Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2011 S Zej
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
LETNIA SZKołA HI SZKołA LETNIA LETNIA SZKołA HISTORII NAJNOWSZEJ S TORII NAJNOW TORII 2011 S ZEJ Zapraszamy na naszą stronę internetową www.ipn.gov.pl 20 oraz do księgarni internetowej www.ipn.poczytaj.pl 11 Skola Letnia IPN_5_2011_okladka.indd 1 2012-08-02 14:43:28 LETNIA SZKołA HISTORII NAJNOWSZEJ 2011 Skola Letnia IPN_5_2011.indd 1 2012-08-01 11:15:28 LETNIA SZKołA HISTORII NAJNOWSZEJ TOM V Skola Letnia IPN_5_2011.indd 2 2012-08-01 11:15:28 Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu LETNIA SZKołA HISTORII NAJNOWSZEJ 2011 Referaty pod redakcją Przemysława Gasztolda-Senia i Łukasza Kamińskiego Warszawa 2012 Skola Letnia IPN_5_2011.indd 3 2012-08-01 11:15:28 Materiały Letniej Szkoły Historii Najnowszej zorganizowanej w Łochowie, 5–10 września 2011 roku Okładka Krzysztof Findziński Redakcja Anna Równy Korekta Anna Kaniewska Indeks osób Łukasz Rybak Redakcja techniczna Andrzej Broniak Skład i łamanie Katarzyna Szubka Druk i oprawa Drukarnia „Tekst” sp.j. Emilia Zonik i wspólnicy ul. Wspólna 19 20-344 Lublin © Copyright by Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012 Seria „Letnia Szkoła Historii Najnowszej”: tom 5 ISBN 978-83-7629-358-5 Zapraszamy na naszą stronę internetową www.ipn.gov.pl oraz do księgarni internetowej www.ipn.poczytaj.pl Skola Letnia IPN_5_2011.indd 4 2012-08-01 11:15:28 Spis treści Wstęp – Łukasz Kamiński. 7 Wykaz skrótów. 11 Wokół PZPR. 17 Elżbieta Mania Znaczenie POP PZPR w procesie sowietyzacji uczelni (1948–1956). Przypadek Uniwersytetu Poznańskiego. 19 Katarzyna Zawadka Partia a oświata w latach 1949–1956 na przykładzie Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Lublinie. 31 Andrzej Skalimowski Partyjny kolektyw i jego eksponenci. Bezpośrednia ingerencja kierownictwa PZPR w organizację odbudowy Warszawy w latach 1949–1956. 42 Ryszard Czaderna Wykonanie uchwały KW PZPR we Wrocławiu w sprawie kultury fizycznej i sportu w 1950 roku – zarys zagadnienia. 57 Piotr Ossowski Michalina Tatarkówna-Majkowska oraz jej postawa w latach 1956–1957. 71 Paweł Mazur Działalność Plenum Komitetu Fabrycznego PZPR w kombinacie nowohuckim w latach 1956–1970. Przyczynek do analizy. 77 Artur Bądkowski Kierownicy Wydziału Nauki, Oświaty i Kultury KW PZPR w Poznaniu – przykłady karier partyjnych. 86 Pamięć i PRoPaganda. 97 Marcela Gruszczyk Działalność Komitetu Słowiańskiego w Polsce na tle ruchu nowosłowiańskiego po II wojnie światowej. 99 Damian Utracki Problematyka nazewnicza na Ziemiach Zachodnich. Proces repolonizacji i polonizacji nazw po II wojnie światowej. 109 Michał Palczyński Związek Walki Młodych na Dolnym Śląsku. Próba polemiki z oficjalną propagandą. 119 Piotr Grzelczak Poznański Czerwiec 1956 w partyjnym dyskursie czasów gomułkowskich na przykładzie poznańskich struktur PZPR . 133 5 Skola Letnia IPN_5_2011.indd 5 2012-08-01 11:15:28 Bartłomiej Kapica Problem rewizjonizmu marksizmu na łamach centralnej prasy partyjnej w latach 1956–1959. 143 Tomasz Leszkowicz Obchody rocznicy wybuchu II wojny światowej jako element polityki pamięci historycznej PZPR w latach 1982–1983. 150 Życie codZienne i Religia. 161 Michał Ruczyński Życie codzienne oraz działalność społeczna, kulturalna i oświatowa Korpusu Ochrony Pogranicza na przykładzie Batalionu KOP „Borszczów”. 163 Agnieszka Hebel Na tropie spekulacji, w trosce o zaopatrzenie. Państwowa Inspekcja Handlowa w latach 1976–1983 (na przykładzie Wrocławia i Gdańska). 179 Kamila Pawełczyk-Dura Polityka – taktyka – praktyka. Projekt jedności prawosławia w obliczu narodzin państwa sowieckiego. 189 Elżbieta Kosobudzka Diecezja lubelska po II wojnie światowej oraz posługa biskupa lubelskiego Stefana Wyszyńskiego. 197 oPoZycja. 209 Paweł Wierzbicki Idee lewicowe w myśli politycznej środowisk opozycyjnych w PRL w latach 1976–1989. 211 Magdalena Heruday-Kiełczewska Powstanie ośrodków NSZZ „Solidarność” w krajach zachodnich . 228 aneks. Programy lSHn z lat 2007–2011 . 241 indeks osób . 253 6 Skola Letnia IPN_5_2011.indd 6 2012-08-01 11:15:28 Wstęp W dniach od 5 do 10 września 2011 r. w Łochowie już po raz piąty zebrali się uczestnicy Letniej Szkoły Historii Najnowszej, organizowanej przez Instytut Pamięci Narodowej. W wykła- dach, warsztatach i seminariach uczestniczyło dwudziestu młodych badaczy z różnych ośrodków akademickich z całej Polski. Szkołę zainaugurował wykład prof. Antoniego Dudka, poświęcony dylematom, jakie napotyka na swej drodze zawodowej historyk dziejów najnowszych. Podobnie przekrojowy charakter miało wystąpienie prof. Dariusza Stoli, który zaproponował słuchaczom przyjrzenie się wielorakim aspektom relacji między władzą a jednostką w PRL, wskazując na szerokie możliwości interpre- tacyjne, a także porównawcze tego zagadnienia. Nestor polskich badaczy dziejów najnowszych prof. Andrzej Paczkowski zaintrygował słu- chaczy wykładem zatytułowanym „»Żydokomuna« – mity i rzeczywistość”. Z nie mniejszym zainteresowaniem uczestnicy V Letniej Szkoły Historii Najnowszej wysłuchali prof. Rafała Stobieckiego, który wprowadził ich w arkana metodologii badań historycznych, wskazując, że jest to dziedzina niesłusznie lekceważona przez wielu adeptów Klio. Ostatnie dwa wykłady wygłosili profesorowie Piotr Majewski i Andrzej Friszke. Pierwszy z nich przedstawił założenia powstającego Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku i przybliżył słuchaczom przyjęte przez jego twórców metody opisu wydarzeń. Drugi z wykładowców zaprezentował efekty swoich najnowszych badań nad Komitetem Obrony Robotników. Dużym powodzeniem cieszyły się zajęcia warsztatowe. Zajęcia prowadzone przez dr. Grzego- rza Waligórę koncentrowały się wokół możliwości wykorzystania dokumentów SB w badaniach nad opozycją, szczególnie po skonfrontowaniu ich z innymi źródłami, w tym również relacjami. Wiesława Młynarczyk swój warsztat poświęciła metodyce nauczania o Holokauście, a dr Joanna Wawrzyniak przedstawiła metody stosowane przy zbieraniu relacji. Temu ostatniemu warsztatowi towarzyszyła także prowadzona przez Jana Olaszka dyskusja, nieco prowokacyjnie zatytułowana „Historyk wobec relacji – »historia mówiona« czy »kłamstwa naocznych świadków«?”. Jak co roku, szkieletem Letniej Szkoły były seminaria, podczas których uczestnicy prezentowali wyniki własnych badań. Układają się one w kilka wyraźnych bloków tematycznych. Najwięcej wystąpień było poświęconych dziejom Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Cieszy wzrost zainteresowania młodych badaczy historią PZPR, ponieważ w ostatnich latach problematyka ta znalazła się na marginesie nie tylko debaty publicznej, w której dominowało zainteresowanie aparatem bezpieczeństwa, ale także nie wzbudzała większej uwagi historyków. Próbę zmiany tego stanu rzeczy podejmuje Instytut Pamięci Narodowej – celem jednego z jego priorytetowych projektów jest zbadanie dziejów partii, opisanie mechanizmów jej działania na różnych szczeblach ze szczególnym uwzględnieniem sposobów zarządzania rozmaitymi sferami życia społecznego oraz wpływania na funkcjonowanie państwa. W niniejszym tomie artykuły podzielono na cztery działy. Blok tekstów dotyczących PZPR otwiera artykuł Elżbiety Mani, która na przykładzie Uniwersytetu Poznańskiego ukazała rolę Podstawowej Organizacji Partyjnej w procesie sowietyzacji uczelni w okresie stalinowskim. Podobną problematykę, aczkolwiek na innym szczeblu, przedstawiła Katarzyna Zawadka 7 Skola Letnia IPN_5_2011.indd 7 2012-08-01 11:15:28 w tekście zatytułowanym Partia a oświata w latach 1946–1956 na przykładzie Komitetu Woje- wódzkiego PZPR w Lublinie. Andrzej Skalimowski opisał metody ingerencji władz partyjnych w kwestię organizacji odbudowy stolicy. Z kolei Ryszard Czaderna, odwołując się do przykładu Komitetu Wojewódzkiego PZPR we Wrocławiu, przybliżył realia wdrażania jednej z rozlicznych uchwał partyjnych – poświęconej kulturze fizycznej i sportowi. Nietypową biografię działacza PZPR przedstawił Piotr Ossowski. Opisał on koleje życia Michaliny Tatarkówny-Majkowskiej, jednej z niewielu kobiet odgrywających istotną rolę w dziejach partii, a jednocześnie nale- żącej do nielicznej grupy funkcjonariuszy partyjnych, o których pamięć (w wymiarze lokal- nym) ma w dużej mierze pozytywny wydźwięk. Paweł Mazur w swoim artykule prześledził funkcjonowanie plenum zakładowej struktury PZPR, odwołując się do przykładu kombinatu metalurgicznego w Nowej Hucie w latach 1956–1970. Pierwszą część artykułów zamyka tekst autorstwa Artura Bądkowskiego, który podjął próbę opisu portretu zbiorowego osób pełniących kierownicze funkcje w Wydziale Nauki, Oświaty i Kultury KW PZPR w Poznaniu przez cały okres istnienia partii. Drugi blok tekstów został zatytułowany nieco eklektycznie „Pamięć i propaganda”. Otwiera go zarys dziejów Komitetu Słowiańskiego w Polsce, autorstwa Marceli Gruszczyk. Damian Utracki zmierzył się z problemem repolonizacji i polonizacji nazewnictwa geograficznego na Ziemiach Zachodnich po II wojnie światowej. Michał Palczyński podjął próbę demitologizacji propagandowego wizerunku Związku Walki Młodych, odwołując się do przykładu Dolnego Śląska. Kolejne trzy teksty nawiązują do poprzedniej części tomu. Piotr Grzelczak przedstawił ewolucję poznańskiej dyskusji wewnątrzpartyjnej nad wydarzeniami Czerwca ’56, skupiając się na okresie do roku 1970. Z kolei Bartłomiej Kapica opisał zmianę tonu debaty na łamach prasy partyjnej wokół zagadnienia rewizjonizmu w okresie popaździernikowym (1956–1959). Tomasz Leszkowicz w swoim artykule ukazał problematykę obchodów kolejnych rocznic wybuchu II woj- ny światowej w latach 1982–1983 w kontekście kreowania przez PZPR własnej wizji pamięci historycznej w czasie stanu wojennego.