Zofia Kossak (1889-1968) W Świecie Wartości 16 Listopada 2018 R

Rok 22 Nr 2 (170) 16 listopada 2018

Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” – Oddział w Łodzi Portret Zofii Kossak autorstwa Adama Bunscha (1945) Londyn (1945) Bunscha Adama autorstwa Kossak Zofii Portret

Konferencja Zofia Kossak (1889-1968) w świecie wartości 16 listopada 2018 r.

VIII Salon Ciekawej Książki Hala Expo, Łódź, Al. Politechniki 4  PROGRAM BIBiK 2 (170) / 2018

Konferencja „Zofia Kossak (1889-1968) w świecie wartości”

Program

12.00 – 12.15 Powitanie uczestników konferencji przez organizatorów

12.15 – 12.40 Wspomnienia i refleksje o Zofii Kossak – Anna Fenby Taylor (wnuczka Zofii Kossak)

12.40 – 13.05 „Odejść jak zdmuchnięta świeca”. Zofia Kossak na granicy życia i śmierci. O niezwykłej biografii pisarki – dr Joanna Jurgała-Jureczka

13.05 – 13.30 Tajemnice wiary i dziejów, czyli w świecie historycznych powieści Zofii Kossak – prof. dr hab. Maria Jolanta Olszewska (Uniwersytet War- szawski)

13.30 – 13.55 Proza Zofii Kossak wobec brunatnego totalitaryzmu – prof. dr hab. Sławomir Buryła (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski)

13.55 – 14.20 Zofii Kossak „Pożoga – wspomnienia z Wołynia 1917-1919” – Stefan Tűrschmid (Łódź)

14.20 – 14.35 Dyskusja

14.35 – 14.45 Wręczenie nagród w konkursie internetowym o życiu i twórczości Zofii Kossak

14.45 – 14.50 Zakończenie konferencji

Poczęstunek

2 bibik.wbp.lodz.pl BIBiK 2 (170) / 2018 KALENDARIUM 

Zofia Kossak – kalendarium życia i twórczości *)

1889, 10 sierpnia – w majątku Kośmin, nad rzeką 1913 – studiuje malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych Wieprz, na Lubelszczyźnie rodzi się Zofia Kossak. Jest w Warszawie. córką Tadeusza Kossaka (1857-1935) i Anny Kossako- wej z Kisielnickich (1863-1944). 1913-1914 – studiuje w École des Beaux Arts w Genewie.

Tadeusz i Anna Kossakowie mieli pięcioro dzieci: Wi- 1912 – w wieku 23 lat debiutuje korespondencją tolda Kossaka (1887-1899) z Kresów w piśmie Wieś i Dwór. Zofię Kossak (1889-1968) Stefana Kossaka (1891-1891) 1915 – w wieku 26 lat poślubia Stefana Szczuckiego, Zygmunta Kossaka (1892-1938) administratora dóbr Nowosielice, pod Starokonstanty- Juliusza Kossaka (1901-1917) nowem na Wołyniu.

Tadeusz Kossak (urodzony 1 stycznia 1857) był bra- 1916, 28 lipca – urodziny w Nowosielicy Juliusza, syna tem bliźniakiem artysty malarza Wojciecha Kossaka, Zofii i Stefana. urodzonego jako pierwszy 31 grudnia 1856 (zmarł 1917, 18 sierpnia – urodziny w Nowosielicy Tadeusza, w 1942). syna Zofii i Stefana. 1891 – w wieku 8 miesięcy umiera Stefan, brat Zofii. 1917 – w wieku 15 lat umiera Wojciech Juliusz, brat 1899 – Witold, brat Zofii, w wieku 12 lat tonie w nur- Zofii. tach rzeki Wieprz. 1917, listopad – ograbienie i spalenie przez zrewo- Zofia Kossak otrzymuje wykształcenie domowe lucjonizowanych chłopów i żołnierzy dworu w Skow- ródkach. 1906 – w wieku 17 lat jest nauczycielką w szkółce Pol- skiej Macierzy Szkolnej w Warszawie. Uczęszcza na 1919 – do lata ukrywa się wraz z matką Anną Kossa- wykłady Towarzystwa Kursów Naukowych. kową i dziećmi w Starokonstantynowie. od 1911 – mieszka z rodzicami w majątku Skowródki 1919 – jesienią z mężem zamieszkuje we Lwowie. pod Starokonstantynowem na Wołyniu.

Zofia Kossak na werandzie, prawdopodobnie Skowródki, ok. 1911 roku bibik.wbp.lodz.pl 3  KALENDARIUM  BIBiK 2 (170) / 2018 1923, 1 marca – umiera Stefan Szczucki. Zostaje pochowany na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

1923 – Zofia Kossak przeprowadza się z synami do rodziców do Górek Wielkich.

1924 – ukazuje się powieść Beatum scelus (kolejne wydania: 1927, 1935, 1937, 1938, 1947 (Księgarnia św. Jacka).

1925, 14 kwietnia – w wieku 35 lat wychodzi za mąż za Zygmunta Szatkowskiego (1896-1976), oficera Wojska Polskiego, wówczas porucznika.

1926, 13 stycznia – urodziny Witolda Szatkowskie- go, trzeciego syna Zofii Kossak.

1926, 13 maja – umiera dziewięcioletni Julek Szczucki.

1926 – ukazuje się baśń Kłopoty Kacperka, górec- kiego skrzata (Krakowska Spółdzielnia Wydawnicza, ilustracje: Karol Kossak), (kolejne wydania: 1938, 1946, 1958 (Nasza Księgarnia:, ilustracje: Adam Zofia Kossak na werandzie, prawdopodob- Kilian), 1968 („Pax”, ilustracje: Antoni Boratyński), nie Skowródki, ok. 1915 roku 1985 („Pax”, ilustracje: Krystyna Gorecka-Wencel), 1996 („Pax”, ilustracje: Katarzyna Słowiańska), 2004 1922 – ukazuje się Pożoga : wspomnienia z Wołynia (Miasto Stołeczne Warszawa, staraniem Muzeum Po- 1917-1919, z przedmową Stanisława Estreichera, ko- wstania Warszawskiego, ilustracje: Feliks Matyjasz- lejne wydania: 1923, 1927, 1935, 1939, 1985 (Wy- kiewicz), 2004 (Częstochowa, Edycja Świętego Paw- dawnictwo „X”, Kraków), 1988 (Wydawnictwo „Głos”) ła, ilustracje: Joanna Ciombor), 2008 (Częstochowa, 1990 (Księgarnia Św. Jacka : Towarzystwo im. Zofii Edycja Świętego Pawła, ilustracje: Joanna Ciombor), Kossak), 1990 (Wydawnictwo „Resovia”, Rzeszów), 2014 (Fundacja Servire Veritati, Instytut Edukacji Na- 1996 („Pax”, posłowie: Amelia Szafrańska), 1998 rodowej, Lublin). Jednymi z bohaterów baśni są syno- (Wydawnictwo Dolnośląskie, posłowie: Stanisław Sta- wie Zofii z pierwszego małżeństwa: Julek i Tadeusz. bro), 2005 (Wydawnictwo Dolnośląskie), 2008 Wy- 1926 dawnictwo Greg, seria: Lektura z Opracowaniem, – ukazuje się powieść z życia św. Stanisława Z miłości opracowała Katarzyna Duda Kaptur), 2015 („Pax”, Kostki (kolejne wydania: 1936, 1958 (Płockie posłowie: Amelia Szafrańska). Wydawnictwo Diecezjalne), 1984 (Płockie Wydaw- nictwo Diecezjalne), 1984 („Pax”), 2018 (Fundacja 1922 – Tadeusz Kossak z żoną Anną wydzierżawiają na Servire Veritati, Instytut Edukacji Narodowej, Lublin). Śląsku Cieszyńskim, w Górkach Wielkich majątek ziem- 1927 Wielcy i mali ski. Zamieszkują w dworze zbudowanym w XVIII w. – ukazują się opowiadania (kolejne wydanie: 1937).

Dwór w Górkach Wielkich, lata 20. XX wieku

4 bibik.wbp.lodz.pl BIBiK 2 (170) / 2018 KALENDARIUM 

wark dworski, łąki i pastwiska zostają nabyte przez ZHP.

1931 – ukazuje się powieść dla dzieci Topsy i Lupus (Wydawnictwo Polskie R. Wegnera, z ilustracjami Jó- zefa Oźmina), (wydania następne: 1959 (Wydaw- nictwo „Iskry”, z ilustracjami Janusza Grabiańskiego), 1968 („Pax”, z ilustracjami Janusza Stannego), 2015 (Fundacja Servire Veritati Instytut Edukacji Narodowej, z ilustracjami Doroty Łoskot-Cichockiej).

1931 – ukazuje się Dzień dzisiejszy : powiastka współczesna.

1931 – ukazuje się powieść dla młodzieży Ku swoim (ilustracje: Karol Kossak), kolejne wydanie: 2016 (LTW, Łomianki).

1932 – ukazują się opowiadania Nieznany kraj (kolejne wydania: 1937 (antydat. 1936), 1948 („Czy- telnik”), 1958 (Wydawnictwo „Śląsk”), 1961 („Pax”), 1967 („Pax”), 2018 („Pax”). Książka zostaje wyróż- niona Nagrodą Literacką Województwa Śląskiego.

1933 – podróż do Egiptu i Ziemi Świętej. Wrażenia Zofia Kossak z synkami, Tadeuszem z pielgrzymki opisuje w reportażu Pątniczym szlakiem i Juliuszem Szczuckimi, 1918 rok (kolejne wydania: 1960 („Pax”).

1928, 15 marca – urodziny Anny, córki Zofii Kossak 1933 – udział w IV Światowym Jamboree w Gödöl- i Zygmunta Szatkowskiego. lő pod Budapesztem opisuje w książce dla młodzieży Szukajcie przyjaciół (1934). 1928, październik – Zygmunt Szatkowski zostaje ofi- cerem Sztabu Generalnego. W 1930 awansuje do 1935, 3 lipca – umiera Tadeusz Kossak. Zostaje po- stopnia kapitana, w 1936 awansuje do stopnia ma- chowany na cmentarzu w Górkach Wielkich. jora. Pracuje w Katowicach, następnie w Warszawie. 1935 – ukazuje się powieść Krzyżowcy T.1. Bóg tak 1928 – ukazuje się powieść historyczna Złota wolność chce! ; T. 2. Fides Graeca ; T. 3. Wieża Trzech Sióstr ; T. (kolejne wydania: 1929, 1938, 1939, 1947 („Czytel- 4. Jerozolima wyzwolona (wydania następne: 1937, nik”), 1957 („Pax”), 1959 („Pax”), 1965 („Pax), 1972 1948 (Pallottinum), 1956 („Pax”), 1957 („Pax”), 1959 („Pax”) , 1978 („Pax”), 1987 („Pax”). („Pax”), 1964 („Pax”), 1969 („Pax”), 1972 („Pax”), 1973 („Pax”), 1983 („Pax”),1988 (Beskidzka Oficyna 1929 – ukazują się opowiadania religijne o świętych Wydawnicza), 1990 (Beskidzka Oficyna Wydawnicza), Szaleńcy Boży (kolejne wydania: 1930, 1937, 1947 1999 („Pax”), 2003 („Pax”), 2011 („Pax”), 2017 („Pax”). (Księgarnia św. Wojciecha), 1957 („Pax”), 1965 („Pax”), 1970 („Pax”), 1974 („Pax”) , 1979 („Pax”), 1998 („Pax”), 2007 („Prodoks”, Nowy Sącz), 2018 (Fundacja Servire Veritati, Instytut Edukacji Narodo- wej, Lublin).

1930 – ukazuje się powieść dla młodzieży Legnickie pole (kolejne wydania: 1937, 1948 (nakładem Księ- garni S. Kamińskiego), 1961(Nasza Księgarnia), 1962 „Wydawnictwo „Śląsk”), 1968 (Nasza Księgarnia), 1986 (Wydawnictwo „Śląsk”), 2016 („Pax”).

1930 – Tadeusz Kossak wygrywa ogłoszony przetarg kupna góreckiego majątku. Pomimo pożyczek i gwa- rancji kredytowych brata Wojciecha, problemy finan- sowe uniemożliwiają przejęcie majątku na własność. Zofia Kossak w towarzystwie ojca, Tadeusza Kossaka oraz Ostatecznie w 1935 rodzina Kossaków obejmuje męża, Zygmunta Szatkowskiego na tarasie góreckiego dwo- w posiadanie dwór, otaczający go ogród i sad, a fol- ru, przed rokiem 1935

bibik.wbp.lodz.pl 5  KALENDARIUM BIBiK 2 (170) / 2018

1936 – ukazują się nowele Bursztyny (wydania następ- 1939 – ukazuje się powieść Trembowla. ne: 1958 („Czytelnik”), 1967 („Pax”), 1972 („Pax”), 1990 (Wydawnictwo „Śląsk”), 1996 (Pax), 2008 1939 – ukazuje się szkic powieściowy Warna (kolejne (Wydawnictwo Greg), 2010 (Wydawnictwo Greg), wydania: 1946 („Czytelnik”), 1958 (Nasza Księgar- 2014 (Wydawnictwo Greg). nia).

1936 – ukazuje się dla młodzieży powieść historycz- 1939, 30 sierpnia – Zofia Kossak ze swoją mamą na Puszkarz Orbano (wydania kolejne: 1937, 1947 Anną Kossakową i dziećmi (Witoldem i Anną) przyjeż- („Czytelnik”), 1958 (Nasza Księgarnia), 1968 (Nasza dża do Warszawy w związku ze spodziewaną wojną, Księgarnia), 1970 (Nasza Księgarnia), 2003 (Edycja spotyka się tam też z mężem Zygmuntem. Świętego Pawła), 2017 (Fundacja Servire Veritati In- stytut Edukacji Narodowej). 1939, 3 września – wraz z dziećmi z swoją mamą Anna Kossak opuszcza Warszawę kierując się na 1937 – ukazuje się powieść Król trędowaty (wydania wschód. 15 września docierają do Dolska, do mająt- kolejne: 1938, 1946 (nakładem Drukarni św. Wojcie- ku hrabiostwa Stadion-Rzyszczewskich. Po informacji cha), 1948 (Pallottinum), 1956 („Pax”), 1957 („Pax”), o wkroczeniu Sowietów 17 września, kierują się na za- 1964 („Pax”), 1969 („Pax”), 1971 („Pax”), 1973 chód. 5 października docierają do Suchej, do dworu („Pax”), 1983 („Pax”), 1987 (Beskidzka Oficyna Wy- rodzinny Glinków w Suchej. dawnicza), 1990 (Beskidzka Oficyna Wydawnicza), 1994 (Polonia), 1999 („Pax”), 2003 („Pax”), 2011 1939, 20 września – Zygmunt Szatkowski dostaje się („Pax”), 2016 („Pax”). do niewoli niemieckiej pod Tomaszowem Mazowiec- kim. Całą okupację przebywa w obozie jenieckim 1937 – ukazuje się powieść historyczna Bez oręża w Murnau (Oflag VII a). (kolejne wydania: 1939, 1946, 1948 (Pallottinum), 1956 („Pax” i następne wydania), 1957, 1964, 1969, 1939, od października – Zofia Kossak włącza się 1971, 1973, 1983, 2000, 2003, 2011, 2017). w pracę konspiracyjną w Warszawie. Używa pseudo- nimu „Weronika”, „Ciotka”. Pisze artykuły do Biulety- 1937 – otrzymuje nagrodę czytelników Wiadomości nu Informacyjnego wydawanego pod redakcją Alek- Literackich. sandra Kamińskiego, organu Służby Zwycięstwu Polski, następnie Związki Walki Zbrojnej i organu prasowego 1937 – bierze udział w V Światowym Jamboree w ho- Armii Krajowej. Współpracuje z pismem Znak Tajnej lenderskim Vogelenzang, który opisuje w książce dla Armii Polskiej, z pismem katolickim Miecz i Pług. młodzieży Laska Jakubowa (1938). Wchodzi w skład redakcji pisma Komendy Obrońców 1938 – umiera Zygmunt, ostatni z braci Zofii. Polski Polska Żyje, zwanego „Peżetką”, którego redaktorem był Witold Hulewicz. 1938 – ukazuje się powieść dla młodzieży Gród nad jeziorem (kolejne wydania: 1947 („Czytelnik”), 1957 1940-1943 – Główny Oddział Propagandy General- (Nasza Księgarnia), 1981 (Nasza Księgarnia) , 2018 nej Guberni opracowuje Liste des deutschfeindlichen, (Fundacja Servire Veritati, Instytut Edukacji Narodo- schädlichen und unerwünschten polnischen Schrifttums wej, Lublin). (Lista antyniemieckiej, szkodliwej i niepożądanej literatury polskiej), na której znajdzie się 20 książek Zofii Kossak.

1941 – współzałożycielka i ideolog tajnej organizacji społeczno-katolickiej Front Odrodzenia Polski. Nakła- dem Frontu Odrodzenia Polski ukazuje się anonimowo w latach 1941-1943 kilkanaście broszur konspiracyj- nych autorstwa Zofii Kossak: Niszczyciele, Prawdziwe oblicze Piusa XII, Nieuleczalni, Jesteś katolikiem … Ja- kim?, Golgota, Pod dyktandem Berlina, W piekle, Spra- wiedliwie.

1941, połowa lutego – Anna Szatkowska, jako „Anna Sokołowska” przybywa do szkoły gospodarczej z in- Zofia Kossak z dziećmi, Anną i Witoldem Szatkowskimi oraz ternatem w Szymanowie. Ireną Glinką (siostrą Zygmunta Szatkowskiego), Warszawa 1938 rok

6 bibik.wbp.lodz.pl BIBiK 2 (170) / 2018 KALENDARIUM 

1943, 5 października – w transporcie około 250 kobiet zostaje przewieziona do KL Auschwitz-Birkenau. Otrzymuje numer 64491.

1943, od grudnia – przez około trzy miesiące choruje na tyfus plamisty.

1944, 12 kwietnia – po ustaleniu przez gestapo praw- dziwej tożsamości Zofii Kossak, zostaje przewieziona z KL Auschwitz-Birkenau do Warszawy, najpierw do więzienia na ul. Daniłowiczowskiej, potem na Pawiak. Po przesłuchaniach i skazaniu na śmierć oczekuje na wykonanie wyroku. W więzieniu na Daniłowiczowskej odwiedza Zofię Kossak syn Witold. Uroczystość rodzinna w podwarszawskiej Zielonce, 1943 rok. Od lewej: Anna Kossakowa, Anna Lasocka z Kisielnic- Dzięki staraniom Delegatury Rządu RP na Kraj, na kich i Zofia Kossak dwa dni przed wybuchem powstania warszawskiego zostaje zwolniona z więzienia.

1942 – od kwietnia 1942 do aresztowania we wrze- 1944, sierpień - wrzesień – pomimo wycieńczenia śniu 1943 redaguje Prawdę – organ Frontu Odrodze- pobytem w KL Birkenau i na Pawiaku aktywnie bie- nia Polski. rze udział w Powstaniu Warszawskim. W sierpniu ukazuje się Prawda, pismo polskich katolików świeckich, Organizuje dostarczanie na Pawiak konsekrowanych w których większość artykułów jest autorstwa pisarki. komunikantów dla więźniów. Pisze artykuły do Biuletynu Informacyjnego, Brygady Powiśla. W Powstaniu walczył osiemnastoletni syn Wi- 1942 – w schronisku księży misjonarzy w Warszawie told, sanitariuszką była szesnastoletnia córka Anna. wystawiono dla zaufanych napisaną przez Zofię Kos- sak sztukę Gość oczekiwany. 1944, 8 października – w Szpitalu Wolskim umiera Anna Kossakowa. Tymczasowo zostaje pochowana na 1942 – na początku sierpnia, gdy rozpoczęła się za- dziedzińcu szpitala, po zakończeniu wojny na Powąz- głada getta w Warszawie, pisze i wydaje anonimowo kach. Zofia Kossak opuszcza Warszawę wraz z perso- w formie ulotki, plakatu Protest! Zostaje on też opubli- nelem szpitala wolskiego. Po upadku Powstania War- kowany 17 września 1942 w Biuletynie Informacyjnym. szawskiego przebywa krótko w Krakowie, następnie 1942, 27 września – w porozumieniu z Delegaturą w Częstochowie. Używa konspiracyjnego nazwiska. Rządu na Kraj powstaje Tymczasowy Komitet im. Kon- 1945, 9 maja – w niewyjaśnionych okolicznościach rada Żegoty kierowany przez Zofię Kossak i Wandę spłonął dwór w Górkach Wielkich, w którym pisarka Krahelską-Filipowiczową. W jego skład wszedł m. in. mieszkała w okresie międzywojennym. Władysław Bartoszewski. Zofia Kossak była twórcą kryptonimu organizacji. Konrad Żegota to postać fik- 1945, czerwiec – przebywając w Częstochowie pod cyjna z III cz. Dziadów. Nazwisko zaczynało się na li- nazwiskiem Zofia Sikorska otrzymuje list zaadreso- terę „Ż” (jak Żydzi). Tymczasowy Komitet im. Konrada wany na jej prawdziwe nazwisko. Nadawcą jest Ja- Żegoty został rozwiązany 4 grudnia 1942 na rzecz kub Berman, od stycznia do maja podsekretarz stanu powstałej w jego miejsce Rady Pomocy Żydom. Rada w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, od maja 1945 działała pod konspiracyjnym kryptonimem „Żegota”. podsekretarz stanu w Prezydium Rady Ministrów. Zofia Kossak nie weszła w skład Rady Pomocy Żydom, Udaje się z córką Anną do Warszawy. Jakub Berman ale nadal aktywnie zabiegała o fundusze i pomoc. przewidując co grozi Zofii Kossak, radzi wyjazd z kraju. Jest to forma podziękowania za ratowanie dzie- 1943, 17 marca – w KL Auschwitz umiera Tadeusz ci z getta i pomoc Żydom, której pisarka udzielała Szczucki. Zofia Kossak nie wie nic o losach syna. w czasie wojny. Oferuje ułatwienie wyjazdu.

1943, 25 września – zostaje aresztowana wraz 1945, 15 sierpnia – wyjeżdża z córką z Polski na po- z łączniczką przez patrol żandarmerii niemieckiej kładzie samolotu do Sztokholmu. Po kilkunastu dniach podczas przenoszenia konspiracyjnej prasy. Jest prze- pobytu w tym mieście wyjeżdża do Londynu. Nie bę- słuchiwana w więzieniu gestapo na ul. Szucha oraz na dąc emigrantką, znalazła się na wygnaniu. Pawiaku. Niemcy nie dowiadują się, że aresztowana Zofia Śliwińska to Zofia Kossak.

bibik.wbp.lodz.pl 7  KALENDARIUM BIBiK 2 (170) / 2018

1945, 28 sierpnia – w wydawanym w Londynie Dzien- znała, ale uważała, że nie ma mu nic do zarzucenia. niku Polskim i Dzienniku Żołnierza ukazuje się artykuł Dering został przez władze Polski Ludowej oskarżony o Zofii Kossak przedrukowany z prasy szwedzkiej. o zbrodniczą współpracę z Niemcami, eksperymen- W przypisie do artykułu redakcja Dziennika zamiesz- ty medyczne, które miał dokonywać na więźniach. cza nieprawdziwy wpis: „Zofia Kossak-Szczucka, jak W związku z tym zasięgano opinii byłych więźniów KL się dowiadujemy, pracowała ostatnio w Warszawie jako Auschwitz. Zeznania Zofii Kossak wypadły korzystnie sekretarka osobista p. Bolesława Bieruta”. Pisarka, po- dla oskarżonego, ambasada polska w Londynie usiło- mimo nalegań córki, nie protestuje przeciwko temu wała nakłonić pisarkę do zmiany zeznań. oszczerstwu. W jej charakterze nie leżało bronienie się przed oszczerstwami. 1947, listopad – Zofia i Witold Szatkowscy opuszcza- ją Londyn. Wraz z dwoma partnerami, wchodzą do Podczas pobytu w Londynie Zofia Kossak wygłosiła spółki, która nabyła farmę rolno-hodowlaną Trossell kilka odczytów, jednak atmosfera na tych spotkaniach Farm w Kornwalii, około 350 kilometrów od Londynu. była nieprzychylna pisarce. Większość środowiska Wspólnicy wyłożyli większość kapitału, a Szatkowscy emigracyjnego bojkotowała pisarkę. Nieliczni pisarze mieli zajmować się gospodarowaniem. Mieszkanie na przebywający na emigracji wspierali Zofię Kossak. farmie nie miało elektryczności, kanalizacji, telefonu. Należał do nich Melchior Wańkowicz, który utrzymy- Dzieci studiują: Witold w Irlandii, Anna w Szwajcarii. wał kontakt z pisarką także po swoim powrocie do Polski. Wsparcie Zofii Kossak, współpracującej w la- 1948 – ukazuje się w Wydawnictwie Pallottinum po- tach przymusowej emigracji z Radiem Wolna Europa, wieść historyczna Suknia Dejaniry (kolejne wydania: okazywał także Jan Nowak-Jeziorański, dyrektor tej 1958 („Pax”), 1976 („Pax”), 2002 (Edycja Świętego Rozgłośni. W Londynie pełni funkcję kierownika de- Pawła), 2016 („Pax”). legatury warszawskiego PCK. Decyzja Zofii Kossak o przyjęciu pełnomocnictwa spowodowała dalsze od- 1948 – wycofanie wszystkich książek Zofii Kossak sunięcie się polskiej emigracji od pisarki, którą potrak- z bibliotek publicznych i szkolnych, zakaz ich wznowień. towano jako agentkę rządu w Warszawie. 1948 – w Zurychu, w języku niemieckim ukazują się 1946, luty – Zofia Kossak spotyka się we Włoszech rozważania Zofii Kossak o dziejach Polski Das Antlitz z mężem Zygmuntem Szatkowskim i synem Witoldem. der Mutter („Oblicze Matki”). Dotychczas brak pol- Witold Szatkowski po upadku Powstania Warszaw- skiego wydania. skiego dostaje się do niewoli niemieckiej na wyspie 1951 – w Londynie i Nowym Jorku ukazuje się w ję- Sylt. Mąż pisarki jaki i syn, po wyzwoleniu z obozów zyku angielskim powieść biblijna o Abrahamie Przy- jenieckich służyli w Armii Andersa. mierze. 1946, od września – rodzina jest razem. Witold Szat- 1951 – przy bardzo dużym wysiłku gospodarzy far- kowski i Anna Szatkowska rozpoczynają studia na uni- ma Trossell zaczęła przynosić zyski. Nie były to jed- wersytecie w Cork w Irlandii: Witold studiuje chemię nak takie zyski, na jakie liczyli udziałowcy, w związku i fizykę, Anna filologię angielską. z tym postanowili wycofać swój kapitał. Szatkowscy 1946 – ukazują się w Rzymie w Polskim Domu Wy- sprzedali wówczas farmę z inwentarzem, zachowując dawniczym oraz w Wydawnictwie Drukarnia św. jedynie jej część, tzw. Trossell Cottage, składający się Wojciecha wspomnienia z lagru Z otchłani (kolejne ze skromnego domku i około 16 hektarów ziemi. Suk- wydania: 1947 (Księgarnia W. Nagłowskiego, Czę- ces wydawniczy Przymierza pozwolił im na wyremon- stochowa), 1958 („Pax”), 1998 (Książka i Wiedza), towanie domku w 1952 roku. Jednak nie stać ich było 2004(Książka i Wiedza). W czasopiśmie „Pokolenie” na zatrudnienie stałego pracownika i musieli zajmo- (1947, nr 1) ukazuje się tekst pisarza i więźnia KL Au- wać się bydłem i ziemią. schwitz Tadeusza Borowskiego Alicja w krainie czarów, 1952 – w Londynie Przymierze ukazuje się w języku krytyczny wobec książki Z otchłani i wywołujący burzli- polskim nakładem Katolickiego Ośrodka Wydawni- we reakcje i polemiki. czego Veritas. 1946 – Pożoga i Ku swoim Zofii Kossak znajdują się na 1953 – nakładem wydawnictwa Veritas (Londyn) uka- liście książek Ministerstwa Oświaty, które musiały być zuje się powieść Błogosławiona wina, zmieniona wersja usunięte z bibliotek publicznych i szkolnych. przedwojennej powieści Beatum scelus. 1947 – Zofia Kossak traci obywatelstwo polskie. Gi- 1955 – nakładem wydawnictwa Veritas (Londyn) uka- nie wszelka nadzieja powrotu do Polski. Pozbawie- zuje się Rok polski – obyczaj i wiara. nie praw obywatelskich wynika z faktu, iż odmówiła składania zeznań w pokazowym procesie dra Wła- 1956 – władze Polski Ludowej przywracają Zofii Kos- dysława Deringa, lekarza w KL Auschwitz, którego sak obywatelstwo polskie.

8 bibik.wbp.lodz.pl BIBiK 2 (170) / 2018 KALENDARIUM 

1956 – w emigracyjnym Wydawnictwie Polskim Tern Polskich na Obczyźnie nie należałam i nie należę. Co (Rybitwa) Book (Londyn) prowadzonych przez małżeń- zatem idzie, nie czuję się powołaną od uczestniczenia stwo Irenę i Tadeusza Rybotyckich ukazało się Dzie- w proteście (jakże słusznym) zgłaszanym przez część dzictwo : Juliusz i Zofia – powieść historyczno-obycza- członków Związku”. Wypowiedź dotyczy uchwały jowa, z ilustracjami Juliusza Kossaka. Był to pierwszy z roku 1947, podtrzymanej uchwałą z października tom sagi rodzinnej Kossaków, w której Zofia Kossak 1956 r. przedstawiła swoich dziadków Juliusza i Zofię Kossaków. 1957, styczeń – Szatkowscy sprzedają farmę Trossell Cottage.

1957, 21 lutego – Zofia Kossak wraz z mężem Zyg- muntem Szatkowskim wraca do kraju. Powitanie pisarki na lotnisku Okęcie. Przed wyjazdem z Londynu, w drodze do Warszawy zatrzymuje się w Paryżu, gdzie spotyka się z córką Anną mieszkającą tam wraz z mężem Jeanem Rosset. Syn Witold wraz z rodziną pozostał w Londynie.

1957 – środowisko emigracyjne decyzję powrotu pisarki do Polski przyjęło z wielkim oburzeniem.

1957 – ukazuje się w Wydawnictwie „Pax” powieść biblijna Przymierze (kolejne wydania: 1975, 1987, 1996, 2018).

1958 – Zofia Kossak wraz z mężem zamieszkują w Górkach Wielkich.

Zofia Kossak z mężem Zygmuntem Szatkowskim na farmie Trossell w Kornwalii, ok. 1948 roku

1956, grudzień – na wieść o planowanym powrocie pisarki do kraju, jury Nagrody im. Włodzimierza Pietrzaka, przyznawanej dla twórców i pisarzy katolickich przez Stowarzyszenie „Pax” Nagrodę za rok 1956 postanowiło przyznać Zofii Kossak. Nagroda została wręczona pisarce w marcu 1957.

1956 – Instytut Wydawniczy „Pax” zwraca się do Zofii Kossak z propozycją wydania jej książek.

1956 – w numerze 12 miesięcznika Kultura wydawanego w Paryżu, ukazuje się wypowiedź Zofii Szatkow- skiej (Zofii Kossak) dotycząca uchwały Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, w której stwierdza: „Uchwałę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, sprzeciwiają- cych się drukowaniu w Kraju prac autorów emigracyjnych uważałam od chwili jej powzięcia za uwłaczają- cą czytelnikom w Polsce, a szkodliwą dla kierujących się nią pisarzy. Temu przekonaniu dawałam wielo- Powitanie Zofii Kossak wracającej z emigracji na war- krotnie wyraz pisemnie lub ustnie w ciągu ubiegłych szawskim Okęciu, 21 lutego 1957 roku lat. Ta uchwała spowodowała, że do Związku Pisarzy bibik.wbp.lodz.pl 9  KALENDARIUM BIBiK 2 (170) / 2018

1958 – ukazuje się w Wydawnictwie „Pax” powieść 1966, 24 czerwca – Zofia Kossak wysłała telegram Błogosławiona wina (kolejne wydania: 1965 („Pax”), i list żądający skreślenia jej nazwiska z listy pisa- 1972 („Pax”), 1977 („Pax”), 1981 („Pax”), 1983 rzy wyróżnionych tą nagrodą. Jako powód swej de- („Pax”), 1989 (Novum), 1996 („Pax”), 2000 („Pax”), cyzji podała między innymi następującą sprawę: 2004 („Pax”), 2010 („Pax”), 2010 (Wydawnictwo „W ostatnich dniach przebieg apolitycznych, religij- Koronis, Bydgoszcz, Kodeń); (wersja poprzednia po- nych obchodów milenijnych zakłóciły wypadki zniewa- wieści: w 1924 Beatum scelus), 2016 („Pax”). żania kultu Matki Bożej, raniąc boleśnie serca wierzą- cych Polaków, w tej liczbie moje”. Wydarzeniem tym 1958 – ukazuje się w Wydawnictwie „Pax” Rok pol- było zatrzymanie przez milicję i odebranie ks. Pryma- ski - obyczaj i wiara (kolejne wydania: 1974 („Pax”), sowi kopii obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej pere- 1997 („Pax”), 2017 („Pax”). grynującej po Polsce w ramach obchodów milenijnych.

1960 – ukazuje się w Wydawnictwie „Pax” zbeletry- 1967 – ukazuje się w Wydawnictwie „Pax” Dziedzic- zowana historia Słowian Połabskich „Troja Północy” two. Cz. 3., współautorem jest Zygmunt Szatkowski (kolejne wydania też w wydawnictwie „Pax”: 1964, (kolejne wydania: 1974, 2014). 1986, 2017). Współautorem książki jest Zygmunt Szatkowski. 1967, 13 sierpnia – uczestniczy w uroczystościach religijnych na terenie obozu koncentracyjnego Auschwitz. 1961 – ukazuje się w Wydawnictwie „Pax” powieść historyczno-obyczajowa Dziedzictwo. Cz.1. (ze szkica- 1968, 9 kwietnia – umiera w wieku 78 lat. Pogrzeb mi i akwarelami Juliusza Kossaka (kolejne wydania: odbywa się w Górkach Wielkich. 1963 („Pax), 1966 („Pax”), 1974 (Pax), 1996 (PIW), 2014 (Pax). 1968, czerwiec – w serii „Biblioteczka Sylwetek Współczesnych Pisarzy Polskich” wydawanych przez 1963 – ukazują się opowiadania Ognisty wóz, zbiór Agencję Autorską i Dom Książki ukazuje się licząca 76 opowiadań oparty na motywach religijnych („Pax). stron książeczka Kossak-Szatkowska w opracowaniu Amelii Szafrańskiej. 1964 – ukazuje się w Wydawnictwie „Pax” Dziedzic- two. Cz. 2. (kolejne wydania: 1968 (Pax), 1974 (Pax), 1970 – Zygmunt Szatkowski udostępnia do zwie- 1996 (PIW), 2014 (Pax). dzania 2 pomieszczenia domu w Górkach Wielkich (jadalnię i gabinet), co daje początek Muzeum Zofii 1964, marzec – jest sygnatariuszką „Listu 34” pol- Kossak-Szatkowskiej. skich pisarzy i uczonych przeciw ograniczaniu przy- działu papieru na druk książek i czasopism oraz zaostrzeniu cenzury prasowej. List podpisali również m. in.: Jerzy Andrzejewski, Maria Dąbrowska, Stanisław Dygat, Ka- rol Estreicher, Marian Falski, Pa- weł Jasienica, Mieczysław Jastrun, Stefan Kisielewski, Anna Kowal- ska, Maria Ossowska, Stanisław Cat Mackiewicz, Jan Parandowski, Stanisław Pigoń, Adolf Rudnicki, Artur Sandauer, Antoni Słonimski, Jan Szczepański, Jerzy Turowicz, Melchior Wańkowicz, Adam Wa- żyk.

1966, czerwiec – otrzymuje pismo z Warszawy, informujące, że „Pre- zydium Komitetu Nagród Państwo- wych …. , przyznało Obywatelce w dniu święta Odrodzenia Polski 22 lipca 1966 r. indywidualną Na- grodę Państwową I Stopnia w dziedzinie kultury i sztuki za wybitne Zygmunt i Zofia Szatkowscy z synową Heleną (Elą) trzymającą na rękach syna osiągnięcia w dziedzinie powieści Marka, przed nimi: Ewa i Anna (Hania) Szatkowskie, François i Marie Anna Rosset historycznej. oraz Wojciech Szatkowski przed domem w Górkach Wielkich, 1963 rok

10 bibik.wbp.lodz.pl BIBiK 2 (170) / 2018 KALENDARIUM 

1973, styczeń – otwarcie Muzeum Zofii Kossak- Władysław Bartoszewski, wybór i opracowanie: Ste- Szatkowskiej, będącej Oddziałem Muzeum Śląska fan Jończyk, Mirosława Pałaszewska. Cieszyńskiego. Kustoszem Muzeum zostaje mjr. dypl. Zygmunt Szatkowski. Muzeum powstało w budynku 1999 – w Wydawnictwie „von boroviecky” ukazuje się zwanym „domem ogrodnika”. W 2002 udostępniono Zofia Kossak autorstwa Mirosławy Pałaszewskiej. zwiedzającym sypialnię oraz kuchnię. 2002 – w Wydawnictwie Uniwersytetu Śląskiego uka- 1974 – wydanie przez „Pax” łączne całości Dziedzic- zuje się publikacja Barbary Pytlos Córa Sienkiewicza twa (cz. 1-3 ; T. 1-2), (kolejne wydania: 1996, 2014). czy Alicja w krainie czarów : z dziejów recepcji twór- czości Zofii Kossak.

1976, 4 listopada – umiera Zygmunt Szatkowski 2006 – w Wydawnictwie Literackim ukazują się wspo- w wieku 80 lat. Jest pochowany w Górkach Wielkich. mnienia Anny Szatkowskiej („Był dom …”). Rozdzia- ły: Górki ; Wojna ; Powstanie ; Wygnanie ; Epilog ; 1982, 13 września – kapituła Yad Vashem, Instytutu Genealogia rodzinny Kossaków ; Genealogia rodziny Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaust przy- Szatkowskich. znała Zofii Kossak-Szatkowskiej Medal Sprawiedli- wej wśród Narodów Świata. Ponieważ Yad Vashem Kolejne dodruki i wydania: 2007, 2008, 2009, 2011, nie ustalił miejsca zamieszkania jej bliskich, przekazał 2013. medal i dyplom Żydowskiemu Instytutowi Historycz- nemu w Warszawie. Na dyplomie widnieje data wy- 2006 – w Wydawnictwie Uniwersyteckim TRANS HU- dania: 25 marca 1985 r. Anna Bugnon-Rosset, córka MANA (Białystok) ukazuje się publikacja Dwie prawdy Zofii Kossak, w latach 90. XX w. odwiedziła Polskę. Na : Zofia Kossak i Tadeusz Borowski wobec obrazu wojny wystawie w Żydowskim Instytucie Historycznym zoba- w polskiej prozie lat 1944-1948, autorstwa Dariusza czyła odznaczenie przyznane matce. 15 października Kuleszy. 1995 r. rodzina pisarki brała udział w uroczystościach odsłonięcia tablicy Zofii Kossak w Ogrodzie Sprawie- 2007 – ukazują się w Wydawnictwie Literackim Zo- dliwych w jerozolimskim Yad Vashem. fii Kossak Wspomnienia z Kornwalii 1947-1957, z po- słowiem Witolda Szatkowskiego, Anny Bugnon-Rosset 1995 – ukazuje się przedrukowane z Wielcy i mali i François Rosseta. Kolejne wydania: 2008, 2013. opowiadanie Błogosławiony Jan Sarkander ze Skoczo- 2007 – ukazuje się w Wydawnictwie Edycja Świętego wa (Wydawnictwo „Pax"). Pawła (Częstochowa) Dzieło jej życia : opowieść o Zofii 1997 – nakładem Macierzy Ziemi Cieszyńskiej uka- Kossak, autorstwa Joanny Jurgały-Jureczki. zuje się książka Zwyczajna świętość – Zofia Kossak we 2007 – nakładem Żydowskiego Instytutu Wydawni- wspomnieniach, wstęp, opracowanie, wybór tekstów czego ukazuje się publikacja Czas nienawiści i czas Krystyna Heska-Kwaśniewicz. troski : Zofia Kossak-Szczucka – antysemitka, która rato- 1998 – w Górkach Wielkich Anna Bugnon – córka wała Żydów, której autorką jest włoski historyk Carla Zofii Kossak, Witold Szatkowski – syn pisarki, Gmina Tonini. Brenna powołują Fundację im. Zofii Kossak. Działal- 2010 – Agencja Wydawnicza Ad Oculos wydaje Jana ność programowa Fundacji, prowadzona od 2011 r. Dobraczyńskiego (1910-1994) Listy do Zofii Kossak, głównie w Centrum Kultury i Sztuki „Dwór Kossaków”, z lat 1956-1968, w wyborze i opracowaniu Mirosła- ma na celu kontynuację ideałów, jakimi kierowała się wy Pałaszewskiej. Zofia Kossak. Fundacja dba również o Muzeum Zofii Kossak-Szatkowskiej, spichlerz z XVIII w. oraz zabyt- 2011 – z inicjatywy Fundacji im. Zofii Kossak powstało kowy park dworski. Od 2011 r. Fundacja posiada sta- w Górkach Wielkich Centrum Kultury i Sztuki „Dwór tus organizacji pożytku publicznego. Kossaków”. Inwestycja została zrealizowana dzięki funduszom unijnym oraz środkom finansowym fundacji. 1998 – w Oficynie Wydawniczej RYTM ukazuje się Budynek został wyposażony w multimedialne urzą- książka w opracowaniu Mirosławy Pałaszewskiej pt. dzenia, gdzie można obejrzeć archiwalne zdjęcia ro- Na emigracji, zawierająca wybór tekstów Zofii Kos- dzinne lub posłuchać wypowiedzi pisarki i jej córki. sak: emigracyjnych i o emigracji, korespondencję, Na ścianach znajdują się wielkoformatowe wydruki bibliografię utworów pisarki wydanych za granicą oraz fototapety nawiązujące do życia i twórczości w latach 1942-1956. Zofii Kossak oraz jej rodziny. Poza działalnością wy- 1999 – ukazują się w Instytucie Wydawniczym „Pax” stawienniczą Fundacja im. Zofii Kossak organizuje cykl wybrane pisma Zofii Kossak dotyczące lat 1939- letnich imprez kulturalnych pn. Artystyczne Lato u Kos- 1944 W Polsce Podziemnej, słowo wstępne napisał saków. bibik.wbp.lodz.pl 11  KALENDARIUM BIBiK 2 (170) / 2018

2011 – ukazuje się publikacja: Krzyżowcy i nie tylko : Bogumiły Bittner-Burkot i Anny Fenby Taylor, studia i szkice o twórczości Zofii Kossak / pod red. Kry- styny Heskiej-Kwaśniewicz i Krzysztofa Uniłowskiego. - Zofia Kossak : opowieść biograficzna, autorstwa Joanny (Katowice : Uniwersytet Śląski : Wydawnictwo Fa-art, Jurgały-Jureczki, 2011). - Był dom … wspomnienia Anny Szatkowskiej,

2012 – ukazuje się „Dziedzictwo” Zofii Kossak : próba - we wstępie Mirosławy Pałaszewskiej do książki Zofia Kos- monografii, autorstwa Jadwigi Mrożek-Myszkowskiej sak : Na emigracji, (Dom Wydawniczy DUET). - we wstępie Stefana Jończyka i Mirosławy Pałaszewskiej 2013 – Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie przy Filii do książki Zofii Kossak W Polsce Podziemnej : wybrane pisma Uniwersytetu Jana Kochanowskiego wydaje publika- dotyczące lat 1939-1944, cję Zdzisławy Mokranowskiej Fakty, historie, metafory : o twórczości Zofii Kossak i Henryka Sienkiewicza. - w Posłowiu do: Wspomnienia z Kornwalii 1947-1957. 2014 Zofia Kossak : opowieść biograficz- Wykorzystano ponadto informacje dostępne w Internecie – ukazuje się w bibliotecznych katalogach, dane z Wikipedii, na stro- na autorstwa Joanny Jurgały-Jureczki (Dom Wydaw- nach: http://zofiakossak.pl/, http://dworkossakow.pl/, ser- niczy PWN). wisów informacyjnych i archiwów kilku czasopism.

2014 – ukazuje się Zofia – matka „Żegoty” : wspo- * * * mnienia o Zofii Kossak-Szatkowskiej, które zebrała i opracowała Jadwiga Mrożek-Myszkowska (Wydaw- Dziękujemy serdecznie Pani Annie Fenby Taylor za udo- nictwo Adam Marszałek). stępnienie z archiwum rodzinnego na potrzeby niniej- szego biuletynu fotografii zamieszczonych w Biuletynie. 2015 – umiera w Szwajcarii Anna Szatkowska (Anna Fotografie te nie mogą być z Biuletynu powielane ani Szatkowska-Rosset-Bugnon). W 1951 poślubiła Je- an-Marie Rosseta (1926-1960), miała czworo dzieci, udostępnianie w innych miejscach. Dziękujemy również w tym urodzonego w 1958 François Rosseta, profeso- za uwagi wniesione podczas prac nad kalendarium. ra literatury francuskiej w Lozannie. W1960 roku mąż zginął w wypadku tramwajowym w Zurychu. W 1971 poślubiła Jeana Bugnona (ur. 1926).

2016 – nakładem Spółki KOSS z Górek Wielkich ukazuje się publikacja Zofia Kossak-Szczucka-Szatkowska 1889-1968, autorstwa Bogumiły Bittner-Burkot i Anny Fenby Taylor.

2017 – Fundacja Servire Veritati Instytut Edukacji Na- rodowej w Lublinie wydaje Listy Zofii Kossak, w wyborze i opracowaniu Anny Zalewskiej.

2018, 15 września – rodzina Zofii Kossak otrzyma- ła statuetkę Sursum Corda, najcenniejsze wyróżnienie tygodnika katolickiego „Niedziela”, za działania na rzecz upamiętniania życia i twórczości Zofii Kossak. Nagrodę odebrała Anna Fenby Taylor – wnuczka Zo- fii Kossak.

2018 – wśród 25 osób uhonorowanych pośmiertnie 11 listopada przez Prezydenta Andrzeja Dudę Orderem Orła Białego znajduje się Zofia Kossak oraz Wojciech Kossak.

* * *

*) Kalendarium opracował Piotr Bierczyński (Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi. Wykorzystano informacje zawarte w książkach: Zofia Kossak z portretu Zygmunta Kamińskiego, War- - Zofia Kossak Szczucka-Szatkowska 1889-1968 autorstwa szawa, 1941 rok

12 bibik.wbp.lodz.pl BIBiK 2 (170) / 2018 BIBLIOGRAFIA

Zofia Kossak w Internecie: relacje filmowe i audialne (w wyborze)

Errata do biografii. Zofia Kossak Ośrodku Harcerskim w Górkach Wielkich, o zaanga- Scenariusz i realizacja: Anna Ferens ; zdjęcia: Piotr żowaniu Zofii Kossak w pomoc Żydom podczas II woj- Wąsowski, Grzegorz Ruzik. Producent wykonawczy: ny światowej. Czas trwania: 23 min. 37 sek. Film Open Group dla Telewizji Polskiej, 2008. Na- Film opublikowany 7 lutego 2018 granie emitowane przez TV Polonia. Czas trwania: https://www.youtube.com/watch?v=GuF1AZwiiYE 25 min. 37 sek. Dr Joanna Jurgała-Jureczka – Zofia Kossak to ko- Wypowiadają się m.in.: Joanna Jurgała-Jureczka bieta niejednoznaczna, zaskakująca. (historyk literatury), Mirosława Pałaszewska (biograf- Audycja w Telewizji Republika. Program „Kultura na ka Zofii Kossak), Anna Bugnon-Rosset (córka pisarki), Dzień Dobry”. Redaktor Emilia Pobłocka rozmawia Anna Fenby Taylor (wnuczka pisarki), Phyllis Harvey z dr Joanną Jurgałą-Jureczką. Czas trwania: 12 min. z Kornwalii, Audrey Jones z d. Hutchings, Richard An- 55 sek. drews, Mark Harvey (młody) – sąsiedzi z Kornwalii. Opublikowany 23 marca 2018 https://gloria.tv/video/YXHKJGGAAGGy3rXuS216cfcW8 https://www.youtube.com/watch?v=Y0sv14vqeLE O Zofii Kossak-Szczuckiej … Anna Fenby Taylor opowiada o swojej Babci. Zofia Kossak-Szczucka – w obronie człowieczeń- Nagranie: Górki Wielkie 2013. Realizacja: Kamila stwa / Telewizja Republika. Mika, Emilia Pasoń, Jolanta Przybysz. Czas trwania: Audycja „Kalendarz Historyczny” prowadzona przez: 14 min. 19 sek.) Ryszarda Gromadzkiego i Piotra Dmitrowicza. Film opublikowany: Kamila Mika, 30 sierpnia 2013 Opublikowano 10 kwietnia 2018 https://www.youtube.com/watch?v=KRDLqVoLg3E https://www.youtube.com/watch?v=0lT0gGXOrIo Zofia Kossak. Historia przetrwania Konferencja naukowa „W obronie wartości chrze- Film o życiu, twórczości i działalności wojennej Zofii ścijańskich i patriotycznych”. Senat RP w hołdzie Kossak - polskiej powieściopisarki i współzałożycielki Zofii Kossak w 50. rocznicę śmierci. 24 kwietnia dwóch tajnych organizacji: „Frontu Odrodzenia Pol- 2018. Gmach Senatu RP. Konferencja zorganizowa- ski” oraz Rady Pomocy Żydom „Żegota”. W mate- na we współpracy z Akademią im. Jana Długosza riale filmowym Anna Fenby Taylor wspomina trudne w Częstochowie. życie swojej babci w czasach okupowanej Polski. Wy- Część pierwsza konferencji, po oficjalnych powita- stąpiła: Anna Fenby Taylor niach, następujące wystąpienia: Realizacja i montaż: Krzysztof Stręcioch. 2016 Miejsce: Centrum Kultury i Sztuki „Dwór Kossaków” „Jan Twardowski na księżycu”. O kodeksie wartości w Górkach Wielkich Zofii Kossak Materiały archiwalne: Anna Fenby Taylor, Państwowe prof. dr François Rosset, Uniwersytet w Lozannie Muzeum Auschwitz-Birkenau Czas trwania 15 min. 45 sek. Mulierem fortem. O życiu i pisarstwie Zofii Kossak Opublikowano: 1 listopada 2016 prof. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz, Uniwersy- https://www.youtube.com/watch?v=Y0sv14vqeLE tet Śląski w Katowicach

Niezłomna - opowieść o Zofii Kossak | Górki Wiel- Zofia Kossak – Polka i katoliczka ratująca Żydów kie | Podróże z Grafzero #2 prof. dr hab. Jan Żaryn, Uniwersytet Kardynała Ste- Czas trwania: 11 min. 10 sek. fana Wyszyńskiego w Warszawie Opublikowany przez Grafzero (Igor Banaszczyk) 19 maja 2016 Głos w dyskusji: https://www.youtube.com/watch?v=KjFpnwc4HqE prof. dr hab. Krzysztof Dybciak, Uniwersytet Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie Rozmowa Anny Fenby Taylor z Adrianem Stan- Czas trwania: 2 godz. 40 min. kowskim, redaktorem Telewizji Republika (w ramach audycji „Po południu”), za pomocą skype. https://www.facebook.com/SenatRP/vide- Anna Fenby Taylor o Fundacji im. Zofii Kossak, o os/785867874937884/ bibik.wbp.lodz.pl 13  BIBLIOGRAFIA BIBiK 2 (170) / 2018

Druga część konferencji pt. „W obronie wartości Konferencja naukowa „W obronie wartości chrze- chrześcijańskich i patriotycznych. Senat RP ścijańskich i patriotycznych. Senat RP w hołdzie w hołdzie Zofii Kossak w 50. rocznicę śmierci”. 24 Zofii Kossak w 50. rocznicę śmierci”, Częstocho- kwietnia 2018 r. wa, 25 kwietnia 2018, Wydział Filologiczno-Histo- ryczny Akademii im. Jana Długosza. Część 2. Odmiany wolności w życiu i twórczości Zofii Kossak dr Joanna Jurgała-Jureczka Refleksje wokół opowiadania Zofii Kossak „Wigilia na Pawiaku”. Wiara w Opatrzność wobec rzeczywistości Miejsce Zofii Kossak na tle literatury dwudziestego wieku okupacyjnej prof. dr hab. Krzysztof Dybciak, Uniwersytet Stefana dr Konrad Ludwicki, Akademia im. Jana Długosza Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie w Częstochowie

Średniowieczność Zofii Kossak. Św. Franciszek na tle Postać św. Stanisława Kostki w powieści Zofii Kossak obrazu epoki „Z miłości” wobec siedemnastowiecznej tradycji hagio- dr hab. Adam Reglewicz, Akademia im. Jana Długo- graficznej sza w Częstochowie dr Beata Łukarska, Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie Dramaty i adaptacje dramatyczne utworów prozator- skich Zofii Kossak – recepcja teatralna Budowanie wspólnoty. Dramaty Zofii Kossak prof. dr hab. Anna Wypych Gawrońska, Akademia dr Joanna Warońska, Akademia im. Jana Długosza im. Jana Długosza w Częstochowie w Częstochowie

Zofia Kossak w świetle listów i wspomnień rodzinny „Błogosławiona wina” – książka i film Kossaków dr Leszek Będkowski, Akademia im. Jana Długosza prof. dr hab. Elżbieta Hurnik, Akademia im. Jana w Częstochowie Długosza w Częstochowie Harcerski model wychowawczy w publicystyce Zofii Zofia Kossak na nowo – komiksowo.Ogłoszenie kon- Kossak kursu literacko-plastycznego dla dzieci i młodzieży, mgr Ewelina Dziewońska-Chudy, Akademia im. Jana mgr Ewelina Dziewońska-Chudy, Towarzystwo Histo- Długosza w Częstochowie ryczne im. Szembeków, Oddział w Częstochowie Zofia Kossak i Częstochowa „Nieznany kraj” Zofii Kossak. Powrót do czytelnika po dr Elżbieta Wróbel, Akademia im. Jana Długosza 50. latach. w Częstochowie prof. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz – prezen- Czas trwania, 2 godz. 4 min. tacja publikacji https://www.youtube.com/watch?v=Edj6qAPKpbo- Czas trwania: 2 godz. 30 min. &t=5423s https://www.facebook.com/SenatRP/vide- os/786284241562914/ Z nią duchy Kossaków mogą czuć się bezpiecznie/ Dzień Dobry TVN, audycja TVN. Czas trwania: 8 Konferencja naukowa „W obronie wartości chrze- min. 47 sek. ścijańskich i patriotycznych. Senat RP w hołdzie sobota, 30 maja 2015 Zofii Kossak w 50. rocznicę śmierci”, Częstocho- W ramach audycji, emisja reportażu: Wnuczka Zofii wa, 25 kwietnia 2018, Wydział Filologiczno-Histo- Kossak odkrywa rodzinne tajemnice, reporter Marta ryczny Akademii im. Jana Długosza. Część 1. Buchla, zdjęcia: Sławomir Faroń, Archiwum TVN ; 4 Po powitaniach, wystąpienia: min. 36 sek. https://dziendobry.tvn.pl/wideo,2064,n/z-nia-duchy- Wspomnienia o Zofii Kossak, swojej Babci kossakow-moga-czuc-sie-bezpiecznie,170046.html Anna Fenby Taylor Część pierwsza majowej (2018) rozmowy zareje- Zofia Kossak dla młodych czytelników strowanej w Studiu im. Św. Jana Pawła II w Ka- prof. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz, Uniwersy- liszu. Gościem programu jest wnuczka pisarki Zofii tet Śląski w Katowicach Kossak – Anna Fenby Taylor. Czas trwania: 26 min. 10 sek. Odmiany wolności w życiu i twórczości Zofii Kossak Telewizja Internetowa Diecezji Kaliskiej „Dom Józefa”. dr Joanna Jurgała-Jureczka Prowadzenie: Adam Szymański z Radia Rodziny Die- Czas trwania: 2 godz. 24 min. cezji Katolickiej. https://www.youtube.com/watch?v=vLuRNBq4jmc https://domjozefa.tv/sermon/o-zofii-kossak- rozmowy-z-wnuczka-czesc-pierwsza/

14 bibik.wbp.lodz.pl BIBiK 2 (170) / 2018 BIBLIOGRAFIA 

Część druga majowej (2018) rozmowy zarejestro- Walka o godność kobiety w czasie okupacji – dr hab. wanej w Studiu im. Św. Jana Pawła II w Kaliszu. Marek Rembierz (Uniwersytet Śląski w Katowicach) Gościem programu jest wnuczka pisarki Zofii Kossak – Anna Fenby Taylor. Czas trwania: 34 min. 56 sek. Odejść jak zdmuchnięta świeca – dr Joanna Jurgała- Z udziałem: Marty Witczak – Katolickie Stowarzysze- Jureczka nie „Civitas Christiana” Oddział w Poznaniu, Paweł Zapis audio wystąpień prelegentów: Pawlaczyk – historyk, współpracownik Radia Rodzina Także wypowiedź Anny Fenby Taylor Diecezji Katolickiej, http://e-civitas.pl/konferencja-w-50-rocznice-smierci- zofii-kossak/ https://domjozefa.tv/sermon/o-zofii-kossak- rozmowy-z-wnuczka-czesc-druga/ Referat pani Anny Fenby Taylor - wnuczki Zofii „W każdej chwili mego życia wierzę, ufam, miłu- Kossak. [Wspomnienia o Babci] ję” – konferencja w Górkach Wielkich, Sala Funda- 22. Pielgrzymka „Niedzieli”, cz. IV. 18 września 2018. cji im. Zofii Kossak, 29 czerwca 2018 r. Organiza- Czas trwania: 28 min. 29 sek. torzy: Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” http://tv.niedziela.pl/film/2425 – Oddział w Bielsku-Białej. W programie: Zofia Kossak więźniarka Auschwitz II Birkenau nr 64491 – Teresa Wontor-Cichy (Centrum Naukowe Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświę- cimiu)

Adresy internetowe dotyczące Zofii Kossak oraz jej twórczości, w tym publikacje dostępne online (w wyborze)

Fundacja im. Zofii Kossak Skaza na portrecie – postać Zofii Kossak w relacjach by- http://zofiakossak.pl/ łych więźniarek Birkenau / Justyna Kowalska-Leder [w:] „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” Muzeum Zofii Kossak-Szatkowskiej 2018, 1 (47), s. 93-103. http://www.muzeumkossak.pl/ [dostęp] http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/han- dle/11089/24987 Katolicy patrzą na Zagładę : [scenariusze warsztatów : grupa docelowa - młodzież w wieku 13-16 lat ; gru- Kossak-Szczucka a poetyka kultury / Paulina Mało- pa docelowa - młodzież w wieku 16-18 lat / Grze- chleb. – 20 lutego 2017. – S. 1-10. gorz Siwor ; Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. [dostęp] http://www.ksiazkinaostro.pl/dziedzictwo-zofii- Podczas warsztatów analizowane są reakcje intelektu- kossak-szczuckiej-perspektywie-poetyki-kultury/ alistów katolickich Zofii Kossak i Władysława Barto- szewskiego na eksterminację Żydów. Najważniejszy Autowizerunek po katastrofie : Zofia Kossak-Szczucka punkt zajęć to refleksja nad odezwą Protest! Zofii Kos- i Jerzy Andrzejewski : dwa polskie świadectwa Zagłady z sak - tekstem, w którym postawa antysemicka prze- lat 40. / Tomasz Żukowski [w:] „Poznańskie Studia Polo- plata się ze współczuciem dla ofiar Zagłady. Tekst ten nistyczne. Seria Literacka” 2015, 25 (45), s. 165-186. uznawany jest za symboliczny wstęp do zainicjowania [dostęp] https://www.researchgate.net/publica- działalności Rady Pomocy Żydom „Żegota”. tion/282450770_Autowizerunek_po_katastrofie_Zo- [dostęp] https://sprawiedliwi.org.pl/pl/edukacja-i- fia_Kossak-Szczucka_i_Jerzy_Andrzejewski_dwa_pol- zrodla/edukacja/scenariusze-warsztatow/pomoc-w- skie_swiadectwa_Zaglady_z_lat_40 czasach-zaglady-heroiczny-czyn-czy-zwykly-ludzki- odruch/katolicy-patrza-na-zaglade ; Lapidarium Zofii Kossak-Szatkowskiej z peregrynacji po https://sprawiedliwi.org.pl/sites/default/files/attach- Polsce popaździernikowej / Jadwiga Miękina-Pindur ment_83.pdf ; [w:] „Konteksty Kultury” 2014, Nr 2, s. 117-142 https://sprawiedliwi.org.pl/sites/default/files/attach- http://www.ejournals.eu/sj/index.php/KK/article/ ment_84.pdf view/1642 bibik.wbp.lodz.pl 15  BIBLIOGRAFIA BIBiK 2 (170) / 2018

O wierności sobie : Zofii Kossak-Szczuckiej trudne 1998, z 4, s. 99-123. doświadczenia emigracyjne : przypomnienie / Maria Jo- [dostęp] http://bazhum.muzhp.pl/media//files/ lanta Olszewska [w:] „Język – Szkoła – Religia” 2014, Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswie- nr 2, s. 84-105. cone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej/Pamiet- [dostęp] http://bazhum.muzhp.pl/media//files/ nik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_hi- Jezyk_Szkola_Religia/Jezyk_Szkola_Religia-r2014- storii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1998-t89-n4/ t9-n2/Jezyk_Szkola_Religia-r2014-t9-n2-s84-105/ Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswieco- Jezyk_Szkola_Religia-r2014-t9-n2-s84-105.pdf ne_historii_i_krytyce_literatury_polskiej- r1998-t89-n4-s99-123/Pamietnik_Literacki_czasopi- Okupacyjna twórczość literacka i dziennikarska Zofii smo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatu- Kossak / Beata Gdak. ry_polskiej-r1998-t89-n4-s99-123.pdf Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. Zofia Kossak w latach II wojny światowej / Mirosława zw. dr hab. Krystyny Heskiej-Kwaśniewicz. – Katowice : Pałaszewska [w:] „Niepodległość i Pamięć” 1995, R. 2, Uniwersytet Śląski. Wydział Filologiczny, 2012. – 314 s. Nr 3, s. 49-94. [dostęp] https://www.sbc.org.pl/dlibra/publica- http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Niepodleglo- tion/98797/edition/93099 sc_i_Pamiec/Niepodleglosc_i_Pamiec-r1995-t2-n3_(4)/ Niepodleglosc_i_Pamiec-r1995-t2-n3_(4)-s49-94/Nie- Zagadka Zofii Kossak / Maria Janion [w:] Porzucić podleglosc_i_Pamiec-r1995-t2-n3_(4)-s49-94.pdf etyczną arogancję : ku reinterpretacji podstawowych pojęć humanistyki w świetle wydarzeń Szoa / pod re- Związki Zofii Kossak-Szatkowskiej ze Śląskiem Cieszyń- dakcją Beaty Anny Polak i Tomasza Polaka. – Poznań : skim / Michał Heller [w:] „Śląskie Studia Historyczno- Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Teologiczne” 1990-1991, T. 23-24, s. 269-275. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, [dostęp] http://paperity.org/p/97988306/zwiazki- 2011. – S. 55-70. zofii-kossak-szatkowskiej-ze-slaskiem-cieszynskim [dostęp] https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstre- am/10593/4788/1/Porzucic_etyczna_arogancje.pdf Zofia Kossak-Szczucka na beskidzkiej ziemi / Renata Jo- Krzyżowcy i nie tylko : studia i szkice o twórczości Zo- chimek [w:] „Annales Universitatis Paedagogicae Craco- fii Kossak / pod red. Krystyny Heskiej-Kwaśniewicz viensis. Studia Historicolitteraria” 2007, 7, s. 111-123. i Krzysztofa Uniłowskiego. (Katowice : Uniwersytet Ślą- ski : Wydawnictwo Fa-art, 2011). [dostęp] http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Anna- les_Universitatis_Paedagogicae_Cracoviensis_Studia_ Spis treści Historicolitteraria/Annales_Universitatis_Paedagogi- cae_Cracoviensis_Studia_Historicolitteraria-r2007-t7/ Część I Annales_Universitatis_Paedagogicae_Cracovien- sis_Studia_Historicolitteraria-r2007-t7-s111-123/An- Izabela Patyk: Między literaturą a dokumentem. Pamięć nales_Universitatis_Paedagogicae_Cracoviensis_Stu- i narracja w Pożodze dia_Historicolitteraria-r2007-t7-s111-123.pdf Joanna Wydymus: Rzut oka historyka na Krzyżowców Zo- fii Kossak „Przymierze” Zofii Kossak jako apokryficzne dzieje Abrahama / Dariusz Bawoł [w:] „Pamiętnik Literacki” Krzysztof Uniłowski: Hattin 1187 (według Zofii Kossak) 2003, z. 4, s. 83-98. [dostęp] https://www.academia.edu/17654801/Przymie- Magdalena Piekara: Bóg, honor i kobieta. O Krzyżow- rze_Zofii_Kossak_jako_apokryficzne_dzieje_Abrahama cach Zofii Kossak Zdzisława Mokranowska: Błogosławiona wina - powieść Obraz wojen krzyżowych i krzyżowców w prozie Zofii hagiograficzna? Kossak, Jana Dobraczyńskiego i Jarosława Iwaszkie- wicza / Dariusz Wybranowski [w:] Napis, Seria VII, Ryszard Koziołek: Modernizowanie świętości 2001, s. 20-37. [dostęp] http://rcin.org.pl/Content/56785/WA- Paulina Małochleb: Dziedzictwo Zofii Kossak w perspek- 248_68786_P-I-2795_wybranowski-obraz.pdf tywie poetyki kultury Paweł Tomczok: Śmierć, opowiadanie i początki nowo- Na antypodach tradycji literackiej : wokół „sprawy Bo- czesności. O pierwszym tomie Dziedzictwa rowskiego” / Sławomir Buryła [w:] „Pamiętnik Literacki”

16 bibik.wbp.lodz.pl BIBiK 2 (170) / 2018 PRELEGENCI 

Beata Gdak: „Św. Patrycy po wędrówce skroś czyśćca Zofia Budrewicz: Zofia Kossak (w) szkole płakał nieustannie do końca swych dni…” O utworze W piekle Zofii Kossak Krystyna Heska-Kwaśniewicz: Co stało się z Obliczem Matki Zofii Kossak? Sławomir Buryła: Zofia Kossak odpowiada na (dwa) pytania Joanna Jurgała-Jureczka: Nieznane rękopisy i maszyno- pisy Zofii Kossak (ze zbiorów Muzeum w Górkach Wiel- Część II kich)

Barbara Pytlos: Zofii Kossak tajemnica twórczości Sylwia Gajownik, Marta Nadolna: Biblioteka Zofii Kos- w świetle ankiety Alfreda Jesionowskiego sak w Górkach Wielkich

Joanna Studzińska: Zofia Kossak na łamach „Kuriera https://www.fa-art.pl/dzialo-sie/item/210-krzyzowcy-i- Warszawskiego”, czyli wędrówki w czasie i przestrzeni nie-tylko

PRELEGENCI - konferencja "Zofia Kossak (1889-1968) w świecie wartości"

Anna Fenby Taylor – wnuczka Zofii Kossak, uro- W październiku 2016 r. Anna Fenby Taylor została dzona i wychowana w Wielkiej Brytanii (Uniwersy- wybrana Perłą Podbeskidzia podczas VI Regional- tet Londyński – Wydz. Med.), od 1996 r. czynnie nego Kongresu Kobiet Podbeskidzia. Kapituła Na- działająca w sprawie wskrzeszenia pamięci o życiu grody doceniła zaangażowanie Anny Fenby Taylor i twórczości Zofii Kossak. W latach od 2004 do 2007 w pielęgnowanie pamięci o Zofii Kossak i działa- uruchomiła w Górkach Wielkich Schronisko „Koss” – nia podejmowane w Centrum Kultury i Sztuki Dwór Kossaków w Górkach Wielkich, domu rodzinne- www.kossakschronisko.pl. Odkryła prawdziwą datę go słynnych artystów, który staraniem właśnie Anny urodzin babci (10 sierpnia 1889 r.) oraz okoliczności Fenby Taylor został efektownie zrewitalizowany. i datę śmierci drugiego syna Zofii Kossak, Tadeusza https://dziennikzachodni.pl/anna-fenby-taylor-per- Szczuckiego w Auschwitz-Birkenau (17 marca 1943 r.) la-podbeskidzia/ar/10694288 Cyt.: Ludzie Fundacji im. Zofii Kossak http://zofiakossak.pl/?page_id=58 * * * dr Joanna Jurgała-Jureczka – mieszka na Ślą- Publikacje: sku Cieszyńskim, jest żoną Krzysztofa, mamą Michała, Zofia Kossak Szczucka-Szatkowska 1889-1968 / Marcina i Magdaleny. Zdobywanie humanistycznego [tekst Bogumiła Bittner-Burkot, Anna Fenby Taylor]. wykształcenia zaczęła od cieszyńskiego liceum im. Górki Wielkie : Koss, 2016 Mikołaja Kopernika, potem ukończyła filologię pol- ską na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. W 1999 Aby przypomnieć zapomniane / [teksty Jarosław roku uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych Mrożkiewicz, Przemysław Czernek, Krystyna Wój- w zakresie literaturoznawstwa. Praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. zw. dr hab. Krystyny He- cicka, Monika Serafin, Bogusław Słupczyński ; red. skiej-Kwaśniewicz nosiła tytuł: Oswajanie „nieznanego Anna Fenby Taylor, Monika Serafin] ; Fundacja im. kraju”. Śląsk w życiu i twórczości Zofii Kossak. Zofii Kossak. Wyd. 2 zm. Górki Wielkie : Fundacja im. Zofii Kossak, 2014. Pracowała jako polonistka w cieszyńskich szkołach Publikacja dotyczy Ośrodka Związku Harcerstwa średnich, była dziennikarką „Gościa Niedzielnego” Polskiego w Górkach Wielkich. i współpracowała z innymi redakcjami czasopism o za- sięgu regionalnym i ogólnopolskim. „Powrócić, aby pamiętać...” : Anna M. Fenby Taylor i Fundacja im. Zofii Kossak : rozmowa z Anną M. Była kierownikiem Muzeum Zofii Kossak-Szatkowskiej w Górkach Wielkich i prowadzi badania nad biogra- Fenby Taylor / [rozm. przepr.] Dorota Sieroń-Galu- fią i twórczością Zofii Kossak a także literatów zwią- sek, Mirosława Pindór. zanych ze Śląskiem Cieszyńskim. Wykładała literaturę Artykuł dotyczy Fundacji im. Zofii Kossak w Górkach chrześcijańską i regionalną, bierze udział w sesjach Wielkich. naukowych, panelach dyskusyjnych, wygłasza prelek- cje, najczęściej w formie prezentacji multimedialnych, bibik.wbp.lodz.pl 17  PRELEGENCI BIBiK 2 (170) / 2018 prowadzi spotkania z pisarzami. Współpracowała Książki autorskie prof. dr hab. Marii Jolanty Ol- z autorami filmów dokumentalnych na temat Zofii Kos- szewskiej (w wyborze) sak (m. in. „Errata do biografii”). Człowiek w świecie Wielkiej Wojny. Literatura polska Cyt.: http://www.jurgala-jureczka.pl/o-mnie z lat 1914-1919 wobec I wojny światowej. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Polonistyki Uniwersytetu Książki dotyczące Zofii Kossak i Kossaków autorstwa Warszawskiego, Warszawa 2004. Joanny Jurgały-Jureczki: W poszukiwaniu sensu. Szkice o literaturze polskiej XIX i XX wieku, Wydawnictwo Polonistyki Uniwersytetu Kobiety Kossaków. – Warszawa : Dom Wydawniczy Warszawskiego, Warszawa 2005. PWN, 2015 Heroizm ludzkiego istnienia. W kręgu wybranych za- Zofia Kossak : opowieść biograficza. – Warszawa : gadnień etycznych w literaturze polskiej II połowy XIX Dom Wydawniczy PWN, 2014 i I połowy XX wieku. Szkice, Wydawnictwo Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008. Historie zwyczajne i nadzwyczajne czyli znani literaci na Śląsku Cieszyńskim. – Cieszyn : Biblioteka Miejska, Drogi nadziei. Polska proza historyczna 1876-1939 2009. wobec kryzysu kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu wersja elektroniczna Warszawskiego, Warszawa 2009. http://www.biblioteka.cieszyn.pl/publikacje/Histo- Książki współautorskie rie%20zwyczajne%20i%20nadzwyczajne.pdf Literatura wobec I wojny światowej, praca zbiorowa Dzieło jej życia : opowieść o Zofii Kossak. – Często- pod red. Marii J. Olszewskiej i Jadwigi Zacharskiej, chowa : Edycja Świętego Pawła, 2007. Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2000. Zofii Kossak dom utracony i odnaleziony. Cieszyn : Muzeum Śląska Cieszyńskiego, 2003 Czytanie modernizmu, pod red. Marii Olszewskiej i Grzegorza Bąbiaka, Wydawnictwo Uniwersytetu Zofii Kossak … w 35 rocznicę śmierci. – Górki Wiel- Warszawskiego, Warszawa 2004. kie : Muzeum Zofii Kossak-Szatkowskiej, 2003. Światy Stefana Żeromskiego, pod red. Marii Olszew- Oswajanie „nieznanego kraju” : Śląsk w twórczości Zo- skiej i Grzegorza Bąbiaka, Wydawnictwo Uniwersy- fii Kossak. – Cieszyn : Muzeum Śląska Cieszyńskiego, tetu Warszawskiego, Warszawa 2005. 2002. Zapomniany dramat, t. I i II, pod red. Marii J. Olszew- 13 września 2018 r. w Auli Wydziału Teologicznego skiej i Krystyny Ruty-Rutkowskiej, Wydawnictwo Uni- Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach odbyła się uro- wersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010. czystość wręczenia po raz 45. Śląskiej Nagrody im. Ju- Żeromski i inni, pod red. Moniki Gabryś-Sławińskiej liusza Ligonia. Za entuzjazm i konsekwencję wkładaną i Marii J. Olszewskiej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2015. w promocję chrześcijańskich, patriotycznych i humanistycznych wartości w pisarstwie Zofii Kossak-Szczuckiej Dramat historyczny ostatnich 150 lat: problemy lektury, nagrodę otrzymała dr Joanna Jurgała-Jureczka. pod red. Marii J. Olszewskiej i Dawida M. Osińskie- Nagroda im. Juliusza Ligonia jest przyznawana oso- go, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki, Warszawa bom i instytucjom, które kierują się chrześcijańskimi 2016. wartościami, wnoszą znaczący wkład w duchowy i cy- wilizacyjny rozwój Śląska. Artykuły, studia i szkice (dotyczące twórczości Zofii Kossak) https://ekai.pl/katowice-wreczono-slaska-nagrode- im-juliusza-ligonia/ Ku ideałowi „radości doskonałej” – refleksja o dzie- le świętego Franciszka w kontekście „Bez oręża” Zo- * * * fii Kossak-Szczuckiej, [w:] Dzieło świętego Franciszka z Asyżu. Projekcja w kulturze i duchowości polskiej prof. dr hab. Maria Jolanta Olszewska (kie- XIX i XX wieku, pod red. Doroty Kielak, Janusza Od- rownik Pracowni Historii Dramatu 1864-1939, Za- ziemkowskiego, Janusza Zbudniewka, Wydawnictwo kład Literatury i Kultury Drugiej Połowy XIX wieku Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2004, Instytutu Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki s. 311-330. Uniwersytetu Warszawskiego)

18 bibik.wbp.lodz.pl BIBiK 2 (170) / 2018 PRELEGENCI 

Zofii Kossak-Szczuckiej teoria cyklu historycznego czy- jaństwo w literaturze i języku, red. Zofia Abramowicz, tana w kontekście cykli średniowiecznych katedr, [w:] Krzysztof Korotkich, Wydawnictwo Prymat, Białystok Semiotyka cyklu. Cykl w muzyce, plastyce i literaturze, 2016, s. 137- pod red. Mieczysławy Dembskiej-Trębacz, Krystyny Jakowskiej i Radosława Siomy, Wydawnictwo Uniwer- Historia i religia w twórczości Zofii Kossak-Szczuckiej, sytetu w Białymstoku, Białystok 2005 s. 307-325. „Teologia Polityczna Co Tydzień” nr 50: (O)po- wieść historyczna, http://www.teologiapolityczna. „O świętości nieświętej” (o „Błogosławionej winie” pl/teologia-polityczna-co-tydzien-nr-50-o-powiesc- i „Sukni Dejaniry” Zofii Kossak-Szczuckiej), Sapieho- historyczna [15.03.2017] wie. Epoki Kodnia i Krasiczyna, pod red. Krzysztofa Stępnika, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007, s. 173-194. Recenzja z książki Macieja Nowaka Koncepcja dzie- jów w powieściach historycznych. Teodor Jeske – Cho- W drodze do błękitnego Jeruzalem – metafizyka pól iński, Zofia Kossak, Hanna Malewska, Wydawnictwo bitewnych w średniowiecznych powieściach Zofii Kos- KUL Lublin 2009, „Przeglądu Humanistyczny”, 2011, sak, [w:] Święte miejsca w literaturze, pod red. Zbi- nr 1, s. 147-149. gniewa Chojnowskiego, Anny Rzymskiej i Beaty Tar- Cyt.: http://pracowniadramatu.uw.edu.pl/publikacje- nowskiej, Wydawnictwo UWM w Olsztynie, Olsztyn prof-dr-hab-marii-jolanty-olszewskiej/ 2009, s. 299-214. * * * Patriotyzm czy nacjonalizm? („Złota wolność” Zofii Kos- sak-Szczuckiej na tle jej twórczości), [w:] Nacjonalizm prof. dr hab. Sławomir Buryła – pracuje polski do 1939 roku. Wizje kultury polskiej i europej- w Instytucie Polonistyki i Logopedii Uniwersytetu War- skiej, pod red. Krzysztofa Stępnika i Moniki Gabryś, mińsko-Mazurskiego (w Zakładzie Literatury Współ- Wydawnictwo UMCS, Lublin 2011, s. 347-363. czesnej i Teorii Literatury). Zajmuje się literaturą wojny Doświadczenie świętości w „Sukni Dejaniry” Zofii Kos- i okupacji, problematyką Holocaustu, prozą współcze- sak, [w:] Poetyka i semantyka doświadczeń religijnych sną, edytorstwem i kulturą popularną. Od lipca 2009 w literaturze, red. Agnieszki Bielak, Piotra Nowaczyń- do grudnia 2010 pełni funkcję przewodniczącego ski, Wydawnictwo TNKUL, Lublin 2011, s. 151-176. Rady Naukowej Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie (od marca 2013 do marca 2017 czło- Pytania o trudne miejsce człowieka w historii (O mi- nek Rady Programowej ŻIH). trę gospodarską Teodora Jeske-Choińskiego i Zło- Jest autorem książek: Prawda mitu i literatury (Kraków ta wolność Zofii Kossak-Szczuckiej), [w:] Kategorie 2003), Opisać Zagładę (Wrocław 2006, wyd. II, To- etyczne w czasach upadku duchowości. Prace inter- ruń 2014), Tematy (nie)opisane (Kraków 2013), Wokół dyscyplinarne t. VIII, pod red. i wstępem Lucyny Ro- Zagłady (Kraków 2016), Rozrachunki z wojną (War- żek, Wyd. AJD, Częstochowa 2011, s. 385-405. szawa 2017). Zofia Kossak o Piotrze Skardze. Rozważania w kon- tekście jej pisarstwa historycznego, „Kijowskie Studia Razem z Pawłem Rodakiem współredagował tom Woj- Polonistyczne”, t. XX, Kijów 2013, s. 25-31. na: doświadczenie i zapis (Kraków 2006), z Agnieszką Karpowicz i Radosławem Siomą Zimą bywa się pisa- O przemijaniu wielkości. Uwagi na marginesie „Pusz- rzem... (Kraków 2008), z Aliną Molisak Ślady obec- karza Orbano” Zofii Kossak, Zeszyty Naukowe Szkoły ności (Kraków 2010), z Martą Flakowicz-Szczyrbą Wyższej Przymierza Rodzin w Warszawie, z. 10, Se- Nową poezję polską wobec tradycji (Warszawa 2015), ria Humanistyczna, nr 1, Warszawa 2013, s. 251-286. z Lidią Gąsowską i Danutą Ossowską Mody w kulturze i literaturze popularnej (Kraków 2011), Tropy literatury O wierności sobie. Zofii Kossak-Szczuckiej trudne i kultury popularnej (Warszawa 2014), Tropy literatury doświadczenia emigracyjne. Przypomnienie, „Język- i kultury popularnej II (Warszawa 2016), z Jakubem Szkoła-Religia” 2014, vol.9 nr 2, s. 84-105. Michalczenią i Maciejem Urbanowskim Marek Nowa- kowski i inni (Warszawa 2016). W 2012 ukazała się „Nienadaremny jest ten krzyż…”. Zofii Kossak portret pod jego redakcją oraz Doroty Krawczyńskiej i Jac- kontrowersyjny, [w:] Żeromski i inni, red. Monika Ga- ka Leociaka synteza Literatura polska wobec Zagłady bryś-Sławińska, Maria Jolanta Olszewska, Wydaw- (1939–1968) (wyd. II, Warszawa 2016). nictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2015, s. 231-251. Jest edytorem i współredaktorem krytycznego wydania czterech tomów pism Tadeusza Borowskiego (Kra- Dwie legendy biskupa Stanisława Szczepanowskiego: ków 2004–2005). Kossak-Szczuckiej i Marii Dąbrowskiej, [w:] Chrześci- jańskie dziedzictwo duchowe narodów słowiańskich, W 2018 roku w wydawnictwie IHP PAN ukazała się S. III Język-Literatura – Kultura-Historia, t. I Chrześci- pod jego redakcją pierwsza (z czterotomowej edy- bibik.wbp.lodz.pl 19  PRELEGENCI / KONKURS BIBiK 2 (170) / 2018 cji) monografia Pogromy Żydów na ziemiach polskich Zawiera recenzję książki: Dwie prawdy : Zofia Kos- w XIX i XX wieku. Literatura i sztuka. sak i Tadeusz Borowski wobec obrazu wojny w polskiej prozie lat 1944-1948 / Dariusz Kulesza. - Białystok, Wygłaszał wykłady gościnne w kilkunastu ośrodkach 2006. krajowych i zagranicznych. Prezentował też referaty i wykłady na kilkudziesięciu konferencjach krajowych Wersja elektroniczna: i zagranicznych. Był trzykrotnym stypendystą Fun- http://www.rcin.org.pl/dlibra/publication?i- dacji na Rzecz Nauki Polskiej (1999, 2002, 2006); d=74094&tab=3 kierownikiem i głównym wykonawcą w kilku projek- tach finansowanych w ramach KBN, NPRH i NCN. Katoliczka, patriotka, antysemitka / Sławomir Buryła. Jest autorem ponad 250 recenzji krytycznoliteracki- W: Gazeta Wyborcza (Wyd. zasadnicze), 2008, nr chi naukowych oraz około 100 artykułów. Aktualnie 300, dod. Gazeta na Święta, s. 10-11. kieruje grantem NPRH Reprezentacje Zagłady w kulturze polskiej (1939–2015). * * *

W lutym 2015 roku Prezydent RP nadał dr. hab. Sła- Stefan Türschmid – urodzony w 1946 roku w Ło- womirowi Buryle tytuł profesora nauk humanistycznych. dzi. Absolwent polonistyki Uniwersytetu Łódzkiego. Od roku 1968 działacz nielegalnej antykomunistycz- Cyt.: http://www.uwm.edu.pl/polonistyka/index. nej organizacji Ruch, aresztowany za działalność opo- php?option=com_content&view=article&id=289&ca- zycyjną, redaktor „Tygodnika Solidarność Ziemi Łódz- tid=82&Itemid=9 kiej”. Po 1989 roku dziennikarz i zastępca redaktora Publikacje dotyczące twórczości Zofii Kossak – naczelnego „Dziennika Łódzkiego”. Wielki miłośnik w wyborze (dane z katalogu Biblioteki Narodowej) i znawca koni, trener jeździectwa. Po przejściu na emeryturę zajął się pisarstwem. Autor poczytnych po- Biografia kluczowa / Sławomir Buryła. W: „Znak”, wieści: Mrok i mgła – Stalin i Sonia Buriagina – histo- 2009, nr 11, s. 131-134 ria niezwykła (2015), Ikony – opowieść o terrorystach Zawiera recenzję książki: Czas nienawiści i czas troski (2016), Czwarty czerwony (2017), a także sagi ro- : Zofia Kossak-Szczucka – antysemitka, która ratowała dzinnej Türschmidów Cień Lucyfera (2015). Pasjonuje Żydów / Carla Tonini. – Warszawa 2006 się historią Rosji i komunizmu. [Dwie prawdy - recenzja] / Sławomir Buryła. W: „Pa- miętnik Literacki”, R. 100, z. 2 (2009), s. 242-246.

„Życie i twórczość Zofii Kossak (1889-1968)” – konkurs internetowy

Konkurs zorganizowano w związku z 50. rocznicą śmier- Zadaniem uczestnika konkursu było udzielenie pocztą ci pisarki oraz konferencją „Zofia Kossak (1889-1968) elektroniczną prawidłowych odpowiedzi na 7 pytań w świecie wartości”, przygotowaną na VIII Salon Cie- oraz napisanie dwóch krótkich wypowiedzi (każda kawej Książki w Łodzi (16 listopada 2018 r. w, Hala zawierająca od 500 do 1000 znaków ze Expo, Al. Politechniki 4). spacjami) na temat:

Organizatorem konkursu jest Wojewódzka Biblio- 1. Dlaczego wzięłam / wziąłem udział w konkur- teka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego sie o życiu i twórczości Zofii Kossak zorganizowanym w Łodzi, zaś współorganizatorem Katolickie Stowa- w związku z konferencją „Zofia Kossak (1889-1968) rzyszenie „Civitas Christiana” – Oddział w Łodzi. w świecie wartości”, Łódź, 16 listopada 2018 r.?

Celem konkursu była popularyzacja życia i twórczo- 2. (do wyboru): Którą książkę autorstwa Zofii Kossak ści Zofii Kossak oraz zachęcenie do lektury utworów polecam do przeczytania i dlaczego? (lub): Nie czy- pisarki. tałam / nie czytałem żadnej książki autorstwa Zofii Kossak ponieważ .... Konkurs trwał od 18 października do 9 listopada 2018 r. i adresowany był do osób pełnoletnich będą- cych mieszkańcami województwa łódzkiego.

20 bibik.wbp.lodz.pl BIBiK 2 (170) / 2018 KONKURS 

Poniżej, pytania i prawidłowe odpowiedzi. dą śmiertelne pociągi – zawierać będą tylko trupy... Wobec tej męki wyzwoleniem stałby się rychły 1) Proszę podać tytuł książki Zofii Kossak w której wystę- zgon. Oprawcy to przewidzieli. Wszystkie apteki pują kanapony. na terenie ghetta zostały zamknięte, by nie dostar- czały trucizny. Broni nie ma. Jedyne co pozostaje, Odp.: Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata. to rzucenie się z okna na bruk. To też bardzo wielu skazańców wymyka się katom w ten sposób. 2) Proszę wymienić przynajmniej dwa tytuły powieści Zofii To samo co w ghetcie warszawskim, odbywa się od pół Kossak, których akcja toczy się w XVII wieku. roku w stu mniejszych i większych miasteczkach i mia- stach polskich. Ogólna liczba zabitych żydów przenosi Odp.: Beatum scelus, Złota wolność, Trembowla, Suknia już milion, a cyfra ta powiększa się z każdym dniem. Dejaniry, Błogosławiona wina. Giną wszyscy. Bogacze i ubodzy, starce i kobiety, mężczyźni i młodzież, niemowlęta, katolicy umiera- 3) Proszę wymienić tytuły tomów, z których składa się po- jący z Imieniem Jezusa i Maryi, równie jak staroza- wieść „Krzyżowcy” Zofii Kossak. konni. Wszyscy zawinili tym że się urodzili w naro- dzie żydowskim, skazanym na zagładę przez Hitlera. Odp.: T.1, Bóg tak chce! ; T.2, Fides Graeca ; T.3, Wie- Świat patrzy na tę zbrodnię, straszliwszą niż ża Trzech Sióstr ; T. 4, Jerozolima wyzwolona. wszystko, co widziały dzieje – i milczy. Rzeź mi- lionów bezbronnych ludzi dokonywa się wśród 4) Proszę zacytować wybrany przez siebie fragment powszechnego, złowrogiego milczenia. Milczą dokumentu autorstwa Zofii Kossak (dostępnego także kaci, nie chełpią się tym co czynią. Nie zabiera- w Internecie) zatytułowanego „Protest”, który sygnowany ją głosu Anglia ani Ameryka, milczy nawet wpły- przez Front Odrodzenia Polski wydany został konspiracyj- wowe międzynarodowe żydostwo, tak dawniej ne w formie ulotki – plakatu w Warszawie 11 sierpnia wyczulone na każdą krzywdę swoich. Milczą 1942 r. i Polacy. Polscy polityczni przyjaciele żydów ogra- niczają się do notatek dziennikarskich, polscy Poniżej pełny tekst „Protestu” z zaznaczeniem czcion- przeciwnicy żydów objawiają brak zaintereso- ką pogrubioną cytatów wybranych przez uczestników wania dla sprawy im obcej. Ginący żydzi otocze- konkursu: ni są przez samych umywających ręce Piłatów. Tego milczenia dłużej tolerować nie można. Ja- Protest! kiekolwiek są jego pobudki - jest ono nikczemne. W ghetcie warszawskim, za murem odcinającym od Wobec zbrodni nie wolno pozostawać biernym. świata, kilkaset tysięcy skazańców czeka na śmierć. Kto milczy w obliczu mordu - staje się wspólni- Nie istnieje dla nich nadzieja ratunku, nie nadcho- kiem mordercy. Kto nie potępia - ten przyzwala. dzi znikąd pomoc. Ulicami przebiegają opraw- Zabieramy przeto głos my, katolicy - Polacy. Uczucia cy, strzelając do każdego, kto się ośmieli wyjść nasze względem żydów nie uległy zmianie. Nie prze- z domu. Strzelają podobnie do każdego, kto stanie stajemy uważać ich za politycznych, gospodarczych w oknie. Na jezdni walają się niepogrzebane trupy. i ideowych wrogów Polski. Co więcej, zdajemy sobie Dzienna przepisowa ilość ofiar wynosi 8-10 tysięcy. sprawę z tego, iż nienawidzą nas oni więcej niż Niem- Policjanci żydowscy obowiązani są dostarczyć ich do ców, że czynią nas odpowiedzialnymi za swoje nie- rąk katów niemieckich. Jeśli tego nie uczynią, zginą szczęście. Dlaczego, na jakiej podstawie - to pozostanie sami. Dzieci nie mogące iść o własnych siłach są łado- tajemnicą duszy żydowskiej, niemniej jest faktem nie- wane na wozy. Ładowanie odbywa się w sposób tak ustannie potwierdzanym. Świadomość tych uczuć jed- brutalny, że mało które żywe dojeżdża do rampy. nak nie zwalnia nas z obowiązku potępienia zbrodni. Matki patrzące na to dostają obłędu. Ilość obłąka- Nie chcemy być Piłatami. Nie mamy możności czynnie nych z rozpaczy i grozy równa się ilości zastrzelonych. przeciwdziałać morderstwom niemieckim, nie może- Na rampie czekają wagony kolejowe. Kaci upycha- my nic poradzić, nikogo uratować, - lecz protestujemy ją w nich skazańców po 150 osób w jednym. Na z głębi serc przejętych litością, oburzeniem i grozą. podłodze leży gruba warstwa wapna i chloru po- Protestu tego domaga się od nas Bóg, Bóg który nie po- lana wodą. Drzwi wagonu zostają zaplombowa- zwolił zabijać. Domaga się sumienie chrześcijańskie. Każ- ne. Czasem pociąg rusza zaraz po załadowaniu, da istota, zwąca się człowiekiem, ma prawo do miłości czasem stoi na bocznym torze dobę, dwie... To nie bliźniego. Krew bezbronnych woła o pomstę do nieba. ma już dla nikogo żadnego znaczenia. Z ludzi stło- Kto z nami tego protestu nie popiera – nie jest katolikiem. czonych tak ciasno, że umarli nie mogą upaść i stoją Protestujemy równocześnie jako Polacy. Nie wie- nadal ramię w ramię z żyjącymi, z ludzi konających rzymy, by Polska odnieść mogła korzyść z okru- z wolna w oparach wapna i chloru, pozbawionych po- cieństw niemieckich. Przeciwnie. W upartym mil- wietrza, kropli wody, pożywienia – i tak nikt nie po- czeniu międzynarodowego żydostwa, w zabie- zostanie przy życiu. Gdziekolwiek, kiedykolwiek doja- gach propagandy niemieckiej usiłującej już teraz bibik.wbp.lodz.pl 21  KONKURS BIBiK 2 (170) / 2018 zrzucić odium za rzeź żydów na Litwinów i... Po- wiem, co nią jest. Chęć zdobycia uznania, docenienia? laków, wyczuwamy wrogiej dla nas akcji. Wiemy Możliwe, bo cytując naszą bohaterkę – kto nie ceni sie- również, jak trujący bywa posiew zbrodni. Przy- bie, nie będzie doceniony przez innych. Ale przecież musowe uczestnictwo narodu polskiego w krwa- nie pragnę na ogół publicznego uznania, pochwał, do- wym widowisku spełniającym się na ziemiach pol- wartościowania. Z radością za to przyjęłam wiadomość skich, może snadno wyhodować zobojętnienie na o konferencji poświęconej Zofii Kossak-Szczuckiej. Bo krzywdę, sadyzm i ponad wszystko groźne prze- o Niej, skazanej przez tak wielu na zapomnienie, trze- konanie, że wolno mordować bliźnich bezkarnie. ba mówić i przypominać Jej twórczość, która wcale się Kto tego nie rozumie, kto dumną, wolną przyszłość Pol- nie zestarzała. Konkurs to podkreśla. Biorę więc w nim ski śmiałby łączyć z nikczemną radością z nieszczęścia udział, zaglądam znów do Jej książek, które kiedyś bliźniego – nie jest przeto ani katolikiem, ani Polakiem! czytałam i chętnie do nich wracam. Front Odrodzenia Polski Niech to będzie mój prywatny hołd dla Niej.

Cyt. http://www.zydziwpolsce.edu.pl/biblioteka/zrodla/r3_5d.html#r3_5d_a Odpowiedź Agaty Jaworskiej: 5) Proszę wymienić tytuły przynajmniej dwóch książek autorstwa Zofii Kossak, mających charakter autobiogra- Szukam ciekawych kobiet w historii Polski. Nie pamię- ficzny. tam przy jakiej okazji natrafiłam na postać pisarki, ale odkryłam, że poszczycić się ona może fascynu- Odp.: Pożoga – wspomnienia z Wołynia 1917-191 ; jącym życiorysem i głębokim zrozumieniem otacza- Pątniczym szlakiem – wrażenia z pielgrzymki ; Z otchła- jącego ją świata. Fakt, że nie przyjęła nagrody od ni ; Wspomnienia z Kornwalii 1947-1957. komunistycznych władz i po prostu nie dała się kupić, wywarł na mnie ogromne wrażenie. Należy jej się sza- 6) Proszę podać lata, w których Zofia Kossak przebywała cunek i pamiątka, choćby w postaci nadania jednej na emigracji. z łódzkich ulic jej imienia. Już od jakiegoś czasu za- mierzam przyjrzeć się bliżej twórczości Zofii Kossak. Na Odp.: 1945-1957. pierwszy ogień ma pójść książka pt. „Błogosławiona wina”, którą wpisałam na moją listę książek do prze- 7) Jaki był powód rezygnacji Zofii Kossak w czerwcu 1966 czytania i do której powoli się zbliżam. r. z przyjęcia przyznanej pisarce Nagrody Państwowej I stopnia? Odpowiedź Jolanty Szwalbe: Przykładowe odpowiedzi: Najprostsza odpowiedź brzmi: ponieważ Bohater- Lekceważenie uczuć religijnych Polaków, znieważanie ka konkursu jest tego warta i to po stokroć. Mistrzyni przez służby państwowe kultu Matki Bożej podczas re- powieści historycznych, kobieta o imponującej wiedzy ligijnych obchodów milenijnych (1000. rocznicy chrztu historycznej i wyobraźni literackiej. Wzięłam udział Polski). w konkursie także z wdzięczności. Przeczytałam kilka Zatrzymanie przez milicję i służbę bezpieczeństwa ko- powieści Mistrzyni Zofii Kossak min. Pożoga, Przymie- pii Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, który pere- rze, Bez oręża, Błogosławiona wina, Król trędowaty, grynował wówczas po Polsce z okazji Roku Milenijnego. Dziedzictwo (3 tomy) i każda z nich była wspania- łą ucztą duchową, po której ma się apetyt na więcej. I tylko żal, że choć jej powieści tłumaczone były na wie- Wypowiedzi na temat: Dlaczego wzięłam / wziąłem udział le języków, że trafiały na listy bestsellerów na przykład w konkursie o życiu i twórczości Zofii Kossak zorganizowa- w Ameryce, to do dziś pozostała mało znaną pisarką nym w związku z konferencją „Zofia Kossak (1889-1968) dla polskiego czytelnika. Żal, że bez Literackiego No- w świecie wartości”, Łódź, 16 listopada 2018 r.? bla, że bez choćby jednej Jej książki na liście lektur szkolnych, że tak mało mówi się o Jej zaangażowaniu Odpowiedź Iwony Klimczak: w ratowanie Żydów podczas II wojny, za to tak hałaśli- wie o antysemickich poglądach sprzed wojny. Informację o konkursie przyniósł mi mąż, który uczest- niczył w jakiejś nauczycielskiej konferencji. – To w sam I jak tu nie wziąć udziału w konkursie, by jeszcze raz raz dla ciebie – powiedział, bo znał mój szacunek dobrymi myślami objąć Jej dramatyczne, niezłomne, i uznanie dla życia i twórczości Zofii Kossak-Szczuckiej. aktywne i patriotyczne życie oraz wrócić choćby we Ale czy podziwianie czyjegoś dorobku jest powodem, wspomnieniach do twórczości zapewniającej moc wie- żeby brać udział w konkursie? Niekoniecznie. Chęć dzy i pięknych chwil? zdobycia nagrody? Raczej nie, bo przecież nawet nie

22 bibik.wbp.lodz.pl BIBiK 2 (170) / 2018 KONKURS 

Odpowiedź Anny Wilk: puste magazyny pamięci z obu tych dziedzin nauki. Po- gromy Żydów i Polaków na Ukrainie ( Pożoga), przy- Wzięłam udział w konkursie o życiu i twórczości Zofii gotowanie, przebieg i klęska Powstania Styczniowego Kossak, gdyż fascynuje mnie osoba pisarki, która wy- 1863 [Dziedzictwo], średniowieczne krucjaty i walka rósłszy w artystycznym domu, zgodnie z rodzinną tra- chrześcijan o Jeruzalem [Bez oręża] i [Król trędowa- dycją studiuje malarstwo, ale wybiera drogę pisarską. ty], historia życia postaci biblijnych Abrahama i Sary Choć przeżycia z lat 1917- 19 odciskają swoje piętno, [Przymierze]. Każda z tych powieści gwarantuje od prowadzi normalne, zgodne z tradycją, życie rodzinne pierwszej do ostatniej kartki niezwykły zestaw emocji, zapewniając swoim dzieciom dostęp do szeroko rozu- porównywalny chyba tylko z emocjami odkrywców ta- mianej kultury. Podczas II wojny ratuje Żydów w ramach jemnic: ogromna ciekawość co się wydarzy dalej, zdu- "Żegoty". Podczas tułaczki na obczyźnie nie poddaje mienie, zdziwienie, niedowierzanie, wzruszenie, podziw, się przeciwnościom, których los jej nie szczędzi, ale kon- ale też przerażenie, a nawet porażenie do czego zdol- sekwentnie realizuje swoje zamierzenia. Niesprawiedli- ny jest człowiek. Każda z tych powieści daje też szansę we pomówienie, że była sekretarką Bieruta, zamyka Czytelnikowi, by przeniósł się niczym na czarodziejskim jej wiele drzwi na i pozostawia bolesny ślad w sercu. dywanie wyobraźni do przeszłości i to bardzo odległej, W kraju pisarka traci polskie obywatelstwo, a jej a w niej poczuł ówczesną teraźniejszość. Posmakował książki są zakazane. Jednak cały czas czuje się Polką ówczesnego życia, przyrody, zwyczajów, ludzi. Ich ję- i wraca do Polski. Jest kobietą odważną, niezłomną zyka, filozofii życiowej, ich ideałów, ich wiary. To bar- i prawdziwą patriotką. To prawdziwy człowiek i wzór dzo wzbogacające doświadczenie. A język literacki? To do naśladowania. Liga Mistrzów! Jest wiele perełek językowych Zofii Kos- sak, które warto sobie wynotować i wracać do nich. Na przykład te z „ Przymierza”: „ Dobra nowina- świeża woda; spóźniony żal- zeszłoroczny śnieg; przykra żona Wypowiedzi na temat: Którą książkę autorstwa Zofii Kos- – dziurawy dach porą deszczową. I jeszcze: „Gdy nie sak polecam do przeczytania i dlaczego? stanie drew, gaśnie ogień. Gdzie zamilknie podszczu- Odpowiedź Iwony Klimczak: wacz, ustaną zwady” albo „To wiem, iż łatwiej udźwi- gnąć żelazo niż cudzą głupotę. Mężczyzna nie uchwyci Którą książkę Zofii Kossak przeczytać? To dopiero trud- w worek wiatru i nie przewidzi myśli lęgnących się ne pytanie! Jedyna odpowiedź: wszystkie jakie znaj- w głowie kobiety”. dziesz Czytelniku. Każda ma wielki pokład treści, war- tości, bogactwa języka. Zdanie, a właściwie pytanie kończące „Króla trędowa- tego” może przyprawić Czytelnika o „gęsią skórkę”. Mnie szczególnie urzekło „Dziedzictwo”. Ta opowieść Jakże bowiem często człowiek w obliczu wojen, które o życiu rodziny Kossaków to nie tylko rodzinna saga. niosą śmierć i cierpienie niewinnych ludzi, zaczyna wąt- To niezwykły obraz dziewiętnastowiecznej Polski i Po- pić w istnienie Boga. Mnożą się zadawane przez niego laków. Ale nie jest to zbiór suchych faktów, liczb, da- pytania: Dlaczego Bóg pozwala na masakry, rzezie, nych. To wartka i wciągająca opowieść o życiu: pla- obozy koncentracyjne? Dlaczego muszą ginąć niewinni nach, marzeniach i troskach dnia codziennego. Tego ludzie? A może warto za Zofią Kossak zadać zgoła nie znajdziemy w podręcznikach i monografiach. inne pytanie: A czytając powieść wchodzimy w świat jej bohaterów i po jakimś czasie stwierdzamy, że ten ich świat jest, „Zali to Bóg zdradził i opuścił chrześcijan? czy też zdra- mimo naszej nowoczesności, tak podobny do nasze- dzili Boga chrześcijanie?” go… „Dziedzictwo” to też wielkie pytanie o Polskę: Czytajmy Zofię Kossak! jak wolność odzyskać i jaka Polska ma być. Ale przede wszystkim to pytania o sprawy święte i ważne - i wte- dy, i dziś. O miejsce Boga i Ojczyzny w naszym życiu, o to jak służyć Polsce i być jej wiernym. To nasze polskie Odpowiedź Anny Wilk: sprawy od wieków i na wieki. Polecam do przeczytania książkę "Rok polski". Jest to lektura dla wszystkich, bez względu na wiek, płeć czy przekonania. Dla tych, którzy uważają, że nie Odpowiedź Jolanty Szwalbe: lubią historii, będzie to rzecz o tradycji i kulturze na naszych ziemiach. Tym, którym "z religią nie po dro- Każdą, którą przeczytałam. Kolejność w zasadzie do- dze" wierzenia ludowe i dawne zwyczaje pomogą na wolna, w moim przypadku to była Pożoga. Jeśli ktoś trudy dnia codziennego, a może i wytłumaczą ciężką tak jak ja – o zgrozo! jest słaby z historii powszechnej człowieczą dolę i niedolę. Natomiast tym w "jesieni ży- Polski oraz Świata to może w sposób dla siebie nie- cia" książka "odkurzy" pamięć dawną i "obudzi cienie oczekiwany, ale jakże przyjemny i skuteczny wypełnić przeszłości". Poczują się znów młodzi i silni wspomi- bibik.wbp.lodz.pl 23 nając to, czego być może sami doświadczyli lub cze- Ogólnopolski konkurs literacko-plastyczny go się kiedyś z zapartym tchem nasłuchali. Zaś ci, co pn. Zofia Kossak na nowo – komiksowo z dala od ojczyzny, tak jak autorka w momencie pisa- nia tego dzieła w latach 1953-54, nostalgię zamienią Towarzystwo Historyczne im. Szembeków Oddział w dumę, że w tej tradycji wyrośli, że świat ten w jakimś w Częstochowie zaprasza uczniów szkół podstawowych stopniu nadal istnieje, chociaż już trudny do rozpozna- oraz średnich do udziału w Ogólnopolskim konkursie li- nia, ale są pewne rzeczy stałe i niezmienne, wokół któ- Zofia Kossak na nowo – komik- rych toczy się nasze życie i mija rok za rokiem.... teracko-plastycznym pn. sowo, poświęconym twórczości Zofii Kossak.

Utwory Zofii Kossak po wojnie zostały wykreślone z ka- Wypowiedzi na temat: Nie czytałam / nie czytałem żadnej talogu lektur. Autorka „Pożogi” została skazana na nie- książki autorstwa Zofii Kossak ponieważ .... pamięć. Aby pobudzić kreatywność i zachęcić dzieci oraz młodzież do nowatorskiego podejścia do dzieł Odpowiedź Agaty Jaworskiej: polskiej pisarki, częstochowski Oddział Towarzystwa Nie czytałam żadnej książki autorstwa Zofii Kossak, po- Historycznego im. Szembeków podjął się przygotowa- nieważ nie jest ona tak popularna, jak polscy pisarze nia Ogólnopolskiego konkursu literacko-plastycznego pozytywistyczni. Jej twórczość nie znajduje się na liście pn. Zofia Kossak na nowo – komiksowo skierowanego lektur szkolnych, nie przypominam sobie także, żeby na do uczniów szkół podstawowych oraz średnich. filologii polskiej trzeba było ją znać. Wszyscy znają Sienkiewicza, podczas gdy twórczość Zofii Kossak znaj- Partnerami konkursu, a jednocześnie fundatora- duje się na dalszym planie. Nie mówi się o niej jako mi nagród są Uniwersytet Humanistyczno-Przyrod- o pisarce powieści historycznych. W ogóle mało się niczy im. Jana Długosza w Częstochowie (daw- o niej mówi, może jedynie wymienia się ją przy okazji niej Akademia im. Jana Długosza w Częstocho- innych, bardziej znanych krewnych. Osobiście usłyszałam wie), Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie o niej dopiero, gdy zamiast sięgać po bestsellery, zaczę- oraz polska sieć sklepów komputerowych x-kom. łam sama kształtować swoje upodobania literackie. Patronat honorowy nad konkursem objęli Marsza- łek Senatu RP Stanisław Karczewski oraz Prezes In- stytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek. Głównym założeniem konkursu jest promocja twórczo- ści literackiej Zofii Kossak wśród dzieci i młodzieży, ponadto również pobudzenie kreatywności i zachę- cenie do nowatorskiego podejścia do dzieł polskiej pisarki oraz rozwijanie wrażliwości estetycznej, zdol- Laureaci konkursu internetowego ności literackich i artystycznych młodego pokolenia. Zadaniem uczestników konkursu jest wykonanie komiksu „Życie i twórczość Zofii Kossak (1889-1968)” zainspirowanego wybranym fragmentem utworu Zofii Prace należy przesyłać do 15 grudnia 2018 r. Nagroda I Jolanta Szwalbe Kossak. Uroczyste rozstrzygnięcie konkursu odbędzie się 15 maja Nagroda II Iwona Klimczak 2019 roku w siedzibie Uniwersytetu Humanistyczno-Przy- Nagroda III Anna Wilk rodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie (dawniej Wyróżnienie Agata Jaworska Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie). Na lau- reatów czekają atrakcyjne nagrody w postaci sprzę- Gratulujemy i życzymy satysfakcjonującej lektury książek tu komputerowego oraz albumów i gier edukacyjnych. ZofiiK ossak oraz pogłębiania znajomości jej biografii. Więcej informacji, w tym: regulamin konkursu, karta zgłoszenia, fragmenty utworów Zofii Kossak (do po- brania) pod adresem: http://www.szembek.czest.pl/ ogolnopolski-konkurs-literacko-plastyczny-pn-zofiakossak-na-nowo-komiksowo/

Wybór materiałów: Piotr Bierczyński Zdjęcia zamieszczone w BIBiK-u pochodzą z archiwum rodzinnego Pani Anny Fenby Taylor, wnuczki Zofii Kossak. Skład: Ewa Baranowska Nakład: 100 egz. Numery BIBiKa dostępne są na stronie www.wbp.lodz.pl w dziale Wydawnictwa własne