Antroponimija Kaštela
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Antroponimija Kaštela Luketin-Alfirević, Antonia Doctoral thesis / Disertacija 2015 Degree Grantor / Ustanova koja je dodijelila akademski / stručni stupanj: University of Split, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Split / Sveučilište u Splitu, Filozofski fakultet Permanent link / Trajna poveznica: https://urn.nsk.hr/urn:nbn:hr:172:535651 Rights / Prava: In copyright Download date / Datum preuzimanja: 2021-09-26 Repository / Repozitorij: Repository of Faculty of humanities and social sciences Sveučilište u Splitu FILOZOFSKI FAKULTET Antonia Luketin Alfirević ANTROPONIMIJA KAŠTELA DOKTORSKI RAD Split, 2015. Sveučilište u Splitu FILOZOFSKI FAKULTET Antonia Luketin Alfirević ANTROPONIMIJA KAŠTELA DOKTORSKI RAD Mentor: Prof.dr.sc. Marina Marasović-Alujević Split, 2015. University of Split FACULTY OF HUMANITIES AND SOCIAL SCIENCES Antonia Luketin Alfirević ANTHROPONYMY OF KAŠTELA DOCTORAL THESIS Supervisor: Marina Marasović-Alujević, Full Professor Split, 2015 PODACI O MENTORU Prof.dr.sc. Marina Marasović-Alujević rođena je 1958. godine u Splitu. Na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu 1980. godine diplomirala je talijanski i engleski jezik i književnost. Na Filološkom fakultetu u Beogradu na Odsjeku za talijanistiku, smjer Nauka o jeziku, 1984. g. obranila je magistarski rad pod naslovom Romanizmi u graditeljskoj terminologiji u Dalmaciji, a doktorski rad Antroponimija srednjovjekovnog Splita 1994. g. na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu. Od 1991. do 1998. g. predavala je na Fakultetu PMZOP Sveučilišta u Splitu, a od 1998. do 2005.g. na Visokoj učiteljskoj školi Sveučilišta u Splitu. Od 2005. godine predaje na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Splitu na Odsjeku za talijanski jezik i književnost kolegije: Uvod u talijanski jezik i lingvistiku, Fonologija i morfologija talijanskog jezika, Talijanski leksik kroz stoljeća, Hrvatsko-talijanska kontrastivna analiza i Semantika. U tri je mandata obnašala dužnost dekanice Visoke učiteljske škole Sveučilišta u Splitu. Pri Filozofskom fakultetu u Splitu bila je prodekanica za nastavu, voditeljica centra Studia Mediterranea te pročelnica Odsjeka za talijanski jezik i književnost u tri mandata. Voditeljica je modula Mediteranski interdisciplinarni kulturološki studij na poslijediplomskom doktorskom studiju Humanističke znanosti također pri Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Splitu. Članica je međunarodnog uredništva talijanskog onomastičkog časopisa Rivista italiana di onomastica - RIOn, te Zbornika radova Filozofskog fakulteta u Splitu i Školskog vjesnika. Pod njezinim vodstvom realiziran je znanstveni projekt Romanizmi u onomastici grada Splita pod pokroviteljstvom Ministarstva znanosti, obrazovanja i sporta. Osim znanstvenih monografija koje su rezultat njenog dugogodišnjeg znanstvenog bavljenja onomastičkim temama, objavila je i tri sveučilišna udžbenika te je autorica brojnih znanstvenih članaka objavljenih u zemlji i inozemstvu. i SADRŽAJ 1. UVOD.....................................................................................................................................1 1.1. Cilj i metodologija rada............................................................................................3 2. POVIJESNO-GEOGRAFSKE ZNAČAJKE KAŠTELANSKOG PODRUČJA...................7 2.1. O imenima sedam kaštelanskih naselja..................................................................11 2.2. O kaštelanskim govorima.......................................................................................14 2.2.1. Talijanizmi i mletacizmi..........................................................................15 3. IZVORI ZA PRIKUPLJANJE KORPUSA......................................................................... 18 3.1. Arhivska građa...................................................................................................... 18 3.2. Ostali izvori........................................................................................................... 22 3.3. Talijanski kao službeni jezik u arhivskim izvorima.............................................. 23 4. OSOBNA IMENA............................................................................................................... 28 4.1. O tipologiji osobnih imena u Hrvata..................................................................... 28 4.2. Tradicionalna načela pri nadijevanju osobnog imena............................................32 4.3. Osobno ime kao sociolingvistički znak..................................................................35 4.4. Analiza osobnih imena prema podrijetlu i učestalosti...........................................37 4.4.1. Najfrekventnija osobna imena.................................................................38 4.4.2. Slabo frekventna i nefrekventna osobna imena.......................................44 4.4.3. O tvorbenim osobitostima osobnih imena...............................................47 4.4.4. Vezanost osobnih imena..........................................................................50 4.5. Usporedba s dubrovačkim i splitskim fondom osobnih imena..............................51 5. PREZIMENA........................................................................................................................54 5.1. O prezimenu općenito............................................................................................54 5.2. Razvoj prezimena u Hrvatskoj ..............................................................................55 5.3. O korpusu prezimena.............................................................................................57 5.3.1. Stanovništvo Kaštela u 16. i 17. stoljeću.................................................60 5.3.2. Stanovništvo Kaštela u 18. stoljeću.........................................................65 5.4. Tvorbeno-motivacijska analiza prezimenskog fonda 19. stoljeća.........................68 5.4.1. Analiza tvorbenog aspekta prezimena....................................................79 5.4.2. Analiza motivacijskog aspekta prezimena..............................................82 5.4.2.1. Prezimena motivirana osobnim imenom..................................82 5.4.2.2. Prezimena motivirana nadimkom.............................................86 5.4.2.3. Prezimena motivirana nazivom za zanimanja..........................88 ii 5.4.2.4. Prezimena motivirana etnikom.................................................90 5.5. Aloglotski elementi u kaštelanskom prezimenskom fondu....................................91 6. NADIMCI.............................................................................................................................94 6.1. O postanku nadimaka.............................................................................................95 6.2. Odnos nadimaka i drugih antroponimijskih kategorija..........................................96 6.3. Definicija kaštelanskih obiteljskih nadimaka.........................................................98 6.4. Klasifikacija obiteljskih nadimaka.........................................................................99 6.4.1. Motivacijsko-tvorbena analiza obiteljskih nadimaka............................101 6.4.2. Dijalektalni i aloglotski elementi u korpusu nadimaka.........................107 7.ZAKLJUČAK......................................................................................................................109 8. POPIS LITERATURE........................................................................................................112 9. SAŽETAK..........................................................................................................................121 10. DODATAK: KORPUS ANTROPONIMA .....................................................................123 11. ŽIVOTOPIS......................................................................................................................169 iii 1. UVOD Svrha onomastičke komunikacije jest precizna identifikacija i diferencijacija onomastičkog sadržaja putem imena, koja se od apelativa razlikuju upravo po tome što je njihova funkcija identifikacija imenovanog objekta. Čovjek, u svijetu koji ga okružuje, imenuje sve ono što za njega ima određenu važnost, to jest svaki referent za koji postoji potreba da se identificira i diferencira. Shodno tome, termin „ime“ odnosi se na cijeli niz jezičnih i izvanjezičnih fenomena koje Šimunović (2009: 15) dijeli u tri velike skupine: geonime, bionime i krematonime. Predmet ovoga rada su imena ljudi, antroponimi, koji se svrstavaju u skupinu bionima zajedno s imenima životinja, mitoloških, literarnih i drugih bića (Vodanović 2014: 133). Imena predstavljaju odraz povijesne i društvene zbilje te svojevrsne jezične spomenike u kojima se odražava materijalna i duhovna kultura određenog kraja i naroda. Kako navodi naš istaknuti onomastičar Živko Bjelanović (2007: 84): „Motivacija je vlastitog imena nužno nelingvističkog karaktera. Prodornijim zagledanjem u odnos znaka i značenja mogu se pored ostalog otkriti i socijalni i povijesni realiteti određenog vremena i prostora, nazori onih koji se znakom služe, odnosi onih koji nazivaju, prema onima koji su nazvani itd.“ Zbog svih navedenih razloga imena su još od davnih vremena često bivala predmetom mnogih znanstvenih disciplina.1 Imena dakle na osobit način svjedoče o materijalnoj i duhovnoj kulturi svojih nadjevatelja, kao i o prožimanjima s kulturama s kojima su dolazila u doticaj, ali su prije svega odraz jezičnih prilika koje su imenima odredile formu. Budući