Program Rewitalizacji Gminy Sławoborze Na Lata 2017-2023

ZAŁĄCZNIK DO UCHWAŁY NR ………………….XLII/241/18 RADY GMINY SŁAWOBORZE Z DNIA ………………………………………………31 sierpnia 2018 roku

Program Rewitalizacji

Gminy Sławoborze na lata 2017-2023

Spis treści

1. WSTĘP ...... 5

2. METODOLOGIA PRACY NAD PROGRAMEM ...... 6

3. POWIĄZANIA PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY SŁAWOBORZE Z INNYMI DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I PLANISTYCZNYMI ...... 7

4. DIAGNOZA CZYNNIKÓW I ZJAWISK KRYZYSOWYCH ...... 14

4.1. SFERA SPOŁECZNA ...... 18

4.1.1. DEMOGRAFIA ...... 18

4.1.2. RYNEK PRACY ...... 27

4.1.3. ŚRODOWISKOWA POMOC SPOŁECZNA ...... 34

4.1.4. SZKOLNICTWO I WYKSZTAŁCENIE MIESZKAŃCÓW ...... 42

4.1.5. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE ...... 45

4.1.6. KAPITAŁ SPOŁECZNY ...... 48

4.2. SFERA GOSPODARCZA ...... 51

4.3. SFERA PRZESTRZENNO – FUNKCJONALNA ...... 57

4.4. SFERA TECHNICZNA ...... 66

4.4.1. WYPOSAŻENIE W INFRASTRUKTURĘ TECHNICZNĄ ...... 66

4.4.2. STAN ZASOBÓW MIESZKANIOWYCH ...... 71

4.5. SFERA ŚRODOWISKOWA ...... 76

4.5.1. FORMY OCHRONY PRZYRODY ...... 76

4.5.2. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE ...... 77

4.5.3. GLEBY ...... 78

4.5.4. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA ...... 79

4.5.5. GOSPODARKA ODPADAMI ...... 80

4.5.6. WYKORZYSTANIE OZE ...... 84

4.6. TERENY POPEGEEROWSKIE ...... 84

4.7. PODSUMOWANIE ...... 88

5. WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI ...... 91

5.1. WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI ...... 91

5.2. PODSUMOWANIE ...... 101

5.3. CHARAKTERYSTYKA PODOBSZARÓW REWITALIZACJI ...... 105

6. ZAŁOŻENIA PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY SŁAWOBORZE ...... 110

6.1. WIZJA STANU OBSZARU PO PRZEPROWADZENIU REWITALIZACJI 110

6.2. CELE I KIERUNKI PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY SŁAWOBORZE 110

7. LISTA PROJEKTÓW REWITALIZACYJNYCH ...... 112

7.1. PROJEKTY SKIEROWANE DO INTERESARIUSZY Z PODOBSZARÓW REWITALIZACJI SŁAWOBORZE 3, SIDŁOWO, SŁOWIEŃSKO ...... 112

7.2. PROJEKTY REALIZOWANE NA PODOBSZARZE REWITALIZACJI SŁAWOBORZE 3 ...... 145

7.3. PROJEKTY REALIZOWANE NA PODOBSZARZE REWITALIZACJI SŁOWIEŃSKO ...... 151

7.4. PROJEKTY REALIZOWANE NA PODOBSZRZE REWITALIZACJI SIDŁOWO ...... 154

8. INDYKATYWNE RAMY FINANSOWE ...... 157

9. MECHANIZMY ZAPEWNIENIA KOMPLEMENTARNOŚCI PROJEKTÓW REWITALIZACYJNYCH ...... 159

9.1. KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA ...... 159

9.2. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA ...... 162

9.3. KOMPLEMENTARNOŚĆ MIĘDZYOKRESOWA ...... 165 3

9.4. KOMPLEMENTARNOŚĆ ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA ...... 166

9.5. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNO-INSTYTUCJONALNA...... 167

10. MECHANIZMY WŁĄCZENIA PODMIOTÓW I GRUP W PROCES REWITALIZACJI ...... 168

11. SYSTEM WDRAŻANIA PROGRAMU REWITALIZACJI ...... 174

12. SYSTEM MONITORINGU I OCENY SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ ...... 180

13. STRATEGICZNA OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ...... 185

14. SPIS RYSUNKÓW, TABEL I WYKRESÓW ...... 186

1. WSTĘP

Proces rewitalizacji to kompleksowy zbiór działań mających na celu ograniczenie występujących na danym obszarze zjawisk kryzysowych, których efektem końcowym jest pobudzenie rozwoju społeczno – gospodarczego na terenie danej Jednostki Samorządu Terytorialnego. Należy podkreślić, że nie zawsze prowadzenie działań o charakterze rewitalizacyjnym jest konieczne, gdyż samorządy gminne posiadają szereg narzędzi pozwalających na zmniejszanie liczby czy skutków negatywnych zjawisk. Niekiedy jednak kumulacja wielu problemów jest tak duża, że samorząd gminny musi przeprowadzić kompleksowe i skoordynowane działania. Odpowiednim narzędziem do prowadzenia tego typu zadań jest Program Rewitalizacji. Zawarta w nim diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych pozwala na identyfikację problemów występujących w granicach administracyjnych gminy, określenie ich skali i charakteru oraz wskazanie kierunku dalszych działań. Poprzez oparcie opracowania Programu Rewitalizacji na płaszczyźnie przyczyno – skutkowej oraz włączenie w jego realizację szerokiego grona interesariuszy (mieszkańców, przedsiębiorców, formalne i nieformalne grupy, instytucje publiczne i prywatne, władze JST i innych) możliwe jest opracowanie hierarchii potrzeb, właściwego doboru narzędzi i interwencji do potrzeb uwarunkowań lokalnych danego obszaru, co pozwoli na wyprowadzenie tego obszaru ze stanu kryzysowego.

Program Rewitalizacji Gminy Sławoborze na lata 2017 – 2023 stanowi spójny dokument strategiczny, w którym dokonano identyfikacji zjawisk negatywnych oraz wskazano obszary, na których one występują, a następnie opracowano zestaw narzędzi mających doprowadzić do ograniczenia liczby i skali zjawisk kryzysowych. Wyznaczone w Programie Rewitalizacji projekty zostały opracowane przy współpracy podmiotów, do których były kierowane, z tego też względu stanowią odpowiednie narzędzie służące do wsparcia rozwoju społeczno – gospodarczego wytyczonego obszaru rewitalizacji.

Dokument został opracowany na podstawie ustawy o samorządzie gminnym (art. 18 ust 2 pkt 6), zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014 – 2020, wydanymi przez Ministra Rozwoju w dniu 2 sierpnia 2016 roku, a także z uwzględnieniem zapisów dotyczących „Zasad

w zakresie opracowania programów rewitalizacji i realizacji działań rewitalizacyjnych w ramach RPO WZ 2014 - 2020”, opracowanych przez Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego.

2. METODOLOGIA PRACY NAD PROGRAMEM

Program Rewitalizacji Gminy Sławoborze składa się z trzech zasadniczych części:

1) diagnozy czynników i zjawisk kryzysowych, dzięki której możliwe było określenie charakteru i skali występujących na terenie Gminy problemów oraz wskazanie potrzeb i kierunków rewitalizacyjnych. W tej części dokonano również wyznaczenia obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji zgodnie z przyjętą metodologią;

2) założeń programowych, w których określono wizję oraz cele i kierunki podejmowanych w ramach Programu Rewitalizacji zadań, opracowano projekty rewitalizacyjne oraz określono powiązania między nimi;

3) części wdrożeniowej, w której przedstawiono system włączenia różnych podmiotów i grup w prowadzony proces rewitalizacji oraz w której przedstawiono sposoby wdrażania Programu Rewitalizacji, jego monitoringu oraz oceny skuteczności i aktualności.

Opracowywanie Programu Rewitalizacji rozpoczęto od zgromadzenia danych statystycznych w podziale na jednostki urbanistyczne (analityczne) we wszystkich sferach wyróżnionych w „Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014 – 2020”. Informacje były pozyskiwane z różnych źródeł: Urzędu Gminy w Sławoborzu , Powiatowego Urzędu Pracy w Świdwinie, Komendy Powiatowej Policji w Świdwinie oraz obowiązujących dokumentów strategicznych i planistycznych Gminy Sławoborze. Na podstawie przeprowadzonej diagnozy oraz analizy wskaźników ilościowych wyznaczono obszar zdegradowany, a następnie obszar rewitalizacji. Uzyskane w czasie konsultacji wnioski oraz opinie interesariuszy przeanalizowano i, w miarę możliwości budżetowych samorządu gminnego, uwzględniono przy opracowywaniu projektu Programu Rewitalizacji. Kolejnym krokiem było skierowanie projektu do odpowiednich instytucji w celu ustalenia

możliwości odstąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

Zakres metodyki prac przedstawiono na poniższym schemacie.

Zebranie i analiza danych statystycznych

Opracowanie diagnozy czynników i zjawisk kryzysowych

Delimitacja obszaru zdegradowanego

Wyznaczenie obszaru rewitalizacji

Przeprowadzenie konsultacji społecznych i wyłonienie obszaru rewitalizacji

Opracowanie projektu Lokalnego Programu Rewitalizacji

Uzyskanie decyzji w sprawie odstąpienia od przeprowadzenia OOŚ

Uchwalenie Programu Rewitalizacji Gminy Sławoborze na lata 2017 - 2023

3. POWIĄZANIA PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY SŁAWOBORZE Z INNYMI DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I PLANISTYCZNYMI

Celem zasadniczym Programu Rewitalizacji jest wyprowadzenie wybranych obszarów Gminy Sławoborze ze stanu kryzysowego drogą eliminacji zjawisk i procesów, które spowodowały ten stan. Założenie to umiejscawia Program Rewitalizacji w szerszym kontekście programowym, a mianowicie jako elementu całościowej strategii kierowania i zarządzania rozwojem lokalnym. Uzasadnieniem takiego podejścia jest fakt, że Program Rewitalizacji jest spójny z:

• Strategią rozwoju Gminy Sławoborze na lata 2014 - 2022 z perspektywą na lata 2023 – 2027

• Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sławoborze na lata 2016-2021 • Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Sławoborze

Strategia rozwoju Gminy Sławoborze na lata 2014 - 2022 z perspektywą na lata 2023 – 2027

W Strategii Rozwoju Gminy Sławoborze nie wskazano obszarów kryzysowych, lecz wyznaczono 4 obszary priorytetowe mające zasadnicze znaczenie dla dalszego rozwoju Gminy. Były to:

• Edukacja, gospodarka, rolnictwo, leśnictwo, rynek pracy; • Turystyka sport i rekreacja, dziedzictwo kulturowe; • Infrastruktura ochrony środowiska, infrastruktura techniczna i komunikacyjna; • Pomoc społeczna i ochrona zdrowia i bezpieczeństwo publiczne.

Dla każdego podobszaru priorytetowego przeprowadzono analizę SWOT. Wśród czynników o silnym negatywnym wpływie na rozwój Gminy zaliczono:

• Wysoki poziom bezrobocia; • Duża odległość od ośrodków gospodarczych. Brak dużych zakładów produkcyjnych; • Niewystarczające dostosowanie kierunków kształcenia zawodowego w szkołach ponadgimnazjalnych do potrzeb zgłaszanych przez lokalnych przedsiębiorców. Niedostosowanie oferty szkoleniowej do potrzeb rynku pracy; • Mała aktywność zawodowa społeczności lokalnej. Spadek zainteresowania działalnością rolniczą; • Słabo rozwinięte struktury wspierające rozwój małej i średniej przedsiębiorczości; • Brak kapitału na modernizację i rozbudowę infrastruktury; • Zły stan techniczny dróg. Brak infrastruktury okołodrogowej;

• Rzadka siatka połączeń transportu publicznego, niedostateczny rozwój transportu autobusowego; • Przyrost naturalny obserwowany głównie w rodzinach dysfunkcyjnych; • Pogłębiające się patologie społeczne, bardzo wysoki odsetek liczby osób korzystających z pomocy społecznej.

W Strategii Rozwoju Gminy wyznaczono 4 obszary strategiczne, dla których zostały określone cele strategiczne oraz zestawy wspierających ich celów szczegółowych. W ramach każdego z celów szczegółowych określono konkretne działania/kierunki działania, które prowadzą do osiągnięcia założonych celów operacyjnych a pośrednio również strategicznych. W tabeli poniżej poszczególnym celom ogólnym przyporządkowano powiązane z nimi projekty rewitalizacyjne, które będą realizowane w ramach PR.

Tabela 1: Cele ogólne i szczegółowe Strategii Rozwoju Gminy Sławoborze oraz powiązania z projektami rewitalizacyjnymi

Strategia Rozwoju Gminy Sławoborze Projekty rewitalizacyjne realizowane Obszar w ramach PR Cel strategiczny strategiczny

Innowacyjna i efektywna wielosektorowa gospodarka oparta na nowoczesnym • Brak powiązań rolnictwie oraz gospodarce Edukacja, leśnej gospodarka, rolnictwo, rynek Budowa kapitału ludzkiego i pracy aktywizacja zawodowa • Centrum Integracji Młodzieży mieszkańców Gminy oraz • Aktywizacja osób bezrobotnych aktywizacja terenów wiejskich

Środowisko Stworzenie atrakcyjnej oferty • Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla naturalne, turystycznej, dzieci i młodzieży turystyka, sport i agroturystycznej i • Aktywna jesień życia Seniorów rekreacja, ekoturystycznej Gminy w • Integracja społeczności lokalnych na dziedzictwo oparciu o zasoby podobszarach rewitalizacji

kulturowe przyrodnicze, historyczne i • Modernizacja stadionu sportowego w kulturowe oraz innowacyjne Sławoborzu wraz z budową Centrum ich wykorzystanie Edukacji, Kultury i Sportu • Budowa Orlika i altany integracyjnej w Słowieńsku • Budowa infrastruktury sportowej w Sidłowie

Infrastruktura ochrony Zintegrowana i nowoczesna środowiska, infrastruktura techniczna • Brak powiązań infrastruktura oraz komunikacyjna techniczna i komunikacyjna

• Centrum Integracji Młodzieży • Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla dzieci i młodzieży • Aktywna jesień życia Seniorów • Integracja społeczności lokalnych na Pomoc społeczna i podobszarach rewitalizacji ochrona zdrowia, Rozwój sprzyjający • Rozwój usług opiekuńczych na bezpieczeństwo włączeniu społecznemu i podobszarach rewitalizacji publiczne, świadczeniu wysokiej jakości • Aktywizacja osób bezrobotnych administracja usług dla mieszkańców • Modernizacja stadionu sportowego w publiczna Sławoborzu wraz z budową Centrum Edukacji, Kultury i Sportu • Budowa Orlika i altany integracyjnej w Słowieńsku • Budowa infrastruktury sportowej w Sidłowie

Źródło: opracowanie własne na podstawie Strategia rozwoju Gminy Sławoborze na lata 2014 - 2022 z perspektywą na lata 2023 – 2027

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sławoborze na lata 2016-2021

W Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sławoborze nie wskazano obszarów kryzysowych w przestrzeni Gminy. Dokonano natomiast analizy SWOT dla całej jednostki terytorialnej w 6 głównych aspektach:

• Bezrobocie, ubóstwo, bezdomność; • Rodzina, dziecko i młodzież, przemoc w rodzinie; • Zdrowie, uzależnienia, bezpieczeństwo publiczne; • Starość; • Niepełnosprawność; • Kapitał społeczny i ludzki.

W przeprowadzonej analizie SWOT jako zjawiska kryzysowe wymieniono m.in.: duża liczba osób bezrobotnych – szczególnie długotrwale i bez kwalifikacji zawodowych, bierna postawa klientów korzystających z usług społecznych, pasywność zachowań, zbyt mała oferta kulturalna, sportowa, brak organizacji pozarządowych zajmujących się problemami rodzin, niski poziom zaufania społecznego, niski poziom dialogu obywatelskiego.

Przeprowadzona na potrzeby Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Sławoborze diagnoza pozwoliła wskazać obszary, w których należy podjąć działania dążące do zminimalizowania zjawisk kryzysowych. Te obszary zostały określone w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych jako cele strategiczne.

W tabeli poniżej poszczególnym celom strategicznym przyporządkowano powiązane z nimi projekty rewitalizacyjne, które będą realizowane w ramach PR.

Tabela 2: Powiązanie celów strategicznych Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sławoborze z projektami rewitalizacyjnymi

Cele strategiczne Strategii Rozwiązywania Projekty PR Problemów Społecznych Gminy Sławoborze

Przeciwdziałanie ubóstwu, bezrobociu i • Centrum Integracji Młodzieży bezdomności oraz zapobieganie ich skutkom; • Aktywizacja osób bezrobotnych

Wspieranie rodzin i wspomaganie rozwoju • Centrum Integracji Młodzieży dzieci i młodzieży; • Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla

dzieci i młodzieży • Rozwój usług opiekuńczych na podobszarach rewitalizacji • Aktywna jesień życia Seniorów • Modernizacja stadionu sportowego w Sławoborzu wraz z budową Centrum Edukacji, Kultury i Sportu • Budowa Orlika i altany integracyjnej w Słowieńsku • Budowa infrastruktury sportowej w Sidłowie

Utrzymanie osób starszych i • Rozwój usług opiekuńczych na niepełnosprawnych w środowisku podobszarach rewitalizacji zamieszkania oraz umożliwienie im udziału w • Aktywna jesień życia Seniorów życiu społecznym;

• Modernizacja stadionu sportowego w Podniesienie poziomu bezpieczeństwa Sławoborzu wraz z budową Centrum publicznego; Edukacji, Kultury i Sportu

• Centrum Integracji Młodzieży • Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla dzieci i młodzieży • Rozwój usług opiekuńczych na podobszarach rewitalizacji • Aktywna jesień życia Seniorów Rozwój kapitału społecznego i ludzkiego. • Modernizacja stadionu sportowego w Sławoborzu wraz z budową Centrum Edukacji, Kultury i Sportu • Budowa Orlika i altany integracyjnej w Słowieńsku • Budowa infrastruktury sportowej w Sidłowie

Źródło: opracowanie własne na podstawie Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sławoborze na lata 2016-2021

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Sławoborze

W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Sławoborze nie wskazano konkretnych obszarów w przestrzeni Gminy, na których występuje duże natężenie zjawisk kryzysowych. Określono natomiast obszary, w których należy podjąć działania w celu dalszego rozwoju Gminy:

• Zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków, regulacja stosunków wodnych - przy istniejącym i spodziewanym rozwoju gminy oraz potrzebie podnoszenia standardu życia mieszkańców uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej jest zadaniem podstawowym; • Gospodarka odpadami - przygotowanie wysypiska gminnego i stworzenie możliwości zorganizowanego odbioru i wywozu odpadów bez obciążeń finansowych mieszkańców; • Ciepłownictwo i zaopatrzenie w gaz - o faktycznych kierunkach rozwoju ciepłownictwa i zaopatrzenia w gaz zadecydują względy ekonomiczne oparte o koszty utrzymania istniejących w gminie systemów, koszty budowy nowych źródeł, sieci i instalacji cieplnych oraz koszty paliw; • Elektroenergetyka i telekomunikacja - istniejące zasilanie w energię elektryczną pozwala na umiarkowany rozwój gminy związany z zapotrzebowaniem na energię elektryczną. Nowe inwestycje energochłonne będą wymuszać rozbudowę i modernizację sieci energetycznych w celu zapewnienia dostaw mocy. Będą pojawiać się tendencje do realizowania siłowni wytwarzających energię elektryczną ze źródeł odnawialnych. Rozwój telekomunikacji bezprzewodowej będzie postępował równocześnie i niezależnie od postępującej telefonizacji sieciowej Gminy.

W Studium wymieniono również zjawiska negatywnie wpływające na rozwój Gminy:

• Brak programu gospodarki odpadami, gospodarki zaopatrzenia w ciepło;; • Zbyt powolne tempo porządkowania stanu własności użytków rolnych • Istnienie opuszczonych i niezagospodarowanych obiektów produkcyjnych i zaplecza technicznego oraz postępująca ich dewastacja; 13

• Niekontrolowane podziały nieruchomości i w konsekwencji nieprawidłowe zagospodarowanie terenów i obiektów gospodarstw po PGR.

Jako cel strategiczny w Studium Gminy wskazano zrównoważony rozwój uwzględniający zarówno potrzeby społeczne, jak też ograniczenia wynikające z potencjału samoregulacyjno - odpornościowego środowiska. W poniższej tabeli wskazano powiązania głównych celów polityki przestrzennej Studium z projektami rewitalizacyjnymi.

Tabela 3: Powiązania głównych celów polityki przestrzennej Gminy Sławoborze z projektami rewitalizacyjnymi

Cele polityki przestrzennej Studium Projekty PR

Ochrona zasobów środowiska przyrodniczego stanowiącego największe bogactwo gminy i • Integracja społeczności lokalnych udostępnianie go dla potrzeb społeczeństwa w na podobszarach rewitalizacji sposób racjonalny

• Modernizacja stadionu sportowego w Sławoborzu wraz z Zapewnienie mieszkańcom gminy właściwych budową Centrum Edukacji, warunków bytowania - tworzenie sprzyjającego Kultury i Sportu środowiska zamieszkania, pracy i wypoczynku z • Budowa Orlika i altany uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych integracyjnej w Słowieńsku • Budowa infrastruktury sportowej w Sidłowie

• Centrum Integracji Młodzieży Rozwój gospodarczy • Aktywizacja osób bezrobotnych

Źródło: opracowanie własne na podstawie Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Sławoborze

4. DIAGNOZA CZYNNIKÓW I ZJAWISK KRYZYSOWYCH

Gmina Sławoborze to gmina wiejska, położona w północnej części województwa zachodniopomorskiego, w północno-zachodniej części powiatu świdwińskiego. Sąsiadujące gminy to:

• Rąbino i Świdwin (powiat świdwiński), • Białogard i Karlino (powiat białogardzki), • Gościno i Rymań (powiat kołobrzeski), • Resko (powiat łobeski).

Rysunek 1: Położenie Gminy Sławoborze w powiecie świdwińskim

Źródło: www.google.pl

W celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego przeprowadzono podział Gminy Sławoborze na mniejsze jednostki analityczne, które pokrywają się z istniejącym podziałem Gminy na sołectwa: Słowenkowo, Rokosowo, Sidłowo, Ślepce, Poradź, Powalice, Mysłowice, Krzecko, Ciechnowo, Biały Zdrój, Jastrzębniki, Słowieńsko, Międzyrzecze. Wyjątkiem jest sołectwo Sławoborze, które ze względu na dużą liczbę ludności (46% ludności całej Gminy) zostało podzielone na 6 mniejszych jednostek analitycznych:

• Sławoborze 1 -strefa obszarów rolnych, • Sławoborze 2 -strefa obszarów leśnych,

• Sławoborze 3 - strefa mieszkalna, • Sławoborze 4 -strefa administracyjno – usługowa, • Sławoborze 5 strefa luźnej zabudowy, • Sławoborze 6 – strefa obszarów leśnych.

Strefy 1, 2 oraz 6 są niezamieszkałe, z tego też względu zostały one wyłączone z analizy społeczno – gospodarczej i nie były brane pod uwagę przy wyznaczaniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji.

Tabela 4: Podstawowe dane dotyczące jednostek analitycznych – liczba ludności i powierzchnia, stan na rok 2017

Lp. Nazwa jednostki analitycznej Liczba mieszkańców Powierzchnia [ha] 1. Sławoborze 3 694 110 2. Sławoborze 4 857 85 3. Sławoborze 5 307 650 6. Biały Zdrój 54 810,03 7. Ciechnowo 63 700,32 8. Słowieńsko 283 1921,1 9. Jastrzębniki 47 500,59 10. Krzecko 186 817,54 11. Sidłowo 231 704,09 12. Rokosowo 360 800,15 13. Słowenkowo 112 916,77 14. Ślepce 164 4200,39 15. Poradz 53 2708,55 16. Mysłowice 291 1313,16 17. Powalice 245 1075,59 18. Międzyrzecze 86 1000,22 19. Gmina 4033 18313,5

Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Podział Gminy Sławoborze na mniejsze jednostki analityczne został przedstawiony na rysunku poniżej.

Rysunek 2: Podział Gminy Sławoborze na jednostki analityczne

Źródło: opracowanie własne

Dla każdej jednostki analitycznej zebrano zestaw danych pozwalających porównać ich rozwój społeczno – gospodarczy oraz wyróżnić obszary o największej liczbie zjawisk kryzysowych. Według „Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014 – 2020” oraz „Zasad realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014 – 2020” należy określić i zdefiniować charakterystykę aktualnego stanu obszaru Gminy w 5 podstawowych sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzenno – funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. Dla każdej z wymienionej powyżej sfery zebrano dane liczbowe, a następnie opracowano wskaźniki, pozwalające na porównanie stanu rozwoju poszczególnych jednostek i wyznaczenie obszaru zdegradowanego1. Analiza ilościowa została uzupełniona analizą jakościową. Informacje do opracowania analizy jakościowej pochodziły głównie od pracowników Urzędu Gminy Sławoborze, pracowników pozostałych urzędów i jednostek, z przeprowadzonych dotychczas analiz na potrzeby gminnych dokumentów strategicznych i planistycznych oraz z konsultacji społecznych i uwag mieszkańców dostarczanych do Urzędu Gminy.

4.1. SFERA SPOŁECZNA 4.1.1. DEMOGRAFIA

Według Urzędu Gminy Sławoborze w 2017 r. Gminę zamieszkiwały 4033 osoby. Największa liczba ludności zamieszkuje jednostkę Sławoborze 4 (857 osób), z kolei najmniej osób mieszka w jednostce Jastrzębniki (47 osób). Biorąc pod uwagę gęstość zaludnienia, najwięcej osób na km2 przypada w jednostce Sławoborze 4 (1008,24 osób/km2), a najmniej w jednostce Poradz (1,96 osób/km2).

W okresie ostatnich 5 lat (2013-2017) liczba ludności Gminy stopniowo malała – w porównaniu do 2013 r. liczba mieszkańców zmniejszyła się o 3,22 p.p. (punkty procentowe). Największy ubytek ludności odnotowano w jednostce Sławoborze 5 (spadek o 15,19 p.p.) oraz Międzyrzecze (spadek o 14,00 p.p.), z kolei najwięcej

1 Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego, a następnie obszaru rewitalizacji w rozdziale 5. 18

ludności przybyło w jednostkach Sławoborze 4 (wzrost o 12,76 p.p.) oraz Jastrzębniki (wzrost o 11,90 p.p.).

Wykres 1: Liczba ludności Gminy Sławoborze w latach 2013-2017

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Sławoborze

Tabela 5: Zmiana liczby ludności Gminy Sławoborze w poszczególnych jednostkach analitycznych na przestrzeni lat 2013-2017

Liczba ludności Gminy Sławoborze Wskaźnik dynamiki zmian Spadek/wzrost Jednostka Lp. liczby ludności liczby ludności analityczna 2013 2014 2015 2016 2017 w latach 2013- (p.p.) 2017 (%) Sławoborze 1. 805 805 799 761 694 86,21 -13,79 3 Sławoborze 2. 760 759 750 730 857 112,76 12,76 4 Sławoborze 3. 362 363 358 389 307 84,81 -15,19 5 5. Biały Zdrój 55 56 54 54 54 98,18 -1,82 6. Ciechnowo 65 63 63 64 63 96,92 -3,08 7. Słowieńsko 294 292 292 285 283 96,26 -3,74 8. Jastrzębniki 42 44 44 46 47 111,90 11,90 9. Krzecko 182 176 185 181 186 102,20 2,20 10. Sidłowo 234 233 233 228 231 98,72 -1,28 11. Rokosowo 384 371 360 362 360 93,75 -6,25 12. Słowenkowo 120 117 119 114 112 93,33 -6,67 13. Ślepce 165 168 169 167 164 99,39 -0,61 14. Poradz 50 24 51 52 53 106,00 6,00 15. Mysłowice 297 305 301 293 291 97,98 -2,02

16. Powalice 252 241 239 242 245 97,22 -2,78 17. Międzyrzecze 100 92 93 90 86 86,00 -14,00 Gmina 4167 4109 4110 4058 4033 96,78 -3,22

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Sławoborze

Na sytuację demograficzną Gminy ma wpływ wiele czynników, przy czym podstawowymi są ruch naturalny oraz migracje. Według danych Urzędu Gminy Sławoborze w 2017 r. odnotowano 11 urodzeń żywych oraz 17 zgonów. W analizowanym okresie zawsze przeważała liczba zgonów nad urodzeniami, co powoduje, że przyrost naturalny w Gminie osiąga wartości ujemne – w 2017 r. było to minus 6. Według danych GUS wskaźnik przyrostu naturalnego w przeliczeniu na 1000 ludności daje wartość minus 6,32.

Wykres 2: Liczba urodzeń żywych i zgonów w Gminie Sławoborze w latach 2013-2017

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Sławoborze

W latach 2013 - 2017 liczba urodzeń żywych ulegała wahaniom, jednak w 2017 r. odnotowano najwyższą liczbę urodzeń w analizowanym okresie. Zakłada się, że podobnie jak w całym kraju, dzięki wprowadzeniu rządowego programu „500+” liczba urodzeń będzie dalej rosnąć. W przypadku zgonów wyraźnie zarysowuje się trend spadku ich liczby w latach 2013-2015 oraz wzrost od 2016 r. Nie sposób jednak jednoznacznie określić przyczyny takiej struktury.

W 2017 r. odnotowano większą liczbę zameldowań niż wymeldowań. Na terenie Gminy Sławoborze, według danych GUS, zameldowało się 48 osób (o 10 20

osób więcej niż w 2016 r.), z kolei wymeldowało się 45 osób (o 18 osób mniej niż w poprzednim roku). Saldo migracji ogółem wyniosło 3 osoby (w 2016 r. było to minus 25 osób), a wskaźnik salda migracji na 1000 ludności osiągnął wartość 0,7 osób (przy wartości minus 6,0 osób w 2016 r.).

Tabela 6: Liczba zameldowań i wymeldowań na terenie Gminy Sławoborze w latach 2013-2017

Rok 2013 2014 2015 2016 2017

Zameldowania

Ogółem 60 43 38 38 48

Mężczyźni 27 20 18 17 26

Kobiety 33 23 20 21 22

Wymeldowania

Ogółem 50 44 56 63 45

Mężczyźni 23 19 26 31 25

Kobiety 27 25 30 32 20

Źródło: GUS

Istotny wpływ na strukturę demograficzną Gminy posiada wiek jej mieszkańców. W przypadku Gminy Sławoborze w latach 2013 – 2016 odnotowano spadek udziału osób w wieku przedprodukcyjnym (o 1,3 p.p.) oraz wzrost udziału osób w wieku poprodukcyjnym (o 1,66 p.p.) w ogólnej liczbie mieszkańców. W przypadku osób w wieku produkcyjnym ich udział w społeczności lokalnej Gminy spadł w latach 2013-2015 o 0,84 p.p., lecz od 2016 r. udział tej grupy w ogóle ludności zaczął rosnąć. W roku 2017 odnotowano z kolei wzrost udziału osób w wieku przedprodukcyjnym (o 0,07 p.p. w stosunku do 2016 r.) i osób w wieku produkcyjnym (o 3,35 p.p. w stosunku do 2016 r.), natomiast udział osób w wieku poprodukcyjnym gwałtownie spadł (o 2,94 p.p. w stosunku do 2016 r.).

Według danych GUS wartości wskaźników obciążenia demograficznego w ciągu ostatnich 5 lat wzrosły: liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym zwiększyła się z 51,9 osób w 2013 r. do 56,0 osób w 2017 r., natomiast liczba osób w wieku poprodukcyjnym na

100 osób w wieku produkcyjnym wzrosła z 22,5 osób w 2013 r. do 27,4 osób w 2017 r.

Wykres 3: Udział osób w poszczególnych ekonomicznych grupach wieku w ogólnej liczbie ludności Gminy Sławoborze w latach 2013-2017

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Analizując udział poszczególnych ekonomicznych grup wieku w ogólnej liczbie mieszkańców danej jednostki analitycznej należy zauważyć, że największy udział osób w wieku przedprodukcyjnym zamieszkuje jednostki Międzyrzecze (47,67%) oraz Słowieńsko (40,99%), osób w wieku produkcyjnym zameldowanych jest w jednostkach Sławoborze 5 (78,18%) i Sławoborze 4 (75,50%), z kolei w przypadku osób w wieku poprodukcyjnym najwięcej mieszka w Sławoborzu 3 (43,37%) oraz Krzecku (38,71%).

Wykres 4: Udział osób według ekonomicznych grup wieku w ogólnej liczbie ludności danej jednostki analitycznej w 2017 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Sławoborze

Poniższy wykres przedstawia strukturę ludności Gminy Sławoborze w podziale na grupy wieku w 2017 r. Najliczniejsze grupy wiekowe stanowią osoby w przedziale 30-34 lata i 35-39 lat (odpowiednio 362 i 316 osób) oraz 55-59 lat i 60-64 lata (odpowiednio 342 i 311 osób). Biorąc pod uwagę najbliższe 5 lat można przewidywać, że zmniejszy się liczba osób w wieku 75+, 55-59 lat oraz 20-24 lata, wzrośnie z kolei liczba osób w przedziale wieku 70-74 lata, 60-64 lata oraz 35-39 lat.

Wykres 5: Liczba mieszkańców Gminy Sławoborze w poszczególnych grupach wieku w 2017 r.

Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Do 2015 r. na terenie Gminy Sławoborze widoczny był proces starzenia się społeczeństwa. Od 2016 r. proces ten zatrzymał się, na co miały wpływ: większa liczba zameldowań i mniejsza wymeldowań, zwiększenie liczby zgonów i urodzeń żywych. Trudno przewidzieć, czy jest to tymczasowe zachwianie dotychczasowej struktury społecznej czy nowy trend demograficzny – biorąc jednak pod uwagę wiek mieszkańców Gminy w ciągu najbliższych lat powinna wzrosnąć liczba osób w wieku poprodukcyjnym. Zakłada się jednak również wzrost liczby urodzeń dzięki prowadzeniu programu „500+” oraz osiedlaniu się większej liczby osób w wieku produkcyjnym na terenie Gminy, które mogą mieć dzieci. W takim przypadku samorząd lokalny będzie musiał zapewnić większej liczbie seniorów i dzieci dostęp

do potrzebnych dla nich usług, takich jak: żłobki, przedszkola, opieka medyczna czy wprowadzić odpowiednio dopasowaną ofertę społeczno-kulturalną.

Według danych z ewidencji ludności Urzędu Gminy w Gminie Sławoborze udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców wynosi 18,35%. Wyższe wartości tego wskaźnika osiągnięto w 5 jednostkach analitycznych: Sławoborzu 3 (43,37), Krzecku (38,71), Ciechnowie (20,63), Poradzu (18,87), Białym Zdroju (18,52).

Tabela 7: Udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców danej jednostki analitycznej w roku 2017

Udział osób w wieku Jednostka Liczba Liczba osób w wieku Lp. poprodukcyjnym w ogólnej analityczna mieszkańców poprodukcyjnym liczbie mieszkańców jednostki 1. Sławoborze 3 694 301 43,37 2. Sławoborze 4 857 55 6,42 3. Sławoborze 5 307 13 4,23 6. Biały Zdrój 54 10 18,52 7. Ciechnowo 63 13 20,63 8. Słowieńsko 283 43 15,19 9. Jastrzębniki 47 6 12,77 10. Krzecko 186 72 38,71 11. Sidłowo 231 35 15,15 12. Rokosowo 360 54 15,00 13. Słowenkowo 112 15 13,39 14. Ślepce 164 19 11,59 15. Poradz 53 10 18,87 16. Mysłowice 291 47 16,15 17. Powalice 245 39 15,92 18. Międzyrzecze 86 8 9,30 19. Gmina 4033 740 18,35 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Sławoborze

Rysunek 3: Liczba osób w wieku poprodukcyjnym w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej

Źródło: opracowanie własne

4.1.2. RYNEK PRACY

Według stanu na dzień 31 grudnia 2017 r. stopa bezrobocia w powiecie świdwińskim wynosiła 16,2%, podczas gdy w województwie zachodniopomorskim osiągnęła wartość 8,7%. Choć poziom bezrobocia w powiecie spada (stopa bezrobocia zmniejszyła się o 10,8 p.p. w stosunku do 2013 r.), to nadal jest on znacznie wyższy niż w województwie.

Według wyliczeń Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie sytuacja na rynku pracy w Gminie Sławoborze, na tle całego powiatu świdwińskiego, przedstawia się stosunkowo dobrze. W ciągu ostatnich 2 lat procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w Gminie Sławoborze był niższy niż wartość tego wskaźnika dla całego powiatu. W latach 2013-2015 również nie osiągał on najwyższych wartości w porównaniu do pozostałych jednostek terytorialnych, choć przekraczał średnie wartości dla całego powiatu.

Tabela 8: Procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w powiecie świdwińskim. Stan na koniec grudnia 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 r.

Procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności w wieku Gmina produkcyjnym 2013 2014 2015 2016 2017 G. Brzeżno 17,0% 13,7% 11,6% 11,1% 8,6% G. Rąbino 16,9% 14,3% 13,4% 10,6% 9,3% G. Sławoborze 13,6% 12,3% 11,1% 8,2% 7,2% M. Świdwin 10,6% 9,7% 8,0% 5,9% 6,2% G. Świdwin 17,0% 14,5% 12,7% 10,7% 9,3% MG. Połczyn 13,1% 11,7% 10,6% 9,1% 8,4% Powiat 13,3% 11,8% 10,4% 8,4% 7,8% świdwiński Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Według danych Urzędu Gminy Sławoborze oraz Powiatowego Urzędu Pracy w Świdwinie liczba osób bezrobotnych stopniowo spada – w 2017 r. wyniosła 106 osób, tj. o 274 osoby mniej niż w 2013 r. Wśród zarejestrowanych bezrobotnych dominującą grupę stanowią kobiety. Ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych stopniowo wzrastał, z 48,95% w 2013 r. do 56,70% w 2016 r. i 57,55% w 2017 r. Może to świadczyć o tym, że rynek pracy oferuje więcej miejsc zatrudnienia skierowanych dla mężczyzn.

W stosunku do 2013 r. zwiększył się także udział bezrobotnych pobierających zasiłek, choć sama ich liczba spadła. W 2013 r. pobierający zasiłek stanowili 17,11% wszystkich bezrobotnych, z kolei w 2017 r. stanowili już 20,75% bezrobotnych.

Wśród osób bez zatrudnienia w 2017 r. 15,09% stanowiły osoby do 25. roku życia, a 25,47% osoby powyżej 50. roku życia. Udział osób młodych wśród bezrobotnych zmniejszył się w stosunku do 2013 r. o 4,12 p.p., natomiast udział osób powyżej 50. roku życia wśród bezrobotnych wzrósł o 1,26 p.p.

W szczególnej sytuacji na rynku pracy znajdują się także osoby długotrwale bezrobotne oraz niepełnosprawne. W ciągu ostatnich 5 lat liczba osób długotrwale bezrobotnych spadła z 206 do 49, a liczba niepełnosprawnych bezrobotnych z 11 osób do 3. W ogólnej liczbie bezrobotnych udział długotrwale bezrobotnych spadł o 7,98 p.p. w stosunku do 2013 r., z kolei udział grupy osób niepełnosprawnych zmniejszył się o 0,06 p.p.

Tabela 9: Struktura osób bezrobotnych zamieszkujących Gminę Sławoborze. Stan na koniec grudnia 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 r.

Liczba bezrobotnych 2013 2014 2015 2016 2017 Ogółem 380 342 309 224 106 Kobiety 186 177 168 127 61 Pobierający zasiłek 65 66 62 51 22 Do 25. roku życia 73 58 53 36 16 Długotrwale bezrobotni 206 189 158 105 49 Powyżej 50. roku życia 92 90 88 61 27 Niepełnosprawni 11 11 9 4 3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Świdwinie

W Gminie Sławoborze na 100 mieszkańców przypada średnio 2,48 bezrobotnych. Wartość tego wskaźnika została przekroczona w 9 jednostkach analitycznych: Międzyrzeczu (5,81), Słowieńsku (5,65), Sidłowie (4,76), Jastrzębnikach (4,26), Słowenkowie (3,57), Krzecku (3,23), Ciechnowie (3,17), Rokosowie (3,06) oraz Sławoborzu 3 (3,03).

Tabela 10: Liczba osób bezrobotnych przypadająca na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej. Stan na 2017 r.

Liczba osób bezrobotnych Nazwa Liczba Liczba osób Lp. przypadająca na 100 jednostki mieszkańców bezrobotnych mieszkańców jednostki 1. Sławoborze 3 694 21 3,03 2. Sławoborze 4 857 5 0,58 3. Sławoborze 5 307 6 1,95 6. Biały Zdrój 54 1 1,85 7. Ciechnowo 63 2 3,17 8. Słowieńsko 283 16 5,65 9. Jastrzębniki 47 2 4,26 10. Krzecko 186 6 3,23 11. Sidłowo 231 11 4,76 12. Rokosowo 360 11 3,06 13. Słowenkowo 112 4 3,57 14. Ślepce 164 3 1,83 15. Poradz 53 0 0,00 16. Mysłowice 291 7 2,41 17. Powalice 245 6 2,45 18. Międzyrzecze 86 5 5,81 19. Gmina 4033 106 2,63 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Sławoborze

Rysunek 4: Liczba osób bezrobotnych przypadających na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej

Źródło: opracowanie własne

Analiza przeprowadzona przez PUP w Świdwinie na temat sytuacji w powiecie na koniec 2017 r.2 informuje, że największą grupę bezrobotnych w powiecie stanowiły osoby w grupie wiekowej 18-34 lata (40,7% bezrobotnych). Natomiast biorąc pod uwagę wykształcenie bezrobotnych najliczniejszą grupę stanowią osoby posiadające wykształcenie gimnazjalne i poniżej oraz bez wyuczonego zawodu. Najmniej zarejestrowanych w PUP jest osób z wykształceniem wyższym (6,3% bezrobotnych) – są to osoby posiadające większe oczekiwania wobec przyszłej pracy, ale jednocześnie są bardziej mobilne i nie ograniczają obszaru poszukiwania pracy tylko do miejsca zamieszkania.

Tabela 11: Liczba osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym w przeliczeniu na 100 osób bezrobotnych zamieszkujących w danej jednostce analitycznej. Stan na 2017 r.

Liczba osób Liczba osób bezrobotnych z bezrobotnych z Jednostka Liczba osób wykształceniem Lp. wykształceniem analityczna bezrobotnych ogółem gimnazjalnym lub gimnazjalnym lub niższym na 100 niższym bezrobotnych

1. Sławoborze 3 21 9 42,86 2. Sławoborze 4 5 5 100,00 3. Sławoborze 5 6 6 100,00 5. Biały Zdrój 1 0 0,00 6. Ciechnowo 2 2 100,00 7. Słowieńsko 16 10 62,50 8. Jastrzębniki 2 2 100,00 9. Krzecko 6 3 50,00 10. Sidłowo 11 8 72,73 11. Rokosowo 11 11 100,00 12. Słowenkowo 4 3 75,00 13. Ślepce 3 2 66,67 14. Poradz 0 0 0,00 15. Mysłowice 7 3 42,86 16. Powalice 6 5 83,33 17. Międzyrzecze 5 1 20,00 Gmina 106 70 66,04 Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

2 „Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie świdwińskim w 2017 roku”, Świdwin, 2018 31

Rysunek 5: Liczba osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym w przeliczeniu na 100 bezrobotnych zamieszkujących daną jednostkę analityczną

Źródło: opracowanie własne

Na skutek zwolnień z handlu, zakładów produkcyjnych, budowlanych i związanych z produkcją rolną w rejonie powiatu najliczniej bezrobotnymi zostają osoby posiadające kwalifikacje zawodowe, choć sporą grupę stanowią także osoby bez kwalifikacji – należy więc stwierdzić, że posiadanie kwalifikacji zawodowych w rejonie powiatu świdwińskiego nie jest jedynym zabezpieczeniem przed niemożnością znalezienia pracy. Analiza zawodów zarejestrowanych w PUP bezrobotnych wskazuje, że największe ilościowo grupy bezrobotnych to zawody z grupy zawodów prostych i nie wymagających dodatkowych uprawnień. Na pierwszym miejscu w rankingu zawodów, w których liczba bezrobotnych jest największa w 2017 r. znaleźli się sprzedawcy sklepowi (268 bezrobotnych) oraz kucharze (92 bezrobotnych). W rankingu elementarnych grup zawodów deficytowych na pierwszym miejscu znaleźli się kierownicy do spraw finansowych, a następnie strażacy oraz kierownicy do spraw produkcji przemysłowej.

Liczba oferowanych miejsc pracy w powiecie świdwińskim jest znacznie niższa niż liczba bezrobotnych, niemniej na koniec okresu sprawozdawczego nadal pozostaje pewna liczba ofert pracy. Należy zwrócić uwagę, iż w ciągu ostatnich 5 lat liczba zgłoszonych w II półroczu wolnych miejsc pracy wzrastała, co dowodzi zwiększeniu tempa rozwoju gospodarczego w powiecie. Niemniej jednak w końcu II półrocza pozostaje więcej ofert wolnych miejsc pracy niż w poprzednich latach sprawozdawczych. Można więc wyciągnąć wniosek, że bezrobotni nie posiadają odpowiednich kwalifikacji i doświadczenia poszukiwanych przez pracodawców.

Tabela 12: Liczba bezrobotnych oraz wolnych miejsc pracy w II półroczu w latach 2013-2017 w powiecie świdwińskim

Liczba bezrobotnych oraz wolnych miejsc pracy 2013 2014 2015 2016 2017 w II półroczu Zarejestrowani bezrobotni w okresie 3522 3256 2902 2307 2172 sprawozdawczym Liczba wolnych Zgłoszonych w II półroczu 912 849 922 940 971 miejsc pracy i aktywizacji W końcu II półrocza 100 108 87 175 187 zawodowej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie

W ramach monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych PUP w Świdwinie zapytał lokalne przedsiębiorstwa o sposoby poszukiwania nowych pracowników. Wśród 75 przebadanych przedsiębiorstw najwięcej (28,74%) przyjmuje pracowników z polecenia znajomych. Wielu przedsiębiorców (26,63%) poszukuje

pracowników poprzez Urząd Pracy, a 21,56% poprzez analizę ofert zgłaszanych bezpośrednio do firmy przez bezrobotnych. Pracodawcy najczęściej poszukują robotników gospodarczych, sprzedawców czy operatorów obrabiarek sterowanych numerycznie. PUP w Świdwinie prognozuje, że w 2018 r. najczęściej będą poszukiwani operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń, pracownicy usług i sprzedawcy, robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy oraz technicy i inny średni personel. Spadnie z kolei zapotrzebowanie na specjalistów.

Sytuacja na rynku pracy w Gminie Sławoborze z jednej strony uległa poprawie z powodu spadku bezrobocia, z drugiej nadal ma negatywny wpływ na społeczność lokalną. Podstawowym problemem jest brak odpowiedniej ilości miejsc pracy oraz w większości dostępność miejsc pracy nisko opłacanych. Z drugiej strony sami bezrobotni posiadają w większości niskie wykształcenie i nie posiadają odpowiednich kwalifikacji i doświadczenia wymaganego przez pracodawców. W celu poprawy sytuacji ekonomicznej mieszkańców Gminy Sławoborze, a w konsekwencji również podniesienia ich jakości życia, należałoby podjąć działania zmierzające do zwiększenia liczby miejsc zatrudnienia i podniesienia kwalifikacji bezrobotnych. Należy zwrócić uwagę, że dominującą grupą wśród bezrobotnych są kobiety oraz osoby w wieku powyżej 50. roku życia, więc to do tych jednostek powinny być w szczególności kierowane działania z tego zakresu. Należałoby podjąć również starania mające na celu zapobieganie bezrobociu wśród młodych oraz zwiększaniu kwalifikacji zawodowych mieszkańców Gminy odpowiadających potrzebom lokalnego rynku pracy.

4.1.3. ŚRODOWISKOWA POMOC SPOŁECZNA

Podstawowymi dokumentami określającymi strategię działań szeroko rozumianej pomocy społecznej w Gminie są: „Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sławoborze na lata 2016-2021”3, „Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Gminie Sławoborze na 2018 rok”4, „Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar

3 Uchwała nr XVI/99/16 Rady Gminy Sławoborze z dnia 13 maja 2016 r. 4 Uchwała nr XXXVI/200/2018 Rady Gminy Sławoborze z dnia 21 lutego 2018 r. 34

Przemoc w Rodzinie dla Gminy Sławoborze na lata 2016-2020”5, „Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Sławoborze na 2018 rok”6.

Ustawową pomoc społeczną pełni Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Sławoborzu we współpracy z innymi instytucjami. W 2017 r. instytucja ta udzieliła wsparcia 263 osobom. Średnio na 100 mieszkańców Gminy Sławoborze przypadają 6,52 osoby korzystające z pomocy społecznej. Wartość tego wskaźnika została przekroczona w 7 jednostkach analitycznych: Białym Zdroju (14,81), Sidłowie (14,72), Poradzu (11,32), Sławoborzu 3 (11,10), Słowieńsku (10,60), Krzecku (6,99) oraz w Mysłowicach (6,87).

Tabela 13: Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej. Stan na 2017 r.

Liczba osób Liczba osób korzystających Nazwa Liczba Lp. korzystających z pomocy społecznej na 100 jednostki mieszkańców z pomocy społecznej mieszkańców jednostki 1. Sławoborze 3 694 77 11,10 2. Sławoborze 4 857 10 1,17 3. Sławoborze 5 307 7 2,28 6. Biały Zdrój 54 8 14,81 7. Ciechnowo 63 4 6,35 8. Słowieńsko 283 30 10,60 9. Jastrzębniki 47 3 6,38 10. Krzecko 186 13 6,99 11. Sidłowo 231 34 14,72 12. Rokosowo 360 19 5,28 13. Słowenkowo 112 6 5,36 14. Ślepce 164 9 5,49 15. Poradz 53 6 11,32 16. Mysłowice 291 20 6,87 17. Powalice 245 13 5,31 18. Międzyrzecze 86 4 4,65 19. Gmina 4033 263 6,52

Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

5 Uchwała nr XIV/91/16 Rady Gminy Sławoborze z dnia 18 marca 2016 r. 6 Uchwała nr XXXVI/201/2018 Rady Gminy Sławoborze z dnia 21 lutego 2018 r. 35

Rysunek 6: Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej

Źródło: opracowanie własne

Najczęstszą przyczyną korzystania z pomocy społecznej w Gminie Sławoborze jest ubóstwo. Choć liczba rodzin korzystająca ze wsparcia z tego tytułu zmniejszyła się w ciągu ostatnich 3 lat, ubóstwo (168 rodzin) nadal stanowi główny problem społeczno-ekonomiczny. Jest konsekwencją bezrobocia (drugi w kolejności powód przyznawania pomocy społecznej w Gminie – 128 rodzin) oraz zajmowania nisko opłacalnych stanowisk. Trzecim najczęstszym powodem przyznawania wsparcia jest długotrwała lub ciężka choroba (124 rodziny), a następnie niepełnosprawność (101 rodzin). Wymienione powyżej przyczyny są ze sobą ściśle powiązane: choroba i niepełnosprawność utrudniają lub wręcz uniemożliwiają podjęcie zatrudnienia prowadząc do bezrobocia; bezrobocie z kolei powoduje ubożenie mieszkańców. Nakładanie się na siebie tych problemów pociąga za sobą kolejne negatywne zjawiska społeczne. W ciągu ostatnich trzech lat zaobserwowano zwiększenie liczby przypadków bezradności w sprawach opiekuńczo- wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa (o 17 więcej niż w 2015 r.) domowego oraz przemocy w rodzinie (o 1 więcej niż w 2015 r.). Odnotowano również wzrost liczby rodzin posiadających trudności w przystosowaniu się do życia po opuszczeniu zakładu karnego (o 5 więcej niż w 2015 r.).

Tabela 14: Liczba rodzin i osób w rodzinach według powodów przyznania pomocy w latach 2015-2017

Liczba osób Liczba rodzin Powód przyznania pomocy w rodzinach 2015 2016 2017 2015 2016 2017 Ubóstwo 238 186 168 919 653 534 Bezdomność 3 3 4 3 3 4 Potrzeba ochrony macierzyństwa 34 19 12 - - - Bezrobocie 197 145 128 799 560 462 Niepełnosprawność 92 109 101 353 380 344 Długotrwała lub ciężka choroba 112 113 124 364 338 337 Bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa 17 30 34 78 149 163 domowego Przemoc w rodzinie 1 2 2 5 9 9 Alkoholizm 10 9 9 12 15 19 Trudności w przystosowaniu do życia po 2 3 7 2 8 17 opuszczeniu zakładu karnego

Źródło: Urząd Gminy Sławoborze 37

W ciągu ostatnich lat pracownicy GOPS zaobserwowali niepokojącą tendencję zwiększenia ilości problemów dotyczących rodziny na terenie Gminy. Kryzys rodziny wynika prawdopodobnie z problemów ekonomicznych, które pociągają za sobą kolejne – bezrobocie, alkoholizm, przemoc.

Działania związane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych na terenie Gminy Sławoborze co roku zawierane są w Gminnym Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Jednostką zajmującą się bezpośrednio problemem uzależnienia od alkoholu jest Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (GKRPA).

Alkoholizm jest istotnym problemem społecznym ze względu na jego skutki, m.in. obniżenie poziomu i jakości życia, agresję i przemoc w rodzinie. W 2016 r. do GKRPA skierowano 12 wniosków o podjęcie działań wobec osób uzależnionych od alkoholu. Było to o 11 wniosków mniej niż w roku poprzednim, lecz o 3 więcej niż w 2014 r. W latach 2013-2016 wzrastała liczba członków rodzin osób z problemem alkoholowym, z którymi przeprowadzono rozmowy. Jednocześnie malała liczba osób uzależnionych, z którymi podjęto rozmowy interwencyjno-motywujące do podjęcia terapii. Może to świadczyć o tym, że kwestia uzależnienia od alkoholu przestaje już być tematem tabu, a społeczność lokalna dostrzega konieczność podjęcia działań w tej sprawie.

Tabela 15: Działania podejmowane przez GKRPA w Sławoborzu w latach 2013-2016

Działania GKRPA 2013 2014 2015 2016 Liczba wniosków o podjęcie działań bd 9 23 12 Liczba członków rodzin osób z problemem alkoholowym, 0 5 10 18 z którymi przeprowadzono rozmowy Liczba osób, z którymi przeprowadzono rozmowy interwencyjno- 28 24 23 13 motywujące Liczba osób wobec których wystąpiono do Sądu z wnioskiem 0 0 1 3 o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego

Źródło: Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Gminy Sławoborze na rok 2018, Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sławoborze na lata 2016-2021

Z danych uzyskanych z Komendy Powiatowej Policji w Świdwinie dotyczących interwencji związanych ze spożyciem alkoholu wynika, iż w 2017 r. wzrosła liczba osób doprowadzonych do jednostki Policji w celu wytrzeźwienia. Nie stwierdzono przypadków zatrzymania nietrzeźwych nieletnich. W 2017 r. wzrosła również liczba zdarzeń drogowych spowodowanych przez kierujących w stanie nietrzeźwości oraz liczba kierowców prowadzących po spożyciu alkoholu.

Tabela 16: Interwencje Policji w sprawie osób nietrzeźwych w miejscach publicznych i na drogach w Gminie Sławoborze w latach 2015-2017

Nietrzeźwość w miejscach publicznych i na drodze 2015 2016 2017 Liczba rutynowych kontroli podczas których stwierdzono nietrzeźwość 76 70 90 kierowcy Liczba zdarzeń drogowych spowodowanych przez kierujących pod wpływem 0 1 2 alkoholu Liczba osób dorosłych zakłócających ład i porządek publiczny Kobiety 1 1 2 zatrzymanych do wytrzeźwienia Mężczyźni 9 7 11

Źródło: Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Gminy Sławoborze na rok 2018

Zjawisko alkoholizmu często skutkuje pojawieniem się innego problemu społecznego – przemocy w rodzinie. Według danych GOPS sprawcami przemocy są najczęściej mężczyźni w wieku 35-60 lat, rzadziej w wieku powyżej 60. roku życia i w wieku 18-35 lat. Przemocą dotknięte są najczęściej kobiety w wieku 35-60 lat oraz w wieku powyżej 60. roku życia. Odnotowano jedynie pojedyncze przypadki stosowania przemocy wobec mężczyzn w wieku 18-35 lat oraz powyżej 60. roku życia. W przypadku rodziny, w której występuje zjawisko przemocy w rodzinie należy kierować się zasadą obejmowania pomocą wszystkich jej członków.

W 2017 r. Policja brała udział w mniejszej liczbie interwencji związanych z przemocą w rodzinie, lecz założono większą liczbę Niebieskich Kart niż w roku poprzedzającym. Jest to spowodowane tym, że ofiary coraz częściej samodzielnie zgłaszają się do GOPS lub Policji, gdyż dzięki akcjom społecznym przemoc w rodzinie przestaje być tematem tabu.

Tabela 17: Przemoc w rodzinie na terenie Gminy Sławoborze w latach 2013-2017

Rok 2013 2014 2015 2016 2017 Interwencje domowe Policji w związku 48 63 51 58 48 z przemocą w rodzinie Liczba Niebieskich Kart założonych w danym 18 11 11 10 12 roku

Źródło: GOPS Sławoborze

Kadra GOPS działająca na rzecz rodziny jest dobrze przygotowane i stale doskonali swoje umiejętności oraz aktywnie współpracuje z samorządem gminnym. Według pracowników GOPS poprawy wymaga system współpracy między podmiotami działającymi na rzecz rodziny (m.in. placówkami oświatowymi, placówkami ochrony zdrowia i organizacjami pozarządowymi), należy również podjąć starania w celu lepszego koordynowania pomocy ukierunkowanej na usamodzielnienie rodzin (od udzielenia schronienia, przez terapię do samodzielności). Istotnym czynnikiem osłabiającym działania GOPS oraz innych instytucji jest niechęć do podejmowania terapii przez członków rodzin, gdzie występuje przemoc, zarówno sprawców jak i ofiary. Konieczne jest więc kontynuowanie czynności edukacyjnych i profilaktycznych zmierzających do budowania systemu wsparcia dla osób doświadczających przemocy oraz profesjonalizacji kadr związanych z pracą w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Problemem społecznym jest również uzależnienie od narkotyków i innych substancji psychoaktywnych. Według danych Komendy Powiatowej Policji w Świdwinie na terenie Gminy Sławoborze wzrasta liczba stwierdzonych przestępstw z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, mimo prowadzenia spotkań z zakresu profilaktyki narkotykowej w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych.

Tabela 18: Liczba przestępstw związanych z narkomanią oraz liczba działań podejmowanych przez Policję w celu przeciwdziałania narkomanii na terenie Gminy Sławoborze w latach 2015-2017

Rok 2015 2016 2017 Liczba przestępstw stwierdzonych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii 1 3 4 Liczba rodzin objętych pomocą materialną z powodu uzależnienia od 2 1 1 narkotyków Liczba odbytych spotkań z zakresu profilaktyki narkotykowej w szkołach 9 12 10 gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Liczba szkoleń dla rodziców i nauczycieli w zakresie rozpoznawania substancji psychoaktywnych i akcesoriów wykorzystywanych do ich zażywania przez 1 3 4 dzieci i młodzież

Źródło: Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Sławoborze za 2018 rok

Na potrzeby Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Sławoborze za 2018 rok przeprowadzono ankietę, obejmującą wybrane grupy mieszkańców Gminy. W badaniu wzięło udział łącznie 434 respondentów – dzieci i młodzież szkolna oraz dorośli mieszkańcy Gminy. Wykazano, że 20% uczniów szkoły podstawowej i 30% młodzieży szkolnej jest zdania, iż ich rówieśnicy mają kontakt z substancjami psychoaktywnymi. 94% uczniów szkoły podstawowej oraz 92% młodzieży szkolnej zadeklarowało, że nie mieli nigdy do czynienia z narkotykami lub dopalaczami. 6% respondentów szkoły podstawowej i 8% młodzieży szkolnej potwierdziło posiadanie tego typu doświadczenia. Najczęstszym źródłem informacji dla dzieci i młodzieży na temat narkotyków są telewizja i Internet oraz szkoła.

Młodzieży szkolnej zadano pytanie dotyczące chęci eksperymentowania z narkotykami w przyszłości. Większość badanych (78%) deklaruje, że nie chciałaby spróbować narkotyków, 4% ankietowanych wykazało chęć ich spróbowania, a kolejne 4% przyznało, że już próbowało narkotyków.

W przypadku osób dorosłych 95% deklaruje, że nie zażywała narkotyków, a 96% z nich zakomunikowało, że nie zna osób borykających się z problemem narkotykowym. Co siódmy respondent stwierdza, że młodzież w Gminie jest narażona na kontakt z narkotykami, natomiast 7% dorosłych mieszkańców uważa, iż narkotyki miękkie (np. marihuana) powinny zostać zalegalizowane.

Co roku na terenie Gminy Sławoborze przybywa przestępstw stwierdzonych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, a największe zagrożenie tą tematyką

dotyczy szkół. Należy więc dalej prowadzić działania z zakresu profilaktyki narkotykowej oraz podjąć czynności mające na celu nauczenie dzieci i młodzieży radzenia sobie z emocjami, budowania postawy asertywnej, prowadzenia zdrowego stylu życia czy wskazania alternatywnych sposobów spędzania czasu wolnego.

Istotnym zadaniem Ośrodka Pomocy Społecznej jest również przyznawanie świadczeń z zakresu usług opiekuńczych. W latach 2015-2017 spadła liczba przyznawanych świadczeń pielęgnacyjnych i zasiłków pielęgnacyjnych, lecz w tym samym czasie wzrosła liczba osób powyżej 75. roku życia, którym przyznano zasiłek pielęgnacyjny.

Tabela 19: Liczba przyznanych przez GOPS w Sławoborzu świadczeń z zakresu usług opiekuńczych w latach 2015-2017

Rodzaj świadczeń 2015 2016 2017 Liczba świadczeń pielęgnacyjnych 177 169 165 Liczba przyznanych zasiłków pielęgnacyjnych 2045 1997 1975 Liczba zasiłków pielęgnacyjnych dla niepełnosprawnego dziecka 307 278 247 Zasiłek pielęgnacyjny dla osoby, która ukończyła 75 lat 2 5 12

Źródło: Ocena zasobów pomocy społecznej za rok 2017

W 2016 r. Gminę zamieszkiwało 267 osób w wieku powyżej 70. roku życia, natomiast w 2017 – już 332 osoby. Wzrosła również liczba osób w wieku powyżej 60. roku życia – z 430 osób w 2016 r. do 543 w 2017 r. Biorąc pod uwagę dane demograficzne z ostatnich lat można przewidywać, że liczba osób starszych na terenie Gminy Sławoborze będzie wzrastać, a tym samym wzrośnie zapotrzebowanie na usługi i zasiłki pielęgnacyjne.

4.1.4. SZKOLNICTWO I WYKSZTAŁCENIE MIESZKAŃCÓW

Ostatnie dane dotyczące wykształcenia mieszkańców Gminy Sławoborze pochodzą z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. Dane z marca 2011 r. wskazują, że największa liczba mieszkańców Gminy Sławoborze posiadała wykształcenie zasadnicze zawodowe (26,5%) oraz podstawowe ukończone (25,3%). W porównaniu do województwa zachodniopomorskiego mieszkańcy Gminy Sławoborze mają niższy poziom wykształcenia.

Wykres 6: Udział osób posiadających dany poziom wykształcenia w ogóle ludności Gminy Sławoborze

Źródło: Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011

Na terenie Gminy działają 3 placówki oświatowo-wychowawcze zlokalizowane w Sławoborzu:

• Punkt przedszkolny Towarzystwa Przyjaciół Dzieci „Chatka Puchatka”, • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 (wraz z oddziałami przedszkolnymi i punktem przedszkolnym „Bajkowa Kraina”), • Zespół Placówek Specjalnych (Szkoła Podstawowa Specjalna, Publiczne Gimnazjum Specjalne, Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna).

W placówkach wychowania przedszkolnego w roku 2017 rozpoczęło naukę łącznie 116 dzieci w wieku 3-5 lat. Wychowaniem przedszkolnym są objęte niemal wszystkie dzieci w tej grupie wiekowej – 92,80%.

W roku 2016 w szkołach podstawowych uczyło się 239 dzieci, natomiast w gimnazjum 103 dzieci. Biorąc pod uwagę odsetek uczniów jaki otrzymał wyniki niskie, średnie lub wysokie podczas sprawdzianu szóstoklasisty w 2014 r. oraz średnie wyniki procentowe sprawdzianu szóstoklasisty przeprowadzone w latach 43

2015 i 20167 należy stwierdzić, że poziom nauczania w Gminie jest podobny jak w całym powiecie. Uczniowie z Gminy Sławoborze nie otrzymują najniższych wyników w powiecie, ale też nie są to wyniki najwyższe. Ogólnie poziom nauczania w Gminie na tle powiatu można określić jako przeciętny.

Tabela 20: Odsetek uczniów jaki otrzymał wyniki niskie, średnie lub wysokie w powiecie świdwińskim w 2014 r.

Procent uczniów z wynikiem Gmina Niskim (0-19 pkt.) Średnim (20-32 pkt.) Wysokim (33-40 pkt.) Brzeżno 37,0 59,3 3,7 Połczyn Zdrój 19,9 65,4 14,7 Rąbino 36,1 52,8 11,1 Sławoborze 33,3 58,3 8,3 Świdwin – miasto 25,3 57,3 17,3 Świdwin – obszar wiejski 54,7 43,4 1,9

Źródło: www.oke.poznan.pl

Tabela 21: Średnie wyniki procentowe sprawdzianu szóstoklasisty w Gminie Sławoborze i w powiecie świdwińskim w latach 2015-2016

Jednostka terytorialna Język polski Matematyka Język angielski 2015 Gmina Sławoborze 68,65 56,29 76,19 Powiat świdwiński 68,84 55,85 73,59 2016 Gmina Sławoborze 59,46 48,65 63,38 Powiat świdwiński 66,06 48,50 63,19

Źródło: www.oke.poznan.pl

Od 2017 r. swoją działalność zaprzestał Zespół Szkół Publicznych, a rozpoczęła Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 (PSP) – zaczęły w niej naukę 323 osoby. Oprócz działań dydaktycznych w Publicznej Szkole Podstawowej prowadzone są zajęcia dodatkowe z przedmiotów szkolnych oraz koła zainteresowań. W roku szkolnym 2017/2018 oraz 2018/2019 realizowany będzie projekt pn. „Rozwijamy umiejętności dla przyszłej aktywności” w ramach RPO WZ na lata 2014-2020. W zajęciach rozwijających zdolności m.in. z matematyki, przyrody czy języka

7 Od 2015 r. zaczęła obowiązywać nowa forma sprawdzianu szóstoklasisty i jego oceniania. 44

angielskiego mogą brać udział uczniowie klas 1-6 spełniający wyznaczone kryteria naboru. Wielu rodziców wskazuje na konieczność rozwinięcia oferty zajęć pozalekcyjnych oferowanych w PSP, w tym zajęć nie związanych z przedmiotami szkolnymi.

W ramach Zespołu Placówek Specjalnych funkcjonują Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy z siedzibą w Sławoborzu oraz Ośrodek Rewalidacyjno- Wychowawczy z siedzibą w Świdwinie. ZPS tworzone są oddziały dla uczniów z umiarkowaną lub znaczną niepełnosprawnością intelektualną. Oferowane formy terapii to stymulacja polisensoryczna, socjoterapia, terapia EEG Biofeedback, integracja sensoryczna oraz hipoterapia. ZSP organizuje liczne wyjazdy, warsztaty oraz wydarzenia kulturalne dla swoich podopiecznych, m.in. warsztaty w Stawnie, wyjazd do Wardynia czy wycieczki do kina. Działalność ZSP według pracowników Urzędu Gminy jest oceniana bardzo pozytywnie przez rodziców.

Według pracowników Urzędu Gminy Sławoborze oferta edukacyjna szkół oraz ich baza dydaktyczna i infrastrukturalna są oceniane pozytywnie przez mieszkańców Gminy. Opieka przedszkolna również jest dobrze oceniana, choć jak wskazują mieszkańcy, należy ją rozszerzyć o dostęp do żłobków lub klubów malucha – obecnie na terenie Gminy Sławoborze nie ma zapewnionej opieki dla dzieci w wieku 0-2 lat. Nie funkcjonują również świetlice środowiskowe i profilaktyczne, które zapewniałyby wsparcie i opiekę nad dziećmi poza godzinami lekcyjnymi.

4.1.5. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE

Nad bezpieczeństwem mieszkańców gminy czuwa Komenda Powiatowa Policji w Świdwinie oraz Posterunek Policji w Sławoborzu przy ul. Lipowej. Rewir dzielnicowych ze Sławoborza jest podzielony na dwa rejony służbowe. Pierwszy rejon obejmuje teren Gminy Sławoborze, natomiast drugi obejmuje obszar Gminy Rąbino.

Mając na uwadze dotychczas popełnione na terenie Gminy Sławoborze przestępstwa i wykroczenia Komenda Powiatowa Policji wyznaczyła dla tego rejonu następujące zadania priorytetowe:

• Prowadzenie szkoleń teoretycznych i praktycznych dotyczących sytuacji zagrożenia życia i zdrowia, • Edukowanie z zakresu właściwego korzystania z Internetu, uświadamianie na temat zagrożeń płynących z sieci.

W 2017 roku w gminie Sławoborze stwierdzono popełnienie 43 przestępstw. W przeliczeniu na 100 mieszkańców Gminy daje to wskaźnik na poziomie 1,07 przestępstw. Wyższe wartości tego miernika odnotowano w 9 jednostkach analitycznych: Ciechnowo (4,76), Biały Zdrój (3,70), Słowenkowo (2,68), Jastrzębniki (2,13), Słowieńsko (1,77), Powalice (1,63), Sławoborze 3 (1,59), Międzyrzecze (1,16), Rokosowo (1,11). Wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw dla wszystkich przestępstw ogółem w Gminie Sławoborze wynosi 84%.

Tabela 22: Liczba popełnionych przestępstw w danej jednostce analitycznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców tej jednostki. Stan na koniec 2017 r.

Liczba Liczba popełnionych Jednostka Liczba Lp. popełnionych przestępstw w przeliczeniu na analityczna mieszkańców przestępstw 100 mieszkańców jednostki

1. Sławoborze 3 694 11 1,59 2. Sławoborze 4 857 4 0,47 3. Sławoborze 5 307 0 0,00 6. Biały Zdrój 54 2 3,70 7. Ciechnowo 63 3 4,76 8. Słowieńsko 283 5 1,77 9. Jastrzębniki 47 1 2,13 10. Krzecko 186 1 0,54 11. Sidłowo 231 0 0,00 12. Rokosowo 360 4 1,11 13. Słowenkowo 112 3 2,68 14. Ślepce 164 1 0,61 15. Poradz 53 0 0,00 16. Mysłowice 291 3 1,03 17. Powalice 245 4 1,63 18. Międzyrzecze 86 1 1,16 Gmina 4033 43 1,07 Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Rysunek 7: Liczba popełnionych przestępstw w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej

Źródło: opracowanie własne

4.1.6. KAPITAŁ SPOŁECZNY

Kapitał społeczny to termin z pogranicza ekonomii i socjologii. Oznacza on kapitał, którego wartość opiera się na wzajemnych relacjach społecznych i zaufaniu, dzięki czemu społeczność lokalna osiągnąć więcej korzyści. Ze względu na swój charakter pomiar ilościowy kapitału społecznego jest bardzo trudny, można określić jednak (w przybliżeniu oczywiście) jego poziom poprzez analizę jakości świadczonych na terenie jednostki usług społeczno-kulturalnych oraz analizę relacji i aktywności społeczności lokalnej.

Głównymi ośrodkami zajmującymi się szerzeniem kultury na terenie Gminy Sławoborze jest Gminny Ośrodek Kultury (GOK) i Gminna Bibliotek Publiczna w Sławoborzu oraz 8 świetlic wiejskich zlokalizowanych w miejscowościach: Mysłowice, Powalice, Rokosowo, Krzecko, Słowenkowo, Słowieńsko, Sidłowo, Międzyrzecze. Ponadto, na terenie Gminy działają: Dom Pomocy Społecznej w Krzecku, Środowiskowy Dom Samopomocy w Sławoborzu oraz Centrum Integracji Społecznej w Sławoborzu.

Gminny Ośrodek Kultury w Sławoborzu jest jednostką kultury odpowiedzialną za organizację imprez oraz rozpowszechnianie dóbr kultury na terenie gminy. Ośrodek dysponuje salą widowiskową z pełnym wyposażeniem oraz zapleczem kuchennym, kawiarnią oraz klubem internetowy z bezpłatnym dostępem do Internetu. W ośrodku działają trzy sekcje: plastyczna, wokalna oraz tenisa stołowego, odbywają się także zajęcia taneczne i fitness, amatorska sekcja szachowa i brydża sportowego. Ośrodek organizuje imprezy kulturalne i rozrywkowe dla mieszkańców całej gminy, m.in. akademie okolicznościowe, turnieje, koncerty umuzykalniające dla młodzieży szkolnej, zabawy taneczne, dyskoteki, przeglądy taneczne, wokalne oraz recytatorskie, wernisaże, wystawy rękodzieł, uroczystości rodzinne, maratony fitness oraz taneczne. W Domu Kultury organizowane są imprezy cykliczne takie jak: Turniej Szachowy Rokosowo 2000, mecze tenisa stołowego. Uczestnicy zajęć reprezentują Gminę na wielu konkursach, przeglądach, wystawach i imprezach. Sala widowiskowa znajdująca się w Ośrodku jest wynajmowana na różne cele: szkoleniowe, konferencyjne i rozrywkowe.

W ramach GOK działa Gminna Biblioteka Publiczna. W bibliotece znajdują się wypożyczalnia i czytelnia, z księgozbiorem liczącym ok. 13 000 woluminów. W bibliotece urządzono 5 stanowisk komputerowych z bezpłatnym dostępem do Internetu. W celu promowania czytelnictwa biblioteka organizuje we współpracy z Zespołem Placówek Specjalnych w Sławoborzu cykliczne imprezy głośnego czytania bajek dzieciom przez znane osoby. Zorganizowano również spotkanie autorskie z Grażyną Bąkiewicz - pisarką, historykiem, autorką książek dla dzieci i młodzieży. Ponadto odbywają się lekcje biblioteczne dla dzieci i przedszkolaków.

Świetlice wiejskie pełnią rolę lokalnych, wiejskich domów kultury. Odbywają się w nich działania ważne dla społeczności lokalnej, takie jak imprezy okolicznościowe czy spotkania sołeckie.

Dom Pomocy Społecznej w Krzecku oferuje usługi z zakresu zamieszkania, wyżywienia, utrzymania czystości, organizacji czasu wolnego i pielęgnacji dla osób przewlekle somatycznie chorych.

Środowiskowy Dom Samopomocy w Sławoborzu kieruje ofertę dla dorosłych osób niepełnosprawnych intelektualnie i z zaburzeniami psychicznymi z zakresu potrzeb bytowych, opiekuńczych, wspomagających i psychoedukacyjnych.

Centrum Integracji Społecznej w Sławoborzu z kolei posiada ofertę skierowaną do osób długotrwale bezrobotnych powyżej 50. roku życia. Jednostka oferuje trening interpersonalny, warsztaty edukacyjno-motywacyjne, warsztaty aktywności zawodowej i warsztaty przedsiębiorczości.

Działalność z zakresu edukacji społeczno-kulturalnej prowadzą także szkoły publiczne poprzez oferowanie zajęć pozalekcyjnych. Na terenie Gminy zlokalizowane są dwie szkoły: Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 w Sławoborzu oraz Zespół Placówek Specjalnych w Sławoborzu.

Na terenie Gminy Sławoborze na koniec 2017 r. funkcjonowało 8 organizacji pozarządowych wpisanych do Krajowego Rejestru Sądowego:

• Stowarzyszenie Emerytów „Optymiści” w Sławoborzu – działalność na rzecz osób starszych,

• Stowarzyszenie na rzecz Inicjatyw Społecznych „Kariatyda” w Sławoborzu – działalność na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i marginalizacją ze szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych, • Stowarzyszenie na rzecz Pomocy Osobom Potrzebującym „Iskierka” w Sławoborzu, • OSP w Powalicach, Słowieńsku, Rokosowie, Sławoborzu – zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańców, zapobieganie pożarom, udział w akcjach ratowniczych, organizowanie zawodów strażackich i imprez kulturalnych, • Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników Domu Pomocy Społecznej w Krzecku – obrona praw i interesów pracowników.

Ponadto, na terenie Gminy funkcjonowały inne organizacje społeczne nie wpisane do KRS:

• Szkolne Koło Caritas przy Zespole Szkół Publicznych w Sławoborzu – działalność na rzecz lokalnego społeczeństwa, • Stowarzyszenie Oldbojów Piłki Nożnej w Sławoborzu – utrzymywanie kondycji, aktywizacja sportowa osób starszych, • Gminny Ludowy Klub Sportowy „Pomorzanin” w Sławoborzu – propagowanie sportu, • Gminne Ludowe Stowarzyszenie Miłośników Tenisa Stołowego „Sławoborzanin” w Sławoborzu – propagowanie sportu, organizowanie turniejów, • Polski Związek Wędkarski, Koło nr 70 „Liścień” w Sławoborzu – integracja lokalnej społeczności oraz środowiska wędkarskiego.

Należy zwrócić uwagę, iż prawie wszystkie ww. organizacje pozarządowe działają na terenie miejscowości Sławoborze. Wynika to z tego, iż Sławoborze jest główną jednostką administracyjno-usługową oraz największą miejscowością pod względem liczby ludności. Z tego też względu większość działań społeczno- kulturalnych organizowanych jest na terenie Sławoborza, natomiast na obszarze

pozostałych jednostek działania z tego zakresu odbywają się znacznie rzadziej i dotyczą raczej świąt okolicznościowych, takich jak Dzień Kobiet czy Dzień Dziecka.

M. in. ze względu na ubożenie ludności zmniejsza się aktywność społeczna mieszkańców. Istotny problem stanowi również zły dojazd do Sławoborza z innych miejscowości w Gminie oraz do innych jednostek położonych poza Gminą. Istniejąca oferta kulturalna jest niewystarczająca i skierowana raczej na masowych adresatów, aniżeli na konkretne grupy odbiorców. Wzrastająca liczba osób młodych i seniorów oznacza konieczność rozszerzenia oferty społeczno-kulturalnej oraz rozbudowę bazy infrastrukturalnej, w której usługi te będą oferowane.

4.2. SFERA GOSPODARCZA

Według danych Urzędu Gminy Sławoborze na terenie Gminy na koniec 2017 r. zarejestrowanych było 119 podmiotów gospodarczych. 25,21% podmiotów zajmuje się działalnością związaną z przemysłem i budownictwem, 11,76% rolnictwem, leśnictwem, łowiectwem i rybactwem, natomiast zdecydowana większość (63,03%) pozostałymi rodzajami działalności. Na 119 podmiotów gospodarczych 95,80% z nich to przedsiębiorstwa małe, liczące do 9 pracowników, a tylko 1 przedsiębiorstwo zatrudnia ponad 50 osób. Zgodnie z ewidencją Urzędu Gminy liczba podmiotów gospodarki narodowej bardzo powoli wzrasta. W 2013 r. na terenie Gminy było zarejestrowanych 116 podmiotów, czyli o 3 mniej niż w 2017 r.

Średnio na 100 mieszkańców Gminy przypada 2,95 podmiotów gospodarczych. Tylko w 5 jednostkach na 17 analizowanych wskaźnik ten przyjął wyższą wartość niż średnia dla Gminy. Najniższą wartość miernika (poniżej 1,00) odnotowano w jednostkach: Sidłowo (0,00), Poradz (0,00), Krzecko (0,54), Ślepce (0,61), Mysłowice (0,69), Słowieńsko (0,71), Rokosowo (0,83). Wartość powyższego wskaźnika dla Gminy Sławoborze jest znacznie niższa niż dla powiatu świdwińskiego – według danych GUS na 100 mieszkańców powiatu przypada średnio 9,25 podmiotów gospodarczych.

Tabela 23: Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej. Stan na koniec 2017 r.

Liczba Liczba zarejestrowanych Jednostka Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych Lp. analityczna mieszkańców podmiotów na 100 mieszkańców gospodarczych jednostki

1. Sławoborze 3 694 44 6,34 2. Sławoborze 4 857 37 4,32 3. Sławoborze 5 307 16 5,21 5. Biały Zdrój 54 2 3,70 6. Ciechnowo 63 4 6,35 7. Słowieńsko 283 2 0,71 8. Jastrzębniki 47 1 2,13 9. Krzecko 186 1 0,54 10. Sidłowo 231 0 0,00 11. Rokosowo 360 3 0,83 12. Słowenkowo 112 2 1,79 13. Ślepce 164 1 0,61 14. Poradz 53 0 0,00 15. Mysłowice 291 2 0,69 16. Powalice 245 3 1,22 17. Międzyrzecze 86 1 1,16 Gmina 4033 119 2,95 Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Rysunek 8: Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej

Źródło: opracowanie własne

O poziomie przedsiębiorczości mieszkańców może świadczyć wskaźniki dotyczące liczby osób fizycznych prowadzących własną działalność gospodarczą. Według danych Urzędu Gminy Sławoborze na koniec 2017 r. własną działalność prowadziło 67 osób fizycznych w całej Gminie. W przeliczeniu na 100 mieszkańców Gminy jest to średnio 1,66 przedsiębiorców. Wyższe wartości wskaźnika otrzymano tylko w 5 jednostkach analitycznych. W większości jednostek własną działalność mają zarejestrowane pojedyncze osoby, a w przypadku Jastrzębnik – żadna. Podobnie jak w przypadku wcześniejszego wskaźnika liczba osób fizycznych prowadzących własną działalność w przeliczeniu na 100 mieszkańców jest wyższa w powiecie – w 2017 r. osiągnęła wartość 6,32.

Na terenie Gminy Sławoborze w sektorze prywatnym najczęściej jest prowadzona działalność związana z sekcją G – handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych (25,37%), następnie F – budownictwo (13,43%) oraz A – rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybactwo i C – przetwórstwo przemysłowe (po 11,94%). Tabela 24: Liczba osób fizycznych prowadzących własną działalność gospodarczą w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej. Stan na koniec 2017 r.

Liczba osób fizycznych Liczba osób fizycznych Jednostka Liczba prowadzących własną działalność Lp. prowadzących własną analityczna mieszkańców gospodarczą na 100 mieszkańców działalność gospodarczą jednostki

1. Sławoborze 3 694 23 3,31 2. Sławoborze 4 857 21 2,45 3. Sławoborze 5 307 11 3,58 5. Biały Zdrój 54 1 1,85 6. Ciechnowo 63 1 1,59 7. Słowieńsko 283 1 0,35 8. Jastrzębniki 47 0 0,00 9. Krzecko 186 1 0,54 10. Sidłowo 231 1 0,43 11. Rokosowo 360 1 0,28 12. Słowenkowo 112 1 0,89 13. Ślepce 164 1 0,61 14. Poradz 53 1 1,89 15. Mysłowice 291 1 0,34 16. Powalice 245 1 0,41 17. Międzyrzecze 86 1 1,16 Gmina 4033 67 1,66

Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Rysunek 9: Liczba osób fizycznych prowadzących własną działalność gospodarczą w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej

Źródło: opracowanie własne

Poziom przedsiębiorczości na terenie Gminy Sławoborze jest bardzo niski co przekłada się na brak wystarczającej liczby miejsc pracy czy też możliwości zajęcia stanowiska lepiej opłacanego, a w konsekwencji prowadzi do ubożenia i niskiego poziomu życia mieszkańców. Podstawową funkcją gospodarczą Gminy jest rolnictwo (46% powierzchni zajmują użytki rolne), jednak ze względu na nieopłacalność tej dziedziny ze względu na mało korzystne warunki do rozwoju, liczba podmiotów związanych z działalnością rolniczą malała. Dopiero w 2017 r. zarejestrowano niewielki wzrost udziału liczby podmiotów gospodarczych związanych z tą działalnością. W przypadku pozostałych dwóch rodzajów działalności ich udział w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych był bardziej zróżnicowany. Od 2015 r. notuje się wzrost liczby podmiotów związanych z przemysłem i budownictwem, a od 2016 r. spadek liczby przedsiębiorstw związanych z pozostałymi działalnościami. Biorąc pod uwagę charakter Gminy (rolniczo-leśny) potencjał może stanowić rozwój agroturystyki.

Wykres 7: Udział liczby podmiotów według rodzajów działalności w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych na terenie Gminy Sławoborze w latach 2013-2017

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Aby przyspieszyć rozwój gospodarczy na terenie Gminy Sławoborze należy skupić się na 2 aspektach: zwiększeniu zainteresowania inwestorów zewnętrznych lokalizacją przedsiębiorstw na terytorium Gminy oraz zachęceniem mieszkańców do

prowadzenia własnych przedsiębiorstw. W pierwszej kolejności należałoby zapewnić dostęp do informacji o możliwościach inwestycyjnych na terenie Gminy – obecnie samorząd lokalny nie prowadzi działań informacyjnych i nie posiada zakładki dla przedsiębiorców na stronie internetowej. Brak komunikacji i powiadomień ze strony Gminy może zniechęcać potencjalnych inwestorów. W następnej kolejności można wyznaczyć tereny inwestycyjne oraz zastanowić się nad wprowadzeniem zachęt dla inwestorów (np. obniżeniem podatku na czas określony).

Z kolei aby zwiększyć przedsiębiorczość wśród samych mieszkańców należałoby prowadzić przede wszystkim działania zapobiegające przedwczesnemu kończeniu edukacji przez dzieci – osoby z wyższym wykształceniem wykazują się zazwyczaj wyższym poziomem przedsiębiorczości. Należy również realizować we współpracy z GOPS i PUP działania informacyjno-edukacyjne dotyczące prowadzenia własnej działalności gospodarczej i samozatrudnienia, np. skąd pozyskać dofinansowanie, jak prowadzić księgowość, prawa i obowiązki pracodawcy. Działania należy kierować nie tylko do osób dorosłych, ale również do dzieci i młodzieży, co pozwoli im na naprowadzenie swojej ścieżki rozwoju w odpowiednim kierunku.

4.3. SFERA PRZESTRZENNO – FUNKCJONALNA

Infrastruktura społeczna to urządzenia, które stanowią materialną podstawę przekazu usług socjalnych i kulturalnych. Obejmuje usługi świadczone w zakresie prawa, bezpieczeństwa, oświaty, nauki, kultury, opieki społecznej i służby zdrowia, m.in. szkoły, szpitale, sądy, instytucje administracji państwowej, obiekty kulturalne i sportowe. Na terenie Gminy Sławoborze istnieje 30 obiektów infrastruktury społecznej, m.in. remizy Ochotniczej Straży Pożarnej i świetlice wiejskie w poszczególnych miejscowościach, siedziba Urzędu Gminy i GOK, stadion sportowy w Sławoborzu, Dom Pomocy Społecznej w Krzecku. W prawie każdej jednostce analitycznej znajduje się przynajmniej jeden obiekt infrastruktury społecznej (wyjątkami są Sławoborze 5 i Poradz, gdzie nie ma żadnych tego typu budynków).

Tabela 25: Liczba obiektów infrastruktury społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej. Stan na koniec 2017 r.

Liczba obiektów Liczba obiektów Jednostka Liczba Lp. infrastruktury infrastruktury społecznej na analityczna mieszkańców społecznej 100 mieszkańców jednostki

1. Sławoborze 3 694 3 0,43 2. Sławoborze 4 857 3 0,35 3. Sławoborze 5 307 0 0,00 5. Biały Zdrój 54 1 1,85 6. Ciechnowo 63 1 1,59 7. Słowieńsko 283 3 1,06 8. Jastrzębniki 47 1 2,13 9. Krzecko 186 3 1,61 10. Sidłowo 231 2 0,87 11. Rokosowo 360 3 0,83 12. Słowenkowo 112 2 1,79 13. Ślepce 164 1 0,61 14. Poradz 53 0 0,00 15. Mysłowice 291 2 0,69 16. Powalice 245 3 1,22 17. Międzyrzecze 86 2 2,33 Gmina 4033 30 0,74 Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Rysunek 10: Liczba obiektów infrastruktury społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej

Źródło: opracowanie własne

Dostęp do obiektów infrastruktury społecznej jest istotny ze względu na świadczone w nich usługi. Szczególnie istotny dla społeczności lokalnej jest dostęp do obiektów służących rekreacji i wypoczynku oraz rozwijaniu zainteresowań. Na obszarach wiejskich, takich jak Gmina Sławoborze, dostęp do obiektów infrastruktury społecznej jest ograniczony – oferta jest świadczona najczęściej w głównej miejscowości, rzadziej w świetlicach wiejskich w poszczególnych miejscowościach. Świetlice wiejskie w Gminie Sławoborze służą najczęściej do organizacji większych imprez lokalnych, takich jak Dzień Kobiet czy spotkania wigilijne. Mieszkańcy posiadają ograniczone możliwości dojazdu do innych jednostek terytorialnych ze względu na kiepską komunikację publiczną.

Wśród obiektów infrastruktury społecznej największym powodzeniem na terenie Gminy Sławoborze cieszą się obiekty sportowe. W Sławoborzu 3 znajduje się stadion sportowy, na którym odbywają się gminne i ponadgminne imprezy sportowe oraz wydarzenia kulturalne. W 2008 r. oddano do użytku halę sportową zlokalizowaną przy Zespole Szkół Publicznych w Sławoborzu (obecnie Szkoła Podstawowa nr 1), dodatkowo w Sławoborzu zlokalizowany jest trawiaste boisko osiedlowe – Orlik wybudowane w 2010 r. Obiekty sportowe w Sławoborzu wyposażone są w sprzęt sportowy (bramki, kosze, siatki). Infrastruktura sportowa w postaci boisk znajduje się również w miejscowościach Słowenkowo, Rokosowo i Krzecko, lecz bez urządzeń towarzyszących. W miejscowości Słowieńsko zlokalizowana jest siłownia zewnętrzna, w Rokosowie strzelnica wiejska. Dla dzieci powstały place zabaw w Krzecku, Sidłowie, Rokosowie, Słowenkowie, Krzesimowie, Słowieńsku, Mysłowicach, Powalicach, Jastrzębnikach, Lepinie, Ciechnowie, Białym Zdroju oraz 2 w Sławoborzu.

Propagowany w dzisiejszych czasach styl życia obejmuje m.in. stosowanie właściwej diety i aktywny wypoczynek. Sport wpływa bowiem nie tylko na kondycję zdrowotną człowieka, ale również na cechy jego charakteru, postawę i relacje z innymi ludźmi. Wspieraniem i upowszechnianiem kultury fizycznej na terenie Gminy zajmują się lokalne kluby sportowe i stowarzyszenia:

• Gminny Ludowy Klub Sportowy „Pomorzanin” – sekcje piłki nożnej seniorów, juniorów i żaków; • Stowarzyszenie Oldbojów Piłki Nożnej;

• Uczniowski Klub Sportowy; • Gminne Ludowe Stowarzyszenie Miłośników Tenisa Stołowego „Sławoborzanin” – sekcje młodzieży szkolnej i dorosłych; • Amatorsko działają także sekcja szachowa, strzelecka i wędkarska.

Ze wszystkich obiektów sportowych w najlepszym stanie technicznym i posiadającym najlepsze wyposażenie jest hala sportowo-widowiskowa w Sławoborzu – oprócz szeregu boisk przeznaczonych do różnych dyscyplin sportowych jest wyposażona w zaplecze socjalne, szatnie dla widzów i zawodników, gabinet lekarski, platformę dla osób niepełnosprawnych, salę do gimnastyki korekcyjnej i sale dydaktyczne. Pozostałe obiekty sportowe wymagają odnowy i/lub modernizacji oraz doposażenia w urządzenia. Szczególnej uwagi wymaga stadion sportowy w Sławoborzu. Regularnie odbywają się na nim wydarzenia sportowo- kulturalne, w tym dla osób niepełnosprawnych, dlatego utrzymanie go w dobrym stanie technicznym jest bardzo ważne dla społeczności lokalnej. Modernizacji wymagają trybuny, nawierzchnia boiska, oświetlenie, nie ma zaplecza dla zawodników i członków klubów sportowych ani monitoringu.

Sama infrastruktura społeczna nie zapewni jednak zaspokojenia potrzeb mieszkańców. Społeczność lokalna musi posiadać dostęp do wysokiej jakości miejsc publicznych, umożliwiających spotkania towarzyskie. Do takich terenów w niniejszej diagnozie zaliczono: parki, place, skwery, rynki – te przestrzenie, w których mieszkańcy mogą się zatrzymać i wspólnie spędzić czas. Niestety na terenie Gminy Sławoborze występuje niewiele takich miejsc. Najwięcej terenów publicznych znajduje się w jednostce analitycznej Sławoborze 4 (2 szt.), natomiast w jednostkach: Sławoborze 5, Biały Zdrój, Ciechnowo, Słowieńsko, Jastrzębniki, Sidłowo, Słowenkowo, Ślepce, Mysłowice nie ma takich miejsc.

Tabela 26. Liczba terenów publicznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców

Jednostka Liczba Liczba terenów Liczba terenów publicznych

analityczna mieszkańców publicznych na 100 mieszkańców Lp. 1. Sławoborze 3 694 1 0,14 2. Sławoborze 4 857 2 0,23 3. Sławoborze 5 307 0 0,00 5. Biały Zdrój 54 0 0,00 6. Ciechnowo 63 0 0,00 7. Słowieńsko 283 0 0,00 8. Jastrzębniki 47 0 0,00 9. Krzecko 186 1 0,54 10. Sidłowo 231 0 0,00 11. Rokosowo 360 1 0,28 12. Słowenkowo 112 0 0,00 13. Ślepce 164 0 0,00 14. Poradz 53 1 1,89 15. Mysłowice 291 0 0,00 16. Powalice 245 1 0,41 17. Międzyrzecze 86 1 1,16 15. Gmina 4033 5 0,12 Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Rysunek 11: Liczba terenów publicznych przypadająca na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej

Źródło: opracowanie własne 63

Tereny publiczne muszą spełniać potrzeby użytkowników w zakresie ich wyposażenia, estetyki i dostępności. Jakość przestrzeni publicznych może wpływać na relacje i postawy społeczne – zdegradowane i zaniedbane miejsca sprzyjają koncentracji negatywnych zjawisk wśród mieszkańców, obniżeniu ich aktywności społecznej. Z kolei wysokiej jakości przestrzenie przyciągają mieszkańców, pozwalając na odpoczynek i dając możliwość nawiązywania relacji międzyludzkich.

Podczas prowadzonych konsultacji społecznych8 mieszkańcy wszystkich miejscowości zwracali uwagę na stan przestrzeni publicznej i jej wyposażenie. Podkreślali, że bardzo mało jest terenów, które nie wykazują jakiegokolwiek stopnia degradacji. We wszystkich miejscowościach wiele budynków wymaga przynajmniej odnowienia elewacji zewnętrznej, a wiejskie skwery i place uporządkowania i doposażenia w ławki i kosze na śmieci. W przypadku terenów zieleni również należy podjąć działania porządkujące, usunąć niepotrzebne krzewy, wyznaczyć alejki i zamontować ławki. Zgłaszano również propozycje nasadzenia nowej roślinności.

O dostępie do obiektów infrastruktury społecznej i terenów publicznych decyduje również możliwość dojazdu do nich. Układ drogowy Gminy jest dobrze i prawidłowo rozwinięty. Miejscowości są połączone ze sobą w stopniu zapewniającym dobre skomunikowanie drogowe ze Sławoborzem – głównym ośrodkiem administracyjno - usługowym. Równie dobre jest połączenie z miastami powiatowymi (Świdwin, Białogard, Kołobrzeg) i siedzibą województwa - Szczecinem.

Sieć dróg wymaga jednak remontów i modernizacji. Parametry techniczne wielu dróg nie spełniają wymaganych przepisami norm, a nawierzchnia dróg utwardzonych wymaga odnowienia nawierzchni. Należy przeprowadzić korekty łuków poziomych, poszerzenia jezdni z wprowadzeniem poboczy utwardzonych, zwiększyć widoczność na niektórych odcinkach i skrzyżowaniach.

Na terenie Gminy znajdują się drogi publiczne trzech kategorii: wojewódzkie, powiatowe i gminne. Przez obszar Gminy nie przebiegają drogi znaczenia krajowego, chociaż w bezpośredniej bliskości, wzdłuż północnych granic gminy przebiega droga krajowa Nr 6 (Szczecin – Gdańsk), zakwalifikowana do dróg ekspresowych. Droga ta będzie miała pewien wpływ na rozwój Gminy, ze względu na jej duże znaczenie w przyszłości dla transportu krajowego i międzynarodowego. Jest to najważniejsza

8 Rozdz. 10. Mechanizmy włączenia podmiotów i grup w proces rewitalizacji. 64

równoleżnikowa trasa na północ od autostrady A-2 i już obecnie charakteryzuje się szybkim wzrostem liczby pojazdów – największy przyrost ruchu w Polsce w latach 1990-1995 (ponad 65%). Drogę tę po przebudowie na ekspresową będzie łączył z Gminą Sławoborze bezkolizyjny węzeł drogowy z rozbudowanym MOP (miejsce obsługi podróżnych), zlokalizowanym w pobliżu obecnego skrzyżowania drogi nr 6 i 162.

Drugą ważną trasą ruchu tranzytowego będzie przebiegający na południe od Gminy Sławoborze ciąg dróg wojewódzkich nr 108, 152, 172, łączący Świnoujście z centrum Polski. Ciąg tych dróg nabierze niewątpliwie znaczenia po wybudowaniu w najbliższym czasie nieprzejezdnego obecnie odcinka drogi nr 108 na terenie powiatu Gryfice. Będzie to krótsza droga i po wykonaniu modernizacji wygodniejsza trasa w stosunku do obecnej drogi nr 10 dla samochodów tranzytowych przemieszczających się ze Świnoujścia.

Położenie Gminy względem podstawowych tras drogowych o dużym znaczeniu gospodarczym jest więc stosunkowo korzystne: z drogami tymi jest bliski kontakt, a jednocześnie gmina nie będzie ponosiła konsekwencji uciążliwości związanych z dużą liczbą pojazdów przemieszczających się na tych drogach.

Dużym problemem dla mieszkańców jest jednak niewystarczająco rozwinięta sieć transportu publicznego, utrudniająca dojazd do wielu miejscowości w Gminie. Szczególne utrudnienia posiadają mieszkańcy wsi: Biały Zdrój, Jastrzębniki, Kalina, Krzecko, Międzyrzecze, Poradz, Rokosowo, Słowieńsko i Stare Ślepce. Głównym środkiem transportu publicznego jest PKS. Autobus co najmniej dwa razy dziennie dojeżdża do wsi sołeckich. Dla mieszkańców Gminy, zwłaszcza osób nie posiadających własnego pojazdu, jest to zdecydowanie za mało i uniemożliwia korzystanie z infrastruktury społecznej oraz usług dostępnych w innych miejscowościach.

Na terenie Gminy Sławoborze nie występują żadne czynne urządzenia związane z transportem kolejowym. Istniejąca linia kolejowa o charakterze lokalnym nie jest użytkowana. Najbliższe główne dworce PKP istnieją w Świdwinie, Białogardzie, Kołobrzegu. Nie przewiduje się możliwości reaktywowania oraz rozwoju kolejnictwa na terenie gminy.

4.4. SFERA TECHNICZNA 4.4.1. WYPOSAŻENIE W INFRASTRUKTURĘ TECHNICZNĄ

Sieć wodociągowo-kanalizacyjna

Źródłem wody dla potrzeb gospodarczych Gminy są wody podziemne. Ujęcia wody w postaci studni wierconych głębinowych ujmują wodę z warstw wodonośnych czwartorzędowych i sporadycznie (w Sławoborzu) z utworów jurajskich. Studnie są zabezpieczone w strefach ochrony bezpośredniej. Żadne z ujęć nie ma ustalonej strefy ochrony pośredniej. Jakość ujmowanej wody spełnia wymagania wynikające z przepisów prawa. Ujęcia składające się głównie ze studni podstawowych (brak otworów awaryjnych) i sieci wodociągowej mają charakter lokalny. Systemy zbiorowego zaopatrzenia w wodę swym zasięgiem obejmują jedną jednostkę osadniczą. Wyjątek kiedyś stanowiła miejscowość Biały Zdrój, która była zaopatrywana z ujęcia w m. Bystrzynka Gm. Świdwin, obecnie wieś jest zaopatrywana z ujęcia SUW w Ciechnowie. Generalnie w Gminie Sławoborze wszystkie wsie korzystają ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę.

Długość czynnej sieci rozdzielczej wynosił wynosiła 47,5 km. Liczba podłączonych do sieci budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania wynosi 808. Liczba osób korzystająca z sieci wodociągowej na koniec 2017 roku wynosiła 4011 co oznacza, że udział osób korzystających z sieci w ogólnej liczbie mieszkańców gminy wynosił 99,5%.

Sieci wodociągowe pochodzą z różnych okresów, w związku z tym są wykonane z różnych materiałów. Wodociągi wcześniejsze są z rur stalowych lub azbestocementowych, wodociągi budowane w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych są wykonane z rur PVC. Średnice wodociągów były dobrane pod doraźne potrzeby odbiorców wody. Część wodociągów została zrealizowana przy uwzględnieniu potrzeb wody na cele ppoż. (wyposażona w hydranty). Oprócz sieci wyposażonych w hydranty na terenie gminy istnieją zbiorniki ppoż. Sieć wodociągowa zasilana jest z 6 ujęć wody zlokalizowanych w różnych częściach gminy.

Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty zrealizował projekt pn. „Zintegrowana gospodarka wodno-ściekowa w dorzeczu Parsęty”, współfinansowany ze środków z Funduszu Spójności. Przedsięwzięcie, którego całkowita wartość wynosi 180,0 mln euro, realizowane jest na obszarze 22 miast i gmin związkowych, w tym na terenie gminy Sławoborze. Zakres prac projektowych przewidzianych do realizacji w gminie Sławoborze obejmuje budowę 30,0 km sieci wodociągowej, modernizacje 3 stacji uzdatniania wody. Planowana liczba osób korzystających z wybudowanej sieci wodociągowej wyniesie 564 osób.

Gmina Sławoborze jest prawie w całości skanalizowana. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej wg stanu na 31.12.2017r. wynosiła 98,1 km. Liczba podłączonych do sieci budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania wynosiła w 2017r.–1054 przyłączeń. Liczba osób korzystająca z sieci wodociągowej na koniec 2017 roku wynosiła 3809 co oznacza, że udział osób korzystających z sieci kanalizacyjnej w ogólnej liczbie mieszkańców gminy wynosił 94,4%. W Gminie Sławoborze obecnie funkcjonuję tylko jedna oczyszczalnia w miejscowości Krzecko, która odbiera ścieki z Domu Pomocy Społecznej i służy tylko do jego własnych potrzeb. Wszystkie ścieki z całej Gminy Sławoborze odprowadzane są do oczyszczalni w Grzybowie poprzez sieć przepompowni tłocznych. Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty w gminie Sławoborze zakończył projekt w 2010 roku, w ramach tego projektu zrealizowano budowę 12,0 km sieci kanalizacyjnej grawitacyjnej oraz 64,0 km sieci kanalizacji tłocznej. Planowana liczba osób korzystających z wybudowanej sieci kanalizacyjnej wyniesie 2.247.

Na terenie Gminy liczba zbiorników bezodpływowych jest bardzo mała, lecz te istniejące mogą nadal stanowić zagrożenie dla środowiska przyrodniczego. Zakładając, że na 1 budynek mieszkalny przypada 1 zbiornik bezodpływowy należy stwierdzić, iż najwyższą wartość wskaźnika liczby szamb w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej przypada w Poradzu (95,24).

Tabela 27: Liczba zbiorników bezodpływowych w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej. Stan na 2017 r.

Liczba zbiorników Liczba Jednostka Liczba zbiorników bezodpływowych na 100 Lp. budynków analityczna bezodpływowych budynków mieszkalnych mieszkalnych w jednostce

1. Sławoborze 3 160 3 1,88 2. Sławoborze 4 157 2 1,27 3. Sławoborze 5 23 4 17,39 5. Biały Zdrój 14 1 7,14 6. Ciechnowo 19 2 10,53 7. Słowieńsko 58 5 8,62 8. Jastrzębniki 12 1 8,33 9. Krzecko 31 6 19,35 10. Sidłowo 55 2 3,64 11. Rokosowo 79 7 8,86 12. Słowenkowo 21 4 19,05 13. Ślepce 42 2 4,76 14. Poradz 21 20 95,24 15. Mysłowice 68 6 8,82 16. Powalice 58 5 8,62 17. Międzyrzecze 21 2 9,52 Gmina 499 63 12,63 Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Rysunek 12: Liczba zbiorników bezodpływowych w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej

Źródło: opracowanie własne

Ciepłownictwo i zaopatrzenie w gaz

Zapotrzebowanie na ciepło w Gminie Sławoborze pokrywane jest z indywidualnych pieców i instalacji grzewczych, osiedlowych kotłowni wbudowanych i z dwu kotłowni wolnostojących. Źródłem energii cieplnej jest generalnie paliwo stałe. Są sporadyczne przypadki stosowania paliw płynnych jak kotłownia olejowa w Krzecku dla potrzeb DPS, ogrzewanie budynku adm.-biurowego w Sławoborzu także z kotłowni olejowej i kotłownia gazowa szkoły podstawowej klas I-III w Sławoborzu. Kotłownie osiedlowe wbudowane funkcjonują w Rokosowie, Słowenkowie, Sidłowie, Słowieńsku, Międzyrzeczu, dostarczając ciepło do budynków po PGR-ach. Kotłownia w Międzyrzeczu jest w posiadaniu AWRSP, reszta z ww. jest własnością poszczególnych spółdzielni mieszkaniowych utworzonych na bazie tegoż budownictwa. Stan techniczny tych kotłowni jest zły – wyeksploatowane. Kotłownie wolnostojące funkcjonują (nie wykorzystując swoich potencjalnych możliwości) w Słowenkowie i Sławoborzu. Pierwsza dostarcza ciepło dla potrzeb c.o. i c.w.u. fermy. Jest eksploatowana tylko w okresie grzewczym. Wyposażona jest w 3 piece WCO-80 o mocy 1,1 MW każdy. Druga będąca własnością Spółdzielni „Czołówka” zaopatruje w energię cieplną do celów c.o. i c.w.u. budownictwo mieszkaniowe tej spółdzielni (budynki wielorodzinne), blok mieszkalny nadleśnictwa, szkołę i Dom Nauczyciela oraz jeden domek jednorodzinny. Wyposażona jest w 5 pieców WCO-80 o mocy 1,1 MW każdy. Gmina nie posiada opracowanego planu zaopatrzenia w ciepło.

Na terenie Gminy w rejonie wsi Ciechnowo istnieje kopalnia gazu na bazie lokalnego złoża gazu ziemnego podgrupy GZ 30. Obecnie mieszkańcy Gminy Sławoborze nie mają możliwości korzystania z gazumsieciowego za wyjątkiem miejscowości gminnej .

W ostatnim okresie podjęto działania w celu gazyfikacji Gminy. Na zlecenie Urzędu Gminy została wykonana przez Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe „PETRICO” Spółka z o.o. w Karlinie „Koncepcja gazyfikacji gminy Sławoborze gazem ziemnym”, która stanowi część koncepcji Gmin Dorzecza Parsęty, po której postępują następne prace projektowe zmierzające do realizacji gazyfikacji. Program zakłada przebieg trasy gazociągu w/c z kopalni w Ciechnowie do zakładu „ALPEX” S.A. w Karlinie przez obszar Gminy Sławoborze i przewiduje zaopatrzenie odbiorców

w gaz poprzez stacje redukcyjne I stopnia gazociągiem ś/c. Planowane jest również alternatywne zaopatrzenie w gaz z gazociągu przesyłowego Płoty-Koszalin.

Zapotrzebowanie Gminy Sławoborze na gaz ziemny uwzględniające potrzeby na przygotowanie posiłków, ciepłej wody, grzewcze i technologiczne określa się na 3 około Qmax.h=3,8 tys. nm /h.

Elektroenergetyka

Przez obszar gminy przebiegają trasy dwu linii energetycznych najwyższych napięć:

• linia energetyczna 400 kV relacji Dunowo-Krajnik, • linia energetyczna 110 kV relacji Łobez-Białogard (z odgałęzieniem do GPZ Świdwin).

Odbiorcy energii elektrycznej w gminie Sławoborze są zasilani z GPZ 110/15 kV w Świdwinie napowietrzną siecią rozdzielczą 15 kV poprzez stacje transformatorowe 15/0,4 kV. Stacja transformatorowo-rozdzielcza w Świdwinie wyposażona jest w 2 transformatory po 16 MVA i zaopatruje w energię elektryczną także Świdwin, gminę Świdwin, Brzeżno, Rąbino. Gmina Sławoborze ma połączenie siecią z GPZ w Białogardzie i Gościnie umożliwiające na wypadek awarii zasilenie odbiorców z tych kierunków.

Warunki zasilania na terenie Gminy są dobre, istnieją rezerwy mocy umożliwiające zaspokojenie potrzeb ewentualnych nowych odbiorców. Na terenie Gminy istnieją korzystne warunki dla lokalizowania instalacji do produkcji energii z energii źródeł odnawialnych, w tym elektrowni wiatrowych, fotowoltaicznych i biogazowych.

4.4.2. STAN ZASOBÓW MIESZKANIOWYCH

Największa liczba budynków mieszkalnych w Gminie to te oddane do użytkowania przed 1970 rokiem, a więc budynki co najmniej 70-letnie. Ich stan jest niezadawalający, zarówno pod względem estetycznym jak i technicznym (konieczność wymiany instalacji, termomodernizacja). Największa liczba budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1970 rokiem na 100 mieszkań w danej jednostce analitycznej znajduje się w Sławoborzu 3 oraz Sławoborzu 4. 71

Tabela 28. Liczba budynków mieszkalnych wybudowanych przed rokiem 1970

Liczba budynków mieszkalnych Liczba budynków Liczba wybudowanych Jednostka Liczba mieszkalnych Lp. budynków przed 1970 rokiem analityczna mieszkańców wybudowanych mieszkalnych na 100 budynków przed 1970 rokiem mieszkalnych w jednostce 1. Sławoborze 3 694 160 157 98,13 2. Sławoborze 4 857 157 120 76,43 3. Sławoborze 5 307 23 12 52,17 5. Biały Zdrój 54 14 13 92,86 6. Ciechnowo 63 19 18 94,74 7. Słowieńsko 283 58 54 93,10 8. Jastrzębniki 47 12 10 83,33 9. Krzecko 186 31 27 87,10 10. Sidłowo 231 55 50 90,91 11. Rokosowo 360 79 70 88,61 12. Słowenkowo 112 21 17 80,95 13. Ślepce 164 42 41 97,62 14. Poradz 53 21 21 100,00 15. Mysłowice 291 68 65 95,59 16. Powalice 245 58 57 98,28 17. Międzyrzecze 86 21 16 76,19 18. Gmina 2175 499 459 1179,27

Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Rysunek 13: Liczba budynków wybudowanych przed 1970 r. w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej

Źródło: opracowanie własne

Według zapisów Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Gmina planuje działania mające na celu zmniejszenie energochłonności budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej (cele II i III) poprzez wymianę starych kotłów węglowych oraz termomodernizację budynków. Na terenie Gminy znajduje się 131 budynków mieszkalnych poddanych do termomodernizacji, co wpływa pozytywnie na sferę środowiskową.

Tabela 29. Budynki mieszkalne poddane termomodernizacji w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych a danej jednostce analitycznej

Liczba budynków Liczba budynków mieszkalnych Liczba Jednostka mieszkalnych poddanych termomodernizacji na Lp. budynków analityczna poddanych 100 budynków mieszkalnych mieszkalnych termomodernizacji w jednostce

1. Sławoborze 3 160 19 11,88 2. Sławoborze 4 157 14 8,92 3. Sławoborze 5 23 14 60,87 5. Biały Zdrój 14 1 7,14 6. Ciechnowo 19 4 21,05 7. Słowieńsko 58 8 13,79 8. Jastrzębniki 12 1 8,33 9. Krzecko 31 2 6,45 10. Sidłowo 55 15 27,27 11. Rokosowo 79 18 22,78 12. Słowenkowo 21 1 4,76 13. Ślepce 42 4 9,52 14. Poradz 21 4 19,05 15. Mysłowice 68 12 17,65 16. Powalice 58 12 20,69 17. Międzyrzecze 21 2 9,52 Gmina 499 131 26,25 Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Rysunek 14: Liczba budynków mieszkalnych poddanych termomodernizacji w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej

Źródło: opracowanie własne

4.5. SFERA ŚRODOWISKOWA 4.5.1. FORMY OCHRONY PRZYRODY

Pojęcie ochrona przyrody oznacza najczęściej działania podejmowane w celu zabezpieczenia i zachowania całości przyrody lub jej poszczególnych składników przed zagrożeniami mogącymi spowodować jej zniszczenie lub przekształcenie. W Polsce formami ochrony przyrody są:

• parki narodowe, • rezerwaty przyrody, • parki krajobrazowe, • obszary chronionego krajobrazu, • obszary Natura 2000, • pomniki przyrody, • stanowisko dokumentacyjne, • użytki ekologiczne, • zespoły przyrodniczo- krajobrazowe, • ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Na terenie Gminy Sławoborze nie występują obszary objęte ustawowymi formami ochrony przyrody. W Gminie Sławoborze ochroną prawna z mocy ustawy o ochronie przyrody objęte są: pojedyncze drzewa o imponujących rozmiarach oraz głazy narzutowe uznane za pomniki przyrody. Jest to 7 dębów szypułkowatych w: Jastrzębnikach (2 szt.), Ciechnowie, Sobiemirowie, Słowieńsku, Powalicach, Krzecku oraz 1 buk zwyczajny odmiany czerwonolistnej w parku przypałacowym w Krzecku.

Z mocy ustawy o lasach część lasów na siedliskach wilgotnych i w sąsiedztwie rzek Pokrzywnicy i Mostowej uznana została za lasy ochronne (wodochronne). W Nadleśnictwie Świdwin dwa oddziały leśne o łącznej powierzchni 32,6 ha zostały uznane za lasy ochronne stanowiące ostoje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej. Łączna powierzchnia lasów ochronnych wynosi 422 ha. Sieć ekologiczna Natura 2000 jest najbardziej kompleksową i spójną oraz najlepiej legislacyjnie przygotowaną europejską siecią ekologiczną, mającą na celu zapewnienie trwałej egzystencji ekosystemom. Do jej utworzenia zobligowane są wszystkie kraje. 76

4.5.2. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE

Wody podziemne

Wody podziemne poziomów użytkowych występują w poziomach czwartorzędowych w zasadzie w dwóch poziomach: pierwszy dość płytko, na głębokości kilku metrów (zwierciadło swobodne), drugi międzyglinowy, głębszy (35- 60 m), a w rejonie Białego Zdroju - 107 m ppt. Kilka ujęć czerpie wodę z poziomów starszych, np. Sławoborze z otworów jurajskich. Na terenie Gminy udokumentowano 30 otworów; zatwierdzone zasoby posiadają 23 ujęcia, wynoszą one Q = 686,2 m³/h.

Największe ujęcia znajdują się w Słowieńsku, Sławoborzu, Rokosowie. Jakość wody jest dość dobra, nie występuje zasolenie, lecz występują podwyższone zawartości żelaza, lokalnie manganu. Generalnie zasobność wód podziemnych jest dość słaba, najkorzystniejsze rejony to Słowieńsko-Mysłowice oraz Rokosowo- Słowenkowo. Strefę alimentacyjną stanowią wzgórza morenowe na południu Gminy, kierunek spływu północny oraz zachodni ku rzece Mołstowej (stanowiący bazę drenażu). Tereny te są wrażliwe na zanieczyszczenia powierzchniowe ze względu na płytkie poziomy wód (mniej niż 15 m p.p.t.) i brak warstwy izolacyjnej.

Wody powierzchniowe

Gmina Sławoborze położona jest w dorzeczu Parsęty, jej dopływu rzeki Pokrzywnicy oraz w dorzeczu Regi, jej dopływu rzeki Mołstowej. Dział wodny I rzędu, pomiędzy dorzeczem Parsęty i Regi, przebiega przez środek Gminy w rejonie miejscowości Słowieńsko, Sławoborze, Słowenkowo. Dorzecze Parsęty reprezentuje rzeka Pokrzywnica (długość rzeki ok. 29 km, dorzecze ok.172,2 km2, źródła znajdują się w lesie w pobliżu wsi Jastrzębniki), oraz jej dopływy: rzeka Kłodawka (źródło koło wsi Biały Zdrój), Wilcza-dopływ rz. Ponik przepływające przez wschodnią część Gminy (rejon Sidłowa i Krzecka). Są to rzeczki niewielkie, o małych przepływach.

Dorzecze Regi reprezentuje rzeka Mołstowa płynąca wzdłuż zachodniej granicy Gminy na odcinku 5 km, przyjmująca dwa dopływy: kanał Słowieńsko oraz rz. Czernicę (Małosław), która zbiera liczne rowy melioracyjne z rozległego kompleksu łąk pomiędzy m. Sławoborze, Stare i Nowe Ślepce, Kalina, Powalice. Długość Czernicy wynosi ok. 10 km, zlewnia ok. 73 km2.

W Gminie Sławoborze nie występują większe jeziora. W pobliżu znajduje się jedynie jezioro Bystrzyno Małe, lecz podlega ono pod Gminę Świdwin. W Gminie Sławoborze występuje natomiast kilkanaście „oczek wodnych” o zróżnicowanej powierzchni w zagłębieniach wytopiskowych, urozmaicających krajobraz sandru i wysoczyzn morenowych. Największe o powierzchni od 0,5 ha do kilku hektarów występują przy wsiach: Jastrzębniki, Sobiemirowo, Rybitwy (źródła rzeki Kłodawki), Krzecko, Rokosowo oraz w lesie na północ od Sławoborza. Kilkadziesiąt (około 30) bardzo drobnych oczek wodnych występuje na całym obszarze Gminy wśród pól, łąk i lasów. Szczególnie liczne są w rejonie Krzecka, Sidłowa, Słowieńska i Mysłowic.

Wody powierzchniowe wykazują dość duże zanieczyszczenie, spowodowane spływem ścieków bytowych (Pokrzywnica) oraz rolniczych z pól (Czernica). Rzeka Pokrzywnica (pomiary dokonane w 1993 r.) prowadzi na całej długości wody III klasy, Mołstowa II klasy od ujścia Czernicy III klasy (pomiary z 1994 r.), Czernica badana w 1986 r. prowadziła wody pozaklasowe. Jezioro Bystrzyno Małe (na granicy z gm. Świdwin) prawdopodobnie posiada wody III klasy czystości. 4.5.3. GLEBY

W kompleksach przydatności rolniczej w gruntach ornych przeważa kompleks 5- żytni dobry (34,3%), co w zasadzie odpowiada IV b klasie bonitacyjnej. Są to gleby średnio żyzne, przydatne głównie dla upraw żyta i ziemniaków. Gleby bardziej żyzne stanowią 16% (kompleks 4- żytni bardzo dobry i minimalnie występujący 2- pszenny dobry), występują w rejonie wsi Rokosowo, Krzecko, Jastrzębniki- nadają się do szerszego wachlarza upraw. Duży jest udział gleb bardzo słabych (6 i 7 kompleks żytni słaby) o klasach bonitacyjnych V i VI, które stanowią ok. 45% wszystkich gleb gruntów ornych. Część z tych gleb- klasa bonitacyjna VI stanowiąca 17,7%- określana jako grunty marginalne- powinna być wyłączona z rolniczego użytkowania.

Gleby nie wykazują zanieczyszczeń metalami ciężkimi. Prowadzone badania monitoringu w zakresie zawartości 5 pierwiastków: kadmu, ołowiu, cynku, niklu i miedzi w 15 punktach wykazały jedynie lokalnie niewielkie ilości przekraczające naturalne stężenia. Dotyczyły one jednego punktu w zakresie zawartości niklu, 7 punktów w zakresie zawartości kadmu. Generalnie jednak gleby zaliczono do

stopnia „0” o naturalnej zawartości pierwiastków, a w zakresie kadmu do „I” stopnia (tj. o zwiększonej zawartości). Gleby wykazują jednak znaczne zakwaszenie i wymagają intensywnego wapnowania; 28% gleb posiada odczyn bardzo kwaśny, a 61% kwaśny. Lokalnie w rejonie Słowenkowa występuje zanieczyszczenie gleb gnojowicą z fermy trzody chlewnej o technologii bezściołowej.

4.5.4. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA

O jakości powietrza na danym obszarze decyduje zawartość w nim różnorodnych substancji, których koncentracja jest wyższa od warunków naturalnych. Poziomy stężeń zanieczyszczeń w powietrzu wynikają bezpośrednio z wielkości emisji zanieczyszczeń do atmosfery oraz warunków meteorologicznych. Istotny jest także wpływ zanieczyszczeń napływowych (transgranicznych) z obszarów sąsiednich, jak też atmosferycznych przemian fizyko- chemicznych. Procesy te mają wpływ zarówno na kształtowanie się tzw. tła zanieczyszczeń, które jest wynikiem ustalania się stanu równowagi dynamicznej w dalszej odległości od źródła emisji, jak również na zasięg występowania podwyższonych stężeń w rejonie bezpośredniego oddziaływania źródeł. Z punktu widzenia źródeł emisji wyszczególnia się emisje ze źródeł punktowych (sektor energetyczno-przemysłowy), powierzchniowych (sektor komunalno- bytowy) i liniowych (transport samochodowy). Najbardziej uciążliwe dla powietrza jest spalanie paliw stałych (węgla,koksu), które powoduje tzw. niską emisję. Rozwiązania w zakresie infrastruktury komunalnej i mieszkalnictwa mają wpływ na jakość powietrza. Tworzenie nowoczesnego systemu zaopatrzenia w ciepło wiąże się z:

• eliminacją lokalnych kotłowni węglowych poprzez podłączenie do sieci ciepłowniczej, • zamianą lokalnych kotłowni węglowo • koksowych na samoobsługowe kotłownie • olejowe, gazowe, a najlepiej na biomasę, modernizacją sieciowych źródeł ciepła i wzrost ich sprawności poprzez poprawę • jakości paliwa, automatyzację procesów.

Duży wpływ na oszczędność zużycia ciepła, a w rezultacie pośrednio mniejszą emisję, mają zabiegi termomodernizacyjne budynków: unikanie strat poprzez nieszczelności, poprawa izolacyjności, ocieplanie budynków.

Ze względu na brak danych dotyczących jakości powietrza w Gminie Sławoborze odniesiono się do powiatu świdwińskiego. Powiat świdwiński dla celów oceny jakości powietrza za 2008 r. pod kątem zawartości dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, tlenku węgla, benzenu, pyłu zawieszonego PM10 oraz zawartego w tym pyle ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)piranu zaliczony został do strefy białogardzko-świdwińskiej (kod: PL.32.14.z.02).

Odbiorcy indywidualni swoje potrzeby grzewcze pokrywają głównie poprzez wykorzystanie energii z paliwa stałego (węgla kamiennego i koksu), spalając go we własnych kotłach węglowych lub piecach ceramicznych. Ten rodzaj ogrzewania jest głównym emitorem tlenku węgla ze względu na to, że w warunkach pracy większości pieców domowych czy też niewielkich kotłów węglowych niemożliwe jest przeprowadzenie pełnego spalania (dopalania paliw). Ogrzewania takie są głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza– tak zwanej „niskiej emisji”.

Dodatkowym źródłem jest tzw. „emisja ukryta”. Wśród mieszkańców gminy ogrzewających dom piecem węglowym zdarza się palenie surowców nieprzeznaczonych do spalania w piecach. Należy podejmować skuteczne działania mające na celu ograniczenie niskiej emisji pochodzącej z domów jednorodzinnych.

Obszarem problemowym występującym w Gminie Sławoborze jest też niewielka świadomość społeczeństwa w zakresie oszczędności energii, alternatywnych źródeł energii, szkodliwości spalania w piecach i kominkach wszelkiego rodzaju materiałów czy wpływu emisji szkodliwych gazów i pyłów na atmosferę, a tym samym na zdrowie mieszkańców. Wraz z brakiem świadomości ww. zagadnień występują również obawy przed znaczącymi kosztami jakiejkolwiek modernizacji czy jej zmiany.

4.5.5. GOSPODARKA ODPADAMI

Gminne wysypisko odpadów komunalnych zlokalizowane było w miejscu wyrobiska żwiru w obrębie wsi Lepino. Właścicielem i użytkownikiem wysypiska, które funkcjonowało od 1991 roku do chwili zamknięcia w 2007 była Gmina.

Powierzchnia wyrobiska wynosi 5,2 ha, a powierzchnia eksploatacyjna wysypiska 1,6 ha. Składowisko poddane rekultywacji w 2015r.

Obecnie wywozem odpadów z obszaru Gminy na zlecenie Urzędu Gminy zajmują się MPGO Wardyń oraz prywatne firmy posiadające koncesję na swoją działalność na terenie Gminy Sławoborze. Obowiązki dotyczące składowania odpadów komunalnych przejęło Międzygminne Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami w Wardyniu Górnym, którego udziałowcem jest Gmina Sławoborze.

Poważnym zagrożeniem dla życia i zdrowia ludzi są odpady zawierające azbest. W związku z tym powstało wiele regulacji prawnych zakazujących stosowania i produkcji wyrobów zawierających ten minerał, a także nakazujących usunięcie wyrobów już istniejących. Gmina Sławoborze od 2009 roku przystępuje do Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, przyjętego przez Radę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej 14 maja 2002r. Według opracowanego i przyjętego w 2009 r. Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Gminy Sławoborze na lata 2009-2032 na terenie Gminy znajdowało się 42 163 m2 wyrobów zawierających azbest, w tym 12 700 m2 pokrywało budynki mieszkalne (stan na marzec 2009 r.).

Według danych Urzędu Gminy Sławoborze do końca 2017 r. wyrobami azbestowymi pokrytych było 181 budynków, z czego największy udział w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych odnotowano w jednostkach: Sławoborze 5 (69,57) i Słowenkowo (61,90).

Tabela 30: Liczba budynków pokrytych płytami azbestowo-cementowymi w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej. Stan na 2017 r.

Liczba budynków pokrytych Liczba budynków Liczba płytami azbestowo- Jednostka pokrytych płytami Lp. budynków cementowymi na 100 analityczna azbestowo- mieszkalnych budynków mieszkalnych cementowymi w jednostce

1. Sławoborze 3 160 49 30,63 2. Sławoborze 4 157 35 22,29 3. Sławoborze 5 23 16 69,57 5. Biały Zdrój 14 5 35,71 6. Ciechnowo 19 9 47,37 7. Słowieńsko 58 19 32,76 8. Jastrzębniki 12 4 33,33 9. Krzecko 31 16 51,61 10. Sidłowo 55 22 40,00 11. Rokosowo 79 37 46,84 12. Słowenkowo 21 13 61,90 13. Ślepce 42 21 50,00 14. Poradz 21 2 9,52 15. Mysłowice 68 12 17,65 16. Powalice 58 15 25,86 17. Międzyrzecze 21 6 28,57 Gmina 499 181 36,27

Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Rysunek 15: Liczba budynków pokrytych wyrobami azbestowo-cementowymi w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w jednostce analitycznej

Źródło: opracowanie własne

4.5.6. WYKORZYSTANIE OZE

Teoretycznie na terenie Gminy, jak i na terenie całego powiatu istnieją możliwości pozyskania energii z wiatru, jednak dla potwierdzenia opłacalności dużych inwestycji niezbędne są pomiary średniej rocznej i sezonowych wielkości energii wiatru oraz zasobów energii wiatru (w m/s), dla wskazanych wysokości zawieszenia wirnika turbiny wiatrowej na danym terenie. Funkcjonowanie małych przydomowych siłowni wiatrowych, przy spełnieniu podstawowych warunków lokalizacji, tj. montaż urządzenia z dala od zwartych zabudowań, drzew oraz innych obiektów ograniczających siłę wiatru, daje wysoki wskaźnik pewności opłacalności inwestycji.

Na terenie Gminy Sławoborze wydano jedno pozwolenie na budowę turbiny wiatrowej o mocy do 1.0 MW w okolicach miejscowości Krzesimowo. Pozyskanie kilkuprocentowego udziału pokrycia miejscowych potrzeb elektroenergetycznych przez pozyskanie energii wiatru ma atuty:

• gospodarcze-poprzez poprawę wykorzystania w miejscu pracy linii energetycznych średnich i niskich napięć, • społeczne- np. aktywizacja terenów słabo zaludnionych o ubogich glebach, • ekologiczne- brak emisji i składowania substancji szkodliwych.

4.6. TERENY POPEGEEROWSKIE

Tereny popegeerowskie w Gminie Sławoborze znajdują się we wszystkich miejscowościach, lecz największe zakłady produkcji rolnej były zlokalizowane we wsiach: Słowieńsko, Rokosowo, Sidłowo i Słowenkowo. Zamieszkiwane są w sumie przez 986 osób. Zjawiska kryzysowe występujące na obszarach popegeerowskich w Gminie Sławoborze wynikają z tych samych źródeł, przez co ich konsekwencje w każdej miejscowości są do siebie zbliżone.

Mieszkańcy terenów popegeerowskich pracują głównie fizycznie, w rolnictwie lub przy prostych pracach w zakładach przemysłowo-usługowych w Gminie i poza nią. Stosunkowo nieliczna grupa osób zdecydowała się na prowadzeniu własnej działalności gospodarczej w zakresie usług budowlanych, elektrycznych,

hydraulicznych oraz w rolnictwie. Mimo działań podejmowanych przez PUP w Świdwinie i GOPS w Sławoborzu, nadal duży udział ludności to osoby bezrobotne, niestety duża ich liczba nie wykazuje chęci aktywizacji zawodowej, przyjmując postawę roszczeniową wobec państwa.

Ze względu na bezrobocie oraz niskie płace mieszkańcy terenów popegeerowskich posiadają niski status ekonomiczny. Według pracowników GOPS ubóstwo mieszkańców jest głównym powodem kryzysu w rodzinie i pociąga za sobą inne problemy społeczne: alkoholizm oraz narastanie konfliktów rodzinnych między dziećmi a opiekunami.

Charakterystyczna dla terenów popegeerowskich jest niska aktywność społeczna mieszkańców. Wynika to przede wszystkim z nieposiadania wystarczających środków finansowych, niemożności dojazdu do miejsc świadczenia usług kulturalnych oraz braku chęci do podejmowania jakichkolwiek działań. Postawy te są niestety utrwalane wśród młodego pokolenia. Bez możliwości uczestnictwa w zajęciach społeczno-kulturalnych dzieci i młodzież nie mają możliwości poznania prawidłowych postaw społecznych, rozwijania swoich zainteresowań czy zdobywania nowych umiejętności.

Przestrzeń terenów popegeerowskich również nie zaspokaja potrzeb mieszkańców w zakresie dostępności, funkcjonalności i estetyki. Szczególnie w złym stanie technicznym są drogi - głównie wyeksploatowane drogi asfaltowe z licznymi spękaniami i ubytkami. Wyposażenie w podstawowe media jest zoptymalizowane i nie wymaga ingerencji. Wsie są w pełni skanalizowane, lecz zgazyfikowane tylko w niewielkim stopniu.

Mimo stopniowego rozwoju budownictwa w Gminie Sławoborze nadal znaczna liczba budynków to te, które powstały na potrzeby Państwowych Gospodarstw Rolnych. Pracownicy Urzędu Gminy określają ich stan techniczny jako zły i wskazują, że liczne budynki popegeerowskie (obecnie pełniące funkcje mieszkalne, usługowe) wymagają remontów i modernizacji. Wiele z tych budynków jest pokrytych wyrobami zawierającymi azbest.

Największa liczba budynków popegeerowskich w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych występuje w jednostkach: Międzyrzecze (52,38) i Poradz (47,62).

Tabela 31: Liczba budynków popegeerowskich w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej. Stan na 2017 r.

Liczba budynków Jednostka Liczba budynków Liczba budynków popegeerowskich na 100 Lp. analityczna mieszkalnych popegeerowskich budynków mieszkalnych w jednostce

1. Sławoborze 3 160 55 34,38 2. Sławoborze 4 157 54 34,39 3. Sławoborze 5 23 11 47,83 5. Biały Zdrój 14 2 14,29 6. Ciechnowo 19 3 15,79 7. Słowieńsko 58 5 8,62 8. Jastrzębniki 12 3 25,00 9. Krzecko 31 9 29,03 10. Sidłowo 55 12 21,82 11. Rokosowo 79 15 18,99 12. Słowenkowo 21 7 33,33 13. Ślepce 42 8 19,05 14. Poradz 21 10 47,62 15. Mysłowice 68 18 26,47 16. Powalice 58 20 34,48 17. Międzyrzecze 21 11 52,38 Gmina 499 243 48,70 Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Rysunek 16: Liczba budynków popegeerowskich w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej

Źródło: opracowanie własne

Aby poprawić sytuację społeczno-gospodarczą obszarów popegeerowskich w Gminie Sławoborze oraz podnieść jakość życia ich mieszkańców należy przede wszystkim podjąć działania aktywizujące pod względem kulturalnym i edukacyjnym dla mieszkańców, zmierzające do poprawy sytuacji na rynku pracy i zachęcające bezrobotnych do podjęcia zatrudnienia, przeciwdziałać marginalizacji społecznej, w szczególności wykluczeniu dzieci i młodzieży.

4.7. PODSUMOWANIE

Po przeprowadzeniu diagnozy można stwierdzić, iż na terenie Gminy Sławoborze występują stany kryzysowe. Problemy je powodujące zostały wymienione w poniższej tabeli.

Tabela 32: Problemy wywołujące stany kryzysowe w Gminie Sławoborze

Sfera Występujące problemy

- duża liczba osób korzystająca z pomocy społecznej, w szczególności z powodu ubóstwa;

- występowanie kryzysu w rodzinie – brak zainteresowania rodziców dziećmi, pojawienie się problemów opiekuńczo-wychowawczych, narastanie konfliktów rodzinnych;

- brak oferty społeczno-kulturalnej skierowanej do rosnącej liczby osób

Społeczna młodych i seniorów; małe możliwości rozwoju swoich zainteresowań;

- mała aktywność społeczna mieszkańców Gminy; brak działań na rzecz dobra wspólnoty lokalnej; stopniowy rozpad więzi społecznych;

- niskie wykształcenie mieszkańców; brak kwalifikacji zawodowych i umiejętności ograniczający możliwości znalezienia pracy

- duży udział kobiet wśród bezrobotnych oraz osób w wieku powyżej 50. roku życia

- niski poziom przedsiębiorczości mieszkańców;

- brak działań samorządu lokalnego w celu przyciągnięcia inwestorów zewnętrznych; Gospodarcza - ubożenie mieszkańców spowodowane brakiem odpowiedniej ilości miejsc pracy;

- brak odpowiedniego wykształcenia i/lub kwalifikacji zawodowych osób

bezrobotnych odpowiadających potrzebom pracodawców;

- niezadawalający poziom komunikacji publicznej – mieszkańcy mają problem z dojazdem do innych miejscowości w Gminie i do jednostek położonych poza Gminą;

Przestrzenno- - słaby dostęp do obiektów infrastruktury społecznej ze względu na ich brak, zły funkcjonalna stan techniczny i/lub ich brak (mieszkańcy zwracają zwłaszcza uwagę na brak infrastruktury sportowej);

- mała liczba i niska jakość istniejących terenów publicznych umożliwiających wypoczynek i rekreację; brak wyposażenia w odpowiednie urządzenia;

- zły stan techniczny wielu budynków, szczególnie tych wybudowanych przed 1970 r.;

Techniczna - konieczność poprawy stanu technicznego systemu zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków;

- konieczność uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej;

- niska jakość rolnicza gleb powodująca konieczność ich nawożenia;

Środowiskowa - zanieczyszczenie wód powierzchniowych;

- konieczność uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej.

Źródło: opracowanie własne

W celu zapewnienia dalszego rozwoju Gminy Sławoborze konieczne będzie podjęcie działań naprawczych i prewencyjnych w różnych sferach, lecz przede wszystkim w sferze społecznej. Aby usunąć lub ograniczyć bariery rozwoju Gminy konieczne będzie prowadzenie kompleksowych działań rewitalizacyjnych, nie powodując przy tym zwiększenia natężenia lub przeniesienia problemów na inne obszary.

Na podstawie przeprowadzonej diagnozy stanu rozwoju społeczno – gospodarczego Gminy Sławoborze można wskazać następujące potrzeby i kierunki rozwoju Gminy:

1. W sferze społecznej:

• Podejmowanie działań w kierunku rozwoju edukacji społeczno – kulturalnej oraz zwiększenia aktywności społecznej mieszkańców Gminy i integracji społeczności lokalnej; • Działania wspierające rodziny w zakresie wychowania dzieci i młodzieży oraz opieki nad osobami niesamodzielnymi; zapobieganie konfliktom rodzinnym; • Tworzenie nowych form wsparcia dla osób korzystających z pomocy społecznej, zwłaszcza rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym i osób starszych; • Wsparcie osób bezrobotnych i wkraczających na rynek pracy w zdobywaniu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych odpowiadających potrzebom lokalnego rynku pracy;

2. W sferze gospodarczej:

• Przyciąganie nowych inwestorów zewnętrznych poprzez działania promocyjne, • Motywowanie mieszkańców Gminy (w tym osób bezrobotnych) do zakładania własnej działalności gospodarczej poprzez prowadzenie działań edukacyjno – informacyjnych w tym zakresie.

3. W sferze przestrzenno – funkcjonalnej:

• Zwiększenie dostępności do obiektów infrastruktury społecznej oraz podnoszenie jakości obiektów już istniejących; • Zwiększenie dostępności i jakości terenów publicznych; • Poprawa systemu transportu publicznego; 4. W sferze technicznej: • Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej; • Poprawa stanu technicznego systemu zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków;

5. W sferze środowiskowej:

• Wprowadzenie rozwiązań prowadzących do poprawy stanu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb;

Zidentyfikowane zjawiska kryzysowe są ze sobą powiązane, dlatego interwencja w jednym kierunku (np. podejmowanie działań w kierunku rozwiązania problemu bezrobocia) może przekładać się na rozwiązanie innego problemu (np. spadek liczby osób bezrobotnych może skutkować zmniejszeniem udziału ludności korzystającej ze wsparcia pomocy społecznej).

Celem działań rewitalizacyjnych jest eliminacja lub ograniczenie negatywnych zjawisk społecznych, dlatego to na problemach zidentyfikowanych w sferze społecznej powinny być skupione projekty rewitalizacyjne. W Gminie Sławoborze problemy społeczne wynikają z ubóstwa mieszkańców oraz ich niewielkiej aktywności w życiu społeczności lokalnej i braku motywacji do podejmowania własnych inicjatyw. Negatywne zjawiska społeczne doprowadziły do kryzysu rodziny na terenie Gminy.

Podczas planowania i realizacji projektów rewitalizacyjnych konieczne będzie wykorzystanie lokalnych zasobów i potencjałów Gminy Sławoborze, takich jak atrakcyjność krajobrazowa, korzystne warunki rozwoju agroturystyki, doświadczenie pracowników instytucji samorządowych w zakresie świadczenia pomocy społecznej oraz działalność istniejących organizacji pozarządowych.

5. WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI

5.1. WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI

Kolejnym etapem prac nad Programem Rewitalizacji było opracowanie zestawu wskaźników ze sfery społecznej oraz gospodarczej, przestrzenno – funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. Wszystkie dane liczbowe dla poszczególnych jednostek analitycznych zostały pozyskane z Urzędu Gminy Sławoborze i innych instytucji przedstawiają stan na koniec 2017 roku.

Tabela 33: Wskaźniki zastosowane w Programie Rewitalizacji dla Gminy Sławoborze

Sfera Wskaźniki służące wyznaczeniu obszarów zdegradowanych

-Liczba osób w wieku poprodukcyjnym na 100 mieszkańców jednostki

-Liczba osób bezrobotnych na 100 mieszkańców jednostki,

Społeczna -Liczba osób korzystająca z pomocy społecznej na 100 mieszkańców jednostki,

-Liczba przestępstw na 100 mieszkańców jednostki

- Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców jednostki analitycznej

- Liczba osób fizycznych prowadzących własną działalność gospodarczą na Gospodarcza 100 mieszkańców jednostki

- Liczba osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym na 100 osób bezrobotnych w danej jednostce

- Liczba obiektów infrastruktury społecznej na 100 mieszkańców jednostki Przestrzenno - analitycznej funkcjonalna - Liczba terenów publicznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców

- Liczba budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1970 rokiem na 100 budynków mieszkalnych

-Liczba obiektów infrastruktury publicznej będącej w złym stanie technicznym Techniczna na 100 mieszkańców jednostki,

- Liczba budynków mieszkalnych poddanych termomodernizacji na 100 budynków mieszkalnych

- Liczba budynków mieszkalnych pokrytych wyrobami azbestowymi na 100

Środowiskowa budynków mieszkalnych,

-Liczba zbiorników bezodpływowych na 100 budynków mieszkalnych

Źródło: opracowanie własne

Powyższe wskaźniki posłużyły wyznaczeniu obszaru zdegradowanego. Aby obiektywnie porównać jednostki analityczne podlegające diagnozie, a tym samym precyzyjne i jednoznaczne wskazać obszary wymagające interwencji

zastosowano wskaźnik Perkala. Jest to jedna z metod porządkowania liniowego charakteryzująca się układaniem obiektów w kolejności, co pozwala porównywać badane obiekty i hierarchizować je względem siebie9. Wcześniej jednak konieczna była standaryzacja zmiennych, aby doprowadzić do eliminacji jednostek miary i wyrównania wartości zmiennych. Standaryzacja zmiennych została dokonana zgodnie ze wzorami:

̅ 퐗퐢퐤− 퐗퐤 10 퐙퐢퐤 = dla stymulant 퐒퐤 ̅ 퐗퐢퐤− 퐗퐤 11 퐙퐢퐤 = − dla destymulant 퐒퐤

Gdzie:

Zik – standaryzowana wartość k-tej zmiennej w i-tej jednostce,

Xik - wartość cechy k-tej w badanej jednostce przestrzennej i-tej,

X̅k – średnia arytmetyczna k-tej zmiennej,

Sk – odchylenie standardowe k-tej zmiennej.

W ten sposób uzyskane zestandaryzowane zmienne tworzą macierz zmiennych opisujących wszystkie jednostki urbanistyczne. Kolejnym krokiem było obliczenie wskaźnika Perkala według wzoru:

퐧 ퟏ 퐖퐏 = ∑ 퐲′ 퐧 퐢퐣 퐤=ퟏ Gdzie: WP – wskaźnik Perkala, n – ilość obiektów, y’ij – standaryzowana wartość j-tej cechy w i-tym obiekcie, po zmianie destymulant na stymulanty.

Na podstawie uzyskanych wartości syntetycznego miernika Perkala przeprowadzono klasyfikację jednostek analitycznych w Gminie Sławoborze ze

9 Parysek, J. J., Wojtasiewicz L., 1979. Metody analizy regionalnej i metody planowania regionalnego, Studia KPZK PAN, t. 69, Państwowe Wydawn. Nauk. 10 Stymulanty to zmienne, których rosnące wartości są oceniane pozytywnie z punktu widzenia danego zjawiska. 11 Destymulanty to zmienne, których malejące wartości są oceniane pozytywnie z punktu widzenia danego zjawiska. 93

względu na poziom rozwoju społeczno - gospodarczego. Podstawą uzyskania klasy są przedziały, jakie przyjmuje wskaźnik w oparciu o średnią arytmetyczną i odchylenie standardowe. Klasy badanych obiektów uzyskuje się, wykorzystując następujący schemat12:

Klasa Przedział Poziom rozwoju 푆 I 푊푃 > ∑푋̅ + bardzo dobry 2 푆 푆 II ∑푋̅ + > 푊푃 > ∑푋̅ − przeciętny 2 2 푆 III 푊푃 < ∑푋̅ − niedostateczny 2

Kolorem zielonym znaczono obszary, dla których wskaźnik przyjął wartość większą niż wartość sumy średniej arytmetycznej i połowy odchylenia standardowego. Kolorem żółtym oznaczono jednostki analityczne, dla których wskaźnik przyjął wartość w przedziale pomiędzy sumą średniej arytmetycznej i połowy odchylenia standardowego oraz różnicą średniej arytmetycznej i połowy odchylenia standardowego. Wartości, dla których wskaźnik Perkala jest mniejszy od wartości różnicy średniej i połowy odchylenia standardowego oznaczono kolorem czerwonym.

12 Pluta W., 1986. Wielowymiarowa analiza porównawcza w modelowaniu ekonometrycznym, PWN, Warszawa. 94

Tabela 34. Sfera społeczna

Liczba osób Liczba osób w wieku Liczba osób bezrobotnych korzystających z pomocy Liczba popełnionych przestępstw poprodukcyjnym

społecznej

zowana

y Jednostka

Lp. ndaryzowana

analityczna

Ogółem Ogółem Ogółem Ogółem

jednostki jednostki jednostki jednostki

WskaźnikPerkala

Liczbamieszkańców

Na Na 100 mieszkańców Na 100 mieszkańców Na 100 mieszkańców Na 100 mieszkańców

Wartośćstandar Wartośćstandaryzowana

Wartość standaryzowana Wartośćsta

1. Sławoborze 3 694 301 43,37 -2,62 21 3,03 -0,03 77 11,10 -0,95 11 1,59 -0,10 -0,93 2. Sławoborze 4 857 55 6,42 1,08 5 0,58 1,53 10 1,17 1,61 4 0,47 0,75 1,24 3. Sławoborze 5 307 13 4,23 1,30 6 1,95 0,65 7 2,28 1,33 0 0,00 1,11 1,10 6. Biały Zdrój 54 10 18,52 -0,13 1 1,85 0,72 8 14,81 -1,91 2 3,70 -1,72 -0,76 7. Ciechnowo 63 13 20,63 -0,34 2 3,17 -0,13 4 6,35 0,28 3 4,76 -2,53 -0,68 8. Słowieńsko 283 43 15,19 0,20 16 5,65 -1,71 30 10,60 -0,82 5 1,77 -0,24 -0,64 9. Jastrzębniki 47 6 12,77 0,44 2 4,26 -0,82 3 6,38 0,27 1 2,13 -0,52 -0,16 10. Krzecko 186 72 38,71 -2,16 6 3,23 -0,16 13 6,99 0,11 1 0,54 0,70 -0,38 11. Sidłowo 231 35 15,15 0,21 11 4,76 -1,14 34 14,72 -1,89 0 0,00 1,11 -0,43 12. Rokosowo 360 54 15,00 0,22 11 3,06 -0,05 19 5,28 0,55 4 1,11 0,26 0,25 13. Słowenkowo 112 15 13,39 0,38 4 3,57 -0,38 6 5,36 0,53 3 2,68 -0,94 -0,10 14. Ślepce 164 19 11,59 0,56 3 1,83 0,73 9 5,49 0,50 1 0,61 0,64 0,61 15. Poradz 53 10 18,87 -0,17 0 0,00 1,90 6 11,32 -1,01 0 0,00 1,11 0,46 16. Mysłowice 291 47 16,15 0,11 7 2,41 0,36 20 6,87 0,14 3 1,03 0,32 0,23 95

17. Powalice 245 39 15,92 0,13 6 2,45 0,34 13 5,31 0,55 4 1,63 -0,14 0,22 18. Międzyrzecze 86 8 9,30 0,79 5 5,81 -1,81 4 4,65 0,71 1 1,16 0,22 -0,02 Gmina 4033 740 18,35 106 2,63 263 6,52 43 1,07 0,00

Średnia 17,20 2,98 7,42 1,45 0,00

Odchylenie standardowe 9,98 1,57 3,87 1,31 0,62

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Sławoborze, 2017

Tabela 35: Sfera gospodarcza

Liczba osób bezrobotnych z Liczba zarejestrowanych Liczba osób fizycznych prowadzących wykształceniem gimnazjalnym lub podmiotów gospodarczych własną działalność gospodarczą

niższym

Jednostka zrobotnych Lp.

analityczna

Ogółem Ogółem Ogółem

WskaźnikPerkala

Liczbamieszkańców

Na Na 100bezrobotnych

Wartośćstandaryzowana Wartośćstandaryzowana Wartośćstandaryzowana

Liczbaosób be

Na Na 100jednostki mieszkańców Na 100jednostki mieszkańców 1. Sławoborze 3 694 21 44 6,34 1,92 23 3,31 -1,78 9 42,86 0,61 0,25 2. Sławoborze 4 857 5 37 4,32 0,97 21 2,45 -1,81 5 100,00 -1,08 -0,64 3. Sławoborze 5 307 6 16 5,21 1,39 11 3,58 -1,77 6 100,00 -1,08 -0,49 5. Biały Zdrój 54 1 2 3,70 0,69 1 1,85 -1,82 0 0,00 1,88 0,25 6. Ciechnowo 63 2 4 6,35 1,92 1 1,59 -1,83 2 100,00 -1,08 -0,33 7. Słowieńsko 283 16 2 0,71 -0,71 1 0,35 -1,87 10 62,50 0,03 -0,85 96

8. Jastrzębniki 47 2 1 2,13 -0,05 0 0,00 -1,88 2 100,00 -1,08 -1,00 9. Krzecko 186 6 1 0,54 -0,79 1 0,54 -1,86 3 50,00 0,40 -0,75 10. Sidłowo 231 11 0 0,00 -1,04 1 0,43 -1,87 8 72,73 -0,27 -1,06 11. Rokosowo 360 11 3 0,83 -0,65 1 0,28 -1,87 11 100,00 -1,08 -1,20 12. Słowenkowo 112 4 2 1,79 -0,20 1 0,89 -1,85 3 75,00 -0,34 -0,80 13. Ślepce 164 3 1 0,61 -0,75 1 0,61 -1,86 2 66,67 -0,09 -0,90 14. Poradz 53 0 0 0,00 -1,04 1 1,89 -1,82 0 0,00 1,88 -0,33 15. Mysłowice 291 7 2 0,69 -0,72 1 0,34 -1,87 3 42,86 0,61 -0,66 16. Powalice 245 6 3 1,22 -0,47 1 0,41 -1,87 5 83,33 -0,59 -0,97 17. Międzyrzecze 86 5 1 1,16 -0,49 1 1,16 -1,84 1 20,00 1,29 -0,35 Gmina 4033 106 119 2,95 0,34 67 1,66 -1,83 70 66,04 -0,08 -0,52 Średnia 2,22 1,23 63,50 -0,61

Odchylenie 2,15 1,08 33,80 0,41 standardowe Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Sławoborze, 2017

Tabela 36: Sfera przestrzenno – funkcjonalna

Liczba obiektów infrastruktury społecznej Liczba terenów publicznych

Wskaźnik Jednostka Liczba Na 100 Wartość Na 100 Wartość Lp. Ogółem Ogółem Perkala analityczna mieszkańców mieszkańców standaryzowana mieszkańców standaryzowana

1. Sławoborze 3 694 3 0,43 -0,92 1 0,14 -0,29 -0,60 2. Sławoborze 4 857 3 0,35 -1,03 2 0,23 -0,11 -0,57 3. Sławoborze 5 307 0 0,00 -1,53 0 0,00 -0,57 -1,05 5. Biały Zdrój 54 1 1,85 1,08 0 0,00 -0,57 0,26 6. Ciechnowo 63 1 1,59 0,71 0 0,00 -0,57 0,07 7. Słowieńsko 283 3 1,06 -0,03 0 0,00 -0,57 -0,30 8. Jastrzębniki 47 1 2,13 1,47 0 0,00 -0,57 0,45 9. Krzecko 186 3 1,61 0,74 1 0,54 0,48 0,61 10. Sidłowo 231 2 0,87 -0,31 0 0,00 -0,57 -0,44 11. Rokosowo 360 3 0,83 -0,35 1 0,28 -0,03 -0,19 12. Słowenkowo 112 2 1,79 0,99 0 0,00 -0,57 0,21 13. Ślepce 164 1 0,61 -0,67 0 0,00 -0,57 -0,62 14. Poradz 53 0 0,00 -1,53 1 1,89 3,13 0,80 15. Mysłowice 291 2 0,69 -0,56 0 0,00 -0,57 -0,56 16. Powalice 245 3 1,22 0,20 1 0,41 0,23 0,21 17. Międzyrzecze 86 2 2,33 1,75 1 1,16 1,71 1,73 Gmina 4033 30 0,74 -0,48 5 0,12 -0,33 -0,40 Średnia 1,08 0,29 0,00

Odchylenie 0,71 0,51 0,67 standardowe Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Sławoborze, 2017

Tabela 37: Sfera techniczna

Liczba budynków mieszkalnych poddanych Liczba budynków wybudowanych przed 1970 Liczba budynków popegeerowskich termomodernizacji

Na 100 Na 100 Na 100 Wskaźnik Liczba Jednostka budynków Wartość budynków Wartość budynków Wartość Perkala Lp. budynków Ogółem Ogółem Ogółem analityczna mieszkalnych w standaryzowana mieszkalnych w standaryzowana mieszkalnych w standaryzowana mieszkalnych jednostce jednostce jednostce

1. Sławoborze 3 160 157 98,13 -0,87 55 34,38 -0,44 19 11,88 -0,38 -0,56 2. Sławoborze 4 157 120 76,43 0,97 54 34,39 -0,44 14 8,92 -0,61 -0,03 3. Sławoborze 5 23 12 52,17 3,02 11 47,83 -1,53 14 60,87 3,36 1,62 5. Biały Zdrój 14 13 92,86 -0,42 2 14,29 1,19 1 7,14 -0,74 0,01 6. Ciechnowo 19 18 94,74 -0,58 3 15,79 1,07 4 21,05 0,32 0,27 7. Słowieńsko 58 54 93,10 -0,44 5 8,62 1,65 8 13,79 -0,23 0,32 8. Jastrzębniki 12 10 83,33 0,38 3 25,00 0,32 1 8,33 -0,65 0,02 9. Krzecko 31 27 87,10 0,07 9 29,03 -0,01 2 6,45 -0,79 -0,24 10. Sidłowo 55 50 90,91 -0,26 12 21,82 0,58 15 27,27 0,80 0,37 11. Rokosowo 79 70 88,61 -0,06 15 18,99 0,81 18 22,78 0,45 0,40 12. Słowenkowo 21 17 80,95 0,59 7 33,33 -0,35 1 4,76 -0,92 -0,23 13. Ślepce 42 41 97,62 -0,82 8 19,05 0,80 4 9,52 -0,56 -0,19 14. Poradz 21 21 100,00 -1,03 10 47,62 -1,51 4 19,05 0,17 -0,79 15. Mysłowice 68 65 95,59 -0,65 18 26,47 0,20 12 17,65 0,06 -0,13 16. Powalice 58 57 98,28 -0,88 20 34,48 -0,45 12 20,69 0,29 -0,34 17. Międzyrzecze 21 16 76,19 0,99 11 52,38 -1,90 2 9,52 -0,56 -0,49 Gmina 499 459 91,98 -0,35 243 48,70 -1,60 131 26,25 0,72 -0,41 Średnia 87,88 28,97 16,86 0,00

Odchylenie 11,82 12,33 13,10 0,53 standardowe Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Sławoborze, 2017 99

Tabela 38: Sfera środowiskowa

Liczba zbiorników bezodpływowych Liczba budynków pokrytych płytami azbestowo-cementowymi

Wskaźnik Jednostka Liczba budynków Na 100 budynków Wartość Na 100 budynków Wartość Lp. Ogółem Ogółem Perkala analityczna mieszkalnych mieszkalnych w jednostce standaryzowana mieszkalnych w jednostce standaryzowana

1. Sławoborze 3 160 3 1,88 0,59 49 30,63 0,46 0,52 2. Sławoborze 4 157 2 1,27 0,62 35 22,29 0,99 0,80 3. Sławoborze 5 23 4 17,39 -0,13 16 69,57 -2,04 -1,09 5. Biały Zdrój 14 1 7,14 0,35 5 35,71 0,13 0,24 6. Ciechnowo 19 2 10,53 0,19 9 47,37 -0,62 -0,22 7. Słowieńsko 58 5 8,62 0,28 19 32,76 0,32 0,30 8. Jastrzębniki 12 1 8,33 0,29 4 33,33 0,28 0,29 9. Krzecko 31 6 19,35 -0,22 16 51,61 -0,89 -0,56 10. Sidłowo 55 2 3,64 0,51 22 40,00 -0,15 0,18 11. Rokosowo 79 7 8,86 0,27 37 46,84 -0,58 -0,16 12. Słowenkowo 21 4 19,05 -0,21 13 61,90 -1,55 -0,88 13. Ślepce 42 2 4,76 0,46 21 50,00 -0,79 -0,17 14. Poradz 21 20 95,24 -3,76 2 9,52 1,81 -0,97 15. Mysłowice 68 6 8,82 0,27 12 17,65 1,29 0,78 16. Powalice 58 5 8,62 0,28 15 25,86 0,76 0,52 17. Międzyrzecze 21 2 9,52 0,23 6 28,57 0,59 0,41 Gmina 499 63 12,63 0,09 181 36,27 0,09 0,09 Średnia 14,56 37,73 0,00

Odchylenie 21,48 15,58 0,59 standardowe Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Sławoborze, 2017

100

5.2. PODSUMOWANIE

Wszystkie wartości wskaźnika Perkala w każdej analizowanej sferze dla poszczególnych jednostek urbanistycznych zestawiono w zbiorczej tabeli.

Tabela 39: Podsumowanie delimitacji

Sfera Jednostka Sfera Sfera Sfera Sfera Lp. przestrzenno- analityczna społeczna gospodarcza techniczna środowiskowa funkcjonalna

1. Sławoborze 3 -0,93 0,25 -0,60 -0,56 0,52 2. Sławoborze 4 1,24 -0,64 -0,57 -0,03 0,80 3. Sławoborze 5 1,10 -0,49 -1,05 1,62 -1,09 5. Biały Zdrój -0,76 0,25 0,26 0,01 0,24 6. Ciechnowo -0,68 -0,33 0,07 0,27 -0,22 7. Słowieńsko -0,64 -0,85 -0,30 0,32 0,30 8. Jastrzębniki -0,16 -1,00 0,45 0,02 0,29 9. Krzecko -0,38 -0,75 0,61 -0,24 -0,56 10. Sidłowo -0,43 -1,06 -0,44 0,37 0,18 11. Rokosowo 0,25 -1,20 -0,19 0,40 -0,16 12. Słowenkowo -0,10 -0,80 0,21 -0,23 -0,88 13. Ślepce 0,61 -0,90 -0,62 -0,19 -0,17 14. Poradz 0,46 -0,33 0,80 -0,79 -0,97 15. Mysłowice 0,23 -0,66 -0,56 -0,13 0,78 16. Powalice 0,22 -0,97 0,21 -0,34 0,52 17. Międzyrzecze -0,02 -0,35 1,73 -0,49 0,41 Źródło: opracowanie własne

Na podstawie przeanalizowanych danych ilościowych obszar zdegradowany zostaje wyznaczony na terenie jednostek analitycznych: Sławoborze 3, Słowieńsko, Krzecko oraz Sidłowo. Jako że liczba mieszkańców wyznaczonego obszaru zdegradowanego przekracza dopuszczalną wartość 30% liczby ludności Gminy obszar rewitalizacji ogranicza się do jednostek: Sławoborze 3, Słowieńsko, Sidłowo. Aby wyznaczyć obszar rewitalizacji, tak aby mieścił się w dopuszczalnych limitach liczby ludności i powierzchni wyznaczony obszar zdegradowany poddano pod dyskusję na konsultacjach społecznych. Uczestnicy konsultacji zdecydowali o wykluczeniu jednostki Krzecko jako obszaru rewitalizacji ze względu na najniższe wartości określające natężenie zjawisk kryzysowych w sferze

101

społecznej oraz ze względu na to, że ich zdaniem działania rewitalizacyjne są bardziej potrzebne w jednostkach Sławoborze 3, Słowieńsko i Sidłowo.

Tabela 40. Liczba mieszkańców i powierzchnia obszaru rewitalizacji oraz udział mieszkańców i powierzchni obszaru rewitalizacji w stosunku do ogólnej liczby ludności i powierzchni Gminy Sławoborze

Jednostka urbanistyczna Liczba mieszkańców (os.) Powierzchnia (ha) Sławoborze III 694 110 Słowieńsko 857 1921,1 Sidłowo 231 704,09 Udział w liczbie ludności i powierzchni Gminy 29,9 % 14,9%

Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

102

Rysunek 17: Obszar zdegradowany w Gminie Sławoborze

Źródło: opracowanie własne 103

Rysunek 18: Obszar rewitalizacji w Gminie Sławoborze

Źródło: opracowanie własne 104

5.3. CHARAKTERYSTYKA PODOBSZARÓW REWITALIZACJI

SŁAWOBORZE 3

Sławoborze należy do większych wsi w Województwie Zachodniopomorskim, skupiając prawie połowę mieszkańców Gminy. W granicach administracyjnych Gminy spełnia bardzo ważne funkcje w zakresie administracji samorządowej, ochrony zdrowia, oświaty, kultury, zarządzania gospodarczego, zaopatrzenia ludności. Posiada też wykształcone, tradycyjne funkcje gospodarcze przemysłowe (przemysł drzewny, spożywczo – przetwórczy). Sama jednostka Sławoborze 3 pełni głównie funkcje mieszkalne.

Najbardziej dotkliwymi problemami w jednostce jest duża liczba mieszkańców korzystająca z pomocy społecznej – ponad 11% wspólnoty korzysta ze wsparcia GOPS, głównie z powodu ubóstwa i bezrobocia. Mieszkańcy nie są w stanie podjąć zatrudnienia ze względu na brak miejsc pracy lub nieodpowiednie kwalifikacje zawodowe, część osób nie zamierza podjąć aktywności zawodowej. Ludność posiadająca zatrudnienie pracuje głównie w zawodach prostych, na nisko opłacanych stanowiskach. Prawie połowa mieszkańców (43,37%) to osoby w wieku poprodukcyjnym, nieaktywne zawodowo, posiadające dochód w postaci emerytury/renty. Mieszkańcy podobszaru rewitalizacji Sławoborze 3 nie są w stanie zdobyć zatrudnienia, co wśród osób bezrobotnych prowadzi do długotrwałego bezrobocia. Przedłużający się brak zatrudnienia prowadzi nie tylko do obniżenia dochodów gospodarstw domowych i niższej jakości życia rodzin, ale przede wszystkim do nasilenia się negatywnych zjawisk społecznych: alkoholizmu, przestępczości, przemocy. Dlatego też, w pierwszej kolejności należy podjąć działania mające na celu zwiększenie kwalifikacji zawodowych mieszkańców podobszaru rewitalizacji oraz pomoc w podjęciu zatrudnienia. Istotne będzie również prowadzenie działań uświadamiających, skierowanych do młodych ludzi odnośnie uzależnień od alkoholu i narkotyków oraz ich konsekwencji.

Według pracowników GOPS mieszkańcy jednostki Sławoborze 3 charakteryzują się niską aktywnością społeczną ze względu na ubóstwo i brak motywacji do podjęcia działań. Członkowie społeczności lokalnej rzadko uczestniczą 105

w wydarzeniach kulturalnych organizowanych przez instytucje gminne, rzadko udzielają się na forum całej miejscowości. Taka postawa może prowadzić do wykluczenia społecznego, zwłaszcza w przypadku dzieci i osób starszych.

Duży udział osób starszych w ludności jednostki powoduje konieczność podjęcia kroków umożliwiających seniorom aktywne spędzanie wolnego czasu oraz usunięcie barier architektonicznych. Seniorzy zamieszkujący podobszar rewitalizacji i pozostałą część miejscowości doskonale się znają i żyją w dobrych stosunkach. Problemem jest natomiast brak pomysłów na organizację czasu wolnego oraz brak odpowiedniego miejsca. Z tego powodu w ramach rewitalizacji, oprócz działań mających na celu zmniejszenie bezrobocia i zwiększenie liczby podmiotów gospodarczych należałoby podjąć kroki w celu stworzenia alternatywnych od dotychczasowych form aktywności. W przypadku zaangażowania osób starszych do działań społeczno – kulturalnych należy zwrócić szczególną uwagę na ich potencjał – są to osoby z dużym doświadczeniem życiowym oraz często posiadające czas wolny, który można wykorzystać z pożytkiem dla społeczności lokalnej. Aby umożliwić osobom starszym i innym grupom społecznym organizację różnorodnych form aktywności i integracji należy zapewnić odpowiednią bazę pod takie działania.

W czasie konsultacji społecznych mieszkańcy jednostki podkreślali potrzebę stworzenia atrakcyjnych przestrzeni publicznych, które służyłyby rekreacji i aktywnemu spędzaniu wolnego czasu – zaproponowano m.in. remont stadionu sportowego, który dla społeczności lokalnej jest jednym z najważniejszych miejsc w przestrzeni jednostki. Obecne zagospodarowanie przestrzeni i stan techniczny stadionu nie spełniają podstawowych potrzeb mieszkańców, także pod względem estetycznym. Drogi posiadają ubytki w nawierzchni, brakuje również chodników. Domy posiadają w większości stare i zniszczone elewacje. Stadion wymaga remontu i modernizacji oraz doposażenia w sprzęt. Wskazano również na brak innych obiektów infrastruktury społecznej czy urządzonych terenów publicznych, z których mieszkańcy mogliby korzystać.

Z powodu braku środków w budżecie Gmina nie była w stanie podjąć działań mających na celu podniesienie jakości przestrzeni. Dlatego w ramach procesu

106

rewitalizacji można stworzyć atrakcyjne miejsca publiczne, w których mieszkańcy obszaru rewitalizacji mogliby wspólnie spędzać czas oraz organizować małe imprezy lokalne.

Istotny potencjał podobszaru rewitalizacji w Sławoborzu 3 stanowią jego mieszkańcy. Mimo dotykających ich problemów społecznych deklarują chęć aktywnego udziału w planowanych przez Gminę oraz inne instytucje działaniach. Dotychczas na terenie Sławoborza 3 mieszkańcy nie podejmowali własnych inicjatyw z powodu braku wiedzy i niedoceniania własnych możliwości.

SŁOWIEŃSKO

Do 1998 r. w jednostce funkcjonowało PGR, które w latach 70-tych wybudowało dla swych pracowników dwa 3-kondygnacyjne typowe bloki mieszkalne. W zasobach mieszkaniowych jednostki budownictwo wielorodzinne stanowi ponad 55%, a 80% zasobów to budynki wzniesione po 1950 r. Budownictwo gospodarcze usytuowane jest przy zagrodach oraz w byłym PGR (zespole podworskim). Są to magazyny, budynki inwentarskie, lodownia (w ruinie), budynki warsztatowe itp. wszystkie okazałe, murowane z kamienia i cegły, niektóre w dobrym stanie technicznym. Ponadto istnieje zespół budynków gospodarczych wzniesiony dla pracowników PGR. W skład zabudowy jednostki wchodzą również: okazały dwór usytuowany w zabytkowym parku, zabytkowy kościół i 2 nieczynne cmentarze. Z sieci usługowej na terenie jednostki istnieje jedynie sklep spożywczo - przemysłowy oraz zakład gastronomiczny.

Na podobszarze rewitalizacji w Słowieńsku występują problemy społeczne będące konsekwencją m.in. bezrobocia. Część byłych pracowników PGR-ów nie była skłonna podjąć wysiłku związanego ze znalezieniem pracy, gdyż wypłacano im comiesięczne zasiłki (tzw. „kuroniówki”), które stanowiły dobre źródło dochodów. Świadczenia się jednak skończyły i uzależnione od nich osoby, odzwyczajone od pracy zawodowej popadały w coraz większe poczucie beznadziei, brak perspektyw na wyjście z zaistniałej sytuacji, często alkoholizm, w wyniku czego ich rodziny były zagrożone patologiami społecznymi. Osoby, które przeszły na wcześniejsze emerytury, otrzymywały dość niskie świadczenia, często uniemożliwiające im zaspokojenie nawet podstawowych potrzeb. Z ww. powodów dojmującym uczuciem

107

wśród byłych pracowników PGR-ów było (i często nadal jest) rozczarowanie i poczucie krzywdy oraz bierność, brak własnych inicjatyw czy przedsiębiorczości, przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Z powodu braku podmiotów gospodarczych zapewniających odpowiednią liczbę miejsc pracy, a także niskiego wykształcenia mieszkańców i ich małej mobilności wiele osób nie ma możliwości podjęcia zatrudnienia. Stąd też na podobszarze rewitalizacji duża liczba ludności pobiera świadczenia z GOPS – najczęstszym powodem pobierania świadczeń jest ubóstwo. Przedłużający się brak zatrudnienia spowodował obniżenie dochodów gospodarstw domowych i niższą jakość życia rodzin, ale przede wszystkim nasilenie się negatywnych zjawisk społecznych: alkoholizmu i przestępczości. Dlatego też, w pierwszej kolejności należy podjąć działania mające na celu zwiększenie kwalifikacji zawodowych mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz pomoc w podjęciu zatrudnienia. Istotne będzie również prowadzenie działań uświadamiających, skierowanych do młodych ludzi odnośnie uzależnień od alkoholu i narkotyków oraz ich konsekwencji.

Oprócz problemów o charakterze społecznym mieszkańcy jednostki Słowieńsko wielokrotnie podkreślali potrzebę stworzenia atrakcyjnych przestrzeni publicznych, które służyłyby rekreacji i aktywnemu spędzaniu wolnego czasu. Przede wszystkim zależy im na budowie infrastruktury sportowej, z której mogłyby korzystać dzieci i młodzież oraz stworzeniu miejsca integracji.

Dużym bogactwem wsi stanowiącym jej nie w pełni wykorzystany potencjał gospodarczy są zasoby kubaturowe, które można udostępnić podmiotom gospodarczym do prowadzenia działalności lub przekształcić w obiekty infrastruktury społecznej.

SIDŁOWO

Po II wojnie światowej w Sidłowie utworzono PGR, a w 1990r. po rozwiązaniu PGR-ów domy mieszkalne sprzedano dotychczasowym użytkownikom. Wchodzący w skład PGR-ów zespół dworsko-parkowy wraz z zabudową gospodarczą oraz areały użytków rolnych AWRSP wydzierżawiła spółce prywatnej.

Na zabudowę wsi składa się: osiedle pracownicze byłego majątku mieszkaniami i zabudowaniami gospodarczymi (około 20% zabudowy pochodzi z lat 108

60-tych, reszta sprzed 1939r.; ponad połowa 52% to zabudowa wielorodzinna), zabudowa gospodarcza byłego folwarku z obiektami sektora magazynowo- składowego, hodowlanego i warsztatowego oraz zespół parkowo-dworski. W jednostce działa 1 zakład rzemieślniczy i dwa sklepy spożywczo – przemysłowe, znajduje się tu również oczyszczalnia ścieków.

Podobnie jak w przypadku Słowieńska, również w jednostce Sidłowo nadal odczuwalne są skutki zamknięcia PGR-ów. Głównymi problemami są bezrobocie i ubóstwo ponieważ mieszkańcy nie mogą znaleźć zatrudnienia (brak miejsc pracy i niskie kwalifikacje) lub pracują w nisko opłacanych zawodach prostych (w rolnictwie, magazynach, przy produkcji). Według pracowników GOPS wielu członków społeczności lokalnej odczuwa apatię lub jest niezadowolonych ze swojego poziomu życia, wiele rodzin odczuwa także skutki alkoholizmu jednego lub więcej członków rodziny. Prawdopodobnie z tych powodów narastają konflikty rodzinne oraz nasilają się problemy opiekuńczo-wychowawcze. Osoby młode nie mając możliwości rozwijania się i spędzania czasu wolnego w ciekawy sposób (brak działań kulturalnych w jednostce, ograniczone możliwości dojazdu do innych miejscowości) przejmują negatywne zachowania opiekunów. Wiele młodych osób posiada również problemy z nawiązywaniem właściwych relacji z otoczeniem.

Istotnym problemem dla społeczności lokalnej, a zwłaszcza osób młodych i seniorów jest brak obiektów infrastruktury społecznej czy miejsc, w których mogliby przebywać. W Sidłowie znajduje się świetlica wiejska lecz jest ona wykorzystywana jedynie w przypadku lokalnych imprez (np. Dzień Kobiet). Nie są w niej organizowane regularne działania kulturalne o stałym przebiegu, jej wyposażenie nie jest też atrakcyjne dla młodzieży. Stąd też świetlica jest rzadko użytkowana. W czasie konsultacji społecznych mieszkańcy podkreślali potrzebę stworzenia infrastruktury społecznej w postaci boiska sportowego. Ma to zapewnić dzieci i młodzieży możliwość spędzania czasu wolnego.

Potencjałem podobszaru rewitalizacji w Sidłowie są jego mieszkańcy, przede wszystkim osoby młode. Odpowiednie ukierunkowanie działań mających na celu kształtowanie postaw obywatelskich wśród młodego pokolenia oraz zapewnienie „zdrowych” form spędzania wolnego czasu (np. zajęć sportowych, działalności

109

w wolontariacie, itp.) pozwoli na wychowanie aktywnych obywateli, którzy będą dążyć nie tylko do samodoskonalenia, ale również do poprawy funkcjonowania społeczności lokalnej.

6. ZAŁOŻENIA PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY SŁAWOBORZE

6.1. WIZJA STANU OBSZARU PO PRZEPROWADZENIU REWITALIZACJI

Społeczność lokalna podobszarów rewitalizacji w Gminie Sławoborze cechuje się silnymi relacjami rodzinnymi i sąsiedzkimi, wysoką aktywnością i integracją społeczną oraz dążeniem do samodoskonalenia i rozwoju swojej miejscowości.

Przeprowadzenie działań rewitalizacyjnych pozwoli mieszkańcom podobszarów rewitalizacji na poprawienie relacji rodzinnych oraz nawiązanie i wzmocnienie relacji sąsiedzkich. Realizacja zaplanowanych projektów pozwoli mieszkańcom, w szczególności dzieciom i seniorom, na rozwijanie zainteresowań, umiejętności i aktywne spędzanie czasu wolnego, a przez to ograniczenie negatywnych zjawisk społecznych i podniesienie jakości życia mieszkańców.

6.2. CELE I KIERUNKI PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY SŁAWOBORZE

Nadrzędnym celem działań rewitalizacyjnych na terenie podobszarów rewitalizacji jest eliminacja pojawiających się zjawisk kryzysowych, przede wszystkim ze sfery społecznej.

Cele strategiczne programu rewitalizacji oraz odpowiadające im kierunki działań zostały przedstawione w poniższej tabeli.

110

Tabela 41: Cele i kierunki działań rewitalizacyjnych

Cele strategiczne Kierunki działań

1.1. Poprawa sytuacji rodziny 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu 1.2. Integracja społeczności lokalnej społecznemu 2.1. Stworzenie atrakcyjnych miejsc 2. Podniesienie jakości przestrzeni spędzania czasu wolnego publicznej

Źródło: opracowanie własne

111

7. LISTA PROJEKTÓW REWITALIZACYJNYCH

7.1. PROJEKTY SKIEROWANE DO INTERESARIUSZY Z PODOBSZARÓW REWITALIZACJI SŁAWOBORZE 3, SIDŁOWO, SŁOWIEŃSKO

Obszar rewitalizacji Sławoborze dz. nr 263 PROJEKT GŁÓWNY

Tytuł projektu 1 Centrum Integracji Młodzieży

Zakres zadań Podmiot realizujący Szacowane koszty Potencjalne źródła Ramy finansowania czasowe

- alternatywne formy spędzania Urząd Gminy Sławoborze 150.000,00 zł RPO WZ 01.01.2023 – czasu wolnego 31.12.2023 r. GOPS Sławoborze Urząd Gminy

- warsztaty integracyjno- PUP w Świdwinie Sławoborze motywacyjne OSP Sławoborze POWER - warsztaty z zakresu doradztwa zawodowego

- kursy komputerowe

- kursy zawodowe dopasowane

112

do predyspozycji poszczególnych osób

- szkolenia trenerskie piłki nożnej

Opis projektu oraz uzasadnienie potrzeby jego realizacji

Jednym z głównych problemów społecznych występujących w Gminie Sławoborze i na podobszarach rewitalizacji jest stosunkowo niska jakość życia młodego pokolenia. Składa się na nią wiele czynników: zła sytuacja ekonomiczna rodziny, brak zainteresowania ze strony rodziców oraz wzorów do naśladowania, brak oferty spędzania czasu wolnego i samorozwoju, brak kompetencji wymaganych przez rynek pracy, a przez to bezrobocie. Jest to pętla, która często staje się dziedziczna – dzieci biorą przykład z rodziców, nie wierzą w możliwość poprawy swojej sytuacji i nie mają do tego faktycznych możliwości. Nie jest to sytuacja dotycząca jednostki czy jednej rodziny, a całej społeczności. Pracownicy GOPS w Sławoborzu zaobserwowali kryzys rodziny (wzrost liczby przypadków przemocy w rodzinie, uzależnienia od narkotyków, bezradności w sprawach opiekuńczo- wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego), a nauczyciele w szkołach zmniejszenie zainteresowania rodziców sprawami dzieci (coraz mniejsza liczba rodziców pojawia się na zebraniach).

Dziedziczenie postaw i problemów rodziców przez dzieci jest poważnym problemem gdyż powoduje pętlę, którą trudno przerwać. Istniejące stosunki rodzinne powodują, że młodzież nie jest pewna siebie, nie czuje chęci i motywacji do dalszego rozwijania się i kształcenia, czasami sięgając po środki odurzające (narkotyki, alkohol), aby radzić sobie ze swoją sytuacją. Skutkuje to często problemami w późniejszym wieku, przede wszystkim problemami ze znalezieniem pracy. Młodzi ludzie nie posiadają umiejętności

113

i kwalifikacji wymaganych przez pracodawców, albo nie są wystarczająco mobilni, aby szukać zatrudnienia poza Gminą Sławoborze. Choć sytuacja bezrobocia wśród młodych w ciągu ostatnich lat uległa poprawie dzięki działaniom PUP w Świdwinie, to udział osób w wieku do 25. roku życia wśród bezrobotnych nadal wynosi ponad 15%.

Dodatkowym problemem jest brak odpowiedniej oferty spędzania czasu wolnego. Możliwość udziału w kołach zainteresowań do pewnego stopnia może ograniczyć negatywne skutki sytuacji rodzinnej. Jednak na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji możliwość udziału dzieci i młodzieży w ofercie społeczno-kulturalnej jest mocno ograniczona – nie jest ona po prostu odpowiednio zbudowana i dostępna, zwłaszcza dla interesariuszy z podobszarów rewitalizacji Sidłowo i Słowieńsko.

W celu rozwiązania powyższych problemów powstanie Centrum Integracji Młodzieży – jednostka, której celem strategicznym jest wspieranie młodzieży będącej podstawą aktywnego społeczeństwa. CIM będzie podejmować zadania, które pozwolą na wykształcenie aktywnej postawy i wiary we własne możliwości wśród młodzieży w wieku 15-25 lat z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym z podobszarów rewitalizacji oraz zdobycie lub zwiększenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Realizacja projektu będzie przeciwdziałać wykluczeniu i bezrobociu, również wśród osób nieletnich niebędących jeszcze aktywnymi na rynku pracy – działania naprawcze i/lub prewencyjne należy podjąć jeszcze zanim jednostka wejdzie w dorosłe życie, gdyż próba zmiany sytuacji osób znajdujących się w stanie wykluczenia od dłuższego czasu jest znacznie trudniejsza.

Niniejszy projekt ma nie tylko przysposabiać do pracy, ale skupić się też na wzbudzeniu motywacji do aktywności społecznej, kształtowaniu odpowiednich postaw i relacji ze środowiskiem oraz ma zapobiegać przejmowaniu negatywnych wzorców. W CIM realizowane będą następujące działania:

- warsztaty integracyjno-motywacyjne – oprócz typowych warsztatów wspomagających integrację uczestników oraz motywujących ich do realizacji wyznaczonych zadań w siedzibie CIM realizowane będą warsztaty w formie wyjazdowej. Forma wyjazdowa ma

114

przyczynić się do zwiększenia efektywności i trwałości realizowanych zajęć. Wyrwanie młodzieży z dysfunkcyjnego środowiska, czasowa izolacja od niego powoduje skupienie się na przedmiocie warsztatów, wzmacnia zatem ich skuteczność, potęguje integrację wewnątrzgrupową, potencjalnie zwiększając kapitał społeczny. Elementem warsztatów będą wycieczki, z tym że na wybór zwiedzanych miejsc muszą zdecydować się uczestnicy. Muszą samodzielnie zaplanować wyjazd oraz rozdysponować przyznane na niego fundusze. Stanowi to dodatkowy i bardzo silny czynnik motywujący i aktywizujący – poza terapią warsztatową skłoni się beneficjentów w sposób praktyczny do podjęcia aktywności, uczenia się samodzielności, wskaże się możliwość samodzielnego i odpowiedzialnego decydowania o istotnych dla siebie i całej grupy kwestiach.

- praca indywidualna w formie psychologicznej diagnozy osobowości (indywidualne spotkania z psychologiem) – praca indywidualna będzie uzupełniać formy zbiorowe. Metody warsztatowe przyczynią się do wieloaspektowego rozwoju beneficjentów, natomiast praca indywidualna pozwoli na skupienie się na konkretnych potrzebach, mocnych i słabych stronach danej jednostki.

- kursy dla poszczególnych beneficjentów – możliwość konkretnego uzupełnienia własnych kwalifikacji za pomocą specjalistycznych kursów (prawo jazdy, kurs języka, kurs podstawowy i techniczny jednostek OSP, kurs pierwszej pomocy, kurs medyczny, itp. według potrzeb). Odbycie kursów dopasowanych do potrzeb danych beneficjentów zwiększa znacząco ich szanse na zdobycie pożądanego miejsca pracy. Np. po ukończeniu kursów i szkoleń realizowanych przez OSP Sławoborze można uzyskać dodatkowe punkty w czasie rekrutacji do Służby Wojskowej lub Państwowej Straży Pożarnej.

- szkolenia trenerskie piłki nożnej – pozwolą na zdobycie umiejętności piłkarskich i trenerskich. Piłka nożna cieszy się dużym zainteresowaniem mieszkańców, w Gminie działa kilka sekcji dedykowanych tej dziedzinie sportu. Organizacja szkoleń pozwoli na zwiększenie umiejętności piłkarskich oraz zdobycie uprawnień trenerskich.

Wielość form wsparcia uatrakcyjnia program rewitalizacyjny, jest ciekawszy dla młodych osób, pozwala na zastosowanie

115

komplementarnych wobec siebie działań. Projekt będzie skierowany do osób w wieku 15-25 lat, z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym, mieszkających w granicach wyznaczonych podobszarów rewitalizacji. Bezpośrednim miejscem realizacji projektu będzie Centrum Edukacji, Kultury i Sportu w Sławoborzu. Beneficjenci mieszkający poza miejscowością Sławoborze będą mieli zapewniony transport.

Rezultatem projektu będzie: ograniczenie wykluczenia społecznego i bezrobocia wśród osób młodych, zwiększenie motywacji młodzieży do kształcenia się i rozwijania swoich umiejętności, wykreowanie zdrowych postaw społecznych i pozytywnych relacji młodzieży ze środowiskiem.

POWIĄZANIA Z INNYMI PROJEKTAMI REWITALIZACYJNYMI:

- projekt 7: Modernizacja Stadionu Sportowego w Sławoborzu wraz z budowa Centrum Kultury, Edukacji i Sportu

Cele projektu

- aktywizacja społeczna i zawodowa młodzieży (15-25 lat) zagrożonych wykluczeniem społecznym,

- stworzenie alternatywnych form spędzania czasu wolnego,

- poruszenie/nadanie bodźców do podejmowania działań na rzecz aktywności społecznej i zawodowej osób młodych,

- zwiększenie konkurencyjności osób zagrożonych wykluczeniem społecznym na rynku pracy,

- zapobieganie przejmowania negatywnych postaw od rodziców,

- poprawa relacji beneficjentów z otoczeniem, zmiana postaw społecznych jednostek,

116

- wzrost aktywności społecznej.

REALIZUJE CELE I KIERUNKI PROGRAMU REWITALIZACJI:

Cel 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, kierunek działań: 1.1. Poprawa sytuacji rodziny, 1.2. Integracja społeczności lokalnej

Oddziaływanie na tereny nieobjęte rewitalizacją

Projekty społeczne ze względu na swój niestacjonarny charakter mogą oddziaływać na tereny nieobjęte rewitalizacją. Realizacja przedmiotowego projektu:

- pozwoli na poprawę relacji osób zamieszkujących podobszary rewitalizacji z pozostałymi mieszkańcami Gminy,

- może stać się czynnikiem motywującym dla osób zamieszkujących poza wyznaczonymi podobszarami rewitalizacji, a będących w podobnej sytuacji,

- pozwoli na zmniejszenie poziomu bezrobocia na terenie Gminy.

Udział interesariuszy

Do udziału w ramach Centrum Integracji Młodzieży zostaną wybrane osoby w wieku 15-25 lat, obu płci, wytypowane na podstawie analizy ich sytuacji życiowej i rodzinnej. Muszą to być osoby zamieszkałe na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji, pochodzące z rodzin o trudnej sytuacji i zagrożone wykluczeniem społecznym i/lub posiadające problemy ze znalezieniem zatrudnienia. W przypadku wolnych miejsc dopuszcza się udział osób zamieszkujących poza wyznaczonymi podobszarami

117

rewitalizacji, pod warunkiem że spełniają pozostałe wymagania dotyczące sytuacji beneficjentów.

Rezultaty realizacji projektu wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia

Wskaźniki produktu Źródło danych i sposób pomiaru Wartość bazowa dla Wartość docelowa dla obszaru obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba przeprowadzonych Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 3 szt./tydzień, tj. 150 szt./rok, tj. 150 szt. warsztatów, zajęć podstawie raportu z realizacji zajęć i do końca 2024 r. warsztatów

- liczba osób biorących udział w Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 20 os. projekcie podstawie listy obecności

Wskaźniki rezultatu Źródło danych i sposób pomiaru Wartość bazowa dla Wartość docelowa dla obszaru obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba osób, które podjęły dalszą Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 20 os. edukację lub zatrudnienie podstawie deklaracji uczestników – badanie dalszych losów beneficjentów

118

Obszar rewitalizacji Sławoborze dz. nr 263, świetlice wiejskie w Sidłowie (dz. nr 109/19) i PROJEKT Słowieńsku (dz. nr 68/7) GŁÓWNY

Tytuł projektu 2 Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla dzieci i młodzieży

Zakres zadań Podmiot realizujący Szacowane koszty Potencjalne źródła Ramy czasowe finansowania

1. Grupa młodsza: Urząd Gminy Sławoborze 100.000,00 zł RPO WZ 01.01.2022 – - zajęcia plastyczne GOPS Sławoborze Urząd Gminy 31.12.2023 r. - zajęcia teatralne Szkoły Sławoborze - wspólne odrabianie lekcji GLKS „POMORZANIN” - zabawy integracyjne

- zajęcia sportowe

2. Grupa starsza: - zajęcia przygotowujące do „dorosłego życia” (gotowanie, wypełnianie pitów, itp.)

119

- wyjazdy integracyjne (organizacja przez beneficjentów)

- zajęcia sportowe

- kursy komputerowe (programowanie, grafika)

- warsztaty motywacyjne

- zabawy integracyjne (dyskoteki, ogniska, itp.)

- wolontariat

3. Współpraca rodziców z psychologiem

Opis projektu oraz uzasadnienie potrzeby jego realizacji

Podstawową jednostką społeczeństwa jest rodzina. Jeśli w rodzinie pojawiają się problemy, po pewnym czasie zjawiska kryzysowe mogą również wystąpić w całej zbiorowości, stąd też w przypadku dostrzeżenia nasilania się dysfunkcji rodziny odpowiednie służby, instytucje powinny podjąć działania naprawcze i zapobiegawcze. Kryzys rodziny dostrzeżono również na terenie Gminy Sławoborze i wyznaczonych podobszarach rewitalizacji. Według GOPS i pracowników szkół zauważalny jest wzrost problemów opiekuńczo-

120

wychowawczych oraz brak zainteresowania dziećmi ze strony rodziców, zaniedbywanie potrzeb emocjonalnych dzieci. Młode pokolenie nie posiada więc odpowiednich wzorców, postaw do naśladowania, ma problemy z rozpoznaniem i nauczeniem się norm społecznych. Zaniedbanie ze strony najbliższych często skutkuje poczuciem odrzucenia, brakiem bezpieczeństwa psychicznego, nieradzeniem sobie z emocjami. Skutkuje to trudnościami wychowawczymi, agresją w stosunku do siebie i otoczenia, stosowaniem używek, popełnianiem przestępstw i wykroczeń.

Z drugiej strony dzieci mogą przejmować negatywne postawy rodziców, nawet nieświadomie, wpływając negatywnie na ich przyszłość i relacje ze środowiskiem. Instytucjami, które mogą modelować pozytywne postawy są instytucje społeczno-kulturalne, takie jak szkoły, GOK, świetlice środowiskowe. Na terenie Gminy Sławoborze oferta świadczona przez takie podmioty jest jednak mocno ograniczona i świadczona w głównej mierze w miejscowości Sławoborze, przez co dzieci z innych wsi rzadko biorą udział w tego typu działaniach. Sprawia to, że dzieci i młodzież często sami starają się zapewnić sobie ciekawe sposoby spędzania czasu wolnego – nie zawsze są to jednak sposoby bezpieczne dla zdrowia i pozytywnie wpływające na rozwój młodych osób. Dlatego też należy rozszerzyć ofertę społeczno-kulturalną oferowaną dla dzieci i młodzieży, która umożliwi poprawę relacji międzyludzkich, integrację oraz wskaże możliwości rozwoju.

W ramach niniejszego projektu założono podział beneficjentów na 3 grupy: grupę młodszą, grupę starszą oraz dorosłych.

- zajęcia dla grupy młodszej (dzieci w wieku do 13. roku życia) – zadania skierowane dla grupy młodszej obejmują stworzenie oferty zajęć pozalekcyjnych umożliwiających rozwój zainteresowań i nawiązywanie pozytywnych relacji ze środowiskiem. W ramach projektu oferowane będą zajęcia plastyczne, teatralne, wspólne odrabianie lekcji, zabawy integracyjne, zajęcia sportowe.

- zajęcia dla grupy starszej (dzieci w wieku od 14. do 17. roku życia) - zadania skierowane dla grupy starszej obejmują zajęcia przygotowujące do „dorosłego życia” (gotowanie, wypełnianie pitów, itp.), wyjazdy integracyjne (organizacja przez beneficjentów),

121

zajęcia sportowe, kursy komputerowe (programowanie, grafika), warsztaty motywacyjne, zabawy integracyjne (dyskoteki, ogniska, itp.), wolontariat.

- w ramach projektu organizowane będą również spotkania psychologa z rodzicami, który wskaże w jaki sposób rozwiązywać konflikty rodzinne, jak rozmawiać z dziećmi i wspólnie spędzać czas.

Rezultatem przeprowadzonych działań będzie złagodzenie konfliktów rodzinnych, ograniczenie ryzyka przejmowania negatywnych zachowań rodziców i rówieśników przez dzieci, wskazanie „zdrowych” form spędzania czasu wolnego, nawiązywanie pozytywnych relacji z otoczeniem.

POWIĄZANIA Z INNYMI PROJEKTAMI REWITALIZACYJNYMI:

- projekt 7: Modernizacja Stadionu Sportowego w Sławoborzu wraz z budowa Centrum Kultury, Edukacji i Sportu

- projekt 8: Budowa Orlika i altany integracyjnej w Słowieńsku

- projekt 9: Budowa infrastruktury sportowej w Sidłowie

Cele projektu

Celem projektu jest:

- ograniczenie konfliktów rodzinnych, poprawienie relacji rodzinnych,

- rozszerzenie oferty spędzania czasu wolnego,

- zapobieganie przejmowaniu negatywnych wzorców, zachowań,

122

- zwiększenie aktywności społecznej,

- poprawa relacji dzieci i młodzieży z rodziną, rówieśnikami i otoczeniem,

- poprawa integracji społecznej.

REALIZUJE CELE I KIERUNKI PROGRAMU REWITALIZACJI:

Cel 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, kierunek działań: 1.1. Poprawa sytuacji rodziny, 1.2. Integracja społeczności lokalnej

Oddziaływanie na tereny nieobjęte rewitalizacją

Projekt ze względu na swój społeczny charakter może wpływać na tereny nie objęte rewitalizacją. Zakłada się poprawę relacji między mieszkańcami obszarów rewitalizacji a pozostałymi mieszkańcami Gminy, zmianę postrzegania mieszkańców obszarów zdegradowanych na lepszą, zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców.

Udział interesariuszy

Zakłada się udział 3 grup: dzieci w wieku do 13. roku życia, młodzieży w wieku 14-17 lat oraz osób dorosłych (rodziców lub opiekunów dzieci i młodzieży zakwalifikowanej do projektu). W pierwszej kolejności do udziału w projekcie powinny mieć osoby z rodzin dysfunkcyjnych, zagrożonych wykluczeniem społecznym i ubóstwem. Zakłada się, że w niniejszym projekcie nie będą brały udziału osoby zakwalifikowane do projektu nr 1: Centrum Integracji Młodzieży, chyba że w ramach niniejszego projektu będą wolne miejsca, a potencjalni uczestnicy spełniają wymagania odnośnie beneficjentów.

123

Rezultaty realizacji projektu wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia

Wskaźniki produktu Źródło danych i sposób Wartość bazowa Wartość docelowa dla obszaru pomiaru dla obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba zajęć skierowanych do Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 2 szt./tydzień, tj. 100 szt./rok, tj. grupy młodszej podstawie raportu z realizacji 200 szt. do 2023 r. zajęć

- liczba zajęć skierowanych do Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 2 szt./tydzień, tj. 100 szt./rok, tj. grupy starszej podstawie raportu z realizacji 200 szt. do 2023 r. zajęć

- liczba spotkań rodziców Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 2 szt./miesiąc, tj. 24 szt./rok, tj. 48 szt. z psychologiem podstawie raportu z realizacji do 2023 r. spotkań

Wskaźniki rezultatu Źródło danych i sposób Wartość bazowa Wartość docelowa dla obszaru pomiaru dla obszaru rewitalizacji rewitalizacji

124

- liczba rodzin, w których Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 Przynajmniej 60% rodzin objętych nastąpiła poprawa relacji podstawie badań ankietowych projektem wskazało poprawę relacji rodzinnych i sondażowych rodzinnych

- liczba osób uczestniczących w Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 45 dzieci + 20 rodziców projekcie podstawie listy uczestników

Obszar rewitalizacji Sławoborze dz. nr 263, świetlice wiejskie w Sidłowie (dz. nr 109/19) i PROJEKT Słowieńsku (dz. nr 68/7) GŁÓWNY

Tytuł projektu 3 Aktywna jesień życia Seniorów

Zakres zadań Podmiot realizujący Szacowane koszty Potencjalne źródła Ramy czasowe finansowania

- zajęcia sportowe i Urząd Gminy Sławoborze 150.000,00 zł RPO WZ 01.01.2022 – sprawnościowe GOPS Sławoborze Urząd Gminy 31.12.2023 r.

- wolontariat Posterunek Policji w Sławoborzu Sławoborze

125

- zajęcia dla pasjonatów Stowarzyszenie Emerytów

- zajęcia z nowych „OPTYMIŚCI” technologii, OSP Sławoborze, OSP

- jak nie dać się oszukać – Słowieńsko spotkania z policją, GLKS „POMORZANIN” prawnikiem

- pierwsza pomoc, kursy techniczne

Opis projektu oraz uzasadnienie potrzeby jego realizacji

Rozwój medycyny pozwolił na wydłużenie przeciętnej długości trwania życia, a zmiana modelu rodziny przyczyniła się spadku liczby urodzeń. Skutkuje to zachodzącym w całej Polsce problemem starzenia się społeczeństwa. Na terenie Gminy Sławoborze proces ten również zachodził, chociaż w ciągu ostatniego roku zaobserwowano jego zatrzymanie. Niemniej jednak biorąc pod uwagę wnioski wyciągnięte z analizy wieku mieszkańców, w ciągu najbliższych lat udział seniorów w społeczeństwie znowu powinien wzrosnąć. Powoduje to, że samorząd lokalny musi przyjrzeć się sytuacji osób starszych i podjąć odpowiednie kroki w celu zapewnienia im odpowiedniej jakości życia.

Jednym z głównych problemów jakie niesie ze sobą starość jest brak celu w życiu i poczucie odrzucenia. Po zakończeniu kariery zawodowej wielu seniorów z Gminy Sławoborze nie wie co dalej robić, czym się zająć. Odczuwają, że nie są już potrzebni, zarówno rodzinie jak i społeczeństwu. GOPS odnotował pogorszenie relacji rodzinnych ze względu na brak zainteresowania członków 126

rodziny osobami starszymi, wyjazd dzieci za granicę w celach zarobkowych, brak możliwości komunikacji. Wiele osób starszych zamyka się w sobie i przestaje się udzielać w społeczeństwie, choć posiadają wspaniały potencjał do działania na rzecz wspólnoty: czas oraz doświadczenie i umiejętności. Na terenie Gminy Sławoborze na rzecz seniorów działa Stowarzyszenie Emerytów „Optymiści”, zajmujące się aktywizacją osób starszych. Stowarzyszenie posiada siedzibę na terenie miejscowości Sławoborze, ale swoim zasięgiem obejmuje teren całej Gminy. Organizuje działania na rzecz osób starszych, głównie imprezy okolicznościowe (m.in. Bal Seniora), jednak nie są to regularne spotkania, zajęcia. Istniejące propozycje kulturalne oferowane przez GOK nie budzą szczególnego zainteresowania osób starszych. Dodatkowo, do tej oferty mają dostęp w większości jedynie mieszkańcy Sławoborza – ze względu na kiepską komunikację publiczną seniorzy z pozostałych wsi często nie mogą dojechać do docelowych lokalizacji, a w ich miejscach zamieszkania taka oferta jest dostępna w sposób znikomy.

Aby poprawić jakość życia seniorów w Gminy Sławoborze należy przede wszystkim rozszerzyć ofertę społeczno-kulturalną (zarówno w jej zakresie jak i dostępie przestrzennym), możliwości spędzania czasu wolnego, pracować nad poprawą relacji rodzinnych i sąsiedzkich.

W ramach niniejszego projektu realizowane będą następujące zadania:

- zajęcia sportowe i sprawnościowe – dostosowane do możliwości seniorów, np. tai chi, nordic walking, ćwiczenia przy użyciu elementów siłowni zewnętrznej, gry zespołowe.

- wolontariat - np. wykonywanie ośmiorniczek dla wcześniaków, współpraca na rzecz dzieci niepełnosprawnych z lokalnym Zespołem Szkół Specjalnych, spędzanie czasu z niesamodzielnymi osobami starszymi (dotrzymywanie towarzystwa), czytanie dzieciom, porządkowanie terenów zielonych.

- zajęcia dla pasjonatów – w zależności od upodobań uczestników – np. planszówki, karty, ogrodnictwo, malarstwo i rękodzieło, 127

fotografia (w przypadku „twórczych” działań istnieje również możliwość organizacji np. wystaw czy przedstawień).

- zajęcia z nowych technologii - obsługa komputera i smartfona, portali społecznościowych i komunikacyjnych (Facebook, Skype, Instagram) oraz wykład na temat jakie zagrożenie niesie ze sobą aktywność w sieci.

- jak nie dać się oszukać – spotkania z policją, prawnikiem – zabezpieczenie domu w czasie nieobecności (np. podczas wyjazdu do sanatorium), poznanie metod działania oszustów („na wnuczka”, „na policjanta”, i in.), prawa seniora, regulowanie spraw rodzinnych i majątkowych (spotkania z prawnikiem)

- pierwsza pomoc, kursy techniczne – np. na opiekuna osób niesamodzielnych.

Rezultatem projektu będzie podniesienie jakości życia osób starszych zamieszkujących podobszary rewitalizacji w Gminie Sławoborze. Seniorzy będą mieli możliwość spędzać czas wolny w sposób aktywny, rozwijający ich zainteresowania oraz wspierający społeczność lokalną. Dzięki organizacji regularnych spotkań osoby starsze będą mogły spędzać czas ze swoimi rówieśnikami, dzięki czemu nie będą czuły się osamotnione i odrzucone. W rezultacie poprawi się zdrowie psychiczne i fizyczne seniorów.

POWIĄZANIA Z INNYMI PROJEKTAMI REWITALIZACYJNYMI:

- projekt 7: Modernizacja Stadionu Sportowego w Sławoborzu wraz z budowa Centrum Kultury, Edukacji i Sportu

- projekt 8: Budowa Orlika i altany integracyjnej w Słowieńsku

- projekt 9: Budowa infrastruktury sportowej w Sidłowie

Cele projektu

128

Celem projektu jest:

- podniesienie jakości życia seniorów poprzez poprawę relacji z otoczeniem, zwiększenie wiary we własne możliwości, zmniejszenie poczucia osamotnienia i odrzucenia,

- poprawa relacji rodzinnych i ze środowiskiem,

- rozwijanie zainteresowań, zwiększanie aktywności społecznej seniorów.

REALIZUJE CELE I KIERUNKI PROGRAMU REWITALIZACJI:

Cel 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, kierunek działań: 1.1. Poprawa sytuacji rodziny, 1.2. Integracja społeczności lokalnej

Oddziaływanie na tereny nieobjęte rewitalizacją

Projekt ze względu na swój społeczny charakter może oddziaływać na tereny nieobjęte rewitalizacją. Zakłada się poprawę relacji seniorów zamieszkujących obszar rewitalizacji z pozostałymi mieszkańcami, wzrost aktywności społecznej skutkujący podejmowaniem działań na rzecz rozwoju jednostki i dla dobra wspólnoty. Sama lokalizacja realizacji projektu będzie jednak w granicach podobszarów rewitalizacji.

Udział interesariuszy

Projekt skierowany jest dla seniorów zamieszkujących wyznaczone podobszary rewitalizacji, tj. osób będących na emeryturze lub rencie. Nabór na uczestników projektu może odbywać się na podstawie kolejności zgłoszeń, przy czym pierwszeństwo powinny

129

mieć osoby zamieszkujące samotnie lub tylko z małżonkiem.

Rezultaty realizacji projektu wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia

Wskaźniki produktu Źródło danych i sposób Wartość bazowa dla Wartość docelowa dla obszaru pomiaru obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba warsztatów, zajęć Urząd Gminy Sławoborze/na 0 1 szt./tydzień, tj. 50 szt./rok, tj. 100 szt. podstawie raportu z realizacji do 2023 r. zajęć, warsztatów

Wskaźniki rezultatu Źródło danych i sposób Wartość bazowa dla Wartość docelowa dla obszaru pomiaru obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba osób biorących Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 45 os. udział w projekcie podstawie listy uczestników

- podniesienie poziomu Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 Przynajmniej 60% odpowiedzi zadowolenia z życia podstawie badań ankietowych stwierdzających podniesienie poziomu seniorów wśród uczestników zadowolenia z życia

130

Obszar rewitalizacji Sławoborze, Sidłowo, Słowieńsko – w miejscu zamieszkania PROJEKT beneficjenta UZUPEŁNIAJĄCY

Tytuł projektu 4 Rozwój usług opiekuńczych na podobszarach rewitalizacji

Zakres zadań Podmiot realizujący Szacowane Potencjalne źródła Ramy czasowe koszty finansowania

- otwarcie wypożyczalni sprzętu Urząd Gminy 150.000,00 zł RPO WZ 01.01.2019 – medycznego i rehabilitacyjnego Sławoborze Urząd Gminy Sławoborze 31.12.2021 r. - zwiększenie dostępności do usług GOPS Sławoborze Program „Opieka 75+” opiekuńczych Środowiskowy Dom Ministerstwa Rodziny, - świadczenie usług rehabilitacyjnych i Samopomocy Pracy i Polityki fizjoterapeutycznych w Sławoborzu Społecznej - rozwój wolontariatu na rzecz osób starszych

- zapewnienie wsparcia dla opiekunów nieformalnych osób starszych

131

Opis projektu oraz uzasadnienie potrzeby jego realizacji

Osiągnięcia współczesnej medycyny pozwalają na coraz dłuższe życie w relatywnie dobrym zdrowiu. Jednak wraz z postępem wieku problemy osób starszych ze zdrowiem stają się coraz bardziej dotkliwe, prowadząc często do niemożności wykonywania prostych czynności domowych. W takiej sytuacji opiekę nad osobą niesamodzielną najczęściej pełni rodzina (tzw. opiekunowie nieformalni). Sytuacja rodzin w Gminie Sławoborze w ostatnich latach uległa jednak pogorszeniu pod różnymi aspektami, przy czym najbardziej dotkliwym jest rozpad więzi rodzinnych. Powodem tej sytuacji są zmiany zachodzące w społeczeństwie – zmiana tempa życia, modelu rodziny, zwiększanie się liczby rozwodów, wyjazdy członków do krajów europejskich w celach zarobkowych – co skutkuje zmniejszeniem liczby członków rodziny mogących zajmować się niesamodzielną osobą starszą. Poważnym problemem jest także zmniejszenie poczucia odpowiedzialności za krewnych, traktowania ich jako ciężar i przykry obowiązek. Z drugiej strony należy jednak pamiętać, że zapewnienie osobie niesamodzielnej opieki jest bardzo wyczerpujące, zarówno pod względem ekonomicznym jak i psychicznym i fizycznym.

Spadek podaży opieki nieformalnej przy wzrastającej liczbie potrzebujących powoduje wzrost zapotrzebowania na profesjonalne usługi opiekuńcze, wolontariat oraz inne usługi. W ramach niniejszego projektu realizowane będą następujące zadania:

- otwarcie wypożyczalni sprzętu medycznego i rehabilitacyjnego – udostępnienie w placówce GOPS pomieszczenia na wypożyczalnię sprzętu, co pozwoli na dostęp do niezbędnego, ale często drogiego sprzętu.

- zwiększenie dostępności do usług opiekuńczych – zadanie będzie realizowane poprzez dofinansowanie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób, które dotychczas ich nie otrzymywały.

- świadczenie usług rehabilitacyjnych i fizjoterapeutycznych – niesamodzielne osoby starsze często nie mają możliwości

132

samodzielnego poruszania się, a ich opiekunowie nie posiadają możliwości przewiezienia seniorów do instytucji świadczących usługi rehabilitacyjne i fizjoterapeutyczne. Świadczenie tego typu usług w miejscu zamieszkania pozwoli na stosowanie zaleceń lekarskich i poprawę zdrowia osób starszych, bez obciążania ich opiekunów problemami logistycznymi.

- rozwój wolontariatu na rzecz osób starszych – wolontariusze nie muszą automatycznie pełnić funkcji opiekunów. Chodziłoby raczej o zapewnienie kontaktów ze światem zewnętrznym, dotrzymanie towarzystwa, zajęcie się osobą starszą gdy jej opiekun będzie musiał zająć się sprawami formalnymi lub gdy będzie chciał odpocząć.

- zapewnienie wsparcia dla opiekunów nieformalnych osób starszych – w formie asystenta i psychologa lub grupy wsparcia. Opieka nad niesamodzielną osobą starszą jest ciężka fizycznie i psychicznie, najczęściej polega też na opiece 24 godziny na dobę. Wsparcie w postaci asystenta umożliwi opiekunowi osoby starszej na odpoczynek, załatwienie spraw formalnych, wyjście na zakupy czy w celach rozrywkowych. Wsparcie psychologa lub grupy wsparcia pomoże w radzeniu sobie z ciężarem odpowiedzialności za osobę niesamodzielną.

Rezultatem realizacji projektu będzie podniesienie jakości życia niesamodzielnych osób starszych oraz ich opiekunów nieformalnych.

Cele projektu

Celem projektu jest:

- zwiększenie liczby seniorów objętych usługami opiekuńczymi

- podniesienie jakości życia seniorów oraz ich rodzin

133

REALIZUJE CELE I KIERUNKI PROGRAMU REWITALIZACJI:

Cel 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, kierunek działań: 1.1. Poprawa sytuacji rodziny.

Oddziaływanie na tereny nieobjęte rewitalizacją

Projekt ma charakter stacjonarny – usługi będą świadczone w miejscu zamieszkania beneficjentów. Pierwszeństwo będą miały osoby w wieku 75 lat i więcej zamieszkałe na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji. W przypadku wystąpienia możliwości objęcia pomocą szerszej grupy osób w wieku 75 lat i więcej, zamieszkałych poza podobszarami rewitalizacji, osoby takie zostaną objęte wsparciem. Pierwszeństwo w tym przypadku będą miały osoby szczególnie wymagające wsparcia i objęcia usługami opiekuńczymi.

Udział interesariuszy

Projekt skierowany jest do niesamodzielnych osób starszych oraz ich opiekunów nieformalnych. Nie przewiduje się udziału w projekcie innych grup społecznych niż niesamodzielne osoby starsze, ich opiekunowie nieformalni (rodzina) oraz osoby świadczące usługi opiekuńcze. Zakłada się, że pozostali mieszkańcy podobszarów rewitalizacji lub Gminy mogą brać udział w projekcie jako wolontariusze – osoby pomagające utrzymać kontakt niesamodzielnych seniorów ze społeczeństwem.

Rezultaty realizacji projektu wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia

Wskaźniki produktu Źródło danych i Wartość bazowa Wartość docelowa dla obszaru rewitalizacji sposób pomiaru dla obszaru rewitalizacji

134

- liczba zakupionego sprzętu na Urząd Gminy 0 10 szt. potrzeby wyposażenia wypożyczalni Sławoborze/ na sprzętu medycznego i rehabilitacyjnego podstawie faktury

Wskaźniki rezultatu Źródło danych i Wartość bazowa Wartość docelowa dla obszaru rewitalizacji sposób pomiaru dla obszaru rewitalizacji

- podniesienie poziomu jakości życia Urząd Gminy 0 Przynajmniej 60% odpowiedzi potwierdzających niesamodzielnych osób starszych i ich Sławoborze/ na podniesienie poziomu jakości życia rodzin podstawie badań niesamodzielnych osób starszych i ich rodzin ankietowych

- liczba osób objętych usługami Urząd Gminy 0 10 os. opiekuńczymi Sławoborze/ na podstawie raportu z realizacji projektu

- liczba opiekunów nieformalnych Urząd Gminy 0 10 os. korzystających ze wsparcia Sławoborze/ na psychologa/asystenta/grup wsparcia podstawie raportu z realizacji projektu

135

Obszar rewitalizacji Sławoborze dz. nr 263, świetlice wiejskie w Sidłowie (dz. nr 109/19) i PROJEKT Słowieńsku (dz. nr 68/7) GŁÓWNY

Tytuł projektu 5 Integracja społeczności lokalnych na podobszarach rewitalizacji

Zakres zadań Podmiot realizujący Szacowane koszty Potencjalne źródła Ramy czasowe finansowania

- działania integracyjne na każdym Urząd Gminy Sławoborze 100.000,00 zł RPO WZ 01.01.2023 – podobszarze rewitalizacji GOK Sławoborze Urząd Gminy 31.12.2023 r. Sławoborze

Fundusze sołeckie

Opis projektu oraz uzasadnienie potrzeby jego realizacji

Jednym z najważniejszych problemów społecznych zidentyfikowanych na podobszarze rewitalizacji jest niska aktywność ich mieszkańców oraz brak integracji społeczności lokalnej. Są to zjawiska, które nasilają występujące na danym obszarze patologie oraz ograniczają możliwości rozwoju społeczno – gospodarczego. Na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji w Gminie Sławoborze występują negatywne zjawiska społeczne wynikające z długotrwałego bezrobocia – alkoholizmu, osłabienia więzi społecznych, problemów opiekuńczo – wychowawczych, niskiej jakości życia. Dlatego oprócz projektów skierowanych do konkretnych grup społecznych konieczne jest przeprowadzenie działań mających na celu integrację całej wspólnoty lokalnej oraz

136

przygotowanie mieszkańców podobszarów rewitalizacji do podejmowania różnorakich ról: rodzinnych, zawodowych i kulturalnych, rozwinięcia komunikacji społecznej w środowisku wiejskim oraz pobudzenia do aktywnego podejmowania inicjatyw na rzecz społeczności lokalnej. W celu zwiększenia integracji mieszkańców podobszarów rewitalizacji organizowane będą imprezy i zabawy integracyjne oraz będą podejmowane działania naprawcze na skalę miejscowości - przede wszystkim organizacja ognisk, imprez okolicznościowych, turniejów rodzinnych oraz wspólnych działań mających poprawić jakość przestrzeni: porządkowanie terenu wsi, sadzenie nowej roślinności, stworzenie własnego miejsca spotkań.

Realizacja projektu przyczyni się do integracji mieszkańców poszczególnych podobszarów rewitalizacji, większego zainteresowania sprawami społeczności lokalnej oraz większą chęcią podejmowania własnych inicjatyw. W wyniku nawiązania nowych lub pogłębienia istniejących więzi międzyludzkich mieszkańcy podobszarów rewitalizacji będą zwracać większą uwagę na potrzeby innych członków społeczności lokalnej oraz problemy ich dotykające, a w konsekwencji będą odczuwać większą motywację do pomocy tym mieszkańcom. Projekt będzie więc wpływał na ograniczenie problemów społecznych takich jak bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych czy problemów wynikających ze starości. Wysoki poziom integracji mieszkańców będzie skutkował podniesieniem zaufania do członków wspólnoty, zwracaniem uwagi na problemy społeczności, podejmowaniem działań oddolnych w celu naprawy sytuacji. Organizacja imprez integracyjnych oraz wspólnych działań na rzecz wspólnoty zwiększy poczucie odpowiedzialności beneficjentów za społeczność lokalną i przestrzeń, w której żyją.

POWIĄZANIA Z INNYMI PROJEKTAMI REWITALIZACYJNYMI:

- projekt 7: Modernizacja Stadionu Sportowego w Sławoborzu wraz z budowa Centrum Kultury, Edukacji i Sportu

- projekt 8: Budowa Orlika i altany integracyjnej w Słowieńsku

137

- projekt 9: Budowa infrastruktury sportowej w Sidłowie

Cele projektu

Celem projektu jest:

- poprawienie relacji sąsiedzkich i rodzinnych

- zwiększenie integracji i aktywności społecznej wspólnoty

- zachęcenie do podejmowania działań oddolnych

REALIZUJE CELE I KIERUNKI PROGRAMU REWITALIZACJI:

Cel 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, kierunek działań 1.2. Integracja społeczności lokalnej.

Oddziaływanie na tereny nieobjęte rewitalizacją

Projekt raczej nie będzie oddziaływał na tereny położone poza wyznaczonymi podobszarami rewitalizacji. Zmianie może ulec postrzeganie podobszarów rewitalizacji przez pozostałych mieszkańców Gminy – poprawa wizerunku społeczności lokalnych Sławoborza 3, Sidłowa i Słowieńska na społeczności aktywne, potrafiące zmobilizować się i wprowadzić pożądane zmiany.

Udział interesariuszy

W projekcie zakłada się udział wszystkich mieszkańców poszczególnych podobszarów rewitalizacji. W przypadku działań mających na celu poprawienie przestrzeni miejscowości zakłada się udział beneficjentów na podstawie umowy wolontariatu/ustnych deklaracji. Do udziału w

138

projekcie włączone będą wszystkie grupy społeczności lokalnej – osoby starsze, dorośli oraz dzieci i młodzież, w różnym wieku, bez względu na płeć.

Rezultaty realizacji projektu wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia

Wskaźniki produktu Źródło danych i sposób Wartość bazowa dla Wartość docelowa dla obszaru pomiaru obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba zorganizowanych wydarzeń Urząd Gminy Sławoborze/na 0 1 szt./kwartał, tj. 4 szt./rok, tj. 4 szt. do integracyjnych podstawie sprawozdania 2023r. sołtysa

- liczba zorganizowanych działań w Urząd Gminy Sławoborze/na 0 2 szt./rok, tj. 2 szt. do 2023 r. celu porządkowania miejscowości podstawie sprawozdania sołtysa

Wskaźniki rezultatu Źródło danych i sposób Wartość bazowa dla Wartość docelowa dla obszaru pomiaru obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba osób biorących udział w Urząd Gminy Sławoborze/na 0 Co najmniej 50 os./1 podobszar wydarzeniach integracyjnych podstawie sprawozdania rewitalizacji/1 wydarzenie integracyjne sołtysa

- liczba osób biorących udział w Urząd Gminy Sławoborze/na 0 8 os./1 podobszar rewitalizacji/1 działanie działaniach dotyczących podstawie sprawozdania dotyczące porządkowania miejscowości porządkowania miejscowości sołtysa

139

Obszar rewitalizacji Sławoborze dz. nr 263 PROJEKT UZUPEŁNIAJĄCY

Tytuł projektu 6 Aktywizacja osób bezrobotnych

Zakres zadań Podmiot realizujący Szacowane koszty Potencjalne Ramy czasowe źródła finansowania

- szkolenia komputerowe Urząd Gminy Sławoborze 200.000,00 zł RPO WZ 01.01.2023 – 31.12.2023 r. - szkolenia dostosowane do GOPS Sławoborze Urząd Gminy potrzeb poszczególnych PUP w Świdwinie Sławoborze beneficjentów

- warsztaty z przedsiębiorczości

- doradztwo zawodowe

- szkolenie z rozpoczęcia i prowadzenia własnej działalności gospodarczej

- szkolenia z zakresu

140

świadczenia usług opiekuńczych

- współpraca z lokalnymi przedsiębiorcami

Opis projektu oraz uzasadnienie potrzeby jego realizacji

Jednym z problemów społeczności lokalnej Gminy Sławoborze jest bezrobocie wynikające z braku miejsc pracy, braku kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych oraz małej przedsiębiorczości mieszkańców. Wysoki poziom bezrobocia na podobszarach rewitalizacji skutkuje przede wszystkim niską jakością życia mieszkańców (z powodu braku odpowiedniej ilości środków finansowych) oraz innymi negatywnymi zjawiskami społecznymi: ubóstwem, problemami opiekuńczo – wychowawczymi, alkoholizmem, rozpadem więzi rodzinnych i międzyludzkich. Ze względu na wieloaspektowość skutków bezrobocia eliminacja bądź ograniczenie tego zjawiska winna być jednym z podstawowych zadań rewitalizacyjnych, jakie realizować będzie Gmina Sławoborze.

Osoby bezrobotne zamieszkujące podobszary rewitalizacji nie mogą podjąć zatrudnienia przede wszystkim z dwóch powodów: braku odpowiednich kwalifikacji zawodowych oraz braku miejsc pracy. Podstawowym zadaniem powinno być głównie zapewnienie możliwości zdobycia wiedzy i umiejętności najczęściej poszukiwanych przez pracodawców na lokalnym rynku pracy.

W ramach projektu realizowane będą następujące zadania:

- szkolenia komputerowe – obsługa komputera jest jednym z podstawowych wymagań w wielu dziedzinach. Duży udział w liczbie

141

bezrobotnych posiadają osoby powyżej 50. roku życia, a więc zagrożone wykluczeniem cyfrowym.

- szkolenia dostosowane do potrzeb poszczególnych beneficjentów – będą to szkolenia dopasowane do potrzeb konkretnych beneficjentów, które umożliwią im zdobycie kwalifikacji do wykonywania konkretnego zawodu.

- warsztaty z przedsiębiorczości i szkolenie z rozpoczęcia i prowadzenia własnej działalności gospodarczej – jako że na obszarze Gminy Sławoborze brakuje miejsc pracy najlepszym sposobem na zmniejszenie bezrobocia będzie motywowanie bezrobotnych do zakładania własnych firm i samozatrudnienia. Udzielane będą informacje i doradztwo w zakresie procedury rozpoczynania własnej działalności gospodarczej, prowadzenia księgowości, wystawiania faktur, płatności podatków czy sposobów pozyskania dofinansowania na rozpoczęcie działalności.

- doradztwo zawodowe – wielu bezrobotnych, szczególnie młodych, nie wie co chciałoby robić w życiu lub nie wie jaki rodzaj pracy może wykonywać przy posiadanych kwalifikacjach. Doradztwo zawodowe pozwoli na ukierunkowanie celu bezrobotnych i skupienie się na zdobyciu potrzebnych kwalifikacji.

- szkolenia z zakresu świadczenia usług opiekuńczych – w najbliższych latach wzrośnie liczba osób w wieku powyżej 70. roku życia, przez co zwiększy się zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze. Przeszkolenie bezrobotnych z zakresu świadczenia tego typu usług i zatrudnienie ich przy ich wykonywaniu pozwoli na rozwiązaniu lub przynajmniej zminimalizowaniu obu problemów.

- współpraca z lokalnymi przedsiębiorcami – zakłada się współpracę opartą na organizacji staży, praktyk, wskazywanie jakich kompetencji i umiejętności pracodawcy oczekują.

Rezultatem projektu będzie ograniczenie zjawiska bezrobocia i powiązanych z nim problemów społecznych, m.in. ubóstwa, uzależnienia czy bezradności w sprawach opiekuńczo – wychowawczych.

142

Cele projektu

Celem projektu jest:

- zmniejszenie poziomu bezrobocia w Gminie

- podniesienie jakości życia mieszkańców

- zmniejszenie ubóstwa rodzin

REALIZUJE CELE I KIERUNKI PROGRAMU REWITALIZACJI:

Cel 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, kierunek działań 1.1. Poprawa sytuacji rodziny.

Oddziaływanie na tereny nieobjęte rewitalizacją

Sam projekt będzie realizowany na terenie podobszaru rewitalizacji w Sławoborzu 3 i będzie skierowany do osób bezrobotnych powyżej 25. roku życia zamieszkujących wszystkie wyznaczone podobszary rewitalizacji, jednak zasięg oddziaływania projektu może być szerszy. Beneficjenci projektu mogą podjąć zatrudnienie poza wyznaczonym obszarem rewitalizacji, a do udziału w realizacji projektu będą włączeni przedsiębiorcy spoza obszaru rewitalizacji

Udział interesariuszy

Beneficjenci projektu to osoby bezrobotne powyżej 25. roku życia, zamieszkujący wyznaczony obszar rewitalizacji. Oprócz włączenia do realizacji projektu lokalnych przedsiębiorców czy pracowników instytucji zajmujących się wdrażaniem i realizacją

143

niniejszego projektu nie przewiduje się udziału innych osób.

Rezultaty realizacji projektu wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia

Wskaźniki produktu Źródło danych i sposób Wartość bazowa Wartość docelowa dla obszaru pomiaru dla obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba zorganizowanych Urząd Gminy Sławoborze/na 0 2 szt./tydzień, tj. 100 szt./rok, tj. 100 szt. do kursów, szkoleń podstawie sprawozdania z 2023 r. realizacji projektu

Wskaźniki rezultatu Źródło danych i sposób Wartość bazowa Wartość docelowa dla obszaru pomiaru dla obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba osób biorących udział w Urząd Gminy Sławoborze/na 0 20 os. projekcie podstawie listy obecności

- liczba osób, które podjęły Urząd Gminy Sławoborze/na 0 15 os. pracę lub staż w wyniku podstawie sprawozdania z realizacji projektu realizacji projektu

144

7.2. PROJEKTY REALIZOWANE NA PODOBSZARZE REWITALIZACJI SŁAWOBORZE 3

Obszar rewitalizacji Sławoborze dz. nr 263 PROJEKT GŁÓWNY

Tytuł projektu 7 Modernizacja stadionu sportowego w Sławoborzu wraz z budową Centrum Edukacji, Kultury i Sportu

Zakres zadań Podmiot realizujący Szacowane koszty Potencjalne Ramy źródła czasowe finansowania

- Modernizacja Stadionu Urząd Gminy Sławoborze 2.400.000,00 zł RPO WZ 01.06.2019 –

Sportowego w Sławoborzu Urząd Gminy 31.12.2022 r. - Budowa Centrum Edukacji, Kultury Sławoborze i Sportu

Opis projektu oraz uzasadnienie potrzeby jego realizacji

Do problemów zidentyfikowanych na podobszarze rewitalizacji w Sławoborzu 3 należą degradacja przestrzeni, brak integracji

145

mieszkańców oraz niedostateczna oferta spędzania czasu pozalekcyjnego skierowana dla dzieci i młodzieży oraz osób starszych. Jednak sama organizacja nowych form aktywności społecznej i fizycznej nie będzie wystarczająca bez przeprowadzenia niezbędnych remontów i modernizacji obiektów użyteczności publicznej, w której będą one świadczone. Jednym z najpopularniejszych miejsc wśród mieszkańców podobszaru rewitalizacji jest stadion sportowy w Sławoborzu – odbywają się na nim różnego rodzaju wydarzenia sportowe i rozrywkowe, służy również lokalnym klubom sportowym. Infrastruktura stadionu i urządzenia sportowe nie były modernizowane już od wielu lat ze względu na brak środków finansowych, przez co ich stan techniczny nie jest adekwatny do potrzeb i wymagań użytkowników. Dodatkowo, stadion nie jest wyposażony w podstawowe zaplecze socjalne, tj. szatnie dla zawodników, prysznice czy pomieszczenie dla trenerów. Biorąc pod uwagę, że należy również zapewnić nowe siedziby dla OSP Sławoborze oraz Policji zdecydowano, że niniejszy projekt będzie składał się z dwóch zadań: modernizacji stadionu sportowego w Sławoborzu oraz budowie przy nim Centrum Edukacji, Kultury i Sportu.

Modernizacja Stadionu w Sławoborzu będzie polegać na:

- wymianie trybun

- instalacji monitoringu

- wymianie nawierzchni boiska

- modernizacji bieżni

- zastosowaniu nowoczesnego oświetlenia ledowego

- dostosowaniu do potrzeb osób niepełnosprawnych (podjazdy, futryny bezprogowe, windy)

146

Budowa Centrum Edukacji, Kultury i Sportu przy stadionie sportowym w Sławoborzu będzie polegać na:

- budowie wolnostojącego obiektu jednokondygnacyjnego z poddaszem dla klubu sportowego, Policji, OSP i na potrzeby społeczności lokalnej – siedzibę będzie tam mieć Centrum Integracji Młodzieży

- przystosowaniu obiektu do potrzeb osób niepełnosprawnych

- aranżacji terenu otaczającego (ławki, ścieżki, kosze).

Realizacja niniejszego projektu przyczyni się do poprawy jakości przestrzeni publicznej poprzez wzrost estetyki, funkcjonalności i dostępności do obiektów i przestrzeni. Zostaną również zaspokojone potrzeby mieszkańców podobszaru rewitalizacji w Sławoborzu wynikające z potrzeby dostępu do wysokiej jakości infrastruktury sportowej odpowiadającej ich zainteresowaniom oraz pozostałej infrastruktury społecznej służącej zapewnieniu bezpieczeństwa Gminy i rozwojowi wspólnoty lokalnej. Na etapie eksploatacji obiektu na stadionie będą organizowane imprezy kulturalno – sportowe o zasięgu lokalnym i ponadlokalnym oraz zajęcia sportowe dla gminnych sekcji sportowych i pozostałych grup. W Centrum Edukacji, Kultury i Sportu będą miały siedzibę Klub Sportowy „Pomorzanin”, Policja i Straż Pożarna. Zlokalizowana tam będzie również świetlica wiejska, w której będą się odbywać zajęcia społeczno-kulturalne oraz gdzie siedzibę będzie mieć Centrum Integracji Młodzieży oraz Stowarzyszenie Emerytów „OPTYMIŚCI”. Rezultatem projektu będzie podniesienie jakości życia mieszkańców oraz dostępu, funkcjonalności i estetyki obiektów infrastruktury społecznej.

POWIĄZANIA Z INNYMI PROJEKTAMI REWITALIZACYJNYMI:

- projekt 1: Centrum Integracji Młodzieży

- projekt 2: Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla dzieci i młodzieży

147

- projekt 3: Aktywna jesień życia Seniorów

- projekt 5: Integracja społeczności lokalnych na podobszarach rewitalizacji

Cele projektu

Celem projektu jest:

- Poprawa stanu infrastruktury sportowej na terenie podobszaru rewitalizacji Sławoborze

- Zapewnienie bazy sportowej o wysokim standardzie dostępnej do użytku dla wszystkich organizacji sportowych działających na terenie podobszaru rewitalizacji Sławoborze

- Zachęcenie mieszkańców podobszarów rewitalizacji do aktywności fizycznej

- Zwiększenie dostępu do aktywnych form wypoczynku i rekreacji oraz integracji mieszkańców

- Podniesienie jakości zdegradowanej i nieatrakcyjnej przestrzeni publicznej wokół stadionu

REALIZUJE CELE I KIERUNKI PROGRAMU REWITALIZACJI:

Cel 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, kierunek działań 1.2. Integracja społeczności lokalnej.

Cel 2. Podniesienie jakości przestrzeni publicznej, kierunek działań 2.1. Stworzenie atrakcyjnych miejsc spędzania czasu wolnego.

Oddziaływanie na tereny nieobjęte rewitalizacją

Na terenie stadionu będą odbywać się wydarzenia na skalę gminną i ponadgminną, będą z niego też korzystać osoby mieszkające

148

poza wyznaczonym podobszarem rewitalizacji.

Udział interesariuszy

Ze względu na charakter projektu w fazie inwestycyjnej nie przewiduje się udziału interesariuszy. Dopuszcza się jednak udział interesariuszy w formie wolontariatu przy prostych pracach porządkowych typu sadzenie nowej roślinności.

Rezultaty realizacji projektu wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia

Wskaźniki produktu Źródło danych i sposób Wartość bazowa Wartość docelowa dla obszaru pomiaru dla obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- powierzchnia zmodernizowanego Urząd Gminy Sławoborze/na 0 1,96 ha stadionu: 1,96 ha podstawie raportów zdawczo- odbiorczych

- powierzchnia nowo powstałego Urząd Gminy Sławoborze/na 0 0,13 ha obiektu (Centrum Kultury, Edukacji i podstawie raportów zdawczo- Sportu): 0,13 ha odbiorczych

Wskaźniki rezultatu Źródło danych i sposób Wartość bazowa Wartość docelowa dla obszaru dla obszaru

149

pomiaru rewitalizacji rewitalizacji

Odsetek osób pozytywnie Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 Przynajmniej 80% ocen pozytywnych oceniających stan infrastruktury podstawie wyników badań sportowej ankietowych

Liczba zorganizowanych wydarzeń Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 10 szt. /rok sportowych podstawie zarządcy stadionu

Liczba uczestników wydarzeń Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 60 os./1 wydarzenie sportowych podstawie raportu organizatora wydarzenia

Odsetek osób pozytywnie Urząd Gminy Sławoborze/ na 0 Przynajmniej 80% ocen pozytywnych oceniających dostęp do form podstawie wyników badań wypoczynku i rekreacji ankietowych

150

7.3. PROJEKTY REALIZOWANE NA PODOBSZARZE REWITALIZACJI SŁOWIEŃSKO

Obszar rewitalizacji Słowieńsko dz. nr 68/7, 71/17 PROJEKT GŁÓWNY

Tytuł projektu 8 Budowa Orlika i altany integracyjnej w Słowieńsku

Zakres zadań Podmiot realizujący Szacowane koszty Potencjalne źródła Ramy czasowe finansowania

- budowa boiska typu Orlik + Urząd Gminy Sławoborze 230.000,00 zł RPO WZ 01.06.2019 – siłowni zewnętrznej 31.12.2021 r. Urząd Gminy - budowa altany integracyjnej Sławoborze

Opis projektu oraz uzasadnienie potrzeby jego realizacji

Oprócz zjawisk kryzysowych w sferze społecznej na podobszarze rewitalizacji w Słowieńsku zidentyfikowano problemy przestrzenno-funkcjonalne, a dokładniej brak miejsc integracji, rekreacji i wypoczynku. Wysokiej jakości przestrzenie, wyposażone w urządzenia i obiekty służące realizacji celów mieszkańców zachęcają członków społeczności lokalnej do przebywania w nich, a jednocześnie nawiązywania relacji międzyludzkich. Ich brak sprawia, że życie we wsi i więzi sąsiedzkie zamierają, członkowie społeczności lokalnej coraz rzadziej podejmują wspólne działania.

Celem projektu jest stworzenie miejsc integracji i rekreacji, które zachęcą mieszkańców do przebywania w przestrzeni miejscowości

151

oraz pozwolą na organizację wydarzeń integracyjnych. Boisko sportowe wraz z towarzyszącą mu siłownią zewnętrzną pozwolą na rozwijanie zainteresowań sportowych i poprawę zdrowia mieszkańców, natomiast budowa altany, w której będą odbywać się spotkania sąsiedzkie, w połączeniu z planowanymi do realizacji projektami społecznymi przyczyni się do podniesienia poziomu integracji mieszkańców. Rezultatem projektu będzie zwiększenie zaufania miedzy członkami wspólnoty wiejskiej, zwiększenie aktywności społecznej, stworzenie atrakcyjnego i odpowiadającego potrzebom mieszkańców miejsca spotkań.

POWIĄZANIA Z INNYMI PROJEKTAMI REWITALIZACYJNYMI:

- projekt 2: Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla dzieci i młodzieży

- projekt 3: Aktywna jesień życia Seniorów

- projekt 5: Integracja społeczności lokalnych na podobszarach rewitalizacji

Cele projektu

Celem projektu jest: - Stworzenie infrastruktury sportowej na terenie podobszaru rewitalizacji Słowieńsko, - Zachęcenie mieszkańców do aktywności fizycznej, - Zwiększenie dostępu do aktywnych form wypoczynku i rekreacji, - Podniesienie jakości przestrzeni publicznej, zaspokojenie potrzeb mieszkańców, - Zwiększenie poziomu integracji społeczności lokalnej. REALIZUJE CELE I KIERUNKI PROGRAMU REWITALIZACJI:

152

Cel 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, kierunek działań 1.2. Integracja społeczności lokalnej. Cel 2. Podniesienie jakości przestrzeni publicznej, kierunek działań 2.1. Stworzenie atrakcyjnych miejsc spędzania czasu wolnego.

Oddziaływanie na tereny nieobjęte rewitalizacją

Projekt nie będzie oddziaływał na tereny nieobjęte rewitalizacją

Udział interesariuszy

Ze względu na charakter projektu w fazie inwestycyjnej nie przewiduje się udziału interesariuszy. Ewentualne działania wspierające jakie mogą podjąć beneficjenci to proste prace porządkowe wokół infrastruktury po zakończeniu fazy inwestycyjnej

Rezultaty realizacji projektu wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia

Wskaźniki produktu Źródło danych i sposób Wartość bazowa dla Wartość docelowa dla obszaru pomiaru obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba nowo powstałych Urząd Gminy Sławoborze/na 0 3 szt. obiektów podstawie raportów zdawczo- odbiorczych

Wskaźniki rezultatu Źródło danych i sposób Wartość bazowa dla Wartość docelowa dla obszaru pomiaru obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba osób korzystających z Urząd Gminy Sławoborze/na 0 15 os./dzień powstałych obiektów (średnio na podstawie raportu sołtysa dzień)

153

7.4. PROJEKTY REALIZOWANE NA PODOBSZRZE REWITALIZACJI SIDŁOWO

Obszar rewitalizacji Sidłowo dz. nr 109/19 PROJEKT GŁÓWNY

Tytuł projektu 9 Budowa infrastruktury sportowej w Sidłowie

Zakres zadań Podmiot realizujący Szacowane koszty Potencjalne źródła Ramy czasowe finansowania

- budowa boiska typu Orlik Urząd Gminy Sławoborze 230.000,00 zł RPO WZ 01.06.2019 – 31.12.2021 r. - budowa siłowni zewnętrznej PROW Urząd Gminy Sławoborze

Opis projektu oraz uzasadnienie potrzeby jego realizacji

Podobnie jak w przypadku podobszaru rewitalizacji w Słowieńsku, również w Sidłowie problemem przestrzenno-funkcjonalnym jest brak dostępu do miejsc spotkań i rekreacji. Brak dostępu do obiektów infrastruktury społecznej i odpowiednio zagospodarowanych terenów publicznych powoduje, że mieszkańcy podobszaru rewitalizacji coraz rzadziej się spotykają, a istniejące więzi społeczne ulegają rozluźnieniu. W związku z rosnącą liczbą seniorów i dzieci na podobszarze rewitalizacji konieczne jest również zapewnienie tym grupom wiekowym możliwości rozwoju zainteresowań i jak najczęstszych kontaktów społecznych. Umożliwi to osobom starszym utrzymanie dobrej kondycji mentalnej i fizycznej przez dłuższy okres życia, a dzieciom (i ich opiekunom) możliwość nawiązywania nowych relacji z otoczeniem. Rozbudowa bazy sportowej pozwoli także na organizację nowych form spędzania czasu wolnego organizowanych dla mieszkańców – możliwa będzie m.in. organizacja zajęć sportowych dla dzieci oraz imprez dla dorosłych na wolnym powietrzu. W ramach projektu powstaną nowe obiekty sportowe, na których będą się odbywać imprezy lokalne na świeżym powietrzy, zabawy sportowe oraz zajęcia dla dzieci i osób starszych. Projekt ma na celu stworzenie bazy infrastrukturalnej do prowadzenia działań społeczno – kulturalnych, które przyczynią się do ograniczenia problemów społecznych występujących na podobszarze rewitalizacji w Sidłowie oraz poprawę kondycji

154

zdrowotnej mieszkańców. POWIĄZANIA Z INNYMI PROJEKTAMI REWITALIZACYJNYMI: - projekt 2: Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla dzieci i młodzieży - projekt 3: Aktywna jesień życia Seniorów - projekt 5: Integracja społeczności lokalnych na podobszarach rewitalizacji

Cele projektu

Celem projektu jest: - Poprawa stanu infrastruktury sportowej na terenie podobszaru rewitalizacji Sidłowo - Zachęcenie mieszkańców do aktywności fizycznej - Zwiększenie dostępu do aktywnych form wypoczynku i rekreacji - Podniesienie jakości przestrzeni publicznej, zaspokojenie potrzeb mieszkańców REALIZUJE CELE I KIERUNKI PROGRAMU REWITALIZACJI: Cel 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, kierunek działań 1.2. Integracja społeczności lokalnej. Cel 2. Podniesienie jakości przestrzeni publicznej, kierunek działań 2.1. Stworzenie atrakcyjnych miejsc spędzania czasu wolnego.

Oddziaływanie na tereny nieobjęte rewitalizacją

Projekt nie będzie oddziaływał na tereny nieobjęte rewitalizacją

Udział interesariuszy

Rezultaty realizacji projektu wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia

Wskaźniki produktu Źródło danych i sposób Wartość bazowa dla Wartość docelowa dla obszaru pomiaru obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba nowo powstałych Urząd Gminy Sławoborze/na 0 2 szt. obiektów podstawie raportu sołtysa

Wskaźniki rezultatu Źródło danych i sposób Wartość bazowa dla Wartość docelowa dla obszaru pomiaru obszaru rewitalizacji rewitalizacji

- liczba osób korzystających z Urząd Gminy Sławoborze/na 0 15 os./dziennie powstałych obiektów podstawie raportu sołtysa

156

8. INDYKATYWNE RAMY FINANSOWE

Realizacja celów oraz działań zawartych w Programie Rewitalizacji Gminy Sławoborze uzależniona jest od środków finansowych, którymi Gmina dysponuje i które może pozyskać ze źródeł zewnętrznych.

Zestawienie projektów stanowi tzw. indykatywną listę projektów głównych i uzupełniających. Indykatywny charakter listy oznacza, iż podane w niej informacje dotyczące poszczególnych projektów mają charakter orientacyjny i są odzwierciedleniem najlepszej wiedzy w momencie tworzenia listy. Dopuszczalne są̨ więc modyfikacje wartości projektów, a realizacja poszczególnych zadań będzie uzależniona od możliwości finansowych podmiotów i instytucji odpowiedzialnych za ich wdrażanie. Indykatywne ramy finansowe w odniesieniu do podstawowych projektów rewitalizacyjnych zostały przedstawione w poniższej tabeli.

Tabela 42: Indykatywne ramy finansowe

Szacunkowy Potencjalne źródła Nazwa projektu koszt finansowania

RPO WZ Centrum Integracji Młodzieży 150.000,00 zł Urząd Gminy Sławoborze POWER

Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla dzieci i RPO WZ 100.000,00 zł młodzieży Urząd Gminy Sławoborze

RPO WZ Aktywna jesień życia Seniorów 150.000,00 zł Urząd Gminy Sławoborze

RPO WZ Urząd Gminy Sławoborze Rozwój usług opiekuńczych na 150.000,00 zł podobszarach rewitalizacji Program „Opieka 75+” Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

RPO WZ Integracja społeczności lokalnych na 100.000,00 zł Urząd Gminy Sławoborze podobszarach rewitalizacji Fundusze sołeckie

157

RPO WZ Aktywizacja osób bezrobotnych 200.000,00 zł Urząd Gminy Sławoborze

Modernizacja stadionu sportowego w RPO WZ Sławoborzu wraz z budową Centrum 2.400.000,00 zł Edukacji, Kultury i Sportu Urząd Gminy Sławoborze

Budowa Orlika i altany integracyjnej w RPO WZ 230.000,00 zł Słowieńsku Urząd Gminy Sławoborze

Budowa infrastruktury sportowej w RPO WZ 230.000,00 zł Sidłowie Urząd Gminy Sławoborze

Suma 3.710.000,00 zł

Źródło: opracowanie własne

Przedstawione w tabeli powyżej indykatywne ramy finansowe zakładają, że całkowity koszt działań podejmowanych w ramach rewitalizacji będzie wynosił ok. 3 710 000 zł. Maksymalna wartość dofinansowania jaką można pozyskać z funduszy europejskich stanowi ok. 78% wartości tej sumy. Trzeba jednak brać pod uwagę, że maksymalne dofinansowanie projektów zdarza się bardzo rzadko, dlatego suma środków finansowych jaką Gmina Sławoborze będzie musiała pozyskać w ramach uzupełnienia z pewnością będzie wyższa niż 816 200 zł. W takim wypadku stanie się konieczne pozyskanie środków z innych źródeł publicznych lub prywatnych.

Urząd Gminy Sławoborze zapewni swój wkład własny w realizacji każdego projektu rewitalizacyjnego, będzie jednak pozyskiwał środki finansowe z innych źródeł, m.in.:

• Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020 (RPO WZ) - główne wsparcie realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych ujętych w PR zapewni Działanie 9.3 – Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich oraz pozostałe działania Programu, w szczególności realizowane w ramach priorytetów inwestycyjnych bezpośrednio związanych z rewitalizacją, • Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2014 - 2020 – ma na celu poprawę konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie 158

zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. W ramach działań rewitalizacyjnych pozyskiwane fundusze będą przeznaczane na realizację szóstego priorytetu unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 – 2020 - zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich, • POWER - Program Wiedza Edukacja Rozwój jest finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz ze środków specjalnej linii budżetowej Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych, a także z budżetu państwa. Na realizację Programu przeznaczone zostanie ponad 5,4 mld euro, w tym ponad 2 mld euro na wsparcie osób młodych. Program wspiera aktywizację osób młodych poniżej 30 roku życia pozostających bez zatrudnienia, szkolnictwo wyższe, innowacje społeczne, mobilność i współpracę ponadnarodową, a także reformy w obszarach zatrudnienia, włączenia społecznego, edukacji, zdrowia i dobrego rządzenia, • Program „Opieka 75+” Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – w ramach programu gminy mogą skorzystać z dofinansowania ze środków budżetu państwa na świadczenie usług opiekuńczych oraz specjalistycznych usług opiekuńczych. Strategicznym celem programu jest poprawa dostępności do usług opiekuńczych oraz specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób samotnych, starszych w wieku 75 lat i więcej. • Fundusze sołeckie – oczekuje się, że będą to niewielkie środki finansowe przeznaczane na małe zadania, spełniające konkretne oczekiwania, budujące społeczny kapitał zmian i tożsamość lokalną.

9. MECHANIZMY ZAPEWNIENIA KOMPLEMENTARNOŚCI PROJEKTÓW REWITALIZACYJNYCH

9.1. KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA

Zaproponowane przedsięwzięcia rewitalizacyjne, zarówno te podstawowe, jak i uzupełniające, zaplanowane zostały w taki sposób, aby nie dopuścić do

159

przenoszenia zidentyfikowanych problemów na inne obszary bądź też do występowania niepożądanych efektów społecznych np. takich jak wykluczenie. Ponadto prowadzone będą działania ukierunkowane na integrację społeczną oraz poprawienie jakości i atrakcyjności przestrzeni publicznych. Kształt obszarów rewitalizacji oraz charakter projektów mają na celu wywieranie pozytywnego wpływu nie tylko na obszar rewitalizowany, ale także na pozostałą część obszaru zdegradowanego oraz resztę Gminy.

Projekty rewitalizacyjne realizowane będą na obszarze rewitalizacji w miejscowościach Sławoborze, Sidłowo i Słowieńsko. Działania te mają wspólny cel: podniesienie jakości życia mieszkańców oraz ich zaangażowania w życie społeczności lokalnej poprzez działania społeczne wsparte działaniami inwestycyjnymi.

160

Rysunek 19: Miejsca realizacji projektów rewitalizacyjnych

Źródło: opracowanie własne 161

9.2. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA

Proponowane przedsięwzięcia rewitalizacyjne zaprojektowane zostały w taki sposób, aby dopełniały się wzajemnie pod względem tematycznym, dzięki czemu program rewitalizacji będzie oddziaływał na podobszary rewitalizacji we wszystkich aspektach. Zaplanowane działania mają przede wszystkim spełniać wyznaczone kierunki działań, które pozwolą osiągnąć cele strategiczne, a tym samym umożliwić rozwój społeczno – gospodarczy Gminy Sławoborze.

Zaplanowane do realizacji projekty w ramach programu rewitalizacji będą oddziaływały przede wszystkim na sferę społeczną oraz, w nieco mniejszym stopniu, na sferę przestrzenno-funkcjonalną oraz gospodarczą.

• Na sferę społeczną będą wpływać projekty: „Centrum Integracji Młodzieży” (rozwijanie aktywności społecznej, włączenie społeczne młodzieży, zapobieganie przejmowaniu negatywnych wzorców), „Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla dzieci i młodzieży” (integracja dzieci i młodzieży, rozwijanie zainteresowań, poprawa sytuacji w rodzinie), „Aktywna jesień życia Seniorów” (zapobieganie wykluczeniu społecznemu osób starszych, podniesienie jakości ich życia”), „Rozwój usług opiekuńczych na podobszarach rewitalizacji” (podniesienie jakości życia seniorów oraz opiekunów nieformalnych niesamodzielnych osób starszych), „Integracja społeczności lokalnych na podobszarach rewitalizacji” (integracja mieszkańców, zapobieganie wykluczeniu społecznemu), „Aktywizacja osób bezrobotnych” (walka z bezrobociem, zapobieganie negatywnym konsekwencjom społecznym wynikającym z bezrobocia), • Na sferę gospodarczą będą wpływać projekty: „Centrum Integracji Młodzieży” (zapobieganie bezrobociu wśród osób do 25. roku życia, przygotowanie młodzieży do pracy), „Aktywizacja osób bezrobotnych” (walka z bezrobociem i niskim poziomem przedsiębiorczości), • Na sferę przestrzenno-funkcjonalną będą wpływać projekty: „Modernizacja stadionu sportowego w Sławoborzu wraz z budową 162

Centrum Edukacji, Kultury i Sportu” (zwiększenie dostępu do infrastruktury sportowej i społeczno-kulturalnej, podniesienie estetyki przestrzeni, zwiększenie funkcjonalności istniejącego obiektu), „Budowa Orlika i altany integracyjnej w Słowieńsku” (stworzenie miejsca integracji mieszkańców, zwiększenie dostępu do infrastruktury społecznej, integracja mieszkańców, zwiększenie aktywności fizycznej społeczności), „Budowa infrastruktury sportowej w Sidłowie” (zwiększenie dostępu do infrastruktury sportowej, podniesienie funkcjonalności przestrzeni, integracja mieszkańców, zwiększenie aktywności fizycznej społeczności).

Poniżej przedstawiono w formie graficznej, które projekty realizują poszczególne cele i kierunki programu rewitalizacji.

Tabela 43: Powiązania między celami i kierunkami programu rewitalizacji a zaplanowanymi projektami

Cel strategiczny 2: Cel strategiczny 1: Przeciwdziałanie Nazwa projektu Podniesienie jakości wykluczeniu społecznemu przestrzeni publicznej

Kierunek 1.1. Kierunek 1.2. Kierunek 2.1. Poprawa Integracja Stworzenie atrakcyjnych

sytuacji społeczności miejsc spędzania czasu rodziny lokalnej wolnego

Centrum Integracji Młodzieży

Zajęcia integracyjno- rozwojowe dla dzieci i młodzieży

Aktywna jesień życia Seniorów

Rozwój usług opiekuńczych na

podobszarach rewitalizacji

Integracja społeczności lokalnych na podobszarach rewitalizacji

163

Aktywizacja osób

bezrobotnych

Modernizacja stadionu sportowego w Sławoborzu

wraz z budową Centrum Edukacji, Kultury i Sportu

Budowa Orlika i altany

integracyjnej w Słowieńsku

Budowa infrastruktury

sportowej w Sidłowie

Źródło: opracowanie własne

W programie rewitalizacji Gminy Sławoborze występują również projekty zintegrowane, tj. łączące działania o charakterze społecznym (tzw. projekty „miękkie”) oraz inwestycyjnym (tzw. projekty „twarde”). Są to:

• Projekt „Modernizacja stadionu sportowego w Sławoborzu wraz z budową Centrum Edukacji, Kultury i Sportu” jest zintegrowany z projektami: „Centrum Integracji Młodzieży”, „Zajęcia integracyjno- rozwojowe dla dzieci i młodzieży”, „Aktywna jesień życia seniorów”, „Integracja społeczności lokalnych na podobszarach rewitalizacji”. Na powstałej infrastrukturze sportowej i w budynku, w którym będzie się mieścić Centrum Edukacji, Kultury i Sportu realizowane będą wymienione projekty społeczne • Projekt „Budowa Orlika i altany integracyjnej” jest zintegrowany z projektami: „Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla dzieci i młodzieży”, „Aktywna jesień życia seniorów”, „Integracja społeczności lokalnych na podobszarach rewitalizacji”. Na powstałej infrastrukturze realizowane będą wymienione projekty społeczne. • Projekt Budowa infrastruktury sportowej jest zintegrowany z projektami: „Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla dzieci i młodzieży”, „Aktywna jesień życia seniorów”, „Integracja społeczności lokalnych na podobszarach

164

rewitalizacji”. Na powstałej infrastrukturze realizowane będą wymienione projekty społeczne.

9.3. KOMPLEMENTARNOŚĆ MIĘDZYOKRESOWA

W okresie finansowym 2007-2013 Gmina Sławoborze realizowała następujące projekty, na które otrzymała dofinansowanie ze środków unijnych:

• Szkoła dla Ciebie – wyrównywanie szans edukacyjnych w gminie Sławoborze – Program Operacyjny Kapitał Ludzki (POKL), działanie 9.5, dofinansowanie w wysokości 28 322,00 zł, • Uczyć się i rozwijać z indywidualizacją – POKL, działanie 9.1, dofinansowanie w wysokości 50 089,65 zł • Bajkowa kraina - POKL, działanie 9.1, dofinansowanie w wysokości 440 809,83 zł • Udany start to szansa na lepszą przyszłość – POKL, działanie 9.1, dofinansowanie w wysokości 750 259,30 zł • Wiedza szansą dla Ciebie – POKL, działanie 7.1, dofinansowanie w wysokości 753 248,10 zł • Nasz paszport do jutra – to poznanie świata na wiele sposobów - POKL, działanie 9.1, dofinansowanie w wysokości 863 622,95 zł

Wszystkie wymienione powyżej projekty dotyczyły zwiększania wiedzy i umiejętności dzieci oraz rozwijania ich zainteresowań. Komplementarność z powyższych z projektami rewitalizacyjnymi zostanie zapewniona poprzez zachowanie ciągłości tematycznej. Z wymienionymi powyżej działaniami będą komplementarne następujące projekty rewitalizacyjne:

• Centrum Integracji Młodzieży • Zajęcia integracyjno-rozwojowe dla dzieci i młodzieży poprzez realizowanie zadań z zakresu rozwoju umiejętności i zainteresowań wśród dzieci i młodzieży. W sposób pośredni z projektami realizowanymi w okresie 2007- 2013 komplementarne są także projekty:

• Modernizacja stadionu sportowego w Sławoborzu wraz z budową Centrum Edukacji, Kultury i Sportu 165

• Budowa Orlika i altany integracyjnej w Słowieńsku • Budowa infrastruktury sportowej w Sidłowie poprzez zapewnienie bazy infrastrukturalnej gdzie przynajmniej częściowo będą realizowane projekty społeczne mające na celu rozwój umiejętności i zainteresowań dzieci i młodzieży.

9.4. KOMPLEMENTARNOŚĆ ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA

Komplementarność źródeł finansowanie zostanie zapewniona poprzez połączenie wsparcia finansowego z Unii Europejskiej (z EFRR, EFS) oraz źródeł publicznych i prywatnych.

W ramach Europejskiego Funduszu Społecznego gmina może otrzymać pomoc ukierunkowaną na:

1. Wsparcie dla liderów i animatorów lokalnych, 2. Organizowanie grup samopomocowych, grup wsparcia i grup edukacyjnych, 3. Wzmacnianie kompetencji społecznych i zawodowych, 4. Wsparcie inicjatyw partnerskich oraz tworzenie nowych i wzmacnianie funkcjonujących partnerstw lokalnych.

W ramach wsparcia uzupełniającego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na działania takie jak:

1. Zagospodarowanie przestrzeni miejskich, w tym przebudowa i remont obiektów wraz z zagospodarowaniem przyległego otoczenia, przyczyniające się do likwidacji istotnych problemów gospodarczych lub społecznych na obszarze rewitalizowanym, 2. Remont zdegradowanych budynków wraz z zagospodarowaniem przyległego otoczenia przyczyniające się do likwidacji istotnych problemów gospodarczych lub społecznych na obszarze rewitalizowanym.

Wśród źródeł publicznych można wyróżnić:

166

1. Budżet Gminy, 2. Programy rządowe, 3. Fundusze celowe, 4. Programy i fundusze wojewódzkie, 5. Fundusze europejskie zdefiniowane w programach operacyjnych województwa i krajowych.

Do środków prywatnych zaliczają się:

1. Kredyty i pożyczki, 2. Leasing, 3. Emisja obligacji komunalnych, 4. Gwarancje bankowe, 5. Środki własne inwestorów prywatnych.

9.5. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNO-INSTYTUCJONALNA

Komplementarność proceduralno-instytucjonalna zapewniona jest dzięki odpowiednim zaprojektowaniu systemu zarządzania programem rewitalizacji. Wymaga zapewnienia efektywnego współdziałania różnych instytucji oraz wzajemne uzupełnianie się i spójność procedur. Komplementarność ta zapewniona zostanie przez system zarządzania programem, oparty na strukturach Zespołu ds. Rewitalizacji, którego trzon stanowić będą pracownicy Urzędu Gminy Sławoborze.

System ten zapewni ponadto partycypację interesariuszy procesu rewitalizacji, która została szczegółowo opisana w rozdziałach 11: „System wdrażania programu rewitalizacji” oraz 12: „System monitoringu i oceny skuteczności działań”.

Procedura tworzenia i realizacji założeń programu rewitalizacji jest taka sama jak w przypadku innych dokumentów gminnych. Model zarządzania strategicznego Gminy Sławoborze jest zgodny z podstawowymi zasadami planowania strategicznego, który w literaturze jest przedstawiany jako cykl: analiza (diagnoza) → planowanie → wdrażanie → ocena → korekta i aktualizacja planów. Zgodnie z powyższym dla każdego dokumentu opracowanego dla gminy, w tym niniejszego program rewitalizacji, sporządzono diagnozę stanu gminy, która pozwala na

167

określenie problemów występujących na terytorium jednostki oraz stanowi punkt wyjścia do tworzenia założeń programowych. Na etapie planowania prowadzona jest współpraca różnych podmiotów: pracowników Urzędu Gminy, instytucji publicznych i prywatnych, mieszkańców i innych. Podczas warsztatów, konsultacji specjalnie powołany zespół ds. opracowania dokumentu strategicznego (dalej nazywany Zespołem) przedstawia dotychczasowe ustalenia, proponowane działania oraz prowadzi dyskusje. Zebrane uwagi są następnie uwzględniane w projekcie dokumentu.

Po opracowaniu i uchwaleniu programu strategicznego następuje procedura jego wdrażania, realizacji, monitorowania i ewaluacji, która spoczywa gestii Wójta Gminy Sławoborze wspieranego przez powołany wcześniej zespół.

Dzięki wiedzy pracowników Urzędu Gminy na temat wprowadzanych w Gminie programów i uchwał oraz sposobów i zakresu ich realizacji, możliwe będzie takie dobieranie projektów, aby spełniały one wszystkie wymagania prawne oraz uzupełniały się pod względem tematycznym, przestrzennym i czasowym.

10. MECHANIZMY WŁĄCZENIA PODMIOTÓW I GRUP W PROCES REWITALIZACJI

Ważnym elementem każdego programu rewitalizacji jest aktywne włączenie zainteresowanych podmiotów: mieszkańców, przedsiębiorców oraz innych zainteresowanych grup w proces rewitalizacji.

W ramach konsultacji społecznych zorganizowano spotkania wiejskie w 14 miejscowościach sołeckich. O konsultacjach poinformowano odbiorców w sposób zwyczajowo przyjęty na terenie Gminy Sławoborze: poprzez stronę internetową Gminy, zamieszczenie ogłoszenia w prasie lokalnej oraz wywieszenie ogłoszeń na tablicach informacyjnych w każdej miejscowości. Aby poszerzyć grono odbiorców zastosowano dotychczas niewykorzystane formy przekazu: informację o spotkaniach przekazano do parafii z prośbą o ich obwieszczenie podczas ogłoszeń parafialnych, powiadomiono również lokalne organizacje pozarządowe i grupy nieformalne z prośbą o przekazanie informacji swoim członkom.

168

Tematem spotkań było omówienie wyników diagnozy sytuacji społeczno- gospodarczej Gminy przeprowadzonej na potrzeby opracowania Programu Rewitalizacji oraz poznanie potrzeb i oczekiwań mieszkańców co do planowanych działań rewitalizacyjnych.

Tabela 44: Data przeprowadzonych spotkań społecznych w celu konsultacji diagnozy do PR

Lp. Nazwa sołectwa Data spotkania

1. Biały Zdrój 14.09.2017

2. Ciechnowo 14.09.2017

3. Jastrzębniki 25.09.2017

4. Krzecko 20.09.2017

5. Międzyrzecze 26.09.2017

6. Mysłowice 22.09.2017

7. Powalice 26.09.2017

8. Poradz 14.09.2017

9. Rokosowo 23.09.2017

10. Sidłowo 18.09.2017

11. Sławoborze 27.09.2017

12. Słowenkowo 15.09.2017

13. Słowieńsko 26.09.2017

14. Ślepce 17.09.2017

Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

W spotkaniach wiejskich wzięli udział przedstawiciele Urzędu Gminy Sławoborze, sołtysi oraz członkowie Rady Sołeckiej poszczególnych sołectw. Frekwencja w czasie konsultacji społecznych była niska – oprócz osób prowadzących spotkania pojawiało się od 2-10 innych mieszkańców danej jednostki. 169

Niska frekwencja jest prawdopodobnie wynikiem małej aktywności społeczności lokalnej Gminy. Warto jednak w przypadku przyszłych konsultacji poszukiwać nowych dróg informowania i zapraszania potencjalnych uczestników.

Struktura spotkań opierała się na tym samym scenariuszu: w ramach wstępu przedstawiono czym jest rewitalizacja i na czym polega. Następnie omówiono wyniki przeprowadzonej diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy i poproszono uczestników o wypowiedzenie się w tej kwestii. Zwrócono uwagę na:

• Niezadawalający system transportu publicznego – wielu mieszkańców, nieposiadających własnych środków transportu ma problemy z dotarciem do innych miejscowości ponieważ komunikacja autobusowa jeździ za rzadko (najczęściej dwa razy na dzień – rano i popołudniu/wieczorem). Z tego względu mieszkańcy mają ograniczone możliwości korzystania z usług świadczonych w innych jednostkach; • Brak infrastruktury społecznej i terenów publicznych, zwłaszcza obiektów sportowych – dostęp do infrastruktury społecznej jest ograniczony ze względu na transport publiczny, ale także ze względu na braki w infrastrukturze samych miejscowości: nie wszystkie sołectwa posiadają świetlicę wiejską czy urządzone tereny zieleni i przestrzenie publiczne, w których mieszkańcy mogliby przebywać. W związku z promowaniem zdrowego stylu życia społeczności lokalne zwracają uwagę na brak infrastruktury sportowej w miejscu zamieszkania.

Spostrzeżenia uczestników konsultacji zostały wzięte pod uwagę przy dalszych pracach nad diagnozą i założeniami programu rewitalizacji.

W dalszej kolejności poproszono uczestników o zaproponowanie działań jakie chcieliby, aby były podjęte w ich miejscowościach. Analizując zebrane pomysły należy stwierdzić, iż mieszkańcy zwracają szczególną uwagę na sferę przestrzenno- funkcjonalną i techniczną. Podczas spotkania w miejscowości Ciechnowo nie zgłoszono żadnych propozycji.

170

Tabela 45: Działania zaproponowane przez uczestników spotkań wiejskich

Miejsce spotkania Działania zaproponowane przez uczestników wiejskiego

Biały Zdrój - budowa boiska sportowego typu Orlik

- zakup i montaż altany drewnianej z infrastrukturą sprzyjającą integracji

Jastrzębniki mieszkańców

- budowa boiska sportowego

- stworzenie miejsca integracji mieszkańców Krzecko - budowa boiska sportowego

- budowa boiska sportowego

Międzyrzecze - budowa altany na cele integracyjne

- budowa siłowni zewnętrznej

- budowa boisk sportowych w miejscowościach Trzciana i Mysłowice

Mysłowice - budowa siłowni zewnętrznych przy boiskach sportowych

- stworzenie miejsca integracji mieszkańców

- budowa boiska sportowego z siłownią zewnętrzną Powalice - stworzenie miejsca integracji mieszkańców

- przebudowa drogi gminnej z miejscowości Poradz do miejscowości Mysłowice

- zakup i montaż altany integracyjnej Poradz - wyposażenie miejscowości Kalina i Poradz w dodatkowe oświetlenie uliczne

- budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowości Poradz

- budowa skweru przy świetlicy wiejskiej w miejscowości Rokosowo

- budowa boiska sportowego Rokosowo - remont drogi na osiedlu mieszkaniowym

- budowa siłowni zewnętrznej

171

- budowa boiska sportowego i siłowni zewnętrznej Sidłowo - remont drogi Sidłowo - Krzecko

- budowa placu zabaw przy Zespole Szkół Publicznych w Sławoborzu

- budowa ciągu pieszo – rowerowego do Zespołu Placówek Specjalnych w Sławoborzu Sławoborze - budowa Centrum Edukacji, Kultury i Sportu na Stadionie Sportowym w Sławoborzu

- modernizacja stadionu sportowego w Sławoborzu

- budowa boiska sportowego i siłowni zewnętrznej Słowenkowo - zakup i montaż altany drewnianej

- budowa boiska sportowego Słowieńsko - zakup i montaż altany drewnianej

- budowa świetlicy wiejskiej Ślepce - budowa boiska sportowego i siłowni zewnętrznej

Źródło: Urząd Gminy Sławoborze

Na podstawie pierwotnie przeprowadzonej delimitacji obszarów zdegradowanych jako jednostki wykazujące największe natężenie zjawisk kryzysowych wskazano sołectwa Rokosowo, Sidłowo i Słowieńsko. W tych jednostkach po przeprowadzeniu konsultacji społecznych odbyto krótkie spacery badawcze. Sołtysi tych miejscowości zwracali uwagę na stan budynków oraz ich otoczenie oraz podawali przykłady innych działań, które mogłyby wpłynąć na poprawę jakości przestrzeni (m.in. wykonanie nasadzeń roślinności, wycięcie niepotrzebnych krzewów).

Wszyscy zainteresowani procesem rewitalizacji mogli również zgłosić swoje uwagi lub propozycje podczas dyżuru telefonicznego pracowników Urzędu Gminy Sławoborze lub podczas dyżuru indywidualnego pracowników w siedzibie Urzędu. Nie wniesiono żadnych uwag i propozycji przy wykorzystaniu tych sposobów.

Po ostatecznym opracowaniu projektu Programu Rewitalizacji poddano go konsultacjom społecznym i dyskusji w dniu 14.11.2017 w Urzędzie Gminy 172

Sławoborze. Przy zastosowaniu takich samych środków przekazu jak przy spotkaniach wiejskich frekwencja ponownie była bardzo mała – oprócz pracowników Urzędu prezentujących założenia dokumentu pojawiło się 10 mieszkańców Gminy. Żaden z uczestników konsultacji nie wniósł uwag co do projektu programu ani nowych propozycji.

Ze względu na liczne uwagi merytoryczne dotyczące projektu programu rewitalizacji skierowane przez Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego konieczne było wprowadzenie licznych zmian. Nowy projekt programu rewitalizacji został poddany konsultacjom społecznym w dniu 24.08.2018 r. Informacja o organizacji konsultacji ponownie została przekazana odbiorcom w sposób zwyczajowo przyjęty w Gminie (obwieszczenie na stronie internetowej, w prasie i na tablicach ogłoszeń w sołectwach). Na spotkaniu konsultacyjnym oprócz pracowników Urzędu Gminy pojawiło się 3 mieszkańców Gminy. Uczestnikom wyjaśniono powód wprowadzenia licznych zmian oraz jakie konkretnie zmiany zaszły. Przedstawiono również nowe granice obszarów zdegradowanych i nową listę projektów rewitalizacyjnych. Uczestnicy konsultacji zostali poproszeni o wskazanie, który z wyznaczonych obszarów zdegradowanych nie zostanie włączony do obszarów rewitalizacji ze względu na limit udziału ludności. Zdecydowali oni o wykluczeniu jednostki Krzecko ze względu na najniższe wartości określające natężenie zjawisk kryzysowych w sferze społecznej oraz ze względu na to, że ich zdaniem działania rewitalizacyjne są bardziej potrzebne w jednostkach Sławoborze 3, Słowieńsko i Sidłowo.

Uczestnicy konsultacji zaakceptowali powód zmian wprowadzonych w projekcie programu rewitalizacji i nie zaproponowali wprowadzenia poprawek do projektu programu.

Włączenie społeczne mieszkańców Gminy będzie się odbywało również na kolejnych etapach realizowania programu rewitalizacji, tj. wdrażaniu, monitoringu i ocenie działań. Zostanie powołany Zespół Roboczy ds. Rewitalizacji (szerzej w rozdz. 11. System wdrażania Programu Rewitalizacji), którego jednym z zadań będzie prowadzenie działań promujących proces rewitalizacji w Gminie Sławoborze oraz informowanie wszystkich grup interesariuszy o planowanych i realizowanych

173

działaniach. W przypadku pojawienia się nowych projektów czy zmian, odbywać się będą konsultacje społeczne, na których zainteresowane podmioty będą mogły się wypowiedzieć. Mieszkańcy oraz pozostali interesariusze rozwoju Gminy będą mieć prawo do uzyskiwania informacji z wykonania poszczególnych przedsięwzięć i celów Programu Rewitalizacji. Informacje na temat stanu realizacji Programu będą udostępniane poprzez stronę internetową Gminy Sławoborze, a także podczas spotkań z różnymi grupami społecznymi, w tym mieszkańcami, przedsiębiorcami, organizacjami pozarządowymi, itp.

Udział interesariuszy planowany jest także w przyszłym procesie wdrażania i monitorowania realizacji postanowień programu rewitalizacji poprzez wnoszenie ich stanowisk co do zadowolenia społecznego z przeprowadzanych procesów oraz przyjmowania ich uwag już w trakcie prowadzonych działań. Należy jednak zastanowić się jak zwiększyć chęć mieszkańców Gminy do udziału w konsultacjach społecznych. Dotychczasowe doświadczenia pracowników Urzędu Gminy w tym zakresie (dotyczących nie tylko rewitalizacji) wskazują na bardzo małe zainteresowanie odbiorców. W przypadku planowania kolejnych spotkań należałoby zwrócić uwagę na to, aby forma konsultacji była interesująca dla mieszkańców, np. w postaci warsztatów zamiast dyskusji. Można także zastosować inne formy przekazu informacji, m.in. poprzez wykorzystanie portali społecznościowych lub rozsyłanie zaproszeń imiennych do wybranej grupy odbiorców.

11. SYSTEM WDRAŻANIA PROGRAMU REWITALIZACJI

System wdrażania PR powiązany jest ze strukturą organizacyjną Urzędu Gminy Sławoborze oraz innych jednostek organizacyjnych. Za program w imieniu Gminy Sławoborze będzie odpowiadał Wójt Gminy Sławoborze przy współpracy z podległymi instytucjami oraz z uwzględnieniem różnych grup interesariuszy, który powoła Zespół Roboczy ds. Rewitalizacji (nazywany dalej Zespołem). W strukturach organizacyjnych Zespołu wchodzą pracownicy Urzędu Gminy Sławoborze i jednostek podległych Urzędowi oraz przedstawiciele lokalnych stowarzyszeń – w sumie 9 osób. Zakres realizowanych przez te osoby zadań w ramach programu i projektów odpowiada ich kompetencjom i kwalifikacjom oraz zakresowi czynności, jakie realizują podczas powierzonych im zadań zawodowych. Taki podział w trakcie 174

realizacji programu umożliwi terminową realizację i rozliczenie projektów, a także utrzymanie ich efektów. Wszystkie osoby wchodzące w skład Zespołu posiadają wieloletnie doświadczenie w pracy w Urzędzie Gminy Sławoborze, podległych im instytucji oraz w pracy na rzecz lokalnych stowarzyszeń, a dzięki przydzieleniu im w ramach realizacji programu i poszczególnych projektów podobnego zakresu wykonywanych czynności będą posiadać szeroką wiedzę na temat powierzonych im zadań. Umożliwi to skuteczną realizację projektów oraz ich efektywność.

W skład Zespołu będą wchodzić osoby, o podanych niżej kompetencjach i zadaniach, które będą realizować w czasie wdrażania programu rewitalizacji:

1. Pełnomocnik (1 osoba). Do kompetencji Pełnomocnika należą m.in. kierowanie pracą zespołu, opracowywanie, wdrażanie i monitoring projektów i programów. Zadaniem Pełnomocnika będzie koordynowanie całego procesu rewitalizacji i pracy członków Zespołu

2. Członkowie:

• Skarbnik Gminy, Referat Finansów (1 osoba). Do kompetencji Skarbnika Gminy Sławoborze należy m.in. opracowywanie projektów budżetu Gminy, kontrasygnata czynności prawnych, opiniowanie decyzji wywołujących skutki finansowe dla budżetu, zapewnienie pod względem finansowym prawidłowości umów zawieranych przez Urząd. W trakcie wdrażania programu rewitalizacji zadaniem Skarbnika będzie kontrola finansowania całego programu i poszczególnych projektów. • Inspektor ds. promocji i rozwoju gminy (1 osoba). Do kompetencji tej osoby należy m.in. przygotowywanie wniosków grantowych i pozyskiwanie środków pomocowych na realizację projektów, podejmowanie działań na rzecz przedsiębiorczości lokalnej, utrzymanie kontaktów międzygminnych i z organizacjami pozarządowymi, promocja Gminy na zewnątrz, prowadzenie Gminnego Punktu Informacji Europejskiej. Podczas wdrażania programu rewitalizacji Inspektor będzie się zajmował promocją programu, koordynacją wewnętrzną prac zespołu nad wdrażaniem, monitorowaniem i aktualizowaniem programu;

175

• Pracownik GOPS – (1 osoba) posiada kompetencje z zakresu m.in. rozpoznania i diagnozowania potrzeb osób i rodzin wymagających wsparcia, pobudzania społecznej aktywności w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych, sporządzania planów pomocy, realizowania rządowych programów osłonowych, kontroli sposobu wykorzystania przyznanej pomocy, opracowywania projektów i realizacja projektów i programów ukierunkowanych na podniesienie jakości życia mieszkańców. Przy wdrażaniu programu rewitalizacji pracownik GOPS będzie odpowiedzialny za szeroko rozumiane uspołecznianie programu, współpracę ze społecznością lokalną podobszarów rewitalizacji, współpracą z instytucjami społecznymi spoza Gminy; • Dyrektor Szkoły Podstawowej – (1 osoba). Do kompetencji Dyrektora Szkoły Podstawowej należy m.in. kierowania działalnością szkoły, organizacja administracyjnej, finansowej i gospodarczej obsługi szkoły, stwarzanie warunków do działania w szkole i podległych jej filiach wolontariuszy, stowarzyszeń, organizacji, których celem jest działalność wychowawcza i/lub rozszerzenie form działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły. W trakcie realizacji założeń programu rewitalizacji Dyrektor Szkoły Podstawowej będzie prowadził działania związane z uspołecznianiem procesu rewitalizacji wśród dzieci, młodzieży i ich rodzin oraz prowadzeniem lub współprowadzeniem projektów skierowanych do dzieci i młodzieży; • Pracownik Stowarzyszenia Emerytów „Optymiści” (1 osoba). Do kompetencji tej osoby należy realizacja przyjętego planu zajęć Stowarzyszenia Emerytów, prowadzenie dokumentacji, w tym sprawozdań z działalności. Zadaniem pracownika Stowarzyszenia Emerytów będzie uspołecznianie procesu rewitalizacji wśród osób starszych i ich rodzin oraz prowadzenie i współprowadzenie projektów skierowanych do seniorów; • Sołtysi (3 osoby). Do kompetencji sołtysów należy m .in. zapewnienie udziału mieszkańców w rozpatrywaniu spraw związanych z miejscem zamieszkania, współdziałanie z Radą Gminy, jej komisjami i Wójtem, organizowanie samopomocy mieszkańców na rzecz sołectwa, zarządzanie i korzystanie z mienia komunalnego. Podczas wdrażania programu rewitalizacji sołtysi jednostek, na których znajdują się podobszary rewitalizacji będą mieli za

176

zadanie: wdrażanie konkretnych zadań na podobszarach rewitalizacji, propagowanie programu rewitalizacji wśród mieszkańców danego podobszaru rewitalizacji, przekazywanie informacji między Zespołem ds. Rewitalizacji a społecznością lokalną.

Oprócz powyższych głównymi zadaniami Zespołu będą:

1. Zbieranie materiałów dotyczących opracowania aktualizacji Programu Rewitalizacji i przekazywanie ich Pełnomocnikowi ds. Rewitalizacji; 2. Opracowanie aktualizacji diagnozy obszaru gminy, obejmującej analizę czynników i zjawisk kryzysowych, także lokalnych potencjałów, w celu rozpoznania potrzeb rewitalizacyjnych; 3. Przeprowadzenie diagnozy problemów społecznych, gospodarczych, delimitacja przestrzenna obszaru/obszarów przeznaczonych do rewitalizacji; 4. Wypracowanie celów procesu rewitalizacji odniesieniu do uzgodnionych obszarów rewitalizacji; określenie kierunków mających na celu eliminację negatywnych zjawisk występujących na wyznaczonych obszarach oraz wizji stanu obszarów po przeprowadzeniu rewitalizacji; 5. Wprowadzenie systemu wdrażania i systemu monitorowania Programu; 6. Budowa lokalnych partnerstw w celu zapienienia komplementarności pomiędzy poszczególnymi projektami rewitalizacyjnymi; 7. Opiniowanie listy najważniejszych przedsięwzięć realizacyjnych planowanych do umieszczenia w Programie; 8. Określenie harmonogramu realizacji Programu oraz planu finansowego; 9. Organizacja konsultacji społecznych służących opracowaniu Programu.

W zakresie propozycji nowych przedsięwzięć zgłaszanych do PR stosowana będzie następująca ścieżka postępowania:

1. Podmioty zainteresowane realizacją projektów na terenie PR zgłaszają swoje propozycje do Wójta Gminy, 2. Komórka organizacyjna Urzędu Gminy po weryfikacji wniosku oraz przeprowadzeniu konsultacji z właściwymi wydziałami Urzędu oraz przeprowadzeniu konsultacji społecznych z mieszkańcami, organizacjami,

177

przedsiębiorstwami i innymi zainteresowanymi podmiotami wydaje decyzję odnośnie włączenia lub odmowy włączenia zgłaszanego projektu, 3. Wójt gminy po zapoznaniu się z opinią komórki organizacyjnej UG dokonuje akceptacji, 4. Złożenie przez Wójta Gminy wniosku o zaopiniowanie projektu Programu Rewitalizacji do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska i Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, 5. Podjęcie uchwały przez Radę Gminy Sławoborze o przyjęciu do realizacji Programu Rewitalizacji, 6. Zaopiniowanie programu przez UMWZP oraz uzyskanie pozytywnej opinii i wpisanie dokumentu na wykaz programów rewitalizacji gmin województwa zachodniopomorskiego, 7. Opracowanie dokumentacji niezbędnej do realizacji poszczególnych przedsięwzięć 8. Pozyskiwanie funduszy zewnętrznych współfinansujących poszczególnie przedsięwzięcia rewitalizacyjne 9. Realizacja przedsięwzięć i projektów ujętych w planie rewitalizacji 10. Ewaluacja realizacji planu rewitalizacji zgodnie z przyjętymi celami pod względem efektywności 11. Prowadzenie działań z zakresu public relations uwzględniających bieżące informowanie mieszkańców oraz innych zainteresowanych podmiotów o realizacji planu rewitalizacji.

Wprowadzanie kolejnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych będzie przyczyniało się do stopniowej eliminacji zjawisk kryzysowych, w wyniku czego zmienią się potrzeby społeczności lokalnej. Dzięki prowadzeniu regularnego monitoringu i oceny skuteczności działań (rozdz. 12: System monitoringu i oceny skuteczności działań) możliwe będzie wprowadzanie modyfikacji do zapisów Programu Rewitalizacji. Ścieżka postępowania będzie następująca:

1. Analiza efektów dotychczas przeprowadzonych działań w oparciu o mierniki wykorzystane do zidentyfikowania zjawisk kryzysowych, 2. Rozpoznanie istniejących potrzeb rewitalizacyjnych w oparciu o przeprowadzone badania wskaźnikowe oraz konsultacje społeczne, 178

3. Określenie kierunku działań rewitalizacyjnych oraz proponowanych przedsięwzięć, 4. Przeprowadzenie konsultacji społecznych proponowanych zmian w Programie Rewitalizacji wraz z zebraniem uwag i propozycji projektów od wszystkich interesariuszy procesu rewitalizacji, 5. Złożenie przez Wójta wniosku do Rady Gminy o zmiany w PR z opisem zmian i uzasadnieniem, 6. Podjęcie uchwały Rady Gminy o przystąpieniu do sporządzenia aktualizacji Programu Rewitalizacji, 7. Dokonanie aktualizacji dokumentu, 8. Przeprowadzenie konsultacji społecznych zaktualizowanego projektu Programu Rewitalizacji, 9. Złożenie przez Wójta Gminy wniosku o zaopiniowanie zaktualizowanego projektu Programu Rewitalizacji do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska i Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, 10. Podjęcie uchwały przez Radę Gminy Sławoborze o przyjęciu do realizacji Programu Rewitalizacji, 11. Zaopiniowanie programu przez UMWZP oraz uzyskanie pozytywnej opinii i wpisanie dokumentu na wykaz programów rewitalizacji gmin województwa zachodniopomorskiego, 12. Opracowanie dokumentacji niezbędnej do realizacji poszczególnych przedsięwzięć, 13. Pozyskiwanie funduszy zewnętrznych współfinansujących poszczególnie przedsięwzięcia rewitalizacyjne, 14. Realizacja przedsięwzięć i projektów ujętych w planie rewitalizacji, 15. Ewaluacja realizacji programu rewitalizacji zgodnie z przyjętymi celami pod względem efektywności.

Wszystkie projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne realizowane, jako zadania własne Gminy będą wdrożone zgodnie z uchwaloną przez Radę Gminy Sławoborze Wieloletnią Prognozą Finansową oraz budżetami rocznymi, zapewniając efektywną realizację zaplanowanych działań. W zakresie zarządzania środkami finansowymi

179

potrzebnymi do wdrożenia projektów rewitalizacyjnych włączony zostanie Skarbnik Gminy oraz Referat Finansów Urzędu Gminy Sławoborze.

Założono, że Program Rewitalizacji będzie dokumentem długookresowym, obejmującym okres wdrażania zaplanowanych działań, dzięki czemu wskazane projekty rewitalizacyjne są możliwe do zrealizowania w wyznaczonym przez Program horyzoncie czasowym. Przygotowywanie stosownych dokumentacji technicznych i konkursowych, składanie projektów rewitalizacyjnych zawartych w PR w ramach ogłaszanych konkursów przez Instytucje wdrażające WZ oraz inne instytucje będą odbywały się na koniec 2018 r. i w 2019 r. W latach 2019 – 2024 wdrażane będą poszczególne projekty i zadania rewitalizacyjne. W międzyczasie co najmniej co dwa lata będzie odbywać się ewaluacja wdrażania Programu Rewitalizacji, tj. na koniec 2020, 2022 i 2024 roku. W roku 2025 nastąpi podsumowanie procesu wdrażania założeń Programu Rewitalizacji za okres lat 2018 – 2024.

12. SYSTEM MONITORINGU I OCENY SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ

Kluczowym elementem wdrażania Programu Rewitalizacji jest system monitorowania i oceny skuteczności działań. Proces periodycznego zbierania i analizowania danych zarówno ilościowych jak i jakościowych dotyczących wdrażanych projektów umożliwia skuteczną i efektywną ich realizacji oraz pozwala na szybką reakcję w przypadku pojawienia się jakichkolwiek komplikacji. Służy również wczesnemu ostrzeganiu i informowaniu o ewentualnych nieprawidłowościach oraz weryfikuje skuteczność działań ujętych w dokumencie. Systematyczny monitoring umożliwia korygowanie działań determinując tym samym optymalne wykorzystanie środków finansowych oraz wzrost efektywności podejmowanych działań w ramach polityk publicznych.

Monitoring realizacji Programu Rewitalizacji prowadzony będzie przez Zespół ds. Rewitalizacji, w odniesieniu do wskaźników pozwalających na ocenę rzeczowego i finansowego stopnia zrealizowania projektów wskazanych w dokumencie oraz identyfikację odstępstw i nieprawidłowości. Celem monitoringu jest powtarzalność procesu pozyskiwania danych, która umożliwia porównanie wyników z różnych

180

okresów analiz. Pełnomocnik, jako osoba odpowiedzialna za zarządzanie i koordynowanie procesem rewitalizacji w Gminie, w zakresie monitoringu realizacji Programu Rewitalizacji będzie miał następujące zadania:

• gromadzenie i analizowanie informacji w zakresie opracowanego zestawu wskaźników stopnia realizacji projektów i celów, • sporządzanie na koniec każdego roku kalendarzowego raportu/sprawozdania z postępu w realizacji dokumentu i przedstawianie go do zaopiniowania przez Wójta Gminy, a następnie po pozytywnym zaopiniowaniu do zatwierdzenia przez Radę Gminy Sławoborze, • udostępnianie lokalnej społeczności wyników sprawozdawczości poprzez ich publikowanie na stronie internetowej Gminy oraz przekazywanie informacji wszystkim zainteresowanym podmiotom podczas konsultacji społecznych.

Ponadto, proces monitorowania polegać będzie na sporządzaniu raportów okresowych (co najmniej dwuletnich), które będą przygotowywane również przez Zespół Roboczy na bazie raportów przedkładanych przez beneficjentów końcowych po zakończeniu realizacji poszczególnych zadań oraz wskaźników monitorujących efektywność Programu. Raporty okresowe stanowić będą podstawę raportów ewaluacyjnych weryfikujących efektywność realizacji po zakończeniu procesu wdrażania założeń programowych na lata 2017 - 2023.

Ocena wdrażania Programu Rewitalizacji ma na celu potwierdzenie spełniania wymagań określonych w „Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020”. Ocena wszystkich projektów i zadań rewitalizacyjnych będzie brała pod uwagę kryteria ewaluacyjne:

1. Skuteczność - kryterium, które pozwala ocenić, w jakim stopniu zostały osiągnięte cele dokumentu opracowane na etapie planowania, 2. Efektywność - kryterium, które pozwala ocenić stosunek poniesionych nakładów do uzyskanych efektów, czyli określić poziom „ekonomiczności” zrealizowanych projektów, 3. Użyteczność - kryterium, które pozwala ocenić, do jakiego stopnia oddziaływanie Programu odpowiada zdiagnozowanym potrzebom grupy docelowej, 181

4. Trafność - kryterium, które pozwala ocenić, do jakiego stopnia cele określone w programie odpowiadają potrzebom wskazanym w odniesieniu do obszaru rewitalizowanego, 5. Trwałość - kryterium, które pozwala ocenić, w jakim stopniu pozytywne zmiany wywołane oddziaływaniem Programu będą nadal widoczne po zakończeniu jego realizacji.

Ewaluacja Programu Rewitalizacji pozwala oszacować oddziaływanie programu, jak i pomocy publicznej, w tym pomocy strukturalnej Unii Europejskiej w odniesieniu do założonych celów Programu. Wyniki oceny powinny zostać wykorzystane w celu jak najlepszego dopasowania realizowanych przedsięwzięć do rzeczywistych potrzeb oraz najbardziej efektywnego wydatkowania środków, będą również wskazywały czy istnieje potrzeba aktualizacji Programu. Konieczność aktualizacji Programu Rewitalizacji może wynikać z czasu obowiązywania dokumentu, ze zmian wymogów prawnych, pojawienia się nowych projektów. Na determinację nowych odbiorców oraz zakres nowych projektów wpływ będą miały zmiany sytuacji społeczno-gospodarczej gminy, potrzeby mieszkańców obszarów rewitalizacji, możliwości budżetu gminy oraz dostępność środków zewnętrznych. Wszelkie informacje dotyczące stanu realizacji Programu Rewitalizacji oraz ewentualne zamierzenia aktualizacji dokumentu będą publicznie udostępniane. W przypadku aktualizacji PR, zostanie ona poprzedzona konsultacjami społecznymi w zakresie identyfikacji nowych problemów i potrzeb rewitalizacyjnych.

Efektywne przeprowadzenie działań rewitalizacyjnych w Gminie Sławoborze będzie polegało na monitorowaniu wydatków oraz efektów rzeczowych przedsięwzięć. Monitorowanie powinno obejmować następujące etapy: zbieranie, raportowanie i interpretowanie danych, opisując postęp i efekty realizowanego dokumentu. Monitoring rzeczowy będzie polegał na pozyskiwaniu informacji o postępach w realizacji zaplanowanych działań, przedstawi efekty realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych, a także zapewni zgodność z założeniami Programu. Monitoring finansowy umożliwi kontrolę nad finansowymi aspektami inwestycji, będzie podstawą do oceny sprawności wydatkowania środków. Ponadto monitoring finansowy będzie oferował pomoc interesariuszom rewitalizacji w uzyskaniu

182

informacji dotyczących możliwych do pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania inwestycji.

Monitoring koordynowany będzie przez Zespół Roboczy ds. Rewitalizacji. Ponadto w proces monitorowania programu zostaną zaangażowani interesariusze z obszaru poddanego rewitalizacji. Komponentami integralnymi systemu monitorowania będą oceny mieszkańców jak również Zespołu Roboczego, m. in. w zakresie wizerunku obszaru rewitalizacji, partycypacji społecznej, komplementarności oraz integralności projektów.

Ważnym elementem raportu monitoringowego będzie zestawienie mierników realizacji Programu Rewitalizacji, które pozwolą na określenie efektów rzeczowych realizacji projektów. Ujęte mierniki należy dostosować do możliwości oraz potrzeb, które można rozszerzyć o dodatkowe, bardziej szczegółowe (np. z GOPS, PUP, Policji - poniższe wskaźniki są zgodne z wykorzystanymi w delimitacji obszarów zdegradowanych).

Wskaźniki monitorowania osiągnięcia celów Programu Rewitalizacji będą następujące:

183

Tabela 46: Wskaźniki osiągnięcia celów wyznaczonych w Programie Rewitalizacji Gminy Sławoborze

Cele Kierunki działań Wskaźniki Wartość bazowa Wartość docelowa Źródło strategiczne (2017) (2023) danych Gmina Obszar Gmina Obszar rewitalizacji* rewitalizacji* Poprawa sytuacji Liczba osób bezrobotnych na 100 Urząd Gminy rodziny mieszkańców jednostki analitycznej Sławoborze/ 2,63 4,48 1,63 3,48 PUP Świdwin Liczba osób korzystających z pomocy Urząd Gminy społecznej na 100 mieszkańców jednostki Sławoborze/ 6,52 12,14 4,52 10,14 analitycznej GOPS Sławoborze Liczba zarejestrowanych podmiotów Urząd Gminy gospodarki narodowej na 100 mieszkańców 2,95 2,35 3,00 2,55 Sławoborze/ REGON

Liczba osób fizycznych prowadzących własną Urząd Gminy

działalność gospodarczą na 100 mieszkańców 1,66 1,37 1,98 1,73 Sławoborze/ CEIDG Integracja Liczba popełnionych przestępstw na 100 Komenda społeczności lokalnej mieszkańców Powiatowa 1,07 1,12 1,04 1,09

Policji/Poster społecznemu Przeciwdziałaniewykluczeniu unek Policji Stworzenie Liczba obiektów infrastruktury społecznej na Urząd Gminy 0,74 0,79 0,80 0,85 atrakcyjnych miejsc 100 mieszkańców Sławoborze spędzania czasu Liczba terenów publicznych na 100 Urząd Gminy

0,12 0,05 0,17 0,10

sienie jakości przestr zeni publicz nej Podnie wolnego mieszkańców Sławoborze

184

13. STRATEGICZNA OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

Zgodnie z art. 46 pkt 1, 2 i 3 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowiska (Dz. U. z 20016r., poz. 353 ze zm.) projekt Programu Rewitalizacji jest jednym z dokumentów, dla których należy przeprowadzić strategiczną ocenę oddziaływania na środowisko.

W związku z powyższym Wójt Gminy Sławoborze wystąpił do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie oraz Inspektora Sanitarnego o wydanie decyzji o odstąpieniu od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania. W piśmie zwrotnym z RDOŚ, mając na względzie charakter i zakres planowanych działań stwierdzono istnienie możliwości odstąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie w piśmie zwrotnym wyraził opinię, że dla Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Sławoborze na lata 2018 – 2024 nie jest konieczne przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

Po opiniowaniu Programu w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego konieczne było wprowadzenie zmian w treści dokumentu. Wójt Gminy Sławoborze oświadcza, że w wyniku wprowadzonych poprawek nie wystąpiły istotne zmiany w Programie Rewitalizacji Gminy Sławoborze, które mogłyby znacząco oddziaływać na środowisko.

185

14. SPIS RYSUNKÓW, TABEL I WYKRESÓW

Tabela 1: Cele ogólne i szczegółowe Strategii Rozwoju Gminy Sławoborze oraz powiązania z projektami rewitalizacyjnymi ...... 9

Tabela 2: Powiązanie celów strategicznych Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sławoborze z projektami rewitalizacyjnymi ...... 11

Tabela 3: Powiązania głównych celów polityki przestrzennej Gminy Sławoborze z projektami rewitalizacyjnymi ...... 14

Tabela 4: Podstawowe dane dotyczące jednostek analitycznych – liczba ludności i powierzchnia, stan na rok 2017...... 16

Tabela 5: Zmiana liczby ludności Gminy Sławoborze w poszczególnych jednostkach analitycznych na przestrzeni lat 2013-2017 ...... 19

Tabela 6: Liczba zameldowań i wymeldowań na terenie Gminy Sławoborze w latach 2013-2017 ...... 21

Tabela 7: Udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców danej jednostki analitycznej w roku 2017 ...... 25

Tabela 8: Procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w powiecie świdwińskim. Stan na koniec grudnia 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 r...... 27

Tabela 9: Struktura osób bezrobotnych zamieszkujących Gminę Sławoborze. Stan na koniec grudnia 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 r...... 28

Tabela 10: Liczba osób bezrobotnych przypadająca na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej. Stan na 2017 r...... 29

Tabela 11: Liczba osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym w przeliczeniu na 100 osób bezrobotnych zamieszkujących w danej jednostce analitycznej. Stan na 2017 r...... 31

Tabela 12: Liczba bezrobotnych oraz wolnych miejsc pracy w II półroczu w latach 2013-2017 w powiecie świdwińskim ...... 33

186

Tabela 13: Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej. Stan na 2017 r...... 35

Tabela 14: Liczba rodzin i osób w rodzinach według powodów przyznania pomocy w latach 2015-2017 ...... 37

Tabela 15: Działania podejmowane przez GKRPA w Sławoborzu w latach 2013-2016 ...... 38

Tabela 16: Interwencje Policji w sprawie osób nietrzeźwych w miejscach publicznych i na drogach w Gminie Sławoborze w latach 2015-2017 ...... 39

Tabela 17: Przemoc w rodzinie na terenie Gminy Sławoborze w latach 2013-2017 . 40

Tabela 18: Liczba przestępstw związanych z narkomanią oraz liczba działań podejmowanych przez Policję w celu przeciwdziałania narkomanii na terenie Gminy Sławoborze w latach 2015-2017 ...... 41

Tabela 19: Liczba przyznanych przez GOPS w Sławoborzu świadczeń z zakresu usług opiekuńczych w latach 2015-2017 ...... 42

Tabela 20: Odsetek uczniów jaki otrzymał wyniki niskie, średnie lub wysokie w powiecie świdwińskim w 2014 r...... 44

Tabela 21: Średnie wyniki procentowe sprawdzianu szóstoklasisty w Gminie Sławoborze i w powiecie świdwińskim w latach 2015-2016 ...... 44

Tabela 22: Liczba popełnionych przestępstw w danej jednostce analitycznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców tej jednostki. Stan na koniec 2017 r...... 46

Tabela 23: Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej. Stan na koniec 2017 r...... 52

Tabela 24: Liczba osób fizycznych prowadzących własną działalność gospodarczą w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej. Stan na koniec 2017 r...... 54

Tabela 25: Liczba obiektów infrastruktury społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej. Stan na koniec 2017 r...... 58

Tabela 26. Liczba terenów publicznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców ...... 62

187

Tabela 27: Liczba zbiorników bezodpływowych w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej. Stan na 2017 r...... 68

Tabela 28. Liczba budynków mieszkalnych wybudowanych przed rokiem 1970 ...... 72

Tabela 29. Budynki mieszkalne poddane termomodernizacji w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych a danej jednostce analitycznej ...... 74

Tabela 30: Liczba budynków pokrytych płytami azbestowo-cementowymi w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej. Stan na 2017 r...... 82

Tabela 31: Liczba budynków popegeerowskich w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej. Stan na 2017 r...... 86

Tabela 32: Problemy wywołujące stany kryzysowe w Gminie Sławoborze ...... 88

Tabela 33: Wskaźniki zastosowane w Programie Rewitalizacji dla Gminy Sławoborze ...... 92

Tabela 34. Sfera społeczna ...... 95

Tabela 35: Sfera gospodarcza ...... 96

Tabela 36: Sfera przestrzenno – funkcjonalna ...... 98

Tabela 37: Sfera techniczna ...... 99

Tabela 38: Sfera środowiskowa ...... 100

Tabela 39: Podsumowanie delimitacji ...... 101

Tabela 41: Cele i kierunki działań rewitalizacyjnych ...... 111

Tabela 42: Indykatywne ramy finansowe...... 157

Tabela 43: Powiązania między celami i kierunkami programu rewitalizacji a zaplanowanymi projektami ...... 163

188

Tabela 44: Data przeprowadzonych spotkań społecznych w celu konsultacji diagnozy do PR ...... 169

Tabela 45: Działania zaproponowane przez uczestników spotkań wiejskich ...... 171

Tabela 46: Wskaźniki osiągnięcia celów wyznaczonych w Programie Rewitalizacji Gminy Sławoborze ...... 184

Wykres 1: Liczba ludności Gminy Sławoborze w latach 2013-2017 ...... 19

Wykres 2: Liczba urodzeń żywych i zgonów w Gminie Sławoborze w latach 2013- 2017 ...... 20

Wykres 3: Udział osób w poszczególnych ekonomicznych grupach wieku w ogólnej liczbie ludności Gminy Sławoborze w latach 2013-2017 ...... 22

Wykres 4: Udział osób według ekonomicznych grup wieku w ogólnej liczbie ludności danej jednostki analitycznej w 2017 r...... 23

Wykres 5: Liczba mieszkańców Gminy Sławoborze w poszczególnych grupach wieku w 2017 r...... 24

Wykres 6: Udział osób posiadających dany poziom wykształcenia w ogóle ludności Gminy Sławoborze ...... 43

Wykres 7: Udział liczby podmiotów według rodzajów działalności w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych na terenie Gminy Sławoborze w latach 2013-2017 ...... 56

Rysunek 1: Położenie Gminy Sławoborze w powiecie świdwińskim...... 15

Rysunek 2: Podział Gminy Sławoborze na jednostki analityczne ...... 17

Rysunek 3: Liczba osób w wieku poprodukcyjnym w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej ...... 26

Rysunek 4: Liczba osób bezrobotnych przypadających na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej ...... 30

Rysunek 5: Liczba osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym w przeliczeniu na 100 bezrobotnych zamieszkujących daną jednostkę analityczną .. 32 189

Rysunek 6: Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej ...... 36

Rysunek 7: Liczba popełnionych przestępstw w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej ...... 47

Rysunek 8: Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej ...... 53

Rysunek 9: Liczba osób fizycznych prowadzących własną działalność gospodarczą w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej...... 55

Rysunek 10: Liczba obiektów infrastruktury społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej ...... 59

Rysunek 11: Liczba terenów publicznych przypadająca na 100 mieszkańców danej jednostki analitycznej ...... 63

Rysunek 12: Liczba zbiorników bezodpływowych w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej ...... 69

Rysunek 13: Liczba budynków wybudowanych przed 1970 r. w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej ...... 73

Rysunek 14: Liczba budynków mieszkalnych poddanych termomodernizacji w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej ...... 75

Rysunek 15: Liczba budynków pokrytych wyrobami azbestowo-cementowymi w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w jednostce analitycznej ...... 83

Rysunek 16: Liczba budynków popegeerowskich w przeliczeniu na 100 budynków mieszkalnych w danej jednostce analitycznej ...... 87

Rysunek 17: Obszar zdegradowany w Gminie Sławoborze ...... 103

Rysunek 18: Obszar rewitalizacji w Gminie Sławoborze ...... 104

Rysunek 19: Miejsca realizacji projektów rewitalizacyjnych ...... 161

190