SPIS TREŚCI

strona I WST ĘP 2 1. Podstawa prawna opracowania 2 2. Cel i zakres opracowania 3 3. Zało żenia wyj ściowe Programu Ochrony Środowiska 4 4. Ogólna charakterystyka obszaru opracowania 6 II KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM 12 1. Rolnictwo 12 2. Przemysł 20 3. System transportowy 28 4. Edukacja ekologiczna 34 III OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH 38 1. Ochrona przyrody i krajobrazu 38 2. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów 40 3. Ziele ń miejska 42 4. Zasoby wodne 43 5. Ochrona powierzchni ziemi i zasoby glebowe 60 6. Gospodarka zasobami geologicznymi 63 IV POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO 66 1. Jako ść powietrza 66 2. Ochrona wód 74 3. Hałas komunikacyjny 82 4. Pola elektromagnetyczne 83 5. Powa żne awarie i awarie przemysłowe 86 V GOSPODARKA ODPADAMI 88 1. Odpady komunalne w tym ulegaj ące biodegradacji 88 Pozostałe odpady wytwarzane na terenie gminy, w tym odpady niebezpieczne i odpady 2. 100 z sektora gospodarczego 3. Identyfikacja problemów w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi 103 Prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi w tym ulegaj ącymi 4. 104 biodegradacji Cele i kierunki działa ń w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi w tym ulegaj ącymi 5. 106 biodegradacji VI PROBLEMY EKOLOGICZNE - PODSUMOWANIE 112 VII PLAN OPERACYJNY NA LATA 2013-2016 113 1. Priorytety ekologiczne 113 2. Plan operacyjny na lata 2013-2016 114 VIII ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA 122 1. Wprowadzenie 122 2. Instrumenty polityki ochrony środowiska 123 3. Monitorowanie programu ochrony środowiska 124 IX ŹRÓDŁA FINANSOWANIA 128 X PODSUMOWANIE 130

1 I. WSTĘP 1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA Zgodnie z ustaw ą Prawo Ochrony Środowiska z dnia 21 kwietnia 2001 r (teks jednolity Dz.U.2008 Nr 25, poz.150 ze zm.) zarz ądy poszczególnych szczebli administracji samorz ądowej zobowi ązane s ą do sporz ądzania, co 4 lata, programów ochrony środowiska z perspektyw ą na 4 kolejne lata. Pierwszy „Program ochrony środowiska dla gminy i miasta Dobrzy ń nad Wisł ą na lata 2004 – 2011” został przyj ęty Uchwał ą Rady Miasta i Gminy Dobrzy ń nad Wisł ą Nr XVI/84/04 z dnia 7 pa ździernika 2004 roku. Pierwsza aktualizacja „Programu..” została przyj ęta 29 grudnia 2010 roku uchwał ą Nr III/9/10. Niniejszy „Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Dobrzy ń nad Wisł ą ”, zwany dalej Programem, jest trzeci ą edycj ą dokumentu i jego aktualizacj ą uwzgl ędniaj ącą analiz ę stanu środowiska na terenie gminy oraz cele gminnej polityki ekologicznej i zadania niezb ędne do jej realizacji. W opracowaniu uwzgl ędniono wymagania obowi ązuj ących przepisów prawnych dotycz ących zagadnie ń ochrony środowiska. Podstaw ę prawn ą Programu stanowi ą ustawy (wymienione ni żej) oraz akty wykonawcze do tych ustaw: ° ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2008 Nr 25, poz.150 j.t.) ° ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U.2008.199.1227 ze zm.), ° ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 ze zm.) ° ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U.2012,391 j.t.), ° ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (teks jednolity z dnia 10 stycznia 2012 r. (Dz.U.2012; poz. 145), ° ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U.2006.123.858 j.t.), ° ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz.U.2011.12.59j.t.), ° ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2011.163.981), ° ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U.2013.21),

2 ° ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. 2001.63.638 ze zm.), ° ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz.U.2004.32 j.t.), ° ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U.2004.121.1266 j.t.), ° ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U.2010.243.1623 j.t.), ° ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawo żeniu (Dz.U.2007.147. 1033), ° ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2012.647 j.t.), ° ustawa z dnia 8 marca 1990 r,. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. 2013.594 j.t.), ° ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o samorz ądzie gminnym (Dz.U.2013.856 j.t.).

2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA Celem opracowania jest Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Dobrzy ń nad Wisł ą. Program swoj ą struktur ą bezpo średnio nawi ązuje do „Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2009 – 2012 z perspektyw ą do 2016”. Niniejsze opracowanie, okre śla kierunki polityki ekologicznej na lata 2013 - 2016 oraz 2017-2020 na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą. Podstawowe cele i kierunki działa ń odniesiono do aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej oraz stanu środowiska. Potrzeba aktualizacji wynika te ż z uzyskania przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej. Stwarza to szans ę szybkiego rozwi ązania wielu problemów ochrony środowiska i poprawy jako ści życia mieszka ńców m.in. poprzez mo żliwo ść korzystania ze środków finansowych UE. Prawo ochrony środowiska w art. 17 ust. 1 wprowadza obowi ązek przygotowywania i aktualizowania co 4 lata polityki ekologicznej pa ństwa. Zgodnie z Art. 18. pkt. 2 ustawy prawo ochrony środowiska z wykonania programów organ wykonawczy gminy sporz ądza co 2 lata raporty, które przedstawia si ę radzie gminy. Aktualizacja programu ochrony środowiska jest odzwierciedleniem Polityki Ekologicznej Pa ństwa, maj ącym wdrożyć jej ustalenia na odpowiednio ni ższym poziomie. Polityk ę Ekologiczn ą Pa ństwa przyjmuje si ę na 4 lata, z tym że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmuj ą kolejne 4 lata.

3 3. ZAŁO ŻENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 3.1 Uwarunkowania wynikaj ące z dyrektyw UE oraz polityki krajowej Program ochrony środowiska odzwierciedla pewne ogólne zasady, które le żą u podstaw polityki ochrony środowiska w Unii Europejskiej oraz odwołuje si ę do polityki ekologicznej Polski. Najwa żniejsze dyrektywy unijne dotycz ące ochrony środowiska zostały transponowane do prawa polskiego głównie na postawie ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Pozostałe przepisy zawarto w wielu innych ustawach i rozporz ądzeniach. Podstaw ą niniejszego opracowania jest Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016. Podstaw ę polityki ochrony środowiska Wspólnoty Europejskiej stanowi VI Program Działa ń na Rzecz Ochrony Środowiska. Przedstawia on strategi ę środowiskow ą, która podkre śla istotno ść działa ń szczególnie w sferach: zmian klimatycznych, ochrony przyrody i ró żnorodno ści biologicznej, środowiska naturalnego i zdrowia oraz zrównowa żonego wykorzystania zasobów naturalnych i racjonalnej gospodarki odpadami. Priorytetowe pola działania pozwol ą na skuteczn ą walk ę z problemami napotkanymi zarówno na szczeblu wspólnotowym, krajowym jak i lokalnym. W odniesieniu do celów głównych stworzono strategie tematyczne w sprawie zanieczyszczenia powietrza, zapobiegania powstawaniu odpadów oraz ich recyklingu, środowiska morskiego, gleby, pestycydów, wykorzystywania zasobów naturalnych i środowiska miejskiego. Ponadto VI Program Działa ń kładzie nacisk na: ° egzekwowanie obowi ązuj ącego prawodawstwa w zakresie środowiska; ° uwzgl ędnienie we wszystkich obszarach polityki UE (takich jak rolnictwo, rozwój, energia, rybołówstwo, przemysł, rynek wewn ętrzny, transport) potencjalnego wpływu na środowisko; ° zaanga żowanie przedsi ębiorstw i konsumentów w poszukiwanie rozwi ąza ń problemów zwi ązanych ze środowiskiem; ° dostarczenie społecze ństwu informacji niezb ędnych do dokonywania wyborów przyjaznych dla środowiska; ° uświadamianie obywatelom znaczenia rozwa żnego wykorzystywania gruntów w celu ochrony siedlisk przyrodniczych i krajobrazów oraz zmniejszenia zanieczyszczenia w miastach.

4 3.2 Zasady polityki ekologicznej pa ństwa W grudniu 2008 roku Rada Ministrów przyj ęła Polityk ę Ekologiczn ą Pa ństwa na lata 2009-2012 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2016. Polityka Ekologiczna jest dokumentem strategicznym okre ślaj ącym cele i priorytety ekologiczne a poprzez to wskazuj ącym kierunek działa ń koniecznych dla zapewnienia wła ściwej ochrony środowiska naturalnego. Do realizacji tych zało żeń władze samorz ądowe przygotowuj ą odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska. Priorytety polityki ekologicznej na lata 2009-2012 z perspektyw ą do 2016 roku: • zako ńczenie prac nad wyznaczaniem obszarów siedliskowych w ramach Natura 2000, • przyj ęcie projektu uchwały o organizmach genetycznie modyfikowanych, zgodnie z prawem UE, • zamkni ęcie składowisk nie spełniaj ących wymogów przepisów, • wprowadzenie w życie tzw. zielonych zamówie ń publicznych, • wzmocnienie kadry inspekcji ochrony środowiska, która usprawni ochron ę środowiska i pozwoli na kontrol ę przestrzegania prawa, • wspieranie platform technologicznych i ekoinnowacyjno ści w ochronie środowiska, • przywrócenie podstawowej roli miejscowym planom zagospodarowania przestrzennego, jako podstawy lokalizacji inwestycji, • zwi ększenie retencji wody, • opracowanie krajowej strategii ochrony gleb, • promocja wykorzystania metanu z podkładów w ęgla, • ochrona atmosfery, • ochrona wód, • gospodarka odpadami, • modernizacja systemu energetycznego. Cele po średnie kład ą nacisk na ochron ę powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu, a przede wszystkim spełnienia standardów okre ślonych przez UE w tym temacie. Dla terenów, które ich nie spełniaj ą musz ą by ć opracowane i wykonane programy naprawcze. Polska powinna tak że poło żyć du ży nacisk na promocj ę energii pozyskiwanej z odnawialnych źródeł energii (OZE), a tak że modernizacj ę juz istniej ącego przemysłu energetycznego.

5 Wypełnienie zało żeń Polityki Ekologicznej stało si ę bod źcem do powołania organów Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i regionalnych dyrektorów ochrony środowiska. Jest to krok maj ący na celu uproszczenie i przy śpieszenie procedur środowiskowych. Priorytetem jest weryfikacja listy obszarów Natura 2000, jak równie ż kontynuacja zalesie ń i zadrzewie ń w celu tworzenia korytarzy ekologicznych ł ącz ących kompleksy le śne. Ma to ogromne znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej fauny i flory. Wszystkie pa ństwa, w tym tak że Polska musza pami ęta ć o racjonalnym gospodarowaniu zasobami naturalnymi, w szczególno ści wod ą Polityka Ekologiczna kładzie nacisk na racjonalne korzystanie z zasobów geologicznych i popraw ę gospodarki odpadami, zwłaszcza komunalnymi. Gospodarowanie pieni ędzmi pozyskanymi z Unii Europejskiej powinno by ć bardziej efektywne i w du żej mierze skupia ć si ę na wyposa żeniu aglomeracji w nowoczesne oczyszczalnie ścieków i systemy wodno-kanalizacyjne. Polityka Ekologiczna kładzie te ż du ży nacisk na podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa zgodnie z zasad ą – „my śl globalnie, działaj lokalnie”. Polska powinna zadba ć równie ż o opracowanie ryzyka powodziowego, ochron ę gleb, rekultywacj ę terenów zdegradowanych i ochron ę przed hałasem.

4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA OBSZARU OPRACOWANIA Gmina i Miasto Dobrzy ń nad Wisł ą jest jedn ą z 34 gmin miejsko-wiejskich na terenie województwa kujawsko-pomorskiego i jedn ą z dwóch na terenie powiatu lipnowskiego. Gmina zajmuje powierzchni ę 115,4 km 2, z czego 5,5 km 2 zajmuje miasto, pozostałe 109,9 km 2 to obszary wiejskie. Pod wzgl ędem administracyjnym wydzielono tu 24 jednostki sołeckie obejmuj ące 30 miejscowo ści wiejskich. Gmina poło żona jest na wschodnim kra ńcu województwa kujawsko-pomorskiego st ąd z zachodu graniczy z gmin ą Brudze ń Du ży nale żą cą do województwa mazowieckiego (powiat płocki). Ponadto gmina graniczy: z północnego-wschodu z gmin ą Tłuchowo, z północnego- zachodu z gmin ą Wielgie, z zachodu z gmin ą Fabianki, od południa, poprzez Zbiornik Włocławski, z gmin ą Włocławek, a niewielki fragment południowo-zachodniej granicy przylega do terenów miasta Włocławek. Gmin ę i miasto Dobrzy ń nad Wisł ą zamieszkuje 8003 osób (stan na 31.XII 2011), z czego w samym mie ście 2324 (ponad 29%), pozostałe 5517 przypada na tereny wiejskie. Aktualnie średnia g ęsto ść zaludnienia wynosi prawie 69 osób/km 2, z czego na terenie miasta g ęsto ść zaludnienia wynosi ok. 430 osób/km 2. Zmiany ilo ści osób zamieszkuj ących gmin ę s ą

6 stosunkowo niewielkie. Po kilku latach (od 2002 roku) spadku liczebno ści w 2011 roku zaobserwowano tendencj ę wzrostu ludno ści zamieszkuj ącej obszar gminy. Liczba ludno ści gminy jest obecnie na poziomie 2003 roku

Tabela nr 1. Zmiany liczby mieszka ńców gminy Dobrzy ń nad Wisł ą 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2011 2012 Liczba ludno ści 8097 8021 7999 7965 7925 7912 7880 8003 8041 ogółem w tym miasto 2358 2308 2302 2278 2253 2257 2263 2324 2331 Dobrzy ń n/Wisł ą

Zgodnie z danymi WUS (31.12.2011 r) przyrost naturalny w skali całej gminy jest minimalnie dodatni (0,87), za ś w samym mie ście ujemny (-0,86). Na terenie gminy obserwujemy wi ęc podobnie jak w całym kraju migracj ę, szczególnie młodych ludzi, do du żych o środków i zdecydowanie mniejszy przyrost naturalny. Niewielki wzrost ludno ści na terenach wiejskich wynika z przeprowadzania si ę na te obszary osób stale zwi ązanych prac ą zawodow ą z wi ększymi o środkami zlokalizowanymi poza gmin ą. Zgodnie z danymi WUS na koniec 2011 roku w wieku przedprodukcyjnym (do 17 roku życia) na terenie miasta i gminy zamieszkiwało 1659, z czego 429 w Dobrzyniu, natomiast poprodukcyjnym 1236 (335 Dobrzy ń). W wieku produkcyjnym było 5108 osób (1510 w mie ście). Edukacja na poziomie podstawowym prowadzona jest przez 4 szkoły, z których jedna znajduje si ę na terenie miasta pozostałe trzy na obszarze gminy w miejscowo ściach: , Chalin, . W ostatnich latach zlikwidowane zostały szkoły w Mokowie i Płomianach. Na terenie gminy znajduj ą si ę 3 gimnazja w Dobrzyniu nad Wisł ą, Krojczynie i Chalinie. W placówkach tych w roku szkolnym 2011/2012 nauk ę pobierało 877 uczniów. W Dobrzyniu działa jedna szkoła średnia jest to Zespół Szkół. Placówka ta uruchamia klasy w zale żno ści od zapotrzebowania i obecnie działa tu 11 oddziałów technikum ze specjalno ściami: żywienie i gospodarstwo oraz rolnictwo. Nauk ę pobierało w roku szkolnym 2012/2013 ok. 150 uczniów. Przez teren gminy nie przebiegaj ą żadne drogi o znaczeniu mi ędzynarodowym czy krajowym. Z wa żniejszych dróg mo żna wymieni ć trzy drogi wojewódzkie: 562 Włocławek-Płock przebiega przez cał ą gmin ę od Krojczyna poprzez Dobrzy ń nad Wisł ą dalej przez do Płocka. Do drogi tej dochodzi w pobli żu m. Dyblin droga nr 558 z Lipna. Od drogi 562 ok. 1 km na wschód od stolicy gminy odchodzi droga nr 541 łącz ąca Dobrzy ń

7 z m. Tłuchowo. Ł ącz ą one gmin ę z miastami: Włocławek, Płock, Lipno i Sierpc. Ta sie ć dróg wojewódzkich umo żliwia równie ż skomunikowanie si ę z drogami krajowymi. Pozostałe drogi to drogi powiatowe i gminne. Na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą zarejestrowanych jest 411 podmiotów gospodarczych (WUS; stan na 31.XII.2011), z których jedynie 33 to jednostki publiczne pozostałe 378 to sektor prywatny. Zdecydowana wi ększo ść to osoby fizyczne (276) prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. W tym: • przetwórstwo przemysłowe - 26, • budownictwo – 63, • handel i naprawy – 90, • hotele, gastronomia – 8, • transport gospodarka magazynowa, ł ączno ść – 25, • po średnictwo finansowe – 6, • opieka zdrowotna – 7. Generaln ą cz ęść stanowi ą podmioty prowadz ące działalno ść handlow ą.

Tabela nr 2. Struktura u żytkowania gruntów w gminie Dobrzy ń nad Wisł ą przedstawia si ę nast ępuj ąco (dane UMiG stan na 31 grudnia 2009 roku): Użytkowanie gruntów (w hektarach) Miasto Gmina Razem* Powierzchnia łączna (ha) 627 10956 11583 Użytki rolne: 336 9370 9706 • grunty orne 299 8310 8609 • sady 14 323 337 • łąki trwałe 0 211 211 • pastwiska trwałe 12 291 303 • inne 11 235 246 Lasy i grunty le śne: 17 304 321 • lasy 1 267 268 • zakrzewienie i zadrzewienia 16 37 53 Tereny zabudowane i zurbanizowane 27 243 270 Grunty pod wodami 247 861 1108 Pozostałe 0 178 178 *powierzchnia podana wg opłat podatkowych

8 Najpowa żniejsz ą rol ę w życiu gospodarczym gminy odgrywa rolnictwo . Zgodnie z danymi Urz ędu Miasta i Gminy z 2009 roku grunty orne na terenie gminy zajmowały 8609 ha, co stanowi a ż 83,8 % powierzchni gminy. W 2013 roku sytuacja jest zbli żona, wg podatku rolnego grunty orne zajmuj ą 8704,6 ha

9

Mapa 1. Miasto i Gmina Dobrzy ń nad Wisł ą

10

11 II. KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM Zachowanie równowagi ekologicznej przy prowadzonych przez człowieka działaniach powoduj ących zmiany w przyrodzie sprawia, że niezb ędna jest analiza poszczególnych dziedzin gospodarki, tendencji i kierunków zmian z punku widzenia presji wywieranej na środowisko. Wł ączenie aspektów ekologicznych do poszczególnych dziedzin gospodarki jest warunkiem skutecznej realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, której nadrz ędn ą zasad ą jest zrównowa żony rozwój. Poni żej przedstawiono aktualną sytuacj ę i perspektywiczny rozwój wiod ących dziedzin gospodarki na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą.

ß Rolnictwo,

ß Przemysł,

ß Transport. Omawiaj ąc powy ższe dziedziny gospodarki wzi ęto pod uwag ę trzy elementy: stan aktualny, plany i kierunki rozwoju oraz główne zagro żenia środowiska i kierunki działa ń minimalizuj ących.

1. ROLNICTWO 1.1. Stan aktualny Syntetyczn ą ocen ę przyrodniczych warunków produkcji rolnej mo żna wyrazi ć przy pomocy umownie przyj ętej bonitacji punktowej. Tak ą bonitacj ę opracował Instytut Uprawy, Nawo żenia i Gleboznawstwa IUNG w Puławach. Według tej metody oceniono w punktach poszczególne elementy środowiska: gleb ę, agroklimat, rze źbę terenu i warunki wodne. Suma uzyskanych punktów daje ogólny wska źnik jako ści rolnej przestrzeni produkcyjnej. Dla gminy Dobrzy ń nad Wisł ą wynosi on 78,6, gdy dla całego województwa wynosi 69,1 pkt i jest nieco wi ększy od średniej krajowej 66,6 punktów). Świadczy to o korzystnych warunkach dla produkcji rolnej. St ąd w uprawach zbó ż dominuje pszenica, ponadto uprawiamy jest burak cukrowy, du ży udział jest równie ż warzyw i owoców (plantacje truskawek). Gmina posiada najlepsze gleby w powiecie lipnowskim, udział gleb w klasach bonitacyjnych I-III to prawie 50 % u żytków rolnych, st ąd rolnictwo jest i b ędzie główna dziedzin ą gospodarki na terenie gminy.

12 Struktura obszarowa gospodarstw rolnych jest silnie zró żnicowana i przedstawia si ę nast ępuj ąco (dane UMiG –podatek rolny - 27.08.2013 roku):

Tabela nr 3. Struktura obszarowa gospodarstw rolnych Grupy obszarowe Powierzchnia w ha Liczba gospodarstw użytków rolnych użytków rolnych < 1ha 570 212,5 1-2 ha 281 374,4 2-5 ha 340 1113,2 5-7 ha 179 1058,6 7-10 ha 156 1275,7 10-15 ha 130 1559,2 > 15 ha 139 3620,6 ogółem 1795 9214,2

Obserwuje si ę wzrost ilo ści gospodarstw małych. Wynika to ze sprzeda ży gruntów, a pozostawianiu budynków mieszkalnych z niewielk ą działk ą. Bardzo cz ęstym zjawiskiem jest przepisanie gruntu na dzieci, a „starzy” rolnicy pozostaj ą na niewielkiej działce z domem. W wyniku takich działa ń wzrasta liczba gospodarstw bardzo małych. Jednocześnie wzrasta ilo ść gospodarstw du żych. Obecnie na terenie gminy gospodarstw powy żej 50 ha jest około 20, natomiast gruntami rolnymi powy żej 100 ha dysponuje 5 rolników indywidualnych.

1.2. Plany i kierunki rozwoju Jednym z celów Strategii rozwoju województwa kujawsko - pomorskiego oraz polityki pa ństwa wobec rolnictwa jest podnoszenie standardów sanitarnych i jako ściowych w rolnictwie. W zakresie realizacji w/w celu le ży: - restrukturyzacja i unowocze śnienie gospodarki rolnej, - promowanie pro środowiskowych zasad uprawy, chowu i produkcji żywno ści pochodz ącej z gospodarstw stosuj ących te zasady, - rewaloryzacja techniczna i gospodarcza obszarów wiejskich, w celu maksymalnego wykorzystania ich wła ściwo ści przyrodniczych do produkcji żywno ści, - aktywna ochrona zasobów przyrodniczych i walorów krajobrazu rolniczego przyjaznego środowisku, W ten sposób obok du żych, towarowych, wyspecjalizowanych gospodarstw rolnych i rozwoju zaplecza przetwórstwa rolno-spo żywczego, licznie reprezentowane b ędą równie ż gospodarstwa średniej wielko ści utrzymuj ące si ę z produkcji rolnej i prowadz ące pozarolnicza działalno ść gospodarcz ą.

13 Z punktu widzenia ochrony środowiska wa żne b ędą działania prowadz ące do minimalizacji wpływu gospodarki rolnej na środowisko m.in. poprzez stosowania zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej oraz rozwój infrastruktury ochrony środowiska obszarów wiejskich. Jednostk ą odpowiedzialn ą za wspieranie i tworzenie warunków dla rozwoju przedsi ębiorczo ści i pomocy w restrukturyzacji obszarów wiejskich na terenie gminy pełni Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie Oddział w Zarzeczewie zajmuj ący si ę: prognozowaniem rozwoju rolnictwa, podnoszeniem wiedzy rolników z zakresu prowadzenia gospodarki rolnej, wspieraniem rozwoju rolnictwa, wspieranie ró żnorodno ści kulturowej regionu, szczególnie wspieranie działa ń słu żą cych umocnieniu to żsamo ści regionalnej z zachowaniem ró żnorodno ści tradycji, dorobku i dziedzictwa historycznego, oraz wspierania instytucji kulturalnych i ludowych form kultury na obszarach wiejskich.

Rolnictwo ekologiczne Rolnictwo ekologiczne jest specyficzn ą form ą gospodarowania i produkcji żywno ści. Żywno ść wytwarzana jest metodami naturalnymi w czystym i bezpiecznym środowisku, bez nawozów sztucznych i syntetycznych środków ochrony ro ślin, antybiotyków, hormonów wzrostu i genetycznie modyfikowanych organizmów. Dzi ęki wykluczeniu pestycydów i nawozów sztucznych nie powoduje zanieczyszczenia gleby i wód gruntowych, ogranicza wypłukiwanie składników pokarmowych z gleby, sprzyja ró żnorodno ści biologicznej, wymaga niewielkich nakładów energii i wytwarza żywno ść wysokiej jako ści. Zadaniem rolnictwa ekologicznego jest nie tylko produkcja żywno ści o wysokich parametrach jako ściowych w zrównowa żonym środowisku przyrodniczym, ale tak że ochrona i dbało ść o jako ść całego środowiska naturalnego, w którym rolnictwo funkcjonuje oraz zapewnienie dobrostanu zwierz ąt. W gospodarstwie ekologicznym d ąż y si ę do zrównowa żenia produkcji ro ślinnej i zwierz ęcej, by osi ągn ąć równowag ę paszowo-nawozow ą. Wyró żnikiem gospodarstw ekologicznych jest te ż ich poło żenie w nieska żonym środowisku, dbało ść o stan środowiska i ró żnorodno ść biologiczn ą m.in. poprzez utrzymywanie i wprowadzanie zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych, bogactwa gatunkowego ro ślin miedz, ł ąk i pastwisk, ochrona strumieni i oczek wodnych itd.) Rolnictwo ekologiczne to z jednej strony system wpływaj ący pozytywnie na środowisko naturalne, co te ż przyczynia si ę do osi ągania szeroko rozumianych korzy ści rolno środowiskowych. Z drugiej jednak strony rolnictwo ekologiczne jest odpowiedzi ą na zmieniaj ącą si ę struktur ę popytu na rynku. Konsumenci skłaniaj ą si ę ku tym produktom, chc ą

14 je kupowa ć i zazwyczaj płac ą za nie wy ższ ą cen ę ni ż za produkty, które nie zostały wytworzone takimi metodami. Najnowsze dane wskazuj ą, że rolnictwo ekologiczne w Polsce stale si ę rozwija, o czym świadczy ć mo że ci ągle zwi ększaj ąca si ę liczba gospodarstw ekologicznych. Według danych na dzie ń 31 grudnia 2012 r., w Polsce kontrol ą jednostek certyfikuj ących obj ętych było 26,5 tys. producentów ekologicznych, w tym 25,9 tys. gospodarstw gospodaruj ących na ponad 650 tys. ha. Jest to około 10% wzrost powierzchni i liczby gospodarstw w stosunku do 2011 r. Z 25944 gospodarstw ekologicznych najwi ęcej było w województwach: warmi ńsko- mazurskim (3793), natomiast na terenie województwa kujawsko-pomorskiego zaledwie 360 (8 812,35 ha). W okresie 2003 - 2012 powierzchnia użytków ekologicznych wzrosła 11- krotnie i stanowi obecnie ok. 3,4% całej powierzchni u żytkowanej rolniczo w Polsce. Średnia powierzchnia gospodarstw ekologicznych przekracza obecnie 26 ha przy średniej krajowej ok. 10 ha dla gospodarstw konwencjonalnych. Według Inspekcji Jako ści Handlowej Artykułów Rolno-Spo żywczych w Polsce ok. 60% gospodarstw ekologicznych ma jednak certyfikat. Zmiana sposobu produkcji - z tradycyjnego, przy u życiu nawozów i chemicznych środków ochrony ro ślin - na ekologiczny, trwa zazwyczaj ok. 2 lat. Dopiero po tym czasie producent mo że liczy ć na oficjalne potwierdzenie, że wytwarzane produkty s ą ekologiczne. Certyfikat przyznaj ą tzw. jednostki certyfikuj ące, tj. firmy zajmuj ące si ę nadzorem na produkcj ą. Jest ich w Polsce zaledwie 9. Regulacje prawne dotycz ące rolnictwa ekologicznego znajduj ą si ę w szeregu przepisach polskich, a przede wszystkim w Ustawie z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz.U.116.975). Rolnictwo ekologiczne jest najwy ższ ą form ą współpracy człowieka z przyrod ą. Rolnictwo ekologiczne d ąż y do wytworzenia produktów rolnych o mo żliwie najlepszych parametrach jako ściowych, w tym równie ż smakowych. S ą one nie tylko nie zanieczyszczone substancjami szkodliwymi, ale równie ż odznaczaj ą si ę wy ższ ą zawarto ści ą witamin, białka, cukrów i dłu żej przechowuj ą si ę bez objawów gnicia. Zawarto ść metali ci ęż kich, azotanów, azotynów, oraz pozostało ści pestycydów jest poni żej dopuszczalnych norm, lub w ogóle nie wyst ępuje. Mocne tradycje rolnicze, przywi ązanie do ziemi jest przyczyn ą do ść znacznego rozdrobnienia gospodarstw rolnych. Nie ma te ż d ąż enia, do wysprzeda ży ziemi w wyniku, czego powstałyby du że gospodarstwa. Bior ąc pod uwag ę uwarunkowania kulturowe, rozwój rolnictwa ekologicznego na terenie gminy Dobrzy ń nad Wisł ą powinno by ć podstaw ą rozwoju tego regionu.

15 Aktualnie na terenie gminy brak jest gospodarstw posiadaj ących certyfikat producenta zdrowej żywno ści. Specjali ści ODR w Minikowie Oddział w Zarzeczewie spodziewali si ę wzrostu zainteresowanie uzyskaniem certyfikatu, poniewa ż w ramach Programów rolno- środowiskowych Pakiet 2 – Rolnictwo ekologiczne (na lata 2007-2013) mo żna było stara ć si ę o uzyskanie certyfikatu producenta zdrowej żywno ści i w ramach programów unijnych otrzymywa ć oprócz dopłat bezpo średnich dodatkowe dotacje. Programy rolno-środowiskowe będące cz ęś ci ą Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich miały charakter dobrowolny. Jego realizacja w danym gospodarstwie rolnym trwa minimum 5 lat. Płatno ści rolno-środowiskowe były niezale żne od dopłat obszarowych. Ponadto od korzystaj ących z nich rolników nie wymaga si ę wkładu własnego. O dopłaty mogli si ę stara ć nie tylko rolnicy posiadaj ący certyfikat ale równie ż tacy, którzy zadeklaruj ą, że przestawiaj ą swoje gospodarstwo na ekologiczne. Dla rolników, którzy chc ą swoje gospodarstwa przestawi ć na ekologiczne dopłaty s ą wy ższe. Takie promocyjne podej ście miało wzmóc zainteresowanie taka form ą rolnictwa. Generalnie w Polsce zdecydowanie wzrosło jednak, na terenie województwa kujawsko-pomorskiego stosunkowo nieznacznie. W Programach Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 specjali ści z ODR spodziewaj ą si ę równie korzystnych zapisów dotycz ących rozwoju rolnictwa ekologicznego. Wysokie wymagania stawiane gospodarstwom ekologicznym powoduj ące, zmniejszenie produktywno ść rolnictwa powinny by ć rekompensowane nie tylko wy ższymi cenami uzyskanymi za wyprodukowane towary żywno ściowe, ale równie ż zagwarantowanymi dopłatami do tej produkcji. Rolnik b ędący wła ścicielem gospodarstwa ekologicznego powinien reprezentowa ć zupełnie nowy typ producenta i now ą filozofi ę gospodarowania, polegaj ącą na samoistnym przestrzeganiu zasad ekologii, w poł ączeniu z gł ębokim poszanowaniu środowiska naturalnego. Aczkolwiek rolnik podlega kontroli i atestacji, to jego produkcja oznaczona wspólnym logo i obowi ązkowym oznaczeniem powinna by ć gwarantem bezpiecze ństwa i zapewnienia zdrowotno ści oraz spełnieniem standardów okre ślonych dla tego typu żywno ści.

Du że gospodarstwa rolne Na terenie Dobrzy ń nad Wisł ą aktualnie znajduje si ę ponad 20 indywidualnych gospodarstw rolnych o powierzchni u żytków rolnych powy żej 50 ha, w tym 5 powy żej 100 ha. Działaj ą równie ż trzy gospodarstwa, które funkcjonuj ą jako spółdzielnie. Ziemia nale żą ca do Skarbu Pa ństwa zarz ądzana przez Agencj ę Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jest przez te spółdzielnie w cz ęś ci dzier żawiona.

16

Rolnicza Spółdzielnia Pracy Agropol w Leniach Wielkich. Spółdzielnia u żytkuje 192 ha gruntów rolnych, z czego 165 ha stanowi ą grunty orne. Uprawiane s ą przede wszystkim kukurydza na ziarno (ok. 60 ha), zbo ża (ok. 100 ha) i rzepak (ok.20 ha). Oprócz produkcji ro ślinnej gospodarstwo prowadzi chów trzody chlewnej w ilo ści ok. 3000 sztuk. Gospodarstwo dysponuje 7 kortenami na ok. 1000 m 3 gnojowicy, s ą to jednak urz ądzenia bardzo stare, praktycznie nie nadaj ące si ę do eksploatacji. W ostatnich latach zamieniono chów z bez ściołowego na ściółkowy. Obornik składowany jest w pryzmach na folii. Spółdzielnia planuje w najbli ższych latach zakup aeratora, który mineralizuje obornik. Termin tych inwestycji b ędzie zale żeć od koniunktury na rynku. Zu życie nawozów mineralnych NPK wynosi przeci ętnie ok. 170 kg/ha, natomiast organicznych (obornik) 300 ton w ci ągu roku. Do nawo żenia zu żywany jest cały obornik wytwarzany przy produkcji zwierz ęcej przez gospodarstwo. Spółdzielnia dysponuje m.in. 11 ci ągnikami, 2 kombajnami zbo żowymi, kombajnem buraczanym i do ziemniaków. Planowany jest zakup nowego opryskiwacza oraz maszyny do zbierania kukurydzy. Spółdzielnia eksploatuje jedn ą studni ę gł ębinow ą wraz ze stacj ą uzdatniania wody. Woda wykorzystywana jest do celów konsumpcyjnych i gospodarczych. Na pobór wody w ilo ści 150 m 3/d i maksymalnie 26 m 3/h i odprowadzanie wód popłucznych do jeziora Lenie Spółdzielnia uzyskała pozwolenie wodnoprawne od Starosty Lipnowskiego z 28.05.2008 roku. Cztery bloki mieszkalne, powstałe przy Spółdzielni (72 rodziny) s ą zaopatrywane w wod ę równie ż z tej studni, natomiast ścieki, zarówno z obiektów spółdzielni jak i budynków mieszkalnych odprowadzane s ą na oczyszczalni ę mechaniczno-biologiczn ą ze zło żem biologicznym. Na oczyszczalni wykonywane s ą jedynie bie żą ce naprawy. Nowe pozwolenie na odprowadzanie ścieków oczyszczonych do jeziora Lenie w ilo ści 43m 3/d zostało wydane przez Starost ę Lipnowskiego w maju 2013 roku na okres 10 lat. Zmian inwestycyjnych na tym obiekcie nie planuje si ę. Ogrzewanie bloków jest zorganizowane w ramach wspólnoty wewn ątrz budynków, brak jest wspólnej kotłowni. Biura RSP ogrzewane s ą grzejnikami elektrycznymi. Inwestycje zwi ązane z ochron ą środowiska nie są planowane. Rolnicza Spółdzielnia Pracy w Bachorzewie użytkuje obecnie 310,72 ha gruntów. W ostatnim roku zu życie nawozów mineralnych NPK wynosiło ok. 346 kg/ha, w tym 168,9 kg nawozy azotowe, 50 kg fosforowe oraz 127 kg potasowe. Ponadto stosowano nawozy wapniowe. Spółdzielnia nie stosuje nawozów organicznych. Aktualnie produkcja nastawiona jest na warzywa. Najwi ęcej, bo 29,94 ha stanowi ą brokuły, cebula 27,30 ha. Na powierzchni 10,33

17 ha uprawiany jest szpinak i rukola. Groch zajmuje 48,86 ha. Obecnie 58,41 ha obsiewane jest pszenic ą i 63,44 ha kukurydz ą, buraki cukrowe zajmuj ą 49,45 ha. Ponadto Spółdzielnia posiada 7,40 ha sadu wi śniowego. Spółdzielnia eksploatuje jedn ą studni ę gł ębinow ą. Woda z niej jest u żytkowana do celów produkcyjnych, w tym przede wszystkim do nawadniania pól. Do celów konsumpcyjnych do 3 bloków mieszkalnych i biura Spółdzielni woda jest dostarczana z wodoci ągu gminnego z Dobrzynia. W blokach zamieszkuje 14 rodzin. Ścieki s ą gromadzone w szambie i wywo żone na oczyszczalni ę w Dobrzyniu nad Wisł ą. Kotłownia na eko-groszek obsługuj ąca biura spółdzielni i bloki jest zarz ądzana przez Wspólnot ę Mieszkaniow ą . W kotłowni przeci ętnie w ci ągu roku zu żywane było ok. 35 ton eko-groszku. Inwestycje zwi ązane z ochron ą środowiska nie s ą planowane.

Spółdzielcze Gospodarstwo Rolne w Dobrzyniu nad Wisł ą z siedzib ą w Chalinie – użytkuje obecnie 35,49 ha gruntów ornych, na których aktualnie uprawiane jest tylko żyto. Nawozy organiczne do nawo żenia pól nie s ą stosowane, natomiast mineralnych (NPK) u żywanych jest ok. – 85 kg/ha. Gospodarstwo prowadzi usługi transportowe i usługi rolnicze na bazie 3 kombajnów i 3 ci ągników. Ponadto gospodarstwo prowadzi działalno ść z zakresu diagnostyki samochodowej oraz ci ągników. Spółdzielnia zamkn ęła eksploatowan ą kotłowni ę na w ęgiel brunatny, w której zu żywano ok. 15 ton rocznie. Biura Spółdzielni ogrzewane s ą grzejnikami elektrycznymi.

Opłacalno ść ekonomiczna prowadzenia produkcji rolniczej mo że spowodowa ć likwidacj ę małych gospodarstw przy jednoczesnym powstawaniu du żych, wyspecjalizowanych gospodarstw farmerskich o powierzchni co najmniej 50 ha. Intensywna produkcja rolna niesie za sob ą niebezpiecze ństwa: chemizacje gleb przez stosowanie nawozów mineralnych, biocydów, syntetycznych regulatorów wzrostu; mechanizacje cz ęsto nie dostosowana do warunków glebowych i potrzeb ro ślin oraz maksymalizacje plonów. Istotne z punktu widzenia ochrony środowiska b ędzie: 1. optymalne stosowanie nawozów mineralnych i organicznych oraz pestycydów, 2. obowi ązek atestacji sprz ętu ochrony ro ślin, 3. kontrola stosowania środków ochrony ro ślin (przestrzeganie okresu karencji).

18 Poprawa struktury jako ściowej, warto ści przyrodniczej i gospodarczej u żytków rolnych Rewaloryzacja u żytków rolnych b ędzie prowadzi ć do podwy ższenia ich warto ści przyrodniczej i gospodarczej, jak równie ż przyczyni si ę do poprawy struktury jako ściowej gruntów. Systematycznie wył ączane b ędą z u żytkowania rolniczego grunty marginalne – V i VI klasy. Z drugiej strony, ochronie podlega ć b ędą grunty klasy I-III oraz grunty na glebach pochodzenia organicznego, nieu żytki organiczne i oczka wodne. Dąż yć si ę b ędzie do jak najwi ększego zró żnicowania środowiska przyrodniczego poprzez ochron ę terenów podmokłych: szuwarów, oczek śródpolnych itp., kształtowanie miedz śródpolnych. Systematycznie prowadzone b ędą zalesienia gruntów klasy V i cz ęś ciowo IV, co wpłynie korzystnie na środowisko ze wzgl ędu na popraw ę bilansu wodnego i przeciwdziałanie erozji.

Rozwój infrastruktury technicznej Rozwój infrastruktury technicznej, głównie budowa kanalizacji, oczyszczalni ścieków, sieci wodoci ągowej b ędzie niezb ędny dla prawidłowego funkcjonowania gospodarstw rolnych i poprawy życia mieszka ńców obszarów wiejskich. Najwi ększe braki dotycz ą gospodarki ściekowej. Dla zrealizowania niezb ędnych inwestycji konieczne b ędzie wsparcie z funduszy ekologicznych i bud żetowych. Równie wa żna potrzebna jest systematyczna modernizacja i odbudowa systemów melioracji podstawowej. Rozwój infrastruktury spowoduje nie tylko podniesienie poziomu życia mieszka ńców gminy, ale równie ż uczyni ten teren bardziej atrakcyjnym dla potencjalnych inwestorów.

Główne zagro żenia środowiska wynikaj ące z rozwoju rolnictwa: - Zanieczyszczenia obszarowe. - Chemizacja i intensyfikacja rolnictwa. - Niewła ściwe u żytkowanie gruntów podatnych na erozje.

Cel ekologiczny rozwoju rolnictwa do 2020 roku

V Rozwój rolnictwa ekologicznego, zgodnego z zasadami zrównowa żonego rozwoju, V Przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, ł ąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogeniczne V Optymalizacja struktury przestrzeni rolniczej zapewniaj ącej zachowanie walorów środowiska i bioró żnorodno ści.

19 Główne kierunki działa ń minimalizuj ących zagro żenia środowiska ‹ Rozwój rolnictwa ekologicznego i zachowanie tradycyjnych metod gospodarowania. ‹ waloryzacja terenów pod wzgl ędem ich przydatno ści do produkcji zdrowej żywno ści oraz promowanie takiej żywno ści. ‹ Poprawa struktury jako ściowej i warto ści przyrodniczej u żytków rolnych. ‹ Stosowanie przez rolników „Kodeksu dobrych praktyk rolniczych”.

2. PRZEMYSŁ 2.1. Stan aktualny Na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą według danych WUS na koniec 2011 roku działało 411 podmiotów gospodarczych. Według danych Urz ędu Gminy, po zweryfikowaniu i wykre śleniu podmiotów nie funkcjonuj ących jest ich zaledwie 224. Na terenie miasta i gminy przemysł jest bardzo słabo rozwini ęty. Do najwi ększych zakładów nale żą : GPOiW Natura (dawna Firma Handlowa eksport-import Sebastian Onka), Zakłady Wytwórcze CHEKO Sp. z o.o. - Gorzelnia , Produkcja opakowa ń ORPAK Szpiegowo oraz Zakład Ślusarski Produkcyjno-Usługowy „ANDUR”.

Grupa Producentów Owoców i Warzyw GPOiW Natura (dawna Firma Handlowa eksport- import Sebastian Onka) – przedsi ębiorstwo produkcyjno-handlowe, którego podstaw ą działalno ści jest produkcja owoców i warzyw przeznaczonych do mro żenia w zakładach zlokalizowanych we Włocławku i Koszalinie. Zakład w Dobrzyniu nad Wisł ą wyposa żony w dwa tunele zamra żalnicze o ł ącznej mocy 10 Mg/h i pojemno ści składowej 6000 Mg. Zakład jest jednym z najwi ększych producentów wi śni i truskawki w Polsce. Owoce i warzywa s ą przeznaczone do przemysłu i u żywane przez producentów d żemów, soków, wkładów jogurtowych, mieszanek warzywnych, produktów mleczarskich, cukierniczych i piekarniczych oraz w gastronomii. Chłodnia w Dobrzyniu nad Wisł ą jest aktualnie zaadaptowana na pomieszczenia przechowalniczo-magazynowe, jednak instalacja z amoniakiem nie została zdemontowana. Maksymalna pojemno ść instalacji wynosi 10,834 ton amoniaku. Woda do celów konsumpcyjnych i produkcyjnych pobierana jest z sieci wodoci ągowej. Ścieki socjalno-bytowe odprowadzane s ą poprzez kanalizacj ę sanitarn ą na oczyszczalni ę. Ścieki technologiczne s ą tymczasowo gromadzone w bezodpływowym zbiorniku o poj. 60 m 3 i wykorzystywane rolniczo na gruntach własnych. Zakład na takie wykorzystanie ścieków ma pozwolenie wodnoprawne.

20 Zakład eksploatuje kotłowni ę olejow ą, która zasila wytwornic ę pary u żywan ą do blanszowania owoców i warzyw. Do procesu tego zu żywane jest ok. 150 kg oleju na godzin ę, rocznie zu żywa si ę ok. 143 ton oleju opałowego. W najbli ższym okresie w zakładzie nie s ą planowane inwestycje zwi ązane z ochron ą środowiska. Gorzelnia Grochowalsk – zakład produkuje spirytus surowy. Jako surowca do produkcji najcz ęś ciej u żywane s ą zbo ża oraz melasa. Woda do celów technologicznych czerpana jest z rzeki B ętlewianki, poprzez staw przepływowy w ilo ści ok. 150 m 3/d. W 2012 roku pobór wody ze stawu był mniejszy i wyniósł 18482 m 3. Woda powierzchniowa jest u żywana do uzupełniania obiegów chłodniczych. Obieg chłodzenia wywaru jest obiegiem zamkni ętym z chłodni ą ociekow ą. Proces produkcyjny przebiega w obiegu zamkni ętym. Do celów socjalno-bytowych i produkcyjnych zakład eksploatuje równie ż własn ą studni ę gł ębinow ą (ok. 72 m 3/d). W 2012 roku pobór wody ze studni wyniósł 10240 m 3. Woda podziemna używana jest głównie do sporz ądzenia zacieru i mycia kadzi. Pobór wody jest opomiarowany. Ponadto dla potrzeb konsumpcyjnych pobierana jest woda z wodoci ągu gminnego. Powstaj ące ścieki socjalno-bytowe gromadzone s ą w bezodpływowym zbiorniku o pojemno ści ok. 10 m 3 i wywo żone przez Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych w Lipnie. Zakład ma pozwolenie na rolnicze wykorzystanie wywaru (Q=15 812 m 3/rok; 66 m 3/d) na pola własne oraz podnajmowane w sumie o ł ącznej powierzchni 39,0 ha. W 2012 roku wytworzono i przekazano do rolniczego wykorzystania 15 540 Mg wywaru.. Dzi ęki posiadanemu silosowi produkcja mo że si ę odbywa ć równie ż poza okresem kampanii. Zakład posiada własn ą kotłowni ę, w której w 2012 roku zu żyto ok. 459 ton w ęgla kamiennego. W najbli ższym czasie nie planowane s ą inwestycje zwi ązane z ochron ą środowiska.

PPHU ORPAK Orbaczewski i syn Szpiegowo – Zakład produkuj ący opakowania z papieru i tektury falistej głównie do celów spo żywczych. Opakowania kartonowe wykonywane s ą z tektury 3, 5 i 7 warstwowej, szarej lub białej, o ró żnych parametrach wytrzymało ściowych w zale żno ści od indywidualnych potrzeb. Zakład oferuje: pudła klapowe klejone lub zszywane, pudła fasonowe wykonane za pomoc ą wykrojników, pudła do pulpy owocowej, pudła o ró żnych wymiarach - od jednostkowych po zbiorcze wielkogabarytowe, tacki, przekładki, kratownice, oktabiny, ekspozytory oraz standy reklamowe. Zakład produkuje ponadto worki papierowe, które przeznaczone s ą głównie do pakowania produktów z bran ży spo żywczej, chemicznej i budowlanej. Na produkowanych opakowaniach zakład wykonuje usługowe drukowanie papieru metod ą fleksograficzn ą. U żywane do produkcji farby i kleje są

21 wodorozcie ńczalne. Wyroby te s ą znacznie bardziej przyjazne dla środowiska ni ż rozpuszczalnikowe, gdy ż nie emituj ą podczas malowania szkodliwych dla otoczenia substancji i nie pozostawiaj ą toksycznych odpadów. Nie stwarzaj ą równie ż zagro żenia po żarowego. Zakład zatrudnia ok. 60-70 pracowników. Woda do celów socjalno-bytowych i technologicznych pobierana jest z wodoci ągu. Ścieki gromadzone s ą w szczelnym szambie i nast ępnie kierowane na oczyszczalni ę mechaniczno-biologiczn ą znajduj ącą si ę przy Domu Weselnym. Oczyszczalnia posiada pozwolenie wodno-prawne wydane przez Starost ę Lipnowskiego wa żne do 2019 roku. Zakład posiada własn ą kotłowni ę, s ą to dwa kotły o mocy 200 kW i 74 kW na eko-groszek. Jest to instalacje bez urz ądze ń odpylaj ących, gdzie w 2012 roku zu żyto 63,8 Mg paliwa. Wła ściciel planuje zwi ększenie produkcji i wybudowanie nowej hali produkcyjnej. St ąd, przy wi ększej ilo ści ścieków przemysłowych, konieczna b ędzie budowa podczyszczalni dla tych ścieków. Planowana jest równie ż budowa kotłowni, gdzie jako paliwo wykorzystywane byłaby makulatura.

Zakład Ślusarski Produkcyjno-Usługowy „ANDUR” – zakład zajmuje si ę obróbk ą i skrawaniem detali metalowych na automatach tokarskich. Zakład posiada automaty tokarskie najnowszej generacji CNC dwu, cztero i siedmioosiowe. Wyroby maj ą zastosowanie w ró żnych dziedzinach przemysłu: elektronicznym, hydraulice, przy aparaturze kontrolno- pomiarowej. Produkowane s ą detale ści śle pod zamówienia i dokumentacje klienta. Zakład planuje w najbli ższym czasie rozbudow ę, budowana b ędzie nowa hala produkcyjna. Planowane jest wdro żenie normy mi ędzynarodowej ISO 14001 dotycz ącej systemów zarz ądzania środowiskowego. Jej celem jest umo żliwienie podmiotowi gospodarczemu opracowanie polityki i celów środowiskowych, uwzgl ędniaj ąc wymagania, wynikaj ące z przepisów prawnych oraz informacje o znacz ących wpływach na środowisko. Podstawowym zadaniem normy jest wspomaganie działa ń zwi ązanych z ochron ą środowiska i zapobieganiem zanieczyszczeniom w sposób zgodny z potrzebami instytucji. Planowane jest zainstalowanie baterii solarnych do ogrzania wody. Jednym z działa ń proekologicznych ma by ć instalacja pozwalaj ąca na wykorzystanie wody deszczowej do celów produkcyjnych. W zakładzie funkcjonuje obecnie i kotłownia olejowa i dla nowej cz ęś ci równie ż planowana jest kotłownia olejowa.

Młyn zbo żowy w Dobrzy ń nad Wisł ą – zakład zatrudnia 3 osoby, woda pobierana jest w wodoci ągu miejskiego, ścieki odprowadzane s ą poprzez kanalizacj ę na oczyszczalni ę. Zakład nie posiada własnej kotłowni. Hala produkcyjna nie jest ogrzewana, pomieszczenia biurowe

22 są grzejnikiem i grzejnikami na gaz z butli. Sezonowo funkcjonuje suszarnia zbo ża. Do ogrzewania powietrza zakład posiada piec olejowy . W ci ągu roku zu żywane jest od 500 do 1000 litrów oleju opałowego. Odpady takie jak kłosy, plewy s ą odbierane przez rolników i wykorzystywane rolniczo. Zakład nie planuje w najbli ższych latach inwestycji zwi ązanych z ochron ą środowiska.

Spółdzielnia Handlowo-Produkcyjna - Piekarnia w Dobrzyniu nad Wisł ą – zakład zatrudnia 5 osób, woda jest pobierana z wodoci ągu miejskiego, ścieki odprowadzane s ą poprzez kanalizacj ę na oczyszczalni ę. Zakład eksploatuje kotłowni ę w ęglow ą. Zu życie w ęgla kamiennego w ci ągu roku wynosi prawie 100 ton. Inwestycji zwi ązanych z ochron ą środowiska nie planuje si ę.

2.2. Plany i kierunki rozwoju Restrukturyzacja istniej ących zakładów Zaostrzenie wymogów ekologicznych i wzrost konkurencyjno ści rynku stawia zakłady przed konieczno ści ą restrukturyzacji. Z punktu widzenia ochrony środowiska wa żne b ędą wszystkie działania zmierzaj ące do zminimalizowania wpływu przedsi ębiorstwa na środowisko. Szereg zakładów podj ęło ju ż lub jest w trakcie podejmowania działa ń restrukturyzacyjnych. Zakłady przemysłowe w coraz wi ększym stopniu ponosi ć będą odpowiedzialno ść za ochron ę środowiska. Zadania z tym zwi ązane nie b ędą si ę ogranicza ć do naprawy zaistniałych szkód i spełnienia wymogów zdefiniowanych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska, ale b ędą zmierza ć do zapobiegania powstawaniu negatywnych oddziaływań i szkód w środowisku. Respektowania zasady zrównowa żonego rozwoju w przemy śle jest jednym z warunków skutecznej realizacji polityki ekologicznej pa ństwa.

Rozwój przemysłu rolno-spo żywczego W miar ę rozwoju wyspecjalizowanego rolnictwa jak równie ż rolnictwa ekologicznego w gminach o typowo rolniczym kierunku, istotny b ędzie rozwój przemysłu zwi ązanego z rolnictwem: przetwórstwo mi ęsa, mleka, zbó ż, wytwarzanie pasz, przetwórstwo owoców i warzyw. Rynkami zbytu, w sytuacji uzyskania znaku producenta zdrowej żywno ści, b ędą nie tylko rynki lokalne, ale ogólnokrajowe a nawet mi ędzynarodowe. Gmina mo że wspiera ć ewentualnych inwestorów, poprzez sprzeda ż ta ńszych gruntów, czy obiektów.

23 Rozwój energetyki odnawialnej Wyczerpywanie si ę zasobów paliw kopalnych oraz konieczno ść ograniczenia emisji dwutlenku w ęgla sprawiaj ą, ze ro śnie zainteresowanie odnawialnymi źródłami energii (OZE): energi ą słoneczn ą, wiatrow ą, wodn ą, geotermaln ą oraz energia zawart ą w biomasie. Parlament Europejski i Rada w dniu 5.06.2009 r. przyj ęły dyrektyw ę nr 2009/28/WE z dnia 25.04.2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Równie ż w bud żecie unijnym na lata 2014-2020 przyj ęto, że nowe ramy finansowe b ędą zgodne ze strategi ą Europa 2020, w której Unia stawia na innowacyjn ą i „zielon ą” gospodark ę. Oznacza to na przykład, że 20% wszystkich wydatków bud żetowych powinno słu żyć ochronie klimatu, tak, aby zarówno Polityka Spójności, jak i środki przeznaczane na rolnictwo czy badania i rozwój przyczyniały si ę do realizacji unijnych celów redukcji emisji gazów cieplarnianych. Odnawialne źródła energii (OZE) s ą szybko rozwijaj ącą si ę bran żą rynku energetycznego. Unia Europejska w bud żecie dla Polski przeznacza sporo funduszy na inwestycje z zakresu budowy jednostek do wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła ze źródeł odnawialnych. Wsparciem obj ęte zostan ą projekty dotycz ące budowy lub zwi ększenia mocy jednostek wytwarzania energii elektrycznej wykorzystuj ących energi ę wiatru, wody w małych elektrowniach wodnych do 10 MW, biogazu i biomasy albo projekty dotycz ące budowy lub zwi ększenia mocy jednostek wytwarzania ciepła przy wykorzystaniu energii geotermalnej lub słonecznej. Prawo energetyczne (Dz.U.2012.1059 j.t.) wprowadza szereg rozwi ąza ń maj ących na celu wsparcie energii wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii, w tym zapisy wspieraj ące wytwarzanie biogazu rolniczego. Przepisy umo żliwiaj ą podł ączenie biogazowni do niskoci śnieniowych systemów przesyłowych. Pozwoli to na dostarczenie biogazu do odbiorców na terenach wiejskich, zwłaszcza tam, gdzie nie ma mo żliwo ści dostarczenia gazu ziemnego. Wszystkie odnawialne źródła energii mo żna wykorzystywa ć w gospodarce komunalnej i gminnej. Wybór źródła zale ży od lokalnych warunków środowiska geograficznego, gdy ż nie wszystkie źródła wyst ępuj ą lub s ą jednakowo opłacalne.

Biogazownie Rz ądowy program „Biogaz 2020” zakłada, że do 2020 roku w ka żdej gminie b ędzie funkcjonowa ć przynajmniej jedna biogazownia rolnicza. Program ten ma na celu złagodzenie

24 kryzysu w energetyce wywołanego drastycznym wzrostem cen energii elektrycznej, gazu i węgla. Biogazownie s ą ogromn ą szans ą dla rolników i przedsi ębiorców z bran ży rolniczej, którzy dzi ęki produkcji biogazu mogliby zwi ększy ć swoje dochody, zagospodarowa ć areał oraz wykorzysta ć na cele energetyczne cz ęść produkcji ro ślinnej i odpady. Zgodnie z przepisami biogaz rolniczy oznacza paliwo gazowe otrzymywane w procesie fermentacji metanowej surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierz ęcych, produktów ubocznych lub pozostało ści z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego lub biomasy le śnej, z wył ączeniem gazu pozyskanego z surowców pochodz ących z oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów. Gmina Dobrzy ń nad Wisł ą to obszar o du żych zasobach ziem wykorzystywanych rolniczo (u żytki rolne stanowi ą 83,8% powierzchni gminy). Wykorzystuj ąc rolniczy charakter gminy, polem działania dla wykorzystania biomasy jest energia cieplna pozyskiwana głównie ze słomy. Biomas ę mo żna tak że wykorzystywa ć do produkcji estrów rzepakowych, stosowanych jako dodatek do olejów nap ędowych.

Energetyka wiatrowa Energetyka wiatrowa jest obecnie najszybciej rozwijaj ącą si ę energetyk ą OZE. Wykorzystywanie energii wiatrowej pozwala na cz ęś ciowe wypieranie z sieci energetycznej mocy tradycyjnych elektrowni, co przekłada si ę na redukcj ę emisji spalin. Jednak, aby ten efekt stał si ę odczuwalny ł ączna moc zainstalowanych elektrowni wiatrowych powinna by ć mierzona przynajmniej setkami megawatów. Zasoby energetyczne wiatru na Ziemi wielokrotnie przewy ższaj ą potrzeby całej ludzko ści. Jednak nie wsz ędzie wyst ępuj ą one w odpowiedniej ilo ści i postaci. Elektrownia wiatrowa składa si ę z wirnika oraz gondoli umieszczonej na wie ży. Zmiana energii wiatru na elektryczn ą odbywa si ę w wirniku, który poprzez wał nap ędza generator. Mo żliwo ść eksploatacji energii wiatru w wybranym terenie zale ży m.in. od: V warto ści średniorocznej pr ędko ści wiatru, V wysoko ści nad powierzchni ą terenu, V ukształtowania terenu, jego chropowato ści, V rozkładu pr ędko ści wiatru w czasie, V parametrów powietrza na wysoko ści osi wirnika turbiny, tj. temperatury, ci śnienia i wilgotno ści.

25 W Polsce silne wiatry dominuj ą w miesi ącach zimowych, 2/3 rocznej produkcji energii uzyskiwa ć mo żna w miesi ącach sezonu grzewczego, tj. w okresie listopad-marzec. Szacuje si ę, że na ⅓ powierzchni Polski istniej ą odpowiednie warunki do wykorzystania energii wiatru. Produkcja energii elektrycznej przez elektrownie wiatrowe w rzeczywistych warunkach mo że osi ągn ąć 17 % pokrycia bilansu energetycznego kraju. Gmina Dobrzy ń nad Wisł ą znajduje si ę w strefie korzystnej pod wzgl ędem zasobów energii wiatru. Szacuje si ę, że energia u żyteczna wiatru wynosi w tej strefie na wysoko ści 10m >700-1000 kW/h/m 2/rok (Strefy energetyczne wiatru w Polsce wg prof. H. Lorenc na podstawie danych pomiarowych z lat 1971-2000). Aktualnie na terenie gminy rozwija si ę głównie energetyka wiatrowa. W całej gminie funkcjonuj ą obecnie 33 elektrownie wiatrowe o ró żnej mocy: • farma w Dobrzyniu nad Wisł ą - działa tu 17 elektrowni wiatrowych o mocy 2 MW. Kolejnych 6 (o tej samej mocy) jest planowane do realizacji. • farma w Grochowalsku - 5 wiatraków o mocy 150 kW, planowany jest demonta ż tych turbin i posadowienie 1 generatora energii wiatrowej do 1MW. • farma w Grochowalsku równie ż 5 turbin o mocy 135 kW, planowany jest demonta ż tych turbin i posadowienie 1 generatora energii wiatrowej do 1MW. • farma w Kamienicy – działaj ą 3 turbiny o mocy 150 kW, kolejna jest planowana do realizacji, • farma w Zbyszewie – funkcjonuj ą tu 3 siłownie o mocy 150 kW; planowany jest czwarty wiatrak o mocy do 0,9 MW

Promieniowanie słoneczne Energetyka słoneczna jest całkowicie czystym i najbardziej naturalnym a zarazem powszechnie dost ępnym źródłem energii. Najefektywniej mo że by ć wykorzystywana lokalnie, zaspokajaj ąc zapotrzebowanie na ciepł ą wod ę i ciepło. Jej najwi ększ ą zaleta jest łatwe adoptowanie zwłaszcza do celów gospodarstwa domowego. Energia słoneczna wykorzystywana jest m.in. przez: kolektory słoneczne, instalacje fotowoltaiczne, o świetlenie solarne czy sygnalizacj ę solarn ą. Zasoby energii słonecznej charakteryzuj ą si ę nierównomiernym rozkładem w ci ągu roku. Zdecydowanie wi ększo ść rocznej sumy nasłonecznienia przypada na półrocze wiosenno- letnie.

26 Obecnie energia słoneczna w Polsce wykorzystywana jest głównie jako źródło ciepła poprzez instalacje kolektorów słonecznych ogrzewaj ących powietrze lub wod ę. Do produkcji energii elektrycznej, ze wzgl ędów ekonomicznych, wykorzystywana jest do instalacji o małej mocy zasilaj ących obiekty wolnostoj ące oddalone od sieci elektroenergetycznych np. znaki drogowe, lampy o świetleniowe. Centralna cz ęść Polski uzyskuje napromieniowanie rz ędu 1022-1048 kW/m 2/rok. Na terenie gminy Dobrzy ń nad Wisł ą istnieje mo żliwo ść wykorzystania energii słonecznej zarówno na potrzeby bytowe, jak te ż na potrzeby przemysłu rolnego, rolno-spo żywczego np. do podgrzania powietrza w suszarnictwie. Obecnie wzrasta zainteresowania t ą form ą OZE, ze wzgl ędu na mo żliwo ść ubiegania si ę o kredyt w bankach, które podpisały umow ę z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dotacja wynosi 45% kapitału kredytu bankowego wykorzystanego na finansowanie kosztów kwalifikowanych przedsi ęwzi ęcia. Dopłaty dotycz ą zarówno zakupu kolektorów, jak i aparatury niezb ędnej do ich prawidłowego funkcjonowania. Inwestorzy mog ą zatem liczy ć na dofinansowanie kosztów: • sporz ądzenia projektu instalacji, • zakupu zestawu solarnego, • monta żu zestawu. Obecnie w gminie Dobrzy ń nad Wisł ą zainteresowanie wykorzystaniem energii słonecznej jest stosunkowo niewielkie. Mo żna zaobserwowa ć pojedyncze instalacje w gospodarstwach indywidualnych. Jedynie Zakład Ślusarski Produkcyjno-Usługowy „ANDUR”, ma w najbli ższych planach monta ż tego typu instalacji.

Aktywno ść zakładów na rzecz ochrony środowiska Istotne b ędzie podejmowanie przez przedsi ębiorstwa dobrowolnych działa ń na rzecz środowiska jak równie ż upowszechnienie systemów zarz ądzania środowiskowego. W systemach zarz ądzania środowiskowego zwracana jest uwaga na: - oszcz ędne korzystanie z surowców, - stosowanie surowców ekologicznych, - energochłonno ść i wodochłonno ść , - prewencje odpadów, - systemy rejestracji emisji i zu żywanych surowców, - efektywne procesy produkcyjne.

27 Cech ą zarz ądzania środowiskowego jest wł ączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnie ń do kompetencji zarz ądu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarz ądzania środowiskiem (np. normy ISO 14000, 14 001 lub „Program Czystszej Produkcji”). Wspomniane systemy zarz ądzania środowiskowego polecane s ą równie ż dla zakładów gospodarki komunalnej oraz instytucji publicznych w tym Urz ędów Gminnych. Główne zagro żenia środowiska wynikaj ące z rozwoju przemysłu i energetyki - Emisja zanieczyszcze ń do środowiska. - Zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych. - Degradacja powierzchni ziemi. - Nadzwyczajne zagro żenia środowiska. Cel ekologiczny rozwoju przemysłu do 2020 roku

V Rozwój przemysłu rolno-spo żywczego z zastosowaniem technologii przyjaznych środowisku, V Rozwój energetyki odnawialnej

Główne kierunki działa ń minimalizuj ących zagro żenia środowiska ‹ Rozwój przemysłu rolno-spo żywczego z zastosowaniem najlepszych dost ępnych technologii (BAT) ‹ Wprowadzanie systemów zarz ądzania środowiskiem. ‹ Wprowadzanie technologii mało i bezodpadowych. ‹ Rozwój energetyki odnawialnej, głównie wiatrowej oraz z biomasy.

3. SYSTEM TRANSPORTOWY 3.1. Stan wyj ściowy Przez teren gminy nie przebiegaj ą żadne drogi o znaczeniu mi ędzynarodowym czy krajowym. Z wa żniejszych dróg mo żna wymieni ć trzy drogi wojewódzkie: 562 Włocławek-Płock przebiega przez cał ą gmin ę od Krojczyna poprzez Dobrzy ń nad Wisł ą dalej Lenie Wielkie do Płocka. Do drogi tej dochodzi w pobli żu m. Dyblin droga nr 558 z Lipna. Od drogi 562 ok. 1 km na wschód od stolicy gminy odchodzi droga nr 541 łącz ąca Dobrzy ń z m. Tłuchowo. Łączą one gmin ę z miastami: Włocławek, Płock, Lipno i Sierpc. Ta sie ć dróg wojewódzkich umo żliwia równie ż skomunikowanie si ę z drogami krajowymi: nr 10 (Warszawa – Szczecin,

28 przez m.in. Toru ń, Bydgoszcz). Wojewódzki Zarz ąd Dróg, co pi ęć lat wykonuje pomiary nat ęż enia ruchu na drogach. Wyniki pomiarów przedstawia tabela 4 poni żej. Pozostałe drogi to drogi powiatowe i gminne. Dróg powiatowych na terenie miasta i gminy jest sze ść o ł ącznie 36,04 km, z czego 2,2 km w mie ście Dobrzy ń nad Wisł ą, pozostałe 33,8 km na terenach wiejskich. S ą to drogi o nawierzchni bitumicznej o szeroko ści 5,0 m. S ą to drogi: • droga numer - 2724C; Kłokock – Złowody – Szpiegowo (2,477 km), • droga numer - 2727C; Złowody – Krojczyn (2,053 km), • droga numer - 2731C; Wylazłowo – – Dobrzy ń nad Wisł ą (7,910 km), • droga numer - 2739C; Mokowo – Chalin – Kamienica – gr. województwa (7,667 km), • droga numer - 2740C; Krojczyn – Dyblin (9,055 km), • droga numer - 2741C; – Dobrzy ń nad Wisł ą (6,879 km).

Na obszarze gminy Dobrzy ń nad Wisł ą znajduje si ę 59 dróg gminnych (tabela nr 5). Ł ączna długo ść dróg gminnych wynosi 125 km, z tego: • o nawierzchni bitumicznej – 20,7 km, • o nawierzchni tłuczniowej – 2,2 km, • o nawierzchni gruntowej – 97,1 km. W ostatnim okresie wymieniono nawierzchni ę na bitumiczn ą na: 1,16 km odcinku drogi w m. Mokówko, 0,8 km we wsi Glewo-Mokre, 1,3 kilometrowym odcinku drogi Lenie Wielkie – Kamienica, 2 km odcinku drogi Płomiany - Lenie Wielkie oraz 0,7 km drogi Kisielewo wie ś. W najbli ższych latach planowana jest przebudowa drogi: • - Kocho ń – do 2016 roku.

29

Tabela nr 4- Nat ęż enie ruchu na drogach wojewódzkich (dane Wojewódzki Zarz ąd Dróg ) Opis odcinka Rodzajowa struktura ruchu pojazdów samochodowych Pojazdy Pikieta ż Sam. ci ęż arowe Numer samochodowe Sam. osob. Lekkie sam. Ci ągniki Długo ść Motocykle Autobusy drogi Nazwa ogółem Mikrobusy ci ęż arowe bez przycz. z przycz. rolnicze Pocz ątek Koniec (km) (dostawcze) SDR SDR SDR SDR SDR SDR SDR SDR 2000 rok 541 106,5 123,5 17,1 Granica woj.-Dobrzy ń n/Wisł ą 490 21 301 35 22 18 35 58 558 0,0 22,4 22,4 Lipno-Dyblin 744 48 489 84 32 16 39 36 562 13,2 25,7 12,5 Dyblin-Kamienica 1216 27 810 146 78 47 62 46 2005 rok 558 0,0 3,0 3,0 Lipno-Przej ście 2609 21 2327 146 47 13 47 8 562 13,2 25,7 12,5 Dyblin-Kamienica 1484 33 988 178 95 58 76 56 2010 rok 541 108,1 122,8 14,6 Tłuchowo-Dobrzy ń 671 7 542 58 16 20 17 11 558 1,2 23,6 21,2 Lipno-Dyblin 2767 75 2413 163 44 17 36 19 562 0,5 13,2 12,7 Szpetal Górny –Dyblin 2793 28 2064 366 131 131 56 17 562 13,2 25,7 12,5 Dyblin – granica województwa 2044 45 1672 184 51 45 27 20

30 Tabela nr 5 - Wykaz dróg gminnych. Numer Lp Nazwa drogi gminnej Długo ść (km) Rodzaj nawierzchni drogi 1. 171001C Dobrzy ń - Zbyszewo - Grochowalsk 3,1 gruntowa 2. 171002C Bętlewo - Kisielewo - Szpiegowo 1,4 bitumiczna 3. 171003C Dobrzy ń - Główina 2,6 gruntowa 3,2 gruntowa 4. 171004C Chudzewo - Lenie Wielkie - Kamienica 1,0 bitumiczna 5. 171005C Mokowo - Kanienne Brody - Kol. Borowo 2,9 gruntowa 6. 171006C Wielgie - Tupadły - Wierznica 1,3 gruntowa 7. 171007C Płonczyn - Wierzenica - do dr. Pa ństw. 0,6 gruntowa 8. 171008C Chalin - Borowo - Rumunki 2,4 gruntowa 1,9 bitumiczna 9. 171009C Chalin - Ruszkowo - do drogi wojewódzkiej 1,4 gruntowa 10. 171010C Szpiegowo - Grochowalsk - Glewo 3,5 bitumiczna 11. 171011C Wylazłowo - Oleszno 0,7 gruntowa 3,8 bitumiczna 12. 171012C Zbyszewo - Płomiany - Marysinek 0,5 tłuczniowa 13. 171013C Grochowalsk wie ś - Glewo 2,8 gruntowa 14. 171014C Mokowo - Płomiany 2,9 gruntowa 15. 171015C Bachorzewo - Glewo 1,5 gruntowa 0,6 bitumiczna 16. 171016C Grochowalsk - Kr ępa 0,7 gruntowa 17. 171017C Trzcianka - Popowo - Ruszkowo 1,1 gruntowa 18. 171018C Mokówko - Borowo 2,5 bitumiczna 0,6 bitumiczna 19. 171019C Dyblin - Stró żewo - Glewo 1,4 gruntowa 20. 171020C Chełmica Du ża - Krojczyn - Szpiegowo - 2,2 gruntowa Oleszno 21. 171021C Zaduszniki - Nasiegniewo 2,2 gruntowa 22. 171022C Krojczyn - Nasiegniewo 0,7 gruntowa 23. 171023C Krojczyn wie ś 0,7 gruntowa 1,5 bitumiczna 24. 171024C Krojczyn - Zaduszniki 0,3 gruntowa 25. 171025C Szpiegowo wie ś 0,7 gruntowa 0,6 bitumiczna 26. 171026C Główczyn - Kisielewo 0,6 gruntowa 27. 171027C Główczyn - wie ś 0,8 gruntowa 1,5 bitumiczna 28. 171028C Wierzenica – Kocho ń 3,8 gruntowa 29. 171029C Mokowo wie ś 0,4 bitumiczna 30. 171030C Kolonia Chalin - Trzcianka 2,3 gruntowa 31. 171031C Lenie Wielkie - Ruszkowo 1,8 gruntowa 32. 171032C Chalin wie ś 1,3 gruntowa 33. 171033C Lenie Wielkie - Ruszkowo 3,0 gruntowa 34. 171034C Ruszkowo wie ś 1,5 gruntowa 35. 171035C Lenie Wielkie - Sobowo 3,1 gruntowa 36. 171036C Kamienica wie ś 1,3 gruntowa 37. 171037C Lenie Wielkie - Skaszewo 2,6 gruntowa 38. 171038C Dobrzy ń - Płomiany 2,1 gruntowa 0,2 bitumiczna 39. 171039C Płomiany - Wierznica 0,8 gruntowa 0,4 bitumiczna 40. 171040C Płomiany wie ś 1,2 gruntowa 2,3 gruntowa 41. 171041C Płomiany - Dobrzy ń 0,9 tłuczniowa 42. 171042C Bachorzewo - Zbyszewo 2,2 gruntowa

31 43. 171043C Zbyszewo - Wierznica 0,7 gruntowa 44. 171044C Bachorzewo wie ś 0,6 gruntowa 45. 171045C Dyblin - Stró żewo 1,8 gruntowa 0,1 bitumiczna 46. 171046C Stró żewo - Glewo 1,5 gruntowa 47. 171047C Dyblin - Zbyszewo 1,5 gruntowa 48. 171048C Dyblin - Grochowalsk 1,4 gruntowa 49. 171049C Dyblin wie ś 1,0 gruntowa 50. 171050C Dyblin - Grochowalsk 1,5 gruntowa 0,8 tłuczniowa 51. 171051C Stró żewo - Grochowalsk 1,5 gruntowa 52. 171052C Grochowalsk - Zarzeczewo 4,8 gruntowa 53. 171053C Szpiegowo - 2,4 gruntowa 54. 171054C Kr ępa wie ś 2,6 gruntowa 55. 171055C Glewo wie ś 1,5 gruntowa 56. 171056C Mokówko – Kolonia Chalin 1,5 gruntowa 57. 171057C Tulibowo – Zakrzewo 1,3 gruntowa 58. 171058C Zbyweszo – Lenie Wielkie 0,9 gruntowa 59. 171059C Kisielewo wie ś 0,7 bitumiczna

3.2. Plany i kierunki rozwoju Obserwuj ąc zmiany nat ęż enia ruchu na drogach wojewódzkich (tabela 4) mo żna powiedzie ć, że w stosunku do roku 2000 nat ęż enie ruchu wzrosło nawet ponad trzykrotnie (droga Lipno- Dyblin). Nale ży si ę spodziewa ć, że w najbli ższych latach nast ępowa ć b ędzie dalszy wzrost potrzeb transportowych powodowanych wzrostem mobilno ści ludno ści, zmianami demograficznymi i rozwojem obszarów stanowi ących cel ruchu. Zmiany te wpłyn ą na wzrost ruchu drogowego, szczególnie na trasach głównych prowadz ących do wi ększych miast granicz ących z gmin ą. Wpłynie to konieczno ść modernizacji i przystosowania do intensywniejszego ruchu dróg prowadz ących do Lipna, Włocławka, Płocka. W kontek ście prognozowanego wzrostu ruchu transportowego na terenie gminy istotne jest tworzenie warunków do poprawy komunikacji poprzez modernizacje istniej ących dróg. W celu zapewnienia spójno ści systemu transportowego i zmniejszenia negatywnej presji na środowisko, konieczne b ędzie: - modernizacja dróg w celu zwi ększenia przepustowo ści ruchu, - budowa systemów podczyszczania (rowów odwadniaj ących i separatorów na substancje ropopochodne) wzdłu ż modernizowanych dróg, - na drogach lokalnych wymiana nawierzchni na tward ą

32

Główne zagro żenia środowiska wynikaj ące z rozwoju systemu transportowego - Emisja spalin, - Emisja hałasu, - Zagro żenia z tytułu transportu materiałów niebezpiecznych

Cel ekologiczny rozwoju systemu transportowego do 2020 roku:

‹ Racjonalny rozwój sieci dróg uwzgl ędniaj ący rozwi ązania zmniejszaj ące lub eliminuj ące wpływ transportu na środowisko. ‹ Poprawa stanu technicznego dróg

Główne kierunki działa ń minimalizuj ących zagro żenia środowiska ‹ Poprawa standardów technicznych sieci drogowej. ‹ Zwi ększenie przepustowo ści i płynno ści ruchu drogowego. ‹ Usprawnienie transportu tranzytowego, w tym budowa obwodnicy dla miasta Dobrzy ń nad Wisł ą.

33 4. EDUKACJA EKOLOGICZNA 4.1 Stan aktualny Skuteczna realizacja polityki ekologicznej pa ństwa wymaga udziału w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotów wywieraj ących wpływ na sposób i intensywno ść korzystania ze środowiska, w tym równie ż udziału obywateli. Podstawowe znaczenie dla szerokiego udziału społecze ństwa w realizowaniu celów ekologicznych ma edukacja ekologiczna i zapewnienie powszechnego dost ępu do informacji o środowisku. Na terenie gminy działalno ść edukacyjna prowadzona jest przez: Urz ąd Miasta i Gminy, O środek Doradztwa Rolniczego oraz szkoły. Działania podejmowane z ramienia urz ędów gmin koncentruj ą si ę przede wszystkim na wspieraniu edukacji ekologicznej w szkołach, organizowaniu akcji sprz ątania świata, finansowaniu obchodów „Dnia Ziemi” itp. Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie Oddział w Zarzeczewie (wraz z pracownikiem zajmuj ącym si ę tym terenem) na obszarze gminy prowadzi swoj ą działalno ść poprzez indywidualne doradztwo, szkolenia, kursy, wyjazdy studyjne, konkursy i publikacje we własnych wydawnictwach. W działalno ści doradczej z zakresu ochrony środowiska i ekologii zwraca szczególn ą uwag ę na nast ępuj ące zagadnienia: - organizacje produkcji w gospodarstwie zgodnie z zało żeniami Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, - racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody oraz zapobiegaj ący szkodliwym wpływom na środowisko, - podstawowe zasady produkcji ro ślinnej i zwierz ęcej w rolnictwie ekologicznym, - przestawianie gospodarstw na ekologiczne metody produkcji, - system kontroli produkcji w gospodarstwach i przetwórniach ekologicznych, - ekologia w domu i zagrodzie w tym przydomowe oczyszczalnie ścieków i zagospodarowanie odpadów komunalnych.

Cel ekologiczny do 2020 roku V Podniesienie świadomo ści ekologicznej oraz kształtowanie proekologicznych nawyków i postaw w śród mieszka ńców miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą. V Edukacja w zakresie segregacji i post ępowania z odpadami komunalnymi w gospodarstwie domowym

34

Strategia realizacji celu Cel ten jest zgodny z zało żeniami Polityki Ekologicznej Pa ństwa, która kładzie nacisk na wł ączanie i rozszerzanie współpracy, szczególnie instytucji publicznych z pozarz ądowymi organizacjami ekologicznymi, jak równie ż wł ączenie organizacji pozarz ądowych, a tym samym społecze ństwo w procedury konsultowania wa żnych dla środowiska przedsi ęwzi ęć i decyzji. Istotne jest zadbanie o edukacj ę ekologiczn ą wśród młodego pokolenia jak równie ż edukacj ą ekologiczn ą dorosłych. Dlatego strategie realizacji celu zogniskowano wokół zagadnie ń: edukacja ekologiczna w szkolnictwie i edukacja ekologiczna dorosłych.

Edukacja ekologiczna w szkołach Kształtowanie świadomo ści ekologicznej dzieci i młodzie ży jest wa żnym zadaniem realizowanym w formalnym systemie kształcenia obejmuj ącym wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe i ponadpodstawowe. Tematyka ekologiczna stanowi element wielu przedmiotów a jej wła ściwa realizacja zale ży przede wszystkim od zaanga żowania nauczycieli, od ich znajomo ści najwa żniejszych problemów z zakresu ochrony środowiska miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą. Wa żnym zadaniem jest wprowadzanie do programów szkolnych zagadnie ń zwi ązanych z edukacj ą ekologiczn ą szczególnie dotykaj ącą tych problemów, które w danej gminie s ą najistotniejsze, np. stosowanie ekologicznych źródeł energii, selektywna zbiórka odpadów, wła ściwa gospodarka wodno-ściekowa itp. Stosowanie przez nauczycieli metod aktywizuj ących opartych na bezpo średnim kontakcie ucznia z przedstawian ą problematyk ą wykształci w uczniu umiej ętno ść obserwacji, logicznego my ślenia, kojarzenia, wyci ągania wniosków. Zadaniem nauczyciela w szeroko poj ętej edukacji ekologicznej jest: ° kształtowanie u ucznia postawy odpowiedzialno ści za stan środowiska, ° zach ęcanie ucznia do prowadzenia własnych obserwacji, bada ń i analizy środowiska, ° kształtowanie umiej ętno ści rozwi ązywania problemów zgodnie z posiadan ą wiedz ą, ° umo żliwienie dzieciom i młodzie ży podejmowania praktycznych działa ń na rzecz ochrony środowiska w ich otoczeniu. Nauczyciele podejmuj ący si ę realizacji zagadnie ń zwi ązanych z edukacj ą ekologiczn ą powinni zarówno współpracowa ć ze sob ą, jak i współpracowa ć z instytucjami, organizacjami wspieraj ącymi ich działalno ść :

35 ° Urz ąd Gminy – organizowanie i współorganizowanie prelekcji, konkursów, lekcji, festynów, finansowanie nagród. ° Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku – przygotowywanie informacji o stanie środowiska na danym obszarze. Informacja o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego oraz aktualne problemy zwi ązane z zagro żeniami środowiska znajduj ą si ę na stronie internetowej www. wios.bydgoszcz.pl, ° Nadle śnictwo Skrwilno – organizacja zaj ęć terenowych, organizacja prelekcji, szkole ń, ° Włocławskie Centrum Edukacji Ekologicznej – przygotowanie zestawu programów edukacji ekologicznej realizowanych w szkołach w oparciu o programy autorskie nauczycieli, przygotowanie zestawów materiałów dydaktycznych wspomagaj ących proces kształcenia, zaopatrzenie szkół w modele, wzorce, przyrz ądy pomiarowe i obserwacyjne, szkolenie nauczycieli w zakresie: wiedzy merytorycznej dot. edukacji ekologicznej, metod współczesnej edukacji ekologicznej i metod współpracy z rodzicami dotycz ącej edukacji ekologicznej,

Pozaszkolna edukacja ekologiczna Jednym z podstawowych warunków zrównowa żonego rozwoju jest wł ączenie do udziału w nim całego społecze ństwa. Dlatego konieczna jest jak najbardziej wszechstronna edukacja ekologiczna skierowana do osób dorosłych z ró żnych grup zawodowych. Najlepszym i najefektywniejszym sposobem podniesienia świadomo ści ekologicznej osób dorosłych jest zaanga żowanie mieszka ńców w procesy decyzyjne. Wymaga to szerokiego informowania społecze ństwa o stanie środowiska, działaniach na rzecz jego ochrony, a także o mo żliwo ściach prawnych uczestniczenia mieszka ńców w podejmowaniu decyzji maj ących wpływ na stan środowiska. W śród wielu wa żnych tematów edukacji ekologicznej znacz ące miejsce nale ży przypisa ć edukacji w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi , w tym selektywnej zbiórki odpadów, gospodarki ściekowej, ochrony powietrza atmosferycznego, oszcz ędno ści energii itp. Szczególnie wa żną rol ę w edukacji ekologicznej maj ą organy samorz ądowe. Powinny one współdziała ć przy opracowywaniu i realizacji lokalnych programów edukacji ekologicznej oraz z organizacjami, instytucjami, przedstawicielami zakładów pracy i społeczno ści lokalnych.

36 Zdecydowanie najwi ększy wpływ na poziom świadomo ści ekologicznej społecze ństwa maj ą media. Podkre śli ć nale ży, że istnieje ścisła zale żno ść mi ędzy wiedz ą społecze ństwa z zakresu stanu środowiska i nastawieniem do działa ń na rzecz jego ochrony, a sposobem ukazywania problemów ekologicznych w mediach. Coraz wi ększego znaczenia nabieraj ą tematyczne programy publicystyczne, filmy popularnonaukowe o tematyce środowiskowej oraz reklama społeczna promuj ąca działania przyjazne środowisku. Du że znaczenie w edukacji ekologicznej dorosłych maj ą działania pozaszkolne podejmowane przez uczniów i nauczycieli. Umo żliwiaj ą one wł ączenie do programu edukacji ekologicznej społeczno ści lokalnych, bez których poparcia żadne działania na rzecz ochrony środowiska nie powiod ą si ę. Równocze śnie wspólne działania dzieci i rodziców stwarzaj ą szanse zmiany mentalno ści społecze ństwa i kształtowania świadomo ści proekologicznej. Aktualnie szczególnie wa żne jest przeprowadzanie akcji edukacyjnych maj ącej na celu podniesienie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa dotycz ącej gospodarki odpadami komunalnymi. Przekłada ć si ę ona b ędzie na poprawno ść zachowa ń mieszka ńców miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą, zwi ększenie poczucia odpowiedzialno ści za otoczenie. W aspekcie gospodarki odpadami mieszka ńcy świadomi skutków danego post ępowania wytwarzaj ą mniejsze ilo ści odpadów, ch ętniej podpisuj ą umowy na wywóz odpadów i przykładaj ą du żą rol ę do prawidłowej segregacji odpadów. Ponadto podniesienie świadomo ści ekologicznej skutkowa ć b ędzie zmniejszeniem ilo ści zu żytej wody, dbało ści ą o sta ń środowiska przyrodniczego oraz wygl ąd otoczenia.

Kierunki działa ń do 2016 roku ‹ Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą w zakresie prawidłowej gospodarki odpadami komunalnymi. ‹ Zwi ększenie udziału problematyki ekologicznej w szkolnych programach nauczania. ‹ Aktywna edukacja ekologiczna młodzie ży w formalnym systemie kształcenia. ‹ Wspieranie działa ń edukacji szkolnej przez instytucje samorz ądowe i pa ństwowe. ‹ Informowanie mieszka ńców gminy o stanie środowiska w regionie i działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony. ‹ Prowadzenie działa ń z zakresu edukacji ekologicznej na terenach ciekawych i cennych przyrodniczo.

37 III. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH

1. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU Na terenie gminy brak jest obszarów obj ętych ochron ą. Znajduje si ę tu jeden pomnik przyrody. Jest to d ąb szypułkowy w miejscowo ści Krojczyn, którego obwód wynosi 415 cm a wysoko ść 31 m. Cenne ze wzgl ędów przyrodniczych s ą równie ż: aleja lipowa w Szpiegowie, starodrzew w otoczeniu ko ścioła w Grochowalsku i Mokowie oraz przy klasztorze w Dobrzyniu. Na prawn ą ochron ę ze wzgl ędów na wysokie walory krajobrazowe i przyrodnicze zasługuje strefa kraw ędziowa wysoczyzny morenowej wraz z terenami w obr ębie dna doliny Wisły oraz pasem wysoczyzny w s ąsiedztwie kraw ędzi. Na obszarze gminy znajduj ą si ę równie ż liczne parki podworskie w miejscowo ściach: Bachorzewo, Chalin, Grochowalsk, Kamienica, Kisielewo, Krojczyn, Lenie Wielkie i Płomiany. Cz ęść z nich jest wpisana do rejestru zabytków i podlega prawnej ochronie na mocy przepisów o ochronie dóbr kultury (Bachorzewo, Chalin, Dyblin, Grochowalsk, Krojczyn, Lenie Wielkie). Obszar gminy według krajowej sieci ekologicznej „EKONET” współtworzy korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym i mi ędzynarodowym. Południowa granica gminy, czyli Zbiornik Włocławski został w ramach europejskiego programu CORINE wyznaczony jako ostoja przyrody. S ą to obszary o du żym znaczeniu dla dziedzictwa przyrodniczego w Europie. Do obszarów o wysokiej randze przyrodniczej został on zaliczony ze wzgl ędu na obecno ść siedlisk ptasich.

Cel ekologiczny do 2020 roku

• Ochrona i wzrost ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej • Ochrona walorów przyrodniczych krajobrazu rolniczego • Obj ęcie prawn ą ochron ą cennych przyrodniczo i krajobrazowo elementów środowiska, • Ochrona walorów krajobrazowych, zieleni oraz zadrzewie ń i zakrzewie ń, • Kształtowanie wła ściwych postaw człowieka wobec przyrody poprzez edukacj ę, informowanie i promocj ę w dziedzinie ochrony przyrody

38 Kierunki działa ń do 2016 roku Zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników, w szczególno ści dziko wyst ępuj ących ro ślin i zwierz ąt, siedlisk przyrodniczych oraz krajobrazu jest głównym celem ochrony przyrody. Na terenie typowo rolniczej gminy brak jest obiektów cennych przyrodniczo. Zgodnie z projektem Europejskiej sieci NATURA 2000 na terenie gminy Dobrzyń nad Wisł ą brak jest obszarów SOO i OSO. Natomiast działania na rzecz ochrony bioró żnorodno ści obejmuj ą równie ż stosowne zasady w sektorze rolnictwa. Wspieranie form rolnictwa stosuj ącego metody produkcji nie naruszaj ące równowagi przyrodniczej, przede wszystkim rolnictwa ekologicznego, jest jednym z celów Polityki Ekologicznej Pa ństwa. Na terenie gminy Dobrzy ń nad Wisł ą, gdzie zdecydowanie dominuj ą grunty u żytkowane rolniczo, preferowane powinno by ć rolnictwo przyjazne środowisku. Szans ą dla tego regionu jest rozwój rolnictwa ekologicznego. W procesie modernizacji obszarów wiejskich zagro żone staj ą si ę naturalne elementy krajobrazu. Dla zachowania walorów przyrodniczych terenów rolniczych istotne b ędzie zachowanie zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych, małych kompleksów le śnych, oczek wodnych. Południow ą granic ę gminy stanowi ą wody Zbiornika Włocławskiego, które podcinaj ą wysok ą nawet do 50 m kraw ędź młodoglacjaln ą Wysoczyzny Dobrzy ńskiej. W stromych klifach odsłaniaj ą si ę zró żnicowane litologicznie osady neoge ńskie (miocen, pliocen) i czwartorz ędowe. Te ciekawe formy geologiczne zasługuj ą na prawn ą ochron ę.

Kierunki działa ń do 2016 roku: 1. Ochrona cennej przyrodniczo kraw ędzi wysoczyzny morenowej o charakterze wysokiej skarpy nad Wisł ą oraz obszarów osuwiskowych skarpy, 2. Ochrona i rewaloryzacja elementów środowiska przyrodniczo-kulturowego zespołów dworsko-parkowych jako dóbr kultury i ró żnorodno ści biologiczne, 3. Promowanie gospodarstw ekologicznych i wsparcie doradcze rolników w tym zakresie, 4. Utrzymanie tradycyjnych rozłogów pól, zadrzewie ń śródpolnych, oczek wodnych wraz z wyst ępuj ącą tam flor ą i faun ą, 5. Wprowadzenie form indywidualnej ochrony przyrody w postaci pomników przyrody, użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, czy obszarów chronionego krajobrazu, 6. Popularyzacja proekologicznych zachowa ń przy prowadzeniu działalno ści gospodarczej.

39 2. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW Gmina Dobrzy ń nad Wisł ą charakteryzuje si ę bardzo nisk ą lesisto ści ą – 2,4 % (WUS – 2012 rok) i nale ży do gmin o najni ższym stopniu lesisto ści powiatu lipnowskiego i województwa. Średnia lesisto ść w powiecie wynosi ok. 22,4 % w województwie 23,4 %. Lasy zajmuj ą obecnie powierzchni ę 280 ha (WUS – 2012). Rozmieszczenie lasów jest w obr ębie gminy bardzo nierównomierne, niewielkie kompleksy le śne wyst ępuj ą w rejonie Chalina, Ruszkowa, Leni Małych, Wierznicy i Dyblina. S ą to lasy drzewostany sosnowe w wieku 40-70 lat, z licznymi gatunkami drzew li ściastych głównie brzozy i grabu, wykształcone na siedlisku boru mieszanego świe żego. Gmina le ży na obszarze działania Nadle śnictwa Skrwilno. Do lasów pa ństwowych nale ży na terenie gminy ogółem 151 ha gruntów le śnych, z czego 150 ha stanowi ą własno ść Skarbu Pa ństwa, a 1ha nale ży do gminy. Najwi ększe skupiska lasów pa ństwowych znajduj ą si ę w rejonie miejscowo ści: Mokówko i Dyblin. Według danych WUS utrzymuje si ę na identycznym poziomie jak w 2008 roku. Lesisto ść zarówno na terenie powiatu, jak i województwa w tym okresie nieznacznie wzrosła. Według klasyfikacji jako ściowej gleby od klasy I do IV stanowi ą 89,4 % powierzchni ogólnej. St ąd mo żna wnosi ć, że pozostałe ponad 10 % gruntów rolnych mo żna przeznaczy ć pod zalesienia. Mo że to podnie ść lesisto ść gminy do 13-15 %.

Cel ekologiczny do 2020 roku

Zwi ększenie lesisto ści gminy Dobrzy ń nad Wisł ą

Kierunki działa ń do 2016 roku Ustawa o lasach okre śla cztery podstawowe zasady dla gospodarki le śnej. S ą to: V Zasada powszechnej ochrony lasów. V Zasada trwało ści utrzymania lasów. V Zasada ci ągło ści i zrównowa żonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów. V Zasada powi ększania zasobów le śnych. W latach 2004-2006 na terenie gminy zalesiono zaledwie 0,78 ha gruntów rolnych z wykorzystaniem funduszy strukturalnych. Jest to bardzo mała ilo ść . Do Starostwa w Lipnie wpłyn ęło do 2002 roku 12 wniosków o zalesienie gruntów rolnych w sumie na 40,19 ha. Zostały zrealizowane 2 wnioski, w wyniku czego zalesiono 4,19 ha. Pozostałe wnioski (tj. na

40 36 ha) nie zostały zrealizowane, ze wzgl ędu na zmian ę przepisów. Zło żone a niezrealizowane wnioski dotycz ą zalesie ń w sołectwach Zbyszewo, Krojczyn, Dyblin, Mokowo, Mokówko Grochowalsk i Kolonia Chalin. Generalnie północno-wschodnia cz ęść gminy tj. sołectwa Kolonia Chalin, cz ęś ciowo Chalin, Kocho ń, Mokowo, Ruszkowo obejmuje zwarty kompleks gleb słabych rolniczo, kwalifikuj ących si ę do zalesienia. Od 1 wrze śnia 2004 roku wnioski o zalesianie gruntów rolnych mo żna składa ć do powiatowych oddziałów Agencji Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa. Od 2007 roku s ą to działania w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Poniewa ż rolnicy musz ą zalesi ć z własnych środków i dopiero po fakcie mog ą ubiega ć si ę o zwrot środków, st ąd zainteresowanie zalesianiem znacznie spadło. W tym okresie zrealizowano dofinansowanie jedynie na jeden wniosek, dotycz ący zalesienia wykonanego wiosn ą 2009 roku na 11,2 ha w miejscowo ści Ruszkowo. Głównym celem przyj ętego w 1995 roku Krajowego Programu Zwi ększenia lesisto ści (KPZL) jest zwi ększenie powierzchni zalesionych do 30% w 2020 roku. Zalesianie na gruntach rolnych jest równie ż jedn ą z zasad działania w sektorze le śnym UE. Powi ększanie zasobów le śnych powinno si ę odbywa ć przy uwzgl ędnieniu ró żnorodno ści biologicznej i lokalnego zró żnicowania krajobrazu. Zalesianie powinno uwzgl ędnia ć potrzeby ochrony walorów przyrodniczych gruntów niele śnych w tym cennych ł ąk, muraw i torfowisk. Lasy odgrywaj ą równie ż bardzo wa żną rol ę w regulowaniu gospodarki wodnej (ze wzgl ędu na wysok ą retencyjno ść lasów) oraz ochron ę przeciwerozyjn ą gleb.

Kierunki działa ń do 2016 roku: 1. zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo, 2. zwi ększanie ró żnorodno ści biologicznej lasów, 3. ochrona zieleni dolin rzecznych, terenów torfowiskowych i źródliskowych, 4. utrzymanie w dobrym stanie drzew przy drogach, 5. prowadzenie zabiegów piel ęgnacyjnych zgodnie z planami urz ądzania lasów, 6. stały monitoring środowiska le śnego w celu przeciwdziałania stanom niepo żą danym (po żary, choroby, szkody przemysłowe), 7. usuwanie dzikich wysypisk w lasach, 8. działalno ść edukacyjna na rzecz ochrony terenów le śnych

41 3. ZIELE Ń MIEJSKA 3.1 Stan wyj ściowy Na terenie miasta Dobrzy ń nad Wisł ą znajduje si ę kilka parków i ziele ńców. S ą to: - Komunalny Park Le śny przy ul Licealnej, - Park Miejski przy ul. Nawojki, - Kompleks zieleni przy ko ściele parafialnym ul. Franciszka ńska, - Kompleks zieleni przy Placu Wolno ści, - Cmentarz parafialny przy ul. Lipnowskiej Brak ci ągło ści terenów zieleni miejskiej wpływa ujemnie na kształtowanie bioklimatu miasta. W latach 2009-2012 na terenie miasta posadzono prawie 120 drzew oraz ok. 370 krzewów.

Cel średniookresowy do 2020 roku

‹ Kształtowanie i ochrona zieleni miejskiej ‹ Utworzenie kompleksu zieleni wokół portu nad Wisł ą

Kierunki działa ń do 2016 roku Układ terenów zieleni miejskiej powinien by ć kształtowany w oparciu o istniej ące warunki przyrodnicze. Najatrakcyjniejsza krajobrazowo w mieście jest skarpa nadwi śla ńska. Ten teren mo żna wykorzysta ć dla utworzenia bardzo atrakcyjnego parku wzdłu ż portu z tarasami i punktami widokowymi. W efekcie zagospodarowanie tego terenu wpłynie na podniesienie estetyki miasta, zwi ększenie ilo ści zieleni miejskiej a jednocze śnie wzmocnienie samej skarpy. Aby uzyska ć zamierzony efekt nale ży opracowa ć projekt zagospodarowania skarpy i terenu portu. Kierunki działa ń: 1. Bie żą ce utrzymanie terenów zieleni miejskiej, 2. Organizacja terenów zieleni miejskiej przy porcie, wykonanie projektu oraz jego realizacja.

42 4. ZASOBY WODNE 4.1. Wody powierzchniowe Pod wzgl ędem hydrograficznym gmina Dobrzy ń le ży na obszarze przyrzecza Wisły cz ęść wschodnia nale ży do zlewni Skrwy – prawobrze żnego dopływy Wisły. Wisła ci ągnie si ę wzdłu ż południowej granicy gminy na odcinku ok. 14 km, pomi ędzy 658 a 672 km biegu rzeki. Oprócz Wisły, a wła ściwie Zbiornika Włocławskiego, brak jest tu wi ększych cieków wodnych. Znajduje si ę kilka małych cieków, które uchodz ą bezpo średnio do Zbiornika Włocławskiego. w tym opracowaniu sie ć rzeczna i nazewnictwo jest zgodnie z now ą MPHP (Mapa Podziału Hydrograficznego Polski). Ze wzgl ędu na zmian ę nazewnictwa cieków w MPHP w stosunku do nazw lokalnych w nawiasach podano „stare” nazwy (sie ć hydrograficzna prezentuje (mapa nr 4 ).

Zbiornik Włocławski powstał w 1970 roku w wyniku przegrodzenia Wisły na 675 km biegu rzeki. Wybudowany został jako pierwszy i dotychczas jedyny z projektowanej Kaskady Dolnej Wisły. Jako pojedynczy obiekt na nieuregulowanej nizinnej rzece, ma on znaczenie przede wszystkim energetyczne i w znacznie mniejszym stopniu rekreacyjne. Zbiornik Włocławki si ęga miejscowo ści Wykowo tj. 618 km biegu rzeki. Ma wi ęc około 57 km długo ści licz ąc po dawnym nurcie rzeki. Zbiornik Włocławski przy normalnym poziomie pi ętrzenia (NPP) posiada obj ęto ść 408 mln m 3, a pojemno ść u żytkow ą 55 mln m 3, co stanowi około 7,5 % całej pojemno ści. Jego powierzchnia wynosi 75 km 2. Jest to najwi ększy pod wzgl ędem powierzchni i drugi, co do obj ęto ści zbiornik w Polsce. Jest to zbiornik typowo dolinny, w ąski i długi o mało urozmaiconych brzegach. Szeroko ść waha si ę od 500 do 2500 m przy średniej szeroko ści 1210 m. Najszersza cz ęść zbiornika znajduje si ę na wysoko ści miasta Dobrzy ń nad Wisł ą. Prawy brzeg na odcinku Włocławek-Płock jest wysoko wyniesiony ponad poziom zbiornika. Kraw ędź skarpy wznosi si ę ok. 40 m ponad wod ę. Gł ęboko ść zbiornika na wysoko ści Dobrzynia, przy prawym brzegu wynosi 8-9 m, natomiast przy lewym w cz ęś ci rozlewiskowej 2,5-4 m. Na tym odcinku pr ędko ść przepływu wynosi 0,1-0,4 m/s. Jest to limniczna cz ęść akwenu.

Na 658 km biegu rzeki Wisły uchodzi do niej niewielki ciek o nazwie Struga Kamieniecka (Kamieniczka). Jego całkowita długo ść wynosi 9,49 km. Bierze ona pocz ątek na wschód od wsi Płomiany. Na 2 km odcinku uj ściowym wzdłu ż tej rzeczki przebiega granica gminy (jednocze śnie granica województwa). Na tym odcinku rzeczka płynie bardzo gł ęboka rynn ą

43 fluwiglacjaln ą. Ró żnice wysoko ści dochodz ą tu do 40 m. Ciek zasilany jest przez Dopływ z Wygody (4,69 km). Powierzchnia zlewni Strugi Kamienickiej wynosi 33,9 km 2. W cało ści na terenie gminy znajduje si ę równie ż rzeczka Świnka. Bierze ona pocz ątek z jeziora Chali ńskiego. Całkowita długo ść tego cieku wynosi 10,95 km. Odwadnia ona obszar o powierzchni 47,56 km 2. Ciek ten płynie niezbyt gł ęboka rynn ą jedynie w pocz ątkowym biegu. Ju ż na wysoko ści wsi Płomiany (6-7 km rzeki) rynna wci ęta jest na 10 m. Dalej płynie wąwozem bardzo gł ęboko wci ętym w powierzchni ę wysoczyzny. Ró żnice wysoko ści przy uj ściu wynosz ą ponad 35 m. Uchodzi do zbiornika na 667,2 km biegu rzeki Wisły. Ciek ten posiada jeden wa żniejszy dopływ rzeczk ę Dopływ z Zakrzewa (Zjawionka). Dopływ z Zakrzewa uchodzi do Świnki na 4 km jej biegu, na południe od m. Dyblin. Całkowita długo ść cieku wynosi 6,45 km. Kolejnym prawobrze żnym dopływem Wisły jest rzeczka Dopływ z jeziora Tupadłowskiego (B ętlewianka). Jej obszar źródłowy stanowi zlewnia jeziora Tupadłowskiego (gm. Wielgie). Całkowita długo ść tego cieku wynosi 14,48 km. W górnym odcinku uchodzi do niej Dopływ z Wielgiego (4,62 km). W dolnym Dopływ z j. Tupadłowskiego jest zasilany przez Świ ęty Strumie ń. Zachodnia granica gminy w znacznej cz ęś ci przebiega wzdłu ż Świ ętego Strumienia. Jest to rzeczka o długo ści 12,16 km, która odprowadza wody poprzez system bagien i oczek wodnych do Dopływu z j. Tupadłowskiego. Zasilany on jest przez Dopływ z Oleszna (4,67 km). Rzeka wraz ze swym dopływem - Świ ętym Strumieniem odwadnia obszar o powierzchni 77,44 km 2. Dopływ z j. Tupadłowskiego przepływa przez północno-zachodni ą cz ęść gminy, ł ączy z sob ą liczne tereny bagienne, oczka wodne, z których wody odprowadza bezpo średnio do rzeki Wisły. Woda z Dopływu z j. Tupadłowskiego jest wykorzystywane do celów gospodarczych przez Gorzelni ę w Grochowalsku. Rzeka uchodzi do Wisły na 672,5 km ju ż poza granicami gminy Dobrzy ń nad Wisł ą. Wa żnym elementem hydrograficznym s ą jeziora: Chali ńskie oraz Lenie. Jezioro Chali ńskie poło żone jest we wschodniej cz ęś ci województwa, ok. 15 km na północny-wschód od Dobrzynia nad Wisł ą. Jest to najdalej na południowy-wschód wysuni ęty zbiornik Pojezierza Dobrzy ńskiego. Nale ży do najwi ększych (122,5 ha), ale jednocze śnie najpłytszych (maksymalna gł ęboko ść 3,7 m) jezior tego regionu. Misa jeziorna magazynuje 1929,2 tys. m 3 wody. Ma ono regularny eliptyczny kształt, wypełnia płytk ą rynn ę, wci ętą w powierzchni ę piaszczysto-żwirowego sandru. Jej główna o ś le ży równole żnikowo. Dno rynny jest płaskie st ąd niewielka gł ęboko ść jeziora. Zbiornik ma charakter stawu naturalnego. Z jeziora bierze pocz ątek rzeczka Świnka, bezpo średni dopływ Wisły. W zlewni bezpo średniej jeziora dominuj ą grunty u żytkowane rolniczo, lasy za ś stanowi ą ok. 5 %

44 powierzchni zlewni. Od południowego-wschodu jezioro kontaktuje si ę z zabudowaniami wsi Chalin . Jezioro jest bezpo średnim odbiornikiem ścieków ze szkoły w Chalinie. Ścieki z 14 rodzinnego budynku mieszkalnego - Domu Nauczyciela oraz szkoły poprzez kanalizacj ą ogólnospławn ą odprowadzane s ą na oczyszczalni ę mechaniczno-biologiczn ą typu KOS 2, w skład której wchodz ą: krata r ęczna, komora retencyjna, cz ęść biologiczna ze zło żem tarczowym, osadnik wtórny. Oczyszczone ścieki w ilo ści od 8 do 12 m 3/d trafiaj ą do jeziora Chali ńskiego. Do jeziora odprowadzane s ą równie ż ścieki nieoczyszczone z 18-to rodzinnego bloku mieszkalnego po dawnym SKR. Ponadto do jeziora odprowadzane s ą ścieki deszczowe z miejscowo ści Chalin. Jezioro Chali ńskie nale ży do typu abiotycznego 3b – zbiornik niestratyfikowany o du żym wpływie zlewni, st ąd jest bardzo podatne na degradacj ę. Jezioro Lenie poło żone jest w rynnie polodowcowej wci ętej równole żnikowo w równin ę sandrow ą w południowo-wschodniej cz ęś ci Pojezierza Dobrzy ńskiego. Jest to zbiornik o regularnym wydłu żonym kształcie, od strony wschodniej nieco rozszerzonym. Powierzchnia jeziora wynosi 20,3 ha, a misa magazynuje 507,5 tys. m 3 wody. Maksymalna gł ęboko ść wynosi 3,6 m, średnia 2,5 m. Dno jeziora jest do ść wyrównane z jednym przegł ębieniem w cz ęś ci wschodniej. W cz ęś ci wschodniej zbiornika przez system bagien, oczek wodnych wody z jeziora odprowadzane s ą do Kamieniczki. Jest ono bezpo średnim odbiornikiem ścieków z terenu obiektów Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Leniach Wielkich oraz socjalno-bytowych z osiedla mieszkaniowego. Ścieki s ą oczyszczane na mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ze zło żem zraszanym . Bezpo średni ą zlewni ę jeziora stanowi ą w cało ści grunty orne. Uzupełnieniem sieci hydrograficznej gminy s ą rowy melioracyjne, oczka wodne i bagna .

4.1.1. Jako ść wód powierzchniowych W ostatnich latach przepisy dotycz ące klasyfikacji zmieniały si ę kilkakrotnie. Pierwsze rozporz ądzanie Ministra Środowiska zgodne z Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą wprowadzono w 2008 roku (Dz. U. Nr 162 poz.1008). Uwzgl ędnia ono typy abiotyczne rzek i jezior. Ocena jako ści wód powierzchniowych poprzez okre ślanie ich stanu ekologicznego jest nowym podej ściem zgodnym z zało żeniami RDW. Stan ekologiczny wód oceniany jest na podstawie czterech elementów biologicznych takich jak: fitoplankton, makrofity, makrobezkr ęgowce bentosowe oraz ryby. Ocena stanu ekologicznego wód badanych w 2012 roku, została przeprowadzona według projektu rozporz ądzenia Ministra Środowiska w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm

45 jako ści dla substancji priorytetowych, który jest rozszerzony m.in. o nowe parametry biologiczne w stosunku obowi ązuj ącego rozporz ądzenia z 2011 roku (Dz. U. Nr 257, poz.154). Przepisy okre ślaj ą sposób klasyfikacji stanu ekologicznego, chemicznego oraz ko ńcowej oceny stanu jednolitej cz ęś ci wód, która jest wypadkow ą ocen cz ąstkowych. Klasyfikacja polega na okre śleniu stopnia odchylenia obecnego stanu jako ściowego wód od warunków referencyjnych (warunki zbli żone do naturalnych, czyli bez oddziaływa ń antropogenicznych lub przy ich minimalnym nasileniu). Oparta jest ona przede wszystkim na elementach biologicznych. Wska źniki fizykochemiczne i hydromorfologiczne maj ą znaczenie wspieraj ące. Dla wód naturalnych okre śla si ę stan ekologiczny, a dla silnie zmienionych JCW – potencjał ekologiczny.

Struga Kamieniecka to ciek o charakterze potoku nizinnego piaszczystego (typ 17) i stanowi jednolit ą cz ęść wodn ą. Rzeka badana była w 2012 roku w jednym punkcie pomiarowo- kontrolnym, zlokalizowanym przy uj ściu do Zbiornika Włocławskiego w zakresie monitoringu operacyjnego. Dokonuj ąc oceny stwierdzono wody w umiarkowanym potencjale ekologicznym. Wpływ na klasyfikacj ę miała ocena biologiczna. W porównaniu z badaniami z 2006 roku wida ć niewielk ą popraw ę w zakresie fizykochemicznym.

Świnka badana w 2012 roku w jednym punkcie przy uj ściu do Zbiornika Włocławskiego, na zamkni ęciu jednolitej cz ęś ci wód. Oceniono j ą w słabym potencjale ekologicznym ze wzgl ędu na ocen ę biologiczn ą – indeks okrzemkowy. Porównuj ąc warto ści średnioroczne badanych parametrów z analizami z 2006 roku stwierdzono nieznaczn ą popraw ę st ęż eń parametrów fizykochemicznych.

Dopływ z jeziora Tupadłowskiego (B ętlewianka) badany był w 2010 roku w jednym punkcie pomiarowo-kontrolnym, znajduj ącym si ę przy uj ściu rzeki do Wisły. Na badanym stanowisku wody rzeki były poni żej potencjału dobrego w zakresie wska źników fizykochemicznych. O takiej ocenie zdecydowały st ęż enia zwi ązków azotowych, fosforu ogólnego oraz wska źnik charakteryzuj ący poziom zanieczyszczenia organicznego (OWO). W porównaniu z badaniami z 2006 roku st ęż enia średnioroczne parametrów fizykochemicznych uległy nieznacznej poprawie.

Jako ść wód jezior - obecnie kontrolowane s ą jeziora stanowi ące odr ębne jednolite cz ęś ci wód JCW. Na terenie gminy Dobrzy ń nad Wisł ą znajduje si ę tylko jedno takie jezioro -

46 Chali ńskie. Jezioro Lenie Wielkie ma powierzchni ę mniejsz ą ni ż 50 ha, st ąd nie stanowi odr ębnej JCW i nie jest badane. Ostatnie badania przeprowadzono w 1995 roku. Jego wody zostały ocenione w trzy klasowej (nie obowi ązuj ącej ju ż klasyfikacji) jako nie odpowiadaj ące normom. Jezioro jest płytkim, podatnym na degradację zbiornikiem, który dodatkowo jest odbiornikiem ścieków. Nale ży si ę wi ęc spodziewa ć, że jako ść jego wód nie ulega zasadniczym zmianom.

Jezioro Chali ńskie badane było w 2011 roku. Jezioro nale ży do typu 3b, czyli do zbiorników o najmniej korzystnych warunkach naturalnych, płytkich i o du żym wpływie zlewni. Klasyfikacje elementów biologicznych oparto na warto ściach wska źników: fitoplanktonu (chlorofil „a” oraz indeksu fitoplanktonowego PMPL), fitobentosu (OIJ – okrzemkowy indeks dla jezior) oraz makrofitów (ESMI – makrofitowy indeks stanu ekologicznego). Dla elementów biologicznych stan ekologiczny okre ślany jest w 5-stopniowej skali, przy czym dla chlorofilu odr ębnie dla ka żdego typu abiotycznego. Normatywy indeksu makrofitowego ESMI uwzgl ędniaj ą gł ęboko ść jeziora. Wśród elementów fizykochemicznych oceniano: przezroczysto ść , przewodno ść w 20°C, st ęż enia azotu i fosforu ogólnego oraz substancje z grupy szczególnie szkodliwych dla środowiska: arsen, bar, bor, chrom +6 , chrom ogólny, cynk, mied ź, fenole lotne, w ęglowodory ropopochodne, glin i cyjanki wolne. Badania wska źników fizykochemicznych oraz substancji szczególnie szkodliwych wykonano 4 razy. Dla parametrów fizykochemicznych ustalono warto ści jedynie dla II klasy, przy czym dla wska źników troficznych normy zostały zró żnicowane dla poszczególnych typów abiotyczne jezior. W 2011 roku w trakcie prowadzonych bada ń stwierdzono nieznaczny zakwit fitoplanktonu, st ąd st ęż enie chlorofilu odpowiadało III klasie. Równie ż fitoplanktonowy wska źnik PMPL, uwzgl ędniaj ący warto ść chlorofilu i biomasy fitoplanktonu z całego sezonu wegetacyjnego raz rozwój sinic w szczycie stagnacji letniej, równie ż były na poziomie stanu umiarkowanego. Makrofity to zespoły ro ślin, zarówno naczyniowych jak i mchów czy ro ślin ni ższych zwi ązanych ze środowiskiem wodnym. S ą one, a szczególnie ro śliny zanurzone bardzo wra żliwe na zmian ę warunków siedliskowych. Stanowi ą wi ęc dobry wska źnik stanu troficznego jezior. Ich rozwój jest przede wszystkim uzale żniony od dost ępno ści światła, dlatego zmiany przezroczysto ści wody powoduj ą zmiany gł ęboko ści wyst ępowania, struktury gatunkowej, czy zag ęszczenia. Makrofitowy indeks stanu ekologicznego ESMI pozwala na okre ślenie stanu ekologicznego jezior na podstawie składu taksonomicznego, obfito ści,

47 zasi ęgu i ró żnorodno ści ro ślinno ści litoralu. W jeziorze Chali ńskim stwierdzono wyst ępowanie jedynie 3 zbiorowisk: Typheum angustifoliae (Pałki w ąskolistnej), która zajmowała prawie 50% powierzchni fitolitoralu, Phragmitetum comunis (Trzciny pospolitej) ponad 30% i Ceratophylletum demersi (Rogatka sztywnego), który zajmował ok. 15% fitolitoralu. Ocena na podstawie wyst ępuj ących ro ślin makrofitowych odpowiadała dobremu stanowi wód. Zbiorowiska mikroorganizmów rozwijaj ących si ę na dnie i w strefie przydennej zbiorników okre ślany jest jako fitobentos. W skład zbiorowisk fitobentosu wchodz ą sinice, zielenice, krasnorosty i przede wszystkim okrzemki. Okrzemki okazały si ę bardzo dobrymi bioindykatorami ze wzgl ędu z jednej strony na ich powszechne wyst ępowanie, ale jednocze śnie cz ęść z nich ma ścisłe wymagania co do trofii. Fitobentos okrzemkowy stanowi podstaw ę jednej z biologicznych ocen stanu ekologicznego jezior. Okrzemkowy wska źnik jeziorny OIJ w jeziorze Chali ńskim przyj ął warto ść charakterystyczn ą dla stanu umiarkowanego. Na podstawie wszystkich wska źników biologicznych zaliczono jezioro Chali ńskie do III klasy. W wodach jeziora Chali ńskiego wszystkie podstawowe parametry fizykochemiczne były na poziomie II klasy. W grupie wska źników szczególnie szkodliwych dla środowiska badane parametry osi ągały warto ści odpowiadaj ące dobremu stanowi wód. W 2011 roku na podstawie przeprowadzonych bada ń stwierdzono umiarkowany stan ekologiczny , o klasyfikacji zdecydowały parametry biologiczne. Jezioro nie spełnia wi ęc wymogów środowiskowych stawianych przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą. Stan chemiczny, okre ślany jest na podstawie substancji szczególnie niebezpiecznych dla środowiska wodnego w tym głównie: w ęglowodorów, metali ci ęż kich, pochodnych chlorowcowych w ęglowodorów oraz pestycydów w tym pestycydów chloroorganicznych w jeziorze Chali ńskim nie był badany.

Stan jednolitej cz ęś ci wód ocenia si ę zestawiaj ąc wyniki klasyfikacji stanu ekologicznego i chemicznego. Zgodnie z zapisami rozporz ądzenia Ministra Środowiska w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych jezioro Chali ńskie w 2011 roku charakteryzowało si ę stanem złym.

48 Tabela nr 6. Stan jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych - jezioro Chali ńskie w 2011 roku

Elementy biologiczne Podstawowe elementy fizykochemiczne ) Ś

) Ś

ść ść /l)

Jezioro 2 nik PMPL (m) (µg/l) ź klasyfikacja (mgP/l) nad dnem (mgN/l) (zał. 9 RM (µS/cm) (mgO 2 nik makrofitowy Stan chemiczny w hypolimnionie stanu wód JCW Azot ogólny Stan ekologiczny Widzialno ź O Chlorofil „a” Przewodno 2 Fosfor ogólny indeks jeziorny ESMI – jeziorny szkodliwe (za.6 RM Wska Substancje szczególnie OIJ – okrzemkowy % % O wska umiark Chali ńskie 26,7 2,16 0,502 0,47 - 7,6 1,0 469 2,10 0,066 nb zły owany **nb – nie badano Powy żej Wska źniki nie Stan bardzo Stan Poni żej stanu Stan dobry Stan słaby Stan zły stanu brane pod uwag ę dobry umiarkowany dobrego dobrego w klasyfikacji

Zbiornik Włocławek jest typowym zbiornikiem reolimnicznym o krótkim czasie retencji wody. Mapa Podziału Hydrograficznego Polski przyjmuje, że stanowi on odr ębn ą jednolit ą cz ęść wód (JCW) na odcinku ok. 43 km od Płocka (632 km) do zapory (675 km). Odcinek powy żej Płocka do granicy cofki (ok. 14 km) jest rzeczn ą JCW. Jako ść wody badano w 2012 roku w 5 punktach pomiarowo-kontrolnych, z czego na czterech wykonano pełny zakres bada ń biologicznych: fitoplankton, fitobentos oraz makrozoobentos. Badania biologiczne na zlecenie GIO Ś wykonane zostały przez pracowników IMGW Wrocław. Do oceny JCW wykorzystano u średnione wyniki z wszystkich punktów pomiarowych. Ocena wykonana na podstawie wska źnika fitoplanktonowego wskazuje na du że zró żnicowanie wzdłu ż biegu zbiornika. W górnej cz ęś ci poni żej Płocka, wska źnik IFPL wskazuje na słaby potencjał ekologiczny, tu równie ż odnotowano najwy ższe warto ści chlorofilu „a” (59,6 µg/l). W cz ęś ci środkowej i dolnej zbiornika indeks fitoplanktonowy wskazuje na dobry potencjał ekologiczny. Warto ść chlorofilu przy zaporze maleje do 14,4 µg/l (ryc.1 i 2 – stanowisko 3 poło żone jest na wysoko ści Dobrzynia nad Wisł ą). Fitoplankton zbiornika tworz ą praktycznie dwie grupy okrzemki i zielenice. Sinice, złotowiciowce, kryptofity czy eugleniny stanowi ą znikomy procent. W stosunku do bada ń z lat poprzednich stwierdzono jednak du żą zmian ę w składzie gatunkowym fitoplanktonu. Dominuj ące w całym zbiorniku, jak równie ż w rzece Wi śle, okrzemki zostały zast ąpione przez zielenice. Najprawdopodobniej jest to spowodowane zmian ą metodyki poboru prób. W latach wcze śniejszych próby pobierane były z cz ęś ci nurtowej, obecnie s ą to próby brzegowe.

49 Wydaje si ę, że w przypadku tak du żego zbiornika taki pobór nie odzwierciedla stanu faktycznego w głównej masie wody. Warto ść Multimetrycznego Indeksu Okrzemkowego IO w górnym odcinku zbiornika odpowiadał IV klasie. W środkowej cz ęś ci zbiornika na prawym brzegu, czyli w strefie nurtowej był na poziomie III, natomiast w cz ęś ci zastoiskowej II klasy. Przy zaporze IO odpowiadał stanowi umiarkowanemu. Skład gatunkowy fitobentosu okrzemkowego był na poszczególnych stanowiskach zróżnicowany, bez wyra źnie dominuj ących taksonów. Sumaryczny wska źnik FLORA przyjmował warto ści od II do IV klasy, u średniony dla całej JCW wskazywał na umiarkowany potencjał. Makrozoobentos w górnym odcinku reprezentowany był przede wszystkim przez skorupiaki z rodziny Pontogammaridae, muchówki z rodzaju Chironomidae oraz mał że z rodziny Dreissenidae. Liczebno ść wynosiła tu 1637osobn./m 2. W środkowej cz ęś ci zbiornika w strefie zastoiskowej liczebno ść makrozoobentosu wynosiła 5536 osbn./m2, z czego 97,5% stanowiły muchówek z rodzaju Chironomidae. Natomiast na prawym brzegu na stanowisku zlokalizowanym przy du żej przystani wodnej odnotowano zaledwie 58 osbn./m 2. Przy zaporze makrozoobentos tworzyły głównie muchówki z rodziny ochotkowatych, skorupiaki z rodziny Pontogammaridae oraz ślimaki Hydrobiidae . Ł ącznie na tym stanowisku odnotowano 881 osobn./m 2. Warto ść wska źnika MZB odpowiadał tu II klasie, na pozostałych stanowiskach III klasie. Z wcze śniejszych wieloletnich bada ń makrozoobentosu Zbiornika Włocławek wynikało, że był on mało zró żnicowany (ok. 30 taksonów), ale jego liczno ść była wyj ątkowo du ża. Badania prowadzone były w nurcie na całej szeroko ści zbiornika. Wśród mi ęczaków dominowały Dreissena polymorpha oraz Sphaerium i Pisidium sp., które skolonizowały znaczne fragmenty dna tworz ąc, szczególnie w strefie przyzaporowej, zwarte ławice. Obecnie przy badaniach w strefie brzegowej praktycznie te gatunki nie wyst ępuj ą (ryc.3). Warto ść indeksu MZB jedynie na stanowisku przy zaporze odpowiadała II klasie, na pozostałych była to klasa III. Uwzgl ędniaj ąc wszystkie wyniki bada ń biologicznych okre ślono, że wody zbiornika odpowiadaj ą umiarkowanemu potencjałowi ekologicznemu. Pod wzgl ędem fizyko-chemicznym wody odpowiadały dobremu potencjałowi. Zdecydowały o tym parametry okre ślaj ące obci ąż enie materi ą organiczn ą - BZT 5 i ChZT-Cr, których warto ści minimalnie przekroczyły normy dla I klasy. Średnie warto ści pozostałych badanych wska źników w tym substancji biogennych s ą na poziomie I klasy czysto ści wód. St ęż enia zwi ązków azotu nawet w trakcie wiosennych spływów powierzchniowych wahały si ę od 2,5

50 do 3,0 mgN/l, przy normie dla I klasy 5mgN/l. Najwyższe st ęż enia fosforu ogólnego stwierdzono w okresie letnim, kiedy jego warto ści wahały si ę od 0,25 do 0,41 mgP/l. Substancje szczególne dla środowiska w tym m.in. fenole lotne i w ęglowodory ropopochodne były na poziomie dobrego potencjału ekologicznego. W porównaniu z poprzednim cyklem bada ń średnie warto ści wybranych wska źników biologicznych oraz fizyko-chemicznych przyjmuj ą zbli żone warto ści. Podobnie jak w latach wcze śniejszych w dolnej cz ęś ci zbiornika odnotowano korzystniejsze warunki ekologiczne w porównaniu z cz ęś ci ą górn ą (poni żej Płocka). Na podstawie bada ń w 2012 roku wody Zbiornika Włocławek charakteryzowały si ę umiarkowanym potencjałem ekologicznym

Ryc.1 Zmiany st ęż eń chlorofilu „a” latem w latach 1999-2006 oraz w 2012 roku

51

Ryc. 2 Średnie st ęż enia chlorofilu „a” na poszczególnych stanowiskach w latach 1999-2012

Osady w zbiorniku Spowolnienie przepływu powoduje akumulacj ę rumowiska klastycznego, co z kolei prowadzi do sukcesywnego zmniejszania pojemno ści zbiornika. Osady piaszczyste akumulowane w górnej cz ęś ci zbiornika, utrudniaj ą m.in. żeglug ę oraz wpływaj ą na wzrost zagro żenia powodziami zatorowymi. Udział materii organicznej w osadach Zbiornika Włocławskiego jest niewielki i gromadz ą si ę one głównie w limnicznej cz ęś ci zbiornika. Wielko ści sedymentacji drobnoziarnistego materiału klastycznego w tej cz ęś ci Zbiornika Włocławskiego, w zale żno ści od zastosowanej metodyki oblicze ń, jest bardzo ró żnie oceniana. Dla okre ślenia wiarygodnej wielko ści nagromadzonych osadów wyliczono średni ą warto ść akumulacji. Szacunkowa wielko ść osadów mułkowych zgromadzonych w profundalu zbiornika mi ędzy km 645 a zapor ą wynosi 43,5 mln ton, lub około 31 mln m 3, a tempo akumulacji osadów mułkowych to około 3-4 cm na rok. Gromadz ący si ę w dolnej cz ęś ci zbiornika materiał mułkowo-ilasty ma du ży wpływ na jego stan ekologiczny. Osady mułkowo-ilaste s ą miejscem kumulacji zanieczyszcze ń pochodzenia nieorganicznego i organicznego, w tym zwi ązków toksycznych. W zbiorniku dominuj ą jednak osady o stosunkowo niedu żej zawarto ści materii organicznej (od 5 do 15%)., st ąd

52 wi ększo ści nagromadzonych w Zbiorniku Włocławskim osadów nie zawiera substancji toksycznych w ilo ściach odbiegaj ącym w sposób istotny od tła geochemicznego. Wody gminy Dobrzy ń nad Wisł ą były badane zgodnie z nowymi przepisami. Ich podstawowym celem jest osi ągni ęcie stanu co najmniej dobrego do 2015 roku. Na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska IMGW - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Katowicach wykonał opracowanie, gdzie została wykonana ocena jako ści wód w JCW (jednolitych cz ęś ciach wód). Ocena została wykonana w oparciu o prowadzone badania, b ądź przez analogi ę i porównania dla tych JCW, dla których nie prowadzono bada ń. Dopływ z jeziora Tupadłowskiego (B ętlewianka) oraz jezioro Chali ńskie zostały uznane za zagro żony nie osi ągni ęciem dobrego stanu wód do 2015 roku, natomiast Świnka i Struga Kamieniecka jako potencjalnie zagro żone. Generalnie jako ść wód powierzchniowych gminy Dobrzy ń nad Wisł ą jest niezadowalaj ąca, szczególnie dotyczy to jezior Chali ńskiego i Leni Wielkich oraz Dopływu z jeziora Tupadłowskiego (B ętlewianki).

53

54 4.2. Zasoby wód podziemnych Gmina Dobrzy ń nad Wisł ą poło żona jest w obr ębie północno-mazowieckiego regionu hydrogeologicznego. Wyst ępuj ą tu trzy pi ętra wodono śne: kredowe, trzeciorz ędowe i czwartorz ędowe. Podstaw ą drena żu dla wszystkich pi ęter wodono śnych jest Wisła. Cały obszar gminy poło żony jest w zasi ągu jednolitej cz ęś ci wód podziemnych JCWPd nr 48. Wody podziemne miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą s ą podstawowym źródłem zaopatrzenia ludno ści i przemysłu w wod ę. Pi ętro kredowe wyst ępuje w piaskach kredy dolnej i marglach kredy górnej. W rejonie Dobrzynia nad Wisł ą wyst ępuje na gł ęboko ści kilkudziesi ęciu metrów. S ą to wody typu porowego i szczelinowego, o zwierciadle napi ętym. Pi ętro wodono śne trzeciorz ędu jest to główny poziom wodono śny tego obszaru. Tworzy go jedna mioce ńska warstwa wodono śna o charakterze nieci ągłym. Woda wyst ępuje w drobno i średnioziarnistych piaskach, w których cz ęsto spotyka si ę pył w ęgla brunatnego oraz w piaskach mułkowatych i mułkach piaszczystych. Gł ęboko ść wyst ępowania mioce ńskich osadów wodono śnych jest zró żnicowana i waha si ę od 20 do 140 m. Jest to zwi ązane z zaburzeniami g1acitektonicznymi. Mi ąż szo ść wodono śnych osadów miocenu waha si ę od kilku do ok. 70 m. Woda wyst ępuje pod ci śnieniem średnio 350-750 kPa. Wydajno ści uzyskiwane z pojedynczych otworów mieszcz ą si ę w granicach od kilku do ok. 70 m 3/h. Pi ętro wodono śne czwartorz ędu wyst ępuje w całym regionie w strukturach wodono śnych śródmorenowych i podmorenowych, a tak że w strukturach kopalnych. Na omawianym terenie wyst ępuje zazwyczaj jeden, a miejscami dwa poziomy wodono śne. Nie maj ą one charakteru ci ągłego i wyst ępuj ą najcz ęś ciej na gł ęboko ści od kilku metrów w dolinach do 15 m na wysoczy źnie. Czwartorz ędowy poziom wodono śny reprezentowany jest przez piaski, żwiry i piaski mułkowate. Woda podziemna praktycznie na całym obszarze wyst ępuje pod ci śnieniem 200-600 kPa (niekiedy samowypływy). Mi ąż szo ść wodono śnych osadów jest zmienna i waha si ę od kilku do 40 m. Średnie wydajno ści otworów mieszcz ą si ę w granicach 30-70 m 3/h. Główn ą baz ę drena żu stanowi Wisła, lub cieki, które s ą bezpo średnimi dopływami rzeki Głównej. Poziomy wodono śne zasilane s ą na drodze infiltracji opadów atmosferycznych lub w przypadku poziomów gł ębszych, przez przes ączanie si ę wód z nadległych poziomów wodonośnych. Ogółem na terenie gminy odwiercono 18 studni, z których w 3 eksploatowane były wody czwartorz ędowe, w 12 trzeciorz ędowe i w 2 wody kredowe. Aktualnie funkcjonuje 11 z nich.

55 4.2.1. Uj ęcia wody i sie ć wodoci ągowa Długo ść sieci zaopatruj ąca mieszka ńców miasta i gminy w wod ę, według danych WUS na koniec 2011 roku, wynosiła 248,2 km (bez przył ącze ń prowadz ących do budynków), z czego 13,6 km na terenie miasta i 234,6 km na terenie gminy. W sumie do wodoci ągu przył ączonych zostało 1790 budynków, z czego 1393 na terenach wiejskich i 397 w Dobrzyniu nad Wisł ą. Przyjmuje si ę, że w wod ę z wodoci ągów zaopatrywanych jest ok. 98 % mieszka ńców wsi oraz wszyscy mieszka ńcy miasta. Zu życie wody z wodoci ągów w gospodarstwach domowych wyniosło: 205,8 tys. m 3, co daje 25,7 m 3 na jednego mieszka ńca, przy czym w mie ście zu żyto jest 52,9 tys.m 3 (22,7 m 3/mieszka ńca). Od 2001 roku ilo ść podł ączonych gospodarstw domowych wzrosła o 604. Jednocze śnie wg. danych WUS na koniec 2011 roku stwierdzono du żo mniejsze zu życia wody. W 2008 roku zu życie na 1 mieszka ńca wynosiło ok. 40m 3/mieszka ńca, obecnie ok. 25 m 3. Rozbiór wody w ci ągu roku jest bardzo nierównomierny. Latem w Dobrzyniu i Grochowalsku pobór wody wzrasta ponad dwukrotnie. Pobór wód z wodoci ągu, który przeci ętnie wynosi 500 m 3/dob ę w okresie letnim dochodzi nawet do 1400 m 3/d. Jest to obszar uprawy warzyw i woda jest stosowania do nawadniania upraw. Zaopatrzenie mieszka ńców gminy w wod ę odbywa si ę poprzez eksploatacj ę trzech uj ęć wody posiadaj ących udokumentowane ni żej zasoby: • Dobrzy ń n/ Wisł ą - wydajno ść 168,0 m 3/h, • Chalin - wydajno ść 44,00 m 3/h, • Grochowalsk – wydajno ść 55,0 m 3/h – zasoby zatwierdzone s ą dla wód czwartorz ędowych (10,8 m 3/h), trzeciorz ędowych (14 m 3/h) i kredowych (35,0 m 3/h). • Zaduszniki (gm. Wielgie) – są to studnie ujmuj ące wody kredowe. W 2012 roku na potrzeby gminy Dobrzy ń n/Wisł ą dostarczono z tego uj ęcia 27,1 tys.m 3, co daje ok. 74 m 3/d. W chwili obecnej w wodoci ąg wyposa żone s ą wszystkie wsie na terenie gminy Dobrzy ń nad Wisł ą. Obecnie nie s ą wł ączone do sieci wodoci ągowej jedynie pojedyncze nieruchomo ści. Ł ączna długo ść sieci wiejskiej wynosi 248,2 km (WUS, stan na koniec 2011roku). W latach 2009-2012 wykonano 61 przył ączy wodoci ągowych do istniej ącej sieci, najcz ęś ciej dotyczyły one nowych działek budowlanych. W 2012 roku rozpocz ęto przygotowania dokumentów dla inwestycji obejmuj ącej rozbudow ę sieci wodoci ągowej w m. Krojczyn (ok.440 m) w celu podł ączenia 3 nieruchomo ści oraz w m. Chudzewo (ok.1100 m) w celu podł ączenia 4 gospodarstw.

56 Dobrzy ń zaopatrywany jest w wod ę z uj ęcia wód wgł ębnych zlokalizowanych w północno-zachodniej cz ęś ci miasta. Na terenie uj ęcia znajduj ą si ę 3 studnie, z których 2 eksploatuj ą wody trzeciorz ędowe (Tr), jedna kredowe (K). Obecnie woda do zasilania wodoci ągu jest pobierana z dwóch studni nr. 4a (wody mioceńskie) i 2a ujmuj ąca wody kredowe. Jedna ze studni trzeciorz ędowych ze wzgl ędu na mał ą wydajno ść jest u żywana jedynie do nawodnie ń. Zarz ąd Miasta i Gminy uzyskał pozwolenie wodnoprawne wydane decyzj ą Starosty Lipnowskiego na pobór wód w ilo ści do 58 m 3/h (1392,0 m 3/d). Tak wysoki rozbiór wody powoduje jednak przeeksploatowanie uj ęcia i pojawiaj ą si ę kłopoty z dotrzymaniem parametrów jako ściowych wody. Stwierdzono podwy ższone warto ści barwy, chlorków, bardzo wysokie st ęż enia żelaza i manganu, które nie w pełni s ą usuwane przy prostym uzdatnianiu wody . Latem 2009 na stacji uzdatniania przeprowadzono modernizacj ę. Wymieniono zło że kwarcowo-żwirowe na filtry z w ęglem aktywnym. Na Stacji Uzdatniania Wody konieczna jest nowa instalacja – drugi stopie ń uzdatniania wody (2 stopie ń filtracji i napowietrzania). Konieczna jest równie ż budowa kolejnego zbiornika retencyjnego. W 2009-2010 roku wymieniono cz ęść rur wodoci ągowych ze stalowych na ruroci ąg PCW w ulicy Słowackiego, Mickiewicza, Skaszewskiej, Zdu ńskiej i na Placu Wolno ści. W Chalinie eksploatowane s ą dwie studnie, w których ujmowane s ą wody czwartorz ędowe (Q). Pozwolenie wodnoprawne okre śla ilo ść pobieranej, w ramach tego uj ęcia, wody na 44 m 3/h (490,0 m 3/d). Cztery studnie znajduj ą si ę w Grochowalsku i ujmuj ą one wody czwartorz ędowe, trzeciorz ędowe i kredowe. Pozwolenie wodnoprawne na pobór wody okre śla ilo ść ujmowanej wody na 55,0 m 3/h (450 m 3/d). Studnia nr 4 eksploatuj ąca wody kredowe, została odwiercona w 2006 roku. Obecnie funkcjonuj ą trzy studnie, wył ączona z eksploatacji została studnia ujmuj ąca wody czwartorz ędowe. Gorzelnia w Grochowalsku posiada studni ę o zatwierdzonych przez geologa zasobach 6 m 3/h i na potrzeby technologiczne zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym zużywa ok. 6 m3/h (72 m 3/d). Na potrzeby socjalno-bytowe pobierana jest woda z wodoci ągu gminnego. Jedna studnia eksploatowana jest przez R.S.P Bachorzewo, wody te s ą u żywane do celów gospodarczych. Do celów konsumpcyjnych Bachorzewo zaopatrywane jest z uj ęcia w Dobrzyniu nad Wisł ą. W Leniach Wielkich zlokalizowana jest jedna studnia, o wydajno ści 150 m 3/d, ujmuj ąca mioce ńskie wody trzeciorz ędowe. Zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym, wydanym przez Starost ę Lipnowskiego 28.05.2008 roku maksymalny pobór na godzin ę wynosi ć ma 26,0 m 3.

57 Wi ększo ść zasobów wód poziemnych miasta i gminy jest dobrze izolowana, st ąd wody te nadaj ą si ę do bezpo średniego wykorzystania na cele gospodarcze, a na cele konsumpcyjne po zastosowaniu prostych metod uzdatniania, polegających głównie na usuwaniu naturalnych pierwiastków (głównie żelaza i manganu). Jedynie na uj ęciu w Dobrzyniu praktycznie stale obserwuje si ę pogorszenie parametrów wody, co by wskazywało, że w wyniku intensywnej eksploatacji nast ępuje przebicie do warstwy wodono śnej wód o zbyt du żej mineralizacji. Woda jest dopuszczana warunkowo do spo życia. Sporadycznie przekroczenia norm zawartych w rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia (Dz.U.2007.61.417) obserwowane jest równie ż na pozostałych uj ęciach.

4.3. Ochrona przeciwpowodziowa Cieki wodne znajduj ące si ę na terenie gminy s ą niewielkie o niedu żych przepływach i dodatkowo w znacznej cz ęś ci płyn ące gł ęboko wci ętymi rynnami, st ąd nie stanowi ą one zagro żenia powodziowego. Równie ż główna rzeka gminy – Wisła, nie stanowi zagro żenia powodziowego. Wynika to z ukształtowania powierzchni terenu. Jedynym zagro żeniem wynikaj ącym z wysokich, powodziowych stanów Wisły jest wzmożone podmywanie skarpy wi ślanej. Dopływ z jeziora Tupadłowskiego (B ętewianka) na odcinku ok. 10 km płynie po płaskim terenie mog ąc powodowa ć zalanie niewielkich obszarów poło żonych w jej bezpo średnim s ąsiedztwie.

Cel średniookresowy do 2020 roku

• Poprawa jako ści wód podziemnych i ich ochrona przed degradacj ą, • Poprawa jako ści wód powierzchniowych, zwłaszcza jezior

Kierunki działa ń do 2016 roku Gospodarowanie wodami zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju, a w szczególno ści zlewniowe kształtowanie i ochron ę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarz ądzanie zasobami wodnymi s ą zapisane w przepisach Ustawy Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 (Dz. U. 2012; poz. 145 j.t.). Ustawa jest zgodna z zapisami Ramowej Dyrektywy Wodnej RDW. Podstawowym celem gospodarki wodnej jest zapewnienie obecnym i przyszłym pokoleniom dost ępu do wody dobrej jako ści oraz umo żliwienie korzystania z niej przez przemysł i rolnictwo, przy jednoczesnej ochronie środowiska naturalnego.

58 Racjonalne gospodarowanie zasobami wód podziemnych umo żliwi osi ągni ęcie celu jaki zakłada RDW tj. zachowanie lub osi ągni ęcie dobrego stanu chemicznego i mikrobiologicznego oraz ilo ściowego wód podziemnych do 2015 roku. Zasady zbiorowego zaopatrzenia w wod ę okre śla ustawa z dnia 7 czerwca 2001 (Dz. U. 2006. Nr. 123, poz. 858 j.t.). Na mocy art. 13 tej ustawy, wymagania dotycz ące jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi okre śla Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r (Dz. U. 2007. Nr 61, poz. 417). Jak wynika z oceny aktualnego stanu zaopatrzenia mieszka ńców miasta i gminy w wod ę to prawie 100 % mieszka ńców miasta i ponad 98% z terenów wiejskich korzysta z wody centralnego systemu zaopatrzenia. W latach 2004 - 2009 przeprowadzona była w Dobrzyniu nad Wisł ą modernizacja stacji uzdatniania wody oraz ruroci ągów ł ącz ących stacj ę i eksploatowane studnie, w tym w 2009 roku wymieniono zło że filtracyjne. Pomimo tego stacja uzdatniania wody ma kłopoty z dotrzymaniem dobrych parametrów chemicznych wody. Z powodu zwi ększonego poboru wody, szczególnie w okresie letnim, istniej ą równie ż kłopoty z utrzymaniem odpowiednio wysokiego ci śnienia wody w sieci. Konieczna jest wi ęc rozbudowa i dalsza modernizacja uj ęcia: budowa nowej studni, zbiornika retencyjnego oraz instalacji drugiego stopnia uzdatniania wody. Istnieje równie ż pilna potrzeba przebudowy starej sieci wodoci ągowej w ulicy Słu żba Polsce, gdzie znajduj ą si ę fragmenty ruroci ągów azbestowych (ok. 200-300 m).

Kierunki działa ń do 2016 roku: 1. budowa nowej studni w Dobrzyniu nad Wisł ą, 2. budowa zbiornika retencyjnego w Grochowalsku, 3. systematyczna modernizacja uj ęć wody oraz stacji uzdatniania wody, w tym budowa nowej instalacji w Dobrzyniu z drugim stopniem uzdatniania wody oraz budowa drugiego zbiornika retencyjnego, 4. modernizacja sieci wodoci ągowej, 5. likwidacja ruroci ągów azbestowych, 6. pełne zwodoci ągowanie terenów wiejskich.

59 5. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I ZASOBY GLEBOWE Pod wzgl ędem geomorfologicznym obszar gminy w znacznej cz ęś ci poło żony jest na wysoczy źnie morenowej zlodowacenia Wisły zbudowanej głównie z utworów gliniastych. Jest to obszar stosunkowo mało urozmaicony, poprzecinany kilkoma niewielkimi rynnami subglacjalnymi. Jedynie w północno-wschodni cz ęś ci gminy wyst ępuj ą utwory piaszczyste zwi ązane z sandrem Skrwy. Najbardziej urozmaicony, pod wzgl ędem rze źby terenu, fragment gminy to kraw ędź wysoczyzny. Od strony Wisły jest ona stroma, ró żnice wysoko ści dochodz ą do 50-60 m. Wyst ępuj ą w niej liczne rozci ęcia erozyjne i denudacyjne oraz osuwiska. Rz ędne terenu oscyluj ą w granicach 90-120 m n.p.m. „Wzgórze nadwi śla ńskie” stanowi południow ą granic ę gminy. Warstwy pliocenu i miocenu s ą tutaj silnie zaburzone glacitektonicznie. Trzeciorz ęd jest miejscami wysuni ęty na powierzchnie terenu. Wychodnie iłów trzeciorz ędowych w kraw ędzi wysoczyzny ułatwiaj ą rozwój osuwiska i zsuwów ku dolinie Wisły.

5.1. Zasoby glebowe Na obszarze gminy Dobrzy ń nad Wisł ą przewa żaj ą gleby wytworzone z piasków naglinowych i glin lekkich, s ą to brunatne wła ściwe i brunatne wyługowane oraz cz ęś ciowo płowe. Na podstawie klasyfikacji bonitacyjnej ustalonej w celu okre ślenia warto ści produkcyjnej gleb mo żna zaliczy ć gleby tego terenu w przewa żaj ącej cz ęś ci do klasy I - IIIb i mniejszej cz ęś ci do klasy IV i V. Gleby gminy Dobrzy ń nad Wisł ą nale ży do najbardziej urodzajnych na terenie powiatu lipnowskiego. Gleby bardzo dobrych klas bonitacyjnych I – III wyst ępuj ą pasem wzdłu ż Wisły od Szpiegowa poprzez Krojczyn, Krep ę, Grochowalsk, Tulibowo, Glewo, Zbyszewo, Bachorzewo, Płomiany, Dobrzy ń, Kamienica i Lenie Wielkie. W rejonie północnym gminy w sołectwach Dyblin, Główczyn, Kisielewo, Wierznica, Kocho ń, Mokowo, Chalin, Michałkowo, Ruszkowo przewa żaj ą gleby klasy IV i V. Gleby nara żone s ą na degradacj ę przez szereg czynników tj.: wiatr, woda, siły grawitacji, które powoduj ą ich naturaln ą erozj ę. Istotnym czynnikiem wpływaj ącym na jako ść gleb jest działalno ść człowieka, poprzez intensywne, nieprawidłowe u żytkowanie rolnicze, niszczenie szaty ro ślinnej czy zabiegi melioracyjne powoduj ące erozj ę przy śpieszon ą. W gospodarce rolnej istotne znaczenie dla jako ści gleb ma dobór ro ślin uprawnych, cz ęstotliwo ść wykonywania ró żnego rodzaju zabiegów agrotechnicznych. Rośliny wieloletnie zabezpieczaj ą przed spływem powierzchniowym i wymywaniem gleb. Skuteczn ą ochron ę stanowi ą równie ż ro śliny ozime, a w mniejszym zbo ża jare.

60 Wi ększo ść gleb gminy Dobrzy ń nad Wisł ą jest nadmiernie zakwaszona. Przyczyn ą s ą m.in. nadmierne stosowanie azotowych nawozów mineralnych, wymywanie wapna i magnezu. Na zakwaszenie gleb wpływa równie ż intensyfikacja rolnictwa, zwi ązana z usuwaniem masy ro ślinnej z ziemi. W celu zminimalizowania szkód i przeciwdziałaniu degradacji nale ży prowadzi ć procesy wapnowania gleb. Jak wynika w bada ń Okr ęgowej Stacji Chemiczno Rolniczej w Bydgoszczy zakwaszenie gleb gminy przedstawia si ę nast ępuj ąco: o odczyn pH < 4,5 bardzo kwa śny – 16 %, o odczyn pH 4,6-5,5 kwa śny – 30 %, o odczyn pH 5,6-6,5 lekko kwa śny – 33 %, o odczyn pH 6,6-7,2 oboj ętny – 20 %, o odczyn pH > 7,2 zasadowy – 1 %, Odczyn gleb jest podstaw ą do okre ślenia stopnia wapnowania. Dlatego te ż nasuwa si ę wniosek, że na tym terenie znaczny procent gleb wymaga pilnego zabiegu wapnowania. Okre ślono, że dla 24 % powierzchni u żytków rolnych wapnowanie jest konieczne, dla 14 % potrzebne dla pozostałych mo że by ć jedynie wskazane lub wr ęcz zb ędne.

Cel średniookresowy do 2020 roku

• Ochrona i wła ściwe wykorzystanie gleb gminy, • Racjonalne zu życie środków ochrony ro ślin i nawozów, • Ochrona gleb przed degradacj ą, • Zachowanie wysokich walorów ekologicznych obszarów rolniczych

Kierunki działa ń do 2016 roku Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb, zwłaszcza w uj ęciu długookresowym, powinno polega ć na: • zagospodarowaniu gleb w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom i klasie bonitacyjnej, • lepszym dostosowaniu do naturalnego, biologicznego potencjału gleb, formy ich zagospodarowania oraz kierunków i intensywno ści produkcji, • wykorzystanie cz ęść gruntów w kierunku produkcji ro ślin do celów energetycznych

61 Ustawowej ochronie powinny podlega ć gleby klas I - IIIb oraz IV. Gleby o niskich klasach oraz gleby zdegradowane powinny by ć wył ączone z produkcji rolnej i zagospodarowane i przede wszystkim powinny by ć zalesiane. Ochron ę gleb nale ży postrzega ć w powi ązaniu z ochron ą powierzchni ziemi, z wł ączeniem gospodarki odpadami, przeciwdziałania suszy i rozwoju rolnictwa, w tym ekologicznego. Dla utrzymania optymalnego uwilgocenia i prawidłowego systemu odwadniania konieczna będzie budowa i odbudowa urz ądze ń melioracyjnych, małych urz ądze ń pi ętrz ących oraz utrzymanie rowów i drena żu w odpowiednim stanie, zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorowisk wodnych. Instytucj ą odpowiedzialn ą na terenie gminy za urz ądzenia melioracyjne jest Kujawsko-Pomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych we Włocławku, oddział terenowy w Lipnie. Podstaw ą funkcjonowania rolnictwa jest przestrzeganie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR). Racjonalne zu życie nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin, preferowanie nawozów naturalnych np. obornika, to równie ż forma ochrona gleb. Stosowanie za ś przez rolników nieodpowiednich dawek nawozów syntetycznych i mineralnych, odchodów zwierz ąt z ferm (np. gnojowicy), nieodpowiednich dawek osadów ściekowych i kompostów naturalnych mo że znacznie nasila ć procesy degradacji gleb. Istotnym kierunkiem jest intensyfikacja edukacji ekologicznej rolników, maj ąca na celu u świadomienie konsekwencji nieprawidłowej gospodarki rolnej i wskazanie wła ściwych rozwi ąza ń. Kierunkiem korzystnym b ędzie zmiana metody produkcji gospodarstw w kierunku rolnictwa ekologicznego. Jednym z celów programu winna by ć ochrona powierzchni ziemi m.in. poprzez ochron ę przed erozj ą gruntów rolnych. Potencjalnie zagro żone erozj ą gleb s ą grunty poło żone na stokach o nachyleniu powy żej 10%. Stosowanie zabiegów przeciwdziałaj ących erozji powinno polega ć na wprowadzaniu trwałych zadarnie ń i zadrzewie ń w u żytkowanych rolniczo strefach kraw ędziowych i czołowomorenowych na spadkach terenu przekraczaj ących 8%. Kierunki działa ń do 2016 roku: 1. przestrzeganie zasad Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, 2. ochrona gleb o wysokiej warto ści rolniczej przed przeznaczeniem na cele nierolnicze, 3. ochrona gleb przed degradacj ą i rekultywacja gleb zdegradowanych, 4. zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo (klasa V i cz ęś ciowo VI), 5. wykorzystanie gleb o ni ższej klasie przydatno ści rolniczej pod produkcj ę biomasy, 6. wła ściwe utrzymanie i odbudowa urz ądze ń melioracyjnych, 7. wspieranie i promowanie rolnictwa ekologicznego.

62 6. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI 6.1. Budowa geologiczna Pod wzgl ędem fizyczno-geograficznym gmina Dobrzy ń poło żona jest w obr ębie Mezoregionu Pojezierze Dobrzy ńskie, b ędącego cz ęś ci ą makroregionu Pojezierze Chełmi ńsko-Dobrzy ńskie (J. Kondracki). Obszar Pojezierza Dobrzy ńskiego pokrywaj ą w cało ści osady czwartorz ędowe o bardzo ró żnej mi ąż szo ści. Starsze osady trzeciorz ędowe wyst ępuj ą jedynie lokalnie m.in. na terenie gminy Dobrzy ń nad Wisł ą. Najwa żniejsz ą cech ą budowy geologicznej omawianego obszaru jest elewacja trzeciorz ędu tzw. „elewacja płocka”. Warstwy osadów trzeciorzędowych s ą na du żym obszarze gminy zaburzone i pofałdowane. Utwory czwartorz ędowe wyst ępuj ą tu generalnie w formie dwóch poziomów glin zwałowych rozdzielonych seri ą piaszczysto- żwirow ą. Najstarszymi osadami czwartorz ędu jest glina zwałowa zlodowacenia południowopolskiego wyst ępuj ąca najcz ęś ciej w licznych depresjach. Z okresu interglacjału mazowieckiego pochodz ą piaski rzeczne i piaski ze żwirami. Osady zlodowacenia środkowopolskiego wyst ępuj ą nie tylko w obr ębie depresji trzeciorz ędu, lecz buduj ą ówczesn ą wysoczyzn ę. Mi ąż szo ść gliny zwałowej waha si ę w granicach 30-60 m. Interglacjał eemski reprezentuj ą piaski ró żnoziarniste ze żwirem o mi ąż szo ści ok. 10 m znajduj ące si ę ok. 30 m pod osadami zlodowacenia Wisły. Osady zlodowacenia Wisły buduj ą m.in. formy marginalne l ądolodu ci ągn ące si ę od Gójska w stron ę Płocka. S ą to piaski, żwiry, głazy moreny czołowej i glina zwałowa, której mi ąż szo ść wynosi ok. 10 m. Podobne osady zachowały si ę w okolicy Chalina i dalej w kierunku południowo-wschodnim. Mi ąż szo ść gliny zwałowej fazy leszczy ńskiej, pozna ńskiej oraz kujawskiej (zwanej obecnie subfaz ą kujawsko- dobrzy ńsk ą), która wyst ępuje na znacznych obszarach gminy, waha si ę najcz ęś ciej od kilku do kilkunastu metrów. We wschodniej cz ęś ci gminy znajduj ą si ę osady wodnolodowcowe tworz ące sandr dobrzy ński (sandr Skrwy).

6. 2. Zasoby kopalin Obszar gminy jest ubogi w zasoby surowców mineralnych. Niewielkie zło ża kruszywa znajduj ą si ę w rejonie Chalina, Wierznicy i Dyblina. S ą one wykorzystywane na potrzeby lokalne. Zło ża torfów wyst ępuj ą w pobli żu: Dyblina, Wierznicy, Główczyna i Michałkowa nie s ą obecnie eksploatowane z uwagi na ich mał ą mi ąż szo ść (0,15 – 1,1 m). Na powierzchniach torfowisk wyst ępuj ą ł ąki i zawodnione szuwary i zaro śla. Perspektywiczne zło ża kruszywa znajduj ą si ę w rejonie Czartowa i Strachonia.

63 Żadne z wymienionych złó ż kopalin nie znajduje si ę na li ście Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w dokumencie „Bilans zasobów złó ż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2012 r”, Warszawa 2013 r.

Cel średniookresowy do 2020 roku

‹ Ochrona torfowisk jako „u żytków ekologicznych”. ‹ Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów surowcowych ‹ Rekultywacja odkrywek kopalnianych

Kierunki działa ń do 2016 roku W poszukiwaniu złó ż przydatnych do produkcji keramzytu ustalono szereg wyrobisk. Wi ększo ść z nich nie zostało zrekultywowane i stanowi ą potencjalne powierzchnie dla dzikiego, niekontrolowanego składowania odpadów. W sumie na terenie gminy zinwentaryzowano 19 wyrobisk kopalin. W śród nich 5 to wyrobiska z eksploatacj ą zako ńczon ą, pozostałe 14 to wyrobiska, w których eksploatacja jest zaniechana, ale stan zachowania wskazuje na mo żliwo ść wznowienia jej w ka żdej chwili lub jest prowadzona w sposób dorywczy. Aktualnie na terenie gminy nie jest eksploatowana żadna żwirownia. Gmina podj ęła działania w celu rekultywacji wyrobisk. Zrekultywowano 0,4 ha gruntów po zło żu kruszywa „Kamienica” w miejscowo ści Kamienica. Grunty te maj ą by ć użytkowane rolniczo. Wykonano niwelacj ę terenu i została uło żona warstwa próchniczna. Ponadto podj ęto działania w celu rekultywacji w kierunku rolno-le śnym kolejnego wyrobiska w m. Chalin. Decyzj ą Starosty Lipnowskiego zezwolono na wypełnienie wyrobiska odpadami m.in. budowlanymi. Na powierzchni ma zosta ć uło żona warstwa próchniczna. Wła ściciel działki, stanowi ącej cz ęść wyrobiska poeksploatacyjnego nie rozpocz ął w uzgodnionym terminie rekultywacji. Zgromadził natomiast na nieruchomo ści odpady, które miały by ć u żyte do wypełnienia niecki wyrobiska. Starosta Lipnowski w zwi ązku z tym cofn ął wydane wcze śniej pozwolenie. Posiadacz odpadów jest obowi ązany do usuni ęcia odpadów na własny koszt. Utrzymanie w stanie nienaruszonym istniej ących torfowisk jest niezmiernie wa żne ze wzgl ędów na ochron ę ekosystemów, maj ących znaczenie dla zachowania unikatowych typów siedlisk i ich zasobów genowych. Wpływaj ą one na zwi ększenie bioró żnorodno ści oraz retencj ę wód.

64

Kierunki działa ń do 2016 roku: 1. rekultywacja terenów poeksploatacyjnych, 2. ochrona torfowisk, jako cennych u żytków ekologicznych, 3. usuwanie dzikich składowisk odpadów w nieeksploatowanych wyrobisk kopalnianych.

65 IV. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO

1. JAKO ŚĆ POWIETRZA 1.1. Uwarunkowania klimatyczne Zgodnie z regionalizacj ą klimatyczn ą Polski (Wiszniewski, Chełchowski) obszar gminy nale ży do Regionu Wielkopolsko-Mazowieckiego. Nale ży zwróci ć uwag ę na ró żnice daj ące si ę zauwa żyć pomi ędzy dolin ą Wisły wraz z kilkukilometrowym pasem a pozostałym obszarem gminy. W strefie przykrawędziowej, średnia roczna temperatura wynosi ok. 10 0C i jest wy ższa od średniej na pozostałym terenie. Średnia roczna temperatura waha si ę w granicach 8–8,5 0C. Najcieplejszym miesi ącem jest lipiec ze średni ą temperatur ą 17,6 0C, natomiast najzimniejszym jest miesi ąc stycze ń ze średni ą temperatur ą – 3,3 0C (w strefie przykraw ędziowej ok. 2,5 0C). Charakterystycznym elementem klimatu omawianego terenu s ą niskie opady roczne. Średnia roczna suma opadów na obszarze gminy waha się wynosi od ok. 520 do 550 mm i s ą to jedne z najni ższych opadów w Polsce. Dominuj ą wiatry z sektora zachodniego. Szczególnie cz ęste w strefie przykraw ędziowej a modyfikowane przez rze źbę terenu, kierunek i nachyleniem stoków oraz s ąsiedztwo Zbiornika Włocławskiego. Wiatry z sektora zachodniego posiadaj ą najwi ększe pr ędko ści.

1.2. Jako ść powietrza Na jako ść powietrza na terenie gminy w sposób bezpo średni wpływa emisja zanieczyszcze ń z terenu gminy oraz emisja napływowa. Na terenie miasta i gminy użytkowanych jest kilkana ście niewielkich kotłowni. Kotłownie opalane s ą głównie w ęglem, koksem i miałem opałowym. Jednostki, które zu żywaj ą najwi ększe ilo ści paliwa to (dane za 2012 rok): ‹ Gorzelnia w Grochowalsku (459,2 ton w ęgla/rok), ‹ Szkoła Podstawowa i Gimnazjum Chalinie (50 ton w ęgla oraz ok. 170 ton miału węglowego/rok), w budynku wymienionych jest ok. 1/3 okien na nowe, istnieje konieczno ść wymiany reszty okien. Budynek jest budowany metod ą trójwarstwow ą st ąd nie ma pilnej potrzeby jego ocieplenia, ‹ Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Krojczynie (ok. 120 ton w ęgla/rok); wszystkie okna wymienione s ą w nowej cz ęś ci budynku, budynek nie jest ocieplony. Do ko ńca wrze śnia 2013 roku zostanie zmodernizowana kotłownia, i zostanie wymieniony

66 kocioł na eko-groszek. W starej (zabytkowej) cz ęś ci budynku został zrobiony remont dachu: wykonano izolacj ę dachu oraz poło żono dachówk ę. Wykonano równie ż remont drzwi. Konieczna jest wymiana okien. ‹ Osiedle Mieszkaniowe w Dobrzyniu nad Wisł ą (193 ton w ęgla /rok), do kotłowni podł ączone s ą 4 budynki oraz kilka mieszka ń budynku pi ątego. Okna wymieniane s ą przez mieszka ńców lokali i w wi ększo ści są one wymienione. Budynki nie s ą ocieplone, termomodernizacja jest w gestii wspólnot mieszkaniowych, gmina posiada pojedyncze lokale w w/w budynkach, ‹ Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Dobrzyniu wraz z now ą hal ą sportow ą (ok. 100 ton eko-groszek), budynek jest docieplony, a okna wymienione, ‹ Urz ąd Miasta i Gminy (96 ton w ęgla/rok), okna w budynku s ą wymienione, budynek nie ocieplony ‹ Piekarnia w Dobrzyniu (96,8 ton w ęgla /rok), ‹ „Orpak” Szpiegowo (63,8 ton/rok eko-groszek), ‹ Szkoła Podstawowa w Dyblinie (30,5 tony eko-groszku). Budynek mie ści si ę w starym pałacyku, st ąd ocieplenie nie mo że by ć wykonane, natomiast okna były wymienione na d ębowe spełniaj ące wymogi ochrony konserwatorskiej, ‹ Zespół Szkół w Dobrzyniu eksploatuje (od 2008 roku) kotłowni ę na olej opałowy (23,1 tys. litrów oleju/rok). W szkole wymienione są wszystkie okna, budynek jest cz ęś ciowo ocieplony. W miar ę posiadanych środków finansowych w najbli ższych latach zostanie ocieplona reszta budynku. ‹ Firma ONKA w Dobrzyniu nad Wisł ą u żytkuje kotłowni ę olejow ą do blanszowania owoców i warzyw (ok. 143 tony oleju/rok), ‹ Rolnicza Spółdzielnia Pracy w Bachorzewie - kotłownia na eko-groszek, która obsługuje biura spółdzielni i bloki, jest zarz ądzana przez Wspólnot ę Mieszkaniow ą Bachorzewo. W kotłowni przeci ętnie w ci ągu roku zu żywane było ok. 35 ton eko- groszku.

W latach 2009-2012 zmodernizowane zostały kotłownie eksploatowane w Szkole Podstawowej w Dyblinie, Szkole Podstawowej i Gimnazjum w Dobrzyniu nad Wisł ą, oraz kotłownia Wspólnoty Mieszkaniowej w Bachorzewie. We wszystkich przypadkach w nowych kotłowniach paliwem jest eko-groszek.

67 W 2012 roku roczna ocena jako ści powietrza atmosferycznego wykonana jest w oparciu o ustaw ę - Prawo ochrony środowiska, wprowadzon ą w życie w 2001 r. (Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz.150) oraz rozporz ądzenia do tej ustawy: o Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, o Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje si ę oceny jako ści powietrza, o Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 13 wrze śnia 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów w powietrzu. W ocenie rocznej uwzgl ędniono podział kraju na strefy, okre ślony w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje si ę oceny jako ści powietrza (Dz. U. 2012, poz. 914). Według tego podziału strefami s ą: aglomeracja o liczbie mieszka ńców powy żej 250 tys., miasto o liczbie mieszka ńców powy żej 100 tys., pozostały obszar województwa. Zgodnie z t ą zasad ą wyodr ębniania stref, w województwie kujawsko-pomorskim wydzielono 4 strefy: aglomeracj ę bydgosk ą, miasto Toru ń i Włocławek oraz stref ę kujawsko – pomorsk ą. St ąd na terenie Dobrzynia nad Wisł ą obowi ązuje ocena wykonana dla całej strefy kujawsko-pomorskiej, cz ęsto wykonana na podstawie pomiarów na stacjach znacznie odległych od ternu gminy. Klasyfikacj ę wykonuje si ę odr ębnie ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i odr ębnie ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Kryteria ustanowione ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin, dotycz ą obszarów niezabudowanych, znajduj ących si ę w odległo ści ponad 20 km od aglomeracji, ponad 5 km od innych miast, poza obszarem bezpo średniego oddziaływania autostrad, dróg ekspresowych i innych dróg krajowych oraz ponad 5 km od przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. W ocenie rocznej za 2012 rok pod k ątem spełnienia kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia uwzgl ędniono: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, benzen, ozon, pył PM10, ołów w PM10, arsen w PM10, kadm w PM10, nikiel w PM10, benzo(a)piren w pyle PM10, pył PM2,5. Ocena dokonywana pod k ątem spełnienia kryteriów odniesionych do ochrony ro ślin obj ęła: dwutlenek siarki, tlenki azotu i ozon. Wynikowa klasyfikacja dla gminy Dobrzy ń nad Wisł ą. Oceny jako ści powietrza dokonuje si ę na podstawie warto ści dopuszczalnych poziomów substancji zanieczyszczaj ących rozró żniaj ąc te poziomy ze wzgl ędu na: - ochron ę zdrowia ludzi, - ochron ę ro ślin.

68 Dla oceny jako ści powietrza na terenie strefy kujawsko-pomorskiej (w tym równie ż gminy Dobrzy ń na Wisł ą) wykorzystano: - wyniki pomiarów wykonywanych na terenie gminy w 2012 roku, - wyniki pomiarów wykonywanych w innych obszarach. Poni żej przedstawiono klasyfikacj ę wynikow ą ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi. Ocen ę wykonano dla zanieczyszcze ń: dwutlenki siarki SO 2, dwutlenek azotu – NO 2, benzen – C6H6, pył zawieszony – PM10, benzo(a)piren –B(a)P, ołów – Pb, arsen – As, kadm – Cd, nikiel –

Ni, tlenek w ęgla – CO oraz ozon – O3 dla poziomu docelowego i długoterminowego. W 2012 roku na terenie gminy prowadzono jedynie pomiary dwutlenku siarki i dwutlenku azotu metoda pasywn ą. Ostatnie pomiary w Dobrzyniu nad Wisł ą wykonano w 2007 roku. Były to pomiary zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego wykonywane przy u życiu stacji mobilnej zanieczyszcze ń powietrza. Wyniki pomiarów uzyskane w trakcie bada ń stacji mobilnej przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: Tabela nr 7 Wyniki pomiarów zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego w Dobrzyniu nad Wisł ą w 2007 roku

Wyniki pomiarów (µg/m 3)

) ) Dobrzy ń n/Wisł ą 3 stacja mobilna ) ) ść 3 (10 tygodni) sto ę cz ęsto ść ) 3 przekraczania Lp. (µg/m pomiarów redniania wyników 3 ś µg/m Nazwa substancjiNazwa w w powietrzu (µg/m Dopuszczalna cz nego nego poziomu poziomu poziomu dopusz.+ dopusz.+ margines tolerancji tolerancji Okres u tolerancji2007 w (µg/m r. Margines2007 tolerancji w r. dopuszczal- przekraczania przekraczania dopuszczalnego Dopuszczalny poziom substancji poziomu w kalendarzowym roku Poziomdopuszczalny margines +

rok 1 Benzen 5 - 3 8 1,3 - - kalendarzowy jedna godzina 200 18 razy 30 230 48,6 0 0 Dwutlenek rok azotu 40 - 6 46 14,2 - - 2 kalendarzowy Tlenki rok 30 - 0 30 14,8 - - azotu kalendarzowy Brak jedna godzina 350 24 razy 0 350 - - danych Dwutlenek Brak 3 24 godziny 125 3 razy 0 125 - - siarki danych rok 20 - 0 20 8,2 - - kalendarzowy Pył 24 godziny 50 35 razy 0 50 36,9 0 0 6 zawieszony rok 40 - 0 40 13,5 - - PM10 kalendarzowy 25 dni - 7 Ozon osiem godzin 120 dla poziomu - - 112 0 0 docelowego Tlenek osiem godzin 8 10000 - 0 10000 747 - - węgla b)

69 W latach pó źniejszych na terenie Dobrzynia nad Wisł ą wykonywano pomiary zanieczyszcze ń

dwutlenkiem siarki - SO 2 i dwutlenkiem azotu - NO 2 metod ą pasywn ą. Stanowisko zlokalizowane było przy ulicy Zdu ńskiej. Wyniki przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:

Tabela 8. Rozkład st ęż eń dwutlenku siarki

3 St ęż enia dwutlenku siarki - SO 2 (µg/m ) Średnia rok I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Max Min roczna 2009 53,0 37,0 26,7 10,0 7,7 1,0 3,0 1,3 5,3 21,7 28,3 44,0 19,9 53,0 1,0 2010 - 45,0 40,0 15,0 7,3 1,7 2,7 5,3 9,3 13,7 20,7 25,0 16,9 45,0 1,7 2012 26,3 24,2 18,1 9,2 2,7 0,5 2,1 2,1 4,7 15,4 16,4 29,0 12,6 29,0 0,5

Tabela 9. Rozkład st ęż eń dwutlenku azotu

3 St ęż enia dwutlenku azotu - NO 2 (µg/m ) Średnia rok I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Max Min roczna 2009 27,3 14,3 10,3 6,0 8,0 5,7 6,7 4,7 10,0 13,7 21,3 15,0 11,9 27,3 4,7 2010 18,3 19,3 10,0 12,7 4,0 5,3 6,3 8,7 12,3 12,0 21,5 11,9 21,5 4,0 2012 13,5 9,4 10,9 6,7 4,9 4,7 4,6 6,8 8,2 10,3 16,1 18,0 9,5 18,0 4,6

Mo żna zaobserwowa ć zmiany st ęż eń zanieczyszcze ń zarówno dwutlenku siarki jak dwutlenku azotu zale żenie od warunków atmosferycznych. Rok 2009, kiedy stwierdzono najwy ższe st ęż enia charakteryzował si ę zdecydowanie dłu ższym okresem zimowych niskich temperatur. Klasyfikacja zanieczyszcze ń dokonana ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia w rejonach wykonywania pomiarów jest nast ępuj ąca (klasy przyj ęto na podstawie wyników z pomiarów wykonanych w 2012 roku dla całej strefy kujawsko-pomorskiej): ‹ poziomy dopuszczalne:

- dwutlenek siarki - SO 2 - klasa A,

- dwutlenek azotu - NO 2 - klasa A, - pył zawieszony PM10 - klasa C, - pył zawieszony PM 2,5 - klasa A,

- benzen - C6H6 - klasa A, - tlenek w ęgla - CO - klasa A, - ołów - Pb - klasa A,

70 ‹ poziomy docelowe: - arsen - As - klasa A, - kadm - Cd - klasa A, - nikiel - Ni - klasa A,

- benzo(a)piren – C20 H12 - klasa C ,

- ozon - O3 - klasa C.

O zaliczeniu strefy kujawsko – pomorskiej, ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi, do niekorzystnej klasy C w 2012 roku zadecydowały: • ponadnormatywne st ęż enia 24-godzinne pyłu zawieszonego PM10 (Nakło nad Noteci ą - ul. P. Skargi, Grudzi ądz – ul. Sienkiewicza, Grudzi ądz – ul. Piłsudskiego), • st ęż enie średnie roczne benzo(a)pirenu w pyle PM10 (Grudzi ądz – ul. Sienkiewicza, Nakło nad Noteci ą - ul. P. Skargi, Koniczynka – stacja bazowa ZM ŚP), • ponadnormatywne st ęż enia 8-godzinne ozonu (stacja spoza województwa kujawsko - pomorskiego: Krzy żówka – kod WpWKP004 w województwie wielkopolskim) – średnia z 3 lat (2008-2012) cz ęsto ść przekraczania 120 µg/m 3 przez st ęż enia 8-godzinne wyniosła 32 dni (33 dni w roku 2010, 37 dni w roku 2011 i 25 dni w roku 2012).

Klasyfikacja stref ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin okazała si ę bardzo korzystna dla strefy kujawsko - pomorskiej (jedynej w województwie podlegaj ącej tej klasyfikacji) ze wzgl ędu na

SO 2 i NO x, poniewa ż uzyskała klas ę A. Natomiast w przypadku ozonu strefa ta otrzymała klas ę C na podstawie wyników pomiarów ze stacji spoza województwa kujawsko - pomorskiego - Krzy żówka w województwie wielkopolskim (wska źnik AOT40 okre ślony dla 5 lat 2008-2012 wyniósł 18652,02 µg/m 3*h, czyli przewy ższał poziom docelowy 18000 µg/m 3*h o 3,6 %).

1.3. Problemy ekologiczne Na terenie gminy Dobrzy ń nad Wisł ą brak jest du żych zakładów, z których emisja mogłaby w sposób zdecydowany wpływa ć na jako ść powietrza atmosferycznego. Natomiast powa żniejszym problemem ekologicznym, zdrowotnym i społecznym s ą gazy i pyły pochodz ące ze źródeł niskiej emisji. Przyczyn tego zjawiska jest kilka, najwa żniejsz ą jest za ś

71 nie świadomo ść i fałszywie pojmowana oszcz ędno ść . W polskich realiach stosuje si ę paliwa najni ższej jako ści, które cz ęsto mieszane s ą z odpadami. To powoduje, że do domowych palenisk trafiaj ą, oprócz najbardziej zanieczyszczonych gatunków w ęgla, równie ż niebezpieczne odpady, które powinny by ć profesjonalnie utylizowane. W trakcie spalania odpadów komunalnych, w których bardzo du ży udział maj ą opakowania z PCV, emitowane są zwi ązki z rodziny dioksyn. Jest to du ża grupa chlorowanych zwi ązków organicznych o wysokiej toksyczno ści. Drug ą bardzo wa żną przyczyn ą niskiej emisji jest stosowanie w gospodarstwach domowych przestarzałych konstrukcyjnie, nisko sprawnych urz ądze ń grzewczych. W Dobrzyniu nad Wisł ą (podobnie jak w całym kraju) nie istnieje inwentaryzacja źródeł emisji niskiej. Udział gospodarki komunalnej oraz palenisk domowych jest, w globalnej emisji zanieczyszcze ń, wysoki. Du ża liczba emitorów, zgromadzona na niewielkiej powierzchni o zwartej zabudowie mieszkaniowej oraz niewielka wysoko ść kominów, powoduje że zanieczyszczenia gromadz ą si ę wokół miejsca powstawania. Charakterystyczne dla tej emisji jest wprowadzanie do otoczenia niewielkich ilo ści zanieczyszcze ń przez liczne źródła. Niska emisja ma wpływ przede wszystkim na zapylenie. Pył z niskiej emisji jest cz ęsto bardziej toksyczny ni ż pył emitowany z wysokich źródeł przemysłowych, gdy ż niska emisja jest zwi ązana najcz ęś ciej z niepełnym spalaniem, które zachodzi w relatywnie niskiej temperaturze. Z tego wzgl ędu cz ąstki pyłu emitowane z tych źródeł zawieraj ą du żo sadzy i WWA. Jest to główn ą przyczyn ą wysokich warto ści benzo( α)pirenu w pyle zawieszonym PM10. Zanieczyszczenie benzo( α)pirenem na terenie całego województwa wielokrotnie przekracza poziom docelowy, który zgodnie z przepisami powinni śmy osi ągn ąć do 2013 roku. Kolejn ą kwesti ą zwi ązan ą z uci ąż liwo ści ą emisji niskiej s ą substancje zapachowe (odory), które s ą emitowane przy spalaniu odpadów komunalnych oraz odpadów gumowych (opony) w paleniskach domowych. Do typowych odorów nale żą : merkaptany, siarczki i wielosiarczki organiczne, aminy, kwasy organiczne, aldehydy i ketony. Zanieczyszczenie gazowe powoduj ące pojawienie si ę uci ąż liwo ści zapachowej, wyst ępuj ą najcz ęś ciej jako wieloskładnikowe mieszaniny, których skład jako ściowy rzadko jest okre ślony. Nadmierne zapylenie oraz uci ąż liwo ść zapachowa to obecnie najdotkliwiej odczuwalne przez mieszka ńców zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego.

72 Cel średniookresowy do roku 2020

• Poprawa jako ści powietrza w Dobrzyniu nad Wisłą (w przypadku pyłu zawieszonego oraz zawarto ści benzo( α)pirenu w pyle zawieszonym), • Utrzymanie jako ści powietrza na obecnym poziomie • Wspieranie przedsi ęwzi ęć dotycz ących korzystania z ekologicznych źródeł energii, • Edukacja mieszka ńców w zakresie szkodliwości spalania odpadów i opakowa ń.

Kierunki działa ń do 2016 roku O jako ści powietrza na terenie miasta i gminy decyduj ą przede wszystkim: - emisja zanieczyszcze ń z procesów spalania paliw stałych z indywidualnego ogrzewania budynków mieszkalnych i u żyteczności publicznej, - emisja zanieczyszcze ń z ruchu komunikacyjnego (miasto Dobrzy ń).

W zwi ązku z wprowadzeniem poziomów docelowych arsenu, kadmu, rt ęci, niklu i wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych w otaczaj ącym powietrzu nale ży zwróci ć szczególn ą uwag ę na przekroczenia benzo( α)pirenu. Spowodowane s ą one stosowaniem do ogrzewania gospodarstw domowych paliw kopalnych złej jako ści (zasiarczony, zapopielony i niskokaloryczny w ęgiel, miał w ęglowy a nawet odpady z gospodarstw domowych). Ponadto benzo( α)piren emitowany jest on w du żej liczbie pojazdów, których silniki nie s ą przystosowane do norm emisji spalin „Euro 4”. Dyrektywa zakłada, że kraje Unii do 2013 roku ogranicz ą emisje tych zwi ązków i w powietrzu ich st ęż enia osi ągn ą, okre ślony w przepisach, poziom docelowy. Osi ągni ęcie tego celu b ędzie wymuszało modernizacj ę nisko sprawnych urz ądze ń grzewczych. Kotły nowej generacji, oparte o technik ę dolnego i górnego spalania w cz ęś ci zło ża mo żna zaliczy ć do grupy urz ądze ń grzewczych realizuj ących technologi ę „ czystego spalania w ęgla ”. Istnieje równie ż konieczno ść zwi ększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych. Gmina nie jest zgazyfikowana pomimo, że przez obszar gminy przebiega magistrala gazowa wysokopr ęż na Płock – Gda ńsk. Obecnie prowadzona jest budowa nowej nitki gazoci ągu Rembelszczyzna – Gustorzyn o długo ści ok. 176 km i średnicy 700 mm, przebiegaj ącego przez województwa mazowieckie i kujawsko-pomorskie, w tym przez gmin ę Dobrzy ń nad Wisł ą. Istnieje wi ęc mo żliwo ść zgazyfikowania obszaru gminy. Budowa nowej nitki gazoci ągu powinna by ć wykorzystana przez samorz ąd, do rozpropagowania korzy ści

73 wynikaj ących z gazyfikacji w śród mieszka ńców. Nowy gazoci ąg spowoduje równie ż dodatkowe wpływy finansowe w postaci odprowadzanego corocznie przez inwestora podatku od nieruchomo ści w wysoko ści 2% inwestycji zlokalizowanej terenie na terenie danej gminy. Jest to kwota regularnie wpływaj ąca do bud żetu gminy, któr ą mo żna przeznaczy ć na potrzeby mieszka ńców i społeczno ści lokalnych. Na terenie gminy Dobrzy ń nad Wisł ą istniej ą, szczególnie w strefie przykraw ędziowej wysoczyzny, dogodne warunki dla rozwoju energetyki wiatrowej. Ze wzgl ędu na zdecydowanie rolniczy charakter gminy, s ą tu równie ż bardzo du że potencjalne mo żliwo ści rozwoju energii z biomasy. Biogaz pozyskiwany jest w takich instalacjach nie tylko z ro ślin energetycznych, odpadów z rolnictwa, ale równie ż ze wszystkich odpadów biodegradowalnych. Obecnie produkcja biogazu z ró żnorakich ro ślin oraz odpadów, zaczyna dominowa ć nad innymi technologiami wykorzystuj ącymi odnawialne źródła energii (OZE). Do głównych zalet instalacji nale ży niezale żno ść mocy od pogody czy pory roku. Produkcj ę biogazu mo żna zintegrowa ć z plantacjami upraw okre ślonych ro ślin lub fermami trzody chlewnej (instalacje wykorzystuj ące gnojowic ę). Rz ądowy program „Biogaz 2020” zakłada, że do roku 2020 w ka żdej gminie w Polsce będzie funkcjonowała przynajmniej jedna biogazownia rolnicza. Biogazownie s ą ogromn ą szans ą dla rolników i przedsi ębiorców z bran ży rolniczej, którzy dzi ęki produkcji biogazu mogliby zwi ększy ć swoje dochody oraz zagospodarowa ć areał oraz wykorzysta ć w celach energetycznych cz ęść produkcji ro ślinnej oraz odpady.

Kierunki działa ń do 2016 roku: 1. modernizacja źródeł niskiej emisji; 2. rozpropagowanie korzy ści z wynikaj ącej z gazyfikacji terenu gminy. 3. wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w tym budowa instalacji OZE 4. wykorzystanie proekologicznych no śników energii, 5. bie żą ca modernizacja dróg.

2. OCHRONA WÓD 2.1. Gospodarka ściekowa Sie ć kanalizacji zarówno sanitarnej, cz ęś ciowo ogólnospławnej jak i deszczowej obejmuje obszar miasta Dobrzy ń nad Wisł ą. Do ko ńca 2011 roku długo ść sieci kanalizacji sanitarnej wynosiła ok. 10,0 km. Przył ącza do kanalizacji maj ą wykonane 409 budynków

74 mieszkalnych. Aktualnie sie ć kanalizacji w mie ście umo żliwia przył ączenie si ę wi ększo ści budynków mieszkalnych oraz obiektów u żyteczno ści publicznej. W 2009 (122 m) i 2010 (431,48 m) roku wykonano fragmenty sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej w ulicy Słowackiego, Mickiewicza Zdu ńskiej, Skaszewskiej, Franciszka ńskiej i Na Placu Wolno ści. Aktualnie miasto Dobrzy ń nad Wisł ą poza ulicami: Królowej Jadwigi, Wi ślanej, cz ęś ciowo Płockiej, Nawojki, Lipnowskiej i Zjazd, jest skanalizowane. Wła ściciele nieruchomo ści przy tych ulicach, gdzie nie ma mo żliwo ści wł ączenia si ę do kanalizacji powinni podpisa ć umowy na odbiór ścieków. Została podpisana jednak tylko jedna taka umowa, nieczysto ści odbierane są na indywidualne zgłoszenia. W 2011 roku odebrano 638 m 3 cieków (244 zgłoszenia) a w 2012 - 648 m 3 ścieków (252 zgłoszenia). W Dobrzyniu s ą obecnie dwa ci ągi kanalizacji deszczowej. Starosta Lipnowski wydal (dnia 13.06.2008 roku) pozwolenie na odprowadzanie wód opadowych po podczyszczeniu ich na osadnikach pionowych. Jeden z wylotów (ul. Zjazd) zbiera ścieki opadowe z powierzchni 11,34 ha, a maksymalny przepływ wynosi Q= 202,5 l/s. Drugi wylot znajduje si ę przy ul. Franciszka ńskiej. Zbiera on wody opadowe i roztopowe z powierzchni 7,27 ha (Q= 106,5 l/s). Ścieki deszczowe odprowadzane s ą do Wisły – Zbiornik Włocławski. Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna typu Biokon wraz z punktem zlewnym została oddana do u żytku w 1987 roku w Dobrzyniu. Aktualnie obiekt ten jest u żytkowany przez Zakład Usługowy „Wod-Bud” w Nasiegniewie. Oczyszczalnia posiada decyzj ę wa żną do 2015 roku a wydan ą przez Starost ę Lipnowskiego dnia 27.06.2005 roku na odprowadzanie ścieków w ilo ści Q=500 m 3/d o st ęż eniach:

- BZT 5 – 25 mg O 2/l,

- CHZT-Cr – 125 mg O 2/l, - Zawiesina ogólna – 35 mg/l. do rzeki Wisły. W 2012 roku ilo ść ścieków odprowadzonych na oczyszczalni ę wyniosła ok. 150 m 3/d (54,5 tys./rok). Użytkownik wykonuje badania kontrolne ścieków oczyszczonych. Niestety w ściekach oczyszczonych zostały stwierdzone przekroczenia dopuszczalnych norm. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wyst ąpił nawet z wnioskiem do Starosty Lipnowskiego o cofni ęcie pozwolenia wodnoprawnego. Istnieje wi ęc pilna potrzeba modernizacji, a raczej budowy nowej oczyszczalni. Ostatnia modernizacja była prowadzona w 2009 roku. Wymieniono wówczas szczotki napowietrzaj ące na strumienice napowietrzaj ące jednocze śnie mieszaj ące ścieki. W budynku przepompowni zainstalowano urz ądzenie do odwadniania osadów. Wyposa żono równie ż obiekt w sond ę tlenow ą, która umo żliwia automatyczny pomiar tlenu. Obecnie istnieje bardzo

75 pilna potrzeba wymiany cz ęś ci mechanicznej - zainstalowania sita b ębnowego, poniewa ż cz ęść zanieczyszcze ń mechanicznych dostaje si ę do komory napowietrzaj ącej zatykaj ąc strumienice. Obecny obiekt ma ponadto za mał ą przepustowo ść . Okre ślona w pozwoleniu ilo ść ścieków Q=500 m 3/d, jest jedynie teoretyczna. Dwie komory pracuj ą naprzemiennie. Po oczyszczeniu ścieków pozostaj ą one w komorze ok. 14 godzin do całkowitej sedymentacji. Ilo ść ścieków z roku na rok wzrasta. W 2008 roku w sumie na oczyszczalni ę trafiło 50 200 m 3 ścieków, natomiast w 2012 ju ż 54 448 z czego przeci ętnie 800-1000 m 3 w ci ągu roku stanowi ą ścieki dowo żone (w 2011-12 było ich co roku ok.640 m 3).

Tereny wiejskie gminy nie posiadaj ą, poza krótkimi odcinkami doprowadzaj ącymi ścieki z obiektów na oczyszczalni ę, kanalizacji sanitarnej. Oczyszczalnie znajduj ą si ę jedynie przy nast ępuj ących obiektach: RSP Agropol Lenie Wielkie – ścieki pochodz ące z terenu obiektów Spółdzielni oraz budynków mieszkalnych w ilo ści ok. 10 m 3/d poprzez kanalizacj ę sanitarn ą odprowadzane s ą na oczyszczalni ę mechaniczno-biologiczn ą w skład, której wchodz ą: dwa zło ża biologiczne oraz osadnik Imhoffa. Jest to stary, niemodernizowany i źle eksploatowany obiekt. Kolektorem krytym o długo ści ok. 30 m ścieki odprowadzane s ą do jeziora. W 2009 roku nast ąpiło w okresie letnim śni ęcie ryb na jeziorze. W trakcie przeprowadzonej na oczyszczalni kontroli stwierdzono, że źle funkcjonuj ące pompy ścieków surowych, zbyt szybko przepompowuj ą ścieki z osadnika Imhoffa. W efekcie nast ępuje wypłukiwanie osadów i zamulanie powierzchni zło ża. Szybko ść przepływu uniemo żliwia wytworzenie si ę błony biologicznej na zło żu. St ąd surowe ścieki dostawały si ę do jeziora. Oczyszczalnia funkcjonuje bez stałej obsługi. Starostwo Powiatowe w Lipnie wydało w maju 2013 roku pozwolenie wodnoprawne na 10 lat. Szkoła w Chalinie – ścieki z 14 rodzinnego budynku mieszkalnego - Domu Nauczyciela oraz szkoły poprzez kanalizacj ą ogólnospławn ą odprowadzane s ą na oczyszczalni ę mechaniczno- biologiczn ą typu KOS 2, w skład której wchodz ą: krata r ęczna, komora retencyjna, cz ęść biologiczna ze zło żem tarczowym, osadnik wtórny. Oczyszczalnia ma pozwolenie wodno- prawne wydane przez Starost ę Lipnowskiego wa żne do ko ńca 2015 roku. Oczyszczone ścieki w ilo ści 3200 m 3 (2012 roku), czyli ok. 8 m 3/d trafiaj ą do jeziora Chali ńskiego. Ilo ść ścieków waha si ę od 8 do 12m 3/d. Oczyszczalnia została zmodernizowana w 2005 roku. W trakcie prac wymieniono jedynie cz ęść elementów hydraulicznych oraz elementy napowietrzaj ące. Ścieki s ą kontrolowane dwa razy w roku i nie stwierdzono w ostatnim roku przekrocze ń

76 parametrów zanieczyszcze ń okre ślonych w pozwoleniu. W pozwoleniu jednak nie s ą okre ślone warunki dla substancji biogennych, szczególnie niebezpiecznych dla wód jeziora. Jest to obiekt przestarzały, który praktycznie nie nadaje si ę do modernizacji, poniewa ż nie spełnia on wymogów ochrony środowiska. Istnieje pilna potrzeba rozwi ązania problemów gospodarki ściekowej w m. Chalin, skanalizowanie całej miejscowo ści, wł ączenie do sieci bloku mieszkalnego po SKR. Z punktu widzenia ochrony wód oczyszczalnia powinna zosta ć wybudowana poza Chalinem, najlepiej w m. Mokowo, poniewa ż rozwi ązałoby to problemy nieoczyszczonych ścieków z Mokowa oraz umo żliwiłoby odprowadzenie ścieków poza zlewni ę jeziora Chalin. Do jeziora ponadto odprowadzane s ą ścieki nieoczyszczone z 18-to rodzinnego bloku mieszkalnego po SKR. W Chalinie w 2006 roku wybudowano oczyszczalni ę dla pi ęciolokalowego budynku agronomówki. Szkoła w Krojczynie – ścieki ze szkoły podstawowej, gimnazjum oraz zasobów mieszkalnych (5 rodzin) odprowadzane s ą na mechaniczno-biologiczn ą oczyszczalni ę ze zło żem biologicznym. W 2012 roku oczyszczalnia przyj ęła ok. 1700 m 3 ścieków, co daje niespełna 5m 3/d, st ąd oczyszczalnia działa bez wa żnego pozwolenia wodno-prawnego. Jest to wybudowany na pocz ątku lat 80-tych, przestarzały obiekt. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do B ętlewianki. Szkoła w Dyblinie – nowa wybudowana w 2006 roku oczyszczalnia odbiera ścieki ze szkoły oraz osiedla domków jednorodzinnych . Obiekt posiada pozwolenie wodnoprawne wydane przez Starost ę Lipnowskiego na odprowadzanie 7 m 3/d, czyli średnio w roku 2550,0 m 3 do gruntu poprzez staw filtracyjny. W 2012 roku na oczyszczalni ę trafiło 956 m 3 ścieków, co daje niespełna 3 m 3/d. Ponadto funkcjonuj ą oczyszczalnie: w Płomianach obsługuj ąca 4 lokale (zasoby mieszkaniowe gminy) oraz w Zbyszewie – świetlic ę wiejsk ą oraz jeden lokal. Na terenie gminy do ko ńca 2012 roku wybudowano 261 indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków, z czego 3 na terenie miasta. Od 2002 roku gmina współfinansuje budow ę około 20-30 oczyszczalni rocznie. Najwi ęcej, bo 60 obiektów otworzono w 2007 roku. Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków w poszczególnych miejscowo ściach wynosi odpowiednio: 1. Bachorzewo – 16 szt. 2. Chalin – 20 szt. 3. Dyblin – 10 szt. 4. Glewo – 19 szt.

77 5. Główczyn – 9 szt. 6. Grochowalsk – 12 szt. 7. Kamienica – 2 szt. 8. Kisielewo – 6 szt. 9. Kocho ń – 10 szt. 10. Kolonia Chalin – 7 szt. 11. Kr ępa – 13 szt. 12. Krojczym – 20 szt. 13. Lenie Wielkie – 19 szt. 14. Michałkowo – 10 szt. 15. Mokowo – 10 szt. 16. Mokówko – 7 szt. 17. Płomiany – 8 szt. 18. Ruszkowo – 7 szt. 19. Stracho ń – 2 szt. 20. Stró żewo – 2 szt. 21. Szpiegowo – 23 szt. 22. Tulibowo – 4 szt. 23. Wierznica – 7 szt. 24. Zbyszewo – 15 szt.

Cel średniookresowy do 2020 roku

• Budowa nowej oczyszczalni w Dobrzyniu nad Wisł ą i podł ączenie do nowego obiektu ścieków z Leni Wielkich i Bachorzewa, • Porz ądkowanie gospodarki ściekowej na terenach wiejskich, • Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej, • Budowa nowej oczyszczalni dla m. Chalin i Mokowo, • Budowa nowej oczyszczalni dla m. Szpiegowo i Grochowalsk. • Likwidacja starej i budowa nowej oczyszczalni w Krojczynie (szkoła + ścieki z budynków mieszkalnych)

78 Z danych statystycznych WUS wynika, że na koniec 2011 roku na terenie miasta Dobrzy ń nad Wisł ą 409 budynków mieszkalnych i wszystkie u żyteczno ści publicznej, które s ą zwodoci ągowane zostało wł ączonych do kanalizacji. Oczyszczalnia gminna oprócz mieszka ńców miasta obsługuje mieszka ńców terenów wiejskich ( ścieki dowo żone). Zupełnie inaczej przedstawia si ę sytuacja na terenach wiejskich. Tu na 1393 zwodociągowane budynki jedynie 12 wł ączonych jest do kanalizacji. Zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych KPO ŚK Dobrzy ń nad Wisł ą nale ży do aglomeracji kanalizacyjnej o równowa żnej liczbie mieszka ńców RLM 4250. W Aktualizacji Programu AKPO ŚK 2010 miasto i gmina Dobrzy ń nad Wisł ą (PLKW055) została zaliczona do aglomeracji priorytetowych dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego, dla której do ko ńca 2015 roku planuje si ę: • przyrost mieszka ńców korzystaj ących z systemu kanalizacyjnego w latach 2007- 2015 wyniesie 490 tzn. że liczba mieszka ńców korzystaj ących z kanalizacji do ko ńca 2015 roku wyniesie 2600, • termin osi ągni ęcia efektu ekologicznego wg AKPO ŚK 2010 to rok 2013. W dokumencie tym jest jednak mowa jedynie o rozbudowie sieci kanalizacji, jednak w przypadku oczyszczalni w Dobrzyniu nale ży pami ęta ć, że obiekt ten powinien by ć rozbudowywany oraz modernizowany, aby spełniał wymogi dotycz ące redukcji zanieczyszcze ń szczególnie zwi ązków biogennych.

Działania porz ądkuj ące gospodark ę ściekow ą powinny obj ąć nie tylko ścieki socjalno- bytowe z terenu miasta czy wybranych obiektów u żyteczno ści publicznej, ale równie ż ścieki przemysłowe, ale przede wszystkim ścieki pochodz ące z terenów rolniczych. Najcz ęś ciej spotykanym sposobem magazynowania ścieków na terenie gminy s ą zbiorniki bezodpływowe. Istnieje konieczno ść zaktualizowania ewidencji szamb i kontrola ich szczelno ści. Zbiorniki w gospodarstwach domowych cz ęsto s ą nieszczelne, najcz ęś ciej nie posiadaj ą dna. Ścieki z nich wywo żone nie s ą w odpowiedni sposób kontrolowane i mog ą trafia ć na pola uprawne lub do pobliskich cieków czy zbiorników wodnych. Na oczyszczalni ę w Dobrzyniu w ostatnich latach trafiło rocznie zaledwie ok. 600 m 3 ścieków dowo żonych. Podstawowym działaniem w celu uporz ądkowania gospodarki ściekowej powinno by ć odci ęcie ścieków odprowadzanych do dwóch jezior znajduj ących si ę na terenie gminy. Poprzez zrzut ścieków do tych zbiorników zostały one całkowicie zdegradowane. Zlikwidowanie punktowych źródeł zanieczyszcze ń jest pierwszym krokiem prowadz ącym do poprawy jako ści ich wód. Działaj ąca w Leniach Wielkich oczyszczalnia, jest obiektem

79 przestarzałym, źle funkcjonuj ącym. Powinna by ć wył ączona z eksploatacji. Ze wzgl ędu na niewielk ą odległo ść miejscowo ści Lenie Wielkie od Dobrzynia wydaje si ę zasadna budowa sieci kanalizacji sanitarnej ł ącz ącej te miejscowo ści. W przypadku braku środków finansowych na t ę inwestycj ę nale ży równie ż rozwa żyć mo żliwo ść dowo żenia ścieków z tej miejscowo ści na gminn ą oczyszczalni ę. Ponownie nale ży rozwa żyć, bior ąc pod uwag ę nie tylko aspekty ekonomiczne, ale przede wszystkim ekologiczne, budow ę oczyszczalni we wsi Mokowo, na któr ą poprzez sie ć kanalizacyjn ą trafiałyby równie ż ścieki z miejscowo ści Chalin i Chudzewo. Oczyszczalnia ta miałaby odprowadza ć ścieki poza zlewni ę jeziora Chali ńskiego. Nieuregulowana gospodarka wodno-ściekowa w m. Chalin powoduje degradacj ę jeziora. Nale ży pami ęta ć, że nawet je śli w ściekach oczyszczonych, zgodnie z pozwoleniem, nie ma przekrocze ń, to dotyczy jedynie zwi ązków organicznych (CHZT-Cr, BZT 5) i zawiesiny ogólnej. Zgodnie z obowi ązuj ącymi obecnie przepisami brak jest w pozwoleniach wodno-prawnych warto ści dopuszczalnych dla zwi ązków biogennych (azotu i fosforu), które s ą najwi ększym zagro żeniem dla wód. Żadna z funkcjonuj ących na terenie gminy oczyszczalni, nie ma trzeciego stopnia oczyszczania, czyli usuwania zwi ązków biogennych. Na podstawie wyników bada ń rzeki Dopływ z j. Tupadłowskiego (B ętlewianki) wida ć, że istnieje konieczno ść rozwi ązania problemów gospodarki ściekowej w rejonie Grochowalska. Jako ść wód tego cieku poni żej Grochowalska i Krojczyna, budzi powa żne zastrze żenia. Powtarzaj ące si ę bardzo wysokie st ęż enia azotanów i zwi ązków fosforu mog ą sta ć si ę przyczyn ą utworzenia tu obszaru szczególnie nara żonego na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego OSN. Ska żenie bakteriologiczne mo że świadczy ć zarówno o nadmiernym nawo żeniu obornikiem, czy gnojowic ą ale równie ż o niekontrolowanym zrzucie ścieków socjalno-bytowych do rzeki. Najpowa żniejszym problemem s ą ścieki powstaj ące na terenach wiejskich. Dotyczy to zarówno zanieczyszcze ń obszarowych, jak i ścieków powstaj ących w nieskanalizowanych terenach wiejskich. W 2011 roku pobór z uj ęć wody wynosił ok. 205,8 tys. m 3 (WUS), co daje ok. 564 m 3/dob ę wody z uj ęć podziemnych. Przy założeniu, że taka wła śnie ilo ść ścieków powstaje, a na funkcjonuj ące oczyszczalnie według danych WUS z terenu miasta i gminy Dobrzy ń n/Wisł ą odprowadzono 54,0 tys.m 3, co daje 148 m 3/d, czyli ok. 26% wszystkich ścieków powstaj ących na terenie gminy. Zanieczyszczenia zawarte w ściekach odprowadzanych z nieskanalizowanych osiedli wiejskich trafiaj ą do rowów melioracyjnych lub s ą odprowadzane bezpo średnio do gruntu. St ąd istnieje pilna potrzeba uregulowania gospodarki ściekowej na obszarach wiejskich. We wsiach o zwartej zabudowie powinny by ć

80 budowane oczyszczalnie wraz z sieci ą kanalizacji sanitarnej. W miejscowo ściach o rozproszonej zabudowie maj ą by ć sukcesywnie budowane oczyszczalnie przyzagrodowe. Przył ącza wodoci ągowe na terenach wiejskich wykonane s ą do prawie 1400 budynków mieszkalnych, z czego jedynie 12 jest podł ączone na istniej ące oczyszczalnie, które praktycznie wszystkie s ą obiektami przestarzałymi. Pomimo, że na terenach wiejskich powstaje bardzo du żo oczyszczalni przydomowych (obecnie funkcjonuje 261) nie rozwi ązuje to problemu. Bardzo trudnym i nie rozwi ązanym dotychczas problemem s ą zanieczyszczenia obszarowe. Według średnich szacunków ponad połow ę wszystkich zanieczyszcze ń dopływaj ących do wód stanowi ą źródła obszarowe powstaj ące w wyniku rolniczego zagospodarowania terenu. Głównymi źródłami tego typu zanieczyszcze ń s ą mineralne i organiczne nawozy stosowane do uprawy ro ślin. Proponuje si ę, aby działania ograniczaj ące zanieczyszczenia przestrzenne obejmowały korzystne dla środowiska zagospodarowanie zlewni, które opierałyby si ę na naturalnych zdolno ściach szaty ro ślinnej ró żnych ugrupowa ń ekologicznych do ograniczania skutków oddziaływania tego typu zanieczyszcze ń. Równie istotne s ą wszystkie elementy zwi ązane ze sfer ą zabiegów agrotechnicznych redukuj ące i racjonalizuj ące wykorzystanie nawozów sztucznych, a tak że chemicznych środków ochrony ro ślin. S ą one w chwili obecnej usankcjonowane przepisami ustawy o nawozach i nawo żeniu oraz kodeksem dobrej praktyki rolniczej. Na uregulowanie problemów gospodarki wodno-ściekowej powinny by ć przeznaczone nie tylko środki własne samorz ądów, ale przede wszystkim środki funduszy ekologicznych.

Kierunki działa ń do 2016 roku: 1. budowa nowej gminnej oczyszczalni ścieków (do czasu zrealizowania inwestycji modernizacja istniej ącej), 2. budowa, rozbudowa i systematyczna modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej, w tym budowa nitki kanalizacji sanitarnej Dobrzy ń – Lenie Wielkie, 3. budowa oczyszczalni przydomowych, 4. szkolenia dla u żytkowników oczyszczalni przydomowych z prawidłowej ich eksploatacji, 5. aktualizacja inwentaryzacji istniej ących szamb oraz kontrola ich szczelno ści, 6. systematyczne prowadzenie kontroli posiadanych przez wła ścicieli nieruchomo ści, dokumentacji stwierdzaj ącej korzystanie z usług usuwania ścieków ze zbiorników bezodpływowych przez uprawnione do tego podmioty,

81 7. prowadzenie akcji edukacyjno-informacyjnej na temat szkodliwo ści dla środowiska i zdrowia ludzi nieuregulowanej gospodarki ściekami. 8. ograniczenie wpływu zanieczyszcze ń z rolnictwa na jako ść wód.

3. HAŁAS KOMUNIKACYJNY Stan klimatu akustycznego jest jednym z najistotniejszych czynników okre ślaj ących jako ść środowiska, bezpo średnio odczuwalnym przez człowieka i maj ący ogromne znaczenie dla mo żliwo ści odpoczynku i regeneracji sił. Nara żenie na długotrwały nadmierny hałas mo że stworzy ć zagro żenie dla zdrowia ludzi. Do czynników maj ących wpływ na poziom hałasu drogowego nale żą : ‹ nat ęż enie ruchu, ‹ struktura strumienia pojazdów, a zwłaszcza udział transportu ci ęż kiego, ‹ stan techniczny pojazdów, ‹ rodzaj i stan techniczny nawierzchni, ‹ charakter zabudowy terenu, ‹ pr ędko ść pojazdów. Dopuszczalne poziomy hałasu okre śla Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826 ze zmianami). Na terenie Miasta i Gminy Dobrzy ń nad Wisł ą dotychczas nie były prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska pomiary hałasu komunikacyjnego. Przez teren gminy nie przebiegaj ą żadne drogi o znaczeniu mi ędzynarodowym czy krajowym. Z wa żniejszych dróg mo żna wymieni ć trzy drogi wojewódzkie: 562 Włocławek- Płock przebiega przez cał ą gmin ę od Krojczyna poprzez Dobrzy ń nad Wisł ą dalej przez Lenie Wielkie do Płocka. Do drogi tej dochodzi w pobli żu m. Dyblin droga nr 558 z Lipna. Od drogi 562 ok. 1 km na wschód od stolicy gminy odchodzi droga nr 541 łącz ąca Dobrzy ń z m. Tłuchowo. Ł ącz ą one gmin ę z miastami: Włocławek, Płock, Lipno i Sierpc. Ta sie ć dróg wojewódzkich umo żliwia równie ż skomunikowanie si ę z drogami krajowymi. Pozostałe drogi to drogi powiatowe i gminne. Dróg powiatowych na terenie miasta i gminy jest ł ącznie 36,04 km, z czego 2,25 km w mie ście Dobrzy ń nad Wisł ą, pozostałe 33,75 km na terenach wiejskich. S ą to drogi utwardzone. Ł ączna długo ść dróg gminnych wynosi 125 km, z czego 20,7 km ma nawierzchni ę bitumiczn ą. Główn ą cech ą charakterystyczn ą sieci transportowej na terenie gminy jest zły stan techniczny dróg.

82 Gmina Dobrzy ń nad Wisł ą poło żna jest poza głównymi szlakami komunikacyjnymi co powoduje, że problem hałasu pochodz ącego od komunikacji jest stosunkowo niewielki. Na terenie miasta i gminy nie były prowadzone pomiary hałasu komunikacyjnego. Uci ąż liwo ści wynikaj ące z nadmiernego hałasu s ą lokalne. Mog ą one dotyczy ć mieszka ńców miasta Dobrzy ń nad Wisł ą mieszkaj ących wzdłuż ulic, po których odbywa si ę ruch tranzytowy Włocławek; Lipno – Płock - drog ą nr 562. Droga ta na znacznych odcinkach, w tym na terenie miasta była remontowa w 2006 roku. Na omawianym terenie nie istnieje problem hałasu pochodz ącego z sektora gospodarczego.

Cel średniookresowy do 2020 roku:

Zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu komunikacyjnego wzdłu ż drogi 562 na terenie miasta.

Kierunki działa ń do 2016 roku. 1. Poprawa jako ści nawierzchni dróg, 2. Budowa ci ągów rowerowo-pieszych, co podniesie nie tylko bezpiecze ństwa ale równie ż płynno ść ruchu pojazdów mechanicznych, co za tym idzie zmniejszy emisj ę zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego i hałas komunikacyjny. 3. Poprawa parametrów technicznych dróg (m.in. szerokości) 4. Skierowanie ruchu tranzytowego poza centrum miasta – budowa obwodnicy, 5. Prowadzenie nasadze ń zieleni ochronnej przy drogach na terenie gminy.

4. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE Promieniowanie elektromagnetyczne, to emisja zaburzenia energetycznego wywołanego przepływem pr ądu elektrycznego lub zmian ą ładunków w źródle. Pole elekromagnetyczne definiowane jest jako pole elektryczne, magnetyczne lub elekromagnetyczne o cz ęstotliwo ści od 0 do 300GHz. Zaburzenie polega na fakcie, że zmiana pola magnetycznego (elektrycznego) z okre ślon ą cz ęstotliwo ści ą, wywołuje zmian ę z t ą sam ą cz ęstotliwo ści ą pola elektrycznego (magnetycznego). Zjawisko elektromagnetyczne opisujemy, podaj ąc nat ęż enie pola elektrycznego, nat ęż enie pola magnetycznego, cz ęstotliwo ść drga ń lub g ęsto ść mocy.

83 Na terenie miasta i gminy s ą zlokalizowane instalacje, które s ą potencjalnymi źródła pól elektromagnetycznych: linie i stacje elektroenergetyczne, stacje bazowe telefonii komórkowej. Zasilanie energi ą elektryczn ą gminy Dobrzy ń nad Wisł ą odbywa si ę ze stacji 110/15kV Włocławek Wschód, lini ą magistraln ą kablowo-napowietrzn ą 15kV. Istnieje mo żliwo ść rezerwowego zasilania poprzez dwie linie magistralne 15kV ze stacji w Lipnie. Obecna sie ć zasilaj ąca średniego napi ęcia pracuje na napi ęciu 15 kV i nie przewiduje si ę zmiany napi ęcia. W północny obszar miasta Dobrzy ń nad Wisł ą wprowadzone s ą trzy linie magistralne napowietrzne 15kV: Włocławek Wschód–Nasiegniewo-Dobrzy ń (AFL-50), Lipno-Suszewo- Bętlewo-Dobrzy ń (AFL-50), Lipno-Tłuchowo-Trzcianka-Dobrzy ń (AFL-50). Od linii magistralnych odchodz ą promieni ście linie napowietrzne AFL-35 zasilaj ące poszczególne stacje transformatorowe 15/04kV. Na terenie gminy zlokalizowane są 2 maszty na terenie miasta Dobrzy ń nad Wisł ą, na których zamontowane s ą anteny stacji telefonii komórkowej: ‹ PTC - Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o.- operator sieci T-mobile – usługi telekomunikacyjne w standardzie GSM w pa śmie 900 MHz, ‹ Polska Telefonia Komórkowa CENTERTEL Sp. z o.o. – operator sieci Orange - usługi telekomunikacyjne w standardzie GSM w pa śmie 900 MHz, ‹ Polkomtel – operator telefonii komórkowej Plus, Simplus, Sami Swoi – usługi telekomunikacyjne w standardzie GSM900, ‹ P4 Spółka z o.o. – operator sieci Play - usługi telekomunikacyjne w standardzie GSM w pa śmie 900 MHz, Zgodnie z art. 123 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150) oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje si ę w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Wykonuje je Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą badania były prowadzone dla masztu przy ul. Szkolnej 1 w Dobrzyniu nad Wisł ą. Pomiary prowadzono miernikiem pola elekromagnetycznego NARDA NBM-550 z sond ą pomiarow ą EF0931 w zakresie cz ęstotliwo ści 100 kHz – 3 GHz. Średnia arytmetyczna zmierzonych warto ści skutecznych nat ęż eń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego była bardzo niska <20V/m. Nie stwierdzono wi ęc przekrocze ń dopuszczalnych poziomów nat ęż enia pola elektromagnetycznego w tym punkcie. Pomiary przeprowadzono w 2010 roku.

84 Planowana jest w miejscowo ści Mokowo budowa nadajnika zapewniaj ącego dost ęp do internetu szerokopasmowego w technologii LTE, czyli Long Term Evolution. To najnowocze śniejsza generacja internetu dostarczanego za pomoc ą masztów telefonii komórkowej. Zapewnia ona kilkakrotnie wi ększ ą pr ędko ść pobierania danych w porównaniu do dotychczas najlepszej technologii 3G. Ł ączy ona zalety internetu mobilnego z jako ści ą porównywaln ą lub lepsz ą od internetu stacjonarnego. Planowana szybko ść to 100 Mb/s.

Cel średniookresowy do 2020 roku

Kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego

Kierunki działa ń do 2016 roku Ochrona przed polami elektromagnetycznymi jest w Polsce jeszcze dziedzin ą now ą. Słu żby ochrony środowiska dopiero od 2006 roku na stale wł ączyły badania pól elektromagnetycznych do bada ń monitoringowych zgodnie z art. 123 ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku reguluje rozporz ądzenie Ministra Środowiska z 30 pa ździernika 2003 roku (Dz. U. Nr 192, poz.1883) Badania prowadzone przez WIO Ś pozwalaj ą na ocen ę skali zagro żenia polami elektromagnetycznymi. W dotychczasowych badaniach prowadzonych przede wszystkim wokół stacji bazowych telefonii komórkowej nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych norm. Wa żnym elementem ochrony przed wpływem pól elektromagnetycznych s ą zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego po świ ęcone wyznaczeniu stref ograniczonego u żytkowania m.in. wokół urz ądze ń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych. Lokalizacja urz ądze ń emituj ącego pola elektromagnetyczne, zgodnie z przepisami, powinna by ć poprzedzona raportem oddziaływania na środowisko, gdzie b ędą wyznaczone strefy ochronne dla tych urz ądze ń. Strefy ochronne musz ą by ć przestrzegane w celu ochrony ludzi przed skutkami pól. Decyzje w sprawie nowych lokalizacji urz ądze ń nadawczych musz ą uwzgl ędnia ć bytowanie ludzi w najbli ższym s ąsiedztwie.

85 Kierunki działa ń do 2016 roku: 1. Egzekwowanie zapisów zawartych w raportach oddziaływania na środowisko, dotycz ących przestrzegania stref ochronnych źródeł emisji pól elektromagnetycznych, 2. Preferowanie nisko konfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych.

5. POWA ŻNE AWARIE I AWARIE PRZEMYSŁOWE Mianem „powa żnych awarii” okre śla si ę negatywne skutki zdarze ń losowych takich jak awarie techniczne, technologiczne w jednostkach stosuj ących, magazynuj ących czy produkuj ących materiały niebezpieczne oraz zdarzenia w trakcie transportu takich substancji. Na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą nie znajduj ą si ę aktualnie zakłady o du żym, czy podwy ższonym ryzyku wyst ąpienia awarii przemysłowej . Firma Handlowa eksport-import Sebastian Onka posiada instalacj ę z amoniakiem, której maksymalna pojemno ść wynosi 10,834 ton amoniaku, st ąd zakład nie kwalifikuje si ę do przedsi ębiorstw o du żym czy zwi ększonym ryzyku. Przez teren gminy przebiegaj ą ruroci ągi ropy i etylenu, których u żytkownikami s ą Zakłady Azotowe „Anwil” S.A. oraz Zakłady Rafineryjno-Petrochemiczne „Orlen” S.A. w Płocku. Ruroci ągi dalekosi ęż ne substancji niebezpiecznych mog ą stworzy ć istotne zagro żenie awari ą. Przebiegaj ą on ze wschodu na zachód tworz ąc korytarz ograniczaj ący inwestycje o szeroko ści ok. 1 km. W pobli żu skrzy żowania drogi od Płomian z drog ą Dobrzy ń –Lipno zlokalizowana jest stacja zasuw SE-2 dla której strefa zagro żenia wynosi 15 m. Przez teren gminy przebiega równie ż gazoci ąg wysokopr ęż ny 2xDn500. Obecnie trwa budowa nowej nitki gazoci ągu Inwestycja jest realizowana przez Gaz-System S.A.. Wojewoda Kujawsko-Pomorski 14 lutego 2011 r. wydał decyzj ę o lokalizacji inwestycji na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, a 21 czerwca 2011 decyzj ę na budow ę gazoci ągu wysokiego ci śnienia o średnicy 700 mm. Gazoci ąg Rembelszczyzna – Gustorzyn o długo ści ok. 176 km b ędzie przebiegał przez województwa kujawsko – pomorskie i mazowieckie. Odcinek kujawsko-pomorski, licz ący ok. 41 km zlokalizowany jest na terenie powiatu włocławskiego i lipnowskiego (gmina Brze ść Kujawski, gmina Lubanie, Fabianki, gmina Dobrzy ń nad Wisł ą, gmina Bobrowniki oraz miasto Włocławek). Zako ńczenie budowy gazoci ągu planowane jest w 2014 r. Obecnie, ze wzgl ędu na inne, pilniejsze zadania z zakresu ochrony środowiska (rozwi ązanie problemów zwi ązanych z gospodark ą wodno-ściekow ą) władze gminy nie planuj ą inwestycji zwi ązanej z gazyfikacj ą obszaru gminy.

86 Potencjalnym źródłem nadzwyczajnych zagro żeń na terenie miasta i gminy jest transport materiałów niebezpiecznych drogami wojewódzkimi, a szczególnie drogami Włocławek, Lipno-Płock (nr 562, 558). Zasady zapobiegania i przeciwdziałania powa żnym awariom okre śla ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku. Przeciwdziałanie powa żnym awariom jest jednym z podstawowych zada ń Inspekcji Ochrony Środowiska. Na terenie gminy w ostatnich latach nie wyst ąpiły zdarzenia o znamionach powa żnej awarii.

Cel średniookresowy do 2020 roku

Zmniejszenie zagro żenia dla mieszka ńców i środowiska z powodu transportu materiałów niebezpiecznych i awarii ruroci ągów

Obowi ązki dotycz ące awarii przemysłowych spoczywaj ą głównie na prowadz ących zakład oraz na organach Pa ństwowej Stra ży Po żarnej. Szczegółowy opis tych obowi ązków podaje ustawa Prawo ochrony środowiska. Zapobieganie awariom prowadzi si ę głównie przez ograniczenie transportu substancji niebezpiecznych, kierowanie ich oznakowanymi trasami omijaj ącymi centra miast, informowanie i edukowanie społecze ństwa o sposobach zapobiegania zagro żeniom, a tak że o sposobie post ępowania w przypadku wyst ąpienia zagro żenia. Powstałe zagro żenie w transporcie drogowym zwalczane s ą przez odpowiednie jednostki stra ży po żarnej. Stra ż Po żarna podejmuje dora źne środki: ‹ Dokonuje zabezpieczenia miejsca wypadku, ‹ Ewakuuje ludno ść , ‹ Koordynuje działania ró żnych słu ż bior ących udział w usuwaniu skutków powa żnej awarii.

Kierunki działa ń do 2016 roku 1. Kontrola szczelno ści instalacji amoniaku oraz ruroci ągów przesyłowych, 2. Wykreowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacjach wyst ąpienia zagro żeń środowiska z tytułu transportu materiałów niebezpiecznych i awarii ruroci ągów przesyłowych.

87 V. GOSPODARKA ODPADAMI 1. ODPADY KOMUNALNE W TYM ULEGAJ ĄCE BIODEGRADACJI Zgodnie z now ą ustaw ą o odpadach z dnia 14 grudnia 2012r. przez odpady komunalne rozumie si ę odpady powstaj ące w gospodarstwach domowych, z wył ączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a tak że odpady niezawieraj ące odpadów niebezpiecznych pochodz ące od innych wytwórców odpadów, które ze wzgl ędu na swój charakter lub skład s ą podobne do odpadów powstaj ących w gospodarstwach domowych; zmieszane odpady komunalne pozostaj ą zmieszanymi odpadami komunalnymi, nawet je żeli zostały poddane czynno ści przetwarzania odpadów, która nie zmieniła w sposób znacz ący ich wła ściwo ści. Źródła odpadów komunalnych stanowi ą: • Gospodarstwa domowe, • Obiekty infrastruktury takie jak m.in.: usługi i rzemiosło, handel, szkolnictwo, obiekty turystyczne, targowiska, obiekty działalno ści gospodarczej i wytwórczej. Zgodnie z „Krajowym Planem Gospodarki Odpadami 2014” (KPGO) na przestrzeni ostatnich kilku lat zaobserwowano ustabilizowanie si ę ilo ści zbieranych odpadów na poziomie 10 mln Mg. Mo że by ć to spowodowane wieloma czynnikami m.in. masow ą emigracj ą, kryzysem finansowo-ekonomicznym, niewła ściwymi praktykami gospodarowania odpadami komunalnymi. Z drugiej strony mo że to by ć efekt świadomie podejmowanych działa ń maj ących na celu zapobieganie powstawaniu odpadów. Zwi ększenie opłat za składowanie odpadów spowodowało podniesienie opłat za odbieranie odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści, a w konsekwencji bardziej ekologiczne zachowania konsumentów, wzmocnione równie ż przez edukacj ę ekologiczn ą.

1.1. Odpady komunalne z gospodarstw domowych i obiektów infrastruktury Zgodnie z „Planem Gospodarki Odpadami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2023” ( WPGO) w roku 2010 na terenie województwa kujawsko-pomorskiego wytworzono 6 678,5 tys. Mg odpadów w tym 517,9 tys. Mg odpadów komunalnych. W stosunku do roku 2009 na terenie województwa kujawsko-pomorskiego ilo ść odpadów wytworzonych wzrosła o 4,2%. W śród odpadów wytworzonych w roku 2010 największ ą grup ę stanowiły odpady z grupy 17 - z budowy, remontów i demonta żu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (wł ączaj ąc gleb ę i ziemi ę z terenów zanieczyszczonych) oraz odpady z instalacji i urz ądze ń słu żą cych zagospodarowaniu

88 odpadów z oczyszczalni ścieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych. Odpady komunalne na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą stan istniej ący • Teren miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą na dzie ń sporz ądzania niniejszego dokumentu zamieszkuje 8030 osób w tym: - miasto – 2323 mieszka ńców - tereny wiejskie - 5707 • Łącznie z terenu miasta i gminy w 2012r. odebrano 596,2 Mg zmieszanych odpadów komunalnych o kodzie 20 03 01 w tym: - z terenu miasta 323,8 Mg - z terenu wiejskiego 278,5 Mg • W przeliczeniu na jednego mieszka ńca daje to mas ę około: - 139 kg zmieszanych odpadów komunalnych na mieszkańca miasta w ci ągu roku - 49 kg na mieszka ńca wsi w ci ągu roku Według danych zawartych w „Sprawozdaniu z realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą”, które stanowi zał ącznik nr 1 do Uchwały Nr VI/29/2011 Rady Miejskiej Dobrzy ń nad Wisł ą z dnia 31 marca 2011 roku w latach 2009-2010 na terenie miasta i gminy zebrano, a nast ępnie poddano unieszkodliwianiu w procesie D5 lub przekazano do unieszkodliwiania nast ępuj ące ilo ści odpadów komunalnych:

Tabela nr 10. Masa odpadów komunalnych zebranych w latach 2009-2011

2009 r. 2010 r. 2011r. Masa Masa Masa Masa Kod Masa odpadów odpadów Masa odpadów Masa odpadów odpadu zebranych unieszkodliw unieszkodliw zebranych unieszkodliw zebranych unieszkodliw odpadów ionych na ionych poza odpadów ionych poza odpadów ionych poza [Mg] terenie terenem [Mg] terenem [Mg] terenem gminy gminy gminy gminy

20 03 01 Zmieszane 623,29 291,00 332,29 550,14 550,14 611,44 611,44 odpady

20 03 03 Odpady z 3,50 3,50 0 0 0 0 0 czyszczenia ulic *Od 2010r. wszystkie zbierane odpady były unieszkodliwiane poza terenem gminy

89 Odpady poddane unieszkodliwieniu na terenie gminy zostały zdeponowane na składowisku odpadów w m. Płomiany. Natomiast odpady unieszkodliwione poza terenem gminy zostały odebrane przez firm ę SITA i przekazane zostały do utylizacji Zakładowi Utylizacyjnemu Odpadów Komunalnych w Kobiernikach k/Płocka. W zwi ązku z przyst ąpieniem do zamkni ęcia i rekultywacji składowiska odpadów w Płomianach w miesi ącu pa ździerniku 2009r. zaprzestano przyjmowania odpadów na składowisku. Wszystkie odpady komunalne zmieszane od pocz ątku 2010r. utylizowane s ą poza terenem gminy. Obecnie odpady komunalne odbierane przez firm ę SITA z terenu miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą przekazywane s ą do regionalnej instalacji zagospodarowania odpadów w Lipnie. Z przedstawionych danych wida ć, i ż masa odpadów komunalnych odbieranych od mieszka ńców terenu miasta i gminy na przestrzeni lat jest wzgl ędnie stała. Bior ąc pod uwag ę źródła wytwarzania odpadów komunalnych oraz analizując ich skład w KPGO wyodr ębniono ni żej wymienione strumienie odpadów: • papier i tektura, • szkło, • metale, • tworzywa sztuczne, • odpady wielomateriałowe, • odpady kuchenne i materiałowe, • odpady mineralne, • frakcja mniejsza ni ż 10 mm, • tekstylia, drewno, • odpady niebezpieczne, • odpady wielkogabarytowe, • odpady z terenów zielonych • inne kategorie. Ponadto w strumieniu odpadów komunalnych wyst ępuj ą równie ż: zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny oraz odpady remontowo-budowlane. Dla wy żej wymienionych strumieni odpadów w WPGO ustalono wska źniki charakterystyki jako ściowej z podziałem na odpady powstaj ące w du żych miastach powy żej 50 tys. mieszka ńców, małych miastach poni żej 50 tys. mieszka ńców oraz na terenach wiejskich, zgodnie morfologi ą opisan ą w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2014.

90 Procentowy skład morfologiczny odpadów komunalnych zgodnie z KPGO w odniesieniu do masy odpadów wytworzonych w 2012r. na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą przedstawia poni ższa tabela.

Tabela nr 11. Skład morfologiczny odpadów komunalnych wytworzonych w gospodarstwach domowych w małych miastach i na obszarach wiejskich w 2012r. Małe miasta do 50 tys. Tereny wiejskie Strumie ń odpadu mieszka ńców Mg/rok % Mg/rok % Odpady kuchenne i ogrodowe 118,83 36,7 92,18 33,1 Szkło 33,03 10,2 27,85 10,0 Tworzywa sztuczne 35,62 11,0 28,69 10,3 Papier i tektura 31,41 9,7 13,93 5,0 Frakcja poni żej 10 mm 22,02 6,8 47,07 16,9 Odpady z terenów zielonych 17,16 5,3 6,96 2,5 Tekstylia 12,95 4,0 5,85 2,1 Inne kategorie 14,57 4,5 13,65 4,9 Odpady wielkogabarytowe 12,95 4,0 11,42 4,1 Odpady mineralne 9,10 2,8 16,71 6,0 Odpady wielomateriałowe 8,42 2,6 3,62 1,3 Metale 4,86 1,5 6,68 2,4 Odpady niebezpieczne 1,94 0,6 2,23 0,8 Drewno 0,97 0,3 1,95 0,7 RAZEM 323,8 100 278,5 100

Według danych z WPGO w 2010r. bilans odpadów komunalnych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego wskazuje, że wska źnik wytwarzania odpadów na jednego mieszka ńca był nast ępuj ący: małe miasto – 245 kg/M/rok; tereny wiejskie - 176,4 kg/M/rok; obiekty produkcyjne, handlowe, usługowe – 65kg/pracownika/rok. Wska źnik wytwarzania odpadów na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą (139 kg/M/rok w mie ście i 49 kg/M/rok na wsi) jest zatem znacznie ni ższy ni ż szacowany w WPGO dla całego województwa. Wynika to m.in. z faktu, i ż w 2012r. odpady komunalne zostały odebrane od 877 wła ścicieli nieruchomo ści, co stanowi nieco ponad 50% wszystkich nieruchomo ści. W zwi ązku z niezawieraniem przez wła ścicieli nieruchomo ści umów na odbiór odpadów komunalnych w 2012r., nadal wyst ępował problem pozbywania si ę tych odpadów w sposób niewła ściwy, poprzez spalanie tworzyw sztucznych w domowych piecach i systemach centralnego ogrzewania, porzucanie odpadów w przydro żnych rowach, lasach, tworzenie tzw.

91 „dzikich wysypisk” odpadów. Znowelizowanie ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach i wprowadzenie tzw. „podatku śmieciowego” powinno rozwi ąza ć problem niekontrolowanego pozbywania si ę odpadów przez mieszka ńców gminy.

1.2. Odpady komunalne selektywnie zbierane Od miesi ąca maja 2006 roku gmina rozpocz ęła wdra żanie selektywnego zbierania odpadów komunalnych w zakresie szkła i tworzyw sztucznych. Według danych zawartych w „Sprawozdaniu z realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą” na terenie gminy w latach 2009-2010 zebrano i poddano procesowi odzysku R 14 nast ępuj ące ilo ści i rodzaje odpadów.

Tabela nr 12. Masa odpadów selektywnie zebranych w latach 2009-2011 2009r. 2010r. 2011r. Kod odpadu Masa [Mg] Masa [Mg] Masa [Mg] Szkło 20 01 02 82,80 85,95 78,85 Tworzywa 15,70 19,45 20,85 sztuczne 20 01 39

W 2012r. firma SITA odebrała z terenu miasta i gminy 76,0 Mg odpadów szkła o kodzie 20 01 02 oraz 27,2 Mg odpadów tworzyw sztucznych o kodzie 20 01 39. Z przedstawionych danych wynika, i ż selektywna zbiórka tworzyw sztucznych rozwija si ę we wła ściwym kierunku tzn. nast ępuje systematyczny wzrost zbieranych selektywnie odpadów. Natomiast w przypadku odpadów szklanych zaobserwowano nieznaczny spadek w stosunku do lat ubiegłych. Nale żałoby w tym wypadku kontrolowa ć czy tendencja ta b ędzie si ę pogł ębia ć czy był to jednorazowy przypadek. W 2012r. gmina osi ągn ęła poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysoko ści 14,84%

1.3. Odpady ulegaj ące biodegradacji Istotn ą cz ęść odpadów komunalnych stanowi ą odpady ulegaj ące biodegradacji. Odpady ulegaj ące biodegradacji s ą to odpady, które ulegaj ą rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów. Do odpadów tych nale żą tzw. bioodpady zgodnie z ustaw ą o odpadach z 14 grudnia 2012r. s ą to odpady ulegaj ące biodegradacji z ogrodów i parków, odpady spo żywcze i kuchenne z gospodarstw domowych, gastronomii, zakładów zbiorowego

92 żywienia, jednostek handlu detalicznego, a tak że porównywalne odpady z zakładów produkuj ących lub wprowadzaj ących do obrotu żywno ść . Do odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji zalicza si ę: - papier i tektur ę, - odzie ż i tekstylia z materiałów naturalnych (50% frakcji tekstyliów), - odpady z terenów zielonych, - odpady kuchenne i ogrodowe, - drewno. Substancje ulegaj ące biodegradacji zawieraj ą równie ż odpady wielomateriałowe oraz frakcj ę drobn ą < 10 mm. Według danych KPGO w roku 1995, który jest rokiem odniesienia, na terenie Polski zostało wytworzonych 4,38 mln Mg komunalnych odpadów ulegających biodegradacji, przy czym na jednego mieszka ńca miasta przypadało 155 kg, za ś na jednego mieszka ńca wsi 47 kg. Odnosz ąc powy ższe wska źniki do miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą nale ży oszacowa ć, że na terenie gminy wytworzono w 2012r. • miasto – 360 Mg • wie ś – 268 Mg odpadów biodegradowalnych. Do chwili obecnej odpady zielone i kuchenne nie były selektywnie zbierane od mieszka ńców, st ąd odpady ulegaj ące biodegradacji stanowiły frakcj ę odpadów w strumieniu odpadów komunalnych kierowanych do składowania. Znaczna cz ęść odpadów ulegaj ących biodegradacji na terenach wiejskich jest zagospodarowywana we własnym zakresie głownie poprzez kompostowanie. Obecnie zgodnie z nowym regulaminem utrzymania czysto ści i porz ądku w gminie zorganizowany jest dwu pojemnikowy system selektywnej zbiórki odpadów. Jeden pojemnik przeznaczony jest na odpady „suche” drugi na „mokre”. Wła śnie odpady „mokre” stanowi ą frakcj ę odpadów ulegaj ących biodegradacji. Taki system zbierania odpadów pozwoli gminie ogranicza ć poziom odpadów ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania w odniesieniu do masy tych odpadów wytworzonych na terenie Polski w 1995r.

W 2012r. na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą osi ągni ęto poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania wynosz ący 13,84% w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995r.

93 1.4. Bilans odpadów komunalnych Bilans odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą, wykonano przyjmuj ąc wyliczenia oparte o mas ę odpadów odebranych od mieszka ńców w 2012r. oraz wska źnik wytwarzania odpadów zgodnie z KPGO.

Tabela nr 13. Bilans odpadów komunalnych w 2012r.

Wska źnik Ilo ść odpadów Lp. Źródło powstawania odpadów nagromadzenia [ Mg/rok ] [ kg/M/rok ] Zmieszane odpady komunalne 1 75,00 602,3 odebrane z terenu gminy 2 Odpady ulegaj ące biodegradacji 78,20 628,0 3 Szkło zbierane selektywnie 9,5 76,0 Tworzywa sztuczne zbierane 4 3,4 27,2 selektywnie RAZEM 166,1 1333,5

Przedstawiony bilans jest teoretyczny, w oparciu o mas ę odpadów odebranych od wła ścicieli nieruchomo ści oraz wska źnik wytwarzania odpadów biodegradowalnych z KPGO. Poniewa ż nie wszyscy wła ściciele nieruchomo ści byli obj ęci systemem zbierania odpadów komunalnych nie mo żna powy ższych danych traktowa ć jako rzeczywistej masy odpadów wytworzonej na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą w 2012r..

System zbierania odpadów komunalnych, odzysk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych Zgodnie ze znowelizowan ą ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach do głównych zada ń gminy nale żą m.in.: • budowa, utrzymanie i eksploatacja własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, • obj ęcie wszystkich wła ścicieli nieruchomo ści na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi; • nadzór gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym realizacja zada ń powierzonych podmiotom odbieraj ącym odpady komunalne od wła ścicieli nieruchomo ści; • ustanowienie selektywnego zbieranie odpadów komunalnych obejmuj ące co najmniej nast ępuj ące frakcje odpadów: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło i opakowania

94 wielomateriałowe oraz odpady komunalne ulegaj ące biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegaj ące biodegradacji; • tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniaj ący łatwy dost ęp dla wszystkich mieszka ńców gminy, • wskazanie miejsc, w których mogą by ć prowadzone zbiórki zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych; • zapewnienie osi ągni ęcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania; • prowadzenie działa ń informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególno ści w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych; • udost ępnianie na stronie internetowej urz ędu gminy oraz w sposób zwyczajowo przyj ęty informacje o podmiotach odbieraj ących odpady komunalne od wła ścicieli nieruchomo ści z terenu danej gminy, miejscach zagospodarowania przez podmioty odbieraj ące odpady komunalne od wła ścicieli nieruchomo ści z terenu danej gminy zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania, osi ągni ętych przez gmin ę oraz podmioty odbieraj ące odpady komunalne w danym roku kalendarzowym wymaganych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania, punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych, zbieraj ących zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny pochodz ący z gospodarstw domowych, • coroczna analiza stanu gospodarki odpadami komunalnymi, w celu weryfikacji mo żliwo ści technicznych i organizacyjnych gminy w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi.

Gminy s ą obowi ązane osi ągn ąć do dnia 31 grudnia 2020 r.: 1) poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysoko ści co najmniej 50% wagowo;

95 2) poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami : odpadów innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysoko ści co najmniej 70% wagowo.

Gminy s ą obowi ązane ograniczy ć mas ę odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania: • do dnia 16 lipca 2013 r. – do nie wi ęcej ni ż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania, • do dnia 16 lipca 2020 r. – do nie wi ęcej ni ż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania – w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Rada gminy, po zasi ęgni ęciu opinii pa ństwowego powiatowego inspektora sanitarnego, uchwala regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy. Gmina Dobrzy ń nad Wisł ą uchwaliła nowy regulamin – Uchwała Nr XXII/132/2012 Rady Miejskiej Dobrzy ń nad Wisł ą z dnia 18 grudnia 2012r. Zgodnie z aktualnym regulaminem utrzymania czysto ści w gminie wła ściciele nieruchomo ści s ą zobowi ązani do selektywnego zbierania, a odbieraj ący odpady do odbierania odpadów komunalnych z podziałem na: 1) „suche” (papier, metal, tworzywo sztuczne, szkło i opakowania wielomateriałowe), 2) „mokre” (odpady komunalne ulegaj ące biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegaj ące biodegradacji, odpady zielone), 3) przeterminowane leki, 4) chemikalia, 5) zu żyte baterie i akumulatory, 6) zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, 7) meble i inne odpady wielkogabarytowe, 8) odpady budowlane i rozbiórkowe, 9) zu żyte opony. Raz w roku zorganizowane zostan ą 3 mobilne punkty selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (tzw. PSZOKI-i) w miejscowo ściach: Chalin, Krojczyn i Dobrzy ń nad Wisł ą. Odbiorem odpadów komunalnych na dzie ń sporz ądzania niniejszego dokumentu, obj ętych jest ok. 1400 nieruchomo ści zamieszkałych. W stosunku do osób, które nie złożyły deklaracji wszcz ęte zostan ą post ępowania w sprawie ustalenia tzw. „opłaty śmieciowej”. Nieruchomo ści wyposa żone s ą w dwa pojemniki (w zale żno ści od liczby osób zamieszkuj ących) o pojemno ściach 120l, 240l, 1100l.

96 W zwi ązku z wej ściem w życie znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach działalno ść w zakresie odbierania odpadów komunalnych jest wykonywana w oparciu o wpis do rejestru działalno ści regulowanej prowadzonego przez Burmistrza Miasta i Gminy Dobrzy ń nad Wisł ą. Na dzie ń sporz ądzania niniejszego dokumentu do powy ższego rejestru wpisani s ą nast ępuj ący przedsi ębiorcy: • „SITA” Płocka Gospodarka Komunalna Sp. z o.o., ul. Przemysłowa 31, 09-400 Płock • Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Lipnie ul. Wyszy ńskiego 44, • Eco-Speed Leszek Bogda ński Kominy ul. Słowikowa 1A, 87-300 Brodnica • Zakład Gospodarki Komunalnej "GRONEKO" Marcin Gronowski, Mikołaj Gronowski Mikorzyn 19, 87 - 732 Lubanie. Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami podmiot odbieraj ący odpady komunalne musi zosta ć wybrany w drodze przetargu. Na terenie gminy Dobrzyń nad Wisł ą przetarg wygrała firma SITA i to ona w oparciu o umow ę z Gmin ą Dobrzy ń nad Wisł ą wykonuje usług ę odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych z nieruchomo ści zamieszkałych, w okresie od 01 lipca 2013r. do 31 grudnia 2014r. Po upływie tego okresu zostanie ponownie przeprowadzony przetarg celem wyłonienia podmiotu odbieraj ącego odpady komunalne z terenu gminy. Pozostali wytwórcy odpadów komunalnych (usługi i rzemiosło, handel, szkolnictwo, obiekty turystyczne, targowiska, obiekty działalno ści gospodarczej i wytwórczej itp.) s ą zobowi ązani nadal do posiadania umowy na odbiór odpadów komunalnych z firm ą, która jest wpisana do rejestru działalno ści regulowanej prowadzonego przez Burmistrza Miasta i Gminy Dobrzy ń nad Wisł ą. SITA Płocka Gospodarka Komunalna odebrane odpady przekazuje do utylizacji na składowisko odpadów komunalnych w Lipnie. Składowisko to jest wyposa żone w lini ę sortownicz ą odpadów oraz kompostowni ę. Na omawianym terenie brak jest instalacji do odzysku odpadów. Odpady zebrane selektywnie w postaci plastiku i szkła s ą odbierane przez firm ę SITA i przekazywane do odzysku poza terenem gminy. Jedyn ą instalacj ą do unieszkodliwiania odpadów zlokalizowan ą na terenie gminy było gminne składowisko odpadów komunalnych w Płomianach. Instalacja ta z powodu niespełnienia wymogów technicznych została zamkni ęta w połowie 2009r. Rekultywacj ę składowiska zako ńczono w 2009r. W fazie poeksploatacyjnej składowisko podlega monitoringowi obejmuj ącemu okres 30 lat, poczynaj ąc od 2010r. Monitoring

97 prowadzony jest dwa razy do roku w zakresie składu i poziomu wód podziemnych, gazu składowiskowego oraz jeden raz w roku w zakresie osiadania powierzchni składowiska.

Regionalna instalacja LIPNO Zgodnie ze znowelizowan ą ustaw ą o odpadach (art. 35 ust. 6) regionaln ą instalacj ą do przetwarzania odpadów komunalnych – jest zakład zagospodarowania odpadów o mocy przerobowej wystarczaj ącej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez co najmniej 120 000 mieszka ńców, spełniaj ący wymagania najlepszej dost ępnej techniki lub technologii, o której mowa w art. 143 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska oraz zapewniaj ący termiczne przekształcanie odpadów lub: 1) mechaniczno-biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielanie ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści lub w cz ęś ci do odzysku, lub 2) przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzanie z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4, lub 3) składowanie odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych o pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych. Zgodnie z WPGO w województwie kujawsko-pomorskim podstaw ą gospodarki odpadami komunalnymi do dnia 31 grudnia 2015 r. b ędzie siedem Regionów Gospodarki Odpadami Komunalnymi (RGOK). Pocz ąwszy od dnia 1 stycznia 2016 r., tj. od uruchomienia Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Bydgosko-Toru ńskiego Obszaru Metropolitarnego, podstaw ą gospodarki odpadami komunalnymi w województwie b ędzie 6 Regionów Gospodarki Odpadami Komunalnymi. Teren miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą został wł ączony do 3 Regionu Gospodarki Odpadami Komunalnymi tj. regionu Lipnowsko-Rypi ńskiego.

98 Tabela nr 14. Lipnowsko-Rypi ński region gospodarowania odpadami.

Region 3 Lipnowsko-Rypi ński Funkcjonuj ące regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK) Lokalizacja Rodzaj instalacji Zarz ądzaj ący/ Wła ściciel instalacji (RIPOK) -Instalacja do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego Przedsi ębiorstwo Usług przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz Komunalnych LIPNO pozostało ści z sortowani odpadów komunalnych o w Lipnie Sp. z o.o. gmina Lipno (W) pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie ul. Kardynała Wyszy ńskiego krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż 47, 87-600 Lipno powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych Instalacje przewidziane do zast ępczej obsługi regionu do czasu uruchomienia pozostałych regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych Lokalizacja Rodzaj instalacji Zarz ądzaj ący/ Wła ściciel instalacji Sortownia odpadów komunalnych Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych LIPNO Instalacja przetwarzania odpadów biodegradowalnych- w Lipnie Sp. z o.o. gmina Lipno (M) pryzma energetyczna ul. Kardynała Wyszy ńskiego 47, 87-600 Lipno Sortownia odpadów komunalnych Regionalny Zakład Utylizacji PUSZCZA Instalacja przetwarzania odpadów biodegradowalnych- Odpadów Komunalnych MIEJSKA pryzma energetyczna “RYPIN” Sp. z o.o. gmina Rypin (W) Puszcza Miejska 24 Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne 87-500 Puszcza Miejska Sortownia odpadów surowcowych Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej BRODNICA Sp. z o.o. Brodnica gmina Brodnica Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne ul. Gajdy 13, 87-300 Brodnica Instalacje przewidziane do zast ępczej obsługi regionu w przypadku gdy znajduj ąca si ę w nich instalacja regionalna uległa awarii lub nie mo że przyjmowa ć odpadów z innych przyczyn Lokalizacja Rodzaj instalacji Zarz ądzaj ący/ Wła ściciel instalacji (RIPOK) - Instalacja do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego Przedsi ębiorstwo Gospodarki przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz MACHNACZ Komunalnej pozostało ści z sortowani odpadów komunalnych o gmina Brze ść Saniko Sp. z o.o. pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie Kujawski ul. Komunalna 4, 87-800 krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż Włocławek powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (RIPOK) - Instalacja do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego Przedsi ębiorstwo Usług przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz Komunalnych NIED ŹWIED Ź pozostało ści z sortowani odpadów komunalnych o i Mieszkaniowych gmina D ębowa pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie EKOSYSTEM Sp.z o.o. Łąka krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż w W ąbrze źnie powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego ul. Matejki 13, 87-200 przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych Wąbrze źno

99 2. POZOSTAŁE ODPADY WYTWARZANE NA TERENIE GMINY W TYM ODPADY NIEBEZPIECZNE I ODPADY Z SEKTORA GOSPODARCZEGO Zgodnie z danymi banku danych lokalnych GUS liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie miasta i gminy w 2012r. przedstawiała si ę nast ępuj ąco.

Tabela nr 15. Wykaz podmiotów gospodarczych Liczba podmiotów gospodarczych Rolnictwo, Nazwa miejscowo ści Przemysł, Pozostała Ogółem le śnictwo, łowiectwo budownictwo działalno ść i rybołówstwo Dobrzy ń nad Wisł ą 169 3 44 122 Bachorzewo 22 2 4 16 Chalin 41 3 9 29 Dyblin 8 0 2 6 Glewo 7 0 0 7 Główczyn 2 0 0 2 Grochowalsk 19 0 5 14 Kamienica 3 0 0 3 Kisielewo 9 0 1 8 Kocho ń 7 3 2 2 Kolonia Chalin 0 0 0 0 Kr ępa 4 1 1 2 Krojczyn 43 7 5 31 Lenie Wielkie 12 2 1 9 Michałkowo 2 0 0 2 Mokowo 14 4 2 8 Mokówko 4 0 1 3 Płomiany 14 2 4 8 Ruszkowo 3 1 1 1 Stracho ń 0 0 0 0 Stró żewo 2 0 1 1 Szpiegowo 22 2 9 11 Tulibowo 6 0 3 3 Wierznica 5 1 2 2 Zbyszewo 6 2 1 3 Razem: 424 33 98 293

Na terenie omawianej gminy do głównych odpadów z sektora gospodarczego nale żą odpady z przemysłu rolno-spo żywczego grupa 02 w katalogu odpadów. Odpady z sektora rolno-spo żywczego powstaj ą głównie w ubojniach, zakładach przetwórstwa mi ęsnego, mleczarniach, chłodniach, gospodarstwach rolnych, ogrodniczych i hodowlanych cukrowniach, gorzelniach i innych zakładach zajmuj ących si ę produkcj ą i przetwórstwem

100 żywno ści. Sposób wykorzystania gospodarczego to głównie sprzeda ż jako pasza dla zwierz ąt lub zastosowanie jako nawóz organiczny. Na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą spo śród funkcjonuj ących podmiotów gospodarczych tej bran ży główn ą rol ę odgrywaj ą: o Grupa Producentów Owoców i Warzyw „NATURA”, Dobrzy ń nad Wisł ą o Zakłady Wytwórcze CHEKO Sp. z o.o. Gorzelnia Grochowalsk o Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna AGROPOL w Leniach Wielkich o Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Bachorzewie Druga grupa odpadów z sektora gospodarczego maj ąca najwi ększy udział w śród masy wytwarzanych odpadów na terenie gminy to odpady z procesów termicznych. Odpady powstałe w energetyce, według katalogu odpadów, stanowi ą 10 grup ę. Ilo ść żużlu wytworzonego w 2012r. przez Urz ąd Gminy (2 kotłownie) wynosił około 20 Mg. Żużel został przekazany do wykorzystania na utwardzenie dróg. Pozostali wytwórcy to 4 kotłownie szkolne (Dobrzy ń nad Wisł ą, Chalin, Dyblin i Krojczyn). Ponadto na terenie gminy zlokalizowane s ą 3 kotłownie lokalne: Chalin – 1 budynek wielorodzinny (Wspólnota Mieszkaniowa po SKR), Bachorzewo – 3 budynki wielorodzinne (Wspólnota Mieszkaniowa Bachorzewo), Lenie Wielkie– 4 budynki wielorodzinne (RSP Lenie Wielkie - nie funkcjonuj ąca). Dotychczas na terenie gminy nie organizowano odbioru odpadów wielkogabarytowych. Aktualnie odpady te b ędą odbierane w mobilnych punktach selektywnej zbiórki odpadów komunalnych raz w roku w miejscowo ściach: Chalin, Krojczyn i Dobrzy ń nad Wisł ą. Odpady z budowy, remontów i demonta żu w katalogu odpadów zaklasyfikowane s ą w grupie 17. W 2012r. firma SITA odebrała od mieszka ńców gminy Dobrzy ń nad Wisł ą 1,1 Mg zmieszanych odpadów gruzu o kodzie 17 01 07. Na terenie miasta Dobrzy ń nad Wisł ą funkcjonuje mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków komunalnych. We wsi Dyblin skanalizowany jest teren miejscowego osiedla domków jednorodzinnych i obiekt szkoły, ścieki odprowadzane s ą do lokalnej mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków. Ponadto funkcjonuj ą lokalne oczyszczalnie ścieków w Chalinie i Krojczynie obsługuj ące obiekty szkolne i przyszkolne zasoby mieszkaniowe. Oprócz w/w oczyszczalnia znajduje si ę jeszcze w Leniach Wielkich dla wielorodzinnych budynków mieszkalnych w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej AGROPOL. Zakład Usługowy „WOD-BUD” Zdzisław Kli ński, Nasiegniewo 62A, 87-811 Fabianki – Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji, ul. Sportowa 3, 87-610 Dobrzy ń nad Wisł ą, prowadzi nast ępuj ącą gospodark ę odpadami powstaj ącymi na oczyszczalni ścieków: piasek z

101 piaskownika wywo żony jest beczkowozem przez firm ę „Zoltar” Bogucin, gm. Fabianki na zlecenie bezpo średnio na składowisko odpadów w Starym Brze ściu Kujawskim. Skratki s ą magazynowane i wapnowane na terenie oczyszczalni ścieków w betonowym boksie. Po zgromadzeniu odpowiedniej ilo ści wywo żone s ą na składowisko odpadów w Fabiankach. Osad ściekowy jest zag ęszczany i w workach magazynowany na paletach. Po wykonaniu bada ń wykorzystywany jest do celów rolniczych. W przypadku odpadów niebezpiecznych na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą cz ęść odpadów niebezpiecznych jest wytwarzana w gospodarstwach domowych i w du żej mierze trafia na składowisko w strumieniu odpadów komunalnych. Pozostała cz ęść odpadów powstaje w sektorze gospodarczym. • Aktualnie na terenie gminy tylko w 1 aptece umieszczony jest pojemnik na przeterminowane leki. W 2012r. odebrano 32,3 kg odpadów o kodzie 20 01 32 leki inne ni ż wymienione w 20 01 31*. • Na terenie gminy brak jest punktów zbierania zu żytych baterii i akumulatorów, a tak że zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, nie b ędących punktami sprzeda ży. Ostatni ą nieodpłatn ą zbiórkę odpadów zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ących z gospodarstw domowych, z terenu miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą, gmina przeprowadziła w 2011r. Zebrano około 1,5 Mg odpadów. W 2012r. gmina nie prowadziła zbiórki tych odpadów. Jednak uczniowie Publicznego Gimnazjum w Dobrzyniu nad Wisł ą bior ący udział w konkursie „Drugie życie elektro śmieci” dotycz ącym prawidłowej gospodarki odpadami obejmuj ącymi zu żyte baterie i zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny prowadz ą w tej placówce punkt zbiórki przedmiotowych odpadów. • W 2012r. dokonano demonta żu i utylizacji wyrobów zawieraj ących azbest w ilo ści 56,8 Mg. • Na terenie gminy brak jest punktu zbierania pojazdów lub stacji demonta żu pojazdów posiadaj ących zezwolenie marszałka województwa. Wycofane z eksploatacji pojazdy mieszka ńcy przekazuj ą do stacji demonta żu zlokalizowanych poza terenem gminy. Szczegółowe informacje na temat gospodarki odpadami z sektora gospodarczego, w tym prognozowanych zmian i zakładanych celów, przedstawione zostały w WPGO. Z uwagi na brak obowi ązku sporz ądzania planów gospodarki odpadami na szczeblu gminnym w niniejszym opracowaniu skupiono si ę na gospodarce odpadami komunalnymi w tym ulegaj ącymi biodegradacji. Gospodarka tymi odpadami (równie ż odpadami niebezpiecznymi

102 w strumieniu odpadów komunalnych i odpadami problemowymi np. wielkogabarytowe) generuje najwi ęcej problemów na poziomie gminy. Ponadto w zakresie zbierania i zagospodarowywania tych odpadów gmina ma najwi ęcej obowi ązków nało żonych przez obowi ązuj ące przepisy prawne. Odpady powstaj ące w ró żnych gał ęziach sektora gospodarczego s ą poza kontrol ą władz gminy. Gmina mo że jedynie nadzorowa ć odbieranie odpadów komunalnych powstaj ących w sektorze gospodarczym. Gospodark ę pozostałymi odpadami w zakresie wytwarzania, zbierania, przetwarzania itp. kontroluje wła ściwy miejscowo wojewódzki inspektor ochrony środowiska. W ramach swoich mo żliwo ści gmina podczas rejestracji nowych przedsi ębiorców wyra żaj ących ch ęć prowadzenia działalno ści w zakresie gospodarowania odpadami tj. zbieranie, transport, przetwarzanie informowała o obowi ązkach wynikaj ących z przepisów ustawy o odpadach poprzez kierowanie do wła ściwego referatu Urz ędu lub Inspektoratu Ochrony Środowiska . Na terenie gminy brak jest obecnie instalacji do przetwarzania odpadów. Działalno ść taka umo żliwiłaby przetwarzanie niektórych odpadów, np. tworzyw sztucznych z selektywnej zbiórki, na terenie gminy bez konieczno ści transportu do innych instalacji poło żonych poza terenem gminy. Władze gminy w ramach swoich kompetencji mog ą jedynie wspiera ć, na etapie decyzji środowiskowej, nowych przedsi ębiorców i inwestorów, którzy wyra żaj ą ch ęć do prowadzenie takiej działalno ści. Działalno ść taka, prowadzona z zachowaniem wszystkich obowi ązuj ących przepisów i z poszanowaniem dla środowiska mo że przynie ść korzy ści zarówno ekonomiczne i ekologiczne.

3. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI Do głównych problemów w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi zarówno na szczeblu krajowym, wojewódzkim jak i gminnym nale żą : - w przypadku mieszka ńców obj ętych odbiorem odpadów komunalnych brak segregacji odpadów pozwalaj ącej odzyska ć surowce wtórne. Problem ten wynika zarówno z braku wiedzy na temat korzy ści dla środowiska wynikaj ących z odzyskiwania surowców wtórnych jak i przyzwyczajenia mieszka ńców do umieszczania wszystkich odpadów w jednym pojemniku. W miar ę upływu czasu przewiduje si ę, i ż problem ten b ędzie si ę zmniejszał, patrz ąc cho ćby na pa ństwa zachodnie gdzie wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów wiele lat temu, spowodowało przyzwyczajenie si ę mieszka ńców do takiego sposobu zbierania odpadów,

103 - w przypadku odpadów ulegaj ących biodegradacji szczególnie na terenach wiejskich nale ży kła ść nacisk na zagospodarowywanie tych odpadów we własnym zakresie. Zagospodarowanie odpadów ulegaj ących biodegradacji na terenach miast poprzez skrupulatne oddzielanie ich od pozostałej masy odpadów i umieszczanie w pojemnikach przeznaczonych na odpady „mokre” równie ż znacznie zmniejszyłoby mas ę tych odpadów kierowanych na składowisko, - problem stanowi nadal niewła ściwe zagospodarowanie odpadów niebezpiecznych, które nie są zbierane selektywnie i tym samym trafiaj ą wraz ze strumieniem odpadów komunalnych na składowisko, - brak zainteresowania ze strony du żej liczby mieszkańców środowiskiem naturalnym i negatywnym wpływem jakie mo że powodowa ć niewła ściwa gospodarka odpadami. W zwi ązku z powy ższym edukacja ekologiczna od najmłodszych lat w my śl zasady „czym skorupka za młodu nasi ąknie…” wydaje si ę by ć niezwykle wa żnym zadaniem ci ągłym realizowanym przez gmin ę wraz z placówkami edukacyjnymi.

4. PROGNOZOWANE ZMIANY W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI W TYM ULEGAJ ĄCYMI BIODEGRADACJI Prognoza demograficzna Głównego Urz ędu Statystycznego dla województwa kujawsko- pomorskiego wykazuje w najbli ższych dwóch dekadach (do roku 2035) nast ępuj ące tendencje zmian liczby i struktur ludno ści. Dla powiatu lipnowskiego prognozowany jest spadek liczby ludno ści o 0,2% do 2018r. w stosunku do liczby ludno ści w 2010r. Z danych Urz ędu Gminy wynika, i ż w 2010r. miasto i gmin ę Dobrzy ń nad Wisł ą zamieszkiwało: • miasto - 2376 mieszka ńców • wie ś - 5775 mieszka ńców • razem – 8151 mieszka ńców Natomiast obecna liczba mieszka ńców wynosi: • miasto - 2323 mieszka ńców • wie ś - 5707 mieszka ńców • razem – 8030 mieszka ńców Z przedstawionych danych wida ć spadek liczby ludno ści w stosunku do 2010r. o 2,3% dla miasta i o 1,2% dla wsi. Spadek ten jest znacznie wi ększy ni ż prognozowany przez urz ąd statystyczny. Jednak nale ży zało żyć, że liczba mieszka ńców mo że ulega ć równie ż

104 niewielkiemu wzrostowi w niektórych latach. Tak wi ęc do obliczenia prognozy przyj ęto spadek liczby ludno ści wskazany w WPGO, jako średni spadek liczby ludno ści. Przyjmuj ąc jako baz ę liczb ę ludno ści z 2010r. nale ży prognozowa ć spadek liczby ludno ści do 2018r. o około 5 mieszka ńców dla miasta i około 12 mieszka ńców dla wsi. Poniewa ż dla potrzeb niniejszego dokumentu nale ży odnie ść te liczby do lat 2016, i 2020 obliczono średni roczny spadek liczby ludno ści na poziomie 0,6 mieszka ńca na rok dla terenu miasta oraz 1,5 mieszka ńca na rok dla terenów wiejskich. Przyjmuj ąc prognozy statystyczne mo żna zakłada ć, że liczba ludno ści na terenie miasta i gminy w wyniesie: • w roku 2016 – około 2372 mieszka ńców miasta i 5766 mieszka ńców wsi • w roku 2020 – 2370 mieszka ńców miasta i 5760 mieszka ńców wsi

Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 prognozuje wzrost wytwarzania odpadów komunalnych domowych na poziomie 1,2%-1,6% rocznie/osob ę. Według danych z WPGO w 2010r. bilans odpadów komunalnych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego wskazuje, że wska źnik wytwarzania odpadów na jednego mieszka ńca był nast ępuj ący: małe miasto – 245 kg/M/rok; tereny wiejskie - 176,4 kg/M/rok. W oparciu o prognoz ę wzrostu z KPGO, (przyjmuj ąc najni ższy poziom wzrostu 1,2%) mo żna zało żyć, że wska źnik wytwarzania odpadów komunalnych na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą b ędzie wynosił: • w roku 2016 – około 263 kg/M/rok w mie ście i 189 kg/M/rok na terenach wiejskich • w roku 2020 – około 274 kg/M/rok w mie ście i około 198 kg/M/rok na terenach wiejskich Bior ąc pod uwag ę prognoz ę liczby mieszka ńców i wska źnik wytwarzania odpadów mo żna prognozowa ć nast ępuj ące ilo ści odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą: • w roku 2016 – 624 Mg w mie ście; 1090 Mg na terenach wiejskich • w roku 2020 – 649 Mg w mie ście, 1140 Mg na terenach wiejskich

Prognozowany skład morfologiczny odpadów komunalnych zgodnie z KPGO w odniesieniu do prognozowanej masy odpadów wytworzonych w 2016r. i 2020r. na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą przedstawia poni ższa tabela.

105

Tabela nr 16. Skład morfologiczny odpadów komunalnych wytworzonych w gospodarstwach domowych w małych miastach i na obszarach wiejskich w 2016r. i 2020r.

2016r. 2020r. Strumie ń odpadu Miasto Tereny wiejskie Miasto Tereny wiejskie Mg/rok % Mg/rok % Mg/rok % Mg/rok % Odpady kuchenne i 229,0 36,7 360,79 33,1 238,18 36,7 377,34 33,1 ogrodowe Szkło 63,65 10,2 109,0 10,0 66,2 10,2 114,0 10,0 Tworzywa sztuczne 68,64 11,0 112,27 10,3 71,39 11,0 117,42 10,3 Papier i tektura 60,5 9,7 54,5 5,0 62,95 9,7 57,0 5,0 Frakcja poni żej 10 mm 42,43 6,8 184,21 16,9 44,13 6,8 192,66 16,9 Odpady z terenów 33,07 5,3 27,25 2,5 34,4 5,3 28,5 2,5 zielonych Tekstylia 24,96 4,0 22,89 2,1 25,96 4,0 23,94 2,1 Inne kategorie 28,08 4,5 53,41 4,9 29,21 4,5 55,86 4,9 Odpady 24,96 4,0 44,69 4,1 25,96 4,0 46,74 4,1 wielkogabarytowe Odpady mineralne 17,47 2,8 65,4 6,0 18,17 2,8 68,4 6,0 Odpady wielomateriałowe 16,22 2,6 14,17 1,3 16,87 2,6 14,82 1,3 Metale 9,36 1,5 26,16 2,4 9,74 1,5 27,36 2,4 Odpady niebezpieczne 3,74 0,6 8,72 0,8 3,89 0,6 9,12 0,8 Drewno 1,87 0,3 7,63 0,7 1,95 0,3 7,98 0,7 RAZEM 624 100 1090 100 649 100 1140 100

5. CELE I KIERUNKI DZIAŁA Ń W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI W TYM ULEGAJ ĄCYMI BIODEGRADACJI Wojewódzki plan gospodarki odpadami opracowany zgodnie z wytycznymi Krajowego planu gospodarki odpadami 2014 (KPGO), okre śla doj ście do systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju, w którym w pełni realizowane s ą zasady gospodarki odpadami, a szczególnie zasada post ępowania z odpadami zgodnie z hierarchi ą gospodarki odpadami, poprzez: • zapobieganie i minimalizacj ę ilo ści wytwarzanych odpadów oraz ograniczenie ich wła ściwo ści niebezpiecznych, • odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystywanie odpadów, wykorzystanie wła ściwo ści materiałowych i energetycznych odpadów, • unieszkodliwianie poprzez składowanie tylko w przypadku gdy odpadów nie mo żna podda ć procesom odzysku.

106 Cele główne wynikaj ące z dokumentów wy ższego rz ędu (uwzgl ędniaj ąc polityk ę ekologiczn ą pa ństwa i KPGO): • zwi ększenie udziału odzysku, w szczególno ści recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równie ż odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska, • zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowiska odpadów, • wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. Celami w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi są: • zapobieganie powstawaniu odpadów komunalnych, • obj ęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych 100% mieszka ńców do roku 2014, • rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów do roku 2015, • zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych w 2013 r. wi ęcej ni ż 50%, a w 2020 r. wi ęcej ni ż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., • zmniejszenie do ko ńca 2014 r. masy składowanych odpadów komunalnych do maksymalnie 60% wytworzonych odpadów, • osi ągni ęcie w terminie do 31 grudnia 2020 r. poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego wykorzystania materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych w wysoko ści minimum 50% ich wagowo, • rozwój selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, • zwi ększenie udziału odzysku, w tym w szczególno ści odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, • rozbudowa systemu odzysku i unieszkodliwiania zużytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego oraz zu żytych baterii i akumulatorów ukierunkowanego na całkowite wyeliminowanie ich składowania, • zapewnienie pełnej skuteczno ści działania systemu zbierania i demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz odzysku, w tym recyklingu odpadów powstaj ących z pojazdów wycofanych z eksploatacji, • tworzenie Regionów Gospodarki Odpadami Komunalnymi i prowadzenie wspólnych systemowych i kompleksowych rozwi ąza ń w gospodarce odpadami komunalnymi, • budowa i eksploatacja gminnych punktów selektywnego zbierania odpadów,

107 • zredukowanie liczby składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i oboj ętne, na których są składowane odpady komunalne, • zrekultywowanie zamykanych składowisk odpadów, • wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów i „dzikich wysypisk”. Zgodnie z wytyczonymi celami w zakresie odzysku i recyklingu w regionach obejmuj ących mniej ni ż 300 tys. mieszka ńców, okre ślonych w wojewódzkich planach gospodarki odpadami, gdzie preferowan ą metod ą przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych b ędzie ich mechaniczno-biologiczne przetwarzanie, wymagane jest prowadzenie selektywnego zbierania i odbierania nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: − odpady zielone z ogrodów i parków, − papier i tektura (w tym opakowania, gazety, czasopisma, itd.), − odpady opakowaniowe ze szkła w podziale na szkło bezbarwne i kolorowe, − tworzywa sztuczne i metale, − zu żyte baterie i akumulatory, − zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, − przeterminowane leki, − chemikalia (farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe, itd.), − meble i inne odpady wielkogabarytowe, − odpady budowlano-remontowe, − odpady z gastronomii i punktów zbiorowego żywienia. Na terenach wiejskich zalecane jest prowadzenie selektywnego zbierania i odbierania nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: − papier i tektura (w tym opakowania, gazety, czasopisma, itd.), − odpady opakowaniowe ze szkła w podziale na szkło bezbarwne i kolorowe, − tworzywa sztuczne i metale, − zu żyte baterie i akumulatory, − zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, − przeterminowane leki, − chemikalia (farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe, itd.), − meble i inne odpady wielkogabarytowe, − odpady budowlano-remontowe.

108 Na terenach wiejskich odpady zielone mog ą by ć zagospodarowane we własnym zakresie w kompostowniach przydomowych. W ramach zorganizowanego w gminie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi prowadzone b ędzie selektywne zbieranie odpadów komunalnych. Zgodnie z przyj ętym systemem gospodarowania odpadami w danej gminie rada gminy uchwala regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy, w którym zostan ą zawarte przyj ęte rozwi ązania systemowe m.in. obowi ązek selektywnego zbierania w/w frakcji odpadów. Pozostałe frakcje odpadów komunalnych mog ą by ć zbierane ł ącznie jako zmieszane odpady komunalne. Odpady zebrane selektywnie nale ży gromadzi ć i transportowa ć w sposób zapobiegaj ący ich zmieszaniu. Odpady komunalne ulegaj ące biodegradacji Osi ągni ęcie zakładanych celów w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi ulegaj ącymi biodegradacji wymaga realizacji nast ępuj ących działa ń: − promowania i wspierania selektywnego zbierania odpadów oraz kompostowania odpadów kuchennych i zielonych na obszarach wiejskich, podmiejskich i peryferyjnych miast, poprzez edukacj ę ekologiczn ą, finansowanie lub współfinansowanie zakupu przydomowych kompostowników, − budowy kompostowni odpadów zielonych z parków i ogrodów, − budowy regionalnych instalacji termicznego i mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych. Cel średniookresowy do 2020 roku • Rozwój selektywnej zbiórki odpadów ulegaj ących biodegradacji, aby w 2020 r. składowanych było nie wi ęcej ni ż 35% masy odpadów wytworzonych w 1995 r., • Rozwój selektywnej zbiórki odpadów surowców wtórnych, celem osi ągni ęcia: V poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego u życia nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysoko ści co najmniej 50% wagowo; V poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysoko ści co najmniej 70% wagowo. • Rozwój selektywnej zbiórki odpadów takich jak przeterminowane leki, chemikalia, zu żyte baterie i akumulatory, zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, odpady budowlane i rozbiórkowe, zu żyte opony.

109 Zało żone cele i podstawowe kierunki działa ń przedstawione w niniejszym opracowaniu s ą zgodne z obowi ązuj ącymi przepisami prawa polskiego, dyrektywami Unii Europejskiej, oraz obowi ązuj ącymi dokumentami: Polityk ą Ekologiczn ą Pa ństwa, Krajowym Planem Gospodarki Odpadami oraz Planem Gospodarki Odpadami Województwa Kujawsko- Pomorskiego. Realizacja działa ń i zada ń wskazanych w opracowaniu umo żliwi spełnienie obowi ązuj ących wymogów prawnych, uporz ądkowanie gospodarki odpadami, zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych do składowania, zwi ększenie odzysku surowców wtórnych oraz popraw ę jako ści środowiska na terenie miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą.

Kierunki działa ń do 2016 roku 1. Obj ęcie tzw. „podatkiem śmieciowym” i zorganizowaną zbiórk ą odpadów wszystkich mieszka ńców miasta i wsi, a co za tym idzie wyeliminowanie niekontrolowanego wprowadzania odpadów komunalnych do środowiska. 2. Dalsze rozwijanie na terenie miasta i wsi selektywnej zbiórki odpadów surowców wtórnych w szczególno ści, selektywne zbieranie odpadów papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła i opakowa ń wielomateriałowych oraz odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegaj ących biodegradacji. 3. Propagowanie zagospodarowania odpadów ulegaj ących biodegradacji we własnym zakresie poprzez kompostowanie w przydomowych kompostownikach. 4. Utworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniaj ący łatwy dost ęp dla wszystkich mieszka ńców gminy. W tym na takie odpady jak: przeterminowane leki, chemikalia, zu żyte baterie i akumulatory, meble i inne odpady wielkogabarytowe, odpady budowlane i rozbiórkowe, zu żyte opony. 5. Zwi ększenie cz ęstotliwo ści i ilo ści selektywnego zbierania odpadów komunalnych w oparciu o tzw. PSZOKI-i, docelowo stworzenie stałych punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych. 6. Wskazanie miejsc, w których mog ą by ć prowadzone zbiórki zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych. 7. Zapewnienie osi ągni ęcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania. 8. Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do maksymalnie 60% wytworzonych odpadów.

110 9. Prowadzenie działa ń informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególno ści w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Bie żą ce informowanie społecze ństwa o miejscach i sposobach selektywnej zbiórki odpadów, które mo żna wykorzysta ć jako surowce wtórne, o czasie i miejscach zbiórki odpadów niebezpiecznych, wielkogabarytowych itp.

111 VI. PROBLEMY EKOLOGICZNE - PODSUMOWANIE Analiza zasobów i walorów poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego, ocena stanu i zagro żeń ich jako ści oraz analiza stopnia wpływu człowieka na poszczególne składniki pozwala sformułowa ć najbardziej istotne problemy ekologiczne gminy Dobrzy ń nad Wisł ą:

1. Jako ść wód powierzchniowych (badanych w latach 2010-2012) V Zbiornik Włocławek, badany w 2012 roku – umiarkowany potencjał ekologiczny, V Dopływ z j. Tupadłowskiego (B ętlewianka), badana w 2010 roku – wody poni żej dobrego potencjału ekologicznego, V Świnka, badana w 2012 roku – słaby potencjał ekologiczny, V Struga Kamieniecka, badana w 2012 roku – umiarkowany potencjał ekologiczny, V Jezioro Chali ńskie, badane w 2011 roku – umiarkowany stan ekologiczny, V Wody podziemne ujmowane na uj ęciu w Dobrzyniu maj ą ponadnormatywny poziom manganu, barwy i utlenialno ści i s ą jedynie warunkowo dopuszczone do eksploatacji. Na pozostałych uj ęciach w Chalinie, Grochowalsku i Zadusznikach jedynie sporadycznie wyst ępuj ą przekroczenia wska źników fizykochemicznych i mikrobilogicznych. Wody powierzchniowe gminy s ą zagro żone nie osi ągni ęciem roku dobrego stanu ekologicznego do 2015. Wody podziemne gminy s ą zagro żone nie osi ągni ęciem do 2015 roku dobrego stanu chemicznego, mikrobiologicznego i ilo ściowego . 2. Jako ść powietrza atmosferycznego V Obszar gminy jest w strefie, gdzie stwierdzono przekroczenia norm pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo( α)pirenu w pyle. W trakcie pomiarów na terenie Dobrzynia nad Wisł ą (2007 rok), wówczas równie ż odnotowano b. wysokie st ęż enia pyłu. V Gmina nara żona na uci ąż liwo ść emisji niskiej. 3. System gospodarowania odpadami komunalnymi V Główn ą metod ą unieszkodliwiania odpadów jest ich składowanie,

V Brak wdro żonego systemu segregacji odpadów komunalnych.

112 VII. PLAN OPERACYJNY NA LATA 2013-2016 Przedstawione w poprzednich rozdziałach cele ekologiczne do 2020 roku i strategia ich realizacji s ą podstaw ą dla planu operacyjnego na lata 2013 – 2016 obejmującego konkretne przedsi ęwzi ęcia (inwestycyjne i pozainwestycyjne), maj ące priorytet w skali gminy.

1. PRIORYTETY EKOLOGICZNE Ocena stanu i tendencji zmian w zakresie poszczególnych komponentów środowiska oraz analiza uci ąż liwo ści i zagro żeń, przy uwzgl ędnieniu wymaga ń w zakresie ochrony środowiska s ą podstaw ą do sformułowania priorytetów ochrony środowiska dla miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą do 2016 roku. Wśród najwa żniejszych kryteriów branych pod uwag ę nale ży wymieni ć: • wymogi wynikaj ące z ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach i ustawy Prawo wodne oraz innych ustaw komplementarnych, • dysproporcje pomi ędzy stanem wymaganym a istniej ącym, • mo żliwo ść uzyskania zewn ętrznego wsparcia finansowego.

Bior ąc pod uwag ę powy ższe kryteria proponujemy, w perspektywie najbli ższych czterech lat, nast ępuj ącą hierarchie potrzeb: W zakresie poprawy jako ści środowisk a: • Poprawa jako ści wód – gospodarka wodno-ściekowa jest t ą dziedzin ą, która wymaga najwi ększej liczby przedsi ęwzi ęć w celu poprawy jako ści wód. S ą to najwa żniejsze w skali gminy przedsi ęwzi ęcia wynikaj ące z konieczno ści spełnienia przez gmin ę przyj ętych przez Polsk ę zobowi ąza ń w zakresie wdra żania wymaga ń dyrektywy 91/271/EWG, dotycz ącej oczyszczania ścieków komunalnych. • Utrzymanie dobrej jako ści wody do picia - w tym zakresie modernizacja stacji uzdatniania wody, budowa II stopnia uzdatniania wody oraz rozbudowa i poprawa stanu sieci wodoci ągowej (likwidacja rur azbestowych). • Racjonalizacja gospodarki odpadami - wprowadzenie nowoczesnej gospodarki odpadami komunalnymi, zapewniaj ącej odzysk odpadów i zmniejszenie masy odpadów unieszkodliwianych przez składowanie.

113 W zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego u żytkowania zasobów przyrody: • Wzrost lesisto ści gminy (racjonalne wykorzystanie gruntów V klasy) W zakresie zada ń systemowych: • Rozwój rolnictwa ekologicznego, • Rozwój energetyki odnawialnej, • Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców gminy.

Nale ży zaznaczy ć, że cz ęsto realizacja konkretnego przedsi ęwzi ęcia przynosi wielokrotn ą korzy ść . Wynika to z faktu, że poszczególne elementy środowiska i uci ąż liwo ści środowiskowe s ą ze sob ą powi ązane i poprawa jako ści lub ochrona jednego z nich zwykle skutkuje popraw ą lub ochron ą pozostałych.

2. PLAN OPERACYJNY NA LATA 2013 – 2016 W formułowaniu planu operacyjnego, a wi ęc listy przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w latach 2013 –2016, uwzgl ędniono kryteria wyboru przedstawione wy żej. Na li ście znalazły si ę m.in. przedsi ęwzi ęcia: • uzgodnione podczas konsultacji z przedstawicielami samorz ądu. • zgłoszone do realizacji w najbli ższych czterech latach przez osoby fizyczne i jednostki i zakłady przemysłowe • proponowane do finansowania ze środków pomocowych UE, Nale ży podkre śli ć, że zaproponowana lista przedsi ęwzi ęć nie zamyka mo żliwo ści realizowania innych, charakteryzuj ących si ę mniejsz ą skal ą, a tym samym mniejszym jednostkowym efektem. Oznacza to równocze śnie mo żliwo ść realizacji przedsi ęwzi ęć nie wskazanych w zał ączonej tabeli, ale takich, które mieszcz ą si ę w ramach kierunków działa ń nakre ślonych w poprzednim rozdziale.

114 Tabela nr 17. Lista przedsi ęwzi ęć proponowanych do realizacji w latach 2013-2016

Koszt Jednostka Lata Potencjalne źródła Opis przedsi ęwzi ęcia ogółem realizuj ąca realizacji finansowania w tys. zł Woda i ścieki Modernizacja oczyszczalni w Dobrzyniu - modernizacja Gmina Dobrzy ń Środki własne 2013-2014 cz ęś ci mechanicznej – nad Wisł ą WFO ŚiGW instalacja sita b ębnowego Uj ęcie wody w Dobrzyniu Środki własne Gmina Dobrzy ń n/Wisł ą – budowa nowej 2013-2014 bd WFO ŚiGW nad Wisł ą studni Fundusze strukturalne Modernizacja stacji uzdatniania wody w Środki własne Gmina Dobrzy ń Dobrzyniu nad Wisł ą – 2013-2016 ok.700,0 WFO ŚiGW nad Wisł ą budowa instalacji - II stopie ń Fundusze strukturalne uzdatniania wody Modernizacja stacji uzdatniania wody w Środki własne Gmina Dobrzy ń Dobrzyniu nad Wisł ą – 2013-2016 ok. 300,0 WFO ŚiGW nad Wisł ą budowa zbiornika Fundusze strukturalne retencyjnego Likwidacja ruroci ągów Gmina Dobrzy ń Środki własne azbestowych w Dobrzyniu 2013-2016 nad Wisł ą Fundusze strukturalne nad Wisł ą (ul. Słu żba Polsce) Projekt dokumentacji technicznej wraz z Gmina Dobrzy ń Środki własne pozwoleniami i realizacja 2013-2016 nad Wisł ą Fundusze strukturalne nowej oczyszczalni ścieków w Dobrzyniu nad Wisł ą Wła ściciele Środki własne Budowa oczyszczalni gospodarstw WFO ŚiGW ścieków przydomowych przy udziale 2013-2016 środki wła ścicieli (przyzagrodowych) Gminy Dobrzy ń nieruchomo ści nad Wisł ą Aktualizacja inwentaryzacji Urz ąd Miasta zbiorników na ścieki i 2013-2016 Środki własne i Gminy kontrola ich szczelno ści Budowa podczyszczalni Wła ściciel Środki własne ścieków przemysłowych obiektu PPHU 2013-2016 Fundusze strukturalne w Szpiegowie „Orpak” Budowa instalacji Środki własne umo żliwiaj ącej wykorzystanie ANDUR – 2013-2016 wła ściciela, wody deszczowej co celów Zakład Ślusarski Fundusze strukturalne technologicznych Powietrze Termomodernizacja – wymiana kotła na eko- groszek wraz z wymian ą Gmina Dobrzy ń Środki własne 2013 ok. 25,0 przył ączy hydraulicznych - nad Wisł ą WFO ŚiGW Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Krojczynie Termomodernizacja – Gmina Dobrzy ń Środki własne ocieplenie budynku 2013-2014 nad Wisł ą WFO ŚiGW Gimnazjum w Krojczynie

115 Termomodernizacja – Gmina Dobrzy ń Środki własne modernizacja kotłowni przy 2013-2016 bd nad Wisł ą WFO ŚiGW budynku Urz ędu Gminy Termomodernizacja – Gmina Dobrzy ń Środki własne ocieplenie budynku Urz ędu 2013-2016 bd nad Wisł ą WFO ŚiGW Gminy Termomodernizacja – Gmina Dobrzy ń Środki własne cz ęś ciowa wymiana okien w 2013-2016 bd nad Wisł ą WFO ŚiGW szkole w Chalinie Termomodernizacja – wymiana okien w Gmina Dobrzy ń Środki własne 2013-2016 bd zabytkowym budynku Szkoły nad Wisł ą WFO ŚiGW Podstawowej w Krojczynie Dobrzy ń n/Wisł ą – budowa Wła ściciel Środki własne 6 elektrowni wiatrowych o 2013-2016 bd obiektu Fundusze strukturalne mocy 2 MW Grochowalsk – budowa Wła ściciel Środki własne elektrowni wiatrowej o mocy 2013-2016 bd obiektu Fundusze strukturalne do 1 MW Grochowalsk – budowa Wła ściciel Środki własne elektrowni wiatrowej o mocy 2013-2016 bd obiektu Fundusze strukturalne do 1 MW Zbyszewo – budowa Wła ściciel Środki własne elektrowni wiatrowej o mocy 2013-2016 bd obiektu Fundusze strukturalne do 0,9 MW Kamienica – budowa Wła ściciel Środki własne elektrowni wiatrowej o mocy 2013-2016 obiektu Fundusze strukturalne 150 kW Przyroda Wojewódzki Bie żą ca piel ęgnacja pomnika Środki własne Konserwator 2003-2016 bd przyrody WFO ŚiGW Przyrody, UMiG Wła ściciel gruntu Zalesianie terenów / Agencja Środki własne nieprzydatnych rolniczo – V Rozwoju i 2013-2016 bd Fundusze strukturalne i VI klasa Modernizacji Rolnictwa Utrzymanie i konserwacja Zarz ądcy dróg 2013-2016 bd Środki własne drzew w pasach drogowych Projekt oraz realizacja Gmina Dobrzy ń Środki własne zagospodarowania terenów 2013-2016- bd nad Wisł ą Fundusze strukturalne wokół portu w Dobrzyniu Edukacja ekologiczna Edukacja ekologiczna Urz ąd Miasta społecze ństwa w dziedzinie i Gminy gospodarowania odpadami– 2013-2016 Środki własne gminy placówki działania propagandowe i oświatowe informacyjne Urz ąd Miasta Konkursy ekologiczne, i Gminy Środki własne spotkania, organizowanie Dni 2013-2016 bd Nadle śnictwo WFO ŚiGW ziemi, Dni Lasu Skrwilno Organizowanie akcji Urz ąd Miasta i Środki własne „Sprz ątanie Świata” oraz Gminy 2013-2016 bd Fundusze organizowania akcji własnej placówki interwencyjne gminy sprz ątanie gminy oświatowe Wspieranie finansowe Gmina Dobrzy ń Środki własne wyjazdów dzieci do 2013-2016 bd nad Wisł ą WFO ŚiGW „zielonych szkół”

116 Budowa ście żki dydaktycznej Gmina Dobrzy ń Środki własne 2013-2016 wzdłu ż kraw ędzi wysoczyzny nad Wisł ą WFO ŚiGW Rolnictwo Środki własne Zakup aeratora, do RSP Agropol 2013-2016 bd WFO ŚiGW mineralizacji obornika Fundusze strukturalne Szkolenie rolników w zakresie: ‹ Ekologizacja wsi poprzez wdra żanie tzw. „Dobrej Kultury Rolnej”, ‹ Biogazownie szans ą dla rolnictwa, Ośrodek Środki własne ‹ OZE Doradztwa 2013-2016 bd Fundusze strukturalne ‹ zasad ekologicznego Rolniczego zagospodarowania zagrody wiejskiej, ‹ stosowania środków ochrony ro ślin przy użyciu nowoczesnych opryskiwaczy wła ściciele Powstawanie gospodarstw Środki własne gospodarstw/ 2013-2016 bd ekologicznych Fundusze strukturalne ODR Transport Odnowa nawierzchni, budowa zatok, oraz ci ągu pieszo- Wojewódzki rowerowego na drodze 2013-2016 bd środki własne Zarz ąd Dróg wojewódzkiej nr 541na odcinku Tłuchowo-Dobrzy ń Remont drogi powiatowej Powiatowy 2741C na odcinku Zbyszewo 2013-2016 bd Środki własne Zarz ąd Dróg -Dobrzy ń n/Wisł ą –4,8 km Powiatowy Zarz ąd Dróg, Wojewódzki bie żą ce utrzymanie dróg 2013-2016 bd Środki własne Zarz ąd Dróg, Gmina Dobrzy ń nad Wisł ą Poło żenie dywanika Gmina Dobrzy ń asfaltowego - droga 2013-2016 bd Środki własne nad Wisł ą Wierznica - Kocho ń Odpady Obj ęcie zorganizowan ą zbiórk ą odpadów wszystkich Środki własne mieszka ńców gminy. Tym Gmina Dobrzy ń (koszty ewentualnych do ko ńca 2014r samym wyeliminowanie nad Wisł ą post ępowa ń niekontrolowanego administracyjnych) pozbywania si ę odpadów Kontrola wła ścicieli nieruchomo ści, na których nie Środki własne zamieszkuj ą mieszka ńcy, a Urz ąd Miasta (koszty ewentualnych Zadanie ci ągłe powstaj ą odpady komunalne i Gminy post ępowa ń (posiadanie umowy z administracyjnych) przedsi ębiorc ą )

117 Środki mieszka ńców, Mieszka ńcy mo żliwo ść Realizacja przydomowych gminy skorzystania z kompostowników na odpady 2013-2016 Urz ąd Miasta pomocy gminy na biodegradowalne i Gminy zakup kompostowników Gmina Dobrzy ń Rozbudowa systemu nad Wisł ą selektywnego zbierania z podmiotami Środki własne, odpadów surowców wtórnych 2013-2016 odbieraj ącymi Fundusze strukturalne i odpadów odpady biodegradowalnych komunalne Zorganizowanie systemu zbiórki odpadów Gmina Dobrzy ń niebezpiecznych m.in. nad Wisł ą, zu żytego sprz ętu podmioty Środki własne, 2013-2016 elektrycznego, baterii i zbieraj ące Fundusze strukturalne akumulatorów, odpady przeterminowanych leków i niebezpieczne chemikaliów. Organizowanie okresowych Gmina Dobrzy ń zbiórek odpadów zu żytych nad Wisł ą, Środki własne, opon, odpadów podmioty 2013-2016 Fundusze strukturalne wielkogabarytowych i odbieraj ące budowlanych. odpady.

118 Tabela nr 18. Lista przedsi ęwzi ęć proponowanych do realizacji w latach 2017-2020

Koszt Jednostka Lata Potencjalne źródła Opis przedsi ęwzi ęcia ogółem realizuj ąca realizacji finansowania w tys. zł Woda i ścieki Budowa sieci kanalizacji Gmina Dobrzy ń Środki własne sanitarnej Lenie Wielkie – 2017-2020 bd nad Wisł ą Fundusze strukturalne Dobrzy ń n/Wisł ą Likwidacja oczyszczalni w Środki własne Leniach Wielkich, podł ączenie Gmina Dobrzy ń 2017-2020 bd WFO ŚiGW ścieków na oczyszczalni ę w nad Wisł ą Fundusze strukturalne Dobrzyniu Wła ściciele Środki własne nieruchomo ści Budowa o przydomowych WFO ŚiGW przy udziale 2017-2020 bd czyszczalni ścieków środki wła ścicieli Gminy Dobrzy ń nieruchomo ści nad Wisł ą sukcesywna rozbudowa sieci Gmina Dobrzy ń Środki własne 2017-2020 bd kanalizacji sanitarnej nad Wisł ą Fundusze strukturalne Budowa sieci kanalizacji sanitarnej Bachorzewo – Środki własne Gmina Dobrzy ń Dobrzy ń n/Wisł ą i skierowanie 2017-2020 bd WFO ŚiGW nad Wisł ą ścieków na oczyszczalni ę w Fundusze strukturalne Dobrzyniu Budowa kanalizacji sanitarnej Środki własne Gmina Dobrzy ń Szpiegowo, Grochowalsk wraz z 2017-2020 bd WFO ŚiGW nad Wisł ą oczyszczalni ą w Grochowalsku Fundusze strukturalne Środki własne Likwidacja starej i budowa nowej Gmina Dobrzy ń 2017-2020 bd WFO ŚiGW oczyszczalni w Krojczynie nad Wisł ą Fundusze strukturalne Budowa kanalizacji sanitarnej Środki własne Gmina Dobrzy ń Chalin – Chudzewo - Mokowo 2017-2020 bd WFO ŚiGW nad Wisł ą wraz z oczyszczalni ą w Mokowie Fundusze strukturalne Powietrze Termomodernizacja – ocieplenie Wła ściciele budynków na Osiedlu lokali, Środki własne 2017-2020 bd Mieszkaniowym w Dobrzyniu Gmina Dobrzy ń WFO ŚiGW nad Wisł ą Termomodernizacja – Starostwo docieplenie pozostałej cz ęś ci Środki własne Powiatowe 2017-2020 budynku szkoły Zespołu Szkół WFO ŚiGW w Lipnie w Dobrzyniu Środki własne Gmina Dobrzy ń Gazyfikacja terenu gminy 2017-2020 WFO ŚiGW nad Wisł ą Fundusze strukturalne Przyroda Wła ściciele gruntów / Sukcesywne zalesianie gruntów Agencja Środki własne 2017-2020 bd rolnych V i cz ęś ciowo VI klasy Rozwoju i Fundusze strukturalne Modernizacji Rolnictwa

119 Gmina Dobrzy ń nad Wisł ą Środki własne Bie żą ca piel ęgnacja pomnika Wojewódzki 2017-2020 bd Fundusze przyrody Konserwator interwencyjne Przyrody Utrzymanie i konserwacja drzew Zarz ądcy dróg 2017-2020 bd Środki własne w pasach drogowych Edukacja ekologiczna Edukacja ekologiczna społecze ństwa w dziedzinie UMiG gospodarowania odpadami– placówki Środki własne gminy działania propagandowe i oświatowe informacyjne Konkursy ekologiczne, UMiG Środki własne spotkania, organizowanie Dni Nadle śnictwo 2017-2020 bd WFO ŚiGW ziemi, Dni Lasu Skrwilno Organizowanie akcji „Sprz ątanie Urz ąd Miasta Środki własne Świata” oraz organizowania akcji i Gminy 2017-2020 bd Fundusze własnej gminy sprz ątanie gminy Placówki interwencyjne oświatowe Wspieranie finansowe wyjazdów Urz ąd Miasta Środki własne 2017-2020 bd dzieci do „zielonych szkół” i Gminy WFO ŚiGW Rolnictwo Szkolenie rolników w zakresie ODR 2017-2020 bd rolnictwa ekologicznego Transport Sukcesywna wymiana Gmina Dobrzy ń Środki własne nieutwardzonych nawierzchni 2017-2020 bd nad Wisł ą WFO ŚiGW dróg gminnych na bitumiczn ą Wojewódzki i Bie żą ce remonty dróg Środki własne Powiatowy 2017-2020 bd wojewódzkich i powiatowych WFO ŚiGW Zarz ąd Dróg Odpady Kontrola wła ścicieli Środki własne gminy nieruchomo ści, na których nie – koszty zamieszkuj ą mieszka ńcy, a Urz ąd Miasta 2017-2020 ewentualnych powstaj ą odpady komunalne i Gminy post ępowa ń (posiadanie umowy z administracyjnych przedsi ębiorc ą ) Środki własne mieszka ńcy Realizacja przydomowych mieszka ńców, gminy kompostowników na odpady 2017-2020 dotacje gminy na Gmina Dobrzy ń biodegradowalne zakup nad Wisł ą kompostowników Gmina Dobrzy ń Rozbudowa systemu nad Wisł ą z selektywnego zbierania odpadów podmiotami Środki własne, surowców wtórnych i odpadów odbieraj ącymi 2017-2020 Środki UE biodegradowalnych odpady komunalne Zorganizowanie systemu zbiórki Gmina Dobrzy ń odpadów niebezpiecznych m.in. nad Wisł ą, zu żytego sprz ętu elektrycznego, podmioty Środki własne, baterii i akumulatorów, zbieraj ące 2017-2020 Środki UE przeterminowanych leków i odpady chemikaliów niebezpieczne

120 Gmina Dobrzy ń Organizowanie okresowych nad Wisł ą, zbiórek odpadów zu żytych opon, Środki własne, podmioty 2017-2020 odpadów wielkogabarytowych i Środki UE odbieraj ące budowlanych. odpady.

121 VIII. ZAR ZĄD ZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

1. WPROWADZENIE Program ochrony środowiska dla Gminy Dobrzy ń nad Wisł ą zostaje przyj ęty do realizacji na podstawie uchwały Rady Gminy. Efektywne wdro żenie i zarz ądzanie niniejszym Programem wymaga du żego zaanga żowania administracji samorz ądowej, a tak że współpracy pomi ędzy wszystkimi instytucjami zaanga żowanymi w zagadnienia ochrony środowiska. Jedn ą z głównych funkcji władz samorz ądowych jest funkcja reguluj ąca polegaj ąca na stanowieniu prawa lokalnego w formie uchwał i decyzji administracyjnych zwi ązanych z zagadnieniami obj ętymi Programem. Kolejn ą jest funkcja wykonawcza oraz działania kontrolne. W realizacji Programu b ędzie uczestniczy ć oprócz władz gminy wiele innych podmiotów w tym głównym beneficjentem b ędzie społeczno ść lokalna. Wł ączanie do procesu szerokiego grona uczestników zapewnia jego akceptacj ę i równomierne obci ąż enie poszczególnych partnerów w postaci środków i obowi ązków. Dlatego równie wa żną funkcj ą władz gminy jest kreowanie i wspieranie tych działań ukierunkowanych na popraw ę środowiska miasta, które prowadzone s ą z udziałem partnerów – podmiotów zewn ętrznych. Bezpo średnim realizatorem programu b ędą podmioty gospodarcze planuj ące i realizuj ące inwestycje zgodnie z kierunkami nakre ślonymi przez Program, jak równie ż samorz ąd gminy jako realizatorzy inwestycji w zakresie ochrony środowiska na swoim terenie. Podmioty te będą równie ż przekazywały informacje w ramach monitoringu realizacji zada ń Programu i efektów w środowisku. Bezpo średnim odbiorc ą programu b ędzie społecze ństwo gminy. Bardzo wa żna jest równie ż współpraca z s ąsiednimi gminami, bowiem zagro żenia dla środowiska maj ą pochodzenie lokalne, ale mog ą one oddziaływa ć tak że na znacznie wi ększych obszarach. St ąd te ż wynika potrzeba rozwi ąza ń tych problemów w oparciu o współprac ę z s ąsiednimi gminami, np. w zakresie gospodarki odpadami. Współpraca taka, oprócz pozytywnych efektów dla środowiska mo że przynie ść tak że korzy ści ekonomiczne. Program ochrony środowiska jest narz ędziem wdra żania polityki ekologicznej pa ństwa a tak że cz ęś ci ą procesu programowania i realizacji zrównowa żonego rozwoju Miasta i Gminy. Oznacza to, że w Program musz ą by ć wpisane zasady zarz ądzania środowiskiem. System zarz ądzania powinien składa ć si ę podstawowych elementów: instrumentów zarz ądzania, monitoringu, sprawozdawczo ści z realizacji Programu, harmonogramu działa ń.

122 2. INSTRUMENTY POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA Zarz ądzanie Programem b ędzie si ę odbywa ć z wykorzystaniem instrumentów, które pozwol ą na jego weryfikacj ę w oparciu o wyniki monitorowania procesów zachodz ących w otoczeniu realizowanej polityki środowiskowej. Instrumenty słu żą ce realizacji Programu wynikaj ą z ustaw Prawo ochrony środowiska, o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, Prawo geologiczne i górnicze, Prawo budowlane. Zaliczamy do nich instrumenty prawne, finansowe, społeczne i strukturalne.

2.1 Instrumenty prawne Wśród instrumentów prawnych szczególne miejsce maj ą plany zagospodarowania przestrzennego (prawo miejscowe). Działania władz samorz ądowych, przedsi ębiorstw i innych podmiotów zwi ązane z ochron ą środowiska musz ą by ć osadzone w realiach obowi ązuj ącego planu wojewódzkiego i planów miejscowych. Do instrumentów prawnych zaliczono równie ż: pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, koncesje geologiczne, raporty i przegl ądy ekologiczne. Szczególnym instrumentem prawnym stał si ę monitoring, czyli jako ściowy i ilo ściowy pomiar stanu środowiska. Monitoring był zwykle zaliczany do instrumentów społecznych (informacyjnych), jako bardzo wa żna podstawa analiz, ocen czy decyzji. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czyni je instrumentem o znaczeniu prawnym.

2.2 Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych nale żą : V opłaty za korzystanie ze środowiska - za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, za pobór wód i odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, za składowanie odpadów, wył ączanie gruntów rolnych i le śnych z produkcji, usuwanie drzew i krzewów. V administracyjne kary pieni ęż ne - pobiera si ę je w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, kar ę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy. Stawki kar zwykle s ą kilkakrotnie wy ższe ni ż opłaty i trafiaj ą do funduszy celowych. Ustawa prawo ochrony środowiska przewiduje mo żliwo ść odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieni ęż nych.

123 V kredyty i dotacje z funduszy celowych: np. ochrony środowiska i gospodarki wodnej V pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po życzek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło żenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud żetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych i in.

2.3 Instrumenty społeczne Instrumenty społeczne słu żą realizacji zasady uspołecznienia zarz ądzania rozwojem gminy poprzez budowanie i usprawnianie partnerstwa. Wyró żniono dwie kategorie działa ń z punktu widzenia władz samorz ądowych: V wewn ętrzne - dotycz ące działa ń samorz ądów, realizowane poprzez działania edukacyjne, V zewn ętrzne – konsultacje, debaty publiczne, kampanie edukacyjne itp.

2.4 Instrumenty strukturalne Wśród instrumentów strukturalnych wyró żniamy programy strategiczne, programy wdro żeniowe oraz systemy zarz ądzania środowiskowego. Dokumentami okre ślaj ącymi tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego jest Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dobrzy ń nad Wisł ą oraz Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Dobrzy ń nad Wisł ą. S ą one baz ą dla opracowania programów sektorowych (np. dot. rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska, itd.).

3. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 3.1. Zasady monitoringu W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Z tego wzgl ędu wa żne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego b ędzie mo żliwe dokonanie oceny procesu wdra żania, jak i równie ż b ędą mogły by ć dokonane ewentualne modyfikacje Programu. Monitoring powinien by ć sprawowany w nast ępuj ących zakresach: monitoring środowiska, monitoring programu, monitoring odczu ć społecznych. Monitoring środowiska – system kontroli środowiska dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo że by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa żniejszych kryteriów, na

124 podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i immisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, s ą wykonywane w ramach działalno ści WIO Ś, WSSE, PIG, IMGW, a obszary cenne przyrodniczo tj.: lasy, ł ąki, u żytki ekologiczne, znane s ą instytucj ą takim jak np. Wojewódzki Konserwator Przyrody, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych, Urz ędy Gmin. Monitoring programu – najwa żniejszym wska źnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zada ń, które powinno si ę odbywa ć np. co dwa lata, na podstawie zestawienia planu działa ń przewidzianych do realizacji z post ępem ich wdro żenia. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale ży dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Powodem mog ą by ć np. brak czasu, pieni ędzy, zasobów ludzkich lub te ż zmiana kolejno ści przewidzianych w programie zada ń priorytetowych. Monitoring odczu ć społecznych – jest sprawowany na podstawie bada ń opinii społecznej.

3.2. Monitorowanie wdra żania programu Wdra żanie Programu Ochrony Środowiska b ędzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: • Okre ślenia stopnia wykonania przedsi ęwzi ęć / działa ń • Okre ślenia stopnia realizacji przyj ętych celów • Oceny rozbie żno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem • Analizy przyczyn tych rozbie żno ści. Burmistrz Miasta i Gminy Dobrzy ń nad Wisł ą b ędzie oceniał co dwa lata stopie ń wdro żenia Programu. Ocena ta b ędzie podstaw ą przygotowania raportu w wykonania Programu. W pocz ątkowym okresie wdra żania Programu, równie ż co dwa lata b ędzie weryfikowana lista przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w najbli ższych czterech latach. W cyklu czteroletnim b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów średniookresowych (obejmuj ący okres do 2020 roku). Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotycz ących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. • Ocena post ępów we wdra żaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu co dwa lata • Aktualizacja planu operacyjnego (co dwa lata)

125 • Aktualizacja polityki ochrony środowiska, tj. celów ekologicznych i kierunków działania (co cztery lata). Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu Podstaw ą wła ściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczo ści, oparty na wska źnikach stanu środowiska i zmiany presji na środowisko, a tak że na wska źnikach świadomo ści społecznej. W tabeli poni żej zaproponowano istotne wska źniki, przyjmuj ąc że lista ta nie jest wyczerpuj ąca i b ędzie sukcesywnie modyfikowana.

Stan wyj ściowy Lp Wska źnik (2011/2012r.) A. Wska źniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko Pył PM – C SO 2 – A NO 2 – A CO – A 1. Jako ść powietrza atmosferycznego (WIO Ś 2012 rok) C6H6 - A As – A B( α)P – C Cd – A Ni – A Oszacowano, że wody s ą 2. Jako ść wód powierzchniowych zagro żone nie osi ągni ęciem dobrego stanu wód do 2015 r. cz ęść wód wymaga II stopnia 3. Jako ść wód podziemnych uzdatniania 4. Łączna długo ść sieci wodoci ągowej 248,2 km 5. Łączna długo ść sieci kanalizacji sanitarnej 10,0 km 6. Ludno ść obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków ok. 26 % Ścieki komunalne wymagaj ące oczyszczenia odprowadzane do 7. ok. 420 m 3/d wód powierzchniowych lub do ziemi 8. Ilo ść przydomowych oczyszczalni ścieków 261 9. Ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych / 1 mieszka ńca / rok 74 kg 10. Ilo ść wytworzonych odpadów komunalnych w 2012 roku 596,2 Mg 11. Liczba eksploatowanych złó ż surowców mineralnych 0 12. Wska źnik lesisto ści 2,4 % 13. Powierzchnia terenów obj ętych ochron ą prawn ą 0 % 14. Liczba obiektów obj ętych ochron ą prawn ą 1 15. Liczba wyst ąpienia poważnych awarii 0 476,3 ty ś.zł 16. Nakłady inwestycyjne na ochron ę środowiska (WUS za 2011) B. Wska źniki świadomo ści społecznej Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska 17. b.d. wg oceny jako ściowej Ilo ść i jako ść interwencji (wniosków) zgłaszanych przez 18. b.d. mieszka ńców 19. Liczba, jako ść i skuteczno ść kampanii edukacyjno-informacyjnych, b.d.

126 Okre ślenie powy ższych wska źników wymaga posiadania odpowiednich informacji: V Pochodz ących z monitoringu środowiska (grupa A). Informacje te pochodzą z Urz ędu Miasta i Gminy oraz WIO Ś. V Pochodz ących z przeprowadzenia odpowiednich bada ń społecznych (grupa B), np. raz na 4 lata. Badania te powinny by ć prowadzone przez wyspecjalizowane jednostki badania opinii społecznej, a tak że ocenie odbioru przez społecze ństwo efektów programu przez ilo ść i jako ść interwencji zgłaszanych do Urz ędu Gminy, Starostwa, WIO Ś. W oparciu o analiz ę wska źników grupy A i grupy B b ędzie mo żliwa ocena efektywno ści realizacji Programu ochrony środowiska a w oparciu o t ą ocen ę – aktualizowa ć program.

127 IX. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA Zakłada si ę, że głównym źródłem realizacji celów wyznaczonych dla gminy Dobrzy ń nad Wisł ą b ędą: • Środki własne gminy, • Środki Unii Europejskiej, • Środki bud żetu Województwa (dotacje), • Środki bud żetu Pa ństwa (dotacje, subwencje), • Środki funduszy celowych jak np.: funduszu ochrony środowiska, • Środki prywatne. Dokładne okre ślenie źródeł finansowania, a szczególnie wielko ści środków stwarza du że trudno ści szczególnie po 2013 roku. Odnosi si ę to zarówno do środków własnych gminy jak i innych, w tym szczególnie dost ępno ści środków unijnych w nast ępnym okresie programowym. Parlament Europejski przyj ął projekt Wieloletnich Ram Finansowych, czyli bud żetu unijnego na lata 2014-2020 o warto ści 960 miliardów euro. Nowy bud żet unijny jest szans ą na stworzenie w Polsce innowacyjnej, oszcz ędnie korzystaj ącej z zasobów naturalnych, gospodarki. Nowe ramy finansowe b ędą zgodne ze strategi ą Europa 2020, w której Unia stawia na innowacyjn ą i „zielon ą” gospodark ę. Oznacza to na przykład, że 20% wszystkich wydatków bud żetowych powinno słu żyć ochronie klimatu, tak, aby zarówno Polityka Spójności, jak i środki przeznaczane na rolnictwo czy badania i rozwój przyczyniały si ę do realizacji unijnych celów redukcji emisji gazów cieplarnianych. Dzi ęki koncentracji wsparcia, w Polityce Spójno ści wi ęcej przyznanych Polsce środków wydawa ć b ędziemy na badania i rozwój, małe i średnie przedsi ębiorstwa, teleinformatyk ę, odnawialne źródła energii czy efektywno ść energetyczn ą. W regionach mniej rozwini ętych na te cele ma zosta ć przeznaczonych co najmniej 50% środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Z informacji Ministerstwa Rozwoju Regionalnego wynika, że planowane s ą zmiany si ęgaj ące nawet samego układu dokumentów programowych. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Obszarów Wiejskich – II filar (EFRRO) i Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR) oraz Fundusz Spójno ści (FS) (dale fundusze WRS) zostały zobowi ązane do realizacji wspólnych celów tematycznych wynikaj ących z Europa 2020, i w ślad za tym zostan ą obj ęte Wspólnymi Ramami Strategicznymi (WRS) przygotowywanymi przez Komisj ę Europejsk ą.

128 Dokument ten ma pełni ć form ę zagwarantowania odpowiednich warunków do efektywnego i optymalnego inwestowania zarówno na etapie planowania strategicznego poprzez etap promowania i wdra żania wszystkich Funduszy obj ętych WRS. W projekcie zmian zawarto równie ż propozycj ę podziału kompetencji we wdra żaniu Funduszy pomi ędzy szczeblami władzy centralnej i regionalnej. W latach 2014-2020 zakres decentralizacji systemu wdra żania funduszy w Polsce b ędzie wi ększy ni ż obecnie. Oznacza to, że relatywnie wi ęcej środków do dyspozycji otrzymaj ą samorz ądy wojewódzkie. Pozostan ą jednak programy krajowe, z których dofinansowane będą mogły zosta ć m.in. projekty reform systemowych czy inwestycje infrastrukturalne o znaczeniu lub zasi ęgu krajowym. Środki własne gminy zaanga żowane b ędą przede wszystkim w realizacj ę inwestycji oraz projekty społeczne (ale nie b ędzie si ę zaniedbywa ć tak że innych istotnych dziedzin – poza projektami społecznymi), które uzyskaj ą współfinansowanie ze źródeł zewn ętrznych, ale równie ż b ędą finansowa ć zadania w cało ści. Wielko ść środków bud żetu gminy przeznaczana na zadania inwestycyjne b ędzie stanowiła nie mniej ni ż 25% wydatków ogółem na 1 mieszka ńca. Coraz wi ększ ą rol ę w realizacji strategii winny odgrywa ć środki prywatne zarówno w realizacji zada ń własnych przedsi ębiorstw i gospodarstw indywidualnych jak i przy realizacji zada ń publicznych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu NFO ŚiGW i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej wydały wspóln ą strategi ę działania na lata 2013-2016 z perspektyw ą do 2020 roku. Strategia zakłada wsparcie realizacji merytorycznej działalno ści Funduszy w ramach priorytetów realizuj ących cele środowiskowe wynikaj ące z krajowych i regionalnych dokumentów strategicznych, w szczególno ści Polityki Ekologicznej Pa ństwa w latach 2009- 2012 z perspektyw ą do roku 2016 (PEP) oraz opracowywan ą nowelizacj ą PEP, Strategii Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko, wła ściwych dla województwa strategii województw, środowiskowych planów i programów wojewódzkich. Z uwagi na rozpoczynaj ący si ę nowy okres programowania UE i now ą perspektyw ę finansow ą, w 2014 roku zaplanowano aktualizacj ę Wspólnej Strategii.

129 X. PODSUMOWANIE Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Dobrzy ń nad Wisł ą na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017 – 2020. Podstaw ę niniejszego opracowania stanowi szereg informacji i dokumentów udost ępnionych przez instytucje zajmuj ących si ę kontrol ą i badaniem elementów środowiska oraz podmioty korzystaj ące ze środowiska. Informacje te posłu żyły okre śleniu aktualnego stanu poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego. Program powinien by ć realizowany poprzez uwzgl ędnienie zapisów wynikaj ących z dokumentów rz ądowych, zwłaszcza wynikaj ących z listy przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych. Ponadto wszelkie działania winny wynika ć z przedsi ęwzi ęć zawartych w opracowaniach na szczeblu regionalnym (Program Wojewódzki, Strategia Wojewódzka) oraz z dokumentów i koncepcji władz gminy i powiatu oraz postulatów mieszka ńców. Dodatkowo niektóre z przedsi ęwzi ęć zostały zaproponowane przez zespół autorski opracowuj ący Program. Po dokonaniu diagnozy stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie gminy oraz kieruj ąc si ę uwarunkowaniami zewn ętrznymi - obowi ązuj ące akty prawne) i wewn ętrznymi takimi jak: lokalne opracowania planistyczne i strategiczne, stan środowiska przyrodniczego, dokonano wyboru priorytetów ekologicznych. W ramach wyodr ębnionych priorytetów wyznaczono cele d ążą ce do osi ągni ęcia poprawy stanu środowiska, czemu maj ą słu żyć zaproponowane działania. Zaproponowane przedsi ęwzi ęcia w przyszło ści przyczyni ą si ę do poprawy stanu środowiska na terenie gminy Dobrzy ń nad Wisł ą. Niniejszy dokument jest dokumentem planistycznym i nie stanowi przepisów prawa miejscowego. Nakre śla jedynie kierunek, w jakim powinien pod ąż yć samorz ąd maj ąc na celu zachowanie i popraw ę stanu środowiska przyrodniczego. Osi ągni ęcie priorytetów b ędzie mo żliwe poprzez realizacj ę celów szczegółowych i zada ń w obr ębie celów głównych: 1. Zachowanie ró żnorodno ści biologicznej i jej racjonalne u żytkowanie, 2. Wzrost efektywno ści wykorzystania surowców, wody i energii oraz zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów, 3. Racjonalne kształtowanie stosunków wodnych na obszarze gminy, 4. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód,

130 5. Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, 6. Poprawa i ochrona jako ści powietrza, poprzez sukcesywn ą redukcj ę emisji zanieczyszcze ń, 7. Racjonalne u żytkowanie zasobów le śnych, 8. Ochrona i racjonalne wykorzystanie powierzchni ziemi oraz rekultywacja terenów zdegradowanych, 9. Minimalizacja ryzyka skutków nadzwyczajnych zagro żeń środowiska w razie ich wyst ąpienia, 10. Racjonalna gospodarka odpadami, 11. Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców.

Przedsi ęwzi ęcia zaproponowane w obr ębie wymienionych obszarów w przyszło ści przyczyni ą si ę do poprawy stanu środowiska na terenie gminy Dobrzy ń nad Wisł ą.

131