● Filmacademie Lichting 2007, de films en affiches ● Het camerawerk van Wolfsbergen ● Prettige dictatuurfilm Crónica de una fuga ● La marea is filmische sensatie ● The Host struikelt en komt boven

Jaargang 39 nummer 6 augustus 2007 ¤ 5,90

Inhoudnhoud De hoofdredacteur 8 Kwakkelende zomer Het is vakantietijd. Er gaan elke week min- der films in première, het bioscoopbezoek neemt af – afhankelijk van het weertype – en distributeurs brengen films die al een 12 André Téchiné over Les témoins tijdje op de plank liggen nog snel even uit, 8 ‘Zonder gekte geen film’ om een graantje mee te pikken van allerlei subsidiepotjes. Maar niet alles ligt stil. Het Crónica de una fuga gehele bestuur van het Nederlands Fonds 12 Dictatuur als prettig spannend avontuur voor de Film trad af nadat minister Plasterk (Cultuur) had besloten de zittingstermijn van Cameraman Richard van Oosterhout over Wolfsbergen drie van de vijf bestuursleden niet te ver- 14 ‘Ik zou het liefst totaal onwetend naar de set gaan’ lengen. De overige bestuursleden hebben 14 toen ook maar hun functie neergelegd. Even NFTA Lichting 2007 gonsde het in het circuit: is directeur Toine 16 Op zoek naar ouders Berbers nou ook weg? Maar nee, die zit 18 De affiches vooralsnog vastgeplakt aan zijn pluche. Het geruchtencircuit is sowieso in volle gang. Diego Martínez Vignatti over La marea Want wie volgt Sandra den Hamer op als 20 ‘De meeste films die ik zie lijken op theater’ directeur van het International Film Festival Rotterdam? Wordt het een Nederlander? Of 16 The Host van Bong Joon-ho toch een buitenlander? En moet die dan ook 22 Koreaans Hollywood weer Nederlands leren, zoals eerder Simon Field? En als dat niet lukt, gaat het bestuur Filmmuziek de directeur dan weer afdanken, zoals 24 Een kwestie van maathouden Field gebeurde? En wat gaat Den Hamer doen bij het Filmmuseum? De verschil- Verboden te filmen lende afdelingen eindelijk beter op elkaar 28 Oost-Duitse filmondergrondse in de jaren tachtig afstemmen? De bezem eens flink door het 20 personeelsbestand halen? En gaat ze nu Doctor Macro’s High Quality Movie Scans eindelijk een zomerprogramma wijden aan 32 ‘Ik wil klassieke sterren laten zijn in al hun glorie’ acteur Alain Delon? Scheidend directeur Rien Hagen moest niets van Delon hebben, The Big Sleep wegens diens rechtse politieke voorkeuren. 34 In Memoriam Idee voor een afscheidscadeau: misschien moet iemand hem het boek geven dat werd In het spoor van Rossellini’s Stromboli uitgegeven toen zijn voorganger nog aan de 22 36 Uitbarsting van toerisme macht was: Het gaat om de film! Skrien heeft ook een beetje last van de kwakkelende zomer. Er was geen enkele dagboekschrijver te vinden die deze maand 4 digitaal 5 werk in uitvoering zijn zielenroerselen op korte termijn op 6 rotterdam chronicles 7 schatten uit het filmmuseum schrift kon stellen. Daarom helaas voor het 23 het doek is gevallen 39 fin eerst in jaren geen Dagboek in Skrien. André Waardenburg 36 40 festivals 44 in première 45 buiten de bios 46 internet 47 dvd's 50 ten slotte

Hoofdredactie Hans Beerekamp, Vormgeving Abonnementen tenzij zij ten minste een Niets uit deze uitgave Skrien André Waardenburg Jan Pieter Ekker, Kees Arnoud Beekman Skrien verschijnt maand voor het verstrij- mag worden verveel- Hogenbirk, Roloff de Jeu, Justine van Heusden tienmaal per jaar. ken van de voudigd en/of openbaar Eindredactie John Koning abonnementsperiode Jaargang 39 Nana Jongerden, - Jaarabonnement gemaakt zon der voor- Kees Driessen, ¤ 52,25 zijn opgezegd. afgaande schriftelijke Nummer 6 Laurens van Laake, Zakelijke leiding Nicole Santé Eric Ravestijn - Studenten, CJP & toe stem ming van de Augustus 2007 Kathleen Lotze, Anneke Abonnements beheer ISSN 0166 1787 e [email protected] 65+ ¤ 42,25 Adreswijziging, be trok ken auteurs. Redactie Reijnders, Richtje - Instellingen ¤ 66,00 opzegging en vragen Kees Driessen, Colin van Advertenties & Uitgave Reinsma, Paul van - Buiten Nederland en over uw abonnement: Skrien heeft getracht de Heezik, Gerlinda Hey- sponsoring Stichting Skrien Yperen, Sanne Veerman, België ¤ 72,00 i www.aboland.nl, knop recht hebbenden van het wegen, Saskia Legein, Ingrid Donsu Barentszstraat 28 Anke Welten, Alex e [email protected] - Proefabonnement (drie contact beeld materiaal te 1013 NS Frank de Neeve, Nicole Wuijts, Gertjan Zuilhof nummers) ¤ 13,25 t 0251 31 39 39 achterhalen. Wie deson- Amsterdam Santé, Floortje Smit, Bureaumedewerker danks meent beeldrecht Kim van der Werff Virendra Giebel t 020 6893831 Abonnementen, met Deze publicatie werd te kunnen doen gelden, f 020 6890438 Medewerkers Fotografie Druk uitzondering van proef- mede mogelijk ge maakt wordt verzocht contact e [email protected] Bastiaan Anink, Niels Bob Bronshoff, Offset Service, abonnementen, worden door een bijdrage van het op te nemen met de i www.skrien.nl Bakker, Egbert Barten, Kris Dewitte Valkenswaard automatisch verlengd, ministerie van OC&W. redactie.

augustus 2007 Skrien 3 De komst van een digitale standaard daard wordt gestreefd. Twee jaar geleden hebben Duivendrechtsekade 80-81, Amsterdam, 27 mei 2007 14.45 uur de Amerikaanse studio’s een lijst met aanbevelin- Sommige zijn gelijker dan andere gen gepubliceerd: een dik boekwerk met voorstel- In de avonturenfilm Kapi- len voor alle aspecten van vertoning en distributie, tein Rob en het geheim van De weg naar een standaard voor digitale dat onlangs verder is aangepast en verfijnd. Deze professor Lupardi heeft de projectie moet ook leiden naar een goede voorstellen zijn overgenomen door SMPTE, een waanzinnige professor uit de uitwisselbaarheid van digitale films op de internationale organisatie van ingenieurs. Zij zul- filmtitel (Arjan Ederveen) een len de uiteindelijke standaard vastleggen, waar- machine ontwikkeld waarmee verschillende servers. De ernstigste hob- aan alle digitale cinema-apparatuur moet voldoen. hij het klimaat naar zijn hand bels zijn genomen, maar de oplossing ligt kan zetten. Kapitein Rob (Thijs niet altijd direct voor de hand. Bij proble- Uitwisseling Römer) en zijn onafscheide- men blijkt zelfs een schroevendraaier van Toen de eerste digitale speelfilms uitkwamen lijke hond Skip moeten alle pas te kunnen komen. rond de eeuwwisseling, werden digitale bestanden zeilen bijzetten om de wereld geëncodeerd als MPEG-2. Hoewel dit een interna- te behoeden voor een ramp. Frank de Neeve tionale standaard is, bestaan er veel varianten, die De film is gebaseerd op de uitwisseling van materiaal bemoeilijkten. Dit leid- gelijknamige stripverhalen de ertoe dat de digitale pioniers, die toch al moei- van de in 1966 overleden lijk aan films konden komen, voor iedere nieuwe tekenaar Pieter J. Kuhn. De digitale film een andere server moesten laten drieënzeventig Avonturen van installeren. In de projectiecabine stonden soms Kapitein Rob verschenen in wel drie verschillende merken servers opgesteld. de periode 1945 tot en met Bovendien maakten sommige serverfabrikanten, 1966 als vervolgverhaal in Het gedreven door protectionisme, hun servers alleen Parool en werden door die toegankelijk voor gebruikers van hun eigen digi- krant uitgegeven als oblong- tale laboratorium: gedwongen winkelnering dus. boekjes. Een paar jaar geleden werd de nieuwe standaard Op de laatste draaidag komen MXF Interop geïntroduceerd. Het doel van deze Huub van der Lubbe en Anto- MPEG-2-variant was om de uitwisselbaarheid van nie Broek, respectievelijk zan- bestanden te verbeteren. Films die volgens deze ger en drummer van De Dijk, Tijdens zijn leven was het de klassieke doordenk- Het correcte antwoord op deze wat gemene vraag standaard waren geëncodeerd, zouden op alle sfeer proeven op de set in de vraag op het filmoperateursexamen. ‘Stel dat Prins is, dat de operateur de CinemaScope-lens kan moderne servers moeten werken. Niet dat dat ook Singel Studio in Amsterdam, Bernhard in je bioscoop komt met onder zijn arm demonteren, omdat die bestaat uit een normaal- altijd zo was, maar de intentie was er. Ook gingen waar aan een bluescreen- een oude film van voor de oorlog, wat doe je dan?’ beeld-basisobjectief plus een afschroefbare ana- de verschillende digitale labs elkaar aanwijzen als scène wordt gewerkt. De Dijk Na enig doorvragen werd de examinandus verteld, morfoot, het gedeelte dat het negatief tot dubbele certified lab. Een film die bijvoorbeeld bij het Bel- gaat de titelsong van de film dat het om een 35mm-film ging in de klassieke breedte opblaast. gische XDC was geëncodeerd, zou gegarandeerd maken; op de foto overleggen beeldverhouding ‘normaalbeeld’. Probleempje: de Het idee achter deze vraag is dat 35mm-film waar ook op een server van Dolby kunnen draaien. Van der Lubbe en Broek met meeste bioscopen, vooral die in het commerciële ook ter wereld vertoond kan worden: als een MXF Interop is een tussenstap naar de door de regisseur Hans Pos en scena- circuit, hebben maar twee lenzen per projector: filmmaker op Schiphol een willekeurig vliegtuig organisatie van Hollywood-studio’s DCI (Digital rioschrijver Simon de Waal. een Widescreen-lens en een CinemaScope-lens. neemt, kan hij zijn film op de plaats van aankomst Cinema Initiatives) geadviseerde nieuwe stan- Kapitein Rob is een productie De normaalbeeld-lens is vrijwel overal wegbezui- gegarandeerd in een bioscoop vertonen. daard JPEG 2000; de omslag is momenteel in volle van Shooting Star Filmcom- nigd, omdat dit bijna vierkante formaat amper nog Met digitale projectie is dit nog niet het geval, hoe- gang. MPEG-2 was indertijd speciaal ontwikkeld pany (Afblijven; Kruimeltje; voorkomt. wel er van alle kanten naar een universele stan- voor de broadcasting-wereld met het oog op het Pietje Bell 1 & 2) in coproduc- beperken van bandbreedte. Uitgangspunt van tie met de KRO en productie- JPEG 2000 is juist de beeldkwaliteit, terwijl de maatschappij Screenpartners. bestandsgrootte tegenwoordig van minder belang De film wordt op 29 november is. Maar JPEG 2000 heeft nog meer voordelen, door A-Film in de Nederland- waaronder de garantie dat elk JPEG 2000-bestand se bioscopen uitgebracht. op de servers van alle fabrikanten kan worden Jan Pieter Ekker afgespeeld. Kapitein Rob en het geheim van Zwartepieten professor Lupardi Nederland 2007 Nu is het soms nog wat improviseren, als geën- regie Hans Pos scenario Simon de codeerde bestanden niet kunnen draaien op de Waal en Hans Pos camera Erwin Steen montage Diederik Veelo geluid Simone server van een ander bedrijf, en het zwartepieten Galavazi muziek Maarten Spruijt en Fred begint. Dan moet er soms echte huisvlijt aan te Vogels production design Jan Rutgers pas komen, zoals onlangs nog, toen een in het productie Simon de Waal, Maria Peters, buitenland wonende Nederlandse filmmaker een Hans Pos en Dave Schram distributie voorstelling voor vrienden in Nederland wilde A-Film met Thijs Römer, Katja organiseren. De film was in het lab van Dolby Schuurman, Arjan Ederveen, Alex geëncodeerd en de portable harddisk die de film Klaasen, Jack Wouterse, Hans Dagelet, bevatte bleek niet te koppelen aan de server waar- Ricky Koole, Hans Kesting mee hij moest worden vertoond. Uiteindelijk advi- seerde men bij Dolby om een pc open te schroe- ven en de harddisk direct aan het moederboard FF te koppelen. Na een herstart kon de data worden gekopieerd naar een medium dat door de server BRONSHO

wel werd herkend. Een verrassend banale oplos- B Cinedisks sing in de high-tech computerwereld waarnaar

filmvertoning evolueert. FOTO BO

4 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 5 Kuala Lumpur nam hij genoeg afgedankte stoelen Heen en weer tussen bioscoop over om in Venetië een eigen zaaltje in te richten. Verbreekt de ketenen! Daar vertoonde hij de verbeelding van een droom en tentoonstelling die hij had over zijn grootmoeder, moeder en vader Een woeste man, veel rood en ketenen, een affiche voor De kunsten bloeiden fors in Boedapest in een bioscoop. Het resultaat werkt als een spiegel. de socialistische heilstaat? Nee, gewoon een romanti- aan het begin van de twintigste eeuw. De kijker kijkt naar een zaal met stoelen die iden- Affiches speelden hierin een belangrijke sche film over een gepassioneerde liefde. Bastiaan Anink tiek zijn aan de stoel waarop hij zit. Spiegels in de rol. Vooral de Hongaarse affiches uit de ruimte benadrukken het spiegelende effect. Hier sociale beweging (in het bijzonder die van geen schuifelende toeschouwers die het zicht bene- Biró) waren in heel Europa vermaard. men. De voorstelling kent vaste aanvangstijden en In de nadagen van het Habsburgse rijk na aanvang geen toegang. Strikter nog dan in een begonnen afficheontwerpers ook de film echte bioscoop. te ontdekken. In 1917 moet Boedapest vol Dat kun je niet zeggen van de presentatie van het hebben gehangen met schitterde filmaf- werk van de Chinees Yang Fudong, die zeer uitvoe- fiches, van strak geometrische tot de rig op de hoofdtentoonstelling werd opgenomen. meest frivole werken. De grote namen Anders dan bij Guerin en Tsai is Yang een uitgespro- op filmgebied zijn Lipót Sátori (1899-1943) ken vertegenwoordiger van het beeldendekunst- en Imre Földes (1881-1948), die vanaf circuit. Hij was al aanwezig op een vorige Biennale, 1915 ontelbare filmaffiches maakten. De net als op de meeste grote tentoonstellingen van oprichting van hun eigen ontwerpstudio hedendaagse internationale kunst van de afgelopen Földes-Sátori Festömüterem in 1917 ver- tijd. Zijn werk is echter buitengewoon filmisch en sterkte die productie, al is niet duidelijk wordt ook als film gemaakt: met acteurs, op 35mm, welke affiches uit die periode van hun in zwart-wit. Zijn esthetische idioom is nadrukkelijk eigen hand waren. Tot de grote crisis in dat van een filmmaker, toch wordt hij nauwelijks of de jaren twintig zijn zij vlijtig doorgegaan eigenlijk niet gepresenteerd op filmfestivals. En dat met hun productie. Sátori ontwierp zijn is eigenlijk vreemd. affiches niet alleen, maar tekende ze ook In Venetië vertoonde hij zijn uit vijf delen bestaande uit op de stenen van de drukpers. Een reeks Seven Intellectuals in a Bamboo Forest. Ieder opmerkelijke gave die je, ook buiten het Rotterdam deel heeft een lengte tussen een half uur en een Habsburgse rijk, niet veel zag. chronicles uur en voor ieder deel was een forse doos opge- Met zijn felle rode kleuren, gebroken trokken, wit van buiten en zwart van binnen, die fun- ketenen en forse mannenlijf gebruikt geerde als bioscoopje. Forse obstakels in het ten- A halál utja de uitbundige stijl van de Notities van programmeur Gertjan Zuilhof onderweg toonstellingstraject, zowel ruimtelijk als temporeel. socialistische affiches. Toch wijkt het van het vorige naar het volgende filmfestival van Rotterdam Stel dat je ieder deel in zijn geheel zou willen zien, daar weer erg vanaf door de vlammende, dan moet je bijna vier uur in de kijkdozen verblijven. gekluisterde harten en door Vadertje Dat is bijna tweemaal zo veel tijd als de meeste Dood met zijn zeis, niet echt de attributen Film op een kunsttentoonstelling is geen nieuwtje Know moest delen met nog drie kunstenaars. mensen aan een hele tentoonstelling besteden. van de glorende socialistische toekomst. meer. De Documenta van Kassel, de belangrijkste Tijdens een tentoonstelling als in Venetië denk je Het affiche belooft een verhaal vol pas- expositie van moderne kunst in Europa, schakelde vaak dat een ruimte wel royaler had gekund. Zelden Filmisch sie: twee mensen zijn door de liefde een serieuze filmcurator in om de volledige hon- sta je ergens alleen voor. Niet dat het werk van Yang die moeite niet waard aan elkaar verbonden, zo sterk dat ze derd dagen te programmeren. Ook de kloof tussen Guerin plaatste niet minder dan vierentwintig zou zijn. Het is prachtig gedraaid en intrigerend alleen door de dood (gebroken hart) videokunst en cinema heeft men al vele malen pro- schermen in een relatief bescheiden ruimte en het symbolisch. Het is zwanger van de filmische ver- hun ketenen kunnen verbreken. Het beren te dichten. Het afgelopen decennium was een werkte ook nog, al stond er inderdaad wel eens wijzingen, van de Shanghai-cinema van de jaren overvloedige rood (dat mooi contrasteert tentoonstelling van beeldende kunst eigenlijk niet iemand in de weg. Zijn werk bevat meestal docu- twintig en dertig tot de Franse Nouvelle Vague. met het zwart) versterkt dat passio- denkbaar zonder bewegende beelden. mentaire opnamen, in zwart-wit. Veelal in Strass- Nog voller is het met elementen en fenomenen nele. Je verwacht dat de man de vrouw Zo ook tijdens de recente Biennale van Venetië. bourg gefilmd, de stad van La ciudad de Sylvia, zijn uit de Chinese samenleving, van de huidige eco- doodt. In de film loopt het verhaal echter Het Nederlandse paviljoen bood een respectabel meest recente, nog niet gepresenteerde film. De nomische hysterie tot de filosofische verhalen van anders. Die vertelt hoe een gravin, met voorbeeld van geëngageerde video als ruimtelijke opnamen volgen jonge vrouwen tijdens hun tocht oude dynastieën. Eigenlijk was dit rijke cinemato- een geschiedenis als prostituee, door kunst. We hoefden ons op dit internationale podium door de stad. Meestal mooie jonge vrouwen. Een grafische werk niet echt op zijn plaats op een ten- een oude geliefde met haar verleden voor Aernout Mik niet te schamen. Net zo min als selectie dus. Of het voyeuristisch is? Allicht. Een toonstelling waar bezoekers steeds voort moeten geconfronteerd wordt en hoe zij hem in de Spanjaarden voor hun vertegenwoordiger. Mik filmmaker bespiedt hoe de wind een blonde lok naar een volgende attractie. Een filmzaal zou voor de kerker werpt. Vol berouw over deze kreeg het hele Nederlandse paviljoen, inclusief haar vangt of hoe de inspanning van het fietsen een de films van Yang toch geen slechte behuizing zijn. snode daad biecht ze haar verleden op enkele speciale uitbouwtjes voor zijn op diverse aantrekkelijk gezicht niet lelijker maakt. En al die Zo kan Yang misschien de omgekeerde oversteek aan haar echtgenoot en bevrijdt ze haar schermen vertoonde grimmige uitsneden uit de beelden omringen de kijker, zoals de stad zelf een maken van Guerin en Tsai. Van filmzaal naar ten- ex-minnaar. Bij die bevrijding ademt ze werkelijkheid van het uitzetten van vreemdelingen, stedeling omringt. Met even weinig betekenis. Of op toonstellingsruimte en vice versa. giftige kerkerdampen in en sterft ze. De terwijl de Catalaanse filmmaker José Luis Guerin zijn minst zonder veel doel. Toch blijft Guerin moei- filmbezoeker krijgt dus wel zijn drama het paviljoen voor zijn installatie Women We Don’t teloos overeind naast de doelgerichtheid van Mik. met liefde en dood, maar net wat anders dan het affiche belooft. Tsai Naast Guerin vertegenwoordigde nog een uitge- A halál utja (Der Weg des Todes) Duitsland 1916 regie sproken filmmaker zijn land: niemand minder Robert Reinert (Robert Dinesen) ontwerper Sátori dan Tsai Ming-liang, die als Maleisisch immigrant Lipori afmetingen 127x96 cm drukker Seidner Chromo- mocht uitkomen voor Taiwan. De Taiwanezen heb- lithografia (Budapest) collectie Filmmuseum ben geen erkend land en daarom ook geen pavil- Ernst Wastl, Film Posters, the Hungarian Golden Age of joen, maar het afgehuurde statige Palazzo delle Pri- Film Posters 1912-1945, Ernst Gallery, Budapest 2004 gioni bleek een meer dan bevredigende vervanging. Paul van Yperen en Bastiaan Anink, ex-beheerders van Tsai is nieuw in de wereld van de beeldende kunst de affichecollectie van het Filmmuseum, bespreken de en hij bleef in zijn bijdrage zo dicht mogelijk bij de kracht, schoonheid en achtergronden van topstukken Women We Don't Know Seven Intellectuals in a Bamboo Forest klassieke cinema. Uit een gesloten oude bioscoop in uit de verzameling.

6 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 7 ‘ ZON - DER GEKTE GEEN Regisseur André Téchiné weet niet of zijn onge- wone personages rea- listisch zijn, maar denkt wel dat zijn film over het FILMANDRÉ TÉCHINÉ aids-tijdperk de werke- ’ lijkheid benadert. Juist OVER LES TÉMOINS doordat hij voorbij de gemeenplaatsen kijkt. ‘Mijn visie op film komt misschien wel kortweg hierop neer: het cliché vermijden, om dichter bij het echte leven te komen.’ Colin van Heezik Fotografie:Kris Dewitte 8 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 9

ANDRÉ TÉCHINÉ (1943) is een geval apart Les témoins is doelbewust geen eighties-trip LUCHTIGHEID LES TÉMOINS in de Franse cinema. Met geworden, vertelt Téchiné. ‘De film is niet Het onderwerp dwong hem tot luchtigheid, zijn discrete stijl is hij geen typische auteur, wat ik noem een “reconstructie door een vertelt de maker. ‘Vitaliteit is voor mij altijd EEN LEVENSLUSTIG REQUIEM maar er klinkt in zijn films wel een persoon- antiquair”: veel films die zich afspelen in het het belangrijkst. Vooral in deze film die zo’n lijke stem door. Inmiddels is hij een geliefde verleden hebben een wat stoffige aanblik, morbide onderwerp heeft: daarom heb ik Les témoins gaat over de charmante, ietwat dochter van Gérard) tegen haar dochter. De regisseur, hoewel hij pas in 1994, vijfentwin- een te gekunsteld jarenvijftiguiterlijk, bij- bewust gekozen voor een niet al te zware naïeve Manu (Johan Libéreau), die als pro- hele film berust op dit idee van plezier, van tig jaar na zijn debuut Pauline s’en va (1969), voorbeeld. Dat heb ik willen vermijden. Maar toon en levenskrachtige, opgewekte persona- vinciaaltje bij zijn zus op haar Parijse hotel- joie de vivre. Het tempo van de film is snel, een groter publiek bereikte met Les roseaux er zit wel een liedje in uit die tijd dat ik toe- ges. Manu, de hoofdpersoon die aan aids kamer intrekt. Dan ontmoet hij de homo- hapsnap, de sequenties en dialogen zijn kort. sauvages. Nu, met Les témoins, vertelt Téchi- passelijk vond: Marcia Baila van Les Rita sterft, is bepaald geen neerslachtig type. Ook seksuele arts Adrien (Michel Blanc, bekend Téchiné laat zien hoe het virus zich verspreidt né een verhaal over levenslust in de context Mitsouko.’ Daarin richt de zangeres zich tot de andere personages vinden elk hun eigen van het komische gezelschap Les Nuls) die en alles omvergooit, hoe de personages rea- van de vroege jaren tachtig en de opkomst een levenslustig iemand die dood is: de ver- weg, ondanks het drama waarvan ze getuige verliefd op hem wordt en hem introduceert geren en besluiten te vechten voor vitaliteit. van het aids-virus. bazing, dat de dood ook zo iemand kan vel- zijn.’ Ook de muziek koos Téchiné op deze in zijn levensstijl. Manu wordt meegenomen De felle kleuren, vooral geel en rood, vullen In Les roseaux sauvages verfilmde Téchiné len, zie je terug Les témoins. manier: ‘Ik heb gekozen voor de muziek van naar de Côte d’Azur, naar het huis van de de shots, als bloed en zon die de beelden zijn jeugdherinneringen in zorgvuldig ‘Aids heeft nieuwe verbanden mogelijk Mozart en Vivaldi vanwege de vitaliteit en bevriende schrijver Sarah (Emmanuelle doordrenken. gecomponeerde, intieme beelden, gedrenkt gemaakt, mensen kunnen door zo’n epidemie lichtheid van die muziek, de gratie en tege- Béart) en haar vriend Mehdi (Sami Bouajila), Maar het is ook een moment om te kiezen in het Zuid-Franse licht. Homoseksualiteit opeens solidair worden. Ook dat laat de film lijk de diepte.’ politieagent. Daar wordt gedanst, gezond voor verantwoordelijkheid, na jaren van zor- was in die film een hoogst natuurlijke aange- zien, als het goed is. De personages hebben Téchiné koos voor een structuur in drie en gezwommen in de Middellandse Zee. Als geloosheid en egoïstisch hedonisme: Adrien, legenheid, maar Téchiné drong ook door tot eigenlijk weinig met elkaar te maken, maar delen, waarbij het middelste deel hectisch Manu echter bij één zo’n zwempartij bijna Manu, Sarah, Mehdi en Julie komen zichzelf de maatschappelijke taboes rondom het worden verbonden door deze gebeurtenis. gemonteerd is. ‘Het eerste deel van de film verdrinkt redt Mehdi hem van de verdrin- tegen en kunnen niet langer vluchten of doen thema. In Les témoins gaat hij nog een stap Daarbij worden grenzen van milieu en oplei- gaat over de ‘onschuldige jaren’, het tweede kingsdood. Later, terug in Parijs, gaat Manu alsof. Nu blijkt hoe vluchtig het leven is, wor- verder. De idealen van de seksuele revolutie dingsniveau volledig onbelangrijk: ik weet deel over de oorlog, het gevecht tegen de op zoek naar Mehdi, om hem te bedanken. den hun relaties inniger, intenser, oprechter. blijven bij Téchiné ook in tijden van aids niet of dat realistisch is, maar ik vind dat inte- ziekte. Het derde deel is een soort terugkeer Aanvankelijk wil de agent niets van hem Er is geen omweg, in de film, en Les témoins recht overeind. Dat is het bijzondere van Les ressant. De een is dokter, de ander politieman, van de rust, een verzoening met het leven.’ weten maar al snel bloeit er een vriendschap lijkt een pleidooi voor zo’n levensstijl: zo hard témoins, dit jaar een groot kritisch en Dat leven is oppermachtig in Les témoins, het tussen hen op, die overgaat in een homosek- als aids is en zo snel als die ziekte je lichaam publiekssucces in Frankrijk. spat van het doek in felle kleuren, als zon en sueel contact. kan overnemen, zo kort en intens is het leven ‘IK HEB EEN HEKEL AAN bloed die de personages in leven houden. ‘DE FILM HEEFT NIET Veel woorden worden er niet aan vuil zelf ook en moet het geleefd worden, voor het DOCUMENTAIRE MEDELIJDEN, NET ALS Ongebruikelijke relaties interesseren Téchiné. DE STIJL MAAR WEL DE gemaakt, vooral Mehdi lijkt daaraan geen te laat is. Dat verklaart de paradox van deze ‘De film heeft niet de stijl maar wel de roe- De personages van de film zijn allemaal onge- behoefte te hebben. Ze gaan zweefvliegen en film: een levenslustig requiem, een kern- ping van een documentaire: laten zien hoe AAN GOED EN SLECHT’ woon, hun relaties al helemaal. Manu en ROEPING VAN EEN het vliegen wordt al snel een excuus voor vrij- gezonde aids-film, eentje die ademt in elke het was’, zegt Téchiné. Dat deed hij ook in Adrien, die hem tot het laatst toe verzorgt, partijen in de natuur, waarin Mehdi de actieve porie, terwijl de pest om zich heen grijpt. Het Les roseaux sauvages, met het conflict over hebben een platonische relatie. Mehdi en DOCUMENTAIRE’ partij speelt. Het zijn dagen van onbezorgd dondert niet. Manu heeft geleefd en de kijker Algerije als achtergrond, en in Les égarés, een derde schrijfster en de hoofdpersoon, hoe- Julie hebben een open relatie, waarbij ze geluk, waarbij niemand nadenkt over eventu- met hem. In een typische Téchiné-montage waarin hij de periode van de bevrijding tot wel een intelligente jongen, werkt in de keu- elkaar echter niets vertellen over wat ze zoal ché vermijden, om dichter bij het echte leven ele consequenties. Ook het feit dat Mehdi een stort hij zich nog één keer in een cruising- decor koos. ‘Ik wilde dit keer een film maken ken van een restaurant. Dat maakt in mijn uitspoken. Téchiné: ‘Het koppel Bouajila- te komen.’ vriendin en een kind heeft lijkt deze momen- nacht, terwijl hij, zoals hij tegen Adrien zegt, over het begin van de jaren tachtig, toen aids film allemaal niets uit, een manier om te zeg- Béart is geen gefrustreerd stel, bewust niet. De lichtheid van de film heeft volgens Téchi- ten niet te beïnvloeden; het is als een liefde al geen erectie meer kan krijgen, maar gezien werd als een soort pest die een einde gen dat essentiële zaken dieper gaan dan soci- Anders zou de keuze van Mehdi voor homo- né ook te maken met soberheid en een een- op de middelbare school, zoals Téchiné die zo ‘gewoon omdat hij moet’ en vervolgens wordt maakte aan de zorgeloze jaren zeventig. En ale verschijningsvormen. Een beetje als in de seksualiteit te gemakkelijk zijn. Ze hebben voudige manier van filmen. Wat dat betreft is mooi beschreef in Les roseaux sauvages. Een het beeld wit en zien we een camper door de het is ook een persoonlijke film. Ik heb in die cruising area: daar speelt het ook geen rol wat een gezond seksleven en toch kiest de Téchiné een echte Nouvelle Vague-filmer: hij idyllisch geluk waarvoor niemand zich hoeft sneeuw rijden, met bloemen en de kist van tijd veel vrienden verloren aan de ziekte.’ mensen overdag in hun leven doen.’ machoachtige Mehdi voor een homoseksueel had weinig geld voor zijn film, maar ziet dat te verantwoorden. Totdat blijkt dat Manu een Manu. contact.’ juist als iets positiefs. ‘Ik had beperkte mid- onbestemd virus heeft opgelopen en hij het Misschien is hij niet altijd realistisch, maar delen, we moesten roeien met de riemen die contact met Mehdi verbreekt. Frankrijk 2007 regie André Téchiné scenario Laurent Guyot, dat vindt Téchiné niet erg. ‘Zonder gekte we hadden. Ik had slechts een enkele 16mm- Het tweede deel van de film breekt aan, André Téchiné en Viviane Zingg camera Julien Hirsch mon- geen film. Ik houd er niet van als mijn films camera en een kleine crew. Dat betekende waarin het dramatische gegeven wordt tage Martine Giordano geluid Francis Wargnier muziek Philippe Sarde production design Michèle Abbé-Vannier kraakhelder zijn. Ik wil juist het ongewone een grotere vrijheid en mobiliteit dan, bij- behandeld zonder drama. Geen pathos, geen productie Saïd Ben Saïd distributie Benelux Film Distribu- laten zien, op het ongeloofwaardige af. Dat voorbeeld, bij mijn film Ma saison préférée larmoyante toon: Téchiné kiest voor lichtheid. tion duur 115’ met Michel Blanc, Emmanuelle Béart, Sami doe ik ook om bestaande opvattingen te die ik in betere condities had gedraaid, in Het is een wonder om te leven, zegt de moe- Bouajila, Julie Depardieu, Johan Libéreau, Constance Dollé, doorbreken. Over eenzaamheid, bijvoorbeeld. Scope-formaat en met twee enorme camera’s, der van Manu en zus Julie (Julie Depardieu, Lorenzo Balducci, Alain Cauchi De zus van Manu, Julie, leidt een solitair wat een soort technische zwaarte met zich bestaan maar dat is geen enkel probleem meebrengt die je terugziet in de film.’ voor haar, eerder een opening. Zo probeer ik Téchiné ziet zichzelf als een avonturier, zegt clichés te vermijden.’ hij, niet als een ambachtsman. ‘Zodra ik het gevoel krijg dat ik te veel van mijn vak weet, MEDELIJDEN probeer ik het in twijfel te trekken. Daarom Opvallend is dat geen van de personages last geef ik de voorkeur aan draaicondities als die heeft van medelijden of zelfmedelijden. van Les roseaux sauvages, een film die eigen- Téchiné: ‘Ik heb een hekel aan medelijden, lijk bedoeld was als een televisiefilm voor net als aan goed en slecht. Dat zijn begrip- Arte. Ik had weinig commerciële verantwoor- pen waar ik weinig mee kan, mijn wereld- delijkheid en kon dus ongestraft mijn gang beeld is niet manicheïstisch. Geen van de gaan. Dat is veel minder stressverwekkend. personages is op die manier gedefinieerd, Mijn film Loin heb ik gedraaid op DV en, net hoewel ze elkaar soms heel hard beoordelen. als Les roseaux sauvages, met onbekende Maar de film oordeelt niet.’ En daarmee heeft acteurs, wat me een radicale, onverantwoor- hij een film gemaakt die verrast en toch delijke vrijheid verschafte. Dat is voor mij geloofwaardig is. ‘Mijn visie op film komt luxe, niet de luxe van middelen, maar de luxe misschien wel kortweg hierop neer: het cli- dat alles mag, als in een kinderspel.’ n

10 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 11 Adrián Caetano’s Crónica de una fuga breekt met traditie Dictatuur als prettig spannend avontuur Een film over de Argentijnse dictatuur totaal onschuldige, misschien wat naïeve voetballer uit de beginscènes deel wordt van die min of meer gelukkig eindigt? De de terreur waar hij slachtoffer van is, al is het nieuwe film van Israel Adrián Caetano maar omdat een van zijn celgenoten hem suggereert tijdens een verhoor te klikken laat zien dat het kan. Door politieke over een andere celgenoot. Zelfs al toeschou- bespiegelingen te vermijden en van wer bekruipt je het gevoel van medeplichtig- alle personages vooral de menselijke heid – hoe meer verwaarloosd, verwilderd en vies Claudio en zijn celgenoten eruit zien in kant te laten zien, krijgt Crónica de de loop van de vier maanden waarin het ver- una fuga een universeel karakter. haal zich afspeelt, des te aannemelijker wor- den de aantijgingen van hun onderdrukkers De dictatuurfilm als genrefilm in een dat zij uitschot zijn. Argentijnse setting. Actiefilm Anke Welten Crónica de una fuga is niet de eerste film waarmee Caetano grenzen van de Argentijnse cinema overschrijdt. Zijn eerste speelfilm, Pizza, birra, faso (1998) laat voor het eerst een rauwe werkelijkheid zien waar de filmca- mera’s tot dan toe aan voorbij gingen: jonge- ren die in Buenos Aires moeite doen te over- leven. Opvolger Bolivia (2001), over een Boli- viaanse immigrant die werkt als kok in een buurtcafé in Buenos Aires is niet alleen nog Twee keer gaan de verhoorders in deten- rauwer, gefilmd in zwart-wit en alleen daar- tiecentrum Mansión Seré, het voornaamste om al veel soberder, maar er acteren ama- decor van Crónica de una fuga verder dan je teurs in die min of meer zichzelf spelen. Cae- in een doorsnee actiefilm kunt zien. In het tano wilde de werkelijkheid zo exact moge- begin, als hoofdrolspeler Claudio Taburrini lijk benaderen en zo woordeloos commentaar (Rodrigo de la Serna), keeper bij een kleine geven op een samenleving die steeds meer voetbalclub, nog maar net binnen is en een mensen om economische en/of racistische eerste hardhandig verhoor hem niet tot motieven buitensluit. Met Oso rojo (2002), bekentenissen heeft kunnen brengen. Zijn De gevangenen zijn een westernachtige actiefilm, kwam de filmer oprechte verbazing over wat hem overkomt, opeens helemaal van het realisme terug, al zijn ‘Ik heb nergens wat mee te maken, kan even menselijk als introduceerde hij op de Argentijnse televisie jullie niets vertellen’, gaan er bij zijn gasthe- hun onderdrukkers ondertussen reality-programma’s van een ren niet in. Ze slepen hem naar een badka- heel ander kaliber dan de emotie-tv die we in mer en duwen zijn hoofd een paar minuten Nederland kennen: documentaires over echte in een vol bad onder water. Naast hem onder- Blinddoek per Taburrini en zijn drie celgenoten zijn voor geweld hadden gebruikt of niet. Zo’n verhaal Pablo Echarri), de leider van de task force die mensen in delen van Buenos Aires waar de gaat El Tano (Martín Urruty) hetzelfde lot. Sinds het herstel van de democratie in zover bekend de enigen die tijdens de dicta- kon en mocht simpelweg niet goed aflopen, de gevangenen in Mansión Seré tot bekente- meeste mensen met een grote boog omheen ‘Als jij zegt dat je niets op je geweten hebt, Argentinië, in 1983, hebben filmmakers het tuur uit een detentie- en martelcentrum wis- laat staan op bepaalde momenten op een nissen moet dwingen over ophanden zijnde rijden. waarom heeft hij dan gezegd dat dat wel zo bloedige verleden vele tientallen, zo niet hon- ten te ontsnappen. Al zal het feit dat dat ver- prettige manier spannend zijn. En dat is Cró- aanslagen van linkse groepen, menselijke Met Crónica de una fuga is de filmmaker Cae- is?’, sist één van de mannen de keeper toe. El derden maken laten herleven. Maar Adrián haal nooit verfilmd is, een zelfde reden heb- nica de una fuga, zeker vanaf het moment dat trekken heeft, was niet eerder vertoond. tano weer terug bij de realiteit, zonder dat Tano blijkt in het gewapende verzet te zitten Caetano’s Crónica de una fuga, (Kroniek van ben als het feit dat er voor Crónica de una de vier besloten hebben te vluchten, wetende Hoewel niet vrij van sadistische trekken en het een documentaire lijkt. Meer dan welke en gaf tijdens martelingen inderdaad Clau- een vlucht) die op 26 juli in Nederland in rou- fuga nooit een film gemaakt is over de dicta- dat hen anders de dood wacht. Net zo span- machtswellust, kan de tengere man met snor film met duidelijke politieke boodschap ook, dio’s naam door als handlanger. Niet dat deze latie ging, is nieuw. Niet alleen omdat de tuur die niet tegelijk een duidelijk politiek nend als de vlucht zelf – met lakens uit het genieten van een voetbalwedstrijd, is hij niet maakt Crónica de una fuga een realiteit voel- wat gedaan heeft – ze kennen elkaar nauwe- camera tijdens de ergste martelscènes wordt statement was. raam, vlak voordat een militaire auto voor de te beroerd om op Kerstavond het glas te hef- baar, reëler wellicht dan realistische films lijks – maar de verzetsman vertelt dat hij het weggedraaid. De pijn en de psychische druk Filmers die de dictatuur tot onderwerp kozen, deur stopt – zijn de momenten erna, als zij fen met de gevangenen en is hij er oprecht met amateuracteurs. Op die manier laat Cae- deed om zijn maten de tijd te geven om het van de gevangenen wordt meedogenloos voel- hebben totnogtoe de officiële lezing over de bloot over straat rennen en als de vader van van overtuigd dat zijn werk een hoger doel tano zien dat het Argentijnse genre van ‘dic- land en een zekere dood te ontvluchten. ‘En baar overgebracht door het geluid, de litte- dictatuur willen ontkrachten: het argument een van de vier te bang is de anderen in zijn dient, namelijk het behoeden van de natie tatuurfilms’ volwassen wordt. Zo volwassen omdat jij nergens mee te maken hebt, zullen kens in het gezicht en op de blote lichamen dat leger en politie gedwongen waren hard op auto mee te nemen. voor communisme, anarchie en nog meer dat de nieuwste dictatuurfilm een spannende ze jou vrijlaten’, denkt hij dan nog. De twee- van de gevangenen; soms moeizaam te zien te treden, omdat er sprake was van een vuile geweld. genrefilm is geworden. n

de martelscène komt tegen het einde van de op een smal beeld, dat, net alsof je onder een oorlog tussen twee kwaden. Dat deden ze Menselijke trekken Juist die ‘milde’ interpretatie van de dicta- Crónica de una fuga Argentinië 2006 regie Adrián Caetano film, als Claudio er even verwaarloosd uitziet blinddoek doorkijkt, je het overzicht over de door te laten zien dat de staatsterreur in geen In plaats van over politiek gaat Crónica de tuur en het feit dat Caetano geen partij lijkt scenario Adrián Caetano, Esteban Student en Julian Loyola, naar het boek Pase libre van Claudio Tamburrini camera als zijn celgenoten. Een van hen wordt over- ruimte ontneemt. Het nieuwe zit hem ook verhouding stond tot het geweld van hope- una fuga over gewone mensen in extreme te trekken, maken deze film tot een univer- Julián Apezteguía montage Alberto Ponce geluid Fernando goten met heet sop voor een bewaker boven- niet alleen in het waar gebeurde verhaal, dat loos verdeelde groepjes linkse idealisten. En omstandigheden. Caetano kiest geen partij; seel verhaal, dat ook kijkers kan boeien die Soldevila art direction Jorge Ferrari, Juan Mario Roust muziek Iván Wyszogrod productie Óscar Kramer, Hugo op hem gaat staan om hem hardhandig zo filmisch eindigt dat het onvoorstelbaar door duidelijk partij te kiezen voor de slacht- de gevangenen zijn even menselijk als hun niets of weinig afweten van de Argentijnse Sigman distributie A-Film duur 103’ met Rodrigo De la Sern, schoon te schrobben. lijkt dat het nooit eerder werd verfilmd: kee- offers van de dictatuur, of deze nu zelf onderdrukkers. Dat Huguito (‘Hugootje’ – geschiedenis en politiek. We zien hoe de Pablo Echarri, Nazareno Casero, Lautaro Delgado

12 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 13 Cameraman Richard van Oosterhout over Wolfsbergen ‘Ik zou het liefst totaal onwetend naar de set gaan’

'Wolfsbergen zou een film In Wolfsbergen zijn vier generaties van een voorbeeld naar het begin van Punch-Drunk worden met meer camera- familie om verschillende redenen van elkaar Love [Paul Thomas Anderson, 2002; red] vervreemd. Op een dag stuurt het oudste lid, gekeken. Ik probeer verder een film zo veel beweging dan Guernsey, Konraad, een brief waarin hij aankondigt dat mogelijk met een omtrekkende beweging maar uiteindelijk werd het hij binnenkort zal sterven. De gebeurtenis voor te bereiden. Dus niet het script letter dwingt alle familieleden hun leven opnieuw voor letter omkeren en er een betekenis ach- absoluut het tegenover- te bezien en een doorbraak te forceren in ter zoeken en zo alle antwoorden al bedacht gestelde.’ Een uitspraak die hun scheefgegroeide verhoudingen. hebben voordat je het gemaakt hebt. De Wolfsbergen is, na het veelgeprezen Guernsey belangrijkste beslissingen bij het maken van typerend is voor de intuïtieve (2005), de tweede lange speelfilm die came- Wolfsbergen namen we meestal pas op de set. werkwijze van director of raman Richard van Oosterhout heeft gemaakt Je kunt van tevoren wel heel erg nadenken photography Richard van met regisseur Nanouk Leopold. Wolfsbergen over het verhaal, storyboards maken en het lijkt zowel thematisch als beeldend op Guern- geheel klem zetten, maar uiteindelijk moet Oosterhout. sey, maar dan verder doorgevoerd. Het came- het op het moment dat het gemaakt wordt Alex Wuijts rawerk is nog statischer, het drama – dat zich zijn eigen weg gaan. Zo is het ook heel inte- veelal buiten beeld afspeelt – nog dramati- ressant dat wat we voor Wolfsbergen in scher. Lange takes laten de actie voorbijgaan gedachten hadden uiteindelijk iets totaal zonder de toeschouwer een bepaalde richting anders is geworden. Ik zeg soms voor de grap op te duwen. De belichting is zacht en natu- dat ik het liefst eens totaal onwetend naar de rel. Op het filmfestival van Berlijn won Wolfs- set zou willen gaan om dan wel te zien wat er bergen de zogenoemde Caligari-prijs voor gebeurt. Dat lijkt me het leukste wat er is. innovatie in vorm en inhoud. Soms maak ik wel een shotlist of een decou- een andere lens pakken als je bijvoorbeeld laten. De angst overheerst bij filmmakers en conformisme gewerkt wordt. Als je op een page met een regisseur, maar dat is dan voor- dichterbij wilt, maar op deze manier dwing je opdrachtgevers dat het verhaal anders niet bepaalde locatie iets wil draaien dan is al Van school gestuurd al zodat we met elkaar aan tafel zitten. Voor jezelf om meer over je compositie en decou- begrepen zal worden. Bij een dramatisch bijna ingevuld wat je daarvoor nodig hebt, Van Oosterhout (1962) studeerde in totaal mij is de voorbereiding dus veel meer sociaal, page na te denken.’ moment zie je al gauw een close-up, de lucht want zo is het altijd gedaan. Het zou wat dat zo’n anderhalf jaar aan de Academie voor je leert elkaar kennen en gaat elkaar vertrou- Een typerend shot in Wolfsbergen laat perso- is donker, je hoort zware muziek. Ik ben radi- betreft veel efficiënter en avontuurlijker Beeldende Kunsten St. Joost in Breda en de wen.’ nages in de ene kamer zien terwijl de camera caal tegen zo’n opvatting van filmmaken. Als kunnen. Vanuit mijn professie vond ik het filmacademie in Brussel. Bij de laatste werd in de naastgelegen ruimte opgesteld staat. we zo doorgaan eindigen we met een film die alleen jammer dat ik Wolfsbergen op 16mm hij al na drie maanden van school gestuurd, Composities Vaak is de actie in één take opgenomen, alleen maar uit close-ups bestaat. Ik heb een moest draaien, in plaats van op 35mm. Er omdat hij te weinig aanwezig was. ‘Ik was al Ook wat betreft technische overwegingen close-ups ontbreken. De deuropening werkt voorliefde voor architectuur en hoe de mens zijn veel statische shots dus je hebt de tijd in Breda veel met film bezig. Het begon als had Van Oosterhout zich bewust niet overma- als een extra filmkader die je bewust maakt zich verhoudt tot zijn omgeving. Dat is een om naar details te kijken. Die details waren financiering van mijn andere werk, maar tig voorbereid. ‘Wolfsbergen is erg op compo- van de daad van het kijken. Het gevoel dat je van de redenen dat ik van het werk van met 35mm beter uitgekomen.’ later viel dat samen. Chris Dercon was docent sitie gericht. Het belangrijkste uitgangspunt Antonioni houd. Ik kadreer en belicht bijna ‘Film is zo’n mooi medium omdat het zo veel in Brussel en deed buiten school erg interes- is de manier waarop de personages zich ver- altijd op decor, daarna pas zet ik er een disciplines bijeenbrengt. Als die goed en sante dingen met beeldende kunst en film. houden tot de ruimte waarin ze zich bevin- ‘De belangrijkste acteur in. Als je die ruimte goed gebruikt heb spannend samenwerken om een bepaalde Via hem kon ik op verschillende plekken aan den. Ik hou van een economische manier van beslissingen namen we je dramatisch gezien veel meer mogelijkhe- emotie te bewerkstelligen dan is dat fantas- het werk. Ik ben dus cameraman geworden vertellen. Als ik het met één lamp kan doen, den om je verhaal te vertellen dan met een tisch. Als ze de toeschouwer allemaal dezelf- via de welbekende ladder. Ik had daarbij het dan vind ik dat het beste. Als het met alleen meestal pas op de set’ clichématige close-up.’ de kant opduwen dan wordt het doodsaai. geluk dat ik direct in speelfilms terecht- zonlicht kan, des te beter. Als er in het script Eigenlijk zou iedere filmmaker de aanteke- kwam.’ staat dat het moet regenen, en op het als onwelkome gast mensen op een kwets- Conformisme ningen van Robert Bresson moeten kennen, Inmiddels is hij lid van de Netherlands Socie- moment dat we gaan draaien schijnt de zon, baar moment bespioneert lijkt onvermijde- Zoals de meeste Nederlandse producties had het is de beste leidraad die er bestaat voor ty of Cinematographers en heeft hij films op dan probeer ik liever een manier te verzinnen lijk. Toch is dit niet per se iets waar Van Oos- ook Wolfsbergen maar een klein budget. Toch ons vak.’ n zijn naam staan als Rosie (Patrice Toye, om het weertype zinvol in het script in te terhout op uit is. ‘Ik vind het altijd prettig is dit voor Van Oosterhout absoluut geen 1998), Zwarte zwanen (Colette Bothof, 2005), passen dan dat ik alles ga doen om die zon als je een referentie van de ruimte in beeld blok aan het been. ‘Integendeel. Je wordt zo Richard van Oosterhout werkt op dit moment aan de film Lenteritueel van zijn vrouw Patrice Toye. waarvoor hij een Gouden Kalf-nominatie ont- tegen te houden en regen te maken.’ Wel hebt. De deurpost geeft je een houvast bin- gedwongen creatief te zijn. Er is bij ons zo ving, en de televisieserie Waltz (Norbert ter probeerde Van Oosterhout zich bij zijn lens- nen de compositie. Het is niet zo dat ik daar weinig geld beschikbaar dat het bijna onlo- Nederland 2007 regie en scenario Nanouk Leopold camera Richard van Oosterhout montage Katharina Wartena geluid Hall, 2006). keuze te beperken tot twee brandpuntsaf- van tevoren iets mee bedoeld heb.’ gisch is om een film te willen maken voor vijf Ferry de Paper muziek Loek Dikker production design Elsje ‘Het verschilt per regisseur hoe ik me voorbe- standen: één lens die een beeld geeft dat ver- De drang om alles maar steeds uit te willen à zes miljoen euro. Je wilt iets graag vertel- de Bruin productie Stienette Bosklopper distributie A-Film reid op een film. Je leest het script en zoekt gelijkbaar is met het menselijke gezichtsveld leggen ziet Van Oosterhout met lede ogen len, dus je moet dat voor het beschikbare duur 93’ met Arthur Boni, Jan Decleir, Fedja van Huêt, Piet Kamerman, Carmen Lith, Karina Smulders, Catherine ten referenties in film of beeldende kunst of waar en één iets wijdere, die iets meer van de aan. ‘Het is helaas zo dat er in films vaak bedrag doen. Filmmaken is zo’n complexe Bruggencate, Tamar van den Dop, Alain Van Goethem, Merel dan ook. Voor Wolfsbergen hebben we bij- ruimte zichtbaar maakt. ‘Je kunt wel steeds niets meer aan de verbeelding wordt overge- bezigheid dat er heel vaak vanuit een soort van Houts, Oscar van Woensel

14 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 15 NFTA Lichting 2007 Op zoek naar ouders De eindexamenfilms van de Nederlandse Film en Televisie Academie vertoonden dit jaar een opvallende eensgezindheid: een groot deel van de films (behalve de traditionele reeks reclamespotjes, dit jaar voor Red Bull) ging over verweesdheid en de zoektocht naar een ouder. Colin van Heezik

In Moeders mooiste laat Nadine Kuipers haar en onverantwoordelijk geleefd heeft, maar in je niet vaak tegen in een eindexamenfilm en moeder zien, die vanwege een drugsversla- haar zwakte ook weer charmant is. Het enige Papa is weg... en ik wilde nog wat vragen is ving niet in staat was haar dochter op te voe- jammere is eigenlijk dat we nooit te weten daarom dit jaar de beste film. den. In de documentaire reizen ze samen in komen hoe Kuipers het nu eigenlijk zelf een camper naar Lourdes, waar de moeder ervaart. De moeder steelt te veel de show. IDFA-waardig hoopt te genezen van haar verlamming. Bij de fictiefilms viel dit jaar vooral op hoe Onderweg wordt veel gepraat en Kuipers Familiegeheimen groot het contrast met de documentairerich- duwt de rolstoel van haar moeder, alsof ze Bij Papa is weg... en ik wilde nog wat vragen ting van de NFTA dreigt te worden. Ook Vrij denkt: je hebt nooit voor mij gezorgd, maar van Marijn Frank is dat precies omgekeerd: zijn over de reïntegratie van gedetineerden ik kan nu wel voor jou zorgen. Die paradox Frank maakte een film over haar vader, maar en De wereld volgens Wagner over een weer- maakt de documentaire bijzonder: de dochter vooral ook over zichzelf en haar verlangen barstige meisjesdrieling waren volwassen, Papa is weg... en ik wilde nog wat vragen neemt wraak op haar moeder door te laten om haar vader te kennen. Die lag op sterven wat mij betreft IDFA-waardige documentai- zien wie haar moeder is en hoe zij is tekort- toen zij voor de NFTA de opdracht kreeg res. De fictiefilms daarentegen leken ook dit schijning van André Waardenburg als recen- film in de ziekenhuiskamer gelaten en je had vaak het gevolg, terwijl de documentairestu- geschoten als ouder, maar tegelijk is de film ‘jezelf te filmen’. Ze filmde zichzelf op de wc jaar weer een beetje als onrijpe appels uit de sent-in-de-film – een origineel gegeven, iets kunnen doen met emoties, nu draait het denten de touwtjes strakker in handen lijken boom gerukt. Dat komt misschien omdat de maar niet goed uitgewerkt – vermag het dode om gebeurtenissen. De avonturen die hij na te hebben. De meest persoonlijke films waren Papa is weg... en ik wilde nog wat vragen is dit jaar de beste film werkelijkheid nu eenmaal interessanter Gödel geen leven in te blazen. zijn ontsnapping beleeft en het droevige dit jaar de beste en dat waren documentaires. materiaal oplevert dan de scenaristen van de einde kunnen niet op tegen de boeiende Film maken is een vak, maar om kunst te het mooiste eerbetoon dat ze haar moeder van het sterfhuis, huilend omdat haar vader NFTA kunnen bedenken. Bij de persvoorstel- Koken beginminuten. maken moet er nog iets anders gebeuren: zou kunnen brengen – die zat bij een eerdere doodgaat en zelfs op zijn sterfbed zo weinig ling hoor je soms de gedachte ‘Ze hebben Basilicum en Brandnetels, hoewel een ‘naïe- PIJN gaat over een eenzame, jonge fotograaf ‘Het allermoeilijkste is om jezelf bloot te vertoning dan ook glunderend op de eerste loslaat over zichzelf. Deze ruwe fragmenten, niks meegemaakt dus waar kunnen ze een vere’ film, is wat dat betreft geslaagder: mooi die zich op straat expres in situaties begeeft geven, om te uiten wat je moet’, zei John rij. gefilmd met een doodgewone DV-camera, film over maken?’, vorig jaar door de zelfkri- gefotografeerd, een prachtig production- waarin hij gemolesteerd wordt. Er is een Cassavetes (van wie de studenten een andere Kuipers liet zich voor Moeders mooiste advi- waarin Franke zichzelf met veel durf en zon- tische makers van Wolf van de daken design en een verhaal dat staat. Moeder en voorgeschiedenis, zo blijkt uit een strandfoto mooie uitspraak citeerden: het leven is seren door John Appel (André Hazes – zij der ijdelheid laat zien, waren niet bedoeld geschreeuwd, weer door de zaal zoemen. dochter runnen een restaurant, vader is ver- van hem met vrouw en kind. Hij legt zijn ver- helaas niet als een film, want dan wist ik gelooft in mij, 1999) en dat zie je eraan af: de voor een eindexamenfilm. Maar Franke Gödel van Igor Kramer en scenarist Marko dwenen, totdat hij op zekere dag terugkeert wondingen vast op foto’s, die volgens een tenminste welke obstakels ik moest overwin- film nodigt afwisselend uit tot gegrinnik en besloot in haar eindexamenjaar, vlak na de Martens is de wijste, intellectueel meest als klant. Het talent voor koken heeft ze van bevriende galeriehouder heel goed in een nen). Bij Moeders mooiste en Papa is weg... plaatsvervangende schaamte. In Lourdes dood van haar vader, op deze beelden voort ambitieuze fictiefilm, waarin de makers pro- hem, en ondanks haar verwijten aan haar tentoonstelling kunnen eindigen. Maar het en ik wilde nog wat vragen voelde je zo’n krijgt menselijk leed bijna iets kitscherigs en te borduren en een film te maken over haar beren de axioms of school cinema te doorbre- vader wil ze zich tegenover hem bewijzen. zoektocht naar hem. Ze interviewde zijn ken. Aardig bedacht, maar dit soort postmo- Hij komt na afloop de keuken in om de com- Waarom gaat het zo vaak mis bij de fictiefilms? broers en zus, zijn moeder, zijn vrouw en zijn derne grappen hebben we al heel vaak plimenten aan de kok te brengen. Vader ver- eerste vrouw, de moeder van de regisseur, om gezien. Het is niet meer origineel om een trekt, dochter accepteert nu hoe het gelopen lijkt hem minder om de foto’s te doen, dan noodzaak. En daar gaat het natuurlijk om, haar vader te begrijpen en de familiegehei- film over film te maken, het gaat erom hoe je is. Elke kijker snapt waar de film over gaat: om het voelen van een andere pijn dan zijn anders kun je net zo goed een reclamespotje men te ontrafelen. dat doet, net als bij een gewone film. Gödel de overgang van woede naar berusting, of zielenleed. Een origineel gegeven, goed ver- voor Red Bull maken. n Het levert boeiend materiaal op, omdat je wil filosofisch zijn maar is uiteindelijk te pre- preciezer: de genetische verwantschap ont- teld zonder te veel uit te leggen. Er ontstaat mensen ziet die vertellen over hoe het vroe- tentieus en zelfgenoegzaam, als een Lars von dekken, aanvaarden en vervolgens toch op een bijzondere spanning wanneer hij een ger thuis was en tegelijk ziet hoe ze nu Trier zonder talent. Ook de verrassende ver- eigen benen kunnen staan. Het is genoeg Aziatische vrouw ontmoet die hem wil ver- geworden zijn: ‘Ze hebben allemaal een klap voor een goede eindexamenfilm. zorgen: gaat hij stoppen, is hij nog te red- van de molen gekregen’, denk je, of: ‘Die Films die ontsporen zijn er ook altijd, vooral den, vraag je je af, of is zijn zelfdestructie moeder zal wel een vreselijk mens zijn in het fictiesegment. Rollercoaster begint sterker? Maar nee, die vraag was kennelijk geweest’. En dan komt opeens oma in beeld, goed, als het verhaal van een jongetje dat toch te abstract: de makers kozen voor een een aardige en intelligente vrouw, die eigen- terminaal ziek is en ervan droomt een keer in banaal einde dat jammer genoeg de hele film Moeders mooiste lijk normaler en evenwichtiger overkomt dan een achtbaan te zitten. Hij ontsnapt uit het onderuithaalt. haar kinderen. Het mysterie wordt dan ook ziekenhuis en weet dat hij nog maar twee niet opgelost, maar de film zit vol prachtige dagen te leven heeft, maar hij zal ze leven. Mis grappigs, een mooi decor voor deze film. En momenten, zoals de zus die op de naaimachi- Maar de spanning van het begin van de film, Waarom gaat het zo vaak mis bij de fictie- hoewel Kuipers in de gesprekken met haar ne beursjes maakt voor haar geheimen. het ingehouden drama en de veelbelovende, films? Misschien ligt het aan de driehoek moeder hard over haar oordeelt – en terecht, Broers en zus willen hun moeder niet meer bijzondere relatie tussen het jongetje en zijn Productie-Regie-Scenario: dat is een heilig natuurlijk – is de manier waarop ze haar in zien, want ‘Het is allebei erg, maar deze erg verzorger (een jonge kerel die motor rijdt en beginsel op de NFTA, want iedereen doet een beeld brengt veel genadiger. We ervaren sym- is voor mij een stuk makkelijker’, zoals een van het leven geniet) zijn troeven die in het opleiding en moet in zijn richting volwaardig PIJN pathie voor de zieke vrouw, die te losbollig van de broers zegt. Zo’n volwassenheid kom Vrij zijn vervolg van de film worden verspeeld. Had de afstuderen. Vertwijfelde fictieproducten zijn

16 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 17 n.

NFTA Lichting 2007 affiches Met afstand de beste poster is Pappa is weg en ik wilde niet nog wat vragen Zet de dingen potloodlijntjes langs de genummerde punt- jes, in combinatie met een gefotografeerd oog een gezicht – een indruk van het gezicht van de overleden vader van de regisseur, van ondersteboven wie ze in haar egodocument een beeld pro- beert te schetsen. Het advies voor de affiches van Lichting 2007 van de Nederlandse Film en Televisie Acade- Het idee voor de poster is van Alex Scholing mie is eenvoudig. Neem een titel die te begrijpen is en gebruik daarvoor de Nederlandse (Qua), de vormgeving is van Joost Hiensch en Susanne Keilhack (ShoSho), die samen ook taal. Gebruik leesbare typografie die is geïnspireerd door het onderwerp. Integreer beeld en de affiches maakten van Nowe pokolenie, Rol- woordbeeld. En zet dingen niet nodeloos op zijn kop. Jan Pieter Ekker lercoaster en Schemeren (een onheilspellen- de, felrode, gebroken gloeilamp op veel artis- tiekerig wit). Op het affiche van de documentaire Catch-22 is ervoor gekozen de opvallende typografie – ook niet, hoe intrigerend ook. Het lijkt een Hiensch, afgestudeerd aan de Hogeschool staat de dertienjarige Remzi, een jongen van grote gele kapitalen – over een still van vijf geruit vest; wie beter kijkt ziet een gordijn voor de Kunsten in Utrecht, maakt al sinds Turkse afkomst die sinds zijn vierde in een stokoude veteranen te plaatsen. dat dichtgehouden wordt met wasknijpers. 2004 posters voor NFTA-examenfilms. ‘Mis- instelling voor gehandicapten woont, terwijl In het woordbeeld van Gödel is de ‘o’ vervan- Maar waarom? Waarom niet gekozen voor de schien komen ze over vijf jaar wel terug met inmiddels duidelijk is dat zijn dossier zijn gen door twee in elkaar gestoken bollen. Of drieling Wagner, de fotogenieke hoofdperso- een betaalde opdracht’, zei hij augustus 2004 enige handicap is. Ondersteboven. Hij draagt iets dergelijks – het komt de leesbaarheid in nen van de documentaire die het nieuws in Skrien. een wit shirt met de filmtitel, waaraan door ieder geval niet ten goede. En over het fraai haalden omdat ze na een vechtpartij van Wat hij drie jaar geleden hoopte, is inmiddels verschillende handen wordt getrokken. geconstrueerde beeld van een robot die over school werden gestuurd? werkelijkheid. Hiensch maakte, in dienst van Op het zwart-witaffiche van de fictiefilm PIJN een futuristisch stad uitkijkt, staat de tekst het ontwerpbureau ShoSho, affiches voor staat een man met een dichtgetimmerd THILNAGSST. Alleen als je het weet, is er met Achtbaan films als Olivier etc., DoodEind en ook de pos- gezicht. Ook ondersteboven. veel pijn en moeite de filmtitel Things Last Rollercoaster is een film over een kankerpa- tercampagne voor de TMF Game Awards. ‘De Het moet de invloed zijn van Ex drummer, uit te herleiden. En dan nog: waarom Engels, tiëntje dat nog maar twee dagen te leven filmacademie keert jaarlijks terug. In princi- met zijn enigszins voorovergebogen, half- waarom deze titel? heeft en een reis begin naar zijn favoriete pe doen we het nog steeds voor niets, omdat naakte, getatoeëerde kale man in een groeze- De titel De wereld volgens Wagner zet de kij- achtbaan (achtbaan is Nederlands voor roller- we het leuk vinden.’ lige kamer – op zijn kop afgedrukt. Dat beeld ker ook niet op het goede spoor. Het beeld coaster). Het beeld is fraai: het jongetje ligt Hiensch werd een paar dagen voordat de pos- combineert, in de geest van Brusselmans, op langs een boerenweggetje, onder een drei- ter van Pappa is weg... naar de drukker een verwarrende manier dreiging met absur- De vormgevers gende wolkenlucht. De golvende typografie moest, benaderd door producent Lotte Lever, disme. Op de affiches van Catch-22 en PIJN is a. Basilicum & Brandnetels – Johannes Hogebirk eveneens: het is een van de weinige affiches die eerder de poster van Nowe pokolenie al bij de omkering echter misplaatst. Sterker: beide b. De wereld volgens Wagner – Mara Vissers waarop iets bijzonders met de titel is gedaan. hem had ondergebracht. De samenwerking affiches zijn veel krachtiger en directer als c. Nowe pokolenie – Joost Hiensch en Susanne Keilhack Maar het misstaat: beeld en woordbeeld vor- met een ander bureau was spaak gelopen. het personage niet wordt omgedraaid. (ShoSho) men geen geheel, ze versterken elkaar niet. Hiensch en zijn collega Susanne Keilhack d. Catch-22 – Hester Mieras Voor de poster van Color Me Bad (Engels voor mochten aan de slag met twee schetsen. Het e. Moeders mooiste – Gregg Telussa Onbegrijpelijk f. Rollercoaster – Joost Hiensch en Susanne Keilhack – ja waarvoor eigenlijk?) werd de hoofdper- oog haalden ze uit een still met regisseur Een ander opvallend punt van de veertien (ShoSho) soon speciaal gefotografeerd: een Marok- log’ gaande is. In het Engels heeft bomber gemakzuchtige oplossing voor het creditblok, Marijn Frank, die ze kopieerden en faxten affiches van Lichting 2007 zijn de beroerde, g. PIJN – Iván López Núñez kaanse thaibokser die worstelt met zijn twee betekenissen; het is iemand die bom- dat in een aparte witte strook onder het zodat hij wat korreliger werd. want onbegrijpelijke of Engelse titels. En de h. Color Me Bad – Emilio de Haan (homoseksuele) gevoelens. Het is een mooi men legt en een persoon die gebouwen beeld werd geplaatst. Het resultaat is helder, krachtig en creatief. i. Vrij zijn – Mirko Dreiling onderspuit met graffiti. Ik wist dat ook niet, Pappa is weg en ik wilde nog wat vragen heeft beroerde typografie. Onder de omgekeerde j. Bomber – Joey Vermijs (DC works) beeld, maar het was nog sterker geweest als filmtitel Catch-22 wordt voor de zekerheid in k. Gödel – Jeroen Meijer het kleiner was uitgesneden en de tuttige regisseur Ivan Barbosa legt het uit in de pers- Overleden een sterke, Nederlandse en leesbare titel, rode letters uitgelegd wat het betekent: een l. Schemeren – Joost Hiensch en Susanne Keilhack typografie niet zo bescheiden in de rechter- informatie. Op het affiche is de filmtitel Met afstand de beste poster van Lichting integreert tekst en beeld en heeft een inrige- probleem zonder oplossing. Ook op het affi- (ShoSho) bovenhoek was geplaatst. gespoten in zwarte kistletters, net als het 2007 is Pappa is weg en ik wilde nog wat vra- rend beeld dat duidelijk verwijst naar het che van Nowe pokolenie wordt de onbegrijpe- m. Things Last – Jeroen Meijer Bomber is de titel van een fictiefilm over een hoofd van de Rotterdamse graffitispuiter, op gen (die op de titelrol overigens Pappa is onderwerp – zonder al te veel te verklappen. n. Pappa is weg... en ik wilde nog wat vragen – Joost n lijke titel vertaald. In het Engels: New Gene- Hiensch en Susanne Keilhack (ShoSho), concept: Alex Rotterdamse graffitispuiter die ‘iets wil doen een plattegrond van Rotterdam. Het is een weg... en ik wilde nog wat vragen heet, met Zo moet het. ration. Ironisch genoeg (of onhandig genoeg) Scholing (Qua) dat blijft plakken’ omdat er een ‘fucking oor- sterk beeld; het enige minpuntje is de drie puntjes). Daarop vormen de zwart-wit- Met medewerking van John Koning

a. b. d. e. f. g. i. j. k. l. m. c. h.

18 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 19 Diego Martínez Vignatti gaat met La marea terug naar het gevoel ‘De meeste films die ik zie lijken op theater’ Regisseur en cameraman Diego en ongrijpbaar, die gezichtsuitdrukking. Wat jes door de bomen suist of tegen een strand- marea onmiskenbaar een verhaal – maar met reren door een dierenarts en vervolgens ver- Verlatenheid gaat er in de vrouw om? En vanwaar de egaal hutje aanknettert, zorgt voor het minimale beeld en geluid, niet met woorden. Als een zorgt, als was het haar zoon. In de loop van de film gaan de niveaus Martínez Vignatti wilde met zijn twee- witte achtergrond waartegen ze poseert? Het geluid. Het is een desolate omgeving waarin koude douche valt het binnen in het derde steeds meer door elkaar lopen, zowel in als de film een pure filmische sensatie wel alsof ze aan de hemelpoort staat, zo para- één mens ronddwaalt, de vrouw van het ope- shot, van een verongelukte auto. Door de Cyclus tussen de scènes. Het is daardoor alsof de dijselijk schijnt het wit je toe. ningsbeeld. Martínez Vignatti filmt haar gesneuvelde voorruit zien we de vrouw uit ‘Er zitten inderdaad veel elementen in de film vrouw haar grip op de ‘objectieve’ werkelijk- afleveren. Het verhaal in La marea Dan volgen de eerste credits tegen een zwar- meestal van een afstand, wat in combinatie het openingsbeeld, en een brede schouder die steeds terugkeren’, zegt Martínez Vignat- heid verliest, en langzaam afglijdt. Je kunt wordt verteld met beeld en geluid. te achtergrond, en baant een bulderende zee met CinemaScope het idee van ruimte ver- van wat een man moet zijn. Geen beweging. ti. ‘Ik deed dat om een cyclisch besef van tijd dus niet spreken van een rouw-, laat staan ‘Voor de filmindustrie is tegenwoor- zich een weg naar de kust. Weer is wit de sterkt. Ofwel: de nietige mens in een onge- Maar dan komt zij langzaam overeind. Een aan te geven. Eerst is er de lineaire tijd van van een verwerkingsproces, eerder van het overheersende kleur – krullende schuimkop- repte, woeste, oneindige natuur. vrouw die komt aanrennen schreeuwt: ‘Er is de moderne wereld, in de vorm van het stad- tegenovergestelde. ‘Inderdaad’, beaamt dig alleen nog het verhaal belangrijk. pen, de hemel aan de horizon – en staat de Met de prachtige beelden die dat oplevert wil een kind hier! Er is een kind hier!’ se leven. Als de vrouw naar Patagonië vlucht, Martínez Vignatti. ‘De film gaat over de Ik mis de prikkeling van de zintuigen.’ camera stil. Op dit moment kunnen we het de Argentijnse regisseur, die tegenwoordig in Het trauma tekent zich af. De jongen blijft gaat ze weer op in de cyclus van de natuur. onmogelijkheid om te rouwen, omdat dat de nog niet weten, maar met deze twee stati- Brussel woont en werkt, een gevoel over- nog even in leven, maar als verplegers hem Het daglicht dat de nacht aflost, eb en vloed. mogelijkheid tot vergeten impliceert. Maar Niels Bakker sche shots, die ‘buiten’ het verhaal staan dat brengen dat volgens hem verloren is gegaan uit zijn ziekenhuiskamer afvoeren, weten we Naar het laatste heb ik mijn film ook ver- sommige wonden helen nu eenmaal niet.’ de film gaat vertellen, drukt Diego Martínez in de cinema: de pure filmische sensatie. dat het voorbij is. Om haar verlatenheid te noemd: getij, het rondmaken van dingen. De Dat is ook het paradoxale van La marea: aan- Vignatti zijn centrale thematiek uit: de rela- ‘Voor de filmindustrie is tegenwoordig alleen bestrijden, besluit de vrouw vervolgens de film zelf heeft trouwens ook een cyclische vankelijk vermoed je dat de vrouw, in de rust tie tussen mens en natuur. Daarom, zo ver- nog het verhaal belangrijk’, zegt hij. ‘Negen- verlatenheid te zoeken. Ze vertrekt uit de structuur. Het eindshot verenigt als het ware van de natuur, zichzelf zal hervinden, maar telde hij op het International Film Festival tig procent van de films die ik zie, lijken op stad en neemt de bus naar Patagonië, waar de eerste twee met elkaar.’ in de leegte raakt zij juist steeds meer ver- Rotterdam waar zijn film in de Tiger-compe- theater, in de zin dat de nadruk ligt op de ze zich terugtrekt in een hutje op het strand. De cyclus brengt de vrouw echter geen strikt in haar gevoelens van verlatenheid. titie draaide, schoot hij La marea in Cinema- dialogen. Ik mis de prikkeling van de zintui- Een vertrouwde plek, zo weet je als ze een bevrijding. Integendeel, je zou kunnen rede- In zijn enigszins afstandelijke beelden drukt Scope. ‘Alleen zo kon ik de natuur in haar gen. Vroeger, in zwijgende films, was die veel kistje met oude jeugdfoto’s opent. Blijkbaar neren dat deze haar vastzet in de gebeurte- La marea begint als een schilderij. De camera volle glorie tonen.’ sterker, net als in het werk van regisseurs als kwam ze er als kind vaak. Deze terugkeer nis die haar leven verwoest heeft. Door haar staat stil, het beeld lijkt bevroren. Alleen als Alfred Hitchcock, Robert Bresson en Miche- naar vroeger zit ook in de dagelijkse, repete- dagelijkse leven zo rigoureus achter zich te je goed kijkt is beweging zichtbaar: haren die Nietige mens langelo Antonioni.’ Een verhaal vertellen rende handelingen, die de film vanaf dat laten, ontneemt ze zichzelf de mogelijkheid lichtjes wapperen in de wind, een flauwe lach Zijn tweede regie – in 2002 maakte hij de was ook niet zijn eerste doel. ‘Dat vind ik moment overnemen. De vrouw slaapt, hakt op zoek te gaan naar een nieuwe toekomst. ‘Het liefst had ik, die langzaam breder wordt. We zien frontaal muziekdocumentaire Nosotros – bestaat voor meer iets voor de literatuur. Ik prefereer een hout voor op het vuur en haalt water. Ze Ze sluit zichzelf letterlijk op in the middle of het gezicht van een jonge vrouw. Haar lach een groot deel uit lang uitgesponnen filmgenre dat dichtbij het gevoel staat, heeft fantasieën waarin ze haar man en nowhere. En zoals de dag in de nacht veran- verraadt geen blijheid. Het hoofd heeft ze totaalshots, waarin de camera over een Pata- boven een verhalend genre.’ zoontje ziet, zowel in haar slaap als overdag. dert en vice versa, wordt zij steeds weer her- net als Antonioni wat voorovergebogen, het haar hangt sluik gonisch landschap glijdt. Dat kan de zee zijn, Een scenario liet hij achterwege, het treat- En symbolen voor de dood en moederliefde innerd aan haar overleden man en kind. Haar langs haar wangen. De ogen donker, de een woestijnige zandheuvel op het strand, of ment van twaalf pagina’s vond Martínez Vig- keren terug. Zo vindt de vrouw een zwaar traumatische ervaring uit zich niet in herha- altijd wilde, de wenkbrauwen gefronst. Volstrekt mysterieus uitgestrekte maïsvelden. De wind, die zacht- natti voldoende. En toch vertelt zijn La gewonde hond op het strand, die ze laat ope- lingen van het auto-ongeluk, maar in fanta- sieën die haar verlangen uitdrukken. Rende haar zoontje maar echt voor haar uit, en was camera in haar zij maar in staat hem in haar armen te ‘Tijdens het draaien nemen. Zaten haar man en zoontje maar echt hoofd gestopt’ tegenover haar bij het vuur. De kijker gaat hier sterk in mee, doordat begon ik echt te Martínez Vignatti, die zelf achter de camera stond – hij maakte furore als de cameraman Martínez Vignatti wat dat betreft niet zozeer begrijpen wat er van Carlos Reygadas in Japón (2002) en in de harmonische hereniging uit van mens en Batalla en el cielo (2005) – vaak suggereert natuur, als wel het constante spanningsveld vanuit haar perspectief te filmen. ‘Het liefst tussen die twee. De natuur is onze vriend én met haar gebeurde’ had ik, net als Antonioni altijd wilde, de vijand. Het eindshot, een verwijzing naar Les camera in haar hoofd gestopt’, zegt hij. ‘Maar quatre cents coups van François Truffaut uit omdat dat helaas niet gaat, benoemde ik vier 1959, houdt die dubbelzinnige houding in verschillende niveaus. De basis is het point of stand. Hereniging, ja, maar brengt de zee de view van de regisseur, die achter de camera vrouw reinheid of een langzame dood? staat. Vervolgens heb je het bewustzijn van Martínez Vignatti weet het zelf ook niet. de vrouw, haar onderbewustzijn en tot slot ‘Eerst was ik er zeker van dat ik haar zelf- haar fantasieën.’ In de mooiste scène van La moord zou laten plegen. Maar tijdens het marea komen deze allemaal terug. In één draaien begon ik echt te begrijpen wat er met lange take filmt Martínez Vignatti (perspec- haar gebeurde. Zo besloot ik dat een open tief regisseur) dat de vrouw ontwaakt en in einde beter paste.’ n de deuropening haar man en zoontje ziet (fantasie), weer indut (onderbewustzijn), en La marea Argentinië / België 2007 regie en scenario opnieuw ontwaakt als een visser zijn spullen Diego Martínez Vignatti camera Diego Martínez Vignatti montage Marie-Hélène Mora geluid Gilles Laurent uit het hutje pakt (bewustzijn). ‘Ik monteer- productie Sébastien Delloye distributie Filmmuseum de niet om de eenheid tussen de vier niveaus duur 83’ met Eugenia Ramírez Miori, Eduardo Leivar, in tact te houden.’ Marcela Ferradás, Sebastián Ureta

20 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 21 The Host van Bong Joon-ho Het doek isgevallen Struikelende Hollywood-film Met The Host heeft regisseur Bong Joon-ho, in Nederland bekend van arthousefilms als Barking Dogs Never Bite en uit Korea Memories of Murder, een internationale blockbuster gemaakt. door onhandigheid, ongelukjes of onoplet- Hij houdt zich aan de grote lijnen van het actiegenre, maar tendheid. Als de vader een speech houdt om bedekt het met een laag van verwarring. Zijn monster is zijn ruziënde kinderen op één lijn te krijgen, blijken ze alledrie te slapen. Op belangrijke prachtig; zijn helden zijn onhandig. momenten laten ze wapens uit hun handen Kees Driessen vallen. En de onvermijdelijke uitlegscène van de filmtitel blijkt later nergens op te slaan, zonder dat het verhaal daardoor eigenlijk van richting verandert. The Host is Koreaans Hollywood. Een grote Struikelen Want de rode draad van het verhaal loopt publieksfilm met een state of the art monster, Niet alleen de protagonisten, ook de verhaal- ondertussen gewoon klassiek verder. Bong een klassieke verhaalopbouw en een goede lijnen struikelen geregeld. Als de familie hui- heeft er een laag van verwarring overheen balans tussen grappige momenten, waardoor lend bijeenkomt op een herdenkingsdienst gelegd, die de kern van het verhaal niet aan- we sympathie gaan voelen voor de hoofdper- voor slachtoffers van het monster, krijgen ze tast. Hij is trouw gebleven aan de psycholo- sonen, en indrukwekkende actiescènes. En eerst zelf ruzie, worden daarna lastiggevallen gie van zijn eerdere, kleinere films als Bar- net als veel Hollywood-films is hij met twee door fotografen, gestoord door iemand die king Dogs Never Bite (Flandersui gae, 2000) uur een half uurtje te lang. vraagt van wie die verkeerd geparkeerde auto en Memories of Murder (Salinui chueok, Ondertussen haalt The Host de verwachtings- is en vervolgens toegesproken door een over- 2003), zonder het blockbuster-publiek van patronen van een Hollywood-film voortdu- heidsdienaar in geel pak – die onderuitglijdt zich te vervreemden. rend onderuit. Het groepje familieleden dat voordat hij het woord neemt. op jacht gaat naar het monster is volledig Een echte Hollywood-film zou hier laten Monster disfunctioneel. De vader, wiens dochtertje zien, met een sentimenteel muziekje, hoe de Dat is onder meer gelukt doordat het mon- door het monster is meegenomen, valt om de familie in gedeeld verdriet de kracht vindt ster zo mooi is. The Host geeft net even een haverklap in slaap en vergist zich op cruciale om in hun strijd tegen het monster boven eigen draai aan de bekende Hollywood-mon- momenten. Zijn broer is agressief en zou hem zichzelf uit te stijgen. De anonieme over- sters. Natuurlijk heeft het beest een gladde het liefst in elkaar schoppen. Zijn zus is een heidsfunctionarissen zouden zo dreigend huid – haren zijn veel duurder om te anime- aarzelende boogschutter, die prijzen misloopt mogelijk getoond worden, om de familie des ren. Het heeft daarmee vanzelf iets weg van omdat ze de pijl niet loslaat. Hun vader, ten te heroïscher te maken. Ze zouden zeker niet de dinosauriërs uit Jurassic Park Bioscoop Legerplaats bij Oirschot, jaren vijftig slotte, is een zweterige pater familias, die onderuitglijden. (1993/1997/2001). Maar dit monster is glib- lang volhoudt dat je de overheid nu eenmaal Zo zijn er vele momenten in de film dat de berig en nat en leeft in het water. Het is een De boompjes langszij zijn nog nauwelijks boompjes te noemen, de vitrine is leeg. Zou de ‘romney- moet vertrouwen. verwachte verhaallijn wordt onderbroken soort kruising tussen een dinosaurus en een loods’ nieuw zijn? Even voor de duidelijkheid: het is een bioscoop. Zulke letters zijn niet voor niets kikkervisje (met de omvang van de eerste), zo groot. Is het ook meteen helder voor de aanvliegende helikopterpiloten en aanstormende tank- vergroeid met slierten zeewier en en met een commandanten. Waar zijn die enge schoorstenen aan de zijuitgangen voor? Wellicht had de loods bek die geïnspireerd lijkt op het monster uit voorheen andere functies. Predator (John McTiernan, 1997). Als bioscoop is hij niet zo mooi als de (tegenwoordig monumentale) houten bioscoop van leger- De eerste keer dat hij zich onder de mensen plaats Harskamp, maar de soldaten konden zich dankzij het gebouw eindelijk massaal vermaken begeeft is prachtig: hij dendert al over de – naast het ‘rond de tafelen’ met elf man en één pingpongtafel. Helaas werden er films vertoond kade, terwijl de meeste mensen nog oenig die ‘burgers’ al maanden eerder hadden gezien, maar toch, de WZZ (Welzijnszorg) deed samen naar het water staan te staren, en hij glijdt met het CFK (Centraal Filmbureau Krijgsmacht) zijn best. prachtig weg als hij over de gladde kader- ‘Beste Vader, lieve Moeder, bekommer u maar niet om mij, ik heb het hier opperbest. Er is nu zelfs wand wil keren. Het mooiste is echter zijn een heuse bioscoop! Komende woensdag heb ik avondpermissie en ga ik een film zien.’ Zoiets had beweging als hij onder een brug hangt en achterop kunnen staan, maar deze kaart bleef onbeschreven en ‘ongelopen’. Wel gekocht, nooit slingerend aan zijn staart dichterbij komt. verzonden. Misschien als aandenken? Spannende avonturen? Veel gelachen? Ook dit essentiële animatiegedeelte van een Wie Jarhead (Sam Mendes, 2005) heeft gezien, kan zich vast nog de genante scène herinneren monsterfilm is tegenwoordig buiten Holly- waarbij na het vertonen van The Deer Hunter (Michael Cimino, 1978) homevideo-opnamen ver- wood financieel haalbaar (al zat het verant- schijnen van de overspel plegende vrouw van de soldaat van wie de videocassette was. Van dat woordelijke CGI-bedrijf in San Francisco). n soort taferelen was in Oirschot geen sprake, de vertoningen waren nog op film! Geleverd op 16mm door Gofilex (GOede FILm EXploitatie). Hoewel, dat lijkt een harkantenne op het dak, wellicht voor Gwoemul Zuid-Korea 2006 regie Bong Joon-ho scenario televisieontvangst? Niet lang na de loodsbioscoop is er een permanenter gebouw neergezet in Baek Chul-hyun, Bong Joon-ho en Ha Won-jun camera Kim Oirschot, met ruim 800 stoelen. Het doet nog steeds dienst als filmtheater, maar dan voornamelijk Hyung-ku montage Kim Seon Min geluid Coll Anderson en Sean Garnhart muziek Lee Byung-woo production design Ryu voor vertoningen van eigen werk. Seong-hie productie Choi Yong-bae distributie A-Film duur Roloff de Jeu 119’ met Song Kang-ho, Byeon Hie-bong, Park Hae-il, Bae Du- na, Ko Ah-sung Dit is de zesde aflevering van een serie ansichtkaarten met oude bioscopen uit de collectie van de auteur.

22 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 23 Een kwestie van maathouden

NEWMAN NIEUWE FILMMUZIEK: DRIE KEER TWEE SCORES HEEFT EEN TECHNIEK BESTUDEERD DIE AMPER MEER Niet te veel, niet te weinig. Thomas Newman demonstreert in zijn scores een grote melodische rijkdom, WORDT maar gebruikt ook effectief stiltes. Clint Eastwoods eigen filmmuziek is te simpel, zijn zoon Kyle zet er TOEGEPAST: terecht een tandje bovenop. En Philip Glass, ten slotte, is het ene moment te fors aanwezig en het andere HET moment te saai. Kees Hogenbirk UNDERSCOREN

Onbegrijpelijk . Steven Soderbergh maakte Regisseur Soderbergh week voor deze nestbe- roenstoten synchroon met de pikhouweel zoals bij de intense stilte tussen de oorlogs- noot. Op het vliegveld in de regen krijgt deze karakteriseert. In deze kruising tussen Ame- een eerbetoon aan de film-noir, inclusief vuiling af van zijn vaste componisten; Cliff waarmee een Berlijner op archiefbeelden van reporter en de prostituee Lena in de gang melodie de verrassende schoonheid die Hugo rican Beauty (ook met muziek van Newman, camerastandpunten, slagschaduwen, overbe- Martinez heeft een te minimaal-atmosferi- juli 1945 mistroostig in een berg bakstenen van haar schuiladres. Friedhofer in zijn muziekwendingen kon leg- 1999) en de televisieserie Desperate House- lichting, sterk zwart-witcontrast en een sche stijl, David Holmes (van de Ocean’s- staat te hakken. De uitleg over de Conferen- De thema’s worden gehanteerd als leidmotie- gen (The Best Years of Our Lives, 1946), hoe- wives (2004-2007) kondigen hoge sireneach- meesterlijk in de montage verwerkte selectie films) klinkt te vlot-jazzy. De keuze voor tie van Potsdam wordt onderschreven door ven. Gelijkopgaand met de dubbele bodems wel onze mannelijke hoofdpersoon daar wei- tige tonen keer op keer onheil aan: de zoe- van authentieke opnamen uit naoorlogs Thomas Newman is een gouden greep. Als een statige hoornmelodie en wordt bij de in het mysterie zet Newman die opzettelijk nig aan heeft. In de donkere kleuren van mer van het zwembad, piepende remmen en Duitsland: Berlijn in puin, politieke zones, zoon van Golden Age-componist Alfred gebo- geüniformeerden – een oorlogscorrespondent verwarrend in. Zo speelt de soloviool eerst Bernard Herrmann luiden fagotten en hoorns vooral de fluit van de passerende trein. De uniformen, een keur aan personages die siga- ren in Los Angeles in 1955, kent hij het Hol- met zijn chauffeur in een jeep – gevolgd door kwijnend, over harp en warme wolken van langzaam de film uit. De man die overblijft spoorlijn symboliseert de link met de buiten- rettenwolkjes achterlaten. En nog noemen de lywood-idioom van huis uit. Bovendien heeft een ironisch scherzo waarin de platte trom celli, een lyrische melodie wanneer de chauf- schikt zich in het lot: de Godless people wereld maar duidt mutatis mutandis ook op critici de plot te gekunsteld of juist te sim- hij ervaring met historische drama’s in groot- prominent figureert. Newman heeft een tech- feur van de oorlogscorrespondent wegrijdt (zoals Newman de End Title heeft genoemd) de isolatie van de microsamenleving waarin pel, blijft het publiek weg en legt de Acade- se uitwerking: The Shawshank Redemption niek bestudeerd die amper meer wordt toege- met Lena. Dit thema blijkt echter niet deze ontspringen de dans. bezorgde ouders hun kinderen veilig willen my of Motion Picture Arts and Sciences (1994), The Green Mile (1999), Road to Perdi- past: hoe het moduleren van veelzeggende twee sjacheraars te gelden. Het duidt op het Tragisch genoeg trof deze bestemming New- laten opgroeien. Omdat het bloed kruipt waar alleen de originele score ter stemming aan tion (2002) en Cinderella Man (2005) lever- tonen een dialoog kan versterken. Deze gezamenlijke verleden van Lena en de jour- man zelf eveneens. Na acht nominaties heeft het niet gaan kan, zet de score de stiekeme haar leden voor. den allemaal magnifieke scores op. kunst van het underscoren mag niet te veel nalist. Tegen de tijd dat dit duidelijk wordt, hij nog steeds zijn lang verdiende Oscar niet verlangens, internetfantasieën en diep weg- The Good German (2006) is desalniettemin aandacht naar zich toetrekken, maar moet krijgt het echter een pijnlijk berustende gekregen, terwijl deze score, niet eens zozeer gestopte trauma’s van de suburbians subtiel prachtig gemaakt en heeft best iets te vertel- FANFARE qua klankkleur wel passen in het composito- toon. ‘That’s Berlin’, stelt een barkeeper gela- bezien op het effect in de afzonderlijke scè- aan. Niemand is er echt gelukkig en niemand len aan wie verder kijkt dat de inderdaad Newman schreef zijn eigen hommage aan de rische geheel. ten vast. Dit onbestemde ‘liefdesthema’ is nes als wel in zijn totaalbeeld, een oprechte is eigenlijk een beter mens dan de zondebok niet bijster opzienbarende finale rond femme nazi-jachtfilms van Carol Reed, Orson Welles Waar de score mysterie of actie begeleidt, gedoemd te mislukken. In zijn meest harmo- bewondering voor zijn voorgangers paart aan (de onlangs uit de gevangenis vrijgelaten sex fatale Lena. Essentiëler dan Lena’s geheime en Michael Curtiz (cd op Varèse 302-066-781- kan wel van herkenbare muziek gebruikge- nieuze vorm, op altviool over zachte tremoli, een doordacht eigen programma voor origi- offender) die zij gezamenlijk creëren. Het dossier is de verkwanseling van Polen en 2, 44:44). Onder het WB-logo tegen een grij- maakt worden. Ook dat past Newman perfect klinkt het daarentegen mooi tragisch bij de nele muziek in film. muzikale thema dat iedereen bindt bevat dan Oost-Duitsland door de Amerikanen in ruil ze wolkenlucht zet een omineuze fanfare in, toe. Hij legt een heerlijk melodische rijkdom enige kus die de journalist nog met Lena uit- ook een melancholiek galmende frase, zoals voor naziraketgeleerden, die hun veroorde- die berust op hetzelfde interval van een aan de dag, zoals we in moderne films helaas wisselt. Deze track is getiteld The Good Ger- GERODDEL in Nino Rota’s glasharpmuziek voor Federico ling ontlopen indien ze in de komende octaaf als Tara’s Theme uit Gone with the nauwelijks meer horen. Soms lijken de korte man: Lena wilde namelijk wel met de Ameri- Voor Little Children (New Line Records NLR- Fellini’s Casanova (1977), die zich schrijnend Koude Oorlog in de Verenigde Staten verder Wind (1939) van Max Steiner, tevens de com- stemmingstekeningen zelfs bijna los te staan kaan neuken, maar dan alleen om haar man, 39076, 37:42) benut Thomas Newman behen- herhaalt. werken. Deze film vormt de prequel van Das ponist van Casablanca (1942). Newmans van de beelden, wat vroeger een gebruikelijk de verborgen SS-wetenschapper die van de dig de stiltes en het sounddesign waarmee Waar de aantrekkingskracht tussen de moe- Leben der Anderen (Florian Henckel von Don- machtige hoofdthema staat echter, ondanks statement was maar voor de onervaren kijker nazi-misdaden wil getuigen, te redden. Zie- regisseur Todd Field – met wie hij al het der van het ene kind en de vader van het nersmarck, 2006), die (terecht) wel een de paukenslagen, niet in majeur. Na de over- wellicht onwennig is. Aan de andere kant daar het ‘Casablanca-motief’ – de fatale ijzingwekkende In the Bedroom maakte andere begint te broeien, worden we vergast Oscar-bekroning kreeg. gang naar een tweede thema klinken kla- houdt Newman zijn score vaak modern in, vrouw kiest uiteindelijk voor haar echtge- (2001) – de dorpse roddelgemeenschap op een sprookjesachtige melodie van violen

24 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 25 CINEAST EASTWOOD VROEG MUZIKANT EASTWOOD OM EEN DRAMATISCHE SCORE, IN HERKENBAAR WESTERS IDIOOM GLASS DISKWALIFICEERT ZICHZELF ALS FILMCOMPONIST

teling met een klassieke fuga zoals we van muziek. Dat is gepast, want dit deel van het hem kennen uit eerdere minitragedies. De tweeluik belicht een voor de kijker vrijwel sprookjesmelodie was origineler geweest, onbekend terrein; de geschiedenis wordt maar het leven is nou eenmaal geen sprookje. geschreven door de overwinnaars. Cineast Eastwood wil niet het risico lopen de identifi- DUBBELSLAG catie van het publiek met de Japanse solda- Aan Flags of Our Fathers (Milan 399-061-2, ten te verliezen en heeft muzikant Eastwood 59:43) voegde Clint Eastwood zijn eigen com- daarom gevraagd om een dramatische score, posities toe, al deden zijn zoon Kyle en de in herkenbaar westers idioom. musicus Michael Stevens de speciale arrange- Opvallend aan de film is dat hij onvoorwaar- menten; Eastwoods trouwe medewerker Len- delijk partij kiest voor de Japanners. Die zijn nie Niehaus orkestreerde en dirigeerde. In de lang niet zo goed getraind, logistiek bevoor- lijn van Eastwoods eerdere muziek is zijn raad of barbaars ingesteld als de Amerikanen score voor Flags uiterst eenvoudig. Het is ingeprent. Vanaf de eerste voice-over van hoofdthema bestaat uit twee of drie (her- een briefschrijver naar huis schaart zich ook haalde) noten, vooral pianissimo uitgevoerd de muziek aan de kant van deze verdedigers op piano. Ook de plaatsing van de muziek is die worden gemangeld tussen opgelegd eer- geheel ondergeschikt aan het onderwerp: gevoel en liefde voor hun familie in Japan. exploitatie van soldaten die geen helden wil- Over een harmonieus pianothema komt een len zijn. De score voegt aan het drama weinig trompetlijn op. Dit instrument, traditioneel essentieels toe. De melodie is te kaal om staand voor de militaire eer, roept meteen indruk te maken, zelfs als het hoofdthema een nobel gevoel op. Het bindt zich aan wordt gespeeld op solotrompet om de schrij- generaal Kuribayashi, die landt op de zwarte nende rol van het (in scène gezette) vlagver- rots Iwo Jima. Hoewel de impressies van dit toon te benadrukken. Typerend is dat het in hoofdthema op piano kort en zacht zijn, de ontroerendste scène, waarin een sterven- lopen de muzikanten het gevaar dat het al de veteraan aan zijn zoon excuses vraagt vroeg te herkenbaar wordt (vergelijkbaar met omdat hij als vader te weinig uitleg heeft de voorkeur van Clint voor eenvoudige DERDE VERGELIJKING Clint Mansells overbodige score voor The Zonder het zware slagwerk was de rekening gegeven, helemaal stil is. muziekloopjes). Eastwood en Stevens incor- Met de filmmuziek van Philip Glass is altijd Fountain. In elk geval trapten de leden van die de tekenlerares voor haar overspel gepre- Eastwoods noten zijn te simpel om lang te poreren het eiland, dat een rattenval vormt wel iets mis. Als het niet aan zijn stijl ligt – de Academy er niet in, net zomin als veel senteerd krijgt, veel aangrijpender geweest. blijven boeien. Aan de andere kant drukt de voor de verdedigers, in de score. De branding altijd die repetitieve schema’s! – dan is het recensenten. En het geluidsniveau van violen en pauken is atmosferische toon van de score wel precies van de zee, die alleen onheil kan brengen, en wel de plaatsing of het volume die zijn score Met een prominent wervelende beweging van bij haar hysterische biecht aan de persmus- over harp en pizzicati, bijvoorbeeld wanneer de machteloosheid van de gemanipuleerde het geloei van de wind waaruit geen lucht- in de film wordt gegeven. Alleen in thrillers celli en contrabassen komt de Main Title op kieten ver over-the-top. Het is onduidelijk zij zich, als ze weer op zichzelf zijn, elk detail soldaten in dienst van de fondsenwerving steun valt te verwachten, zinderen onder de werkt zijn muziek opmerkelijk genoeg sterk. slag fors binnen. De lage strijkers verwoorden waarom Glass met zijn status bij regisseur van elkaar voor de geest halen. Terwijl New- uit. Hun verhalen stemmen tot nadenken, zenuwachtige basklanken. Met de beschie- In 2004 bevatte de actieontwikkeling in het gemoed van de verbitterde oude geschie- Richard Eyre niet meer op stiltemomenten man een zonnig pianomotief verder uitwerkt zonder te hoeven worden overgedramati- ting door de Amerikaanse vloot zorgen nieu- Secret Window en Taking Lives pulserende, denislerares die alleen aan een dagboek haar heeft aangedrongen. naarmate de romantiek groeit, gebruikt hij seerd. Die ijle piano, zinderende fluiteffecten we geluiden voor een invasie in het tot dan rijk gevarieerde orkestraties. Maar uitgere- meningen kwijt kan. Haar terugkerende In The Illusionist (Ryko RCD-10881, 51:24) is de nagalm van het ‘Casanova-thema’ voor de of vaag loeiende strijkersondertoon maken toe sonore idioom. IJzeren snaren, golven kend zijn spanningssoundtracks worden niet voice-over wordt gelukkig niet permanent Glass meer zichzelf, met typerend verschui- gefrustreerde verlangens om de onrust in het afdoende mismoedig. strijkers tasten de uitgebalanceerde motie- op cd uitgebracht. Glass heeft het patent op onderschreven door dit hoofdthema, maar op vende strijkersstromen, zij het dat hij er dorp naar een kookpunt te brengen. Sterk Toch is het verheugend dat Eastwood in zijn ven aan. Onder de aangrijpende harakiri- de minimal music. Dit genre in de absolute evenveel momenten gaat de muziek onnodig geregeld een laat-Romantisch, negentiende- laverend om tsjirpende krekels, tikkende arbeidsintensieve dubbelslag rond het Japan- sequenties trekt de contrabas en pingelt de muziek is echter geenszins per definitie lang door. Glass heeft geen balans kunnen eeuws ritme aan toevoegt. Voor een magiër- klokken en – steeds vaker – de treinfluit se zwaveleiland de score voor de andere kant piano het hoofdthema in vervreemdende dis- geschikt als ondersteuning bij vertellende vinden. Er is een verrassend contrapunt: een spektakel is hij hier nu juist te ondergeschikt heen, vertraagt hij zijn zoemtonen en vibra- van de geschiedenis volledig heeft uitbe- sonanten. Vanaf de paniek die onder de over- beelden. Deze vorm van zelfstandige mooie cadans onder de drukte op het school- aanwezig. De violen zigzaggen bescheiden, foon als contrapunt tegen de opgezweepte steed. Kyle Eastwood leverde al losse num- gebleven Japanse dienstplichtigen uitbreekt (concert)muziek staat vaak op gespannen plein past niet bij de camerashots maar zorgt de piano pingelt lieflijk, pizzicati trillen emoties. Tegelijkertijd wordt de mannelijke mers voor pa’s Mystic River (2003) en een is elke ‘zen’ uit de score verdwenen – totdat voet met de dienende functie die zij bij rela- wel voor een onderhuidse dreiging bij de onderhuids, terwijl de goocheltrucs een groot vertelstem op essentiële momenten niet meer song voor Flags of Our Fathers. Op eigen de laatste mannen hun afscheidsbrieven tiedrama’s dient te vervullen, omdat de minachtende beschrijvingen door de hoofd- gebaar en de zielenroerselen een lustvolle ondersteund door muziek. Door zo het stan- kracht is hij een zich ontwikkelende jazzbas- schrijven. Dan wordt het hoofdthema aan- opgeroepen ritmiek en de weinig afwisselen- persoon; de meanderende klarinet zorgt voor muzikale aandrijving zouden behoeven. daardconcept te verlaten, neemt de dreiging sist. Met het ontkleurde Letters from Iwo doenlijk. Bij de ‘eervolle dood’ van de com- de instrumentatie de weg van een eigen een bedaard contrast met de chaos in de kan- Glass’ eindeloze herhalingen maken het vak die uit de voice-over spreekt toe: iedereen is Jima (Milan M2-36249, 37:47) kreeg hij de mandant neemt de solotrompet de melodie- trance inslaat. tine, maar drukt in de hoge tonen haar ver- van de illusionist en zijn hartstocht saai, moreel even schuldig, hoezeer we ook met kans zijn eerste filmscore te schrijven (samen lijn over van de hoge piano. Het krijgt nu de Glass’ score voor Notes on a Scandal (Rounder rukking uit als ze door de nieuwe tekenlera- zoals in de close gefilmde vrijscène met de hen meeleven. Alleen onder de uitlaatklep met Michael Stevens, maar hun compositori- meerwaarde van een verdiend ‘Last Post’- 11661-9074-2, 50:51) is gemengd ontvangen. res thuis wordt uitgenodigd. Waar Glass zich minnares van de kroonprins, waar die de risi- van testosteron (een nachtelijk partijtje foot- sche taakverdeling wordt niet expliciet tribuut. In de aftiteling dwarrelen alle brie- Het heeft er alle schijn van dat zijn filmcolle- beheerst, werkt de score zacht indrukwek- co’s moet symboliseren die de titelfiguur ball) laat de commentaarstem zich even ron- gemaakt; Stevens bespeelt keyboards en gita- ven en stemmen in slowmotion op traag ga’s de serieuze componist eerbetuiging gun- kend, zoals bij de ontboezemingen tussen de bewust aangaat. Glass’ score is adequaat kend gaan. Daar pakt Newman dan ook iro- ren). Dirigent Niehaus orkestreerde wederom. pianoritme naar de stoffige aarde in de grot. nen door hem zijn derde Oscar-nominatie toe vrouwen terwijl het buiten regent en bij de sfeervol. De periodegebonden tempi stroken nisch uit, met heroïsche tromroffels en Met dit slot worden beide films samengebon- te kennen. Toch was een muzieknominatie eropvolgende schok als de oudere docente de echter niet met zijn weinig melodieuze aan- hoornfanfares. Het is de voorbode voor een MILITAIRE EER den; in de legers van beide partijen zitten voor de Golden Globes eerder te verwachten jongere betrapt op ontrouw. pak. Meer compositorische creativiteit had ijl ademende, aangrijpende climax. Deze combinatie van talenten maakt van de verantwoordelijken en lafbekken en in beide geweest, daar de buitenlandse pers in Holly- Glass klinkt minder minimal dan gebruike- dit onderwerp veel opwindender gemaakt. Als iedereen weer bij zinnen is gekomen, Iwo Jima-score een veel rijkere, meeslepen- sneuvelen jongens die thuis vaders, moeders, wood vaker kiest voor ostentatief aanwezige lijk. Dat is verfrissend. Hier staat tegenover Daarmee diskwalificeert Glass zichzelf als besluit de componist zijn partituur in de afti- der ervaring dan de ondergeschikte Flags- echtgenoten en kinderen hebben. klanken, ongeacht de filmische werking – zie dat de componist geen maat weet te houden. filmcomponist. n

26 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 27 De Oost-Duitse filmondergrondse in de jaren tachtig macht die de staat op de filmindustrie uitoe- terfeld een cultuurpolitieke ingreep die van gezaghebbende personen en instellin- fende bleek vooral uit een overdaad aan keu- bedoeld was het volk en de kunst dichter bij gen, om aan materiaal en apparatuur te ringen en tests die films en filmmakers moes- elkaar te brengen. De gewone arbeider werd komen en om toegang te verkrijgen tot ten doorlopen voordat de films voor publieke opgeroepen om zelf kunst te gaan maken. Op geschikte vertoninglocaties. vertoning werden toegelaten. officieel georganiseerde clubavonden zouden Tot medio jaren zeventig was er van een Dit strikte beleid werd onder meer gerecht- de arbeiders hun artistieke vaardigheden oppositionele kunstenaarsbeweging in de vaardigd door de bijzondere geografische ontwikkelen en werden ze tegelijkertijd ideo- DDR dan ook geen sprake en de ondergrond- situatie van de DDR aan de rand van het logisch bijgeschoold. Ook hun amateurfilm- se film kwam zelfs pas in de loop van de imperialistische wereldsysteem, langs het pjes moesten aan de ideologische voorwaar- jaren tachtig echt tot bloei. Dit had te maken IJzeren Gordijn. Het sterk door de Sovjet- den voldoen en de principes van het socialis- met verschillende ontwikkelingen en gebeur- Unie bepaalde cultuurbeleid was gebaseerd tisch realisme toepassen (zie ook het artikel tenissen in die tijd. Zo verscheen in de late op antifascistische en antimodernistische ‘De anderen uit Greifswald’ in Skrien 1, febru- jaren zeventig een nieuwe generatie kunste- opvattingen. Moderne, formalistische kunst ari 2007). De kwaliteit van zowel amateur- naars en filmmakers op het toneel. Voorheen zou slechts het resultaat zijn van westerse als professionele films werd zelden beoor- stonden vele kunstenaars en intellectuelen decadentie en geen maatschappelijke functie deeld op basis van hun esthetische waarde, als lid van de nationale socialistische partij vervullen. Kunst werd ondergeschikt maar was afhankelijk van de politieke agen- SED (Sozialistische Einheitspartei Deutsch- gemaakt aan politiek, want politici wisten da. Alleen filmprojecten die aan de eisen van immers het best wat goed was voor het volk. de (op het gebied van kunst vaak onervaren) Verboden Niet alleen staatsgevaarlijke houdingen en politici voldeden werden ondersteund. Hoe Hoe dapperder de socialistische held opvattingen waren in de kunst verboden, dapperder de socialistische held en zijn maar gewoonweg alle kunstvormen en –rich- daden, hoe groter de kans op beloning voor en zijn daden, hoe groter de kans op tingen die westerse elementen bevatten. de betreffende film en zijn maker. Geheel beloning voor de betreffende film Naast formalistische en experimentele kunst onafhankelijk filmmaken of filmen voor te filmen was daarmee bijvoorbeeld ook de populaire eigen plezier was not done en werd gestraft. beatmuziek uit den boze. De straffen waren divers en reikten van waar- land) en als vrienden van gezaghebbende schuwingen, intimidaties en bedreigingen tot politici dicht bij de staat, ondanks hun gere- Idealen censuur, vertoningsverbod, geldstraffen en gelde kritiek op de staatsleiding. Pas nadat De kunstrichting die het meest geschikt werd arrestaties. protestzanger en schrijver Wolf Biermann in geacht om de idealen van de staat uit te dra- 1976 – zijn oprecht socialistische overtuigin- gen was het socialistisch realisme, dat zijn Verzet gen ten spijt – het land werd uitgezet, werd In de Duitse Democratische Republiek (DDR) was de Toen in 1989 met de val van de Muur een eind wortels had in Stalins politiek van begin De cultuurpolitieke situatie – inclusief discri- velen de hopeloze situatie in de DDR duide- ondergrondse filmgemeenschap tegenhanger en uitvloeisel kwam aan het socialistische regime van de jaren dertig. Uitgangspunt was het idee dat minerende controlemechanismen, repressies lijk. Langzamerhand voltrok zich een proces DDR, ging er een zucht van opluchting door kunst de werkelijkheid zo begrijpelijk moge- en beperkingen – waarmee veel kunstenaars van losmaken aan de kant van de kunste- van de totalitaire cultuurpolitiek. De drijfveren van filmmakend Oost-Duitsland. De radicale poli- lijk dient weer te geven, partijdig moet zijn in de DDR te kampen hadden, belemmerden naars ten opzichte van de regering. ondergrondse Oost-Duitse filmmakers lagen vooral in het tieke, maatschappelijke en economische en het volk moet opvoeden. Het maken en niet alleen een vrije (film)kunstontwikkeling, omwentelingen van de Wende betekenden vertonen van films zonder enige maatschap- maar vormden ook de voedingsbodem voor Paplepel restrictieve film- en cultuurbeleid. Niet hun inhoud, die zelden voor de Oost-Duitse filmmaker bovenal een pelijke (lees: ideologische) relevantie was uit verzet. Er werden steeds nieuwe pogingen Door de gewonnen zelfstandigheid begon de expliciet politiek was, maar hun ondergrondse aard zelf tot dusver ongekende artistieke vrijheid. den boze. Bijgevolg stonden de beperkingen gedaan om aan de grip van het regime te nieuwe generatie kunstenaars zich weliswaar Voorheen mocht vrijwel niets zonder toestem- waaraan de filmmakers, en in het bijzonder ontsnappen – letterlijk, door naar het Wes- vrijer te articuleren dan haar voorgangers, vormde de politieke boodschap van de films. ming van de staat. Professioneel filmmaken de scenarioschrijvers, waren onderworpen de ten te vluchten, of figuurlijk, door deel te maar van artistieke vrijheid was nog steeds Kathleen Lotze was alleen mogelijk als men in bezit was van ontwikkeling van eigen, unieke filmverhalen nemen aan ondergrondse activiteiten. Kunst geen sprake. Zij, de generatie van de Hinein- door de staat verleende vergunningen. Met volstrekt in de weg. in het algemeen speelde daarbij een belang- geborenen, waren in het systeem van de DDR Lenins uitspraak over film als de belangrijkste Wie geen professionele filmmaker kon of rijke rol. De filmkunst in het bijzonder leek geboren en kregen de restrictieve idealen van aller kunsten als uitgangspunt, kenden politi- wilde zijn kon terecht in officiële amateur- echter het minst geschikt om het regime te de partij met de paplepel ingegoten. Sterker ci in de DDR dit massamedium een bijzondere filmclubs, de Amateurfilmzirkel. Al in 1959 ondermijnen, juist omdat filmmakers, sterker dan eerdere generaties beseften zij dat er maatschappelijke en politieke functie toe. De begon met een conferentie in het stadje Bit- dan andere kunstenaars, afhankelijk waren geen officiële manier was om aan de

28 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 29 benauwdheid van het systeem te ontsnap- was van boven tot onder geïnfiltreerd door gaten artistiek konden ontplooien. Tot de pen. Daarom namen ze het heft maar in medewerkers van de Stasi, de beruchte Oost- belangrijkste centra behoorden Oost-Berlijn, eigen handen, richtten onafhankelijke – Duitse inlichtingendienst. Op die manier wist Babelsberg, Karl-Marx-Stadt (nu Chemnitz), onder de cultuurpolitieke omstandigheden de staat zich zelfs toegang te verschaffen tot Dresden en Greifswald. De wederzijdse afhan- van de DDR betekende dit automatisch illega- onafhankelijk gemaakte films en bestond er kelijkheid van de Oost-Duitse ondergrondse le – bladen op, organiseerden alternatieve altijd de kans dat de makers voor hun film- filmmakers was weliswaar behoorlijk groot, artistieke evenementen en begonnen met pjes, hoe privé ze ook waren, ter verantwoor- maar velen van hen werkten eerder als Ein- nieuwe vormen in de kunst te experimente- ding werden geroepen. zelgänger en waren vaak alleen door de maat- ren. Een aantal kunstenaars ging intermedi- schappelijke en materiële tekortkomingen aal werken. Sommigen weken uit op film, bij- Vedermotor gedwongen om met anderen samen te wer- voorbeeld om een opgelegd tentoonstellings- De (artistieke) vrijheid van de Super 8-fil- ken. De één had een camera, de ander de verbod te omzeilen. Anderen experimenteer- mers werd ook beperkt door de technische kennis, weer een ander beschikte over een den met film als verlengstuk van de beelden- tekortkomingen van de Quarz-camera’s. Die projector, een auto of had toegang tot een de kunst. Ook al stond voor deze kunstenaars werden aangedreven door een vedermotor, geschikte vertoninglocatie. Ook het vak van het filmmaken niet centraal in hun werk, waardoor de shotlengte van de opnames het filmmaken zelf leerde men grotendeels of toch maakten ze een groot deel uit van de hooguit dertig seconden was. Verder was er op autodidactische manier of van elkaar. groeiende ondergrondse filmgemeenschap en geen magneetgeluidsband en liet de beeld- De meeste films werden in particuliere droegen ze in beslissende mate bij aan haar kwaliteit van het filmmateriaal veel te wen- woningen en ateliers vertoond, niet zelden in ontwikkeling. sen over. Ook werkte de Quarz met omkeer- het kader van ondergrondse en multimediale film. Die levert bij ontwikkeling een positief festivals en discussies. Aangezien dit soort op in plaats van een negatief. Dit hield onder evenementen in feite verboden waren, vergde anderen in dat alle processen, van montage de organisatie een grote portie lef. Het leggen tot en met vertoning, op de originele film- en onderhouden van contacten liep niet altijd strip moesten worden uitgevoerd. Het is dan even gemakkelijk, omdat het bezitten van ook geen wonder dat er in de loop van de tijd een telefoon toen vaak nog een privilege was veel kwetsbaar filmmateriaal sneuvelde. voor de ‘betere’ burger en men er bovendien Daarnaast werd er bij huiszoekingen en inza- nooit zeker van kon zijn dat de lijn niet door melacties door de Stasi veel in beslag geno- de Stasi werd afgetapt. Zo hield men elkaar men of vernietigd. voornamelijk op de hoogte via mond-tot- Het was overigens nauwelijks een optie om te mondreclame op ontmoetingen en festivals, werken met de kwalitatief betere camera’s en en door zelf gemaakte en uitgegeven (en dus filmcassettes uit westerse landen, omdat illegale) bladen. Hoewel de ondergrondse importeren moeilijk was en omdat een ander films tegen het einde van de jaren tachtig soort filmmateriaal in Johannisthal niet kon geleidelijk ook in meer publieke ruimtes worden ontwikkeld, op grond van technische mochten worden vertoond, zou een werkelijk en wetmatige beperkingen. Maar ondanks publiek platform voor de ondergrondse film in alle gebreken van de Quarz-camera’s en cas- de DDR altijd een droom blijven. Quarz-camera’s werden settes leidde hun gemakkelijke verkrijgbaar- Toch was en is de ondergrondse film een aangedreven door een vedermotor, heid tot een explosieve groei van het aantal belangrijk stuk Oost-Duitse cultuur. Was, onafhankelijke filmmakers en films. Sterker omdat hij de vrijdenkers onder de filmmakers met een shotlengte van hooguit nog, de tekortkomingen waren vaak zelfs van hielp te overleven in een wereld die gere- dertig seconden positieve invloed op de esthetiek van de geerd werd door dogma’s en repressies. En is, films. De meeste filmmakers waren zich van omdat hij ons de kans biedt om een sterk de beperkingen van apparatuur en materiaal onderbelicht hoofdstuk Oost-Duitse film- en Ook spoorde het bekijken van experimentele bewust. Van de nood maakten ze een deugd cultuurgeschiedenis toegankelijk te maken. en in de DDR verboden films steeds meer en door creatief met de tekortkomingen om Door zijn bestaan laat hij de toeschouwer van ondergrondse filmmakers aan om op meer te gaan sloegen ze alsnog erin om kwalitatief toen en nu achter de façades kijken van een onconventionele manieren met film om te waardevolle films te maken. Zo grepen ze schijnwereld, waarvan de verf steeds verder gaan. Films en boeken die in de DDR verbo- onder meer terug op found footage en combi- afbladerde. n den waren, konden bijvoorbeeld in Hongarije neerden ze klassieke met eigentijdse, deels worden aangeschaft, via de kerk of in buiten- zelfgemaakte, muziek. Ook het bewerken van Dit artikel is een samenvatting van de BA-scriptie Kampf landse cultuurcentra en ambassades die in de de filmstrip zelf was geen uitzondering. Door für den Formalismus! De ondergrondse film in de DDR van DDR gevestigd waren. het be- en verwerken van bestaand materiaal Kathleen Lotze (Universiteit van Amsterdam). Een omvangrijke Verder kreeg de Oost-Duitse filmondergrond- en het combineren met eigen opnames ver- verzameling Oost-Duitse ondergrondse films wordt beheerd in het door Claus Löser opgerichte archief ‘ex. oriente. lux’ in se een enorme toeloop toen in de eerste helft schilden de films, ondanks de materialisti- Berlijn. Een compilatie van tien films is te zien op Gegenbilder. van de jaren tachtig voor relatief weinig geld sche en politieke beperkingen, dusdanig van DDR-Film im Untergrund 1976-1989 (alleen op vhs). en geheel zonder vergunningen Super 8- elkaar, dat er van de ondergrondse film in de camera’s in de winkels te koop waren. Koplo- DDR eigenlijk niet eens sprake kan zijn. Andere bronnen: per was de Russische camera van het model t Gegenbilder. Filmische Subversion in der DDR 1976-1989. Quarz, die liep op een cassettesysteem. Het Zelfstandig Karin Fritzsche en Claus Löser, Berlijn 1996. Kultur und Politik in der DDR. 1945-1990. Manfred Jäger, addertje onder het gras was echter dat de Evenmin was de Oost-Duitse filmondergrond- t Keulen 1995. filmcassettes maar op één plaats in het hele se één hechte gemeenschap. Het was eerder t Kunstkombinat DDR. Daten und Zitate zur Kunst und Kunst- land konden worden ontwikkeld: het DEFA- een netwerk van relatief zelfstandig opere- politik der DDR 1945-1990. Günter Feist en Eckhart Gillen, filmkopieerwerk in Berlijn-Johannisthal. Dat rende groepjes, waarin zich filmmakerrene- Berlijn 1990.

30 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 31 Jerry Murbach over zijn website DoctorMacro.info

‘Ik wil klassieke sterren laten zien

2 in al hun glorie’ De drie favoriete scans van Jerry Murbach 1 Margarita Fischer op het veilingblok in Uncle Tom’s Cabin (Harry A. Pollard, 1927). ‘Deze heb ik gescand van een originele foto uit 1927. Elke keer zie ik op de achtergrond weer nieuwe interessante details.’ Met dagelijks meer dan achtduizend bezoekers is ‘Doctor Macro’s High Quality Movie 2 William Farnum en Estelle Taylor in The Adventurer (J. Gordon Edwards, 1920). ‘Deze foto was gruwelijk Scans’ waarschijnlijk het populairste filmmuseum ter wereld. De niet-commerciële beschadigd en de scan kostte me dagen werk.’ website biedt duizenden scans van studioportretten en filmstills van topkwaliteit. 3 Norma Talmadge op toneel in The Lady (Frank Filmliefhebbers uit vele landen bouwen mee aan de collectie van Jerry Murbach. ‘Ik Borzage, 1925). ‘Een bewonderaar biedt haar een denk dat Doctor Macro’s nog tien keer zo groot kan worden.’ boeket aan. Gewoon een heerlijke, originele foto uit 1925. En de scan werd zo mooi.’ Paul van Yperen 1

Skrien maakt regelmatig gebruik van de scans filmfoto’s uit deze periode op het net te vin- foto’s, corrigeren fouten, vragen om hulp of ‘Vrijwel al mijn scans op DoctorMacro.info. Zo stond in Skrien num- den waren met een goede kwaliteit. Dus ben om foto’s die ze zoeken. Dat geeft zo veel mer 3 van dit jaar een foto van actrice Mabel ik in mei 2003 begonnen met het scannen voldoening, dat maakt al die uren ploeteren worden op eBay en andere Normand, afkomstig van de website. De scans van 8 x 10 [24 x 30 cm; PvY] glossy foto’s. Ik aan de scans helemaal goed.’ sites te koop aangeboden. van studioportretten en filmstills zijn met wilde een site maken waar je de klassieke hoge resolutie ingescand en daarom geschikt sterren kunt zien in al hun glorie, meer over U heeft een duidelijke gebruikersovereen- Bah!’ voor publicatie in papieren media. Behalve hun films te weten kunt komen en korte komst over copyrights. Hoe reageren film- de duizenden portretten en stills biedt Doc- fragmenten kunt zien die de foto’s tot leven makers of fotografen op Doctor Macro’s? tor Macro’s drieduizend klassieke filmposters, brengen. Niemand anders deed dat. In het ‘Ik weet dat ik de grenzen een beetje oprek items snel kunnen worden toegevoegd. Er bijna achthonderd filmclips (onder meer van begin groeide de site met één scan per keer. met de filmfragmenten. Tot nu toe was er staan er nu minder dan zevenhonderdvijftig korte films van Vitaphone) en honderdveer- Na een aantal maanden begon het bezoekers- slechts één filmorganisatie die me verzocht acteurs en actrices op, dus er is nog een tig foto’s van de Ziegfeld Girls. De hobby van aantal te groeien. Mensen lieten me weten fragmenten te verwijderen. Dat heb ik lange weg te gaan. Duizenden mensen ont- Doctor Macro, Jerry Murbach, is aardig uit de dat ze het prachtig vonden en boden hun meteen gedaan. De studio’s hebben me nooit breken nog. Per maand voeg ik zo’n vierhon- hand gelopen. eigen scans aan.’ benaderd. Ik heb een paar vertegenwoordi- derd tot vijfhonderd beelden toe en er staan gers van acteurs gehad die me ofwel vroegen nog een heleboel personen in de wacht. Ik Jerry Murbach is een gepensioneerde bepaalde foto’s op te nemen of juist te beperk mijn eigen fotoaankopen – niet om filmliefhebber uit Pasadena, Californië. verwijderen. Dat gebeurt echter zelden. het geld maar vanwege de tijd die het kost Twee tot drie keer per week update hij Doc- ‘Ik ben stomverbaasd Een poos had ik foto’s van Betty Hutton op om ze te bewerken. Op dit moment moeten er tor Macro’s. Iedere dag werkt hij zo’n tien tot hoeveel belangstelling er de site die door haarzelf en haar managers nog driehonderd foto’s worden gescand. twaalf uur aan zijn hobby. Naast het voorbe- waren aangeleverd. Ik gaf ze veel aandacht, Onder meer ruim honderd van de Our Gang- reiden en het plaatsen van de foto’s maakt bestaat in Zuid-Amerika, want Hutton was een van mijn favoriete series. Ik ben van plan om daar binnenkort hij clips van films uit zijn eigen collectie, Australië en Europa voor actrices. Helaas gingen mensen die scans een nieuwe galerie van te maken. Voorzichtig zoekt hij naar filmposters, maakt hij filmsa- downloaden, printen en verkopen op eBay. geschat denk ik dat Doctor Macro’s de 3 menvattingen, werkt hij data bij en kibbelt Amerikaanse films uit de Dus kreeg ik het verzoek om ze er weer af te komende jaren nog tien keer zo groot kan hij met zijn vrouw, die wil dat hij vaker Gouden Tijd’ halen. Dat is een nadeel: vrijwel al mijn scans worden. Ik krijg steeds meer scans van Euro- bridge met haar speelt. worden op eBay en andere sites te koop aan- pese sterren, wat de site aantrekkelijker Murbach: ‘Ik ben al meer dan veertig jaar geboden. Ik heb erover gedacht om die men- maakt. Ik ben stomverbaasd hoeveel belang- Scan mee met Doctor Macro geïnteresseerd in films uit de jaren veertig en Murbach maakt nog steeds zelf scans en sen voor de rechter te slepen, maar dan zou stelling er bestaat in Zuid-Amerika, Australië Jerry Murbach: ‘Wie aan de site mee wil doen, verzoek ik om scans te maken van zo’n tweeduizend pixels aan eerder. Als tiener verzamelde ik al filmboe- selecteert uit de duizenden die worden inge- ik geen tijd meer overhebben voor de site. en Europa voor Amerikaanse films uit de Gou- de lange zijde. En om, als dat kan, zelf de foto’s schoon te maken. Kleinere scans houd ik af, net als foto’s die ken – waarvan er vele inmiddels niet meer te zonden. ‘Ik koppel aan elke scan een filmsa- Dus slik ik het maar en ga ik verder. Bah!’ den Tijd. Als iemand goede scans heeft van digitaal vergroot zijn. Scan foto’s zo mogelijk op 1200 dpi en anders niet lager dan 600 dpi. Ik gebruik zelf een koop zijn, zoals A Pictorial History of the menvatting, posters en filmfragmenten. Het Nederlandse of Belgische acteurs, stuur ze Epson Perfection 4870 Photo scanner. Voor het bewerken gebruik ik Photoshop, voornamelijk de healing brush Silent Screen van Daniel Blum. Die boeken leukst aan de site vind ik de internationale Hoe groot kan Doctor Macro’s worden? dan op en ik plaats ze met trots. Ik wed dat tool. Daarmee verwijder ik duizenden vlekken, haartjes, puntjes, spetters, tranen, lijnen, gaten, vingerafdrukken gebruik ik nu om foto’s te identificeren. Toen samenwerking. Zo’n honderd mensen geven ‘De basislay-out van mijn site is in grootte er in Nederland interessante foto’s wachten en an dere oneffen heden. Het schoonmaken duurt gemiddeld één tot zes uur.’ internet opkwam, ontdekte ik dat er geen me regelmatig tips, zenden me geweldige aanpasbaar, hij is zo eenvoudig dat nieuwe om ontdekt te worden.’ n

32 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 33 de radioprogramma Uitlaat (VARA) Peter Pan (Clyde Geronimi, Wilfred lijke thema’s geïnteresseerde te- en spontaan performancekunste- Jackson en Hamilton Luske, 1953). genhanger van zijn vriend Hou Hsi- naar. Maakte enkele de tijdgeest Coregisseur van de lange anima- ao-hsien, die een hoofdrol speelde weerspiegelende korte films: Don’t tiefilms The Rescuers/De redder- in Yangs tweede film Taipei Story/ Miss Pizz Italian Flavoured Pizza tjes (samen met John Lounsbery Qingmei zhuma (1985). Op zijn beurt (1968), het naar een Rolling Stones- en Wolfgang Reitherman, 1977) en was Yang te zien in Hou’s A Summer song vernoemde She’s Like A Rain- The Fox and the Hound/Frank en at Grandpa’s/Dongdong de jiaqi bow (1969), She (met Willeke van Frey (samen met Ted Berman en (1984). Van Yangs zeven lange films Ammelrooy; 1976), Going (studen- Richard Rich, 1981). Een van de is Yi yi/A One and a Two (2000) de tenfilm van UCLA, met Monique van schrijvers van The Black Cauldron/ enige die in Nederland werd uitge- de Ven; 1981) en Gossamer (naar Taran en de toverketel (Berman en bracht; hij won er in Cannes de re- Het In Memoriam van de internationale Rudolf Arnheim Gerard Reve; 1980). Verfilmde voor Ousmane Sembène Rich, 1985). gieprijs voor. Yang werd in Florida 102, ANN ARBOR MI, 9 JUNI, filmwereld, bijgehouden en geselecteerd door Orkater de theaterproductie Kop- opgeleid tot informaticaingenieur DOODSOORZAAK ONBEKEND Hans Beerekamp. Een uitgebreidere lijst is te zeer aan de Waanzee (1985). Subsi- de Afrikaanse cinema. Had na loop- Alex Thomson en studeerde kort film aan de Uni- Oorspronkelijk Duits psycholoog en die voor een lange speelfilm leidde baan in het Franse leger en als ar- 78, LONDEN, 15 JUNI, versity of South California (USC). kunst- en filmtheoreticus. Schreef vinden op www.skrien.nl niet tot een voltooid product, maar beider en stakingsleider eerst suc- DOODSOORZAAK ONBEKEND Schreef het scenario van een Hong- onder meer het invloedrijke boek wel tot Kamervragen omdat Kothuys ces als schrijver met de autobiogra- Engels cameraman. Oscar-nomi- kong-televisiefilm (The Winter of Art and Visual Perception: A Psy- het overheidsgeld in Marokko zou fische roman Le docker noir (1956). natie voor Excalibur (John Boor- 1905, 1981) en werkte ook voor de chology of the Creative Eye (1954). werd zijn aandeel uit de eindversie Gert-Jan Dröge zitten te verblowen, wat overigens Ging daarna film studeren aan de man, 1981). Vaste operator van di- Taiwanese televisie. Maakte op Studeerde in Berlijn bij de aartsva- weggemonteerd. Zou pas echt een 64, AMSTERDAM, 5 JUNI, niet klopte. Speelde rolletjes in films Moskouse filmschool VGIK. Zijn eer- rector of photography Nicolas Roeg voorspraak van Hou een van de vier ders van de Gestalt-psychologie. boegbeeld van de Nouvelle Vague LONGKANKER van Alex van Warmerdam: Abel (als ste lange film na enkele korte (Ni- debuteerde zelf in die laatste functie korte films die de omnibus In Our Proefschrift aldaar in 1928 over ex- worden door hoofdrollen in de eer- Nederlands journalist, televisiema- magnetiseur; 1986), De Noorderlin- aye, 1964; Borom sarret, 1963) won met Here We Go Round the Mulber- Time/Guangyinde gushi (1982) zou- pressies van gezichten en hand- ste twee lange films van Claude ker en incidenteel acteur. Auteur gen (als fotograaf; 1992) en Ober de Prix Jean Vigo: La noire de... ry Bush (Clive Donner, 1967). Onder den vormen; Yangs aandeel, over de schrift. Publiceerde als cultuurjour- Chabrol, Le beau Serge (1957) en van roddelrubriek in HP Magazine (2006). Sonore basstem was in trek (1966) was een nogal didactisch uit- meer Alfred the Great (Donner, erotische verlangens van een meis- nalist in 1932 zijn eerste boek, Film Les cousins (1958). Kleine tweehon- maakte vanaf 1990 het invloedrijke bij makers van commercials, maar gevallen schets van het isolement 1969), Dr. Phibes Rises Again (Ro- je, wordt zowel aangeduid met de als Kunst. Op de vlucht voor de na- derd filmrollen, waaronder Paris televisieprogramma Glamourland, ook als de aankondiger van Jan en de uitbuiting van een Afrikaanse bert Fuest, 1972), A Game for Vultu- Engelse titel Desires als Expectati- zi’s belandde Arnheim zes jaar in nous appartient (Rivette, 1958), Une waarin de ijdelheid van nouveaux ri- Norman Kaye Lenferinks televisietalkshow RUR dienstbode door een gezin aan de res (James Fargo, 1979), The Keep on. De film werd een soort vlag voor Italië, waar hij een boek schreef over femme est une femme (Godard, ches zichzelf afstrafte. Gastrollen in en verteller van De aanslag (Fons Côte d’Azur. Het veel lichtere en de Taiwanese nieuwe filmgeneratie. radio (Radio: The Art of Sound, 1960), Château en Suède (Roger Va- films als Andy, bloed en blond haar Norman Kaye Rademakers, 1986). Maakte de laat- meer satirische Mandabi/De post- Weinig later debuteerde Yang zelf- 1936). Daarna via Engeland naar de dim, 1963), La ronde (Vadim, 1964), (Frank Wiering, 1978), Oh Boy! (Or- 80, SYDNEY, 29 MEI, ste jaren met Clous van Mechelen wissel (naar zijn eigen roman; 1968) standig met That Day on the Beach/ Verenigde Staten, waar hij onder Le roi de coeur (Philippe de Broca, low Seunke, 1991), Brylcream Bou- ZIEKTE VAN ALZHEIMER ‘radiocartoons’ voor het VPRO-pro- was het feitelijke begin van een oeu- Haitan de yitian (1983). Ondanks een meer onderzoek deed naar de in- 1966), Un homme de trop (Costa- levard (Robbe De Hert, 1995), De Australisch organist, componist en gramma De ochtenden. vre dat ook een eigen, Afrikaanse Zilveren Luipaard in Locarno stelde vloed van radio-soaps op het dage- Gavras, 1966), La mariée était en zeemeerman (Frank Herrebout, acteur. Vast acteur in films van Paul filmtaal wist te verwezenlijken. de derde film The Terroriser/ lijks leven van luisteraars. Hoogle- noir (François Truffaut, 1967), Le 1996), Gaston’s War (De Hert, 1997) Cox, bijvoorbeeld als de voyeuristi- Jo Röpcke Hoogtepunt vormt het mozaïek Ced- Kongbu fenzi (1986) door zijn sterie- raar kunstpsychologie aan de uni- genou de Claire (Rohmer, 1970), Le en Oesje! (Ludo Cox, 1997).Ook in sche operaliefhebber in Man of Flo- 78, CANNES, 24 MEI, do (1977), waarin zowel Europees le complexiteit enigszins teleur. A versiteit van Harvard (1969-74), fantôme de la liberté (Luis Buñuel, televisiefictie als Eine kleine nacht- wers (1983) en als hoofdpersoon HARTAANVAL als islamitisch kolonialisme en de Brighter Summer Day/Guling jie Legend daarna universiteit van Michigan. 1974), Le juge et l’assassin (Ber- merrie (Ate de Jong, 1997) en Wij van de documentaire The Remarka- Belgisch filmjournalist en televisie- Afrikaanse betrokkenheid bij de shaonian sha ren shijian (1991) was trand Tavernier, 1975), L’année Alexander (Rimko Haanstra, 1998). ble Mr. Kaye (2005), maar ook in The presentator. Nam in 1962 presenta- slavenhandel becommentarieerd (Michael Mann, 1983), Eureka (Roeg, een ambitieuze, imposante poging sainte (Jean Girault, 1976), Barocco Eigenaar van discotheek Richter, Journey (1972), Illuminations (1976), tie en redactie over van het BRT-te- wordt. Ander centraal thema in 1984), Year of the Dragon (Michael om uit de recente geschiedenis iets (André Téchiné. 1976), Robert et Ro- nachtsociëteit Chez Nelly (Frijda) en Kostas (1979), Lonely Hearts (1982), levisieprogramma Première en Sembène’s werk is de positie van de Cimino, 1985), Legend (Ridley Scott, als een Taiwanese identiteit te peu- bert (Claude Lelouch, 1978), La ban- een van de producenten van Jan Cactus (1986), Island (1989), Golden bleef dat bijna dertig jaar doen, tot Afrikaanse vrouw, bijvoorbeeld in 1985), Raw Deal (John Irvin, 1986), ren. A Confucian Confusion/Duli quière (Francis Girod, 1980), Les Lenferinks talkshow RUR (Recht- Braid (1990), A Woman’s Tale (1991), zijn pensioen in 1991. Voorzag films Emitai (1971), de satire op angst Labyrinth (Jim Henson, 1986), Duet shidai (1994) en Mahjong (1996) wa- uns et les autres (Lelouch, 1981), La streeks Uit Richter). The Nun and the Bandit (1992), Exile van mild-ironisch commentaar, dat voor impotentie Xala (1975) en de for One (Andrei Konchalovsky, ren beperkte festivalsuccessen, nuit de Varennes/Un nuovo mondo (1994), Lust and Revenge (1996), In- altijd probeerde positieve kanten in aanklacht tegen vrouwenbesnijde- 1986), The Sicilian (Cimino, 1987), (Ettore Scola, 1981), Edith et Marcel Stefan Felsenthal nocence (2000) en Human Touch een film te ontdekken. Omdat in die- nis Moolaadé (prijs Un Certain Re- Track 29 (Roeg, 1988), High Spirits (Lelouch, 1982), Mortelle randon- 74, AMSTERDAM, 6 JUNI, (2004). Speelde ook in films als Mad zelfde periode er lange tijd geen gard in Cannes; 2004). De grootste (Neil Jordan, 1988), de Nederlandse née (Claude Miller, 1982), DOODSOORZAAK ONBEKEND Dog Morgan (Philippe Mora, 1976), echt Nederlands actueel filmpro- productie was de met de Speciale productie Wings of Fame (Otakar L’effrontée (Miller, 1985), Inspec- Nederlands regisseur, acteur en Wo die grünen Ameisent träumen/ gramma bestond, telde Röpcke veel Grote Juryprijs van Venetië be- Votocek, 1990), The Krays (Peter Jean-Claude Brialy teur Lavardin (Chabrol, 1986), Mala- televisie-intendant. Studeerde the- Where the Green Ants Dream (Wer- Nederlandse fans. Docent en twee kroonde oorlogsfilm Camp de Thia- Medak, 1990), Alien3 (David Fincher, die d’amour (Jacques Deray, 1987), aterwetenschappen in Berlijn. ner Herzog, 1984), Turtle Beach jaar directeur van de Brusselse royé (coregie met Thierno Faty Sow, 1992), Cliffhanger (Renny Harlin, Jean-Claude Brialy Les innocents (César voor beste Speelde en regisseerde bij toneel- (Stephen Wallace, 1992), Bad Boy filmschool RITS. Bijna tien jaar lang 1987). Overige films: het korte Tauw 1993), Demolition Man (Marco 74, MONTHYON, SEINE-ET-MARNE, 30 MEI, mannelijke bijrol; Téchiné, 1987), groep Studio (1958-62) en ging Bubby (Rolf De Heer, 1993), Oscar voorzitter van het Internationaal (1970), Guelwaar (1992) en de ko- Brambilla, 1993), The Scarlet Letter KANKER Ripoux contre ripoux (Claude Zidi, daarna televisiedrama regisseren. and Lucinda (Gillian Armstrong, Filmfestival van Brussel. Stierf in medie Faat Kiné (2000). Jurylid (Roland Joffé, 1995), Executive De- Frans acteur, regisseur en scena- 1989), S’en fout la mort (Claire De- Maakte programma’s over kunst 1997) en Moulin Rouge! (Baz Luhr- het harnas: zoals eerder Simon van in Cannes (1967), Berlijn (1977) en cision (Stuart Baird, 1996), Hamlet rioschrijver. Vriend van de gideons- nis, 1990), La reine Margot (Patrice voor de NCRV en werd daar ook ad- mann, 2001). Schreef onder meer Collem bezweek in Tuschinski bij de Venetië (1983). (Kenneth Branagh, 1996) en Love’s Edward Yang bende die in de jaren vijftig de Ca- Chéreau, 1993), Il mostro (Roberto viseur drama (1963-71). Daarna de muziek voor Lonely Hearts en première van een Bond-film, over- Labour’s Lost (Branagh, 2000). hiers du Cinéma volschreef. Hij Benigni, 1994) en Les acteurs (Ber- chef culturele programma’s van de Vincent (Cox, 1987). leed Röpcke op een van de laatste Art Stevens maar Yi yi slaagde er werkelijk in speelde zijn eerste rollen in de kor- trand Blier, 1999). Regisseerde in NOS (1972-90), waar hij onder meer dagen van het zestigste filmfestival 92, STUDIO CITY CA, 22 JUNI, Edward Yang een breder publiek te bereiken. Voor te films La sonate à Kreutzer (Eric theater en voor televisie, en zes een internationaal toonaangevende Anton Kothuys van Cannes. HARTAANVAL 59, BEVERLY HILLS. 29 JUNI, zijn dood werkte Yang aan de groot- Rohmer, 1956), Le coup du berger nogal conventionele lange films: reeks dansprogramma’s enta- 72, AMSTERDAM, 5 JUNI, Amerikaans animator en animatie- DARMKANKER scheepse animatiefilm The Wind, (Jacques Rivette, 1956) en Tous les Églantine (1971), Les volets clos meerde, alsmede de serie Beeld- IN ZIJN SLAAP Ousmane Sembène regisseur. Vanaf 1939 werkzaam In Shanghai geboren Taiwanees re- gebaseerd op het personage van ac- garçons s’appellent Patrick (Jean- (1992), Un amour de pluie (met spraak. Eindigde loopbaan als hoofd Nederlands film- en radiomaker en 84, DAKAR, 9 JUNI, voor Disney, aanvankelijk als in- gisseur, eigenlijk Yang Te-chang. tiester Jackie Chan, die voor Yang Luc Godard, 1956), en debuteerde Romy Schneider; 1973), L’oiseau culturele programma’s van ZDF in (stem)acteur, eigenlijk Antonius Jo- NA EEN LANGE ZIEKTE betweener (animator van secondai- Ondanks overzichtelijk oeuvre lei- hetzelfde had kunnen betekenen als officieel in de lange film Elena et les rare (1993), Les malheurs de Sophie Mainz. Getrouwd met actrice Yolan- hannes Kothuis. In de jaren zestig Senegalees regisseur, producent re scènes en overgangen). Voor het dende figuur in de Taiwanese ‘nieu- Crouching Tiger, Hidden Dragon hommes (Jean Renoir, 1956), ook al (1979) en Un bon petit diable (1983). de Bertsch. presentator van het spraakmaken- en schrijver. Invloedrijk pionier van eerst animator van personages in we golf’ als de meer in grootstede- voor Ang Lee.

34 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 35 IN HET SPOOR VAN ROBERTO ROSSELLINI’S STROMBOLI Brief aan Roberto Rossellini, [april] 1948 Beste mr. Rossellini, Ik heb uw films Open City en Paisan gezien en er erg van genoten. Als u een Zweedse actrice nodig hebt die heel goed Engels spreekt, die haar Duits niet is vergeten, die niet erg verstaanbaar is in het Frans en die in het Italiaans alleen maar de woorden ti amo kent, dan ben ik bereid naar u toe te komen en een film met u te maken. Beste groeten, Ingrid Bergman.

Telegram aan Ingrid Bergman, 8 mei 1948 Mvr. Ingrid Bergman, Zo-even ontving ik met grote emotie uw brief die toevallig arriveerde op mijn verjaardag als het kostbaarste geschenk – stop – het is absoluut waar dat ik mij gedroomd had een film met u te maken en van dit ogenblik af zal ik alles doen om deze droom zo spoedig mogelijk te verwezenlijken – stop – ik zal u een lange brief schrijven om u mijn ideeën voor te leggen – stop – accepteer met mijn bewondering de betuiging van mijn dankbaarheid tezamen met mijn beste groeten Roberto Rossellini Roberto Rossellini Het verhaal is bekend. De Hollywood-diva Hotel Excelsior Rome van Zweedse origine Ingrid Bergman, gevierd Beide geciteerd in Intiem Portret Het Leven van Ingrid Bergman, J.H. Steele; overleed in 1977, maar en succesvol maar artistiek ontevreden, zag Den Haag, z.j. [1960] (pag. 150, 153). op het Siciliaanse op een namiddag in New York twee van Roberto Rossellini’s neorealistische films en Brief Roberto Rossellini aan Ingrid Bergman, eiland Stromboli is zijn was verkocht. Ze stuurde daarop een flirteri- [mei/juni 1948] nagedachtenis nog ge open brief aan de Italiaanse filmregisseur, Lieve mevrouw Bergman, springlevend. Hij filmde die zeer enthousiast terugschreef (zie brie- Ik heb lang geaarzeld om u te schrijven want ik wilde zeker ven in kader). Bergman kwam naar Italië en zijn van de zaak die ik u wil voorleggen. Maar allereerst er Stromboli, terra di Dio draaide op het vulkaaneiland Stromboli, dat moet ik zeggen dat de manier waarop ik films maak, zeer met zijn latere echtgenote na een ernstige uitbarsting in 1930 goeddeels persoonlijk is. Ik schrijf geen draaiboek, omdat ik geloof was verlaten, zijn Stromboli, terra di Dio dat dat de zeggingskracht beperkt. Maar natuurlijk heb Ingrid Bergman – zelf (1950). Op het zwarte eiland sloeg de vlam in ik wel een zeer duidelijke voorstelling van hoe ik mijn geëerd met een naar haar de pan en begon een van de beroemdste lief- verhaal vertellen wil. Ik verzamel dialogen en ideeën, die desgeschiedenissen van de cinema; met een ik noteer wanneer ik met de voorbereidingen voor een film vernoemd café-restaurant. aantal bijzondere films maar ook Isabella en begonnen ben, deze kunnen echter in de loop van het werk Tegenwoordig is het twee andere kinderen als resultaat. Een veranderen. Ik hoef u zeker niet te zeggen, hoezeer ik mij filmgenieke vulkaaneiland er nu al op verheug om met u te mogen werken. HET EILAND STROMBOLI WAS Enige tijd geleden – het moet eind februari geweest zijn het domein van toeristen. – had ik in het noorden van Italië enkele dingen te doen. Egbert Barten TOT NU TOE DRIEMAAL HET Ik was met de auto onderweg toen ik plotseling een zeer DECOR VOOR EEN SPEELFILM ongewoon landschap opmerkte. In een veld, omgeven door prikkeldraad, liepen verschillende vrouwen heen en weer, schandaal was geboren en de paparazzi zou- ze kwamen op me over als een groep lammeren, zoals ze den het paar jarenlang achtervolgen. daar rustig en stil hun eigen weg gingen. Ik reed dichterbij Rossellini’s temperamentvolle ex-vriendin en kwam erachter dat het buitenlandse vrouwen waren: 1 Ansichtkaart van een zonsondergang bij Stromboli. uit Joegoslavië, Polen, Roemenië, Griekenland, Duitsland, Anna Magnani goot in een restaurant een 2 Ansichtkaart van de Eolische eilanden met een bord pasta leeg op het hoofd van Rosselini en detail van het huis waar Ingrid Bergman verbleef Letland, Litouwen en Hongarije. Uit hun land verdreven zon op filmwraak. Gelijktijdig met Rossellini tijdens de opnamen in 1949. waren ze tijdens de oorlog door half Europa gedwaald en en Bergman maakte zij onder regie van Willi- 3 De meeste toeristen laten het huis van Ingrid hadden de gruwelen van die tijd meegemaakt en overleefd. am Dieterle een film op het nabijgelegen Bergman letterlijk links liggen. Foto Egbert Barten Nu werden ze door de politie in dit kamp samengebracht eiland Vulcano. Deze film, Volcano (William en wachtten ze op de terugreis naar hun eigen land. Dieterle, 1949), is onlangs gerestaureerd Een bewaker gebaarde me te vertrekken en niet met deze maar helaas alleen nog maar vertoond op het NANNI MORETTI vrouwen te praten maar terwijl ik terugweek zag ik aan filmfestival van Bologna en nog niet ver- Het eiland Stromboli (een van de zeven vul- de andere kant van het kamp een vrouw die mij aankeek. krijgbaar op dvd. Jammer, want de film werd kanische eilanden boven Sicilië die bekend- Ze stond alleen, geheel in het zwart gekleed. Ondanks indertijd door de Nederlandse filmkritiek staan als de Eolische of Liparische eilanden) de waarschuwing van de bewaker liep ik op haar toe. hoger aangeslagen dan Rossellini’s film. Om was tot nu toe driemaal het decor voor een Ze spraak maar een paar woorden Italiaans en bloosde deze ‘oorlog der vulkanen’ (een term van speelfilm. Na Rossellini en Bergman zou daarbij. Ze kwam uit Letland. Ik strekte mijn handen door Aankondiging van een openluchtvoorstelling van Italiaanse filmhistorici) optimaal te beleven Nanni Moretti er een episode filmen van zijn het hek, en ze greep ze als een drenkeling. Haar ogen Stromboli, iedere maandag om 22.00 uur. zou je de films natuurlijk het liefst achter dagboekfilm Caro diario (1994) waarin hij waren vol vertwijfeling. Toen verscheen de bewaker en Collectie auteur. elkaar bekijken. rust zoekt op steeds schaarser bevolkte eilan- moest ik vertrekken. ➼

36 Skrien augustus 2007 De herinnering aan deze vrouw liet mij niet meer los. Eindelijk kreeg ik officiële toestemming om het kamp te bezoeken. Ze was er niet meer. De kampcommandant deelde me mee dat zij gevlucht was. Een van de andere vrouwen vertelde, dat zij er vandoor was gegaan met een van de soldaten. Ze wilden trouwen en met hem samen Fin mocht ze dan in Italië blijven. Hij kwam van de Liparische eilanden, zei de vrouw. Zullen wij ons op weg begeven en haar zoeken? Zullen wij gaan kijken, hoe ze in een klein dorp bij Stromboli leeft, waar de soldaat haar naartoe heeft gebracht? U zult de Liparische eilanden waarschijnlijk niet kennen. Zelfs vele Italianen kennen ze niet. Ze kregen in de tijd van het fascisme twijfelachtige roem omdat daar de tegenstanders van het fascistische regime gevangen gehouden werden. Ten noorden van Sicilië, in de Tyrrheense Zee, zijn er zeven vulkanen. Een daarvan is nog steeds actief – Stromboli. Aan de voet van de vulkaan, in een kleine bocht, ligt het dorp – een paar kleine witte huizen, alle door een aardbeving beschadigd. De bewoners leven hoofdzakelijk van de visvangst. Waar Fassbinder slaapt Ik heb geprobeerd mij het leven van de Letse vrouw daar voor te stellen – groot en trots stapt zij over dit eiland van Ingrid Bergman en Mario Vitale in Stromboli, terra di Dio (1949). ‘Slapen kan ik als ik dood ben’, was een vuur en as, tussen de kleine donkerhuidige vissers en gevleugelde uitspraak van de uiterst de bleke, door talrijke geboorten uitgeputte vrouwen. Er den om er een script voor zijn nieuwe film te kerk van San Vincenzo en de herdenkings- productieve film- en toneelregisseur en acteur is daar voor haar nauwelijks een mogelijkheid om zich schrijven. De zeer vooruitstrevende maar plaque op het rode huis met de tekst ‘- in Rainer Werner Fassbinder (1945-1982). Hij begrepen te voelen, niet eens door de man die haar uit even fictieve burgemeester van Stromboli wil questa casa dimaro Ingrid Bergman che con werd maar 37 jaar, maar was in zijn korte het kamp heeft gehaald. Toen zij elkaar in de ogen zagen het eiland met grootscheepse bouwprojecten Roberto Rossellini giro il film “Stromboli” leven betrokken bij zo’n vijftig films en 26 herkenden hun zielen elkaar. Zij heeft in zijn onrustige, opstoten in de vaart der volkeren, maar de nello primavera del 1949 –‘ (‘In dit huis ver- toneelproducties. intelligente ogen een eenvoudige, sterke en tedere man bevolking wil niets van hem weten en sluit bleef Ingrid Bergman die met Roberto Rossel- Al weer vijfentwintig jaar dus slaapt ontdekt. Ze is hem gevolgd in het geloof, haar redder hun deuren wanneer hij onderdak zoekt voor lini de film Stromboli draaide in de lente van Fassbinder op de kleine maar uiterst gevonden te hebben die haar na al die jaren van vlucht en Moretti’s alter ego en diens kompaan. Uitein- 1949’). Maar het massatoerisme heeft Strom- sfeervolle begraafplaats rond de recent fraai angst geborgenheid en een nieuw vaderland wil geven. delijk gaan ze maar weer weg en roept de boli inmiddels ontdekt. Omstreeks vijf uur in gerestaureerde St. Georg kerk in de wijk Maar in plaats daarvan is op dit we vulkaan geschudde burgervader hen nog op de treeplank van de de namiddag laten de excursieboten de men- Bogenhausen van zijn geliefde stad München. eiland gestrand waar de aarde zwart is en de zee schuimt boot toe dat hij Ennio Morricone wil vragen sen per honderden tegelijk los op het eiland Een eenvoudige zwerfkei markeert zijn graf, en lawaai maakt. En de man naast haar is in werkelijkheid om ‘de soundtrack van het eiland te compo- om enkele uren later weer allemaal in te een symbolisch commentaar in steen op het geen held maar weerloos blootgesteld aan de vertwijfeling neren’, terwijl hij denkt dat cameraman Vit- schepen, want als het donker wordt is aan de feit dat de immer rusteloze en zeer productieve en de strijd om het bestaan, zoals een dier. […] torio Storaro bij uitstek het eiland in mooi andere kant van het eiland het levend vuur- filmmaker pas hier zijn rust vond. De vrouw probeert de strijd met haar lot aan te gaan: ze filmlicht kan zetten. Op het kleine maar felbegeerde verzet zich, ze heeft het niet overleefd om op dit eiland te De rust die het alter ego van Nanni Moretti ‘ZOËVEN ONTVING IK UW Prominentenfriedhof (om een brochure over vegeteren. Vol vertwijfeling hoopt ze op een wonder, dat niet vond op het eiland is wel weggelegd de kerk te citeren) zijn enkele kunstenaars, haar zal redden. voor de oude moeder die lijdt onder de zelf- BRIEF DIE ARRIVEERDE OP acteurs, geleerden en vooraanstaande En plotseling begrijpt de vrouw de waarde van de eeuwige moord van haar zoon Matteo in La meglio gio- MIJN VERJAARDAG ALS HET burgers van de stad München begraven. Zo waarheid die het menselijk leven bepaalt: ze begrijpt hoe ventù (Marco Tullio Giordana, 2003). Onder- ligt er ook het graf van de populaire Duitse sterk diegene is die niets bezit en dat in hem de kracht aan de vulkaan ontmoet zij fotografe Mirella, KOSTBAARSTE GESCHENK' schrijver Erich Kästner (1899-1974), die rust, die onbeperkte vrijheid geeft. Een diep geluksgevoel die aan haar kortstondige liefdesavontuur onder het pseudoniem Berthold Bürger vervult haar hart, een ontzaglijke vreugde in het leven. met de melancholische politieagent een zoon werk te zien van de vulkaan, die elke tien verantwoordelijk was voor het scenario van de Ik weet niet of het gelukt is, u duidelijk te maken wat ik wil te danken heeft. Die onderhandelt als een minuten een kleine uitbarsting laat zien – Ufa-jubileumproductie over de leugenbaron uitdrukken. Ik weet dat het moeilijk is om dingen duidelijk tienjarige macho met de arbeiders, die de zeer spectaculair. Stromboli by Night is nu Münchhausen (1943). Het soort glossy te maken die alleen nog als denkbeeld bestaan. Bij film bouwval die zijn grootmoeder koopt op het het nieuw gemunte toverwoord van de tour nazi-producties dat de groep jonge Duitse moet de camera dit werk opknappen, maar ik ben er zeker eiland omtoveren in een woning. De broer operators. filmmakers waartoe Fassbinder behoorde van, ik voel het, dat ik samen met u dit personage met van Matteo, de psychiater Nicola, is meteen En er zijn ook voordelen verbonden aan de naar de mestvaalt van de filmgeschiedenis leven kan vervullen, deze vrouw die na harde en bittere weg van Mirella maar durft niet van haar te nieuwe gunst waarin het eiland zich bevindt. verwees. Later raakten ook deze regisseurs ervaringen eindelijk los van zelfzucht vrede en geluk vindt. houden omdat de zo tragisch gestorven Mat- Zo zijn er nu heuse Ingrid Bergman/Stromboli (naast Fassbinder onder anderen Wenders, Want dat is de enige gelukzaligheid op aarde, die het leven teo tussen hen in staat. T-shirts te koop. En in de zomer wordt elke Schlöndorff, Herzog) gevestigd en leverden ze gemakkelijker maakt en het dichter bij de schepping brengt. maandagavond Rossellini’s klassieker in de niet minder gelikte films af, zoals Lili Marleen Kunt u naar Europa komen? Ik kan u uitnodigen naar Italië MASSATOERISME openlucht vertoond. Het is een magisch (Fassbinder, 1980). Bijna dertig jaar later te komen en wij kunnen deze zaak gemeenschappelijk Van deze drie bijzondere films is Stromboli, gezicht om de gekwelde blikken van Ingrid maakt vrijwel niemand zich nog druk over uitwerken. Wilt u dat ik deze film maak? En wanneer? Wat terra di Dio ontegenzeggelijk de belangrijkste Bergman geprojecteerd te zien op een doek Kästner noch over Fassbinder. In de dood zijn vindt u ervan? en meest glamourachtige en het mag dus waarachter de vulkaanberg zelf oprijst. n wij allen gelijk. Vergeef mij al deze vragen, maar ik kan U er steeds meer geen verwondering wekken dat juist deze Tekst en beeld: Egbert Barten vragen. film anno 2007 nog altijd haar sporen trekt. In the Name of the Father, the Daughter and the Holy Spirit, Versterkt u mij in mijn enthousiasme. Drie jaar geleden was het nog mogelijk om op Isabella Rossellini. USA edition Schirmer/ Mosel 2006. ISBN 38 29 602 421. In dit boek staan ook teksten van onder anderen Uw Roberto Rossellini Stromboli redelijk in je eentje rond te dwalen Federico Fellini en François Truffaut over Roberto Rossellini Geciteerd in In the Name of the Father, the Daughter and the Holy Spirit, door de achterafstraatjes van San Vincenzo, en het script en vele foto’s van Isabella Rossellini’s ode aan Isabella Rossellini (pp. 76-79). stil te staan bij het café-restaurant Ingrid, de haar vader, My Dad is 100 Years Old (Guy Maddin, 2005).

38 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 39 18de Beeld voor Beeld Festival, Amsterdam 26ste Istanbul International Film Festival

Terwijl in Nederland de mussen van het dak vielen, druilde het in Istanbul Opgewekt publiek van de regen. Ondanks een kleiner aantal premières stroomde het publiek toe. Ze zagen veel geweld – en Het Beeld voor Beeld Festival in bij ongepolijste films een beetje liefde. Amsterdam is een internationaal Anneke Reijnders festival voor visuele antropologie. Het niveau van de films was dit jaar lager dan in 2006, maar door de eigenzinnige programmering blijft het festival de moeite waard. Een bijbehorende maatschappelijke en Toch verrast dit festival met een de Amerikaanse stadsleven wor- Geweld culturele gevolgen vormt het een eigengereide programmering die den geslingerd. Zo staat moeder bij van de belangrijkste thema’s deze rijke bron voor visueel antropolo- een ‘ander’ of ‘onverwacht’ beeld de diepvries in een supermarkt. jaargang: City Cultures. gen en documentairemakers. wil geven van bevolkingsgroepen ‘Hoe weet je of dit kip is?’, zegt ze aan de Nana Jongerden en (sub)culturen. Beeld voor Beeld wantrouwig over een pak bevroren Verontrustend accepteert daardoor soms wat crispy chicken, ‘Waarom is het zo Helaas staken maar weinig films er ongepolijste films en velt geen koud?’ Bosporus met kop en schouders bovenuit. oordeel a priori over hoe een ‘goe- Zo is Sounds of Silence (2006) van Goodnight Beijing bijvoorbeeld, van de’ of ‘creatieve’ documentaire Nederlands Iklimler Amir Hamz en Mark Lazarz een Ronya Yu, schetst een verontrus- eruit zou moeten zien. Die vrijheid Onder de Nederlandse films verrassende documentaire over de tend beeld van Peking. Om plaats te is een opluchting en maakt het tot sprong vooral Een klasse apart van Teheraanse pop- en rockscene. De maken voor de Olympische Spelen een feestelijk festival met een Mascha en Manfred Poppenk eruit, Tijdens het festival verdrongen de rechtzaal omgedraaid wordt. geestige wijze de coup van 1980 plaatje van de liefde schildert; het is complexe verhouding tussen musi- in 2008 wordt de oude stad in rap opgewekt publiek dat na afloop eerder uitgezonden door de RVU in bioscoopbezoekers zich op de Isti- Dan was er Polis/Police van Onur centraal stelt, heeft zo’n onver- de geschiedenis van een antiver- ci, censuur en de corrupte muziek- tempo afgebroken en worden de actief deelneemt aan de discussies 2006. In deze briljante film worden kal Cadesi, de centrale straat in Ünlü, een prachtige, binnen de wacht zwaar en tragisch einde, met houding, de obsessieve liefde van distributie wordt gedetailleerd uit bewoners zonder pardon uit hun met de makers (die dit jaar zonder verstandelijk beperkte kinderen op Istanbul waarover dag en nacht regels van het genre blijvende heuse doden en echte martelingen. een man voor een vrouw, een liefde de doeken gedaan. Maar het sterke huizen verjaagd. Een belangrijke uitzondering aanwezig waren). de Amsterdamse Kingmaschool volk flaneert. De nieuwe festivaldi- politiefilm, die extreem geweldda- In deze film wordt het straatmuzi- die Bekir (de man) geen geluk idee resulteert in een langdradige documentaire die het zelden vertel- gevolgd, in de beste traditie van recteur Azize Tan kon tevreden zijn; dig is, maar zo over-the-top dat het kanten na de coup wettelijk verbo- brengt of optilt maar hem steeds film. Een overdaad aan inhoudelijke de verhaal van de gewone man Direct Cinema, dus zonder com- de verlaagde toegangsprijzen had- bijna grappig wordt. Duidelijk geïn- den te musiceren. De opperbevel- verder naar beneden sleurt in de interviews vertraagt het tempo. Het onder de aandacht wil brengen. mentaar en interviews. Een gena- den zichtbaar effect op de toeloop, spireerd door Kitano Takeshi’s hebber geeft opdracht om uit het hel van zijn eigen gevoelens en aanwezige Iraanse publiek sprak Jammer dat de maker zijn hand deloze maar warmbloedige film die ook al waren de vertoonde films gangsterfilms. In de hoofdrol een zootje ongeregeld een heus orkest paranoia. Ook Iklimler is een lief- na afloop overigens wel zijn bewon- overspeelt in de montage. Na de het verband weet te leggen tussen niet altijd nieuw voor het Turkse van Turkije’s meest geliefde te formeren, dat een lentemars desgeschiedenis, maar waar Kader dering uit voor de film. zoveelste zwanenzang van instor- sociale misstanden en de persoon- publiek. Het festival in Antalya (dat toneelacteurs, Haluk Bilginer. Hij moet instuderen voor de komst van epische proporties heeft, houdt Naast Teheran kwamen ook ande- tende oude Chineze huizen weten lijke verhalen van de kinderen. altijd in de herfst gehouden wordt) zet op een bijna achteloze manier de generaals naar hun dorp. Ze Nuri Bilge Ceylan het klein; hij laat re steden aan bod, zoals Cali in we het wel. Met eenzelfde bevlogenheid volg- lokt Turkse filmregisseurs met de 63-jarige inspecteur Musa Rami halen hun inspiratie uit een casset- de seizoenen van een romantische Colombia, Beijing en Mumbai Andere films lijden aan vergelijkba- Between the Lines: India's Third Gender den Marc Schmidt en Judith Vreriks steeds hogere prijsgelden, zodat er neer, een man die weet dat hij nog tebandje met een vrolijk deuntje, relatie in verval zien. Tijdens het (Bombay). Waarom is het thema re euvels. Ze zuchten onder de een schoolplein in het gelijknamige in Istanbul minder premières maar twee maanden te leven heeft aangeleverd door de dochter van festival was er een kleine expositie van het festival dit jaar eigenlijk City drammerige herhaling van metafo- Naar Amerika Schoolplein (2005). Maar dan vanaf waren en sommige films al in de en eigenhandig een goed georga- de orkestleider en haar revolutio- van Ceylans foto’s, die net als zijn Cultures? De stad is toch niet het ren, zoals gevelde bomen in de Tot de beste films behoorde het een afstand; vanaf hun eigen huis- reguliere bioscopen draaiden. Wel niseerde maffiabende aanpakt, naire vriend. Het overbekende films prachtige melancholische eerste waaraan je denkt bij visuele bedreigde wouden van de Karpaten bizarre Between the Lines: India’s balkon observeren zij met een nieuw waren de drukbezochte met als gevolg dat zijn hele familie deuntje (zie de filmtitel) zorgt voor beelden tonen van Istanbul en antropologie? Toch wel, want (Lopukhovo van Jara Malevez, Third Gender (2005) van Thomas camera op statief een jaar lang het workshops voor jonge Turkse film- uitgemoord wordt. En passant veel hilariteit en ellende en een omstreken in de sneeuw. tegenwoordig leven wereldwijd 2006) of gesneuvelde papieren Wartmann, over de hijaras in Mum- plein. De stijl van de film is bedrieg- talenten. wordt hij verliefd op een veertig onverwacht heftig einde. De grond- En misschien ligt in deze melan- meer mensen in steden dan op het vliegers in Cali, Columbia (Without bai. Dit zijn een soort eunuchs die lijk eenvoudig en getuigt van een Het festival zag dit jaar niet zo veel jaar jonger meisje, de prijwinnende wet die na de coup van 12 septem- cholie wel een conclusie over dit platteland en de trek naar de stad Wind They Won’t Rise van M. Gon- naar eigen zeggen noch man, noch scherp oog voor veelzeggende sterren als in voorgaande jaren. actrice Özgü Namal, die behalve in ber 1980 werd vastgesteld, is nog festival en de stand van de Turkse neemt alleen maar toe. Met alle zález Venegas). vrouw zijn. De mooiste film was details die de verhoudingen tussen Geen Deneuve, Depardieu of Loren, Police ook in twee andere genomi- steeds van kracht en de laatste film besloten. Het melodrama Rain in a Dry Land (2006) waarin de kinderen blootleggen. maar een meer cinefiele line-up: neerde festivalfilms speelde: Bey- jaren wordt in de cinema en de maakt langzaamaan plaats voor de regisseur Anne Makepeace twee Hun nieuwste film beleefde tijdens regisseurs Paul Schrader, Gus van nelmilel van Muharrem Gulmez en literatuur openlijk kritisch naar die melancholie, of zoals Orhan Pamuk Somalische Bantu-gezinnen volgt het festival zijn première en volgt Sant en Park Chan-Wook en juryle- Sirri Sureyya Onder en Abdullah staatsgreep gekeken; vorig jaar in het in zijn boek Istanbul zo mooi op hun odyssee van vluchtelingen- het leven van een van de meisjes den als Lone Scherfig en Udo Kier. Oguz’ Mutluluk. de prijswinnende film Babam ve beschrijft: de hüzün, Turks voor kamp Kakuma in Kenia naar de die we al eerder op het schoolplein Oglum (‘Mijn vader en mijn zoon’) levensgevoel. Hüzün is niet hele- Verenigde Staten. Makepeace zagen: Esmiralde, Zestien Jaar in 9 Geweld Wending en in het veelgeprezen Eve Dönüs maal hetzelfde als weemoed of selecteerde deze twee families uit scènes. De film werd na het festival De nationale competitie ademde Het meest opvallende was hoe (‘De thuiskomst’). persoonlijke melancholie, maar dertienduizend gezinnen die in op televisie uitgezonden bij de uit al haar poriën geweld, met als strak de meeste films binnen hun een collectief knagend gevoel van 2004 via een speciaal programma Humanistische Omroep en was te zenit Barda van Serdar Akar, eigen kaders en genres bleven. Liefde verlies dat bijna vanzelf samen- werden voorbereid op hun emigra- zien op HollandDoc. In negen hilari- bekend van zijn controversiële Eerder werden in de Turkse cinema Uitverkozen tot de beste Turkse vloeit met de melancholie van de tie naar Amerika. Twee jaar lang sche en trieste scènes zien we hoe oorlogsdrama De vallei der Wol- melodrama en luchtige sketches film van dit jaar werd het ook in stad zelf. Pamuk noemt hüzün ook volgde Makepeace hun levens en de vloekende en tierende Esmiral- ven; Irak (2005). In Barda worden vaak op een wat moeilijk verteerba- Cannes gelauwerde Iklimler/Kli- wel zoete neerslachtigheid. Hüzün daarmee stap je in een meeslepend de wanhopig op zoek is naar liefde succesvolle urbane twintigers in re en onverwachte wijze afgewis- maat van Nuri Bilge Ceylan (bekend is niet alleen van toepassing op familie-epos zoals maar zelden en bescherming. De camera zit een bar bruut gegijzeld, mishan- seld. Nu er maar een paar films door Uzak, 2002). De prijs voor bes- oude zwart-witfilms, maar ook op gemaakt wordt. haar op de huid, waarbij nooit van deld en verkracht door een bende waren met zo’n onverwachte wen- te regisseur ging naar Zeki Demir- de huidige Turkse cinema. De film schetst op speelse wijze de Esmiralda’s perspectief wordt losers van het platteland, zinloos ding, verloren die hun balans. De op kubuz voor Kader/Lotsbestem- ervaringen van Afrikaanse ongelet- afgeweken. Een veelbelovend geweld in extremis, met een dader/ zich zeer geslaagde komedie Bey- ming. Kader is een liefdesgeschie- Orhan Pamuk, Istanbul. Een klasse apart terde boeren die in het dolgedraai- documentaireduo. slachtofferconstellatie die later in nelmilel (‘Internationale’), die op denis, dat een tamelijk somber Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam 2006.

40 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 41 3de Latin American Film Festival

Tijdens de eerste twee edities werden soms nog films vertoond vanwege hun politieke boodschap, niet vanwege de filmische kwaliteit. Dit jaar was kwaliteit een belangrijk selectiecriterium, al moesten de films ook een duidelijk beeld geven van de landen waarin ze speelden. De festivaldirectie voelt zich door de groeiende bezoekersaantallen gesterkt in de gekozen richting. Anke Welten scriptschool Kwaliteitsfilms waarvan je wat kunt leren Maak van je passie je vak

Scriptlab: onder begeleiding van idee naar professioneel script. ‘Een echt belevingsfestival’, is het het begin inluidde van de bloedige Basismodule dramaschrijven september. Tweejarige vakopleiding Latin American Film Festival dictatuur (1973-1991). De film (LAFF) in de woorden van Jessica ademt de vrijheid van de hippietijd de Jaeger. Samen met Judith van die ook aan Chili niet voorbijging; aanmelden tot 15 oktober a.s. Open avond 4 september. den Burg nam zij een kleine vier het enige dat je met de kennis van jaar geleden het initiatief voor het nu kunt beschouwen als verwijzing Voor meer info. www.scriptschool.nl of bel (020) 550 14 44 eerste Latijns-Amerikaanse film- naar het naderend onheil, zijn poli- festival in Nederland. Dit jaar tieke meningsverschillen tussen waren zij de trotse organisatoren twee hoofdrolspelers. Dat de dicta- van editie nummer drie, dat zeven- tuur niet alleen wreed maar soms duizend bezoekers trok, opnieuw ook ridicuul was, is te zien in de meer dan voorheen. ‘Het is een speelfilm La frontera (Ricardo relatief klein festival’, vervolgt Van Crónica de una fuga Larraín, 1991). La frontera (‘De den Burg, ‘vijfenveertig films in vier grens’) speelt zich af in een afgele- zalen van één gebouw, het Louis overbrengen en ze ontdekten film kaanse filmmakers hun Europese gen dorpje, dat eens in de zoveel Hartlooper Complex, met steeds daarvoor als middel. Judith: ‘Soms premières willen beleven.’ tijd getroffen wordt door een meer genodigden. De drempel zag ik een film uit een land dat ik Zo ver is het nog niet. Vier van de watersnoodramp. Wiskundeleraar tussen de filmmakers en het nog niet kende of een situatie in een tien films in het competitiepro- Ramiro Orellana is getuige van een publiek is daarom heel laag. Voor land waar ik niets van wist. Dan gramma waren al te zien op het van die rampen, maar tegelijk van het publiek voelt het als een inkijkje kwam ik de zaal uit met het idee: laatste filmfestival in Rotterdam en een ramp die door mensen is aan- in de filmwereld. Maar de belevenis wat geweldig dat ik dit nu weet, twee van de negen documentaires gericht: hij werd naar het dorp zit hem ook in de typisch Latijns- dankzij die film!’ Om die informatie- op het IDFA. Twee van de speel- verbannen wegens vermeende Amerikaanse sfeer.’ ve rol van film extra te benutten, films zullen binnenkort in Neder- terroristische activiteiten. Op een ruimt het LAFF veel tijd in voor landse bioscopen te zien zijn: Dra- enkeling na lijkt niemand zich af te Tango vraag- en antwoordsessies en ma/Mex (Gerardo Naranjo) en Cró- vragen of de verbanning terecht is, Inderdaad, bij binnenkomst in het talkshows. Niet alleen over film, nica de una fuga (Adrián Caetano). de pastoor en twee andere Belang- Louis Hartlooper Complex struikel maar vooral over de landen waar rijke Mannen in het dorp nog het je bijna over een stel tangodansers; de films zich afspelen. Dictatuur minst: iedere dag moet hij een verderop lonken de cocktailbar en Ook in het themaprogramma Chili presentielijst tekenen. Mexicaanse gerechten in het festi- Rotterdam in Focus bleken kwaliteit en inhoud Rabia, de enige Chileense competi- valrestaurant. Wie buiten de film- Maar De Jaeger en Van den Burgh niet te hoeven botsen. Chili schijnt tiefilm, toont het Chili van nu. Deze zalen blijft, kan maar één conclusie selecteren films niet alleen op hun genoemd te worden als filmland film, een van de favorieten van de trekken: Latijns-Amerika is leuk. informatieve waarde. ‘De eerste van de toekomst; of dat terecht is organisatie, volgt de 25-jarige Maar Latijns-Amerika is niet te jaren lieten we nog wel eens films moet blijken. Maar het land heeft Camila op haar eeuwigdurende vangen in de stereoptypen van een zien die vooral als politiek state- zeker een boeiende filmgeschiede- zoektocht naar een baan als secre- restaurant- of danssaloninterieur. ment waren bedoeld, over mensen- nis, die bovendien een prachtig taresse. Hoe aardig bedacht ook, Een belangrijk doel van het festival rechtenschendingen bijvoorbeeld, beeld geeft van de roerige nationa- de opeenvolgende scènes zijn zo is daarom, volgens de organisato- maar die als film niet zo bijzonder le geschiedenis. Het festival open- zeer aan het toeval overgelaten, het ren, om het Nederlands publiek waren. Nu vertonen we alleen nog de met een verrassend snelle en camerawerk is zo rommelig en de een beter beeld te geven van de films van goede kwaliteit. Het liefst humoristische stomme film uit clou zo weinig overtuigend, dat het verschillende Latijns-Amerikaanse laten we films zien die nog niet 1924, El husar de la muerte (Pedro niet vreemd is dat Rabia is voorbij- samenlevingen. eerder in Nederland te zien zijn Sienna), die zich afspeelt tijdens de gegaan aan Rotterdam en aan de Zelf leerden De Jaeger en Van den geweest. We zijn dus blij als we een Chileense onafhankelijkheidsoor- Angels Award. De LAFF-jury gaf Burg Latijns-Amerika kennen via film ontdekken die het Rotterdam- log (1816-1817) en waarvan het een deze prijs voor de beste film aan La hun studie, respectievelijk Algeme- se filmfestival over het hoofd heeft klein wonder is dat hij bewaard is Madrigal (Fernando Pérez), een ne Letteren en Ontwikkelingsstu- gezien.’ Aan ambitie ontbreekt het gebleven. El palomita blanca (Raúl gelaagd drama over leugens en dies. Na hun eerste reizen naar het de dames niet: ‘Ooit moet het LAFF Luíz, 1973) speelt zich af aan de liefde, dat zich afspeelt in de broei- continent wilden ze hun ervaringen het festival zijn waar Latijns-Ameri- vooravond van de staatsgreep die erige theaterscene in Havana.

42 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 43 Sounds of Sand Water en zand. Van afstandelijk. Natuurlijk zijn er prachtige close-ups BUITEN DE BIOS het een is er veel in Afrika, van het ander niet. Zo van vooral de vader en zijn dochtertje, dat hij ooit bij eenvoudig is het. Even eenvoudig is Sounds of geboorte overwoog niet lang te laten leven. Maar Sand van Marion Hänsel, die haar film baseerde door de degelijke benadering van de opbouw en de op Chamelle, de novelle van Marc Durin-Valois. scènes zelf komt de film zelden dichtbij. Dat is in Ze filmde in Djibouti en castte er de jonge acteurs, dit geval wellicht een zegening, Hänsel vermijdt zo de kinderen. Hänsels cinema is zoals altijd door- het sentiment. Ze focust op iets anders: het gezin. dacht, weloverwogen, kalm en rustig en levert Op de relaties tussen de kinderen en de ouders, daarom mooie plaatjes op. Het verhaal over een tussen de vader en de moeder, tussen het meisje Afrikaans gezin dat het eigen dorp verlaat op zoek en haar geitje. Maar liefde maakt ook kwetsbaar. naar water staat voor die duizenden en duizenden Door het buitengewone acteren van de vader (Issa- doelloos rondtrekkende mensen die niet weten ka Sawadogo) en het dochtertje (Asma Nouman waar ze water vandaan moeten halen. Hänsels Aden) raakt de film je bij vlagen toch, met name reisgezelschap wordt steeds kleiner, eerst door tegen het hartverscheurende einde. wreedheden van een leger en uiteindelijk vooral Gerlinda Heywegen door het gebrek aan water en voedsel. Half Moon Wat moppert die Hänsel maakt persoonlijk wat de westerse media België/Frankrijk 2006 regie Marion Hänsel scenario Marion Hän- oude man toch. Of eigenlijk mopperen al jaren tonen. Dit particuliere verhaal over die sel en Marc Durin-Valois camera Walther van den Ende montage er wel meer mannen in Half Moon van Michèle Hubinon geluid Henri Morelle production design Thierry liefdevolle familie vertelt misschien meer dan de Leproust productie Marion Hänsel distributie A-Film duur 96’ met Bahman Ghobadi. En dat is erg grap- beelden van het journaal. Toch filmt Hänsel vrij Asma Nouman Aden, Issaka Sawadogo, Carole Karemera pig. Soms is zelfs een slappe lach niet ver weg. Maar Ghobadi’s films zijn altijd ook ernstig (Een tijd voor dron- ken paarden, 2000; Turtles Can Fly, 2004), dus het voelt ongepast om die mopperkont Mamo alleen maar als mopperkont te bekijken. Mamo is een artiest die vroeger succes had en die nog één keer een groot concert wil geven. Dat doet hij met al zijn zoons en dat doet hij in Iraans Koerdistan. Hij moet op reis. Mamo kan echter zijn zoons maar moeilijk in het gareel houden. Zelf zijn ze ook al oud, maar ze zijn nog steeds opstandig. Zo vlucht er eentje halver- 9 Scripts from a Nation at War, 2007 © David Thorne, Katya Sander, Ashley Hunt, Sharon Hayes, Andrea Geyer wege, omdat hij helemaal geen zin heeft in die zware, heilloze rit. Half Moon vertelt over de maatschap- pelijke scheiding tussen mannen en vrouwen: de muzikanten mogen geen zangeres meenemen. De film vertelt over corruptie, over triestheid, over Een puzzel van draaiboeken afscheid. Ghobadi is de koning van de ontroering zonder dat het ingewreven wordt. Hij heeft altijd oog voor de esthetiek van zijn kleine en tegelijk overvolle verhaal. Geen shot is toeval- lig, wanneer de camera over het win- terse landschap trekt en je langzaam meeneemt naar Mamo’s wereld. Soms registreert de camera, een Je kunt lang kijken naar 9 Scripts from a Nation at War, een videoinstallatie sten, gegevens en situaties waarnaar verwezen wordt lijken voor het andere keer is hij subjectiever, bij- uit 2006 gemaakt door vijf kunstenaars uit Denemarken, Duitsland en de grootste deel echt. Maar de mensen die aan het woord zijn, blijken alle- voorbeeld wanneer de oude man van Verenigde Staten. Het is een soort puzzel over de worsteling om geschikte maal acteurs. Vaak hebben ze hun tekst in de hand, af en toe haperen ze of Tales From Earthsea Het moet bijna wel aan het einde van de film verdienen het grote doek, zoals zijn toekomstige begraafplaats terug- woorden te vinden voor de gevoelens en gebeurtenissen die de jaren van herhalen een stukje als om het te proeven. Ze zijn bezig zichzelf van hun de naam Miyazaki zijn, want verder is deze Japanse anime wanneer de slechte tovenaar als blubber door de lucht loopt naar de bus. Ghobadi houdt van de War on Terror hebben gemarkeerd. Een onderzoek naar hoe taal tekst te overtuigen. Ze bevinden zich in kale, steriele ruimtes die een groot, niet goed genoeg voor een bioscooprelease. Zeker niet vliegt en delen van zijn kasteel instorten. De rest van het sprookjes. Want zonder wonderen geschiedenis gestalte probeert te geven en naar de manier waarop die taal officieel gebouw doen vermoeden. Ze lijken zich voor te bereiden op een voor een Nederlandse bioscooprelease, aangezien hier verhaal, over een jongen die onder begeleiding van een heeft dit leven, op die plek, in ieder altijd gekleurd wordt door wie aan het woord is. optreden, op publiek. maar een klein deel van de anime-productie de bioscopen machtige magiër en vervuld van liefde voor een meisje geval weinig zin. Daarom moet Half De installatie bestaat uit sobere, statische beelden van sprekende men- De poging om bloot te leggen dat we overal overtuigende verhalen van haalt. Te klein – en daarom is het zo jammer dat is geko- deze tovenaar moet zien te stoppen, komt beter tot zijn Moon, de vrouw net zo goed als de sen. Er is politieke retoriek, een blog van een soldaat, droge wetstekst. Er proberen te maken om alles te verklaren en te rechtvaardigen zijn interes- zen voor deze film, die je op zijn best solide kunt noemen. recht op de buis. De karakters zijn te vlak, de achtergron- film, wel zo vreselijk mooi zijn. zijn getuigenissen van verdachten uit Guantánamo Bay, er is een advocate sant en onroerend. Zou het mogelijk zijn om de verhalenfabricage van de Maar ja: Miyazaki. Ook ik was benieuwd naar de eerste den niet gedetailleerd genoeg, de bewegingen te eenvou- Gerlinda Heywegen van zo'n verdachte, er is een soldaat die beschrijft hoe ze werd onder- vijandige ander, de tegenvoeters van de westerlingen uit deze installatie, regie van de zoon van Japans meest succesvolle film- dig en het camerawerk te conventioneel voor een meters- vraagd over de onverwachte zwangerschap die haar uitzending verhinder- op een soortgelijke manier te verbeelden, of zelfs op te nemen in dezelfde maker ooit: Hayao Miyazaki, die met films als Spirited hoge uitvergroting. Kees Driessen Oostenrijk/Frankrijk/Iran/Irak 2006 regie Bahman de, en hoe ze pal na de miskraam toch werd gestuurd. installatie? Away (2001) en Howl’s Moving Castle (2004) internatio- Ghobadi scenario Behnam Behzadi en Bahman Er is vooral veel persoonlijke reflectie van burgers. Een zusje van een sol- Richtje Reinsma naal prijzen won en in eigen land alle bezoekersrecords Ghobadi camera Nigel Bluck en Crighton Bone daat vertelt dat haar voorstellingsvermogen tekortschoot als ze aan haar Gedo senki Japan 2006 regie Goro Miyazaki scenario Goro Miyazaki en Keiko montage Haydeh Safi-Yari geluid Bahman Ardalan verpulverde. Goro Miyazaki is vrij jong, geboren in 1967, broer dacht in oorlogsgebied – hij paste niet in haar onveranderde leven Niwa geluid Kazuhiro Wakabayashi muziek Tamiya Terajima production production design Mansooreh Yazdanjoo productie en Tales From Earthsea mag door het vakmanschap van design Yôji Takeshige productie Toshio Suzuki distributie Paradiso duur 115’ Bahman Ghobadi, Simon Field en Keith Griffiths van alledag. Ze kon zich niet op hem concentreren. 9 Scripts from a Nation at War, door Andrea Geyer (D), Sharon Hayes (VS), Ashley Hunt (VS), David verhaaltempo en opbouw zeker een veelbelovend debuut stemmen Junichi Okada. Aoi Teshima, Bunta Sugawara, Yûko Tanaka, Teruyuki distributie Cinemien duur 114’ met Ismail Ghaffari, Al dat gepraat verveelt allerminst. Dat komt doordat de scènes allemaal Thorne (VS) en Katya Sander (DK). Documenta in Kassel, 16 juni tot 23 september 2007. genoemd worden. Maar slechts een handjevol momenten Kagawa, Jun Fubuki Golshifteh Farahani, Allah-Morad Rashtian zo'n rare, ernstige sfeer hebben. Het is fictie noch documentaire. De tek- www.documenta12.de

44 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 45 Door Kees Driessen

en zestig, dus net voor de periode seerd door de Canadese filmmaker Mushimushi? Japan heeft een bijzondere waardoor Tarantino zich liet inspire- Mick Garris, die hier onder meer de band met seks. Aan de ene kant is schaamhaar een ren. Dante, op de site: ‘Ik begon mijn trailer van House on Haunted Hill groot taboe, aan de andere kant lezen volwassen filmcarrière als trailer-editor, aan (William Castle, 1959) bespreekt. forenzen onderweg schaamteloos vuistdikke porno- het einde van het zogeheten Gouden Helaas weet hij zijn enthousiasme manga. Schijnt. Want hoe hiërarchisch, traditioneel en Tijdperk, voordat reclamebureaus en niet echt onder woorden te brengen. rigide de Japanse maatschappij ook heet te zijn, seks focusgroepen het zouden overnemen. Edgar Wright, regisseur van Shaun is alomtegenwoordig. Neem pinku eiga, roze cinema: Ik ben gek op die trailers.’ of the Dead (2004), introduceert met lowbudget films van ongeveer een uur, met meerdere Dante etaleert zijn enthousiasme door meer verve en veel liefde de prachtige seksscènes maar geen schaamhaar, penetraties of trailers te introduceren en van com- trailer van Danger Diabolik (1967) van genitaliën. Sinds de jaren zestig is pinku eiga het groot- mentaar te voorzien. Commentaar, de Italiaanse regisseur Mario Bava ste filmgenre van Japan. Samen met de Roman Porno, overigens, dat je ook kunt uitzetten, – Trailers From Hell is niet een louter zijn ruimer gebudgetteerde evenknie, was pinku eiga met dank aan een gebruiksvriende- Amerikaanse aangelegenheid. Op de eind jaren zeventig verantwoordelijk voor niet minder lijke interface. Commentaartracks rol staan nog onder meer de trailers dan zeventig procent van de Japanse jaarproductie. fragmenten existentiële vragen voorgelegd als: wat bij trailers – voor mij is het nieuw! van X – The Man With the X-Ray Eyes Voorproefje Binnen deze enorme stroom van softpornofilms werden duurt langer, de tijd voor je geboorte of de tijd na je dood? Zo meldt hij bij The Unearthly (Boris (Roger Corman, 1963) en Village of gaandeweg enkele interessantere filmmakers opge- Net als in Amerikaanse porno worden de seksscènes Petroff, 1957), bij een opname van the Damned (Wolf Rilla, 1960) en van kannibalen Alweer merkt. Onder hen de Vier Hemelse Koningen van de vaak nauwelijks gemonteerd, maar hier wordt veel beter twee mannen in een kale kamer met commentaren van nieuwkomers een kannibalenrelease van De Film- Kokuei-studio, die hun bijnaam deels verdienden door geacteerd en beweegt de camera niet rond het kruis een plastic torso van het menselijk Mary Lambert (Pet Sematary, 1989) freak. Deze vroege voorloper van hun hautaine artistiekheid. Twee Hemels Koninklijke maar rond de gezichten – ook wel weer eens geil. Vooral lichaam tussen hen in: ‘Deze inte- en grindhouse-filmer Larry Cohen releases als Cannibal Holocaust releases van De Filmfreak onderbouwen die relatieve dat beweeglijke camerawerk is vaak uitstekend. ressante compositie heeft vast veel (Bone, 1972; It’s Alive, 1974). Een (Ruggero Deodato, 1979) en Cannibal faam. Ook de moeite waard, en leuker, is Empty Room (Sato gelukkig makende website om goed Ferox (ook van Umberto Lenzi, 1981) Tokyo X Erotica (2001) van Zeze Takahisa is de meer Toshiki, 2001). Ook hier eenzaamheid en stedelijke Nep-Tarantino’s gezocht! in de gaten te houden. biedt een enkele kannibalenscène, gewelddadige en ongemakkelijke van de twee, met veel leegte, ditmaal in combinatie met het gevoel ouder te www.trailersfromhell.com die destijds het startschot gaf voor het stedelijke vervreemding en eenzaamheid en een hoofd- worden, maar minder gewelddadig. Bovendien ademen Omdat Quentin Tarantino’s Death grindhouse. The Unholy Sinterklaas Italiaanse subgenre. De inboorlingen rol voor de gepersonifieerde Dood. Dat klinkt niet direct de kale, strakke shots vanaf de eerste scène – waarin Proof en Robert Rodriguez’ Planet (waarvan de makers zich theSINTER- bij wie de geblondeerde fotograaf opwindend, maar daartegenover staat wel weer wat een vrouw in een lege kamer zit te luisteren naar de Terror hier niet als double bill in de KLAAS noemen) heeft de bekraste Televisie uit verzeild raakt, houden het verder bij onverwacht schaamhaar, sperma en het geluid van seks in de ruimte ernaast – regelmatig een Van War- bioscoop verschijnen – zoals hun jarenzeventigstijl daarentegen goed martelingen. De film voldoet wel aan pijpen – een niet erg overtuigende beeldvervanger. merdam-achtige humor. Zeker in de scène waarin die bedoeling was – missen wij de nep- te pakken, inclusief de mooie letters Noord-Korea andere kenmerken waarmee het De film speelt verrassend veel met stilering (met groot- vrouw, haar man, haar minnaar en diens echtgenote trailers die regisseurs als Eli Roth van de titel – maar weet Tarantino het Rob Pongi zet op zijn website ‘Asia genre later beroemd zou worden, hoek, scheve kaders, overheersende kleuren en drome- gezamenlijk rond de keukentafel zitten voor een onge- (Hostel, 2005) en Edgar Wright (Shaun bespotten van deze nationale icoon Entertainment Online Videos And Web zoals vrouwennaakt en opengesneden rige, gloeiende lichten) en verteltijden in een gelaagd en makkelijk gesprek. Kees Driessen of the Dead, 2004) hadden gemaakt op waarde te schatten? Hij heeft een TV’ filmpjes uit Azië online, ondertiteld dieren (waaronder een slang, een deels onbegrijpelijk verhaal. Zo worden aan de acteurs als tussenfilmpjes. In plaats daarvan tijdje in Amsterdam gebivakkeerd, en wel. Nu is al langere tijd bekend krokodil en een aapje). Vreemdste in korte, schijnbaar documentaire zwart-witinterview- Tokyo X Erotica en Empty Room Japan 2001 distributie De Filmfreak worden Nederlanders uitgenodigd dus wie weet ziet hij de lol in van een dat Japan de bron is van alles dat plottwist: de blondine met wie de zelf neptrailers te maken in de geest moordende, vrouwbeluste en kruis- vreemd en raar is, maar zelden zien fotograaf optrekt, verdwijnt al snel uit van grindhouse-cinema, de geweld- krabbende goedheiligman. Alleen we ook beelden van televisieprogram- beeld zonder dat hij haar gaat zoeken. Penetreer me dadige en seksgeoriënteerde B- jammer dat de trailer niet een iets ma’s uit Noord-Korea. Rob Pongi In latere films zou zo’n kompaan dan maken. Waarna hij trots de verder nogal amateu- films uit de jaren zeventig waardoor vetter muziekje en een paar geluids- heeft ze. Wie een beetje rondstruint toch eerst ontkleed en opgegeten weer! Re-Penetra- vertelt: ‘Ik schreef het ristische opzet. In de tien Tarantino en Rodriguez zich lieten effecten heeft gebruikt, in plaats van op zijn site vindt een indrukwekkende worden. tor is een pornoparodie script in twee minuten!’ minuten langer durende inspireren. het wezenloze liedje Hombre religioso circusact (The Pyongyang Circus), Het camerawerk wint het gemakkelijk op Stuart Gordons hilari- Een vervolg kan niet uit- director’s cut is de ver- Tot 3 augustus kunnen filmpjes van de Mexicaanse zanger Mister Noord-Koreaanse cheerleaders (The van het acteerniveau en kent een sche Re-Animator (1985), blijven, nu Re-Penetrator houding tussen gewoon worden ingestuurd via deathproof. Loco. Army of Beauties), die opgewekt ruimhartig gebruik van de zoom, liefst een film die zelf al vrij ver ook zonder onthoofd neuken en het (bloederi- nl. De drie publieksfavorieten plus www.deathproof.nl zingen ‘Laten we ons vaderland met plotseling halverwege een shot. Een ging door een los, maar hoofd de AVN Award (zeg ge) verhaaltje zoek en is één door een jury uitgekozen filmpje prijzen gewonnen in Europa.’ Maar ons leven beschermen’, en Noord- stijlmiddel dat wel eens heruitgevon- levendig hoofd een vast- de porno-Oscar) won voor goed te zien dat de dap- worden voorgelegd aan Tarantino hij geeft ook echte informatie, over Koreaanse kinderen die zingen over den mag worden. De transfer is prima. gebonden vrouw te laten de Meest Buitensporige pere acteurs niet erg nat zelf (zeggen ze), die op 23 augustus regisseur, acteurs en succes van de Grapes of Love, door de grote leider Kees Driessen likken. Die special-effect Seksscène. Vooral dank- worden van de situatie. de winnaar bekend zal maken. Die film. Net als bij The Terror (Roger Kim Jong-Il gezonden druiven, ‘zo wordt niet herhaald in zij het bloed en de inge- Kees Driessen winnaar zal worden opgenomen op de Corman, 1963), met Boris Karloff en groot als snoepjes!’. Kijk onder ‘tv Man From Deep River (Il paese del sesso selvag- Re-Penetrator, een film wanden waarmee de Death Proof-dvd, dus roem ligt in het Jack Nicholson. ‘Een film die niet erg shows’ voor nog meer (en nog veel gio; aka Deep River Savages aka Mondo Cannibal) van een kwartiertje, de opvallend verzorgde zombie haar sekslusten Re-Penetrator Verenigde Staten verschiet. begrijpelijk is (...), maar hij heeft een engere) Noord-Koreaanse televisie- 1972 regie Umberto Lenzi distributie De Filmfreak maar in een van de twee dvd belooft de regisseur botviert en die een ver- 2005 regie Doug Sakmann te be- Van de huidige filmpjes is geen enkele zeker je ne sais quoi.’ beelden. Er is televisiedrama (moet (Shock Dvd) commentaartracks op dat in het vervolg goed te frissend randje geven aan stellen via www.repenetrator.com nog onvergetelijk, maar The Tempta- Dante laat ook anderen trailers mijn dochter muzikant worden of sol- tion van Nina Epifanova (‘Looks can becommentariëren. Tot de Grind- daat?, Crimson Persimmon), er is Tae kill’) heeft een aardige zwart-wit-look, house Goeroes (zoals ze zichzelf Kwon Do en er is tamelijk eendimen- Zombies blijven overeind Zijn naam wordt in de featurette agenten van de Zombie Squad gedragen zich alsof zombiejagen een beetje een een enkele goede vechtbeweging en noemen, al kijken ze dus niet naar sionale propaganda (Fucking USA). met zeer veel nadruk niet genoemd (kennelijk op juridische gronden), op zo’n sleur is. Die vlakke, niet bang te krijgen houding is waarschijnlijk een gebrek aan een afgehakte hand. De stijl is echter Trailers uit de hel echte grindhouse-films) behoort ook www.robpongi.com manier dat je niet kunt missen om wie het gaat: Sam Raimi, regisseur van Evil acteertalent, maar het effect is stijlvol en ongewoon (het helpt waarschijnlijk dat eerder hip modern dan ouderwets John Landis (Animal House, 1978; An Dead (1981) en veel later Spider-Man (2002), verschafte het budgetje voor de agent Raimi is nagesynchroniseerd door Bruce Campbell – inderdaad, de hoofd- van Dante American Werewolf in London, 1981), zeer lowbudget Super-8 zombiefilm The Dead Next Door van de slechts twee- rolspeler van Evil Dead). De humor is licht politiek: een beetje mediakritiek aan Maar genoeg daarover! Veel leuker die in 1964 zelf aanwezig was bij het entwintigjarige regisseur J. R. Bookwalter. Ook in zijn combinatie van humor en het begin, als de studio van waaruit de zombieaanvallen verslagen wordt zelf ten is namelijk een andere site met B- Teen Age Music International-concert een wat rauwe, reportageachtige look is de film schatplichtig aan Raimi’s Evil prooi valt; een demonstratie van prozombieactivisten die zelf worden aangeval- trailers: Trailers From Hell. Ook die waarover The T.A.M.I Show (Steve Dead. Was het verband toch nog niet duidelijk? De hoofdpersoon van de film len, waarna ze moeten worden ontzet door hun ingebeelde vijand: heftig knuppe- zijn fake, in de zin dat ze veel meer Binder) gaat en een blij, persoonlijk heet agent Raimi en zijn collega’s kijken lachend Evil Dead in de koffiekamer op lende agenten; en een stiekem gemaakte opname van zombies die aan de hek- beloven dan de bijbehorende films commentaar geeft. ‘We dachten bij het bureau. ken van het Witte Huis hangen. Kees Driessen waarmaken. Trailers From Hell is Mick Jagger: wie is die Engelse druil- Zo goed als Evil Dead is The Dead Next Door zeker niet, maar de film blijft twintig een initiatief van Joe Dante (Gremlins, oor? Breng James Brown terug!’ jaar na dato verrassend goed overeind. De special-effects zijn indrukwekkend The Dead Next Door 1988 Verenigde Staten regie J. R. Bookwalter distributie De Filmfreak 1984; Matinee, 1993), die een groot Dante en Landis hebben allebei bij- leuk en effectief. Dat wil niet zeggen dat ze geloofwaardig zijn, maar ook een niet

zwak heeft voor trailers van exploita- gedragen geleverd aan de Masters lijkende doormidden gescheurde kop kan mooi zijn. De film is lekker bloederig Elke kulttitel is geselecteerd volgens het criterium zoals door Skrien vastgesteld op 7 november 2006 en aangepast op tie- en horrorfilms uit de jaren vijftig 11 februari 2007: een film die met stijl en vooral zonder saai te worden de ethische, esthetische en/of fysieke grenzen of Horror-reeks, die wordt georgani- op alle goede momenten, maar heeft tegelijkertijd een merkwaardig laconieke van een groot deel van het publiek overschrijdt. toon. Als de film begint zijn de zombies al in grote aantallen aanwezig en de

46 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 47 The Science of DEZE MAAND BIJ maar niet bijster indrukwekkende het tweede eentonig. Best of Anima 3 De oorlogsfilm. Gekoppeld aan het Letters From Iwo Jima, volledig Sleep Volledige creatieve knopen. Het nogal knullig ver- derde verzamel-dvd van het Brus- betere Letters From Iwo Jima win- Japans gesproken, is beter gemon- vrijheid levert nog niet per se een telde verhaal kent niet echt een selse animatiefestival Anima valt nen beide films aan diepgang en teerd en op emotioneel vlak veel goede film op. Regisseur Michel ontwikkeling en de aanvankelijk een beetje tegen in vergelijking context. sterker. De tragiek van de Japan- Gondry moest zich bij zijn vorige sympathieke Bernal wordt gaan- met zijn voorgangers. Sommige Flags of our Fathers heeft vooral ners is voelbaar en je leeft meer film, Eternal Sunshine of the deweg steeds aanstelleriger. filmpjes mikken niet hoger dan Arthouse-film van de maand: problemen qua structuur. Je met hen mee dan met de Amerika- Spotless Mind (2004), enigszins Gondry verzorgt samen met zijn min of meer grappige gags rond wordt als kijker voortdurend uit de nen. Omdat geen van de acteurs in aanpassen aan het grote budget twee hoofdrolspelers een audio- een vaste uitgangssituatie (Slow Grbavica (briljant gefilmde) oorlogsscènes beide films meespeelt krijg je echt en aan hoofdrolspeler Jim Car- commentaar bij de film, maar Motion, Pascal Adant; Versus, Flags of Our getrokken, die als flashbacks door het gevoel naar compleet verschil- rey. Nu hij dat niet hoefde, is het interessante inzichten ontbreken François Caffiaux, Romain Noël Hoe als filmcriticus te schrijven over Fathers/Letters de film gemonteerd zijn. De scènes lende films te kijken. Desondanks resultaat beduidend minder. en lange stiltes overheersen. Er is en Thomas Salas; Kutoja, Laura een film waarvan niet te veel van de na de strijd om het eiland, over een zijn de twee films alleen samen in Het karige verhaaltje draait om wel een prima making-of, die ook Neuvonen). plot verraden moet worden? Grbavica From Iwo Jima Het was promotietoer van de drie ‘helden’ een boxset verkrijgbaar. Er is een de creatieve dromer Stephane Visueel is de film een lust voor diep ingaat op Gondry’s eerdere De computeranimatie komt er is een “film met een geheim” uit Bos- een goed idee van regisseur Clint die de vlag op het eiland gehesen derde schijfje met extra’s, zoals (Gael Garcia Bernal), die in Parijs het oog. Vooral de droomse- films. Vooral leuk zijn de parallel- in vergelijking bovendien niet nië-Herzegovina. Zelfs weten waar Eastwood om gelijktijdig met Flags hebben (waarvan de wereldbe- een reeks goed gemaakte making- verliefd wordt op zijn buurvrouw quenties zijn origineel in elkaar len tussen Gondry’s denkwereld goed vanaf. Een handgetekende de film vandaan komt, roept al ver- of Our Fathers een tweede film roemde foto is gemaakt) missen of’s, waarin regisseur Eastwood Stephanie (Charlotte Gainbourg). geknutseld. In een tijd waarin en de droomwereld van het per- film als Histoire tragique avec fin wachtingen op. Het weerhield de dis- te maken over hetzelfde militaire emotionele lading. Toch is deze veelvuldig aan het woord komt. Hij ontdekt een manier om zijn vrijwel ieder speciaal effect uit sonage Stephane. heureuse (Regina Pessoa) heeft tributeur er niet van vrijwel het hele conflict, maar dan vanuit Japans ongemakkelijke structuur begrijpe- Sanne Veerman dromen positief te beïnvloeden, de computer komt rollen zijn de Sanne Veerman verhaal op haar website te zetten, iets perspectief. Op zich genomen was lijk: chronologisch verteld zou het Verenigde Staten 2006 regie Clint Eastwood waarna droom en realiteit in handmatige animaties verfris- wat ook al gebeurde in de dagbladpers Flags of our Fathers een degelijke eerste uur geweldig zijn geweest, distributie Warner HE elkaar overlopen. En dat is het send. Helaas is er aan de gebeur- Frankrijk 2006 regie Michel Gondry distri- toen de film vorig jaar op het Film- wel zo’n beetje. tenissen vaak geen touw vast te butie A-Film festival van Berlijn de Gouden Beer in de wacht sleepte. Om uw kijkervaring niet te vergallen, doen wij hier niet aan mee. Nanook of the North Er wordt nog Ook uit Vooral omdat regisseur Jasmila Zbanic regelmatig verwezen naar deze zwijgende documen- de film opbouwt als een thriller en taire uit 1922 en wel om twee redenen. Hij geldt als Woodstock – The Director’s Cut, een baan- Ame Agaru is een elegante samoerai- slechts mondjesmaat informatie geeft de eerste echte ‘documentaire’ (een term die voor het brekende documentaire over het legendarische film naar een scenario van Akira Kurosa- waarmee je steeds andere hypotheses eerst werd gebruikt voor een latere film van regisseur popfestival, is meer dan alleen een concertregistra- wa, die stierf voor hij het zelf had kunnen gaat vormen over de verhouding tus- Flaherty, Moana uit 1926): een volwaardige non-fic- tie. Het is het ultieme document van een generatie verfilmen. Zijn voormalige assistent en sen moeder Esma en haar twaalfjarige tiefilm die meer is dan een simpele registratie. En hij die idealisme, hoop en politiek activisme verenigde locatiescout Koizumi debuteert als regis- een veel persoonlijker signatuur dochter Sara. Esma doet tegen haar wordt genoemd als vroeg voorbeeld van manipulatie met een grondige afkeer van de oorlog in Vietnam. seur en maakt een waardige hommage en een duidelijker sprekende stijl. zin mee aan groepstherapie, waarin van de werkelijkheid door documentaires. Flaherty De director’s cut, die alweer uit 1994 stamt, is met aan zijn oude meester. Met Shiro Mifune, Het verhaaltje over een meisje vrouwen vertellen over hun trauma- (1884-1951) liet Inuit traditioneel jagen, terwijl ze zijn lengte van 216 minuten ruim een half uur langer zoon van Kurosawa-protégé Toshiro Mifu- met een hart dat zo hard slaat tische oorlogservaringen – de film inmiddels (ook) geweren gebruikten, en liet een halve dan het origineel uit 1970. LvL ne, in een van de hoofdrollen. LvL dat het de buren wakker houdt, begint met een rijder langs dit groepje iglokoepel maken, omdat hij met zijn grote camera niet een walrus tot het bouwen van een iglo. De beelden Verenigde Staten 1994 regie Michael Japan 1999 regie Takashi Koizumi distributie Living is getekend in zwart-wit, met om bij Esma te eindigen. Ze is nog niet in een normale iglo paste. Het filmgezin van hoofdper- zijn behoorlijk goed, met totaalshots waarin Flaherty Wadleigh distributie Living Colour Colour dikke, puntige vormen en donkere klaar haar trauma te delen. sonage Nanook was bovendien niet echt zijn gezin. het sneeuwlandschap, in deze fraai gerestaureerde schaduwen, en een bewegende Sara staat op het punt op schoolreisje Het gaat zelden om de vraag of Nanook of the North release uit de Criterion Collection, vangt in uitgebalan- camera die vaak al draaiend het te gaan en kan korting krijgen als ze een goede film is. Het antwoord daarop is: ja. De ceerd zwart-wit. Close-ups bewaart hij voor de eski- hele perspectief vervormt. een certificaat overlegt waarin staat film verveelt nog altijd geen moment, ook niet voor mokinderen en de honden, die vooral op de schattige Andere hoogtepunten zijn Pôle dat haar vader als shaheed stierf, een een publiek dat gewend is aan bewegende beelden momenten ook tachtig jaar na dato nog ontroeren. Sud (Frédéric Hainaut), over een heilige martelaar. Maar Esma, die uit verre streken. Flaherty volgt één Inuit, Nanook, Kees Driessen Best of Submarine jazzmusicus die zichzelf in een het niet zo breed heeft en een verne- van gebeurtenis naar gebeurtenis: van het jagen op VS/Frankrijk 1922 regie Robert Flaherty distributie Living Colour container naar de tropen wil derend baantje in een bar aanneemt, Channel Sinds 2001 presen- (2005) toont eenvoudig geanimeerde smokkelen maar een fatale ver- komt niet snel over de brug met het teert het Nederlandse Submarine figuurtjes op een gefotografeerde gissing maakt, Nocturne (Guillau- formulier. Waarom niet? Om die kwes- Channel interessante en bijdetijdse achtergrond, net als Maarten Isaäk me Delaunay), waarin een auto, tie draait de film. Boom / Secret onweerstaanbare engel des doods. cross-mediaproducties. Submarine de Heers Waterlanders (2006) – beide kat en uil alledrie verschijnen als De naar een buitenwijk van Sarajevo Boom biedt absurd drama, magni- Channel is een online producent vallen meer op door hun stijl dan nachtelijke schaduwen met ogen vernoemde film is een indringend por- Ceremony Deze twee films fieke locaties, prachtige kostuums en distributeur, maar interactiviteit door hun inhoud. als zoeklichten, en vooral Milch tret van een moeder-dochterverhou- met Elizabeth Taylor behoren tot en onberispelijke mise-en-scène. is geen noodzaak. Natuurlijk, Han Soms is alleen sprake van cross- (Igor Kovalyov), een zeer serieuze, ding en toont het morele failliet van het merkwaardigste wat regisseur Net zo merkwaardig, zij het een Hoogerbrugge’s Hotel (2004-2006) media inspiratie, zoals de 3D-ani- volwassen animatie met sterk een samenleving die nog steeds bezig Joseph Losey heeft gemaakt. Geen stuk ingetogener, is Secret Cere- en Peter Greenaways The Tulse matie in Futuristische schilderstijl filmische shots en opbouw en is zijn wonden te likken. Is er eigenlijk van beide was een commercieel of mony, waarin Taylor en Mia Farrow Luper Journey Game zijn interactieve Giocattoli Futuristi (Claudio Castelli, gevarieerde camerabewegingen iets veranderd na het Balkan-conflict? kritisch succes, maar ze bereikten elkaar gevangen houden in een avonturen (met hier daarom alleen 2005/2006) en de titelloze animatie- – zoals je die in animatie zelden Een krachtige film over een thema wel een stevige cultstatus. Toch zijn emotioneel web van wederzijdse trailers), maar deze verzamel-dvd reeks met vroege game-esthetiek menselijke handelingen worden ziet. In Milch begluurt een zoontje waarover we het in Nederland liever het herkenbare Losey-films, met de afhankelijkheid. Ze projecteren in staat vol passieve producties. Wel gemaakt door Mumbleboy (2006). gescratcht (heen en weer gespoeld) zijn vader, diens vrouw en diens niet hebben. preoccupatie met klasseverschillen, die in een luxe villa op haar eigen elkaar hun overleden dochter res- zijn ze kort (dus geschikt voor het Deze experimentele, onderzoekende en gemixt. Submarine Channel minnares, allemaal met dezelfde de emotionele instabiliteit van de eiland haar personeel op hysteri- pectievelijk moeder en spelen het web), meestal animatie (online erg kant tekent Submarine Channel. Toch begeeft zich met zulk werk in het geniepige kleine oogjes, in grauwe André Waardenburg karakters en het abstracte shot dat sche wijze afbekt, commandeert en spel zo hard dat de grenzen tussen populair) en doorgaans met muziek behoren enkele minder grensverleg- vooruitstrevende deel van MTV-land. tinten en zonder woorden. hoofdredacteur via een spiegel is gefilmd. schoffeert. Ze beweert stervende te fictie en realiteit vervagen. Robert (idem). gende filmpjes tot de beste van deze De leukste producties op het schijfje Kees Driessen In Boom staat La Taylor tegenover zijn en dicteert haar memoires aan Mitchum speelt de boosaardige Vaak worden verschillende media dvd. Zoals Jan van Nuenens Warning, zijn niet voor niets Fons Schiedons toenmalig echtgenoot Richard haar secretaresse, onderbroken buitenstaander die het macabere gemengd – en dat moet je ruim zien. Petroleum Pipeline (2004), een duis- Violently Happy Bugs, kleurrijke, België 2006 regie Dieter Dresselaers, Frédéric Arthouse-films zijn sterk vertegenwoordigd in de Burton in een onbedoeld hilarische door uitzinnige driftbuien en daar- sprookje wreed verstoort. Hainaut, Pascal Adant, Rémi Durin, Joke van Chris Keulemans’ weemoedige The tere, computergeanimeerde rijder razendsnel gemonteerde, vrolijk programmering van Film1. Elke maand licht Skrien bewerking van Tennessee Williams’ opvolgende injecties en bloedtrans- Laurens van Laake der Steen/Valère Lommel, François Caf- een arthouse-film uit het aanbod om deze nog beter American I Never Was (2004) is een langs een repetitief industrieel land- vormgegeven en gewelddadige gsm- theaterstuk The Milk Train Doesn’t fusies van haar privédokter. Burton, fiaux/Romain Noël/Thomas Salas, Guillaume onder de aandacht te kunnen brengen. Boom Verenigd Koninkrijk 1968 regie Joseph film geheel opgebouwd uit foto’s (en schap op harde elektromuziek, en filmpjes, gemaakt voor MTV. Delaunay, Igor Kovalyov, Gaëlle Denis, Laura Stop Here Anymore. Taylor is wer- alias dichter Chris Flanders, spoelt Losey distributie De Filmfreak Secret Cere- daarnaast een website en een boek). Gabriel Malaprade’s Eurostar – YéYé, Kees Driessen Neuvonen, Regina Pessoa en Geza M. Toth Meer informatie over Film1 vind je op www.film1.nl kelijk adembenemend als de steen- als een schipbreukeling aan op het mony Verenigd Koninkrijk 1968 regie Joseph Marina Zurkows The Space Invaders een videoclip waarin opnamen van distributie De Filmfreak distributie A-Film rijke en egocentrische Miss Goforth, eiland, waar hij zich ontpopt als Losey distributie De Filmfreak

48 Skrien augustus 2007 augustus 2007 Skrien 49 Fotografie Kris Dewitte

Na het winnen van de scenarioprijs op het Sundance Filmfestival 2006 draait Patrice Toye momenteel Lenteritueel. John Parish (muzikant en producer van o.a. PJ Harvey) schrijft de muziek.

Meer Skrien? Word abonnee! Anche libero va bene En ontvang 10 nummers voor ¤52,25 + Anche libero va bene of Porte aperte De 11-jarige Tommi en zijn zus Viola wonen samen met hun vader Renato in een Ik neem een abonnement voor ¤ 52,25 per jaar (10 nummers) en ontvang de dvd van ❍ Anche libero va bene buitenwijk van de stad. Het (Instellingen ¤ 66,–; studenten/cjp/pas 65 ¤ 42,25; buitenland ¤ 72,– ) ❍ Porte aperte gezin is nogal ontregeld door naam pc/plaats email het plotselinge vertrek van moeder Stefania. adres telefoon geb. datum Wanneer Stefania zomaar weer voor de deur staat, wordt zij toch weer omarmd door haar Ik geef een jaarabonnement cadeau en ontvang als dank de dvd van ❍ Anche libero va bene of van ❍ Porte aperte familie. Maar het wantrouwen blijft. nieuwe abonnee telefoon email adres pc/plaats geb. datum aanbrenger telefoon Porte aperte In deze film van Gianni Amelio adres pc/plaats uit 1990 staat een rechter handtekening tegenover een drievoudige

Stuur deze bon zonder postzegel naar Skrien, antwoordnummer 10028, 1000 PA Amsterdam. moordenaar. Consciëntieuzer Deze aanbieding is geldig tot 24 augustus dan goed voor hem is, doet de rechter (Gian Maria Volonté) zijn werk. Hij breidt zijn onderzoek uit met Hierbij machtig ik Abonnementenland tot het afschrijven van het abonnementsgeld (niet verplicht). visites aan betrokkenen, zoals het zoontje van rekeningnummer ten name van te de moordenaar en de spookachtige weduwe van een van de slachtoffers. datum plaats handtekening De machtiging kan telefonisch ongedaan worden gemaakt. Met dank aan Homescreen

De volgende Skrien, met onder meer de kunstacademies, de boekverfilming Infamous en The Diving Bell and the Butterfly, verschijnt 24 augustus.

50 Skrien augustus 2007