359 Yili Seleucia Konsili Kararlarinin Çözümlenmesi
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. İSTANBUL ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ ESK İÇA Ğ D İLLER İ VE KÜLTÜRLER İ A. B. D. LAT İN D İLİ VE EDEB İYATI B İLİM DALI YÜKSEK L İSANS TEZ İ 359 YILI SELEUCIA KONS İLİ KARARLARININ ÇÖZÜMLENMES İ Murat ÖZYILDIRIM 2501961004 Tez Danı şmanı Prof. Dr. Çi ğdem DÜRÜ ŞKEN İstanbul 2006 ÖZ Seleucia ad Calycadnum, I. Seleucus Nicator tarafından kuruldu ğu İÖ III. yüzyıldan ba şlayarak Cilicia’nın ekonomik, co ğrafi, dinsel, askeri bakımlardan önemli kentlerinden biri olmu ştur. Kent, Hıristiyanlı ğın bölgede yayılması ve özellikle Azize Thecla’nın inzivaya çekildi ği yerin bu bölgede olmasından dolayı, Hıristiyanlık açısından çok önemli bir merkez olmu ştur. Isauria’nın metropolis ’i olan Seleucia ad Calycadnum, II. yüzyılda Antiochia ad Orontem Kilisesi’nde yapılanmaya ba şlayan kilise yönetim birimleri içinde bir ba şpiskoposluk halini almı ştır. Rahip Arius’un IV. yüzyılda Hz. İsa’nın Hıristiyan dinindeki yerini sorgulayan dü şüncelerini yayması, ilki Constantinus döneminde Nicaea’da olmak üzere dinsel tartı şmaların yapıldı ğı birçok konsilin toplanmasına neden olmu ştur. Seleucia ad Calycadnum, bazı konsillerde piskoposları tarafından temsil edilmi ştir. Ariusçuluk, özellikle Constantius döneminde tartı şılmı ştır. Ariusçu olan Constantius, bu dü şüncelerin tüm kiliseleri birle ştirece ğine inanmı ştır. Bu konuda 359 yılında Ariminum’da batı kiliselerinin ve Seleucia ad Calycadnum’da do ğu kiliselerinin piskoposlarının katıldı ğı iki ayrı konsil toplamı ştır. Constantius, konsillerdeki tartı şmalarda piskoposlar üzerinde açıkça zorlayıcı bir yöntem izlemi ş ve genel olarak sonuç, imparatorun istedi ği Ariusçu kararlar çıkması yönünde olu şmu ştur. Böylelikle hem Ariminum hem de Seleucia ad Calycadnum konsilleri, Ariusçuların zaferiyle bitmi ştir. 1 ABSTRACT Seleucia ad Calycadnum, has been one of the most significant cities of Cilicia from the points of economy, religion, geography and solitary since it has been found by I. Seleucus Nicator in 3rd century B.C. The city, because of being the place where the Christianity spread from and where Saint. Thecla withdrew into solitude, this time, became a centre for the Christianity. Seleucia ad Calycadnum, known as the metropolis of Isauria, was the archbishop among the church administration institutions began to be built in the 2nd century by Antiochia ad Orontem. The spreading of Priest Arius’ ideas, examining the place of Jesus in religion, caused many councils of religious arguments which were initiated in Nicaea in Constantinus period. In some of the councils, Seleucia ad Calycadnum was represented by its bishops. Arianism was especially argued in the period of Constantine. Constantine, who supported Arius, believed that these ideas of Arianism, would unite all the churches. For this reason, in 359, two separate councils were gathered in Ariminum where the western churches’ bishops attended and in Seleucia ad Calycadnum, where the eastern churches’ bishops attended. Constantine, in the councils, followed plainly a very strict method and because of this, most of the decisions, which were accepted in the councils, were in favor of Arianism. For this reason, both the Ariminum and Seleucia ad Calycadnum councils came to an end with the victory of Arianism. 2 ÖNSÖZ Erken Hıristiyanlık dönemi, Cilicia’da her zaman etkinli ğini koruyacak olan arkeolojik veriler bırakmı ştır. Bölge kentlerinin özellikle IV. ve V. yüzyıla tarihlenen Hıristiyanlık dinsel yapılarının zenginli ği ilgi çekicidir. Seleucia ad Calycadnum’un erken Hıristiyanlık dönemindeki görkemini görmek için bugün kent ve yakın çevresindeki kilise kalıntılarını incelemek bile yeterli olacaktır. Azize Thecla’nın inzivaya çekildi ği ma ğara, Hıristiyanlık açısından önemini bugün hâlâ korumaktadır. Bütün bu veriler, bu bölgede hakim olan Hıristiyanlı ğın gücünü ve bu gücün sebepleri üzerine dü şünmeyi gerektiren açılımlardır. Yazılı kaynaklar, Seleucia ad Calycadnum’da Hıristiyanlı ğın dü şünsel geli şimini etkileyen ve bu açıdan bakıldı ğında çok önemli olan Ariusçulukla ilgili bir konsilin toplandı ğı bilgisini verir. Türkçe yayınlarda yalnız 359 yılındaki bu konsili irdeleyen çalı şma yoktur. Bu nedenle 359 yılındaki konsili, kentin Hıristiyanlık tarihi içindeki yerini vurgulamak açısından çok önemli buldum ve bu nedenle konu üzerinde ara ştırma yaptım. Öncelikle, ya şamım boyunca benim için özveriyle yaptıkları her şey için pek sevgili anneci ğime ve zamanın aziz hatırasını unutturamayaca ğı babacı ğıma, sevgimle birle ştirdi ğim, bilebildi ğim bütün en güzel sözcüklerle te şekkür ederim. Tezime destekleri için hocam, Prof. Dr. Erendiz Özbayo ğlu ve danı şmanlı ğımı kabul ederek beni onurlandıran İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Latin Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Ba şkanı hocam, Prof. Dr. Çi ğdem Dürü şken’e saygılarımla teşekkür ederim. Mersin Üniversitesi Arkeoloji Bölümü ö ğretim üyesi, Olba yüzey ara ştırması ekip ba şkanı, çok sevgili arkada şım Doç. Dr. Emel Erten’in sonsuz manevi deste ğine ve çalı şmalarıma bütün yardımlarına te şekkürlerimi sunarım. 3 Ara ştırmalarımda bana her zaman yardım eden Balıkesir Ü. Tarih Bölümü ö ğretim üyesi Doç. Dr. Turhan Kaçar’a, kaynaklara ula şma konusunda Mimar Sinan Ü. Arkeoloji Bölümü Ar ş. Gör. H. Murat Özgen’e (M.A) ve klasik filolog Sevim Ayte ş Canevello’ya te şekkür ederim. Sözcüklerle içten te şekkürlerimin yanına, benim için çok de ğerli bütün bu saygıde ğer insanların yardımlarını ya şamım boyunca unutmayaca ğımı da eklemek isterim. Kısaltmalar Listesi a. y.: Aynı yerde. Bkz.: Bakınız. Çev.: Çeviren. İÖ: İsa’dan önce. İS: İsa’dan sonra. t. y.: Basım tarihi yok. /: Ya da. Yun.: Yunanca. 4 İÇİNDEK İLER Öz ……………………………………………………………………………………….i Abstract………………………………………………………………………………….ii Önsöz……….……………………………………………………………………………iii Kısaltmalar Listesi……………………………………………………………………….iv GİRİŞ …………………………………………………………………………………….1 I. BÖLÜM: SELEUCIA AD CALYCADNUM KENT İNİN TAR İHÇES İ VE HIR İST İYANLIK AÇISINDAN ÖNEM İ A. Seleucia ad Calycadnum Kentine Genel Bakı ş………………………………..….5 B. Hıristiyanlık Döneminde Seleucia ad Calycadnum 1. Tarsuslu Paulus ve Hıristiyanlı ğın Yayılımı…………………………………19 2. Azize Thecla’nın Seleucia ad Calycadnum Açısından Önemi…………………24 II. BÖLÜM: SELEUCIA AD CALYCADNUM’DAK İ KONS İL’ İN TOPLANMA NEDENLER İ A. Arius ve Dinsel Dü şüncelerinin IV. Yüzyıldaki Piskoposluklar Arasındaki Yayılımı…………………………………………………………………………………36 B. Nicaea Konsili ve Sonrası…………………………..…………………………….43 III. BÖLÜM: İKİZ KONS İLLER YILI: ARIMINUM KONS İLİ VE SELEUCIA AD CALYCADNUM KONS İLİ A. Nicomedia Depremi ve İkiz Konsil Toplantısı Açısından Önemi…………………57 B. 359 Yılı Ariminum Konsili.………………………………………………………62 C. 359 Yılı Seleucia ad Calycadnum Konsili……….………………………………66 D. Seleucia ad Calycadnum Konsili Sonrası…………………………………………84 SONUÇ…………………………………………………………………………………89 5 KAYNAKÇA Eskiça ğ ve Hıristiyanlık Kaynakları…………………………………………………….97 Ça ğda ş Kaynaklar………………………………………………………………………99 Elektronik Kaynakça…………………………………………………………………110 EKLER EK.1: Hıristiyanlık Tarihinde Yedi Evrensel Konsil (325-787) ve Önemi…………..112 EK.2: Bazı Önemli Terimler …………………………………………………………114 6 Giriş Yakla şık İS VI. yüzyıla kadar süren Erken Hıristiyanlık Dönemi, din adamlarının Hıristiyanlı ğın temel konularını biçimlendirmek ve herkesin anlayabilece ği ölçütte genel kurallar olu şturmakla ilgili çabalarına sahne olmu ştur. Özellikle Hz. İsa’nın Hıristiyanlıktaki yerinin belirlenmesi ba şta olmak üzere, birçok dinsel sorunun tartı şılması ve bir karara ba ğlanması amacıyla çe şitli konsiller toplanmı ş ve bu yeni dini benimseyenlerin ortak duygulanımlarına hitap edecek ilkeler olu şturulmaya çalı şılmı ştır. Bu konsillerden biri, 359 yılında Seleucia ad Calycadnum’da (Silifke) toplanmı ş ve bu kentin erken Hıristiyanlık tarihinin genel özelliklerinin belirlenmesiyle ilgili yapılacak herhangi bir ara ştırmada ön plana çıkmasında etkin olmu ştur. Tezimize konu aldı ğımız 359 yılı Seleucia ad Calycadnum Konsil’i, bu Konsil’de ya şanan geli şmeler ve alınan kararlar, Kilise Tarihi açısından önemli oldu ğu kadar, Anadolu’nun dinsel, siyasal ve kültürel tarihi için de de ğerli bir belge niteli ği ta şımaktadır. Bu nedenle, kentte yapılan Konsil toplantısının genel özelliklerinin, Seleucia ad Calycadnum kentinin kurulu şundan, erken Hıristiyanlık dönemine kadar geçirdi ği tarihsel-kültürel geli şimine ve co ğrafi dokusuna örülerek i şlenmesi, bu kentin Cilicia ve Isauria için öneminin belirtilmesi, yine Hıristiyanlık açısından önemli veriler olarak de ğerlendirilen Seleucia ad Calycadnum ve çevresindeki arkeolojik kalıntıların da incelenmesi gerekir. Böyle bir incelemede özellikle şu sorulara yanıt aranmalıdır: Seleucia ad Calycadnum’un Hıristiyanlık öncesindeki kurulu şu ve geli şimi nasıldır? Seleucia ad Calycadnum’un Hıristiyanlı ğın tarihsel geli şimi açısından önemi nedir? Azize Thecla kent için neden önemlidir? İmparatorların Ariusçuluk kar şısında davranı ş ve dü şünceleri nasıldır? Kent, 359 yılına kadar toplanan hangi konsillere temsilci gönderir ve bu temsilciler kimlerdir ve hangi dinsel görü şlerin yanında yer alırlar? 359 yılında toplanan konsilde hangi görü şler temsil edilir? Seleucia ad Calycadnum Konsili’nin, Ariusçuluk ve Roma İmparatorlu ğu açısından önemi nedir? Seleucia ad Calycadnum Konsili, sonuçları açısından nasıl bir önem ta şır? 7 Bu yöntemle hareket etti ğimiz tezimiz üç bölüm halinde incelenmi ştir: Birinci Bölüm Seleucia ad Calycadnum kentinin tarihçesini ve Hıristiyanlık açısından önemini vurgulayan bilgilere yer verir. Bu bölüm, Hıristiyanlık açısından büyük