Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 6 (1): 17-22, 2013 ISSN: 1308-3961, E-ISSN: 1308-0261, www.nobel.gen.tr

İsk enderun ve Mersin Körfezi Yabancı Balık Faunasındaki Son Gelişmeler

Deniz ERGÜDEN1 Cemal TURAN1

1 Mustafa Kemal Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi, İskenderun/Hatay

*Corre sponding author: Geliş Tarihi : 05.02.2013 E-mail: [email protected] Kabul Tarihi : 31.03.2013

Özet

Ülkemiz denizleri içerisinde balık tür zenginliği açısından Akdeniz’in, daha özele inildiğinde İskenderun ve Mersin Körfezi’nin önemli bir yeri vardır. Bu körfezlerimizde avlanılan yabancı balık miktarında da özellikle son yıllarda bir artış söz konusudur. Şu ana kadar daha önce yapılan çalışmalarla İskenderun ve Mersin Körfezi’nde geçiş yapan 34 familyaya ait 52 yabancı balık türünün varlığından söz edilmesine rağmen, İskenderun ve Mersin Körfezi’nde, yabancı balıkların saptanması amacı ile Eylül-2010 ve Mayıs 2012 tarihleri arasında uzatma ağları, gırgır ve trol teknelerinden elde edilen verilerle İskenderun ve Mersin Körfezi’ne geçiş yapan yabancı balık türü sayısı 2012 yılı itibariyle 30 familyaya ait 43 tür olarak belirlenmiştir. Bu türlerden özellikle son yıllarda bölgemize giriş yapan Nemipterus randalli, Pomadasys stridens türlerinin bugün ekonomik olarak önem kazanarak balıkçı tezgâhlarında yer aldığı görülmektedir. Son yıllarda küresel ısınma ve etkilerinin sonucu Akdeniz'deki, su sıcaklığındaki artışla beraber, Süveyş Kanalı aracılığıyla Kızıldeniz'den ve Cebelitarık boğazı aracılığıyla Atlantik’ten gelen, yabancı balık türlerinin sürekli Akdeniz ekosistemine giriş yaptığı bilinmektedir. 2012 yılının ilk yarısı itibariyle Champsodon capensis ve spilostylus türlerinin İskenderun ve Mersin Körfezi’ne giriş yaptığı görülmektedir. Her yıl körfezlerimize yeni türlerin giriş yapmasıyla birlikte ülkemiz balık faunasının tür kompozisyonunda Feedingsürekli değişimler Dietary olmaktadır. of Tench Bu nedenle (Tinca İskenderun tinca ve MersinL., 1758 Körfezi’nde) Inhabiting dağılım gösteren Seyhan yabancı Dam balık türlerininLake (Adana)yeniden gözden geçirilerek, yabancı balık faunasının son yıllardaki durumu hakkındaki güncel bilgilerin ve gelişmelerin değerlendirilerek ortaya koyulması, çalışmanın amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler: İskenderun Körfezi, Mersin Körfezi, yabancı balık faunası, son gelişmeler

Recent Developments in Alien Fauna of the Gulf of Iskenderun and Mersin

Abstract

Our country is in terms of richness of fish in the Mediterranean, more specifically down towards the Gulf of Iskenderun and Mersin has a great importance. These gulfs in the amount of exotic fish captured has increased in recent years. So far, previous studies introducing in the Gulf of Iskenderun and Mersin 52 alien fish species belonging to 34 families are reported. But, in the Gulf of Iskenderun and Mersin, with the aim of determining the alien fish between September 2010 and May 2012 gillnets, purse seine, and trawl boats data obtained from the Gulf of Iskenderun and Mersin from the year 2012 as the number of alien fish species belonging to 30 families, 43 respectively. Of these; Nemipterus randalli, Pomadasys stridens species are gaining economic importance in fish market. In recent years, as a result of the effect of global warming on the Mediterranean Sea, the water temperature increased.Tthe Suez Canal from the and the Atlantic through the Strait of Gibraltar, the introduction of alien fish species are constantly Mediterranean ecosystem. Cyclichthys spilostylus and Champsodon capensis species have entered the Gulf of Iskenderun and Mersin. Introduction of new species of fish introducing an gulfs in our country each year, with the continuous is changes in the composition of the fish fauna. For this reason, the distribution of alien fish species in the Gulf of Iskenderun and Mersin were revised in recent years, and up to date information about the status of the fish fauna of the recent developments in alien study is aimed to evaluate.

Keywords: Iskenderun Gulf, Mersin Gulf, alien fish fauna, recent developments

D. Ergüden ve C. Turan / BİBAD, 6(1): 17-22, 2013 18

GİRİŞ Kızıldeniz göçmeni balıklar hakkında ülkemiz sularında yapılan çalışmalar 1940’lı yılların başlarına kadar uzanmaktadır. Ancak bu türler üzerine yapılan taksonomik ve 1869 yılında Süveyş Kanalı’nın açılması ve 1964 yılında biyolojik çalışmalar yeterli değildir. Çünkü her yıl körfeze Asuwan Barajı’nın Nil Nehri üzerinde kurulması sonucunda, yeni türlerin giriş yapmasıyla birlikte balık faunasının tür Kızıldeniz ile Akdeniz arasındaki coğrafik engeller kalkmış ve kompozisyonunda değişimler olmaktadır. Bu nedenle Bazı İndo-Pasifik türler (yaşam alanı ve köken olarak Pasifik İskenderun ve Mersin Körfezi’nde dağılım gösteren yabancı ve Hint Okyanuslarına ait olan türler) tuzluluk ve sıcaklık gibi balık türlerinin yeniden gözden geçirilmesi ve son ekolojik parametreler bakımından Kızıldeniz ile paralellik durumlarının ortaya konulması çalışmanın amacını gösteren Doğu Akdeniz’e göç etmeye başlamıştır. oluşturmaktadır. Sularımıza ulaşan yabancı göçmen balıklar Doğu Akdeniz’de kuzeye doğru olan hakim akıntılar etkisiyle Lübnan-Suriye sahillerini takip ederek kıyılarımıza yönelmektedir [1]. Sıcak suları tercih eden balıklar olmaları MATERYAL VE YÖNTEM nedeniyle Akdeniz’deki dağılım alanları neritik sulardır ve genellikle 1-70 metre arasındaki derinlikleri tercih İskenderun ve Mersin Körfezi’ndeki yabancı balık etmektedirler [2]. Yabancı balık türlerinin sularımızla ilk türlerinin belirlenmesi amacıyla, bu çalışma Eylül 2010 ve karşılaştıkları alan genellikle Akdeniz’in doğusunda bulunan Mayıs 2012 ayı tarihleri arasındaki İçel bölgesi (Karaduvar, İskenderun Körfezi ve Mersin Körfezi’dir. İskenderun Körfezi Mersin) ve Hatay bölgesi (Yumurtalık, İskenderun, Arsuz, ve Mersin Körfezi, Levantin Denizi’nin kuzeydoğusunda yer Samandağ, Çevlik) trol, gırgır, uzatma teknelerinden ve Scuba almakta ve tuzluluğu ‰ 38-40, sıcaklığı 14-29 ºC arasında dalışlarından elde edilen örneklerin değerlendirilmesi ve değişmektedir [3]. Aynı zamanda bu iki körfez Türkiye suları önceki çalışmalardan elde edilen sonuçların yeniden revize içindeki en fazla yabancı balık türünü barındırmaktadır. edilmesi ile yapılmıştır. İskenderun ve Mersin Körfezi’nde, Levantin Denizi oligotrofik bir deniz olmasına rağmen [4]. yabancı balıkların saptanması amacı ile Eylül-2010 ve Mayıs İskenderun Körfezi nispeten sığ oluşu, kendine has akıntı 2012 tarihleri arasında uzatma ağları, gırgır ve trol sistemi ve upwelling tipi su hareketleri sebebiyle kuzeydoğu teknelerinden elde edilen verilerle İskenderun ve Mersin Akdeniz’in önemli balıkçılık alanlarından biridir [3]. Bununla Körfezi’ne geçiş yapan yabancı balık türü sayısı 2012 yılı birlikte genel olarak Levantin Denizi’nin kuzeyi (Türkiye’nin itibariyle 30 familyaya ait 43 tür olarak belirlenmiştir. Elde güney kıyıları), tür çeşitliliği bakımından zengin, türün temsil edilen örnekler % 4 lük formalin içerisinde tespit ve muhafaza edildiği birey sayısı bakımından fakir yani verimsizdir. edilmişlerdir. Balıkların sistematik sıralamasında Nelson [10], Dolayısıyla İskenderun Körfezi ve ülkemizin geriye kalan türlerin adlandırılmasında Eschmeyer [11, 12]’e uyulmuştur. güney kıyıları için her yeni yabancı balık türü balıkçılık açısından yeni bir fırsat anlamına gelmektedir. Golani ve ark. [5], Salameh ve ark. [6] ve Erguden ve ark. [7]’e göre BULGULAR VE TARTIŞMA Akdeniz’de bilinen yabancı balık türü bugün itibariyle 80’den fazladır ve yapılan araştırmalarla bu sayı her geçen gün artmaktadır. Türkiye’nin Kuzeydoğu Akdeniz Kıyılarındaki İskenderun Körfezi’nin nispeten zengin balıkçılık Yabancı Balık Türlerinin Artış Nedenleri kaynaklarına sahip olduğu 1940’lardan bu yana bilinmektedir Ülkemizin Doğu Akdeniz kıyıları, Türkiye deniz [8]. Çukurova’nın denizel alandaki devamı olarak şekillenmiş balıkçılığı açısından az gelişmiş bir bölge olmasına karşın, son olan bu körfez, oldukça geniş bir kıta sahanlığına sahiptir. yıllarda balık avı miktarlarında fark edilir düzeyde değişimler İskenderun Körfezi içerisinde derinlik 90 m’yi aşmamaktadır. göstermektedir. Bunun en önemli nedenlerinden biri artan Bundan dolayı Mayıs-Kasım ayları arasında İskenderun yabancı balık türü sayısı ve buna bağlı olarak gelişen Körfezi’nin batı kısımlarının taban yapısının daha çok kumlu balıkçılık faaliyetleridir. Levantin Denizi göçmen türler çamurlu, doğu kısımlarının ise daha kayalık bir yapı gösterdiği açısından gün geçtikçe zenginleşmektedir. Bu nedenle bölgede bilinmektedir. yapılan bilimsel çalışmalar da çok önemli bir rol Mersin Körfezi ise, barındırdığı demersal ve pelajik balık oynamaktadır. türü zenginliği açısından Akdeniz’de bulunan körfezler Somot ve ark. [13] Akdeniz için yaptıkları araştırmada içerisinde en önemli balıkçılık sahalarından birisini 2100 yılında Akdeniz’in su sıcaklığının artışını dip kısmında oluşturmaktadır. Büyük bir kısmı çamurlu-kumlu zemin +1,5 °C yüzeyde ise +3,1 °C olarak tahmin etmektedirler. Bu yapısına sahip olan bu körfeze akan başta Seyhan, Berdan, sonuçlara göre de Kızıldeniz kökenli türlerin Akdeniz’i daha Göksu nehirleri ile Deliçay, Müftü, Tece, Lamas, Kargıcak da işgal edebileceklerini belirtmektedirler. Avşar [14] dereleri olmak üzere diğer birçok akarsu bol nutrient taşımakta sıcaklığın yanında tuzluluğunda önemli bir rol oynadığını böylece sucul organizmalara büyüme, gelişme ve üreme Suveyş kanalı ile doğu Akdeniz’in tuzluluk değerlerinin açısından uygun bir ortam sağlamaktadır [9]. birbirine oldukça yakın olduğunu belirtmiştir. Öyle ki doğu Türkiye denizlerindeki biyolojik zenginliğin önemli bir Akdeniz için %0 38,5 olan tuzluluk değerinin İskenderun kısmını oluşturan balık faunası ve stoklarının tam olarak Körfezi’nde %0 39,5 kadar yükseldiğini ifade etmiştir. Lasram belirlenememesinin yanında, yıllardır kirlilik ve aşırı avcılık ve Mouillot [15], yabancı türlerin işgaliyle birlikte sonucunda yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan deniz Akdeniz’deki balık populasyonunun önemli derecede kaynaklarımıza yabancı göçmen balıkların etkisi oldukça değişebileceğini ve gelecekte yabancı türlerin endemik türlerin önemlidir. Saurida undosquamis (Richardson, 1848), Upeneus yerini alabileceğini ifade etmektedirler. Çünkü son yıllarda moluccensis (Bleeker, 1855), Upeneus pori Ben-Tuvia & ortalama olarak Türkiye kıyılarına yılda 3 veya 4 türün giriş Golani, 1989, Sphyraena pinguis (Gunther, 1874) ve son yaptığı düşünüldüğünde bu sayının artması kaçınılmaz yıllarda Kızıldeniz’den ülkemize giriş yapan Nemipterus görünmektedir. randalli Russell, 1986 gibi kimi göçmen türler bölge balıkçılığı ve ekonomisine önemli katkılar sağlamaktadır.

D. Ergüden ve C. Turan / BİBAD, 6(1): 17-22, 2013 19

Türkiye Kıyılarından Kaydı Yapılmış Yabancı Balık Atlantik’ten gelen, yabancı balık türlerinin sürekli Akdeniz Türlerinde Son Durum ekosistemine giriş yaptığı görülmektedir. Çünkü son yıllarda Özellikle son yıllarda Akdeniz ekosistemi, yeni yabancı ortalama olarak Türkiye kıyılarına 3 veya 4 türün giriş yaptığı balık türlerinin başarılı bir şekilde yurt edinmesine sahne düşünüldüğünde 2012 yılının ilk yarısı itibariyle Champsodon olmaktadır. Kızıldeniz’den giriş yapan türler İsrail, Filistin, capensis ve Cyclichthys spilostylus türlerinin İskenderun ve Lübnan, Suriye yollarını izledikten sonra Türkiye kıyılarına Mersin Körfez’lerine giriş yaptığı görülmektedir. ulaşmaktadır. Bu türlerin Kızıldeniz’den izlediği göç yolları Atherinomorus lacunosus türünün Süveyş Kanalı ok işaretleriyle belirtilmiştir (Şekil 1). açıldıktan 33 yıl sonra rapor edilişinden bu yana Türkiye’nin Kuzeydoğu Akdeniz kıyılarına (İskenderun ve Mersin körfezi) giren ve kaydedilen yabancı tür sayısı yıldan yıla artış göstermektedir. 2012 yılı itibari ile bu sayı, 34 familyaya ait olmak üzere 52’i bulmuştur [7, 16, 17, 18, 19]. Yapılan gözlemler ve örneklemeler sonucu son 11 yılda (2002-2012) İskenderun ve Mersin Körfezi’nden 12 familyaya ait toplam 21 yabancı türün varlığı bildirilmiş olup bu türlerin familyalara göre sayısı ve yıllara göre dağılımı Şekil 3 ve Şekil 4’de gösterilmiştir.

Şekil 1. Kızıldeniz’den Akdeniz’e giriş yapan göçmen türlerin izlediği göç yolları

Ülkemiz balık faunası İndo-Pasifik kökenli balıkların kayıtlarıyla sürekli artış göstermektedir. 1943 yılında Erazi tarafından İskenderun Körfezi’nden Leiognathus mediterraneus olarak bildirilen Leiognathus klunzingeri ile başlayan lesepsiyen balık kaydı en son Erguden ve ark. [7] tarafından bildirilen Cyclichthys spilostylus türü ile birlikte 61’i bulmuştur (Şekil 1). Şekil 1’de görüldüğü gibi ülkemiz Şekil 3. 2002-2012 yılları arasında İskenderun ve Mersin sularından ilk defa 1940’lı yıllarda bildirilen yabancı türlerin Körfezi’nden bildirilen yabancı türlerin familyalara göre dağılımı sayısının 2001 yılından itibaren küresel ısınmanın etkisine bağlı olarak su sıcaklığının artmasıyla birlikte bir hayli artış gösterdiği görülmektedir.

60 61

50

40 32 29 29 30

Tür Sayları 21 19 20 18 11 14 10 8 3 4 3 3 1 2 0 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2012 Şekil 4. 2002-2012 yılları arasında İskenderun ve Mersin Yıl Körfezi’nden bildirilen yabancı türlerin yıllara göre dağılımı Şekil 2. Türkiye sularında kaydı yapılan yabancı balık türlerinin 1940- 2012 yılları arası dağılımı Şekil 3’te görüldüğü gibi Kızıldeniz’den Akdeniz’e geçiş yapan türlerin başında ilk sırayı Tetradontidae familyasına ait İskenderun ve Mersin Körfezi Kıyılarındaki Yabancı balon balıklarının aldığı görülmektedir. Bu familyaya ait Balık Türlerinde Son Değişimler Lagocephalus sceleratus türünün ağlara zarar verdiği ve Ülkemiz denizleri içerisinde balık tür zenginliği açısından insanlara saldırdığı arazi çalışmaları sırasında balıkçılar ile Akdeniz’in, daha özele inildiğinde İskenderun ve Mersin yapılan kişisel görüşmeler sırasında balıkçılar tarafından Körfez’lerinin önemli bir yeri vardır. Bugün Doğu Akdeniz’in bildirilmiştir. Akdeniz’e geçiş yapan familyalardan ikinci en uç noktasını oluşturan İskenderun Körfezi’nde avlanılan sırayı ise özellikle son beş yılda üç yeni tür ile ülkemizin yabancı balık miktarında da özellikle son yıllarda bir artış söz Akdeniz kıyılarını işgal eden familyasına ait konusudur. Son yıllarda küresel ısınma ve etkilerinin sonucu kardinal balıklarının aldığı görülmektedir. Sıcaklık artışının Akdeniz'deki, su sıcaklığındaki artışla beraber, Süveyş Kanalı artması ile birlikte Tetradontidae ve Apogonidae familyasına aracılığıyla Kızıldeniz'den, Cebelitarık boğazı aracılığıyla ait türlerin Kızıldeniz’den Akdeniz’e geçişi bir hayli dikkat

D. Ergüden ve C. Turan / BİBAD, 6(1): 17-22, 2013 20

çekicidir. Şekil 4’te ise 2002-2012 yılları arası türlerin sayıları oluşturmasından kaynaklandığını belirterek ayrıca ifade incelendiğinde özellikle 2009 yılından itibaren yabancı balık etmiştir. türlerinin sayısal olarak artışı dikkat çekmektedir. 2012 yılının ilk yarısına bakıldığında şimdiden ülkemize iki yeni türün Çizelge 1. İskenderun ve Mersin Körfezinde bulunan yabancı giriş yaptığı görülmektedir. balık türlerinin ekonomik önem durumu Şu ana kadar daha önce yapılan çalışmalarla İskenderun ve Mersin Körfezi’nde geçiş yapan 34 familyaya ait 52 yabancı balık türünün varlığından söz edilmesine rağmen, İskenderun ve Mersin Körfezi’nde, yabancı balıkların saptanması amacı ile Eylül 2010 ve Mayıs 2012 tarihleri arasında uzatma ağları, gırgır ve trol teknelerinden elde edilen verilerle İskenderun ve Mersin Körfezi’ne geçiş yapan yabancı balık türü sayısı 2012 yılı itibariyle 30 familyaya ait 43 tür olarak belirlenmiştir. Daha önceki çalışmalarda belirtilen üç familyaya Dasyatidae familyasına ait Himantura uarnak (Forsskal, 1775), Atherinidae familyasına ait Atherinomorus lacunosus (Forster, 1801), Blennidae familyasına ait Petroscirtes anyclodon Rüppell, 1838 ve Synanceidae familyasına ait Synanceia verrucosa (Bloch and Schneider, 1801) türleri tespit edilememiştir. Yine daha önceki yıllarda kaydı yapılmış ama önemli derecede populasyon oluşturamamış ya da bir veya iki bireyle temsil edilmiş Alepes djeddaba (Forsskål, 1775), Trachurus indicus Nekrasov, 1966, Parupeneus forskalli (Fourmanoir & Guézé, 1976), Trypauchen vagina (Bloch and Schneider, 1801), Vanderhorstria mertensii Klausewitz, 1974 türlerine de rastlanılmamıştır.

İskenderun ve Mersin Körfezi’nde Yabancı Balık Göçünün Ekonomik Etkileri Doğu Akdeniz günümüzde pek çok egzotik türün başarılı populasyonlar oluşturduğu ve yeni türlerin katılımıyla biyolojik çeşitliliğin sürekli arttığı dinamik bir ekosistemdir. Doğal yaşam alanlarından çeşitli şekillerde ayrılıp Akdeniz’e göç eden türler özellikle abiyotik parametrelerin dengesiz olduğu düşük tür çeşitliliğine sahip kıyısal sularda besin zincirine katılmakta ve balıkçılık açısından önemli etkiler yaratmaktadır [20]. Türkiye’nin deniz balıkçılığında en az üretimin elde edildiği Akdeniz bölgesinde, son yıllarda balık üretiminde görülen artış dikkat çekmektedir. Mater ve ark. [1]’e göre, bunun nedeni; bölgedeki balıkçılık faaliyetlerinin artması ve kentleşme nedeniyle oluşan kirliliğin yanı sıra, Akdeniz ihtiyofaunasına eklenen indo-pasifik kökenli balık türleridir. Kızıldeniz’den Türkiye’nin Akdeniz kıyılarına geçen 61 yabancı tür içerisinde şu anda ekonomik öneme sahip olan ve avlanan 14 balık türünün varlığından söz etmek mümkündür (Çizelge 1). Bu türler; Dussumieria elopsoides, Etrumeus teres, Hemiramphus far, Saurida undosquamis, Sillago sihama, Upeneus moluccensis, Upeneus pori, Liza carinata, Sphyraena pinguis, Siganus luridus, Siganus rivulatus, Scomberomorus commerson, Pomadasys stridens ve Nemipterus randalli’dir [21, 22, 23]. Bazı yabancı balık türlerinin ise ekonomik potansiyele sahip olduğu, ancak çeşitli nedenlerle bu potansiyelin değerlendirilemediği bilinmektedir. Yabancı balıklar içerisinde ekonomik potansiyele sahip olan türlere örnek olarak Pelates quadrilineatus ve Sphyraena flavicauda SONUÇ VE ÖNERİLER verilebilir. Bu türler insanlar tarafından tüketilebilir olmalarına karşın; stokları hedef tür olabilecek kadar yoğunluğa sahip Bu güne kadar rapor edilen Kızıl Deniz göçmeni türlerin değildir. Equulites klunzingeri, Apogonichthyoides pharaonis, dağılımından da anlaşılacağı üzere CIESM [22], yabancı queketti, smithi, Champsodon nudivittis, göçün etkileri daha çok Doğu Akdeniz’in doğu kıyılarında ve Champsodon capensis gibi türler ise küçük cüsseli balıklar kuzeyinde kendini göstermektedir. Ben-Tuvia [24] ve Avşar olduklarından ticari önem taşımamaktadırlar [22]. Ben Tuvia [14]’e göre bu durumun nedenleri, Akdeniz siklonik kıyısal [24] bu türlerden Equulites klunzingeri’nin ekonomik önemini akıntısının balık yumurta ve larvalarını sürüklemesi ve Nil bu türün ticari değere sahip birçok türün besinini Nehri’nin tatlı su girdisinin oluşturduğu hidrografik engel nedeniyle kanalı geçen balıkların, Akdeniz’in güney kıyıları

D. Ergüden ve C. Turan / BİBAD, 6(1): 17-22, 2013 21

boyunca batıya doğru yayılmayı tercih etmemelerinden Workshop on Lessepsian Migration, Gokceada, Turkey, kaynaklanmaktadır. Ben-Tuvia [25]’nin bildirdiğine göre, yeni Turkish Marine Research Foundation. 9: 1-9. bir ortama göç eden tüm türler bu ortama yerleşmek [3] H.A.E. 1973. Hidrobiyoloji Araştırma Enstitüsü hususunda başarılı olamamaktadır. Gerçekten de, Akdeniz’e Raporu, İskenderun Körfezi Oşinografik Durumun Tespiti Süveyş Kanalı yoluyla geçen İndo-Pasifik orijinli balık türleri Projesi. 1: 1-75. içerisinde yalnızca bir veya iki defa örneklenebilmiş [4] Galil BS, Zenetos A. 2002. A sea change - Exotics in Himantura uarnak, Atherinomorus lacunosus, Parupeneus the Eastern Mediterranean, In Invasive aquatic species in forskalli, Alepes djeddaba, Sphyraena flavicauda, Trachurus Europe, Distribution, impacts and management (Ed. E. indicus, Synanceia verrucosa türlerinin yanı sıra; yaygın Leppakoski et al.), Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. olarak bulunan ve önemli etkilere yol açan birçok tür 325-336. bulunmaktadır [22]. [5] Golani D, Ronald F, Golani BA. 2011. First record İskenderun Körfezi’nde, bir ağdan çıkan yabancı of the Indo-Pacific slender ponyfish Equulites elongates balıkların, o ağdaki toplam balık miktarına oranı Gücü ve ark. (Günther, 1874) (Perciformes: Leiognathidae) in the [26]’nın yaptıkları çalışmaya göre; % 62 olmasına karşın, Mediterranean. Aquatic Invasions. 6(Suppl. 1): S75-S77. yabancı balık türlerinin denizlerimizdeki toplam balık türüne [6] Salameh P., Sonin O., Edelist D., Golani D. 2011. oranı %8’leri bulmaktadır. Taşkavak ve ark. [20]’nin First record of the Red Sea orangeface butterflyfish belirttiğine göre, Mersin-Samandağ arasındaki bölgede Chaetodon larvatus Cuvier, 1831 in the Mediterranean. yapılan dip trolü çalışmalarından elde edilen balık türlerinin % Aquatic Invasions. 6 (Suppl. 1): S53-S55. 43’ünü yabancı türler oluşturmaktadır. Orta su trolü [7] Erguden D, Bayhan YK, Turan C. 2012. First record çekimlerinde bu oran % 35, uzatma ağlarıyla yapılan avcılıkta of spotbase Burrfish Cyclichthys spilostylus (Leis & Randall, ise % 19 olarak bildirilmiştir. Çiçek [27], 2002-2003 yılları 1982) (Osteichthyes: Diodontidae) from the marine waters of arasında İskenderun Körfezi’nde yaptığı çalışmada ise Turkey. Acta Ichthyologica Et Piscatoria. 42(2): 137-140. Kızıldeniz kökenli lesepsiyen türlerin sayısal olarak oranını % [8] Kosswig C. 1953. Türkiye balıkçılığının bazı 18,9, biyokütle olarak %26,6 olarak bildirmiştir. Avşar ve ark. biyolojik veçheleri. Hidrobiyoloji Mecmuası. 1(4): 145-153. [28] tarafından 2005-2006 yılları arasında İskenderun [9] Bayhan YK. 2008. Mersin Körfezi (Kuzeydoğu Körfezi’nde dip trolü ile gerçekleştirilen bir çalışmada ise Akdeniz)’nde Kullanılan Dil Balığı (Solea spp.) Fanyalı toplam avın sayısal olarak %57’sinin, kütlesel olarak ise Uzatma Ağları ve Sorunlar. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi. 23(3): %29’unun yabancı türlerden oluştuğu rapor edilmiştir. Ayrıca 229-231. ticari değere sahip yabancı türlerin av içerisindeki oranlarında [10] Nelson JS. 2006. of the World, 4th edition. ise toplam avın sayısal olarak % 16’sının, kütlesel olarak ise John Wiley, Newyork. 601 p. %10’unun ekonomik öneme sahip yabancı türlerden [11] Eschmeyer WN. 1998. Catalog of Fishes, Published oluştuğunu belirtmişlerdir. Turan ve ark. [29] ise 2009-2012 by the California Academy of Sciences, 1, 2, 3, San Francisco, yılları arasında yaptıkları çalışmalarında İskenderun ISBN 0-940228-47-5. Körfezi’nden elde edilen balık türlerinin toplam biyokütlesini [12] Eschmeyer WN. 2006. trol örneklemelerinden % 36, gırgır örneklemelerinden, % 16, http://www.calacademy.org/research/ichthyology/catalog/fishc uzatma ağlarıyla yapılan avcılıkta ise % 38’nin yabancı at/search.html. (Ziyaret Tarihi: 01 Temmuz 2012). türlerin oluşturduğunu belirlemişlerdir. Mersin Körfezi’nde ise [13] Somot S, Sevault F, Deque M. 2006. Transient yabancı tür balık oranının toplam biyokütlesini ise trol climate change scenario simulation of the Mediterranean Sea örneklemelerinde, % 25, gırgır örneklemelerinde % 16, of the twentyfirst century using a high resolution ocean uzatma avcılığında % 37 olarak tespit etmişlerdir. circulation model. Climate Dynamics. 27: 851-879. Sonuç olarak İskenderun ve Mersin Körfezi’nde bulunan [14] Avsar D. 1999. Physico-chemical characteristics of yabancı balık türlerinin belirlenmesi amacıyla yapılan bu the Eastern Mediterranean in relation to distribution of the çalışmada toplam, 30 familyaya ait 43 yabancı balık türü tespit new Scyphomedusae (Rhopilema nomadica). Turk Journal of edilmiş ve bu türlerden 14 tanesinin ekonomik olarak önemli Zoology. 23(2): 605-616. olduğu görülmüştür. [15] Lasram FBR, Mouillot D. 2009. Increasing Southern Göçmen türlerin, Akdeniz’e girmeye devam etmelerinden Invasion Enhances Congruence Between Endemic and Exotic dolayı bu ekosistemde sürekli olarak bir değişim ve etkileşim Mediterranean Fish Fauna. Biological Invasions. 11: 697-711. süreci devam etmektedir. Bu nedenledir ki, yabancı balıkların [16] Akamca E, Mavruk S, Özyurt CE, Kıyağa VB. 2011. devamlı olarak izlenmesi yoluyla, ekosistem üzerinde First record of the Indo-Pacific burrowing goby meydana getirdiği etkilerin ortaya konması ve gelecek Trypauchen vagina (Bloch and Schneider, 1801) in the dönemlerde yapabilecekleri olası etkiler tahmin edilerek, bu North-Eastern Mediterranean Sea. Aquatic Invasions. 6 doğrultuda önlemlerin alınmasının biran önce sağlanması (Suppl. 1): 19-21. gerekmektedir. [17] Turan C, Yaglioglu D. 2011. First record of the Spiny blaasop Tylerius spinosissimus (Regan, 1908) Teşekkür () from the Turkish . Mediterranean Bu çalışma T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Marine Science. 12(1): 247-252. Araştırma-Geliştirme Destekleri Proje başkanlığı tarafından [18] Erguden D, Yaglioglu D, Gurlek M, Turan C. 2011. desteklenmiştir (Proje no: TAGEM-09/AR-GE/11). Geographical distribution and spreading of blunthead puffer Sphoeroides pachygaster (Müller & Troschel, 1848) in the KAYNAKLAR Mediterranean Sea. Mediterranean Marine Science. 12(2): 491-508. [1] Mater S, Toğulga M, Kaya M. 1995. Lessepsian [19] Bilecenoglu M. 2012. First sighting of the Red Sea Balık Türlerinin Türkiye Denilerinde Dağılımı ve Ekonomik originated stonefish (Synanceia verrucosa) from Turkey. Önemi. II. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi Bildirileri, 11-13 Journal of Black Sea/Mediterranean Environment. 18(1): 76- Eylül 1995, 453-462. 82. [2] Golani D. 2002. Lessepsian fish migration- [20] Taskavak E, Mater S, Bilecenoğlu M. 1998, characterization and impact on the Eastern Mediterranean. Kızıldeniz göçmeni balıkların doğu Akdeniz kıyılarımızdaki

D. Ergüden ve C. Turan / BİBAD, 6(1): 17-22, 2013 22

(Mersin-Samandağ) dağılımı ve bölge balıkçılığına etkileri, III.Su Ürünleri Sempozyumu, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 151-162. [21] Golani D, Orsi Relini L, Massuti E, Quignard JP. 2002. CIESM Atlas of Exotic Species in the Mediterranean. (ed. Briand F.), Vol. 1. Fishes, CIESM Publishers, Monaco. 256 p. [22] CIESM 2012. Atlas of Exotic Fishes in the Mediterranean. http://www.ciesm.org/atlas/appendix1.html. (Ziyaret Tarihi: 01 Temmuz 2012). [23] Ergüden D, Turan C, Gürlek M, Yağlıoğlu D. 2010. Kuzeydoğu Akdeniz’deki Yabancı Balık Türlerinin Son Durumları ve Balıkçılığa Etkileri. 14. Sualtı Bilim ve Teknoloji Toplantısı. 6-7 Kasım 2010, Antalya, 67-75. [24] Ben-Tuvia A. 1966. Red Sea fishes recently found in the Mediterranean. Copeia. 2: 254-275. [25] Ben-Tuvia A. 1978. Immigration of fishes through the Suez Canal. Fishery Bulletin. 76(1): 249-255. [26] Gücü AC, Bingel F. 1994. Trawlable species assemblages on the continental shelf of the northeastern Levant Sea (Mediterranean) with an emphasis on Lessepsian migration, Acta Adriatica. 35(1/2): 83-100. [27] Çiçek E. 2006. Karataş (Adana) Açıklarında Dip Trolleriyle Avlanan Ekonomik Potansiyele Sahip Türlerin İncelenmesi. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri Anabilim Dalı Doktora Tezi, Adana 2006, 146 s. [28] Avşar D. 2006. (Proje Yöneticisi). İSKEN-Sugözü Enerji Santralı Etki Alanı Deniz Ekolojisi İzleme Çalışması Projesi 2006 Yılı Kesin Raporu. Diğer Araştırıcılar: Doç. Dr. Sevim Polat, Yrd. Doç. Dr. Cem Çevik, Yrd. Doç. Dr. Benin Toklu, Dr. Hacer Yeldan, Arş. Gör. Mine Perçin Olgunoğlu, Arş. Gör. Deniz Ergüden, Arş. Gör. O. Barış Derici, Uzm. Meltem Manaşırlı, Öğr. Gör. Mustafa Çekiç. Mart 2006. Adana, 135 s. [29] Turan C, Öztürk B, Ergüden D, Demirhan SA, Özcan T, Yağlıoğlu D, Gürlek M, Gürlek M, Güngör M, Özbalcılar B, Seyhan D, 2012. Küresel İklim Değişikliğinin Akdeniz’deki Balık Stokları Üzerine Etkilerinin Araştırılması. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Araştırma- Geliştirme Destekleri Proje Sonuç Raporu, TAGEM-09/AR- GE/11, 234 s.