerimize bulundukları şehirden dersalmadangidiyor. saatlerde şehre gidiyor. gerçek anlamda şehre kurmadan, dokunmadan, irtibat Şehirle geliyor, kampusa kalıyor, belli mezun etmemeklâzım.Amaöyle oluyor ki yurtta belki ya’yı yaşamamış, yaniKonya’da bulunupdaKonya’nın dersalmamışöğrenciyi şehrinden Ben Konya’da Üniversitesi Selçuk ve diğerüniversitelerimize seslenerek- söyledim; Kon o şehirden ders almayan bir yapıyla öğrencileriniden kopuk, mezun edip gönderiyor. oşehir üniversiteler yanındabazen maalesefbütüngüzel şehirlerden kopuk, özellikleri görev düşüyor. Bu vesileyle şunu da söylemek istiyorum: Anadolu’da yeni kurduğumuz üniversitelerimize -buradada O bakımdan Yıldız Teknik Üniversitesi’ne –büyük özellikle düşünürüz. Ve gözümüzden yavaş yavaş görünmeye başlar. yanlışolanherşey -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 19 ve yerel sınırlamalar, idareye ilişkin yerel yönetimlerin metropol alanlarve büyük kentler gayretindedirler.ni artırma çerçeveler, kurumsal Ancak kısıtlayıcı değerliği düşük kredi olanşehirler, gitgideülkelerde sayıları artmakta ve- bonolarvasıtasıylahizmetleri kredi oluşturmuştur. bel kemiğini yatırımlarının önemli altyapı Günümüzde, gelişmekte olan maktadır. içinen yüzyıldaBatılışehirler Kredilere iki ve geçtiğimiz malipiyasalaraerişim, sağla- eldeetmelerini kapasitesini geliştirme hizmetve altyapılarını yönetimlerin kendi yaratabilir”kiyeti birönemtaşımaktadır. Uzunvadelifinansman ayrı kentlerin ve Bu,yerel içinyereldesantralizasyon kullanımı yerel mül- yönetişimi güçlendirebilir ve kaynakların Finansmanı Raporu’nda Komitesi Hükümetlerarası Uzmanları edildiği üzere teklif “mali karşılanmamıştır. Sürdürülebilir eldeedilmesini sağlayan şartlar değerin Kalkınma katma faaliyetlere ileekonomik ilişkin birkısmı sermaye kazancının arazibedellerindeki lerin kullanmalıdır. Ancakyerel vergilendirme gelişememişve gerektiği yerel yönetim kadar - ve finansman modelleri yenilikçi ler uygulamalı, artırmalı bütçe yönetiminin etkinliğini mobilizasyonu içinberaberçalışmalı,uygun vergi veyönetimler tarife içkaynakların itimat etmelidir. dönüştürülmesinisağlayan mekanizmalara yatırıma Ulusalve yerel içinseferberyeniden edilerek, kalkınma yerel biryaklaşımla şeffaf ve etkili bir kısmının üretilen alanlarında gelirlerin idarelerinin yeni etki gündem,yerel ki kamu Muhakkaktır • • • sonderecedurulan noktaları iyiözetlemektedir: sahipolmadığı”kapasiteye vurgulanmaktadır. Politika tavsiyeleri ise daha önce üzerinde ve ve diğeralanlarda altyapı yapmakiçinyeterli kaynak yatırım genellikle ulusal yapıların, altınıçizmemeizinveriniz.Burada Raporu’ndaki bazıönemlikonuların gibi alt “Şehirler 2015’te AnaUnsurlar tarafından23Ocak hazırlanan kolaylaştırıcıları lık sürecinin ortak Finansmanı bir Konferansınınyolu hazır olduğuna inanıyoruz.birleştirmenin Kalkınma mak istiyorum. Bizler, konularını yoksulluğun azaltılması,refah ve sürdürülebilir kalkınma yüz binlerce ele alan dünya yerel sun- çapındaki yönetiminbu sorumlulukları kararlılığını sizlere ulaşılmasındabüyükbirsorumluluğu bulunan bir deflerine yönetim düzeyi olarak, he Bugün,kalkınma bulunmaarzusundayız. katkıda için Uygulamatartışmasına Araçları gelmiş olan yerel olarak bizler, liderler Gündemi Kalkınma Bir 2015 Sonrası “Dönüştürücü ve Kentler Birleşmiş Yerel Yönetimler Teşkilatı ileKüresel Görev Gücübünyesinde biraraya İstanbul BüyükşehirBelediye Başkanı Dr. Kadir Topbaş hazırlamak” ve yasalortam “Ulusal düzeyde uygun ortamı birmevzuat “Uygun birmalidesantralizasyon oluşturmak” artırmak;” çalışmalarını oluşturma destek ve kapasite için teknik “Proje geliştirme, borç yönetimi ve sektör finansmanınıdâhilederek altulusalyapılar - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 21 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 22 demokratik bir uluslararası yönetişim yapısıyla desteklenmelidir.demokratik Bu bağlamda, altulusal ve düzenlemeleri içerenmevcut durumdaelealınmayan konuları dahagüçlüve daha ve kurumsal mali çerçeveye destekleyecek rı bağlıdır. Bu yeni çerçeve, yeni paydaşları, gözden kökten hedefleri ve amaçla - geçirilmesine; küresel ortaklığın başarısı, tejilerinin stra- gündemin verimliliğini kalkınma alternatif önemliölçüdeartıracaktır. olarak, Sonuç kapasitesini elealmaktanımladığımızmelidir. ve kurumsal finansal Altulusalkatmanların programlarına dahiledileceğini değerlendirecek çerçeveler- geliştiril kalkınma kentsel elzemdir. artırmak me kapasitelerini Yerel nasılve nezamanulusalseviyede katılımların yararınadır. kamunun ayırmak Yerel idarecilerinin yönetimlerin ve veriyieldeedebil- kent göstergeleri oluşturmalıyız. kaynak birliği sağlamak Veriler ve toplanmalarına üzerine fikir şehir ve yerel seviyede toplanabileceği seviyesinde kümelenebileceği ve kalkınma ülke ve bölgesel kalkınmanın kentsel ölçülebilmesini sağlayacak, ni gidermeliyiz. Sonuçların - arttırmalıyız. Veri erişimlerini eksiklikleri altulusalyönetimlerin teknolojiye konularında azaltacakdirençli inşası ve altyapı tehlikeleri yanındarisk temiz enerjininkullanımının na gelmektedir. azaltılmasına vesile değişikliğinin olacak Bunun yanında bilhassa iklim alınması ve uygulanması içindünyanın birçok bölgesindereformlar yapılmasıanlamı- yönelikteşvik edilmesi,güvence kullanımının altına ihtiyaçvenetimlerin kapasitelerine seviyede ulaşılabilirolmalıdır. fonların yerel Bufinansmanpotansiyelinikullanmak, yö için yerel yapmaları yerel dirençli yatırım yönetimlerin altyapılara finans mekanizmaları sunmalıdır. – dengelenmesini sağlayacak yerel çerçevelerin İklim güçlenmesinedekatkı Kalkınma Yardımı, seferber edilmesive ulusal, yerel ve kaynakların bölgesel finansmanın ettiği önemlirolü teşkil sürdürecektir. alanlarında sosyal hizmetyatırımları AncakResmi oynayabilirler. Kalkınma Yardımı Resmi ve içintemel altyapı ülkeler bilhassadüşükgelirli birrol kritik güvence altınaalınmasındave kalkınmasında rımcıların altulusalpiyasaların yasalçerçevenin içingerekli yaratılmasında,yatı- sektör ortaklığı dirilmesinde, kamu-özel reformların- malidesantralizasyonun desteklenmesinde, kuvvetlen vekurumlar ortaklar; göz atılmalıdır. öykülerine başarı malikurumların Uluslararası için belediyeye aitbirtakım liştirilmelidir. ve kolaylaştırılması güvenilirliğinin artırılması Altulusal yönetimlerin kredi ge yönelik seçenekler yenilikçi güvenilirliğini sunulmalıve artırmaya kredi imkânı kredi dengedegöz önündebulundurularak yereliçin makroekonomik yönetimlere doğrudan azaltmak yerel yönetimlerin özelriskini kuru güçlendirmek ve döviz finansmana erişimini nadiren sağlamaktadır. doğrudan kredi ve temel artırmak, Altyapı hizmetlere yatırımları luşlar ekseriyetleulusalhükümetlere ve özel sektöre vermekte, kredi yerel yönetimlere finanseedilmesindehâlihazırda büyük altyapılarının rol oynamaktadır.kuru- Ancakbu muhtelif bölgelerde temel hizmet kentsel bankaları, Uluslararası ve bölgesel kalkınma ulusalve uluslararasıgündemimizde önceliksahibiolmalıdır. artırılması, kapasitelerinin gelirüretilmesinive sürdürülebilir beklemektedir. birşekilde Yerel yönetimlerin kurumsal yerelcılık kurumları birfinansman yönetimlerdenyönetimi, uzunvadeliistikrar akıllıca güçleştirmektedir. finansaerişimini haricinde - Bununyanında özel yatırımcılar ve banka - - kalkınma gündemindeyerel ve altulusalyönetimlere deyenikalkınma birrol atfedecektir. aynı zamandaküresel kalmayacak, konferans yalnızca gündemibelirlemekle yeni kentsel değerbirHabitatIIIKonferansının Zirabu öneminiyinelemekisterim. güçlü ve kayda sahiptir. adınabaşarılı, meslektaşlarım biryanındaki Buanlamdaşahsımve dünyanın dört duğu potansiyel Hedefleri”ne ulaşmada çokönemlibirnoktaya “Sürdürülebilir Kalkınma vevatandaşların paydaşların küresel problemlere çözüm üretme sahipol- konusunda gerçekçibirgündemintanımlanmasındaönemlirolken oynayacaktır. Yerelin, liderlerin, sahipyerel almayetkisine ve bölgeselalanlaraçmasıgere tanınması,karar nün açıkça rolü üretmedeki - olarakuluslararasıpolitika yönetimlerin sorumluyönetim katmanları -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 23 yolla kenti yeniden biçimlendirme çabasının bir ürünü olarak karşımıza çıkmaktadır. yeniden çabasınınbirürünüolarak karşımıza yolla biçimlendirme kenti ve bu anlama,açıklama ve çevresindekileri içindekileri onunmekânını, Bu durum,kenti, çerçevesinde yürütülmektedir. politikalar belirlediği yeni kentsel lama, yeni kavramların sürdürülebilirbüyümenin sağlanmasıve dairhemenheruygu kente - kentsel artırılması, refahın soysal, ve yönlendirilmesi,kentsel kültürel ekonomik gelişmelerin si, kentlerdeki odağında yer gelişim almaktadır.yönünün belirlenme fiziki yönetimi, kentlerin Kentlerin yorumlanması ciddibirbiçimde değişime uğramıştır. politikalar, Kentsel değişimin tam Günümüzde küreselleşme döneminde hızlı değişim algılanması sürecinde ve şehirlerin göstermektedir.zemine göre farklılıklar göre değişim şekillenir.tam koşullarına debunaparalelolarakzamanave Şehirlerdeki lerden etkilenirler. ve or Değişimin yönü özelliklerine ve gücü, otoplumun karakteristik siyasalve kültürel değişim- teknolojik, datoplumsal, diğertaraftan ekonomik, etkilerken, şimle mümkündür. Şehirler, bir yandan insanı ve toplumu doğrudan ve dolaylı şekillerde Şehirler, hernesnegibi tabiattaki “değişim” olgusundanbağımsız değildirler. Hayat, deği- konuklar, Değerli Hoş geldiniz.Şeref verdiniz. Onurverdiniz. mutlu etti. ayırarak gerçekten üniversitemiziZat-ı zamanlarını bizleri alinizin,değerli teşrifleri çok Saygıdeğer Başbakanım, Tüm hoş geldinizder, konuklarımıza sevgi ve saygılarımı sunarım. yım. vesilesiyle üniversitemizde sizleri ağırlamaktanbüyükmemnuniyetpozyum duymakta- Üniversitemiz ve EsenlerBelediyesi işbirliğiyle düzenlenen “Geleceğin Şehri” temalı sem- BasınMensupları, Değerli Sayın Konuklar, Öğretim Üyeleri, Değerli Sayın BüyükşehirBelediye Başkanım, Sayın Valim, Saygıdeğer Başbakanım, Yıldız Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İsmailYüksek - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 25 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 26 Sempozyumun hayırlı olmasıdileğiyle, hayırlı sevgi veSempozyumun saygılarımı sunarım. ederim. ve destek ve teşekkür veren kuruluşlara katılan tümkişi sempozyuma düzenleme komitesine, düzenlenmesinde emeği geçensempozyum Sempozyumun Sayın imza atanbelediye başkanımız Tevfik ederim. Göksu’ya daçok teşekkür bir İyi Yıldız şehircilikönemliveçalışmalara mezunuolanve örnek özellikle konusunda sunarım. nedenolmaktadır.leceğe dahaumutlabakmamıza Teşrifleriniz şükranlarımı için enderin tüm üniversitelere ve büyük güç yüksek vevizyonunuz kimliğiniz güven vermekte ve ge katmıştır. organizasyona teşrifleriniz büyük anlam ve değer Sempozyumu Akademisyen Saygıdeğer Başbakanım, temenni ediyorum. katmasını değer alana ve tüm katılımcılara şına vurgu yapmak olarak tanımlanan sempozyumun şehircilik paylaşılması açılarının ve anlayı yeni gelecekteki - bilgilerin ve bakış tartışılması, çözümlenmesi, yatandinamiklerin şanmakta olandeğişimin ve budeğişimin arkasında yadsınamaz bir gerçektir.hem de topluma olan katkısı Amacı, şehircilik ya- konusunda yeni düşünceler ve hem bilim dünyasına ürünlerin organizasyonlarda çıkacak ortaya bu tür amacıyla gerçekleştirilen verme çözümvericilereSorunlara üretme fikir ve karar sorumluluğudur. temel yönetimlerinin ve kentlilerin bugününkent hayata geçirmek, birşekilde istikrarlı ve elbirliğiyle yönetimle bunları belirlemek ve katılımcı akılla ortak politikaları kentsel büyükönem taşırlar. politikalar kentsel Çağdaş jik yönetimbelirlenmesinde esaslarının strate ve kentin yaşanırkılınması yenidenBir şehrin oluşturulması,değerlendirilmesi, konuklar, Değerli kılmaktadır. üretmesini kaçınılmaz amacıylayeni politikalar karşılayabilmek mevcut ihtiyaçları rında planlamave ve şehircilik yerel alanla- merkezi yönetimlerin, mimarlık, mek içinülkelerin, budönüşümlere deivmekazandırdığı ayak gelişmelerin uydurabil- Bu durum,teknolojik lan yeni yaşamve yapıformatlarını ve çeşitlendirmekte çokboyutlu halegetirmektedir. Bu yeni şehircilik biçimlendiren ve anlayışı, insanlarasunu- yaşadığımız faktörleri kentleri - -

yut olanestetik duyguyu alandır. somutlaştıran biricik tasarımdır,Bu idealiyansıtabileceğimiz alankentsel enkolay mimaridir. so Ziramimari, hemdebizeiçermekte emretmektedir. ve sahip olduğumuz değerler mirasımız, bizim nesne değil özneOysa olmamızı hem olmamızdemektir. mankeni konu memiz demekaslındaBatının politikkamerasının Batı medeniyetinin idrakini”“ben gelişimrotamızın kendi temel yolhalinegetir haritası mekteyiz. hemdetoplumsal birproje haline getirildiğini gör hemhukukileştirildiğini ne yazıkki birpaydada uzakolanbuyapısaldönüşümün buluşturmaktan Ancak milletimizleortak içintemel birvaroluşsal kendimiz bir bilinçoluşturmayı amaçolarakgörmeliyiz. yeni da bugün egemen olan bu bilince karşı olduğu yer bakımından insanlığı sürüklemiş dolayı değil, varolançekincelerimizden aynı zamanda Sadece sahipolduğuinancailişkin dadönüştürmektedir.insanı damekânı üretmiş olduğuevrensel-ilerici paradigma, süperorganik birşekilde Modernleşmenin deşehirlerdir,birisi mimaridir. buifsad önemlimevzilerinden insanileştirmenin edicideğişimModernleşmenin seyrini anlamınagelmektedir. kaybetmeleri özgün kimliklerini oldukları dünya tek tipleşmektedir. desahip da,şehirlerin Budeğişim aynı zamandamekânların etmekte ve giderek Bu durum,varolmanındoğalbiçimiolançeşitliliği, bertaraf farklılığı benliği eksenindetanımlayıp hepkendi konumlandırmıştır.bir şekilde bağımsız toplumsalce biçimi,evreni değişimleri zamanve veya dünyadaki mekândan Benİdraki’‘Medeniyetlerin zat-ı âlinizindevurguladığı adlımakalenizde gibi batılıdüşün- de dünyaya pencerenin açtığı giderek kapanmasıdır. asıltehlike,Dünyayı herbirmedeniyetin sahipolduğuözgün mirasçerçevesin bekleyen - bilmekteyiz. olduğunu globalleşme yadamodernleşme nın, Batıepistemolojisi ekseninde şekillenen - en önemli sorunlardan Batı düşünce tarzı birisinin kaldığı karşıya Bugün dünyanın karşı Muhterem hanımefendiler beyefendiler, Sayın Başbakanım, BilimKuruluBaşkanı DüşünceMerkezi Şehir Prof. Dr. MazharBağlı - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 29 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 30 ne, şehirdemektir. Bizim medeniyetimiz esasolarakbirşehirmedeniyetidir. Efendimizin yaşadığı- yer Medi Turgut rehber Canseveri kendimize edindik. Ağayı, Mehmet Davut Ağayı,Sinanı, Sedefkar Vedat Tekili’yi Kemalettin’i Mimar ve tabiî ki Bizler bugayeyle yola çıktıkve yürümeningüçlüğündeyolumuza ışıkolanüstadlarımızı, dirimi” canlandırabiliriz. ileşehirlerimizi ile deyimi Karakoç’un yeniden Sezai Onları canlandırabiliriz. den başlayabiliriz. “eski ruhun - direnmek modernleşmeye içinişeşehirlerimiz uzaklaştıran Bu anlamdainsanıkutsaldan zorundayız. giydirmek yada kazandırmak kimliğimizi kendi dahadüşünmek durumundayız.buluşmak istiyorsak Şehirlerimize şehirüzerine birkez ve yeniden tarihimizle köklerimizle değerlerimizle, Eğer bizsahipolduğumuz kadim ancak ikisi ‘insan’da ve ‘insan için’ biraraya gelebilir. anlamsızdır.saygı biçmekkadar Gerçekte ‘emek’ ve ‘saygı’ aittirve anlamalanlarına bu ayrı demektir. Pratiğin bir sayısız tekrarından ‘dil’in buğday tarlalarından doğmasını beklemek birteoriye sahipolmak ıskalayan ifadesiylekendini etmekSchopenhauer’in ğını kabul - çıkaca ortaya neticesindebiranlamın,ruhunveya maneviyatın atimizce. ilişkiler Maddi - kana gösterir davet kurmaya ettiğiniolduğunu ve açıkbirşekilde insanıdoğrudan ilişki rak görülürve maddîolanatahvil edilir. nekadar şehrin Budurummodern ‘çıplak’ birşey da bir enerjiola- edenkalabalıklar enerjiolduğugibi,şey bugibi temerküz merkezlerde ettiği ençoksarf veya benzeri toplanma mekânlarının toplu konutların merkezlerinin, dolayımsız olduğunuanlamamızayardım edebilir. nekadar şehir-insan ilişkisinin Alışveriş durumdadır. görüntüler insanasunmuşolduğutablovarî ve şehirlerin gösterişli Modern zorunlu olarakmaddidirve insanoradanesneleşmiş gireceği karakteri ortamla ilişkinin birinsanın,içindeyaşadığı koymayan birşehirde merkeze yaşamakzorunda kalan İnsanı direnme modernleşmeye alanlarıdırlar. koparan değerlerinden hem de insanı kadim mekânıdırlar paradoksal bir biçimde hem modernleşmenin Şehirler vardır. Kentler, medeniyetlerin evidirler. yansıttığı bir kimliğini kendi Herbirkültürün “evi-kenti” Saygıdeğer Hocam; görmekteyiz. birgövde dabetondan ettiğini modern binaları giydirmek Yıkamadığı sureti ilebertaraf işebaşladığını görmekteyiz. yıkmakla geçmişlebağını tümyapıları kuran önce kişilerin adındabiryapınıninşaedildiğini komitesi ve millimimari buyapınındailk kanizmanın, Vaktiyle etmekiçinözel birme bertaraf bucoğrafyanın sahipolduğutemel değerleri - Saygılar sunarım. Ah ufiganıgüldürgül. Yine bülbülün bugarip Gül ilebülbülderdini. Ümmi Sinangelvasfeyle Nanı, şarabıgüldürgül. Hızır İlyas, Kapıcısı İçinde nimetihazır birçadır Gülden kurulmuş güldür,Han ezharı gül. hare karşı Bakışırlar yetişmiş birbahçede Çift gül Ak gülilekırmızı güldürgül.Bendi, pınarı suyu, dönerçarkı Akar Anın ilegülöğünür Gülden değirmen döner güldür, üçınarı Serv gül Has bahçeniniçinde Kurusu güldür, yaşıgül. Toprağı güldür, taşıgül. Çarşı Pazar güldür gül. Gülü güliletartarlar Gülden terazi tutarlar Gül alırlar, gülsatarlar Bağı güldür, duvarı gül. Sultanın tacıtahtı Gördüm, sarayı güldürgül. birşehre vardımSeyrimde diliylemuhatabımızasesleniriz: şehirlerin insanahitapederiz; Biz şehirlerle

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 31 Geleceğin Şehri Sempozyumu 1. Oturum Bildirileri

Geleceğin Şehri: Sürdürülebilirlik Oturum Başkanı: Prof. Dr. İsmail CERİTLİ • Prof. Dr. Ümit ARINÇ (FSM Vakıf Üniversitesi Rektör Yrd.) Enerji Verimli Binaların Yerleşim ve Tasarım Esasları

• Ali CANÇELİK (Sudan Kur’ân-ı Kerim ve İslamî İlimler Üniversitesi) Şehrin Estetik Hafızası: Kitabeler

• Prof. Dr. İbrahim ÖZDEMİR (Hasan Kalyoncu Üniversitesi Kurucu Rektörü) Yaşanabilir Şehirlere Doğru • Prof. Dr. Khaled TADMORI (The Lebanese University, Beirut) Architecture for Sustainable Cities Development: Great Designs from the Arab World Anahtar kelimeler: Enerji Verimli Binalar, Yerleşim Esasları, Tasarım Esasları sunulmaktadır. ve esasları yerleşim tasarım enerjiverimli binaların Bu bildiride yerleştirilmelidir. açık hilal formunda gölge etmeyecek tarzda ve birbirine şekilde yönüneneybatı bakacak daha azolanbinaformları dahaazısıkaybetmektedir. güney, Binalar; güneydoğu ve gü- hacmeoranı Binanın dışhavayla temaslı toplamının yüzeyleri oyüzeyler içindekalan duvarlardan %47’si oluşmaktadır. dışpencere aralıklarından iledışpencere ve dışkapı enerjinin%78’i ısıtmayaKonutlarda tüketilen harcanmaktadır. kışın Bunuda%40’ı dış olabilir. mümkün halinde%50ye sağlamaları varanenerjitasarrufu enerji bilinçlitasarlamaları tanzimlerini binaformlarını ve binayerleşimlerini, içmekân velarımızın mimarlarımızın; ısıtılmasınaharcanmaktadır. binaların günümüzde, ençokenerjikışın planlamacı- Şehir Yıllık enerjifaturamızın70milyardolarave enerjidedışabağımlığımızın %72’ye ulaştığı Özet Rektör Yardımcısı Fatih SultanMehmet Vakıf Üniversitesi Prof. Dr. Arınç ÜmitDoğay Tasarım Esasları Enerji Verimli Binaların Yerleşim ve

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 33 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 34 Key words: Energy efficientbuildings,principle, location designprinciple. thispaper,In locationanddesign ofenergy principles efficientbuildings are presented. other. a crescent form directed to south, southeast and southwest, without shadowing each volumefaces andtheirinterior looselessenergy. Thus buildingsmustbepositionedin windows anddoors. Buildingforms whichhave sur total alessratiobetween exterior wallswhereas windows andthegapsofexterior is causedby 47%by exterior exterior The 78%ofdomestic energy isconsumed for heatinginwinter. 40% ofthisconsumption architects. design of building locations, forms planners and and planning interior made by urban heat buildingsinwinter. ispossibleto attainenergy saving upto It 50%by conscious of foreign energy percentage upto 72%. hasrisen This energy ismostlyconsumedto Recently, Turkey’s annualinvoice ofenergy hasreached $60billionandthedependency Abstract Rector Vice- Fatih SultanMehmet Vakıf University Prof. Arınç ÜmitDoğay Tasarım Esasları Enerji Verimli Binaların Yerleşim ve duvarlarda, %47’si oluşmaktadır. aralıklarından dışpencereler iledışpencere iledışkapı enerjinin%78’i ısınmayaKonutlarda tüketilen harcanmaktadır. kışın Bununda%40’ıdış sürdürmek zorunda altındayaşamlarını kalmaktadırlar.sıcaklığının insanlarkonfor olmasıhalinde, içindeki binaların birsıkıntı dışkaynaklardan ortasında ısıtılmasına harcanmaktadır.tığı binaların günümüzde, ençokenerjikışın Tam dakışın Yıllık enerji faturamızın 60 milyar dolara ve enerjide dışa bağımlılığımızın % 72’ye ulaş- I- GİRİŞ - 70 seviyesi çatımahyasını enaz40cmaşmalıdır. neş enerjilisistem adapte ısıtmasistemlerine olabilmelidir. Tabii içinbacanınüst çekiş 1-2-3-4-5-6-7) yerleştirilmelidir. güney, lar; hilalşeklinde güneydoğu ve dışbükey (Şekil güneybatıya ihsan istemem’’ diyerek olanfıçısınıısıtangüneşinemaniolmamasınıistemiştir. evi Bina- dikilip karşısına İskender ‘’ Dilebendennedilersen!’’ deyince, Diyojen ‘’ etmebaşka Gölge diyalogu vardır. Büyük gibi ağzıgüneşedönükfıçısındayaşarken Diyojen herzamanki Bilindiği temelinde Diyojen gibi; -Büyükİskender güneşenerjisindenyararlanmaların mayacağı hileyapamayacağı ve birenerjidir. kalitesinde sürecek ambargo- rekir. koya olan,hiçbirülkenin kadar Çünkügüneşenerjisikıyamete ge sürdürülebilir için,güneşenerjisindenyararlanmaları Enerji verimli binaların olmaları 1. EnerjiVerimli Binaların Yerleşim Esasları üstüveya önüörtülmemelidir. ısıtmasisteminde 90 Klasik Radyatörlerin lıdır. pencere güney,Dış cephelerdeki alanları; güneydoğu ve dahafazlaolma- güneybatıda hava boşluğubulunanüçcamlıpencerelere aradaiki dönüşmektedir.pencereler; uygulanıp deyaygınlaşan Avrupa ülkelerinde ülkelerinde yeni trendeİskandinav göre dış nabilmektedir. kazanımı sağla- ısı kış geceleri şeffafyapılmasıhalinde dışduvaryalıtımlarının Binaların olmalıdır. kaybeden tercihimiz form arasındadahaazısı sunulan alternatifler Bina formlarındaki daha azolanbinaformları dahaazısıkaybetmektedirler. hacmeoranı Binanın dışhavayla temaslı toplamının, yüzeyleri oyüzeyler içindekalan geçmemelidir. tercihen beşkatı bırakılmalıdır.ridorlar Binayükseklikleri rüzgaryönüneYerleşim göre ko hakim şekilde kesmeyecek yerine;hava sirkülasyonunu ağaçlardikilmelidir. yaprağını dökmeyen yönlerine kışın kuzey, ağaçlar; yaprağını döken kuzeydoğu ve ve kuzeybatı yönlerinekışın güneybatı yerleştirilmelidir. gölge etmeyecek şekilde Binalar güney,birbirine Binaların güneydoğu olarakgüney,lal formunda dışbükey güneydoğu ve batıyabakmalıdır. güney açıkhi- esasalınmalıve binalar; güneşenerjisindenyararlanma yerleşimlerinde Binaların 0 /50 0 C veya daha düşük olanlar tercih edilmelidir ki gerektiğindeC veya dahadüşükolanlartercih ısıpompalıveya edilmelidirki gü- 0 /70 0 C yerine - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 35 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 36 Güneş enerjisinden yararlanma dikkate alınarak yönü değiştirilmiş bina yerleşimi dikkate 2: Güneş enerjisinden yararlanma Şekil Güney ve güneydoğuya cephesi olan ikiz binaların yerleşim planı yerleşim binaların ve 3:Güney güneydoğuya cephesiolanikiz Şekil Şekil 1:Diyojenin evi Şekil yerleşimleri 5:Güney,Şekil gölge etmeyen güneydoğu bina ve cephelive güneybatı birbirine cephesi görünümü 4:Güney,Şekil güneydoğu ve planıve cephelibirbinanınyerleşim güneybatı güney

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 37 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 38 site yerleşimi bir ve güney, ağaçlardikilmiş yaprağını döken güneydoğu ve yönlerinekışın güneybatı 6:Güney,Şekil gölgeetmeyen, beşerkatlı güneydoğu ve cepheli,birbirine güneybatı başka site yerleşimi başka ve kuzey, ağaçlardikilmiş yaprağını dökmeyen kuzeydoğu ve yönlerine kışın kuzeybatı 7:Güney,Şekil gölgeetmeyen, beşerkatlı güneydoğu ve cepheli,birbirine güneybatı

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 39 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 40 tıya; az kullanılan hacimler; kuzey, hacimler; tıya; azkullanılan kuzeydoğu ve yerleştirilmelidir. kuzeybatıya 8) (Şekil hacimle;güney, çokkullanılan deaynı mantıkla Bina içlerinde güneydoğu ve- güneyba zemin kat, birinci kat planları ve planları kesiti kat birinci zemin kat, düzenlenmiş dubleksbirvillanın 8:Binaiçdizaynı şekilde güneşten yararlanacak Şekil kullanılarak kışın güneş enerjisiyle sağlanan ısı kazancından dayararlanılır. 9) güneşenerjisiylesağlananısıkazancından (Şekil kışın kullanılarak yapılması uygundur. Dıştanısıyalıtımınınyapılmasıhalindeşeffafyalıtımmalzemesi ve eczane (işyeri, okul, ofis,gibi)binalarda kullanılan banka ısıyalıtımınıniçeriden kesintili hastane, huzurevi (konut, vekullanılan gibi) cezaevi binalarda ısıyalıtımınındışarıdan; %40’ının ısıyalıtımıçokönemlidir.Bir binanınısıkaybının oluştuğu dış duvarların Sürekli 2- EnerjiVerimli BinalarınTasarım Esasları değerlerde yapılırsa güneş enerjisinden daha çok yararlanılmış olunur.değerlerde yapılırsagüneşenerjisindendahaçokyararlanılmış 1) (Tablo pencere yönlere alanlarının, Bina cephesindeki göre aşağıdaki brüt cepheye oranları sağlanacaktır. halindeönemliölçüdeenerjitasarrufu üçcamkullanılması boşluklu hava camyerineiki %30’ununoluştuğudışpencerelerde iki Isı kaybının birhava boşluklu Şeffaf ısı yalıtımı uygulanan dış duvarlarda kışın ısı kazancı sağlanır.kışın ısı ısıyalıtımıuygulanan 9:Şeffaf dışduvarlarda Şekil Tablo İdealPencere 1: BinaCephesindeki( Alanı/Cephe Alanı)Oranları

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 41 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 42 melidir. (A/V m obinaformuyapılmalı ve tercih hangi binaformunda edil- buorandahadüşükçıkarsa, hesaplanıp karşılaştırma hacme oranları toplamının, alanları o alanlar içinde kalan kabuk bize önereceği dış binaformları arasında,herbinaiçinobinanınısıkaybeden Mimarların ısı kaybına etkileri ısı kaybına 10:Binaformlarının ve yerleşimlerinin Şekil 2 /m 3 olarak) (Şekil 10-11ve Grafik1) olarak)(Şekil na etkileri - binanınısıkaybı hacme oranıdeğerinin toplamının, oalaniçinde kalan alanları dışkabuk Grafik 1:Binanınısıkaybeden kaybına etkileri kaybına ısı 11:Binayerleşimlerinin Şekil Isıtma sistemindeki suyun gidiş-dönüş sıcaklıklarına göre ısıtmasistemi uygulamaları sıcaklıklarına suyungidiş-dönüş 13: Isıtmasistemindeki Şekil dır. 13) (Şekil - adlandırılmakta sistem şeklinde sistem ve düşüksıcaklıklı sıcaklıklı sistem, orta sıcaklıklı göre yüksek ısıtmasistemleri; değerlerine sıcaklık suyungidiş-dönüş Isıtma sistemindeki olmaktadır. durumunagöre buısılarhapsolmaktadır. Örtülme 12) (Şekil lidir. Çünkübirradyatör grubunun ürettiği %20’si ısının%80’i transfer yukarıya, karşıya ve pencere gerek yerleştirilmeli gerekse altlarına örtülmeme üstleri Radyatörler önleri Radyatör örtülme şekillerinin ısı kaybına etkileri ısıkaybına şekillerinin örtülme 12:Radyatör Şekil -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 43 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 44 bina ısıtma sistemlerinin, dış sıcaklığın -5 dış sıcaklığın bina ısıtmasistemlerinin, tedbir bir Avrupa hükümeti olarak; kesilen ülkesinin meydandır. yakıtı ortasında, Kışın ji Kaynaklarından Yararlanma”dır. başınagelenler Bunagöre hareketetmeyen ülkelerin Enerjide dışa bağımlılığımızı tek yolu sıfırlamanın “Enerji Verimliliği” ve “Yenilenebilir Ener deflemiştir. da%100 azaltmayıyılda enerjidedışabağımlılığı he %50azaltmışve 2050yılınakadar benzer uygulayarak hususları 1973-2013arasındason40 belirtilen Almanya, yukarıda sağlanabilecektir. edecektir.litikamız devam Aksihaldeenerjidedışabağlılığımız artarak alınmasıhalinde, sıralanan önlemlerin sürdürülebilir birenerjipo yukarıda olarak, Sonuç II- Sonuç yazındasoğutmayapılabilmektedir. ısıtma yapılırken kışın su ve hava olarak toprak, kullanılabilmektedir.Isı pompası kaynağı Isı pompası sistemiyle temlerden ençokuygulananı daısıpompasısistemleridir. 14) (Şekil sistemler enerjiverimli binalarda tercih edilmektedir. sis- Düşük sıcaklıklı Düşüksıcaklıklı sıcaklığının +15 sıcaklığının geçiştirmiştir. ısıtma sisteminin alarak kışı devreye girmesi; dış hava Hâlbuki mesi kararını Isı pompası kaynaklarının türünegöre, ısıpompasıileısıtmave soğutmaimkânları 14:Isıpompasıkaynaklarının Şekil 0 C’nin altınadüşmesiylebaşlatılmaktadır. 0 C ve dahadüşükolmasıhalindedevreye gir - - - - 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. III- Kaynaklar 1 sıcaklıklarının Ayrıca içmekân venli şehirler bırakmış olacağız. bırakmış venli şehirler Esasları” alınabilirse, ve torunlarımıza dahaenerjigü- torunlarına torunlarımızın dikkate Kentsel Tasarım” planlandığı ların birzamanda “Enerji Verimli Binaların Yerleşim ve Tasarım sağlanabilmektedir.minde %6-%11tasarruf tamda Ülkemizde ve Dönüşüm “Kentsel IKZ Energie StrobelIKZ Verlag, Arnsberg, 2013 S.68,April Graf,a. ‘’Das Passivhaus, Wohnen ohneHeizung’’, Callwey Verlag, 2000 München, Kaiser, Y. Hasting, S.R.,’’Niedrigenergie Solarhaeuser’’, Birkhaeuser Verlag, Basel,1998 Vıessmann, H. Heizungs-Handbuch’’,‘’Viessmann Gentner Verlag, Stuttgart,1987 Buderus Gmbh. ‘’Handbuch fürHeizungstechnik’’, Beuth Verlag, Berlin,1994 diye Başkanlığı’na SunulanRapor. 1999 Arınç, Ü.D. ‘’ Binalardave IsıKorunması Yalıtımı içinöneriler’’, İstanbulBüyükşehirBele Arınç, Ü.D. ’’‘’Isıtma -Havalandırma, Y.T.Ü.Lisans Notları Ders Notları Arınç, Ü.D. ‘’Güneş Enerjisinden Isıtmada Yararlanma Teknikleri’’ Y.T.Ü LisansÜstü Ders Arınç, Ü.D. ‘’Güneş enerjisive Pompası Sistemleri, Y.T.Ü.Lisans Notları Ders 0 - tüketi C altınadüşürülmesihalindebinanınyıllıkyakıt -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 45

öngörü ve önerilerde bulunulacaktır. günümüziçinbazı nasılbirgelecekhafızasıoluşturacağıbelerinin üzerinde durulacak; - önemineve günümüzkita şehirhafızasıoluşturmadaki Ayrıca buçalışmadakitabelerin önemtaşımaktadır.bilgi vermesibakımından da değeryargıları aitşehirve dönemlerine şehirlinin hakkında kendi neme aitkitabelerin dö Her iki bazı sunacağıztespitlerimizi çıkaracağız. ve buradan bir mukayese hakkında günümüzebirlikte aitbazıhafızaniteliği benzeri yapılar taşıdığını düşündüğümüzkitabe koymaya çalışacağız. fonksiyonlarını Bununla ortaya estetik hemdekültürel katkılarını, inceleyeceğiz. Nesöylerva ve ve üslupbakımından nasılsöyler sorusuüzerinden hem ve muhtevasıdır. İstanbul’daki muhte olarak elealıponları örnek bazılarını kitabelerden niteliği Bu çalışmadavurgulayacağımız olankitabelerin hafızaaraçlarından nokta,şehrin idame ettirirler. ve şehirzamanlabirve bütünhalinedönüşürve bu birlik yılmaktadır. buaraçlarsayesinde iletişimkurar. Şehirli, şehirle Builetişimüzerinden şehirli ne aitbirhafızasıbulunur. birtaşparçası Enbüyükâbidelerileenküçük buaraçlardan sa- birçokBu anlatımşehrin hafıza aracı ilegerçekleşmektedir.- kendi herbirinin Buaraçların anlatır. sayesinde şehir, mahsuslisanıylabubirlikteliği kendine yaşar; geçmişiylebugünübirlikte ile “yarın” sahibiolur. çizgisinde tarih yürüdüğünügöstermektedir. Buiseşehrin Bunun dolayısıyla birorganizma “dün” olduğubilinmektedir.karmaşık Buözelliğiyle şehirhafıza, geçmişten gelen,günümüzdeBir şehrin edenve varlığıdevam degeleceğeuzanan Özet Üniversitesi ve İslamîİlimler Kerim Sudan Kur’ân-ı Ali Cançelik Kitabeler EstetikŞehrin Hafızası: ve bütünlükiçindehayatlarını - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 47 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 48 beder.” hayatın koruyucusudur. Bukoruyucu tanrıları kaybede edecemiyet birgündevamkay fikrini kendimizi bulmuşoluruz. (…)Hermîmârîeseri,millî birdahakaybetmemek şartıyla bulursak, balığı ruhumuzda öyle birkonser yapar ömrümüzde birkere ki, olsunonudinlemekfırsatını bulunduğu şehrinhayatını vardırmadan tanrısıgibifarkına birev idâre eder. kala- Onların da şehirve mîmârîeserlerigelir. Çünkü nesilleriasıl terbiye edenonlardır. Hermimarlıkeseri, toplanmasıdır.evvel, yığılması,birkültür derinmâzîdengelenbirkültür Buyığılmanınbaşın- yığılmasına sahipliğimaziden gelenkültür ev yapmasıdır. Zira “Bir medeniyet, herşeyden aitolduğumedeniyetin mız zamangözümüze şehrin derin ilkunsurlardan birisi çarpan mutlaka ihtiyaç duyulur.mutlaka denidir. için sembolleretemas kurabilmesi değerleriyle Busebeplebirtoplumun kendi anlam aynı öneme sahiptir. mananın be unsur bir nevi Maddî varlığı ile onun arkasındaki edenbu semboller, bazıanlamasahiptirler.büyük önemarz unsurun Maddî arkalarında kurabilir. bazısembolikdeğertaşırlar. üzerinden irtibat varlık Maddî surları Toplum için maddîun- toplum ancakşehirle çünkü eder; şehirlilere arz maddîöğeleriyle görsellerini Ait olduğumedeniyetin yığılmasına sahipliği kültür ev yapanşehir, buyığılmanın bütün Tek bir tanıma sığmayan Giriş 6 Altuğ, 5 4 3 2 1 şılaması söz konusudur. Bunedenleinsanhayatının heraşamasıgörünürolanlaonlara aittir. kar ve bir değeri bu anlamların sembolik anlamlar yüklenmesi Bütün hareketlerine sırayı ruhî alırlar.yönüyle demetafizikâleme âlemeaitiken maddîyönüyle fizikî İnsan rol oynamaktadır. açısındankilit landırmamız Çünkü sanatlar, insanhayatında enönemli - birsanat çeşidiolarakanlamamızonukonum ifadesiolankitabeleri Kültür birikiminin kitabelerdir. çalıştıkları yadaokumaya okudukları karşılaştıkları, rekli sü- olan ve biri şehirlilerin birifadesi,şehirhafızasınınenönemliaraçlarından birikiminin maddî unsurlar baktığımızŞehre yığılmasıve hafızanokta-inazarından zamankültür onunifadesiolan disini ancakdililetanıyabilmesinde kendisi her şeyin gösterge/sembol herşeyin kendisi olduğuanlamlıbirmetindir. ziradünyanın şehirisedeğişen birokuyucu ve dönüşen,canlıbirmetindir; sürekli Şehirli Taylan Altuğ, Felsefe Gelen Dile , YKY, 2.bs., İstanbul2008,s. 10. Sadettin Ökten, Yahya Kemal’in İstanbul2012,s. İstanbul’uve, ÖtükenNeşriyat, 59. Devamı Hamdi Tanpınar,Ahmet Yaşadığım Gibi,Haz.Birol Emil, Dergâh Yayınları, İstanbul2000,s. 198. Lynch,Kevin İmgesi,Çev. Kent Başaran,4.bs., İrem Türkiye İşBankası Yayınları, İstanbul 2012,s. 132. Ayrıntı Yayınları, İstanbul2013,s. 13 Lewis Mumford, Tarih Boyunca ve Kökenleri, Geleceği Kent, Geçirdiği, (Çev. Dönüşümler G., Koca Tosun T.), 3 a.g.e., s. 16. iki temel öğe olarak karşımıza çıkmaktadır. olankültür temel Çalışmamıza öğeolarakkarşımıza konu iki 4 ayna gözün vasıtasıyla görebildiği kendisini Tıpkı ve ben’in- ken 1 , karmaşık yapıya , karmaşık 5 olduğu gibi şehirli de kendisini ancak şehriyle tanır. ancakşehriyle olduğugibi de kendisini şehirli 2 sahip olan şehre “hafıza” cihetinden baktığı- 6 - - - vazifesi görür. kurma köprü dünyave ruhîbuluşturma ve budünya arasındabir yönlerini ileöteki fizikî olmaktanöteye sıradanbirhafızalevhası geçer. kitabe Bu açıdanbakıldığında Şehirlinin tedir. sunarlar. karşılığını dünya hayatındaki Budaancaksanatileyapılabilmek öteki şey’lerin 8 7 anlamına gelmektedir. ve menkıbeleri şehir olayları, dilinive anladıkça Ziraşehrin tarihini insana açmaktadır. Bu, insanındaaynı zamandaşehre bütünleşmesi açılmasıve şehirle ve şehri kaldırmakta muammayı ortadan şehirüzerindeki bırakması yazılıbirtarih kında çok büyük bir ehemmiyete sahiptir. sonra gelecek nesillere hak kendisi Kendilerinden dönemineışıktutmasıaçısındankitabeler Sadece buyönüyle bileelealınacak olsakendi ileyer bazıları almaktadır.bu saydıklarımızdan gibiisimleri bilgiler bulunmaktadır. bazılarında hepsi birden Bazı kitabelerde bulunurken ve şairi hattatın hayır sahibi,mimarı, yapınıninşatarihi, kitabelerde şunu söyleyebiliriz ki metinvegöre göstermektedir. sanatAçısından kitabe, değişiklik Ancakgenelanlamda derecesine ehemmiyet derecesine; yazanınsanatkârlık küçüklüğüne; pının büyüklüğüne gibiKitabelerde, birsanateseri üslûpve birdüzen muhtevada belirli gözetilmemiştir. Ya- suretiyleveya işlenmişyazı kabartmak ” “Binaların içve dışduvarlarında mermer, taş, ahşap, çini,madengibimaddelerüzerine oymak Kitabeler Estetik Hafızası: Şehrin önemlidir.önünde bulundurmak yaptığı onun gönderme noktayı da hareket (simgesel (gösterge)gönderge) göz kadar ilemücehhezdir.ait sembollerve değerler Bundandolayı simgeninsomutbiçimiolan taşlarına işlenmişyazılar sayılır. dakitâbe ” düştüğüyereçulukta atılanokun nişantaşıile(menziltaşı)mezar, dikilen menzilve mesafe lara adıverilir. da“kitâbe levhası” Ayrıca yapının içve dışduvarlarında bulunanyazılar, ok- kemerlerle içkapılar üstündeyazılı denilir; olan- bilgiverene kitâbesi” “tamir tamiri hakkında tarafındannezamanyapıldığını bildireneüzerinde yer alanvekimin eserin kitâbesi”,“tarih mesi gerekse estetiği eder. tamamlamasıaçısındanönemarz giriş kapıları “Çoğunlukla özenle yerlerine işlenenkitabeler, belirli yapıların Dinî, sivilve gerek askerî bilgi tarihî ver mümkündür. görmek Nerdeyse içeren heryapınıntarihçesini kayıtlar çıkmaktadır. hereserde karşımıza kadar enbüyüğündenküçüğüne yapıların mimarî 9 Alparslan, Walter G. Andrews, Şiirin SesiToplumunŞarkısı, Çev. TanselGüney,İletişim Yayınları, İstanbul, 2000,s. 85-104. Ali Alparslan, “Kitabe”,Ali a.g.e., s. 76. DİA, c. 26, İstanbul2002,s. 76. 7 Gösterge ilegönderge bizlere budünya hayatındaki 8 anlamınagelenkitabeler, Osmanlıdöneminde 9 - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 49 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 50 ray Sofasındaki Ocak Kitabesidir. Ocak ray Sofasındaki birisi Yukarıda örneklerden izahetmeye çalıştığımız hususlabirebirTopkapı örtüşen Sa- gerekmektedir. mümkündür. dilinianlamakyadahissetmekle Buiseşehrin lerinin yerli yerindeolmasıdır. yerli lerinin rektir. Çünkübütünleşmeduygusal güvenle oluşabilirve onundaönceliği şehirsembol- olsage biri bütünleşmesinisağlayan enönemlidinamiklerden şehirliyle Bu boyut, şehrin fere taşımaktadır. tanımaktadır. imkân kurmasına Buiseinsanınduygusal boyutuyla irtibat duygusal bir atmos - didaktikbirbiçimdenkurtarıp içermesidir. kitabeleri, Busaydıklarımız ayet, hadis, duavetürüyle alakalı derin duygusalhadiselere tarihî yapılanatıfve telmih veren eserin metnininmimarî sıcaklığı debuözellikleridir. başındakitabe Buözelliklerin ve onaestetik birhüviyet vemaktadır. insan iletimindenkurtaran birtarih kuru Kitabeleri, fonksiyonel bulun- anlamdabirhafızadanöte özellikler Osmanlı dönemikitabelerinde bütünleşir. kimliği ileşehirlinin kimliği dilindeveefsaneleriyle gönlündeyeniden şehirlinin oluşturulurve canlandırılır. Şehrin 11 10 Sâhibîne Hazret-i gülzâr eylesün Hâknârı Bû ocâgın dûdıdâyim sünbülizhâreylesün olsun.” “An saati)gibibaşaşağı saatşişesi(kum Düşmanın artsın/yükselsin. beansaatikbalin sâ‘atDüşmenet çünşîşe-i hemîşeser-nigûn füzûn sâ‘at-be-sâat bâdikbâlet Dem-be-dem Fâilâtün Fâilâtün Fâilâtün Fâilün vezninde nesre ve yazılmış beytin anlamışöyledir: çevirisi miktarda numunesunmaktadır.incelememize kafi cektir. Farsça, biri Kitabede Osmanlı diğeri bulunmaktadır. beyit Türkçesiyle beyit, iki İkinci olursa üslup ve muhteva bizlere birçok bakacak Saray’daki söyeleye şey ocak kitabesine 2014. http://www.ottomaninscriptions.com/verse.aspx?ref=list&bid=3066&hid=5175 7Ağustos. Çevrimiçi: Lynch, a.g.e., s. 5-6. 10 Ancak yerli yerinde olsadabudüzeninedilebilmesi Ancakyerli fark 11

- - Peygamber him’in geçer gözlerimizden. Daha önce de oğlu İsmail ile imtihan olmuş kare kare olayları - ve tereddüt İbra hissetmeyen birkorku Hz. zerre kadar ve bunakarşı kalan kaşıya karşı atılması ve gülbahçesiolmasıdır. ateşin kendisine İbrahim’induygusal hadiseye BuhadiseHz. doğru birtarihî zamanederiz. tayy-i ateşe ve derin olmalıdır. mısrada ise ateşle alakalı mısrada yakalar. Bu İkinci aşama bizi ikinci entemel duygusal unsurateş boyut olduğunagöre ateşle ilgili bizibekleyen Ocaktaki tütmesinitemenniher mevsim edebilir. sidir. Bir diğerörneğimiz Üsküdar’da Eski Toptaşı Caddesi üzerinde bulunan Yakup Ağa Çeşme him’in istenmektedir. hürmetine - İbra bu hadiseninyaniHz. Gülbahçesi,sanki sürmez. si, gülbahçesinibirhakolarakileri duaister. ocağınBöyle büyükbirhadiseninyüzüsuyuhürmetine sahibikendisine - Kendi durmaktadır.yor. olarakkarşımızda birisi Budaonunentipikörneklerinden için bir gül bahçesi oluverir. ateş, İbrahim Hz. malumdur ki ol demesiyle olu- Zira her şey olduğunu, istemekten bir şey edepettiğini söyleyecektir. Hadiseninneticesiherkesçe Cihâna kendüyi bezl etse anuŋ aşkına bumâ bezletseanuŋaşkına Cihâna kendüyi N’ola rûh-ışehîd-iKerbelâ’yı yâdidüpherdem olay, Kerbela’dır: yine hüzün dolu bir hadiseye götürür. bir hüznü ve acısı olan ortak Bütün müslümanların ifadeeder.da hayır sahibineyapılanduaları birbeyitle, bizi arasındaki Ancakbunların nı; buçeşmeninsuyununsafvegelenbir sugibi cennetnehrinden olduğunu;sonunda Çeşme Kitabesi, Yakup Ağa’nın için yaptırdığı Allah rızası çeşmeyi Saray- Ağası makamını, adında birşaire aittir. 15 14 13 12 kilerden nadirbir ayaktaden dolayı çoğumevsimde kalan benzetilmiş olabileceği gibi, çiçekleri benzetmesiyle- buiticilikten kurtulur. alacağı Sünbül, şekillerin ocakdumanınıntüterken birinceliğeçeker. insanaiticigelendumansünbül öncelikle şartlarda bizleri Beyit Normal ne Cenâbı Allahateşigülbahçesine çevirsin.” - =[sünbülgibitütsün].Sahibi çıkarsın “Bu ocağın ortaya dumanıdaimasünbül(gibişekiller) http://www.ottomaninscriptions.com/verse.aspx?ref=list&bid=781&hid=853 7Ağustos. Çevrimiçi: 2014. Sâffât, 101-107. Enbiyâ, 57-70;Sâffât,88-98. aspx. Çevrimiçi:7ağustos2014. http://www.bitkibakimi.com/cicek/230-sumbul-bitkisi-bakimi-ve-yetistirilmesi-hakkinda-genel-bilgiler. 15 Çeşme kitabesi yedi beyitten oluşmaktadır. Çeşme kitabesi Şiir, doğumluRüşdî(ö. Mostar 1699) 12 olmasındandolayı dabenzetilmiş olabilir. Bubenzetmeyle ocağın dumanının 14 , ateşe düşerken kendisine gelen meleklere Allah’ın gelenmeleklere kendisine , ateşe düşerken haberdar kendisinden 13 Butelmihle bizibüyükbirimtihanile - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 51 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 52 Ağa Çeşmesinin kitabesi şöyledir: Ağa Çeşmesinin kitabesi birnoktasındabulunan yakın “Yâ Muîn” hatlayazılanHafızAbdülkerim ilebaşlayan ta‘lîk olduğunusöylemektedir.senesinde Dudurlu AlemdağCaddesinin NecipFazıl Bulvarı’na dır. Dudullusemtininesasadının1275yani1860 şekliyle bugünkü Ümraniye sınırlarında hafızası açısından önemli bir noktayabasmakta- şehrin parmak çeşme kitabesi Bir başka etmekister.çe suikram vebütündünyaya hatırına cömert aşkına şehitlerinin çeşme,Suyundan içtiğimiz kerbela şehadetive Onların susuzluğuyâdedilir. olayını hatırlarız. özdeşleşenbela şehitleriyle katl ve Hüseyin diğerKer toprağının Hz. gideriz ancaközellikle hüzündolutarihine Kerbela ikram etmesineşaşılmaz.” şehidininruhunuheranyâd“Bu suyunKerbela dünyaya ediponunaşkına kendisini bolca te bir olayı etmemizi sağlamaktadır. tahayyül vermiyor Sadece bir tarih aynı zamanda şehir tarihçiliği açısındanönemlibirbilgiyi sunmaktadır. Ayrıca saydığı birlik isimlerle olmaktan dolayı isminizikretmiş herşeyden öncebirsemtindaha önceki Çeşme kitabesi, sözleriyle cevher tarihini söyledi.”“Fevzî âbâdeyledi’ NihâlUstanev-çeşmesin kulu, ‘Şevk-i âbâdeyledi Ustanev-çeşmesin Şevk-i Nihâl Söyledi Fevzî gibi cevher târîhini kulu kıldı.” can halkı “Dudurlu u gönülden istiyorken, yerine istekleri geldi; Gençdar Usta onları hoşnut dil-şâdeyledi Usta yineonları Gencdâr iken teşne-dil halk[ı] sonraDudurlu Kesilüp çeşmenin görünce“Gazi MahmudHan,bu eski akmadığını emredip temeliniyeniletti.” emridüptecdîd-i bünyâdGördü eyledi akmaz dîrîneyi işbuçeşme-i HânMahmûd Gâzî Sene 1275(1860) Sene - - - 16 renktenfarklı mürekkeple ve yıldızbiçimindeyazarlar.” olduğunu belirtirler. Mu‘cem olarak tarihlerlevha kullanılacaksa hattatlarmısraın noktalarını dür,süreyyâ, pervîn, yakut, zer, katre, jale, eşk, tohumvb.) zikretmeksuretiyle tarihinmu‘cem bunlardantaşlara ve adını(necm,ahter, noktayı birinin andıranşeylere benzettiklerinden kıymetli yıldızlara, noktalarını kullanarak bildirirler. harflerin bu tür tarihlerdeki …Şairler şürdükleri tarihinmu‘cem tarihmısraından olduğunugenellikle önce bukelimelerden birini mücevher, cevher, cevherî, cevherdâr, adlarıdaverilir. cevherîn, gevher, güher” Şairler, dü- hesapedilmesiylesöylenen tarihtir.zumede yalnız noktalıharflerin Buna menkūt, “münakkat, tekniğidir. düşürme birtürtarih Cevher tarihi, Mu‘cem dedenir. tarih “Mu‘cem tarih.Man- tan öteye taşımışolmaktadır. maddî boyut anlatım sayesindeBöyle ilişkiyi şair, bir hikayevî insan arasındaki mekânla çıkıyor. birolay örgüsü ilekarşımıza katarak vemahalleliyi, ustalarını bizzatşairkendisini büyüğünü, döneminidarî 150yılöncebirçeşmeetrafındayaşananhadiseyi yaklaşık disine ait yerde duran bir apartman adı levhası: Hacı Bekirzâde Apartmanı. HacıBekirzâde adılevhası: disine aityerde duranbirapartman - etmedenken içinçabasarf çekmek bütündikkatleri olmadankendisine haddi ve hakkı daestetikbir levha diyebileceğimiz yerinialmaktadır. ölçüleriçerisinde Gözü yormayan, üzerindeki cephesiniboydan boyagösterebiliriz. işgaletmeyen sadece kapı Apartman levhayı adınınyazılıolduğumermer olarakbirapartman birörnek yanındafarklı Bunların Hümayun’dan mezun olduğunusöylerek ediyor. takdim çeşmenin esas sahibinin yaşadığı devre, 1214yani1800’e size gidiyor; onunEnderun-ı anlatınınbittiğini okuyup düşünüyorsunuz;tarih aşağıda nevardiyeKitabeyi bakınca Hâfız Hümâyûndan çıkma ‘Abdülkerîm Ağa Sâhibü’l-hayrât ve’l-hasenât Enderûn-ı Âğa’nınHafız Abdülkerim olduğunusöyler bize: kim gözümüz. Ozamanda erişir kitabeye Bu anlatılanlardan sonraçeşmeninhemenaltındaki tedir. Fevzî“Söyledi cevher gibi tarihini”kulu işaret tekniğine etmek düşürme ifadesiyledetarih vermektedir.toplamı 1275tarihini noktalıharflerin sonmısrasındaki Ayrıca Kitabedenin Turgut Karabey, “Tarih Düşürme”, DİA , c. 40,İstanbul2011,s. 81. Sene 1214(1800) Sene 16

- -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 53 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 54 kalma birçeşmeninkitabesidir. kalma zamanından bulunan Selçuklular ilçesi sınırlarında Köşk Konya elimize geçen bir örnek, tadır. gereken bağı arasındakurulması zedelemektedir. Buda şehir ileşehirli Bunlardan kaldırmak ve yazısınınsahipolduğutarihî efsunlu vasfınıortadan kitabe uzaklaştırılması Latinize edilmesi sorunu da söz konusudur. şiir dilinden ve atmosferinden Kitabenin biruzmanadanışmadan Yukarıda bahsettiğimiz geçmişeaitkitabelerin sorunlabirlikte öneçıkarabilmektedir.kendilerini olarak söylenebilir. tabelalar yapılardan biri nın sebeplerinden bağımsız, öncelikli Reklam malzemesisuru olmasındanöte olarakdüşünülmesi de bununböyle birreklam olması- uyumgösteremeyebilmektedir. hastasarımlarla varsa, kendilerine Birestetik hafızaun- bütün eserlere eklemektedirler. aynı şekilde Bu da eserlerin, renklerini kurumsal kendi vebirparçaayrı kuruluşlar, dışarıdan gibi yadaticarî durmaktadırlar. yapanvakıf Eserleri üzerinde yapıların bugününtabelaları, yapısınakarşın dir. bütünlüklü eserle Kitabelerin gelmekte bireser, karşıya uzaklaşan karşı Sanat özelliklerinden sıradanve geçiciolmakla mesinde çokönemlibiretkendir. biryapıyadönüş- kalıcı birbağınolan duygusaloluşturulmasındave vekitabelerin aşkın arasındahâsıl bahsettiğimiz şehirli şehirle yukarıda kullanılması, şiir dilininkitabelerde sağlamaktadır. felek/maveradili, aşkdilidirve irtibatı şairle taşıyan Buvasıfları arasındaki ve aşkdiline en müsaitformu şiirdilivermektedir.” Arabî’ninİbn-i “Şiir, sağlayan felek-i önemlibiralandır birirtibatı Zühre ileşairarasındaki yapı halinegetirmektedir. rebilmesinden - kendisinde birleşti karşılıklarını simgesel eylemlerin eylemlerin ve ve ruhîyapısını; fizikî olma vasfını taşımasına bağlıdır.lıcı olması sanat eseri insanın sanat eserinin Bu özellik, sanatyadaşiirhususiyetlerinden mahrumolmasıdır.tabelaların - Çünkü birnesneninka biryapıolamamaktadırlar. diyebiliriz. Busebeplekalıcı olmaları Bununenönemliişareti enönemliunsurgüncelve günübirlik çeken dikkat tabelalarında Günümüz şehirlerinin veGünümüz Kitabe Benzerleri Şehrinde 18 17 , İnsan Erol SufîveMahmut Kılıç, Şiir,İnsan Yayınları, 2006,s. 183. 104. Walter G.Andrews, Şiirin SesiToplumunŞarkısı,Çev.TanselGüney,İletişimYayınları,İstanbul,2000, s.85- 17 kaynaklanmakta bu da sanat eserini kalıcı ve zamanla değer kazanan bir ve zamanladeğerkazanan kalıcı budasanateserini kaynaklanmakta 18 tanımındadagörüldüğüüzere şiir - - 19 vasıflarından ve çok yüksek bir telmih ve çoğul anlam potansiyeline sahipşiir dilinden rafından biçimive muhtevası oluşturulabilir. mahsus kendilerine Böylece çeşitlisanatların ta- eklenebilir. ve tarafından tasarlanıp yine bugünün sanatkârları Bugünün tasarımcıları ve bugünrestore büyükbütüneserlere, edilenküçük aynı geleneküzere, şiirdiliylekitabe Buna çözüm olaraktemelinden itibaren günümüzde inşaedilenveya geçmişte yapılan aidiyeti bütünleşmeyi, sağlayamamaktadır.yakınlaşmayı, arasındaki şehirli taşımamaktave taşıdığı şehirle özellikleri bahsettiğimizrıda kitabelerin birbilgilendirme amaçlıyapılmaktadır.vs. dönükveya kuru sadecereklama - Buiseyuka isimleri apartman yerini tutabilecekbilgi levhaları, bugünkitabelerin hüviyette yapılırken ve estetik bilgi içerikli Ancak Osmanlı öncesi vedevirlerde Osmanlı döneminde kitabeler sunmaktadır. temas kurduğu şehirle hernoktadabuiletişimaktifsürmektedir. Şehirli içinde yaşadığımız hayatın akışı görgüdeniyet ve değerlerini, dikkatlerimize anlayışlarını lar, kullanılagelmiştir. yüzyıllardır Biryandangeçmişinbilgisini ve diğeryandankültür me veya- onun yerini tutan benzeri levha olan kitabeler en önemlihafızaaraçlarından Şehrin veSonuç Öneri rarlanma imkânı bulur. imkânı rarlanma olur.yararlanılmış ya- potansiyelden okuru, söz sonunakadar konusu Busayede kitabe Andrews, a.g.e, s. 79. 19 -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 55 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 56 tevarüs edenestetik ve kaygı anlayışın tavır ve davranışa dönüşmesisağlanmışolabilir. düzenlenebilir. âbideniteliği içinyarışma taşıyaneserler büyük, Busayede geçmişten meti gibi bazıfaaliyetlerin duyurulduğulevhalar, estetik birhüviyette hazırlanabilir. Kalıcı, restorasyonların tamiratların, bugünyapılanyapıların, Bununla birlikte ve detemizlik hiz- sağlayabilmek içinbusomutbiradımolabilir. tekrar buirtibatı sorunlar sebebiylekopan ve derin eklenebilir.Türkçe dahakarmaşık açıklama Busayede arasındaki şehirileşehirli Latinize edilip ve zedelemeyecek duyulanhürmet tazimihislerini şekilde onlarakarşı cek; rencide etmeye ve yapıları kitabeleri yanına, mimarî bulunan yapıların bilmesi için kitabe yeterli geçe bilgiye sahip olmak gerekmektedir. ile irtibata şehirli Bu sebeple kitabelerin metniçözmek ayrıca içinvezin ve iyibilmek; ebced konusunda ve yazımözelliklerini dil yerideğiştirilmiş olduğuiçinkitabenin ve sözcüklerin harf dışınaçıkılarak kurallarının metinler, yazılmış, bellihatlarla Kitabelerdeki içiçegeçmiş, sözcük girift; dizisi çoğunlukla gerekmektedir. geçmişinölüdiliolmaktançıkarılması kitabelerin için öncelikle etmemektedir. dikkat Bunun kitabelerine güzergâhlardakiinsan hergüngeçtiği yapıların anlamadanseyretmektedir. kitabelerini Binlerce insanziyaret ettiği Binlerce mekânların 2. 1. Kaynakça 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. Altuğ, Taylan: Ali: “Kitabe”,Alparslan, 2000. Tanpınar, Ahmet Hamdi:Yaşadığım Gibi, Haz. Birol Emil, Dergâh Yayınları, İstanbul Ökten, Sadettin:Yahya İstanbul2012 Kemal’in Neşriyat, İstanbul’uve, Ötüken Devamı G., Koca Tosun T.), Ayrıntı Yayınları, İstanbul2013. Mumford, Lewis: Tarih Boyunca ve Kökenleri, Geleceği Kent, Geçirdiği, (Çev. Dönüşümler 2012. Lynch, İmgesi,Çev. Kent Kevin: Başaran,4.bs., İrem Türkiye İşBankası Yayınları, İstanbul Erol: Mahmut SufîveKılıç, Şiir,İnsan Yayınları, 2006. Düşürme”,Turgut:Karabey, “Tarih miçi: 8Ağustos 2014. http://www.ottomaninscriptions.com/verse.aspx?ref=list&bid=781&hid=853- . Çevri 7 AğustosÇevrimiçi: 2014. http://www.ottomaninscriptions.com/verse.aspx?ref=list&bid=3066&hid=5175. kinda-genel-bilgiler.aspx 7Ağustos. Çevrimiçi: 2014. http://www.bitkibakimi.com/cicek/230-sumbul-bitkisi-bakimi-ve-yetistirilmesi-hak İstanbul, 2000. Andrews, Walter Sesi G.:Şiirin Toplumun (Çev. Şarkısı, Tansel İletişim Güney), Yayınları, Dile Gelen Felsefe Gelen Dile , YKY, 2.bs., İstanbul2008. DİA, c. 26,İstanbul2002,s. 76-81. DİA, c. 40,İstanbul2011,s. 80-82. - - -

yaşanabilir olmaktan uzaklaştırmış. yaşanabilir olmaktan uzaklaştırmış. gerginlikToplumun hala de arasındaki kesimleri farklı yüz yıllıksömürge rejiminsorunlar şehri ve ardından sebepolduğukronik daırkçı nuz. İki anlayabiliyorsu sistemiyle korunmasından alarm sorun. - Bunu hemen hemen her evin gösteriyor. sosyal çevrede asıl tehlike kendisini bozarken; Şehirde güvenlik çok ciddi bir çevresini fiziki şehrin gecekondular var.runları kalabalıklaşmış göçlerle Bir yandanaşırı ve kollayan adetacilveleşen bulutlar.etrafında birbirini çokciddiçevre Ancakşehrin so Dağının Arada yükselen Masa Okyanusu! diğer yandan Hint Bir yandan Atlas Okyanusu, Cape Town’un müttefiktir. olduğundabirçok dünyanın biri kişi en güzel şehirlerinden kadar, güvende hissedeninsanlargördüm. kendini bilegerek duymayacak kilitlemeye isekapıyı şehirlerinde Amerikan beraber çoğuküçük gece, Bununla gündüzbilegeçmektehlikeli. bırakınız bazıkesimlerinde gibi şehirlerin büyükçoğunluğundagüvenlikAyrıca sorunuvardı. buşehirlerin Chicagove New York yiyecek sunmaktadır. 2milyon buhizmetten evsiz yararlanmaktadır.Yılda yaklaşık gecelemektedir. New York yerel evsizlereve sıcak çorba hazır yönetimi 1000 mutfakla caddeve kaldırımlarda diğerleri dir. geçirirken evlerinde barınma Bunun38binigeceyi New Heryıl100 binkişi Bunun 1.5milyonu iseçocuk. York’ta evsizliği tecrübe etmekte değildi. ABD’de 2007 itibariyle hiç de görmezden gelinecek kadar 35 milyon var. evsiz dünyanın sayısı süper gücü olarak bilinen ABD’nin insanların evsiz en büyük şehirlerinde müşahedeettim.Örneğin sosyalçevre olduğundayetersizrısının, söz konusu kaldığını turduğu gördüm. müşahhassonuçları Yerel başa- konusundaki çevre yönetimlerin fiziki çevremiz kültürünün içinoluş- ve hayat tüketim tarzı modern gezerken; büyük şehirleri New York, Boston, Chicago, Washington, Pekin Paris, gibi Moskova, Berlin, Stockholm, söyleyebilirim: bağlamında şunları de gördüm. Çevre-Şehir kadar, örnekler kötü örnekler baktığımdaÇevreyle güzel çalıştım.Çevreci ilgili yerindegörmeye sorunları birbakışla tamamladıktan sonradünyanın birçokgittim; birçok ülkesine ziyaret önemlişehrini ettim. 1996 yılındaODTÜ’de Boyutları” Ahlaki İlişkilerinin “İnsan Doğa doktora çalışmamı konulu I. Giriş Kurucu Rektörü Üniversitesi Hasan Kalyoncu Prof. Dr. İbrahim Özdemir Yaşanabilir Şehirlere Doğru - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 59 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 60 lamakta fayda var. yeniden hatır çevre bağlamındabazıkavramları döneceğiz. Öncelikle daha sonratekrar dığı içintabiiafete meydana gelmektedir. dönüşmekte ve sıkselbaskınları Bukonuya fazla yağmur yağdığında, yeterli alt yapı olmadığı önlemler alınma- ve zamanında gerekli haliisemalumdur.İstanbul’un dabüyüyor. sorunları Büyüdükçe Suenbüyüksoruniken, lar dahagüzel birhayat ve içinAvustralya’ya huzurlu göçediyor. halabirçok ediyor. insanıcezbetmeye devam şehirleri insan- ülkelerinden Dünyanın farklı şehirler. Avustralya’nın Özellikle hem de hem bozulmamış tabii güzellikleri, “yaşanabilir” Sydney, Kopenhag, Singapur, Stockholm, Melbourne, Seul, Tapei nispeten daha huzurlu boğuşuyorlar. görünmüyor. hiçdekolay çözmeleri sorunlarla Bununtabiibirsonucuolarakdakronik sorunlarını mega-şehirhalinegelenbukentlerin ardında daküreselleşmenin etkisiyle ve Kazablanka’da Kahire dabenzer müşahedeettim.SanayileşmeJakarta, ve sorunları betmektedir). zorunda kalmıştır. Afrika’da Güney - şiddetsonucuhayatını kay yılda20bindenfazlakişi ve dönmek başlamış; yüzlerce onbinlercesi geri yabancıhayatını deülkesine kaybetmiş vam ediyor. (Buyazıyıbitirdikten Afrika’da sonraGüney şiddeteylemleri yabancılarakarşı gittiğine dikkat çekiyor. gittiğine dikkat den (Medine’den, nasıl bir çöküşe şehirlerimizin modern yani şehirden) ders çıkarmayan anlatıyor.İşte Diamonddabununhikâyesini Tarihten demedeniyet- ve tarihin özellikle Zaten ibret etmezdi. alınsaydı günümüziçinbazıdersleçıkarılabilirdi. tekerrür tarih belki incelense dikkatle neden harabe veya höyük ve haline geldikleri bu şehirlerin bakılabilse ilgisini çekiyor. turistlerin ve meraklı Aslında bugünlerde ibretleleri, sadecearkeologların dolu’nun ve cazibelişehir görkemli Birzamanların sayabiliriz. bununbirçok örneklerini eden insanlar, etmektedirler. ölüme terk oralarını Birçok etmiş Ana- medeniyete beşiklik ye başlayacağıdır. Tabii, ölümübizden farklıdır. şehirlerin “Yaşanılmaz” terk olanşehirleri koymaktadır.ortaya Bununanlamı,şimdidenönlemalmadığımızda ölme şehirlerimizin vehâlihazırda uygarlığımız içinenciddisorunlar olduğunubilimselolarak şehirlerimiz sonuçlaranedenolduğunu;busorunlarım alınmadığında nasılyıkıcı dikkate lerinin medeniyet Jaredçevre tarihçisi problem DiamondÇöküş adlıyeni- kitabında Amerikalı hayatını yaşayan tehdit canlıların içerisinde etmektedir. sorunlartümgezegenin ve çıkmaktadır. sebep olduğuçevre kaynaklı İnsanın karşımıza da tehdit etmekte ve bu niteliğiyle de küresel bir sorun olarak yaşama hakkını ortamda sorunudur. bir varlığını değil, Bu sorun, sadece insanın kendi sağlıklı gelecek nesillerin de en önemlisi, çevre bulunduğu sorunlardan belki birisi, karşıya insanın karşı Modern II. Çevreden NeAnlıyoruz? - - - mekte olan ülkeler baştaolmaküzere,mekte genel olarakaltyapı olanülkeler bunüfusunbüyükbirkısmı Bugün dünya nüfusunun%50’den fazlasışehirlerde yaşamaktadır. gelişmiş ve geliş- Az ğurmuştur.” do olmuş, nüfus yığılmaları çevreyi bozucu kenti aşırı etkiler enkalabalık sından tarihin çıktığı unutulmamalıdır. olarakortaya etken Zira “endüstri barındırdığı kenti, nüfus açı- temel iki çıkışında Dahası, sanayileşme deçevre ortaya ve sorunlarının şehirleşmenin olduğugörülür.büyük çoğunluğununinsankaynaklı çocuklar, bağımlılığı uyuşturucu ve temeline Bu sorunların bakıldığında alkol ve diğerleri. edilen terk şiddet,sokaklara göçmensorunu, ırkçılık, evsizlik, açlık, işsizlik, Fakirlik, lidir: deilave edilme kirlenme anlıyoruz. sosyalçevredeki Bunlaraayrıca tabiatın kirlenmesini ve yoktüketimi olmasını,aşırı bozulmasını, türlerinin hayvan yarattığılerle ortamların Allah’ın tabiatâlemindeki de, kuşatan bizleri Çevre derken sorunları çokhassasdenge biliyoruz. ihmal etmediklerini boyutunu da hukuki konunun olduğu açıktır. dönemİslamhukukçularının Ancakklasik yükümlüdür. biryükümlülük çoksevgi biryükümlülükten temelli ahlaki Bununkanuni yaratanve adınasevmek tüm canlıları korumakla bizlere emanetedenRabbimiz ki ve dahesabını verecektir. davranışlarının Bundandolayı çevresini Müslüman, ve içinde dolayı eylem değil, eylemlerinden insan-tabiatbağlamındaki san-toplum bağlamındaki ğumuzdur. Çevreci biranlayışla, birey Müslüman ahiret günüsadeceinsan-insanve in- dasorumluoldu- yaptıklarımızdan dakötü yaniiyiyaptıklarımızdan yaptıklarımızdan, onadöneceğimiz vurgulanır. hesabınıvermekiçintekrar lerimizin Bununanlamı:Bütün Allahtarafındanyaratıldığımız vediğer taraftan öldükten sonrayaptığımız- tümeylem Kur’an’da çekilirken, ve dikkatimiz boyutuna tabiatınkutsal manevi ısrarla birtaraftan için bununönemliolduğunudüşünüyorum. aitbirçevregerekmektedir. anlayışı oluşturabilmesi kendilerine Müslümanların Özellikle kazanır. Kur’an’ın “muhit” çevre açısından yeniden irdelenmesi kavramının ve anlaşılması edilir (57.Hadîd, 3).Bunagöre, birboyut inananbirinsaniçintümâlemmanevi ve anlam baktığımızda, Allah’ın birbakışla Kur’ani olduğuifade nihaîçevremizibirvarlık kuşatan şılan denizler, göller, nehirler, yollar, dağlarveyineçevremizi ormanlar oluşturmaktadır. ve beraber yaşadığı insanlar oluşturduğu tarafından payla gibi,- toplumun bütün fertleri lece, insanınçevresini bahçesi,arabası,soluduğuhava, su, evi, içtiği içindeyaşadığı kent anlıyoruz. Böy- bizimveiçindeyaşadığıÇevre diğercanlıların tümtabiiortamları derken, görülmektedir. anlamınıngenişlediği genişlemesiilebirlikte çevre çeşitliliği sorunlarının ve kapsamının gulamak faydalı olacaktır. çevre Zirailkzamanlarçokdaranlamdakullanılan kavramının, Ancak yeniden“Çevre vur ve Şehir” öncetemel kavramlarımızı konuşmadan hakkında - - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 61 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 62 olarak tehdit etmektedir. çıkmaktadır. yaşanabilir/sürdürülebilir olmasınıciddi şehirlerimizin Busorunlarmodern bağlantılıbirçoksorundazamanlaortaya yeni mega-şehirlerde birbiriyle labalıklaşan sebep olmaktadırlar. çıkmasına ortaya sonra bunların Yeterli- olmadığı, ka aşırı altyapının birçokAncak insanlar köyden şehre veya getirmekte sorunu da birlikte daha göçerken Ankara’da, %5.3’üİzmir’de, %3.5’i Bursa’da, %2.8’i Adana’da etmektedir. ikamet endüşükolduğuilise%31.8ileArdahan’dır.Ankara, Toplam nüfusunsırasıyla;%6.3’ü hirlerde yaşamaktadır. yaşayan Şehirlerde nüfusoranınınenyüksek olduğuil%92.7ile edennüfusun%70.5’i ikamet Ülkemizde şe sondurumiseşudur: ülkemizdeki itibariyle mümkündür. çıkmaktadır. Bunedenledesorunküresel 2007 birsorunolarakkarşımıza Cape Town’dan, görmek bunun örneklerini City’den Mexico İstanbul’a kadar Jakarta’ya, yaşamaktadır. semtlerinde gecekondu ve sağlıksızkenar olmadığı hizmetlerinin kalabalık farklı gördüğü farklı “ötekine” ve hatta değil; aynı zamanda diğercanlılara,cansız varlıklara karşı (ailesinden,milletinden, dininden, kültüründen) ve kendisinden insanın yalnızkendine çıkmaktadır. Buyeni birihtiyaçolarakkarşımıza anlayışaşuurunun yerleştirilmesi göre, Tüm bunlardan yeni geliştirilmesi; birsorumluluk ötürüyeni birçevre bilincive ahlakının ağını talepediyorlar. temizin ve temizliğinhem dedoğayla olanilişkilerimizde nitelendirdiği yeni birilişkiler temiz birdil ve temiz birsiyasetideözlüyorlar.ahlak, ve heminsanlarla birifadeyle Başka sadecetemizme vs. birçevreyi özlemiyorlar. İnsanlar Temiz birçevreyle beraber, temiz bir - kirlen ahlaki dilinkirlenmesi, literatüre Siyasikirlenme, girmektedir: kavramları yeni kirlilik busayılanlardanÇevre ve ibaret sorunları kirliliğinin olmadığı açıktır. Bunedenlehergün isimlendirmektedir. olarak ve çağdaş medeniyet hastalıkları toplum hastalıkları bağlı bu bozuklukları larına sorununu oluşturmaktadır. Prof. Dr.- Adasal ve hayat durumlarına koşul modern Rasim öndegelenbir başlıbaşınaşehirleşmenin stres,hava gibi kirliliği, yorgunluk... etkileriyle lar, intiharlar, cinayetler, kazalar, artmaktadır. enfeksiyon hastalıkları Trafik olayı; gürültü, bozukluk psikolojik uyuşturucualışkanlığı, ilâçtutsaklığı, bağlıolarakalkolizm, şartlarına de etkilemiştir. Tüm şehirdeki modern bunlarabağlıolarak, ve sağlıksızhayat “kompleks ve gürültülüşehirhayatı kalabalık “şehre gelenlerin” bedenve ruhsağlığını büyükölçü- aşırı kalktığı; tabiiçevrenin suiçtiği sını soluduğu, ortadan derelerinden, pınarlarından yüzyüze getirmiştir.yumağı yeni onları gerçeklerle İçindedoğduğu-büyüdüğü, hava- sorunlar sorunuolmaküzere karşılaşılan diğeryandanbaştakonut ilkkez yandan işsizlik, bulamamışlardır. göçedenler her zaman aradıklarını büyük hayallerle Köyden kente Bir Kırıklıkları III. Düş - - sorunları bireylersorunları dâhil, tümdünyayı tehdit ediyor. etmeye devam Bununiçinde acilbazı Çevre edilemeyen ve birgerçek zor var: bir konudur.ğimiz inkar tartışmalı Ancak ortada toplum için değiştirmede ne derece olabilece başarılı bireysel özgürlüklerini, İnsanların çeğiydi. anlayışının sistemin da yanında,mevcut tüketim cut ekonomik “sürdürülemeyeceği” ger landı. Bundandolayı da “sürdürülebilirlik” hayatımıza girdi. kavramı - Bununanlamı,mev edilmeye baş- etmeyeceği/edemeyeceğinin tarafındankabul daha fazladevam herkes artık yapılanmaların çıkan Ayrıca sistemine ve mevcut ekonomik bunu sonucuortaya tespiti ve “aynı gemide” olduğumuz gerçeği edilmeye başlandı. dünya toplumunca kabul ve boyutuydu. çevre küresel etkileri asıl tehlike sorunlarının “Tek birdünyamız” olduğu ilgilendirdiğiydi. tümülkeleri artık Yerel ve mahalliçevrevarlığına rağmen, sorunlarının nasılçözüleceğiydi.bunların varlığı ve Bununbiranlamı dabusorunların çözümünün birtoplantı yapıldı.Konu: katıldığı cilerinin Tüm dünyayı tehdit edençevre ve sorunları temsil- uluslararasıve delegelerinin, gönüllükuruluşlarının BMkuruluşlarının, kililerinin, Bilindiği deJanerio’da, gibi 5Haziran1992yılındaRio ve yet başkanı devlet 179ülkenin biryer almaya başladığı merkezi görülmektedir. teşhisinde şehirlerin sorunlarının maz” olduğunun da tespitidir. sonra küresel çevre Zirvesinden Bundan dolayı 1992 Rio gerekmektedir. göçleoluşanmega-şehirlerimizin köyden-kente Zirabukavram, - “yaşana lik şehirler”“yaşanabilir kavramıdır. Buradaki etmek “yaşanabilir” dikkat özellikle kavramına Çağdaş şehircilik göre uzmanlarına 1990’lı yıllarda şehircilik felsefesindeki en büyük yeni - IV. Yaşanabilir Şehirler olur. biriyimserlik aşırı dahaolumlubirdavranış beklemek karşı tedir. Yaşama mücadelesiveren ve insanlardan ayakta kalma “ötekine” ve doğalçevreye noktalarbunuteyit etmek kırılgan Dünyanınbahsedemeyiz. bir çokmegakentindeki iyiolduğundan gibigüney dabulunmaktadır. siyahve beyazları ilişkilerin Bunlararsındaki (Güney) haldedir.ayrılmış olan büyük bir kitleye (Kuzey), fakir ve kuzey Dahası her şehrin halledilmesidir.nomik şekilde günümüzdünyası çokzengin birgrupla Neyazıkki küçük gıda, ulaşımve olmasıiçininsanların su, işgibi mesken, eko temel ihtiyaçlarının sağlıklı Bununla beraberunutulmamasıgereken önemlibirnoktaise, toplumun ve çevrenin bir anlayışla sorumluolduğunuunutmamalıdır. müzde, herşeyden herbirey birvatandaşıolduğu;şehirdeki şehrin “sivil ve demokratik” alınmalıdır. tümbugruplar ve dadikkate Şehir çevrebahsederken açısındandüşündüğü- lenmeli ve vurgulanmalıdır. birifadeyle, Başka ve yaşamadan” huzuriçindebirlikte “barış ve görevlerini yeniden düşünülmeli,belir daolansorumluluklarını gelecek nesillere karşı ------

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 63 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 64 bu konudaki sorumluluğunu üstlenmelidir. ve gelişti - bu konudaki korunması Çevrenin en iyişekilde şımıza çıktığı birzamanda,yerel katılmalı; yönetimler eğitimine vatandaşların dahaetkin gerekmektedir.maları Hayat olarakkar boyu öğrenmenin ve yeni imkânı bireğitim şekli küreselleşen dünyadave yerel ne olmalıdır? Öncelikle yönetimlerin daha çok inisiyatif al- yetişmesinde Belediyelerin bilinçli vatandaşların rolü nedir olarakşusorusorulabilir: Haklı kündür. buçerçevede müm- düşünenbilinçli vatandaşlarla velarını toplumsal sorumluluklarını bir parçası olarakgören;davranış kimliğinin - şehrini tümtüketim sahipçıkan, mekânlara çokgüzel Herşeydenhizmetlerinin önceyaşadığı ifaedilmesiyle meydana getirilemez. nin zamanıgelmişve geçmektedir. Sürdürülebilir ve yaşanabilirbirşehir, sadecebelediye yeniden olmaküzere, düşünme ahlakımızı Bu nedenlebaştasuahlakımız tümtüketim gerekmektedir. sorunlar üzerinde de benzer biruluslararasıdayanışma ve işbirliği ruhunu oluşturmak dikkati ve çevreolmaküzere sorunları diğer baştafakirlik “terörle savaş”a odaklanırken, önegeçerek çevrekalması/ötelenmesidir. tekrar duyarlılığınıngeride Dünyanınpolitikin deenönemlisiçevreciliğin ve kurumsallaşamaması geo belki biri Bunun sebeplerinden hem deyerel daciddibirgelişmeolduğusöylenemez. yönetimler olaraksuahlakımızda da azalma olmuştur. Küreselrağmen, hem bireysel, ısınmanın neden olduğu su kıtlığına ğişmemesi sonucu, neürettiğimiz çöplerde azalmaolmuş, kaynaklar nedetükettiğimiz de gözükmektedir. yitirmiş alışkanlıklarımızın Ziratüketim şevklerini sonra çevreciler eski olmaya başladığı belirleyici görülmektedir.politikalarının Ancak geçen 15 yıllık süreden Böylece 1990’lıyıllardan itibaren şehircilik anlayışında çevre ve sürdürülebilir kalkınma edildi. medyave toplum tarafındanşiddetleprotestoyan yerel kararlara yönetimler ve aldıkları alma- şehircilik geldi.Çevreyi dikkate anlayışında birkonuma Sonuçta, temel ve merkezi etti. Budayerel diyalogagirmesini sağladı. yönetimlerintoplumun çeşitlikesimleriyle koyduğu görüldü. Tüm bu yeni etkinliklerde “sürdürülebilir” bir yer işgal merkezi kavramı ridir. debirçok Ülkemizde yerel uygulamaya hazırlayıp Gündem21’lerini yönetimin kendi ilk defa ve ve ciddi anlamda bilim adamları çevrecilerden vermele gelen çağrılara kulak üreten mekanizmaların değerdiğerönemlibirsonucuisepolitika dikkate Zirvesinin Rio Böylece sivilinisiyatifidevreye sokmaktır. dahareket geçirmek. ları değil,- hükümetleri gönüllükuruluş içinsadecemerkezi gerçekleşmesi sonra dabunların Daha içinneleryapmasıgerektiğini belirlemek. güvenli ve sürdürülebilir birkalkınma 4 anabaşlıkve 40altbaşlıktanoluşanGündem21’in temel felsefesi, daha bütünülkelerin edilmiş. alınması gerekiyor.önlemlerin Gündem 21 olarak Rio’da en önemlileri Bunların deklare ------gibi davranmak” anlamınagelmektedir. Medenî’nin zıttı bedevî’dir. dağdakırda Bedevî, görülür.kurulduğu Arapça olup kelimesi Medine davrandığı etmek ve“ikamet şehirlilerin değildir. Kültürümüze birbağ baktığımızda (şehir)ilemedeniyet arasındayakın Medine dığı yerleşim alanı,kent, site” olaraktanımlar. Ancak butanımdaamacımızaçısındanyeterli caret, sanayi, hizmetveya yönetimle olma- ilgiliişlerle uğraşan, tarımsaletkinliklerin genellikle aslıOsmanlıcadır. kelimesinin Şehir Türk DilKurumu şehirkavramını “Nüfusunun çoğu ti- V. Medine’den Medeniyete alınması gerekmektedir. tedir. Bunun için öncelikle alındığı bir mekanizmayla “sürdürülebilir şehirleri” görünmemek mümkün oluşturmak tepeden ve birmerkezden tümkararların lamı gelenekselyerel yönetim politikalarıyla; göreŞehircilik uzmanlarına “sürdürülebilir birşehir” vardı. Bununan- şartlar içinbirtakım görevive sadeceyerel yaşanabilirbirçevre ve şehirbırakma yönetimlere bırakılamaz. mücadeleetme,sorunlarla çözüm yollarıbulmave geleceknesillere dahagüzel, sağlıklı bulunduğu karşıya karşı Şehirde daunutmamasıgerekenbirhusus;şehrin yaşayanların olmalıdır.ve siviltoplum konuları örgütleriyle işbirliğiyapmakyerel yönetimlerinöncelikli eğitim bilgiyi programları için, vatandaşlara her türlü sağlamak; rilebilmesi düzenlemek • • • • • • • lamı ve bedelivardı. gerekmektedir. olmanınbirkültürü, an- olunmaz.Şehirli şehirli Şehirde yaşamakla gerekmektedir.maları Ancakvatandaşınbugörevini yapabilmesiiçin “şehirleşmesi” - katıl süreçlerine ve kontrolmekanizmalarına ilgili olarakşehirle tümkarar aktörler sürdürülebilir ve enönemli niteliğiKısaca, yaşanabilirbirşehrin siyasi vatandaşların kimliğini” öneçıkarılması. toplumsal nesnelbirduruşla aidiyetlerdenParti veya çok, başka “şehir üyeliğini/ rolünü vatandaşların ve yeniden erişim yararlanmada belirlemek servislerine Kamu istenen hedeflere planları ulaşamamaktadır) almayan kalkınma dikkate ğerini OECD’nin göre tespitlerine dünyanın birçok yerinde toplumun dinive kültürel de işedâhiledilmesi. (BMve değerlerin ilgili ahlaki Sivil bilincinve sorumlulukla devreye yasaldüzenlemeleri yapması. hükümetin girmesi, yanigerekli konularında evde ayrıştırılması ve atıkların alışkanlıkları yeme-içme Enerji tüketimi, desteklenmelidir.) ve diğeretkinlikler yürüyüş parkurları değiştirme teşvik edilmelidir. yaşam işin sağlıklı kullanımı, (Toplu taşım araçlarının başta olmak üzere hayat tarzını davranış ve alışkanlıklar Ulaşım ve sağlık alanındaki sağlanmalıdır.Günlük hayatla ilgili tümdavranışlarda aktifkatılımı vatandaşların Dublin BildirgesindeDublin de vurgulanan göz şu noktaların önüne - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 65 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 66 meyen yerel yönetimler çözmekte olmuşlardır. busorunları başarısız almayan hareketet birlikte ve onlarla dikkate geldiğimiz vatandaşlarını noktadaşehrin çözmek durumundayız. “Yerel yönetimler çözsün” demiyorum. “Çözelim” diyorum. Zira incelemekve dikkatle sorunları bulunduğuçevre merkezli karşıya karşı şehirlerimizin yüzyılda birinci anlamı, yirmi “yaşanabilir ve sürdürülebilir” şehirlerde yaşamakistiyorsak, olduğunu belirtiyordu. Bunun nedenleri ve yok da birtakım ğu gibi, oluşlarının yıkılış oldu- yükselişininnedenleri ve geçmişmedeniyetlerin, milletlerin şehirlerin vurguluyor; Haldunonbeşinciyüzyılda Jared İbn Diamond’ın günümüzde altınıçizdiği hakikatleri, mekte, İslammedeniyetiyle sürmektedir”. ilgili görüşlerileri özellikle tutarlı adlı eserinde “medeniyetlerin doğuşunu, yükselişinive çözümle ve çöküşünü kültürlerin böyle bireseryazamamıştır” hiçbirçağda,insanzekâsı kadar dediği Mukaddime 1406) gelmektedir. ve tarihçi düşünürArnold Haldun,İngiliz İbn Toynbee’nin “Şimdiye Haldun(1332– ve başındahiçşüphesizünlü tarihçi sosyologci eniyitahliledenlerin İbn Kültürümüzde ve bedevilikten; kural nizamsızlıktan “Medine” ve “medeniyete” giden süre olmak ve şehirde yaşamak” edilmekteydi. medeniolmanınölçütüolarakkabul hem doğu veanlamında kullanılmaktaydı. hem de batı lisanında Kısaca, “şehre mensup toplumda sosyal, iktisadi,dini,siyasive benzeri konularda işbirliği içindeyaşadıkları lerin Fars davranışına demedeniyet uyma ve kültüründe şehirleşme, alışma, birey şehirlilerin - bulunduğu” ve sosyalkurumların sosyalilişkiler takım olaraktanımlıyorlardı. mekânlar Kadim Yunanlılar da “şehir” kelimesini olanve içindebir dahaüstünbirşekli “yaşamın yaşadığı birlikte Medine’ye insanların inançtan dönüştü. Peygamber Böylece, 47maddelikbiranayasa hazırladı. Yesrip, din,mezhep, ve ırk farklı cusiler deyaşıyordu. Tüm yaşamasıiçinHz. grupların biraradaveiçerisinde barış bufarklı ret oldu. ettikten sonraburasıMedine Zira Yesrip’te Yahudi, Putperest Hıristiyan, ve Me dahaçok şehri Medine “Yesrip” olarakbiliniyor ve anılıyordu. Peygamber Hz. Yesrib’e hic- Peygamber Hz. Mekke’denBu bağlamdabakıldığında Medine’ye hicret etmedenönce ve töreye göre ziyadeörf idare kurallarından edileninsandır.hukuk bahsettiğimiz medeniyetlerin ayakta kalış ve çöküşlerini incelediği ve Çöküş adlıkitabıdır. çöküşlerini bahsettiğimiz medeniyetlerin ayakta kalış ediliyor. olarak kabul tan biri bizi asıl ilgilendiren Diamond’un çalışması ise daha öncede yazılanenönemli20kitap sunuyor.açıları yüzyılda yirminci kitap Bunedenlesöz konusu üzere ve birçok bizlere tabuyu yıkıyor medeniyetlerin mahiyetini anlamada yepyeni bakış anlatankitabıdır. medeniyettarihini baştaAvrupa-merkezli anlayışı ve olmak tarih Kitap Jared Diamond’ın hiçşüphesizTüfek, enönemlieseri ve Çelik Mikron adlımedeniyet(ler) VI. Sürdürülebilir Çevre ve Şehirler - - - - - Onlara sekil veren oellerve besleyen okalp, Onlara sekil ruhlarını Taştan birsuratvardı... Parça parça olmuş, Ve buzgibi soğukalaycı görünümüile, dudakları kırışmış Çatık kaşları, gömülmüş, kuma belinekadar Ve yari hemenyakınında taşbacak, iki Gövdesiz, kocaman ‘’ Çölün ortasında, ki: Dedi rastladım, Antik diyardan gelen birseyyaha *** kalmayabilir”.hiçbir şey de yok olan çokbenzemektedir.Vikinglere dediği gibi, AksitakdirdeShelley’nin “geriye mandias’dan alacağı derslervardı. Kral’ın durumuGrönland’ı yok ettikten sonra,kendileri - Ozy kral tasvirettiğirülebilir şehirve buşiirinde çevre kibirli içinuğraşanların Shelley’ni tasviretmektedir. giden çöküp çokgüzel toplumları birşekilde sürdü- bırakarak Kanımca, ve görmesi gezmesi için günlerden bugün turistlerin sonra, geride kalıntılar”“heybetli şairPercy (ö.1822)İngiliz Shelley Bysshe “Ozymandias” görkemli yaşadıkları adlışiirinde Indus Vadisindeki şehirler, PasifikAdası. Paskalya okyanusundaki medeniyeti, Afrika’da Minos rit’teki BüyükZimbabve, Angkor Wat ve Asya’daki Harappan şehirler, G.Amerika’daki ve Moche toplumları, Tiwanako Yunanistan’da ve şehri Gi- Miken Amerika’daki Orta yaşamış olan Anasaziveiçerisinde Cahokia, ait Medeniyetine Maya sınırları Amerika Modern devermektedir: anlatır.hikâyesini örnekler Diamondbize başka mamur,zamanların müreffeh bugünviraneye dönüşünü şehir ve ülkelerinin ve görkemli bir düşüşü” sosyal anlamda etkin nüfusunda ve/veya siyasi, ekonomik, kastetmektedir. Bir Diamond “Çöküş” kelimesiyle “uzun birzamandilimindeve geniş biralanüzerinde insan koymaktadır getirdiği ortaya ülkeyi durumudetaylı olarakkitabında örneğini ise Grönland ve nun Japonyamüşahhas iki ile veriyor. Çevre bu iki sorunlarının bunubaşaramayanlar yaşamayı yok sürdürürken, olupgitmişlerdir”günümüze kadar Bu- toplumlar çevredaçözmeyi başarmış sorunlarını içinde yaşamış, zamanlakarşılaştıkları koymaktadır. payını ortaya etmesinin, buyok oluştaki çevreyle uyum “İçinde yaşadıkları doğduğu, insanıniçerisinde yetiştiğiaçık ve ve müdellelolarak, barındığı çevresini tahrip Haldun’dan Diamond(İbn deilkkez biliyoruz. Ancakbelki çeşitli teorileri sonra)bukadar nedenlerini” çalışan yok yıkılıp, oluşunuaçıklamaya Medeniyetlerin anlamaya çalışmak. temel tezi, yok tarihte Kitabın olupgitmiş toplum, milletve medeniyetlerin “Yok oluş

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 67 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 68 özellikle vurgulanmıştır.özellikle göstereceği raporda kaydedilen “çevre sorunlarının en büyük sorumlusunun insan olduğu” 1,8ila4derece arasındaartış Küresel ısınmanın2100yılınakadar katıldı nin temsilcileri poruyla” dateyit edilmiştir. 60ülke BMöncülüğündedüzenlenen konferansa 5kıtadan Paris’te Şubat2007tarihinde butespitleri Diamond’un yayınlanan - “Küresel IsınmaRa edilmiştir. teyid keşiflerle birtakım yılda yaptıkları son yirmi-otuz inceleyen bilim adamlarının leri intihar, paleontolojistbu ekolojik ve tarihçi, klimatolog, polen- arkeolog, yanieko-intihar hazırlamalarıdır” sonlarını elleriyle sonucundakendi ları .Diamond’a göre olmayan “kasti birinin çevresel kaynakları “insanların bel toplumlarının bağladıkları Yazara göre sebeplerinden bu toplum ve en etkin medeniyetlerin yok olup gitmesindeki bir yerimiz deyok. dürülebilir” teşvik etmelidir. yapma konusunda buradan öte gidecek Unutmamalıyız ki, şu anda yaşadığımızhali hepimizi ciddi olarak düşündürmeli; şehirleri “Yaşanabilir ve sür şiirindeki Shelley’nin Bir zaman medeniyet ve olan şehirlerin ümranınbeşiği ve merkezi hepgöçezorladığınıonları unutmamızgerekmektedir. çölleşen,Asya bozkırlarının ğil, çevre mücadeleettikleri; aynı sorunlarıyla zamandasürekli de ve devletler düşmangüçlerle ve sadecekomşu devlet medeniyet atalarımızın; kuran ya’nın Batıyagöçeden;buesnasındabirçok sürekli koparak, bereketli topraklarından birisinin eniyianlayabileceklerden Bu şiiri Türk toplumu olduğunudüşünüyorum. As- birşey...Hiç ‘’ geriye? nekaldı Artik Ve ucubucağı görülmeyen, çıplakve yapayalnız kumlardan başka, birharabe, kalmış arasındasaklı yıkıntılar Ama koca Haddinizi bilin! da, bakin Şu yaptıklarıma Ozymandias... kralı Ben kralların Üzerinde isesusözler yazılıidi: dacanlıgöstermişti! nekadar tutkuları Cansız şeylere kazınan İstanbul’un yaşanabilir ve huzurlu birşehirolduğugünlerden yaşanabilir ve huzurlu İstanbul’un bahsetmekistiyorum. Zira birİstanbul’dur. edenfarklı meftun irlere kendisine ilhamveren, herkesi birifadeyle, Başka çekmektedir.Yaşanabilir Ancakbuşa- İstanbuldikkatimizi birörneği olarakeski şehirlerin VII. Yaşanabilir Doğru Şehirlere hesapsızca- kullanma - - - insan-çevre uyumve dengesini sembolizeinsan-çevre edenbirgoncagülbulunduğu görülür. Bu İslami temizliği, tazeliği ve inceliği sembolize birmendil; sağelindeise, edenbembeyaz görülür.ları edilirse, solelinde bunların dikkat insanfigürlerine Yine buminyatürlerdeki dereleri ilebu resimlerin adetacennetinirem temsil etmekte bağlarını mavi olduk akan bezeli mas- dağları, masmavi göğü,çiçek ve figürleri; çiçeklerle hayvan yeşil çimenleri, hiplerdir. stilize incelenirse, edilmiş, insanoğlunun hayalindeki, ağaç, kuş, Bunlar dikkatle açısınıgörebileceğimizOsmanlının çevreyle ilgili birdiğeralaniseminyatür bakış ve tez- tedavi etmektir.hastalıklarını çağdaşinsanınbaştadepresyonden sağlayarak, ve stres olmaküzere psikolojik/manevi PsikolojiEko (Çevre Psikolojisi)’nin yapmakistediği de, insanındoğayla iletişiminiyeni- muna rastlanmaktadır. Günümüzde, birçok Batıüniversitesinde başlanan okutulmaya ilginç görülmektedir. biruyu- tedavi ilişkisinin birifadeyle, edildikleri insan-çevre Başka ile sesleri içinde, gülbahçeleri akarsu kokulu nefisgül güzelbülbül sesleri, çiçeklerle, Dâru’ş-Şifâ kırâ’etleri, güzel sesleri, Kur’an ney ve Bîmarhâne’lerde mûsiki, hastalarklasik Yine ve SultanII.Murad Fatih Handönemlerinde, Edirne’de SultanMehmed binaedilen ve olaraksunmaktadırlar. birhayalağaç deniziiçindebirköşk ülkesi çiçekve İstanbul’u Batılıseyyahlar; bize nakleden ilemeşbulatifrüzgârlarını ezan sesleri ve nağmelerine, lahuti bahçelerine, tatlıkuş zarif misgibi çiçekkokuları sebillerine, çiçekli mümkündür. çeşmeve görmek zarif bolca örnek onların eserlerine, mimari İstanbul’un ilgili ilişkisiyle insan-çevre eserlerinde ziyareteİstanbul’u gelenyabancıseyyahlarının görülmektedir. çevresi ileuyumiçindeoldukları diğer nitelikleriyle, dönük olduğugörülür. ve çevre düzenlenmesi, şekli Ayrıca eserlerin mimari bumimari o şehirde yaşayan insanlar için değil, herhangi bir yapmaksızın ayırım bütün mahlûkata gayeleri ve incelendiğinde, kuruluş hizmethedefleri gibi eserlerin sadece kervansaray mektebi, hamam,çeşme, darü’-şifa, kütüphane, kitap, darü’z-ziyafe, yol köprü, ve ribat, eğitim cami,medrese, ve sübyan hayır kurumlarından Osmanlı dönemivakıf tekke, hedeflendiğibir hayat anlaşılmaktadır. sürmelerinin ve çevre arasındabiruyumsağlanmış, bubinalarda stressiz yaşayan insanların ve dengeli bir taçgibi süslediği zarif bubinaları görülür. evlerinin kuş tabiat eserlerle Böylece mimari görülmektedir. nefis incelendiğinde,ve zarif binaları çevresindeki bunların Osmanlıvakıf çevre ve nüfuzettiği şehircilikOsmanlı toplumundaki bilincininhayatın tümkesimlerine ve yasaklanmıştır.müsait yamaçlarağaçlandırılmış ormanlarda ağaçkesimi görülmektedir. açılmasınıyasakladığı tılmasını, binayapılmasınıve tarla Ayrıca erozyona Haliç’in dolmaması için önlemler alan Fatih’in, deresi havzasında Kağıthane otla- hayvan aldığı görülmektedir.sinde yaşamasıiçindetümtedbirleri fetheden Hıristiyan, İstanbul’u (Müslüman, dehanın,insanların Yahudi)- oradahuzuriçeri -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 69 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 70 Yahya göre ise(1884-1958) İstanbul’un Beyatlı’ya Kemal bile bir “Sade birsemtinisevmek bir örneğini görmekteyiz. Burada “yaşanabilir” insanınnasıl birşehrin “canı” ve “kimliği” haline geldiğinin müşahhas İstanbul...” İstanbul, Vatanım davatanım... İstanbul benimcanım; Ve rüyalar, kavuşmuş onda,ondamisale. visale, yalnızondaermiş toprak, Denizle Ay İstanbulludur. ve güneşezelden iki Çiçeği altınyaldız,suyutelli pulludur; aşıpgeçmişsevgilim. O benim,zaman,mekân eda,iklim; hava, renk, İçimde tüten birşey; Onu İstanbuldiye toprağa kondurmuşlar. dondurmuşlar; dekalıpta Ruhumu eritip Necip Fazıl “Canım İstanbul” tanımlar: herşuşekilde şiirinde vermek yeterli olacaktır. ebedileştiren çağdaşşairlerimizdir. şiirleriyle İstanbul’u örnek güzel Sadeceiki tanıkları bilebir ömre“Sade birsemtinisevmek değer” en olarakgörülmekteydi. Bukonunun tamolarakgöstermediği 1950-1960lıyıllarda İstanbul’un duğu çevreetkilerini sorunları birrüya gibi görünse de,Bugün bunlar bize göçünoluştur köyden-kente çok uzaktaki Peygamberinin ahlakanlayışı olduğu” vurgulanmaktadır. ve İslam Kur’an’ın Kur’an yatlarını kaynağının, dürüstlükve şekillendirdiğini; ahlaklarının son derece doğru dürüst bir hayat sürdüğü bir ülke” olarak bildirilmektedir. ha- Bunların lı ülkesi; olmayan, gecegündüzasayişin tamolduğu, Müslüman “Zabıta vak’ası Türlerin olduğugörülmektedir. bakmaması müsamahakâr Yine buseyahatnamelerde, Osman- bu gibi suçlara iyi olan dini halkın terbiye görmüş caydırıcı olmasından kaynaklandığını; uygulanmasından ve cezaların lunmadığını,verilen bununsebebinin,adaletinharfiyen az olduğunu;hattabazışehirlerde hiçbu- ve gürültünün,yoksarhoşluk denecekkadar çekicidir. eşkıyalık, göre:cinayet,Yine Osmanlıülkesinde yabancıseyyahlara hırsızlık, sosyalboyutu, yanisosyalçevreyle ilgili ilişkisinin olarakiseşunlardikkat İnsan-çevre ni apaçıkolarakgöstermektedir. tablo bize, medeniyetinin Osmanlıkültür insanınçevresi ilebirbütünolduğununörneği - - çözecek olanlar da yine bizleriz. Ancak bu sorunları çözerken dünyadaki iyi örneklerden iyiörneklerden dünyadaki çözecek çözerken Ancakbusorunları olanlarda yinebizleriz. hemfikirdir.olduğunu dabilimadamları müsebbibibizolduğumuz Busorunların gibi, olduğunubiliyoruz. başatsorumlusununinsan,yani bizler Bu sorunlarının etkili larının yaşanmazhalegelmesindefizik yaşadığımızve sosyalçevre sorun- şehirlerin 21. yüzyılda Ne yazık! şimdiotopraklarda! Doğmuyoruz tesellî heresenrüzgârda. Rûh ararbaşka ağacı. kesilmiş kendi toprakta kalıp Kökü Sızlatır bâzısaatlerdayanılmaz biracı, Budur âlemdehudutsuzve hazînöksüzlük. biryaradırköksüzlük; derin İnsanda Derler: Bahseder gerçi duyanlar bironulmazyaradan; olanmanzaradan. bizleroöz varlık Kopmuşuz riyor: isehepimize devamı detümyerel veŞiirin özellikle yönetimler içinönemlimesajlariçe benzetiyor rü’yâya.- bugünkarşılaşan -Ki varlığının resmini çizmişhavaya.Mânevî biryerde, yıl, kökleşerek cedlerimiz Nice binlerceBu genişülkede, lâtîfillerde, olduğunubelirtir: şehirlerimiz yineeski nın tanıklarının da ifadeeder. herbakımdan Atalarımızın “yaşanabilir ve huzur veren” şehirlerde yaşadığı - Yahya Kemal, Mustafapaşa”“Koca aslında tek şiirinde güzel İstanbul olmadığını şehrimizin çokyılyaşayan,Sende sendeölen,yatan… Yaşamıştır derim,enhoşve uzunrüyada sensinyaratan. efsunlu güzellikleri Lakin görünürdünyada şehirler revnaklı Nice bilebirömreSade birsemtinisevmek değer. kurul gönültahtınakeyfince Ömrüm oldukça gezmediğim, sevmediğimGörmedim hiçbiryer Sana dünbirtepeden baktımazizİstanbul baktığımızda, bize İstanbul’un öğreteceği dünkü olduğunudüşünüyorum. çokşeyler ömre değer”. Bugüntartıştığımız ve sürdürülebilir”“yaşanabilir çerçevesinde kavramları -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 71 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 72 de reddeder. tan yabancılaşmayı reddettiği, gibi hertürtoplumsal yabancılaşma ve “ötekileştirmeyi” etmektedir. mütevazı birüyesi olduğumuzukabul lamda kâinatın Bumütevazılık tabiat bize sağladığı faydaların yeniden ötesinde, temellendirerek; bubağ- insan-tabiatilişkisini yeniden vesorgulanmasıdır. derinlemesine insan-tabiatilişkilerimizin kastettiği, Tabiatın layışına ihtiyaçvardır. Naesbuna Çevre Ecology) der.“Derin (Deep Naes’in çevreyle derin yaşamakiçin üstesinden gelmekve içerisinde runların tabiatlabarış “derin” birçevre an- çevreci filozof Naessgelenekselçevreciliği Arne “sığ” olaraktanımlar ve eleştirir. Buso birboyuta ulaşmış. Norveçli kazanıyor. bugünçokfarklı çevrecilik, 1960’lı70’liyıllardaki gibi, çevre yeni yeni bilinci de yeni bin yılda bir şehirler anlam kazandığı anlamlar Kısaca, yız. Aksitakdirde “köksüz” ve “öksüz” boğuşmaya devem olaraksorunlarımızla ederiz. yararlandığımız kadar, durumunda- tarihimizden, kültürümüzden deyararlanmak kendi - -

through partnership and commitment of governments, policy makers, experts, andthe makers, experts, andcommitmentof governments,through policy partnership infrastructure.ment andtheurban vision, commitment,andaction This willwarrant of the cities--their built environ- of the human race depends upon the survival Survival towardswe move quickly thenotionand implementationofsustainability. unless century twenty-first ofthe landfills, willbe the legacy disease, andglobalconflict sprawl,Global warming, urban energy airpollution,overflowing andwater shortage, totributor globalwarming. them amajorcon- indirect source emissionsinthedeveloped world, ofcarbon making Despite thisithasbecomeapparent thatthebuiltenvironment isthegreatest single techniques to construction transform the look of cities. about vertical retical knowledge For more than acentury, architects andcivilengineers have and theo appliedpractical demand for ofbuildingisever greater. thesetypes noted throughoutExamples ofthiscanbeclearly theworld’s largest citieswhere the asskyscrapers. known buildingsotherwise ofhigh-rise theconstruction over; the world over aminimallandarea.cial properties Acommonsolutionfor thisproblem isevident to buildhasresulted inever increasing demandfor affordable residential andcommer areas, intheseurban landprices andthedeclineoflargeSoaring areas ofspaceonwhich areas.living inurban This translates as5billionpeople. (United Nations, 2001) projected that by the year 2030, this figurerise willto 60% of the world’s population theyearthe world. 2000thisfigure In climbed to 47%. The United Nationshas recently the 1950’sDuring it was recorded that 30% of people lived areas in urban throughout Introduction Architecture &Fine Faculty Arts The Lebanese University, Beirut Architect/Restorer/Urban Planner MBA, MA, Ph.D Prof. Dr. Tadmori Khaled Great Designs from theArab World Development: Architecture for Sustainable Cities - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 75 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 76 non-renewable energy sources. essentiallyaimsfor Sustainability ecological balance. and environmental have concerns expanded beyond theissueofconsumption to utilize responsive andrenewable andsystems materials 2001).Ecological (Newman, chitecture, definedasenvironmentally consciousandenergy-saving, whilstbeingable This calledfor thechallengeofarchitects andcivilengineers to create sustainablear without compromising offuture theability generationsto meettheirown needs”. it calledfor “Sustainable development; whichmeetstheneedsofpresent generation and theconceptof “sustainable development” wasaddressed. oftheUN’s As part WCED, waspublished of thedeveloped 1989theBrundtlandReport anddeveloping worlds. In to resolve outoftheaspirations arising served theconflicts the United Nationsin1983.It The wasestablishedby World Commission onEnvironment (WCED) andDevelopment Sustainable Architecture neers, politicians, academics, groups. andcommunity involvement willrequire ofcitizens. planners, It collaborationofurban architects, engi- High rise buildings consume vast amounts of energy both in the construction andwork buildingsconsume vastamountsofenergy rise both intheconstruction High users. ideally eliminate onthelocalandglobalenvironment thenegative impact includingits life. in its working its performance This means that we have to minimize the ability or careful andmaintenance considerationofdesign, ofthebuilding including construction For thesereasons, sustainabledesign whichappliesto ofatallbuildingisterm the of whichare ofgreat to buildingusers, concern andotherusersofsurrounding buildings. toxic and materials chemicals used in building components, systems and furnishings, all tained atahighstandard. phasethere theconstruction ispotential oftheuse During air conditions, for ofatallbuildingneedsto thisreason bemain- airquality theinternal are renowned for theirown microclimate, ofheavily polluted comprising often external The environment internal cities ofthebuildingalsoneedscareful consideration.Inner ing, large scalewaste production andtheeffect on local services. heatislandeffect, to theurban thisincludesthecontribution overshadowenormous; - ment. Dueto thesize andnature ofatallbuilding, theeffect onthesurroundings canbe environ to theurban The area- inwhichatall buildingisplacedofvitalimportance I. TheHighPerformance Tall BuildinganditsSustainableDesign PART I - - The form of the proposed tall building is important inthe designThe form phaseasthismeans oftheproposed tallbuilding isimportant - Structural form professionals.industry into accountthrough ofwhichmustbetaken carefulaspects planninganddesign from especially if building super-tallglobally by a structures.tall buildings construction, All The economical, socialandphysical environment willbeaffected locallyandpossibly - Environment completion. its usersafter the specific location of thesite. This includes site access andaccess for construction for The attachedto assessmentofallphysical andsurrounding thesite aspects including - Site context account whendesigning sustainabletallbuildings: Due to the size of the task of building tall structures, there are into to several factors take FactorsI.1. TheDesign and create astructurethataestheticallyharmonizes withexistingsurrounding buildings. life, and active construction lution during provide a high standard environmentinternal andlimited pol- tive localenvironmental non-renewable conservation, material impact, optimumenergybenefit from efficiency, highbuildingperformance, andlimited nega- Both groups needto combineinharmony to produce asustainable design whichwill groups, physiologists, with regards on the community. to and social experts the impact planning agenciesinregards to andtheinputofcommunity design andconstruction vice andassessmentfrom field experts. This includes architects, civil engineers andcity ad- elementsoftheproject must combinethrough andcommunity expert Construction and globalenvironment anditsresultant onthelocalenvironment impact specifically. Therefore buildingrequires ahighrise understandingofthelocal anincredibly in-depth vironmental impacts. technology providing reduced energy consumptionandthereduction ofnegative en- viatheuseofsustainable andperformance offunction one thathasoptimumefficiency buildingthatmeetstherequirementsdevelopment. Ahighrise ofsustainabledesign is shouldhave they afocus of theirconstruction, the scale and purpose onsustainable ing life phase. Even are architecture thoughthey thecentralelementsofurban dueto

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 77 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 78 goals set. These goalsmustbeclearandachievable. to enabletheteam of thegoaloptimumsustainability to achieve allthesustainability involvedronment. process, inthedesign Allparties andconstruction needto beaware to build, are thesefactors magnified ontheimmediate due localenvito theirimpact - and the relatively space inwhich Due toof construction the extent confined innercity including intelligent heating and ventilation systems andsolardesign. duced life time energy costs through implementation of energy efficient technologies A design target set to offer of a building resulting in optimum energy performance re - Energy use source isoptimum. ofthetallbuildproject. ity Where alocal are thesematerials sourced isalsoimportant, ofthedesignfactors andconstruction. This hasanimmediate effect onthesustainabil- The useofrenewable oneofthemostimportant ornon-renewable isperhaps materials - Materials relevant to thelocalclimate i.e. Wind loadingwillbegreater inspecificgeological areas. or resist loads that will be dealing with the analysis and design of structures that support taken into account are:taken of thedesign inorder to produce asuitablebuildingintegration system. The factors This integration of architectural and engineering professionals aspect will consider every and resultantly how sustainablethe development is. ofsustainablefeaturesoutput ofabuildingandcan apply to the variety abuildinghas, in thesuccessofahighrise “green” building. The term “green” refers often to thecarbon of architectural engineering. design andcivil/structural This factor integration isakey to meet the high standards of sustainable development. This requires the integration areas are ifthey buildings in confinedinnercity rise requireHigh optimumperformance I.2. BuildingIntegration Systems (BIS) - Local architectural style impact - Community - Ecological impact utilization - Water - formance integration. Bachman liststhreeofintegration: types physical integration, visualintegration, andper I.2.1. Types ofIntegration cation systems. fire safety,nents, transportation, andcommuni- structure, vertical energy conservation, approach andrequiresrants amultidisciplinary theintegration ofarchitectural compo oftallbuildingsystemsIntegration withspecialemphasisonsustainabledesign war compromise the aesthetic appeal of the building and inharmonywork with each other. productivity. thesemustshare Importantly, spacewitheachotherinthebuilding, not and that will increase efficiency a range of technology based solutions and services ofhardwareIntegration componentsofthebuildingsystem provides the buildingwith - BuildingForm - Plant location - Insulation - Foundation system loading - Wind/structural - Aerodynamics - Drainagesystems systems, design- Roof (theuseofwater green harvesting roof etc.) - Computer applications(buildingcontrol) - Vibration - Acoustic design - Airconditioningsystems - Heatingsystems systems - Ventilation - Lightingsystems - Provision ofservices finishes - Exterior/Interior - Buildingheight(andnumberoffloors) - Buildingorientation - Day-lighting design - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 79 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 80 envelope andthemechanicalheatingsystems by providing massandstorage. thermal system, for example, thefloorofsunlitspacecanshare ofthe thethermal work passive solar heating a direct-gain combining the pieces.ponents without actually In alsoinvolvesment. It “shared mandates” com- oftwo -meshingoroverlapping functions for instance, is both envelope into and structure,two oneele functions so it unifies Performance integration hasto dowith “shared functions” wall, inwhichaload-bearing building andtheiragreement withtheintended visualeffects ofdesign. Visual integration involves ofa development ofvisualharmony amongthemany parts careful physical integration. each system. thesesystems Sometimes are meshedtogether orunified, which requires gated volumes prevent “interference” systems between by providing adequate spacefor separate zones for thefloorabove. lighting, ducts, andstructureto support These segre fit together. of many section buildings, The floor-ceiling for example, is subdivided into Physical integration is about how components and systems share space and how they high rise sustainable project. Some ofwhichare sustainable project. Some (discussed)high rise below: There are a many optionsfor thedesign team into to accountwhenundertaking take climate automatically. sionals, areas tall buildings in urban can be intelligently designed to respond to the local Combining and field profesthe Architects andEngineers with the aid energy experts - intelligent design. through system andhow withthestructural thiscanaidenergyconcerned conservation tainable features andfinishes ofabuilding. can be appliedto thefabric Engineers are is laidout,howwiththesurrounding environment thebuildinginteracts andhow sus- assess thewaytects inrelation a buildingisorientated to thesun,away thebuilding Architects andengineers have different ontheconceptofsustainability. views Archi- I.3. Strategies forAchieving Sustainability tually level off. With continued implementation of integration techniques even the initial cost will even- operational costinthebuildingslifetime. buildings may costmore to buildthanaregular building, thisisaccounted for by alower to remember thatalthoughfullyintegrated isimportant highrise, highperformance It I.2.2. TheCost ofIntegration - - Steel and reinforced concrete are the most popular choice to build with, but decisions lifetime.costs andthepossibledisposal ofthebuildingatenditsactive materials, themaintenance material), ofrecycled thesource (possibility of thematerials project. These include the embodiedenergy materials, oftheselected thecostof for materials into needto account whenselecting atallbuild factors betaken Several etc. oftheproduct inuse, longevity,acteristics maintenance requirements, disposalissues of products,processing char andmanufacture ofmaterial, assemblyandtransportation inmany ofraw arise material, ways from the initialextraction ofthisactivity The impacts anddemolition waste peryearconstruction (around 50%ofwhichisrecycled). usesoverConstruction 420milliontones peryear, ofmaterials produces 92mtones of andMaterial PreferencesI.3.3. Structure a directstream tower ofsunlightasthey over surrounding buildings. The majoradvantageof photovoltaic employed to collect in a tall building is their ability thetically pleasingfacadewithphotovoltaic panels. Photovoltaic’s canproduce integration ofbuildinghardware anaes- by incorporating panels. thesunsenergyThis harnesses to create energy for asustainabletallbuilding. Active solar utilizes the suns it energyusing photovoltaic via collecting panels or solar I.3.2. Active Energy Solar use solarenergy for space. direct orindirectheatingofaninternal allowing naturalsunlight to filla reception orentrance arearise building, to ahigh and passiveGood solardesign canalsoreduce energy consumptionthrough useofatriums canconsiderablyincrease performance. understanding ofthesefactors thermal ometry, window new andfacadetechnology, andlocalseasonalclimate. Anindepth Therefore passive solardesign requires anunderstandingofthelocalseasonalsolarge delivers intense sunlightalmostconstantlythroughout theyear. to alteration climate climatesubject Eastern inextreme suchasDubai,where theMiddle in thewinter monthsandminimize excess sunlightinthesummermonths. This canbe climate of the project. to a building The fundamental aim is to maximize sunlight entry Passive considerablydueto solardesign thelocationand structures varies inhighrise I.3.1. Passive Gain Solar - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 81 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 82 and aircraft impacts. building.high rise The useofaconcrete asprotection from core missile, canserve bomb This relates directly to chosento thematerials provide for framework the astructural 2001, thecore oftallbuildingshasnever beenmore structure andstability important. Furthermore, sincetheterrorist attacksonthe World Trade Centre inNew York in City asustainabledevelopment. achieving thermore, to framework add to steel recycled thegoalof canbeusedinthestructural itascoolingenergy theoperationalhoursofbuilding. during Furair andharvest climatelarge to concrete capture thecoldnight structures canbeusedinadesert-like oftheproject.For onthesustainability resultantly hugeimpacts thiscanmake instance, tocan bemadeonthecombinationofmaterials useinrelation to thelocalclimate, they arethey exposed to high altitudes where wind speeds are considerably greater than at plies of energy for a sustainable tall building. that The benefit of tall buildings is the fact solar energy,Like wind energy is a renewable resource that can provide unlimited sup WindI.3.5. Harvesting Energy success orfailure building. of thehighrise environmentthe internal andtheresultant inthe effect onthe usercanbedetrimental shouldnotbeunderestimatedof thefacadeto control as its affect on daylight entry users ofthebuildingwhetheritisacommercial orresidential building. The importance Daylight hasalsobeenproven to have onthementalattitudesof alarge impact glass coatingscanincrease U-values (Pank etal., 2002). tilation system (Behr, and glazingwithargon-filled 2001). Double cavities, triple-glazing façadewithven- skin, andoccasionallytriple The latest trend istheuseofdoubleskin, conditions ofthebuilding. the facadetreatment. Anintelligently designed facadecanbeusedto control internal andtechnologyof heatlossandgainistheresponsibility ofthematerial employed in ontotal energymental impact consumptionasaresult ofheatlossandgain. The control The building facade usuallycoverssurface. 95% of the external The facade has a funda- structure.that enters ahighrise incontrolling factors thedaylight andshadow cade may beoneofthemostimportant Since day-lighting ofthedesign, design thefa- onthesustainability hasalarge impact I.3.4. Façade Technology - - In the stationary power sector, thestationary costsareIn reduced iffuel cellmanufacturing to the level system, eachfloorissuppliedwithheated running water atanultra-low cost. floor.water andspaceheatingto thatparticular Combined witharainwater harvesting mercial orresidential space withinasustainabletallbuilding, andoffer theoptionofhot the waste heatfrom afuelcell(Rerefence) canbeusedto power singularfloorsofcom- Since fuelcellsoperate silently, reduce they noisepollutionaswell asairpollutionand site services. power for andbackup areas, critical orinstalledasagrid independentgenerator for on- gridfor to provide power to supplemental generation,eitherconnected theelectricity for fuelcellsare ideal useasCHPsystems. andopportunities Stationary mental impact tems offer modularity,across awide range ofloads, high efficiency minimal environ- in providing CHP in the hydrogenpart economy. For building applications, fuel cell sys- to play alargeAlthough mostfuelcellsare seemcertain stillunderdevelopment, they hydrogen andoxygen, andinto directly into heat. low-voltage DCelectricity Fuel between theenergy cellsare thatconvert ofachemicalreaction,typically devices I.3.7. Fuel Cells outputtallbuildings.carbon cycleto gasturbines. gasfired CHPoffers combined aflexibleapproach to lowor zero to generationfromspect coal-fired power stationsand over 10percent with respect The result isacostsaving andreduction ofCO2 emissionsofover 30percent withre bringing environmental, economic, benefits. socialandenergy security therefore asignificant to theatallbuildingssustainableenergy contribution make goals, developed. CHPisahighlyefficient way touseboth fossiland fuelsandcan renewable orCombined Cooling Heatand Power tri-generation cycle, (CCHP) schemescanalsobe inasingleprocess.power (usuallyelectricity) Through cooling theuseofanabsorption Combined Heat and Power (CHP) is the simultaneous generation ofusable heat and I.3.6. Combined HeatandPower more energy to thesafety withnorisk ofthebuildingsusers. areas where thestructures profile isdesigned to amplify wind speedthus producing wind speedsandsimultaneouslyutilize them,viastrategically in placedwindturbines With careful design structures canbeaerodynamically highrise designed to resist high ground level. -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 83 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 84 called “grey water recycling”. those ofresidential use.waste water Alltoilet, canbereused tapandkitchen inaprocess The use of water systemsrecycling is also of interest to buildings, high rise particularly tank size andlocalclimate. hasalimitedThus operationaluse. rainwater harvesting water taps.used for toilets andnondrinking The available water by isdetermined the use supplyingthebuildingwithasource ofalternative sustainablewater. The water is rainwater.to collect The water isthen pumped throughout thebuildingto thepointof tanksare usuallylocated ontheroofRainwater harvesting ofatallbuilding, andare used I.3.8. Rainwater Harvesting as low as3-4p/kWh(excluding any utilizationofheat). generatingcostscouldeventually be throughexpected volume production,electricity A numberofboreholes are drilled. Long “hairpin” shapedloops, U-bendpipes, are in- the buildingisaslarge structures. suchashighrise systems are favorable ininnercitieswhere landarea islimited andfor whenthescaleof the ground. toThis thesystem’s pipingsystem isthekey efficiency. borehole Vertical The heatexchanger refers to theunderground usedto reclaim pipenetwork heatfrom heat exchange. degrees C. This renewable energy asborehole canbetappedinto viaasystem known For 100mofdepthinto theearth’s every crusttherate ofincrease oftemperature is2.5-3 I.3.10. Borehole HeatExchange System (BHE) andsteam fority tallbuildings. wood and other matter- within the biosphere and can aid the self-production of electric bustion ofwaste paperincommercial highrises. This of canbeaidedby theburning Biomass energy can be applied to sustainable tall buildings via the and recycling com- biomass combustion). dioxide up as muchcarbon asisreleased ofbiomasstakes od oftime, from re-growth dioxidecarbon ifthisconsumptionisdoneonasustainablebasis(i.e., ifinagiven- peri dioxideThe carbon emitted from biomasswillnotincrease burning total atmospheric Biomass Energy isproduced by combustingrenewable suchaswood. biomassmaterials I.3.9. BiomassEnergy system isusually fullyautomated andableto adjustto different timeperiods. Although equipmentandsystems suchashighspeedpassengerandfreighttrical elevators. The tion/entrance areas.isalso accountable for thecontrol It ofotherelec- andmonitoring The system isresponsible for lightingofplazasandrecep control andexterior ofinterior Power- Electric Control Systems peak energy performance. to source power from reactinginreal time, thusresulting inthebuilding operating at automatically responds to power reductions andcuts, decisions aboutwhere andmakes ofpoweralong withtheinjection neededfrom thenationalgrid. The computer system sustainable technology (wind, solar, borehole heatexchange etc.) withinthebuilding, The computer combines the input ofrenewable self producing energy provided by - Power systems (to provide buildingwithenergy) inthesystemsThese factors control are: andsustainabletechnologies. services safea comfortable, environment of for peakbuildingefficiency theuserwhilstensuring equipmentperformance. ities andmechanicalelectrical The mainaimisto provide The system isresponsible for controlling, andoptimizingthebuilding’s monitoring facil- and hardware; program, thesoftware usuallyconfigured inahierarchical manner. monitors the building’s equipment. A BMS consists of software mechanical and electrical The BMSisacomputer-based control system installedinthebuildingthatcontrols and environment. oftheway withitsphysical thebuildinginteracts aspect system controls almostevery to optimumsustainability. achieving development isakey The buildingmanagement The employment rise ofanefficientbuildingmanagementsystem inasustainablehigh I.3.11. BuildingManagementSystems (BMS) ofways lines, squares,in avariety rectangles, grids dependingonavailable landareas. boreholes forSpacing vertical residential orcommercial systems canbedone highrise The isto objective installaspecificamountofpipe. total cost basedonconditionsatthejobsite. Typical borehole depthis150to 250feet. a trench leadingbackinto thebuilding. by depthisdetermined The thelowest drilling serted. They’re backfilled, pluggedor grouted, andthepipesconnected to headersin -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 85 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 86 taken into onsustainability. accountinaBMSsafety systemtaken ithaslittleimpact systems, but must be complimented by a human for this purpose. Although safety is ment system isresponsible for andrecording themonitoring observation ofallsecurity on the the terrorism acts World Trade Centre, New York in 2001. The building manage could bedrastic. structuresisparamountfollowing ofhighrise theeventThe of security trance or reception level of a commercial or residential tall building the consequences iscompromised attheen- security buildings.Safety inhighrise isalways If aconcern System and Observation - Security The system canalsocontrol features suchaswindow openingandshading. the local atmosphere. environment Internal needs to be maintained at a high standard. thesystem isbasedonclimaticchangesrelevantsensors withinthebuilding. to Often ofheatingandventilation areAll aspects controlled andreactto heatandairquality - HVAC System the system isfullyautomated orsetto itcanbeoverridden meettheuser’s needs. building management system isa vital to thesuccessofasustainable tallbuilding. systems are fullyautonomous withouttheneedfor Awell humaninteraction. designed tem canbecontrolled withintheconfines ofthebuildingitselfor remotely, andmost computer systems canassure sustainabletargets are metby managing energy. The sys- systems pumpingwater toof rainwater pointofuse. building harvesting Intelligent All water useandplumbingsystems are undertheBMScontrol, includingthecontrol - PlumbingSystem first.at immediate risk The prevention systems. system alsoincludesautomated sprinkler placeintheevent ofafire,atively cantake orderly phasedevacuation evacuating those refinedevacuation procedure thatisprogrammed into theBMS. This way asafe and rel- cludes theprogramming systems. andevacuation ofphasedalarms Tall buildingsneed a Fully automated fire andprevention detection system controlled by theBMS. This in- - Fire AlarmSystem residential developments. usersofhighrise to allauthorized personnelor system, andallows entry ofthesecurity aspart Comprises - MagneticCard andAccess System - middle of the deserts in middle of the deserts that are ableto containthedemandonthesesectors, Tall erected inthe Skyscrapers estate Sectors, and Systems, to Communications boostincludingthe Banking systems,omy started Real Following theEconomic Boominthe Arabworld, intheEcon in2001,several- sectors forTallII. SustainableArchitecture BuildingsintheArab World PART II rials. accessing upperareas ofthebuildingto retrofit withsustainable equipmentandmate This isalarge challengedueto thescaleoftallbuildingsandchallengesinvolved in developments sustainable. new thanmaking impact buildings have already beenbuilt,retrofitting existingbuildingscouldhave afarbigger of existingtallbuildingsto improve andsustainability. energy efficiency Given thatmost area ofsustainabledesign inarchitectural design, istheretrofittainability animportant ofsus- and theraisedawarenessDue to andimportance thenature ofthe21stcentury I.4. SustainableRetrofit ofExisting Tall Buildings aid inthedesign ofproposed tallbuildings. new canbeusedtocollected improve ofthebuilding yearupon year, theefficiency andcan ment system calledthebuildingenergy management system. This ensures thatthedata mance shouldbemonitored, assessedandrecorded ofthebuildingmanage by part mance of atallbuilding all energy and sustainable features consuming factors perfor bills to the buildingowners andtenants, butto ensure optimumenergy saving perfor isrecordedEnergy by performance energy companiesthrough theprovision ofenergy I.3.11. Energy Performance this conceptstrategically industry. withintheconstruction andthenimplement to firstlyunderstandthebenefits ofsustainablepractice portunity unsustainable city. The current globalcrisis, however, hasprovided Dubaiwiththeop polluter inUAE asanexampleof worldwide industry and seen by theconstruction towers. highrise breaking This approach ledto Dubaibecominglabeled asthelargest Until recently, inDubai,wasthecreator ofunsustainableworld industry theconstruction in theregion. and others, Doha to Manama, containthedemandandsupplyofBusiness Riyadh, Tourism were thesesectors Industry, inneedfor Larger Structures the Arabian Gulf area in the cities of Dubai, Abu Dhabi, Jeddah, Jeddah, - - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 87 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 88 height. in atleast100meters (330 ft) with236 buildingsrising inthe world fifth Dubai isranked of East and theworld. As inthe Middle of2012,theskyline Dubai hasthetallestskyline in the world.city Based on the average height of the ten tallest completed buildings, at least 200 metersings that rise (656 than any other city inthe world.than any othercity inheight,whichismore atleast300meters (984 ft) buildings thatrise and topped-out However Dubaihasmore buildingsthanAbuDhabi.Dubaihas18 completed high-rise project areof new aswe onthetableandinworks speak. cranes.construction Don’t thinkthatthe architectural expansionisover, becauseaslew Dubaiissaidtoedented behometo fact, level. 15%to 25%oftheworld’s In 125,000 With onanunprec afocus isrampingupconstruction - thecity onbusinessandtourism, years becauseofitsboomingeconomy andambitiousarchitectural projects. small percentage ofrevenues. hasgainedworld-wideThe attention city in thepastfew to popularbeliefpetrol upa andnaturalgasonly make Contrary and financialservices. 1.6 millionpeopleanda37billionUSDeconomy basedlargely ontrade, manufacturing minister andvicepresidentprime oftheUAE. hasapopulationof The rathersmallcity state since 1971. whoisalsothe AlMaktoum, BinRashid The current rulerisMohammed since1833andhasexisted initsmodern hasbeenruledby dynasty theAlMaktoum It tipoftheUnited ArabEmirates onthePersian islocated onthenorthern Dubai city Gulf. into thegrid. produce more thanenough energy for thewholebuilding, energy will goback theextra of theDynamic Tower isit’s goingto beenergy will self-sufficient, thewindturbines degrees, giving thetower features time. adifferent Oneofthemostimportant every look same, not once in a lifetime” says David Fisher, will be able to spin 360 the apartments the floors. placedbetween turbines The 420meters-long building“will never lookthe rotating around a centralcolumn,withthe help of79giant apartments ricated wind architect David Fisher,Designed by Italian theDynamic Tower ismadeupof80pre-fab by windandsun. designed to beentirely itthefirstskyscraper powered buildings,other nearby making for for level, itselfwithapossiblesurplus buildings to thenext generating electricity The Dynamic Tower, theworld’s theconceptofGreen firstbuildinginmotion,takes Tower,II.1.1. TheDynamic Dubai II. 1.ExistingSustainableTall Buildings intheArab World While Dubaihas73 ft) in height, again which is moreft) than any other - completed and topped-outbuild - will make thearea culturalhub.will make athriving with Islamicdesign elements. residences, Shopping districts, offices, and publicparks bor. The tower asDubai’s wasdesigned to serve capitalbuildinganditisadorned new ofalarge Har 270hectaremixed-use developmentThe calledNakheel projectispart ever gets built. larger development inDubaiandalsodesigned marina to LEEDstandards –thatisifit to shame. andputtingtheBurjKhalifa 1,400 meters (4,593ft) ofamuch The tower ispart tallest skyscraper. The towering spire would tall, stand over inat measuring akilometer Designed for Dubaiby Woods Bagot,theNakheel Tower isplannedto betheworld’s TowerII.1.2. TheNakheel ,Dubai dust, fumesandwaste. methods,construction whichresultssite withlimited inacleanerconstruction noise, versus ofthebuildingsin a factory, traditional drastically reduced duethepre-fabrication insulatingpanelsareglass andstructural employed. energy useis construction, During finishing.rior Dynamic improving of the the energyFurther efficiency Tower, insulated includingstone, materials recyclable marble, glassandwood are intended for theinte 80 roofs equalstheroofing spaceof10similarsizeIn addition,naturaland buildings. ergy. With approximately 20%ofeachroof exposedto thesunandlight,abuildingwith Photovoltaic inkisto beplacedoneachroof ofeachrotating floor to produce solaren- are ofwhichthey fibermaterial composed.special shapeandthecarbon Dynamic Tower’s are invisible windturbines quietdueto andextremely practically their need for roads ofviews, to the buildandmaintainthemplustheirnoiseobstruction have windturbines environmentaltraditional vertical andsocialeffects, includingthe ing willhave itatrueGreen systems, upto power 79windturbine making plant. While With fitted each horizontally between windturbines rotating floor, build- an80 story

- -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 89 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 90 the nameof country”. would becomesynonymous with neededto beabuildingthat It Ben, or Paris with theEiffel Tower. II.1.3. TheJumeira BurjAl-Arab Tower ,Dubai fire test water, solarpanels, windturbines, andhigh-voltage power distribution. eco-tower andincludeblackwater treatment, water storm certified harvesting, reuse of uniformly-sized floorplates to beusedthewholeway up. willbeaLEED city The vertical slots allow windto passthrough thebuilding, reducing thewindloadandallowing for that dividesthe Tower into four cores, withslotsinthemiddleupneartop. These To achieve aheightofover 1,400meters, thetower features anIslamicbuildingtypology its similar to Sydney with this isvery symbolic statement for Dubai; that would becomeaniconic or clientwanted abuilding “The architect Tomum. The Wright them isenclosedinamassive- atri bian vessel. Two “wings” spread ina V to form avast “mast”, whilethespacebetween builtto resemble thesailofa dhow,tion oftheIslandbeganin1994.It ofAra- atype were of construction managedby Canadian Gregory Construc engineer- Atkins. Rick WS Burj Al-Arabwasdesigned by architect a ship. referred Sometimes to as world’s“the only7Starhotel”, its starratingisdisputed. bridge. by curving aprivate The shapeofthestructure isdesigned to mimicthesailof Opera House, London with said Big Tom Wright of WKK Architects. The design and connected toconnected themainland from JumeirahBeach andis ficial island 280m(920ft) - Al-Arab standsonan arti space. non-occupable total heightismadeupof however,world; 39%ofits tallesthotel inthe the fourth At 321 bai, United ArabEmirates. hotel located in Du- ury The BurjAl-Arab isalux m (1,053 ft), it is ft), Burj - ating agigantic tower inthe desert. helpfulwhenyou’reing anestimated 15milliongallonsofwater ayear –certainly oper system. Condensation from thebuilding’s coolingequipmentwillberecovered provid- the foot of the tower using an innovative which will be irrigated condensate collection there are somenotablegreen features suchasan11hectare green oasissurrounding iscurrentlysustainable goalsorthehumble timesthattheworld experiencing. However, andexcess with amenities, that doesnotseeminkeeping thetower isasymbolofluxury 1,000 condos,Housing a hotel,staggering an Armani 57 elevators, of other and a slew footprint.carbon we’re about thetower’s stillskeptical to efforts green itself, as well asitselephantine Eiffel Tower). While we’re excited architectural about theopeningofthisspectacular feat, taller (aboutthesameheightas atleast1,000 ft pei 101,by justalittle–itisactually empty! The controversial tower doesnot eclipsetheworld’s secondtallestbuilding, Tai- were out ofits900apartments guration in January, 2010, 825 its splashymonths after inau- economic slump, andten from the AbuDhabiduring much ofwhichwasborrowed cost 1.5billion$to build, It of otherdubiousdistinctions. rooms, inadditionto aslew fastest elevators andthemost world’s largest tower withthe holdsthe recordKhalifa asthe highBurj at least160stories At 2,717feet andstanding TowerII.1.4. TheDubai orBurjKhalifa, Dubai to play upthere? usabitdizzy. Can you imagineon intheseamazingpictures,make trying whichactually game before thecompetitionbegan. lives While itwasonlytemporary, thetennis court greats Andre Agassi Federer andRoger were to invited play afriendly upto thecourts before ofamediastuntright Free theDubaiDuty tel inDubai aspart Men’s Open. Tennis ho green satatop theBurjAl-Arabluxury roof whichdoubledasatennisdizzying court how aboutoneswhere theplayers couldfallofftheedgeofa1,000 foot building? This We’ve heard abouttennis matches thatputtheaudienceonedgeoftheirseatsbut - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 91 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 92 ditions. As AbuDhabistrivestowards environmental andculturalintegrity, sustainability weather underthemostextreme con- Arabian architecture long helpedlocalssurvive technologylatest whilerooting inmodern abuildinginitsculturalcontext. For ADICandAbuDhabi,theAl-Bahar Towers are ashining exampleofhow to usethe the facadesfacingnorth. ADIC. The gigantic almost entirely latticework wrapsbothtowers except for thearea of tinted glazingandoverall improving oftheemployees thecomfort for who work the reduces theoffices’artificial light,allowing the architects touselightly dependence on buildingsinhotclimates.ern While reducing solar gain by 50percent, the facade also protecting the towers from the relentless solar gain that is problematic for many mod- the city haspledged to de the city to AbuDhabi,as important approach to architecture is ditioning. Suchasustainable massive amountsofaircon- building coolwithoutusing faced washowthe to keep AedasThe riddle Architects Nouvel’s Arabe. onthetowers duMonde Construction Institut isnow completed. theday dependingonthesun’s andexpandduring contract position-similarto Jean thisgigantic that comprise patterns screenric include over 1,000moving elementsthat ya ital, but Aedas withArupEngineers, Architects, created working anincredible Mashrabi- 120 degrees Fahrenheit inthesummerUnited ArabEmirates’ andcap largest city for the AbuDhabiInvestment Council asheadquarters (ADIC). canhit serve The mercury Abu Dhabi’s Al-Bahr 25story Towers gateway standattheeastern to thecity, where they Responsive Façade Shades II.1.5. TheAl-BahrTowers, World’s AbuDhabi: Largest Sun- The Al-Bahar Towers’The East. the Middle versionern that creates mod- an intricate design is asoftware-driven are exhausted. The solution thrive onceitsoilreserves velop aneconomy thatcan façade thatpays homageto traditionalArabianarchitecture anddesign. The geomet of the Mashrabiya screens, thegeometric that are found on buildings all over

Mashrabiya butit’s effective in facade isnotonlyeye-catching, very - Traditional - - bai Towers and theBarwa Doha Tower. andQatar,structure andbuilding inDoha by to the Du- butitisexpected besurpassed 15 AREP,Semaan, Arup&Partners, engineer Ove asthefocal thetower point for served the complex in Doha, City located Sports in the Doha The Aspire Tower, as alsoknown Torch Hotel, hotel is a300-metre tall skyscraper (984 ft) II.1.7. TheAspire Tower, Doha for businesseswishingto of operate inthediverse businessdistrict residue found onglass throughout theregion. The buildingisdesigned to holdoffices designed to shadethebuildingfrom hightemperatures aswell astheunpleasantsand withancient Islamicdesigns modern (Mashrabiya) thevery necting . Islamicscreens were facade. cylindrical The designwith theeye-catching expresses culture, thelocal con- shapethatconnects cross (X) grid columns, which form a nal reinforced concrete dia- withinter the firstskyscraper cupants. The design isunique, spaceavailableternal to itsoc- central core, leaving more in- hasno mately 110,000m².It gross floor area ofapproxi - below ground andatotal floors above ground, 3floors Doha Tower 46 comprises a assumed virility”.“fully Thani. The publichasnoted the buildings “phallic form”, suggestive ofwhatNouvel calls by theowner,in 2012wasbrandedas BurjDoha Al- Saud binMuhammed H.E.Sheikh completionofconstruction Building and after Office Rise wasfirstnamedas High ject Doha Tower was designed by renowned French architect Building, tower isan iconichighrise Office located Rise in the High West Bay ofDoha. Doha Tower, and previously as BurjDoha namedas BurjQatarandDoha alsoknown Tower,II.1.6. TheDoha Qatar the Al-Bahar Towers standtallasanexampleofhow andoldcancoexist. thenew th Asianhosted 2006. by Games QatarinDec The Aspire Tower iscurrently the tallest - Qatar. Designed by architect Hadi Jean Nouvel. 2004 Jean the pro In West Bay (Doha). -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 93 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 94 €133,395,000. completed inNovember 2007atafinalcostof use of Philips technology. The buildingwasfully tion ofthetower;thiswasdonethrough the out around an 8 which meterwas carried sec- features ofthetower isthebroadcast ofvideos rise.”in acentrifugal Oneofthemost interesting es whichcreate energy radiatingfrom thecenter structure backto the core asvisual forc also act - that, steel strutsthatbracethe structural “the ture as “a andsky” celebrationofearth adding The designer, thestruc- hasdescribed Semaan, beamsto thecore.ring hence are anchored intoloads from place, columns perimeter and transferring vertical componentstogether, allthestructural tying are bolted through theconcrete core and module iscovered with glassfiber reinforced concrete. Beams, as well assteel struts glass-paneledouter walls.compression beams, ring whichsupport The bottom ofeach are composed of steel columns, concrete metal decking, slabs, and outer tension and levered steel beamsoneachfloorofitsbuildingmodules. The modulesthemselves from 12to 18meter indiameter,varying ofcanti - encircled withradiatingnetworks The final consistsofa1 reinforced-concreteto 1.8meterform cylinder (thecore), thick, was festively illuminated by vibrant LEDlightsw. ofthebuildingiscoveredThe exterior theAsian inasteel meshwhich,during Games, remainder ofthebuildingisasteel structure thatcantilevers outfrom theconcrete core. the games. The support. design employs Thea concrete core as the primary which acts positioning ofagamesflame, whichwasvisiblethroughoutDoha for thedurationof thegamesand holdsthe flame during record everfor tallest gamesflameandhighest Stadium. the mainvenue, International the Khalifa The tower housedthe Asian Games The tower ofthe 2006Asiandueto its size wasalandmark Games andproximity to and state-of-the-art apartments. apartments. yadh and state-of-the-art a hole. Besidesthe shoppingmall, Kingdom Tower containsthe Four- Hotel Seasons Ri inthecountry, and theworld’sthe secondtallestskyscraper tallestbuildingwith fourth Kingdom Tower is isa65storey, Saudi Arabia.It inRiyadh, skyscraper 302.3 m(992ft) Riyadh Tower,II.1.8. TheKingdom Al- The towers two are via three linked 2. 1. The project hasreceived several awards for sustainability, including: wereturbines A/S. developed, builtandinstalledby Danishcompany Norwin is the first It in The Center, Manama II.1.9. TheBahrain World Trade the top third hasatubularsteel frame. withareinforcedstructed concrete framewhile iconic quality. The lower thirds two were con- it, gives an impression of immense scale and an guished floorlinesandothertallbuildingsaround which, combinedwiththelackofbothdistin- ic arch. third ofthetower features parabol- aninverted for 3,000vehicles.site withcar parking The upper The building is situated on 100,000 square meters Manama. Manama. The towers were built in 2008 by the multi-national architectural firm Bahrain World Trade 50floor, Center is a 240metre-high, twin tower complex located The Arab Construction The ArabConstruction World for SustainableDesign Award. The 2006 LEAFAward for Best UseofTechnology withinaLarge. Scheme The buildingutilizes butt jointed glazing skyscraper in the toworld integrate electricity. significantly increases theirpotential to generate that remains to theturbines. perpendicular This side ofthecentralaxiswillcreate a windstream that any windcomingwithina45°angleto either the buildingscreate anS-shapedflow, ensuring by wind tunnel tests,firmed which showed that wind passingthrough theturbines. This wascon- nel buildings oneithersideare designed to fun- air from the Persian Gulf blows in. The sail-shaped whichisthedirection from which is aligned north, measureof these turbines 29 totalling to 675 kWofwindpower capacity. Each skybridges, each holding a 225kW skybridges, wind through the gap to provide accelerated wind turbines into its design. The wind m in diameter, and wind turbine, Atkins. Atkins.

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 95 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 96 II.2.1. ThePark GateTowers, Dubai Cities II.2. Future SustainableTall andotherUAE BuildingsinDubai 2008. April They are to expected operate 50%ofthetimeonanaverage day. lighting for about300homes. The three were turbines onfor turned thefirsttimeon8 sumption, orapproximately 1.1to 1.3 GWhayear. This isequivalentto providing the areThe to windturbines expected provide 11%to 15%ofthetowers’ total power con- the air above Dubai and supported the airabove Dubaiandsupported elevated 300meters in city a resort The Cloudisaspeculative design for Dubai II.2.2. TheCloudTower, also provide structure for the hanging trellises and gardens. The pools, whichreduces potablewater use. throughout thegardens andindigenous, salt-water-tolerant plantsare planted nearthe the day andreleasing thenight.Drought itbackduring tolerant vegetation isplanted reflecting poolsbelow. heatduring absorbing The salt-water sink, as a thermal poolsact of thearches sun.Balconiesontheinterior lookdown onthecoolgardensdesert and form ofseabreezes, the arched structure willprovide ashadyandcoolrespite from the toOriented reduce solarheatgainandto receive optimumnaturalventilation inthe air. watered withawater-efficient gray water mistingsystem andhelpcoolthe surrounding ble energy for thedevelopment and roof ofthecanopy providing renewa- 10-15 degrees. panelscover Solar the reducing the ground temperatures by head to provide shadefor theinterior, a lightweight vaulted canopy over be grouped inpairsandcovered with towers will 6gentlycurved hotel. Its will includeoffices, retailspaceanda mixed-use development projectthat Park is set toGate be a 4.7 million sq ft hanging gardens are - er to create fluidanimationofthe forms. witheachoth- bending andintertwining up frombuildings which rise the ground velopment area. The planconsistsofthree to belocated inDubai’s businessbay de Zaha Hadid’s Dancing Towers are planned Dubai Towers,II.2.4. TheDancing of spaces. andspecialprogramminggenerated usingalgorithms creating scripts adensestructure ping mall, except for theconsumptionofculture forms instead have ofgoods. been Its by studionova, thespacehasbeencreated to inmuchthesameway work asashop Dubai HubOnetower isadesign proposal for theUAE. aculturalhub, serving Designed Tower,II.2.3. TheHubOne Dubai spreading oversum ofskyscrapers theentire region. isahorizontal presenceatelier Hapsitus. onanelevated platform, It anantithesisto the of Lebanese is designed on architectslanting legs byresembling Nadim Karam rain. It - bai. Hadid’s concept was to have the to the locatedtowering next Burj Du- standsat20stories niyat Properties. It designed for thebusinessbay for Om- The was 235millionGBPDevelopment signed architect by British Zaha Hadid. Opus isanotherDubaibuildingde Tower,II.2.5. TheOpus Dubai - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 97 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 98 The andNano Architects Reiser Jesse forbarrier thebuilding’s window wall. allof thetower’s exoskeleton, absorbing structural lateral forces asaphysical andacting hot airto rise, creating anefficientpassive coolingsystem. asa Thefaçadealsoserves thefaçadeandbuilding’sbetween effect alsoyieldsachimney causing glasssurface letting inlight,air, through andviews to occupants. theinterior space The one-meter Designed by RUR Architecture, thebuilding’s asasolarscreen, serve façadeperforations is itsfaçade, whichismadeof16” thickconcrete containingover 1,000circular openings. At tall, 22stories the300,000square-foot commercial O-14 Tower’s mostuniquefeature Tower,II.2.6. The(O-14) Dubai planned to becompleted by 2010. building openonto thecity, iscurrently underdevelopment andis framingtheviews. It technology free zone. looks thePal andcovers Jumeriah 1.4millionsquare meters oftheDubaimediaand tive architecture. outlook andenthusiasmfor innova- with Lutfi,regard withparticular to his relationship nificance oftheir working and Umemoto commentonthesig- developer andarchitect- bothReiser was afruitfulrelationship between developer Shahab Lutfi. The result incollaborationwith signed O-14 Umemoto of RURArchitectureko de - - billion USDproject over the alFahim Group. The 3 of investors led bysortium overbeen taken by acon- Group in2002buthassince conceived by theOmnix Dubai Pearl wasoriginally Pearl Towers, Dubai II.2.7. TheDubai - dle light. were inspired by the flames and movement of can- towers rangesinsize from 54to 97floors, sand velopment were allconceived ofby The fourTVS. goons development. The buildingsandthede Dubai Towers for isthecenterpiece thelarge La- TowersII.2.9. Dubai commercial space. willcontainresidences,one unit.It ahotel and plant forms andcombinesseveral volumes into by ClaudioCatalano. The buildingwasinspired by The Arabian Blade is a mixed-use tower designed Dubai II.2.8. TheArabian BladeTower, horizontal convention spacebelow. ly shapedoffice tower, whichblendsseamlesslyinto the bi Convention Centre. The structure features anorganical- RMJM architects have designed thisbuildingfor AbuDha- ConventionII.2.10. AbuDhabi Centre -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 99 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 100 II.2.12. TheStellar Tower, Dubai andwillbecompleted thisyear.properties Architects designed for by Atkins Nakheel floors.mercial itwas space with a few service willhavestructure. 74floorsmostlycom- It whereDevelopment, itwillbethetallest inDubai’sstruction Owners JumeirahLake currently undercon- 360 meter skyscraper The Almas Tower orDiamond Tower is a Dubai Tower,II.2.11. TheDiamond The Tameer Towers wasproposed as a sustainableskyscraper, designed byAr Gensler II.2.14. TheTameer Tower, Dubai and commercial space. whichwillhouseoffices, ahotelshaped exterior Square, thebuildingfeatures ageometric, dress Sultan Al-Nahyan. Located inDubaionIttihad Zayedmissioned to bin honorthe late Sheikh London wascom- basedarchitects MAKE. It The 255meter Stellar Tower wasdesigned by II.2.13. The completed in2010. a 6 stories garden, is Turkish when construction bath and sky ing intheworld. The top ofthebuildingwillbefinishedwith of aflower. Whencomplete itwillbeamongthetallestbuild- Architects,by Nihon the building’s form is based on the form in Dubai’sly being constructed business bay area. Designed World Tower current isa108story, 501meter highskyscraper The BurjAl-Alamor Dubai World Tower, - - cerns overcerns theproject’s environmental im- below the Persian Gulf. Cost issues and con - 220suites willsit66feet including Dubai.Its inplacesallover theworld, resorts derwater Hydropolis isacompany whoproduces un- Tower, Dubai & II.2.17. TheUnderwater Resort Dubai Hotel Tower,II.2.16. TheApeiron to themaintowers. connecting iconic bridge retail andofficespace. Thedesign also features an facilities, housing,ning design and includessports for Pal JabalAli,offthecoastofDubai. Their win- toheel Development create amaster plandesign Architects wereRoyal Haskoning invited by Nak ALi Towers, Jabal Pal JabalAli II.2.15. The office willfillthespace. hotels, inside,scaped terraces apartments, shopsand in 2011,thetowers ofland- willbeshaded by aseries ers withadiamondshapedbase. to Set becomplete chitects. tow- The development willincludesix72story

and atgallery. features itsown lagoon,beaches, cinemas ter. thehotel Designed by UK, sybarite only beaccessibleby yachtandhelicop suites thatwill USD. willhave 350luxury It 185 meter tallhotel willcost500 million built onanislandoffofDubai. The arched The Apeiron Hotel will be a 7 star hotel - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 101 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 102 II.2.19. ThePorshe Tower, Dubai light its650square feet ofofficespace. tower features acanted andbentglassfacadeto office buildinginthebusiness bay district. The to design properties Vision Tower, a51story Architects were commissionedby Dubai TVS II.2.18. TheVision Tower, Dubai toly expected becompleted thisyear. havepact halted theproject whichwasoriginal- in thecenter ofJumeirah measuresVillage. 150meters tallholdingoffices, It retailspace The Palm Tower isasitsnameimplies, inspired by thetrunkofapalmtree. itislocated II.2.21. ThePalm Tower, Dubai project iscurrently underconstruction. hallow slabwhichisglassedinthecenter. The ing complexfeatures tower anda acylindrical Towers in Dubai’s business bay. The build- two with Porsche Design to create thePorsche Koolhaas’sRem OMA Architects collaborated II.2.20. The the sea and nearby parks.the seaandnearby 230 meters overlooking measures It gentle curves. with up intorise the sky unified atthebottom and layers whicharevertical ofsplayed usesanarray It ofDubai. ed intheheart The Empire Tower islocat Tower, Dubai Empire - II.2.24. TheGTower, Dubai a multi-floorglassatrium. fade away atthesideswhilebaseiswrappedin in Dubai’s windows businessbayappearto area. Its Near completionis The Bay Gate, a40floor tower II.2.23. TheBayGate Tower, Dubai Burj DubaiLake. to theDubaimalland stands at306meters next Hotel The BurjDubaiLake a hotel andresidences. spired buildingwillhouse deco in- pletion, this art Currently awaiting com- Lake Hotel Tower II.2.22. BurjDubai and gardens. itcontains60,000square meters Designed space. ofinterior by UK, Sybarite Tower proposed isahigh-rise to beinstalledonthe designed tower anew for ofDubai. thecity The Wave Madrid’s A-Cero Architects ledby Joaquin Torres has II.2.25. TheWave Tower, Dubai side Dubai. summer. ofArabia,justout islocated inthecity It to becomplete this isset exterior like andgrid- geometric Design Company. Its by YOO designed er thisbuildingwas Named theG Tow -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 103 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 104 luxury apartments. apartments. Theluxury buildinghasbeende ries, the5starshotel willalsohouse some man-made island in Dubai. With 60 sto build a255meter Trump Hotel ona hotels he plans to along with Nakheel ofthearchitectural plansofDubai, part trumpisalso Donald EstateThe Real Mogul Dubai II.2.27. TheTrump Hotel Tower, to have optimalviews, despite thebuildingsfootprint. differentiate itself from building ismeantto futuristic House. The for theDubaiOpera mitted this proposal NouvelJean sub Opera House II.2.28. Dubai Architects. signed by Atkins The 45 degree twist allows the uppermost apartments The 45degree apartments allows theuppermost twist coretwisted gives it a light and flexible appearance. thelagoonandbay.bel Alioverlooking The building’s The Pixel Tower by LightArchitecture isonthePal Je II.2.26. ThePixel Tower, JabalALi glassfacade. double skin stand at370meters andhave 92floorswrappedina will It Al-Arab district. ment and will be in the Madinat waves ofthegulfsea. The buildingisunderdevelop whichmimicsthe bridge to landby agentlycurved tower, which appears to float in the sea, is connected to doso. thefirstskyscraper city’s waterfront, The tall - -

- - - and services, withallsides ofthebuildingfeaturing optimalviews. thebuilding’sand services, interior world’s tallest tower to apartments feature willbeusedfor a90degree luxury It twist. district. tures 57floorsandislocated inDubai’s financial fea totion andexpected - becomplete in2010.It The Providence Tower iscurrently underconstruc- II.2.30. TheProvidence Tower, Dubai space, shoppingcenter and3hotels. building willhouseacongress center, exhibition Covering over 300,000 square meters of land, the pointto thecity. asanentry serve sign is meant to create an icon to Al-Khaimah. ofRas The de Rakeen commissioned by SheikSaudand building complex. The projectwas Architects designed thiscobralike Snohetta ofDubai,Norway’s city Conceived ofasagateway to the Towers, Ras Al-Khaima II.2.29. TheCobra andiscappedwithagiant domefeaturing skin. asemi-permeable terfall vulgarhotels andofficebuildings’‘the Itsdesign resemblesaclifffaceorwa- ofDubai. - front. When complete it will be the is located directlyonDubai’s water and and Merrill Owings Skidmore The Infinity Tower isdesigned by Dubai II.2.31. TheInfinity Tower, -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 105 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 106 hectares oflandarea. buildingswillalsobeconstructed. ofnew onto andaseries The wholeplancovers 26 ter planisunderway to transform Existingelementswillbeadded thecity’s waterfront. Arab Emirates smallest state. A large mas- outside ofDubai,whichisalsotheUnited 20km Ajman isasmallislandterritory Ajman II.2.32. Waterfront Towers, degrees. 1.2 degree to composethefull90 twist a helix. Each floor has a slight shaped like structure willfeature aconcrete column, The Sharq Tower willbethetallest buildingonDubai’s Zayed road Sheikh whenitwillbe II.2.35. TheSharq Tower, Dubai that willcreate 2,000residential units. ofsisteraccompanied by towers aseries will be built on a man-made peninsula. It rah, thiswheelshapedfive starhotel is andPalm DubaiMarina between Jumei- Located developed by Nakheel. ject in Dubai Promenade Tower isanotherpro Tower, Dubai II.2.34. ThePromenade Hotel - 77 stories. district. The 5 towers range in size from 55 to inAbuDhabi,nearthebusiness the waterfront the Ettihad Towers. The projectislocated on DBI design created this5tower projectdubbed Dhabi II.2.33. TheEttihadTowers, Abu ern technology.ern measures It traditionwithmod - Eastern combinesMiddle tects. It signed by SunlandArchi- tower, the D1 Tower isde world’s tallest residential byInspired theQ1, the Dubai II.2.38. The Q1 Tower, building whileatAedas Architects. 516me Measuring Architect Andrew Bromberg designed this 120 floor Tower, Dubai II.2.36. ThePentominium Residential currently underconstruction. designed thestructure whichis &Merrill Owings Skidmore, whichcoveredterconnected cylinders inspiralingfiligree. apartments. Thetain 268luxury buildingfeatures eightin- completed. 360meters tall, Measuring thetower willcon- - ters, thePentominium is chitecture. buildings andrecalls thelayers oftraditionalIslamicar skin covers the articulated will mostly house offices. An bai Tower. The towers are eachand 42and34stories across right Burj DubaiDevelopment, from theBurjDu- The Emaar Towers pointto the are located attheentry II.2.37. TheEmaarTowers, Dubai on oneside. ing iscovered oftiered inglasswithaseries balconies Dubai’s whenitiscomplete. Marian, The slenderbuild- of the highest towers n ing whichwillbeone a residential onlybuild- -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 107 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 108 284 meter tallwith80stories, district. located onDubaicreek culturalandartistic is completed this year. totwisted maximize over the views thewater when thebuilding measures 310meters tallandcontains 82 floors. Each sideis Heights is another towerOcean It located atDubai Marina. II.2.41. TheOcean HeightsTower, Dubai 15th tallestresidential tower intheworld. 379 meter tallSky Tower. When complete, itwillbethe a numberofuniquestructuresincludingthe83story, for Development. theirGate The complexwillhouse planning agrouping oflarge buildingsinAbuDhabi Sorough Estate Real is Tower, AbuDhabi II.2.40. TheSky sumption by upto 40%. 65% anditswater con- energy consumption by plans to reduce its total standarda new for amongDubai’s sustainability towers. It center. The 400meter talloffice tower whichhopes toset towera new located in themiddle of Dubai’s financial Architects also designed the Lighthouse Atkins Tower II.2.39. TheLighthouseTower, Dubai ed onahighlevel ofdesign for other for itsown developments andinsist a premium onarchitectural quality Since itsinception,Solidere hasplaced millennium. ofthe in implementationattheturn lenging regeneration urban projects the world’s mostsignificant and chal- of Beirut the Center District The rebuilding and rehabilitation of inBeirut Architecture II.3. Sustainable the BurjDubaiare theLam Tara Towers. The tow two - Situated on Dubai’s Zayed road Sheikh across from II.2.43. TheLamTara Towers, Dubai buildings are joinedatthebasewithaglassatrium. features components. structural branch like The two facade Its multi-colored inDubai. financial district Tiara United isapairofoffice tower located nearthe II.2.42. TheTiara United Tower, Dubai is one of the world. willbeoneofthehigherbuildings It apartments. 500,000 sqmcommercial areas andincludes3,000 isa 455m hightower, Dome Golden 2.2million sqm, Tower,II.2.44. TheGoldenDome Dubai to becomplete by 2010. thetowerscurrently underconstruction, are planned meters. While 360 a total heightof stories, measuring ers are 60 and 70 -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 109 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 110 by well-known local and international architects. localandinternational by well-known are andnumerousresidential soaring high-ticket buildings are goingupbased on plans hoods asGemaizeh, Clemenceau, SursockandAbdel Wahab where landprices al-Inglizi, insuchneighbour catching outsidetheBCD, onfor developers working particularly The ideathatsustainablearchitecture addedvalue to projects is real-estate canbring three have won thePritzker Prize, thearchitectural equivalentofaNobel. Gate, Foster and Norman is said to be at the top of the wish list for Phoenician Village. All dePortzamparc Christian isonboard asthechiefarchitect Bank, onBeirut Al-Mawarid Square. ofthe Elsewhere, designingKassir theheadquarters ZahaHadidisreportedly BadranonAl-Wadi S,Rassem District GrandResidence, and Vladimir Djurovic onSamir onBeirut Carlo Village, Meuron onBeirut andDe Herzog Terraces, on Graham Morrison onBeirutGardens, De Giancarlo onthesouksproject,ArataIsozaki Moneo ers, Rafael Graves ontheDiband Michael Square; Stephen HollontheBeirutMarina, Town Tow- Al-Solh projectto bebuiltonRiad Landmark ontheluxury NouvelJean isworking high-profile plotsofland. architects thatdevelopers mustchoosefrom for green architectural projects onspecific, borders.developments within its territorial Controversially, Solidere lists of has drafted

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU 2. OTURUM BİLDİRİLERİ

Mimari ve Kentsel Tasarım Oturum Başkanı: Doç. Dr. Ebru ERDÖNMEZ (Yıldız Teknik Üniversitesi) • Yrd. Doç. Dr. Gülay YEDEKÇİ ARSLAN (Yeni Yüzyıl Üniversitesi) Geleceğin Mimarisi ve Şehirleri

• Çiğdem ÇÖREK ÖZTAŞ (EMBARQ Türkiye, Sürdürülebilir Ulaşım Derneği) Kent içi Ulaşım Uygulamalarında Toplu Taşım Odaklı Gelişim (TOD) Yaklaşımı

• Arş. Gör. Özlemnur ATAOL (İstanbul Gelişim Üniversitesi) Şehirleri Geleceğe Taşımak: Kamusal Alan Üzerinden Sosyal Sürdürülebilirlik

• Salih KÜÇÜKTUNA (Mimar) Geleceğin Değişen Koşulları için Geçici Barınak Önerisi

• Ömer YILMAZ (Mimar) Geleceğin Şehri için Yarışmayla Yap Geleceğin Şehirleri, Biyomimikri, Gelecek mimarisi. Gelecek Anahtar Kelimeler: Biyomimikri, Geleceğin Şehirleri, salınımıenazaindirgenmiş, olabilir. çevreye ve enerjietkin duyarlı yabilen, karbon bir biçimde tamamla- sağlıklı sirkülasyonunu kendi daha ekolojik, ile geleceğin şehirleri yapmaolaraktanımlanabilecek olanbiyomimikri esinlenerek tasarım Doğadan mimari olanaksağlayabilecektir.geçirilebilmesine yadastrüktürel yaşamağları sistemleri, kurgular hatapayı enazaindirilerek hayata kanal lanmak olasıdır. esinlenerek Doğadan günümüziçinütopik olarakgörülebilecek formlar, doğadavarolaneşsizdüzenden yarar doğadanilhamalmak, Bu çalışmalaryapılırken lışmalar yapılmalıdır. ölçekte tamamlandığıçevrelerin tamamınındüşünülerek makro bütüncülça- tasarımın gibi fiziksel mekân faktörlerdir. kamusal ulaşım,altyapı, şehirlerin mimarisinde Gelecek içinönemli optimum anlayışı mimarlığı ve ileplanlamayı tamamlamakyarının kentleri sistemli birorganizasyon kurgulamak ve ileçalışmaları kullanmak, verimlibirşekilde rı - bu kaynakla Rüzgar, kullanmak, güneş toprak gibi enerji kaynaklarını tükenmeyen düşünülebilir. faydalananhendislik hizmetlerinden içve dışmekânlar ve vedüzey mü- bilgisayar robotik ileri teknolojiden teknolojilerinden Nanoteknolojiden, mektedir. görün- esinlenerek ilemümkün günümüzbilgisayar yapılabilecektasarımlar teknolojisi Biyogenetik formlar, doğadanesinlenerek yapılantasarımlar, bilimkurgu filmlerinden gelebilmektedir.strüktürel ilkolarakakla kurgular, yaşamalanları düzlemlerdeki farklı formlar, geometrik olduğundafarklı söz konusu ve zorlama mimarisi şehirleri Gelecek Özet Fakültesi Mimarlık Bölümü Mühendislik Mimarlık YeniÜniversitesi Yüzyıl Yrd. Dr. Doç. GülayYedekçi Arslan veGeleceğin Mimarisi Şehirleri -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 113 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 114 dızlara kadar çokgenişbiryelpazede değişik metaforlardandızlara kadar yararlanıldığı görülebilir. yıl- kristallerden dallanmış yapılardan, kabuklara, çiçek formlarına, ağ yapılaşmalarından mirasında doğadan öğrenilmiş çok sayıdaMimarlık uygulama bulunmaktadır. Ağaç gibi olmuştur.form biranalojiileyapıya aktarılması ve strüktürlerin ve doğadan öğrenmeMimarlık denildiğinde en yaygın literatürdeki paradigma doğadaki 1. Giriş Sufficient Amphibious City) Altında 3:Deniz Şekil Yaşam Için Tasarlanan Yapı Örneği (Lilypad, APrototype Auto- Of 2:Hydrogenase, AlgaeFarmŞekil To Co2 For Recycle Airship Bio-Hydrogen Strüktürel Gelişmiş SistemlereŞekil1: Örnek Santiago Calatrava yapılan Sanat ve tarafından tasarımı Bilim Şehri, Valencia’da yer almak ve BilimŞehri Sanat olmayabilir.beyan ayan her zaman açıkseçik, alırlar.larını benzerlikler binalararasındakurulan Hayvanlarla yanısırateközelde tek binalardapay benzetme kentlerin - dehayvanlara tutkusundan, olarak gösterilebilir. çalışmalara bir örnek yapılan mimari genelde benzetme, İnsanların Fali Yerlileri’nin dadoğadanesinlenerek şemaları bedenini çağrıştıran ev kaplumbağa Fali Yerlileri’nin Kaplumbağa Formunu Çağrıştıran Ev Şemaları sahipolduğugörülmektedir. olanaktanıyanbiretkiye gerçekleşmesine yaların, olanütop geleceküzerine düşünselüretimiözellikle örnekleri içeren mimarlık deneysel hemen herboyutta etkilemektedir.malzeme ve kadar yapımsistemlerine mimarlığı, gerek sürecinde,Bu anlamdahızlagelişenbilimve tasarım teknoloji gerekse çokgenişbiryelpazede değişik metaforlardandızlara kadar yararlanıldığı görülebilir. yıl- kristallerden dallanmış yapılardan, kabuklara, çiçek formlarına, ağ yapılaşmalarından mirasında doğadan öğrenilmiş çok sayıdaMimarlık uygulama bulunmaktadır. Ağaç gibi olmuştur.form biranalojiileyapıyaaktarılması ve strüktürlerin ve doğadan öğrenmeMimarlık denildiğinde en yaygın literatürdeki paradigma doğadaki Esinlenerek Tasarım2. Doğadan Yapmak içermektedir. sağlamaya yönelik pencerelerden örnekleri bakabilmeyi geleceğin başka mimarisine ve yanısıra,gelecekşehirleri genelbirdeğerlendirmesinin etkilerinin daş mimarisindeki günümüz çağ- gelişmelerin Bu bağlamda,buçalışma,fen, alanındaki bilimve teknoloji Şemaları Çağrıştıran Ev Bedenini Kaplumbağa Fali Yerlileri’nin 4: Şekil - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 115 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 116 dir. tasarlamıştır. yola Calatrava çıkarak buyapıyıgöz şeklinden bir pergoladan Avrupa’nın meydana gelenkompleks - örneklerinden kenti önemlikültür tadır. tiyatro, Bilimmüzesi, planeteryum, operabinasıve dışalanıçevreleyen çokbüyük Sürdürülebilir şehirlerde başarının anahtarı ise ekolojik uyumve yaşamkalitesidir.Sürdürülebilir ise ekolojik anahtarı şehirlerde başarının vardır. ihtiyaçları sürdürülebilirlik. ifadeetmekmümkündür: tek Budengeyi kelimeyle yaşayan birerhirleri organizmaya birdengeye dönüştürürve buorganizmaların sağlıklı şekillendirmektedir. şe İnsanlar olarakbirbirlerini sürekli yaşamı ileinsanyerleşimi İnsan 2. Geleceğin ve Mimarlığı Şehirleri Şekil 5:SantiagoCalatrava yapılansanatve tarafındantasarımı bilimşehri Şekil - yapılar, binanınarazi seçimindenbaşlayan- yaşamdöngüsü çerçevesinde değerlendirildi Yeşil, sürdürülebilir, veya çevre dostugibi ekolojik isimlerde doğayla uyumlu adlandırılan düzenlemesi teşvik ediciyasave büyükönemtaşımaktadır.lamaları yönetmelikler [47] sürdürülebilir uygu- mekanizmalarının bilgilendirilmesi ve karar yönleri hakkında ekolojik sürdürülebilir ve ve ması, yapısektörü uygulamaların ekonomik çalışanları yatırımcıların oluştur uygun edecek standartlar ve rehber sürdürülebilir konusunda teşkil mimarlık koşullarına biraraya gelerek fiziksel disiplin uzmanlarının ve ekonomik ülkemizin farklı alanlarıdır. geliştiren yetiştirilmesi yanında meslekadamlarının Bukonulardakendilerini uzmanlık çokfarklı dönüşebilirmalzeme geri seçimi,atıkyönetimileri, gibi altbaşlıkları yapımteknik eko pasifenerjikazanımı, hava kalitesi, Sürdürülebilir mimarlığıniçmekân 3. Sürdürülebilir Yapılar çevrede hakkıdır. yaşamaktüminsanların kalitesidir. ve sağlıklı Kaliteli nasılolması gerektiğinin uyum veSürdürülebilir yaşam ise;ekolojik şehirlerin anahtarı yöneliktir. tasarlamaya öngörüldüğüyaşamalanlarını yabileceği alışılmamışmekânların mutlulukiçindeyaşa- insanların karşılandığı, ihtiyaçlarının psikososyal olduğu, kişilerin deprem korunduğu, gibinın vekültürel değerlerin doğalafetlere tarihi dayanımın yüksek sürdürülebilir doğa- gelişim,gereksinimlerin enüstdüzeyde mimari karşılandığı, rindeki enüstdüzeydeyaratılması ve olmasıönemtaşımaktadır. çevre kalitesinin Yarının kentle ortamlarının içmekân dahakonforlu uygun olaraktasarlanması, ilkelerine için tasarım binanınsürdürülebilir enerjisiniüretebilmesi, mimarisinde olması, kendi Gelecek herkes verebilen’ olaraktanımlamıştır[4]. venlik genişleme ihtiyacına yanıt ve sosyal dayanışma gibiiçine alacak şekilde faktörleri sürdürülebilirlik kavramını bu yeni tanımkategorisiyle ‘doğru gü- çalışanbiridare, hukuki yaratılmıştır. İnsan nım kategorisi Milletler Birleşmiş Yerleşimleri Programı (UN-HABITAT) uyumluşehiradıaltındayeni birta- Durumu2008/2009Raporunda, Dünya Şehirlerinin Smart City- 2050Paris City- 6:Smart Şekil Vizyonu - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 117 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 118 alındığı, düzenlenmiş buveriler üzerinde tasarım olmalıdır.cine önemlikararların ve enerjiverimlibinaiçindetümbubirleştiren tasarım benzer süre verilertasarım Ancak, ve bireysel ve süreci enerjimiktarı veritasarım olarakçevreye uyummaliyeti yapısı. seçimive sistemlerinin yöntemleri, yapısıilegelenekselyöntemlerle toplumsal Klima rin Tasarım süreci, ve yapısı,bileşenleri üretim oluşturantümmalzemele süreçleri, kendisini edilebilir.pılar olaraktarif teşvik ya- eden,ekosistemlere duyarlı yen malzemelerin kullanıldığı, projelerine katılımı inşaasındainsansağlığına kullanan, zararvermeyen, doğalve atıküretme kaynaklarını yenilenebilir ve tüketen, enerji verilerine oyere uygun, özgü ihtiyacıkadar koşullara İklim ği, bütüncül bir anlayışla yapılardır.sorumluluk anlayışıyla ve tasarlanmış sosyal-çevresel çıkmıştır [17]. çıkmıştır bulunacakbirçok bu süreçlerin sonundaortaya araştırma çözüm üretmeyerine katkıda yeni alanlarında, ve kullanım sürdürülebilir malzeme gereksinimle çokfarklı sayısız örnek dayanım, fotovoltaik pillere olan fotosentez esin kaynağı olayı ve doğada karşılaştığımız eldeettiği enazmalzemeli gerilimle yüzeylerinin ve köpüklerin zeme işlevi, özellikleri mal- geometrileri, peteklerinin olduğunun anlaşılması,balarısı suyun altındadaetkili likten dahasağlamolduğunun gözlemlenmesi, maddenin midyenin salgıladığı yapışkan edilmesiyadaörümcekipeğinin olduğunun fark çe dahadayanıklı tilen seramiklerden Örneğin “abalone” üre yüksek teknolojiyle adıverilen bir denizcanlısınıniçkabuğunun, anılmaya başlanmıştır. somutlaştırarakyeni biraraya birbilimdalıadayı getirensiplinleri olarak biretkileşimle di- birçok veolmaları) farklı uzun ömürlü dayanıklı estetik, sessiz çalışmaları, olmaları, ve doğa-dostu geri-dönüşümlü özellikleri, onarma kendilerini kendi fazla verim almaları, veya olasıçözümleri çözüm potansiyellerini (en azmalzeme vedoğadaki enerjiileen ederek öğrenmek taklit edilebilenBiomimikri, olarakdatarif iyifikirlerinden Doğanın 4. Biyomimikri Doğa ve yapı teknolojisine etkisi ve 7:Doğa yapıteknolojisine Şekil ------munun güçlübir strüktürel kurgusunun olmasından dolayıdır. hareketler kovanındaki Arı Petek sonderece inşaat detayları önemlidir. formundaki aslındapetek Buayrıntılar for DayanıklıDepreme Yapı Tasarımı Petekleri -Arı çokdahasağlamdır. mukavvalardan şeklindeki tabaka uygulanmaktadır. tasarım kıvrımlı istiridyelerdeki Bunedenle oluklular,kavvalarda düz mu- kazandırır. Oluklu onlarabüyükbirdayanıklılık yapıları kıvrımlı İstiridye kabuklarının 8:Kanada’daŞekil Royan Çarşısı’nın buözelliği alınarakhazırlanmıştır. örnek çatısıistiridye kabuğunun içinmodelolmuştur. çeşitliçatıve tavan tasarımları buformları, mimarların rın çokbüyükbasınçlaradayanabilme özelliği karşın kazandırmaktadır.ince olmalarına Onla- görünümü, kabuklara, eğrilikleridir. zıt yönlerdeki Bu şekil ve istiridye kabuklarının Midye ve Hafif Sağlam ÇatılaraOlan İstiridyeÖrnek Kabukları temizliyorkendini olması. sayesinde dokusu günışığındanözelliği ve yağmurdan yapraklarının faydalanarak kendi alanlarda yetişen buçiçeğin bataklık enönemli Lotus çiçeği kirli, suyuniçindeve özellikle -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 119 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 120 da aynı özellik gözetilerek yapılmıştır. bilmektedir. Olimpiyat Stadı’nın Münih çatısı oluşanbasıncadayana- tılmamakta, uçarken yır bölmeli yapısayesinde kanatları hayvanın lerden oluşmasısebebiiledayanıklıdır. Bu binevaranbölme sına rağmen kanatlarının 1/3.000’i kalınlığındadır. inceolma- Bukadar Yusufçuk milimetrenin böceğinin kanatları, Yusufçuğun Kanatları Münih Olimpiyat Stadıve olmuştur. dakonu araştırmalara içindedeprem dayanımıduvarları üzerine emer.petek duvarları Petek ve arı balpeteği titreşimleri oluşturur. depremleri Buküçük edilebilirsismik kabul birbüyüklükte belirli Kanatları OlimpiyatStadıve 10:Münih Şekil Yusufçuğun nih OlimpiyatStadyumu, Sidney’deki Ulusal Cidde Havaalanıbazıları; Hac Terminali,- Mü edilmiştir.birçok yapıdataklit Buyapılardan amacıyla insanlar tarafından nü kapamak üstü- yöntem, büyükmekânların Bu harika tanır. imkan geniş bir alanda ağ kurmasına oldukça mi, örümceğe, sağlamlıktanödünvermeden, taşınır.lan gergin iplikçiklerle Butaşımasiste boyunca yayılan ağ, tutturu- uçlarına çalıların benzer. bir örtüye üzerine bırakılmış Zemin ağlar, kurdukları çalıların Bazı örümceklerin Kullanımı Örümcek Ağları ve Mimaride Merkezi binasıdır.Merkezi ve Cambridge’teki Schlumberger Araştırma ABD’devanat bahçeleri, Denver Havaalanı ve Münih’tekiAtletik Stadyumu, Kanada hay- - - Petekleri 9:Depreme Dayanıklı Şekil Yapı Tasarımı -Arı - Core tasarım konsepti doğalolarakmeydanaCore gelengeometrilerden geliştirilmiştir. konsepti tasarım Çatısı maktadır. alanıkaplamaktadır. bulanyapı,23.000metrekare 50metre yüksekliği sağla- Grimshaw, formunda çadırı geçicieğitim faaliyetleri olanakları geçicibirKızılderili maktadır. sahipliği türüneev birböceği ve binlerce yap rulan dev andırır içerisinde değişik bitki hizmete açılmıştır. İngiltere Cornwall’daki tiyatrosu oluştu- çelikkonstrüksiyonla bubitki yapılmıştır. Proje yapılmışve çelikve 2001yılındatamamlanarak kullanılarak termoplastik Ay’dan tasarımı jesinin mimari tarafından Grimshaw ilhamalınarak1996 yılında Nicholas Eden Projesi, Cornwall, İngiltere’de tiyatrosudur. birbitki bulunanbüyükölçekli Eden Pro The Eden Project :TheCore Kullanımı 11:ÖrümcekAğları ve Mimaride Şekil Örümcek Ağları ve Mimaride Kullanımı 12:ÖrümcekAğları ve Mimaride Şekil - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 121 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 122 sergi alanıüzerinde ve doğalhavalandırma aydınlatma sağlamaktadır. oluşturulanbina,cafeÇatı üzerine dağıtılmış ve birleşiminden piramitlerin pencelerin ve kaplanmıştır.ayakta duran bağlantılarla vedönüşümlügazetelerlendirilmiş geri ileyalıtılmıştır. panellerden oluşan, Bunlarbakır - ahşappanellerileşekil ızgaraşeklinde çamkozalağı ölçekleri, odaknoktasıdır: tasarımın hızla artan kentsel nüfusu yüzünden gittikçe azalmakta,bundandolayı nüfusuyüzündengittikçe çevresel sorun- kentsel hızla artan ve yerleşim nüfusÇin’in alandaki her geçengünkırsal gökdelenleri., Çiftlik nüm öneriyor; Mimar Vincent Callebaut’ın buprojesi, Çin’in çevresi görü - içinyeni kentsel birekolojik Asya Cairns Farmscrapers 13:Eden Project, Grimshaw,Şekil Nicholas 2001 Şekil 14:Eden Project, Grimshaw,Şekil Nicholas 2001 çevresel, dedüşünüldüğüve olmalıdır. çözüldüğü toplumsal, şehirler sosyalilişkilerin geleceğin yapıldığı vazgeçilmezidir. kentler planlanarak tasarımların Geleceğin şehirleri alanlardadahilolmaküzere ve tümsistemin büyük ölçekte kamusal Ulaşım, alltyapı getiriyor. artacaktır. sayıları Asya büyüyen tipiyapıların şehirlerde Cairns ekolojik Hızlı Çin’in benimseyerek, lebaut, yeşil ilkesini tasarım çözümler büyümesine mimari kentsel ofis,konut kütlesinde ve alanıçözümlenecektir.rekreasyon Her çakıl Mimar Vincent Cal- halegetirecektir. havasınıüretim dakaliteli amaçlıdeğil kalitesiz aynı zamandaşehrin hücreleri ilebirlikte, ağaçlar, çimve yeşil sahipliği alanlarev yapmaktadır. sadece Çiftlikler alınmıştır. eğlence, alanlar dikkate ser salonları tarımsal Yapıda güneş rüzgartürbinleri, çevrenin düşünülmüştür.- ve tümihtiyaçları kentsel kon olacak yapıdakırsal Konaklama, alınmıştır. şeklinde gökdelen dikkate taşıtemaları 8kuleli suve çakıl Bu yapıdaakan üzere kullanılmak dönüşümlüolmasısağlanacaktır.suyun binaiçerisinde geri Asya Farmscrapers, Cairns yetebilen olaraktasarlanmıştır. kendine ekosistemler Toplanan sığabilmektedir. sağlanmaktaveerişim verimliplanlama ile dahaazalanafazlakişi tajlar sunuyor. Buavantajlar, çevrenin sürdürülebilir kentsel olmasıdır, alanlarakolay farklı Asya Farmscrapers, Cairns projesiçevre görünümve içinyeni avan kentsel birekolojik - çalışılmıştır. çözmeye 111katta kullanılarak lara artmaktadır. kuleleri birçiftlik Buprojede isedikey Şekil 15:Asya Farmscrapers Cairns Şekil projesi, Vincent Callebaut

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 123 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 124 Gelecek şehirlerinde ulaşım sistemlerine örnekler ulaşımsistemlerine şehirlerinde 17:Gelecek Şekil Şekil 16:Asya Farmscrapers Cairns Şekil projesi birhücresi, Vincent Callebaut hendislerine ilhamvermesi, yenihendislerine ve ışık tutmasıamacıylayazılmıştır. özgün tasarımlara Bu çalışmayerel yöneticilere, idarecilere, mülki müheahhitlere mimarlara, ve inşaatmü- hayal etmekyoluyla yeniden gezegenimizi bir ‘yuva’ yapacaktır. dönüştürmek, geri kullanmak, tamiretmek, yeniden-düşünmek, Bu gelişenhareketler; dost birdünyaya dönüştürebilmek içinyeni biryoldur. keşifler,Geleceğin şehirleri, hayalgücü ve yaratıcılık ışığında dünyayı yeniden ,doğaya hedeflenmektedir.bütünleştirilmesi beraber, azaltılmasındayapılıçevrenin, doğalve sosyalçevre ile çevre etkilerinin özellikle çevreyle dostsürüdürülebilirprojelernizmaları, gibi hayata geçirilmekle çözüm önerileri litikalar, ileilgili- uluslararasıçevrenin standartlar, korunumu hazırlanan denetimmeka çevre çözümünde sorunlarının dünyaGeleceğin şehirlerinde genelinde yürütülen po ve5. Değerlendirme Sonuç - 16. 15. 14. 13. 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. KAYNAKLAR ctur 17.07.2014 tarihinde erişildi. 17.07.2014tarihinde ctur http://weburbanist.com/2009/05/27/unbuilt-buildings-12-awesome-future-archite http://grimshaw-architects.com/ erişildi. 21.06.2014tarihinde erişildi. 11.05.2014 tarihinde http://tcabler.files.wordpress.com/2011/11/nakagin_capsule_tower200810.jpg erişildi tarihinde JFK-city-data.com-1.jpg01.06.2014 http://queens.brownstoner.com/wp-content/uploads/2014/01/Pan-Am-Terminal- de erişildi. - http://www.futuretechnology500.com/index.php/future-cities/ 21.07.2014tarihin erişildi. jpg 21.07.2014tarihinde http://www.filtersfast.com/articles/ArticleImages/Alberici-Corporate-Headquarters. erişildi. rihinde http://greensource.construction.com/projects/0701_topofcharts.asp 21.07.2014ta- erişildi. 21.07.2014tarihinde me-center http://www.greenfab-media.com/building-and-design/363/case-study-genzy 21.07.2014 cts/ http://www.archdaily.com/249737/641-avenue-of-the-americas-cook-fox-archite erişildi. 21.12.2014tarihinde on-of-a-smart-city/ http://www.archdaily.com/585254/vincent-callebaut-s-2050-parisian-visi- her.jpg erişildi. 21.07.2014tarihinde http://newconstructionmanhattan.com/sites/default/files/uploads/the-helena-furt de erişildi. http://greensource.construction.com/projects/0704_helena.asp- 21.07.2014tarihin erişildi. 21.07.2014tarihinde re-energy-than-it-uses/ http://inhabitat.com/green-roofed-cannon-beach-home-in-oregon-generates-mo http://web.deu.edu.tr/fmd/s25/25-07.pdf erişildi. 21.07.2014tarihinde Benyus, Primer, J. M.,n.d., ABiomimicry Biomimicry.net ning’, USA:Addison-Wesley,1989. Goldberg, D.E., 1989, Lear inSearch, OptimizationandMachine Algorithms ‘Genetic ------

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 125

Anahtar Kelimeler: Toplu Taşım, Sürdürülebilirlik Kent, Kompakt Gelişim, Kentsel çizmektedir. anaçerçevesini sonuççıkarımlarının nasılbir rollendirmede üstleneceği isetartışmanın şımının - nasıluygulamaTürkiye alanıbulacağı şekil ve kentlerinde geleceğin kentlerini buçerçevede değerlendirilecektir.taşıma politikaları Toplu- gelişimyakla taşımodaklı toplu geliştirilen kentlerinde ve ülkemiz konulacak ortaya üzerinden örneklenerek tikleri ardından gelişimüzerinde durulacak, olarak toplu taşımaodaklı TOD, pra- gelişmişülke mamıştır. irdelenerek ulaşımve ilişkisi kavramsal arazikullanımı Buçalışmada,öncelikle gelişim, henüz,sürdürülebilir gelişimögesiolarakelealın- Türkiye kentsel kentlerinde rak tasarlanmaktadır. Dünyada uygulama pekçokkentte alanıbulantoplu taşımaodaklı toplu taşımadurağı yadaistasyonunun iseodaknoktayı oluşturduğu biryapılanmaola- biraradave maksimize toplu ulaşımaerişiminin ve alankullanımlarının edildiği, ticari nabilir alanlaryaratılmasınıamaçlamaktadır. göre, yapılanmakonut kentsel Buyaklaşıma Toplu development) gelişme(transitoriented toplu taşımayı bazalanyaşa- taşımodaklı konmaktadır. ortaya gelişmestratejileri olarakisetopluçözüm taşımodaklı önerisi içindesorunniteliği geleceğin taşımaktave kentleri busorunayönelik nu olduğukadar soru- yayılmasını çözüm engellemekbugününkentlerinin bulmakverunlarına kentlerin çıkmıştır. so ortaya geliştirilerek sunulmasıgerekliliği Kentleşme kentliye olanaklarının mıştır. Busebepledahasürdürülebilir gelişmeninsağlanmasındatoplu taşım birkentsel erişilebilir,kullanıcılara birulaşımsistemi güvenli sunmanınyolları aran- ve eşitşartlarda için çaba harcanmış, de özel özellikle ve araç taşıt kullanımını trafiğini motorlu azaltıp kaldırılması ortadan bahsigeçensorunların elealınarak, birlikte pekçokülkede nuları, sorun dagündemegelmiştir. Sürdürülebilir ulaşımve sürdürülebilirgelişmeko kentsel kaybı gibi pekçok zaman kirlilik, döngü yaratmıştır. trafiksıkışıklığı, Budöngüylebirlikte bir kısır ve daha fazla araç kılarak kullanımını daha fazla yolberaberinde yapımını gerekli yayılmaya kentler başlamış, birlikte buyayılma artmasıyla kullanımının taşıtların Motorlu Özet EMBARQ Türkiye, Sürdürülebilir UlaşımDerneği Çiğdem Çörek Öztaş (Tod) Gelişim Odaklı Yaklaşımı Kent İçiUlaşımUygulamalarında Toplu Taşım - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 127 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 128 Key Words: ofthestudy.Turkish citiesthediscussionpart How development transitoriented this context. approach willfindarea ofapplicationin policies willbeevaluated in andpublictransport TOD andourcountry willputforward velopment conceptwillbeemphasized. samplesof Then practical developed countries de oriented asapublictransport andlandusepriorities transportation ship between thisstudy, development yet.the issueaselementsofsustainableurban In therelation- application inmany citiesaround theworld, citiesof Turkey hasnotbeenconsidered stops orstations. Despite, aspublictransport development transitoriented find port residential andcommercial areas andthere isamaximization ofaccessto publictrans- ofcities.livebility According useacombinationof to thisapproach, construction urban Transit inthecore area to developments oriented whichbasespublictransport increase asasolutionproposal.forward development oriented strategies beganto beput problems transport ofurbanization, order toties hasseen.In prevent thespread ofcitiesandinorder to findsolutions to the facili- oftransportation create amore development, theimportance sustainableurban vehiclesducing theuseofprivate andmotor vehicle traffic. Forthis reason,in order to to offeris tried to usersaccessible,by safere andequalconditionsontransportation together inorderdevelopment issues taken to eliminate theseproblems. Especially it and sustainable urban loss of time has occured. many countries, sustainable In transport vicious cycle. manyWith problems this vicious cycle such as traffic congestion, pollution, more and more use of vehicles by requiring more road which has created construction a With theincrease inusingmotor vehicles, citiesbeganto spread andthisspread cause Abstract TurkiyeEMBARQ Çiğdem Çörek Öztaş Implementations Approach inUrban Transportation Transit Oriented Development (Tod) Public City,Transport, Compact Development, Urban Sustainability - - edilmesine yardımcı olacaktır (Bayındırlık Bakanlığı, 2009). edilmesine yardımcı Bakanlığı, olacaktır(Bayındırlık doğru değişimi, analiz günümüzde süreç ve ulaşımdavranışları rihsel içindeki etkilerinin yapıldığının ta- ve nesıklıkta değiştirmenin nasıl, uzaklığa neyle, hangi hızda, nekadar olursa;yer yer değiştirme olarakbakılacak ulaşım olgusunabellibiramaç içinmekânda lumsal ve bireysel birgereksinim ve hakolarakinsanyaşamının önemlibirparçası olan toplumsal yapıyıgüçlendiren hizmetve unsurdur.Ulaşım etkinliği, önemlibiretken, Top 1. Ulaşımve Kentsel Arazi Kullanımı İlişkisi ile yapmaktır. birdeğerlendirme örnekleri Türkiye uygulamalarını karşılaştırarak çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Buçalışmanınamacı TOD ve uygulamasının kapsamı biçimlenmesine yönelik arazi kullanımının birtakım ve geliştirilmesi temlerinin kentsel beraber,özel gelişim örneğine rastlanmamakla olarak toplu taşım odaklı toplu taşım sisve Amerika’da Kanada Özellikle rastlamak mümkündür.TOD örneklerine Türkiye’de ise inmektedir. etmektedir. daenaza Buyapılanmaileulaşımdayaşananproblemler ve zamankaybı entegre vebiraradatasarlandığı biryapılanmayı olduğu, ifade çalışma alanlarının konut birbirine alanve sokakların ulaşımsistemine bağlantısıolan,kamusal yüksek kapasitede pe, 1993). TOD, bulunduğu, alanlarının kullanım karma aktivite yoğun, modlarında belirli biryapılanmadır(Calthor sunarakyaşanabilirliği artıran yaşamalanları insanlara modern TOD, ve beklenen yaya ve transityolculuğu düşürürken otomobil arttırması kullanımını önplanaçıkmıştır.kavramı amacıyla sondönemde, pekçokmetropoliten gelişim(TOD) alandatoplu taşımodaklı oluşturulmasına fırsat tanımak yaşam alanları hem de yaya odaklı lanımını desteklemek - kul işlev karma mekânda hemkentsel sürdürülebilir planlamasınınbiröğesiolarak, kent olacaktır. dahayaşanabilirçevreler oluşturulmasındaetkili önüne geçecek, Buçerçevede, ve yayılmanın, enerjikullanımının gereksiz planlaması,kentsel kaynak dürülebilir kent oluşturan bir yapıyabürünmüştür. çeşitli alanlarda olumsuz etkiler kadar Sür altyapıya ve ve ulaşımdan yapı,günümüzde enerjitüketimi yayılma,uygun, kaynak yaya odaklı insanölçeğine olangeneldedüşükyoğunluklu, planlamaanlayışındaGeleneksel hâkim düşmesinenedenolmaktadır.da yaşamkalitesinin bozulmasına, nüfusyoğunluğuna, çevreselgürültüye kalitenin ve dolayısıyla artmasına, etmektedir.tarak devam araç kullanımının motorlu büyümeleri hızlı bir şekilde Kentlerin lerdir. daar gerek fiziksel olarakgerek 21.yüzyılda Kentlerin nüfus açısındanbüyümeleri, hızlıbirbüyümesürecine ilebirlikte girmiş- Kentler, yaşananSanayi Devrimi 19.yüzyılda Giriş - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 129 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 130 aşılması güç pek çok trafik, çevresel, aşılması güçpek çoktrafik, kentleşme sorununu da beraberinde toplumsal ve biçimdeetkilemiş, yapısınıköklü yaşamınıve kentlerin kent aracının sağladığı esneklik başlamak üzere ulaşımdayaygınlaşması otomobilin kentsel ilebirlikte, bubireysel ulaşım ve ardından Batı Avrupa’dan yüz yıllık dönemde önce geçtiğimiz Kuzey Amerika özellikle yaratılmasına sebep olmaktadır (www.yarbis.yildiz.edu.tr). Yukarıda da bahsedildiği gibi çevrelerin konforsuz kılmaktadır. araç odaklı otomobil bağımlılığını Bu koşullar arttırarak Yayaların dahaazgüvenli göz ardı alanları ve daha toplu edilmesikentsel taşıtkullanımını lanımlar uzakmesafelerde yer seçmişve yaya ulaşımıdahaaztercih edilirhalegelmiştir. - planlamadakul kentsel geliştirilen odaklı 2005).Otomobil oluşmaya başlamıştır(Babalık, uzun mesafelere bellibölgelerinde da kentlerin yayılmış, formu az yoğun kent dağınık, sunduğuolanaklarla edilmiş, formu devam yoğun korunmaya arabateknolojisinin kent ilebanliyölersonra demiryolu gelişmiş, altyapısı sonrasındaotobüs ilebirlikte sistemleri deBatı’daTürkiye kentlerinde yaşananbusürecin bir benzeri yaşanmış, yaya kentlerinden 2005). mu oluşmaya başlamıştır(Babalık, uzunmesafelere alanları vekullanımlar konut yayılmış, azyoğun ve for dağınık birkent kentsel artmış, büyümeimkanları yaşanangelişmelersonucukentlerin teknolojisinde itibaren, yarısından dolmaya otomobil başlamıştır. ikinci boşluklar sındaki 20. yüzyılın ara- otobüs geliştirilmesiyle,başlarında sistemlerinin ışınsal koridorlar sonu ve 20. yüzyıl çıkmıştır. gelişmesonucu, formları ortaya ışınsalyadadoğrusal 19. kentsel kent Yüzyıl gerçekleşen koridorlarda bulundukları ve karayollarının oluşmuş,kentler demiryolları ilkuydu büyümesihızlaartmış, alınabilecek mesafenin mekânsal büyümesiyle, kentlerin ve zamanda böyleceyolları ve birim sonrametrolarla beraberyolculuk hızınınartması ve yüksekyoğunluktayicisi olmuş, kompakt gelişmiştir. kentler öncedemir 19.yüzyılda yürümemesafesi gelişmealanınıntemel belirle yaya kentin kentlerinde kadar 19. yüzyıla 2009). ve yönünü Bakanlığı, (Bayındırlık belirlemektedir büyüklüğünü gelişmenin ise kentsel özellikleri ve teknolojik mekânsal ulaşım türlerinin killendirmekte; ulaşımtürüseçimini şe birlikte hareketlilik gibi kavramlarla gelişme deseni, erişilebilirlik, çıkarır. formu ve Kent içiyolculuk kentsel ve ihtiyacınıortaya kent etkileşimi mekânsal dağılımı, mekândaki aktivitelerinin (Wegener, belirlemektedir birlikte 2003)İnsan şimleri meydana gelendeği hemdearazikullanımında - ğın dağılımı, hemyer seçimikararlarını - fizikselyakınlı mekândaki doğurmakta olanaklarını olarakölçülebilenetkileşim yakınlık arasındafiziksel (Wegener, 2003).Ulaşımsistemini meydana getirenmekânlar altyapı, koordineedilmesigerektiğine birlikte konunun dairinancıarttırmıştır koymuş, iki ortaya etkilediklerini almasürecinde birbirlerini içindebulunduğunuve karar birebir etkileşim ve yer seçimikararlarının içiyolculukların çalışmalarise, kent Daha sonragerçekleştirilen tespit etmiştir. yoğun gelişme olanağı içindeolduklarını olankişilerin sistemine yakın bulunduğu görülmektedir. Hansen,(1959), Washington D.C.’deki yerleşimlerden ulaşım Planlama ve arasındaçokgüçlübirilişkinin yazınındaarazikullanımı ulaşımdavranışları - - - - ortaya çıkmaktadır.ortaya Bunlar: göre gerektiğinde sınıflandırmak 3ana başlık kapasitelerine toplu taşımatürleri Kentsel 2009). (Babalık, sayısı daartmaktadır otobüs yolu ve gerçekleştirilen daha düşükmaliyetlerle uygulamalarının otobüs şeridi raylı yapılmaktaayrıca nedeniyle raylı sistemlere sistem yatırımları yüksekliği oranlaçok amacıyladünyanın vetirmek hemenheryerinde, hizmetkalitesinin sistem kapasitesi biridir. Toplu dahafazlayolcu taşımsistemlerine çekerek dağılımı dahadengelihalege ve açısından başlıca uygulama sürdürülebilirlik alanlarından ilkesi planlama yaklaşımları içiulaşım). haline gelmiştir(kent Toplu çağdaşulaşım iyileştirilmesi, taşımhizmetlerinin biri başlıca ulaşım politikalarından de toplu ve taşımanın iyileştirilmesi etkinleştirilmesi çevresel ve fizikselanlamdasürdürülebilirliğini attığı tehlikeye görülerek sondönem- kentlerin yaygınlaşmayasistemleri kullanımının içiulaşım).Otomobil başlamıştır(kent otobüs başlarında mak içininşaedilmiş, dizel motorun bulunmasıylaberaber20.yüzyılın dönemde tramvaylar veceki yeraltı-yerüstü- metroları toplu taşımagereksinimini karşıla içiulaşımınsağlanmasındadayararlanılmıştır.kent Dizel motorun bulunmasındanön- geliştirilmiş, sonrasındaiseraylı sistemden ulaşımın sağlanmasıamacıylademiryolları taşınmasına olanak veren araçlarda çözümler 10-14kişinin üretilmiştir.kilen arası Kentler Toplu dönemlerden gündemdedir. beri taşımauygulamaları çokeski Başlarda, çe atlarla 1.2. Toplu Taşım Sistemleri amaçlanmaktadır.lendirilmesi yön- gelişmesininbuşekilde tercihlu taşımasistemleri mekânsal edilmekte ve kentlerin top amacıylayüksekkapasiteli oluşturmak Sürdürülebilir mekânlar ve yaşanabilirkentsel hayata desteklenerek geçirildiği görülmektedir. gelişmemodellerinin mekânsal kentsel çeşitliliğirinde sağlayan, zorunlu otomobil kullanımını ve tek seçenekhalinegetirmeyen planlamayazınındaveson dönemdedünyada uygulamalarında, ulaşımseçenekle kent taşımı ve bir form üzerinde durmaktadır. yaya geliştirmek ulaşımınıdestekleyen Özellikle formunu toplu gelişme desenini araba bağımlı veönce kent formdankentin kurtarıp, Bu nedenle, bugünsürdürülebilirulaşımüzerine yapılanaraştırmalar, kentsel her şeyden yaya olarak yapılmasıolanağı birseçenekolaraksunulabilmektedir. olmakta,hemdebazıyolculukların mümkün biçimdekarşılanması etkin sistemleriyle gelişmemodelinde, hemyolculuk toplu istemlerinin da yoğunlaşan taşıma birmekânsal getirmiştir. yaygın Oysa ve dağınık gelişmeeğilimi veya yerine, koridorlar belliodaklarda • • • trenleridir. Yüksek Kapasiteli Türler:otobüs hafifsistemleri, raylı sistemler, Hızlı metro, banliyö Kapasiteli Türler:Orta troleybüs, Otobüs, tramvay Düşük Kapasiteli Türler: Taksi, minübüs, dolmuş - - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 131 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 132 değerlendirilecektir. uygulama alanıbulmuştur. Takip ilebirlikte uygulama örnekleri edenbölümdebukonu ve Kanada’da ileAmerika le Avrupa ülkeleri gelişim” taşımodaklı “toplu başlığı altından dahaproje bukonu, bazlıelealınmışve özellik olmaktançıkarak bir planlamapolitikası sürecinde hazırlanma kullanılan planlarının yalnızca kent ilişkisi kullanım taşım-kentsel hızkazanmıştır. geliştirilmesi planlayan yaratılmasınıbirlikte yaklaşımların alanları Toplu yaşam ve kentsel toplu taşımolanaklarını deetkilemiş, büyümeyi lanımını ve kentsel bölümdededeğinildiği- alankul gibi kentsel yukarıdaki Bahsi geçenulaşımsistemleri sistem kullanılmaktadır. olarakçokyaygın 2009). birşekilde Bakanlığı, (Bayındırlık görülen otobüs sistemi, bütündünyada gerek tek başınagerek yardımcı ve bir besleyici şımasını sağlayabilmektedir. olarak Bumanadaenesnektoplu biri taşımasistemlerinden yapılanherhangibiriyileştirme, sistemin dahaçokyolcu ta- düzeni ve şartlarında seyahat değildir. sisteminden farklı nin yapısıgenelulaştırma Toplu çalışma taşımasistemlerinin gibi sistemler de birolarakdeğerlendirilmektedir.alternatif taşımacılık sistemi- Otobüsle bulan, raylı sistemlere göre dahadüşükmaliyetli olanhızlıotobüs taşımacılığı, metrobüs az olmasıyladaöneçıkmaktadır. sonyıllarda gündemegelenve Özellikle uygulama alanı daha enerjisi kullandığı sistemler içinişletmeaşamasındaçevresel elektrik etkilerinin Raylı sistemlerdir (Evren, raylı kazandıran sistemlere 1999) dekentsel genişolanaklar likleriyle sağlayan, buözel aşamalıbiçimdegerçekleştirilmesini dolayısıyla- yatırımın arttırılmasını, ğişik biçimlerde yollardan ayrılmış veya tünellerden talebegöre yararlanan, kapasitenin sistemler,koşullara göre paylaşan, de kent caddelerini birlikte gerektiğinde diğertrafikle metro,yarı tanımlananyeni raylı sistemlere önmetro kavramlarıyla dayanmaktadır. Bu yelpazesinişim tramvay dolduranhızlıtramvay, kapasite ve metro arasındaki hafifmetro, değişmiş, dönemderaylıSon sistem dahaesnekbiryapıyakavuşmuştur. kavramı Bugeli- muştur (Çubuk ve Türkmen, 2003). oluşturulmaya başlanmıştır. olduğuncaçokyolculuk sunul- mümkün alternatifi Kişilere toplu öncelikverilmeye taşımacılık sistemlerine ve entegre toplu taşımacılıksistemleri baştaraylı büyükkapasiteli sistemler içerisinde olmaküzere,yaklaşım merkezlerinde kent (Vuchic,V.R.,hafif raylıkullanım yaygınlığı sistemler ise bulunansistemlerdir 2004).Bu Troleybüs işletmeciliği dünyada 1970’lerden sonragiderek azalmıştır. Tramvay, metro, sahiptoplubüs, taşımatürleridir. troleybüs ve aynı tramvaytaşımakapasitelerine yaklaşık ve dolmuşişletmeciliği yalnızcaMinibüs gelişmekte olanülkelerde görülmektedir. Oto toplu taşıma boyutunda ağırlık kazanmıştır. Özellikle Avrupa ülkeleri, Kanada, Amerika, Amerika, toplu taşımaboyutunda ağırlıkkazanmıştır. Kanada, Avrupa Özellikle ülkeleri, ve ulaşım planlamasıyaklaşımları önplanaçıkmış kavramı dönemdeerişilebilirlik Son 2. Toplu Taşım Gelişim(Tod) Odaklı - - - Genel anlamda bakılacak olursa anlamdabakılacak Genel TOD gelişiminde: (http://www.fta.dot.gov). hedeflemektedir bindiği artırmayı ve toplu etkinliğini bisiklete taşımaileeriştiği alanların sahipolmasınıtasarlamaktadır. yürüdüğü, eşit ulaşımveolanaklarına barınma İnsanların kullanmaktadır.şıma altyapısını TOD, yarataraktüminsanların sürdürülebilir topluluklar Tipik bir TOD, teşvik büyümeyi etmekamacıylatoplu ta- ve gelişmeyi akıllı ekonomik bilmektedir (www.wikipedia.org/wiki/Transit-oriented_development). biryürümemesafesi) ileçevrelendiği(yayalar içinkatlanılabilir biralanolarakdüşünüle 400–800 metre bir daire yarıçapında olduğu veistasyonu/durağının yaklaşık merkezinde gösterir. gelişmeyi azalanyoğunluklu uzaklaştıkça TOD birtoplu taşıma yaşamalanları durağı yadaotobüs durağı) çevreleyen göreceli olarakyoğun yapılaşmave merkezden bir toplu taşımaistasyonunu yadadurağını (tren istasyonu, metro istasyonu, tramvay üzerine kurgulanmıştır (Calthorpe, 1993). etkileşimi etkilerinin TOD,ve bupolitikaların aracıdır. sürdürülebilir arazi kullanım kurallı, bir kentsel TOD, gelişim politikaları kentsel sahipçevrelerianlatmaktadır(www.fta.dot.gov). yürünebilirliğe ve yüksekkalitede TOD, biryapıyı ve kullanımlı kompakt TOD, gelişenkarma yakınında toplu taşımolanaklarının yaygınlaşmaya başlamıştır.olanakları - Development riented TOD) kentlerde toplu birlikte taşıma olaraknitelenen yaklaşımla için Brezilya kentleri ve dahapekçokülkenin Toplu Taşıma (Transit-O Gelişim Odaklı • • Bölge merkezinin öne çıkan yeri TT (Toplu yeri öneçıkan Taşım)TT Bölge merkezinin istasyonudur. Yaya hareketliliğine uygun önceliklidir. tasarımlar Kompakt ve 1:Kompakt Şekil Yayılmış Kent

- -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 133 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 134 için çekici bir ortam oluşturmaktadır. birortam için çekici yeni gelişmekte olanalanlar gibi), artırarak (durak alanıoluşturma erişilebilirliği yatırımlar 2009). neden olmaktadır (Diaz ve Hinebaugh, de artışa Toplu taşıma sistemine yönelik - emlak değerlerin çevresinde ile yerleşimlerin leşimlerin bulunan toplu taşıma yatırımları TOD, sağlamaktave yer söz konusu yaşanabilirve çevrelerin gelişmesinekatkı erişilebilir sağlamaktadır(www.fta.dot.gov). artmasını durum dayineerişilebilirliğin gelişimidesteklemektedir. bölgelerinde yüksekyoğunluğatemi, sahipmerkezi kentin Bu birtoplu taşımasis- arttırmaktadır. Bununlaberaberkaliteli ve toplu taşımaseçeneklerini yapmaktadır.dirme yığılma TOD, ile erişilebilirliği yapısıve arazikullanım mekânsal karma yapmaktadır.- bağlamındabir değerlen toplu taşımatürüisetoplu Birincil taşımatürleri giren fonksiyonlara kapsamına arazikullanım ma arazikullanımı, göre birdeğerlendirme yadabanliyö kar göre ayrımına yorumlarken merkezi Bölgesel bağlam,ilgili kent alanları Bunlar: edilişindeönemesahipolanüçanabaşlıkbulunmaktadır. ve kategorize ölçüde etkileyen lanımını azaltmayı hedeflemektedir. ve yaya önceliğini önplanaçıkarmayı büyük TOD’u TOD, toplu bireysel taşıma sisteminin otomobil yolcu sahipliğini sayısını ve- artırmayı, kul • • • • • • • • • • • • • • • • Birincil toplu taşımatürü Birincil arazikullanımı Karma Bölgesel bağlam Yaygın 2006). ve diğerleri, vardır açıkalankullanımı (Berke ve korur.Doğa yaşamalanlarını Yerel dağılımı görülür. yaya dostusokak ilişkilendirilmiş kullanımlarla ve organize bölgeselgelişmeyi Kentsel eder. tadır (www.yarbis.yildiz.edu.tr). yayılımın olmak gelişiminteşvik azaltılmasıve edilmesimümkün Kentsel kompakt azalmasısöz konusudur.Çevresel yıpranmanınve kirlenmenin bağımlılığın azaltılmasısağlanmaktadır.Yabancı akaryakıta Trafik kazalarında ve yaralanmalarda/ölümlerde azalmamevcuttur. konusudur.Trafik azalması kullanımı söz ve dahaazaraç tıkanıklığının vaateder. dahayüksekyaşamkalitesi Kullanıcılarına mevcuttur. birtasarım kolaylaştıracak kullanımını vemotosikletlerin küçük Bisiklet yapılaşmalar bulunmaktadır. ve yoğunlukta yürümeçevresinde yüksekkalitede istasyonunun 10dakikalık TT te bulunmaktadır. hizmetler sektörü perakende, birlik konut, komşuluğunda yakın Bölge merkezinin - - - - bir geçmekte ve saat başı yaklaşık 4000yolcu taşımaktadır.bir geçmekte ve saatbaşıyaklaşık gün SRT, günlük42.000’in üzerinde yolcu taşımaktadır. Yoğun saatlerde her1.5dakikada lemek ve Express Scarborough üzere yoluna oluşturmak biralternatif geliştirilmiştir. Bu- SRT, bölgesine konumlandırılmış. endüstri büyümesinidestek bölgeselçalışma ve konut ta kullanılmaktadır. Koridor, sisteminin enyoğun CNRRaylı bölgesine ve düşükmaliyetli alanıolarak alanıaynığında (69ha).STRterminal zamandadepove belirlenmiştir bakım Hızlı (Scarborough ulaşımbağlantınoktasıSRT Transitkezine Sistemi) 1985yılındaaçıldı- İstasyonu’naarasında Kennedy uzatılmıştır. İstasyonundan Mer Scarborough Kennedy rafından yürütülmektedir. Hattı) Büyükdoğu-batı hattıhareketbölgesi(Bloor-Danforth Toronto’da metro ve otobüs işletmeciliğisistemlerinin Toronto ta- Ulaşım Komisyonu istasyona biryaya üstgeçidiilebağlanmıştır. (25metreden az)ve konumlandırılmış 2007yılında taşım istasyonuna olabildiğince yakın pasiteli için) yer alanı yer üstüotopark altı,6adet(misafirler yer almaktadır. Bloklar, toplu 51ile90m2olan349daire bulunmaktadır.- blokta isebüyüklükleri Alanda771araçka blokta689adetdairedenEquinox oluşmaktadır. Projesi, iki nokta340,ikinci 37katlı İlk tadır. veyer doğaalanları almaktadır. ticaret parklar Dahadışta ise yaşamalanları, alanları, hızlıtren arasındaScarborough meydanlar bulunmak istasyonu;rimleri alıveriş birimleri, yönelik kullanıma birbüyümesergilemektedir. ve karma kompakt bi- Alanınkomşuluk birlikte kapsamaktadır. biryoğunlaşma Scarborough’un göstermekle işodaklı merkezi istasyona bağlanmışbiryaya geçidiilesağlanmaktadır. Equinox, biralanı 127hektarlık tedir. bağlantıyeni Hızlı STR(Scarborough bir karayolu, Merkezle Transit Sistemi) ve bu yaya yolları, meydanlar ileerişilebilir, güvenli, tanımlı,yaya uyumlubiryapısergilemek yer bölgesidir. alanbiryerleşim gh Merkezinde hemzemin tasarlanmış ticaret alanları, İyi sunanve- Scarborou örnektir. olanakları kullanım Equinox ve işgibi insanlarakonut farklı Kanada Toronto’da gelişimegüzel bulunanEquinox bir detoplu yerleşimi taşımaodaklı olmaküzere, ve deyaygındır. Avrupa ülkelerinde Kanada gulamalar enbaştaAmerika Toplu verilecek pek çok uygulama gelişmeye örnek bulunmaktadır. taşıma odaklı Bu uy- 2.1. Toplu Taşım GelişimeYönelik Odaklı Uygulama Örnekleri 2009). (Diaz ve Hinebaugh, netbirfayda veşıma sistemi yaratmaktadır yolcularına erişilebilirliği hareketliliği artırarak maktadır. Bu faydalar fayda temelde ekonomik sağlamaktadır ancak en önemlisi toplu ta- - dışlanmasınıengellemekiçinbiraraçolarakkullanıl birimlerinin veçöküşünü komşuluk çok ekfaydayı merkezinin getirmektedir. kent teşvik büyümeyi etmek, ekonomik Kısaca, 2009). (Diazve Hinebaugh, gelişiminidesteklemektedir kullanım TOD, pek beraberinde Yayaların toplu arazi taşımayı ve ve yolcuların düzenli toplu ve taşımaodaklı sıkakışları, - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 135 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 136 (www.examiner.com). alanıolarakbiçimlenmesi debusebeplerden kullanım ötürüzamanalmıştır ve karma fırsattanımamaktadır. birgelişim göstermesine türlü ka Pasadenanın Güney bir merkez çabasıile bilinmektedir. baş- dayerleşimin imarkuralları ğini korumaktadaki katı Mevcut California’nınGüney Pasadena, olan Güney biri ve şehirlerinden en şirin küçük bu özelli- sion Meridian Village’dir. Pasadena’da Güney yerleşimi, Meridian Mission yer almaktadır. Toplu iseAmerika’da örnek gelişime verilebilecek birbaşka taşımaodaklı - bulunanMis bulunmaktadır(www.cmhc-schl.gc.ca). alanları park pekçokyerdeşında dışarıda bisiklet uygulaması yapılmamıştr.sine yönelik parkı alınmıştır. tedbirler bisiklet Bunun dı Kapalı ettirilme devam kullanımın plandada(2005)karma etmektegelişmeye devam ve ikinci 23.000’den konut, 40.000kişiye sunmaktadır.borough merkezi, işimkanı fazlakişiye Alan çok rahatbirbiçimdeulaşabilmektedirler.bilmekte yadaesasmerkeze 30yıldırScar Son mesafede kılmıştır. otura busayede çokyakın merkezi işyerlerine İnsanlar mında çekim yer seçmesibağla daalanıtümbukullanımların yatırımları etmekte olanaltyapı Devam ve sosyal olanaklar sunmaktadır.ve sosyalolanaklar iş, konut, eğlence, rekreasyon, kültür, Merkez alanı olarak Scarborough kullanım yönetim yer almaktadır. merkezinde hemen yanındabulunmaktave çalışmakoridorunun Karma daiçinealarakgenişlemiştir. alanlarını ve konut Bugün,alan401numaralıkarayolunun dığı veçalışma biralandır. zamaniçerisinde yanınakonumlanmış Anaulaşımarterlerinin amacıyla seçilmiştir. Equinox biridir.uygulan da kullanımın bu - merkezlerden Alan, karma ulaşımhizmetinikarşılamak ve kamunun yararlanma mevcut altyapıdan odaklanma, anayollar boyunca ve stratejikler genellikle bölgelerde yer almaktadırlar. Bumerkezler Toronto tanımlar. Planı, Resmi - yeniden başlatmakamacıylaüçmerkez yatırım Merkez Planlama Prensipleri Fotoğraf 1:Equinox Yerleşimi - - - - - (www.sustainablecitiesinstitute.org). çözümlenmiştir birlikte kullanımları ğü gibi, alanı,ticaretkonut otopark ofis alanları, ve tadır. durumuverilmektedir. plandaalanınarazikullanım Aşağıdaki Planda dagörüldü- kafe ve konut alanları yeralmak restoranlar ticaret ile merkezi, finansmerkezi, banka, biridir. etmektedir. eniyiörneklerinden Alandapekçok kullanımın ikamet kişi Alankarma Toplam alan,5hektardır. Toplam, mevcuttur. 570araçlıkotopark Yerleşimde 600 yaklaşık (www.railroadsquare.net).olarak dakullanılmaktadır günümüzde yanında,önemlibirkongre ulaşımişlevinin merkezi ve ziyaretçi karşılama yönetiminin, tren alınmıştır. istasyonu işletmesigibi paydaşların destek ve fikirleri Alan halinialmıştır. günümüzdeki SantaRosa alandayaşayanların, Bu çalışmalarkapsamında mundadır. Tarihi ve nedeniyle, kültürel değeri restorasyon yapılmışve çalışmaları merkez bürosu mimari tarafındantasarlanmıştır.ctWRT Alan,SantaRosa’nın- konu merkezi tarihi Square Railroad bulunan New Santa Rosa’dır. Square Railroad Archite New Santa Rosa, Amerika’dan gelişimörneği deKaliforniya’da verilebilecekbirdiğertoplu taşımodaklı (www.missionmeridianvillage.info). de sağlanmaktadır. Yaklaşık 325araçlık2adetyeraltı alanıbulunmaktadır otopark mak olmuştur. HerPerşembe, taze yerleşime sebze kurularak meyve pazarı ünlüçiftçi na dayürümemesafesindedir. Amaç, azaltarakyürünebilirliği arttır araçkullanımını manda LAilePasadena bölgedefaaliyet göstermekte olantren arasındaki istasyonu- çeşitlilik göstermektedir. Tarihi evlere yürümemesafesinde aynı yerleşim, za- kurulan gelişimbölgesidir.ilk toplu taşım odaklı daireler veranda Evlerevleri, olarak müstakil, alanıdır. kullanım lü birkarma Toplam 67adetdaireyi kapsamaktadır. Yerleşim, LA’nin Meridian Mission Village, & Polyzoides Moule ünlü mimarlar ödül- tarafından tasarlanan Şekil 2:KullanımPlanı Şekil

- - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 137 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 138 cektir (www.arkitera.com). Bunların yanında,metrobüs Bunların uygulaması,cektir (www.arkitera.com). raylı- sistem yatırımla yönünde gelişmeöngörüleninaksineİstanbulkuzey ve gelişmeeğilimi kentsel göstere kalacak karşıya karşı sektörününçalışılsa dahemsanayi yoğun hemdekonut baskısıyla bu alanlar, korunmaya kaplı her ne kadar planlarla ve alanları doğal kaynaklarla orman olacakve geçecektransityolla deartmış bölgeninerişilebilirliği ortasından havzalarının bunlardan tünelleri bazılarıdır. sutoplamakarayolu kuzeydeki ilebirlikte Üçüncüköprü ve diğer alınan raylıson Marmaray dönemlerde taşıma ile sistemleri özellikle geliştirilen yürütülen ve planlamasürecinde Bakanlığınca de ele Ulaştırma için talepedilen3.köprü, siyasi gündemdeyer alanpek çokulaşımprojesi bulunmaktadır. transitgeçiş Özellikle İstanbul’da iseşuanhemplanlamagündemindedeplanlamadanbağımsız olarak 2009). turulmuştur (Babalık, ve anlaşılırgüzergahlar tamamendüzenlenerekotobüs dahakolay hatları oluş- dahakısa dahasıkve ucuzhizmetsağlanmış, birhafif raylı sistemvapur sayısı geliştirilmiş, artırılarak Projesiçeşitli etaplarhalindeUlaşımDönüşüm uygulanmıştır. Proje kentteki kapsamında birörnektir.de başarılı BüyükşehirBelediyesi tarafındada1999yılındanbuyana İzmir sistem olmasıve nehirboyunca yaya ve yeşil bağlayıcı unsuruolmasınedeniyle alanların olduğusöylenebilir.nedeniyle başarılı Bununyanında Porsuk boyunca uzananbir Nehri hir’dir. tramway sistemi, taşınan yolcu yerindekullanılması Kentteki sayısı ve kapasitesinin Toplu Eskişe birisi taşımauygulamalarını enolumlubiçimdeuygulayan örneklerden sorunuyaşamaktadır. iseihtiyaç/kapasite birkısmı değerlendirilebilecekken iyiuygulama olarak birkısmı olanaksağlayandüzeyinin bu yatırımların iyileştirilmesine 1990’lı yıllardan bu güne yeni raylı sistemler hizmete açılmıştır. Toplu taşımda hizmet yaygın türüolmuştur. yatırım İstanbul, İzmir, ve Konya’da Ankara, Bursa,Antalya,Eskişehir ye çalışılmıştır. Tüm dünyada olduğugibi Türkiye’de en raylı sistem deözellikle yatırımları geliştirilme yöneliklu taşımsistemlerine uygulamalar çeşitlişekillerde zamaniçerisinde Türkiye’de olarak uygulanmasa da top gelişme bir planlama yaklaşımı toplu taşım odaklı Uygulanabilirliği 3. Türkiye’de Toplu Taşım Uygulamaları ve Tod’un (www.sustainablecitiesinstitute.org) ve toplu yaşamalanıileentegrasyonuna taşımsistemlerinin erişilebilir önemverilmiştir çözümlenmiştir.birlikte rahat kaçınılmış, Özel özendirici araçkullanımını yaklaşımlardan ile kullanımları önemli bir toplu taşım sistemi ve otopark çevresinde bisiklet şekillenmiş, verilmesi olduğugörülmektedir. Yüksek bulunduğuheruygulama, kapasitesinin konut gibi kullanım uygulamalara yer karma yürünebilirlik, tıracak çözümler olanerişebilirlik, art yaşam kalitesini yönünün kentsel üç örneğin de ortak anlamda bakıldığında Genel - - - - - 2006). da çalışmaktadır. bulunmamaktadır(Zorlu, yayalar Bölgedeayrıca içinelverişlibirortam bölge dışın- iş alanıbulunmaktadır. çok büyükbirkısmı Bunedenlebölgesakinlerinin sayıda ve sınırlı daireselgın sokak olduğubirbölgedir. sokak, Bölgedeçoksayıda çıkmaz ettiği, otomobiledevam düşükyoğunluklu, bağımlı veyay- homojen arazikullanımının gelişmeeğiliminin ağırlıklı ve arazi modelinintamolarakgerçekleşemediği konut karma ise, 2005).Çayyolu Koridoru üzerindedir (Babalık, beklenenin ve arabakullanımı sınırlıdır metronun kullanımı de, içinde gerçekleşse koridordaki sınırları bir bölümü bu koridorun gun birsonuç çıktığı anlaşılmaktadır. önemli yolculuklarının yandan, yapılan ev-işyeri Öte stratejisine kullanım uy- üzerinde çalıştığı düşünüldüğünde aynıkarma yarısının koridor birgelişmedesenimevcuttur. ağırlıklı arazikullanımı yaşayanların Koridorda da karma çıkmaktadır.- ortaya BatıKoridorun incelendiğinde deaynı şekilde ilişkisi lim, konut-işyeri görülmektedir. gelişiminingerçekleştiği konut iseağırlıklı (Çayyolu) Bueği Koridorunda - yaşamave beraber gelişmekte olduğu, çalışmaalanlarının Güneybatı Batı Koridorunda metro koridorda deyer sistemi önerisi almıştır. içinbuiki desteklemek gelişmeyi Özellikle gelişmeönerilmiştir. boyunca kentsel temel olmaküzere koridor Kentsel batı Koridoru iki ve- Güney Çayyolugüzergahlarından gerçekleştiği gelişmelerinin oluşanBatıKoridoru boyunca gelişimstratejisidorlar benimsendiği görülmektedir. Sincanve Kentte Batıkent - yayılmadan belli kori mekânda değiştirerek, kontrollübirdesantralizasyon politikasıyla mıştır (EGO, 1994).1970’lerden yapıyı itibaren kompakt yapılan planlamaçalışmalarında olama- yeten başarılı kendine semtleryaratma konusunda dengesinin sağlandığı kendi iş-konut dağıldığı görülmektedirolarak büyükaraziparçaları şeklinde BunedenleAnkara alanları endüstriyel, ve konut, ticari kamu arazikullanımının bakıldığında, deneyimine Türkiye’de Cumhuriyetin itibarenörneği olarak Ankara ilkyıllarından planlıkentleşme yapılması durumundakalınmaktadır. gelişme boyutunda uygulama alanıbulmamasından ötürüçokdahabüyükyatırımlar kentsel gibi politikaların gelişim(TOD) sunulantoplu taşımodaklı örnekleri ve yukarıda çok olarak ele alınmakta, bu durumda alt ölçekteTürkiye çözülebilecek ulaşım politikası daha İstanbululaşımpolitikaları niteliğinde kalmakta, Ulaşım planlamasıüstölçekkararlar iseçoğuzamangöz ardı edilmektedir. veetkisi diğerarazikullanımına konut konunun diği görülmektedir. yalnızca odaklanmakta, ulaşım ve taşımakonusuna Ulaşımpolitikaları tam olarak dengelenemediği veme ve düşünüleme birlikte ulaşım planlaması ilişkisinin İstanbul’da geliş- rağmen geliştirilmesine kentsel son dönemde pek çok ulaşım altyapısı 2009). (Babalık, örnektir birlikte, uygulama tahsisliotobüs yolu düzenlemesine Türkiye’den verilebilecek güzel bir olmakla eleştiriler ilişkin yeterli olupolmadığı vearaçteknolojisine kapasitenin kullanılan etmektedir. birdönemdeönemarz ağırlıkkazandığı rının talepkarşısında Güzergahtaki -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 139 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 140 bir kentsel gelişim imkanı sunulması da mümkün olabilecektir. sunulmasıdamümkün gelişimimkanı bir kentsel odaklı hem dedahayaşanabiliryaya ve kullanımı bisiklet dahaetkin ulaşım altyapılarının ileentegre edildiği vegerçekleştiği anaulaşımpolitikaları taktirde, düzeyde hemmakro bölgelerde belirli pilotprojelerle gelişimkonusu topluTürkiye taşımodaklı kentlerinde çalışılmaktadır.geliştirilmeye bir yere gitmesini ve bugidiş deözel gelişlerini yapmasını sağlayan birsistem araçlarıyla biryerden güniçindesürekli ayırarak insanların çalışma ve birbirinden işalanlarını kopuk, içinbirbirinden kaldığı daharahatsağlanmasıgerektiğierişimin düşüncesininarkasında göstermektedir. özel insanölçeği araçla konuları, ve yaşanabilirlik Ulaşım politikalarında gelişmeboyutunun ve isegözardı kentsel yaşanabilirlik ele alındığını, edildiğini kentsel boyutuylasisteminin deİstanbulörneğinde olduğugibi yalnızca ulaşım-erişim-taşıma ulaşım Ankara 2009).Buyaklaşım öncelik verecek uygulamalar (Babalık, geliştirilmiştir taşıttrafiğine motorlu merkezinde kent miş, herbölgesindeve özellikle aksinekentin uygulamalar topluaraçlı yolcularısınırlayarak taşımayı hayata destekleyecek geçirilme özel birkoridorda yadabaşka toplu merkezi taşımhizmetinerağmenladığı kent nitelikli turulmuş ve edilmektedir. busistemler devam geliştirilmeye raylı sağ- sistemlerin Ancak, gibi,Görüldüğü Ankara’da 1990’lıyıllardan başlayarak oluş- sistemleri metro ve Ankaray Türkiye’de yayılmanın önünegeçebil- kentlerde kentsel deyapılması gerekenöncelikle sunmaktır.alanları yonlara bağlanmaktadır.kentsel yaşam hedeflenen,insanlara dahayaşanabilir Buşekilde mesafelerde erişilebilecek kezlere yürümemesafesinde bulunanistas- yadabisikletle vs.) alış veriş-rekreasyon-park önem verildiği görülmekte,(konut-ofis- bualanlaranamer ise, özellikle Yurt dışıörneklerinde kullanıma TOD bölgelerde olarakgeliştirilen karma birbiçimdeayrılmaktadır.birbirlerinden maktır. dahaçokağırlıkverilmekte, ve Busebeple demerkezlere çalışmabölgeleri konut sağla- erişilebilirliği yolculuklarda yaptıkları güniçerisinde etmekte olankişilerin ikamet bölgelerde sağlanmasınaodaklanılmaktadır. amaçyayılmış kentsel Buradaki kolaylıkla erişimlerinin merkezlere insanların işve bazalanyaklaşımlarla, çalışmaalanlarını merkezi hatlarboyunca, olarakelealınmakta,belirli kurulması mesi, ulaşımsistemi altyapısının - toplu geliştiril taşımsistemlerinin etkileyecek ulaşımvekararlarını arazikullanım konu Türkiye’de birlikte gelişimboyutunda biruygulama bulunmamakla toplu taşımodaklı edilmektedir. birsistem tarif erişilebilir bazalan,çalışmavema kullanımı yaşamalanlarına yaşanabilir, parklarıyla kar ve bisiklet yaya yolları, otoparkları konumlandırılmış, yakınına biristasyon ve bakıldığında, onun örneklerine gelişim(TOD) Dünyada toplu taşımodaklı Sonuç - - - 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Kaynaklar sebeple Türkiye’de ve dahaçokaraştırılmalı uygulamanın yolları aranmalıdır. bukonu yöntemlerden olarakdeğerlendirilebilir. enetkili biri gelişiminietkileyecek Bu kentlerin den bakıldığında TOD projeleri daha noktasalçözümler gibi gözükse deuzunvadede olarak yolculuk ölçeğin yapmaya- özendirilebileceği 2005).Kent görülmektedir (Babalık, olangereksinimin arabayerine toplu taşımileyaya azaltılabileceği, yolculuklara kentlerin ileözel boyunca berabertasarlanması içe veya araçlı enazındantoplu taşımkoridoru alt merkezler, çalışma alanları, nut alanları, iç dinlenme ve birbiriyle eğlence alanlarının olmuştur. üzerinde önemledurulankonulardan biri arazikullanımı boyunca Ko karma meyen,alanlarda erişilemeyen yeni gelişmelere izin vermemektir. Toplu taşım koridorları gelişiminyollarınıaramakve toplumek amacıylakompakt taşım sistemi iledesteklene and Sons, Jersey, New A.B.D. Vuchic, V. R., 2004, Urban Transit Operations, Planning and Economics, John Wiley elWegener.doc (Erişim Tarihi: 17.11.2013). America?”,Learn from North www.feweb.vu.nl/re/STELLA/General/Genesis/Micha- Wegener, M.,2003, “Land-Use Can StateTransport oftheArt:What We Interaction: titute Planners, Cilt25,73-76 Hansen, W.G.1959, “How ShapesLandUse”, Accessibility - Ins oftheAmerican Journal sf. Sistemler Sempozyumu, Raylı 85-92 Evren, G., 1999, “Türkiye’de Gereği”, Politikalarının Ulaştırma Kentsel Ulaşımda Kentiçi Ankara UlaşımPlanlamaBelediyesi, Müdürlüğü, Sistem EGOGenel ve Dairesi Raylı Başkanlığı, EGO, 1994, “Ankara 2015UlaşımAnaPlanı-Ana AraziKullanımları”, Büyükşehir Ankara Federalking. Transit Administration D., Diaz, R.&Hinebaugh, ofBusRapid 2009,Characteristics Transit for- Ma Decision Der. J. Cilt18,No1,125-144 M.K., Çubuk, Türkmen, M.,2003,ANKARA’DA RAYLI Üniv. ULAŞIM,Gazi Fak. Mim. Müh. Dream.American New York: Princeton Architectural Press. Calthorpe, P., 1993. Metropolis: Ecology, American The Next Community, andthe P.R,Berke, D., Godschalk, Kaiser, D.A., E.,2006,Rodriguez, LandUsePlanning Urban yonu, Ankara Şûrası,Kentsel 2009,Kentleşme Bakanlığı, TeknikBayındırlık - ve UlaşımKomis Altyapı gulamaları’ 11, Dosya Yerel Yönetimler Ulaşımve Su, Bülten 67,37-47 E.2009, Babalık, ‘Sürdürülebilir Ulaşım Yaklaşımlarında Dünya, uy- Türkiye ve Ankara E.,2005,Ankara’daBabalık, Ankara uygulanan ve Etkileri, UlaşımPolitikaları Kente - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 141 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 142 21. 20. 19. 18. 17. 16. 15. 14. 13. hi: 7.12.2013 http://www.sustainablecitiesinstitute.org/view/page.infotype/casestudy, TariErişim - 9.11.2013 http://www.cmhc-schl.gc.ca/en/inpr/su/sucopl/upload/66625_w.pdf, Tarihi:Erişim Tarihi:Erişim 05.11.2013 www. railroadsquare.net, Erişim Tarihi: 10.11.2013www.sustainablecitiesinstitute.org, Erişim an-village-south-pasadena, Tarihi: 10.12.2013 http://www.examiner.com/article/transit-oriented-developments-mission-meridi- www.missionmeridianvillage.info, Erişim Tarihi: 13.12.2013 b655201771c812c16a5a9cc09.pdf, Erişim Tarihi: 03.10.2013 http://www.yarbis.yildiz.edu.tr/web/userCourseMaterials/gursoy_bdaf59c- lasimlar.html, Erişim Tarihi: 05.11.2013 http://v3.arkitera.com/h15662-ulasimda-toplu-tasima-ve-erisilebilirlik-odakli-yak 10.11.2013 Tarihi:Response_to_Transportation_System_Changes_TCRP_Report_95.pdf,Erişim http://www.fta.dot.gov/documents/Transit_Oriented_Development Traveler_ üniversitesi, Ankara (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Doğu ve Şehir BölgePlanlama Bölümü, Orta Teknik Zorlu, F. 2006. Assignment“Traffic in Ankara”. TransformingCaseStudy: Networks -

aidiyet ruhunu barındıran, farklı kültürlerden ve kültürlerden inanıştan geleninsalaraolantolerans, aidiyet farklı ruhunu barındıran, gereklidir.barındırması Yerleşim içintopluluk ve sahiplenmeleri oyerleşimi sakinlerinin ettirirler. sürdürülebilir bünyesinde yerleşimleri taşınmasıamaçlananşehirlerin Geleceğe devam olarakömürlerini yerler ve gelecekte deoradayaşamakisteyecekleri duydukları Sosyo –kültürel açıdansürdürülebilir yerleşimler, oradayaşamaktan mutluluk insanların değildir. şaşırtıcı adlandırılması olarak yerleşimler yaya odaklı insanodaklı, yadayenilenen yerleşimlerin yerleşimlerin daha fazlagöz önündebulundurulmaya başlanmıştır. birçokyeni tasarlanan Böylelikle projelerde günümüzkentsel diğersürdürülebilirlik araştırmaları, kollarından rülebilirlik sürdürülebilir olmasınısağlamaya çalışansosyo –kültürel insanıkatarak sürdü - Mekâna nolojik olmaküzere beşaçıdanincelenmektedir. önemli biretkendir. sosyo çevresel, –kültürel, ve tek Sürdürülebilirlik, politik, ekonomik geleceğetaşımakadınasürdürülebilirlik ve oluşturmak bukentleri yaşanılabilir kentler birkavramdır.ve yerleşimlerde yeniden Günümüzde önemiartmış oluşturulankentsel yenileme 70’liyıllarda kentsel popülerolmayaSürdürülebilirlik, başlamış, zamangeçtikçe şımıza çıkmaktadır. tedir. olarakkar adınasürdürülebilirlik önemli birkavram aktarmak Bugününiziniyarına gerekmek bugündengeleceğehazırlanması ulaşmakiçinşehirlerin Geleceğin şehrine Özet Yıldız TeknikÜniversitesi Dr.Doç. M.EbruErdönmez Üniversitesiİstanbul Gelişim Arş. Gör. Özlemnur Ataol Akpınar Alan Üzerinden Sosyal Sürdürülebilirlik Kentsel Yenileme Projelerinde Kamusal Geleceğe Taşımak: Şehirleri - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 145 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 146 göstermiştir. önemideğişkenlik bir kolun mıştır ve her zamaniçerisinde yönden başlan- araştırılmaya ilk olarakçevresel yaniekolojik 1).Sürdürülebilirlik kavramı kil (Şe oluşturmaktadır lik kollarını olmak üzere beşlisürdürülebilir kültürel, ve teknolojik ekonomik sosyo çevresel, – açıları; politik, tanımlar.bakıldığını Bubakış sürdürülebilirliğe hangi açıdan gelmiştir. herbiri Bukolların haline larak çalışılanbirkavram - ayrı beşkola Sürdürülebilirlik, lığı altındayapılmıştır. sürdürülebilirlik baş- ve uygulamaları ekolojik Bu nedenleilksürdürülebilirlik araştırmaları devamlılığının sağlanmasıdır(Url-1). dırılabilir. anlamıise biyolojik çeşitliliğinin sistemlerin ve üretkenliğinin bilimindeki Ekoloji azaindirmektir. tüketimini Sürdürülebilirlik daimi olmayeteneğikaynakların olarakadlan - te yükselişegeçmiştir. eldeki biri değeramaçlarından Çünkü, sürdürülebilirliğin dikkate bilinçlenme ilebirlik konusunda tüketimi dünya kaynaklarının Sürdürülebilirlik kavramı, birkavramdır.projelerinde ve yerleşimlerde yeniden önemiartmış oluşturulankentsel yenileme 70’li yıllarda kentsel popüler olmayaSürdürülebilirlik, başlamış, zaman geçtikçe alan,Hafencity.kamusal geleceğin Anahtar sosyo şehri, –kültürel Kelimeler: sürdürülebilirlik, sürdürülebilirlik, Hafencity örneği üzerinden tartışılmaktadır. ve özellikleri alanihtiyacıkonusu kamusal sürdürebilmesi olan buözelliklerini içingerekli Bu çalışmadasürdürülebilir toplulukların vardır. alanlaraihtiyaçları engelleyendavranışları kamusal ulaştığı, suçiçinuygun dolayısıyla alanlaroluşturmayan antisosyal eşitbirşekilde kezin kültürel, aktivitelere topluluksal olanaksağlayan, ve görünürkılan, davranışları her sportif ve yararlı canlısı,işbirlikçi arkadaş oluşturan,yerleşimdeki saygı mekân ve kucaklaşmaya 2 1 Omaha, Nebraska, USA. Omaha, Nebraska, www.ecospheres.com for Castle (2003-2006),Joslyn Institute Sustainable Communities, Flatwater Report, http://tr.wikipedia.org/wiki/Sürdürülebilirlik. (Url-1): - - : Beş Kollu Sürdürülebilir 1:BeşKollu Şekil Topluluk Şeması Oluşturma 1 Bugereksinim içinşarttır. canlıyaşamıngerekliliği - - 2 konusu olduğunda öncelik ekonomik ve çevresel olduğundaöncelikekonomik sürdürülebilirlik üzerinde idi. konusu planlamada sürdürülebilirlik söz kentsel zamana kadar 70’li yıllardan başlayarak yakın gerçekleşir. mekânlarda veluluklar, yaşamaya etmekistedikleri devam yaşamakistedikleri insanların elde etmeamacıçerçevesinde etmektedir. önemarz sürdürülebilir Halböyleyken top yaşanılabilir mekânlar yani sosyo –kültürel dahiledilmesikonusu sürdürülebilirlik, ların altında incelenmektedir. içine insan- insanlar için yapılan fiziksel mekânlar Hal böyleyken dahiledilmesisürecidirlara insanların ve busüreç sosyo –kültürel sürdürülebilirlik başlığı - çözümlendiktensürdürülebilirlik fizikselaltyapılar sonrabu mekân adınaenzorlukonu, planlama süreci ve mimarlar plancılar kentsel içinde çözümlemektedir.mekânları Burada ilegiderilmeye çalışılmaktadırve/ bualanları alanlar ve sosyalaktiviteler içinmekânlar dır. alanlar, Buçevresel zorluklar, ve devamlılığı olankamusal basitanlamdakaliteli yeşil Yaşanabilir, var içinfiziksel oluşturmak veçevresel sürdürülebilir zorluklar topluluklar engel oluşturmaktadır. ve oluşturmanın geleceğin ulaşmanınönündebir yişle sürdürülebilir şehrine topluluklar bir de önemini derinleştirmektedir. konusunun sürdürülebilirlik başka lirlik Nüfus artışı, 5 4 3 yenileme, parçalarının yeniden sürecidir.Kentsel kent geliştirilmesi - Busüreç işmerkez Sosyo –Kültürel Sürdürülebilirlik ve Kentsel Yenileme sürdüreceklerdir.kentte birkonudur,ve 3’ühayatlarını kontroledilmesigerekli 2030yılındaher5kişiden çünkü mektedir. dikkat nüfus artışı yaşamın sürdürülebilirliği kentsel Dünyadaki için özellikle et büyükönemarz verimlikullanımı kaynakların iken artmakta Dünya nüfususürekli ikinci planaatılmıştır.ikinci sosyo birdeyişle –kültürel kol yaşanmasıdır ve dolayısıyla planlamanınsosyaltarafıbaşka planlamadanicelyöntemler olangüvendenedeni kentsel ileyapılanaraştırmalara artış rak adlandırılması şaşırtıcı değildir. şaşırtıcı rak adlandırılması ola- yerleşimler yaya odaklı insanodaklı, yadayenilenenyeni yerleşimlerin yerleşimlerin dahafazlagöz önündebulundurulmaya başlanmıştır.kollarından tasarlanan Böylelikle diğersürdürülebilirlik türel geleceğin düşünürken şehrini sürdürülebilirlik araştırmaları, sürdürülebliliryerleşimin olmasını sağlamaya çalışan soyo - insanı katarak – kül Mekâna Research Agenda, makale sunumu,Research ENHR 2011,5-8 Agenda, makale Temmuz. Silverman, E.(2011), andSpatialPlaning: Findings Sustainability “Social from Israel, towards anInternational Creating Communities.’’ New Thriving The Young Foundation www.youngfoundation.org. Woodcraft, S., T. andL.Caistor-Arendar Hackett, (2011), ‘‘Design AFramework for for Sustainability: Social Affairs ofEconomic United andSocial Nations(2010). Department 5

3 Kentsel nüfusta böyle bir artış, kentsel planlamadasürdürülebi kentsel - nüfustaböyle birartış, Kentsel 4 Bunun - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 147 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 148 tünleşmiş biröngörü/harekettir. ve bü- arayan problemlerinin edenkapsamlı ve çözümüne ilerleme liderlik kentsel kalıcı yenileme, olanalanınçevresel, değişimin konusu sosyal,koşullarında fiziksel, ekonomik şımı korur ve geliştirir.şımı korur topluma ve aitlikduygusunu, sosyalsermayeye ula- güvenliği, sosyaleşitliği, kaynaklara alanlardır.yaşamak ve çalışmakistedikleri Yenileme projelerinde sosyalsürdrülebilirlik, bileşendir.katan açıdansürdürülebilir Sosyal topluluklar, şimdive insanların gelecekte sürdürülebilirlik ile oluşturulan alanlara insanı diğer sürdürülebilirlikSosyal bileşenleri olmaktadır.bilirliğin konusu uyumu üzerinden yapılmaktadır. Buuyumyadauyumsuzluksosyo –kültürel sürdürüle değilrinden aynı yaşayan zamandaoyerleşimde yadayaşayacak bireyler ileçevrenin kalitesi üze üzere sadecefizikselçevreninGörüldüğü değerlendirilmesi biryerleşimin entegrasyonu, kamu servisleri ve açık kamusal alan kavramları üzerinden yapılmaktadır. alankavramları ve açıkkamusal entegrasyonu, servisleri kamu toplum suç, mahrumiyet, sosyal sağlık, katılım, sel yenilemenin değerlendirmesi başarı yenileme olduğunuişaret projesinin açısındanbaşarılı etmektedir. yaşanılabilirlik Kent barındırdığı olmalıdır. sosyal sermayesi ile uyum içerisinde ve kimliği Bu uyum kentsel parçasınıniçerisinde, yenilemeyeedinilen kent yeni parçasınıngörünümü, konu o kent Fiziksel çevre, inşaedilmektedir. sosyalyapıilebirlikte yenileme süreci Dolayısıylakentsel (Url-2). lanmada sosyal strüktürün oluşturulmasını kapsar - ve ve bukonum yeniden dolayısıyla insanların konumlandırılmasını konutların lerinin, 10 9 8 7 6 zordur.mek debirokadar sürdürülebilirliğin Sosyal sağlanmasıiçinçevresel sürdürüle ve ne yerleşiminin istediği önemlidir.Her topluluk farklıdır ve öngörmek ölç- Bu istekleri yapılmasına yol açmıştır. önemli birkonudur. 2000’liyıllarda önderliğinde yenileme Bukonu kültür projelerinin dahiledilmesi yenilemearayan projeleri kentsel pratiğinde mekâna insanıntasarlanan yönlerde başarı gibi ve farklı politikve çevresel, teknolojik Büyük ölçekli sosyal, ekonomik, Tehran, ‘IAIA11 Conference, 4June 28May- Pakseresht, S.ve Fazeli M.(2011), Toward Strategy for in Sustainability-based Regeneration aSocial Urban Assessment andProjectImpact Appraisal27(4):283_90. Glasson, J., and Wood, G.(2009) ‘‘Urban Assessment for Sustainability.’’ Social andImpact Regeneration Studies42(5/6):959_83. Urban Evans, G. (2005) ‘‘Measure for Measure: Evaluating the Evidence of Culture’s toContribution Regeneration.’’ Cultural Economy. London andNew York: Routledge. Edensor, T., D. Leslie, (2009)Spacesof and N.Rantisi S.Millington, Vernacular Creativity. the Rethinking edited by P.Handbook, andH.Sykes, 9_36.London: Routledge. Roberts P.Roberts, (2000) ‘‘The Evolution,Regeneration’’ and Definition ofUrban Purpose Regeneration, A In Urban http://en.wikipedia.org/wiki/Urban_renewal (Url-2): 10 8 7

6 Roberts (2000)’e Roberts göre kentsel 9 - - - -

reken sosyalbileşenlerşöyle sıralanabilir. Bunlar; oluşturulması gerekmektdir. altyapıların ge altlık oluşturması karşılayacak Bu alt yapıların lecekte sağlanması içinbireylerin sosyalihtiyaçlarının deoradayaşamakistemelerininin veYenilenen sahiplenmeleri ge mekânı parçalarında yaşayan kent bireylerin yaşadıkları aynı zamandasosyo –kültürel sürdürülebilirliğin deanaparçalarıdır. içingerekenentegretirmek parçalar dolayısıyla önemlidir. olmaları Buentegre parçalar ait olmaduygusu geliş- sosyalve ve kültürel topluluk açıdanaktiftopluluklar kimliğinin, sahiplenmesiilesonuçlanansüreç olarakdatanımlanabilir. daomekânı rının Busüreç, yaratılmasıve dolayısıyla yerininsanla- parçası ileuyumlubirkent karakteri yerin kültürü kent parçasınınkent ambiyansınınyaratılmasıpratiği olarak açıklanabilir. 14 13 12 11 yoktur. deolduğugibibilirlik niteliksel standartları rilmektedir. - üzerinden değerlendi yaratmak) gibi ölçülemeyen kavramlar duygusu (mekân mekânın lir olaraktanımlananbirtoplulukta ve yaşayan bireylerin mutluluğu, sosyalkaynaşma yanında,sürdürülebi etkenin - günümüzde buiki tılması üzerinden değerlendirilirken, anlamdabireylerin mutluluğu,Geleneksel istihdamınyükseltilmesive yoksulluğun azal- devamlılığına izinvermeyecektir. alan,sosyaliletişiminbaşlamasınayadamevcut sosyaliletişimin yaratmayan birkamusal rol oynamaktadır. bireyleri toplayıcı etki açısındanyerleşimdeki Örneğin çevresel kalite kilit sosyalsürdürülebilirlik açısından desteklemesi birbirini fiziksel olmayan faktörlerin kalite, ulaşılabilirlik, sürdürülebilir kent tasarımı, yaya dostuçevre sürdürülebilir tasarımı, sayılabilir. kent ulaşılabilirlik, kalite, kamusal alan,çevresel sosyal düzen, sosyaliletişim, aidiyet; fiziksel olanfaktörlere, çekici olmayan faktörlere sosyalsermaye, eğitim, sosyaladalet,refah, güvenlik, yaşamkalitesi, sürdürülebilirlik hemfizikseldeolmayanSosyal ilesağlanır. faktörler Fiziksel olarak bununlailgilenmektedir. yöntemler sosyaldürdürülebilirlik detam incelenerek atlatılabilirki mek içinkullandıkları gerçekleştir gelişim modellerini için seçtikleri ve kendileri bakılarak nasıl yaşadıklarına birbirleriyle ileuyumluolanyerleşimlerde bireylerin ve toplulukların sağlam ve mekân 3. 2. 1. Dovey, (2010)Becoming Places. London: K. Routledge. Design andPlanningICE _Urban 163(2):79_88. Colantonio, A.(2010) ‘‘Urban Sustainability Social Themes andAssessment Methods.’’ Proceedings ofthe 289300. lity, 19(5),Sf: SustainableDevelopment, Dempsey, N.(2011). Social Sustainabi- Urban Defining DimensionofSustainableDevelopment: The Social Woodcraft, S.,Hackett, T. ve Caistor-Arendar, L.(2011),A.g.e. Yerin duygusu, topluluk katılım, aktivitelerine Kolektif etkileşim, ve sosyalağlarilekarşılıklı Diğer sakinler 13 Mekânın duygusu, birkarakter, kentsel atmosfer, kentsel Mekânın duygu yadayerel 11 Buzorluklar, toplumsal sosyalağları 14 Başka bir deyişle birdeyişle Başka 12 Fiziksel ve - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 149 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 150 mektedir. oluşmasıiçin15yılgeçmesi gerek sosyal ağların durumunda oyerleşimdeki getirilmesi gerekmektedir, yeniyerleşimlerde çünkü kurulan sosyalbileşenleriçinçözüm önerileri de çözümleri ilk sırada çözülmesi mekânsal gibi yanında sosyal bileşenlerin sorunların istihdam olarakçözüm bulunanbarınma, layısıyla yeni yerleşimlerde kurulan mekânsal etmektedir. önemarz tarafındandesteklenmesi altyapılar Do mekânsal Bu bileşenlerin, 17 16 15 lebilir mekân bileşenlerinden biri olmaktadırlar. biri bileşenlerinden lebilir mekân paylaşılmasını düşünülmesigereken önemlisürdürü sağlamakiçinyerleşimde yimlerin - yerel ve sosyalağı sosyaldene sağlamak, kurmak içinolanaklar karşılaşması insanların önemliihtiyaçolmaktadırlar. alanlaryerleşimdeki alanlar birsonraki Bunedenlekamusal gerekmektedir. sürdürülebilir kamusal ihtiyaçiken yerleşimlerde birincil kaliteli Barınma alana çıkmaları için kamusal gerçekleştirmeleri kendilerini içinde var olan insanların rı alanlara ihtiyacı vardır. özel yaşıyan kamusal hayatlabu - özellikleri alanlarındaki Konut birparçası sürdürülebilirdeyişle kentin olarakgeleceğe taşınmasıiçintüm biryerleşimin ihtiyacıvardır.den vemekânlara bir sosyalyapıdangelenler tarafındankullanılan Başka gelirden, ekonomik kültür sağlayan, güvenli ve iyi yönetilen, farklı iyi servis mekânlara, iyitasarlanmış, hergün sürdürülebilir kullanılan toplulukların denilebilirki; yola çıkılarak mesine, ve olmamasına neden olmaktadır. az kullanılmasına uzun ömürlü Bu noktadan sahiplenilme tarafındanmekânın duygusu, sakinleri yerleşim Zayıf yadanegatifmekân olurlar. duygusuna neden ve alanlar oluştururlar zayıf çöküntü ya da negatif mekân kullanışsız, yal davranışları engellermeleridir.yal davranışları dolayısıyla antisos- suçiçinuygun sağlamaları, alanlaroluşturmamaları eşit ulaşılabilirlik kültürel, aktivitelere topluluksalherkese olanak vesağlamaları, görünür kılmaları, sportif davranışları ve yararlı canlısı,işbirlikçi arkadaş yerleşimdeki sağlamaları, ve kucaklaşmayı ve kültürlerden inanıştan gelen insalara olan tolerans, saygı farklı ruhunu barındırmaları, vardır. sahipolmasıgerekenbazıözellikler alanların tekleyen topluluk ve aidiyet Bunlar; yanisosyalve kültürel des- aktiviteleri oluşturanmekânların altyapısını bileşenlerin Sosyal maktadır. ve zorlaştır me projeleri, busosyal ağoluşumunuertelemekte hergeçenyılilebirlikte 5. 4. Woodcraft, S.,Hackett, T. ve Caistor-Arendar, L.(2011),A.g.e. History. ofShropshire: ofthe County Baugh, G.ve C.(1985),AHistory Elrington, Vol. 11 Telford: Country Victoria The Fortitude Valley Plan inBrisbane, Renewal Australian Planner. Practice: Regeneration ACaseDarchen inUrban StudyOf S.ve Sustainability LadouceurE.(2013),Social Güvenlik duygusudur. Yerleşimin istikrarı, 16 Sosyal bileşenlerin altyapı çözümleri oluşturulmadan yerleşime açılanyenile oluşturulmadanyerleşime çözümleri altyapı bileşenlerin Sosyal 15 17 Sayılan özellikleri taşımayan sosyal altyapı mekânları mekânları taşımayan sosyal altyapı Sayılan özellikleri ------20 19 18 ışıktutmaktadır. verine özelliklerine gibi sıralanabilir: Bubulgularaşağıdaki önemlinoktalarvardır. alanınönemligörevle çıkan ortaya kamusal Bubulgularözellikle çalışmalarında araştırdıkları alanın sosyal değerini Worpole ve (2007)’un kamusal Knox meşrulaştığı (Url-3). alanolaraktanımlamakmümkündür bir dünyanın arabulucusu, öğesi, sosyal yönüyle demokrasinin ortak nominin merkezi eko yönüyle, alan,ekonomik ortaklaşa karşılaştığı alanlarbütünü, halkın dışındaki konut alanınaişaret birkavramdır.alanıkısaca; etmekiçinkullanılan toplumsal etkinlik Kamusal yönelik düşünce,gerçekleştirmeye söylem üretildiği ve eylemlerin ve geliştirildiği ortak ve belirlemeye yararını toplumun ortak toplum alan, kuramlarında, modern Kamusal Sosyo –Kültürel Sürdürülebilirlik ve Kamusal Alan/Mekân Ek olarak bir yerleşimde kamusal alanların çokluğu değil, kalitesi önemlidir. değil, kalitesi çokluğu alanların kamusal Ek olarakbiryerleşimde rulmazlar, ve sahiplenmesi, kullanması yönetmesidir. o mekânı var eden insanların onları duygusunu geliştirir. alanlarsadecemimarlar, Kamusal tarafındanoluştu- şehirplancıları vardır.ması gibi yararları Buyararlar, olanaksağlar, kurulmasına yerel ilişkilerin topluluk tanışmasınısağla- ve yeni gençlerin insanlarla çocukların kazandırması, farkındalık karşı sergilendiği yer olmasıdolayısıyla farklılıklara ve kültür kimliklerin duygusu kazandırması, birtopluluğuntiviye dolayısıyla parçası bireyleri iyihissettirmesi, altlıkoluşturması olma alanlar, gibi çalışırlar.Kamusal servisler organize ak kendiliğinden Sosyal olankamusal da olmaktadır. arabulmaalanı ortaklaşma, gelmemekte, birkarşılaşma, ayrıca karşılık sadece birmekâna • • • • Worpole, K. ve Knox, K. (2007),A.g.e Worpole, veK. Knox, K. (2007), Worpole, ve K. Knox, The K. Social Value Public Spaces, Of Rowntree Joseph Foundation, İngiltere. http://tr.wikipedia.org/wiki/Kamusal_alan (Url-3): kötü şöhretikötü şiddetlendirmektedir. ve buyerlerde limitlikullanımı insanların hareketliolmayı seçmesibu hip mekânlar birşöhrete abartıdır. kötü sa- Suçkonusunda genelsuçkorkusu alandaki Kamusal mekânlardır. üretimdir.cu oluşmasınınaksineortak insanvarlığıileaktifolan bir deyişle Başka sonu- kentsel tasarım ve yapım terimleri alanfizikselolarakifadeedilen Kamusal laylaştırır. ko yayılmasını eşyaların ve yeteneklerin arkadaşlıkların, alanlarfikirlerin, Kamusal biraraya gelmesiiçinönemlidir.rın için gereklidir. toplulukgeliştirmek bağlarını Yerleşim alanlar insanla- ortak içindeki sosyaldahilolmave iletişim,sosyal karışma, sağlamaktır.olanaklar karşılıklı Sosyal için sosyalrolü,alanların ilekarışmak yerel ve diğerleri ile olan bağlantıyıkurmak hayati rol sosyalyaşantılarında oynamaktadır. alantoplulukların Kamusal Kamusal 18 Görülmektedir ki kamusal alan kamusal Görülmektedir ki 19 20 - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 151 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 152 mekânları, ses ve etkiyi oluşturacak eylemler ve oluşturacakeylemler büyümeye elverişli esnekmekânlardır. sesve etkiyi mekânları, beklenir. gerçekleştirmesi Buelemanlar, /eylemlerin rın tesisler, sosyalve kültürel hayatın - / mekânla alanların önemli elemanı vardır kamusal ve işlevlerini, buelemanların dört ken taşıması gere yerleşimlerin Zamanla sürdürülebilir sosyal ağlara sahip olması beklenen 22 21 • • • • • • • There aFormula for Happy Communities?, London: Young Foundation Hothi, M.,Bacon,N.,Brophy, +Empowerment = G.(2008)Neighbourliness M.andMulgan, Wellbeing: Is Woodcraft, S.,Hackett, T. ve Caistor-Arendar, L.(2011),A.g.e. - alınmasınakatılma kararlar etkileyecek yerleşimi arasındasakinlerinin Bu eylemler mektedir. doyayısıyla gerek sağlamaları yaratmaları sürdürülebilir topluluklar yaşama mekân Yenileme uzun soluklu mekânların projelerinde yeniden kamusal elden geçirilen yapar. kamusal ğiş yapmasıomekânı tokuş iletişimegirmesi, sosyalde insanların kullanan neolursaolsunomekânı mülkiyeti toplanması ilegerçekleşmez, olmasıyadaoalandainsanların nun mülkiyetinde - denetimialtınagirmektedir. olması,kamu tim kuvvetlerinin kamusal Birmekânın özelleştirilip, ve kontrol ve bumekânlar göze karşıyadır ilekarşı dönüşmek tehlikesi mekânlarına açıkve kontrolsüzalanlarneolacağı belliolmayan karşılaşma ta fakat alanlardaralmamaktaaksinegenişlemektedir.Kamusal alanlarçoğalmak Kamusal yönlendirir. kullanmaya mekânı ve yönetilmesi alanıniyitasarlanması önemlidir. o Kamusal insanları tasarım İyi sağlamaktadır.kilde birşe alanınyönetimini etkili sahiplikve sorumlulukkamusal paylaştırılmış Çoklu sakinlerinin yerel kontroletmegüvenine olmasıdır. sahipolduğuyerler koşulları sakinlerinin iledüzenli bulunduğuve iletişimlerinin bireylerindiğersakinler katıldığı, kararlara etkileyecek yerleşimlerini sakinlerinin nuniyetlik oranınınyüksekolduğu yerlerin, açısındangereklidir.hayatın kurulması diğerbirönemlinokta mem- Bukonuda sosyal katılması oraya aşamalarına topluluğun yerleşecek aşamalarında kuruluş oluşturacak veve yapım Ses eylemlerile yeni etkiyi oluşturulacak fikir yerleşimin oluşması açısındanönemlimekânlardır.şimin kimliğini ve oluşturur. sosyalağları paylaşılan ritüelleri paylaşılan mekânları, Aidiyet ve yerle Sosyal ve insanlartarafından kültürel hayatın içerisindeki yerleşim mekânları, insalartanımafırsatısunar.insanlara başka önemlidir. bağlar ve dolayısıyla birbirine ulaşımı diğer yerleşimleri Örneğin kamu sayılabilir.tesisleri yürüme mesafesinde içerisinde yerleşim olmaları Bu mekânların re, okul, postane, eczane, dükkanlar, dinibinalar, barlar, toplu ulaşım sporalanları, iletanışmasınaolanakyaratmasıyardım eder.setmesine ve başkaları Butesisle Tesisler, yeni kurulan yerleşmelerde insanların evleri dışında evindeymiş gibi dışındaevindeymiş his- yeni yerleşmelerde evleri kurulan insanların 21 22

------

Niceliksel Standartlar: Niteliksel Standartlar: 23 istenen halinedönüştürülmesi amacıylaHafenCity biryerleşim Yenileme Projesine 1999 açılması yani gelecekte liman yaşanılmak bölgesinin kullanıma azaltılması ve atılkalan Rotterdam’dan yoğunluğun büyük limanıdır. sonra Avrupanın ikinci merkezindeki Kent Hafencity, Hamburg’un beraber, yenileme enbüyüklimanıve bölgesi olmakla kentsel Örneği Sosyo –kültürel HafenCity Sürdürülebilirlik: • • • • • • • sing/Planning/FileDownLoad,19164,en.pdf (25.12.2013) & Villages), 2009http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHou Governmentof Ireland - Guidelines for Areas Planning inUrban Development (Cities, Authorities onSustainableResidential Towns Yerleşimin açıkalanaayrılmalıdır. tümalanın %15kamusal alanayrılmalıdır. için2-2,5hektarkamusal 1000 kişi malıdır. uygunmevsime birparçası olmalıdır.- mahallelerilepaylaşımlı kullanıl Ayrıca yakın Paylaşımlı Kullanım: maksimize Açık kullanımı edilmelidir. alanların Buamaçlaher sunarakçeşitliliksağlanmalıdır. kullanımlar Çeşitlilik: açıdanfarklı İşlevsel bölgesinden görselkontrole izinvermelidir. planlanmalı veşünülmelidir. konut ayrıca yakınlarında konutların Çocuk bahçeleri toplu ayrıca taşımayollarıüzerinde dü- parkları olarakplanlanankent sine yakın yürümemesafesinden bölge uzakolmamalıve konut 10dakikalık Ulaşılabilirlik: güvende hissetmelidir.mekânda Tasarım: kamusal kendini kullanıcı Çok ihtiyacınıkarşılamalı, sayıda kullanıcının da taşıması gereken niteliksel ve niceliksel standartlar aşağıda sıralanmıştır.da taşımasıgereken niteliksel ve nicelikselstandartlar vardır. niteliksel ve taşımasıgereken belirli ayrıca nicelikselstandartlar Budoğrultu - Sosyo mekânların –kültürel açıdansürdürülebilir yerleşimlerde bulunankamusal rol oynar. şekillenmesinde veihtiyaçların fikirlerin cektir /oluşacaktır. yerel esnekkullanımı yeni topluluklarda toplulukların, Mekânın yerine, topluluk birazbelirsizlikiçeren, dahaiyiyerleşe şansaaçıkolanmekânlarda sayılabilmektedir. başarılı musal mekânlar birplanileoluşturulanyerleşimler Kesin kastedilmektedir.nek mekânlar Yeni- adapte olabilenka ihtiyaçlarave olanaklara Büyümeye hemdefiziksel olarakes- elverişli ilehemkullanım esnekmekânlar sayılabilir.web hazırlamaları siteleri ilealakalı ve içinsosyalprojeler yerleşimleri hazırlamaları ve başkaları kendileri ları, 23 - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 153 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 154 sahiptir (Url-4). sahiptir (Url-4). site, biryapıya kullanımlı kültürel tesisler, alanlarolmaküzere ve karma kamusal parklar proje, stoğu 45.000 ofis, ile birlikte konut 4000insanı barındıracak restoranlar, bir üniver veSosyal, çevresel ekonomik açıdansürdürülebilir amaçlayan oluşturmayı biryerleşim 2). (Şekil mesini kapsamaktadır Hamburg’un yenilen %40genişletilmesinive alanların - kullanılmayan merkezinin kent /ASTOC Christiaanse olanKees ve tarafındantasarlanmıştır Hollanda –Almanya ortaklığı lında bitirilmesi beklenmektedir.lında bitirilmesi Biten bölümlerde başlamıştır(Url-4). yerleşimler yılında başlanılmıştır. Proje günümüzde etmekte haladevam ve 2023yı- etaplarşeklinde 25 (Url-5):http://www.mnn.com/green-tech/research-innovations/blogs/welcome-to-hafencity-ger 24 Bloğu(Url-5) Konut BahçesiBulunan veokulu Oyun 3:Zemin Bir Ana- Kotunda Şekil 2:1944ve 2013 Şekil Tarihli Proje ve AlanıGörünüşü Proje Planı (Url-4) manys-crazy-ambitious-urban-redesign-p# http://architecturalmoleskine.blogspot.com/2013/04/hafencity-large-urban-project-in.html (Url-4): doğru çözümü olarakgösterilmektedir (Url-5). felaketlerinin tasarım rak tanımlanmaktave kentsel sıyla bölge, yaya dostu, sahiplenilebilirve esnekola - rülmüştür. Projenin bu gibi dolayı bölgeler - içermesi alanadönüştü- olanak sağlayan, esnekbirkamusal fonksiyonlara şuanfarklı gesi ve endüstriyel çöpiken birlimanböl- konumdaki görülen bubölgekapalı sanat festivali gösterilebilir. 4’de On yıl önceŞekil tarafından düzenlenen bir sakinleri olarak yerleşim sosyal ağlaroluşmaya başlamıştır. Bunungöstergesi etaplarda açılmasına rağmen kullanıma yerleşimin bitirilen projenin bitmesibeklenmeden etaplarının nılmaktadır. Yapının bölgesidir. konut üstkatları Tüm sal alana açılan- bölümü oyun bahçesi olarak kulla - ve ayrılmış kamu biranaokuluna yapının zemin katı düşünülmüştür. 3’de Örneğin Şekil görüldüğügibi mekânlar barındıran işlevleri kamusal min kotunda çerçevesinde ze konsepti binaların kullanım Karma 24 25 Proje - - - caktır (Url-7). inşasınabaşlana - birsporokulu ilebirlikte açıktesisleri halka 2014 yılındaiseyerleşimde gibi binaları içermektedir. sosyalağlaraaltlıkoluşturantesisleri ve sporklüp Ayrıca kaykay yollarınaentegreyürüme ve bisiklet olanbualanlar, platformu, ve oyun alanları kaykay iletasarlanmıştır. sahilyolu dabuilke daki Sporve gezintiamaçlıkullanılan kesintisiz olarak hareketetmeve sosyalleşmeamacıiçinkullanırlar. uzunluğun- 10km Aynı şekilde yollarınısadece bir noktadannoktaya gitmek içindeğil,yürüme ve bisiklet spor amaçlı sakinleri ileyerleşme planlamailkesi bırakmaktadırlar. Hareketliliği içinekatan yerleşimin garajlarında arabalarını çoğunlukla luğunun fazlaolmasındandolayı sakinleri yerleşim olarak ağ gibi örülmüştür.yakın Yürüme ve yoğun yolu kesintisiz - ağlarının ve bisiklet yapmaktadır.hareketliliğin birbirlerine ve mekânı işyerleri konutlar alanları, Rekreasyon 27 26 genişleme sosyalağların olandiniyapıların, biri tesislerinden üzerinden, sosyalaltyapı bilir, içinprojeler birhalegetirmek üretmekte modern yapmaktadır. ve liderlik Buörnek çevreyi dahayaşana- ederek inşaedilenHafencity Ecumenical Şapelipapazıyaşadıkları görülmektedir.görevlerini yerinegetirdikleri Ecumenical Forum Hamburg’un finanse projesinde dolayısıyla gönüllülükesasınadayanan oluşturması dayanışma biçimlerini Hafencity tesisleri, yenileme sürdürülebilirliğin Sosyal olan sosyal altyapı bileşenlerinden arasındaki bağlantılar bu ilke ileplanlanmıştır(Url-6). bağlantılarbuilke arasındaki önemverimiştir. hareketinin kesilmemesine bile yaya ve bisikletlinin alanları Rekreasyon girse özel eldeedilmiştir.yerleşim olanbirmekân mülkiyeti alanlararalarında Kamusal Projenin önemverilmiştir, yaya bağlantılarına tümetaplarında dolayısıyla yaya dostubir (Url-6): http://www.hafencity.com/en/concepts/lohsepark-hafencity-444-s-green-555-cental-park-555-.html(Url-6): (Url-7): http://www.hafencity.com/en/living/sport-center-hafencity.html(Url-7): Şekil 4:2011’deŞekil Düzenlenen SanatFestivalinden (Url-5). BirGörünüş 27 26 Projenin onu planlamakonsepti, -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 155 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 156 rinden takip edilenbirhabersitesine dönüşmüştür(Url-9). takip rinden yayınlanan ve güncelhaberler www.hafencitynews.de adresi üze hakkındaki yerleşim olarak2007yılındabasılıyayına başlayan gazete,İlk yerel fotoğraflar paylaşılan, 5). gazetesi yerleşimin olarakbilinenHafenCity–Zeitungolarak, (Şekil gösterilebilir örnek birplatform olmaktadır.kadar birçok tartışıldığı şeyin nusunda fikirlere birproje Farklı aydınlatma ko yetiştirmekonseptlerinden, yollarınınhangileri olduğunun,bitki bisiklet 2006’da ve olarakhalenkullanılmakta eniyi buforum kurulan sitesi birtanışma mekânı tanıma ve bilgi www.hafencityleben.de alışverişi amacıilekurulan forumu gösterilebilir. yeni kurulması, insanlar mişlerdir. dostlukların içerisinde yerleşim olarak, Bunlaraörnek adınaprojeler bir topluluk oluşturmak hayata geçir gelişmesi, yaratıcı,canlıve açıkfikirli sosyalağların sakini yerleşim racak eylemlerdir. birkaç Hafencity öneçıkan yerleşiminde oluştu- ve etkileşimi altlıkoluşturduğuisekatılım tesislerinin birdiğerkonu altyapı Sosyal söylenebilir (Url-8) oluşturdukları bir parçası olmaya sağlayan adım atmalarını projeler mekânın üretenda onları br yapıyı ruhsalyardım etmeninyanın- sine ve büyümesineyardımcı sakinlerine olduğu, yerleşke 30 (Url-10):http://www.hafencitynews.de/wp-content/uploads/2011/10/HafenCity-Zeitung_x.pdf 29 28 sical LandArt” fazlaprojeye onsekizden fon sağlamıştır. dışındagünümüze kadar Kamu deyoğun yanısıraturistler ilgi yapı göstermiştir.yoğun katılımının Buüçlüortaklı - “Mu bH’nin fon sağladığı LandArt”“Musical fesivali düzenlenmiştir. Bufestivale halkın yerleşik foundation2005 yılındaHamburg Kulturstiftung, ve theKörber HafenCity Hamburg Gm- bulunmaktadır. fon sağlayarak Örneğin katkıda devamlılığının sağlanmasıadınakamu oluşturulanyerleşimde,Hafencity yenileme sosyalsürdürülebilirliğin projesi kapsamında (Url-8): http://www.hafencity.com/en/living/something-for-everyone-social-infrastructure-in-the-locality.html (Url-8): (Url-9): http://www.hafencity.com/en/living/building-a-good-neighborhood.html(Url-9): Şekil 5:HafenCity Zeitung (Url-10). OnlineGazetesindenŞekil BirÖrnek 28 29 30 - - - ucunu merkeze bağlar konumdadır (Şekil 7). (Şekil bağlarkonumdadır ucunu merkeze olan Lohsepark doğu yerleşimin projenin parkı yer kent alırken, kısımda merkez alanları bölgesikamusal ve Ericusspitze bölgesiileÜberseequartier Brooktorkai ucunu tutarken, yer almaktadır. projenintamamlanan kısımlarında alanları batı BatıHafencity kamusal tamamlanmıştır.birlikte bölgesiprojelerin oluşturan dört Projenin alanlarını kamusal 6’daŞekil görüldüğü üzere, Hafencity yenileme projesinin %62’si 2013 yılının bitimi ile 34 33 (Url-13):http://www.hafencity.com/en/concepts/the-foundation-of-hafencity-the-masterplan-1.html 32 31 aittir(Url-13). kullanımına boyunca kamunun 10.5 km açıközel kullanımına alanlardahildeğildir.toplama kamunun toplamda şeridi Ayrıca kıyı Lohsepark’tır. Yenileme 28hektardır ve bu alanlaryaklaşık toplam kamusal projesindeki olan bölgesi ve projeninparkı ve kentsel Ericusspitze bölgesi, Überseequartier oktorkai bölgesivardır. oluşturan dört Projenin alanlarını batıHafencity, Bunlar; anakamusal Bro HADAG ayrıca ulaşımı dışındayerleşimde 72adlıvapurhattıbulunmaktadır(Url-12). deçevre sistemleri diğerbiryüzünügöstermektdir. dostuyerleşimin bisiklet Kiralık Kara engelleyerekler sayesinde sürdürülebilirlik adınadaçalışmaktadır. ekolojik hava kirliliğini otobüs özelayrıca - engelleyerek araçkullanımını ve kullandığı otobüs elektrikli hatlarında ulaşımı ileiletişiminikesmeyerek sosyalsürdürülebilirlik adınaçalışankamu diğer kısmı ulaşımı desteklemektedir. Toplu ve yaygınlaştırılması ulaşımın kolaylaştırılması ile kentin hattı ile toplu ulaşım sağlanmaktadır. Metro ağına entegre 3 otobüs ayrıca hattı kamusal dan sürdürülebilir taşıyanve Hamburg’un özellikler anametro ağına entegre U4metro ve sosyalaçılar Hafencity ekolojik yenileme projesinde oluşturulanyerleşime, ekonomik, (Url-11). projeler devardır ilegerçekleştirdikleri fonu olanakları topluluğun dışında,yerleşik kendi (Url-12): http://www.hafencity.com/en/concepts/just-three-minutes-from-jungfernstieg-to-the-(Url-12): elbe.html http://www.hafencity.com/en/living/people-ideas-projects-hafencity-as-a-cultural-melting-pot.html(Url-11): (Url-14): http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=537164(Url-14): 31 Şekil 6: Şekil Yenileme Projesi ZamanÇizelgesi (Url-14). 33

34 32 - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 157 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 158 37 36 35 11) (Url-7). (Şekil dönmektedir ve içermekte yürüyüş yollarıdışındaoyun caddetrafiğine alanlarını sırtını (7,50), kotu 10).Sokak ilemanzaralıbirdinlenmealanıoluşturulmuştur(Şekil kafeteryalar barındırmaktadır. (4,50),yayalar içinplanlanmıştır. Düşükgezintikotu yer alan Bukotta hemdemanzaralıdinlenmealanlarını geçişiçinkullanılmakta çük botlarave vapurlara lerdir. (0,00),büyükyüzer platformlardan Örneğin sukotu oluşmaktadır.- Burasıhemkü suve yeşili 9).Herbirkota entegre birsistem planlamışlardırile üçkotlu (Şekil etmiş- tanımlamaktadırlar. buraya İnsanlarda rahatlamakiçingelmeisteği prensibi uyandırması projelerini insanölçeğindemı planlayan İspanyol dinamikve esnekolarak ekibi tasarım 8). yeşil ve ahşabınbuluştuğubiralanolaraktanımlanmaktadır(Şekil Yarışma- iletasarı görünüşlüolanMagellan büyükterastan kentsel Teraslarınaİki göre Marco Polo Terasları içinçağırmaktadır. durupoturmaları ileinsanların tasarımları yanındafarklı nılmalarının sonucubirermış ve amfitiyatro birleşimleri kazandırılmıştır. özelliği kulla- olarak İşlevsel projenin uygulanması ilegerçekleştirilmektedir. Teraslamalar sahiledönükolarakplanlan- bunlar Magellan Terasları ve Marco Polo Teraslarıdır. Proje, açılmışve yarışmaya kazanan planlanmaktadır.men bitirilmesi büyükmeydan yer almaktadır, içersindeiki Bukompleks planlaması2002’de alankompleksi içeren birkamusal yapılmışve 2014sonuiletama- Batı Hafencity’de meydanlar, ve sahilboyunca parklar uzayan gezintialanları, içkısımda BatıBölümünde YerHafencity AlanKamusal Açık Alanlar (Url-7): http://www.architonic.com/aisht/hafencity-public-space-miralles-tagliabue/5100909(Url-7): http://www.hafencity.com/en/concepts/open-space-in-western-hafencity.html(Url-6): html (Url-15):http://www.hafencity.com/en/concepts/the-foundation-of-hafencity-the-masterplan. Şekil 7:YenilemeŞekil Projesinde Alanlar(Url-15). Bölgelerve Kamusal 37 35 36 Su Kotu ve Düşük Gezinti Kotundan Görünüm (Url-4). Görünüm ve Kotundan DüşükGezinti 10:SuKotu Şekil 3 Kot sistemli Marco Polo 9:3Kot Şekil Terasları Planı (Url-4). Magellan 8:Magellan Şekil Teraslarından (Url-4). Görünüş

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 159 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 160 38 12)(Url-8). olmasıdır(Şekil merkezi enönemli özelliği ve dağılmamusal alankompleksinin yollarınınkesişme yaya ve bisiklet yolları iletek ağına biraracarastlamadanyerleşim bağlanmaktadırlar.- ka Bubölgelerdeki amaçlanmıştır. Brooktor ve yolubölgesinden başlayan bağlantı yayaköprü ve bisikletli arasındangelenyayanın buradadurupdinlenmesive manzarayı seyretmesiİş merkezleri bulvar,önemli binaarasındakonumlanan bubölgedeyer alanmeydana uzanmaktadır. pitze’de arasındabulunmaktadır. işmerkezlerinin Spiegel Biri Yayın Grubunaaitolaniki Brooktor meydanından biri bölgesindeyer almaktadır. iki Kompleksin - iseEricuss Diğeri sunmaktadır. birbalkon makta ve ilekullanıcılara üstündebarındırdığı elemanları oturma oluştur suyunüstüneuzanankolunu yakanın ği suileilişkilidir. deiki ShanghaiKöprüsü gere bulunmaktadır. bölgesikonumu bağlayan ShanghaiKöprüsü şeridini kıyı kıyı Buiki barındırmaktadır. alankompleksini Brooktor Bölgedeayrıca şan birkamusal ve Ericuss Yenileme meydandan olu- ve projesinin Ericusspitze bölgesibirbulvarve iki Brooktorkai Alanlar: Brooktorkai ve Ericusspitze BölgesindeYer AlanKamusal Açık pitze.html - http://www.hafencity.com/en/concepts/waterside-urban-landscape-in-brooktorkai-and-ericuss (Url-8): Sokak Kotundan Görünüm (Url-4). Görünüm Kotundan 11:Sokak Şekil 38 - - 39 13). (Şekil yürümeyollarına sahiptir(Url-9) şeridi genişliğinde kıyı alanlar, oluşturulmuştur. teraslar, dinlenmemekânları kullanılarak 12metre kotlar farklı bulunmaktadır. Yoğunluğu kesimlerderampalar, yanısıra,kıyı yüksekolanbulvarın yeşil tusunda uzanır. Yerleşimin Uluslararası Denizcilik Müzesi bu bölgede mekânı ilk kentsel doğrul güney alışverişi yapılabilen,insanyoğunluğu kuzey - fazlaolanbölgeninbulvarı, olaraktanımlanmaktadır. dolayısıyla kalbi Hafencity’nin barındırması Fikirlevleri ve eşya alandanoluşmaktadır. çoksayıda çokamaçlıiş- kamusal PlanlamaÜberseequartier fikri Çok Bölgesindeki YönlüÜberseequartier Kamusal Alanlar: Brooktorkai ve Ericusspitze Bölgesi Kamusal Alanlarından Görünüm (Url-8). Görünüm Alanlarından ve Ericusspitze BölgesiKamusal 12:Brooktorkai Şekil (Url-9): http://www.hafencity.com/en/concepts/versatile-open-spaces-in-(Url-9): ueberseequartier. html Überseequartier Bölgesi Kamusal Alanlarından Görünüm (Url-9). Görünüm Alanlarından BölgesiKamusal 13:Überseequartier Şekil 39

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 161 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 162 ucu Elbe Kanalı ile sonlanmakta ve kanala olan genişliği 30 metreyi bulmaktadır (Şekil 16). olangenişliği 30metreyi bulmaktadır(Şekil ilesonlanmaktave kanala ucu ElbeKanalı 15). Kuzey (Şekil yeşil bağlayan bölgesinioluşturmaktadır kesintisiz birbirine ile güneyini yenileme projesi alanınınkuzey park, bir alanı kaplayan 14).4 hektarlık maktadır (Şekil projesinin 2018-19yılındabitmesiplanlan parça parkı hayata başlayan geçirilmeye kent Yenileme olanLohsepark ileyapılmıştır. planlamasıyarışma projesininparkı kentsel Parça Kent Parkı –Lohsepark: 42 41 40 vermektedir (Url-11). karakterini alanileözel alanbirlikteliği düşünülmüştürve buplanlamanın alanları kamusal konut dolayısıyla yakınındadır. topluKonumu ulaşımağlarının Lohsepark çevresinde ayrıca (Url-11): http://www.hafencity.com/en/concepts/lohsepark-hafencity-444-s-green-555-cental-park-555-.html(Url-11): (Url-12): http://www.competitionline.com/en/results/17096(Url-12): http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Neuer_Lohseplatz_Hamburg.jpg(Url-10): Şekil 14:Lohsepark’ın Biten (Url-10). BölümündenGörünüm Şekil Üst Ölçekten Kent Parkına Bakış (Url-12). Parkına Bakış 15:ÜstÖlçekten Kent Şekil 41 42 40 - yapılmaya etmektedir. devam maya başlanmış ve etmesi için daha fazla altlık oluşturacak mekânlar gelişmesine devam görülmektedir.- olmaksızın, sosyalağlarkurul hiçbirdışetki yerleşimde Halböyleyken taşımasıgerekenve varlığı alanların daha öncebahsedilenelemanların turan kamusal ruhun oluşmasına yardımcımamlanmamış olmasına rağmen kentsel olan, altlık oluş- yenileme olanHafencity projelerinden örneğinde, biri /yaya henüzta- öncelikli İnsan sağlayacaktır. alanlar,kamusal geleceğetaşıyacak ve gelecekte deyaşanılabilirolmasını şehirlerimizi sürdürülebilirmusal alanlaraslındaiçindeinsanlarvaroldukça olacaklardır. Sürdürülebilir - rektiği ka tartışılmaktadır. konusu taşımasıbeklenen Belliniteliksel ve nicelikselözellikleri nasılolmasıge alanların ve alanihtiyacıaraştırılmakta sürdürülebilir kamusal kamusal önemli olan adına, günümüzyenileme ihtiyacıkadar projelerinde konut oluşturmaları yerleşimler ve gelecekte deyaşamakisteyecekleri şimdiyaşamakistedikleri İnsanların üzerinde varlığını sürdürmektedir. konusu yerleşimler birliği ileyönettikleri önemlidir. iş sı daokadar birruh oluşturdukları, sahiplendiği, Buöneminsanların kentsel - verimlive kullanılma işlevsel toprakların önemliise, kentlerde kentsel nekadar kullanımı verimli kaynakların çıkmaktadır. kısıtlı biryol Dünyamızrimli olarakkarşımıza üzerindeki olmadığıdır. Ayrıca varolanın buönemlebirlikte yenilenerek geleceğetaşınmasıdahave göze olmayan projelerin alınacak bir son zamana yeni düşmesi durumunun artık odaklı açısınıoluşturduğuyenileme aşikardır. projelerinin enönemlibakış Bununnedeni,insan edinenyapısıilegünümüz konu ve insanilişkisini mekân Sosyo –kültürel sürdrülebilirlik, veDeğerlendirme Sonuç Kent Parkının Elbe Kanalı ile Sonlandığı Bölgeden Görünüm (Url-12). ileSonlandığı BölgedenGörünüm Parkının ElbeKanalı 16:Kent Şekil - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 163 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 164 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Kaynakça açıdanmasraflıolsadasosyaldahamasraflıdır.şü ekonomik - haligelen,güven çökü maz sonuçolaraksuçyuvaları duygusu yerleşimlerin içermeyen oluşmaktadır.- aktivitelere Sosyal ve olmadan kurulan kaçınıl olanaksağlayan altyapılar izolasyon meydana gelmekte sosyalve ve mekânsal ruhsalrahatsızlıklar çıkmakta, ortaya yerleşimlerde içermeyen sosyalağlaroluşmadığında sosyalproblemler musal mekânları - teşvik ve etmeyen sosyalağları büyümeye yaratacakeylemleri elverişli esnekka ve etkiyi ses sosyalve tesisleri, kültürel hayatın mekânlarını, Hafencity örneğinin aksinekamusal Routledge. edited by P. AHandbook, Regeneration, Urban andH.Sykes, 9_36.London: Roberts P.Roberts, (2000) ‘‘The Evolution,Regeneration’’ and Definition ofUrban Purpose In in Regeneration Urban Tehran, ‘IAIA11 Conference, 4June 28May- Pakseresht, S.ve Fazeli M.(2011), Toward Strategy for Sustainability-based aSocial Foundation ment = Wellbeing: Is There aFormula for Happy Communities?, London: Young Hothi, M.,Bacon,N.,Brophy, +Empower G.(2008)Neighbourliness M.andMulgan, pdf (25.12.2013) ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Planning/FileDownLoad,19164,en. ban Areas (Cities, Towns & Villages), 2009http://www.environ. GovernmentofIreland Guidelines for Planning inUr Development Authorities onSustainable Residential cial Sustainability.’’ Assessment andProject Impact Appraisal27(4):283_90. Glasson, J., and Wood, G.(2009) ‘‘Urban Assessment for So andImpact Regeneration tion to Regeneration.’’ Studies42(5/6):959_83. Urban Evans, G.(2005) ‘‘Measure for Measure: Evaluating theEvidence ofCulture’s- Contribu theCulturalvity. Economy. Rethinking London andNew York: Routledge. Edensor, T., D. Leslie, (2009) Spaces of and N. Rantisi S. Millington, Vernacular Creati- Dovey, (2010)BecomingPlaces. London: K. Routledge. 289300. Sustainability,ban Social 19(5),Sf: SustainableDevelopment, Dempsey, N.(2011). Ur Defining DimensionofSustainableDevelopment: The Social ce: A Case Study Of The Fortitude Valley Plan Renewal in Brisbane, Australian Planner. Practi Regeneration Darchen- inUrban S.ve Sustainability LadouceurE.(2013),Social Proceedings Design andPlanning oftheICE_Urban 163(2):79_88. Colantonio, A.(2010) ‘‘Urban Sustainability Social Themes andAssessment Methods.’’ History. Country Victoria ofShropshire: ofthe County Baugh, G.ve C.(1985),AHistory Elrington, Vol. 11 Telford: - - - - 15. 14. 13. Foundation, İngiltere. (2007), Worpole, ve K. Knox, K. The Social Value Public Spaces, Of Rowntree Joseph www.youngfoundation.org. A Framework for Creatingbility: Communities.’’ New Thriving The Young Foundation Woodcraft, S., T. and L.Caistor-Arendar Hackett, (2011), ‘‘Design for Sustaina- Social muz. sunumu,towards Research ENHR2011, 5-8 Agenda, an International makale Tem- Silverman, E.(2011), andSpatialPlaning: Findings Sustainability “Social from Israel,

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 165

çalışma alanlarından, kısa süreli eğitim, bahsedilerek çalışmave ihtiyaçlarından kısa barınma çalışma alanlarından, ve bubağlamdadahabireyselleşen ve/veyagetirdiklerine ihtiyaçduyulanyeni yaşama, yeni uygulamalarınyanın ve şekillendirdiği yaşam tarzlarının günlükyaşantıdakullanılan sosyal med- ise, teknolojinin, sunulmaktadır. senaryoda işlevleri İkinci şam barınaklarının altındaçözümpı problemlerine değinilmekte getirebilecek yave buolağanüstüşartlar - altya şehirlerin olağanüstü durumlarsonrasında meydana gelensorunlara,oşartlardaki ve elealınmaktave afetler savaşlar, gibi senaryo ayrı bölümde, değişiklikleri iki İlk iklim ve dabubağlamdadeğişmektedir. ihtiyaçları lenmekte, değişmekte ve yeniden kurgulanmaktadır. tasarımları Geleceğin şehirlerinin uygulamalar,- ilegerek gerekse şehirler bireysel yaşamlarşekil sosyalmedyaolanakları gelişmelerve kullanılan koşullar, teknolojik yanısıra günlükyaşantıdakarşılaşılan bunların veyaşanacağı afetlerin öngörülen savaşlar, getirdiği olağanüstü değişikliklerinin iklim yaşamalanlarıdır. herhalinideneyimledikleri Günümüzderin yaşananve gelecekte de gününhersaatini, şeh- insanların, Kentler, olarakbiraradayaşadıkları, kolektif toplumların Giriş dan bahsedilmiştir. rek biçimselolarak kurgulanışları ve biraraya gelişönerilerisunulmuşve alanların- kullanım alınmıştır. geliştirile Geleceğin şehrikapsamında, senaryosu kullanım buüniteler için2farklı ihtiyaçlardan bahsedilmişve buihtiyaçlara çözüm sunabilecek olangeçiciyaşam üniteleriele öngörülmektedir. Buçalışmada, doğrultusundaoluşan genelolarak, bahsedilendeğişiklikler yaşam değiştirmeye başlamışolupgelecekte dinamiklerini debu değişimin devam edeceği sunduğu imkanlar ve toplumlarınyaşam dönüşümler, alanlarındaki günümüzde kentlerdeki savaşların ve afetlerinşekillendireceği ihtiyaç programları, ve sosyal teknolojinin medyanın da birçok tasarlanmaktadır. ile oluşacak senaryo farklı değişiklikleri yaşam İklim alanları, veya bireysel yaşam ve geçiciolarak tarzları ihtiyaç duyulanbarınmaüniteleridoğrultusun- görülen afetler, gerekse gelişmeler ve teknolojik bu gelişmelerin sunduğu/sağladığı toplu ve/ yaşamGelecekteki alanlarıve şehirleriçin;gerek savaşlar, ve ön- gerek değişiklikler iklimsel Mimar KüçüktunaSalih Barınak Önerisi Geleceğin Değişen Koşulları içinGeçici -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 167 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 168 Senaryo 1:Olağanüstü KoşullarSenaryo ve Sonrası hedefler elealınmaktadır. bahsedilmekte ve geleceğeyönelik kolaylıklarından kullanım sağlayacağı imkanlardan, halinde transferi ve ve süreçleri elealınarak olağanüstü koşullardakurulması kullanım depolanması,ihtiyaç üretimi, hazırşekilde kullanıma bölümdeisegeçicibarınakların, Son maktadır. ve açıdandeğinilmekte mimari geometrik ve sunul- birarayararlarına gelişalternatifleri bölümde de,- bahsedilen barınağın biçimine, biçimin oluşumuna ve oluşum ka İkinci maktadır. ve sunul- bu alandaçözüm önerileri odaklanılmakta ihtiyaç duyulan geçici barınaklara birçok yeni mekân ihtiyacıoluşmaktadır.birçok yeni mekân hazır ofisler,kütüphaneler, gezici çalışmaalanları, alanları gibi açılır-kapanır gezicietkinlik nümüzde eğitimler, edecekolanalternatif devam devarolan ve artmaya geçiciofisler, Eğitim, eğlence, günlük yaşam ve iş hayatında da benzer modeller önerilmektedir. Gü- şehiryaşamımodeliöngörülmekte ve kurgulanmaktadır [4]. farklı gibi şehirler birçok varolduğu alanların kale tehlikeli oluşupdışarıda yaşam alanlarından mahallelerden meydana gelenyaşanabilirşehirler, ve kapalı içindedahakorumalı kendi olduğu dijital şehirler, salınımı olan ve daha küçük dijital iletişimin ağırlıklı daha az karbon şehirler,lar içeren sunup yüksek teknolojili yaşama/çalışma alanları tamamen merkezi dünyayı değiştirmektedir. ilgili büyükölçekte küreselleşen, dahamobilyaşam- Gelecekle ve kentleri dolayısıyla yaşamalanlarını, ve şekillendirmekte hayatlarını lerin toplumların ulaşılabilmesi,birey- bilgiye ulaşması,hertürlü ginin kolaylıkla çokhızlıbiçimdekitlelere ceptelefonlarında çeşitliuygulamalar, kullanılan teknoloji, Gelişen sosyalmedyailebil- 2:TeknolojikSenaryo Gelişmelerve Sonrası tedir. ve kolay anlaşılırolmasıdüşünülmek rek olduğuncapratik, sistemin mümkün önerilen kabul edile oldukları olarak fiziksel zor şartlarda ve psikolojik hertürlü koşullarda kişilerin dürülebilir, önerilmektedir. tasarlanması çevreye zararvermeyecek şekilde Olağanüstü sağlanacakve sür korunması bahsedilen geçicibarınaklar, karşı çevresel etkiye hertürlü olmaktadır.birden şeklinde fazla defa kullanılabilirliği Ayrıca tüm bu süreçler boyunca ve sökülebilirliği layarak transfer kolay depolanabilmesi,kolay kurulup edilebilmesi,kolay azyer kap gereksinimlerini enoptimumseviyede karşılayabilmesi, kullanıcıların şartlarda elealınmasıgerekenönemliunsurlar, tasarımında yaşamünitelerinin Geçici olağanüstü - - - - kullanarak altıgen formundaki petek yapıyı oluşturmaları birtesadüf değildir. petek yapıyıoluşturmaları altıgenformundaki kullanarak mümkündür. görmek velerinde verimli şekilde bulunan balmumunu en etkin Ellerinde sağlayan tek düzgünçokgendir. petek doğaloluşumörneğini arıların Bununenbaşarılı olarakenazmalzeme biryüzeyi kaplamayı kullanılarak şekil Düzgün altıgen,geometrik verebilecek olanaltıgenbiçimiseçilmektedir. sağlayan,enverimlihizmeti ancak kullanıcıya için alandankazanç kullanılabilmesi kilde ve/veya sunulanarazinin enoptimumşe için,ihtiyaçduyulanşartların barınak Geçici veBiçimsel Analizi Oluşumu Barınak birçözüm olarakönerilmektedir.geçici barınak kullanılabilecek olsun tüm bu şartlarda dirdiği ihtiyaçları yeni yaşamve çalışma mekânları biçimlendirdiği olsunveya teknolojinin ve/veyaBahsedilen olağanüstükoşullar yönlen- kaplama meydana getirmektedirler [3]. meydana getirmektedirler kaplama çoğalarak ve düzgün altıgen aynı merkezinde üçgen, kare dönel simetri deyişle, eşkenar açısı olan108º,360’ı oluşmaktadır. tamolarakbölemediğinden 36º’lik boşluklar Birbaşka periyodik olarakkaplayabilmektedir. oluşanörüntülerde Ancakbeşgenlerle beşgeniniç Düzgün çokgenlerden sadecealtıgen,hiçbiryardımcı biçimeihtiyaçduymadandüzlemi mümkündür. ettirmek periyodik olarak bir örüntüyü devam sonsuza kadar kullanılarak 1’de Şekil ve düzgünaltıgen üçgen,kare görüldüğü gibi,Bir yüzeyi kaplarken, eşkenar Şekil 1:TemelŞekil Biçimlerle Yüzey Kaplama

- -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 169 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 170 ünitelerinde zeminünitelerinde yüzeyi içindüzgün altıgenseçilmiştir. yeterli olmaktadır.alanı kaplamada Tüm buverilerdoğrultusunda, geçiciyaşam önerilen gende 33kenar, de20’den kare aynı düzgünaltıgende11kenar kullanılırken fazlakenar ve üç- düzgünaltıgenkullanılmaktadır.kare içineşkenar alanıkaplamak Aynı boyuttaki etmektedir. üçgen, 2’de eşkenar Şekil uzunluğundaki kenar için1birim yüzeyi kaplamak devam periyodik olaraksonsuza kadar çoğaldığı kaplamalar merkezinde dönel simetri mektedir. ve düzgün altıgenden oluşan ve üçgen, kare biçimin aynı Dolayısıyla eşkenar yöne kopyalandığında aynı biçimler elde edil- her iki lerden meydana gelen kaplamada 2’deŞekil paralelkenar, ve düzgünaltıgen- degörüldüğügibi, üçgen,kare kırmızı eşkenar edilmektedir. edebiliyorsa devam oörüntününperiyodik olduğukabul aynı şekilde yönde de birşablon her iki paralelkenar laşılmaktadır [1]. Örüntünün üzerine yerleştirilen yardımıBir örüntününperiyodikolupolmadığı, birparalelkenar ilean- içineyerleştirilen Düzgün Altıgen, Eşkenar Üçgen ve Kare ile Üçgenve Kare 2:DüzgünAltıgen,Eşkenar Şekil Yüzey Kaplama Şekil 3:DüzgünAltıgen Şekil Tabanlı Barınak Geçici

sından önerilmektedir. yerelkullanılabilmektedir. malzemeler açı- kurulacağı alandaki dekullanım Barınakların istendiğinde ahşap veya betonmakta veya tercihe paneller bir mekân göre daha kapalı veya cam panelolabilmekte,- içinkullanıl beşgenpanelaçısındandolayı güneşpanelleri sağlamaktadır. Üçgenyüzeyler, göre kullanımına membran ışıkihtiyacınave içmekân imkan malzemeYüzeylerinin kullanımlarına biçimlerden meydana gelmesifarklı farklı açısından etkin birform olmaktadır.açısından etkin sıra üretiminin, kolaylığı depolanmasınınve ve kurulumunun azmalzemeden oluşması cam,yamukyüzeyler isegiriş yönleriolaraktanımlanmaktadır.çoğunlukla yanı Bunların da ışığın istenilen yüzeyden alınmasıaçısındançeşitliliksağlamaktadır. Üçgenyüzeyler içinönerilmektedir.barınaklar Faklılaşan kullanımlarında yüzeyler, içmekân barınakların lerek üçgen,yamukve düzgün olmayan beşgenyüzeylerden oluşanyeni formu geçici edilmektedir [2].Kubbeformunun engüvenli deforme olanform edi- olarakkabul karşı şartlarına ısıtmavelandırma, soğutmaaçısındanenverimli,aynı zamandadoğave iklim 3 boyutlu form ele alındığında ise, formu, kubbe içinde, insan yaşam alanları doğal hava - Geçici Barınakların Barınakların 5:Geçici YüzeylerindeŞekil Kullanılabilecek Malzeme Örnekleri Geçici Barınağın İskelet Sistemi ve Barınağın İskelet 4:Geçici Şekil Yüzey Açılımları

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 171 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 172 yan, tamamensürdürülebilir ve çevre sunulmaktadır. dostubiryaşambirimi - enerjiihtiyacınıdakarşıla kendi takılarak sahip olanlaraihtiyaçhalindegüneşpanelleri birsisteme sahipolmasıkurgulanmaktadır.karşılayan Ayrıca yüzeylerden beşgenalana içindesuihtiyacını eğimden kendi faydalanılarak ve yağmur böylelikle suyubiriktirilmesi sağlanacağı öngörülmektedir. temiz hatlarıyla su ve pis su akışlarının Yüzeylerindeki ne kurulmaktadır. ana boru hatlarından, oluşan birleşim Bir arayaaralarında gelişlerinde Altıgenler, boyutu dahabüyükyinealtıgenbirbazüzeri- içindebarındıran altyapısını AltyapısıBarınakların olarakdüşünülmektedir.ları parklar, çocukoyun alanları, alanları, bahçeler,ler isetarım - teraslar ve rekreasyon mekân önerilmektedir. modül, yaşamave eğitim Kapalı ve/veya çalışmaihtiyacıiçin,açıkmodül- ve açık olmak üzere çizimdegörüldüğü gibiAşağıdaki kapalı modeli 2 temel kullanım Yaşama Barınaklar Amaçlı Barınakların 6:Barınakların TemizŞekil ve Pis Sistemi SuAltyapı Kapalı ve Açık Modül 7:Kapalı Şekil Tipleri

sonuçlar vermesi düşünülmektedir. arazilere boyut anlamındaolumlu yerleşme veyışı sayesinde, özelliklerdeki sunulanfarklı biraraya gelerek çoğalmaktadır. olma- buşekilde kuralı birimleriyle birbirleşim Standart ve diğerbarınma ilebağlanmakta,ihtiyacagöre3 temel hizmet birimi artmakta sayıları alanı,teras ve bahçeolmaküzere ekim birimi enaz anabarınma kapalı herbir Barınakların BirarayaÇoklu Modüllerin GelişModelleri alanındaçoğalmaktadır. olarakyerleşim modül, enazüçtaneaçıkmodülleilişkili kapalı olduğualanlarolarakkullanılmaktadır. bölgelerdeterasların bejrenkli gösterirken Herbir geler bahçeler, vealanlarını gibi tarım yeşil kahverengi alanları, bölgelerekim parklar görülmektedir. biryerleşim örnek böl- yeşil şekilde renkli Yukarıdaki alanlarkonutları, Gri Örnek 10:Örnek Şekil Yerleşimin 3Boyutlu Görselleştirmesi Birkaç Farklı BirAraya Örneği Geliş Modülün 8:Birkaç Şekil Arazide Örnek Bir 9:ArazideÖrnek Şekil Yerleşim

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 173 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 174 ve orta bahçeli bir model olarak açık ve kapalı şekilde biraraya gelmektedirler. şekilde bahçelibirmodelolarakaçıkve kapalı ve orta teraslı verecek ve çalışmaihtiyacınacevap bahçelibirmodel şekilde alanlarındaki jik kazı veya arkeolo dönemlikişçilerin diğerörneklerde açık çalışmaalanıolarakkurgulanırken bulunan ve ortada alanınihtiyaçduyulduğubirçalışmamekânı gelerek dahafazlakapalı tasarlanmaktadır. 11’derebilecek şekilde Şekil biçimdedebiraraya görüldüğügibi, farklı ve kurgulama amacıyla daihtiyaçlaracevap mekânları veçalışmaları taşınabiliretkinlik ve/veya gezici kütüphane,alanları geçici eğitim geçici çalışma alanları, atölyeüniteleri, kazı için,arkeolojik kullanımı olmanınyanısıradönemlikişçilerin barınaklar önerilecek barınaklar,Geçici sadece afet olarak veya yaşama birimi kullanılabilecek durumlarında Çalışma Barınaklar Amaçlı çözüm olacak şekilde sunulmaktadır.çözüm olacakşekilde ihtiyaçlarına gereksedurumların, çalışmave geçiciaktivite alanları, eğitim mekânlarının gerek geleceğin afetler, önerisi, şehirlerinde geçici barınak rilen savaşlar gibi olağanüstü çevreye sunmaktadır. zararvermeyen birkullanım Tüm elealınarakgelişti- buözellikler kurulabileceğiyağmur sürdürülebilir, suyunu toplayabileceği kolaylıkla ve altyapısının çeşitlenmektedir. Formundan dolayı gerektiğinde güneş panellerini kullanılabileceği, malzeme seçeneği kullanımı göre sunulmakta ve ihtiyaçlarına biraraya gelişleri farklı kurulabilmekte, ihtiyaca görelarak üretilmekte, panellerde depolanıp kolaylıkla rahatlıkla mektedir. barınaklar, Bubağlamda,önerilen formundan dolayı dahaazmalzeme- kullanı vb. dagetir gibi düşünülmesigerekenbazınoktaları durumlarberaberinde mekânları Afetler, vetaşınabiliretkinlik çalışmaalanları, ihtiyacı, geçicikonutlar barınma evsizlik, Sonuç Çalışma Amaçlı Barınakların Farklı Şekilde Kurgulanış Farklı Örneği Şekilde 11:Çalışma AmaçlıBarınakların Şekil - - -

3. 2. 1. Kaynaklar Cities: working paper.Cities: working Foresight, Science. for Governments Office London. J.,[4] Urry, Birtchnell, T., Caletrio, J., Pollastri, S.,2014:LivingintheCity, Future of Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi. Örüntü [3] Ulu, E.,2009:İslamiGeometrik Türetimi Modeli. AmaçlıBirBiçimGrameri Domes, Geodesic 15.09.2014.https://bfi.org/about-fuller/big-ideas/geodesic-domes M., 2007. Pentapleks M. ve Sancak, Kaplamalar.[1] Arık, Tübitak Yayınları, [2] Ankara.

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 175 larından değerlendirereklarından diyaloğun önünü kapatıyorlar. Budurumtoplumun çokbüyük taraf- benzeşse, yerine kendi tümüyle paralel düşünüyor daolsalarsoruna odaklanmak Bir sorunlailgili olarak taraflar aynı hedefe yönelik olarakçalışacakdaolsa, yöntemleri ciddi bir sorun haline geldi. sonrasında diyalog kuramamak Gezi yandan özellikle Öte ğalabilir. zengin ço bolmu, miyiz?Sorular budönüşümünfaturasınıödeyebilecek kadar o kadar da biz3-4dönüşümüniçindengeçiyoruz?çok birdönüşümsöz Kaynaklarımız konusu Neden? NedenAvrupa’da bahsedebiliyoruz yadaen yüzlerce dokularından yıllıkkent birdönüşümeihtiyacı olacak. durumunuisezaten biliyoruz, tartışmasız ile yaptıklarının olarak ağırlıklı TOKİdördüncü Kamunun dönüşüme, birhaliyleihtiyacıolduğuaçık. eli parçalardan Biraraya oluşturmuyor. gelenküçük dokusu kent. birkent Budönüşümün bir yinekapalı iddiasındadeğil oluşturma öyle biriddiasıolanlardakendileri yani birkent dönüşümde özel neredeyseSon tümü sektörün dönüştürdüklerinin “gated community” zamanadahattabazen mahalleölçeğindeman parsel, çalışıyoruz. dönüştürmeye kimi za- zamanuluslararasısermayenin deiçindeolduğusüreçlerle kimi kimi bu defabüyük, binaları aşamaydı.manlara dönüştü, İçindebulunduğumuzaşamada4-5katlı buikinci apart 4-5katlı ilkaşaması.Bugecekondular kentleşmemizin dular yapıldı,piyasaodaklı lamamış birtoplumuz,- göçsürüyor gecekon yani.Kentlerde boşarsalarvardı ve tek katlı göçühalatamam- neler?Köyden kente Peki, buiyileşmeolarakadlandırabileceklerimiz bazıaçılardan var. iyileşme olarakdaadlandırılabilir. ğinde Bufarklılıklar ciddifarklılıklar oluşturulması,binaçeşitliliği ve yapımniteli altyapının - yapıların kentsel de kentleşme, üzerinde değil.Cumhuriyet Ancak buna rağmen ortalamasının dönemin- AK Parti iktidarı son12yılda yandan1923’ten bugünebaktığımızdaÖte büyümerakamları ekonomik iseyaşamadık. krizi boyutta birekonomik hareketine zararverecek olarakhepvardı. 12yıldakalkınma Geçen mekanizması dikodu AKParti’nin beklentisi iktidarageldiği ilkgündenbuyanatümtoplumda birde Bir kriz yanıbusüreçte heptartışıldı. hamlesininekonomik hamlesiyaptı.Bukalkınma kalkınma Türkiye son3dönemdir tek başınaiktidarolmayı başaranAKParti döneminde büyük bir Mimar YılmazÖmer için Yarışmayla Şehri Geleceğin Yap - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 177 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 178 Tüm Kamu Yapıları Yarışmayla Projelendirilsin mız yok ümitvar. gibi. Amabirkonuda Yarışma. olarak 15 yıldır soruyoruz. Cevabı- Merkezi Mimarlık kurabileceğiz? Bu soruyu biz Arkitera yaşayacağız? birdiyaloğutoplumsal olarak Nasılolacakdagerçek sorunaodaklanacak kentlerde, binalarda olandahanitelikli Nasıl olacakdatoplum olarakhepimizinarzusu %50içindegeçerli. çoğunluğu için,hadiaçıksöyleyelim iki şehirlerine ve imrenerek binalarına şehirlerine baktığımız ülkelerde ise buoran%6-10arasında. Bugün Türkiye’de projelendirme maliyeti yapınıntoplam maliyeti içinde%2-5aralığında; yerine, çokdahadoğru binanıninşaatmaliyeti birduruşolur. üzerinden değerlendirmesi olarakdeğerlendirmek olarak pekçokhatayapacaktır. bedelinitekil tasarım Kamunun birmimar, odaklanan değil sadecezararetmeden işiniçindeçıkmaya doğal tasarımında Yüksek aldığı tasarıma (tahminibedelden indirim) birihalesonucu, nitelikli birkırımla verdiği yararına altınıçizelim. eldeetmeye zararın dolayısıyla kamu mekân kentsel Yarışmayı ihaleyönteminin anlatmadanöncebirkonuda nitelikli birşekilde dahaayrıntılı diğer biryöntem yarışma. Yarışmada amaçişien ucuzyapanadeğil eniyiyapanavermek. sorunsuz ve planlandığıteoride gibi bile yürümüyor. yarıştığı tarafların Benzer şekilde mizin olan” iyifiyatlaişyapmahedefineulaşmak istiyor. kamu, kendiiçinde İhale sistemi Böylece olsa dahisonundaamaçişienucuzyapanavermek. aitolmayan, hepi- “kimseye üzere çeşitliölçütler, karşılamak beklentisini tecrübe ve donanımgibi girdiler söz konusu üretim yönteminde özetlemek nitelikli basit: İhale oldukça temel farkı arasındaki Bu ikisi baypasihale mevzuatını resmi edecekgayrı çözümler hariç.) yöntemi olduğunu iddia edebiliriz: elde etmek için sadece iki Yarışma ve ihale. (Elbette deonlarca türüvar.zuat içindebelki proje kurumunun Ancakbunarağmen birkamu ihaledendiğindeBildiğimiz ilkolarakbasitçe gelenyöntemin ve çoğumuzunaklına - mev Kanunu’na eldeediyor. İhale tasarımları göre4734 sayılı ihtiyaçduydukları Kamu Türkiye’de olduğu yükümlü büyükçoğunluğununyasagereği kurumları, uymakla kamu Mevcut Durum • • • • Ve elbette binalar Parklar, düzenlemeleri, meydanlar, peyzaj donatılar kentsel tasarımlar Kentsel imardüzenlemeleri planları, Şehir modeli dışındaki herhangi bir durumdan çok farklı değil esasında. herhangi bir durumdan çokfarklı modeli dışındaki içinyapıyor. yararı kamu tarafdabudavranışlarını Onainanıyor.Her iki Budurumyarışma gören amacınıkendinde olarakdavranabiliyor. değildece tasarımı yaşamışekillendirme idarenin andanitibarenYarışma otoritesinin ötesinde, kendilerini sa- oldukları jüri jürileri, marlığı daeniyioidarecinin bildiği düşüncesiolabiliyor. birotoriteye etmek istemiyor. terk başka nedenimi- yetkisini zamanbuçekincenin Kimi açmakistediğinde tedirgin yarışma kurumu oldukça davranıyor.Bir kamu verme Karar tamamen bağımsız budurum. platformu yaratıyor. Fikir, proje olmasından yadabirmimari yarışması tasarım kentsel ve arasındabirdiyalog kurumu tasarımcılar kamu yorlar. sonuçürünkadar yarışma Oysa biraraçolarakgörü- İdareler ve bazensonuçürüneodaklanan dayarışmayı tasarımcılar Yarışma ve Diyalog ihtiyacının direkt olarak hedefe yönelik olarak çözecek açmaya yarışmalar olanak sağlıyor. olarak tanımlıyor.açmaya dauygun yarışması yönetmeliğimiz. Bunufikir Ya daidarenin koymak amacıylayarışmalar katkı kültüre düşünmek, üretmek, Gerektiğinde sadecefikir Ulusal, açmaya olanak tanıyor. uluslararasıyadabölgeselyarışma yazılmış.düzeyde çözümü sunabilecekşekilde kadar hertür planlama ölçeğinden grafik hediyelikgibi altölçeklere tasarım, eşya,heykel Yönetmelik şehirve yönetimin bölge yadayerel merkezi yöneticilerinihtiyaçduyacakları eniyiyöntemi sunuyor.tartışmasız Öyle olmasınarağmenma refleksleri ilehazırlanmış. Türkiye’de proje eldeetmeaçısından lıyor.- koru devleti değil, yararını olduğumuzgibi genişçerçevede öncelikle Alışkın kamu tanım - yönetmelik kadar enbasittanımı,inceayrıntısına var. Buyönetmelik yukarıdaki bir oldukları yükümlü Türkiye’deki zamanuymakla açacakları yarışma kurumlarının kamu olarak” hazırlaması öneri tasarımcının adlandırabiliriz. Yarışmayı özet olarak göre 2ve dahafazla sorununa,bellibirşartnameye tasarım “bir Yarışma da açık. olmadığı hareketliancakbununsürdürülebilir yaklaşım inşaat ekonomisi birekonomik 20-30 yıl gibi Binalarımızı sürelerde çıkardı. yeniliyoruz. ortaya Evet, binaları leri, bu sayede ve ihaleninyol eksikpaftalar diğersorunlarbugünyaşadığımız açtığı Hatalı tasarım, kent -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 179 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 180 mayı bekliyor. - bağı önemlibiraraçolarakdahayaygın kurabilecek sahipçıkıl arasındaki kullanılmayı, zorunda. alanıyladiyalogkurmak mimarlık kamu Yarışmayla &mimarlık yapmakkamu oluşturamayız. için Geleceğin şehri bakarak odaklı gayrimenkul sırf Geleceğin kentini arasındayeniden zorunlu kurulması olandiyaloglaçözülebilir. ortamı mimarlık iradesiile adınadeutançvericibudurumancakkamu ortamı adınadamimarlık kurumu stili”& Selçuklu tasarımlardan dagörebiliyoruz. Kamu çıkan dayatması olduğunu ortaya yaptırıyor. idareler tasarım yeler yabancımimarlara ve merkezi Busiparişlerde “Osmanlı Beledi- arasındahiçbirbağolmadığını söylemek olanaklı. kurumları ve kamu mimarlar demekoluyor.Aslında müzakere masasınaçekmek yapmaktarafları yarışmayla Bugün yapılabilir. bilehepyarışmayla kararlar alınacaküstölçekli şehirhakkında parklar yöntemini tasarımlar, kullanmadığı söylenebilir. açıkalandüzenlemeleri, kentsel ki Kaldı ifadeedilebilir.tilen binasayısı iseonbinlerle binaüretiminde bileyarışma Kamunun Türkiye’de sayısı 8,6.Üre olarakaçılanyarışma arasındayıldaortalama 2000-2012yılları Geleceğin Kenti içinYarışmayla Yap bilir. araç yok. Yarışma çözüm buniteliği sunabilecekbiraraçola- sorunlarımıza ilekentleşme Türkiye’de bir birmasaetrafında toplayabilecek tarafları başka meselelerinde kentleşme rak çözme yoluna giriyorlar. görevini üstleniyorbir hakem vebirmüzakeremasasıetrafında toplana- taraflarsorunları diyalogla rayına oturuyor. doğal olarak kurdukları rında idare arasında yarışmacılarla Jüri, alındığı andan itibaren, süreci arala- yarışma tarafların açılma kararı Ancak bir yarışmanın -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU 3. OTURUM BİLDİRİLERİ

Geleceğin Şehrinde Yönetim Oturum Başkanı: Yrd. Doç. Dr. Aynur CAN (Marmara Üniversitesi) • İhsan AKTAŞ (Araştırmacı) Dünya Kentsel Forumu (WUF) ve Kentle İlgili Yeni Öneriler

• Dr. Nureddin NEBATİ (Şehir Düşünce Merkezi Bilim Kurulu Üyesi) Türkiye’de Sosyal Belediyeciliğin Geleceği

• Dr. Bengi KORGAVUŞ (Yeditepe Üniversitesi) Geleceğin Kentlerine Yönelik Temel Kavramlar ve İlkeler

• Prof. Dr. Hamza ATEŞ (İstanbul Medeniyet Üniversitesi) Geleceğin Şehrinde Sivil Toplum ve STK’lar

• Yrd. Doç. Dr. Abdullah DEMİR (Marmara Üniversitesi) Geleceğin Şehirlerinde Araç ve Trafik Yönetimi: İstanbul Örneği ted in Napoli in 2012. In theconclusion,reflections of ted inNapoli2012.In forum in isemphasized. Turkey rum, informed clearly.- abouttheforum Alsoitisgiven whichIparticipa theobservations of the forum from that covered and subjects the first the history starting fo this work, In asmaintheme, throughjects design to environment, economy to culturalintegration. of Columbia. city Medellin The first forum that held in 2002 in Nairobi; covers many sub the furutewintin thescopeofseventh World Forum Urban whichwillbeheldinthe forum’s outcomes in to andmightbeexperience problems experienced whichurbans This isprepared work for to inform abouttheprocess andindicate theapproach ofthe Abstract Türkiye’de üzerinde durulmuştur. yansımaları poli’de forumdan gözlemler gerçekleştirilen aktarılmıştır. bölümündeforumun Sonuç olarak bulunduğum 2012 yılında Na- bilgi verilmiş, benim de katılımcı hakkında konular olarak elealmaktadır. Çalışmada forumun ilkforumdan tarihçesi, başlayarak elealınan anatema çevreye, sarımdan, pekçokkonuyu kültürel entegrasyona ekonomiden kadar amacıylahazırlanmıştır. 2002yılındaNairobi’deşımını göstermek İlki yapılanforum; ta- bugünyaşadığı- ve gelecekte kentlerin yaşamasımuhtemelnuçlarının sorunlara yakla forum bilgi so vermek, ve Forumu’nunhakkında Dünya işleyişi Kentsel kapsamı (WUF) Bu çalışma,buyıl(2014)Colombia’nın yedincisi düzenlenecek kentinde olan Medellin Özet Araştırmacı İhsan Aktaş Kentle İlgili Yeni Öneriler ve Dünya Kentsel Forumu (Wuf) - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 183 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 184 leri forumda kendilerine yer forumda bulabilmektedirler.leri kendilerine bilinen enstitüler,- ve yetkili sivil özeltoplum dernek gönüllüleri, sektör vakıf temsilcileri, memekte; yerel yöneticiler, üniversiteler, üzerine çalışmalarıyla kent medyatemsilcileri, lanmamaktadır. sadece ulusalve yöneticiler- yerel düzeyinden belirlen Katılımcılar ölçekli bir araya getiriyoroluşudur. uygu- herhangi birkısıtlama Forum konusunda katılımcıları çalışanuzmanları alanlarında hayatın farklı biri, Forum’un özelliklerinden çeken endikkat olarakbuforumlarda kapsamlı tartışılmaktadır. pekçokkonu, ilgili sorunlarakadar bugünü ve küresel geleceği ısınma ve ile kentlerin ekonomilerinden, durumuna, kent kültürel ve etnikgrupların toplumsal kesimlerin, alanlarda farklı kentsel barınan rinden, sorunlarmasaya yatırılmaktadır.kaldığı ve sorunları etkile Bubağlamda hızlı kentleşme karşıya alanlarda kentsel insanlığınForum ve özellikle karşı yıldabirgerçekleştirilmekte iki halinialmıştır.önemli gereklilikler sağlanması çok su ve temizlik ileçevreyle dost,sürdürülebilir büyümeve kalkınmanın min edilmektedir. yoksulluğun temiz azaltılması, barınma, Bu bağlamda şehirlerde artan re salmaktadır. şehirlerde yaşayacağı dünya tah- ikisinin 50yıliçerisinde nüfusununüçte atmosfe ve dabirokadarını fazlasınıtüketmekte seragazlarının ikisinden enerjinin üçte Hâlihazırda dünya şehirlerde üretilen yaşamaktadırve nüfusununyarısı şehirler tüm biroluşumdur. himayesinde gerçekleştirilen Milletlerin nan ve Birleşmiş DünyaForumu, Kentsel İnsan Milletler Birleşmiş Yerleşimleri Programının çağrısıyla topla- Giriş ForumundanKentsel gözlemler yer deçalışmamızda bulmuştur. kendisine olarak bulunduğum Napoli 2012 Dünya yanısıra, toplandı.benim de katılımcı Bunların taraması ve forum sonuçlar kaynak web konulan sitesinden yapılan araştırmayla ortaya dar geçirdiği aşamalar, forumların forumlarda tarihçesi, ve forumlarda elealınankonular ka- bugüne çıkışından Forumunun Dünya olarakortaya Çalışmamıza Kentsel konu fikri Metodoloji ve Öteki Habitat Gündemi Ortaklarının Rolü”, Habitat GündemiOrtaklarının ve Öteki Şehirler”,“Gecekondusuz “Güvenli Konut konuları, tartışma olarak, Buna cevap “Sürdürülebilir Gelişme”, Kentsel “Yerel Yönetimlerin güdümü çerçevesinde, foruma yeni talebinde bulunmuştur.bir kentsel dönüştürmesi olan belirleyecek “Habitat” gündeminiuygulamak içingerekenuluslararasıdesteğin eş- politikalarını konutlanma 200’liyıllarda üye izleyecekleri ülkelerin tümkatılımcı tısındaki mu’nu birleştirip, 1996yılındadüzenlenen “Habitat-II” İstanbulDünya Konferansı toplan- İcra Direktörü’nden: Çevre Kentsel Forumu’nu ve “Kentsel Yoksulluk UluslararasıForu- ile, BMİnsan ve16.02.2001 tarih 18/5sayılı kararı Yerleşmeleri Komisyonu, UN-HABİTAT 1 - - - Hakkının İleriye Taşınması”,Hakkının Ayrımın “Kentsel Yakınlaşması”, “Barınmaya EşitErişim”, “Şehirlerde Campaign)ld Urbanization başlatılmasına sahne olmasıdır. Oturumlar, “Şehirde Yaşama Rio’da düzenlenen beşinci forumun bir özelliği deDünya Kampanyası’nın Kentsel (Wor şehre hızlı ve sürdürülebilir için neye ihtiyaç olduğunu belirler. bir geçişin kolaylaştırılması bir birşehirden tamamenkucaklayan kucaklayan ve kurulması kısmen bölünmeye köprü kentsel paylaşarak, açılarını uygunluğu üzerine perspektifleri ve bakış rum, bu kavramın edilmiştir. neiro’da veüzerine inşa sağlamverileri oturumunteknik dört yapılmışolup, dahaönceki ForumununDünya Kentsel Brezilya’nın 5.Oturumu, deJa- olanRio şehri enbüyükikinci rak şehirler, ve entegrasyon” kapsayıcılık elealındı. konuları düzenlenen forumda,2004 yılındaBarselonakentinde noktasıola- kaynaşma “kültürlerin lenmişti. Nairobi’de ilkforumun anateması gerçekleştirilen sürdürülebilirolarakbelir kentleşme UN-HABİTAT toplandı. merkezinde “DünyaForumu”, Kentsel arasında, Nairobi/Kenya’daki 2002 tarihleri Mayıs 29 Nisan-03 lanma Kampanyası” ve “Kentsel Yönetişim Kampanyası” ilk birleştirilmiş olarak belirlenen ödemesi durumundaşehirlerde uyumungerçekleşemeyeceği olmuştur. ya koymuştur. yaşamın bedeliniçevrenin önemlibirmesajda,kentsel Buforumdan çıkan - bolluk içinde yaşaması durumunda, uyumlu olamayacağını orta diğer kesimlerinin ken, Bu forum, temel birtoplumun ihtiyaçlardan nüfusununbüyükbirkesiminin yoksun kalır olarakbelirlendi. (Harmonized Urbanization) forumun ana teması arasında gerçekleştirilen 2008 tarihleri Kasım “Uyumlu Kentleşme” ForumununDünya Kentsel dördüncüsüne Çin’in sahipliği ev yaptı.3-6 Nanjingkenti üzerine 8diyalogtoplantısı gerçekleştirildi. Bütünleşmeve“Sosyal Uyum”, ve Finans, Ortaklık Büyümeve Çevre”“Kentsel altbaşlıkları katıldı. Foruma,olarak belirlendi. 10.000katılımcı 100ülkeden Turnes Action” İdeasİnto Geleceğimiz: –düşüncelerden Sürdürülebilir eyleme” Şehirler 2006 yılında Vancouver’da düzenlenen forumun başlığı: “Our Future: SustainableCities- arasındaydı. konuları ve buforumun araçları tartışma ifadeetmeimkan kentte kendilerini kimliklerin yansıması, farklı mekâna kentsel görünürlülüğü, bu farklılıkların farklılıkların çıkmaktadır. alandaKültürelbireylere birdurumortaya Kentsel olangüvenin farklılaştığı olduğu, ve kurumlara diğer ilişkilerin ve girift dolayısıylagüç kaybetmekte, dahafarklı sosyalkontrollerzayıflamakta, aile ve soy bağları yıkılmakta, leneksel değersistemleri sahiptir. siyasaletkilere Kentlere göçolayı, bozucu ve yıkıcı Çünkügöçsonucundage üzerinde yoğunlaşmıştır. Kurulması” Bölünmeye Köprü Kentsel Hakkı; “Kent Fo 2 4 3 6 - - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 185 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 186 kınma hedefine ulaşmak için refah seviyesi yüksek kentler yaratılırken ortaya çıkan eski ve eski çıkan ortaya hedefineulaşmak için kentler yaratılırken refah seviyesi yüksek kınma Ayrıca forumda;- çevre dostu, adilve kal sürdürülebilir tabanlısosyalve ekonomik kentsel veten süreksizliğin süreklilik sınanmasıçabasıdır. amaçlamıştır. ilave yayılımının olasısonuçlarına geçirmeyi Budemografik büyüklüklerin vetlendiren ve rehberlik eden Forum açıkdiyaloglaryoluyla ayrıca sürdürülebilir kentleşme Kentlerin Geleceği Dünya Kentsel Forumu 2012 Napoli dahil edilmiştir. veruluşlarına diğer paydaşlara da teslim edilmişolannihairaporununhazırlanmasına lere, üniversitelere, uluslararasıorganizasyonlara, merkezlerine, araştırma - siviltoplum ku sağlamıştır. forumun, Bunlarayrıca önemli katkılar yerel yönetimlere, hükümet merkezi ve mesajlarıyla DünyaForumunun Kentsel kullanıcıları, fikirleri İnternet hazırlanmasında biraşamadabaşlamıştır.la dahaerken yoluy- yönleri üzerine dünya genelindebire-tartışma farklı hakkının Beşinci oturum,kent gerçekleştirilmiştir. Kültürel Çeşitlilik”, “Yönetişim ve Katılım”, Sürdürülebilir Kentleşme” “Kapsayıcı alt başlıklarıyla “Kentlerin Geleceği” olarakbelirlenmiştir.ana teması Geleceği” “Kentlerin birplatformBuçerçevede olaraktasarlandı. Forumunun 6.Dünya Kentsel tışabilecekleri sürdürülebilir ve insanişehirler demokratik, eşitlikçi, Napoli’de daha sosyalgrupların ve aktörlerin forum gibi, farklı dadiğerleri gerçekleştirilen olarakbelirlenmişti. enönemlikonuları oturumlarda 21.yüzyılın ki İtalya’nın birönce yapılmıştır. sorunları idari Napolikentinde ve kentlerin kentleşme Hızlı Forumu’nunDünya Kentsel arasındabulunduğumaltıncısı2012Eylül ayında katılımcıları 6 ve partnerlerinin katkılarını yeniden gözden katkılarını BM-Habitat ve partnerlerinin inşa edebilmekiçinyanyanageliptar - kuv çalışmalarını politikaları

- - - - Gelecek Senaryoları: öğrenme yoluyla etkileşimli buluşsalbirdeğiş içerisinde sürecidir. tokuş leri daha verimlive süreç adilkılabilir. bu,- bilgi paydaşlar geri akışı Elbette ki arasındasürekli şehirleri kontrol ederek, kazançlarını ekonomik planlamasıve tasarımı,kentleşmenin Şehir belirler. iyileşmeyi ve yaşamkalitesinde teşvikini vesi, yaşanabiliryerlerin rolünü tanımlar.çeşitli oyuncuların ve tarzını bağlantılarının Bütünüyle, planlamaçerçe yaratır. koşulları yükseltilmesiiçingerekli düzeylerinin Kurumsalve düzenleyici çerçeve, yanıtvererek refah birşekilde şehirlerin etkili taleplerine sel büyümeve hızlıkentleşme stratejide önemlibiryere sahipolmalıdır. kent tasarımı, planlamasıve kent Şehir işlevsel şehirler, refaha yönelik üstünluksahibidirve şehirplanlaması,refaha yönelik herhangibir ile gelişmek üzere tasarımı ve iyi kent mevcut araçlara sahip olan Eşgüdümlü bir şekilde Planlaması,Şehir kentlerde refahın rol yaratılmasıve sürdürülmesindeoynamaktadır. kilit Düzenlemeler PlanlamaKuruluşları, İyiYaşam Şehir Daha Diyalog Şekli: 1:Şehirlerin Kalitesi için olanbirdizidiyalogdatartışılmıştır. birarayadüzey getirmiş uzmanları içindevreye alaraküst katılmaları tartışmaya ve arasındankatılımcıları dinleyiciler lirtmek Forumun anaodağını sağlayan temalar, üzerinde görüşbe alttemalar ileilgili başlıklar 6. DünyaForumunun Kentsel ana teması, nasılyanyanagetirilebileceği degözdenarası analizçalışmalarının geçirilmiştir. nelerolduğu engellerin vedisiplinler dahamüreffehkentlerin önündeki halegetirilmesi olduğu,yeni kullanıldığı, netürstratejilerin faktörler, olumlukatkılarının hangi aktörlerin • • • • • • daha iyi kentsel modeller yoluyla altyapı koruma maliyetlerininenazaindirilmesi, koruma modelleryoluyla altyapı daha iyikentsel azaltılmasıve yoğunlaştırmave arazikullanımını tehlikelerdenDoğal doğanrisklerin Toplum bağlılık. düzeyi de dahilçokdüzeyli yönetim süreçlerine artan sellenmesi, teşvik etmeküzere değeryaratmak ve yatırımları Arazi içinekonomik par arsaların içinönlemalınması, verinde, devinim erişilebilirlik ve aşamalıhizmetsağlanmasının berabe mel elemanıolarakönceliklendirilmesi te toplumsal etkileşimin veYeterli ekonomik alanve sokakların miktarda kamusal arazikullanımı, üzereğiş-tokuşu kolaylaştırmak karma de ticari Sürdürülebilirliğin yerine getirirken, toplumsal ve çevresel zorunluluklarını luğun optimize edilmesi, ve talebiniazaltmakiçinyoğun güçlendirmek devinim - sosyaletkileşimleri şürmek, ve hizmetlersağlamamaliyetlerini dü- altyapı toplanmayıEkonomik desteklemek, Kentlerin Geleceği,Kentlerin 4 alt tema ile desteklenmiştir. ------

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 187 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 188 Gelecek Senaryoları: saygı ilenitelendirilir. farklılıklara ve ifadelerindeki yaşam tarzları etnik yapı,dil, kökenler, din,tarihsel ve inançlar, değerler cinseleğilim ve cinsiyet dedahil lerde bulunur. Müreffehkültürelkent, aynı zamanda, çeşitliliğinin bir debilincindedir ve v.b.’ni ve cinsiyet korur eşitliğini, azınlıkhaklarını, haklarını rın üzere desteklemek girişim- de, ve özellikle ensavunmasız ve enmarjinal grupla tümsakinlerinin - birkent, Kucaklayıcı Diyalog 2: Eşitlikve Refah:Zenginliğin ve Fırsatların Dağılımı • • • • • • leştirilmesine tamolarak katılmalıdır.leştirilmesine sürecinde söz sahibiolmayı daimaeden,sürdürülebilirgelişmeningerçek kentsel planlamaveleştirme fırsatlarınasahipolmalı ve yönetim aynı zamanda şehirlerinin Savunmasız gruplar, haksahipleriolarak kendi görülmektençok, yaşam koşullarını iyi- re dostubiryerde yaşayabilirler. - sahipolarakçev olarak yararlanabilir, üzere kullanmak tamhaklara vatandaşlıklarını eğitim ve sağlıkbakımlarından Daha iyikonutlandırma, avantaj’dan‘kentsel tam biçimdeyararlanabilir. ve temel etkili hakve özgürlüklerden biçimdekatılabilir etkili vermesürecine bileceği olmaktadır. karar gerçeğinin kanıtı sakinleri, Buşehirlerin çeşitlive heterojen dahakucaklayıcı, ola- kentlerin Bu önemlideğişim dinamikleri, olabilir.bazı ülkelerde dahaiyidağılım politikaları ve erişim artan yeterli konuta mesinin sonucunda,dahayüksekbüyümeoranları, olanakveril- mik reformlar yapılmasınınve yoksullara politikalarına yönelik konut daha çok sosyal adalet talep eden toplumsaldoğuşu olacaktır. hareketlerin Ekono ve ilerlemeler Önemli birdeğişim demokratik dinamiği, çeşitlibölgeve ülkelerdeki rekmektedir. ge iyileştirilmesi verecek cevap şekilde olumsuzluklarına hataların kentsel mişteki geç- hitapedecek, sakinlerine tümkent bölgelerinin, gecekondu Marjinalleşmiş velandırma temel hizmetlere temininde yatmaktadır. adilerişim lanım planlamasındave toplumun uygun tümüneyönelik arazi,konut herkeseye üzere, çözümler, kaldırmak - kul ortadan bütünleşmişkarma Bu acımasızsenaryoları şiddetve toplumsalvensizlik, huzursuzluğunazaltılmasıüzerinde yoğunlaşmalıdır. Politikalar, gü- korku, doğrudan olmaeğilimindeki sonuçları bölünmüşşehirlerin ivmeverilir.eyleme ve uyumlu devamlı sizlik eğiliminin içinküreselşarttır bireylem tersine çevrilmesi giderekaynı şekilde, birdünyaya dahaçokkutuplaşan yönelik rahatsızedicieşit üzerine inşa edilmesi ve pozitif insan kuruluşları beslemiş olan kapsamlı koşulları boyunca kentsel yüzyıllar pekiştirilmesi, kazançlarının geçmişteki evriminin Kentin - - - - - Diyalog, temalar teşvik üzerinde etmiştir: tartışmayı aşağıda belirtilen Gelecek Senaryoları: önemtaşımaktadır. araştırılması bileceklerinin refahamak ve ekonomik ulaşmaküzere ve üretim yeni nasıl cezbede unsurlarını yatırımı arttır yeteneklerini rekabet ve ekonomik mesleğiserbest nasıl destekleyebileceklerinin nasıl iş yaratabileceğinin, nasıl daha esnek kılabileceklerinin, emek piyasalarını Şehirlerin yaratır. içinsaygın, işlervesuretiyle eşitfırsatlarsağlamakoşullarını herkes üretken ve kazançlı ve reformlar politika uygulamak ekonomik etkili kullanarak bilim ve teknolojiyi liştirmeyi, besler Müreffeh gelişmeyi ve yaratıcılığı, kent, ekonomik araştırma ve ge yenilikçiliği, bir Diyalog 3:Üretken Kentsel Şehirler: Yeni işalanları açılması • • • • • • ve şehir liderleri nerolve oynamalıdır? şehirliderleri sorumluolannedir farklılıklardan istihdamyaratmayeteneğindeki alanların Kentsel neolmalıdır? yıcı rol ve ilişkiler tanımla- arasındaki hükümetler Kentlerde istihdamyaratılmasındaşehirilemerkezi siyele sahiptir? sektörler, ekonomik Hangi kilit kentlerde saygın işleryaratmakiçinenbüyükpotan- pabilir? işler yaratmak için nelerya- Kentler, içinyeterli sayıda nüfusları kazançlı hızlaartan ekonomik büyümeve saygınekonomik işleryaratmanınanahtarıdır. ve eğitime yeterli yatırımlar, arttırılması kenliğin şehirlerde, degençleriçin, özellikle üret geliştirme, kentsel beceri olmayan ve gereksiz düzenlemelerin kaldırılması, hizmetlere ve kentsel yeterli uygunaltyapıya yatırımlar, Kentsel işletmeler hakkında yüksekişsizlikten dolayıgeçinmeye zorlandıkça başlıcazorluk halinegelebilir. resmi olmayan kanaat sektörde gençlik, kıt olmasıbeklenen birkazanç Ekonomiye sından dolayı, buülkelerdegöreli olasıdır. yoksulluğun ve işsizliğin hızla artması olma- Çoğu endüstriyelleşmeksizin hızlakentleşecek gelişmekte olanülkenin, - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 189 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 190 21. ile; Yüzyılda Sürdürülebilir Devinim Kentsel nımını içermektedir. - hücreleri ile yenilenebilir kulla enerjilerin biliteyi, yakıt hidrojenli kullanımını, arabaların son teknolojiler, olarak E-mo Diğer taraftan, için başlıca enerji kaynağı devinim Kentsel senaryodur.cut gelecekteki ve- yürüyüş), mev raylı ve arasında,bisiklet (sağlam)motorsuz (diğerleri ulaşımsistemleri elzemdir. Pek çokgelişmekte (daha) olanülkede, temiz yakıtlar, entegre metrobüs, hafif sureci,büyümeninteşvik edilmesinde vebilirlik ekonomik yoksulluğun azaltılmasında olmaküzere toplumsal bağlantılarsağlar. ve merkezlerine ekonomik kent Bubağlana- yarar, işlere,yoksulları çalışanları alanlardaki pazarlara, hizmetlere aileleri malları ve kırsal geliştirir. insanlarabağlamaya devinimi insanları devinim, hepsi,kentsel tesislerinin Artan /yürüyüş gibi vasıtadışışekiller, örneğin bisiklet gibi güç fizikselaltyapı, bekesi ve iletişim ile uğraşmanın, eğitim temel ve birkoşuludur. erişmenin sağlıktesislerine Örneğin yol şe sosyal, kültürel alanlarda ve çalışmahayatına politikaktivitelerKentsel devinim, katılımın, Diyalog 4:Kentsel Enerjive Devinim, Çevre Şehir ve kasabaların büyümesini desteklemeye yönelik- dünyanın mev büyümesini desteklemeye çeşitli yerlerinde veŞehir kasabaların İyiBir Kent“Daha Geleceği İçinStratejik Kurulması” Ulusalİttifaklar DÜNYA FORMU/ KENTSEL Bakanlar Yuvarlak MasaToplantısı • • • • • • • • Ne tip kuruluş ve kapasitelerin güçlendirilmesi gerekecektir? güçlendirilmesi veNe tipkuruluş kapasitelerin üzere gereksinim ve netipkuruluş kapasitelere vardır. Mevcut “iyi” sürdürülebilir aktarmak birgelecekgerçekliğine ve fikirleri, kavramları ulaşımplanlamasınınasılbütünlemişlerdir? Şehirler nasıl dahiledilebilir? Ara toplu sürdürülebilir taşımasistemleri, ve ulaşımsistemlerine güvenli kentsel amacıyla toplu nasılbenimseyebilir? ulaşımsistemlerini Yoksul üzere şehirler, dahafazlasınıbaşarmak arttırmak refah gelişim olasılıklarını bunları geliştirmede şehirler nerol şehirler oynayabilir? geliştirmede bunları profilleri büyümeye gerekmektedir ve olanakverilmesiiçinnetipbeceri Ekonomik yabilir? teşvik etmekiçinnerol meslekfırsatlarını serbest oyna- Kentlerde şehirmakamları nabilir? - nasılkulla üzere araçlarını şehirplanlaması,yönetim, gelirve sermaye kazançları Kentler, fonlamasının gelişmeiçinaltyapı yollarınıbelirlemek yenilikçi ekonomik - - rekete geçirmesi amaçlanmaktadır.rekete geçirmesi aşan liderlik ve stillerinin sınırlar liderlik Kolaylaştırıcı yeni ha - gerekmektedir. düşünceleri lışmaları liderliğinin değişen doğasıhakkında Kent bicimde ça- için etkili sivil ile toplumdabirlikte diğer liderler kaydedebilmeleri ilerleme ve birrol siyasiliderler, oynamaktadır,Belediye başkanları liderliğindekritik kent ancak, Yerel Liderlik ve Geleceği: Şehirlerin Toplantısı DÜNYA FORMU/ KENTSEL Belediye Başkanları Yuvarlak Masa eğilimlerin anlaşılmasınayardımcıcut geçerli olmasıgerekmektedir: herhangi birulusalve yerel belirli bunların - durumdamev göz önünde bulundurularak, zor görev, surecine referanscut kentleşme rehberlik etmeşeklindeki aşağıdaki noktaları b. a. c. e. d. f. j. i. h. g.

merkezi hükümet ve bakanlar icin hangi mekanizmalar mevcuttur? icinhangi mekanizmalar ve hükümet bakanlar merkezi içinçeşitliülkelerde nelerdir gelişmenindesteklenmesi veGerçek kentsel zorluklar caydırmak üzere ne türden vardır? tedbirler önleyici geleceği içinsürdürülebilirDaha iyibirkent modellerinden olmayan kentleşme stratejik ittifaklar kurulabilir.stratejik ittifaklar Hangi düzeyde? dahaiyi bir gelecek sağlamak üzereDünya şehirlerine ulusal birbağlamda ne tür migerekiyor? güçlendirilmesi re siyasiiradeyeterli mi,yoksa yasave politikaların daha iyi bir yaşama gereksinim duyduğu yaratmak üze yerde sakinlerinin etki Kent hükumetin maddi katkısı nedir? maddikatkısı hükumetin ve gereksinim kimlerdir leri duyulandeğişimin merkezi meydana getirilmesinde süreçlerde veya değişimin aşağıdanBu (tepeden dinamik yukarıya) aşağı yaklaşım sağlama konusundaki rollerini nasılanlıyorlar? sağlama konusundaki bulunmasını biçimde katkıda etkili iyileştirilmesine yoksulunun yaşam koşullarının kent tümdünyadaki uygulanmasında hedefleri) eldeedilenilerlemenin, kalkınma 10yıllık surede geçtiğimiz temsilcileri, (bin yıl Habitat Gündeminin ve MDG’lerin ve bakan hükumetlerin alındığında, merkezi geçişe damgasınıvuracağı dikkate Habitat III Konferansının, insan nedir? getiri içinbeklenen hükumetler Bu çabadamerkezi nelerdir? için ulusaldüzeyde mevcut kaynaklar Bu süreçte gerek derecesi duyulan ademi merkeziyetçilik nedir, bunun işe yaraması Değişim nasıltasarlanıyor, altındamıhatırlatılıyor, baskı yoksa gıyaben mioluyor? reye sokulmuştur? - dev ülkelerdehangi önlemve politikalar ve aşılmasıiçinfarklı kaldırılması ortadan noksanların elealınmasındaki İstanbul +5Konferansından meselelerin berikentsel yerleşimleri programındanyerleşimleri gündemine bir kent - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 191 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 192 6. DÜNYA FORMU KENTSEL halinde çalışabilirler? ve verecekbüyük değeri en yüksek işletme değerini bicimde temel paydaşlar ile işbirliği nasıl, şehirlerde,için birdeğer olan dahaçokdeğer yaratabilir? Şirketler toplum için en toplumdasorumluluğundadır. nasıl, işletmeleri aynı şirketler zamandakendi şuki, Soru Özel sektör, destekleme uzlaştıranişletmeleri performansını toplumsal hedefler ileşirket Kentlerin Geleceği, Dinamikleri: Değişimin DÜNYA FORMU/ KENTSEL Ticaret Yuvarlak MasaToplantısı yönetiminde giderek kent dahaönemlihalegeldiğini vurgulamaktadır.yaklaşımlarının, KENTLE İLGİLİ YENİ TASARIM ÖNERİLERVEKENTSEL 3. 2. 1. 4. Kentsel tasarım simülasyonu: tasarım Kentsel güçlendirilmesidir. değil uygulanan politikalardadır. Cevap sokaklarda geliştirilip, kapasitelerin yaşayanların bölgelerinde ve gecekondu nin oturtulması bahsedilenvergi sistemi - yukarıda yaygınlaştırılması, kurulması, tesislerinin altyapı alanların olarakaktivite yapabilecekleri ortak bırakmalıdır. insanların Anabileşenler; hükumetler, işiniyerel iyileştirilmesi Merkezi mahallelerinin otoritelere gecekondu proje uygulanmaya başlandı.http://www.youthfulcities.com/ adına daha yaşanabilir hale getirmeleri kentlerini yaşayanaktif katılımıyla gençlerin adına Youthful Cities Projesi uygulanmaya 20 metropol başlandı. Seçilen şehirde lerde birsorunolarakalgılanıyor, değiştirmek etkiyi onedenlegençlere yüklenen gençlertümbüyükkent Genellikle İşsizliği, ve Sorumluluk: Genç Sosyal Girişimcilik mel hak ve özgürlükler dahilinde kanun maddesi olarak belirlenecek ve ortak sahip ve ortak maddesi olarak belirlenecek dahilinde kanun mel hakve özgürlükler özelleştirilmesi yönünde, sorununudoğurmaktadır. bu daözel mülkiyet te Devlet, alanların kamusal çoğunlukla na sahiptirler. politikalar uyguladıkları Hükumetlerin - hakkı etmeve şekillendirme şehri oşehirde yararlanma, ikamet kaynaklarından veFakir de diğer insanlar gibi alanlarda tüm imkanlarından şehrin yaşayan kişiler buluşacağı biralaneklenmiştir.kültürden kadınların Proje sonundabol bol meydan, yeşil ve alan, gençleriçinsosyalleşmealanları farklı binayı veya aktivite alanınıekleyebiliyorlar. istedikleri alaniçerisinde ile belirlenen gençler,mında belirlenen birprogram hazırlanan yardımı bilgisayar ortamında ler sunulmuştur. Projelerden adında bir projedir. bir tanesi Minecraft Proje- kapsa Duyulması içinNeler Yapılabilir? Bubölümdeİsveç’in yürüttüğü 2projeden örnek Gençlerin ve Çocukların Kentsel Planlama Seslerinin Planlama Seslerinin Kentsel ve Çocukların Gençlerin - - - katılımın gerçekleştirildiğini görüyoruz. Ancak kentleşme tecrübeleri farklı bu iki kentin kentin bu iki farklı tecrübeleri görüyoruz. Ancak kentleşme gerçekleştirildiğini katılımın olduğu iddiaedilemez. Yönetici düzeyinde sadeceİstanbulve belediyelerinden Konya yerelBununla birlikte yönetim düzeyinde Türkiye’nin foruma ilgisinin yeterli düzeyde giderek dahaçokilgisini biröngörüolarak dilegetirilebilir. akademisyenlerin çekeceği ki sınırlandırdığı içinönemlidir. mekânla kentsel Bunedenleforum sonuçlarının Türkiye’de re dagündemindeolan konulardır. uluslararasıoluşumların forum, Kentsel meseleleri konular, forumundaDünya ve kentsel dilegetirilen tartışılan baştahabitatolmaküze açısından son derece yararlıdır. çekmek tartışmaya uzmanlarını ve konunun oturtmak zamanlagörülebilir.şümünde etkileri Butoplantılar, birçerçeveye kavramsal sorunları dönü- mekânın ve kentsel tartışmalarda uluslararasıorganizasyonların akademik Bu tarz olabilir.gösterici önemlidir. yol üzerine yapılacaktartışmalarda sonuçlarkent Bunedenleforumdan çıkan bilgi ve paylaşımında deneyim bulunmasıbaşlıbaşına geleceğini tartışması lip kentlerin birarayadile getirilmesidir. ge veinsanların uzmanlıkalanlarından kesimden Çok farklı ortamında tartışma serbest herdüzeyden muhtemel sorunların katılımcıyla karşılaşması elealmasıdır. bütüncülbiryaklaşımla günümüzdeları, yaşadığı ve Kentlerin gelecekte sorun- kaldığı karşıya Forum’un karşı 21.yüzyılda kentlerimizin özellikle enönemliişlevi, yerel biraraya getirmektedir. enstitüleri ve ulusalyöneticileri, STK’ları, cıyla toplanan DünyaForumu Kentsel dünyanın 100’e akademisyenleri, ülkesinden yakın dairtartışmalar, sorunlarına öğrenme ama- mek ve geliştirmek ortak süreçleri ve pratikler ve bir araya amacıyla toplumun getir geleceğimizi pek çokkesimini şekillendirebilmek sürdürülebilirliğini sağlamak refahDünya düzeyini arttırmak, üzerinde varolankentlerin Sonuç 6. 5. (cohesion policy) geliştirilmesi gerekmektedir. geliştirilmesi (cohesion policy) yanısıra,biruyumpolitikası kazanmalarının özgürlüklerini içinekonomik etmeleri olmuştur. fizikselengelleri yok da çokfazlasuistimaledilenbirkavram Kadınların Cinsiyet ve Kadın Yuvarlak Masa Toplantısı: aslındasonzamanlar Cinsiyet kavramı, sergi alanınındayer aldığı birfestival dedüzenlenmiştir. tümprojelerin sergilendiği çizimatölyelerinin oyunların, katılan yarışmaya kentsel gösterdiği,da uygulanmış ve proje konferansların, %75katılım sonundagençlerin edilmiştir. Proje edilen projeler Prag/NY- sonunda kabul belli noktaların şehrinin ile başlatılmışbirprojedir. Projeye ve%9’ukabul bunların 255gençmimarkatılmış nasılyaşanabilirolmasıgerektiği nım alanlarının biryarışma ileilgili gerçekleştirilen 21. Yüzyılın Yaşanabilir Fikirler Projesi: içinGenç - kulla Şehirleri Prag ortak şehrinin olunacak arazileroluşturmalıdır. 7

- - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 193 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 194 kentsel sorunların çözümü açısındanönemliolarakdeğerlendirilmelidir. sorunların kentsel bilgi ve ve paylaşmaları, tecrübelerini diğerkentlerin düzeyinde katılımı belediye başkanı uzman ve akademisyenlerin daha çok ilgisini hak etmektedir.uzman ve akademisyenlerin koyduğu ortadadır.lar ortaya Bu nedenle forum, paydaşlarının ve konunun bu alandaki sonuç- içinçokdeğerli uzmanıakademisyenler ve hükumet konunun merkezi cilerimiz, durumundadır.yeniden tanımlanıptartışılmak Forumu’nun; Dünya Kentsel yerel yöneti- varıyoruz.Busürecin, sosyalve kültürel çokgeçolmadan siyasi, ekonomi, boyutları kına süreciKentleşme sancılıbirsüreçtir. olarakbualandapekçoksorununyeni yeni Ülke far Türkiye dönüşüm süreci sonyıllardave kentsel yaşıyor. başdöndürücübirkentleşme olmaktadır. hemdeyönetimsel düzeyde etkileri hemakademik konuların tartışılan gerçekleşmesidir.ülkelere bilgi ve tecrübe akışının Forumu’nda Bu açıdanDünya Kentsel degelişmişülkelerden dahasorunlu biri Forumların değer kazanımlarından enkayda miştir. 2016’daİstanbul’un HABITAT gerçekleşecek III’e sahipliği ev yapmayı hedeflediğini belirt Kentsel olarakbuhedefini6.Dünya UNACLA Başkanı Forumu aracılığı ileifadeederek, Kadir Topbaş, önemininaltınıçizen İBBBaşkanı konusunun yararlanılması daha etkin yerelSürdürülebilir konusunda, ve yönetimlerin deneyim uygulamalarından kentleşme toplantılara eşliketmişlerdir.nın bazıöndegelenisimleri maktadır. Toplantılarda ilkdefa Türkçe tercüme yapılmış, Türkiye ve işdünyası bürokrasi - Türkiye’nin uluslararasıölçekte gerçekleştirdiği birönemtaşı- çalışmalaracısındanayrıca ForumundaAltıncı Dünya Kentsel İstanbulve büyükşehir belediyelerinin varlığı, Konya - - 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. KAYNAKÇA Yerel Yönetimler ve s. Konya, 31-69 mu-5-astanbul-ba-1-4-ya-1-4-kaehir-belediyesi/32 https://www.yumpu.com/tr/document/view/21821836/danya-kentsel-foru- tanbul 2014s. 21 Yerel Yönetimler ve BüyükşehirBelediyesi Konya Konya, Kültür Yayınları No:224,İs- http://mirror.unhabitat.org/downloads/docs/3406_98924_WUF3-Report.pdf http://mirror.unhabitat.org/list.asp?typeid=3&catid=467 timler, Cilt14,Sayı:1, 2005,s. Ocak 29-54 Bostanoğlu, Özer, Habire Habitat,Çağdaş Türk Hakikat: Kentleşmesinde Yerel Yöne http://wuf7.unhabitat.org/ -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 195 darını yereldarını dilikurulabilmiştir. paylaşan, birdevlet efendi yapılarla değil hizmetkar algısıBu dönemdegelenekselegemen devlet yerine, yerel güçlendirerek, ikti- unsurları reformlarla aşamalıolaraktemizlenmiş, sosyalbelediyeciliğinçekleştirilen önüaçılmıştır. 2002’den ve hukuksal ideolojikkısıtlar belediyecilik uygulamalarının önündeki sonrager enönemlisebeplerden olmuştur. biri etkileyen başarısını şım partinin Türkiye’de sosyal - etmekgerekiyor, buyakla Partisi kabul döneminde gerçekleştiğini sıçramanın Refah ki görmüştür. olarakkabul birimler Türkiye’de isesosyalbelediyecilik anlamındaenönemli uygulama ve yeniden enavantajlı hayata paylaşım geçirmede ilkesini sosyal politikaları edilmiş, yerel dünyadaile birlikte olarakkabul yerelleşme yönetimler önemlibir kavram görmüştür. 1970’lerden devretmesi itibaren tartışmaları egemenkonumunu devletin fizikselproblemlerinkabul çözüm üretenlediyecilik dahaçokkentlerin biryapıolarak miş biryapıkuramamıştır. merkez-yerel çatışmasıaltındaezilmiş, be politikalar Sosyal döndüğügibi batılıanlamda dayeni ve geliş- mirasaarkasını bukadim modernleşmesi bireyler birsistem olarakyüzlerce tarafındaniçselleştirilmiş göstermiştir. yılvarlık Türkiye şemsiyesi altında serpilmiş, lenek ve kültürden gelen doğal birdenetim mekanizmasının bir tinsel yoğunluğun, ge bir denetime tabii tutulan sosyal politikalar, doğuda farklı sıkı donatılmıştır.kıflarla Batı rasyonelliği ilestandardizekurum kurallartarafından edilen,ve bütünihtiyacınıgözeten biryanıinsanların muazzambirözenindört yansımasıolanva- gözetilmeksizin etnikayrım Osmanlımedeniyetinin Din,dil, olduğu iddiaedebiliriz. ırk, halini oluşturanOsmanlımedeniyetinin, gelmişgeçmişenbüyüksosyaldevleti tarihin kristalleşmiş olgusunun ve bunun İslam öğretisinin olarakvakıf biri temel motiflerinden yaklaştığımızda, birşekilde olgusunadahakapsamlı sosyaldevlet sının ötesine geçerek, birboyut üstlenmiştir.den kuran açı- referansların Ancakmodernist vebakış etnosentrik yumuşatarakyeni- ilişkiyi görevi üstlenmiş, bukarşılıklı arasında birtamponmekanizma tı’da üretilmiştir. birey savurduğu,ile sistem sürüklediği Modernleşmenin aidiyet krizine dahaçokAvrupa menşelibirolgudur, kavramı, devlet Sosyal ve teorik pratikanlamdaBa- Giriş BilimKuruluÜyesi DüşünceMerkezi Şehir Dr. Nureddin Nebati Sosyal Belediyeciliğin Geleceği Türkiye’de - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 197 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 198 kurulmuştu vekurulmuştu muazzam birözen aksettiriyordu. Örneğin Fakir, dul, öksüzve borçlulara 2004:559). iştirak etmiştir(Kazıcı, Vakıflar insanın evreninve düşünülerek tümihtiyaçları birodasınıvakfederek bileevinin buanlayışagöz bulunanyaşlıbirkadın odalıbirevi en alt ya da en üst seviyesinde bulunanlar dahi bu anlayışı paylaşmaktadır. iki Nitekim toplumun bakımından ki imkân müesseselerdirkadar itibarlı miştir. o Osmanlıvakıfları aracılığıylakurulan busosyaldayanışma ağı genişle vakıflar kadar en ücraköşelerine yaratmıştır.bir çeşitöz kontrol mekanizması gözetilmeksizin Din,dil, ırk Osmanlı’nın renk, toplumun herhücresine dolayısıyla yerleşmiş dahertürü denetimdenazadebirşekilde edilmiştir,yetim malıve malınıyemek devlet enbüyükgünahlardan kabul biri buanlayış çokdahaönceliklidir. korunmasından şahsi mülkün malının korunması, Vakıf malıyemek 2006:10).İslam anlayışına sağlamıştır(Doğan, göreteminini büyükölçüdevakıflar Vakıf çok genişbiralanayayılmıştır. adalet,fırsateşitliği, Sosyal dengeli gelir, dağılımı servet lı’da miktarve çeşitbakımından müessesesigelişiminindoruğunavarmış, kapsam, vakıf kılmaktadır, ancakzorunluluğa anlayışındandevlet farklı gerek duyulmaksızınOsman- (Gözübenli,tirmektedir ty). zorunluVakıf değildir kurmak buyönüsosyal onumodern bağlamaktave yardımı tüzel İslamiusullere kişiliğe uygun halege olmaktan çıkararak rencide edilmemesi,insanhaysiyetinin korunmasıdır. Vakıf müessesesiyardımı kişisel faydasına sağlamıştır. insanların kullanılmasını yete kadar Entemel hususyardım alanın ebedi- tümgelirinin oluşturmuş, birmülkün Osmanlısosyalsisteminin merkezini vakıflar para” anlamına gelmektedir (tdk.gov.tr). İslam çok toplumlarında temel bir rol üstlenen mülk, ve resmî tarafındanbırakılan bir yolla birtopluluk ayrılarak veyaşartlarla birkimse luğu’nun kurduğunu söyleyebiliriz. Vakıf; “Bir hizmetingelecekte deyapılmasıiçinbelli sistemi vasıtasıylaOsmanlıİmparator vakıf da, dünya enbüyüksosyaldevletini tarihinin biralgı dahabütüncülve biçiminebaktığımız tarihsel işleyiş iletoplumların - uzaklaşarak izleğin bizeModernist sunduğutemel referanslar dünyasından biradım ve kavramlar uygulamalarıhayata geçmiştir.Fransa, sosyaldemokrasi ve İngiltere, İsveç’te farklı Belçika refah gösterilir. kurumsallaştığı Batı Avrupa devletinin lukla ülkeleri 1930’larda Almanya, olduğuiçin,onunreferansı moderniteye özgü devlet birkavram Sosyal olarakçoğun- bireyselciliği, adınabirçeşityeniden ayrıştırıcılığınıtörpülemek bölüşümgerçekleştirilir. dengeleme rolüyle devreye girer. eşitsizlikleri aktararak, ne kaynak yıkıcılığı, Modernitenin adaletsizliği azaltmakve- toplumun dezavantajlı kesimleri bölüşüm konusundaki Devlet sistemive gerekir. ehllileştirme olarak okumak denetleme tasavvuru kapitalist yönelik, doğasını dengelemeye tahripkâr travmalardanyük tarihsel sonratoplumsal eşitsizliklerin (Alp, 2009: 266) asıl yükselişini yaratan zeminin 1929 buhranı, I. ve II. Dünya Savaşı gibi bü- yasal düzenlemelere ve Bismarck dönemiAlmanya’sına olsada mümkün götürmek kadar İngiltere’de ortalarında 19.yüzyıl ilgili kökenleri devletin temel Sosyal eğitimi sağlamakla Sosyal Gelişimi Devletin - - - işlerde çalıştırılabildiğini ve işgücünün%30’unu oluşturuyoruz (Kumral, 2011: 67). Türkiye edilmiştir, bahane edilerek çokağır bertaraf olağanüstü koşulları 1946yılındaçocukların hükümler, himaye edenkimi örneğin çocukları II.Dünya Savaşı döneminin nunundaki ancak 1936’daki- olabilmiştir. ile söz konusu iş ka 2009: 20). Söz konusu İş Kanunu (Beki, yoktur.hiçbir şey tedbirler birtakım Çalışma hayatını düzenleme bağlamındaçokkısıtlı ile gündemegelebilmiştir, 1921 Anayasası’nda üzerine neredeyse ve sosyaldevlet haklar miş, içeriği boşaltılmıştır. ki Öyle Türkiye’de “sosyal devlet” ancak 1961 Anayasası kavramı - hantal, birgelenektarafındantasfiyesistemi, edilmiş, merkezci, bürokratik güdükleştiril üzerinden bütüncülbirdünya aksettiren, tasavvuru rojen esnekdayanışma ve tekillikler hete çokkatmanlı, Osmanlısosyalsisteminin çokmerkezli, ki 2011:53).Denebilir (Ertem, devredilmiştir ve olancumhuriyet kurum kuruluşlarına birkurumsallaşması rece merkezi iyice küçültülmüş, Osmanlı’da tarafından yürütülen bir çoksosyal hizmet son de vakıflar payı kamuhizmetlerindeki tasfiye edilmiş, ileyapılanbirçokdüzenlemeyerleri ilevakıflar edebilmişlerdir. ilehizmetvermeye devam dini özellikleri arasında 1924-35yılları Vakıf çalışılmış, büyükbölümü tasfiyesal yapıyauyumlukılınmaya edilmiştir. Toplumda sadece göstermiştir.kendini müessesesiyeni Cumhuriyet toplum sürecine- vakıf geçişlebirlikte da yaklaşımda açısıvakıflara üzerinde tesis edilmeye çalışıldı. Bubakış yapılar butopraklar ürettiği özgün koşullarının yerine, kendi Batıkültürünün rinleştiren kurmak birtahayyül alan,onude zenginliğimizi çalışıldı.Kendi dikkate gerçekleştirilmeye bir toplumsal ülkü mizacınayabancı gelenekselolanlanetlendiveleşmesi ilebirlikte kendi butopraklarda üzerinden işleyen doğalveyırseverlik çokboyutlu birsistem kurmuştu. Türkiye- modern içindeha- ve özelolarak, birdenetimegerektoplumsal dinamikleri duyulmaksızın kendi buyapıylauyumiçindeyenidenduğu içinsosyaldevlet üretildi. özsel Bizimkültürümüz sallaştırdı. üzerinden üretilen Batıgeleneği dahabireysel birsistem kur ve ahlakı ödev yarattığı buhranlaraçözüm geleneğini kendi - olaraksosyaldevlet kurum Modernleşme 2004:561). giderilmesini sağlıyordularının (Kazıcı, sadecebirbinayapıpbırakmıyor, yi kuranlar okulun ve öğrencilerin tümihtiyaç- vakıflar ücretlerinidoktorlar buradanalıyordu. bağlıidi,medrese Öğretim vakıflara müesseseleri tarafındanyürütülüyordu. bağlanıyor, birbölümüvakıflar Hastanelervakıflara hizmetlerin (Türkoğlu, 2012).Osmanlı’dakurulmuştu. kamusal ler tayin etmekamacıylaçeşitlivakıflar gayesiyle döktürmek ve üzerine görevli kül atılantükürük benzeri maddelerin - sokaklara temiz tutulmasınısağlamak, caddeve himaye sokakların hayvanları etmek; lendirmek, ev- müflis ve borçlulara bekârları yardımcı çırakyetiştirmek, işsizlere olmak, işbulmak, yer talebelere temin etmek, burs, yetimleribüyütmek, kalacak karşılamak, ihtiyaçlarını yolcuların oyuncak almak, çocuklara yem kuşlara vermek, korumak; nin azarlamalarından efendileri hizmetçileri, - kıran vekacak bardak gibi kase kap hazırlamak, çeyiz genç kızlara evlenecek sağlamak, emzirilmesini çocukların sağlamak, ve bakımını hamalların kayıkçı ve meyve sebze çalışamayacak derecede dağıtmak, yaşlanan halka para yardımı yapmak; - - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 199 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 200 lak egemenliğini devrederek, sınırlı bir egemenlik içinde standartlaştırıcı ve istikrar sağ- ve istikrar biregemenlikiçinde standartlaştırıcı lak egemenliğini sınırlı devrederek, yenilenen anlayışı” birdevlet (Enerve mut Demircan, 2008:60).Devlet önplanaçıkmıştır düzenlemesi ve göre yapan, siviltoplum yerine;kurumsal yasalaltyapı taleplerine devlet özelekonomiye, hayatına kültüre, yoğun ve kişilerin doğrudan müdahalede bulunan bir nıyordu. 1970’lerden itibaren dünyanın değişen ile birlikte dengeleri “ülkeiçinde sınırları ye’deki- gelişiminden kaynakla toplumsal yaşamındönüşümündenve yeni dinamiklerin Yerele gelişmelerden, hemde hemdünyadaki yönelik budahaesnekyaklaşım Türki- mesine yönelik düzenlemeler yapılmıştır. 2007:45). (Arıkboğat, güçlendir konumunu doğrudan seçilmesine ve halkoyuyla belediye meclisikarşısındaki tim organlarını sonverilmiştir. görevden alabilmeyetkisine Ayrıca belediye başkanının yer bulmuşörneğin 1963’de yönetimin yerel merkezi yöne yapılanyasaldeğişikliklerle dünyasında tartışma gibi kavramlar yerele güçkazandırılması özerklik, yerel ilişkilerinde olanak sağlayan birzemin yaratılmıştır. (Ersöz, 2007:139).Ancak60’lardan sonramerkez tılmış, onunyerineşehirciliğin altyapıgibi meşgulolmalarına fizikselsorunlarıyla kentsel sosyal yardım, tamamendaral- sosyalhizmetlergibi işlevleri belediyelerin sosyo-kültürel yönü hizmetalanınınençoktırpanlanan sosyal belediyecilikrin olmuştur. Eğitim, sağlık, idareleri tarafından yürütülen pek çok görev merkezileşmiştir. Budönemde belediyele yetersiz kalmışlardır. II. Dünya Savaşı’nın sonra ise belediyeler sona ermesinden ve il özel belediyeler, yetersizliği verilen görevleri yerinegetirmede kaynak nedeniylekendilerine vesayeti donatılan arasındamerkezin altındaolsadagörece1945 yılları genişyetkilerle bir unsur olarak varlığını meşru göremezdi. egemenliği kısıtlayıcı 1923- karşısında merkez ve sağlamaya otoriter yönelikkorumacı edimyerelin buaşırı birsistemin bekasını kurulan güçlenmesininsistem içintehdit yaratabileceğisurların varsayımına dayanıyordu. Yeni yerel olanaktanınmıyordu.göstermelerine un- genelyaklaşımı Cumhuriyet kadrolarının tür. Budönemdeyerel birparçası olaraktanımlanıyor, yönetimler merkezin birvarlık ayrı devletçi birreform anlayışın sürdürmüş belirleniminde - geleneği dekkatı etkisini larına çaba- cepheye dönüşmüştür. iki demokratikleşme konumda 1960’lardaki Özellikle karşıt dit olarakgörmüşlerdir. ve Dolayısıyla böyle yerelin birzihniyetin uzantısıolarakmerkez bağdaştırdıkları varlıklarıyla ve kendi yaklaşmış “ulusal çıkarlar” içinyerel yönetimleri teh- silcisi atanmışyapılar, ilişkiye belediyelerle “egemenliği tarafakaptırmak” karşı kaygısıyla etmiştir. Türkiye’de devlette yıllardır salmış kök bir zihniyet”in tem- “yenileşmeye kapalı Türkiye egemenliğin toplandığı, devleti tek merkezde üniter birgelenekinşa ve merkezci Türkiye’de Merkez Yerel İlişkisi konulamamıştır. hiçbirşey deyse tarumaredilmişverı yerineAvrupa’nın yeni nere ilekarşılaştırılabilecek kurumsallaşması cumhuriyeti ilegelenekten- gelenhimaye, dayanışma ve koruma, denetimmekanizmala - - - - - 34-36). Merkezi ve sosyal politikalar ile yerel ileçoğu zaman paralellik hedefleri ve olanların sosyal politikalar 34-36). Merkezi sosyalyardımlarnakdi ve istihdamprojeleri ise sacayağının sonbileşenidir(Seyyar, 2008: ayağıdır.nizmasının birbaşka Ayrıca yerel periyodlarda yönetimin belirli gerçekleştirdiği - sağlayan yeniden yatay paylaşım entegrasyon meka toplumla kaynaşmasını politikaları ve entegrasyon dezavantajlı grupların dikey halkı veyacak uygulamalarıbarındıran kent bütünlük içindeuygulanmalıdır. Yöre insanınınyerel yönetim ilebütünleşmesinisağla- bir koruyucu önleyici sübvanse edecek, uygulanması sırasındaoluşabilecekriskleri tikalar üretmek ve yöre ve yatay insanının sosyal dikey entegrasyonu sağlamak. Yerel sosyal poli- sorumluluğugeliştiren(bütüncül) sosyalpolitikalar, aktifsosyalyardım kişisel politikaları entegreli göre Koruyucu görevleri şunlardır: yerel siyasetintemel sosyalpolitika Seyyar’a sosyal belediyecilik anlayışı ilemümkündür. deçözüm sürecinin yine içindeyer oluşturmak alabilmesinisağlayacakkişilerin alanları bu üretilirken, dezavantajlıgöz gruplara önüne alınacak olursa özellikle yönelik politikalar edinecektir. Ayrıca yoksulluğun eşitsizliğin ve yüksekorandaseyrettiği gelirdağılımındaki göç gibi çözümünde sorunların aktif bir işlev yoksunluk, yoksulluk, kentlerde derinleşen olabilecektir.lışmalar yapılmasımümkün Busayede yerel büyük yönetimler özellikle eğitim gibi ve engellilere ça- çevreningiderilmesi; sağlık, korunması, yönelik politikalar sosyal hizmetler, yoksulluğun hayata geçirilmesi; istihdamgibi alanlarda politikaların “sosyal belediyecilik” sosyalyardım, yoksulluk, sosyalkonut, geliştirilmesiyle alanlarının pay etmekanlamına gelmektedir (Yörükoğlu, 2008: 67). Yerel yönetimlerin ve dolayısıyla arasındayeniden insanların birşekilde farklı eskisinden kaynakları paylaşım ekonomik edilmeye başladığını söyleyebiliriz. Biryerel olarakkabul yönetimbiri sürecinde yeniden 1990’lardan itibaren paylaşım”“yeniden olgusunuyerel yönetimin başlıcailkelerinden miştir. - reformlarlatir. yasalstatükazanabil ancak2002sonrasındagerçekleştirilen Bukırılma dahil edilmiş- sosyal eşitliği sağlamakgibistandardını hedeflerdepolitikaya yükseltmek, yaşam görünenyönü yerel ile ilgilisadece kentin birfaaliyet halkın olmaktançıkarılmış, lere ulaşarakbugruplara yönelik planlıve üretmiştir. programlı politikalar Belediyecilik hayata Partisi’yle geçmiştir. Refah sistemli birşekilde ölçeğinde- dezavantajlı Kent kesim yarattığını söyleyebiliriz. bir kırılma yaklaşımında Türkiye’de sosyal belediyecilik anlayışı belediyecilik belediyecilik anlayışının gölgesialtındakalan uzunsüre yüksekkurumların çok önem vermeye başlamıştır (Pektaş, Partisi’nin Refah 2010: 12). Bu bağlamda özellikle daha politikalara belediyelerlikte bu sosyal uygulamahizmet merkezli ivme kazanmış, bir 1990’larla göç, gibi gelireşitsizliği, önplanaçıkarmış toplumsal olguları yoksunluklar Türkiye’de süreci kentleşme hızlanmaya birlikte başlamış, 1950’lerle budurumkentlere ve yerel toplumun çeşitliparçalarına dağıtarak, eğilimleri güçlendirmiştir. Bununyanında otoriteyi yerel unsurlara esnemeyen, homojenve yapısınıkırarak, merkeziyetçi lığın katı, layıcı birunsura dönüşmüştür(Parlak, 2003:60).Küreselleşme süreci ulusalcı- modernist -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 201 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 202 ğişikliklere gidilmiştir.ğişikliklere .Belediyeler tarafındantahsiledilenvergiden %15’liközel kesilen önünüaçmıştır. göstermelerinin varlık Örneğin vergi düzenlenmesinde de gelirlerinin olarak yaratabilengüçlübirimler hafifletilmiştir.kaynaklarını kendi Ekonomik anlamda bağlamda son derece olumlu gelişmeler yaratmış, yerel vesayeti üzerinde merkezin Bütçe Vergi Pay Gelirlerinden Kanunun” Verilmesi Hakkındaki uygulamaya girmesi bu Özel 2008 yılında ise 5779 sayılı İdarelerine veBelediyesi İl Belediyelere Kanunu, Genel ve Özel 5216Sayılı Büyükşehir İdare 5302Sayılı5393 Sayılı İl Belediye Kanunu Kanunu, mutsuz olacaktır. halkmağdurve karşılanmayan talepleri yaratacak, hizmet sunumundahantalbirişleyiş uygulanmasında aksamalara sebep olacaktır.litikaların Uzun süren süreçler bürokratik müdahaleler üretebilmek sosyalpo yardım yerinemerkezden yadaonay beklemesi sosyal yardım, sosyalhizmetler, acil kullanarak istihdamgibi alanlarda olanaklarını kendi göremerkeze daha pratik bir işleve sahiptir. Yerel yoksulluk, yönetimlerin, sosyal konut, ulaşmakverak toplumun sosyaladaletisağlamakkonusunda dezavantajlı kesimlerine - kullana aitmalikaynakları biryönetim biçimikendisine hâkim sıyla bölgesinebukadar göre da merkeze daha büyükavantaja sahiptir. konusunda belirleme öncelikleri Dolayı- nedeniylesosyal sahipolmaları olanaklarına ve temasları haberleşme insanı ileolanyakın mek gerekecektir” (Nadaroğlu, 2001:79). Yerel ve yöre idareler bölgeye olanhakimiyetleri yadayerel idarelerinhizmet yüklememek varlığınasonvererek idare ileyetin- merkezi gerekir. sahipolmaları Aksihalde malikaynaklara camayı yapabilecekleri yerel“ya idareye har kıldığı gerekli yerine getirebilmeleri için yönetimlerin de hizmetlerini yatırımlarının edilen görevleriuygulamada son derece pratik birfonksiyonu bulunmaktadır. Yani yerel yönetimlerce tahsis kendisine sahipolmasımerkezi yaratmavekoşuluna rını kullanma gözetilerek yenidenstandartlar - tanzimedilmesidir. malikaynakla Birbelediyenin kendi temel olanyerel uluslararası unsurlardan birisi görev yönetimlerde ilişkisi mali kaynak kılınmıştır. şeffaf ve sorumlu Sosyal belediyeciliği katılımcı, doğrudan etkileyen mokratik, yeniden örgütlendiği birmodelebırakmıştır. Yerel yönetimler olabildiğince özerk ve de anlayışı yeriniaşamalıolarakyereli güçlendirildiği ve “adem-i merkeziyetçi” ilkelere göre 2000’li yıllaryerel yaratmış, gelenekselmerkezci yönetim anlayışında önemlibirkırılma 2000’li Yıllarda Sosyal Belediyecilik Gelişmeler Alanındaki perdelemek açısındanönemlibirfonksiyonlik ve adaletsizlikleri üstlendiğidir. sonuçyerel yönetimlerin çıkan paylaşım”a“yeniden toplumsal dayalı eşitsiz- bileşkesinin geçirebilecek potansiyeli barındırmaktadır. ortaya Bütünbuolgulardeğerlendirildiğinde noktada tamamlayıcı birfonksiyon harekete ve içermekte toplumda varolandinamikleri kılmaktadır.tunu işlevsel Yerel yetersiz kaldığı sosyalpolitikaların idareler merkezi ayrıca yerel isedahaçokpratikboyu- kanuni, buuygulamalarınçoğunlukla taşısa da,merkez - - - - kalan vatandaşlara doktor hemşire hasta bakıcı yöneltilmiştir. vatandaşlaradoktor hemşire hastabakıcı kalan Yaşlı,- engellikendi yatalak, yapılmıştır. Enönemligelişmeisesağlıkalanındagerçekleşmiştir, evde yaşamakzorunda giysileri ücretsiz yıkanmıştır.versitede çocukların Öğrencilere okuyan giyecek ve kırtasiye gözetilmiştir. tümihtiyaçları ların kurulmuş, uzakta yaşayan Çamaşırhaneler evinden üni- kültürümüze,hizmetleri geleneğimize, tarihimize uygun olarakyeniden üretilmiş, insan- layan bütüncülbelediyecilik anlayışı hayata geçirilmiştir. AKBelediyecilik ilebelediyecilik insanınmaddive yönünü manevi kucak kucaklayan, mun tümdezavantajlı kesimlerini gibi toplu ticaretuygulamalarla - merkezi engellilerlokali, evleri, ve Demirel, 2011)Şefkat (Turam gibi sosyalbelediyeciliğekazandırmıştır uygulamalarla derinlik merkezleri erişim eğitim ve dinlenme, çocukmeclisi,giysi yaşlılarve yıkama, gençleriçinbilgima merkezi, ve danış- çocukkoruma içinmerkez, çalışançocuklar sokakta çocukkulüpleri, merkezleri, Belediyesi sosyalbelediyeciliğin birörneğini sunmuş, başarılı 2014: 46).Ankara gençlik vatandaşlara ve öğrencilere dağıtmaktadır çorba (AK Beyannamesi, Parti sabahları Seçim yeniyapılması sosyal belediyecilik belediyesi, birboyut ilkesine kazmıştır. Örneğin Ankara eğitim gibi ve engellilere çalışmalar çevrenin sağlık, korunması, yönelikrilmesi; politikalar sosyal hizmetler, hayatayoksulluğun geçirilmiş; gide istihdam gibi alanlarda politikaların la “sosyal belediyecilik” sosyalyardım, yoksulluk, sosyalkonut, geliştirilmesiyle alanlarının (AK 2014:46). Beyannamesi, Parti Seçim oranında artmıştır Yerel yönetimlerin ve dolayısıy - 2002’den içinayırdığı %1000 işleyişi sosyal devletin hükümetin ödenekler sonra merkezi 2012:174). (Kesgin, çekleştirilmiştir pekçoköncüuygulama ger kadar eğitim vemerkezlerine kültür satış yerlerine, mesleki hayata geçirilmiştir.belediye gibi tanzim yaklaşımlar alanındanhalkpazarlarına, Konut hafifletilmesidir. koruyan yükünün çalışanını ile merkezin kaynak yaratıcı,birlikçi, Üretici, plana çıkarmışlardır. yerel hizmetlerin yönetim Buradaamaçnitelikli tarafındanverilmesi içinsosyalbelediyeciliği korumak ön hissedendezavantajlı kesimleri leşmenin etkilerini çekmektedir. Toplumcu belediyeler küresel- belediyecilik anlayışında kazanan deneyim reddin Kesgin “Türkiye’de yoksullarıncansimidiolarakyerel sosyalrefah” öneminedikkat ve yeniden bağlamında sorumlukılmaktadır. hayata paylaşım geçirilmesi ilkesinin Bed- anlayışında olaraktanımlamakta,yerel temel kurumlar düzeyde sosyalrefahın arttırılması donatılmaya çalışılmıştır.şekilde yerel yönetimleri sosyal yönetim Bu vekanunlar hizmet sahipbir yerinden yönetimler, genişlemişve alanları yeterli malikaynaklara yetki özerk, (Genç, hayata yerindenyönetim geçirmiştir gibi 2007:270).Böylece ilkelerin odaklılık, hizmetlerde hesapverebilirlik, sonucave vatandaşa yönetime katılma, lik ve verimlilik, - etkin sağlama açısındanönemliadımlaratmamışaynı zamandahizmetlerde yerindelik, sadecemaliözerkliği kanunlar 2008:70).Sözmesi uygunkonusu görülmüştür(Urhan, %40’tan %75’e paybelediyelerine ayrılan payın kısmı isehavuza git kalan geri çıkarılmış, belediyelere pay %4.1’den aktarılan %5’e çıkarmıştır. Ayrıca bu%5’in içindebüyükşehir idare vergi payı kaldırılmıştır. hasılatınından Büyükşehirbelediyelerinin bölgelerindeki - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 203 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 204 ile işbirliğine degidebilmektedir. . için zaman zaman sivilkuruluşları toplumsosyal belediyeler bu hedefi gerçekleştirmek hedefinigüden geliştirmek sosyal eşitliği sağlamakve bölgeninaltyapısını söz konusu elverdiğimektedir. yaşamstandardını ölçüdeyerel yükseltmek, halkın kaynakların Mali yerel işsizlikgibi sorunlaraanındamüdahaledebulabil- yönetimler derinleşen yoksulluk, ve yerel yönetimsıyla sosyalpolitikalar anlayışı bütünlükiçindeilerlemelidir. Busayede tamamlayan parçalar olarakalgılanmalıdırlar” birbirlerini içerisinde 2007).Dolayı- (Şen, Fizikî hizmetlerilesosyalve kültürel hizmetlertek birhizmetmişgibi görülmeli,birbütün kültürel birbütünolarakelealınmalıdır. dokusu, sosyaldokusu ve dokusu alanının fizikî edilmiştir.olarak tasavvur Şen’e Nitekim göre de; “Belediyecilik denildiğinde, ilgili yaşam 47). Kentler, alındığı, ruhuolancanlımekânlar insanınve merkeze onunihtiyaçlarının moral ziyaretleri düzenlenmiş, çözülmüştür (AK sorunları 2014: Beyannamesi, Parti Seçim hizmetiverilmiştir. insanlaraevde bakım çocuklara ne bakamayan Hastayaşlıve kimsesiz yaşanabilir mekânlar üretmek değil,yaşanabilir mekânlar aynı güvende zamanda bireyin hissettiği, kendini aidiyetin birparçasıdır.kentsel yönetimi Çağdaş anlayışı kent içindeyönetimin tek görevi yaratılması bir yaşamsunacakolanakların kentlilere dahaiyivehayata geçirilmesi, kaliteli dır. alanpolitikaların sosyal, kültürel, Kentlilerin ve dikkate manevi bedenselihtiyaçlarını olmalı- aidiyetini pekiştirmek birbileşeni dekentlinin belediyecilikSosyal politikalarının inşaedildiğinizmaların biryapıiçindedaha daanlamlıdır. - olanak sağlayan meka sistemle eklemlenmesine şinin sosyal hayattın dışında kalmadan, - ki kılındığı, içinde değil, katılımcı aktifbirsorumluluk duygusu içindekonumlandırıldığı, ze edilmesinidesağlayacaktır. yardımlar Sosyal yardım alanıpasifleştiren birmekanizma minimali- sürdürülebilirliğini, olasızararveoluşturularak yerel risklerin sosyalpolitikaların potansiyeli taşıyanyerel kurma ve yönetimler entegreli koruyucu ilişki sosyalpolitikaların unsurun bütünleştiği bir eksende üretilmelidir.dağıtım bu iki böyle dinamik bir Halkla sahiptir. içindeezilmemeli,yeniden gerilimi yerel-merkez Bubağlamda sosyalpolitikalar giderme potansiyeline yerel yerel en iyi şekilde yönetimler ihtiyaçlarını halkın Nitekim ilemümkündür. ihtiyaçve bilindiği taleplerinin canlıbirilişki sıyla bölgedeyaşayan halkın dolayı- kurulduğu yatay birilişkinin olduğu, halkla etkileşimin arasındakarşılıklı kentliler yöneticileri ve ancak kent gerçekleştirilmesi belediyeciliğinSosyal randımanlı bir şekilde üretmelidir. göz önünealaraksosyal politika dinamikleri vebelirleyen ları buihtiyaçları kültürel ihtiyaç- tüm alt grupların sosyal, yönetimi teker ekonomik, teker manevi, lı, Kent çoğulcuperspektifemı zorunlu kılmaktadır. göre- yapılandırılma adaletpolitikaları Sosyal - üreten esnekbiryaklaşı uygun politikalar ihtiyaçve beklentilerine kendi sosyal kümenin alan,her dikkate grup ve tekilliklerini yapıların belediyecilik yaşayanSosyal kentte farklı Yükselen Olarak Sosyal BirDeğer Belediyeciliğin Geleceği nin birsonucudur şüphesiz. Vahdet ve tevhid ilkesi “nizam-ı alemidealinintemelidir, bu prensibinin- ilahi olanınbiryansımasıolarak büyükbirözenle içselleştirilmesi yaklaşması İslam’ınyapı içindeişlediğini Buyaklaşım, görmekteyiz. yaratılmışolan bütünvarlıklara denetim ve zorlamaya çokgelişmiş, tabiitutulmaksızınkendiliğinden yoğun ve sistemli ve kültür geleneğimizeKendi baktığımızda dayanışma ve sosyalfonksiyonların özel bir değildir. evrensel birlikte veşüphesiz önemlibirzenginlik tek birmotif olmakla ve ilhamkaynağı üretmekte ve uygulamaktadır. Avrupa’daki uygulamalar, geleneği sosyal devlet ve tarihi değildir, ve politika siyasalbağlamı,tarihi geleneğine uygun kendi birşekilde herülke sosyal belediyecilik uygulamalarına baktığımızda, bütüncül biranalize ulaşmakmümkün üretilmektedir. edilmekte, politikalar çokboyutlu verafından takip seçenekli Avrupa’daki ta- departmanlar ayrı meselesigibi herbiri tek tek ve konuların geliştirme kadın dınları emanetedebilmektedir. annelere çocuklarını - bakıcı Entegrasyon, ka gençlik hizmetleri, belediye tarafındansübvanse edilengündüz isterse Ebeveynler lediyesi, çocuklarını ty). Belediyecilik tanınmaktadır (Bir Sosyal Örneği arasında seçim yapma imkânı Viyana Be selesi ilebelediyenin tercihleri özel meşgulolmaktaebeveynlere birbirimi çeşitlibakım Her düzenleme bölümvekurulmuştur. içinayrı birimler me Örneğin saltçocukbakımı bireylere odaklanmıştır. gibi) evsizlik durumlarındaki şiddete maruzkalma, lılık sorunları, (maddî ve sosyal yaşlılara, özürlülere,sıkıntılar,hizmetler, kriz bağım- ailelere-çocuklara, birsosyalbelediyecilikve modeliilekarşılaşmaktayız. sonderece gelişkin Viyana’da sosyal kurallı elealındığı, sistematik, Bu bağlamdabireyin rasyonel tümihtiyaçlarının birşekilde iledoldurulmaktadır. azlığının yarattığı ahlakı boşlukbir çeşitödev dayanışma ilişkilerinin birbireyselliğin olduğuböyle birtoplum Katı modelindegeleneksel yana Belediyesi, ty). Belediyecilik bunlardan (BirSosyal Örneği bazılarıdır Sözleşmesi gibi kanunlar Koruma Vi - Yardımları Sözleşmesi, Viyana Uzun Vadeli Bakım Yardımları Sözleşmesi, Viyana Azınlıkları nunu, Federal Kanunu, Uzun Özürlüler Viyana Kanunu, Özürlüler Vadeli Federal Bakım denetimaltınaalındığını görmekteyiz. - tarafındansıkıca Ka Viyana Refah Sosyal kanunlar olarak Bir örnek Viyana Belediyesi’ndeki uygulamalara baktığımızda sosyalpolitikaların artmaktadır. payı sürekli içindeki politika ve sosyalsavrulmadan ekonomik bireyi korumaktadır,olarak, yerel yönetimlerin sosyal düzenlemekte, ilişkiyi le belediyeler birtamponmekanizma sistemle birey arasındaki baş etmeyöntemi olaraksosyalbelediyeciliğin Buyönüy güçlendirildiğini görmekteyiz. - gücü sağlamıştır. uygulamalara baktığımızda krizle içindeki ekonomik Avrupa ülkeleri bireye önemli bir dayanma kırılganlaşan sistem karşısında nışma geleneği, hayır ahlakı olmuştur.ğasında bulunandeğerüretim mekanizmaları insanladaya- Zor durumdaki toplumumuzun do yumuşatantemel mekanizma kadar, ilişkiyi bireyle sistem arasındaki hayata geçirmektir.tikalar Türkiye’de 2000’liyıllara sosyalbelediyeciliğin ivmekazandığı poli- insanodaklı refahın karşılandığı temel adilbölüşümününgerçekleştiği, ihtiyaçların - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 205 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 206 gerekçesi olarak “Allah’ın refahının sağlanması” kullarının ibaresi geçmektedir hizmettir, sebebihalka ve varlık devletin yer Osmanlıbelgelerinde alaniktisadikararların sisteminin oluşturmaktadır. temelini de adalet ilkesi Adaletin bir yönü de sosyal refahtır çağından itibaren Batı’da tabiattoplum temeli işleyişinin olarakgörüldüyse, İslamtoplum gellemiştir. Osmanlısisteminin oluşturmaktadır. temelini adaletilkesi NasılAydınlanma ideal Türk-İslam batılıanlamdabirsınıfsal toplumlarında antagonizmanınoluşmasınıen- 1 donatılmıştır. gerektirecekacil müdahaleyi baş edebilecek yetkilerle durumlarla 2002 içinde yerel bölgeleri larla ve kendi yönetimler özerk kılınmış, olabildiğince demokratik içinde üretildiği biratmosfere ihtiyaçvardır. reform 2002yılındansonragerçekleştirilen - koordinasyon ve eşgüdüm biryaklaşımla bütünleyici işleyişin vesayetinden kurtulduğu işleyebilmesi içinyerelinYerel merkezin güçlenerek, birşekilde sağlıklı sosyal politikaların insanatemas edenyönünü temsil etmektedir. sosyalpolitikaların, yönetimler merkezi geliştirmektir. tümyönleriniilegözeten vemaddi manevi ihtiyaçları yaklaşımlar Yerel tek misyonu,rın karşılamak değil, bireyin ve onu toplumsal grupların fizikselihtiyaçları tespit tüm ihtiyaçlarını edebilme olanağıonun maddi manevi vardır.- politikala Sosyal kurarak yerel insanıylave dolaysız çeşitlitoplumsal yönetimlerin, kendi irtibat guruplarla geleneğinin üretttiği insan modeli mistifiye edilmiştir ve çokboyutludur. Bubağlamda alınmalıdır. olumladığı insanmodelirasyonel Modernizmin insandır, bunarağmen doğu varoluşunun onunçokboyutlu doğası, ihtiyaçları, leştirilmeli, taşıdığı zenginlik dikkate alınarakinşaedilmelidir.günlük dikkate Yerel insanyer merkezine sosyalpolitikaların Yerel kültürel ve sosyolojik öz- içindebulunulanbağlam,tarihsellik, yönetim politikaları Sonuç ve bu toprakların ruhunauygun olacaktır.ve butoprakların hiplenmelidir. çokboyutlu, çoğulcu derinlikli, Busayede üretilecek olansosyalpolitikalar oluşturan,yıllarca yabancılaşmaya sa- kimliğini komplekssizce zorlandığı özsel değerleri aynı açısınızenginleştirmek zamandaasıl içindeğerlendirmeli, bakış kendi deneyimlerini aşılmasıdır.unsur, bir şekilde sağlıklı bu çelişkinin toplumların Türkiye farklı kendinden Pek çokşeyde olduğugibi sosyalbelediyeciliğinde gelecekte önünüaçacakolantemel üretilmiştir. eksenindensonderecemamış, sığbirşekilde özdenbirşekilcilik uzakzoraki - kurula birşekilde ne uygun ve sağlıklı olanmodernleşme uzmanlaşmabutopraklarda uzakbiryeniderinlikten model inşaedilmiştir. Avrupa’nın ve deneyimi tarihselliği- kendi yavan, engellenmiş,biz yapandeğerlere özgürce geçmişindenkopuk, sahipçıkmamız girmesi istenmiştir. açıdandahüsranolmuştur,: iki Sonuç Kültürümüze, derinliğimize, bizi dönmesi istenmiş, özsel olanlakurduğu bağzayıflatılmaya çalışılmış, olmadığı birbiçime Cumhuriyetyeni lu,ile birlikte modernleşmesi kurulan ty). Türkiye’nin geleneğine arkasını http://sosyalpolitikalar.com.tr/derg-boeluemler/kapak-/kapak-dosyasi/13-osmanl-sosyal-devlet-anlay.html 1 - (Tabakoğ - 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Kaynakça sunabilirbizlere. ve zengin birvizyon daha derinlikli aksine, çok zaman gelecekte aramakyerine geçmişedeyaslanmakgenelgeçerkanının teması nedeniyleyereltopluma olan yakın yönetimlerdir. Ancakgelişiminreferansını her yenileyecektir, dakendini yal politikalar ise budinamizmisağlayacak temel mekanizma bir sonucudur. değişecek sos- bununla süreğenbirlikte bir şekilde ve ilişkiler İhtiyaçlar muhtaçtır. geliştirilmeye yaklaşımı Bu organiktoplumların doğasının da politika Sosyal süreçsonrasını belirleyen çokönemlibirsıçramaolarakgörülebilsedeyeterli değildir. Kahraman Maraş Sempozyumu, C.2. Sempozyumu, Maraş Kahraman Ziya(2004). Kazıcı Maraş’ta“Osmanlı Döneminde Bulunan Katkıları”, Vakıfların Eğitime Gözübenli Ümit(2003). “İslam Toplumunda Vakıf KültürününDoğuşu”, Yeni Ümit,60. Nobel LütfiŞen), Ankara: Eken-Mustafa tışmalar (Ed. Bilal, Eryılmaz-Musa Yayınları. Etkileri”, YönetimiKamu Yazıları: Teoride Değişim, YenidenTarve Yapılanma, Sorunlar FatmaGenç (2007). Neval “Türkiye’nin Küreselleşme Politikası ve Kamu Yönetimine Adnan(2011). Ertem “Osmanlı’dan Günümüze Vakıflar”, Dergisi, 36. Vakıflar taş’a Özel Armağan Sayısı), 50. Deneyimleri’’,Politika Alanındaki (Prof. Siyaset Konferansları Sosyal Dr. Nevzat Yalçın- Ersöz, Halis Yunus (2007). ‘‘5272 Sayılı Yasa Öncesinde Türkiye’de Belediyelerin Sosyal ları”, Demirel ve BilimlerDergisi, Süleyman Üniversitesi İdari 13(1). İktisadi - Piyasa Mekanizma SağlıkHizmetlerinde Dönüşümüne: Hizmetlerinin yışından Kamu ve DemircanEner Meliha Esra(2008). “Küreselleşme Sürecinde Anla- Değişen Devlet dan Bir Yaklaşım”, Dergisi, Sosyoloji Konferansları 34. Sait(2006). Mehmet Doğan Medeniyetimize Siyasetve Sosyal Sosyoloji Açısın- “Vakıf Abdülhalim(2009). Beki Türkiye’de İstanbul. Belediyecilik, Sosyal LütfiŞen), Nobel Eken-Mustafa malar (Ed. Bilal, Eryılmaz-Musa 2007. Ankara, Yayınları: mi”, YönetimiKamu Yazıları: Teoride Değişim, YenidenTartışve - Yapılanma, Sorunlar Eray (2007). Arıkboğat “Türk Yerel Yönetim Sisteminde Reform ve Yeni Kamu Yöneti- Üçüncü Sektör”, Dergisi, Maliye 156. Alp Salih(2009). ve DüşüncesininGelişimi Olarak BirLiberalAlternatif Devleti “Refah mokrasi-Şehir. 2014).BüyükMedeniyet (30Mart Beyannamesi AK Parti Seçim Yolunda: İnsan-De pak-dosyasi/81-bir-sosyal-belediyecilik-oernei-viyana-belediyesi.html şim:20/09/14 http://www.sosyalpolitikalar.com.tr/derg-boeluemler/kapak-/ka - Belediyecilik“Bir Sosyal Örneği Viyana Belediyesi” Politikalar Dergisi,- Sosyal Eri (ty). - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 207 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 208 25. 24. 23. 22. 21. 20. 19. 18. 17. 16. 15. 14. 13. Yörükoğlu Fuat (2008). “Yerel Yönetimlerin Dayandığı Değerler”, Yerel Siyaset, 35. Sayıştay Dergisi, 70. (2008). Feyza“Türkiye’deVahide Urhan, Yerel Yönetimlerin Yeniden Yapılandırılması”, Türkoğlu Numan(2012). “Osmanlı Vakıf Medeniyeti”, SızıntıDergisi, 400. BüyükşehirÖrneği”,kara Sayder Dergisi, DışDenetim 4. Turam Ahmet ve Demirel Salim (2011). An- Belediyecilik“Sosyal Üzerine Bir İnceleme: si/13-osmanl-sosyal-devlet-anlay.html - şim:20/09/14 http://sosyalpolitikalar.com.tr/derg-boeluemler/kapak-/kapak-dosya Tabakoğlu Anlayışı. PolitikalarDergisi,- Sosyal Devlet Eri OsmanlıSosyal Ahmet(ty). Yolda BirAşama: Belediyecilik”, Sosyal Politikalar Dergisi, Sosyal 2. (2007). Mustafa Şen “Bütüncül Belediyecilik Yaklaşımı Kültürel Belediyeciliğe Giden 25. Ali(2008). Seyyar “Yerel Önemi”, Politikaların Sosyal Siyasetin Gelişiminde Yerel Siyaset, runlar”, Dergisi, 5(1) İncelemeler Akademik Pektaş, (2010). Ethem Kadri “Türkiye’de Belediyecilik Sosyal Uygulamaları ve Temel So ramlar, Nobel Ankara: Yayınları. Özgür-MuhittinHüseyin Acar (ed), Çağdaş Kamu Yönetimi-I:- KuramlarKav Konular Parlak (2003). Bekir ve“Küreselleşme Kamu UlusDevlet Sürecinde Modern Yönetimi” Yayınları. Nadaroğlu İdareler: Halil(2001).Mahalli Teorisi, Uygulaması, İstanbul:Beta Ekonomisi, Tarih, 210. Kumral Esin(2011). “İş Dergisi Üzerinden Cumhuriyetin Çocuk Meselesi” Toplumsal yal Belediyecilik” SDÜFen Edebiyat Fakültesi BilimlerDergisi, Sosyal 26. BedrettinKesgin (2012). “Kentsel Yoksulluğa Yönelik Yerinden ve Yerel- Sos Müdahale: -

kent, yeşil bina,yenikent, şehircilik. Anahtar Kelimeler: çalışılmaktadır. belirlenmeye ve ilkeler nitelikler oluşabilen ortak yaklaşımlarında geleceğin tasarım heryönlü kent yapılarak, vemeleri değerlendirmeleri irdelen- yansıyan yeni tasarımına kavramların ve kent da geleceğe dönük yeni ufuklar çözüm söz arayışlarından konmakta, edilmektedir.lar ortaya yaşamın- Bubağlamda,kent gelinendurum ileyaşanmaktaolansorun- bugünkü olgusundaki ve kentleşme kavramı veBu yazıda; bilimsel, sosyal yönlü gelişim ve teknolojik değişimlerekent bağlı olarak, likte bazıtemel değişmez öğelerdetaşımaktadır. bir içermekle açıları bakış farklı göresöz konusudur. birtakım birbirlerine Buyaklaşımlar vb. yavaş kent kent, gibi çokçeşitliyaklaşımlar ekolojik ekokent, yeşil kent, lebilir kentler şehirsel yapılaşma veoluşumuna aitsürdürü şehirdokusunun Günümüzde- gelecekteki ramlar, getirmektedir. yeni ufuklar kav- kent tasarımına yeni dayansımakta, fizikseldokusuna budeğişim kentin ki Doğaldır gerek giderek bireyselamaçların gerekyaşamıdahızladeğiştirmektedir. artması, kentsel Yaşamın yeni gereksinimlerin ve bunlarabağlıyeni çıkan çokyönlü gelişmesiileortaya Özet Fakültesi,Mimarlık Bölümü İçMimarlık ¹Yeditepe Üniversitesi Dr. Karagüler Sema Fakültesi,Mimarlık Peyzaj Bölümü Mimarlığı Yeditepe Üniversitesi Dr. BengiKorgavuş Temel Kavramlar ve İlkeler Kentlerine YönelikGeleceğin Geleceğin kenti, ekokent, sürdürülebilir kent, kentsel tasarım, yeşil tasarım, sürdürülebilir kentsel kent, ekokent, -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 211 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 212 nüşmesi aşağıdaki üç temel etkene bağlıolarakaçıklanabilir: üçtemel etkene nüşmesi aşağıdaki üreten, birçok biranlamdayaşamınzorlandığı olumsuzluklar etkisiyle, yerleşimlere dö Chongqingörneğinde olduğugibi, günümüzde çokyönlü Kentlerin, hızlıgelişmelerin rüntüsü yer almaktadır. gösteren ve “Çin’in Yarınının Kenti” Chongqing’in olarakadlandırılan panoramikbirgö 1’ [1].Şekil çıkmaktadır her bölgesindeortaya buyönde tarihte hızlıbirgelişme deyakın bu megaşehirler; “dikey olarakdünyanın gelişmişve gelişmekte olanhemen kent”ler bellibelirsizbirgörünümebüründüğü arasındagökyüzünün ilegökdelenlerin bulutları tedir. yeşil azalıpgiderek alanların Zemindeki yok olduğu, havanın pus, sisve duman oluşanmegastrüktürlere dönüştürmek kulelerinden dakonut alanlarını yapılara, konut göğedoğru yükselençokkatlı merkezlerini olgusu, kent Bugün gelinenhızlıkentleşme 1. Kentleşmede Bugün ve GelinenDurum Yaşanan Sorunlar Geleceğin Kentlerine Yönelik Temel Kavramlar ve İlkeler çoğu milyonlu nüfuslar içeren ve giderek büyükkentlereve metropollere dönüşen yerle gibi değil, sisteminde 45.000-100.000 nüfuslarla açıklandığı kademelenmesi rak şehrin hızlaartırmaktadır. nüfuslarını kent yönelik ola- nüfusbüyüklüğüne “Kent” artık, kavramı coğrafi oluşturduğuköydenkente dengesizlik göç, ve altyapıeksikliğinin Kalkınmadaki 1.1 HızlıNüfusArtışı • • • Globalleşme ve endüstrileşme teknoloji Gelişen nüfusartışı Hızlı Şekil 1:Chongqing’inŞekil panoramikgörüntüsü, Çin[2]. - - - - Globalleşmenin bir ikinci yönü de, inşaat teknolojilerinin ve firmaların dünya ve yönü çapında firmaların de, inşaat teknolojilerinin Globalleşmenin bir ikinci hızla değiştiği ve budeğişime birsüreç bağlıolarakdahızlatüketildiği yaşanmaktadır. yada binalardan mahallelere, semtlerden ve hermekânın hattametropollere kent kadar zaman yetersizliği stresli çeken bir yaşam sürmektedir. Bu anlamda hızla globalleşen dün- gürültülüdolayısıyla daçokyönlü amaçlaraulaşmada bu döngüiçindedahakalabalık, rek hızlıve yetişilmez biryaşamdöngüsününoluşmasınaneden olmaktadır. insanı Kent etkileye ve metropollerin dinamiklerini büyükkentlerin gelişme, başkentlerin, özellikle hareketlibirdünya yaşamınagirilmiştir. oluşarak, Bu her sektörde ve birliktelik ortaklıklar kentler, ticaret, turizm, sanat,sporvb.olgusu, iletişimihızlaartırmış, ve kıtalararası ülkeler globalleşme çıkan sonucu ortaya gelişmelerin politikve ekonomik Çağımızda teknolojik, 1.2 Globalleşme yok etmektedir. giderek sürdürülebilme yaşamlarının olanaklarını sağlanması,kent eden kaynaklardan havayı, gezegenimizintükenebilen, suyuve geleceğini toprağı kirleterek tehdit sürekli enerjigereksiniminin amaçlıartan iyileştirilmesi menin gelişmesive yaşamkoşullarının ği içinedüşmektedir. ve- endüstrileş sorunlaryanında,teknolojinin Busosyo-teknolojik iste uzaklaşma içinkentten kurtulmak sıkıntıdan bupsiko-sosyolojik sonunda dakentli, yetersiz insanıprofili ve zamanınısürekli hissedenbirkent gelişmekte, kendini koşuşan, bir sosyalyaşamoluşmaktadır. yeniliğe ayak uydurmak için heryöndeki olarak, Sonuç büyütmekte, gelişmekte, dolayısıyla çalışmaalanları merkezlerini dahayoğunrarak kent yeni fonksiyonlar oluşmaktave bufonksiyonlara- aithizmetsektörü, artı donatıalanlarını bugereksinmelere koydukça, verensosyal yaşamdayeni cevap gereksinmeleri ortaya ve büyüyen endüstrileşme, teknoloji bireysel veBilimsel gelişmelere bağlıolarakartan 1.1.1 GelişenEndüstrileşmeve teknoloji körüklemektedir. plansız gelişmeyi yapılaşmayı artırarak hızınayetişememesi kaçak artış getirmektedir. daberaberinde planlamanındanüfus ları kentsel Buarada,çoğunlukla ve hayat pahalılığı enerjiharcamasında gibi artma çoktemel sorun- doğadan uzaklaşma, ulaşımve yapılaşmayoğunluğunu çevre hızlayükselterek, kirliliği, alanınıniçindeki kent ve denitel tüm olarakartmaktadır.fonksiyonel merkezinin Budurumkent çeşitlilikleri donatılarnicelolarakartarken, olduğundan,kentsel yükümlü reksinimlerini karşılamakla me göstermektedir. toplamda oluşanbubüyüknüfusunge merkezi, Dolayısıyla, kent üstündebirgeliş- kat açısındanolmasıgerekeninkat sayıları gerekse içindeki dekent ünitesi, mahalleve oluşturankomşuluk semtgibi degerek altbirimler nüfusları kentleri bu büyük nüfuslar nedeniyle, hatırlatmaktadır.şimleri barındırdıkları Bugünün kentlerinin - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 213 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 214 lerinin deyadsınamayacağılerinin açıktır. - olumsuzetki insanınfiziksel tümbu sorunların ve ruhsalsağlığı üzerindeki olarak, Sonuç ivedi çözümlere gidilmesi gezegenimizin geleceği açısındandaelzem görünmektedir. küresel veçapta bukonuda konması ortaya stratejilerinin kullanım yenidellerinin, kaynak yaşamın, gerekse de insan sağlığının sürdürülebilir mo yerleşim olması için yeni kentsel girmektedir. gerek bugünöyledoğanın,gerek birnoktaya gelinmiştirki, şehirsel Artık denge bozulmakta ve genelde tüm dünya ekolojik yaşamı tehlikeye iklimsel bölgedeki ormanlar, ve suhavzaları yabanhayatın azalarakyok olmasınanedenolmakta;dolayısıyla besleyen ve alanları, yaşatantarım kenti çeperlerindeki ve kent yüksek rantbeklentilerine yükselmesine,yeşil azalmasına, alanların kentsel arazi değerlerinin kentsel büyüyerek, sorunlar giderek sözYukarıda konusu üç temel daha da nedene bağlı olarak açıklanan dönüşmektedir. dokulara kimliksiz sıdır. özgü kaybetmekte, yerel kendilerine niteliklerini Bununsonucuolarakdakentler benzer,hızla yaygınlaşması birbirlerine ilekentlerin nedenolma- tekdüze gelişmelerine tehlike vb. yoğun, sıkışık ve olumsuz yaşam koşullarının zorluğundan kaçıp, sakin, temiz, sakin, zorluğundan kaçıp, vb. vetehlike olumsuzyaşam koşullarının yoğun, sıkışık kirliliği, yeşil alan ve otopark yetersizliği,kirliliği, görüntü gürültü, çevretoplumsal trafik, Dünyada ve Türkiye’de, yoğun büyük nüfuslu ve insanların, metropoliten kentlerdeki 2.1.1 Kapalı Siteler Oluşturma tedir. köylere göçler, yönelme gibi birimlerine nüfusluyerleşim arayışlara gidilmek dahaküçük siteler, çevrelerinde oluşturulankapalı içive kent sondönemdekent kentten olarak, leri yapılaşmasıiçindegidilen mevcut ivedi kent Kentlerde bugüngelinensorunların çözüm- Çözüm Dönemde 2.1 Kısa Arayışları içeren yeni çözüm yer arayışlarına planlama yaklaşımlarını verilmektedir. ve tipleri farklı yeni yerleşim yaşambölgeleri, çıkan, üzere ortaya kaçmak otik ortamdan - ğıda olumluve olumsuz yönleriyle, büyükkentlerdebugünyaşanmaktaolanka özellikle dünyamızda olduğusöylenebilir. deolasıve budönüşümlerin gerekli Bubağlamda,aşa- oluşmasınadabirfırsatolarakgörülebilir.şehirlerinin değişim Herşeyin halindeolduğu aslında yeni yapılanmalarayönelme dönüşerek açısından olumluyeniliklere geleceğin Yukarıda yaşamındagelişenve sözü çevreye edilenkent yansıyanbuolumsuzluklar, 2. Çözüm Arayışları ve Kent Yaşamına Yönelik Yeni Ufuklar - - Bu konuda, geleceğimizin tek şansının, insanlığın daha çok küçük topluluklar halinde geleceğimizin tekBu konuda, şansının, insanlığın topluluklar dahaçok küçük gereğiransı’ndan olarakgelişmiştir. olansürdürülebilir yaklaşımının kullanımda kent beri Konfe olduğu düşüncesi, 1972 Stockholm mın büyük nüfuslu yerleşimlerden kaçınmak şehiryaşamınagetirdiği ve yükten arınmanın insancarafinebiryaşa - Merkezileşmenin 2.1.3 Küçük Yerleşim BirimlerineYönelme gibi yavaş-kent modellerde debuanlayış hâkimdir.alan ekokent, temel yaşamkoşullarını ve huzurlu dahaekonomik çoğunda;köylerdeki yaklaşımların veanlamlı görünmektedir. kavramlar yeni kentsel bölümlerde açıklanan Dahasonraki şehir hayatına sürdürmek çokdaha adapte amaçlamakyolunda edebilmeyi araştırmaları dayok olur.yaşama ulaşmaolanakları Bunedenle, hayatının köy iyiyönlerini olumlubir ileinsanca çabaları sorunlardan arındırılma kentlerin vazgeçmek gibi ki; birsonucavarılır vardır. ve yaşamıarasındanitelikselAslında köy farklar kent Aksidurumdakentlerden boyutlara çıkmaktadır. lar, eğitim iş, vb. sağlık, gereksinmeler ve bağlantılar, çoğu zaman bu geçişi engelleyecek uygunluğuna bağlıdır. ve sosyalkoşullarının ekonomik hayatının getirdiği Kent alışkanlık ederek yoluna yerleşmek gitmeyi tercih ederolmuştur. buçözüm, insanların Nevarki olduğuköylere göç yaşamınağırlıklı bulamayan kentte insan,ancakkırsal ve buhakkını sahipolmayı isteyen gıdalarla beslenmekoşullarına katkısız nağına, doğadankopmadan sürelermakul içindeyorgunluk duymadanişi,çevresi ve arasında gidip evi gelebilmeola- manın ilkve temel çözümü gibi görünebilmektedir. özgü bireve, Kendine birbahçeye, - kurtul kaostan kentsel açıklanan nedenleriyle köye göç,insanınayukarıda Kentten kent 2.1.2 Kentten Köye Göçler çıkmaktadır.de ortaya yaşandığı sorunların bölgelerhalinegelmekte olduğuzamaniçin- çeşitli sosyo-psikolojik uygunluklarına gösteremeyen, kentlerdendolayısıyla toplumdan adetasoyutlanmış ve gibi nedenlere bağlıolarakdaoluşmaktadırlar. hiçdeoluşmaamaç- busitelerin Nevarki, da elitgruplaşmalar, metahalinegelmesi,mahallenostaljisive deprem konutun tehdidi etnikya yanında,kentlerde azalangüvenlik, hızlıve yorucu yaşamkoşulları ğun kentlerin busiteler, bölgelerniteliğindeki olarak görünebilmektedir. kurtarılmış yo birtarz Ancak; alanları konut kentsel dahahuzurlu kaçınılabilen kargaşasından kentlerin alanları, konut nızca aylık gereksinmeler dönüldüğü bu içinyadaçalışmaamaçlıgidilip akşamatekrar deyal- belki merkezine içindesağlayan, kent gereksinmelerini kendi lük hattahaftalık gün- çevreye oluşmasınıtetiklemiştir. kapalı, alanlarının bakışta; konut İlk çevreye kapalı arındırılmış güvenli çevrenin olabilenrafinebiryaşamarayışları, olumsuzetkilerinden - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 215 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 216 kalıcı ve sürdürülebilir çözümler, yenilikçi kalıcı gerektirmektedir. yeni ufuklar açısındandaha yaşananhızlıtükeniş, geleceğin kentleşmesi gelinen zamanve mekânda açısındanyetersiz gibitirilmesi önemlidönüşümişlevleri kalmaktadır. bugün Açıktır ki, yenilenmesi, iyileş- birlikte, büyükkentlerin birgelişme olmakla geçerli leşmede oldukça getirmektedir.sorunu daberaberinde yönelme ise, birimlerine Küçük yerleşim yeni kent ler, yaşamınreddedilmesi biranlamdakentsel gibi, açıdançokönemlibir sosyo-kültürel olarak toplumlara getirdiği bulmaktadır. sorunlar tüm dünyada yankı köye göç- Kentten söz konusudur.yetersizlikleri sitelerçevreden oluşturmanın soyutlanma Bugün kapalı ve olarakgörülmekte olup, içindeolumsuzlukları çabaları iyileştirme kendi herbirinin dönemiçerisinde kısa çözüm ancakmevcut arayışları, kentlerin Bu bölümdeaçıklanan olma şansınasahiptirler. dahafazlasürdürülebilir birimleri yerleşim olsunnüfusuazküçük veya kentsel sıyla, kırsal 2. bölümde sözü edilen yoğun sorunlardanfuslu şehirlerdeki daha az etkilenirler. Dolayı- nüfusluyerleşimler, küçük ki; [3].Doğaldır büyüknü- yaşaması olduğudabelirtilmektedir larına taşınan kent içi tarımının geliştirildiği birsürdürülebilir yaklaşımıdır. içitarımının mimarlık taşınan kent larına Bu içeren ve ilemegastrüktürleri giderek yapılarve gökdelenler natılmış ekolojik bina çatı- ve yeşil tasarlandığı binalar, dokunun ve yeşille cepheleri do bitkilerin rinde tümkatları Yeşil çevre dostu ve doğaya saygılı, mimarlık, azaltan yeşil binalar, enerji tüketimini üze lişen ensomutyaklaşım mimarlık”“yeşil olmuştur. projeler geliştirilmektedir. çıkarılmakta, yönlü uluslararasıyönetmelikler Bubağlamdage enstitüler oluşturulmakta;birçok konferanslar, paneller, yapılmaktave çok sempozyumlar yışı egemen olmuştur. Bu amaçla çeşitli uluslararası kurumlaşmalar, merkezleri, teknoloji vetüm dünyada doğayı onasaygılı koruyucu yerleşimlerin anla- olarakyapılandırılması Konferansından buyana, gezegene zararvermesinin sinyalleri sonucu;1972Stockholm vb. ve tüm ekolojisine enerjikaynaklarına örtüsüne, ya yanitoprağa, havaya, suya,bitki dır. Yukarıda herşeyden sözü öncedoğa- edilenetkenlere bağlıolanhızlışehirleşmenin - paralelolarakgelişengenelbiryaklaşım sürdürülebilirlik yerleşimler kavramına Ekolojik 2.2.1 Ekolojik Yerleşimler ve Yeşil Mimarlık tadır. da temel dayanak olmak olarak nitelenebilen akımlara ve yeniaşağıda ufuklar açıklanan olup, görmekte tüm dünyada ilgi sürdürülebilirlik temel ve kavramı kabul çıkan ortaya bugün yaşanan sorunlara temeldenGeleceğin çözümüzere kentleşmesinde getirmek 2.2 Geleceğe Yeni Dönük Ufuklar - - - - - ğıdaki gibi sıralanabilir[7]: ğıdaki S.Davis aşa- Sassen, Peter sayılabilir. gören genelilkeleri Robert Newman, kabul Akımın yönelik plancı Andrés bir yaklaşımdır. öncüleri, Duany başta olmak üzere, Akımın Saskia yükseltilmesine olarak yenidenve tasarlanmasına dolayısıyla yaşam kalitesinin nitelikli sürdürülebilir birimlerinin yerleşim çalışıldığı; kademeli gerek gerekse yapıların kentlerin yapımsanatınınyeniden yakalanmaya si’nde atılmış, mekân insanlığın kaybettiği ortaya Yeni başındaAlexandra, 1990’ların şehircilik, Virginia’da yapılan “Yeni Şehircilik Kongre 2.2.2 Yeni şehircilik deoluşturmaktadır alan yeni yapılaşmamodellerini mimari de kent”,“kavranabilir “dijital kent”, kent”“kompakt ve “akıllı kent” içindeyer kavramlarının yo-kent”, “arkolojik kent”, “ideal kent”, kent”,“yaşanabilir “düşük kent” karbon ve giderek Yeşil olan, 4.bölümdeaçıklanacak mimarlık; kent-ekokent”,“yeşil şehir”,“yavaş “sembi - Evi, Singapur[5]. 2:Meera Şekil [4]: özellikleri akımın • • • • • • • Şekil 2 ve Şekil 3’de görülmektedir. 2ve Şekil simgeleyenŞekil örnekler akımını yeşil mimarlık Katılımlı planlamayı teşvik etme Katılımlı Ekosistemlere duyarlılık Yenilenebilir yönelme enerjikaynaklarına tüketim kadar İhtiyaç ve verilerine oyere uygunluk özgü koşullara İklim veDoğal atıküretmeyen malzeme kullanımı Doğaya uyumluyapılar Dikey 3:Dikey Şekil Tarım Brezilya Alanları, [6]. -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 217 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 218 başlıca nitelikleri aşağıda belirtilmektedir [8]: aşağıda belirtilmektedir başlıca nitelikleri yayılmasında aktif rol Growth oynamaktadır. akımın Network cu gurubu Smart Bu akımın reform yapmaya yönelmiştir.politikalarında büyüme hareketinin en güçlü savunu- Akıllı York, Pennsylvania, Carolina, Massachusetts, North Maryland, Virginia planlama kapsamlı eğilimi California, Jersey, New ilebüyüyen Connecticut, başlıcaABDşehirlerinden New konmuştur. yayılma söz yılmayı konusu engellemekamacıylaortaya 90’lıyıllarakadar Büyüme 1997’deterimi Akıllı valisi Parris ya- Glendening tarafından kentsel Maryland Büyüme 2.2.3 Akıllı • • • • • • • • • • • • • Geleneksel KomşulukGeleneksel Ünitesi Strüktürü: raylı sistem. kalitede bağlayan yüksek birbirine üniteleri ve semtleri komşuluk Ulaşım:Şehirleri, Akıllı yerleşimler. azyer kaplayan ancak kompakt, Yoğunluk:Artan yeniden dokusunun düzeltilip restore kent ması. Mevcut edilmesi güzelliközel birlikteliği, ve estetik, alanlarının insankonforunun vurgulan kullanım - veMimarlık Kent veTasarım kamu oluşturma, ölçeğinde mekân İnsan Kalitesi: lanması. Konutlaşmada Çeşitlilik: Farklı tip, bir- aradaplan konutların boyut ve fiyatlardaki çeşitliliğin birlikteliğinin sağlanması. farklılıklarında ve kültür ırk gelir düzeyleri, yaşgrupları, lar, İnsanların tasarımı. kompakt ünitelerinin ve yapıadaları komşuluk KullanımKarma ve Çeşitlilik: Farklı fonksiyon içiçeplanlanması, bina- alanlarının açıkyaya alanları. yolu kamusal ulaşımağı ve destekleyen yürümeyi dar cadde, bulvarve yaya ağaçlıyolların hiyerarşik düzenlenmesi, yükseknitelikli Bağlanılabilirlik: Yaya geçişliolarakdüzenlenmesi, ve birbirine araçtrafikağlarının ulaşımsistemi. yaya yolu ağırlıklı Yürünebilirlik: aşmayan biryürümemesafesinde olması, Ev ve işarası10dakikayı insan hayatını yücelten daha kaliteli yaşam koşularının sağlanması. yaşamkoşularının insan hayatını yücelten dahakaliteli Yaşam ruhundanesinlenerek planlanmasıyla oluşturulanalanların İnsan Kalitesi: yerelkullanımı, malzeme üretimi, arabadançokyürümeye yönelme. dostenerjiveSürdürülebilirlik: ekolojiye Çevreyi teknolojilerin enazetkileme, uzanangeçişlibiryapılaşmaplanlaması. kadar ünitelerine ğunlukta, komşuluk Yürünebilir mahalleler yaratılması geliştirilmesi Farklı seçeneklerinin konut yapıtasarımı Kompakt Küçük yerleşimlerden büyük şehirlere doğru artan yoğunluktaKüçük yerleşimlerden büyükşehirlere doğru artan Merkezden çevreye doğru azalanyoMerkezden - mektedir. 4ve 5’de,Şekil görül- yapılmış ve proje olarak günümüzden bazı landscrapers örnekleri Bu yaklaşımda aşağıdaki anlayışlar vurgulanmaktadır aşağıdaki [9]: Bu yaklaşımda içindedesayılabilir. ve yerleşimler nedenle, akımları yeşil biranlamdaekolojik mimarlık kavramıdır. biryapıve kentleşme nümüne sade, doğalve Bu basitbirçizgi farklı koyan görü- ilebütünleştirerek, kent götürerek dahadaileri yeryüzü yapıları düşmeyen ancak, içinde yaklaşımları kentleşme “Landscrapers”, ters araziyiönealan,yeşil binakavramına şil mimarlık”, dahasonra “akıllı büyüme” ve şehircilik”“yeni yeni ilegelişengünümüzdeki koyar.ortaya Temel dayanağı sürdürülebilirlik olanve başta “ekolojik yerleşimler” ve “ye olarak, üstünde yükselenmimarisine, biranlamdabaşkaldırı “doğaya dönüş” sloganını yen ve yapıları giderek savunmaktadır. oluşturacağı buyapıların kentleri Bugününtoprak birgörünümverme doğaya aykırı dışarıya gösteren,ile birliktelik doğanıniçindekalan aksine bilinen görünüryapılar yerine arazi mıdır. (skyscrapers) gökdelenlerin Buyaklaşım, - yaklaşı uygun hedefleyen birmimarlık görünümleri yerinearazikontürlerine cepheleri olarakdeğerlendiren, araziyibozmayanyarışmak aksinearaziye uyumlu, görünürbina onunla ilekullanmayı, binayapımları Landscrapers, sonzamanlarda insanınyeryüzünü 2.2.4 Landscrapers (Yere Gömülü Yerleşimler) • • • • • • • • • • • • • Toplum ve uygulamacılar arasıişbirliği alanıçapındagelişme yerleşim Mevcut Çok çeşitli ulaşımseçenekleri çevresel korunması alanların ve kritik alanı,doğalgüzellikler tarım Açık mekân, alankullanımı Karma Adil gelişmekararları ve maliyet etkin Yerleşmede güçlüaidiyet hissi Bina inşaatını, arazinin doğasına karşı bir çeşit savunma tarzı olarakgörmek. birçeşitsavunma tarzı Bina inşaatını,arazinindoğasınakarşı etmek. parçasının yeterli olduğunukabul nen kara ve içinbinayapmayaBarınma yerleşme gerek olmadığı; bununiçinüzerinde yürü - bulmak. dahaçekici edenbinaları Araziyi ve doğayı taklit Yaşamak ve içinbinayapmakyerine araziyirestore barınmak etmek. etmemek. kabul Araziyi dışlayan binayapımlarını ettirmek. devam Arazinin görünüşünüyadakontürlerini - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 219 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 220 cü yeşil başkenti seçilen İspanya Bask Özerk Bölgesinin başkenti seçilenİspanyacü yeşil BaskÖzerk Bölgesininbaşkenti başkenti [14],yu- Vitoria-Gasteiz [13],yineAvrupa’nınckholm seçilenHamburg yeşil ve başkenti 2012Avrupa ikinci üçün- Avrupa tarafından2010Avrupa Komisyonu Yeşil ödülüne layık görülenSto Başkenti Modelleri 3. Geleceğin Kent Tasarımına Yansıyan Yeni Kent Kavramları ve House Estate Lättenstrasse, İsviçre 4:Earth [10]. Şekil nitelikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir[12]: aşağıdaki nitelikleri birgelecekiçininşaedilenşehirler” sağlıklı olup, kullanılmış başlıca adlıkitabında keley: bir yaklaşımdır. ilkdefa Richard Register’ın Bukelime, 1987deyayınlanan Ber “Ecocity yada Ekokent Yeşil tasarımında kent Kent, “Arabaya göre değil, insanagöre kent” sloganlı 3.1 Ekokent, Ecocity, Yeşil Kent olup, enönemlileri modellerin aşağıda açıklanmaktadır. ve bukavram kent akıllı dijitalkent, kent, düşükkarbon yaşanabilirkent, ranabilir kent, - dır. kav yavaş ve ideal kent, şehir, sembiyo kent kent, Ekokent, arkolojik kent, kompakt gelişmesinedenedenolmakta- kavramların çeşitliyeni kentsel adlandırırken, tasarımları yeni ufuklar, farklı çözüm tasarımındaki doğaldırki ve arayışları kent 3. bölümdeaçıklanan • • • • • • • Enerji etkin yadayeşil geliştirilmesi binaların Enerji etkin üretimi yinekentin ilekarşılanması tüketiminin Kentin Yüksek binalardan kaçınma dönüşümlümalzeme kullanımı Geri En düşükdüzeyde atıküretimi Yenilenebilir kullanımı enerjikaynaklarının azaltılması ayak-iziniEkolojik etkisinin minimize ederek çevre üzerindeki kentin Şekil 5:Cooper [11]. PointŞekil Evi, Amerika - - Yavaş [17]: aşağıda belirtilmektedir başlıcanitelikleri şehirlerin 9) yavaş şehirstatüsündedir. Aydın’ınAkyaka, Yenipazar, ve Çanakkale’nin Sakarya’nın Gökçeada Taraklı de(Şekil ilçeleri vaş şehiriçinde Türkiye’de 8),Muğla’nın Seferihisar ilçesibaştaolmaküzere (Şekil İzmir’in yansıyarak “cittaslow” [17].Dünyada nüfusluya- koymuştur 150küçük ortaya kavramını gelip, karşı “slow food” yaşamına da kentlerin u savunmasıylabu yaklaşım, geliştirilmiş Gazeteci Petrini Carlo ve açılan grubunun,bir fast food Meydanında Roma dükkânına 3.2 Yavaş Şehir, Cittaslow Ekokent, 6:Eartshong YeniŞekil Zelanda [15] 7’de görülmektedir. 6ve Şekil Şekil örnekleri dünyadan bazıekokent tedirler. yükselticibirçok yeni projelerinin yeşil uygulanmasınakalitesini kent daöncülüketmek gibi, geleceğedönükyaşam tümüylesağladıkları özelliklerini yeşil kent belirtilen karıda • • • • • • • • • • • El sanatlarının korunması korunması El sanatlarının Organik ürünüretilmesi Hava temizliğinin sağlanması engellenmesi Gürültü kirliliğinin restore yapıların edilmesi Eski “Fast food” yerine “slow food” ileyerel yemek yaklaşımı restoranlarının açılması Yenilenebilir enerjikullanımı Yerel kullanılması ürünlerin Trafiğin azaltılması, otomobil motorsuz basitulaşımaraçlarına yönelinmesi yerine korunması yapıların Geleneksel 50.000’den düşüknüfus Şekil 7:Freiburg,Şekil Almanya [16]. -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 221 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 222 daki gibidir: daki genelanlamdaaşağı- nitelikler yaklaşımındaki kent [20].Kompakt yaklaşımıdır bir kent maksimumyoğunluğun sağlanmasıamaçlıyeni ve kaldırabileceği belirli gelişme sınırları oluşturanyapılar,Kenti yollar olduğu, vb. ve içiçeoluşmuş, sürekli kompakt tümöğelerin 3.3 Kompakt Kent 8:Seferihisar,Şekil Yavaş [18]. Şehir diği gibi, kişilerin her çeşit bireysel çalışmalarına da uygulanabilir bir esnekliğe sahiptir. herçeşitbireysel dauygulanabilir çalışmalarına biresnekliğe diği gibi, kişilerin Bu tek birbloktan tümşehre,sembiyosis uygulanabil yaklaşım, - bölgelere ve ülkelerekadar veya özel sektör herdurumaaçıktır. bazlılığından kamu düzeyleri, bağımsız olarak, Ayrıca, ve yaşanabilir birçevre amaçlar. oluşturmayı lenmeden, sağlıklı Toplumların gelişmişlik - etki nüfuslarından bir ürünalışverişisöz konusudur. artan yapısıyla,kentler Buyaklaşım faydalanması ve ortak birsistemininSembiyo kentte, diğerbirsistemi kentin ilekarşılıklı ihtiyacıolandanfazlasınıverebilen ve yaklaşımıdır. kentin koruyan birkentleşme nakları - esasına dayalı, doğal bulupkullanmak kay sinerjileri arasındaki sistemleri farklı Şehrin 3.4 Sembiyo Kent, Symbio City • • • • • • • • • Merkezileşme ve bütünleşme Merkezileşme İçiçe yapılaşma Düşük açıkalanoranı Yüksek derecede erişilebilirlik taşımave ulaşım sistemleri Karma gelişim kentsel içindekalan sınırlar Belirli yetme) (parselbazındakendine çözünürlük Arazi kullanımında arazikullanımı (özel ve kamu) Karma Yüksek ve işyeri yoğunluğu konut Şekil 9:Taraklı,Şekil Yavaş [19]. Şehir Şekil 10 ve Şekil 11’de 10ve Şekil görülmektedir.Şekil örnekleri sembiyo kent [24]. Bu yaklaşımda başlıca nitelikler aşağıdaki şekilde açıklanabilir: şekilde aşağıdaki başlıcanitelikler [24]. Buyaklaşımda koloji” kelimesi, “architecture” ve “ekoloji” esasına dayandırılmıştır birleşmesi kavramlarının paralel olarak gelişmiştir. yaklaşımlarına Paolokent Mimar tarafından kullanılan Soleri “ar ve olup, eko kent boyutlu kompakt kompakt-üç yaklaşımı biryerleşme kent, Arkolojik 3.5 Arkolojik Kent [22]. Sjöstad, 10:Hammarby Stockholm Şekil gibi sıralanabilir[21]: aşağıdaki temel belirleyen nitelikler tasarımını kent • • • • • • • • • • • Yaşam yükselterek topluma kalitesini değerkatma Çevreyi koruma yerine yaya ulaşımı Otomobil yapılarayer verme Çok katlı Yoğun dokusu kent ve sıkıştırılmış Tarım olarakişgaletmeme yerleşim alanlarını kullanma sağlanmasıamaçlı binaolarakdeğil, tekil çevrenin yaşamınakatkısının Mimariyi meye yönelme ve dinle basitleşmesağlanarakdahaçokhaberleşme ve bilgiİletişimde akışında ve optimumsistem geliştirme ulaşımındaetkin Şehir oluşturma Kullanılmış suyu;içmesuyu, biogazvegübreye tarımsal dönüştüren sistemleri turma dönüştürerek çevresel yararlara oluş- sosyalve işlemleri ekonomik yenilikçi Atıkların Malmö Stad, Stockholm [23]. Stad, 11:Malmö Stockholm Şekil - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 223 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 224 içerisinde yeriçerisinde alır. Özellikleri: algısıyönlendirildiği ifadeeder[25]. birkent Yeni büyüme yaklaşımları şehircilik ve akıllı ve tasarım gelişmenin buna göre kentsel ana eksene oturtarak, sel değer ve iki ölçüleri buoptimaliteye anlamındadır.lama ve göre yatırımların kent gerçekleştiği Yerel ve evren- optimalölçekte oluşturulmuş, bunagöreİdeal kent, büyümemarjları tayin edilmiş, plan- 3.6 İdealKent oynar. Temel prensipleri [27]: olarak rol bireysel biçimlendirilişinde katılım tilen diyalog ise,yaşam ve kentin kentsel temelinde, tarihsel şimdilerdeKentin sürgün yaşayan “diyalog” vardır [27].Buradabelir de yaşar” yaşarsa kentli “kent anlayışına bağlı sürdürülebilir bir organizma niteliğindedir. olduğuanlayışı hâkimdir. mahkûm ve çökmeye kent, Açıkça, içinde iletişimsizkalacağı kendi olmayan birkentin, kavranabilir ifadeeder[26].Dolayısıylabuyaklaşımda, bilmeyi ilealgılayıp anlayabilmeközellikleri kontroledip, ve bütünbunları devamında yönete ve tümöğeleri dayalı aslında,şehri olarakgörür. birbirliktelik etkileşimine Kavranabilirlik, herşeyden önce, yaşayanların kenti kentte belirtir.sinde olduğubirkenti Buyaklaşım, - uyumiçeri her yanıylakentlilerceözümsenen kentlilerin sistemlerle ve bütünkentsel tarafından Hill mı, 1994deHerman Şehir” atılmışolup,“Kavranabilir ortaya adlıkitabında Yeni şehircilik olaraksayılan biri anlayışının temel özelliklerinden kent”“kavranabilir - kavra 3.7 Kavranabilir Kent • • • • • • • • • • • • • • Doğaya saygılı gelişme Kontrollü nüfusbüyümesi yenilenerek alanların Yıpranmış kentsel kullanılması kullanımı ve tasarruflu Enerjinin etkin bilgi sistemineKent bağlıyönetim Yaygın gelişme olmayan, kompakt Kentin kaynaklarından etkin olarakyararlanılması etkin kaynaklarından Kentin yönetim hizmeti Kaliteli gelişmesi doğadankopmadan Kentin vurgulanması kimliğin Kentsel olarakbütünleşmesi. kentdaş ve kentlinin Kent bugünün, doğalçevreGeçmişle ilesosyalçevrenin barışıklığı birorganizma olarakgörmek Kenti katılımcılık kararlarda Kentsel - - mektedir ve başlıca prensipler aşağıdaki şekilde sıralanabilir [8]: mektedir ve şekilde başlıca prensipler aşağıdaki motorsuz ulaşımısağlayacak girişimler benimsen- ulaşımaçısındanbakıldığında, Kentsel öneminiöneçıkarmaktadır. ve yapıteknolojilerinin artırılmasını farkındalığın için, ekolojik salınımı 12).Bugirişimler, olarakgelişmektedir düşükkarbon (Şekil önemlileri genellikle içerenrini Şehirler”“Düşük Karbonlu programı ile “Çin’de Şehir” DüşükKarbon girişimi en yaratmayı hedeflemektedir.bonlu kent konuda Bristol, Bu kentle ManchesterLeeds ve çalışmakta,düşükkar uyumlu halegetirmeye ekonomisine düşükkarbon politikasını Dünya çapında birçok kent, enerji tüketimi veDünya CO çapındabirçok enerjitüketimi kent, Karbon3.9 Düşük Kent gibi sıralanabilir [8]: aşağıdaki ilkeleri planlama tasarım ABD ve Avrupa’da sürdürülmekte olup, temalı uluslararasıetkinlikler yaşanabilirşehirler niteliğindegeçmiş ilegelecekarasındabirköprü görmektedir. 1985’den buyanaözellikle kabulüyle, yaşamalanısağlayan birkent sağlıklı saygıtarihe duyan,gelecekkuşaklara anlayışıdır. içinkent metlere erişebileceği herkes kolay kavramını, Ayrıca, Salzanobukent anlayışıdır. güçlüolduğubirkent rının Hahlweg’e hiz- göre ise, yaşlı,engellive çocukların güçlü, yaya çevre ve duyarlı, ulaşımbağlantıla- olanakverecek motorsuz erişime şekilde Yaşanabilir İngiltere şehiryöneticiliğine kent, göre, olarak işlevleri sosyal ve ekonomik 3.8 Yaşanabilir Kent • • • • • • • • • • • • • • • Kent bilgi sistemleri ile tüm mekanizmayı destekleme bilgi iletümmekanizmayı sistemleri Kent Acil güvenlik hızlımüdahale durumlarında planlama önleyecek şekilde Enerjinin altyapısınıtüketimi Yerel desteklenmesi ekonominin bağımsız ulaşımaraçlarından kent Motorlu olanakları konut Ekonomik ve enerjiverimliliğinin korunumu desteklenmesi kaynakların Doğal edilmesi Sürdürülebilir arz ulaşımmodlarının yönetim yapısı Katılımcı Etnik ve kültürel çeşitliliğin sürdürülebilirliği ölçeğinde mekân, yaşlı,çocukve engellibireylerİnsan edenkentsel içinkonfor arz çeşitlilikiçeren mekân İşlevsel kentsel Temiz ve mekân güvenli kentsel mekân estetik ve kamusal işlevsel Çekici, Yüksek olanakları iletişimve etkileşim 2 miktarını azaltabilmekiçingelişme miktarını - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 225 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 226 “Akıllı yanında, tanımlamaların kent” bazalarak yapılan farklı çeşitli özellikleri kavramı, Kent3.11 Akıllı [8]: ma ve ilkeleri tasarım optimize kullanımını etmeye edilmesine ve çalışır [29]. Başlıca planla- dâhinin fark kentin tır. biraraya getirerek eğitim unsurlarını ve dahafazla ağkurma Özetle, risk, dijitalşehirler giderilmesine olanaksağlamak eşitsizliklerin erişimdeki bilgi teknolojilerine ile kentlinin mesi”, “elektronik hizmetlerden ve artırmak” dijital bilgiden faydalanma olanaklarını yolları yönetimlerden bilgi edinme”, içi bilgi alışverişinde bireylerarası iletişimindüzenlen“kent - mekân”donatılmış kentsel bütünlüğünde ele alınmaktadır. Dijitalkentlerde amaç, “yerel mıştır. kavramı, Dijitalkent bilgi“sanal sistemleri” kent mekânda ve araçlarla “teknolojik çık düşüncesiileortaya ileilişkilendirilmesi kent yeni gelişenteknolojilerin Bu yaklaşım Kent3.10 Dijital • • • • • • • • • • • • Yeşil yaşamçevrelerinin yaratımıve sistemi yeşil kent yenileme veKentsel yoğunluk denetimiileverimli arazikullanımı tespiti dayalı sınırların eşiklere Ekolojik Çevre dostuulaşımplanı yapı mekânsal ve esnekkentsel Kompakt geliştirilmesi yapıve malzemeEnerji korunumlu teknolojisinin arttırılması farkındalığının Enerji korunumu Kentin oluşumunda kamusal katılım için teknolojinin sağlanması içinteknolojinin katılım oluşumundakamusal Kentin sağlanması(iş, yaşamiçinsosyalbilgi altyapısının ulaşım vb.Kentsel donatılar) Fiziksel entegrasyonu ve sanalmekânın sağlanması iletişimortamlarının Kamusal Yerel içinağaltyapısınınsağlanması ve geliştirilmesi topluluklar Düşük karbon şehirShenzhen,Çin [28]. 12:Düşükkarbon Şekil - - Şekil 13’deŞekil Rusya’dan görülmektedir. kent akıllı aşağıdaki gibi özetlenmektediraşağıdaki [8]: genişvebirnitelik taşır. ileri kapsayan şehirlere aitilkeler ilkeleri Buanlamdaakıllı ortak hemenhepsindeki sürdürülebilir kavramlarının, kent da olsabubölümde açıklanan farklı öngören verimli kullanılmasını esasolarakbiryerleşimin ve vurguları kavramı, kent Akıllı olmaktadır[26]. şehirprojeleri desöz konusu çapındaakıllı kent Şehri”, Akıllı kohama Şehri”, Delta “Rotterdam Akıllı Portekiz’deki “Parades Şehri” Akıllı gibi Sıralaması”Şehirler gibi yanında, girişimlerin “Akıllı Viyana”, “Akıllı Amsterdam Şehri”, “Yo Dünyadasürdürülen bu konuda “Avrupa Şehirler”, Akıllı Şehirler”,“Konçerto “Avrupa Akıllı esasına dayalı aktarılması bir ifade yerleşimi eder. mekâna kentsel yeniliklerin teknolojik tüm içingerekli göstermesi yüksekperformans yönlere birkentin dayalı olarak; ortak • • • • • • • • • • • mesi - güçlendiril ile bireysel güvenlik olanaklarının Eğitim, sağlık ve kültürel etkinlikler teklenmesi Sıfır enerjiyapıveya enerjiverimliyapıuygulamalarının yaygınlaştırılması ve des- Yerleşme gözetilmesi gelişimindeiklimlendirmenin dokusu mum düzeyde taşıtlardan motorlu bağımsız erişim ve alankullanımı maksi- gelişme, alandagelişme, meskûn kentsel karma Kompakt verimli suve korunumu, atıkyönetimi kaynakların Doğal entegrasyonu yenilenebilir enerjiteknolojilerinin Kentlerin ileentegrasyonu mekân Bilgi ve iletişimaltyapısınıngeliştirilmesi kentsel desteklenmesi verme süreçlerine katılımın Karar veSosyal etnikçeşitliliği desteklemek teşvik etmek yaşamakatılımı ağı ve kamusal mekân entegreYaşam kamusal artırmak, kalitesini artırmak Yaratıcı kabiliyetlerini yarışmacı kentlerin girişimlerle Akıllı kent Kazan, Rusya[30]. Kazan, kent 13:Akıllı Şekil -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 227 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 228 uygunluk dereceleri gösterilmektedir. dizisioluşturulmuştur. ilkeleri rım Tablo 2’de tipolojilerine kent ise, ilkelerinin butasarım sağlayacak olan ve alt koşullarını sürdürülebilirlik koşullarının Tablo 1’de tasa- gösterilen kentlerin konan anabaşlık altındaortaya çerçevesinde dört aşağıdaki akımları kentleşme görülmektedir.si amaçlı olduğu açıkça yeni Bu nedenle, baz alınarak, tüm bu özellikler 4.’de incelendiğinde, sürdürülebilme tümözellikleri hemenhepsinin,kentlerin açıklanan ve bölüm modellerinin kavram kent ve akıllı yaşanabilirkent kent, kavranabilir dijital kent, uygun olarak gelişen, ideal kent, ile yeni büyüme akımlarına modelleri şehircilik ve akıllı ve kavram kent karbon küçük yavaş şehir, kent, kompakt kent, arkeolojik sembiyo kent (yeşil kent), uygun olarakgelişen;ekokent ve yerleşimler akımlarına yeşilEkolojik mimarlık ileaçıklanmıştır. ve 4.bölümdegenelilkeleri modelleri kavram gun olarakgelişenkent uy- akımlara başlığıYukarıda altındaaçıklanan 3.bölümde geleceğedönükyeni ufuklar 4.1 Sürdürülebilirlik Koşulları ve Tasarım İlkeleri gerektirir. dayalı olarakaraştırılmasını ilişkilerine tipolojisiileolan ve kent akımları ileriye dönükkentleşme ilkelerinin, lacak tümtasarım bağlıolarakoluşturu- sürdürülebilirlik temel belirlenebilmesi, ilkesine ilkelerinin tasarım yönelinecek tasarımında eğilimler olabilecek ana Geleceğin ve kent herdurumdageçerli İlkelerin Belirlenmesi 4. Geleceğin Kent Tasarım Yaklaşımlarında Niteliklerinve Ortak - SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK KOŞULLARI

SOSYAL GÜVENLİK DOĞAYA SAYGILI OLMA EKONOMİK YAŞAM KONTROLLÜ ÜRETİM VE KAYNAK TÜKETİMİ • • • • • Yenilenebilir EnerjiKullanımı • • • • • • • • Optimizasyon Maliyetlerinde Yapım +İşletim Enerji Tüketiminde Tasarruf Erişebilirlik Dönüşümlülük Geri BilgiErişim Teknolojilerine Güvenlik +Sosyal Ekonomik Eşitçilik Ölçeğini Kaybetmeme İnsan Değerlendirme YararlarınıBitkilerin Doğaya Yakın Yaşam ÇevreninDoğal Korunması Korunması Dengenin Ekolojik Tablo ilkeleri. sağlayan tasarım sürdürülebilirlik koşullarını 1:Kentlerin ALT KOŞULLAR Yerel desteklenmesi ekonominin ve binalardan megastrüktürel kaçınma Gökdelen tipteki Taşıma mesafesini minimize etme üretimi kentin ilekarşılama tüketimini Kentin Tarım işgaletmeme alanlarını değerlendirilmesi sağlamaolanaklarının konut Ekonomik malzeme kullanımı Enerji etkin önlenmesi Işık kirliliğinin Yaya ulaşımınaağırlık verilmesi kullanımı taşıttipleri Motorsuz tirme geliş- içinyapıve malzemeEnerji korunumu teknolojisi Verimli arazıkullanımı Yerel malzeme kullanımı Yüksek yapılarayer ve verme kütlevi yapılaşma Kompakta arazikullanımı Karma Trafiğin azaltılması üretimBina üzeri tarımsal dönüşümlüatıkyönetim sistemiGeri kullanımı Organik ürünüretimi dönüşümlümalzeme kullanımı Geri kullanma Fosil yerineyenilenebilir enerjikaynakları yakıt Fiziksel integrasyonu sanalmekânın yaşamiçinsosyalbilgi altyapısınınsağlanması Kentsel sağlanması iletişimortamlarının Kamusal belirlenmesi müdahaledeöncelikalanlarının Kentsel ve geliştirilmesi korunması kimliğin Kentsel Şeffaf yönetim Toplumla uygulamacılar arasıişbirliği Yerleşimde güçlüaidiyet duygusunu saptama çeşitliliğeyer verme tipolojilerindeki Konut yenilenmesi yıpranmışalanların ve kullanımı Kentsel Tarihi korunması ve kültürel değerlerin Yaşlı, tasarımı engellilere uygun mekân çocuk, yönetim yapısı Katılımlı Etnik ve kültürel çeşitliliğin devamlılığı açıkalanlardan kaçınma Kavranamayan sağlanması ilişkisinin İnsan-Bitki yaya-yeşil-açık arttırma alanları içiortak Kent Binada yeşil yönelme kullanıma arttırılması ortamın ve içiağaçlandırma bitkisel Kent Gürültü ve elektromanyetik önlenmesi kirliliğin Düşük ve azyoğun nüfus Temiz enerjikullanımı TASARIM İLKELERİ

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 229 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 230

Tablo 2: Kent tipolojilerinin tasarım ilkelerine göre değerlendirilmesi. ( A: Kuvvetli, B: Orta, C: Zayıf )

KENT TİPOLOJİLERİ DEĞER

TASARIM İLKELERİ Kent Kent Kent Kent Kent Kent Kent Kent İdeal Akıllı Şehir Yavaş Dijital Düşük Ağırlık Değeri Toplam Ekokent A Değeri Sembiyo Arkolojik Arkolojik Kompakt Kompakt Yeşil Kent Yeşil Yaşanabilir Yaşanabilir Kavranabilir Kavranabilir Karbon Kent

1. Fosil yakıt yerine yenilenebilir enerji kaynakları kullanma A A A A A A A A A A A 11 •••••

2. Geri dönüşümlü malzeme kullanımı A A A A A A A A A A A 11 •••••

3. Organik ürün üretimi A A A A A B A B A A A 9 ••••

4. Geri dönüşümlü atık yönetim sistemi kullanımı A A A A A A A B A A A 10 ••••

5. Bina üzeri tarımsal üretim B B A A A A A A A A A 9 ••••

6. Trafiğin azaltılması A A A B A B A C A B A 7 •••

7. Karma arazi kullanımı C C C B B B A A A A A 5 ••

8. Kompakta yapılaşma C C C B B B A A A A A 5 ••

9. Yüksek ve kütlevi yapılara yer verme C C C B B C B A A A A 4 •

10. Yerel malzeme kullanımı A A A A A C A B B A A 8 •••

11. Verimli arazı kullanımı C C A A A C A A A A A 8 •••

12. Enerji korunumu için yapı ve malz. teknolojisi geliştirme A B A A A B A B A A A 8 •••

13. Motorsuz taşıt tipleri kullanımı A A A B A B A C A B A 7 •••

14. Yaya ulaşımına ağırlık verilmesi B A A B A B A B A B A 6 ••

15. Işık kirliliğinin önlenmesi C A A B A A B C B A A 6 ••

16. Enerji etkin malzeme kullanımı A A A A A A A A A A A 11 •••••

17. Ekonomik konut sağlama olanaklarının değerlendirilmesi B B A A A B A B A A A 7 •••

18. Tarım alanlarını işgal etmeme B B A A A B A A A A A 8 •••

19. Kentin tüketimini kentin üretimi ile karşılama A A A A A A A A A A A 11 •••••

20. Taşıma mesafesini minimize etme C A A B A B A A A A A 8 ••• 21. Gökdelen ve megastrüktürel tipteki binalardan kaçınma B A C B A B B B C C C 2 •

22. Yerel ekonominin desteklenmesi B A A A A B B B B B A 5 ••

23. Temiz enerji kullanımı A A A A A A A A A A A 11 •••••

24. Düşük ve az yoğun nüfus A A B C A B A C C B B 4 •

25. Gürültü ve elektromanyetik kirliliğin önlenmesi A A A A A A A A A A A 11 •••••

26. Kent içi ağaçlandırma ve bitkisel ortamın arttırılması A A A B A B A B B B A 6 ••

27. Binada yeşil kullanıma yönelme A A A A A A A A A A A 11 •••••

28. Kent içi ortak yaya-yeşil-açık alanları arttırma A A A A A B A C A B A 8 •••

29. Kavranamayan açık alanlardan kaçınma B B A A A B A A A A A 8 •••

30. İnsan-bitki ilişkisinin sağlanması A A A A A A A A A A A 11 •••••

31. Etnik ve kültürel çeşitliliğin devamlılığı C A A A A B B B A A A 7 •••

32. Katılımlı yönetim yapısı C B A B A A B B A A A 6 ••

33. Yaşlı, çocuk, engellilere uygun mekân tasarımı B B A B A B B B B A A 4 •

34. Tarihi ve kültürel değerlerin korunması C A A A B B B C B A A 5 ••

35. Kentsel yıpranmış alanların yenilenmesi ve kullanımı C B A A A A A A A A A 9 ••••

36. Konut tipolojilerindeki çeşitliliğe yer verme B B A A A C B A A A A 7 •••

37. Yerleşimde güçlü aidiyet duygusunu saptama C A A B A B B B B A A 5 ••

38. Toplumla uygulamacılar arası işbirliği C A A B A A B B A A A 7 •••

39. Şeffaf yönetim C B A B A B B B B A A 4 •

40. Kentsel kimliğin korunması ve geliştirilmesi C B A B A B B A B A A 5 ••

41. Kentsel müdahalede öncelik alanlarının belirlenmesi B B A B A A C C B A A 5 ••

42. Kamusal iletişim ortamlarının sağlanması C C A C A A C C B A A 5 ••

43. Kentsel yaşam için sosyal bilgi alt yapısının sağlanması C C A C A A C C C A A 5 •• 44. Fiziksel sanal mekânın integrasyonu C C A C A A C C C A A 5 ••

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 231 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 232 Tablo 3’ ve dâhilolduğugruplar desürdürülebilir gösterilmektedir. ilkeleri tasarım gibi sıralanmıştır: gruplandırılmıştır. aşağıdaki ilegruplandırılmış sürdürülebilir ilkeleri tasarım Buyaklaşım üçüncüveralamasına göre, dördüncü olarak grup ikinci, sürdürülebilir ilkeleri tasarım ağırlık dereceleri sı- deaynı şekilde olaraköngörülmüşolup,ilkeler ilkeleri diğertasarım grup birinci Bu yöntemle, enyüksekolansürdürülebilir ilkeleri, tasarım ağırlıkdeğerleri derecede veren kuvvetli cevap bazalınmıştır. modelisayıları kent ilkelerine bilir tasarım belirlenmiştir. sürdürüle ağırlıkdeğerleri içinbelirli belirlenirken, ilkesi Ağırlık değerleri her bir sürdürülebilir tasarım yapılarak, değerlendirilmesi ilişkilerinin arasındaki ilkeleri Tablo 2’de sağlayacak sürdürülebilir ile sürdürülebilirlik koşullarını tasarım tipolojileri kent Tablo 3:Sürdürülebilir Tasarım Sınıflandırılması İlkelerinin 1. GrupSürdürülebilir Tasarım İlkeleri 2. GrupSürdürülebilir Tasarım İlkeleri yenilenmesi yıpranmışalanların ve kullanımı Kentsel üretimBina üzeri tarımsal dönüşümlüatıkyönetim sistemiGeri kullanımı Organik ürünüretimi sağlanması ilişkisinin bitki İnsan Binada yeşil yönelme kullanıma Gürültü ve elektromanyetik önlenmesi kirliliğin Temiz enerjikullanımı üretimi kentin ilekarşılama tüketimini Kentin Yapılarda malzeme kullanımı enerjietkin dönüşümlümalzeme kullanımı Geri kullanma Fosil yerine, yenilenebilir enerjikaynaklarını yakıtlar Verimli arazikullanımı Yerel malzeme kullanımı Trafiğin azaltılması • • • • Ağırlık değeri 3, 2 ve 1 olan sürdürülebilir tasarım ilkeleri :4.Grup Ağırlık 3,2ve değeri 1olansürdürülebilir ilkeleri tasarım :3.Grup Ağırlık 6,5ve değeri 4olansürdürülebilir ilkeleri tasarım :2.Grup Ağırlık 7,8ve değeri olansürdürülebilir ilkeleri tasarım :1.Grup Ağırlık 9,10ve değeri 11olansürdürülebilir ilkeleri tasarım (Tablo 2) (Tablo (Tablo 2) (Tablo No No 35 30 27 25 23 19 16 11 10 5 4 3 2 1 6 - olarak cevap verdiğiolarak cevap gösterilmektedir. sayıları toplam sürdürülebilir ilkesi tasarım Tablo modelininkuvvetli herkent ölçütolarak, 4.desürdürülebilirlik sıralamasındaki 3. GrupSürdürülebilir Tasarım İlkeleri Toplumla uygulamacılar arasıişbirliği çeşitliliğeyer tipolojilerinde verme Konut Etnik ve kültürel çeşitliliğin devamlılığının sağlanması açıkalanlardan kaçınma Kavranamayan yeşil, açıkve artırma yaya içiortak alanlarını Kent Taşıma insan)mesafesini hayvan, minimize (yük, etme Tarım işgaletmeme alanlarını değerlendirilmesi sağlama olanaklarının konut Ekonomik kullanımı yerine motorsuz taşıttipleri Otomobil geliştirme içinyapıve malzemeEnerji korunumu teknolojisi 4. GrupSürdürülebilir Tasarım İlkeleri Fiziksel integrasyonu ve sanalmekânın yaşamiçinsosyalbilgi altyapısınınsağlanması Kentsel sağlanması iletişimortamlarının Kamusal belirlenmesi müdahaledeöncelikalanlarının Kentsel ve geliştirilmesi korunması kimliğin Kentsel Yerleşimde güçlüaidiyet duygusunu sağlama Tarihi korunması ve kültürel değerlerin yönetim yapısı Katılımlı artırılması ortamın ve içiağaçlandırma bitkisel Kent Yerel desteklenmesi ekonominin önlenmesi Işık kirliliğinin Yaya ulaşımınaağırlık verilmesi yapılaşma Kompakt arazikullanımı Karma Şeffaf Şeffaf yönetim Yaşlı, tasarımı çocukve engellilere uygun mekân Düşük ve azyoğun nüfus ve binalardan megastrüktürel kaçınma Gökdelen tipteki Yüksek yapılarayer ve verme kütlevi (Tablo 2) (Tablo (Tablo 2) (Tablo No No 38 36 31 29 28 30 18 17 13 12 44 43 42 41 40 37 34 32 26 22 15 14 39 33 24 21 8 7 9

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 233 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 234 Tablo tipolojisinindereceli 4:Kent olarakuyumgösterdiği sayıları. toplam sürdürülebilir ilkesi tasarım Tablo 2.ve 3.ve 4’ yapılabilmektedir: değerlendirmeler ünyorumlanması ileaşağıdaki 4.2 Değerlendirme • • • • • • • • • • • Kuvvetli (A) 2. 1. Zayıf (C) Orta (B) Orta DEĞER Akıllı Kent ...... Kent Akıllı Ekokent, Ekokent, Yeşil ...... Kent ...... Dijital Kent ...... Kent Kompakt ...... Sembiyo Kent Yavaş ...... Şehir ...... Kent Düşük Karbon ...... Kent Arkolojik İdeal Kent...... Yaşanabilir ...... Kent ...... Kent Kavranabilir ren kent modelleri sıralanışı ise aşağıdaki gibidir: sıralanışı iseaşağıdaki ren modelleri kent Yalnızca derecede kuvvetli uygunluk 1.grup göste sürdürülebilir ilkelerine tasarım lirlik açısından sıralanışı aşağıdaki gibidir: gibidir: açısındansıralanışıaşağıdaki lirlik öngörülmüştür. Tablo 3’de görülen bu ölçüte sürdürülebi göre modellerinin - kent sürdürülebilirlik açısından sıralanmasına ölçüt olacağı modellerinin kent sayılarının, derecede verdiği modelininkuvvetli cevap Her kent sürdürülebilir ilkeleri tasarım Uygunluk Derecesi 17 10 17 Ekokent Yeşil Kent 25 12 7 Yavaş Şehir 39 1 4 Yaşanabilir Kent 22 18 4 17 tasarım ilkesine kuvvetli uygunluk kuvvetli ilkesine 17 tasarım uygunluk kuvvetli ilkesine 18 tasarım uygunluk kuvvetli ilkesine 19 tasarım uygunluk kuvvetli ilkesine 22 tasarım uygunluk kuvvetli ilkesine 25 tasarım uygunluk kuvvetli ilkesine 27 tasarım uygunluk kuvvetli ilkesine 29 tasarım uygunluk kuvvetli ilkesine 36 tasarım uygunluk kuvvetli ilkesine 39 tasarım uygunluk kuvvetli ilkesine 41 tasarım uygunluk kuvvetli ilkesine 42 tasarım Sembiyo Kent KENT TİPOLOJİSİ 41 3 0 Kavranabilir Kent 18 22 4 Dijital Kent 27 13 4 Düşük Karbon Kent 19 15 10 Kompakt Kent 29 11 4 Arkolojik Kent 36 7 1 İdeal Kent 42 1 1 Akıllı Kent - 6. 5. 4. 3. • • • • • dönem kentleşme akımlarının hedeflerine göre gelişen akıllı kent, kavranabilir kent kavranabilir kent, göre hedeflerine gelişenakıllı akımlarının dönem kentleşme gunluk gösterdiği değiştiğinden, sayıları toplam sürdürülebilir son ilkeleri tasarım olarak uy- modelininkuvvetli ölçütolanher kent açısından sıralamayapıldığındaki rağmen,uygunluk göstermelerine Tablo 4’ tüm sürdürülebilir ilkeleri tasarım deki şekilde kuvvetli hepsi 1. grup modellerinin sürdürülebilir ilkelerine lı kent tasarım - ve akıl kent kavranabilir idealkent, Yaşanılır sembiyo kent, kent, düşükkarbon kent, için uygun görülebilir. olacağı gerçeğine dayanarak, ‘‘Dijital Kent’’ çoğu sürdürülebilir ilkelerinin tasarım izlenimi vermektedir. bilgi gereksinim sisteminin Söz konusu hertürlü içingeçerli kurgusuna yönelik olduğundan, Tablo 2’deki üzerinde durulmadığı bazıilkelerin olgusu, ağ bilgi yalnızca yoğunDijital kent sistemine birkentsel kent odaklanmış, olarakkorunmaktadır.ilkeler yönelme gibi temel girdiler, içindevazgeçilmez modelleri yeni gelişendiğerkent gören yeşil binave yenilenebilir içindekabul enerjikaynaklarına modelleri kent 43 ve olmasıdır. 44no’lu bu deuzakkalmış sürdürülebilir ilkelerine Ancak, tasarım getirdiği akımlarının lişen kentleşme Tablo 2’ 31,32,34,35,37,38,39,40,42, deki yeni ge vermesiyanında,doğaldırki zayıfcevap derecede (C) verme kriterlerine yapılarayer yapılaşma,yüksek ve kütlevi kompakt arazikullanımı, modelinin karma dir. Bununnedeni,temiz çevre, biryaşamısimgeleyen bukent düşüknüfusve sakin görünmekte kalmış gerisinde modellerinin açısından diğer kent ilkeleri lir tasarım modellerinden tipik ilk kent “ekokent” ya da giderek kent, “yeşil gelişensürdürülebi- olarak gelişmiştir. veyerleşimler yeşilyaklaşımları ekolojik mimarlık Bu yaklaşımların olumsuzlaşmasının önlenmesine yönelik olarak ilkolarakçevre değerlerinin akımlar yeni yansıyan günümüzdeki biçimlenmesine ve niteliklerine Geleceğin şehirlerinin eksiksiz olarakuygunluk göstermektedir. vap verebilmektedir. guruplarına ise, tümsürdürülebilir kentler ilkeleri tasarım Akıllı 1.gurupilkelerece yavaş şehir, hemenancak, modelleri gibi kent eko-şehir dışında tüm gruplara vermekteyken, cevap ilke bir iki modelleri, kent kavranabilir sayısı 2.gruptan 4.gruba doğru azalmaktadır. Tablo 2incelendiğinde, yaşanabilirve termektedir. 2.,3.ve 4.grup ilkelere uygunluk Ancak, gösteren modellerinin kent uygunluk 1.grup gös- modelleri, sürdürülebilir ilkelerine Hemen tümkent tasarım (Yeşil Kent) Ekokent Yavaş Şehir Kent Kompakt Dijital Kent Kent Arkolojik İdeal Kent, Kent, DüşükKarbon Sembiyo Kent, Kent, Yaşanabilir Kavranabilir Kent, Akıllı Kent, - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 235 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 236

bileceği, ancak aşağıdaki temel ilkelerin değişmezliğini temel söylenebilir: koruyacağı bileceği, ilkelerin ancak aşağıdaki eğilimlere konan göreceli ortaya olarak belirlene ve ile yukarıda modelleri kavram kent bağlı akımlarına yeni kentleşme ilkelerinin, tasarım Bu durumda,geleceğin kentlerinin Bu eğilimler şöyle açıklanabilir: eğilim üçayrı göstereceği farklı görülmektedir. temelde birbirinden koşuluyla korumak 1.grup gelişmelerinin, sürdürülebilir ilkelerini tasarım celendiğinde, gelecekteki kentlerin altındain- tümdeğerlendirmeler yukarıdaki ile ilişkileri, uygun ilkeleri tasarım koşullarına getirdiğiYeni tipolojisinin, sürdürülebilirlik yeni ve kent bu akımların akımları kentleşme 4.3 Geleceğin Tasarım Şehirlerinin İlkeleri • • • • • • • çeği deyadsınamaz. oluşacağı ger doğacağı, olgu ve yeni kavramlarının kentleşme daha yeni ufukların ve bugelişmedinamiği modellerinin sürdükçe kavram görüldüğügibi, kent açıkça olarakdeğerlendirilebilir. modelleri uygunkent olandahaileri Ancak ilkelerine veren cevap kullanılmasına sürdürülebilir tasarım olanakların ve gelişenteknolojik yaşam gibi ilkelere uygunluğun ekonomik de doğayıyanındatümyeni koruma, ilküçsıraya yerleşmektedir. modelleri ve yaşanabilirkent temel- modelleri, Bukent Doğayla barışık olma Doğayla barışık Yaygın bağımsız gelişmesınırlamasından olma yada düşey Yeni gelişenve gelişmekte açıkolma olanteknolojilere uygunluk sayısı yüksekolma Sürdürülebilir ilkelerine tasarım Şekil 16 ve Şekil 17). 16ve Şekil Şekil 15, 14,Şekil Kent, (Şekil koymuştur Yaşanabilir ortaya modellerini Kent Akıllı Kent, hemyaygınBu eğilim, hemyüksek, gelişmeye fırsatveren Kavranabilir İdealKent, fırsat verengastrüktürel tasarımlarına üçüncübireğilimi yapılı kent doğurmuştur. üzeregöstermek zeminden yeşil koparılmış, ama yüksek olabilen me birleşerek, yalnızca 1.grup deuygunluk değil, ilkelerine diğer grupları oluşturantasarım bueğilimler, koruyan 1.grup ilkeleri Sürdürülebilir ilkelerinden tasarım giderek, buanlayışın başındagelmektedir. modelleri Kent (Yeşil-Kent), anlayışı:nelde yatay Ekokent gelişmeli kent Yavaş Şehir, Düşük Karbon insan ölçeğini aşmayan seyrek, ge Doğayla içiçe ve yaşayan,doğayla barışık az katlı buanlayışın başındagelmektedir.modelleri Kent Arkolojik Sembiyotik Kent, kent, anlayışı: Kompakt laşma içerenkent kompakt yoğun biryapı- çokkatlı doğaya fazladokunmadan, Arazide azbiralanişgalederek, - - - - 5. Sonuçlar 16:Asian Cairns, Çin[33]. Şekil [31]. Jungle, 14:Perfumed HongKong Şekil • • • akımlarını geliştirmiştir: geliştirmiştir: akımlarını olaraknitelenen yönelimler, dönük yeniGeleceğe ufuklar yeni kentleşme aşağıdaki da “sürdürülebilirlik” önplanaçıkmıştır. anailkesi - akımların yeni kentleşme çıkan ortaya çözümlere yöneltirken likçi ve yeni ufuklara yeni yaşananhızlıtükeniş, geleceğin- kentleşmesini zamanveBugünkü mekânda ileyaklaşılmaktadır.ları dönemçözüm arayış- kısa konan yönelme olarakortaya birimlerine yerleşim küçük köye göçlerve kentten sistemler oluşturma, sorunlara,kapalı globalleşme kaynaklı ve gelişenendüstrileşme, teknoloji bugünyaşanan,hızlınüfusartışı, Kentleşmede » » » » » » Kentsel yayılmayıKentsel önlemeamaçlı “Akıllı Büyüme” amaçlı “Yeni Şehircilik” amaçlı “Yeni yükseltilmesi yaşamkalitesinin kaybetmeden öğelerini kent Geleneksel Enerji, doğa ve ekolojik koruma amaçlı koruma Enerji, doğave ekolojik “Ekolojik Yerleşimler ve Yeşil Mimarlık” Sky 17:Sky [34]. Vilage,Şekil Danimarka 15:PowerŞekil Center, Seul, Kore[32].

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 237 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 238 Sosyal güvenlik...... Sosyal Doğaya saygılı olma...... yaşam...... Ekonomik ...... Kontrollü tüketimi üretim ve kaynak • • • • • • • göre gelişmiştir: sürdürülebilirlikgetirdiği koşullarına aşağıdaki amaçlara bağlı olarakbelirlenebilen nitelikler, akımlarının ortak yeni kentleşme yaklaşımlarında tasarım Geleceğin kent tipolojisinigeliştirmiştir: yansıyan yeni kent Kent”,Karbon “Dijital Kent” ve “Akıllı Kent” tasarımına geleceğin kent kavramlarıyla biyo Kent”, Kent”, Arkolojik “İdeal Kent”, Kent”, Kavranabilir “Yaşanabilir Kent”, “Düşük Yeni akımları; kentleşme (Yeşil-Kent)”,“Ekokent “Yavaş Şehir”, Kent”,“Kompakt - “Sem limde ortaya çıkacaktır: limde ortaya üç eğiayrı - aşağıdaki farklı temelde gelişmeleri, birbirinden gelecekteki Şehirlerin çıkmaktadır.ortaya uyumlu gelişeceği 1. grup sürdürülebilir her koşulda ilkelerine tasarım hirlerinin, değerlendirildiğinde, geleceğinaçısından yapılansürdürülebilirlik sıralamaları şe ile1.grup sayıları ilkeleri tasarım sürdürülebilir ilkeleri modellerinin tasarım Kent derecede verdiğilinin kuvvetli cevap sayısıdır. sürdürülebilir ilkesi tasarım mode sürdürülebilirlik açısındansıralanmasındaölçüt,herkent modellerinin Kent konmuştur. ortaya ilkesi guruptasarım dört 1. grup olmak üzereen yüksek olan sürdürülebilir ilkeleri tasarım sıralama yapılarak olarakbelirlenmiştir. içinağırlıkdeğeri ren modelisayısı oilke kent Ağırlık değerleri derecede ve kuvvetli cevap sonucu, ilkesine herbirtasarım doğan değerlendirme matrisinden ileilişki geleceğin tipolojileri yeniSürdürülebilir kent ilkelerinin tasarım çıkmıştır. ortaya 44sürdürülebilir ilkeleri konan tasarım lendirilerek ortaya olarakgelişmiş olup, aitamaçlarçerçevesindesağlayan ilkeler değer yeni akımlara desürdürülebilirlik koşullarını ilkeleri tasarım olaraksürdürülebilirGenel kentlerin » » » » (Landcrapers)” amaçlı korunması Arazinin konturlarının “Yatay Yere Gömülü Yerleşimleri pakt kentler - yoğun Arazide kom az yer işgal ederek yapılaşması çok katlı, doğayı koruyan, Teknolojilerine erişim Bilgi ve sosyalgüvenlik, Ekonomik Eşitçilik, kaybetmeme Yararlarını ölçeğini İnsan değerlendirme, yaşam,Bitkilerin Doğayayakın korunması, dengenin Ekolojik çevreninDoğal korunması, maliyetlerinde optimizasyon tasarruf,Enerji tüketiminde Yapım ve işletim Erişilebilirlik Yenilenebilir dönüşümlülük, Geri enerjikullanımı, - - - - 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. 6. Kaynaklar • http://www.earthhomesnow.com/rammed-earth-homes.htm http://www.erdhaus.ch/main.php?fla&lang=en&cont=earthhouse_projects ra. BETSY, A.2005. Landscrapers; building with the . land Thames &Hudson Yayınları. Lond - g=tur&un=MEGARON-35220&look4= yeri: http://www.megaronjournal.com/tr/jvi.aspx?pdir=megaron&pln Erişim rimiçi]. - Planning Developing of New Approaches.mework Megaron . 2013; 8(2): 76-86. [çev- SINMAZ, S.2013. newurbanism.org/newurbanism/principles.html DUANY, yeri: http://www. Erişim A. 2014. Principles [çevrimiçi]. urbanism. of new ral-woes/ - http://inhabitat.com/smarter-cities-vertical-farming-could-ease-worlds-agricultu cts/ http://inthralld.com/2012/01/sky-garden-meera-house-designed-by-guz-archite ekoyapidergisi.org/439-new-yorkun-catilarinda-neler-oluyor.html York’unTURAN, I.2014.New çatılarına yeri:http://www. neleroluyor? Erişim [çevrimiçi]. html http://www.ekoyapidergisi.org/320-dogru-oan-koyden-kente-mi-kentten-koye-mi. yeri: Erişim rimiçi]. AKMAN, A., AKMAN, M. T. olanköyden mi? Kentten köye kente 2013.Doğru mi? [çev- http://en.wikipedia.org/wiki/Chongqing d=183&id=2918&Itemid=36 http://www.sehirplanlama.org/index.php?option=com_kunena&func=view&cati- Çin’in Yarının yeri: Erişim Chongqing[çevrimiçi]. Kenti: Geleceğin kentlerinin her durumda değişmez ana tasarım ilkeleri: herdurumdadeğişmez ilkeleri: anatasarım Geleceğin kentlerinin » » » » » » » » » » » » Doğayla barışık olmaolarakbelirlenmiştir.Doğayla barışık Yaygın bağımsız gelişmesınırlamasından olma yadadüşey Yeni gelişenve gelişmekte açıkolma olanteknolojilere Sürdürülebilir tasarım ilkelerine uygunluk sayısı yüksekolma Sürdürülebilir ilkelerine tasarım Yüksek ve yaygın gelişmeye biraradayer verebilen, yeşil kentler kentler yatay insanölçeğindeki seyrek, Doğayla içiçegelişen,yapılaşmasıazkatlı, The Concept of Settlement”“Smart andBasicPrinciples intheFra- -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 239 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 240 31. 30. 29. 28. 27. 26. 25. 24. 23. 22. 21. 20. 19. 18. 17. 16. 15. 14. 13. 12. http://vincent.callebaut.org/page1-img-hong_kong.html http://kazansmartcity.com/parkland/ http://www.digitalage.com.tr/makale/dijital-sehirler/ SARPAŞ, yeri: Erişim B. şehirler[çevrimiçi]. 2012.Dijital http://www.globalmayorsforum.org/en/citiesdetails.aspx?tid=115&id=129 com/kentlere-teknoloji-eli/ ÖYMEN, E. 2011. arayışında 1990.Demokrasi kentBUMİN, K. , İstanbul, Ayrıntı Yayınları, s.19. www.ziyaguney.com/dosyalar/dokumanlar/yenisehirci.doc PARLAK, B. 2013.Yeni yeri: şehircilik Erişim anlayışı [çevrimiçi]. http://www.habitat.org.tr/ekokent/375-yesil-sehir-arcosanti.html ARICIOĞLU, S. 2008.Yeşil yeri: şehirütopya Erişim eğil [çevrimiçi]. d morrows-here-today/# http://www.symbiocity.org/en/approach/Cases-undersidor/Western-Harbour-to https://sweden.se/nature/sustainable-living/ SCA%20full%20version%20%286,1%20Mb%29.pdf http://www.symbiocity.org/PublicDownloads/The%20SymbioCity%20Approach/ yeri:http://dergipark.ulakbim.gov.tr/deusosbil/article/view/5000064131 miçi]. Erişim analizi. modelinin TOSUN, 2013.Sürdürülebilir gelişimsürecindekent kentsel kompakt K. http://cittaslowturkiye.org/?page_id=1398 http://cittaslowturkiye.org/?page_id=1014 http://cittaslowturkiye.org/ http://en.wikipedia.org/wiki/Vauban,_Freiburg http://www.teara.govt.nz/en/photograph/24473/earthsong-eco-village-2007 iz.html http://www.ekoyapidergisi.org/29-avrupanin-ucuncu-yesil-baskenti-vitoria---gaste yeri: S.2012.Avrupa’nınMETİN, üçüncüyeşilErişim başkenti:[çevrimiçi]. Vitoria–Gasteiz html http://www.ekoyapidergisi.org/35-avrupa-birliginin-ilk-yesil-baskenti-stockholm. DİLER, G.2012.Avrupa Birliği’nin İlkYeşil yeri: Erişim Başkenti [çevrimiçi]. Stockholm http://www.habitat.org.tr/ekokent/677-ekokent-ecocity.html Ekokent-Ecocity yeri: Erişim nedir?[çevrimiçi]. Dokuz Eylül Üniversitesi- Sosyal15(1),103-120.[çevri BilimlerEnstitüsüDergisi, Dokuz [çevrimiçi]. Erişim yeri: http://www.bthaber. Erişim eli [çevrimiçi]. Kentlere teknoloji - - 34. 33. 32. dept/ http://www.dezeen.com/2008/11/04/r%C3%B8dovre-skyscraper-by-mvrdv-and-a http://vincent.callebaut.org/page1-img-asiancairns.html http://www.mvrdv.nl/projects/417_gwanggyo_power_center/ -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 241 uzay yerleşmelerini tartışmaya başladı(Zenger, tartışmaya uzay yerleşmelerini 2014). edindiler. yaşamıkonu bilimçevreleri dedünyanıntasyonlarındaki çevresinde Sonuçta -bilimkurgu yazarları- önce yazarlar gibi Clark romancılarTsiolkovsky uydu is- ve Arthur lışma olarakgörüldü. giderek sayıları Butürçalışmaların çoğalınca, bilimadamlarından Frontier” geleceğini insan yerleşimlerinin irdeleyen ve bir tutarlı ayrıntılı ça- adlı kitabı, O’neile’in Üniversitesi’ndeGerart yüksekenerjifizikçisi üzerindeHigh çoktartışılan“The tezler rağbetgördü.ve Örneğin, Princeton yaşamihtimaliüzerine bilim-kurgu ilekarışık güçlendiğinde,gezegenin geleceğiyle ilgili dünyaya korkular ekolarak uzayda yerleşim ilkyarısında 1980’lerin oluşturulma ihtimali uzun süre şehirler tartışıldı. dunu yeşerten girdiyemetabolizmalı, çöplerden tekrar başlayarak tümçıktılarının dönüşebileceği umu- doğru yeten dünyada olan, kendine biojenikşehiryadasirküler pekçokyayına dakonu yarısına ikinci 1970’li yılların olduğumuhakkaktır. yorulan birkonu süredir üzerinde kafa gibi yeni uzun görünsede, birkonu konusu bu konunun geleceğin şehirleri Her nekadar biçimlenenyatay vazgeçebiliyoruz. şehirhayallerinden sıralarıyla ev yadaüçkatlı iki serasındansağlayan beslenmesinievinin tek çözmüş ailelik kendi bildiğince bisikletlerle ne de ulaşımı ola- bir gelecek öngörülerinden, şehirli Örneğin, ne dikey teknoloji-yoğun göstermektedir. kendini senaryolarda yaşanmakta ve geleceği bu da şehrin konusundaki alanlarda karışıklığı Günümüzde, olduğugibi, şehircilik başka alanındadaciddibirkafa tacaktır. ihtimali ar sürdürülebilir suretiyle kılınması yerineşehreşehirlerin sahipçıkmak çıkması sahip ve üzerinden sahiplenme yapılanabilirse, şehirliliğe okunabilir onların şehirlinin, rudan orantılıdır. olunabilir, benzeşenlerinin farkında dokusunun Şehir özgün ayrıntılar olduğu, bireylerinin kültürel düzeyiyle şehrin doğ- etmeninmietkin özgün yapısınıfark eğilimlerinin mi, şehir dokusunun ortak planında şehirlinin bir yere ait hissetmenin arka “Nerelisin?” enyaygın sorusununcevabı haliylebirşehiradıdır(Zenger, 2014).Kendini Şehir, aidiyetin günümüzde alanı haline gelmiş bulunmaktadır. bir topluma ve kamuya Giriş Siyaset Bilimive Kamu Yönetimi Bölümü ÜniversitesiIstanbul Medeniyet Prof. Dr. HamzaAteş Sivil Toplum ve Stk’lar Geleceğin Şehrinde -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 243 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 244 larının geleceğin şehrinde artan önemi ve muhtemel katkıları özetlenmektedir. önemive muhtemel katkıları geleceğin artan larının şehrinde ve- siviltoplum kuruluş ilişki ilesiviltoplum arasındaki durulmakta, dahasonradaşehirler üzerinde izahedildikten sonra,siviltoplum ve kavramları siviltoplumkısaca kuruluşu geleceği ve şehirlerin geleceğin ne anlamamızgerektiği şehrinden Bu bildiride, öncelikle tedir. devreye sivilinisiyatiflerinin gerektirmek girmesini ileyetinilmeyip,çabaları yurttaşların sorgulanması verarların buçerçevede göstermelik ve de, çoğukez sadecedevletlerin göstermektedir.ekseninde gerçekleştirilebileceğini - ilgili temel ka Budurum,şehirlerle olansürdürülebilirliğin, büyükölçüdeşehirveinsan yaşamıiçinhayati konut birkavram görülecektir(Zenger, konutlarda tüketildiği yoğunluklarda, 2014).Budurum,gelecekte yüzde 10’unuve %15’ini araçların biçimve kullandığı, %75gibi büyük bir oranınisefarklı dağılımına küresel birgöz enerji tüketiminin atıldığında, sanayinin,buki, enerjinin sadece Hal- gündemegetirildi. sıkça geleceği tartışmalarında olduğunu müjdelemesi,şehirlerin yetebilirliğe en çok bel bağlanabilecek malzeme Çağı’nın olacak Hidrojen yaklaşmakta mayı Bronz Çağı, Çağı Demir Çağı’nın ve Silikon ardından sürdürülebilirlikten kendine malzemelere kullanılan insanlıktarihini göre sırala- dönemlere ayırarak, Ovshinsky’nin, başladı.Hatta,Stanford oluşturmaya bulmaçabaları ve yeni enerjikaynakları korkuları değişim yanısıraküresel iklimsel yerine,ne yetebilirlik krizlerin çabaları küresel ekonomik başınageldiğimizde,21’inci- kendi gündemisürdürülebilirlik bağlamındakendi yüzyılın bile düzenlendi. sı gibi fanteziler üretildi. dergilerinin yarışmaları uzay Ciddimimarlık şehri desteklediği - oluşturma koloniler ayrı kurabilecekleri gettolarını kendi hertoplumsal kesimin mokrasi, dengelendiği noktalarda geçitverdi. hayallerine kurulması de Hatta,uzay şehirlerinde dünyanın, atmosfer etkilerinin ayın vesıfır yer koşullarında güneşinyer çekimli çekimi ra itti. Teknolojik koyduğu ihtiyaçlar, ortaya gelişmelerin uzayın yeni üretim ortamlarının üretmemek- yerineonlardan gibi uzay fırsatçı boşluğunaemdirerek yaklaşımla kurtulma atıkları datehlikeli bilimadamlarını endüstriler, yapıcılarkadar biçimde kirleten politika hızlabüyümesive çevreyi yoğunğin, öte şehirhayatının beklentilerinin ihtiyaçlarından bulunmaktadır. cidditoplumsal nedenleri veŞüphesiz, bugelişmelerin ekonomik Örne reksinim haline gelecektir. birge birlüks olmaktan çıkarak yapısını dönüştürdükçegeleceğinve araştırması, keşfi herbir onların ve yaşamınkarmaşıklığı modern oldukça dahayoğun mekânlar şehirler rumundadır. Küresel birdünyada birfantezi değil, geleceğin olacak; şehirleri birgerçeklik du- birisi kanaatlerinden olacağı, ortak gelecek bilimcilerin yüzyılı şehirlerin 21. yüzyılın 1. Geleceğin Şehirleri - - - - ve fonksiyonlarının da geleceğin şehirlerinde daha da artmasını gerektirmektedir.ve fonksiyonlarının dahadaartmasını dageleceğin şehirlerinde Bu kavramlar, rol yanındasivilalanıngenişlemesinive devletin siviltoplum kuruluşlarının önem kazanacaktır: önem kazanacaktır: ter’e (2012)göre, sürdürülebilir geleceğin yönetimi şehirlerinin içinşuhususlardahafazla Şehir,Mega Tekno Şehir, Şehir, Geleneksel BahçeŞehir, ve Şehir Uydu Şehir. Kırsal Durgu - geçirmektedir: kayda Durguter yeni eğilimler (2012),şehirleşmede olarakşukavramları reylerin ve grupların devletten kaynaklanmayan ve devletçe yönetilmeyen top hertürlü reylerin ve grupların devletten kaynaklanmayan yönlendirme geleneğini anlatır. kendini toplumun kendi Siviltoplum genişanlamıylabi- “Sivil toplum” dışında yapıyıve kurumlarının devlet demokratik karşıtı militarizm kavramı, 2. “Sivil Toplum” Kavramı ve SivilToplum Kuruluşları üzerine kurgulanmış birprojeksiyon geliştireceğiz.olumlu senaryo Bunagöre, gelecekte bir bilinceulaşılmasınıdasağlayabilir. Bizburada,tümiyimserliğimizimuhafazaederek, nasılkullanılacağına dairdahageniş kaynakların yaratılmasıiçinkısıtlı dürülebilir şehirler çeşitli, güzel ve sür daha demokratik, evrimi; daha pozitif yöndeki şehirlerin bir şekilde dönüşümünde talihsiz ütopyadan uzak bir yönelişi getirebilir. beraberinde Ama tam tersi geleceği ayrılması sınıfların gölgeleyerek ve ekonomik çağdaşşehirlerin ulaşım kâbusu doğave küçülmesi, temiz havanınüretmek eksikliği, mümkündür. mekânların Kamusal getirmektedir. olumlu, olumsuzve olumlu, çokolumsuzsenaryolar kısmen Bukonuda gündeme yapılacakbirprojeksiyon, değişik senaryoları hakkında Geleceğin şehirleri • • • • • • • • • • • • Analiz yapma örgüt devri Esnek örgütlenme-yalın ve yetki kullanımı Bilgi ve teknoloji yönetim Etkin Hesap verebilirlik Şeffaf yönetim yönetim Katılımcı Vatandaş odaklılık, öngörülmektedir. halinegeldiği temel kural şehirler istisnaolmaktan çıkıp yönetimineŞehir katılımın landığı Yaşayanların- gözetlenip sürekli temel şehirotoritesi ihtiyaçlarının tarafındankarşı Yatay yaşandığı gelişmeninbirlikte ve dikey Çevre dostu, ekolojik - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 245 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 246 de faaliyet gösteren doğru gruplar girmektedir (Emiroğlu, merkezlerine 1995:225). Kent yaygınlaştırılması geniş bir yelpaze için çalışan gruplara, oldukça veya insan haklarının sağlanması uzmanlaşmışgruplardanilgilenen birkonuda belirli uluslararası kalkınmanın örgütlenmiş gruplardan üyelik temelli kulüplere, gıda dağıtımı veya aileplanlamasıyla içerisine, dinigruplardanlerin sosyal yardım amaçlı gruplara, ulusalveya bölgeselolarak salar, federasyonlar, birlikler, gibi meslekörgütlerini deiçermektedir. Yapılan buniteleme kulüpler, yanında genişanlamdaisebunların oda dernekler,ve sendikaları ve bor vakıflar bağışlarve ve/veya gelirlerini üyelik ilesağlayan kuruluşlardır. ödemeleri Daranlamda amacıgütmeyen gönüllülükusulüyleçalışan,kâr ve eylemlerle doğrultusunda lobi,ikna STK’lar, resmi ve sosyal, çevresel kurumlardan kültürel, amaçları bağımsız, politik, hukuki çıkarlar, talepleretrafında örgütlenmiş yapılar” olarak tanımlanabilir. sorunlar, belirli suretiyle oluşturmak etkileyebilen, edebilen, siyasalyönetimi kamuoyu bulunan,devletten hareket ayrı gelişmesinekatkıda meden hizmetveren, demokrasinin amacıgüt lamayı amaçedinen,insanbirlikteliğine dayanan, çalışan,kar toplum yararına olarak STK’lar; ve zamanda,bilgiye- dayanarak mekân teşhis edilenbirihtiyacı karşı “belirli bireysel yarardan ve içinkurulur faaliyet ziyadetoplumgenellikle yararı gösterirler. Genel Yani olup yasaltopluluklar içinkurulmuş birhizmetgeliştirmek topluma yararlı STK’lar (S.T.K)Sivil toplum ise, kuruluşları siviltoplumun oluşturduğu gönüllüörgütlenmelerdir. masını sağlayan araçlarda,STK’lardır. halinegelmiştir. zengin birkavram kapsayan günlükhayata uygulan İşte- budeğerlerin olabilmegibi küresel normlu olguları best örgütlenebilme, sosyalleşme, hizmetodaklılık, ser hesapverebilme, yararına lobicilik, kamu aidiyet,gönüllülük ve etik, yardımseverlik, güven, özerklik, yasallık, kamusallık, hoşgörü, empati, şeffaflık, çok kültürlülük, ğulculuk, ve inanç özgürlüğü, ço fikir insan hakları, aktif vatandaşlık, bilinci, hemşehrilik, yurttaşlık katılımcılık, demokrasi, ideolojik çerçevedenGünümüzde sivil toplum çıkarak kavramı sivil topluma ihtiyaçvardır (Türkdamar, 2011:31) içinde korunması devletinin güvencedevletine, hukuk altınaalanhukuk ve özgürlükleri bir anlamda “şehir adabı”nın bir yansıması gibidir. Sivil toplumun varlığı için bireysel hak çoğulculukve hoşgörüdür. katılım, siviltoplum, gönüllülük, Buözellikleriyle özellikleri: birtoplamı”kurumların (Özmutaf, olarakaçıklanmaktadır 2007:56).Sivil Toplumun temel diği toplumsal etkinlikler”; “devlet toplum kesiti”, alanınındışında kalan “gönüllü ve sosyal toplum; devletten izinalmadangirebildiği“bireylerin toplumsal ilişkiler, gerçekleştirebil- oluşturduğu ve birtoplumu kurumların ifadeeder. etkinliklerin Buçerçevede,lerin, sivil - gönüllüve dayalı rızaya ilişki bulunabildikleri etkinliklerde sosyo-kültürel lirleyebildikleri, büyükölçüdebağımsız olarakhareket ederek tutumbe baskısından ilişkilerin ekonomik taşımadan, uğramabireylerin/grupların devletten izin almadan, kovuşturmaya korkusu lumsal faaliyetlerini kapsar. olmadığı alanlarda, Siviltoplum, denetimininbelirleyici devlet ------dışı kuruluşlar, siviltoplum kuruluşları, gibi deadlandırılan gönüllükuruluşlar isimlerle (Özer, yapısınındışındaolması gerekir kurumsal şumun devletin 2000:133).Hükümet gelinerek oluşturulanyapılardır. Biroluşumunsiviltoplum olaraktanımlanabilmesi oolu- aygıtı devlet Bu bağlamdasiviltoplum kuruluşları dışındabireyler tarafındanbiraraya hedefleyen olarakgören biranlayışla tanımlanmaktadır. ve onundışındakalmayı rakip tına göre durumudur. deyişle, siviltoplum erkini içindedevlet olgusu, kendi Birbaşka siviltoplumun aygı özellik, devlet - Sivil topluma çıkan yönelik tanımlarda ençokortaya arasındagösterilmektedir.denleri ne çıkışlarının sivilörgütlenmenin getirdiğiile sosyaltaleplerin hızlıortaya dengesizlik, başlamıştır. önplanaçıkması rek artmaya demokrasinin 1950’liyıllardan sonrakatılımcı sivil toplum ile birlikte örgütleri, hem çeşitlilik hem sayısal olarak gide 20. yüzyıl Özellikle doğuşununvelarının gelişimininhızlanmasınanedenolmuştur(Çaha, 2005). toplum, resmî örgütü, devlet 3.sınıfsektör olarakifadeedilensiviltoplum organizasyon- mücadelesivil gibi birçok alandaki olmuştur. yaşam,insan hakları çokkültürlü Demokrasi, egemen birzihniyet olansosyalgelirgrupları, sosyalhayatın birçok noktasıüzerinde etkili resmî alan olarak adlandırılan örgütü devlet ve üzerinde devlet kamusal ve 19. yüzyıllarda yenidenyatın birçok düzenlenmeye alanı, sosyal gelir düzeyi çalışılmıştır.merkezinde 18. meydana gelenyeniden örgütlenme, eğitime ha- siyasalve ekonomiden dinîkurumlara Tarihsel etrafında olarak Fransız kurumlar ve sonrası Batıda, ulus devlet merkezi İhtilali gın olarakgörülmektedir (Çukurçayır, 2002:150). üzere Sivil Toplum yay - kullanım Organizations, (Civil Society Kuruluşları CSOs) şeklinde çükşen, 2009). Türkiye’de, dışındaözerk yadadevlet birörgütlenmeyi hükümet belirtmek daha yaygındır NGO kavramı (Oktayadlandırıldığından, uluslararası kullanımda ve- Pekkü AnaSözleşmesi’nde Milletler Birleşmiş “Non Governmental Organizations (NGO)” olarak Organization, INGOs” Non-Governmental ternational ismiverilmektedir. Butürörgütler olarak öne çıkmaktadır. uluslararası boyutuna ise NGOs’a STK’ların benzer şekilde, - “In de kullanılan Organization, DışıÖrgütler NGO)” (Non-Governmental “Hükümet/Devlet Gütmeyen Örgütler (NonProfit Organization, ise, NPO)”;diğeri Avrupa ve diğerülkeler anlayışı bulunmaktadır. ve Japonya tarafındantercih Amerika edilen Birincisi, Amacı “Kar türSTK Sivil toplum olarakdünya ve literatüründe siviltoplum iki örgütleri, kavramsal yayılmışlardır. ülkeye dışınaçıkarak miş, bellimerkezler giderek 2004:15).STK’lar (Yıldırım, çeşitlen- hafifletirler baskısını üzerindeki timin yurttaş yardımcı olur(Bolay, etkilemesine 1997:7-8);biryandanda,yönesel hizmetpolitikalarını (Atar,oluşurlar 1997:90).Bukuruluşlar, kent büyükkentlerde, özellikle biryandanhalkın, odalar,lek kuruluşları, gruplar kurumlardangibi sendikalar, ve üstbirlikleri, kooperatifler örgütlenmeler de görülür. Bunlar, ve dernekler, değişik amaçlı vakıflar mes- çok sayıdaki sosyal ve kültürel sanayileşmiş ekonomik, bir topluma yaklaşıldığında, özgü olabilecek, - - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 247 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 248 ları şu başlıklar altında özetlenebilir: altındaözetlenebilir: şubaşlıklar ları - gelişiminin paralel olarak seyrettiği topluma günümüz temeldünyasında, katkı STK’ların bulunmaktadırlar. ve iktisadigelişmişlikseviyesi ilesiviltoplum kuruluşlarının Demokrasi STK’lar, açısındançokönemlifaaliyetlerde ve devlet özel sektörün yanındatopluma katkı süreç tarihsel sonucundagünümüzünyerelevrilen yönetimleri oluşmuştur. gibi meclisleri kurumlaşmalara sonundasiviltoplum ve olarakadlandırılan kent çıkması ve örgütlenmelerin ortaya siyasalhakveekonomik imtiyazlarasahipolması,ilkkentsel ahalisinin oluşması,kent gelişimi,kamuoyunun iletişimaraçlarının kitle özerklikleri, lerin tır. Batı’da dayanan ve busüreçlerin sonundakent etkinliklere ve kente kentsel ise, kökü olarakoluşturulmuşvehalktabanınadayanmamıştepeden- inmekurumlar bu da, Türkiye’de devletçe yerel dayanançok, sivil toplum kurumlarından yönetimler halka dabirparçası olarakgörülebilirler.yönüyle mekanizmasının devlet Tarihi gelişimolarak için,bir gücünükullandıkları ve kamu içindeyer aldıkları mekanizması netimler devlet Ancak, Türkiye gibi yönetim merkeziyetçi anlayışının egemenolduğuülkelerde yerel yö olmuştur.etkin üzerinde de ve denetimyoluyla kurumları devlet baskı şında faaliyetlerini sürdürürken, sivil toplum geleneğinin sürdürüldüğü birimlerdi. Siviltoplum, dı- buülkelerdedevlet örgütler otoritesine değil, devlet müşterek karşı yanların karşılayan ihtiyaçlarını merkezi çıkmışlardır. için belediye,örgütleri olarak ortaya yaşa - sadece kentte Batı demokrasileri söylenebilir. paraleloldukları kuruluşlarıyla Ayrıca, Avrupa’da belediyeler desiviltoplum ruhu yansıtmaktadırlar. Bunedenle, yerel yönetimlerin fonksiyon siviltoplum itibariyle yerel yönetmesine olanakveren kendini yönetimler olarak, sıyla kendi de sivil kurumlar dığı görülmektedir. özgür iradesi ile seçmiş olduğu organlar kendi vasıta- Çünkü, halkın Literatürde, zamanyerel yönetimlerindesiviltoplumun birparçası olarakalgılan- olmasıhedeflenmektedir (STGP, dahaçoğulcu, dahademokratik katılımcı, 2005). sivil toplum içinde tutulması ile toplumun alma süreç daha ve mekanizmalarının Karar devletten görece bağımsız veren örgütlerdir. ve demokratik, imkan üyelerin katılımına c. b. a.

tulmasını sağlarlar. gündemdetu- sürekli yararbulunankonuların faati yönünde tarafolurve kamusal konulardaaktifrol ve men- gerektiğinde alırlar STK’lar, tartışılan kamu kamuoyunda sağlama gibi hizmetlerde korunmasını bulunmaktadırlar. değerlerin da bukamusal ve devlet özelsal hizmetlerkonusunda sektörü aksiyona zorlama ve zaman - gibi kamu koruma geliştirip ve doğayı insanve koruma haklarını hayvan STK’ların sağlamak. üretilip sunulmayan ancak toplumda kalitede terli ihtiyaç duyulanbazıhizmetleri ve özelDevlet sektör tarafından üretilmeyen, yeter miktarda üretilmeyen veya ye - - - kalmalıdırlar: kalmalıdırlar: enazındanşubeşetikdeğere debağlı yerinegetirirken işlevlerini Bununla birlikte, STK’lar eliyle sürdürüldüğü bilinmektedir. ve dernekler medrese, vakıf olaraknitelenebilecek, ölçüde siviltoplum kuruluşu tekke, dir. Ayrıca, OsmanlıDevleti’nde ve büyük eğitim, sosyaldayanışma ekonomi işlevlerinin edilmekte dolayısıyla, döneminsivil örgütlenmelerininleri engüzel örneği olarakkabul eğitim faaliyet kadar mesleki yerleştirmek ilkeleri düzenleyen, esnaflar için ahlaki ilişkisini siyasal yapı ile toplum aktif katılım, anlamıyla olmasa da gönüllülük, günümüzdeki kilatı, sürdürennin önemliişlevlerini varolduğugörülmektedir. benzer kurumların Ahilik Teş - edilebilirsede, siviltoplumgeleneğinin geleneği yeterince- olduğukabul yerleşmemiş alanıanlamındasiviltoplum ve birözgürlük özerklik munda batılıanlamıyladevlete karşı vevarolagelmişlerdir.çok toplumda kuruluşlar benzer kavram Hernekadar Türk toplu- dadeğişik rolleri, misyonları ilebir biçimleri, çıkmışsa sosyal değişmeler sonucuortaya ve gibi, STK’lar, siviltoplum açıklandığı kavramı Yukarıda Avrupa’da kısaca meydana gelen 3. Türk Toplumunda SivilToplum Örgütleri 5. 4. 3. 2. 1. d.

mun öncelikle zayıf kesimlerine hizmetsunmak(Özmutaf, zayıf kesimlerine mun öncelikle 2007:51). Yardımseverlik: Toplumsal ve toplu- ihtiyaçlaragöre faaliyetlerini önceliklendirmek kullanılmadığını açıkvekullanıp netolaraktopluma açıklamak. yerinde ve sağlanankaynakların neolduğunu,nuçlarının tanınanbazıayrıcalıkların olupolmadığını, nedenyapıldığını bunların ve so toplum çıkarına lan çalışmaların ve Faaliyetlerinde, saydamlık: Açıklık yapı- finansmanı eldeedişkullanılış şeklini, ve yardımlar etikilkelere uymak. konusunda ve verimlikullanmak alınan ,kaynaklarını kurmak ileirtibat törlere paydaş ilişkileri sadecegerektiğindeamacıyla, faaliyetlerinde devletten bağımsız diğersek olmak, duyulantoplumsal güveni boşaçıkarmamak Kendilerine Dürüstlük ve tutarlılık: eğiliminekullanma değil, gönüllülüğedayanmak güç kamusal kurumlarının motivasyonu olarak özel ve kamu ilke sektörün kar mak, enerjivehizmetüretip gönüllülerin sinerjisinikullanarak sun- Öncelikle Gönüllülük: içinegirmemek, ilişkisi çalışmakverına çıkar eldeedilsedahibunuyinefaaliyetlere toplumun yara- yöneltmek, kar gütmemek, amacı olarakkar ilke görevleri önplana almak, gerçekleştirilen sağlama şeklinde olmak: öncelikli YönetmekHizmet yardım, ve topluma denetlemekten yarar çok, liştirmektedirler. suretiyle, sosyalsermayeyi ge desteklemek ülkede kazanmasını işlerlik yapılarının STK’lar, aktif vatandaşlığın gelişmesi, vatandaş ve örgütler arasında iletişim ve ağ ------

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 249 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 250 örgütlenmelerin görülmektedir. görece zayıf kaldığı dım amaçlı” ve diğeralanlardaki çevre, insanhakları alandatoplandıkları, olmaküzere iki var sayılabilir. Ancak, Türkiye’de olarak ağırlıklı ve sosyal amaçlı” STKların “kalkınma ve “yar Ayrıca, sürecine yoğun şehirleşme bağlıolarakbueğilimin edeceği hızlanarakdevam de vakıf, platform veinsiyatif, benzeri sivilörgütlenmeler dernek, bulunmaktadır. sendika, zaman özel sektörü ileyoğunpekoksivil sektörişbirliği içerisinde ve yakamu sivil toplumun alanınıgenişletmektedir. Artık Türkiye’de alanınındışında,ancak dedevlet anlayışının da birey lehinedeğişmesi, ilişkileri birey-devlet liberalleşmesi ileparalelolarak, culuğa zemin başlamıştır(Çaha, anlayışının oluşturmaya 20-30yıldadevlet 2005,22).Son sağlamışve çoğul- siyasete, artmasını durum ekonomiden eğitime toplumsal katılımının alanda faaliyet gösteren siviltoplum örgütleri 1980’den sonra patlamagöstermiştir. Bu cinin hızla geliştiği görülmektedir. birçok alandan siyasete, Ekonomik eğitimden hukuka nedeniyle, olmuşsada,son20-30yıldasiviltoplumdoldurması bilin- sivilalanhepsınırlı ve toplumda ekonomi egemenolmasıveCumhuriyetin devletin boşlukları ilkyıllarında ve halendeyeterince yaygın değildir. dışısivilbirzihniyet gelişimi yönlendirebilecek kamu Türkiye’de fazlayaygın olmamıştır yinede, şekilde Batıdaolduğugibi resmîAncak, sistemini alanındışındadevlet etkin ve öğrenmesi pozitifgençliğin bilimleri temel ahlaki gibi birçok rolü fiilenüstlenmişlerdir. ve sağlanması,yetişkinlerin timi, sosyalyardımlaşma, dengelerin dayanışma, ekonomik halkeği bukuruluşlar - dönemlerinde ve OsmanlıDevleti AnadoluSelçuklu ğin, Selçuklu, üstlenmek suretiyle birrol dengeleyici toplum içerisinde üstlendiği iddiaedilebilir. Örne Bir yönüyle, üstlendiği şuandadevletin rol busiviloluşumların ve görevlerin birkısmını Şehir tarihine şöyle kısaca bir göz atarsak, Avrupa’da bir göz atarsak, şöyle kısaca tarihine Şehir yaşayanların içerlerinde şehirlerin, ve şehre gelişmişlikderecesine aitkültürel paralelolarakgelişmegöstermiştir. değerlerin birözelliğe sahiptir. etkileyen sivil toplumun dederinden işleyişini Sivil toplum, şehirlerde değildir. sadecedilbilimselalan iledesınırlı veŞehir siviltoplum ilişkisi, birbakıma Builişki, kullanılagelmektedir.gın ve canlıbirşekilde maktadır. türevleri yay- 2006).BugünAvrupa (Keane, çoğunda,bukelimelerin dillerinin olma, ve civilitasdanazikolma ve- şehre taşımaanlamındakullanıl aitkültürel değerleri örneğin civisRomanus, vatandaşıdemektir, vatandaşları, Roma şehrin civilisvatandaş lum (societascivilis)aynı gelmektedir. kökten civisbir edenler; Civitas, birşehirde ikamet yeterince yer almaması,önemlibireksikliktir. Çünkü, aslındaLatincedeşehirilesiviltop şehir hayatı ileilgisidir. hemdesiviltoplum literatüründe hem kentleşme Bukonunun, ihmaledilenboyutlardan onun birisi, genellikle Günümüzde siviltoplum tartışmalarında ve4. Şehir SivilToplum İlişkisi - - - kısmı şehrin zenginlerinden oluşuyordu. Ancak, zamanla bu durumun kısmen deolsa zenginlerinden şehrin oluşuyordu. zamanla budurumunkısmen kısmı Ancak, şehir meclisi üyelerinin büyük meclisi üyeleri ömür boyu Üstelik, görevde kalıyorlardı. sıkdeğişiyor, yönetildiği söylenemez. Belediye birşekilde başkanları mokratik ancakşehir pekde tutulursa, Avrupa genellikle şehirhariç şehirlerinin dik ve Strazburg gibi birkaç yürütme ve yargıyı tarafındanyönetiliyorsa toplamış şehirmeclisleri kendinde da, Vene yeten kendine oligarşiye dahafazlabenzemekteydiler.kendi yasama, genellikle Şehirler Tabii cennetinden ziyade ve açık hükümet Avrupademokrasi başlangıçta şehirleri ki, sağlanabilmesi büyükrolmaddi altyapının oynamıştır. refah ve zamanve özgürlük dışı örgütlenmeler ilebirlikte devlet lerde içingerekli artan toplumsal yapı,sanatve ticaretin şehirlerde gelişmesi,Protestanlığın yayılması ve şehir şehir hayatının getirdiği sağlamıştır 2006). (Keane, Bu sonuçta, karmaşık için uygun ortam uyanışı”, dışı örgütlenmeler, devlet daha önce görülmemiş şekilde ve çeşitlilik özgürlükler ve Bruge, Cenova, Nurnberg ve Londra gibiileadetabütünleşen şehirler şehir “büyük yinesiviltoplum ruhunun geliştiğida, şehirler alanlarolmuştur. 11. Yüzyılda başlayan çağAvrupası’nda ve birölçüdeyakın 2006).Aynı (Keane, ortaçağ oluşturmuştur şekilde, gelişimindeyapıtaşlarını olması,demokrasinin veözgür birvarlık ci seçmeleri şehrin gelişmişolmasıdır.devletlerinde Özgürbireyler, yöneti aralarından - kendi eşitkişilerin şehir birdiğer göstergesi de, ilişkinin ilkdemokrasilerin ileşehirarasındaki Demokrasi onunevidir”kalesi, atasözü debugerçeği anlatmaktadır. bulunmuşlardır.Avrupalının güven duygusunun kendine gelişmesinekatkıda “İngiliz’in lışmışlardır. Weber’in (1978)’de ifadeettiği gibi, birer özerk olmuşve şehirler evi özgürlük yaşamaya ve ve gibi özgürlük yaşatmaya değerleri özerklik ça- içerisinde hir duvarlarının pekiştirmişlerdir. Herşehir, çizmişve şe sınırlarını çevirerek etrafınıduvarlarla birbakıma kazanmışlar, göreceli bir özerklik ve resmi karşı bu statülerini anlaşmalarla eden krallara çevreleri, vergi yönetimi temsil yakın ve merkezi onların benzeri malifaydalar karşılığında esasalanbirsisteminkezliliği oluşturulmuşolmasıdaönemlirol oynamıştır. ve Şehirler olageldiler.nabildiği yegane mekânlar Avrupa’da Busonuçta, feodal dönemdeşehirmer yandan,dahailkçağlardan itibarenÖte Avrupa’da yaşa- şehirler, özgürlüklerin genellikle oldular.şehir merkezli Ticaret aktiviteler buralarda hep geliştiği sanat ve gibi,kamusal kültürel hayat, mimarlık, rağmen, bireysel ve şehirler oldular. toplumsal attığı hayatın candamarının merkezler olmamalarına sayı ve nüfus olarak kalabalık çen şehir sayısı idi. Ancak, bile 500 civarında şehir bulunmaktaydı.Nüfusu 10.000’in Hatta,nüfusu 5000’i üzerinde sadece birkaç ge durumundaydı.ve nüfus anlamında bugüne göre merkezleri yerleşim çok daha küçük şehirlerde yaşadığıce ondabirinin bilinmektedir. boyut şehirleri, odönemlerin Üstelik, değilse ozamanlarda de, nüfussayımı Avrupa peksağlıklı her nekadar nüfusununsade 1500’lü yıllarda, Mesela, gerçeğiyle karşılaşırız. oldukları sayısından çok dahafazla etkili ------

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 251 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 252 bugünün güçlüBatısiviltoplumunun nüvesini oluşturmuştur. ve sivilörgütlenmeözerklik talepve eğilimleri, daha sonradagelişerek etmişve devam eğilimlikorumaya olmuşlardır. Bununlaberaber, içegelişenözgürlük, şehirlerde içten yönetim ile işbirliğine giderek oligarşikyönetimler güçlerini merkezi kendi şehirlerdeki dahale eğilimlerine sadece Venedik şehirdışındadirenç ve gelmemiş, Cenova gibi birkaç itmiştir. arayışlarına dahasöz geçirme lerine yönetimin şehiryönetimlerine mü- Merkezi şehiryönetim onları - artması, güçlerinin Yüzyıllarda, yönetimlerin malive askeri merkezi alanıeldeetmekiçinmücadeleetmişlerdir. göreceli birözerklik karşı 16. Ancak, Ve 17. ve yönetimi prenslere temsil eden kral merkezi liderleri çağlar boyunca, şehirlerin Orta çalışmışlardır.diyebiliriz) daoluşturmaya ve yerel merkezi biralan(bunasivil yönetimlerin dışındaayrı kalmamış, etmekle Yeni genişletilmesini talep gelişen sivil toplum, sadece şehir yönetiminde söz hakkının ve zamanlagiderek etmiştir. siviltoplum ruhunundahadagelişmeye başlamasıtakip eşrafının dabuvergilerin olarakdahafazlaörgütlü hareketetmeye ödeyicileri başlaması şehirde oluşanticaret, sokmasını, sanayi vesiyle şehiryönetimlerine burunlarını zanaat başladığı görülmektedir.minde öneminin artmaya yönetimlerin, vergi bahane Merkezi daha fazlarol oynamaya başlamasıilebirlikte, dışıörgütlenmelerin şehiryöneti devlet - tılımcı biryapıyabüründüğünügörüyoruz. Protestan şehiryönetiminde dinadamlarının - ve dahaka değiştiğini dahaözgürlükçü ve Avrupagiderek şehirlerinin dahademokratik, yönetime olan yaklaşımı, geleneğini veyönetime kültürü, zevk ve olanyaklaşımı, estetiği, mantıkve etiğinin gide gelişmişlik düzeyi,toplumun sosyal dayanışması ekonomik veya siyaseteayrışması, ve tahminedilmektedir (Bal, 2003,4).Çünkü, geçmişeoranlagünümüzde olacakları varlık gibi, olan birer birtoplum ve özgüşehir devletleri biçimive kültürü yaşamatarzı kendine beraber, tahminedilmekle ilkdönemlerdeki kaybolmayacağı gelecekte, şehirlerin tıpkı biçimiolarak öneminin yerleşme şehrin olmuştur. şehirler hernekadar genellikle Ancak, enfazlayansıtan,tanıtıp temsil edenmekânlar, birikimleri vedüzeylerini sahipoldukları Tarihin ve sosyo-kültürel teknolojik bugüne, ilk zamanlarından ekonomik, toplumların gibi görünmektedir.yeni deyüklenecek işlevler siyasi,yönetsel, kültürel günümüze boyutlarıyla ve kıyasla mimari ekonomik, sosyolojik, neredeyse birgörüşbirliği bulunmaktadır. konusunda oluşturacakları Şehirler, gelecekte deniyetlerin oluşmasındabaşatrol geleceğin oynayan dünyasının şehirlerin, datemelini anlamına gelen bir dönüşüm sürecindetaşırlar. me hakimiyeti doğa üzerindeki İnsanın olarakgeçmişinizlerini Şehirler, çıktığı ve mekânlar kültürün medeniyetin tarihin, ortaya Katkıları 5. SivilToplum Kuruluşlarının Geleceğin Potansiyel Şehirlerine - - - lum kuruluşlarının geleceğin şehirlerine belli başlı katkı alanları şöyle kategorize edilebilir: şöyle kategorize alanları bellibaşlıkatkı geleceğin şehirlerine lum kuruluşlarının alındığında, siviltop dikkate mevcut eğilimler ve geleceğine senaryolar ilişkin Şehirlerin geniş biralanayayılmış durumdadır. sağlık ve eğitim kadar hizmetlerine karşılamadan ihtiyaçlarını ve dezavantajlı kesimlerin haklarına sosyaldayanışma kadın faaliyetlerini aşarakçevre alanları korumadan ve etki derek genişleyeceğini varsaymak yanıltıcıolmayacaktır. görev Dahaşimdiden,STK’ların dagi sınırının - hizmetlerin sağlanabilecekkamusal katkılarıyla STK’ların alınırsa, STK’ların fazlasının şehirlerde yaşadığı, dikkate rıdan gelecekte bu oranın çok daha fazla artacağı dünya genelindedeya- %75-ile80arasıbirkısmının, toplumunÜlkemizde ortalama yolları kesişir.kavramının eğilimine doğru evrilir. bilinciilesiviltoplum bunoktadada,şehiryaşamıve şehirlilik Ki finansmanına hizmetlerin yöneltme kamusal güdüsündenuzaklaştırarak özel sektörü kar hizmetlerde yardımcı ve devlete kamusal paydaş gerçekleştirme, birlikte işleri olma,ve ve kuşanma toplumsal organize yarariçindiğerbireylerle olma,kamusal sorumluluklarını bilincinin birsonucudur. Bubilinç, bireye önceşehirde genelinde dahasonradaülke etmekdegerekebilir.bireysel taleplerden fedakarlık yaşama Budurum,gerçekte ortak daönemlidir. toplumsal sorumluluklar için, mutluluk kadar Hatta,sosyalsorumluluklar birhayattır.çözümler ilesürdürülebilirlik kazanan Bu hayat biçiminde, bireysel talepve sorunlarapratik yaşamasınıgerektirenda birlikte ve buyaşambiçimindenkaynaklanan bellibiralan- sınırları insanların hayatı,Şehir sayıca fazlave farklı özellik olarakbirbirinden dedeğişmektedir. ve sosyalilişkiler değer hükümleri (Sezal, 1992,85,86). eşyaları, ev günlükhayatta kullanılan şekli, ev değişimiylekalmamakta, sınırlı mekânının bir değişimsüreciyle deşehirleşme berabergelmektedir. Budeğişim, sadeceyerleşme paylaşmaya birlikte ları zorlanmaktadırlar. Ayrıca, kültürde hemmaddi hem demanevi ler,- daha fazla entegre ailelerve mekân sosyalgruplar birbirleriyle olmaya ve kamusal yeten ve olmamakta,birey yaşamabiçimi,şehirlerdekendine mümkün - haneekonomisi süreci, bireyleri birölçüde toplumsallaşmayaŞehirleşme iten birsüreçtir. Köylerde kendi rek dahafazlaorandaşehirlerde olduğugörülmektedir. belirlenmekte 6. 5. 4. 3. 2. 1. Kentsel katılımın geliştirilmesi katılımın Kentsel Yerel geliştirilmesi değerlerin ve biçimlendirilmesi geliştirilmesi kültürünün Şehir davranışınınGönüllülük geliştirilmesi sağlama şehir yaşamınakatkı aidiyetŞehirsel duygusu ve ortak sorumlulukbilincinigeliştirme bilincive şehreŞehirlilik karşı -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 253 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 254 sonuçlandırılması konusunda kolaylık sağlamaktadır. kolaylık konusunda sonuçlandırılması ve taleplerinin dilegetirmeleri taleplerini olunması, STK’ların çerçeveye hâkim Hukuki birözelliği güçlendirici olduğugörülmektedir. olanilişkilerinde kuruluşlarıyla nin kamu yürütebileceklerdir.- ilgili iyibilmeleri yandan,siviltoplum mevzuatı kuruluşlarının Öte ve dahakolay dernekler, işbirliğiiçindeortaklaşa diğergönüllükuruluşlarla tif birlikleri, sendikalar,- sağlanmasını,çeşitlimeslekkuruluşları, koopera aracığıyla hizmetlerin belirli öngörmektedir. örgütlü grupların katılımlarını kentteki Yerel yönetimler, konseyleri kent 76.ve 77.maddelerve bumaddelere ilişkin dayanarak çıkarılan Katılıma Yönetmelikler Gönüllü ileBelediye Hizmetlerine 5393sayılı Konseyi yasadayer alanKent kanunlaştırılan 2007). Örneğin, olmaktadır (Kaya, belirleyici düzeyleri Türkiye’deyaklaşım zamanda yakın zenlemelerin, yöneticilerin ve yönetilenlerin sivil toplum yönelik ve algılama STK’lara ve yerel biraktörSTK’ların düzeyde olarakrol yasaldü- yönetimde alabilmelerinde etkin Altyapının Oluşturulması Yönetimlerine Şehir 1. Stk’ların AktifKatılımı Hukuki içinGerekli Fonksiyonlarını İcra Edebilmeleri içinYapılması Gerekenler 6. Geleceğin SivilToplum Şehrinde Kuruluşlarının önerilerinin hazırlanan yasametnindebulunduğu görülmektedir. hazırlanan önerilerinin örgütlerinin yasaileilgili ve ısrarcı çalışmalarsonucukadın aracılığıyla yürütülenistikrarlı Yasası örgütleri Şiddete Platformu’nu Son kadın kapsamında, kurmuşlardır. Bu platform ŞiddetinÖnlenmesi Karşı giren2012 yılındayürürlüğe ve Kadına AileninKorunması bulunacaktır. Örneğin, katkıda artmasına ve güçlerinin etmelerine yaptırım Türkiye’de ifade dahagüçlübirşekilde taleplerini platform mücadeleetmeleri, oluşturarak birlikte vs.) engellidernekleri dernekleri, (Kadın temalar çerçevesindeBelirli STK’ların kurulan Arası3. Stklar İşbirliğive Koordinasyon bağlıdır (Zengin, 1999:113’dan 2011:57). aktaranKara, uyumlu birçalışmayaratmalarına birtehdit olarakgörmeyerek, ve kuruluşları gönüllü kişi şehiryöneticilerininde bağlıolduğukadar; istekliliğine, katkılarına büyük ölçüdeonların uygulamaları gerekmektedir. şehre Çünkügönüllülerin aithizmetlerde aktifçalışmaları, lanması için,gönüllüyönetimine önemvererek birgönüllüyönetimi programı etkin sağ- aidiyetlerinin sağlanmasıve kurumsal STK faaliyetlerine aktifkatılımlarının tırılması, istihdamı,motivasyonlarının ar olangönüllülerin enönemliinsankaynakları STK’ların, 2. BaşarılıBirGönüllü Yönetimi - nin özendirilmesinin temel politika haline getirilmesi gerekmektedir. halinegetirilmesi nin özendirilmesinin temel politika olarakyönetişim ve ve ilke işbirliği- kolaylaştırılması hizmetlere STKkatılımının teklindeki tör-sivil toplumun kamunun işbirliğiileyürütülecek faaliyet ve belirlenmesi, hizmetlerin bağlantılarüzerinden yürümesinesebepolmaktadır.kişisel sek Bunedenle, kamu-özel olmayışı süreçlerin ve işbirliğinidüzenleyen mekanizmaların ilişkileri kurumlarıyla kamu yürütülmesine yol açmaktadır.kişisel sebeplerle deyişle, olarak, Birbaşka mesinin keyfi veya destek engellen- görmesinin yürütülençalışmalarının kurumlarıyla kamu STK’ların yetersiz sektörü olması, ilesiviltoplum işbirliğinidüzenleyen mekanizmaların Kamu 7. Yönetişim Mekanizmalarının Geliştirilmesi şeffaf birsüreç ardından ulaştırılmasıdır. muhataplarına fonlarının tarafsızlığının de, birisi şüphesizkamu enönemliyansımalarından kamunun denge rolünü gerekmektedir. oynamaları karşı karşı STK’lara nun hatave aşırılıklarına ceye almakaçısındanönemlidir.- bağımsız gerektiğinde Onların olarakişlemeleri, kamu birisidir.temel şartlarından Tarafsızlık, güven- bağımsızlıklarını siviltoplum kuruluşlarının tarafsız birtavır sergilemesi karşı siviltoplum STK’lara gelişmesinin kuruluşlarının Kamu 6. Kamu Kurumlarının Stk’lara Karşı Tarafsız Olması alınmasıfaydalı olacaktır. dahafazladikkate siviltoplumun veson verilerek, STK’ların dilegetirdiğinde taleplerini kamudan “dilenci” muamelesigörebilmektedir. Buduruma bulunmaması sebebiyle faaliyete yakınmaktadırlar. geçirilmemesinden Herhangi birSTK, alınmadı görülmektedir. güçleri ise, yaptırım görüşlerinin duyurabilenSTK’lar Görüşlerini dikkate görüşlerinin kuruluşlarınsa kimi almakta, kuruluşlardan fikir olarakistedikleri keyfi “ast-üst ilişkisi” olmasıbulunmaktadır. çoğuzaman mantığının kuruluşları hakim Kamu olarak işlemektedir. bir bakışında STK’lara kuruluşlarının Budavranışın temelinde, kamu sürecitek yanlı çoğukez göstermemekte, katılım dolayısıylaaynı STK’ların orandakatılım görülmektedir. ve kurumlar, temsil edenkişi Devleti STK’lardangelenişbirliğitaleplerine işbirliğine girmekte olduğu zamanSTK’larla birizlenimyaratmakistedikleri konusunda işbirliğiiçindeolma STK’larla yadakamuoyunda desteğe ihtiyaçduydukları nularında uzmanlıkko ancakbilgi paylaşımı kuruluşlarının yapmakistedikleri, Günümüzde, kamu Enerjive Fazla5. Stk’ların SinerjisindenDaha Yararlanma sağlayacaktır. katkı verimli olarakyerine getirmelerine ve ve ayni yardımlarda faaliyetlerini dahaetkin kılar STK’ların bulunarakdestek olmaları, Yerel bina,toplantı salonutürükat çalışmalarına yönetimlerin siviltoplum kuruluşlarının Fiziki4. Stk’ların ve MaliAltyapısının Güçlendirilmesi: - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 255 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 256 lecek güç ve tecrübeye sahip olarak kamunun menfaatinigerektiğindelecek güçve tecrübeye diğersektörlere sahip olarak kamunun yönetimlere bağımlı oluponlardan yardım talepedendeğil, başınaayakta durabi- kendi dagünümüzde zamangörüldüğügibi, devlete,STK’ların özel sektöre veya yerel selelerde paydaş onları çözüm olarakalıpbirlikte üretmektir. veşehre ve finansalaçıdandesteklemek aitme fiziki onları sağlamak, gelişmesine katkı varsayılmaktadır.rolünün dahadaartacağı ve Devlete yerel yönetimlere düşen,STK’ların lar. olma hizmetüretip sunmave yönetiminde STK’ların şehrin etkin Geleceğin şehrinde sağlar aksiyona zorlamagibi dadiğersektörleri çözümü katkılar konusunda sorunların devlete,bazılarında yerel yönetimlere veya özel sektöre yardımcı ve paydaş olma, bazı sında dahayati derecede önemliroller oynarlar. doğrudan hizmetleri sunma, Bazıkentsel - karşılanma bazı ihtiyaçların gibi, kentsel salıpgüçlendikleri STKlar, kök şehirortamında sonucu olarakgörülebilir. eğilimlerin bir giderek belirtilen ruhunun gelişmesive STK’ların yaygınlaşması, yukarıda gibi, dateşvik bireylerden eder. körüklediği oluşantoplulukları selleşmeyi Siviltoplum birey şahitoluruz.Şehirleşme, - halindeyaşadıklarına habersizöbekler birbirinden lukla amaçoğun- varolan,zamankesişen içerisinde şehrin toplumsal kesimlerin farklı ciddibirer ihtiyaçhalinegeldiği için, ve karşılama, dile getirme sosyalleşme ihtiyaçlarını daüretirler. aynı zamandabüyükyalnızlıklar büyükşehirler Üstelik, Şehirde sorunlarını biryaşamdır. kılınabilecek işlevsel kadar, zaman) kurallar ilebelirlenen içitrafikte geçen şehiradabıkuralları yoluyla kent ve zorunlu toplumsallaşmaya (örneğin mecburen zamankullanımındaki farklılaşmasından meslek ve zanaatlararasındaişgücününparçalanıp farklı kullanmaya, ortaklaşa mekânları hale gelmektedir. planlamasıve Şehirde imarzorunluluğundan yaşam,kent kamusal zorunluhayatından, şehrin toplumsallığına giderek doğru birevrim, daha fazlagörünür oralarda yaşayanlar olaraktoplum dadeğişmektedir. yeten kendine toplumsal Köyün gibi görünmektedir. değil, olarakşehirler Çünkü, ilesadececoğrafi şehirleşme mekân yönetiminin bugüne göreleşsin, şehirlerin dahafazlanitelik ve çabagerektireceği kesin dir. ileilgili İster geleceğin olumlusenaryolar, gerçek şehirleri isterse olumsuz senaryolar geleceğive varsayım ileilgili üretilmekte olumluveŞehirlerin olumsuzpekçoksenaryo hayatımızın giderek daha fazlaşehirhayatına bağımlı halegeleceği varsayılabilir. eğilimiyle birleştiğinde, günlük daha fazla artması gelerek yerlerinin toplumsal hayattaki hale yaşamanınistisnaolması beklenmektedir.rinde dahakarmaşık Budurumşehirlerin kentlerde yaşamanınesas, ve köy birimle diğeryerleşim limin, gelecekte dahadaartarak yaşamaya başlaması,günümüzünenönemlieğilimlerinden birisidir.mekânlarda Bueği- fazlasının şehir sayılabilecek yarıdan insanların yeryüzünde hızla artarak Kentleşmenin Sonuç - - - - - 18. 17. 16. 15. 14. 13. 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Kaynakça geleceğin bunabağlıdır. önemlibiraktör olarakvarolmaları şehrinde) gerekmektedir. savunabilecek durumagelmeleri karşı geleceğinde Çünküşehrin (veya Society: Berlin Perspectives, Berlin Oxford/New Society: York, Berghahn Books. pp. 2-39 John Keane, Cities and Civil Society”“Introduction: (Editor), 2006, Keane Civil John -In dirme” BilimlerDergisi, KSÜSosyal Cilt10,No1,2013. Şafak Kaypak, ve Sivil Konseyleri “Kent Toplum- Üzerine BirDeğerlen İlişkisi Kuruluşları - Aralık/2011 Ömer,Kara, ile “Dernekler Yerel Yönetimler İlişkiler”, Arasındaki İdarecinin Kasım Sesi, 2007. Ayhan, Kaya, “Sivil Toplum Politikaları”, ve Kent Sivil Toplum Dergisi, Cilt4Sayı:17-18, İspir, 1986. Eyüp Günay, Ankara, ve Meseleleri, Şehirleşme 1991. Eğitim Bakanlığı Milli ve Kemal,Şehir İnsan, Görmez, Yayınları Yayın No2319,İstanbul, ve Değişme, Rüstem, Sosyal Kentleşme BilimAdamı Erkan, Yayınları, 2002. Ankara, Katkısı”, Kamu 1995. Yönetimi Cilt:I,Ankara, Bildirileri, DisipliniSempozyumu ve Kuruluşların Eğitme Gönüllü Erkinin Çözümünde KİT’lerin, Demokratik Sorunların Emiroğlu, Mehmet, “Kamu Yönetimi BilimiIşığında Kamu Yönetimi-Yurttaş İlişkileri, Volume 7/3,Summer2012. Durguter, Hüseyin ve Sürdürülebilir Modelleri Kent “Kent Yönetimi”, Turkish Studies, 2002. Ankara, Olanakları”,reçlerine Katılım Yerel Yönetimler Bildirileri, TODAİE Sempozyumu Yayını, Çukurçayır, M.Akif, “Yeni Yönetim Çerçevesinde Arayışları Modeli Halkın Yönetim Sü- 2000. Ankara, Çukurçayır, ve M.Akif, SiyasalKatılma Yerel Demokrasi, Yargı Yayınevi, 2005 bul: Kaknüs, Çaha, Ömer, “Sivil Toplum Üstüne”, Der. Lütfi Sunar, Sivil İstan- Toplum Demokrasi, ve Bolay, S.Hayri, “Sivil Toplum ve Manası”, Yeni Türkiye Dergisi, Yıl: 3,Sayı:18, 1997. Nepotizm”, C.Ü. BilimlerDergisi, Sosyal Cilt26,No1,2002. Bayhan, Vehbi, ve Sivil “Demokrasi Toplum Patronaj Örgütlerinin Engelleri: ve Bal, Kentsel Hüseyin, Yapı Süreci, ve Kentleşme Fakülte 2003 Isparta, Kitapevi, Düalizmi”, Yeni Türkiye Dergisi, Yıl.3, Sayı.18, 2007. Atar, Yavuz, Sistemde Sivil “Demokratik Toplumun Fonksiyonu ve Sivil Toplum -Devlet

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 257 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 258 36. 35. 34. 33. 32. 31. 30. 29. 28. 27. 26. 25. 24. 23. 22. 21. 20. 19. Zengin, Eyüp, “Yerel Katılım”, Gönüllü Hizmetlere Türk İdare Dergisi, Sayı: 422,1999. com/gelecegin-şehirleri-şehirlerin-gelecegi-1 Zenger, Yılmaz, Geleceği”, Şehirlerin “Geleceğin Şehirleri, ttp://www.konseptprojeler. Yıldırım, Murat, “Sivil Toplum ve Devlet” C.Ü. BilimlerDergisi, Sosyal Cilt27,No. 2, 2003. Kitabevi. İmge Ankara: A. Alkan), Duru, Louis.Wirth, (2002), “Bir Yaşam BiçimiOlarakKentlileşme” iç. 20. (ed:Yüzyıl B. Kenti, 2013. 2012- Ocak vil Toplumun ve Gelişimi Sivil Toplum-Kamu Projesi, İşbirliğininGüçlendirilmesi Ekim TÜSEV Yerel İstişare Toplantıları (İstanbul, İzmir, Sonuçları Trabzon, Van), Türkiye’de Si- 2011. Türkdamar, Adnan, “Sivil Toplum,Katılım İdare” ve Mülkî –Aralık, İdarecinin Kasım Sesi, STGP, Sivil Toplumcunun Ed. ElKitabı, N.Güler, 2005. Ankara, Ağaç Üniversite- Alternatif Kentleşme, Sezal, İhsan, Yay., İstanbul, 1992. İşletme Yönetimi Doktora Tezi, 2007. Isparta, Gönüllü Rolünün YönetimKaynaklarının Yaklaşımları SDÜ, Bağlamındaİncelenmesi, Özmutaf, Sivil N.Metin, Toplum İnsan Gerçekleştirmede Misyonlarını Kuruluşlarının değerlendirme”, Dergisi, Bilimleri Cilt:8Sayı:1 2011. Uluslararasıİnsan örgütlerinin rolü: Ankara’da mahallesi örneğinde bir birsemtderneği ve gecekondu Özgür, Özgeve Polat Gonca Uluocak, sürecinde siviltoplum “Kentleşme-kentlileşme 2000. Kavramlarının Tahlilimokratikleştirilmesi Üzerine” Türk İdare Dergisi, Cilt72,Sayı 426, Özer, M. Akif, “Yerel Demokratik Yerel Demokrasi, Yönetimler ve Yerel Yönetimlerin De Dergisi, Cilt:11Sayı:16, 2009. Aracı OlarakSivil Toplum Kuruluşları-Türkiye KMUİİBF BirDeğerlendirme, İçinKısa Oktay, Ercan ve Şerife ,”Yerel Pekküçükşen Bir Yönetimlerin Demokratikleşmesinin Stratejileri”Geliştirilmesi Yönetim Dergisi, Bilimleri Cilt9,No. 2,2011. nün Nihat Kültürü- ve Kent Kurt, Sorumluluklar Geleceğinde Kentsel Hizmetlerinin “Kent vernance, Princeton University, 2-3,2011. December Environmentaland International Politics, Center for Niehaus GlobalizationandGo Princeton Conference onEnvironmental Politics: Research Frontiers inComparative andJeffrey M.Berry, E.Portney Kent, and SustainableCities”,Society “Civil Keleş, Ruşen, ve KültürÜzerine”,“Kent Dergisi, Cilt29,Sayı 246,2005. Mülkiye - -

Karayolları Genel Müdürlüğü’nün Genel Karayolları - göre (KGM) gelişimbölgelerin verilerine İstanbul’un mektedir. 1 2014).İstanbul’da 238taşıt her1000kişiye bulunmaktadır (TÜİK, 2.232.435’i taşıtlarından lu karayolu otomobil olmak üzere toplam 3.333.271’i İstanbul’da %1,1’ini otobüs, %0,2’sini iseözel (İsimsiz,2014).Bumotor amaçlıtaşıtlar oluşturmaktadır %15,2’sinikamyonet, %8,6’sını motosiklet, traktör, %4,2’sini %2,3’ünüminibüs, kamyon, toplam 18.532.604taşıtbulunmaktadır.kayıtlı %52,1’ini Butaşıtların otomobil, %16,3’ünü Türkiye İstatistikKurumu’nun göre verilerine Türkiye’de, Ağustos trafiğe ayı sonuitibarıyla 1. Giriş Ölçeği, Emanet Sözcükler: Anahtar Trafik Yönetimi, Ulaşım, İstanbul, İnsan Konut, ParadigmaDeğişimi, tilmelidir. busorununmuhtemel üzerinde çözümleri durulacaktır. Buçalışmadakısaca bir İstanbul’da yaşamak istiyoruz?” sorusunayanıtaranmalıve buminvalde çözümler üre “Bugünnasılbirİstanbul’daBu amacayönelik olaraköncelikle, yaşıyoruz ve gelecekte nasıl yapısınahizmeteden,sürdürülebilir sistemi amaçlanmalıdır.nabilir birkent birulaştırma insan ölçeğini önceleyen, koruyan, veçağdaş ve tarihsel kültürel yaşa- değerlerini kentin planıdadahilolmaküzere, ulaştırma hazırlanırken, gelişmeplanları geleceğine ilişkin artmaktadır. maliyetler İstanbul’un sosyal ve katlanarak ekolojik zorlaşmakta, ekonomik, yüzündenİstanbul’da,veren politikaları ulaştırma yaşayanlar içinbaştahayat gittikçe insana değil taşıtlara öncelik Eşsiz coğrafyasına, ve karşın, tarihsel kültürel miraslarına Özet AnabilimDalı, Otomotiv Teknoloji Fakültesi, Üniversitesi Marmara Yrd. Dr. Doç. Demir Abdullah Trafik Yönetimi: İstanbulÖrneği Geleceğin Araç Şehirlerinde ve nüfusu 14milyon olarakalınmıştır. Buhesaplamadaİstanbul (İsimsiz, 2014-d). aşmasıbeklenmektedir yon, 2023yılındada16,5 milyon kişiyi 14,6milyon, 2020yılında15,8mil- TÜİK projeksiyonlarına göre nüfusunun2015yılındayaklaşık İstanbul’un 1 ve 159otomobil düş- - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 261 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 262 Tablo trafiğine (İsimsiz,2014-c) sahip10şehri 1:Dünyanın ensıkışık Tablo 1’de trafiğine listesi sahip10şehrinin dünyanınverilmiştir. ensıkışık leri kıyaslanmak suretiyle yapılan global trafik araştırmasının sonuçlarına göre; suretiyle sonuçlarına yapılanglobaltrafikaraştırmasının kıyaslanmak leri yayımladığı olmadığı süreki seyahat ve trafiğinve olduğuzamanlarda sürücülerin sıkışık Merkezi Amsterdam’daMerkezi TomTom firması bulunantrafik ve navigasyon servisleri (İsimsiz,2014-b). çıkmaktadır olduğu ortaya kadar elzem ne yatırımlarının içinulaşım ve altyapı araçtrafiği birlikte de artacağı konutla planlanyeni hayata geçirilmesi 80bin 2017yılınakadar Avrupa ve Anadoluyakasında dahauzamıştır. verilere 20ila40dakika süresi göre akşamsaatlerinde 5yılönceki özellikle eve çıkmıştır. gitmeye çalışanlariçineve evden varış işe-işten durum ortaya Araçlarıyla oturanlariçin adeta“trafik paralelolarakgeliştirilemeyince, ” denilen çilesi artışına konut muştur. ulaşımyolları bölgelerdeki arasındagösterilen yeni cazibemerkezleri İstanbul’un araç sayısının meydana getirdiğideki trafikte ol- 5 yıl öncesine göre %20’ye varan artışlar nomik çöküntü, hızave hazza dayalı aktiviteler ve içidoldurulmamış biryalnızlıkolarak petrol bağımlılığı, asosyalizasyon, alanlar, gürültü, stres, kentsel boşluksuz/sıkışmış eko değişimi, otomobil bağımlılığı iklim bize;otomobil hava ve kirliliği, ondan kaynaklanan olan yerleşmiş yerine derinlemesine haliyle tüm orta yaşamsal aktivitelerimizin Bugünkü • • • ardında ikinci sıradayer aldığıardında tespit edilmiştir. ikinci olduğu,Moskova’nın İstanbulise%62’liktrafikendeksiile Moskova başkenti hemen trafiğine %74’lüktrafik sahipolanşehrinin Dünyanın endeksiileRusya’nın ensıkışık daha yüksekolduğu, Trafiğin ara yollarda oluşmaihtimalininana yollarda oluşmaihtimalinegöre çok trafikte geçirdikleri, sıkışık günlerini sekiz heryıl sürücülerin yanısıradünya ortalamasında trafiğesahipşehirlerin En sıkışık Dublin /İrlanda Los Angeles/ABD /İtalya Roma Varşova /Polonya Palermo /İtalya São Paulo /Brezilya /Meksika City Mexico deJaneiroRio /Brezilya / Türkiye İstanbul /Rusya Moskova Şehir /ÜlkeŞehir Trafik Endeksi/% 35 36 37 39 39 46 54 55 62 74 ’un her yıl - - 2 ve yaya si yatmaktadır. mesafeli ziyadebisikletli taşıtkullanımından motorlu Kısa yolculuklarda Ulaşım ve insanadeğil, çevre ileilgili kaynağında sorunların otomobile ağırlıkverilme geçememektedir (Gurbetci, 2011). cağı öteye dönüştürmekten hayal edilenmüthişicat,şimdilerde birer günlerimizi kâbusa sağlaya özgürlük mobil ve- otomobile dayalı zamandave ulaşım,başlangıçta mekânda yapan, çeşitliliği biraradatutabilmesive bunarağmen huzurverebilmesidir. oto Oysa kornalar, susmayan trafik, gürültü ve egzozhızla akan emisyonları değildir.kent kenti Bir mahiyettedir. geçen otobanlar,ning’i çıkarır yapan, ortasından kent haklı Çünkü bir kenti ne kadar mükemmel olursaolsun,beraber diyen herzaman mükemmel olmayabilirler” halinegetirmiştir. eklentileri ve Durum,“Kent otomobil, de len metalbirkapsülün herikisi yitirmiş,ev ve işarasında gidip-ge akışkanlığını bizleri zihinlerimizde oluşturduğu trafik, dönmektedir (Demir,geri 2014). irdelenecektir. geleneksel ve düşünce ve modern uygulamalarla bağlamında yapılabilecek çalışmalar; dürülebilirliğini sağlamalıdır. bugünüve geçmişi/tarihi, yarını Buçalışmadaİstanbul’un değişimleri gözeterek; ucuz, çevre dostu ve hayatın sosyoekonomik güvenli, sür akıcı, toplu taşıma sistemini, trafik kullanımındaki yönetimini, ve arazi yol altyapısını parkları, gerekmektedir. yerine sürdürülebilir için,“araçların ve yaşanabilirbirkent lışmak” şehirlere uydurulması” (Demir, 2014). yapan pılması gerekenleri “kamusal mekân psikologları, mühendisve mimarları” olmalıdır düzeyde içinya- gezipoynanabilir birşehiryadamakro ülke parklarında ormanlarında, denizve havayollarıedilmemiş, taşımasistemi raylı, çağdaşdüzeyde kara, hizmetveren, bilir, binilebilir, otomobiller bisiklete tarafından işgal insana gereken ayrılması mekânları biçimimizi ve anlayışımızı değiştirmek gerekmektedir. Yaşanabilir, nefes alınabilir, yürüne düşünce tanımlamave konularında sorunlarını busorunlaraçözüm geliştirme ulaştırma çözülmesini güçleştirmektedir.runlarının Sürdürülebilir birulaşımve trafik yönetimi için, ulaşımso kentin yapılanyatırımlar yan ve planbütünlüğüiçindedeğerlendirilmeden dayanma ve- sürdürülebilir yönetimi bir ulaşım politikasına Şehir bağlamında kapsamlı yoğunluğunda 2011). düşmelerolacaktır(Komisyon, mesafeli büyükölçüdeazalacağından trafik yolculuklar hem dearaçileyapılacakkısa oranda çözülebilecektir. olanağı sağlanmış olacak, spor-eğlence hem kişilere Bu şekilde tyapının oluşturulması gerekmekte ve oluşturulması gerekmekte buyönde çalışmalaryürütülmektedirtyapının 2011). (Komisyon, sistemdir.ölçüde azaltabilecek etkili Bu sistemin yaygınlaştırılması ve için iyi bir al- cazip hale getirilmesi ve Yaya“Bisikletli mesafeli yer kısa değişimlerinde özel araçtrafiğini içindeki yerleşim önemli Sistemi” Ulaşım 2 ulaşımının desteklenmesi ilegerekkirliği problemleri trafikgerekse belli ulaşımınındesteklenmesi çevre , Bu bağlamdaotomobil ve şehirikilisinde “Sürdürülebilir bir şehir içi ulaşım” başta imar uygulamalarını, oto politikası; Bu bağımlılığın sadececaddelerde değil, aynı zamanda “şehirleri araçlara uydurmaya ça- Dur ------

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 263 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 264 1924 yılında,Le Corbusier, Osmanlışehirlerini, Trakya’yı Balkanlardaki gezer. ve İstanbul’u çözmek içindenenenbirçok İstanbul’a uygulanamamaktadır. şey trafik sıkışıklığını ilebenzerlik göstermektedir. şehirleri ne Avrupa nedeAmerika Bunedenle, dünyada yan modlararasıücret birarazi kullanımıyla entegrasyonu ve karışık daryollarıyla birlikte toplu taşıma sistemi, olma- gelişme aşamasına doğru yol alan raylı etkin sistem altyapısı, olarak çok sayıdagelişmekte ve olan bir kent çeşitli araç trafiğinekarayolu sahip, gelişmiş 2013).İstanbulise azdırmıştır amatoplu (Kadıoğlu, taşımaneredeyse yok denecekkadar olmayan yollar şehirlerdir. genişalanlarayayılyol- kapasitesi şehirlerindeyse Amerikan iyibirtoplu taşımasistemi olan,çok genellikle merkeziyle, kent Avrupa kalabalık şehirleri 2013). dir. Aslında denetimdeyinetemelde uygulamayla düşünülmelidir(Gündoğan, birlikte çıkmaktadır.da sürücülerve aşamasıisedenetim- ulaşımihtiyacı olanlar ortaya Sonuncu etmekgelmektedir.yönetimdir. takip sıkıntılar Buaşama- Bunu, uygulamada karşılaşılan te alınmamasından kaynaklanmaktadır. Trafiğin sorun,planlama yönetiminde birinci ve - Temelde ulaşımın trafiksorunu, dikka yeterince geçmişte şehirplanlanırken ülkemizdeki trafiksorununumeydana getirmektedir. eksiklik, Ulaşım ihtiyacınınkarşılanmasındaki 2009). yatının dışınaitildiği, birgezintiylegörülebilecektir(İleri, etrafındayapılacakküçük nayi ve ileSüleymaniye külliyesinin insanha- ticaret faaliyetinin gürültüsüve sunietkileri sa- rum olarakSüleymaniye ve çevredeki çevresine göz atılacakolursayoğun trafikakışı, bir du- 2014). Örnek (Tenekeci, şehirlerde maalesef neredeyse yaşamak için yer kalmamış dönüşmüşkaldırımlar, trafik yorgunuotoparka halinegelmiş, yaşamakiçininşa edilmiş araçlargibi,etmişvaziyettedirler (Dağlı,2012).Darsokaklar, sağlısollupark tıpkı de evler - 2014).Günümüzşehirlerin arasındabirer (Gerçek, buyapıların birerleri kaybolmaktadır çevresinde planlanmaktadır.Bunların iseyeni alanları yerleşim gösterge imgeleri, Şehrin yollar, veçizgilerle kesen derin kalın ve tünelleryapılmaktadır. köprüler Bugün kentleri önemli birölçüdür(Demir, 2011). ulaştığı açısındantrafikdüzeni göstermesi seviyeyi günümüzdünyasında gerçekten çok manda bir de trafik düzeni ilaveve işleyişini etmek lazım gelir. insanının ülke Çünkü sistem olarakeğermedeniyet göstergesi sağlıkve za- hukuk, isebunamodern İnşaat, birüründür(Ökten,ma şehirbutasavvurun 2013). Kültür isetoplum aktörü göre tarafından,medeniyet esaslarına tasavvuru üretilir.- Birbakı vb. gibi meydana getirir. bütünbiçimleri kitapları oluşturur. Bütünbubiçimlerdekültürü sunu sorar. evleri, şehirleri, Nerede? elde edilen çıktılar; Ne zaman? Ne ile? Sorularından birvarlıktır. koyacağı için“ne ilemukayyet ile” Biçimortaya zamanve mekân soru- İnsan, 2. Türkiye’de UlaşımPlanlaması -

4 3 şehirplanı mühendislerinin harita anlayışının vemimari uygulamasını oluşturur.temellerini Aynı tarihlerde bizler, o şehirleri aldığı ölçülerve yaptığı kendi tespitlerle müthişhayranlıklarla Buradan hareket ederek, pek çok abideyi (türbe, tekke, mezarlık ve diğer tarihî eserleri) yok edecek olan yol ve eserleri) inşaatı diğer mezarlık tarihî (türbe, tekke, pek çok abideyi Eyüp’e Paşa Mehmet alanında Sokullu inmesi düşünülen ve Eyüp merkez Türbesi dahil ları Teşkilâtı’nı başlattığı kullanarak yol açma faaliyeti içerisinde, Edirnekapı’dan başlayıp Adnan Menderes’inlında, Başbakan hareketle, Prost’un planlarından İstanbul’da- Karayol (Çetin, 2013).Budurumaengüzel örnek maruzkalmıştır az bulunurbirtahribata “1957 yı- arasında,İstanbulinsanlıktarihinde sonucu1957-1960yılları debaskısı mühendislerinin halegelenkarayolları etkili inşaatınıönplanaçıkarmasıyla taşıtsayısının karayolları Artan ve akslardan gösterişli kesişen dönüştürür(Çetin, oluşanyol şebekesine 2013). asır yirminci yayadönük yol kullanımına şebekesini, donatılmasını öngörür. arasındaProst 1938-1950yılları , oluşturduğu Paris ile yatay-yoğun yıkılarak ’in şehirdokusunun yapıblokları beş-altıkatlı Fransız şehirplancısıHenriProst “Tarihi Yarımada nda, avlulu-bahçeli evlerin MasterPlanı” hirleri imarettiler(Cansever, 1994).” annelerinçocuklarınınından kanser sokağa oldukları, çıkarmaktan şe korktuklarıbugünkü araçların araçların hızlagittikleri, insanlarınaraçların altlarındaçocukların ezildikleri, duma- kargacık burgacık diye tarifedenkişiler, onların üzerine çizgiçizip, genişyollar yapıp, üzerinde dedi. doğrultamayacaktır” Böyle eline cetvel alıp, Osmanlı’nın insan ölçeğindeki sokaklarını imar planlarınıuygulayacak diye! yöneticiler Eğer çıkmasın çıkarsa Türkiye birkaç asırbelini “Türkiye duaetmeliama neiçinbiliyor musunuz?Belediyelerin kasalarında mevcut bulunan diyene yapmalı” sınıftasormuştu. Herkes söyledi, “bilemediniz, birşeyler bensöyleyeyim” dedi. “1943 yılındaşehircilik dersinegirdiğimiz çok meşhurbirAlmanHoca tadır: başlatmıştır. Budurum Turgut anlatılmak şuşekilde Cansever tarafındanbiranekdotla likte başlayan birhareket 1925’lerden görülmemişbirtahribatı sonrainsanlıktarihinde bir kaldırılmasıyla ortadan esasların düzenleyen hukuki sonucuşehirleri baskısı Batılıların 2014). meşguldük(Karadağ, makla kültürel kimliğinin korunması açısından yaşamsal önem taşımaktadır (Gerçek, 2009; güncellenmiştir). açısındanyaşamsalönemtaşımaktadır (Gerçek, korunması kültürel kimliğinin ve tarihi mekânsal iyiyönetilmesi,yarımadanın tarihi gelişme baskılarının çıkacak nedeniyleortaya çekicilik sağlayacağı artan önemliölçüdearttıracaktır. olanaklarının bubölgeninçekiciliğini kolaylaştırarak Erişim projesitin, 2013).Marmaray diğerraylı ilebirlikte sistem erişimi yarımadaya projelerinin tamamlanmasıtarihi olan bir tarih vardır. sorumlukları karşısında tarih vericilerin bir anlayış olarak görüp,Turizmi eğlence odaklı her taşında sırf Tarihi Yarımada adıaltındaeğlencesektörünün kucağına bugünturizm zorunlu olarakitilmektedir. Karar tezat değil mi? Bütün dünyada şehir planlarına Tarihi Yarımada gelmektir (Çe karşı ’nın bakiyeye tarihi kültürel misyonunu kadim görmemek denirken Türkiye’dedenirken “şehir planı” 3 üzerine cetvelle çizdikleri yollarıinşaetmekiçinyık çizdikleri üzerine cetvelle şehirlerinin kavşaklarda Batı Avrupa kavşaklarda şehirlerinin Tarihi Yarımada “imar planı” deniyor“imar olması ne büyük bir planı” “Bana söyleyin Türkiye’de“Bana söyleyin 4

için tarihi şehrin şehrin için tarihi - - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 265 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 266 lir”. “obez birinsanınınkemerini gevşeterek kendisini tedaviedeceğini düşünmesinebenzetilebi- 2013).Butürönlemler,lamaya nedenolmuştur(Kadıoğlu, GlenHeimstra’nin ifadesiile rahat kısa-vadeli artırılması buproblemin çözümü içinyolların kapasitesinin ze kadar neden olmaktadır. kayıplara ve ekonomik büyük toplumsal sıkıntılara Günümü- sıkışıklığı ve bağımlılığıyla otomobil aşkı oluşantrafik artan Bağımlılığı:İnsanların Otomobil Artan bilmektedir. diğerparametrelertemel çok ciddi boyutta etkilene bir tanesihesaba katılmadığında işe yaramayacaktır. Çünkü ulaşımçokparametreli birdenklemdir. Buparametrelerden yola biryol taşarsaveya edilirse sizinplanlamanız yaparsanızve parksız oradapark park, yol birşeritte yapmanızgerekecektir.lamak istiyorsanızpark, buamaçlabirşerit Obirşerit çalışırsanızbununuygulanabilir ve olmasıgerekir. yolu plan- çıkarmaya Örneğin parkları Plan/lama ve Uygulama ArasındakiAhenginBozulması: Şayet bir trafik planı ortaya ancak durdurulabilecekti...” 2009). (İleri, bittikten sonra inşaatınyarısı savaş açılarak, karşı mühendislerine neredeyse karayolları 6 5 ve ve uygun olan“kullanan öder” yadadaha bölgelere otomobil ilegirişin yasaklanması merkez kentlerinde gelişmiş ülke gerekir. de gündemegetirilmesi önlemlerin dırıcı Budoğrultuda olmaküzere, çoksayıda cay- kullanmaktan otomobillerini azaltan,kişileri otomobiluçlu yolculuklarda kullanımını merkezi diğeryandankent biryandantoplu taşımacılıkgeliştirilirken, gerçeği karşısında, oluşturulmasınınçokzor yeterli olması altyapının merkezlerinde kent ğunluğa erişmiş hazırolmayışı, buaradayapılaşmadabellibiryo altyapının karşılayacak bu taşıtartışını için pekçokkent bunakarşılık otomobil sahipliğinin hızlaartması, kentlerinde Ülkemiz başlayacaktır. 2013)ve İstanbulyaşanılmazolmaya (Gerçek, her geçenyıldurumdahadakötüleşecek Sürdürülebilir ve ulaşımsistemi birkent planlamasıve uygulaması yapılmazsaneyazıkki suz İstanbul’dur. sonlarayakındır. dagenellikle sıralamalarında Uluslararasıyaşamkalitesi nüşmektedir. Avrupa’nın bakımından, ölçütleri Trafik- kuşku kenti tıkanıklık trafiği entıkalı dö sabah ve ürünüdür.yolları özellikle akşam birer İstanbul’un otomobil parkına ki Öyle lendirilmesi için planlamalar ve hazırlıklar yapılmalıdır. içinplanlamalarvelendirilmesi hazırlıklar Buuygulama ilesağlanangelir, Trafik Tıkanıklığı ve Yönetilmesi: 5

Ulaştırma sisteminde artan sisteminde artan Ulaştırma 2014). şişmanlamaya edersiniz(Gerçek, devam birazrahatlarfakat Başlangıçta gibidir” gevşetmek Bu ifadebazıkaynaklarda “trafik tıkanıklığını tedavietmekiçin obeziteyi çözmekkemeri için yolları genişletmek, oluşacaktır (Komisyon, 2013). oluşacaktır (Komisyon, öngörüsü neden yapılmaktadır) olacağı ulaştırmanın emisyonun %15 artacağı (2020 yılına kadar tif etkiler da düzeylerinde olacaktır.%36 düzeylerinde neticesindedeçevre üzerinde nega- enerjitüketimi Bununlaberaberartan , 2020 yılına kadar yük taşımacılığında %55ve yolcutrafik taşımacılığın, 2020 yılına kadar - sıkışıklığı ilkelerine göre otomobil ücret girişlerinin ilkelerine “kirleten öder” Aslında trafiksıkışıklığı 6 canlı şehirlerin kaçınılmaz bir kaçınılmaz canlışehirlerin - - - - - Sürdürülebilir ulaşım kavramı geniş bir kapsama sahip olup Brundtland Raporunda yer sahipolup BrundtlandRaporunda genişbirkapsama Sürdürülebilir ulaşımkavramı Bunlar; olanüçtemel 2014). hususolmuştur(Cirit, etkili çıkmasında ortaya ulaşım kavramının içiulaşımınsürdürülebilirliğidir. dekent biri nın entemel bileşenlerinden Sürdürülebilir re birulaşımsistemi” dostuve ekonomik - olaraktanımlanansürdürülebilir ulaşım kavramı yönetildiği sistemdir. birşekilde talebinin etkin Kısaca, “erişilebilirliği güvenli,- çev yüksek, yapıldığı, planların ulaşım tün maliyetlerin göz önünealındığı, dahagerçekçive vizyoner modlararasıentegrasyonun kılındığı, sağlandığı, planlamadabü- çok modluluğunhâkim olarak tanımlanmaktadır. önemsendiği, Sürdürülebilir ve ulaşım ise, kalitenin erişilebilirlik çalışıldığı birsistem karşılanmaya artırılmasıyla ağının genişletilmesiyleyanikapasitenin liyetin göz ardı edildiği, tahminitaleplere yapıldığı, dayalı planların ulaşımtalebininyol olduğu, modlararasıentegrasyonunhâkim sağlanamadığı, birçok çevresel ve sosyalma- geleneksel ulaşım, hareketlilik ve hızın önemsendiği, otomobile bağımlı tek modluluğun çıkmıştır. sağlanması amacına yönelik arayışlar sonucunda ortaya Bu bağlamda bir ortam ve giderilmesi, bugünkü geleceknesilleriçindahayaşanabilir sorunların ramı söz konusu etmektedir. birçok teşkil sorunun da kaynağını olarak etkileyen - Sürdürülebilir ulaşım kav sosyalve çevresel açıdanolumsuz gibi toplumu ekonomik, oluşan canve malkayıpları sonucu kazalar hızlatükenmesi, yenilenemez doğal kaynakların gürültü ve hava kirliliği, kullanımı, arazi verimsiz bir payı bulunanulaşımsektörü aynı zamanda trafik sıkışıklığı, etmektedir. önemarz refah bakımından ekonomik Toplumların önemli kalkınmasında mal ve diğerinsanlara, bir yere hizmetlere sosyal ve erişimi veyaİnsanların, mekâna, 3. Sürdürülebilir Ulaşım 2005). gelecekte görünmektedir buyönde (Komisyon, uygulamalara gidilmesiyakın kaçınılmaz kaynak oluşturabilir. finansmanında iyi bir için yatırımlarının kentlerimiz ulaştırma Bazı 3. 2. 1. kındalığın artması. artması. kındalığın vurgu far yapantanımından sonrasürdürülebilirlik konusunda gelecek kuşaklara yayımlanmasından ve sürdürülebilir BrundtlandRaporunun kalkınmanın Özellikle eldeedildiğinin olumlusonuçların anlaşılması, re ve hareketlilik bakımından yaygınlaştırılması,kullanımının toplu taşımayla dahafazlayolcu taşınmasıgibi- çev kaza azalması,yürümenin ve yaralanmaların ve bisiklet trafiksıkışıklığı, tırılmasıyla; ar trafikhızınındüşürülmesinin bölgelerin ve yayalaştırılmış ortalama Şehirlerde nın oluşturduğu kaygılar, ulaşımplanlaması- ağırlıklı ve karayolu artması ilehava kirliliğinin olumsuz etkileri ağının üzerindeki 1970’lerden genişletilmesininşehirler itibaren içikarayolu kent - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 267 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 268 2’de verilmiştir. sosyal ve çevresel bileşenleraçısındanşımın temel amaçveekonomik, hedefleri, Tablo olanenazseviyeye indirgenmesimümkün 2014).Sürdürülebilir (Cirit, gerekmektedir ula- taşıtlarabağımlılığıncılığın motorlu geliştirilmesi, azaltılmasıve özel araçkullanımının kullanılabileceği yerde tesis toplu edilmesi,kentlerde ve taşıma- alanlarında yerleşim tadır. Bunagöre, sürdürülebilir birulaşımsistemi içinherbirulaşımmodununenverimli gibi nicelçıktılaryerine malve hizmetlere kolaylığı gibi erişim nitel çıktılaraodaklanmak Sürdürülebilir ulaşımfelsefesinde hız,toplam mesafe toplam yolculuk, ulaşımplanları ve görmekte referans ve kuruluş uzmantarafındankabul olarakalınmaktadır.çok kurum, sosyalve çevresel tek birçatıaltında hedefleri topluyor olmasından ötürübir ekonomik, olmasıve tarafındanyapılanbutanımlama,dahakapsamlı Sürdürülebilir UlaşımMerkezi Merkezi’ne (The Center for Sustainable Transportation-CST) göre Center sürdürülebilir for ulaşım; Sustainable (The Merkezi’ne Transportation-CST) rülebilirliğini tehdit edentemel unsurlardır. Winnipeg Üniversitesi Sürdürülebilir Ulaşım ve petrol ithalatıgibi deulaşımsisteminin artış dışsalfaktörler sürdü- oksit miktarındaki ulaşım sistemidir.”- karbondi gürültü, kirliliği, trafiksıkışıklığı, hava kazaları, Ayrıca, trafik maliyetler dedahil)bizzatödendiği cek nesillertarafındanödenmekdurumundakalacak ulaşım; tümsosyalmaliyetlerin (gele oluşturdukları yararlananların “Ulaşım imkanından ve göz ekonomik önündebulundurulmasıdır.” faktörlerin göre sürdürülebilir Schipper’a göre sürdürülebilir ulaşım; çevresel, mekanizmasında sosyal karar aktivitelerinin “Ulaştırma ihtiyacınınsağlanmasıdır.” erişim kullanımıyla kaynakların Bakanlığı’na Ulaştırma Kanada edilebilmesinispetindedeyenilenemez ikame nımıyla ve (b)yenilenebilir kaynaklarla - kulla suretiylerejenerasyon yenilenebilir enerjikaynaklarının oranınınaltındakalmak göreOECD’ye sürdürülebilir ulaşım; “Halk sağlığını ve tehdit ekosistemi etmeksizin, (a) 2014). (Cirit, geliştirmek suretiyle hareketlilik (mobilite)ihtiyacının karşılanması” de gelecek için,insanve ekosistem sağlığını,ekonomik ve gelişmeyi sosyal adaletikoruyup “hem enbasitşekilde günümüzhem tanımındanyola çıkılarak alan sürdürülebilir kalkınma • • • gürültü düzeyinin minimize edildiği birulaşımsistemidir. ve verimlikullanıldığı, arazikullanımının aza indirgendiği, yenilenebilir kaynakların en kullanımının yenilenemez sınırlandırıldığı, kaynakların Emisyonların ve atıkların olumluanlamdadestekleyen, ekonomiyi veMaliyet işletmeaçısındanetkin, arasında adaletten ve insanve toplum sağlığından taviz verilmeyen, nesiller Bireyin ve karşılanırken, toplumun temelihtiyacı güvenli erişim bir şekilde olarak tanımlanmaktadır. - - - et uygulamaları, trafik kazaları ve güvenlik (kaza sayısı, kaza veri kayıt sistemi, ulusal trafik kaza veri sayısı, kazaları ve güvenlik (kaza et uygulamaları, trafik azaltılmasıvs.), et-devam ve yönetimi, otopark park transfersağı, merkezleri sıkışıklığın kamyon ya- uygulaması, gibi),sistemleri şerit trafik (tersine çevrilebilir yönetim önlemleri trafikbilgilendirme trafikdenetleme trafikölçümsistemleri, sistemleri, kontrol merkezi, 7 Trafik yönetimi oluşturulur (Türksoy, 2008). ulaşım kanalları vetüketileceği bunundoğuracağı ulaşımgereksinimi öncedenbelirlenerek bunauygun üretileceği, nerede neyin nerede planlanmışbirkentte ve neyin nekadar nekadar İyi Şehirde yaşayan canlılar, biryere üretilen biryerden malve taşınır. hizmetlersürekli başka 4. Trafik Araçlar Yönetim DenetimindeModern ve Tablo 2:Sürdürülebilir 2014) UlaşımınAmaçve (Cirit, Hedefleri Bio-Çeşitliliğin Korunması Korunması Bio-Çeşitliliğin Açık Korunması Alanların Korunması Kaynakların Azaltılması Kirliliğin Çevresel Hedefler Kültürel Koruma Toplumsal Bağlılık ÜcretÖdenebilir Düzeyi Sağlığı İnsan Ve Güvenliği AdaletSosyal Sosyal Hedefler İşletme Etkinliği Yerel Kalkınma Ekonomik Hareketlilik Etkin Ekonomik Hedefler emniyetli, ekonomik ve ekolojik olarak yönetilmesi ve anlaşılmalıdır.emniyetli, ekolojik ekonomik hal ve hareketlerinin karayolları üzerindeki Trafik ve araçların hayvanların yayaların, yönetimi denilince akla; 7 ve denetimi; trafik sinyalizasyon ulaşım (trafik sistemleri sistemi, akıllı hayatlarına zararvermemek. hayatlarına ve yaşamalanlarına ve diğercanlıtürlerinin Hayvanların Tarım ve korunması. doğalyaşam alanlarının parkların alanlarının, birbiçimdekullanımı. ve etkin dahadüşükseviyelerdePetrol ve kaynakların arazigibi sonluve kıt azaltılması. Gürültü düzeyinin, hava ve sukirliliğinin Açıklama toplumsal muhafazaedilmesi. aktivitelerin Toplum ve tarafındandeğerverilen kültür-sanat eserlerinin artırmak. Toplumun ve miktarını kalitesini etkileşim bireyleri arasındaki bir düzeyde tutulması. Temelkarşılayabileceği fiyatolarak ulaşımihtiyacınınhanehalkının Ulaşım güvenliğinin ve halksağlığının geliştirilmesi. orantılıücretlendirme. gelir ve hareketlilikle dengelidağılımı, artan etkilerin yararlı/zararlı Ulaşımdan kaynaklı Açıklama verimli sağlanması. işletilmesive hizmetlerinin birşekilde etkin Ulaşım tesislerinin sağlananartış. gibi kalemlerde Yerel gelir, düzeyde, işetkinliği, istihdam,üretkenlik, gelirvergisi olaraktaşınması. ve hızlıve eşyaların ekonomik İnsanların Açıklama

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 269 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 270 haberdar edilmektedir 2013). (Komisyon, ve acil durumlar olması halinde müdahale edecek ilgili duğu alanlarda kurumlar kaza sağlanmaktadır. olarakkullanılması etkin sorumluol- Ayrıca, buyönetim merkezlerinin haberdar edilmekte, trafiğin güzergâhlara alternatif kapasitesininyöneltilmesi ve yol ağı hava ve olaylardankazaları, yoğunluk, yol durumu gibi trafiği etkileyen sürücüler trafik na yarayan araçlarvasıtasıylasürücülere anlıktrafikbilgisi olarakaktarılmaktadır. Böylece işlenmekte ve bilgi mesajsistemleri, değişken radyosu gibi trafikbilgisinin dağıtılması - edilen buverilertrafiğin izlendiği iletilerekve yönetildiği trafik yönetimmerkezlerine bulunmaktadır. kullanılmaktadır.Verilerin ve toplanmasında kameralar sensörler Elde veritoplanması,Bu sistemlerin işlenmesi,depolanmasıve dağıtımı gibi temel işlevleri sağlanması amaçlanmaktadır.da süreklilik - bilgiler verilmesive trafikakışın gelenverilerilegidilentemlerinden güzergah hakkında dinamiktrafikbilgi uyarılması, sis- zamanındaalabileceği önlemleri şekilde engelleyici karşısında, durumlar tehlikeli kullanımı, sürücülerin etkin trafik ışıklarının Bu sistemlerle ulaşım sistemi uygulamalarıdır.kullanılan akıllı azaltmak amacıyla trafik sıkışıklığını mak, Trafikartır kalitesini yönetimi, işletimi hizmet ve denetimi;trafikte verimliliği sağlamak, 2013). bulunulmaktadır(Komisyon, atıfta ulaşımsistemlerine anlamda buifadeileakıllı önemlirole yeniliklerin bilgi ve sahipolacağı iletişimteknolojilerinin, vurgulanmakta ve bir yaz Kitap’ta dahagüvenli, dahaverimli, daha temiz, kesintisiz ve sürdürülebilir bir ulaşım için belgesinedayanmaktadır.nu’nun Beyaz üzerineKitap hazırlanan politikaları Be ulaştırma bir direktif ve 2010 yılındayayımlamıştır.hazırlamış Direktifin Komisyotemelleri, Avrupa nin (AUS) uygulanarak yaygınlaştırılmasının sistematik sağlanmasıkonusunda birşekilde - uzun yıllardır UlaşımSistemleri bilincindeolanAvrupa içinAkıllı Birliği,üyesi olan ülkeler büyümeve gelişimiçinenönemlisektörlerden olduğunun ekonomik biri Ulaştırmanın elde edilmesinedeelverişli birsistemdir (İsimsiz,2013). aynı zamandagerçek toplanmasına zamanlıtrafik ve araçsayımverilerinin bilgilerinin den oluşmaktadır. ihlalanınıtespit edenelektronik denetimsistemleri Dijitalkameralarla yolu, ters yön, tercihli yol ihlaltespit ve tespit sistemleri sistemi gabari gibi altbileşenler tramvay yolu, park, yaya emniyet hızkoridoru, gösterilebilir. şeridi, örnek ışık, EDS;kırmızı düzenini Sistemleri(EDS) Elektronik tespiti bozan amacıylageliştirilmiş araçların Denetleme emniyetinin sağlanması ve tümşehir içi trafikte optimizasyonun sağlanması içintrafik engellenmesi,can kazaların ve mal önünegeçilmesi, kural ihlallerinin kontrolü trafik Trafiğinakışının kapsamında İstanbulBüyükşehirBelediyesi tarafındantrafik denetimi ve altbileşenlerden 2011). oluşur(Komisyon, planlamasıve işletimsistemi ve gibi yaya bölüm ulaşımsistemi, taksidurakları bisikletli ri, yönelik çalışmalar, gibi), trafikdenetleme nin arttırılmasına envante trafikeğitim parkları analizive trafikeğitimigüvenlik noktaların iyileştirilmesi, programı,ve toplum bilinci- kara - - - - - geçmesini sağlamaküzere 2013). (Komisyon, kullanılmaktadır ediptrafikışığı düzenleyerek fark zamanlamalarını yaklaştığını tramvayın beklemeden yönetilebilmektedir. Örneğin Melbourne’de sistem tramvayın 500’ün üzerinde kavşakta dinamikolarak trafikışıkları gibi geçişönceliği toplu taşımaaraçlarına sağlayacak şekilde fic System) gibi gelişmiştrafik yönetim vedenetim ile otobüsuygulamaları vetramvay Sydney KoordineliAdaptif Trafik (SCATS Sistemleri -Sydney Coordinated Adaptive Traf- 2013). (Komisyon, kılmaktadır dinamikyönetimini gerekli nüstü durumlarauyumsağlayabilecek şekilde olağa- ve çevrelerindetrafikışıklarının olamamaktadır. kavşaklarda Budasıkkilitlenen lamadır. her zaman mümkün senaryolarla Ancak bunu sağlamak önceden belirlenmiş 1/100.000 Ölçekli Çevre 1/100.000 Ölçekli Planı Düzeni 2009yılındaonaylanan İstanbul İli dan hazırlanarak entemelsini belirleyen planlamarehberi, İstanbulBüyükşehir Belediyesi (İBB)tarafın- gelişme mekânsal Çevreİstanbul İli1/100.000Ölçekli Planı: gelecekteki Düzeni İstanbul’un zeni Planı ve İstanbul UlaşımAnaPlanı eksenindedeğerlendirilmelidir. Çevre Dü- ve uzakgeleceğini 1/100.000Ölçekli nasılbiçimlendireceği İstanbul İli konusu yakın ve projelerinin kentin büyükulaştırma nasıletkilediği kenti yatırımlarının ulaştırma buyüzdenher şey hepimizi ilgilendirmektedir (Çetin, 2013).Bubağlamda İstanbul’da mezdi. ve Balkanlar, Kırım 5. İstanbulÇevre ve PlanınınDeğerlendirilmesi UlaşımAna gelmesini sağlayan “green line” yeşil ışığadenk hızında giden biraracındefayeşil sonraherkavşakta ışıktageçtikten seyir normal büyükşehirlerde, sağlanmasıiçin,anaarterlerde trafiğinÖzellikle akıcılığının 2013). (Komisyon, içerenkullanımını bu başlıca sistemlerin uygulaması ise dinamik/adaptif trafik ışıklarıdır larda mevcuttur. ve RFID vericilerin manyetik de etkin loop dedektörlerinin Kameraların, ücretlendirme gibisaatlerinde trafik yönetimi ve denetimine yönelik çeşitliuygulama- sayılabilir. ABDve kameralar, bazıAvrupa ülkelerinde tünelyönetim yoğunluk sistemleri, gibi başlıklarda levhaları ve mesajsistemleri değişken hızsınırı değişken ışık kameraları, manyetikulaşım sistemleri; loopdedektörü (magnetic/inductive loopdetector), kırmızı larıdır. Bugünkullanıldığı anlamıylatrafik yönetimi, işletimi ve denetimine yönelik akıllı olduğu söylenebilir. ilkörneği ulaşımsistemlerinin trafikışık Engenişanlamıylaakıllı başlıcaamacınıntrafiğin efektif çıkmasının yönetimi ortaya UlaşımSistemlerinin Akıllı 8 Diğer birifadeile“green wave” yani dalga”“yeşil uygulaması. İstanbul, Türkiye-İslam Dünyası içinzatındanöte anlamlartaşır. İstanbul’a yapılacak Doğu Türkistan Doğu ; 8

yani yeşil hatlar oluşturulması da kullanılacak biruyguyani yeşil hatlaroluşturulmasıdakullanılacak - ’a uğramadan yapılacak haccı bile makbul gör İstanbul’a uğramadan yapılacak haccı bilemakbul - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 271 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 272 net bilinmelidir ki, bir şehrin bir şehrin net bilinmelidir ki, hayata geçiren tasarımları birboyutta gerçekleştirilmelidir.ederek insanodaklı Şuçok sonradan eklemlenmiştir. Karayolu Tüp Tüneli projeleri Otoyolu de İUAP’na ve Kuzey ile3.BoğazKöprüsü Marmara tarafındanihalesiyapılanBoğaz Denizcilik Bakanlığı vemış ancakUlaştırma, Haberleşme UlaşımAnaPlanıİstanbul UlaşımAna Planı:İstanbul’un (İUAP) 2011yılındatamamlan- ŞPO, 2010). milyonu geçeceği öngörülmektedir (TMMOB yenigöz önünealındığında, yapılaşmaalanları 20 çıkacak ortaya kuzeyindeki sun, kentin 2014).ÇDP’dedeğildir (Gerçek, 2023yılında16milyon olaraköngörülmüşolaneşiknüfu- zor öngörmek ve oluşturacağıman alanları su havzalarında yeni yapılaşmabaskılarını or gerekenkuzeydeki projesinin korunması Otoyolu ve kentin KuzeyKöprüsü Marmara verilmişolan3.Boğaz gelişmelergöz önünealındığında, yapımınakarar Daha önceki Arnavutköy,Sultanbeyli, 2014). Sultangazi)bufizikseldeğişimin (Gerçek, sonuçlarıdır ve alanlarının yerleşim çevresindeTEM Otoyolu Ümraniye, bulunması(Gaziosmanpaşa, vermiştir.olmayan zararlar İstanbul’da ilçeler 1980’lerden bu yana nüfusu en fazla artan ve alanları canlıçeşitliliği dönüşü mümkün üzerinde geri önemli bitki alanları, tarım zaları, ve çevre yollarınıniticirolköprüleri oynadığı suhav- alanları, busüreç, orman kuzeydeki gereken alanlar olarak belirtilmiştir.Aynı de korunması kuzeyi planda İstanbul’un Boğaz Çevreboğaz geçişi projesi Düzeni İstanbul Planı’nda1/100.000 Ölçekli yer almamıştır. daanayasası niteliğindedir. diğertümplanların ölçekteki İstanbul’da yapılmaktaolan (ÇDP)’dır. Temel biraradabulunduğubuplan,alt ve arazikullanım ulaşımkararlarının 9 mektedir. “insan”her şey içindiramabudüzenlemelerde aslında “insan” içindedahahızlıhareket edebilmesineyönelik girişimler olmaktadır.kent yaşamda Oysa Ulaşım ve trafik yönetimi ileilgili uygulama ve düzenlemelerin hemenhepsitaşıtların görülmektedir (İsimsiz,2012). Tam çözümler geliştirilmelidir. bunoktadainsanöncelikli ve kaçınılmaz hayata sürdürülebilir geçirilmesi biryapılandırmanın bağlarkurabilen lıklı derecedebirincil göz önünde bulunduran ve bu temel noktasında sağ- ihtiyaçlara erişim inşası,insanölçeğini Geleceğin kentlerinin şehir?” dönüşümsürecinin herdaimönplanaçıktığıKentsel tasarlanmasında, görülen“nasıl bir 5. Trafik Yönetimi Denetiminde ve ParadigmaDeğişimi unsur olarak ön plana çık/arıl/maması gerekmektedir (İsimsiz,2012). gerekmektedir unsur olarakönplana çık/arıl/maması ve sistemine kültürünün profilinin dayalı konut birkent hakim ve tamamenkapalı tadan kaldırılmaması geçirgenliğin or mekânsal ğinde kapsamaktadır. yapılandırılmasını hayata geçirilirken, Buyapılandırma dainsanölçe dönüşümünyanında, binaların birkentsel insanmerkezli insanölçeğinden kasıt, Buradaki algısından ziyade“şehirde nasılbirinsan?”algısının oluşturulmasıgerekmektedir. çözümlerde çıkış noktası kent içinde hareket halindeki insanları insanları içindehareket halindeki noktasıkent çözümlerde“İnsan öncelikli” çıkış “altın, dolayısıyla insanın temel oranı ihtiyaçlarını insandır” 9 ön plana çıkaran ve buolgudanhareket önplanaçıkaran faktörü oldukça ihmaledil- faktörü oldukça - - - larına baktığımızda köklü birparadigma baktığımızdalarına köklü çekmektedir. imarvegerektiğine Bugünkü ulaşımdüzenlemelerine ve uygulama- dikkat gittiği çalışıldığı yadagetirilmeye noktaüzerinde düşünülmesi 2014). Buifadekâinatın silinebileceği ifadeedilmiştir(Cirit, hattainsanneslininyeryüzünden suz etkileneceği ısraredilmesidurumundadünyanın geleceğinin olum- politikalarında mevcut kalkınma (Limitsto Growth) BüyümeninSınırları adlıraporda Kulübütarafındanhazırlatılan Roma (Türksoy,tırmaktır 2008). sürede gitmek enucuzve istediği enkısa en güvenli, enkonforlu, noktaya enetkin, ulaş- 10 dan bir kısmı şunlardır: dan birkısmı Türkiye genelive İstanbulözelinde paradigma yapılması gerekenhususlar değişikliğinin 2005). bütünleşik olmalıdır(Gerçek, daha verici kurumlarla dahagelişmişve diğerkarar ulaşım planlamasıdahakapsamlı, çözmekteşık sorunları yetersiz kalmaktadır. Gerçekten optimal sonuçlar elde etmek için, - ve çelişen amaçlartaşıyankarma verilir. ya dakuruma ilişkili birbiriyle kişi Buyaklaşım, bir taşıyanfarklı vermede, herbirsorundaruzmanlıkve sorumluluklar karar Geleneksel kalmaktadır. başarısız birçok sorunkarşısında sorunçözme yaklaşımı, Günümüzdeki 2005). çelişirolmuştur(Gerçek, yükseltilmesiamaçlarıyla ve yaşamkalitesinin korunması olmuşve biri çevrenin nedeniyleölümveönemlinedenlerinden yaralanmaların zaları ka- daha halegelmiş, nedeniyle verimsiz gittikçe trafik ve trafiktıkanıklığı dağınıklaşması maktadır, getirir. yönetimler içinmaliyükler ve işkesimi Ayrıca halkı, ev arazikullanımının arasında; otomobil hizmetizayıftır, kullanmayanlara fayda ve dağıtılma maliyetler- hakça topluma birçok aynı fayda zamandabirçok sorundaoluşturmaktadır. sağlarken Bunlar mine egemen olur. sürebilir. yıl, bazen yüzyıllar Değişim bazen birkaç sistemi Ulaştırma ve toplumun düşüncesisteçözülememeye başlayınca çıkar yeni paradigmalar ortaya ni korurlar. getirdiği Ancakdeğişen koşulların yeni sorunlarmevcut paradigmalar içinde Toplumsal- sürece geçerlikleri paradigmalar bir alanda belli sorunlara çözüm buldukları b. a. dünyamızı bugözlük 2005). aracılığı ilegörürüz (Gerçek, birgözlüktür. taktığımıztanımlanabilir. varmadan psikolojik bir deyimle, paradigma, farkına İçve Başka dış birdünya belirleyen görüşü,rını biralgı dayanağı, birizlencelerbütünü, birperspektif, birmodel” olarak Paradigma: birgrubun“Belli birzamandilimiiçerisinde yadatopluluğun düşünmebiçimive davranışla -

çalışılıyor. trafiğin daartırmaktadır.. yanındadiğersorunları Bupolitikalar inşasıve büyükAVM’ler kesilmiyor. gökdelenler merkezlerinde arkası Şehrin için ardı girişimlerin uzantısı olarakhergeçengünİstanbulnüfusunudahadaartıracak Uygulanan Cazibe imarpolitikalarının İstanbul’u Merkezi Olmaktan Çıkarmak: dan, sudan, gıdadan, binalardan, trafikten,- gürültüden, güvensizlikten,koşuşturma Yurt Genelinde Tarım Seferberliği ve Tersine İstanbul’da Göç: yaşayanlar hava- 10 değişikliğine gidilmesi değişikliğine gerektiğini görmekteyiz. - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 273 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 274 11 c. yöntemdir. bir uğraşmaktan daha etkin sineklerle kurutmak kaldırılmasıdır. Bataklığı nedenin ortadan Aslolan kök şey

Trafiği Oluşturmamak ği içindeönemlibirçalışmaolacaktır. başlatılmalıdır. seferberliği’ genelinde bir‘tarım Buaynı zamanda Türkiye’nin gelece yerindetutmakgerekmektedir.Ne yapıpedipinsanları Bununiçindetopyekun yurt 2013). Anadolu’nun göçettiği (Uras, belirlenmiştir 11milyon değişik kişinin şehirlerinden 50yıldaİstanbul’a Son göç nedeniylenetolarak sadece 2011yılında124binarttı. etti.İstanbul nüfusu terk İstanbul’u 276 binkişi yılda 401 bingöçaldı. Buna karşılık insanyaşıyor.14 milyona yakın TÜİK’in göre, 2011yılıgöçaraştırmasına İstanbulbir İstanbul’dayılda İstanbul’dan kaçı? dönmesigeleninkaçta 7binaileninköylerine yana 7binaileninİstanbul’dan “köylerine” dönmesinedestek verilmiş. Acaba yedi karşılıyor. dönmekisteyenlerindikten ulaşımgiderlerini sonra geri 1996yılındanbu İstanbul BüyükşehirBelediyesi, ileAnadolu’dan “Tersine projesi” Göç İstanbul’a gel- olması(Kutlu, gerekiyor 2012). kurulmasının için yeni cazibemerkezlerinin iseİstanbul’agöçüönlemek dağıtılmış birsanayileşme hareketininolmayışı. İkincisi bulunmaktadır.bepleri heryerine adilbirşekilde Bununenönemlisebebiülkenin düşüyorlar. strestendan ve bitkin tabiki İstanbul’daki tablonunbazıse buhastalıklı önemi kaçınılmaz olmakta - önemikaçınılmaz olan düzenlenmişalındığında evi otoparkların araçların halinde”,“hareket 22saatinin kalan geri “park etme” göz geçtiğini önüne eylemiyle liğe sahipolmalıdır. 2saatinin Özel yaklaşık 24saatlikyaşamlarının, otomobillerin noktasındadaesnek verme kararları ğu, trafikdağılımı kullanımına ait ve yolların faktörleresosyoekonomik vermeli, diğeryandanşehiriçindetrafik cevap yoğunlu- ve hareket serbestisine ulaşım planlaması araçların bir yandan motorlu Şehirdeki dışındatutabilecektir. alanlarının yerleşim leri Bunun içintasarlanan “park et” etdevam otomobil gibi tesisleri - transfer merkezleri kılacaktır. toplu taşımaya gerekli konumlandırarak ağırlık vermeyi yakınına lerinin - tren istasyonu merkez şehirdışındaki ve aktarma trafiğini azaltmakiçinotoparkları arayışlar, oluşturulmasıyönündeki dırılmış bölgelerin olarakiş gelecekte öncelikli alanlarnedeniylearaçtan sınırlı arın- Çevresel sorunlarve şehirmerkezlerindeki bütünlük içindeelealınmasıgerekmektedir. ilebir diğerulaşımtürleri larda önemlibiroranasahipolanyaya yolculuklarının çıkarmıştır. içiyolculuk%49’unun iseyaya olarakyapıldığı Kent sonucunuortaya %51’inin raporunda;yolculukların Araştırma araçlarla, motorlu Planı HaneHalkı içindenetlemeve iyileştirilmesi eğitimelarının önemvermek. Toplu ve ve yaya geliştirmek sürücüdavranış ulaşımsistemlerini - taşıma,bisiklet 11 : Bu konuda öncelenmesi gereken birkaç husus vardır. öncelenmesi gereken birkaç Bu konuda İstanbul UlaşımAna - - - - e. d.

nüştürülmesi, 3 hatta çıkarılması ve iki yaka arasındaki Banliyö İstanbul hatlarının arasındaki yaka ve iki nüştürülmesi, 3 hattaçıkarılması banliyö rehabilite hatlarının metro edilerek hattına dö yüzeysel yüksek kapasiteli gerekmektedir.leştirilmesi Projesi Budoğrultuda, mevcut Marmaray kapsamında, ve yeniden işletmesistemlerinin düzenlenerek iyi- standartlarının kapasitelerinin, olanağına sahipolanbanliyö genelolarakmevcutça önemlibiraltyapı hatlarının mının sonduraknoktasıdır. Sahipolduğu mevcut sistem düşünüldüğünde olduk vermektedir. Avrupa Garı, Sirkeci Yakası’nda tren ulaşı- hemdeyurtdışı hemyurtiçi yalnızca İstanbulmetropoliten Garı darpaşa alanındadeğil, ölçeğinde hizmet ülke garlarıdır. adetHaydarpaşa ve Sirkeci Banliyö ve Hatları iki Hay- (30km) ci-Halkalı adetgarbulunmaktadır.lu sistemi iki ve Sirke BunlarHaydarpaşa-Gebze (42km) demiryo farklı hizmetverenİstanbul genelindeAvrupa iki ve Anadoluyakalarına çokönemlidir.tirilmesi 2013). (Gerçek, ulaşımınıgeliştirecek- biçimde azaltılması,yaya uygulamalarıngerçekleş ve bisiklet planlı otomobile bir yandan da kentte mekânların ayrılmış Ayrıca, bunu yaparken taşıma sistemini raylı gerekmektedir. sistemle bütünleşikbiçimdeyapılandırmak toplu veplanda öngörülenölçüdegeliştirmek denizulaşımıilelastiktekerlekli ye indirebilmek içinmucize çözümler bulunmamaktadır. metro İstanbul’un ağını oluşturmaktadır.katlanılabilir düze Ulaşımve çağdaşölçülerde trafiksorunlarını İstanbul’da raylı sistem hattı vardır. 120 km yaklaşık metro Bunun ancak yarısını ağı öngörülüyor. olanbanliyö çıkarırsak, uzunluğa çıkarılması hatlarını Şuandakapalı tamamlanan İstanbulUlaşımAnaPlanı’nda İstanbul’da raylı sistem ağının 624 km Raylı Sistem ve DenizUlaşımPayının İBBtarafından2011yılında Artırılması: busürecin 2005). (Gerçek, tersine döndürülmesimümkündür olarak etkilemeden, düzeyini olumsuz etkinliklerin ve olarak, kuramsal kaynaklanmıştır artışlardan daki otuz yıldayapılanyolcu/km’deki fazlasıyolculuk büyümeninyarıdan uzunluğun- azaltılabilir. birleştirilmesiyle Geçen yadaetkinliklerin telekomünikasyon culuklar düşürebilir, vesayısının toplumsal azaltılmasıekonomik etkinlikleri ancakbazıyol- sağlayarak azaltılabilir. yapmalarını yolculuklar daha azve/yada dahakısa Yolculuk Yolculuk talep, sistemi insanların üzerindeki Ulaştırma Gereksinmesini Azaltmak: 2005). azaltacaktır(Gerçek, transferler buetkileri çok dahafazladır. toplu ulaşımınayapılacak taşımaya, yaya Otomobilden ve bisiklet türlerinden diğerulaştırma etkisi ilgili maliyetler üzerindeki başınakazalarla cu-km ve yol- gürültü, trafiktıkanıklığı kirlenme, Diğer yandanotomobil kullanımının meydanave gelmektedir. darboğazlar sağlanamadığı birulaşımağında, önlenemeztıkanıklıklar akışın dagerekli Sonuçta ve hareketfonksiyonlarını icraedemeyen birulaşımsistemi halinedönüşmektedir. olan yollar, arazi ayrılmış şeritleri haline gelerek/getirilerek; bağlantı, otopark erişim dır. Aksitakdirde şehiriçiulaşımdüzeyinde düşünüldüğünde, taşıthareketlerine - - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 275 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 276 g. f.

sağlanabilir (Gerçek, 2009). sağlanabilir (Gerçek, olabilir.nelerle Talebin yoğunlaştığı birsefer zamanlarda sıklığı otalebikarşılayacak yapılabilir, talebegöre tek esnek hizmet sağlanabilir. kapasiteli bu daha küçük Belki lazımdır. geliştirmek taşımacılığının olanaklarını Butalebioluşturacakdüzenlemeler Denizden YolcuTaşımacılığı: 1.781.000’e 2014). düşmüştür(İSTKA, içintoplam 2012yılında satılanbiletsayısı 2008yılında2.143.522iken, yolculuklar habilitasyon nedeniyleİstanbul’dan çalışmaları ileyapılan diğerşehirlere demiryolu ileentegrasyonun Havalimanları Sabiha Gökçen sağlanmasıöngörülmektedir. Re olmasıöngörülmektedir.ulaşım ve merkezi aktarma ve Atatürk ayrıca Marmaray’ın yapılacağı en önemli aktarmanın şehrin deniz veotobüsleri diğer ulaşım türlerine dir. Yenikapı İstasyonu’nun veraylı sistemler şehiriçi şehirlerarası içinolduğukadar çalışmalarsürdürülmekte ilişkin Boğazı altındayapılacaktünelilebirleştirilmesine duyulmaktadır (Cirit, 2014). Karayolu ağının yaklaşık %80’ini ağının yaklaşık 2014).Karayolu duyulmaktadır (Cirit, işgaledenözel araçlar, da yolcu otomobille olduğundaenaz17otomobile taşınmasısöz ihtiyaç konusu aynı sayı oluşturmakta, - yolcu kapasitesi 50–80kişilik karşın billik yer kaplamasına 2otomo birotobüs yaklaşık 2005).Standart niş birulaşımbiçimisağlar(Gerçek, azalmasınısağlar.kullanımının Ayrıca, olanağı otomobil kullanma olmayanlara ge Toplu otomobil yükseltmek, alanı genişletmek ve niteliklerini taşımanın kapsadığı 2014). zaman olacaktır. düzeyde yönetebilmektir (Gerçek, Önemliolanbunukatlanılabilir nı çözmek yadaçözmemek arasındabirseçimdeğildir. her Çünkü trafiktıkanıklığı çıkmıştır.- 50dakikaya trafiktıkanıklığı Yolyılda, 41dakikadan arttırmak, kapasitesini yolculuk süresi, sonon ortalama araçlarla motorlu açılmasınakarşın, kavşakların sürelerdekısa doldurulacağı kolayca söylenebilir. Örneğin, İstanbul’da yeni yol ve lebinin olduğudüşünüldüğünde, çokdaha yapılan/üretilen yeni yol kapasitelerinin ve bunedenlebastırılmış, potansiyelni önemliölçüdekısıtladığı birhareketlilikta- - hareketlilikleri insanların tıkanıklıkların sistemindeki ulaştırma Büyük kentlerimizde döngüsürer 2014). sürede (Gerçek, doldurulurve bukısır kısa artışlarla çıkar.yeni Üretilen ortaya yerleşimler /Oluşturulanekkapasiteler, yeni trafikteki lere, dahafazlayolculuk yaparlar. Yeni trafiküreten yadaçeken yolların yakınında Trafik ve insanlar daha uzun mesafe biraz rahatlayıncakullananlar otomobil artar halegelmektedir. dahakötü birsüre sonradurumeskisinden da,kısa biraz arttırsa yapılan yollar, araçtrafiğinin motorlu başlangıçta hızını köprüler, kavşaklar köprülü sağlamakiçin maktadır.kesintisiz akabilmesini araçtrafiğinin motorlu daha Artan yol, yapıl- ve projelerine plandışıyatırımlar tünelgibi köprü karayolu da arttıracak ulaşımvedaha trafiksorunlarını kentteki kışkırtarak otomobil kullanımını karşılık, Toplu TaşımayıÖzendirme: Toplu için yapılan taşımayıyatırımlara iyileştirmek İstanbul’un kıyıları arasında ve kıyıya paralelyolcu arasındave kıyıya kıyıları İstanbul’un ------l. k. j. i. h.

yaya üçlüsünün sabır ve saygıyı öncelediği trafik ortamlarının daha katlanılabilir ol- yaya üçlüsününsabırve daha saygıyı öncelediği trafikortamlarının açan enönemlifaktörler; “eğitimsizlik”, “bilinçsizlik” ve “sabırsızlık”tır. Sürücü, yolcu ve olur. yol kaçınılmaz lemediği Sürücübazlıdüşünüldüğünde kazalara zamankazalar TrafikteSabır Saygınınve Öncelenmesi: almakzorundadırlar.dikkate toplum sosyolojisiniüretmek, ve çok iyibilmekve ekonomi-politiği yönetimlerinde düzeyde düzeyde genelindedüşünce rek mikro kentsel, makro ülke ve koruyarak çokiyibile dinamikleri olanşehiryöneticileri tarihi kimyagerleri Bu laboratuvarın değil, olmalıdır(Çetin, heraçıdandeğişimin korumak 2013).Şehir laboratuvardır. doğar.”güzelliğinden imkanı deyararlanmak meseleİstanbul’ u büyütmek Artık güzeldir. yaptığı Küçükgüzel katkıların olduğuzamanüretim sürecine katılanların uygulamalardır. Bununyolu siluetinkorunmasından geçer. “Artık büyükdeğil, küçük bir görev de, anlamı bozmayacak uygulamaların icra edildiği şehirlere yüklenen Büyütmek Şehri Yerine Korumak: Tarih sorumluluğu çokyüksekolan karşısında göstermektedir. altındaolduğunu baskısı büyükbirkonut/yapılaşma bilgiler nekadar İstanbul’un 156 bine ulaştığı tespit edilmiştir (İsimsiz, 2014-b). Bu nin 127 binden %23’lük artışla arasındaisegünlükaraçgeçişi- -Mahmutbey bölgesiIspartakule popüler yerleşim meydana gelmiştir. hattında%31’likartış Birdiğer Samandıra-Kurtköy gösterilen met Köprüsü’nde olarak gelişimbölgeleri ise%4.6oranındagelişmegösterirken, Boğaziçi Köprüsü’ndeAyrıca 5 yıllık araç geçişi ortalaması %1.4, Fatih- Sultan Meh daha uzamıştır. verilerelarda göre 20 ile 40 dakika 5 yıl önceki akşam saatlerinde gitmeye sürelerimuş ve evlerine çalışanlariçineve bazıgüzergah varış araçlarıyla - araç sayısının meydana getirdiği ol- trafikte 5yılöncesine göre %20’ye varanartışlar Müdürlüğü’nünGenel (KGM)göre gelişim bölgelerindeki verilerine İstanbul’un HesabaKatılmayanUlaşım Öğesi Yapılaşmanın Karayolları ÖnüneGeçmek: azaltılmasınıiçerebilir.sisini ve çevresel görüldüğüalanlarda yararın yol mekânının arasındayeniden kullanımlar tah- rakip yol mekânının biçimde karşılanmasını, kin yapılması gerekir. İyileştirmeler, içinyönetilmiş kullanımı talebindahaet karayolu yol gerekecektir ve ağını bununverimlibirbiçimde kullanmaları kişilerin bile, kalan Yol Ağını Yolculuk İyileştirmek: gereksinmesi azaltılsa ve otomobil yolculukları gidilebilecek mesafelerebölümü yaya yadabisikletle 2005). yapılmaktadır(Gerçek, önemlibir birlikte, otomobil yolculuklarının olmakla sınırlı tündür. uzaklıklarla Belirli daüs- açılarından de geçerlidir. ve olmamaları enerji tüketmemeleri Bunlarkirletici Diğer Ulaşım Türlerini Aynı İyileştirmek: şeyler, binme için yürüme ve bisiklete si zor birhalalmaya edecektir. devam %80’ini yolculukların taşıma araçları, taşıdığı için sorun çözülme müddetçe kentler yol ağının %20’sini verirken, %20 sine cevap yaklaşık yolculukların işgal eden toplu Trafik, araç ve sürücü üçlüsü iyi yöneti- - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 277 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 278 12 p. o. n. m. medenilik göstergesidir (Demir, 2011). saygı seviyesi ve karşı ferdî bilme seviyesi bir ve sınırlarını kanunlara hürriyetinin seviyesi, hukuka medeki riayet et hakve hukukuna hayatını ve seviyesi, başkalarının ve kendi sağlığını kollama koruma İnsanın

hakkına sahipolmamalıdır.hakkına memek esasseçilmelidir. Parası dahafazlaolankirletme yadaimkanı dahaazyadahiç kirlet bireyselkaçınarak araç kullanımından mertebe mümkün edilen ğında elealınabilir.kabul ve olarak gelişmiş trafik biri yönetimi Modern araçlarından ve Kirletmemek: Sakınmak 2014). (Karadağ, gerçekleşir düzeltilmesitamamlanması, yanlışların ameliyesidir. katılımıyla Budaoinsanların değil katılımdır. Bilgiden hareketedilerek eksiklerin üretilen çözüm deayrıntıdaki ihtiyaç duyar. ve/veya katılımına tepkisine olan sadece tepki Söz konusu sındaki karşı- lirleyebilir. mahallîinsanınstrateji alternatifleri Onuniçinplanlamamutlaka göremez; ancak görebilir genelşeyleri ve değerlersistemini,karar mekanizmalarını be Merkezde tepedenbaktığızaman mahallî,mikrokozmosa bulunankişi, aitrealiteleri değerdir.rak geçenhadisekayda şöyle izahedilir.Vakanın değerlendirmesi teorik paşa-Antalya sahil yolunun yapımında yaşanan olaylar ve tarihe Ulaşım Projelerinde Projelere Katılım: konusunda katılım 2014). (Gerçek, şüphesizulaşımkararları enönemlietkenlerden biri olmaktadır şekillenmesinde . oluştururlar jeler birsüretrafiklerini sonrakendi projeleri üzerinde ilavepılan ulaştırma diğerbirifadeilebupro ulaşımtaleplerini, oluşumunayolasanayi alanlarının açar. ve uzundönemdeyeni ya- Budurum,orta ticaret yeni ve konut, arttırarak çekiciliklerini bölgelerin kolaylaşması Erişilebilirliğin 2014). (Gerçek, belirler derecesini ve gibi süresini etmenler buetkinin yakınlık merkezlerine diğer çekim kısıtlar, me potansiyeli çevredeki yadayerel, imarmevzuatı koşullardankaynaklanan çıkarlar. Bölgeningeliş ve uzundönemdeortaya orta genellikle etkilerler. Buetkiler yapıyıve arazikullanımını sosyo-ekonomik bubölgelerdeki arttırarak erişebilirliği lanabilir. ürünlere, hizmetleremak amacıyla,mekâna, ve bilgiye kolaylığı olaraktanım - erişim kolaylaştır katılımını genin toplumsal, ve kültürel ekonomik yaşam etkinliklerine Arazi böl- Kullanımı ve insanların kurumların ve UlaştırmaProjeleri: Erişilebilirlik, Sürdürülebilir Kentsel: İstanbulÇevre Sağlanması Gelişmenin Düzeni Planı göstergesi toplumun vemedenilik şehrin duğuna hergünşahitolmaktayız. Budurum;kişinin, ilkesi birmiktarsorunludur. ilkesi “kullanan öder” ve Budüşünceyerine; kirleten , hizmet götürdükleri ya da içinden geçtikleri bölgelere yadaiçindengeçtikleri projeleriUlaştırma , hizmetgötürdükleri 12 olarak karşımıza çıkmaktadır. olarakkarşımıza Sıkışıklık ücretlendirmesi başlı- debiryönüyle bukonu Sıkışıklık Bu nedenle, kent makroformunun makroformunun Bu nedenle, kent 1957 senesindeFevzi- Boston Vakası ola------r. q.

törler içinde en önemli grup kuşkusuz halkın kendisidir. halkın içindeenönemligrup yaşam yaşayanların törler Kentte kuşkusuz Yöneticiler, teknisyenler, ve yaşayanlardan kentte sivil toplum kuruluşları oluşanak ihtiyaçgösterir.” politikkararlara biçimde verecekleri 2014). (Gerçek, olabilecektir.mümkün Yaşanabilir demokratik yaşayanların kentte kurmak, kentler indirmek ölçeklere çözebilecekleri plancıların sorunlarını dayız. Böylece kentlerin zorun koymak - politiksınırlar etkilerine ve modernleşme büyümenin yıkıcı tirmek, değiş yasaları - çıkıp karşı almakiçinyönetimlerin yanlışkararlarına geri Kentlerimizi almalıyız. yaşamakistediğimiz temel“Nasıl birkentte politikkararlar konusunda almıştır: kaleme les Siegel, Yaşanabilir “Planlamamak: şunları adlıkitabında ve Kentler Politik Seçimler” runu olarak görülür. Enstitüsü’nün Koruma ABD Berkeley’deki yazar Char kurucusu verilmesi gereken politikbiryaşambiçimiso olarakkarar olarak değil, demokratik sorunlar, sorunlar çözmesi gereken teknik yadaplancıların yalnızca politikacıların Kentlilik Bilincininve Farkındalığın toplumlarda Gelişmiş kentsel Arttırılması: 2014). toplayan (Gürdoğan, yöneticiler, büyütürler hemdekusurlarını hemyalnızlıklarını, kendilerinde paylaşılmaz diyen, bütünyetkileri yetki ki 2012). Unutmamakgerekir nü hafifletmek ve çok merkezli biryapınınoluşmasınısağlamaktır.nü hafifletmek veçokmerkezli 2005). (Gerçek, - trafik yükü ve Boğaz geçişlerindeki baskıyı mevcut MİA üzerindeki rol altına almak, kuzeye çerçevesinde eğilim gösteren kont gelişiminisürdürülebilirlik ilkeleri kent nitelikte olmasıhedeflenmiştir. öncelikler, belirlenmesindeki Kent makroformunun düzenlemeye ve doğrusal büyümeye olanakverecekeksenlerinde birmekânsal tur. doğuve İşAlanı’ndan batı (MİA)sıçramalıodaklarla Merkezi Bumakroformun oluşturulmuş- ve ihlaledilmemesiyönünde kararları planilke sunda doğaleşiklerin doğrultuçerçevesinde,- sürdürülebilirgelişmeilkesi makroformunda kentsel kent “yerindenlik” yerde üretilmesi yani“yerindenlik” ilgililere enyakın kararın hesapverme, çoğulculuk, açıklık, demokratiklik, dilirken, deiçeren dışıaktörleri biryapılaşmakaste yönlendirme gücüne sahiphükümet luluk dengesinin devletten topluma doğru kaymasıdır. Yönetişim ile bir yandan (Demir, birkavramdır 2012). kapsayan Yönetişim, toplumu yönlendirmekte sorum- prensipleri de dagerçekleştiren veyanı sırageleceğeyönelik birtakım tasarımları yoğrulan yönetişim, ilkeleriyle ve idarenin tutarlılık etkililik hesapverebilirlik, damlık, yönetim say- temelde alt-üst içindebulunduranbirkavramdır. ayrımını Katılımcılık, ve uygulatılması bunların süreçlerinin toplamı olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda alınması olanakverecek kullanmaya uyumluve kararların etkin törünü birbiriyle ve hammaddeleri zamanfak araç-gereçleri, insan olmaküzere, parakaynaklarını, amaçlaraulaşmakiçinbaşta birtakım anlayış içindeyürütülmesiişlemiyadabelirli Yönetimden Yönetişime Geçilmesi: gibi ilkelere deişaret edilmişolmaktadır” Yönetim, bir belirli işlerin bir girişime ilişkin (Demir, ------

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 279 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 280 s. u. t. v.

2014). gerektirir (Gerçek, aktarılmasını konulardadoğru bilgilerin halka ilişkin önce kente vebilgilendirilmeleri eğitilmeleri gereklidir. bilincinin oluşması herşeyden Kentlilik içindoğru çıkabilmeleri ve ilgilendirenuygulamalaraalanlarını karşı yanlışkarar ları vardırları (Ergün ve Günay, 2013). ve çokboyutlu eşitlikesası,ekonomik avantajları, fayda tüketici - esneklik, etkinliği, başlanmıştır. kullanılmaya netimi çözümleri maliyet kullanılmasının; Buçözümlerin sağlayan ulaşımtalepyö kullanılmasını birşekilde dahaetkin mevcut kapasitenin lar yapılması,yeni alınmasıgibi otobüslerin yeni karar yolların ve yeni otoparkların TalebininUlaşım Yönetilmesi: 2013). de önemlidir(Komisyon, ağında trafik ler arasıkarayolu yönetiminin ve hâlegetirilmesi verimli AUS ileetkin yaygınlaştırılması sistemlerinin ulaştırma benimsenmelidir. içi ve Ayrıca kent kent trafik yönetimi uygulamaları ve akıllı kullanıldığı akıllı gi ve iletişimteknolojilerinin ve ağverimliliğinin sağlanmasıiçinbil- netiminde enerjiverimliliğinin arttırılması Trafik Yönetiminde Enerji ve Ağ Verimliliğinin Arttırılması: Temelde trafik yö içerisinde kalan karayollarını kullanmaya mecburdurlar. kullanmaya karayollarını - kalan Bunabağlıolarakkarayolla içerisinde alanlarda hareketederler. sürekli sırasındadadoğalyaşamalanları Buhareketleri beslenme, su, içinbelirli vanlar; üreme ve göçgibi karşılamak doğalihtiyaçlarını gibida kurtarır. hay köpek - kedi, sansar, kaplumbağa, tilki, kirpi, kertenkele, “Yılan, yapılacak ölümün yaşandığı karayollarında geçmektedir. ortasından doğalyaşamalanlarının hayvanların BirçokKarayolları, eklenmelidir. korunması re yeşil mertebe alanınmümkün birdesınırlı 2014-b).Bufaktö (Gerçek, artabilecektir dayaşanma riski uçakkazalarının olurken, tahrip yaşam alanları havaalanıyolları üzerine kurulan projeleri sonucunda kuşların muhafazaedilmelidir. optimumdüzeyde yaşamhakları konforlu halkının Kuşgöç geçirildiği bölgelerde doğalyeşil alanlar, yaşayan veileobölge yerli göçmen kuşlar Ulaşım ve Trafik Projelerinde Tüm Düşünülmesi: UlaşımprojelerininCanlıların tegrasyon 2011)yaygınlaştırılmalıdır. (Komisyon, sağlayan alanları transfer merkezi arasındaen- ulaşımtürleri ve yayayolu gibi ulaşımsistemleri sistemi, farklı bisikletli toplu taşıma,metrobüs, özelsistemi (lastiktekerlekli otomobil ve taksivb),deniz- tadır. Bunedenleraylı sistem (metro, hafifmetro, tramvay,karayolu vb), füniküler alınmak ve entegrasyonu ulaşımsistemlerinin ölçekte ulaşımyatırımları dikkate mikro makro/ merkezleri, çekim kararları, arazikullanım mevcut ulaşımolanakları, sağlamakiçin geçişlerini kolay yapacakyolcularınbirsistemden diğerine aktarma lu taşımasisteminde, yolcuların gideceği yerlere ve dahahızlıve ulaşmaları kolay Transfer Merkezleri Uygulamalarının Yaygınlaştırılması: Metropoliten alantop iledeğerlendirilmektedir.ulaşım arzı dünyanın birçokgiderek Ancak, ülkesinde Klasik planlama yöntemlerinde ve eski yaklaşımda yaklaşımda planlama yöntemlerinde ve eski Klasik hayvanların hayatınıgeçiş koridorları hayvanların ------içindir. biryaşamalanına dönüştürecektir. kaçılan ve “insan” kendisinden yaşamda herşey Oysa bunaltacak sıkacak, yaşayanları içerisinde yaşamak için inşaedilenşehirler daha konforlu yapmanın yollarını aramak ve ilebirlikte bulmakgerekir.toplum kuruluşları Aksitakdirde mercilerle veya sivil yetkili düzeyde için yapılması gerekenleri, ya da makro ülke kent gezipoynanabilir bir sistemi çağdaşdüzeyde hizmetveren, parklarında ormanlarında, deniz ve otomobiller havayolları tarafındanişgal edilmemiş, taşıma raylı, kara, mekânları Yaşanabilir, nefes alınabilir, yürünebilir, binilebilir, bisiklete gereken insanaayrılması oluşturacakentegrasyonzaman kaybı uygulamalarını hayata geçirmektir. ulaşımından azamidüzeyde faydalanmak vedenizyolu modlararasıminimumücret ve sağlamanın eniyive verimli yöntemi, baştaraylı taşımacılıkolmaküzere, ve varsa kara vekonforlu güvenli birbiçimdesağlamakolarakdüşünülmeli ve anlaşılmalıdır. Bunuda faaliyetlere kolay, ulaşabilirliğini/erişebilirliğini sosyo-ekonomik ucuz, Ulaşım, insanların potansiyele sahiptir. sağlayacak (AUS), sistemleri bir ulaştırma çözümnoktada akıllı sürecine önemlikatkılar yönetilmesi oluşturmaktadır. enuygun şekilde altyapısının odağını ulaştırma hertürlü Bu tarafından anlaşılan bir gerçektir. pek çok kesim çözümlerin çözüm olmadığı artık Artık, iyive sürdürülebilir bir artırmanın, kapasitelerini karayolu özellikle Günümüz şartlarında, ucuz, çevre dostuve hayatın sosyoekonomik sürdürülebilirliğini sağlamalıdır. değişimleri gözeterek; güvenli,yönetimini, ve akıcı, yol arazikullanımındaki altyapısını toplu taşımasistemini, trafik içi ulaşım” baştaimaruygulamalarını, otoparkları, politikası; ve yaşanabilirbirşehiriçin,“araçların şehirlere gerekir. uydurulması” “Sürdürülebilir birşehir , ve şehirikilisinde Otomobil 6. Sonuç w.

ları konulmalıdır (Olgun, 2013). konulmalıdır ları - levha mahiyette yapılmalıve uyarıcı trafikikaz sürücüleri edilerek geçişkoridorları meydana geldiği noktalartespit kazalarının iseenfazlahayvan karayollarında Eski dir. Yeni yapımaşamasındaelealınmalıdır. geçişkoridorları, yapılacakkarayollarında inşaedilmekte şeklinde sukanalları altkısmına, karayollarının genellikle koridorları yapılmalıdır. mutlaka ülkelerde geçiş Gelişmiş olanak sağlayacak geçişkoridorları geçişine hayvan aralıklarla belirli önemli bölgelerde, altkısımlarına karayollarının deartmıştır. ölümleri yabanhayvanlarının Buölümoranınıdüşürebilmekrında için az kirletici ve daha az yakıt tüketici olmalarını sağlamak önemlidir (Gerçek, 2005). sağlamakönemlidir(Gerçek, olmalarını tüketici ve dahaazyakıt az kirletici dahagüvenli, düzeyi neolursaolsun,buaraçların dahasessiz, nın kullanım Taşıtların ve- toplu Performanslarının taşımaaraçları Otomobil İyileştirilmesi: - in “İnsanı merkeze” içinde hareket halindeki noktası kent alan çözümlerde çıkış “şehirleri araçların uydurmaya yerinesürdürülebilir çalışmak” -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 281 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 282 15. 14. 13. 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Kaynaklar ötesine geçilmişolacaktır.ilkelerinin sürdürülebilirlik Bu benimsendiğinde hemdeulaşımdanbeklenen hemsosyoekonomik yatmaktadır. Builke, yapılan herçalışmanın değişmeztemelilkesi olarak benimsenmelidir”. kılmaktadır.değişmesini gerekli Bununesasında“insana emanetbırakıldığında herşeyin olmalıdır. noktalaraulaştırmak sürede gitmek istedikleri Buamaçmevcut paradigmanın anazstresle ve enkısa ensağlıklı, enekonomik, engüvenli,sanları enkonforlu, enetkin, Otopark Otopark Yönetim Stratejileri”, Slayt ElNotları. (2011), K., Gurbetci, “Akıllı Sürdürülebilir Şehirlerde Ulaşım Sistemi, Politikalar ve Genel mi Vatan. H.,(2014-b), Gerçek, Rapor!”,“İstanbul içinKorkutan Ekono HalukGerçek’in Görüşleri, No. 45,s. 60-66, İstanbulŞubesi. Odası TMMOB Mimarlar H.,(2014), Gerçek, “Ulaştırma Yatırımları Geleceği”, Üzerinden İstanbul’un Mimar.ist, usiad.net. H.,(2013), Gerçek, “Böyle Giderseİstanbul Yaşanabilir Bir Yer Olmayacak”, http://www. andUrban lity Transformations, Inter-Disiplinary Yenikapı Symposium,Istanbul. H., (2009-b), Gerçek, “Ulaştırma Yatırımları Geleceği”, Üzerinden İstanbul’un Accessibi- H.,(2009), Gerçek, “İstanbul ve UlaşımÜzerine Söyleşi”, Söyleşi:Asuman Yeşilırmak. leceği”, s. Kongresi, 130-142,6.Ulaştırma TMMOB, İMOİstanbulŞubesi,İstanbul. H.,(2005), Gerçek, “Sürdürülebilirlik açısından İstanbul’da bugünüve ulaştırmanın ge rası Ulaşımve AraçPark Alanları Yönetimi ve Bildiri SunumKitabı. Sempozyumu Ergün G.ve Günay, G.,(2013), ileUlaşım Stratejileri “Otopark Talep İdaresi”, 3. Uluslara- Dergisi, Sayı:5. Demir, A., (2014), Demir, A.,(2012), “Yönetişim yönetimin yeni yüzümü?”, www.otoguncel.com. Demir, A.,(2011), sürücü ve algı fenomeni”,“Trafik, www.otoguncel.com. 03/07/2014 Dağlı, N.,(2102), “Bayramı Gördüm!”, http://www.yagmurdergisi.com.tr Çetin, M.,(2013), planlamak”,“İstanbul’u http://www.sondevir.com. Karşılaştırılması”, Uzmanlık Tezi, ve Sektörler Koordinasyon Müdürlüğü. Genel İktisadi F.,Cirit, (2014). ve“Sürdürülebilir UlaşımPolitikaları Kentiçi Toplu Taşıma Sistemlerinin Üzerine...”, Sayı: 101,Sayfa: 009. AltınolukRöportaj, Cansever, T., (1994), Canseverİstanbulve“Turgut Şehirleşme ileİslâmşehri, Çarpık “Bir Kültür Olarak Trafik Yönetimi Denetimi”,ve Şehir ve Düşünce , Erişim Tarihi:Erişim , - - 25. 24. 23. 22. 21. 35. 34. 33. 32. 31. 30. 29. 28. 27. 26. 20. 19. 18. 17. 16. Kadıoğlu, M.,2013-b), Kadıoğlu, Çılgın İstanbul’un Etkileri” “Kanal mini Etkilemez!”, Gazetesi. KübraPar -Habertürk - M., (2014), veKadıoğlu, İkli Havalimanı 3. Köprü İstanbul’un Kanal, Kadıoğlu: “Mikdat http://cadde.milliyet.com.tr. Kadıoğlu (2014), İSTKA, “2014-2023 İstanbulBölgePlanı” Ajansı. –İstanbulKalkınma İsimsiz, (2014-d), Geçti”, Nüfusu130Ülkeyi “İstanbul’un http://www.hurriyet.com.tr. TMMOB ŞPO, (2010), Projesi“3. Köprü Raporu”, Değerlendirme İstanbulŞubesi,Eylül 2010. Uras, G.,(2013), “ Anadoluİstanbul’a Taşındı”, Gazetesi. Milliyet Türksoy, C.,(2008), “Ulaşım ve Trafik”,Gazetesi, Akşam http://v3.arkitera.com. (2014),http://www.tuik.gov.tr.TÜİK, Tenekeci, İ.,(2014). Etmek”,“Emeğe Hürmet yenisafak.com.tr tr, 18.03.2013. Ökten, S.,(2013), ve Anlattı”, Medeniyeti Şehri “Beykozlulara http://www.beykoz.bel. Üyesi Prof. Dr. Olgun’un http://petgazete.com Kurtuluş Açıklamaları), . res Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji BölümüZooloji AnabilimDalıöğretim (2013), Olgun, K., Olsun” Koridoru içinGeçiş Hayvanlar “Karayollarında (Adnan Mende Kutlu, M.,(2012), Boğmak”,“İstanbul’u Yenişafak Gazetesi Uyg-ArAraçları Merkezi, T.C. ve İstanbul Bakanlığı Ulaştırma Teknik Üniversitesi. (2005), Komisyon, ve AnaPlanı Ulaştırma Ulaşım “Ulaştırma Stratejisi Raporu, Sonuç İsimsiz, (2014-c), “İstanbul’un Trafiğiİkinci!”, Dünyada http://www.ahaber.com.tr com.tr. İsimsiz, (2014-b), İşte İstanbul’da Artan Trafik Çilesinin Nedeni”, http://www.sabah. Gazetesi. Gürdoğan, N.,(2014), “İki Yönetici Bir Yöneticiden DahaDoğru Düşünür”, Yeni Şafak com.tr. Gündoğan, F., (2013), “İstanbul’un Trafik ve İSBAK’ın Çıkmazı Yeni Projeleri”,www.isbak. Karadağ, A.,(2014), Karadağ, Cansever’inOsmanlıŞehri”,“Turgut http://www.hendesedergisi.com İsimsiz, (2014), MilyonuKayıtlı AraçSayısıAştı”, 18,5 “Trafiğe http://www.milliyet.com.tr. , M., (2013), “İstanbul’un Trafik Problemi Nasıl Çözülür?”, Havadan Sudan, , Milliyet Gazetesi. , Milliyet . -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 283 Geleceğin Şehri Sempozyumu 4. Oturum Bildirileri

Geleceğin Şehri Toplumsal Hayat ve Kültür Oturum Başkanı: Yrd. Doç. Dr. Murat ŞENTÜRK (İstanbul Üniversitesi) • Erol ERDOĞAN (İlahiyatçı, Sosyolog) Çocukluğumuzdaki Oyunların Topluma-Çocuklara Yeniden Kazandırılması ve Kentleşmede ‘Çocuğa Görelik’ İlkesi

• Dr. Mehmet GÜNEŞ (Osmanlı Arşivi Personeli) Geçmiş Perspektifiyle Geleceğin Şehrinde Sosyal Güvenliği Sağlamak

• Yrd. Doç. Dr. Reşat AÇIKGÖZ (Muş Alparslan Üniversitesi) Kent Yoksulluğu ve Mekânsal Yarılma

• Doç. Dr. Halime ÜNAL (Yıldırım Beyazıt Üniversitesi) Kentlerde Tehlikeli Alanlar: Ankara ve Muğla Örneği öncelikle öncelikle bozulması’ ezberinin oyunlar‘toplumun konusundaki gerekir. yorlar. topluma oyunları ve çocuğa yeniden Çocukluğumuzun kazandırılabilir. Bunun için şından ayrılmıyor, şehirlerde oyun yeri yok.’- yüklü unsurlara diyerek dışındaki suçukendisi büyüklerdir. ‘Çocuklar oynamıyor, Bunarağmen, büyükler sokağa çıkmıyor, internetinba- Oyunların ‘oynanmıyor’ olmasındaenbüyüksuç ‘büyükler’indir. eden terk Çünküoyunları olmadığını mümkün anlarız. kaybolmasının tığımızda, tamamen ve oyunların kolaylıkla nun ‘çocuk’- buaçılardan etmemizlazım.Ayrıca, konuya yaklaş olmadığını kabul merkezli gibi değişim Böyle yönü varlığını tespit baktığımızda ederiz. güçlüdurumların kileri soru- göç, aileye geçiş, genişailedençekirdek çalışmahayatının değişimi, çocukiliş- ebeveyn edilişinde, terk oyunların köyden kentleşme, şehre bakıldığında, Dahayakından ilişkili. kültürel, ve gerekçeleri sosyolojik siyasi,ekonomik süreçlerimizle doğrudandan kayboluş sanat yanimedeniyete ve hayata var. dairher şey hayatımız Bununyanında,oyunların - yüz yıllar içinde aldığı formda din, kültür, olduğunu görürüz. Oyunların yutları edebiyat, bakınca perspektiften Geniş ‘oyun’ ve meselesininkültür ilgili medeniyet krizlerimizle bo 1000’den fazladır. onbeş seneöncesinekadar Türkiye oynanan genelindeyaygın sayısı oyunların şekilde 1998’den bundanon, itibaren sonucundagördüm gerçekleştirdiğim ki, araştırmalarım neksel’, ‘unutulmuş’, ‘kaybolmuş’ ifadeediliroldu. gibi negatifanlamasahipkelimelerle oyunları başladı.Dolayısıylaçocukluğumuzun bırakmaya oyunlarına internet ‘eski’, ‘gele top, ebegibi sürecinde oyunlar mangala,kör yakar modernleşme yerinibilgisayar ve isimşehir, misket, çelikçomak, pense, birdirbir,kutu seksek, hımbıl, saklambaç, istop, bezirgânbaşı, kutu ipatlama,mendilkapmaca, oynadığımızÇocukluğumuzda seksek, Özet Sosyolog İlahiyatçı, Erol Erdoğan ‘Çocuğa Görelik’ İlkesi veKazandırılması Kentleşmede Topluma-Çocuklara Yeniden Oyunların Çocukluğumuzdaki - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 285 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 286 tim; Şehirleşmede Çocuğa Görelik. tim; Şehirleşmede Şiddet, Eği- Oyun, Şehir; Oyun, Çocuk, Oyunlar; Geleneksel Oyunlar; Çocukluğunuzdaki Anahtar Kelimeler etkileyecektir. ve politikalarına kültür turizm ve anlayışına yeni vesile birşehirleşme olacaktır. Böyle eğitim, birdönüşüm,kentleşme, kurmasına ve aktifilişkiler iledahafazlaiçiçeolmasına,çocuğunçevresiyle sağlıklı ğerler iletişiminyeniden inşaedilmesine, çocuğundayanışmaarasındaki ve paylaşma gibi de aile ile çocuk topluma oyunlarının ve çocuğa yenidenÇocukluğumuzun kazandırılması, üzerinde duracağım. Buyeni anlamınageliyor. biröneri paylaşacağım.dair önerilerimi Dördüncü bölümdeise ‘Şehircilikte çocuğa görelik ilkesi’ ve yeniden oynanır halegelmesininnasılsağlanacağınatopluma yeniden kazandırılması bozulmasına dönükçabaiçindeolacağım. ezberinin Üçüncübölümde,oyunların daki vererek analiziniyapacağım. Bubölümde, toplumun- oyunlar buyaklaşımların konusun receğim. bilgiler ve hakkında çalışmalarım derleme,ğumuzun oyunları yazmave kitaplaştırma Tebliğ Birincibölümde,- planımşöyledir; 1998yılındanitibaren yürüttüğümçocuklu metinlerini yazmaya başladım. Benzer oyunlar üzerinde özelikle durdum, onları farklarını yazmaya başladım.Benzermetinlerini durdum, oyunlar farklarını üzerinde özelikle onları oyun ismivar.arşivimde 700-800civarında biriktirirken, ismini liste şeklinde Oyunların Şu anda artmıştı. almazşekilde oyun sayısı akıl henüzişinbaşında,listedeki yüz derken, önce isimolarakyazmaya başladım. Böylece liste oluşmaya başladı.Elli,yüz,iki Oyunları Yöntemim1.2. Derleme ve Kaynaklarım yıla uzanansüreç başlamış oldu. unutulmasınistedim. Böylece onbeş kaybolmasın, amaca dönüşmesinisağladı.Oyunlar duğum oyunlar unutuluyor”“Eski yakınmalar, bireysel çabamıntoplumsal bir şeklindeki birbabalıkheyecanıyla başlamıştım. yazmaya böyle kişisel Oyunları Toplumda duy- sıkça içinde olanbirhevestir bu. oyun birlikte oynamak oyun onlarla istiyordum. öğretmek, Herbabanın olan kızlarıma Behiye Betül veMelis’in Hilye dım. Kızlarım henüz 1998 veya 1999 derlemeye yılında başla- Oyunları On peşindeyim. beş yıldır oyunların Gerekçemin1.1. Kişisel Toplumsallaşması Derleme, YazmaOyunlarını ve Çalışmalarım Kitaplaştırma 1998/99 Yılından Yürüttüğüm İtibaren Çocukluğumuzun Birinci Bölüm , büyüklerin ve toplumun oyunlara yaklaşımlarımdan örnekler örnekler ve toplumun oyunlara yaklaşımlarımdan bölümde , büyüklerin İkinci iki-üç yaşında olduğu yıllar.iki-üç Büyümekte - - oyun severlerle buluştu.oyun severlerle yeniden çalıştım. Metinleri Tashih, şimdiilk beş kitap derken resimleme, baskı tasarım, göre veya oyun araç-gerecine gruplandırdım. oynandığı mekâna evet dedim.Oyunları, yıl,Geçen KÜLTÜR AŞ’den gelince, ilgili tereddütsüz teklif kitaplaştırılmasıyla oyunların 1.4. Kitaplaştırma bilir, Kim getiremedik. devamını Konuşmanın hangi hatıralaronuağlattı. Ceviz Fırıldağıdesindeki fotoğrafındaydı. Birdenegöreyim, amcamızbaşlamışağlamaya. etmek içinamcaya yeni sorularyöneltmeyi düşünüyordum. Onungözü projeksiyon per adamyaptın?”zaman kardan diye sordum. “50 yılolduevladım.” devam dedi.Konuşmaya giderekmız vardı yanına kadar söyleşi salonunda. Mikrofonumla “Amcacığım en son ne misafirleresalondaki ‘Ceviz Fırıldağı’nın fotoğrafını biramca- 60yaşlarında göstermiştim. Fuarı’nda* CNR 2014 Kitap Kültür AŞ’nin sahipliğindeSöyleşisinde ev düzenlenen Oyun Çin’de binyıllıkoyun olduğunudüşünün. kaç Artık çıktıkarşıma. Gode” yörelerde adıylabaşka derastladım.Sonra veTürkî Cumhuriyetlerde, Kafkaslarda köyde oynanıyor sanmıştım. Önce Adana ve Sivas’ta ‘Çömçe Gelin’ adıylarastladım. “Ede bir oyun dahavar. yağmur duasıdiye tanımlıyorum benonu. Çocukların Sadecebizim oynanıyor. isimlerle araştırdıkça şaşırdım, dünyanın pekçokbölgesindefarklı “Gode” diye oyunu sayılmaktadır. Bizimyörelerde ‘Evin’, ‘Altı Ev’ veya ‘Kaya’ gibi tanınır. adlarla Oyunu yaygınlığını* Oyunların görünceşaşırdım. ‘Mangala’ oyunu mesela. zekâ Türklerin eneski Çocuk’ olarakyazdım. mıyorum. Mevsimi’ hikâyesini ‘İnsan Sedanur’un kitabımda ‘Ayakkabılarını Giyen Ellerine ohaliniunuta- oyuncağı, oyunu giyememiş.yormuş. olmuş. Hiç Sedanur’un Ayakkabıları giyemi - birrahatsızlığından dolayı ayakkabılarını vardı. Ayaklarındaki Hüzünlü birhikâyesi gibi oynuyordu. Çok daneşeliydi. Yanında vardı. Çocuğun adıSedanur. dayaşlıbirkadın ile oyuncak beş yaşındaydı.oynayanrinde bir çocuk gördüm. Ayakkabıları Henüz dört * Kastamonu’da geziyordum. civarında 2007yılıydı. birduvarüze Sanırım Genişçe kale 1.3. BazıHatıralarım anlatansayfalara baktım. rını oynayan oldu. geçseyerel Elimenezamanyöresel çocuklarda çocukoyunla birkaynak - oyun rastladım.Nezaman seyahate çıksam gözüm sokaklarda, aitkaynaklarda neklerine der da hemşeri araştırmalarda, bazılarına tamamladım. Bazı oyunlara akademik rimden büyükle annemden, ağabeyimden, dinledim. Eksik hatırladıklarımı çocukları anneleri, dayanıyor.hatıralarıma nineleri, dinleyerek Dedeleri, derledim. başkalarını Bazıoyunları yazdım. oyunları yer Kitaplarda çoğukendi alanoyunların çocukluğumdaki Önce kendi datasnifettim. anılanoyunları isimlerle İçeriği aynı amafarklı kaydettim. koruyarak - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 287 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 288 2.1. Büyüklerin, Çocuk ve Oyun İlişkisine Dair Kullandıkları Dair Cümleler Çocuk İlişkisine ve2.1. Büyüklerin, Oyun sal Yöneticiler vbkişiler. Anne, Baba,Dede, Babaanne, Anneanne, Öğretmen,Büyükler: DinGörevlisi, Yerel ve Ulu- Bu Yaklaşımların Analizi veBüyüklerin Toplumun Oyunlara Yaklaşımlarından ve Örnekler Bölüm İkinci Bunlarda oyun yer 100civarında aldı. Oyunları 5.Kelime Oyunları, İp-Mendil 1. ilk 5’i şunlar: yayınlandı. Bukitaplar Taş 3. 2.KumsalOyunları, Top Oyunları, 4. Oyunları, planlamamızda Şuanda 32’şerİlk tespit ettik. çıkarabileceğimizi kitap sayfalık 20’ye yakın Küçükken bu oyunları tek başımıza oynamıyorduk. Büyükler çocuklarla birlikte oynamayı birlikte çocuklarla tek bu oyunları başımıza oynamıyorduk. Büyükler Küçükken İk loji ve yenilik çağının çocuklarına “eski” veya “geleneksel” dediğimiz zordur. sevdirmek şeyi da “eski oyun” dediğiniz zamanoyunu çocuğakötüleyerek anlatmışoluyorsunuz. Tekno nüştürüyorlar, güncelolmaktançıkarıyorlar. Çocuğa, biroyunu anlatırken “geleneksel” ya daha baştan Bir: Büyükler “Eski” veya “Geleneksel” diyerek oyunları “nostaljik” unsura dö cümlelere şöyledir. dairanalizlerim Yukarıdaki Analizi Kullandıkları Dair Cümlelerin Çocuk İlişkisine ve 2.2. Büyüklerin, Oyun değil, çabasıolarakgörüyorum. çocuklarda suçbastırma Sorun büyüklerde. büyüklerin oynamıyorlar.” oyunları eski gözden cümlelerimizi Buyakınmaları geçirmeliyiz. şeklindeki edilen tekrar Onun için sıklıkla “Çocuklar, çıkmıyor, sokağa başından internetin kalkmıyor, etmemizlazım. nı kabul varlığını Böyletespit baktığımızdarumların ederiz. sorunun merkezinde ‘çocuk’ olmadığı- gibigeçiş, sosyolojik yönü çalışmahayatının değişimi, güçlüdu- çocukilişkileri ebeveyn köyden edilmesinde;kentleşme, şehre terk göç, aileye genişailedençekirdek Oyunların “Şimdi varsa yoksa oyunlarımız internet.Geleneksel unutuldu.” “Şehirde heryer beton,oyun içinyer yok.” mıyorlar.” “Çocuklar, dijitaloyunlara okumuyorlar, kitap dahaçok ilgigösteriyorlar; oyunları oyna eski - “Çocuklar, sokağa çıkmıyorlar, başındalar.” süreklibilgisayar ve televizyon i: “Çocuklar, etti,yok terk bilmiyorlar” oyunları saydı. öncebüyükler Oyunları tespiti eksik. - - modern zamanlardaki oyunların kıyaslamasını yaptığımızda daha net olarak ortaya çık yaptığımızda daha netolarakortaya kıyaslamasını oyunların zamanlardaki modern oyunlarıyla önemi,çocukluğumuzun topluma yeniden kazandırılmasının Oyunların Kıyaslaması Oyunların Dönemlerdeki 3.1. Çocukluğumuzun ileModern Oyunları Yeniden HaleGelmesiİçinÖneriler Oynanır Topluma-ÇocuklaraOyunların Yeniden Kazandırılması ve Üçüncü Bölüm çokdurma”dışarıda diyerek sınırlıyorlar. budefada çocukları leri önündenuzaklaşma, oynama, kapının “Bilmediğin çocuklarla lıyorlar. sahip. çoğuevde oyunların oynanabilecek Evden esnekliğe süpürdük dışarıya Ki Yedi: Evde oyun oynayan çocuklara “Etrafı dağıtmayın.” diyerek bağırıyorlar,- kova terlikle amcamız daoluyordu. dönemler Modern aralığı’‘yaş dahabireyci konusunda ve dar. bazen babamız, kardeşimiz grubu abimiz, ablamız,küçük içerisinde oynuyorduk. Oyun çoğu ailecekoynanabilen oyunlar. çokgenişyaşaralığında oyunları Çocukluğumuzda Altı: “Çocuk oyunları” diyerek oynanma oyunların yaşını daraltıyorlar. bunların Hâlbuki geç” demekhatalıbirdavranış. oynamasını bu oyunları isterken Çocukların koymamalıyız. “Çocuğum şu internetten vaz- ileilgilenmesiternet doğaldır. bilgisayar karşısına oyunların yadatelefondaki Oyunları, olacağını etmesiylemümkün sanıyorlar. terk şeyi in- Çocukların Bu, yanlışbirkoşutlama. Beş: çık” bir sokağa sevdikleri bırak, “İnterneti oynanmasını oyunların diyerek, çocukların oynanacak oyunlar var. bile çıkarken 10.kata 1.kattan Hattaasansörle çokoyun varki. oynanabilecek okadar oynanacak sohbetederken onlarca çayını oyun içerken, var. ikindi otururken, Balkonda yüzde doksanışehirlerde oynanabilecek oyunlar.Oyunların birmasanınetrafında Evdeki alanıgibi büyükmeydanlar gerekiyor. yeri, stadveya oyun piknik içinharman sayıdaki hakverilecekbirtavırgöstermek değil. Çünküçelikçomak ve bazıtop gibi oyunları az betonlaşma olduğudoğruhirlerimizde edilmesinebunumazeret terk ancakoyunları Dört: “Şehirde heryer beton, oyun içinyer yok” diyerek şehirden oyunları dışlıyorlar. Şe oyun ve sürekli eğlenceiçindeler. çocuklar niklerde seksek çizgileriyle dolu. Pikan oynuyorlar. buldukları cuklar, sokakları İstanbul’un ortam Üç: oyun oynamıyor”“Çocuklar cümlesieksikbirgözleme dayanıyor aynı zamanda.Ço birboyutu. ve kültür medeniyet krizimizin yaklaşımlar koyduğu unutulması,değişmesicuk oyunlarının ilgili ve toplumun bukonuyla ortaya bilmiyor. oyunları Aktarılmadığı içindeçocuklar Çocuk bilmediği oynayamaz. birşeyi Ço bıraktığı için,oyunlar şehirlere aktarılmadı. değil köylere aitzannedildiği içinçocuklara ------

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 289 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 290 loji ya da oyunun kendisi. loji yadaoyunun kendisi. oyunlarda modern asılaktör oyunlarında asılunsurtekno insaniken Çocukluğumuzun Edebiyattan uzak. dar. ettiği yaşaralıkları Hitap şiddete sağlığazararlı. meyyal. Bazıları birkısmı aletlerinin tırıyor. Oyun ve özel çocuğunüretimine aletleri kapalı. imalatadayalı, fabrikasyon Oyun oyunlar; dönemlerdeki dahabireysel,Modern yalnızlaş - çatışmacıve İnsanı yarışmacı. sahip. Şiddetten, şiddetiöğretmekten, Edebiyat şiddete ve övgüden estetik unsurlarına uzak. süresine göre ayarlanabilir. Yaş aralığı veoynanabilir. geniş; aile ile ağabeyle ablalarla ve oyun aletlerine oyun oyunculara, iklime, mekâna, kurdurucu. esnek; Kuralları ilişki lerle açıyor. nesne oyun aracınadönüştürücü. tümcanlılarla, nesneleri Çevredeki Çevredeki tışmadan uzak. Yarışmacı yönü paylaşımcı yönüyle dengeleniyor. çevreye, İnsanı dışarıya ve eğlenceli;ça- Çocukluğumuzun oyunları; dahapaylaşımcı, dayanışmacı, arkadaşçı yapalım. şekilde maktadır. bölümde özet Birinci şimdi daha detaylı olarak ifade ettiğimiz bu kıyaslamayı ve EldeEdilecek BazıSonuçlar Topluma-Çocuklara3.2. Oyunların Yeniden Kazandırılmasının Önemi e. d. c. b. a. g. f. i. h.

nal bağımlılıkların bir kısmı engellenmiş olacak. engellenmişolacak. birkısmı nal bağımlılıkların Sa- olacak. kazanmış Çocuklar, dışındaoyun arkadaşlığı ve arkadaşlığı okul internet bireyciliğinden azdaolsauzaklaşacaklar. sayesindeÇocuklar, çağın dayanışmacı, oyunların karakterleri paylaşımcı, kümeci aracılıkedecek. çokyönlüriyle iletişim kurmasına ve toplumun ailesibaştaolmaküzereOyunlar, diğerüyele büyükleriyle çocukların geçirebilecek. Çocuklar, bilgisayar, ve internet da vakit sosyal medyanın yanı sıra doğal oyunlarla gelişimlerine doğal katkılar sağlamışolacak. doğalkatkılar gelişimlerine ve biyolojik ve ilefiziki oyunÇocuklar, aletleri oyuncaklar oyunlar içinyapacakları oluşturacak. ünsiyet iletişim kuracak, taş, ağaçvb)iletanışacak, orman, deniz,nehir,rak, sokak, nesne, eşyave çevreÇocuklar, (top ve gökyüzündeki oyunlar üzerinden yeryüzü Web sosyalağlar, siteleri, android sistemler, ceptelefonları içinüretilen, tasarlanan tanıtımı amacıylaçalışmalaryapılacak. kültürlere başka Topluma oyunların sağlayacak, oyunlar, ve kazandırılan turizm tanıtımınakatkı ülke oluşacak. mekânları geçirme daha doğaloyun, eğlenceve vakit böylece kentlerde etkileyecek, mimarisini kent topluma kazandırılması Oyunların - - - - d. ve Şehir Konut Oyunlara Yer Mimarisinde Ayrılmalı yönlendirebilir. göstereceği bukonuya ilgi oyunAile ve PolitikalarBakanlığı konusunda aileleri Sosyal gözoyun oyuncak yummalı. Birlikte esansında meydana yapmalı. gelebilecek dağınıklara oyun oyunlar birlikte vaktiayırmalı, oynamalı. Evde dili benimsemeli.Ailelerçocuklarına olmayan davranışlar veta karşılığı sözler yerine paylaşımcı ve dayanışmacı bir iletişim Aileler, çocuklarına çık”“Hadi sokağa veya “Az oyna” dagelenekseoyunları gibi çocuk c. “Oyna” “HadiOynayalım” Aile Soğukluğundan İletişimineGeçmeli yakalayacaktır. cuk+aile+öğretmen hedef olarak seçilmelidir. Böylece, oyunlar ‘toplumsallaşma’ imkânı toplumun tamamı;mesela, ço çalışmalarında toplumaoyunların yeniden kazandırılması çok geniştir. oynanmabu yönüoyunlarının yaş aralıkları unutulmamalı. Ayrıca, Oyunların severek oynadığı oyunlardır.” aksineçocukluğumuzun oyunların dönemlerdeki Modern oynadığımızÇocukluğumuzda oyunlar sadece “çocuk oyunu” onlar değildir; “Çocukların Geneli Olmalı b. Topluma Oyunların Kazandırılmasında Toplumun HedefKitle çoğununheryerdeoyunların daşarttır. oynanabileceğini kavramaları oynanmama oyunların gerekçesiolamayacağı,dirler. olumsuzlukların mimari Şehirdeki gibi olumsuzlamaktanvazgeçmeli- tanımlamalarla geleneksel/eski/unutulmuş oyunları, gelmektedir.ğil, olduğunuanlamaları etmelidir. kendilerinin bunufark Büyükler Ayrıca, de edenve terk başında,oyunları hayattan oyunları çocukların Bunların dışlayanların vea. Büyükler Toplum İlgiliYargılarını Oyunlarla Gözden Geçirmeli Öneriler Topluma-Çocuklara3.3. Oyunların Yeniden Kazandırılmasına Yönelik • • • • oldukları kültürel kodlarıyla birlikte dijital sürece dâhil olacak. dijitalsürece birlikte dâhilolacak. kültürel kodlarıyla oldukları Böylece, oyunlar dadâhilolacak. sahip oyunları oyunlar arasına,çocukluğumuzun Trafiğe kapalı cadde ve sokaklarda seksek vb.Trafiğe çizilerek oyunlar yürüme alanlarına kapalı cadde ve sokaklarda lıdır. AVM oluşturulma- buoyunlar içinözel ve benzeri mekânlarda mekânlar/unsurlar konulmalıdır. araç-gereçleri Parklara bazıoyunların ler belliölçüdekorunmalıdır. yapılmalıdır. oynanacağıParklar çocukoyunlarının şekilde Parklarda toprak zemin- - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 291 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 292 Yapılmalıdır. e. Kültürü Oyun Oluşturacak Etkinlikler, Projeler ve Yayınlar Şehrin tasarımında neyi dikkate alırsak herkes için en yüksek ortak paydayı yakalarız? içinen yüksekortak alırsakherkes dikkate neyi tasarımında Şehrin Yakalanması. Tasarımında4.1. Şehir Paydanın Herkes İçinMaksimum Ortak ‘ÇocuğaŞehirleşmede Görelik’ İlkesinin Oluşturulması Bölüm Dördüncü • • • • • • • • • • • • programlarda çocukluğumuzdaki oyunların yer aldığı etkinlikler düzenlenmelidir. yer oyunların aldığıprogramlarda etkinlikler çocukluğumuzdaki veCami dersleri Yaz yaygın Kursugibi eğitim çocuklara alanındahizmetveren Kur’an en az otopark kadar oyun alanıdaönemsenmelidir. kadar en azotopark binalardaSitelerde ve çokkatlı ‘oyun bölümü’ ayrılmalıdır. binalarda Çok katlı/daireli örneği) (Esenler Belediyesi Çocuk Sokağı uygulamaları yapılmalıdır. tematik sokak şeklinde veya Çocuk Sokağı Sokağı Oyun lidir. imaledilme oyun oyunlar araç-gereçleri içinşehirmobilyaları, Çocukluğumuzdaki buralarda oynayabilmelidir.oyun algısı çocuklar güçlendirilmeli, nebilecekleri atölyeler,nebilecekleri kurslar, eğitim programları düzenlenmelidir. yapmayı oyuncak öğre ve elbecerileriyle oyun-araç gereçlerini kendi Çocukların yapılmalıdır.oyunları olimpiyat,festival,ve yarışma, tiyatro oyunlarla müzikaller Çocukluğumuzdaki 2014 Şöleni, leneksel Çocuk Oyunları Yazı) özellarına bölümayrılmalıdır. Belediyesi (Üsküdar Bilgi Evleri Yıl Programı Sonu Ge Bilgi vb. Evlerin Okulların, yılsonuprogramlarında eğitim çocukoyun kurumlarının - örneği) İftarları la değerlendirilmelidir. Sokak (GOP 2014Ramazan - çocuk oyunlarıy boş zamanları gelen çocukların gibi dini etkinliklere iftarları Sokak ve Gençlik 19 Mayıs Spor Bayramında çocukoyunları “gösteri” olarakyer almalıdır. ve unsuru olarakilave gösteri çocuk oyunları yarışma edilmelidir. Çocuk Bayramı baştaolmaküzere23 Nisan tören, vb. şölen,kutlama etkinliklere şünmeli, bunagöre projeler, müfredatlar geliştirmelidir. olarakdü- ileMEB, eğitiminin biri değerler araçlarından oyunları, Bakanlığı litikalar Dini, sosyal ve kültürel eğim veren başta olmak üzere kuruluşlar Aile ve Po Sosyal fazla çocuğaulaştırılmalıdır. Çocuk anlatankitaplar, oyunlarını dergiler, varolanlar daha bültenler hazırlanmalı, - - - - si şöyledir; Edebiyatın İlkesini ‘Çocuğa Uyarlayabiliriz. Şehirciliğe Görelik’ Edebiyatın çocuğagörelik ilke paydayı yakalamış unsurlariçinenyüksekortak lı-cansız oluruz. Bir şehrin tasarım ve planlanmasında Yaşanabilir için şöyle düşünmeliyiz; birşehir/mekân için yeterli birölçüdeğildir. hassasiyetin durumlar tetikleyeceği miktar iyileştirecektir ancakbuiki şehir”‘yaşanabilir Şehirleşmede ‘ağaç’ ve ‘engelli insan’ bir alınmasıelbette şehirlerimizi dikkate unsurlarının 4.3. Edebiyatın Çocuğa Görelik İlkesini Uyarlama Şehirciliğe len sosyaldavranışlar halinegelmiştir. gruplarda sağcılar, birlikte belirgin için detercih olmakla edi- ve muhafazakarlar dindarlar vunma ve dahaçevreci eğilimi birdünya sol/sosyalistve içinağacıkutsallaştırma çevreci sa- engelliinsanınşehirde yaşamahakkını Küresel karşı ısınmavekentleşmeye çarpık buyüzdendir. kazanması ve mistikunsurlar yor. Çevre kitleselleşmesi ve uygulamalara engelliinsanlailgili tepkilerin gösterilen kötü önlenebileceği şehirleşmenin düşünülü - kötü Ağaç ve engelli insan, ön plana çıkarılarak çalışıyorlar. insaniçizgiye ağaç ve engelliinsandır. şehirleşmeyi çekmeye figür; rak, Buiki - dünyada postmodern figürüöneçıkara çevreciler ve doğalhayat iki savunucuları karşı Sanayileşme, gibi şehirleşmeye göç, köyden kente çarpık gökdelenler hızlıyapılaşma, dev Engelli İnsan 4.2. Çarpık Kentleşmeye Kaşı Postmodern Telafi İki Aracı; Ağaç ve Emekli? Genç, Kadın? Yaşlı? Erkek, paydayı yakalarız? Fakir, Zengin? Öğrenci, Köylü, Şehirli? İşçi, hangi insana göreŞehri planlarsak tüm insanlar, evren içinen yüksek ortak canlı-cansız dur. Yeni “Birşehir, sorusuşuolmalıdır; hangiinsanagöre tasarlanmalıdır?” yüzyılın birsoru- kalmış aynı vermektedir cevabı ve busorugeçenyüzyılda herkes Bu soruyaartık şeklindedir. “Birşehirinsanagöre cevabı tasarlanmalı,planlanmalıveSorunun yapılmalıdır” AVM’leri, mağazaları? Fabrikaları, işyerlerini? araçları? Otomobilleri, lerinin esasalınması.”lerinin ilgi ve eğilim- bireysel farklılıklarının, özelliklerinin, ve psikolojik sinde çocuğunfizyolojik “Edebi metinlerve dersprogramının oluşturulmasındaveya dersinişlenme esas alırsak, şehrin tüm sakinleri veçocuğu şehrin tüm sakinleri can esas alırsak, - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 293 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 294 insanlar için en yüksek oranda güvenli, sağlıklı, yaşanabilirdir.insanlar içinenyüksekorandagüvenli, sağlıklı, ise o şehir kadınlar, güvenli,kullanışlı, yaşlılar,sağlıklı engelliler başta olmak üzere tüm Kaldırımlar, caddeler, sokaklar, mahalleler, binalar, için parklar, çocuklar ulaşımsistemleri paradigmal birtercihtir. ve dominatiftir; daha vizyoner Yeni anlayışıdır. birşehirleşme yapılmasından ve etkinlik içinmekân şehirdeŞehircilikte çocuklar Çocuğa Görelik İlkesi, yapılması.”ve konutların şehir sağlayacak şekilde iletişimkurmasını çevresiyle sağlıklı ması; çocuğuncanlı-cansız ile oyun başta olmak üzere özellikleri jik ve psikolojik ilgi, merak ve eğilimlerinin esas alın- çocuğunfizyolo Şehircilikte tasarımında Çocuğa ve konutların Görelik İlkesi: Şehirler “Şehircilikte denemesiyapabiliriz. Çocuğa içinbirtarif Görelik İlkesi” 4.4. BirTarif Şehircilikte Çocuğa Denemesi: Görelik İlkesi larda iyileşmelersağlayacaktır. entelektüel biraçılımavesile olacakhemdepratikuygulama- politikalarında kentleşme veya böyle birgündeminbaşlatılması, konuşulması Şehircilikte Çocuğa Görelik İlkesinin benzer birdurumvardır. içindetercih sahiptir. edilebilirkeyfiyete büyükler hikâye Oyun konusunda da ve yemek bir alarakokuduğu Çocuğunkeyif roman, elindendüşürmediği bir hoşuna giden birfilm, fonksiyonel, yöntemler üzerinde çalışmamızı sağlayacaktır. doğal, koruyucu-önleyici denklemidir. şehir-çocuk BöyleBu noktadaişeyarayacak birdenklem, olandenklem güvenlik“Minimum uygulamalarıyla güvende olacağımız şehrinasıloluşturabiliriz?” çalışılması gereken soruşudur; üzerinde dahaciddi oluştururken Şehirlerde, maksimum güvenliği sağlayacak politikaları yüksekduvarlar,izleri, çitler, bilgisayar Bitmekbilmeyen birdehlizdir yazılımları. buyol. line girmişiz demektir. Kameralar, alarmlar, parmak dinleme casusluk sistemleri, birimleri, güvenliği aldığımız tasarımında zaman sonu gelmez bir merkeze güvenlikŞehrin tüne veya yönetilmesini iletasarlanmasını doğurmaktadır.ve teknoloji mektedir. yanyanagelmesişehirlerin ve Şehir güvenlik kelimelerinin ‘güvenlikçi’ mimari sondöneminenbelirgin kıstası politikalarında veŞehir konut ‘güvenlik’ olarakgözük 4.5. BirProblem ve Olarak Şehir Güvenlik Kıstası - - - cuğa Görelik” olabilir. birilke içinıslahedicive geleceğin kurtarıcı şehirleri ilkesi araç ve üzerinde paradigma yoğunlaşılabilir. olarakdaçocuk-şehir ilişkisi “Şehircilikte Ço bir iyileştirici süreciyle kentleşmeyi birlikte topluma yeniden kazandırılması Oyunların çocuğunyetenekkurabilen ve ruhsalgelişimideolumluolacaktır. kelimeler, ileiletişimidoğalhalegelecektir. harfler Çevresiyle doğal, anlamlı,içselilişkiler kır, dağlar, ağaç, deniz,sokak, taş, gökyüzü, toprak, yıldızlar,cek enbaşta.Çocuklarımızın döne Aileiçiiletişimgeri dönecek. geri pekçokşey dönmesiylebirlikte geri Oyunların gerekir. koyması somutprojeler ortaya stk’ların baştaolmaküzereise MEB, Aileve PolitikalarBakanlığı yerel Sosyal yönetimler, ve okullar dönüşünde, geri enbüyükgörev aileye düşmektedir. Oyunların sağlamak. Sonrasında vazgeçmelerini ve göstermek ezberlerinden yanlışlığını düşüncelerinin kendilerine daki - oyun konusun ilkadımıtoplumu yönetenlerin Başarmanın vebaşarabiliriz. büyüklerin topluma, yenidendönebilir.oyunları şehre geri veÇocukluğumuzun çocuklara Bunu Sonuç öğretme derdinde. verimsizliğin başlıcasebebibudur.Eğitimdeki Eskiden ‘hayat’ öğretirdi şimdisadece ‘okul’ Oyun “iklim” düşer. didaktikveya çatışmacıortamlara sunar. uzaklaştıkça iklimden İnsan geçincediğeroyunlar başlar. çocukluğa Bebeklikten iletişimintemeli oyundur.Anne ileçocukarasındaki Bebekileanneninilkoyunu ‘Ce!’dir. miz oyun-masal-sohbetten uzaklaşarak ‘didaktik’ eğitemez oldukça oldu. müthiş bir Oyun, ‘öğrenme iklimi’ sağlar. başlı başına bir okuldur. Oyun Eğitim yöntemi- yönetmekmı, sabıröğrenimi, ve demektir. dahaçokşey hayata alışma,riski ifade,- yetenek gelişimi,kendini gelişimi,değeraktarı sözlü kültür kullanımı, edinme, kas ilkolarak aklımıza Çocuk ve şehirilişkisinde ‘oyun’ gelir. çocukiçineğlence, arkadaş Oyun Denklemi Oyun 4.6. ‘Şehircilikte Çocuğa Görelik İlkesi’nin İlkAdımı Olarak Çocuk- - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 295

: Şehir, İç pasaport, Seyahat kartı, Sosyal güvenlik, Nüfuskontrolü. güvenlik, Sosyal Anahtar Kelimeler: Şehir, kartı, Seyahat İç pasaport, edilecektir. beyan ilgili fikirler tutmakla yerlerinde ları ve göndermek on- tespit edipmemleketlerine kişileri çalışmanın neticesindeişsizbekâr ceği açıklanacaktır. Ayrıca nüfusu kontrol etmek üzere koordineli bir şekilde iş kollarıyla ne yapılabile hakkında insan kapatmak yerleşimine üzerindeki kapasitesinin nusu şehri, dışında söz memuriyet, eğitim ko vebelirleyip sağlıknedeniyleyapılanzorunlu iskânlar koşullarını ve ekonomik imkânlarını sahasıilealtyapı yerleşim bir şehrin günümüzdeki yolları üzerinde durulacaktır.uyarlama atfen işleyişe Bu hususta Osmanlı dönemindeki şehiryapılanmasına elealınacakve postmodern buçalışmaları yapılan çalışmalarkısaca muhtemel önlemek için asayiş sorunlarını zümreyi şehirdışınaçıkararak işsizbekâr deki uygulaması ileşehir içpasaport konulan kontrolaltındatutmakiçinyürürlüğe göçleri deİstanbulgibi özellikle büyükşehirlere yönelikfus hareketlerini, münferit yadatoplu nü- Osmanlı şehirlerinde tebliğde, hazırlanan 19. yüzyılın yolaBu perspektiften çıkılarak olacaktır. geleceğe dönük uygulanabiliruyarlayarak doğru hale getirmek bir tavır günün şartlarına almak ve icapettiğinde geçmişte denenenbazıyöntemlere ve buyöntemleri bakmak sosyalbiridare olmuştur. anlayışının temelnümüze unsurları kadar Buaçıdanönlemler gü- tarihten ve ettirmek, asayişi huzurunudevam temin ederekceye halkın çıkarmak tatminedicibirdere imkânlarını altyapı içindeiyiidare etmek, koşulları kendi Bir şehri Özet Osmanlı ArşiviPersoneli Dr. MehmetGüneş of ThePast inTheFutureProviding Security With Social Perspective Sosyal GüvenliğiŞehrinde Sağlamak PerspektifiyleGeçmiş Geleceğin - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 297 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 298 Keywords : City, passport, Internal Travel card, security, Social Population control. themintheirplaces.to keep in result incoordination of work withbusiness branches to control thepopulation and about sendingunemployed andsingular peopleto theirnative citiesbythem detecting city, mechanism.Also, referring period to considerations will bedeclared theOttoman defining settlementarea andinfrastructure possibilitiesandeconomicconditions ofthe except from forced migration made because of officialdom, education and health, by forbe explained what to do about closing a city human settlement over its capacity, structure.sed onways to Onthismatter, city to adapttheseworks postmodern itwill removing unemployed andsingularclasseswillbeexaminedbriefly, anditwillbe focu- İstanbulundercontrol,like madeto andtheworks problems prevent possiblesecurity migrations andespecially individual or collective towardsof 19.Century majorcities Ottomancation whichwasputinto cities keep populationmovements effect to inthe appli- from thisnotificationprepared thatperspective, passport theinternal In starting methods applicableto future by adaptingto conditionsoftheday. to lookatsomemethodstested these inpastandto precaution, make take ifnecessary maintain peaceofpeopleby to providing aspect security. thisrespect itwillbearight In degreeown conditions, andto to enhanceinfrastructure possibilitiesto asatisfactory hasbeenbasicelementsofasocialgovernment approach inits toIt managefineacity Abstract Osmanlı döneminde güvenliği sağlamaya yönelik olarakuygulama sahasına geçirilmiş olmuştur. Böyle faaliyetler, değiştirerek göre çağın şekil etmiştir. gereklerine devam anlaşılmaya çalışılmıştır. altındayatanönemlibiramil, Buçalışmaların güvenliği sağlamak tespit yoluyla durumları edilmeye ve insan işlemleri profili insanların şehrin nüfus kayıt görevlendirilerek düzenini memurları fahını ve sağlamakiçindevlet birimlerinin yerleşim devreye üzere sokulmuştur. kuvvetleri korumak kolluk reve sosyalortamı Ayrıca halkın edilmiş güçlerteşkil askeri dageliştirilmiş; dışındasavunma tedbirler Bu gibi araçları ilkel halegetirerek aracılığıylave oluşturmuşlardır. savunma duvarlar dışakapalı hatları bağlamaksuretiyle almışlaryadasiyasiotorite, surlar köpek tedbirler birimlerini yerleşim içgüdüsüyle bahçelerine ve korunma etrafını kapatmak evlerinin göre insanlar kendileri, bizzat bireyler tarafındanyadasiyasiiktidartarafında uygulamaya konulmuştur. Yerine toplumlarda güvenliğini bileinsanların sağlamaya yönelik çareler aranmıştır. Buçareler, Yaşanabilir eskidir. Eneski düşüncesi,insanlığın kadar oluşturma tarihi güvenli mekânlar Giriş - asayişini temin etmek ve sosyalhareketliliği kontrolaltınaalmakamacıyla men-imürur güvenlik ve genelinde halkın ülke engellemek, dönmelerini geri yeniçerilerin çıkarılan elealındı. daha ciddibirşekilde II.Mahmud, İstanbul’danYeniçerileri kaldıran ortadan ve engelleme meselesi,yeniçeriordusununGöç nüfushareketlerini ilgasındansonra 1 gönderilmekteydi. adıylaemirler sorumlularayol idari emri/hükmü ilgili bölgelerdeki maktaydı. Bununyanısırabiryerden için gidecek kontrol edilmeleri diğerine insanların tutul- istenmekte;yerlere defterleri esnaf içinsayım bildirmeleri yapılarakesnaf kefalet yolcu ilgili sahiplerinden adlarını izin verilmemekte; iskelelerden geçişlerine kayık lerin başıboşkimse gönderilmekte; memleketlerine edenşüpheli kişiler ikamet yakınlarında durumundabulunanyerler, ile kapısı önlemekiçintutulmakta;İstanbulmerkezi göçleri İstanbul’un hâkimdi. biryaklaşım şeklinde etmemeleri terk üretici topraklarını köylünün İstanbul’a gelmemesi vedevreye başlanmıştı.Bunundışındataşradanevlerin sokulmaya engellemek üzereler yapılmış;neticedetaşradan yapılan böyle göçleri yasakları seyahat İstanbul’a göç- ortamında meydana Celali gelmişve isyanları karmaşa oyüzyılda Nitekim gitmektedir. kadar geçmişi16.yüzyıla atılanciddiadımların İçgöçü önlemekonusunda Osmanlıidaresi, içgöçüengellemeyollarını devreyeyola koymuştu. çıkan çalışmıştı.Butelakkiden minimumaindirmeye nüfushareketlerini bölgeler arasındaki ve açısındanşehiridaresini düzenin için değerlendirmiş devamı karşılamak ihtiyaçlarını göre hemgüvenliği zamanın koşullarına sağlamakhemdeşehirlerin Osmanlı Devleti, Sosyal Döneminde Güvenliğin1. Osmanlı Unsurları koymaktadır. ortaya fikirleri yahat kontrol sisteminin, geleceğin nasılicraedileceği şehrinde hakkında edilecektir. metin,geçmişte uygulama alanıbulmuşolanbirse Bubağlamdaaşağıdaki sosyalgüvenliği birdenetimleşehirlerin temin göçalanyerlerdenılacak ve özellikle sıkı lanarak uygulanabilir biryöntemdir.- biçimdekulla deetkin Buişiçinbilgisayar teknoloji Osmanlı’nın uyar icraettiği kontrolsistemi, seyahat günümüzde dezamanın şartlarına gidemeyecek durumagelmişlerdir. (mürurtezkeresi) almadanbiryerden verilen resmi diğerine kâğıtları rafından kendilerine engellenmesi) uygulaması hayata geçirilmiştir. insanlar, Bukapsamda merciler ta- yetkili engelleyerek üzere sosyaldüzeni ettirmek devam men-imürur(seyahati karışmalarını yerlerde olası suç olaylarına başka rol altında tutmak belirsiz vekişilerin böylece kimliği bünyesinde kont manlı Devleti şehirler, insanların seyahatlerini arasındaki hattaköyler noktasınıoluşturmaktadır.olan biryöntem çıkış bumetindeelealınankonunun Os- Kaknüs Kaknüs Yayınları, İstanbul 2013,s.37-45. Nalan Turna, 19. Yüzyıldan Topraklarında 20. Yüzyıla Osmanlı veBelgeleri: Mürûr Tezkereleri Göç Asayiş Seyahat, , 1

- - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 299 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 300 mak yönünde karar alındı. mak yönünde karar bağla- kefile bunları belirleyip bulunanhamakve kayıkçıları lata ve Boğaziçiiskelelerinde deniz yoluyla engellemek üzere bulundurma; gelenleri adamlarını İstanbul, Üsküdar,- Ga rüsü’nde, deniz yoluyla kontrol için ise limanlar ile gelenleri Yenikapı’da ihtisap ağasının ve Küçükçekmece Yarımburgaz’da, Anadolu’dan kontroliçinBostancıbaşıKöp gelenleri gellemek amacıylaİstanbul’a Rumeli’den kontrol etmeküzere tezkerelerini gelenlerin sorumlu tutuldular.almakla en- İstanbul’a girişlerini Bu doğrultuda başıboş kimselerin ve İstanbul’da uygunedip bunları mahallere yerleştirmekle denetimaltına nüfusartışını tetkik mürurtezkerelerini İstanbul’a gelenlerin ağaları, kontroletmekti.İhtisap aletlerini esnafı denetlemek ve ölçü cezalandırmak; harekette bulunan kişileri aykırı ahlakına kamu ye uymayan göre ve ihtisapağasıve görevleri; dinikurallara anahatlarıyla adamlarının Bunizamname birdenizamnamehazırlandı. görevlerini açıklayan ağalarının İhtisab itibaren taşrada uygulamaya konularak eyalet ve sancaklara ihtisap ağaları tayin edildi. ihtisapağaları itibaren ve taşradauygulamaya eyalet sancaklara konularak İstanbul’daöncelikle Nezareti ve kuruldu busistem 1826yılındaİhtisab 1827yılından nun yanısırasosyaldüzeni sağlamakamacıylagüvenlik ve yürütmeküzere ihtisapişlerini gerekiyordu. Bu- gidipsulayla mahkemeye oradanmürurtezkeresini birlikte çıkartması imamından nereye ve neamaçlagideceğini gösteren birpusulaalması,ardından bupu- ilkzamanlarda mahalle almakiçindebirkimsenin, lazımdı.Bubelgeyi almaları izin kâğıdı) mürurtezkeresi (içpasaport/seyahat veya isteyenlerin mahalledenayrılmak öncelikle koydu. izne bağlanması) yürürlüğe nizamını (iç seyahatin Bu uygulamaya göre, bir köy 4 3 2 zenlemeli; bölgeye gelen kişilerin nereden geldiğinizenlemeli; öğrenip bölgeye gelen kişilerin bağlamadan sağlam kefile dü- dairdefter kalanlara odalarında ve bekâr iledükkân olmayan kişiler mahallede kayıtlı tabiplere, geçirmeli; doğanve kayda si, ayrıca daire öleninsanları sahiplerine, ve konak ve olanherke evli bekâr idareciler, yoklayıp bölgelerdeki Müslüman nüfusudikkatlice sorumluolan degönderiliyordu. işlerinden üzereemirler Buemirlerde belirtildiği kayıt için görevlilere icra etmeleri merkezden dikkatle işlemlerini gerekiyordu.dirilmesi Kayıt İstanbul lere iletmekle yükümlüydüler.lere iletmekle veya mukayyid nazırı bilgileri, taşradadefter diğeridarecilerrıyla de(muhtar, tutmakve bu lar) böyle kayıtları ve kâhya imam,kocabaşı ve Müslüman din adamla- gayrimüslim ve köylerdeki kaza tutarken, ölen ve sair kayıtları ler, ve nazırı mukayyid bulunan defter ve köy mahalletemelinde gelen,giden, doğan, lı’da sürdürüldü. düzenli Buişlerden işlemleri birşekilde nüfussayım ve sorumlu yoklama tutulmasınadabüyükönemverildi. BusebepleOsman- çapındanüfuskayıtlarının Ülke BOA, HAT, 335/19202.BOA, A.DVNS.BUY.İLM.d., numara:2,s. 98,99/79, 80. Tanzimat., s. Döneminde.. 120, 121. Umûr-ı Mecelle-i Osman Nuri, Osmaniye, Belediye, cilt1,Matbaa-i İstanbul1922/1338, s. 338-354. M. Çadırcı, ra 1997,s. 69-71. Çadırcı,Musa Tanzimat Kentleri’nin Anadolu Sosyal ve Döneminde Ekonomik Yapısı, - Türk TarihKurumu,Anka ’da iseSeraskerlik ileİstanbul’daki’te Odası bulunanMahallat mahkemelere bil- 3

4 Bu kayıtların Bukayıtların 2

- - - ilmühaber yazarakilgili götürülmeküzere verirlerdi. kuruma kendilerine gösteren vemak isteyen süreliğine nereye, eşkâllerini talebelerin gideceklerini nekadar idareden sorumlukesimler, ilekocabaşılardı. dinadamları gayrimüslim sonra şehirdışınaçıkabilirlerdi. sildirdikten isteyenlerayrılmak ise eğitmenden kayıtlarını tezkere alıp talebe defterinden ler Seraskerlik yapılıpdurumSeraskerlik araştırma medresede bunlarhakkında medresenin eğitmenine gider, tezkere alıpkalacakları hallenin imamve muhtarlarından İstanbul defterlere kaydedilmeliydi. farı rı ve mutasar gedikodaları menzil, dükkân çağına gelenlerbelirtilmeli; yürütmeli;cizye rini vedeftere ilepatrik hahambaşılar, yazdırılmalı; memurlar işle yoklama gayrimüslimlerin tarafından ihtisapnazırı ve tüccarodaları bekâr hanlardaki dekaydedilmeli; arsa sahipleri sonra bu defterleri, Mahallat Odası Mahallat sonra budefterleri, İstanbul’daki kaydettikten mahalle imamve nüfusuyoklayıp muhtarları, erkek Müslüman Yeri nüfustan sorumlu görevlilere ile memurlar geldikçe bulunuluyordu. uyarıda Nitekim de ahalinin doğum ve ölüm kayıtlarını tutarlardı. de ahalinindoğumve ölümkayıtlarını di iş ve görev alanındaki sorumlulardan izin kâğıdı almalarını gerekli kılmaktaydı. gerekli almalarını sorumlulardandi işve izinkâğıdı görev alanındaki ve köy mahallelerdeselerin, - muhtarve imamlardan,ken bunundışındaesnafkesiminin - 1841yılındayayımlanan edecekkim birnizamnamedeyineseyahat konusunda Mürur iskân ettirmemeliydiler.iskân nusu ilmühaberlerin birçok örneği bulunmaktadır.nusu ilmühaberlerin verirlerdi. Osmanlı arşivinde söz diğer kişilere ko zenleyip ahaliye ve sorumlu oldukları diğerkişiler, dü- ilmühaberleri idareci mürur tezkeresi almakiçingerekli konumundaki veKöy mahallelerde iletalebeve esnafgibizümrelerden muhtarlar belirli sorumluolan 12 11 10 9 8 7 6 5 şahısları misafir defterlerine kaydettirip işlerini bitirdikleri zaman kayıtlarını silmeliydiler.kayıtlarını zaman bitirdikleri kaydettirip işlerini misafirdefterlerine şahısları birişiçinmürur tezkeresiyle İstanbul taşradanticaretdetmeli; ayrıca veya başka mekte ve bununüzerine ilgililere yeni yapılmaktaydı. uyarılar tespit edil- rağmen tezkeresiz kişiler çıkarılmasına Emirler gönderileceklerdi. leketlerine sonra ettirildikten yine mem- bir süreliğine ihtisap bir ağası handa tarafından ikamet kısa zaman kişiler ise tespit edildikleri kimsesiz bulunmayanile İstanbul’ageldiği haldekefili Osmanlı Millet Sistemi: Mit ve Gerçek Sistemi:Mit Millet , Klasik Osmanlı Kenanoğlu, M. Macit Yayınları, İstanbul2004, s. 178,179. “Kocabaşı”,Mert, Özcan BOA, A.M,7/84;7/92;7/93;7/94; 7/97; 7/98;7/99;7/100;8/1;8/27;8/13. N. Turna, BOA, A.M,6/98;6/99;7/75;8/7;8/11; 8/19;8/20;8/31;8/27. BOA, A.DVNS.BUY.İLM.d., numara:2,s. 133, 134,138,139,142/114,115,119,120,123. BOA, HAT, 336/19258-C. BOA, HAT, 336/19258-B. …Mürûr Tezkereleri, s. 72, 76;156. ’e edilirlerdi. Medreseden deftere sonramedreseye kaydedildikten kabul , cilt 26, Ankara 2002,s. 140. İA,cilt26,Ankara TDV 5 Gayrimüslim bölgelerde Gayrimüslim idareciler,- mahalleninnüfusunukay 7 ), medreseden- ayrıl (ders vekilleri leri Medrese müderris ’na han,mağazave teslim etmelilerdi. Menzil, dükkân, ’da dema- isteyen kişiler birmedresede kalmak 12 Mahalle ve köylerde Mahalle muhtar, imamve 10 Gayrimüslim köy ve köy mahallelerinde Gayrimüslim 9 ’e havale edilir, öğrenci- 8 11

Ruhanireisler

Tezkere ’a giren 6 - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 301 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 302 kışları kontrol altına alınarak olası suç ve kazaların önünegeçilecektir. kontrolaltınaalınarakolasısuçve kazaların kışları çı- dışarı bölgeye yabancıgirişi engellenecekhemdeçocukların alınarak hemdışarıdan yeşil güvenlik alanve tedbirleri oyun sahasıgibi sahipolacak; sosyalyaşambölmelerine de olsa park, içinde küçük sınırları kendi olacak, bir arada olmak üzere dışa kapalı kaçı arabayığılması önlenmeye çalışılacaktır.lece yol kenarlarında Binalarmünferit veya bir Yeni şehirde plan yapılacak ve kurulan her daireye böy- alanı düşecek bir şekilde otopark tercihi sağlanacaktır. yapmaları yeni mekân alınmak suretiyle da dikkate olan nüfus politikası açıklanacak ileride konusunda yerler ancak gidecekleri bedeli ödenerek; tahsis edilecek ya da konut yerlerde yeni mekânlar olacaktır. şekilde oluşturmak ferah tahliye Bu binaları eden ya kişilere, müsait mekânlar yol,değil, geniş, vebirlikte sosyal yaşamalanlarıyla altyapı top yıkarak yekûnbirbölgeyi ma yoluna gidilecektir. binanın yerineyenisini yapmak dönüşüm, yıkılan Ancak kentsel onagöre biryeniden değerlendirip yapılan- dönüşümkapsamında kentsel varsa buşehri koyacaklardır.tespit ederek yerde birşehirplanıortaya Söz konusu birkentleşme çarpık katarak yol,köprü, binavs. yapısınıdahesaba yapımıiçinelverişli alanları ve fiziki nırlarını edilipçalışmaya sı- başlatılacakveArdından üyeleri,şehrin komisyon teşkil bukomisyon içinzemin hazırlayacaklardır. uzmanlardaninşaat alanlarında teşkili oluşanbirkomisyon malıdır. ve mahalliidareciler biraraya mülki gelerek Buminvalde çevre, öncelikle altyapı, yorul- yönünde kafa nüfusa kavuşturulması kadar ilgili kaldırabileceği şehrin istenirken hazırlanmalıdır. düzenYeni şehirler altına alınmak yadakalabalık oluşturulurken şehirler refahSosyal ve için sosyal refah güvenliği şehirler projeleri temin etmek için öncelikle a. Rahat Yaşanabilir İnşaEdilmesi Şehirlerin Yolları 2. Geleceğin Sosyal Şehrinde Güveni ve AsayişiSağlamanın tutuldular. sorumlu içinisecivarda bulunanmünasipkimseler kahvelerde geceleyen kişiler derrisler; için mü- medreselerde için usta,ahibaba ve kalanlar kethüdalar; ve bekârlar esnaf kalfa için hancılar kethüdası; tüccar ve işlerinden, bekârlar ve kefalet dışında kayıt kocabaşılar 13 esaslarbelirlenecektir. düzeyde Bu uygulama,larak buusulünişlerliğihakkında merkezi - gibi şehirlerde devreye çıkarı İstanbulve sokulmalıdır. Ankara mundaki öncekanunu İlk duru- cazibemerkezi nüfusu kalabalık, uygulaması, öncelikle Günümüzde içpasaport Uygulamasının İçPasaport Günümüze Uyarlanmasıb. BOA, C.DH,93/4603; C.DH,108/5396;69/3405. 13

- bulunabilmesi şartı getirilecek; ayrıca henüzgiriş ayrıca esnasındabunlardan yüksek bir şehre getirilecek; bulunabilmesi şartı nı taşımayan bu araçlara,şehirde araçlaradaözel bellibirsüre biruygulama geliştirilecek; şehre veşahısları araçları girmekten- alıkoyacaklardır. plakası Bunundışında,girilen şehrin halinde bunoktalarda bulunan güvenlik görevlileri durumamüdahaleederek problemli okutacaklardır. Biraksilikolması bucihazlarakartlarını bulunanherkes ve araçta lirlenecek benzer birusulbe okutmalarına geçişkartlarını ve araçların yollardanda köprü geçerken da pratikbiryolu olacaktır, günümüzde- OGSve HGSgibi şöyle ki uygulamalar kapsamın kontroledilecektir. Bunun şehre izniiçeren kartlarından giriş içingerekli bilgileri seyahat ve bunoktalardan kurulacak nüfus kontrol noktaları geçenaraçlarda bulunankişilerin alınacaklardır. birmesafede aralıklarla belirli girişlerine belirli şekilde Bu amaçla şehirlerin şehre kontrollübir degidecekleri birşehre giden kişiler başka şehirden çıkıp Bulundukları belirlenecektir.la yüksekparacezaları sağlamakamacıy- olmalarını konuda duyarlı bu firmalarının uzaklaştırılacaklardır. Seyahat alınmayacak ve gerektiğinde bukişiler, bildirilerek araçtan nüfusgüvenlik memurlarına araçlara taşımayan kişiler edilecektir.nın geçerliliğidetetkik şartları içingerekli Seyahat - kartları kullanılarak seyahat cihazları okuma kart küçük bulunan firmalarında Seyahat bilgileri, Mernis’e işlenecektir. kartına bağlıbirbilgisayar ağı kişinin vasıtasıylasöz konusu veriler deyazılıolacaktır. bubilet şahıslarabiletsatarken gemive Otobüs, uçakfirmaları gilenin hakkında yanısıragideceği kalacağı yerin bilgileri ve yerde söz konusu nekadar ve hava bil- yoluyla içinbiletalmaya seyahat gidebilecektir. şahsınikamet Bukartlarda, deniz nacaktır. bundansonrakara, birsürede alankişi, Buralardan izniniçokkısa seyahat bu noktalarda resmi hüviyete sahipbirer ve resmi mühürbasmayetkisine görevli bulu- bulunduğuterminallerdetoplu tesis ulaşımaraçlarının edilecek; nüfuskontrol noktaları de özellikle kolayca ulaşabilecekleri, olanve kurulmuş kişilerin muhtelif yerlerine şehrin girmek üzere, girilecektir.giriş sistemi yine bilgisayar ortamda kartlara verileri Söz konusu bilgileri ilegüncelfotoğrafını tümkişisel şahısların daiçerenlacaktır. birveri Bukartlara müsait bir dijital sistembilgileri görmeye oluşturu- ve içindeki bilgi yüklemeye bu kartta düzenlenerek bilgilerikartı bölümü bulunacak ya da bir ayrı seyahat ronik kart seyahat olarakdevreyeayrı konulacaktır. yahervatandaşınnüfuscüzdanında elekt Buşekilde denilenşey,Postmodern çağdaiçpasaport elektronik yada nüfuscüzdanlarıyla birlikte olacaktır.çıkarmak sağlamayacak zümreleri şehirdışına katkı kalkınmasına olmayan ve şehrin ancak kalifiye şehre diğer ayağı gelip yerleşmiş; ise bir şekilde kontrol etmek, girişlerini şehir içerisine debelirlenecektir. cezaimüeyyideler nunlarla Uygulamanın birayağı, dışardan gelenlerin - bu ayrıca sürecin sapmalar meydana işleyişinde gelmesini önlemek bağlı için, olacak; ka neli biçimdeçalışmasıylayürütülecektir. Buuygulamabakanlığına enüstnoktada içişleri muhtar), nüfus idaresi koordi- güçlerinin ve kolluk idarezeyde (vali kaymakam, ise mülki mahallidü- organize uyumuiçerisinde edilirken; bürokrasinin siyasi iktidarilemerkezi - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 303 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 304 lerini geçerli bir gerekçeye dayandırmak zorunda olacaklardır. Bu gerekçeler; memurluk, birgerekçeye zorunda dayandırmak geçerli olacaklardır.lerini memurluk, Bugerekçeler; ettiği şehir dışında bir yerde olarak isteyenyerleşmek kimseler, sürekli İkamet bu talep göre muamele göreceklerdir. kurallarına ve seyahat ikamet rı - tabioldukla süreçte diğervatandaşların tine dönmekzorunda olacak ve bundan sonraki bu süre de bitince memleke izni alacak; nüfus idaresine bir süre başvurarak belirli ikamet de bitecek ve böyle istiyorlarsa kişiler, ya da o memur şehirdeolarak kalmak iş kurmak bulunacaktır. tümbilgiler süresi kayıtlı ikamet Öğrenciliğirenci biten kartlarında kişilerin vereceklerdir. Aynı işlemöğrenciler olacaktır. içindegeçerli Bunlaraverilecek dijitalöğ- amirlerine ilinmülki üzere kaydedilmek bulundukları birdijitalişkartına mek yadaayrı işlen- kartlarına aittümbilgileri, yakimlik çalışanlarına bukişiler bulunacak; birimleri idari siviltemsil olacaktır. mercileribunları halinegetirmek Herişgrubunun nüfustansorumlu belligruplar altındatoplayıp nüfusuazaltmanınbiryolu daişkollarını Büyük şehirlerdeki buralara gitmeleri sağlanacaktır. oluşturularakinsanların bölgeleri mahallerde organize içinyakın sanayi yerlerden uzaklaştırmak insanları durumundaki te önsıradaolanyerlerden alınanvergiler olacaktır. merkezi Ayrıca İstanbulgibi çekim isetercih ödeyeceği devletin kaynağı - buparaların yapacaktır; içinteşvik ödemeleri iskân göçverenbu vergiler dışarıya yerlerde azalırken, yaşayan insanlaraiseyerine göre devlet, yet, öğrenim, sağlıkgibi gerekçeler) yükseltilecektir. Tercih edilmeyüzdesi düşükyerlerde - (memuri şehirlerde hemvergiler kriterleri çokyüksekolacakhemdeburalarayerleşme ve olaraktercih yerleşim çoktalepgören edilmeoranınagöremaruz kalma belirlenecek; oranlardaailelerden başınabelirli vergi konut alınacaktır. Buvergilerin göçe oranı,şehrin eden şehirlerde ikamet durumundaki dışındacazibemerkezi anlatılanların Buraya kadar kontroller yapılacaktır. mahalvermemeküzere, olasırüşvet sistem vakalarına üzerinden derutin bu yapılırken ancak bırakılacak; görevi denüfuskontrolmemurlarına kesme bucezaları uygulanacak, da bilgi alınmaya çalışılacaktır. izin süresini Seyahat geçiren yüksek para cezaları kişilere - yerde etmeküzere bulunaninsanlardan geldikleri durumhakkın ikamet böyle kişilerin daişbirliği yapılarak muhtarlarla devreye sokulacak, kuvvetleri şılamazsa budefakolluk yapılması sağlanacaktır. şahsaula- Builkgirişimler sırasındasöz tahkikatın konusu gerekli ettiği bölgeninnüfuskontrol noktasınailetilerek ikamet deokişinin bilgi, merkezden nüfusidaresine bu bildirecek; merkezi sistem yaptırmamışsa otomatik olarak bu kişiyi izinsüresini birşehre doldurduğuişlemini giden kişi, haldeşehirdenalarak başka çıkış birkontrole tabitutulacaktır. sürekli izindurumları iznini Seyahat kişilerin buşekilde lecek; ve sırasında görü- ödemeleri yapılan resmibütün işleri gibi işlemleri elektronik ortamda fatura işlemleri, bilgiler, kartı kredi şahsın banka, söz konusu izin kartlarındaki Seyahat yürütülecektir. koldan işlemi iki işlenerekgiriş bedeli alınacaktır. takip Bubilgiler kartına deyine araç sahibinin seyahat - - 3. 2. 1. Kaynaklar olacaktır.tirilmiş sosyalgüvenliği meydana rahatnefes temin ge insanların edilenşehirler alabilecekleri, oluşturularakşehirnüfusubuyollayaşam alanları daazaltılmaya çalışılacaktır. Buşekilde şehirlerde başka göreliteli edilecek ya da işalanlarına bir yaşam alanına sevk kendilerine - insanlar, dâhilindedahaka birimlerindeki yerleşim imkânları eski diğertaraftan rilirken, yapılaşmaya sonve çarpık böyle şehirlerdeki dönüşümçalışmalarıyla kentsel Bir taraftan engelolacaktır. içinesürüklenmesine birkeşmekeşin dahadaiçindençıkılmaz şehirlerin metropollerde olanbu sağlayacak insanyığılmalarını önlemeyi ve zaten çokkalabalık durumundaki cazibemerkezi özellikle önlemek, arasındakontrolsüz insanakışını şehirler bilgileri bölümü açmak ve seyahat buşekilde yüklü vermekyadakimliğe yahat kartı yaygın birse ve kadar geçerli kartı Nüfusu kontrol altında tutmakiçininsanlara,kimlik sağlamaküzere yaşamalarını girmek sistemli gereklidir.mekânlarda birçalışmaiçerisine enuygun iş, ve imkânlarına vekendi yaşamtarzı insanların kısıtlamak fus hareketlerini olacaktır.yürütmek deenönemliunsurlardan birisi nü- Budüşüncedenyola çıkılarak gündeme alınabileceğitedbirler gibi nüfus hareketliliğini kontrol etmek üzere çalışmalar olacaktır. toplumlar inşaetmekdeimkân temin edilmedensağlıklı Buyönde çokçeşitli ilkkademeleridir. Güvenlik can ve artmasının malgüvenliği,kim insanyaşamkalitesinin gereken birrealitedir. olarakele almaları geleceğin idarecilerin öncelikli şehrinde Nite güvenliğiSosyal temin etmeolgusu, gelişendünya düzeni günümüzünve içerisinde Sonuç yönlendiricibilgiler deverilecektir.hakkında içinenelverişlişehirler tiyaçlar göz şahıslaraikamet önündebulundurularaksöz konusu duyulan ih- hatta iş kollarına izin verilecek aksi takdirde talepler reddedilecek; ikametine uygun durumuvarsabukişilerin ikamete şehrin nüfusidaresine başvuracak; merkezi likle olabilecektir.yeni kabuller etmekisteyen insanlar, Bubağlamda,birşehirde ikamet önce altında ele alınabilir.temel başlıklar nüfusa ihtiyacı olduğu takdirde Bunun dışında şehrin dâhilindebirişyeriaçmadurumuşeklinde ve imkânları şehrin sağlıkkoşulları öğrencilik, BOA, C.DH(Cevdet Dâhiliye), 93/4603;108/5396; 69/3405. 7/99, 7/100,8/1,8/7,8/11,8/13, 8/19,8/20,8/27,8/31. BOA, A.M (Sadaret Müteferrik), 6/98, 6/99,7/75,7/84,7/92,7/93,7/94,7/97,7/98, numara:2. Defterleri), Buyrulduvecilleri İlmühaber OsmanlıArşivi),A.DVNS.BUY.İLM.dBOA (Başbakanlı Asafi Divan-ıHümayun (Bab-ı Si------

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 305 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 306 9. 8. 7. 6. 5. 4. geleri: MürûrTezkereleri , Kaknüs Yayınları, İstanbul2013. Turna, Nalan,19.Yüzyıldan Topraklarında 20.Yüzyıla Osmanlı veBel- Göç Asayiş Seyahat, Umûr-ı Mecelle-i Osmaniye,Osman Nuri, Belediye, cilt1,Matbaa-i İstanbul1922/1338. 2002. Özcan, “Kocabaşı”, Mert, 2004. ve Gerçek Sistemi:Mit Millet , Klasik Osmanlı M.Macit, Kenanoğlu, Yayınları, İstanbul Türk Tarih 1997. Kurumu, Ankara Çadırcı, Tanzimat Musa, Kentleri’nin Anadolu Sosyal ve Döneminde Ekonomik Yapısı, BOA, HAT (Hatt-ı Hümayun), 335/19202;336/19258-B;336/19258-C. TDV İA (Türkiye Diyanet Vakfı İA(Türkiye TDV , c. 26,Ankara İslamAnsiklopedisi)

Kent, mekân, kent yoksulluğu, mekânsal yarılma, toplumsal kesimler. yarılma, yoksulluğu, kent mekânsal Anahtar mekân, Kelimeler: Kent, üzerinden elealınmaktadır.ilişkisi yarılma yoksulluğu,tünleşmenin önündeönemlibir engelolarakgörülenkent mekânsal analizedilmesigerekir. birşekilde bü- Buçalışmada, kentsel luğu gibi sağlıklı olguların kent yoksul - nedenolan yarılmaya ilemekânsal kültürelve özelikleri sosyo-demografik etmektedir. bütünleşmeiçinönemarz kentsel şayabilmeleri Bundan dolayı bukesimlerin bütünleşikolarakya- kentle dini,sınıfsal vb.) (etnik, ortamında toplumsal kent kesimlerin örülmesinenedenolmaktadır.aşılmaz duvarlar demografik yapısınıoluşturan Kentin aralarına ayrılarak açılardan dabirbirlerinden ve mekânsal ginlerin ve yoksulların) fiziki zen (özellikle - olantoplumsal kesimlerin kopuk Bu durumbirçok yönüyle birbirlerinden kalmaktadırlar. giderek alanlarında yoğunlaşmak kentin belirli zorunda daralanaltsınıflar zenlemeler olmaktadır. sınıfsal yararına olarak üst sınıfların Bundan dolayı yaşam alanları etkilemektedir. yarılmayı altında kentlerde yapılandüzenlemeler demekânsal Butürdü- dönüşüm, vb.) (yeniden yapılanma,kentsel adı yıllardaSon politikalar uygulanan kentsel etmektedir. toplumsal bütünleşmeiçinciddibirsorunve yarılma, teşkil tehlike mekânsal zamanda toplumsal, kültürel ifadeetmektedir. vb. açılardan daayrıştıklarını Buyönüyle değil, boyutuyla ayrışmalarını aynı yalnızca mekân toplumsal kesimlerin kentlerdeki vb.) yarılma yoğunlaşmasını ifadeedenbirkavramdır. içimerkezleri kent ları, Mekânsal alan- çöküntü (gecekondu, yerlerinde belirli kentin özelliklere sahip toplumsal kesimlerin temelde yarılma, benzer İstanbul gibi barındıran metropol kentlerde görülen mekânsal dür. Daha çok eşitsizliğin boyutlarda demografik içlerinde aşırı yapıları yaşandığı ve farklı yoksulluğunun- birboyutu kent yarılmayı olarakelealmakmümkün görülen mekânsal çıkmaktadır.sulluğun değişen özgü birolguolarak yüzüyleortaya Dolayısıyla, kent(ler)e nispeten dahayeni yarılma birolgudur. yok yarılma mekânsal bir olguyken, Mekânsal içinsöylenirse 1950’lerden itibaren) varolan (Türkiye beri yoksulluğu çokeskiden Kent Özet Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü Mardin Artuklu Yrd. .Dr. Doç MusaÖztürk AlparslanÜniversitesi,Muş Sosyoloji Bölümü Yrd. Dr. Doç. Reşat Açıkgöz YarılmaMekânsal Kent Yoksulluğuve -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 309 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 310 larına yollarına açmıştır. dönemdeolsun, Busüreç, dönemdeisterse daha sonraki ister erken - kopmalarına ve uzaklaşma hem detoplumsal sınıfların giderek dahafazlabirbirlerinden hemzenginlikziksel gelişimini etkilemiş, ve etmiş, yoksulluk algılarının değişmesine etki (gettolar,sal ayrışmalar fi- meydana gelmişti. Bu durum, hem kentlerin gecekondular) - durumunu yansıtan sınıf temelli mekân sosyo-ekonomik ilk tarihte defa insanların belki daha sonraiseAmerika’daki (Şahin,2011:255).Ancak, içinkullanılmıştır siyahîtopluluklar rulduğu bilinmektedir. dailkolarak Avrupa’daki Gettolaşma kavramı Yahudi toplulukları, gettolara ve mahallelere rastlanılmaktadır. Avrupa’daki ilkgettoların Yahudiler içinoluştu- olgu değildi. Tarihsel süreçte Yahudiler gibi dinive/veya etnikgruplar içinoluşturulmuş insangruplarının toplumdan yalıtılmasıveya belirli dışlanmasıyeni bir Gettolar şeklinde neden olmaktaydı. yoksul alanlar meydana içindebelirli getirdiği oluşmasına kent için,yeni altkültürlerin birdurumdu; fakat çıkan plansızprogramsızgelişim sürecinde ortaya kendiliğinden belki kentlerin ayrışmaya tabitutulmaları, lardı. Zenginlerin mekânsal ve yoksulların bu şekilde çevresinde inşa edilen taşınmış- yeni ise kentin yerlerine yerleşim zenginken üst tabaka etmiştir.sürece tanıklık İşçisınıfıve ve/veya yoksullar gettolarda gecekondu yoğunlaşır Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da yeni çoğubutarihsel doğmakta olansanayi kentlerinin lir. çıkmıştır. İşçisınıfıve ortaya birlikte etniktemelli yoksul sanayileşen gettoları, kentlerle çıktığı söylenebi- bu dönemde ortaya (ayrışmaların) yarılmaların ilk mekânsal Kentlerdeki lar, fizikselçehresini değiştirmekteydi. büyümekte olankentlerin hızlıbirşekilde yeniedilen yeni bölgeleri, yeni yerleşim oluşanetnikve sınıftemelli gettolar vb. oluşum- gidip gelmek için yapılan yollar,edilen fabrikalar, çevresinde fabrikalara inşa fabrikalar dışınainşa Kentlerin değil, fizikselyapısınıdaetkilemekteydi. yaşam koşullarını kentlerin Sınıftemelliçoğunluk vardı. çatışma,sadecetoplumsal kesimlerin Çatışma kaçınılmazdı. yoksulgeçim derdindeydi. zengin ve diğertarafta mutsuz Birtarafta ve mutluazınlık, Zengin yoldan zenginleşmenin sınıf (burjuvazi), kısa peşindeydi, işçi sınıfı ve yoksullarsa etkilemekteydi. derinden kentleri sorunlar ve da sorunları gettolaşma gibi fiziki-sosyal boşanmave altyapı intihargibi kentleşme, alkolizm, yanısıra,çarpık toplumsal sorunların yoksulluğu vuranfelaketdeğildi; sadecekent suç, kentleri Sanayileşmenin ilkyıllarında düzey işlerde çalıştırılmaktaydılar. Marx’ın proletarya”“lümpen bunlardı. dediği kesim vasıfsız enalt ve oluşmaktaydı. düzensizçoğunlukla çalışankişilerden Bunlarkentlerdeki Bukitle meydana getirmişti. işsizkitleyi isekentlerdeki dönüşmüştü. Diğerleri taryasına prole işçisi olarak çalışan kent daha sonra fabrika önemli bir kısmı, turmuştu. Bunların alanlardan gelenleroluş- kopup büyükçoğunluğu, kırsal sulluğu besleyen kesimlerin çıktı.Buyok birsonucuolarakortaya sanayi kapitalizminin yoksulluğu,Kent 19.yüzyılda Giriş - - - Neo-Marksist kuramcılardan Lefebvre, mekânın sosyal kuramcıların zannettikleri gibi kuramcılardan nötr Lefebvre, zannettikleri Neo-Marksist sosyalkuramcıların mekânın biranalizihaketmektedirler. alanlarmekânsal yısıyla, kentsel görülür. alanlaroldukları - Dola en büyükmekânsal kentlerin 32). Buaçıdanbakıldığında, üzerinde gerçekleşir” birbiçimivardır birmekân ve 1994: [bunlar]belirli mekânsal (Işık, zira aynı zamandatoplumsal birolgudur; toplumsal eylemler,“tüm olgularve ilişkilerin göre bir”örgütlenmenin belirlenen yapıve karakterine yerdir 2012: 6).Mekân (Tümtaş, gerektirdiği ve içindeyer kapsadığı builişkilerin donatıların aldığı, sınırları san ilişkilerinin dur” (Alver, sadececoğrafi biralandeğildir, 2010:18).Mekân aynı zamanda “insanın, in- görebiliriz. Mekân, “doğaya, yere insanelinindeğdiği andanitibaren oluşanyeni durum- olarak mekân insan veyerleşimine açılan alanları/yerleri kullanımına haldeyken Doğal Kent ve Mekân önemligörünmektedir. oldukça leri etkilemektedir. edecek idare busüreçte nasılbiryol edenlerin takip Dolayısıyla, kentleri geleceğini hem de kentlerde yaşayan doğrudan toplumsal kesimlerin ler hemkentlerin izlenecekyollar çıkmaktadır. ve başvurulacak yöntem başaçıkmada ortaya - Busorunlarla gibi yeni barındırma toplumsal sorun alanları idaresi, yoksul kesimleri gecekondulaşma, getirmektedir. karşıya yönetimi planlamacılığı, Bu süreçte veya kent karşı kent lişmelerle tür yeni uygulamalar, yeni ge fiziksel, toplumsal, kültürelkentleri ve ekonomik birtakım sağlamaktadır. çehresini Kentlerin “yoksul” görüntülerden temizlemeyi amaçedinenbu yarılmaya bumekânsal Kentlerdeki dönüşüm”“kentsel gibi yeni uygulamalar dakatkı içine gömülmüşkentlerden oluşmaktadır” (Davis, 2010:34). yerine büyük oranda çerçöp, ve kentler pislik dışkı yükselen ışıklı dünyası, gökyüzüne de(Cansever,sıra kültürel kirlenmeye 2013:8)uğramaktadır. kent yüzyılın birinci “Yirmi yanı kirlenmenin bir halegelmiştir. fiziksel mimarisi, ve kent mekânlar Busüreçte kentsel gruplara belirli özgü mekânları belirli dönüştürülmüş ve kentin kaleleri”ne zamanların yaşadığı güvenli kentlere, küçük lar üstsınıfkesimlerin Alver’in (2010:8)deyişiyle “eski ve altsınıfgrupların yaşadığı dönüşmüş, çevreleyen alanlarına yerleşim doğalalan- kenti iş merkezlerine merkezleri kent olmaktan çıkmış, mekânlar ortak yoksulların paylaştıkları zengin mevcut olduğugörülmektedir. ve yarılmanın ciddi birmekânsal sokakları Kent büyükkentlerde,Bugün gelinennoktada,özellikle zengin ve arasında yoksul kesimler Amerika’da dinamiklerini” gözlenen kentleşme özetlemektedir. Avrupa başlarında ve Kuzey yüzyıl ileyirminci yüzyıl ondokuzuncu leşme dinamikleri yaşamaktadır. şehirleri ülkelerin Davis’in gibi (2010:26)belirttiği “Üçüncü Dünya’da kent süreci,önce yaşamışolduğutarihsel bugün(1950’lerden günümüze) gelişmekte olan sanayileşme yoluna giren azveya çoketkilemiştir. daha bütünkentleri Batışehirlerinin - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 311 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 312 Bununla birlikte Lefebvre, soyut mekânın çelişkileri olduğunu ve bu çelişkilerin onun Lefebvre,Bununla birlikte olduğunuve buçelişkilerin çelişkileri soyut mekânın otoyollarla tasarlamışlardır. uzananşehirler kadar doğrultusunda şekillenmiştir. banliyölere şehirplanlamacıları Keza, çıkarları endüstrisinin ğunu dabelirtmektedir. Örneğin, Kuzey Amerika’daki 1950’den şehirler sonraotomobil rülmektedir. Lefebvre, üretiminin gündelik hayatta bazısonuçlardoğurdu soyut mekân - otobüs ve demiryolları, işçiler, hammaddeve ürünler için rotalar oluşturduğu dagö giden sağlamadığı, aynı zamandafabrikaya sadecekâr örneğin fabrikaların bakıldığında, yümeye nasılhizmetedebileceğinin yapıldığını hesaplarının iddiaetmektedir. Buaçıdan tedir. Lefebvre, bü- nasılkullanılacağı ve ekonomik Sonuçta enverimlive kârlı mekânın ve çözülecek birdizisorunolarakalgılamakta ve olarakgörmek matematiksel birşebeke soyut üretmekte; temsillerini incelenecek bu soyut mekânın temsiller de mekânı lekler tadır. Lefebvre’ye birtoplumda göre, şehirplanlamacılığı gibi ve mimarlık mes- kapitalist soyut olarakalgılamasını gerektirdiğini mekânı savunmak birkontrolün kapitalistin tarz Lefebvre, olabildiğince kontroletmeye çalıştığını belirten mekânı veren kapitalistin bu göre, tümdoğave topluma egemendir. ve elele bununiçindevletle peşindekoşan Kâr toplum tarafındanüretilen endüstriyel kapitalist Modern sağladığını belirtir. çıkmıştır.sonucu olarakortaya Lefebvre, birgeçiş nihayetinde soyut mekâna bumekânın mücadelenin bir için giriştikleri birikimi güç ve ulusların servet farklı sından kopmuştur; re’ye doğayla olandinibağlantı- sekülerdir ve mutlakmekânın göre, mekânlar tarihsel olduğunu ifade etmektedir. arasında önemli bir köprü ile soyut mekân Lefebvmekân - Avrupa’da modern erken Lefebvre, gelişmeye başladığını belirten mutlak bumekânın Lefebvre’nin tarihselmekândır. türmekân türünün üzerinde durduğu ikinci Bumekân ifadeetmektedir. nüfusaegemenolduklarını kullanarak sembolikgüçlerini eden elitlerin nek veren Lefebvre, olduğunuve onukontrol inşaedilmişmekânlar bunların sonuçta olduğunu öne sürmektedir. ör Bu mekânlara Yunanmezarlıkları ve Hıristiyan tapınakları görünüştedoğadanalıyor güçlerini görünseler de, gerçektemekânların doğaya egemen Lefebvre, belirten dinselve politikendişeler tarafından şekillendiğini mekânın Mutlak bu değiştiğinimutlak mekân belirtmektedir. çıkmasıyla olarakadlandırdığı olgununortaya altındadırlar. ve doğanınhükmü ve Lefebvre, aslındamekân yaşarlar kın budurumun Lefebvre’ye egemendeğildir, mekâna vetoplumları göre, tarım kırsal aksinedoğaya ya- üzerinde duranLefebvre,şekillendirdiği biranaliziniyapmaktadır. tarihsel mekânın nasıl mekânı dabelirtmektedir. Dahaçokkapitalizmin insanianlamlarkattıklarını mekâna tirmektedirler. aynı zamanda kalmadığını, Lefebvre, değiştirmekle mekânları insanların orayavedeğiş yönlerini değiştirerek, köy şehirkurarak - toprağı nehirlerin kazıp keserek, tildiğini sürmektedir. ileri Lefebvre’ye göre, örneğin ağaç insanlarçevrelerini aktifolarak, üre yansıtacakşekilde çıkarlarını olmadığını, aksineinsanlartarafındankendi bir kavram soyut mekân iseLefebvre’ye - - - - - sosyologları da, kent-mekân ilişkisine dair önemli açıklamalar getirmişlerdir 1999: (Urry, dairönemliaçıklamalar ilişkisine sosyologları da,kent-mekân Okulu gelişimini,savaş temelde arası dönemde, analizedenŞikago ekolojik Kentlerin 18-19). ve temsil etmesidir (Harvey, içermesi onları 2009: ilişkiler nesnelerle başka di içlerinde türünden de söz etmektedir.gerektirir. mekân ilişkili ayrıca, - ken Buda, nesnelerin Harvey olarak anlaşılmasını varlığı sayesinde bir ilişki nelerin var olur ve bu nesneler arasındaki sınıflandırabileceğimiz biryapıyasahipolur. bağlantılınes- ise, birbiriyle Göreli mekân maddeden bağımsız bir şey”“kendinde edebileceğimiz ve halinegelirve ayırt olguları ozaman lü anlaşılabileceğini belirtmektedir. mutlakolarakgörürsek, Onagöre mekânı yapmanın hayati birönemesahipolduğunuifadeetmektedir. üçtür Harvey, mekânın uygun bir tanımını kavramının için, mekân hemdetoplumu açıklayabilmek olguları Harvey, hemkentsel düşünebileceğimizi değişik belirten şekillerde hakkında Mekân 2013: 102). ettiğini devam vurgulamaktadır ve (Ritzer Stepnisky, farkların mücadelesinde mekânsal davurgu yaparaksınıf proletaryaya ve Engels’in alanlardaki Marx kırsal ihmalettikleri, miştir. vardır. değişimlerin Harvey’e sınıfmücadelesineetkileri göre, mekânsal Harvey, getir karşıya karşı kapitalistlerle mekânlarda laşmasına neden olmuş ve kentsel onları hirlerde yoğunlaşması olduğunubelirtmektedir. daşehirlerde yoğun Bu,- proletaryanın Manifesto’daHarvey, Komünist şe iddialardan dekapitalizmin birinin sunulanmekânsal bölgeselolaraknasılörgütlendiğidevletin ve idare edildiğini bilmekdeçokönemlidir. mektedir. nasıl kontrol ettiğini devleti söylemek yetmez, Onagöre, örneğin kapitalistlerin edilmesigerektiğini belirt coğrafi olaraknasılörgütlendiğinenın ve dikkat kapitalizmin ise, dünya- Harvey arasında dahazengin kuran ve güncelbirilişki ilekapitalizm Mekân vermektedir ve (Ritzer Stepnisky, 1999:42-43). 2013:98-101;Urry, gelişmesine izin ifadelerin ve benzersiz fark ziragerilim, mekânsal ve dönüştürücüdür; üretilmektedir. bakışından içinde yaşayanların Lefebvre’ye devrimci göre, mekân farksal değil, sistemin onun bakışından tasarladığını belirtmektedir. kapitalist Çünkü bu mekân, kullanımını ve bağımsız soyutlama birmekân birliği koruduğunu ve hesapilkelerinden lılığı ve kontrolden bağımsızlığı önplana çıkarmaktadır. Lefebvre, doğal mekânın farksal Farksal mekân Lefebvre’ye çabasının aksine, göre, homojenleştirme fark soyut mekânın Lefebvre, söylemektedir. çıkacağını türününortaya yeni birmekân anlamınagelmektedir. daartacağı yarılmanın ötürü mekânsal Butürçelişkilerden sındaki görülmektedir. etmesi,zengin devam yaşadıkları ileyoksulalanlarında ara- Eşitsizliklerin yerleşim gibi velerde, korunaksız alanları gecekondular içiçöküntü yoksullarınsa kent meydana getirdiği, biryarılma örneğin zenginlerin site banliyömekânsal ve güvenlikli uçurumdur. hiçşüphesizzengin derin biri, ileyoksul arasındaki Buuçurumungiderek sonunu getireceğini sürmektedir. ileri enbüyükçelişkilerden toplumlardaki Kapitalist ------

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 313 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 314 (Akt. Taşçı, 2014:28-29). görünümüylekarşımıza”manda daonunyapısınınoluşturduğu birmekân çıkmaktadır ona yabancı olan her şeyden ayıran aynı sınır içinde çizgilerikesiştiği, ağının za- kendi aileyi kadınlardan, aitolanıözel olandan,erkekleri dan, çalışmayı eğlenceden,kamuya değildir. Toplumsal dünyevi izdüşümü olan- olarakkent, olanıkutsal mekânsal ilişkilerin de ticaret, bunungibi merkezi sadece bir ekonomi, endüstri tıpkı birşeydir; daha başka toplamından çok sokakların anıtların, evlerin, içindeki ister büyükolsunisterkent, küçük, ötesinde ayrımının bir bütünsellikiçindedeğerlendirir.kırsal-kentsel Braudel’e göre “bir izdüşümü ilişkisini olarakgören Braudel, mekânsal kent-mekân toplumsal ilişkilerin Kenti ürettiğini”lumsal örüntüleri iddiaetmektedir 1999:21-22). (Urry, “asıl uygun örgütlenmesinin top ve kendisine yoğunluğa dayalı mekân olarakbüyüklük olanbirmerkezdir.”mın öncüsüve konumunda denetleyicisi Buradanhareketle Wirth, siyasalve birdüzene kültürel göre yaşa- biçimlendiren ekonomik, veinsanları etkinlikleri bir yer değildir, bölgeleri, türlü çeken, aynı zamandadünyanın kendine enuzakyerlerini yalnızca kent “günümüz sunan insanınadahabüyükbirorandaişve olanakları yerleşim yoğunluk ve heterojenlik. büyüklük, Wirth’eolduğunu öne sürmektedir: göre (2002: 78), üçnedeni farklılığın toplumsal ilişkilerdeki alanlardaki ve ve kırsal şılaştırmakta kentsel “Bir Yaşam BiçimiOlarakKentlilik” kar alanları adlıçalışmasında ve kırsal kentsel Wirth, çıktığını belirtmektedirler.ortaya bir sonucu olarak vetoplumsal güçlerin ilişkilerin kentlerdeki sorunların suç gibi kentsel sürdülerileri busosyologlar, (Siegel, 2011:11-12).Kısacası yoksulluk ayrışma, ve mekânsal suçiçin yoksulluğun alanların yoğun olduğubazıkentsel “doğal alanlar” oluşturduğunu edildiğinive ifade ettiler. suç gibi karakterize toplumsal sorunlarla Hatta bu sosyologlar, yoksulluk özellikle sosyologları, bu alanların Okulu Şikago belirten da yoğunlaştıklarını nı iddiaettiler.kentsel alanlar belirli kesimlerin sahip Aynıözelliklere sosyo-demografik - gruplar temelinde ayrıştıkları olarakdaçeşitlietnik/ırki mekânsal ve gelişirken büyürken 21). R.E.Park, ve L. E. McKenzie Wirth, W. kentlerin temsilcileri, Okulu Burgess gibi Şikago birine sıkı sıkıya bağlıolduğudışa açıkbirsistem vücut bulmaktadır. sıkıya kent, sıkı birine Bubakımdan bir araya gelmekte, faaliyet türleri merkezidir. herbirunsurun farklı Kentte kararlar ve yayıldığı birilişkiler değiş malların edildiği tokuş ve fikirlerin buluştukları, birbirleriyle korumuşlardır. olmagibileri heterojenik sürekli özelliklerini Buyönüyle kent, “insanların - dışıfaaliyetlerin merkez veziyadetarım tarımdan barındırmaları içlerinde kesimleri farklı rağmen, önemlideğişimler dini,etnikvesel süreçte geçirmelerine kültürel kentler açıdan yeni birolguolmadığı kendisi yoksulluğu gibi, dayeniKentin kent birolgudeğildir. Tarih- Kent Yoksulluğu ve Mekânsal Yarılma - - - - kategorisi vardır: kategorisi ve esastutulabileceğini dolayısıyla bunların belirtmektedir. Onagöre, butürden 9ihtiyaç zamaniçinde değişmediğini bazıihtiyaçkategorilerinin dadeğiştiğini,ihtiyaçların fakat olsa da,ihtiyaçtır. (2009:98),ihtiyacıngöreli olduğunu, toplum değiştikçe çünkü Harvey esasalınarakbelirlenmektedir. göreli biri, birkavram bazı kriterler Enönemlikriterlerden gösteren kendini dinamikbirolgudur.hizmetlerinde buyeni yoksulluk türü, Kentlerdeki yaşanılan mahallede, oturulanevde, eğitim yenilen mallarında, ve ve sağlık içilentüketim çıkmıştır. yoksulluk, yoksulluğu, sonucuolarakortaya kent Kentlerdeki bugelişmelerin yoksulluğu önemlioranda beslemiştir. göç dalgasıdakentlerdeki anlamdaki Modern bir göç dalgası başlamış; alanlardanbu kentlere doğru kitlesel ötürü kırsal namiklerden gelindiğinde ise, Avrupa’da, özellikle 19. yüzyıla di- birtakım alanlardaki ve kentsel kırsal söylemek mümkündür.oranda toplumsal dışlanmaya uğradıklarını dir. Dolayısıyla, hemgeçmişte hemdegünümüzde, kentlerdeyaşayan yoksulların ciddi gibi hapsederek imtiyazsızolanları toplumsal açıdandahadamarjinalize”“kent, etmekte zor biryaşamalanısunduğugörülmektedir. için oldukça (2008:25)belirttiği Harvey’in olanlar) (dezavantajlı konumda alt sınıfkesimler kentlerin hemdemodern şehirlerin eski etme (Buğra, 2008:10)gibi yöntemler dedüşünülmüştür. hem Buaçıdanbakıldığında, Avrupa’sındayoksullar için,Ortaçağ olduğugibi, toplumdan tecrit zamanonları yoğunlaşmışlardı. dışmahallelerinde) (özellikle giderek alanlarında Sayıları belirli artan olmasada,şehirlerin birayrışma keskin yaşayan bualtsınıftabakalar, kadar bugünkü davardı.Şehirlerdeşehirde, köleler yada yoksullar tabakası üstsınıflarahizmeteden bir değildir. birçokmümkün dönemindeki Şehirlerde, bütün şehirlerde olmasa da krallıklar ve üst sınıf kesimlerden oluştuğunu söylemek bütünüyle orta Bununla birlikte, şehirlerin eskidir” 2012:40). kadar kendisi (Martindale, düşündüğü, verdiği hissettiği, tepki gözlemi, dışındaolduğundanfarklı şehrin şehirlerin içindebulunduğuruhhaliniyansıtmaktadır.lında kentlilerin şehirlerde, “İnsanoğlunun mekteydiler. BirAlmanatasözüne yansıyan havası insanıözgür kılar”“kentin as- deyişi, üstüngör ve belki köylülerden farklı hemdezihinselyapıaçısındankendilerini kalitesi caretle ileyönetici uğraşan zümresinden kesimler oluşmaktaydı. Kentliler, hemyaşam ziyade, zanaatve ti- de,ayrışmaktaydı. halktabakasından köylü oturankesimler Kentte alanlardan temelde ve ve buaçıdankırsal kültürel faaliyetlerin yürütüldüğümekânlardı kılmaktadır” aynı köyden farklı zamandabilimsel, (Huot,2000:14).Kentler kenti sanatsal sinden gelmesineolanaksağlamaktadır. Yerine getirdiği sayısı ve işlevlerin karmaşıklığı toplum yapısınınbirey ailedüzeyindeolup, çözülemeyecek üste sorunlarının karmaşık sistemi yoğunlaşmış bir ilişkiler bulunanve belli bir mekânda özgü özellikleri kendine 2. 1. Konut Gıda - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 315 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 316 mekânların ve yoksulluğun birbetimlemesinidevermektedir: ayrıntılı mekânların falet, heryerde toplumsal birsavaş” var, demektedir. kentsel Engels(2010:69-70)ayrıca, birse öte yandanadıkonulmamış birbencillik, katı bir yandanbarbarca birkayıtsızlık, benzer birgörüntüsergilediğini Engels(2010:68), büyük kentlerin belirten yerde“her sal birçözümlemesini deyapmaktadır. Yoksulluk noktasında bütün ayrışma ve mekânsal - mekân kalmaz, kentlerin aynı zamandabüyüyen betimlemekle koşullarını sefil yaşam dilegetirmektedir. birşekilde çarpıcı BirişadamıolarakEngels, sadecesanayi işçilerinin bu durumuntipikbirörneğini sunmaktadır. canlıtanığı Dönemin Engels, busüreci çok dan gizler, biryandandapekiştirir.” Sanayileşmenin ilkbaşladığı gibi Manchester kentler biryan- ve eşitsizlikleri farkları aralarındaki kalmaz, ayırmakla olarakbirbirinden mekânsal cinin birparçasıdır: bugrupları ayrışması, sadece “Toplumsal mekânında grupların kent süre ötekileştirilmesi göre (1994:28), ötekinin Işık’a ayrışması alanlarının konut lerdeki doğrudan birsonucuolarakgörülebilir. eşitsizliklerin yoğunlaşmaları, kentlerdeki Kent yol açmıştır. Yerleşim açısından mekânlarda zenginlerin alanları ve kentsel yoksulların farlı sürecine çevreleyen birgecekondulaşma yoğunlaşmalarına ve kentleri mekânlarda lirli yoksulluğu, büyümesineve gelişmesineeşlikedenkent giderekKentlerin yoksulların be 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. Ulaşım hizmetleri. konforları Semt olanakları değerlendirilmesi Boş zamanların Tüketim malları Toplumsal ve çevresel hizmet Eğitim Sağlık hizmeti lelerinin nasıl bir havası olduğu kolaylıkla tahminedilebilir.” nasılbirhavası olduğukolaylıkla lelerinin ve biralandabirçok buradaküçük mahal- insanbiraradayaşadığı için,buemekçi engellenmiştir; yapılanma nedeniylesemtinhava akımı Ayrıca karmakarışık kötü, kaplıdır. tamtersine yollar yoktur; durgun, pissubirikintileriyle da atıksukanalı yoktur,kaldırım inişli-yokuşlu, ya pis, kanalizasyon çöpve pisliği hayvan doludur; yapılmış kulübelerdir. genelde da bulunan,çoğuncakural-dışı (…)Sokaklarda bodrumu olarak kullanılan konut kiminin sıra katlı, üzerine dizilmiş, tek ya da iki geneldeuzunbir evler; enkötü mahallelerindeki enkötü zenlenmiştir- kentlerin mahalleler iseİngiltere’nin denkbiçimde dü- oldukça birbirine büyük kentlerinde gözündençabalardurur. uzakta,yapabildiğirın ölçüdeayakta kalmaya Bukenar ama genelde, orada o,ona birtoprakayrı parçasıoturur; ayrılmıştır; mutlu sınıfla- var. Doğrudur, sokaklarda yoksulluk arka çoğuzamanzenginlerin sarayına yakın “Her büyükkentte, işçisınıfınınüstüste yığıldığı mahalle biryadadahaçokkenar - - - - bir konu da bir konu “soylulaştırma”dır. çıkan yenilenme sürecinde kentsel Soylulaştırma, ortaya yeniden yapılanmayla kentsel gündemegelen birlikte özellikle yarılmayla, Mekânsal 2012: 68). haline gelmektedir (Tümtaş, homojenleştiği içlerinde mekânlar grupların kendi sınıfsal görüldüğüve kültürel, ayrışmaların toplumsal, ideolojik, barındıran ekonomik, eğitim, cinsiyet, kentler dinselve etnikayrımları 2002: 94).Sonuçta almaktadır (Wirth, seçilipdağıtılmasında yerlerine enönemlietmenler arasında” yerleşim nüfusun farklı yer özellikler, toplumsal statü, gelenekler, zevkler, alışkanlıklar, tercihler ve önyargılar, kentsel görülmektedir. mekânlarda Kentsel “çalışılan yer ve yapılanişinniteliği, gelir, ve etnik ırksal olduğu birçok etkili unsurunbirlikte bakıldığında, ilgili yarılmayla dinamiklere Mekânsal analiz edilmiştir. olgulardan olarak çıkardığı biri yoksulluk yarılma sorunununortaya lışmada ise, mekânsal ça- birbaşka yoksulluğuna odaklanan olarakgörülmüş;kent yapanbiraltkategori katkı temel problem, birçalışmadayarılma yoksulluk isebu problemetünleşmeye odaklanan çalışmalarvardır.destekleyen göre, bü- Örneğin, Bıçkı’nın (2012: 356)belirttiğine kentsel üzerinde dönmektedir. yoksulluğu etkilediği mıkentsel yarılmanın argümanı de Heriki yol yarılmaya yoksa açtığı, mekânsal yoksulluğunun mumekânsal kent tışma konusu, türdeşoldukça mekânlarda” tar 2012: 355). Buradaki toplanmayı ifade etmektedir (Bıçkı, duygu veyoksulluk davranışlarve geliştirmelerini; diğer dezavantajlarkapalı bakımından kesimlere dışındakalan kendileri çoğukez biraraya gelmelerini; olankümelerle numları benzer ko kendileriyle mekânda kentsel ayrılmalarını; varsılkesimlerinden sıyla kentin yarılma, Mekânsal taşıdığı çeşitli dezavantajlar topluluğun dolayı bir kısmının, - “kentsel hal aldığı için, yarılma”“mekânsal dahadoğru olarakgörmek görünmektedir. bir ve kutuplaştırıcı dahakeskin ayrışmayı, eskisinden görülenbumekânsal pol kentinde birhalalmıştır.görünür olmuşve keskin Dolayısıyla,dünyanın birçok metropol ve mega- küreselleşme çağında küreselleşen kentlerde daha fazla etkisiyle politikaların neo-liberal küreselleşme ve aksine artan kalkmamış, tamamenortadan ayrışma bu süreçte mekânsal tanınmıştır. haklar Ancak, bütün olarakaltgelir grupta yer alan kesimlere yönelik birtakım vb. düşürülmüş-, yoksullaratırılmış, çalışma saatleri konut yardımlarda bulunulmuş, bir ücretler iyileştirilmiş- ar hareketlere bağlıolarakçalışmakoşulları iyileştirilmiş, sendikal hizmetleri gibi altyapı kanalizasyon kentlerin na gelmiştir. karşı Örneğin, hastalıkriskine coğrafi bir tezahürüdür. gelişmelerdemeyda- Bununlabirlikte, süreç birtakım içerisinde çıkmıştır. ortaya birayrışma Buaslında,sınıfsal kutuplaşmanın lanan sınıftemelli mekânsal koşullardan kaynak üzereGörüldüğü sosyo-ekonomik dahasanayileşmenin ilkyıllarında gibi” keser “bıçak belirtmektedir. ayrıldıklarını birbirlerinden mahallelerinin kent sınıfiçinayrılan orta gelemeyeceğini, işçisınıfımahalleleriyle çünkü karşıya yıllarcauğraşan kentte yaşasa birinin da, bir işçi mahallesiyle hatta bir işçiyle karşı kurulduğunu, işiyle birşekilde örneğinde,çokgarip Engels (2010:91),Manchester kentin - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 317 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 318 ve Keyder, 2006: 6) olarak ele alırsak, mekânsal ayrışmanın ya da yarılmanın busürece yadayarılmanın ayrışmanın ve Keyder, mekânsal 2006:6)olarak elealırsak, engelleyen birsüreç (Adaman gibi katılımlarını veitilmeleri toplumsal hayata diledikleri temel eğitim ve becerilerden mahrumiyet dolayısıyla yada ayrımcılık toplumun dışına kalmaktadırlar. karşıya karşı Toplumsallanma tehlikesiyle yoksulluk, dışlanmayı kişilerin yaşayan önemli oranda toplumsal alanlarında yoksul dış- içi çöküntü kesimler ve kent önemlibirboyutu datoplumsal yarılmanın dışlanmadır. Mekânsal gecekondu Özellikle azalmış durumdadır. sayısı oldukça mekânların ortak paylaştıkları toplumsal kesimlerin yaşayankentte farklı bir ayrışmaya uğramaktadır. toplumsal ve mekânsal bile artık Zira sokakları Kent artık. hayatlar tadırlar. söz konusudur dünyalar ve mekânlar, farklı Aynı farklı kentlerde farklı sunmak örneklerini en çarpıcı yarılmanın mekânsal kentleri, yapan günümüzün modern zenginlere alanlarıyla yerleşim sahipliği ev korunaklı siteler ve kalevari güvenlikli taraftan sergilemektedirler. ve yoksullara, getto gecekondu alanlarıyla diğer yerleşim Birtaraftan debenzersiz bir görüntü eşitsizliklerle derin açılardan bünyelerinde taşıdıkları mekânsal toplumsal, rağmen, ve olmalarına kentler ekonomik yaşammerkezleri nüfus kitlelerinin büyük barındırdıkları İçlerinde görmekteyiz. sahipliği 2009)ev yaptıklarını ma (Rahnema, yoksulluğun sefalete dönüştüğü bir yaşa- kentlerinin günümüz modern olarak, Sonuç lunmaktadır. ihtimali bu- mahallelere daha yarılmayı da arttıracağı dışı gecekondu sürerek mekânsal birgelişmeolduğugörülmektedir.(yoksulların) zararına Ayrıca busürecin, yoksulları kent özünde bireşitsizlikiçerdiği,gulamaların azınlığın (zenginlerin) çoğunluğunsa yararına, dönüşümadıaltındayapılanuy- yeniden yapılanmaveya kentsel kentsel 356). Sonuçta, dâhilindeulaşmakgüçleşmektedir” kent içingereken olanaklara 2012: luktan çıkış (Bıçkı, hareketliliğeolanaktanımayan işlerolmasıdolayısıyla,vasıfsız, yoksul dikey - düşükgetirili, meydana gelmekte;yarılmalar diğeryandan,yeniönemlibölümünün yaratılanişlerin derin arasında,gerek bakımından gelirgereksedezavantajlı kitleler yaşamyeri kalitesi çıkmaktadır: sonuç ortaya olaraknitelenenler elit/yerli “Bir yandankozmopolit/küresel ile şu bakıldığında, ileolanilişkisine yarılma yoksulluğu veBu gelişmeninkent mekânsal olarakgörülmektedir. olduğuiçin,buhareketbirsoylulaştırma gelir grubundan kişiler yapanlaryadaburaya gelipyerleşenler,tırım küresel sermaye bağlantılıfirmalar ve üst görüntüsüneuygun modern yeni yapılarinşaedilmektedir. kentin yerlerine Buraya ya- biryıkılmakta, binalarve konutlar halinegeleneski içiyoksulların mekânı cıyla kent ama- kavuşturmak tekrar canlılıklarına veaçıdaneski ticari ekonomik merkezlerini Kent 2010:200-201). (Bıçkı, teklenmektedir ve yerel dolayı, merkezi yönetimler tarafından des- süreç, yapacağı kente katkılarından grupların vegelipyerleşmesidir. etmeleri buralaraüstgelirli terk grupların konutlarını Bu dargelirli vesemtlerdeki tarihi eski bir gelişmedir. merkezindeki Buradaesasolankent - açarlar” (Harvey, 2010: 252). gelişme için mekân kentsel olan en düşük maliyetle araziden mümkün kopararak gelirli arazilerden gerekmektedir.bu değerli kovulması yüksek “Kapitalistler, halkı düşük gelirli yeniden biçimlenmesi için,yoksulların uygun birşekilde sermaye akışına ve kapitalist bir engelolarakgörülmektedir. yoksul görüntülerden Dolayısıyla, kentlerin temizlenmesi yoksullar) (özellikle ciddi araziler çevresindeüzerinde oturan kesimler değerli veya kentin yaratılmaktadır.”ortamlar merkezlerinde kent yeniden biçimlenirken mekânlar Kentsel göz alabildiğinceiletişim ağları, uzayan kentler, çokyükseküretkenliğesahiptarımsal üretilmektedir. ilişkileri ve mekân Bütünüyleyeni ve olarakyeni ulaştırma mekânlar rekli aktifve öndegelenbirrol oynarlar. değiştirmek bakımından buortamları temsilcileri Sü- olamazlar. da işin doğası gereği çokçeşitlilik gösterir. Bu ortamlar ve Amakapitalistler gibi, 150) belirttiği dışındavar coğrafi ortamlarının “sermaye süreçleri açıktırki birikimi bulunmaktadır. (2010: değerbiretkisi Harvey’in biçimlenmesinde dikkate sel mekânların kent özellikle mekânların, sermaye akışının ve kapitalist kentlerdekapitalizmin Modern etmektedir. biçimvermeye devam örgütleyerek mekânlara kentsel merkezlerinde nı kent - doğrultusunda şekillenmektedir. uluslararasısermaye akışları çıkarlar Küresel kapitalizm, nek ve değerlerden ziyade, ihtirasın,hırsınve açgözlülüğün biryansımasıolankapitalist veren birhayat söz din,gele şehirlere konusudur. kimlik eden ortak bugünartık Kentler birterbiye ve zevk mekânlarda etrafındateşekkül almıştırzira),nedekentsel kentler dern hayattır” diyordu. bugünne Oysa Tanpınar’ın yerini mo yaşadığı vardır şehirler (şehirlerin Tanpınar (2006: 206), “şehir eden müşterek bir etrafında teşekkül terbiyenin ve zevkin Kapitalizm, ve Sermaye Akışı Mekânın Yeniden Örgütlenmesi tedir (Bkz.Lee, 2000:189). neden olduğu belirtilmek artmasına suç oranlarının sıyla toplumsal dışlanmanın kentsel Ayrıca, yapılanbazıaraştırmalarda ve ayrışmanın etnik ve dolayı sınıfsal- temelli mekânsal girememesi”dir. nedeniyletoplumsalliksel seviyeleri hayatın içinetamanlamıyla,layıkıyla tutmasıdır. ise, kişinin nitelik ve hizmetlerin İkincisi nice kamusal “yaşadığı coğrafyadaki ve tabi görmesi ayrımcılığa nedeniyledışlaması,küçük yaşadığı mekân genelinin kişiyi bileşeniolduğunubelirtmektedirler. toplumun Birincisi, dışlanmanıniki 10), mekânsal kültürel ve politik)bahsedenAdaman mekânsal, (2006, ve Keyder ründen (ekonomik, varolduğugörülmektedir. birlikte çoğunlukla larında, Toplumsal tü- dışlanmanındört vealan- yaşadığı çöküntü gecekondu yoksullarınyoğun birşekilde özellikle mekânlarda, yoksulluk ve toplumsal dışlanmanınkentsel fakat doğru değildir; tan söz etmek belki toplumsal dışlanmadanyadatoplumsal dışlanmanınbulunduğuheryerde yoksulluk sağladığını söylemek mümkündür.önemli bir katkı Yoksulluğun bulunduğu her yerde ------

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 319 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 320 leşmeyi veleşmeyi dayanışmayı dağıtılmasına zayıflatmaktakentsel ve refahın eşitsizbirşekilde bütün- arasındaki toplumsal kesimler hede etmekteyiz. Busüreç aynı zamanda,kentteki problemlerin gibi meydana geldiğini yarılma ciddikentsel müşa- nucu olarakmekânsal doğrultusunda ve yeniden bunun doğalso şekillendiğini çıkarlar kapitalist mekânların görülmektedir. çıkardığı yoksullar arasında)aşılmazengellerortaya Busüreçte kentsel zenginlerle arasında (özellikle hem de bu toplumsal kesimler etkilediği derinden simleri hemkentlerde yaşayan ve toplumsal küresel ke sermaye akışının kapitalizm Sonuçta, göstermeye”daha çokduyarlılık zorlamaktadır. değişimlere göre arasındaki yerler olmaya hemdeüretim ve hemtüketim olasılıklarına gibi, birdünyada zorlayıcı“rekabetin baskılar, arttığı sermayeyi dahaayırımcı çokuluslu olduğu birsürece hizmetetmemektedir. (2011:424)belirttiği Bununyanında,Harvey’in eşit orandafırsattanımamakta,aksinezenginlerin dahazengin, yoksulların daha yoksul leyen “piyasaların gizli eli” toplumsal kesimlere yaşayan (Bauman 2014: 36), kentte farklı şaşmamak gerekir. yarılmalara hayatlara, sınıfsal ve mekânsal eşitsizliklere Kentlerde iş- hayatının bütünyapısınıparçaladığını dabelirtmektedir. parçalı Bu yüzden, kentlerdeki vurgusuyla kent üzerindeki getiren yenilikler aynı zamandakâr kalmadığını, sokmakla herköşesine evrensel birbiçimadıaltındakentin sadecepazarkoşullarını kapitalizmin değinen Mumford bozucu ve özelliklerine aşındırıcı (2007:506), istikrar Kapitalizmin 2005:84). dir” (Yırtıcı, göstermekte algısı olarakkendini zamanlaraözgüolmaya birmekân başlamasımodern ve belirleyici durumların ilişki orada bulunmasının değil uzaktaki çoğunlukla gevşemesi, bulunduğu yer ve bağların coğrafyayla ön plana çıkması, arasındaki niceliksel değerlerin birdeğişim doğrultusunda geçirerek altyapısal gerekleri ekonominin kapitalist Mekânın anlayışı çerçevesinde özgü gerçekleşmektedir. mekân-zaman kendine ler kapitalizmin döneme özgü bir modern durumdur.yarılmalar düzenlemeler ve değişim- “Bu mekânsal etmektedirler. biçimverdiği değerlerin datanıklık sal yarılmaya bu mekânsal Kapitalist - ayrıldığı mekân birbirlerinden sınırlarla keskin yaşayan toplumsalalanlarında kesimlerin aynı getto, zamandagecekondu, siteler yerleşim gibi ve uydu kentsel güvenlikli kent (Castelss, kentler halinegelenkentler/mega 2008:538), Küresel merkezleri ekonominin değişim yaşanmaktadır.” verecek bir karşılık ihtiyaçlarına ekonominin ve kapitalist kazanmakta soyut bir karakter yitirerek küresel eklemlenmekte, ekonomiye yerel ve farklılıklarını özelliklerini mekân izin vermemektedir. gibi, Yırtıcı’nın (2005:51)belirttiği çabave süreçler“bu sonucunda örgütlenmesine türlü başka mümkündür. mekânların kullanmak kentsel Zira kapitalizm, yeni gelişmeiçin ekonomikleşmesi”“mekânın yada kapitalistleşmesi”“mekânın tabirlerini başlamıştır. etrafında şekillenmeye değerler da ekonomik Bu mekânlar masıyla kentsel halegelmesive giderek merkezli kentlerde yoğunlaş kent - sermaye akışının Kapitalist - - - yoksullara daha çetin biryaşammücadelesisunmaktadır. giderekbu şanslarından mekânları yoksun ve kalmaktadırlar. kentsel Bugününkentleri vebaşaran yoksullar, yarılma toplumsal dışlanmaylayatta kalmayı mekânsal uğradıkları 2011)giderekve Rahnema, kaybetmektedirler. alanlarda Farklı kentsel ha- becerileriyle veolangizli (Robert yaşamiksiri güçlerini yoksullar daha fazlaetkilenmekte Bu kopuştan daeklenmiştir. kopuş toplumsal ve mekânsal kültürelsel gruplar kopuşa arasındaki ve depaylaşmamaktadır. aynı caddeleri kent aynı sokakları Kısacası, gibi, aynı mekânları, paylaşmadıkları ve aynı değerleri yaşamadıkları aynı kültürü toplumsal kesimleri tin farklı olan toplumsal sınıflar,bir konumda konumdadırlar. açıdan da eşitsiz bir Ken- mekânsal alanlardagibi etmektedir. korunaksız yaşamaya mahkum açıdaneşitsiz Sosyo-ekonomik vealanları yoksulluğu çöküntü da yoksulları gecekondu kent inşa ederken, yerleşimler met etmektedir. zenginliği Kent zenginler siteler gibi ve içinuydu yeni güvenlikli kentler üretmektedir.mekânlar hiz- koldan yoksulluğu ve Kent iki yarılmaya zenginliği, mekânsal gibi ve alanları sınıfsal çöküntü gecekondu ayrışmayı simgeleyen yoksulluk, tan daaşırı diğertaraf- halinegelirken, Kentler, ihtişamve zenginlik, lüksünmekânı aşırı birtaraftan başlanmıştır.ler kullanılmaya üzerinde yaşadığımız dünya gezegeni için “gecekondu gezegeni” (Davis, 2010)gibi tabir yoksulluk birnüfusyoğunluğuna aşırı gecekondularda aşırı yol için, açtığı kentlerdeki ki, vahimbirhalalmıştır acıçekmektedir. yarılma) yoksulluğu okadar ve Mesele mekânsal ilgili birmeseledir.eşitsizlikle sorundandolayı (kent Bugündünyanın birçok buiki kenti geneldeiseküresel özelde eşitsizliklerle, yarılma, kentsel yoksulluğu veKent mekânsal dır” (Alver, 2010:43). oluşmakta- gibi bölmekullanma yenidendürtülerle planlama,tasarlama, kenti biçimleri, yeni ayrışmanın siteler gibi mekânsal güvenlikli dönüşüm, soylulaştırma/seçkinleştirme, toplumsal ayrılmaktadırlar. ve değil, kültürel sınırlarla varlarla aksineekonomik, “Kentsel eski birlerinden, Yahudi ve du- bulunsada)surlar gibi gettoları (bugünbununörnekleri bir yol açmaktadır. çıkmasına sakinleri kentin ortaya mekânlarda Buoluşanyeni kentsel mekânların kentsel dünyaların yaşandığı farklı derin hayatlar ve farklı ve üzerinde farklı altında” etkisi dasinmekte karşıtlıkların mekânlara kentsel Bueşitsizlikler kalmaktayız. çarpıcı arasındaki düzen ilekaos entelektüellik ilecahillik, falet, varsıllıkileyoksulluk, kentlerinde, Günümüzün modern Wirth’ün gibi, (2002:93-94)belirttiği “görkem ilese Sonuç etmektedir. ayrışmaya kaynaklık ve mekânsal farklılaşma mekânsal meydana ve gibi, gelen değişmeler, toplum hayat değerlerinde tarzlarında belirttiği söz konusudur. uzaklaşmaları ZiraAlver’in(2010:42) kültürel olarakdabirbirlerinden duygusal ve toplumsalyol olarakayrışan kesimlerin, açmaktadır. mekânsal Buradaartık - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 321 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 322 18. 17. 16. 15. 14. 13. 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. KAYNAKÇA tindale ve G. Neuwirth, 10. Baskı, Çev. 10.Baskı, Ceylan, 9-83. Musa tindale ve G.Neuwirth, D.Martindale, (2012), “Önsöz”, Oluşumu, M. Kentin Şehir- Modern Weber, Ed. D. Mar terly, 41(2),189-206. Lee, M.R.(2000), “Concentrated Poverty, andHomicide”, Race, The Sociological Quar nın Mekânlaşması”, Toplum Bilim,64-65,7-38. O.Işık, (1994), “Değişen Politikleşmesi, Politika- Toplum/Mekân Mekânın Kavrayışları: ğuşu, Ed. Jean-Louis Huotvd., Çev. 11-19. Kitabevi, A.B. İmge Girgin, Ankara: Huot, J-L.(2000), Megapollere”, Kasabacıklardan Kentleri- “Dünyanın İlk Do Kentlerin Harvey, D. (2008),UmutMekânları, Çev. Zeynep İstanbul:Metis Gambetti, Yayınları. Yayınları. Harvey, D. (2009), Harvey, D. Muamması,Çev. (2010),Sermaye SungurSavran, İstanbul:Sel Yayınları. Harvey, D. Mekânları, (2011),Sermayenin Çev. vd., BaşakKıcır İstanbul: Sel Yayıncılık. Yayınları.Sol Engels, F. (2010),İngiltere’de SınıfınDurumu, Çev. Emekçi Yurdakul Fincancı, Ankara: ları. Davis, Çev. M.(2010),Gecekondu Gezegeni, 2.Baskı, Gürolİstanbul:Metis Koca, Yayın- İstanbul: İstanbulBilgi Üniversitesi Yayınları. Castells, M.(2008),Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür, Cilt:1,Çev. EbruKılıç, Cansever, T. (2013),İslam’da İstanbul: 8.Baskı, veTimaş Şehir Mimari, Yayınları. yınları. YoksullukBuğra, A.(2008),Kapitalizm, ve Türkiye’de Sosyal Politika , İstanbul:İletişim Ya- , Ed.Kentleri E.K. Tosun, Bursa:Ekin Yayınevi, 197-224. D.Bıçkı, (2010), Bir Kentsel “Tartışmalı Yenilenme Enstrümanı: ‘Soylulaştırma’”, Yayıncılık, 353-371. kiye”, D.Bıçkı, (2010), Mekânsal “KüreselleşmeYarılma, Sürecinde Kentler: Yoksulluk ve Tür tanbul: Ayrıntı Yayınları. Zenginliği HepimizinÇıkarına mıdır?, Çev.Bauman, Z. (2014),Azınlığın Keser, Hakan - İs Hece Alver, Ankara: (2010),SiterilHayatlar, 2.Baskı, Yayınları. K. cuments/study_turkey_tr.pdf. Mahallelerinde Yaşanan Yoksulluk ve Dışlanma”, Sosyal http://www.hic-mena.org/do Adaman, F. ve Keyder, Ç.(2006), “Türkiye’de ve Çöküntü Gecekondu BüyükKentlerin Dünden BugüneTürkiye’ninDünden Toplumsal Yapısı Bursa:Dora , Ed. Zencirkıran, Memet , 3. Baskı, Çev. Sosyal Adalet, 3. Baskı, İstanbul: Metis ve Moralı, Şehir Mehmet 21. Yüzyıl - - - - - 30. 29. 28. 27. 26. 25. 24. 23. 22. 21. 20. 19. Duru ve A. Alkan, Ankara: İmge Kitabevi, 77-106. Kitabevi, İmge Ankara: Duru ve A.Alkan, L.(2002), Wirth, “Bir Yaşam BiçimiOlarakKentlileşme”, 20.Yüzyıl, Der. Kenti ve Çev. B. Üniversitesi Yayınları. Örgütlenmesi, İstanbul:İstanbul Bilgi Mekânsal H.(2009),Çağdaş Kapitalizmin Yırtıcı, J.Urry, (1999),Mekânları Tüketmek, Çev. G.Öğdül, İstanbul:Ayrıntı Rahmi Yayınları. Tümtaş, Mekân M.S.(2012),Kent, Detay ve Ayrışma, Ankara: Yayıncılık. Taşçı, H.(2014),BirHayat Tarzı Olarak Şehir, Mekân, Meydan, İstanbul:Kaknüs Yayınları. Tanpınar, A.H.(2006),Yaşadığım Gibi, Yay. Haz.Birol Emil, İstanbul:Dergâh Yayınları. Şahin, Y.(2011), Learning. Siegel, L.J. (2011),Criminology- The Core Edition, USA: , fourth Wadsworth Cengage Üniversite Kitaplığı. J. ve RAHNEMA,Robert, M.(2011),Yoksulların Gücü,Çev. Özgür ŞuleÜnsaldı,Ankara: Deki Howison,Yayınları. Ankara: Ritzer, G.ve STEPNISKY, Çev. J. I.E. Kökleri, ve (2013),Çağdaş Sosyoloji Kuramları Klasik Özgür Üniversite Kitaplığı. Yoksulluğu M.(2009),Sefaletin Rahnema, Kovduğu Bir Dünya, Çev. ŞuleÜnsaldı,Ankara: Yayınları.rıntı Mumford, L. (2007), Kentleşme PolitikasıKentleşme , 2.Baskı, Trabzon: Murathan Yayınevi. Tarih Boyunca Çev. Kent, Gürol ve Koca Tamer Tosun, İstanbul: Ay -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 323

* bu önlemlerne diğertaraftan güvende olduğumuzhissiniyaratırken bizderi, nekadar taşımaktadır. içindebir ikilem gibiokullar kendi yerler bugüvenlik önlemle Birtaraftan siteler,görevlileri olanalışverişmerkezleri, parklar, oteller, restoranlar, eğlence merkezleri, sistemi ile gözetlenen devre ve özel kamera girişlerinde güvenlikiçin oluşturulan kapalı çalışmaktadırlar. geçirmeye fazla vakit güvendeFakat hissetmeleri kendilerini insanların içinehapsetmekteiçin site daha ve yaşamlarının güvenli olaraktanımlanan mekânlarda gerektiğini korumak öğütlemektedir.çıkarmamamız tehlikelere karşı kendilerini İnsanlar lardan aklımızdan hedefi olabileceğimiz düşüncesini de sürekli gelebilecek tehlikelerin tanımadığımız her anistenmeyen yabancıların diğer taraftan veya davranışlarının on- bize sağlarken, dahafazlarahathareket etmealanları yaşamıbirtaraftan ifade ile, kent düzenlemelerini içindegündelikaktivitelerini sağlamaktadır. bir buikilem sanların Başka varolduğuhissinivererek sürekli içindetehlikenin in- diğeryandankalabalık sunarken ve fırsatlarını yaşamtarzlarını farklı yaşamıbize yaşamdanayıran birtaraftan kent kırsal ilekendisini nüfus hareketliliği, enformal kontrolündahaazolmasıgibi karakteristikler kuşatıldığımız hissi giderek bir taraftan güçlenmektedir.dört heterojen Özellikle, yapısı, küresel boyuttasizlik kaygısına terör ve suçunyarattığı eklediğimizde eylemleri kaygıyı ve yarattığı benzeri sorunların güven teknolojik - ekolojik, derek artmaktadır. Ekonomik, Beck’in (2011) tanımladığı gibi güvensiz bir dünyada yaşadığımızla gi ilgili- kaygılarımız Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü Üniversitesi Koçman Sıtkı Muğla Yard. Dr. Doç. Sezer Sergender ve İnsan Toplum Fakültesi, Bilimleri Sosyoloji Bölümü ÜniversitesiYıldırım Beyazıt Dr.Doç. Mustafa Orçan ve İnsan Toplum Fakültesi, Bilimleri Sosyoloji Bölümü ÜniversitesiYıldırım Beyazıt Dr.Doç. HalimeÜnal Ankara ve MuğlaÖrneği Kentlerde TehlikeliAlanlar: Bu proje TÜBİTAK tarafından desteklenmektedir. Proje No:113K070 * -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 325 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 326 aydınlatmamıza yardımcı olmaktadır. açısıile amacı mağdurbakış İşte buaraştırmanın isediğeryüzünü mağdurçalışmaları biryüzünü bize suçolaylarının verirken istatistikler edilmeyen veyaedilmeyen, kalmaktadır. mağduruolmayan fark suçlardışarıda Resmi veya görenler tarafındanpoliserapor edilensuçlarresmi girmektedir. istatistiklere Rapor hepsiniyansıtmamaktadır.olaylarının edilenve mağdurlar Sadece polistarafındanfark ne sahip olduğu unutulmamalıdır. suç bir ifade ile,gerçekleşen resmi istatistikler Başka daihtiyaçvardır.dur çalışmalarına Ayrıca, resmi istatistiklerin, sayılar”“karanlık problemi- veya tutulması önemli olduğu alt gibidüzeylerdehalle, mağ- resmi bloklar istatistiklerin çalışmalarda olduğu gibiYukarıdaki suçun yoğunlaştığı tespit edilmesinde alanların ma- dar azdır. Amasya’da yapılanbirçalışmadabenzer sonuçlaraulaşılmıştır(Güremen, 2011). - çokdüşüktürve iseneredemahallede suçoranları hattabazılarında iseyok denecekka mahalleye göre birazdaha düşüktür. gösterdiğine sonuçlarının Araştırma göre, diğer50 %19,4’ü, buüçmahalledemeydana gelmektedir. mahallede ise, buüç suçoranları Oniki mala yönelik birleştiğinde, işlenen suçların kentinde bu mahallenin suç oranları Denizli ile suçoranları mahalledeki olandiğeriki komşu birbirine maktadır. merkezindeki Kentin sanayi sitesi ve hastanebulun- bulunduğubumahalleninyakınında ile işmerkezlerinin meydana gelmiştir.içinden sadecebirinde olaraktoptan ticaret ve Ağırlıklı perakende nizli’de (Uğur, yapılan biraraştırmada %9,3’ü65mahalle işlenensuçların 2013)malakarşı yayılmış olansanayi yüksektir(Uzunve sitesinde desuçoranları Aliağaoğlu, 2009).De ve heterojendir. yanı sıra birçok Bu mahallelerin atölyenin bulunduğuve geniş bir alana gelenlerden hareketli ve dolayı hemdeköy kasabalardan oldukça sakinleri hem kent olarakyer aldığı nüfusu, bumahallerin güniçinde ağırlıklı kurumların ve yönetimle ilişkili çevresinde mahallelerde kümelenen işlendiğinide ve göstermiştir. yakın Ticaret, eğitim - merkezin olarakkent çalışma 2006yılındameydana gelenmalayönelik ağırlıklı suçların Uzun ve Aliağaoğlu, 2009; Weisburg ve Mazerolle, 2000).Örneğin, Tokat’ta yapılanbir ve Gersh maktadır (Boba, 2009; Eck, Taylor, 1999; Ratcliffe, 2000; Harries, 2004; Uğur, 2003; - gi aracılığı Sistemleri ile suçunyoğunlaştığı çıkarıl tespit etmek alanları için suç haritaları vermektedir. birçokCoğrafi sonyıllarda kullanılarak Özellikle, ülkede Bil- resmi istatistikler bilgi vetedir. zamansaldağılımı hakkında bize suçunmekânsal suçistatistikleri Resmi bilinmesindengeçmek de ve hangi suçunmağduru olduklarının mekânlarda-alanlarda olarakhangi- zamandilimlerin ağırlıklı gerçekleştirirken gündelikaktivitelerini insanların yaratmakiçingereklidir. kentler yollarındanbirisi, suçönlemestratejisi geliştirmenin Etkili alanlarve ve yeterligöz güvenli suçönlemestratejileri önüne alındığında kamusal etkin tespit etmek içingereklidir. alanlarını kent ve Suçunyarattığı toplumsal ekonomik zarar olan tehlikeli tanımlamakve kategorilendirmek olanilişkisini reylerin zamanve mekânla makta vesuçun mağduru olmaktadırlar. özellikle yaratmak için bi- Daha güvenli kentler - karşılaş göre çeşitlirisklerle zamanve mekâna bulundukları gerçekleştirirken tivitelerini altındaolduğumuzadaişaret risk etmektedir.kadar Bubağlamda,insanlargündelikak - - - kümelerinin %5’inde,kümelerinin %50’sinin suçların meydana geldiğini gösterdi. Minneapolis’te yapı- Seattle, sonuçları, araştırma onbeşyılı kapsayan Washington’da,diğerlerinin(2004) sokak ve Buerger, Gartin Sherman, 1989; Weisburg, Bushway, Lum ve Yang 2004). Weisburg ve oluşmuş kümelere bölünmüştür (Brantingham ve Brantingham, 1999; veya sokaklardan buluştuğu kavşaklara, coğrafyası adreslere,kent sokakların adres bloklara, kümelerine, kuvvetlidir. olmaolasılığı veya tesislerin işletmelerin oldukça Buaraştırmalarda kakların, aynı so mahalleiçindebilesuçunyoğunlaştığı caddelerin, ve çokazişlendiği blokların, ve Guerrette, Clark ham ve Brantingham,1999;Eck, 2007;Eck ve Weisburd, 1995).Çünkü (Branting- tesislersokaklar, veya düzeylere işletmelergibi daha mikro odaklanmaktadır Eck ve Weisburd, 1995; Weisburg ve Mazerolle, bloklar, 2000).Bundandolayı, araştırmalar yoğunlaştığı 2014; alanlaraSıcakNoktalar(HotSpots)adıverilmektedir (Bragave Clark, olasılığının yüksekolduğusuçun karşılaşma potansiyel suçlununzamanve mekânda tığı (Hot Spots)tespit edilmesininöneminevurgu SıcakNoktaların yaparlar. ve Mağdur çekerek suçunyoğunlaş - yoğunlaştığı tespit etmekte noktaları dikkat yetersiz kaldığına çalışmalarmahalledüzeyinin suçun dağılımına odaklanan Günümüzde suçunmekânsal aydınlatmaya çalıştılar. diğermahallelerdenmahalleri ayıran karakteristikleri Disorganizationsizlik Kuramı(Social ilemahalledüzeyinde suçunyoğunlaştığı Theory) Düzen (1942) Sosyal - edenShaw ve McKay ve Snipes, takip buçalışmaları 1998).Özellikle, Bernard dağılımını suçoranlarının anlamaya çalıştılar(Vold, kentindeki ğunlaşarak Şikago misyenleri arasından Burgess (1925)ve yoTrasher ilişkiye arasındaki (1927),suçve ekoloji ve Quetelet gelmektedir.arasında Guerry akade Okulu 1920’liyıllardan itibaren Şikago gitmektedir. kadar başlarına ilk odaklananlar ilişkiye Çevresel ve faktörler suç arasındaki yüzyılın ondokuzuncu kökenleri mamaktadır. ileilgili tartışmaların ilişkisi Suçve mekân eşitderecede yayıl- ve mekânda Sanchirico Reed, 1988).Çünküsuçkentsel 1996; Liska, yol açmaktadır(Ferraro alanlardan isesakınmalarına veşündükleri LaGrange, 1987;Hale, dü- yönünde eğilim ve olduklarını tehlikeli göstermelerine gerçekleştirme diliminlerinde alanlarda ve güvenli güvenli gündelikaktivitelerini, zaman olduğunudüşündükleri lerin, getirmektedir.- beraberinde kişi korkuyu suçtan Suçunmağduruolunabileceği korkusu kentte geçiyorfilm olmasıdahiçbirgüvenlive dizilerin yerin olmadığı düşüncesini ve ve birçok yanı sıra birçok suçla ilgili suç içerikli haberlerin da yayınlanan cinayet, kapkaç yaşamınbirparçası halinegeldiğini göstermektedir. korkunun suçtan - artması, Medya sitelerde güvenlikli lara güvenlik sayısının yaşayanların taktırılması, giderek sistemlerinin giderek dahasıkkullanılıyor olması,evlere ve kameraların araba- alanlarında Çeşitli kent Suç ve Mekân İlişkisi gibi sorulara yanıtbulmaya çalışmaktadır. güvende hissettikleri kadar ne kendilerini olarakgördükleri, mahalledehangi tehlikeli alanları bireylerin yaşadıkları - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 327 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 328 alanlar datehlikelidir. açısından güvenli biralanolmadığı gibi güvenli olarakdüşündüğümüzişyeri ve gibi okul tecavüze gösterdiği uğradı. veya cinselsaldırıya Sonuçların bazısuçlar gibi, kendisi evin veya evden gerçekleştirirken uzaktaboşzamanaktivitelerini alışverişyaparken giderken, veya yerden gelirken veya %29’uişten başka okuldan aktiviteler yaparken, evde başka %12’si mağdurların %7’siişlendi. Kadın işyerindeçalışırken, %48’i okulda, veya uyurken alan içinde yer alan bir mekânda gösterdi. tecavüz %33’ü kamusal suçlarının Kısacası, herhangibiryertoplu ve taşıma,parklar, gibi olduğunu oyun bahçeleri alanların sokakta amaçlıişletmeler,%10 ileticari garajlarveya otoparklar, ve %8ileokul %15açıkalanlar, %12iletanıdığının yakını, veya evinin evi başında%55ilebireyin yakını, veya evinin rin evi arasındatecavüz yerle 2005-2010yılları gerçekleştiği vey) veya sonuçları cinselsaldırının ABD’de ( National Crime Araştırması UlusalSuçMağdur Sur Victimizatin gerçekleştirilen işlenmiştir. mekânlarda dışındaki bir özel mülkiyetin gerçekleşmektedir. daanlaşılacağı fazlasıherhangi gibi yarından Burakamlardan suçların özel %34’uisemağdurunkendi mülkiyetinde alanlarda işlenirken veya diğer kamusal alanlarda gerçekleşmektedir. veya diğerkamusal %41’i suçlarının ise sokak Gasp sokak mülkünde, %12’si özel amaçlıişletmelerde mülkünde, %39’uticari ve %27’si başkalarının gerçekleşmektedir.mekânlarda Fiziksel ise%21’i suçlarının saldırı özel mağdurunkendi larda gerçekleşmektedir. gibi %67’si Görüldüğü cinsel taciz suçlarının alandaki kamusal alanveya diğerkamusal işletmelerdegibi amaçlıkullanılan ve ticari %13’üisesokakta mekte, %20’si veya şirketler özel barlar mülkte, isebaşka %54’üiseeğlencemerkezleri, rapor etmiştir. %11’i Cinseltaciz suçlarının - özel gerçekleş mağdurunkendi mülkünde olarak göre ayrıntılı yerleri mağduriyetingerçekleştiği 2009 yılındamağduriyet türlerine Survey) mümkündür. (Victimization görmek Araştırması nuçları Mağdur Örneğin, Kanada dabenzer so mağduraraştırmalarında Çeşitli ülkelerde düzenli olarakgerçekleştirilen 2004). ve diğerleri, bulunduğunaişaretsıcak noktaların etmektedir (Weisburg yerlerinde yoğunlaşmadığını farklı alanlarında çöküntü kentin veya şehir merkezlerindeki tedir ( Weisburg suçunsadeceyoksul sonuçları mahalleler 2004).Araştırma ve diğerleri, çekmek alanlarda yoğunlaşmasında değişmenin dikkat olmadığına bulguları araştırma serdi. olsa bile suçun belirli farklılaşma Yıldan işlenen mutlak suç oranlarında yıla kentte sadece%4.4’ündeyoğunlaştığını gözler önüne 20’sinin ve kavşakların kümelerinin sokak düzenini %14’ününve bozan şahşayönelikise% suçların suçların kamu tırmalarında, şekilde, Wiesburg ve Mozerolle City, (2000)Jersey araş- Jersey’de New gerçekleştirdikleri %10’nunda hareketli alanlarının suç bağlamındakentin işlendiğini raporettiler. Benzer Bronx ve Baltimore’da gaspgibi %32’sinin meydana gelenoto suçların hırsızlığı, hırsızlık, ve Buerger, Gartin (Sherman, ve Gersh çıkardı 1989). Eck, geldiğini ortaya Taylor (2000) %50’sinin polise yapılan ihbarların lan bir araştırma, adreslerin sadece %3.5’den şehirdeki - - - - ların, mekânların, tesislerin özelliklerinin açıklanması önemtaşımaktadır. açıklanması özelliklerinin tesislerin Çünkübu alan- mekânların, ların, Rutin Aktivite alan- alındığında suçsıcaknoktasıolanmikro Teorisinin dikkate tartışmaları durumlarda heransuçunmağduruolunabilecektir. bıraktıkları korumasız de eşyalarını hem hem kendilerini gerçekleştirirken sıradangündelikaktivitelerini insanların laştıkları, seltmektedir.- Nüfushareketliliğinin yoğun olduğu, ile karşı heterojen grupların birbirleri uğrama olasılığınızı yük etmemenizkapkaça çantanızadikkat sebzeyerlerinde seçerken çalınmaolasılığını dolayı eşyalarınızın artırmaktadır. eksikliğinden Pazarmanız koruyucu asmanız veya tam olarak göremeyeceğiniz sandalyeninbir yerdeeşyalarınızı arkasına tut araya olasılığı geldiğinde değerli artmaktadır. suçun gerçekleşme Bir eğlence mekânında da ise potansiyel suçlu, veya uygun yetersizliği sistemin hedef ve eksikliği koruyucu bir alınmadığı- önlemlerin veya düzenlemelerin yapıldığıBu türkoruyucu zamanve mekân sağlamaktadır. katkı korunmasına onların yürüyüş yapmaları, parklarda dolaştıkları rekli veya güvenlik görevlilerinin sü- yürüyüşyapankişilerin ileberaberolmaları, arkadaşları eşyanın çalınmaolasılığını değil tek azaltmaktadır. başlarına yürüyüşyaparken Kadınların görevi güvenlik yaparak görevlileri koruyucu vemera sistemleri mağazaiçi ve çıkışındaki alarmlar,- mağazaiçika mağaza çıkışındaki sistemleri, Fakat olanalarm bueşyalaratakılı veya çalma eğilimi çanta gibi içinde olabilir. şeyleri ayakkabı an için ulaşılabilecek kazak, runmaması ile ilgilidir. Birmağazada motive olmuş potansiyel suçlu, olan veya o değerli hedef halinegelebilmektedir. Üçüncüöğeolankoruyucu,ko korunup uygun hedefin deuygun bir kendisi evin nesnelerdeolabilirken, pahalı birarabaveya mağazalardaki dir. tacizciler içinuygun oynayan birhedefolabileceği birçocuk, gibi, Örneğin, sokakta (ev, nesne veya mekân öğe olan uygun gibi) iş yeri veya okul olabilmekte hedef,bir kişi, gerekmektedir. dönüştüğününaçıklanması altındaeyleme İkinci hangi şartlar isteklerinin leyebilecek ve Felson fırsatçıktığında herzamansuçiş- karşısına unsurolarakbuteori 1979).Birinci yetersizolan insanveya eşyayı korumakta (Cohen olanveya hiçolmayan koruyucudur tive uygun olmuş potansiyel hedef ve çekebilecek suçlu, suça hedef suçluyu kendine da oluşmasıiçin3önemliöğeninbiraradabulunmasıgerektiğini savunurlar. Bunlar, mo suç işlenmesi için fırsat yaratmaktadır.- karşılaşmaları Busuçun teoriler zaman ve mekân zamanve mekânda potansiyel mağdurve failingündelikaktivetelerini gerçekleştirirken rolünü anlamamıza yardımcı suçunoluşumundaki olurlar.rak mekânın Bu teorilere göre, ve Rutin Aktivite Activity) (Routine Yaşam vermeye çalışa- cevap Stili(Life teorileri Style) hangi bağlamlarda sorusuna suçgerçekleşmektedir karşılaştıklarında man ve mekânda şahsımız vesuçunmağduruolabilir. mallarımız Ozaman,mağdurve potansiyel fail, za- yerinegetirirken ilgili işveya okulla sorumluluklarımızı olabilir hemdebumekânlarda gerek yoktur. herhangibirsuçunmağduru gelipgiderken Örneğin, hemişveya okula gelere gitmemiz ve günlükhayatımızın pekde dışındaaktiviteler gerçekleştirmemize gösterdiği sonuçlarının Bu araştırmaların gibi suçun mağduru olmamız için yoksul böl- varlığını kabul eder.potansiyel birsuçlununvarlığınıkabul Ozamanbupotansiyel suçluların - - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 329 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 330 Suç ve mekân ilişkisinde alanın fiziki karakteristiklerine odaklanan çalışmaların yanında çalışmaların odaklanan karakteristiklerine alanın fiziki ilişkisinde Suç ve mekân (Eck ve Weisburd, 1995). azolduğu geçsaatlerde insanların soymayı tercih ederler sokaklarda görüldüğü arabaları edilmeyecek birzamandaeve tercih girmeyi ederler. kolayca eşyaların değerli İçindeki olmadığı veya fark azaltmakiçinevde kimsenin eve girmek yerineriski varken birileri seçerler. evleri tarafındakalan Evde değil binanınarka evleri bakan sokağa hallelerdeki bulmaya veya çalışırlar. hedefleri yerleri Uygunararlar. hedefleriçin ipuçları ma- Varlıklı etmektedirler. Dördüncüsü hedefseçimidir. olduğu Failler ve edilebilir risk kazancın kabul lik suçlarisedahauzaktaişlenmektedir. Uygun tercih hedeflerin yoğun olduğualanları Tecavüz malayöne ve alanlarda gaspgibi işlenirken, şahsayönelik suçlareve dahayakın etkilemektedir. suçlular yaşlılaragöre çok uzaktasuç işlememektedirler. Genç evlerinden ve Weisburd, 1995).Failin tecrübesi ve yaşı,cinsiyeti, suçtürühareketliliği etnikkimliği, vardır. bölgeleri belirli Failler girmemeye özen bölgelerine (Eck gösterirler birbirlerinin çok uzakta suç işlememektedirler. suç işledikleri kendilerinin Ayrıca, genellikle faillerin düşmektedir. yerden suçişlemeolasılıkları uzağagittikçede dıkları Yaşadıkları alanlardan mevcuttur.çekinebilmektedirler. Çünkümağdurtarafındantanınmaolasıkları Fakat yaşa- uzakta suçişlediği önemlidir. Failler suçişlemeye mekânlarda yere çokyakın yaşadıkları Üçüncüsü isefaillin hareketliliğidir. olarakfaillinyaşadığı yerden Buradaöncelikli nekadar bulunması ve hedefe kolayca ulaşılabilirolması,suçişlenme olasılığını yükseltmektedir. haline gelmektedirler. bugibi hedeflerin alanlarda olmaması,değerli Özellikle korumanın mağdurve suçluyubirarayamadığı getirebilecek tuvaletlerzamanve noktalar mekânda yapılmadığı veya yetersiz görevlilerin bulun- girişlerinde olduğusokaklar, ışıklandırmanın veya eğlencemerkezleri, barlar veyakalabalık dükkânlar, teşhir edildiğidışarıda marketler kolayca daha çok ulaşılabilineceği malların dükkânlar, almamış kasanın lik önlemlerini önemlirole vermelerinde sahiptir. veya alanlarda suçişlemeyemekânlarda karar Güven- timinin yetersizliği bulunması gibi vemaddelerin hangialanın özellikleri değerli faillerin veya alanyöne yetersiz sağlanması,korumanın olmasıveya hiçolmaması,mekân erişim daha fazlaişlenmektedir (Engstad 1975,akt:Eck ve kolay Weisburd, olarak, 1995).İkinci ve yoğun diğermalayönelik olduğuyerlerde suçlar basithırsızlıklar otokezlerinin suçları, göre işlenmektedir. dahafazlaoto suçları diğerbloklara olduğu bloklarda Alışverişmer olasılığını etkilemektedir. ve zamandakarşılaşma Örneğin, hotel sayısınınmekân çok ilemi)ve uygun hedefinulaşılabilirolupolmaması,suçlu ve mağdurun sa kameraler nasılyönetildiğitesislerin (özel veya korunduğu güvenlik görevlileri mi,polisyok sisler yardımcı olmaktadır. barlar, Birincisi marketler, kiliseler, okullar, gibi binaları te apartman anlamamızaoldukça karakteristikleri suçunoluştuğumekânsal sürdüğüileri 4kavram olmaktadır. rolüyle ilgili olarakEck ve mekânın Bubağlamdasuçta Weisburd’un (1995) larda potansiyel fail, uygun hedefve yüksek yetersiz biraraya gelmesıklığı korumanın suçun oluşmaolasılığını yükseltirveya azaltırlar. geldiği, Bugibi tesislere kimlerin - - - - - Literatür tartışmasının ortaya koyduğu gibi, gündelik aktivitelerimizi gerçekleştirirken su- koyduğu gibi, gerçekleştirirken gündelikaktivitelerimizi ortaya Literatür tartışmasının 2007). yönelik ve şahşayönelik %47’si şiddetsuçlarının ve Guerrette, Clark işlenmektedir (Eck, meydana gelmektedir. Jacksonville, Florida’da %20’sinde komplekslerinin aparment mala 15bariçinden3tanesinde toplam %62’siShawnne, barlarda işlenensuçların Kansas’taki %84.9’uişlenmektedir. %20.3’ündemağazadanhırsızlıksuçlarının dükkanların cticut’taki 2014).Danvers, yüksektir(Bagave olasılığı Clark oldukça Conneile mağdurunkarşılaşma tesisler olaraknitelendirilmektedir. gibi riskli yerler garları Butüryerlerde potansiyel fail moteller,nutlar, parkları, ve kent tavernalar, barlar liseler, otogarlar, massajsalonları, tren oranlarda suçişlenmesianlamınagelmektedir. Güvenliği olmayan otoparklar, toplu ko ler benzer özelliklere sahiptesisler birgrubunda veya işletmelerarasındanküçük yüksek ve Guerette Clark tesisler olaraktanımlamaktadırlar. tesis Eck, (2007)riskli - Riskli mekânları ve tesisler içindebilesuçundahafazlayoğunlaştığımekân tesisler mevcuttur. Butür butür yüksektirfakat gibi yerlerde bireylerinmağdurolma olasılıkları otobüs durakları haline gelebilmektedirler. Barlar, okullar, alışveriş merkezleri, tavernaler, veya otoparklar göresisler içindebilebirgrup dahafazlasuçunyoğunlaştığı diğerlerine sıcaknoktalar ve te ve tesisler, bumekânlar Ayrıca, mekânlar belirli suçunişlenmeolasılığını artırırken işlenmektedir (Loukaitou-Sideris,olduğu zamandilimlerinde 1999). yoğun olarakişlenmektedir. sayısının az Fakat kişilerin ciddisuçlargeceduraktabekleyen meydana geldiği sıcaknoktalardan birisidir. saatlerinde basitsuçlarişten çıkış Özellikle suçun en fazla 2014). Örneğin, otobüs durakları ğunlaşmasında önemlidir (Baga ve Clark, caddelere olması, otobüs veya yoluoto yollara olması gibi yakın özelliklerde suçun yo olupolmaması,ana kolay ğu dasuçişlenmeolasılığını erişimin etkilemektedir. Mekâna veya nerede oldu- şekli erişim Brantingham, 1995).Bununla birlikte, alanınveya mekânın ( Brantingham ve çektiği ri gibi çekmektedir daha çok motive kendine olmuş suçluları ve alanlaruygun yetersiz hedefle ve tüketildiği korumanın olduğumekânlar alkollün çeken mekânlar yüksekoranda iseuyuşturucununsatıldığı, fuhuşungerçekleştirildiği, değil potansiyel deçekmektedir. sadecemağdurları failleri metrolar gibi Suçu mekânlar okullar, veya alışveriş merkezleri, hastaneler, marketler Brantingham, 1995).Caddelerdeki üreten mekânlar nüfushareketliliğinin (Brantinghamve çokyoğun olduğumekânlardır olduğunuiddiaederler. Suç suçüreten karakteristikleri ve suççeken veya mekânların mektedir ( Wilson ve Kelling, 1982).SuçÖrüntüleri Teorisi Pattern (Crime alanların Theory) alanlarda yetersiz yasalve hizmetlerin sosyalkontrolünve olduğumesajınıver koruyucu ğun olarakişlendiğini sürmektedir. ileri potansiyel alanları suçlularabu Butürçöküntü edildiği parklar, mekânlar, düzenli çöplerin toplanmadığı bakımsız alanlarda suçunyo grafitinin sokaklar, yoğun olduğu yerler, arka Windows) terk otobüs arabaların durakları, nasıloluştuğunuanlamaya yardımcınoktalarının olmaktadır. Camlar Kırık Teorisi (Broken getiren çalışmalarda açıklık suçsıcak tesisler kavramlarına suç üreten, ve riskli suçuçeken ------

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 331 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 332 incelendiğinde Ankara’daki beştanesi cinsiyetini belirtmemiştir, kalan geri katılıcımların özellikleri sosyo-demografik katılımcıların değerlendirilen verileri kapsamında Bu makale Ankara’dankapsamında 476ve Muğla’dan değerlendirilmektedir. verileri 173katılımcının belirlenmiştir.mahallelerden sokaklar Veri toplama ettiğinden, işlemidevam bumakale ve kullanılmış herbirilçedenmahallelerve dır. alanörneklemesi tabakalı Araştırmada veritoplanmakta- yoğun ilçelerinden olanBodrum,Fethiye, ve Milas Marmaris Merkez, ve Keçiören, Mamak olan Altındağ, Çankaya, Yenimahalle’den ve ilinin nüfusu en Muğla olmasıyer almaktadır. ilçeleri ilininmerkez farklı Ankara dinamiklerinin lılığı yanısıra,kent fark sektörlerin manın evreni arasındanüfusve olarakseçilmesinin nedenleri ekonomik ve kapsamaktadır. Muğla’nın ilçelerini ve illerinin Muğla Ankara Bu proje Ankara araştır meye çalışmaktadır. tespit et güvende hissettiklerini ne kadar kendilerini suç mağduru olup olmadıklarını, herhangi birşekilde çıkarmak, ortaya olaraktanımladıklarını nereleri dahaçoktehlikeli ve1987; Perkins Taylor mahallelerde yaşadıkları kişilerin 1996). Bu bağlamda bu araştırma değişimden bağımsızdır ilgili (Ferraro algıları suçoranlarındaki mekânlarla ve LaGrange mağduriyetriskleri, bireylerin suçkorkusu, ki, şunugöstermiştir sonuçları çeşitli araştırma koymayıamaçlamaktadır. deortaya ilişkisini Çünkü ma mağdurgözünden suçve mekân ileilgili bilgiler mevcut olmadığından, buaraştır olaraktanımladıkları tehlikeli mekânları çevrelerinde hangi alanveya veya yakın güvenli görüpgörmedikleri çevreleri nekadar yaşadıkları çalışmaktır. kişilerin çıkarmaya resmi suçistatistiklerinde Özellikle ortaya rını maktadır. Temel çeşitliboyutla amaçresmiyansımayan- mağdurluğun suçistatistiklere - odaklan gibi konulara için ne gibi önlemler aldıkları sakınmak dereceleri, suçtan larının - suçkorku nederecede gördükleri, kuvvetli suçunmağduruolmarisklerini hissettikleri, tadır. TÜBİTAK nederecede proje, güvende kendilerini tarafındandesteklenen insanların alanprojenin konu birparçasını ilemağdurluğu Bu çalışmaçeşitliboyutları oluşturmak Araştırmanın Yöntemi tespit etmeye olguları çalışmaktayız. dışında kalan sayıları isteyerek, resmi istatistiklerin belirtmelerini mekânları li olduğunudüşündükleri ve tehlike güvende hissediphissetmedikleri kendilerini mahallesakinlerinin araştırmada yoğunlaştığıresmi suçların ilgiliyayınlandığından alanlarla verilersınırlı istatistiklerde bu içinyayınlanan kullanımı kamunun Ülkemizde içinkullanmaktayız. gerçekleştirmek rimiz gününhersaatindeçeşitliaktivitele gibi barlar mekânları otobüs durakları, kompleksleri, bağlıdır.rakteristiklere ticarethaneler, Sokaklar, okullar, işyerleri, alışverişyerleri, apartman - gibi ka çekmemesi potansiyel suçluluğuçekip alınıpalınmaması,mekânın önlemlerin koruyucu mekânda özellikleri, çun mağduruolmaolasılığımız bulunduğumuzmekânın ------ğı konusunda bir fikir birliğiolduğunusöylemek yanlışolmaz. birfikir ğı konusunda Ankara’daki olarak, Genel arasında son zamanlarda güvenliğin katılımcılar giderek azaldı- uğrayacağı fazlası saldırıya yarıdan endişesinden belli alanlara gitmeye çekinmektedir. gibi güvensizotopark olduğunudüşünmektedir. yerlerin katılımcıların Benzer birşekilde, dahaazgüvenli olduğunu, otobüs durakları, büyükbirçoğunluğusokakların tılımcıların ölçülmüştür. katılmadıkları katılıp Tablo) nekadar 1’de görüldüğüüzere, Ankara’dakika uğrayacağımrıya endişesinden bazımahalleve semtlere gitmeye cesaret edemiyorum güvenli değil ve gibi saldı- hava yerler kararınca otoparklar hale geldi,otobüs durakları, sorulmuştur.celeri dahaazgüvenli ilgili bazıifadelere yıllarda Güvenlikle (Son sokaklar güvenli birtoplumda yaşayıp yaşamadığımızla olarakkatılımcılara ilgili düşün- Öncelikli Bulgular daha sonra4yıllıklisanseğitimi yer almaktadır. %60’ ve katılımcıların sahiptirler evlidir. olarakliseve arasındaöncelikli okul bitirilen Son yaşı37’dir. ve 60’ı veerkek ortalama kadındır 2001-2500 Çoğunlukla TL arasındagelire gelmektedir. olarakliseve dahasonrailkokul da öncelikli Muğla’daki 113’ü katılımcıların 2001-2500 lukla TL arasındagelire ve %70’i sahiptirler evlidir. arasın- okul bitirilen Son ve 202’si ise269’u erkek yaşı 40’dır. ve ortamala katılımcıların kadındır çoğun- Katılımcılar ye cesaret edemiyorum semtlere gitme den bazımahalle- uğrayacağımSaldırıya endişesin- ler hava kararınca güvenli değil ler hava kararınca Otobüs durakları, otopark gibi otopark yer durakları, Otobüs venli halegeldi dahaazgü- yıllardaSon sokaklar Tablo 1:Güvenlik Algısı, Ankara - - Katılmıyorum (%) 37 14 12

Kararsızım (%) 12 5 3

Katılıyorum (%) 51 81 85

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 333 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 334 şaşırmamak gerekmektedir.şaşırmamak potansiyel çektiğinden suçluları dolayı, güvensizlik olmasına çokta duygusunun kuvvetli hareketli grupları misafir etmektedir.rekli hem de bölgeler hem mağdurları Tabii turistik beraber heterojenolmakla ve olarak yılın büyük bir kısmında sü- Turizminden kaynaklı bir nüfusasahip dahaküçük ile karşılaştırıldığında belirtmiştir.çekindiğini Ankara Muğla, uğrama semtveya mahallere isesaldırıya endişesiilebelirli biri gitmekten üçte lirtirken güvensiz olduğunu be ve otoparkların ve otobüs durakları fazlası sokakların ikisinden Tablo 2’deki Muğla’daki üçte değerlendirildiğinde, katılımcıların yanıtları katılcımların önemli olmadan, sadece söylemiş olması dikkate alaraksayımlar yapılmıştır.önemli olmadan,sadecesöylemiş olmasıdikkate Tablo 3ve Tablo adınınhangi sıralamadasöylediği alanveya mekânın 4oluşturulurken Aşağıdaki istedik. adınıbizimle paylaşmalarını 3tane alan veya mekânın nitelendirdikleri olarak mahalledetehlikeli yaşadıkları katılımcılardan kapsamında Bu bağlamdaaraştırma tesisler olarakbarlar, okullar, hastahanaler, v.b. parklar, otobüs durakları gösterilmektedir. düzeye düzeylerden mikro inmiştir.makro oldukça Suçüreten, veya riskli suçuçeken üzere, daaçıklandığı çalışmalarda sonyıllardaki suçsıcaknoktaları Literatür tartışmasında Tehlikeli Görülen Alanlarveya Mekânlar ye cesaret edemiyorum semtlere gitme den bazımahalle- uğrayacağımSaldırıya endişesin- ler hava kararınca güvenli değil ler hava kararınca Otobüs durakları, otopark gibi otopark yer durakları, Otobüs venli halegeldi dahaazgü- yıllardaSon sokaklar Tablo 2:Güvenlik Algısı, Muğla - - Katılmıyorum (%) 56 26 27

Kararsızım (%) 13 7 6 Katılıyorum (%) 37 61 67 - ğu düşünülen mekânlar ve alanları oldukça belirgin ve açık bir şekilde belirtmeleri, riskli riskli belirgin belirtmeleri, veoldukça ve alanları açıkbirşekilde ğu düşünülen mekânlar oldu- dışındatehlikeli sonra heryer tablodan anlaşılacağı karanlıktan üzere, katılımcıların verilmiştir. Tehlikeli isimolarak belirtilmiştir. olarak Genel olduğudüşünülensokaklarda 4. Cadde v.b.) Çatak, rapor edilmiş ve caddenin ismi ( Bostancık, oldukları tehlikeli leri gece özellikle taraflarının ve caddenin ön-arka bazımekânların üstlerindeki caddelerin olduğuifadeedilmiştir. tehlikeli taraflarının önve Benzer arka ve şekilde, hattakreşlerin beraber ilköğretim okullarının gelmekle gördüğü çevreleri içinde liseler öncelikli okul çevresinin olduğubulgulardanden okul tehlikeli anlaşılmaktadır. tehlikeli Katılımcıların olarak görülmektedir. gibi hemen herderece belirtildiği adları Buradaokulların vermişlerdir.Ulubatlı Hasangibi adlarını yerlerin çevresi okul tehlikeli Üçüncüolarak, olandiğeryerlerdir.yakın tepe Ege tarafı,Çinçin, mahallesi,Ufuk Buradadakatılımcılar mahallesine kendi lerdir. mahallesakinlerinin olarakgörülenyerler olaraktehlikeli İkinci belirgin haldeifadeetmiş - parkları gibi gördükleri park tehlikeli arkasındaki Muhtarlık Camii veya söylemişlerdir.adını veya konumunu Osmanlıparkı, parkı, Örneğin, Kayalar gelmektedir. parkın demekyerine özellikle çoğuzamansadecepark parklar Katılımcılar Tablo 3incelediğinde, Ankara’da başındamahalledeki olarakgörülenalanların tehlikeli Hastane-kahvehane çevresi Hastane-kahvehane İnşaat çevresi Vişnelik-mezarlık yolu Otopark durağı Otobüs merkezi Mahalle Gecekondular Boş evler Boş araziler civarı Muhtarlık/Camii/Site Pazar yerive çevresi sonraher yer Her yer/karanlıktan sokaklar Ara sokaklar-arka Cadde çevresiOkul yerler yakın Mahalleye Park Tablo 3: Tehlikeli Mekânlar, OlduğuDüşünülen Ankara 37 13 13 14 2 2 2 3 3 5 5 5 5 5 5 6 8 - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 335 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 336 bazılarının daha tehlikeli olduğudüşüncesiiletutarlıdır. dahatehlikeli bazılarının gibi benzer özelliklere hepsideğil sahipolantesislerin içinden tesisler tartışmasındaki Olayın gerçekleştiği yerlerin başında ev gelmektedir. başındaev Olayın yerlerin gerçekleştiği Tabii evimi kendi kişinin buradaevin raporettiler. Ankara’dakiduk. 107 tanesibirsuçunmağduruolduklarını katılımcılarımızın herhangibirsuçunmağduruoldularise, olayın nerede sor katılımcılara gerçekleştiğini Bubağlamda, olasılığının yüksekolduğunutartışmıştık. potansiyel suçluyukarşılaştırma mağdurve parklar, gibiSokaklar, çevresi, zamanve okul barlar sıcaknoktaların mekânda YerlerSuçun MağduruOlunan lerine sahip olan mekânları tehlikeli olarak gördükleri ortaya çıkmıştır. ortaya olarakgördükleri tehlikeli sahipolanmekânları lerine olmasınarağmen söz literatürde konusu tanımlanansıcaknoktakarakteristik farklılıklar ve sıralamasında Muğla’dakiAnkara mekânların olarak gördükleri tehlikeli katılımcıların sığınağı olaraktanımlanmıştır. tehlikeli binalar ve apartman çevresi, eski kafe, internet sında yer almaktadır. Tablo 4’ dagörüldüğügibi inşaatlar, okul yol kenarları, pazarsokağı, düşüktür.lıkları ara- Parklar vealanlarda alanların olaraknitelendirilen Ormanlık tehlikeli altına almaolası- yeterince koruma eşyalarını hemdedeğerli hemkendilerini durların hemdepotansiyel çekmektedir. mağ- suçluları hem mağdurları Eğlence mekânlarında, hareketlive heterojendir.nüfus oldukça yüksekorandakullanıldığı bualanlar Alkolün görülmektedir. olduğusokaklarda ve barların olarakgecekulübleri Turizmden kaynaklı olarak tehlikeli veifade edilmiştir. bulunduğusokaklar kendileri Eğlence mekânlarının buldular. Bualanlar, saburhane, stadyumetrafı,asargibi belirgin tabakhane, birşekilde olaraktehlikeli öncelikli bazıalanları Muğla’daki ve yakındaki mahalleiçindeki katılımcılar Eski binalar ve apartman sığınağı binalarve apartman Eski çevresi, kafe Okul internet Yol kenarları Pazar sokağı İnşaatlar alanlar Ormanlık Parklar Pavyon, Sokağı ve kulübü Barlar Gece bellialanlar Mahalledeki Tablo 4: Tehlikeli Mekânlar, OlduğuDüşünülen Muğla 14 23 2 2 2 2 2 4 7 - - olmuşlardır. suçunmağduru mekânlarda gerçekleştirildiği çoğugünlükaktivitelerin gibi katılımcıların cılar olayın mahallenin adınıbelirtmişlerdir. gerçekleştiği Sırasıyla Tablo 5’den görüldüğü dir. mahalleleralmaktadır. yaşadığı- mahalledışındaki Üçüncüsırayı katılımcının Katılım maktadır. mağduriyetinmeydana geldiği caddeadınıbelirtmişler Buradadakatılımcılar al- sırayı sokak-cadde değil. olduğunu bilmemiz mümkün evimi İkinciyi yoksa başkasının Suçun mağduru olmak için çok farklı yaşam tarzlarına ve aktivitelere yaşam tarzlarına sahip olmamız ge Suçun mağduru olmak için çok farklı Tartışma mektedir. görül- belirtildiği önü gibi mekânların ev, bankamatik olabilecek, bar, dükkan, otopark, dana geldiği söylemişlerdir. veya şehri ilçeyi Diğeryanıtlarincelendiğinde Sıcaknoktalar lerdir. Muğla’daki yerineolayın- mey belirtmek birçoğubelirgin bir mekân katılımcıların Muğla’daki raporetmiş- 47tanesiherhangibirsuçunmağduruolduklarını katılımcıların Bar Mahallede Evde Fethiye şehirde Başka Marmaris Milas Tablo Meydana 6:Mağdurluğun Geldiği Yerler, Muğla Evin önü Arabada/otobüste Mahallemde Dükkânda mahallede Başka Sokakta/caddede Evde Tablo Meydana 5:Mağdurluğun Geldiği Yerler, Ankara 3 3 4 4 6 7 8 11 14 56 3 3 5 7 Miting alanında Miting Sitede önü Bankamatik Bodrum merkezinde Muğla Dükkân-depo sokak park, Otopark, Depo önü Market Metroda Apartmanda Ev telefonu Garajda pazarı Semt 1 1 1 1 2 3 3 1 1 1 1 1 1 2 - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 337 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 338 mağdur odaklı çalışmaların önemi bir daha ortaya çıkmaktadır. Resmi istatistikler ilesü- çıkmaktadır. istatistikler önemibir daha ortaya Resmi çalışmaların mağdur odaklı düşünüldüğünde, sınırlılıkları gerekmektedir. bu etmeleri konudaki istatistiklerin Resmi suçurapor görüldüğü gibi tamolaraktespit edilmesiiçinmağdurlarında SıcakNoktaların bu türuygulamalara olarakverilebilir. örnek odaklanılması hırsızlık suçlarına Buradan da veya sadeceosıcaknoktada ye gezen polissayısının artırılması ve zamanlarının devriye dadüşmesinisağlıyor. suçoranlarının genel olarakkentlerdeki Butürbölgelerde- devri yer aldığı kalmıyor, yeni polislikuygulamaları sadeceSıcakNoktalarda suçuönlemekle stratejilerin gibi farklı en fazla işlenen suçlara odaklanması masının yanısıra o alanlardaki ağırlıkkazanmaktadır.maları Polis- suçunyoğun aktivitelerinin olduğualanlaraodaklan almaktadır. Bunoktada,suçönleme programları polislikuygula- arasında problem odaklı olasılığını yerine getirecekartırmaktadır. işlevini grupların Koruyuculuk başında polis yer önemlidir. suçun gerçekleşme literatürde üzere eksikliği Özellikle de tartışıldığı koruyucu suçunönlenmesinde kaldırılması deortadan suçafırsatverecekların karakteristiklerinin - beraber mekân için önlemler alması önemli olmakla korumak kendilerini Mağdurların kuvvetlendirmektedir.şünceyi budü- olmalarıda belirtmiş gündelikhayatın aktığı mekânları olarakgenellikle mekânlar halinedönüştüğüneişarettir. yerler suçunmağduruoldukları riskli çeken Katılımcıların oluştuğundasuçüreten ve şartlar belirli hissettiğimiz bilezamanve mekânda yerlerin engüvende kendimizi olarakdüşündüğümüzbelki genelolaraktehlikesiz rak görmeleri ola- tehlikeli alanları geçirilen enfazlavakit yaparken gündelik aktivitelerimizi lımcıların göstermektedir. tutarlılık alanlarda birbiriyle - olarakgördükleri tehlikeli Katı katılımcıların ve Muğla’daki beraberAnkara olmakla farklı birbirinden aktiviteleri ve ekonomik lükleri Ayrıca, nüfus büyük karşılaştıramamaktayız. resmi bulgularını istatistiklerle araştırma bilgimiz olmadığından düzeyi hakkında suçoranlarının noktalardaki tehlikeli belirtilen giren mevcut ilgili olmadığından mahallelerle resmi bu kapsamına araştırma istatistikler ile deörtüşmektedir. tesisler kavramı riskli etmeleri tarif ayrıntılı Tabiibu kadar elimizde suç işlenmeolasılığının yüksekolduğunabirişaret olarakalınabilir. Ayrıca, alanları tehlikeli bunoktalarda tarafıolduğunubelirtmeleri olduğunuhattaönveya arka veya okul park hangi demek yerine özellikle sokak, veya okul park sadece sokak, yanıt verirken rımızın vermemişlerdir.- yaklaştırmaktadır. Katılımcıla Buyanıtlarbizi Sıcaknoktalartartışmasına söylemişlerdir. düzeyinde olarakgenelmahalleyi debilgi mekânları lerdeki İkinci yer olarakgeçirdikleri ağırlıklı gündelikaktivitelerini yerine belirtmek tarafları gibi yerleri olduğudüşünülenAnkara’nın tehlikeli likle Ulusveya CinCinve Muğla’nın Saburhane lar arasında bir tutarlılığın olduğundan genel- bahsedilebilir. olarak katılımcılar Öncelikli alan- olarakdüşündükleri tehlikeli sıcak noktalarilekatılımcıların araştırmalarda belirtilen ettiğimizarabamızı park veya otobüse bindiğimiz olmaktadır.yerler Bu bağlamda, önceki tur. gelipgeçtiğimiz, ve alışverişyaparken giderken işeveya okula Suçunsıcaknoktaları, gibi dedolaşmamızagerek yoksulrekmediği şehrin vealanıolanyerlerinde yok çöküntü - - - 13. 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Kaynakça olanaktanıyacağı geliştirilmesine düşünülmektedir.lerin teknik etkin farklı yanındasuçönlemekonusunda açısıkazandırmanın mesine birbakış bize sonuçlarının suçlailgili derinle olanmağduraraştırmalarının gerçekleştirilecek rekli logy, 4:79-150,(1996). Hale, C. (1996).Fear ofLiterature. AReview ofVictimo ofCrime: InternationalReview muz-Ağustos): 1-34. , 25(Tem Dergisi Akademik- Üzerine BirAraştırma. Bakış ve Nedensellikleri Özellikleri Dağılış Güremen, Özelinde Mekânda Asayiş L. (2011). Amasya Kenti Kentsel Suçlarının , 57:632-46. Inquiry Ferraro, F. K. &LaGrange, R.(1987). The Measurement ofFear ofCrime. Sociological Justice Press. (ed). J. E.& Eck, Weisburd, D. theory. J. placesincrime (1995).Crime E.Eck &D. Weisburd zing CrimePatterns: Frontiers ofPractice ,(ss. 49-64). Thousands Oaks, CA:Sage. Addresses Mapping. V. P. Goldsmith, McGuir, J.H. Mollenkopf, & T.A. (edt.) Analy Ross J.S., E.,Gersch, John & Eck, Taylor, C.(2000).Finding HotSpots Crime Through Repeat ofEstablishmentsandFacilities.mogenous Sets CrimePrevention Studies,21:225-264. J. R. E.,Clarke, Eck, V. &Guerrette, R. T. Facilities: (2007).Risky Concetration inHo Crime 2014. 8Kasım tarihi: http://www.statcan.gc.ca/pub/85-002-x/2010002/article/11340-eng.htm Erişim (2010).CriminalVictimization inCanada, 2009. Survey Social Statistics Canada, General Approach.vity American Sociological Review, 44:588–605. Cohen, L.&Felson, Rate ChangeandCrime M.(1979). Social Trends:- Acti ARoutine HouseholdBurglary.Victimzation During NCJ227379 National Crime Victimization Survey Bureau ofJusticeStatistics. (2010).SpecialReport StudiesonCrimeandPrevention,Generation. 8:7–26 Brantingham, P. L.&Brantingham,P. J. (1999). Theoretical HotSpot ofCrime Model of Research inCrimeandDelinquency, 51(4):480-498 Steps. Next Journal andImportant Disorganization, Opportunities, Social Crime City: R. Braga, A.&Clark, V. inthe iskConcentrations ofCrime (2014).ExplaininHighR U. ToplumuBeck, (2011).Risk . İstanbul:İthaki Yayınları Başka BirModernliğeDoğru Crime Analysis withCrimeMapping. Boba, R.(2009).CrimeAnalysis Thousand Oaks, CA:SagePublications. Crime andPlace. CrimePrevention Studies, vol.4. (ss.1-33). Monsey, NY: Criminal - - - - -

GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 339 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • 340 25. 24. 23. 22. 21. 20. 19. 18. 17. 16. 15. 14. New New York: Oxford Press. University Vold, G.B., Bernard, Thomas, J. &Snipes, J. B. (1998).Theoretical Criminology.4.Basım. Safety. Atlantic Monthly, March: 1-9. Wilson, J. Q. & Kelling, G. L. (1982). Broken Windows: The Police and Neighborhood tions for andPractice inPolicingTheory , 2:331-349. . Police Quarterly Weisburg, D., &Mazerolle,- andDisorder L.G.(2000).Crime inDrugHotSpots:Implica 322. A Longitudinal Study of Street Segments in of Seattle. The City Weisburg, D., Bushway, S.,Lum, C.,& Yang, S-M.(2004). Trajectories atPlaces: ofCrime Research), 2(8):430-444 ofInternationalSocial Journal Araştırmalar (The Dergisi Uzun, A&Aliağaoğlu, A.(2009). Suçlar.Tokat Karşı Mala Şehrinde Uluslararası Sosyal , 15(2):1-37 Bilimleri Dergisi Analizi.Polis Mekânsal İşlenenSuçların Uğur, Karşı Mala Şehrinde A.(2013).Denizli ofPlace. andCriminology Activities Routine Criminology, 27:27-56. L. Sherman, W., P., Gartin, &Buerger, M.E.(1989).HotSpotsofPredatory Crime: The ofChicago.University ed., 1969.) (Reprint Shaw, C. R. & McKay, H. D.and UrbanAreas.Chicago, (1942). Juvenile Delinquency IL: Police Reduction. ting ofCrime Practice andResearch, 5(1):5-23. Ratcliffe, J.H. (2004). A Matrix: The Hotspot Framework for theSpatio-Temporal Targe mental Attributes. oftheAmerican Journal Planning Assocation, 65(4):395-411. Loukaitou-Sideris, A.(1999).HotSpotsofBusStop ofEnviron Crime; - The Importance ForcesModel.Specifying andEstimatingaReciprocal Effects Social , 66(3):827-37. A.E., Sanchirico, A.,&Reed, M.D.Liska, (1988). Fear and Constrained Behavior ofCrime titute ofJustice (NCJ178919). (1999).MappingCrime:Principle andPractice K. Harries, . Washington,- DC:NationalIns Criminology, 42: 283- - GELECEĞİN ŞEHRİ

“Medeniyet kuran şehirler; ki Medine’dir, Roma’dır. Mede- niyet tarafından kurulan şehirler; Bağdat’tır, İstanbul’dur, bir de medeniyetler tarafından dönüştürülen şehirler; yine Bağdat’tır, Kurtuba’dır, Granada’dır, Paris’tir. Ama medeniyet tarafından dönüştürülen, farklı medeniyetleri yaşamış ve bütün dediğim süreçleri adım adım görmüş - kadimi, moderniteyi, küreselleşmeyi - şehirler, işte bu şehirler insanlığın geleceğini şekillendirecek, insanlığın geleceğine ufuk çizecek şehirlerdir. Eğer doğru bir dönü- şümü kendi içinde yaşamışsa, geleceğin şehirleri yine buralarda doğacaktır. Ve gelecekte devletler üst yapılar olarak gittikçe belli esneklik içinde önemlerini kaybederken şehirleri olan devletler güçlü olacaktır. Şehrini koruyamamış devletler güç kaybedecekler. Şehrini bir anlamda yenilemiş, ama süreklilik içinde şehir kültürünü korumuş devletler, ülkeler yükselmeye devam edecekler. Ama kendi şehirlerini tasﬁye edenler, kendi şehirlerinin ruhuna nüfuz edemeyenler kültürel sürekliliklerini kaybedecek, şehirlerini hayatiyet taşıyan uzuvlar haline dönüştürememiş olan ülkeler, devletler de bir müddet sonra etkilerini kaybedecekler.”

Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu Başbakan

*Kapak görseli Mimar Mimarlık Ofisi’nden alınmıştır.