Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Dla Powiatu Lwóweckiego Na Lata 2010 – 2013 Z Perspektywą 2014�2017

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 2010 – 2013 Z PERSPEKTYWĄ 20142017

Lwówek Śląski 2010 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

ul. Niemodlińska 79 pok. 2223 45864 Opole tel./fax. 077/4540710, 077/4742457 kom. 605262427, 783995101 mail: [email protected], [email protected]

Wykonawcą Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Lwóweckiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 20142017 był zespół firmy ALBEKO z siedzibą w Opolu w składzie:

mgr inż. Beata Podgórska mgr inż. Jarosław Górniak mgr inż. Paweł Synowiec mgr inż. Marta Janowska lic. Mariusz Orzechowski lic. Marta Stelmach

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE ...... 7 2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU .... 8 3. CHARAKTERYSTYKA POWIATU LWÓWECKIEGO ...... 10 3.1. INFORMACJE OGÓLNE ...... 10 3.2. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE ...... 11 3.3. WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 12 3.4. UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI , GEOMORFOLOGIA , GEOLOGIA ...... 13 3.5. ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO POWIATU LWÓWECKIEGO ...... 14 3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego ...... 14 3.5.1.2. Zabytki ...... 16 3.6. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ...... 22 3.7. SYTUACJA GOSPODARCZA ...... 23 3.8. ROLNICTWO ...... 25 3.9. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO INŻYNIERYJNA ...... 27 3.9.1. Zaopatrzenie Powiatu Lwóweckiego w energię cieplną...... 27 3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny ...... 27 3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną ...... 29 3.9.4. Infrastruktura transportowa...... 31 3.9.5. Zaopatrzenie w wodę ...... 37 3.9.6. Odprowadzenie ścieków ...... 39 4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU ...... 44

4.1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU LWÓWECKIEGO ...... 44 4.1.1. Zasady realizacji programu ...... 44 4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Państwa ...... 45 4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 20072010 z perspektywą do 2014 roku...... 45 5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU LWÓWECKIEGO...... 46 6. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 ...... 46 6.1. CELE EKOLOGICZNE ...... 48 6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym ...... 48 6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym ...... 48 6.1.3. Priorytety ekologiczne dla Powiatu Lwóweckiego...... 49 7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH ...... 50 7.1. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE ...... 50 7.1.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 50 7.2. UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 51 7.2.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 51 7.3. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY W ŚRODOWISKU ...... 52 7.3.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 52 7.4. ASPEKT EKOLOGICZNY W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM ...... 53 7.4.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 53 8. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ...... 53 8.1. OCHRONA PRZYRODY ...... 53 8.1.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 73 8.2. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW ...... 74 8.3. RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI WODNYMI...... 78 8.3.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 78 8.4. KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZIĄ ...... 79 8.4.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 84 8.5. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 84 8.5.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 90 8.6. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 91 3

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

8.6.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 96 9. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO...... 97 9.1. ŚRODOWISKO A ZDROWIE ...... 97 9.1.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 97 9.2. JAKOŚĆ POWIETRZA ...... 98 9.2.1. Cel średniookresowy do 2017 ...... 102 9.3. OCHRONA WÓD ...... 104 9.3.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 117 9.4. GOSPODARKA ODPADAMI ...... 118 9.5. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU ...... 118 9.5.1. Cel średniookresowy do 2017 ...... 124 9.6. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 126 9.6.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 129 9.7. POWAŻNE AWARIE ...... 129 9.7.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 132 9.8. WYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ...... 132 9.8.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 136 10. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ NA LATA 2010 – 2013...... 137 11. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU...... 145 12. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 147 13. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU ...... 149 14. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 131 15. LITERATURA ...... 155

Spis rysunków: Rysunek 1 . Powiat Lwówecki ...... 10 Rysunek 2 . Powiat Lwówecki na tle podziału fizycznogeograficznego wg J. Kondrackiego ...... 14 Rysunek 3. Użytkowanie gruntów w Powiecie Lwóweckim ...... 15 Rysunek 4. Przebieg gazociągów na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 28 Rysunek 5. Przebieg głównych linii energetycznych na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 30 Rysunek 6. Mapa dróg na terenie Powiatu Lwóweckiego ...... 36 Rysunek 7. Przebieg linii kolejowych na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 37 Rysunek 8. Mapa obszaru atura2000 Panieńskie Skały...... 60 Rysunek 9. Mapy obszaru atura 2000 Ostoja nad Bobrem ...... 62 Rysunek 10. Mapa obszaru atura 2000 Torfowiska Gór Izerskich...... 65 Rysunek 11. Mapa obszaru atura 2000 Ostoja Bobru...... 66 Rysunek 12. Mapa obszaru atura 2000 Żerkowice Skała ...... 67 Rysunek 13. Mapa obszaru atura 2000 Łąki Gór i Pogórza Izerskiego cz. 1...... 68 Rysunek 14. Mapa obszaru atura 2000 Łąki Gór i Pogórza Izerskiego cz. 2...... 69 Rysunek 15. Mapa obszaru atura 2000 Góry Izerskie...... 71 Rysunek 16. Tereny leśne na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 75 Rysunek 17. Uszkodzenia lasów na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 76 Rysunek 18. Obszar zalewu Q 1% na terenie Powiatu Lwóweckiego ...... 82 Rysunek 19. Główne inwestycje Programu dla Odry 2006...... 83 Rysunek 20. Sieć rzeczna Powiatu Lwóweckiego...... 104 Rysunek 21. Zjawisko eutrofizacji w poszczególnych punktach pomiarowo – kontrolnych rzek badanych w latach 20042007 ...... 109 Rysunek 22. Główne zbiorniki wód podziemnych w województwie dolnośląskim ...... 111 Rysunek 23. Główne zbiorniki wód podziemnych na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 112 Rysunek 24. Mapa lokalizacji punktów pomiarowych na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 123 Rysunek 25. Schemat zarządzania programem ochrony środowiska...... 148

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Spis tabel: Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów w Powiecie Lwóweckim...... 16 Tabela 2. Liczba ludności w Powiecie Lwóweckim...... 23 Tabela 3. Podział podmiotów gospodarki narodowej...... 24 Tabela 4. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w powiecie w latach 20042008. ... 25 Tabela 5. Struktura gospodarstw rolnych na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 25 Tabela 6. Struktura głównych zasiewów w powiecie Lwóweckim wg Powszechnego Spisu Rolnego 2002...... 26 Tabela 7. Dostęp do sieci gazowej w gminach Powiatu Lwóweckiego ...... 28 Tabela 8. Wykaz dróg wojewódzkich na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 31 Tabela 9. Wykaz dróg powiatowych na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 32 Tabela 10. Zwodociągowanie i skanalizowanie gmin w Powiecie Lwóweckim...... 37 Tabela 11. Sieć wodociągowa w Powiecie Lwóweckim...... 39 Tabela 12. Charakterystyka oczyszczalni ścieków zlokalizowanych w Powiecie Lwóweckim ...... 39 Tabela 13. Sieć kanalizacyjna w Powiecie Lwóweckim w 2009 r...... 42 Tabela 14. Dane dot. gospodarki ściekowej w Powiecie Lwóweckim w latach 20062009r...... 42 Tabela 15. Pomniki przyrody na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 56 Tabela 16. Udział procentowy powierzchni obszarów chronionych w powiatach województwa dolnośląskiego...... 72 Tabela 17. Udział powierzchni obszarów chronionych w gminach Powiatu Lwóweckiego...... 72 Tabela 18. Wskaźnik lesistości poszczególnych gmin Powiatu Lwóweckiego...... 76 Tabela 19. Powierzchnia zalesień w gminach w latach 2005 2008 ...... 77 Tabela 20. Zbiorniki retencyjne na terenie Powiatu Lwóweckiego (jeziora, zbiorniki wodne i stawy rybne o pow. >1,0 ha i poj. do 5,0 mln m 3) ...... 80 Tabela 21. Charakterystyka gleb Powiatu Lwóweckiego...... 85 Tabela 22. Zawartość fosforu, potasu i magnezu w glebach Powiatu Lwóweckiego...... 86 Tabela 23. Zawartość azotu mineralnego w glebach Powiatu Lwóweckiego...... 86 Tabela 24. Zakres zawartości metali ciężkich w glebach województwa dolnośląskiego...... 87 Tabela 25. Zasoby geologiczne i przemysłowe złóż na terenie Powiatu Lwóweckiego ...... 92 Tabela 26. Lokalizacja i parametry stacji pomiarowych na terenie Powiatu Lwóweckiego w 2008r...... 101 Tabela 27. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2009...... 101 Tabela 28. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2008...... 102 Tabela 29. Przekroje pomiarowo – kontrolne wód powierzchniowych w 2008 i 2009 r. na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 106 Tabela 30. Ocena stanu czystości wód na terenie Powiatu Lwóweckiego w ramach monitoringu diagnostycznego (rok 2009) ...... 107 Tabela 31. Ocena stanu czystości wód na terenie Powiatu Lwóweckiego w ramach monitoringu operacyjnego (rok 2008) ...... 107 Tabela 32. Ilość wystąpień badanych wskaźników zanieczyszczenia w odniesieniu do wymagań, jakim powinny odpowiadać kategorie wód do spożycia na rzece Bóbr w 2008r...... 108 Tabela 33. Charakterystyka zbiorników wód podziemnych na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 112 Tabela 34. Ocena jakości wyników monitoringu diagnostycznego wód podziemnych w 2009 roku 114 Tabela 35. Parametry punktu badawczego Łupki (gm. Wleń) ...... 115 Tabela 36. Wyniki badań akustycznych w punktach monitoringu w 2008 roku...... 122 Tabela 37. Urządzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 128 Tabela 38. Jednostki OSP na terenie Powiatu Lwóweckiego (w tym włączone do KSRG)...... 131 Tabela 39. Potencjalna ilość pozyskania energii cieplnej ze słomy zbóż oraz rzepaku w Powiecie Lwóweckim...... 133 Tabela 40. Elektrownie wodne przepływowe na terenie Powiatu Lwóweckiego...... 134

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Tabela 41. Zadania służące do realizacji celów priorytetowych oraz nakłady inwestycyjne i pozainwestycyjne Powiatu Lwóweckiego w latach 20102013. (na podstawie Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Powiatu Lwóweckiego i Gmin Powiatu) ...... 137 Tabela 42. Wskaźniki efektywności realizacji celów Programu ochrony środowiska Powiatu Lwóweckiego...... 145 Tabela 43. ajważniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem...... 148 Tabela 44. Środki finansowe przeznaczone na ochronę środowiska w latach 2007–2013 (w mln EU)...... 152

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

1. WPROWADZENIE Rozwój cywilizacyjny i wielokierunkowa ekspansja człowieka spowodowały, szczególnie na terenach od wielu lat objętych presją przemysłu oraz gospodarstw rolnych (byłych PGRów), znaczną degradację środowiska naturalnego – zanieczyszczenie jego poszczególnych komponentów, wyczerpywanie się zasobów surowcowych, ginięcie gatunków zwierząt i roślin, a także pogorszenie stanu zdrowia ludności na terenach przeobrażonych na niespotykaną dotychczas skalę. Dlatego przyjmuje się, że jednym z najważniejszych praw człowieka jest prawo do życia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój to taki rozwój społecznogospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Istota rozwoju zrównoważonego polega więc na tym, aby zapewnić zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszłym generacjom możliwości rozwoju. Wskazane zostało również, że ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne. Powiaty należą do władz publicznych, zatem na nich również spoczywa obowiązek wykonywania zadań z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiedzialność za jakość życia mieszkańców. Dodatkowym wyzwaniem stało się członkostwo w Unii Europejskiej oraz związane z nim wymogi. Trudnym zadaniem, czekającym samorządy jest wdrożenie tych przepisów i osiągnięcie standardów UE w zakresie m.in. ochrony środowiska. Efektywność działań w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim od polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczności lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, muszą być prowadzone zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporządzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji w danym rejonie. Zadanie takie ma spełniać wieloletni program ochrony środowiska. Program jest dokumentem planowania strategicznego, wyrażającym cele i kierunki polityki ekologicznej samorządu Powiatu Lwóweckiego i określającym wynikające z niej działania. Tak ujęty Program będzie wykorzystywany jako główny instrument strategicznego zarządzania powiatu w zakresie ochrony środowiska, podstawy tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi, będzie również przesłanką konstruowania budżetu powiatu, płaszczyzną koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów polityki ekologicznej oraz podstawą do ubiegania się o fundusze celowe. Cele i działania proponowane w Programie ochrony środowiska posłużą do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa Powiatu Lwóweckiego, które służyć będą poprawie stanu środowiska przyrodniczego. Realizacja celów wytyczonych w programie powinna spowodować polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie powiatu. Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Sam program nie jest dokumentem stanowiącym, ingerującym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących środowisko. Należy jednak oczekiwać, że poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą respektowane i uwzględniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Zakłada się, że kształtowanie polityki ekologicznej w Powiecie Lwóweckim będzie miało charakter procesu ciągłego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania “kroczącego”, polegającej na cyklicznym weryfikowaniu perspektywicznych celów w przekrojach etapowych i wydłużaniu horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii właściwej dla planowania strategicznego, polegającej na: - określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego dla Powiatu Lwóweckiego, zawierającej charakterystyki poszczególnych komponentów środowiska wraz z oceną stanu; - określeniu kreatywnej części Programu poprzez konkretyzację (uszczegółowienie) celów głównych oraz ich operacjonalizację w postaci sformułowania listy działań; - scharakteryzowaniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawnoinstytucjonalnych, źródeł finansowania, ocen oddziaływania na środowisko planowania przestrzennego; - określeniu zasad monitorowania .

Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane ze Starostwa Powiatowego w Lwówku Śląskim, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, a także prace instytutów i placówek naukowo – badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak również dostępna literatura fachowa. Od podmiotów gospodarczych z terenu gminy uzyskano bieżące informacje dotyczące szerokiej problematyki ochrony środowiska, z których wnioski zostały uwzględnione w Programie. Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień 31.12.2008.

Program oparty jest na zapisach następujących dokumentów: Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 – tekst jednolity – z późniejszymi zmianami). Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016”. – Warszawa 2008 r. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiować: - stan wyjściowy - cele średniookresowe do 2016 roku - kierunki działań w latach 2009 – 2012 - monitoring realizacji Programu - nakłady finansowe na wdrożenie Programu Cele i zadania ujęte w kilku blokach tematycznych, a mianowicie: - kierunki działań systemowych, - ochrona zasobów naturalnych, - poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 20072010 z perspektywą do roku 2014. W dokumentach tych określono długoterminową politykę ochrony środowiska odpowiednio dla województwa dolnośląskiego oraz Powiatu Lwóweckiego, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji, określono sposoby zarządzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu. Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawartości programów. W powiatowym programie powinny być uwzględnione: - zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków samorządów gminnych, instytucji i przedsiębiorstw, osób fizycznych oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wyższego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom centralnym) - zadania własne powiatu (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków budżetowych i pozabudżetowych będących w dyspozycji powiatu),

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Niniejszy dokument będzie uszczegóławiany, korygowany i koordynowany z projektowanymi obecnie dokumentami wyższego szczebla oraz aktami wykonawczymi do ustawy “Prawo ochrony środowiska” i do kilkunastu ustaw komplementarnych, których treść powinna być uwzględniana w Programie.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

3. CHARAKTERYSTYKA POWIATU LWÓWECKIEGO

3.1. Informacje ogólne Powiat Lwówecki położony jest w południowozachodniej części województwa dolnośląskiego, w obrębie Sudetów Zachodnich, obejmując Góry Izerskie i Góry Kaczawskie oraz ich przedgórza. W skład powiatu wchodzi 5 gmin: Lwówek Śląski, Gryfów Śląski, Lubomierz, Wleń, Mirsk. Wszystkie gminy posiadają status gmin miejskowiejskich. Powiat zajmuje teren o powierzchni 709,69 km 2, co stanowi 3,8% powierzchni województwa dolnośląskiego i należy do powiatów średniej wielkości. Pod względem wielkości powiat zajmuje 14 miejsce na 27 powiatów w województwie dolnośląskim.

Rysunek 1. Powiat Lwówecki

Źródło: www.gminy.pl, województwo dolnośląskie/powiat lwówecki

Ogólnie rzecz biorąc obszar powiatu ma charakter wyżynny, z tym że w części północnej i środkowej przeważa rzeźba nizinna, a południowa ma charakter górzysty. Rzeźba terenu nie stwarza znacznych ograniczeń w zagospodarowaniu terenu. Obszary górskie i pagórkowate posiadają niezbyt korzystne warunki – z punktu widzenia rolnictwa – ze względu na spadki terenu sprzyjające denudacji gleb. Pomimo tego rejony te posiadają spore walory krajobrazowe i klimatyczne i mogą służyć funkcją turystycznowypoczynkowym. Obszar powiatu przecina droga krajowa nr 30 relacji: Zgorzelec – Lubań – Jelenia Góra w kierunku Świdnicy i Ząbkowic Śląskich. Przez teren powiatu przebiega również szlak kolejowy o znaczeniu międzynarodowym: Jelenia Góra – Gryfów Śląski i dalej w kierunku Drezna i Lipska.

Powiat Lwówecki posiada znaczące walory przyrodniczokrajobrazowe, których atrakcyjność jest bardzo duża. Najbardziej widoczne jest to wzdłuż Doliny Bobru, gdzie w 1989 r. utworzono Park Krajobrazowy, obejmujący wraz ze strefa ochronna całą Gminę Wleń, część Gminy Lubomierz, część Gminy i Miasta Lwówek Śląski, a także podnóże Gór Izerskich w Gminie Mirsk. Ponadto na terenie powiatu występują wielkopowierzchniowe obszary chronione Natura 2000: Panieńskie Skały PLH020009, Ostrzyca Proboszczowicka PLH020042, Ostoja nad Bobrem PLH020054, Góra Wapienna PLH020095, Żerkowice – Skała PLH 020077, Torfowiska Gór Izerskich PLH020047, Łąki Gór i Pogórza Izerskiego PLH020102.

Lwówek Śląski to miasto położone na granicy krainy sosny i krainy świerka i jest jednym z najstarszych miast województwa dolnośląskiego. Prawa miejskie otrzymało w 1217 r. Liczne obiekty zabytkowe najwyższej klasy: ratusz, kościoły, mury miejskie itp. Okolice Lwówka są malownicze i urozmaicone, a panoramiczne widoki Karkonoszy i Doliny Bobru sprawiają że tereny 10

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 te są często odwiedzane przez turystów. Baza noclegowa, gastronomiczna jest dobrze rozwinięta, a liczne szlaki turystyczne stwarzają dogodne warunki do uprawiani turystyki pieszej i rowerowej. Lwówek położony jest na głównym pograniczu Czech, Niemiec i Polski, przy głównym szlaku komunikacyjnym łączącym Pragę ze Sztokholmem oraz Berlin z turystycznymi ośrodkami Karkonoszy.

3.2. Położenie geograficzne i administracyjne Obszar Powiatu Lwóweckiego pod względem fizycznogeograficznym położony jest u zbiegu czterech mezoregionów Sudetów Zachodnich: • Pogórza Kaczawskiego • Góry Kaczawskie • Pogórza Izerskiego • Gór Izerskich.

Pogórze Kaczawskie obejmuje północne i północnowschodnie tereny powiatu (Gmina Lwówek Śląski i Wleń). Pogórze Kaczawskie leży w obrębie dwóch jednostek geologicznych: metamorfiku kaczawskiego w części północnowschodniej oraz niecki północnosudeckiej w części południowej. W części południowej Pogórza (północne tereny Powiatu Lwóweckiego) niecka północnosudecka tworzy nieckowate zagłębienie między starszymi fragmentami skorupy ziemskiej, wypełnione skałami osadowymi: piaskowcami, mułowcami, zlepieńcami, wapieniami, marglami, gipsami i anhydrytami którym towarzyszą skały wulkaniczne: porfiry, melafiry i ich tufy. W kilku miejscach starsze skały przebite są przez trzeciorzędowe bazalty. Starsze podłoże przykryte jest częściowo przez osady plejstoceńskie – gliny i piaski oraz lessy, a także holoceńskie piaski, żwiry i mady rzeczne. Charakterystyczną cechą ukształtowania terenu jest występowanie krawędziowego typu rzeźby związanego z przebiegiem kierunku NWSE (część zachodnia Gminy Lwówek Sląski) oraz W E (część wschodnia Gminy Lwówek Śląski) równoległych do siebie pasm wzniesień o wysokościach względnych wahających się w zakresie 20100 metrów. Grzbiety te zbudowane są z odporniejszych na erozje skał osadowych (piaskowce), a doliny pomiędzy nimi powstały w wyniku procesów denudacji. Charakterystyczną cechą tego regionu jest także występowanie różnorakich form krasowych. Ukształtowanie dolin rzecznych wynika z przebiegu linii rzek przez utwory skalne o różnej odporności na działalność wody. Powoduje to występowanie wąskich odcinków o stromych zboczach (przełomy) oraz odcinków szerokich o brzegach łagodnych. Szczególnie widać to na przykładzie największej rzeki na tym obszarze – Bobrze.

Góry Kaczawskie obejmują obszar na prawym brzegu Bobru położony na południowywschód od Wlenia. Góry Kaczawskie zbudowane ze skał metamorficznych: zieleńców, diabazów, fyllitów, różnych odmian łupków serycytowych i serycytowokwarcowych, czasami z grafitem, wapieni, porfiroidów, keratofirów. Lokalnie występujące różne odmiany amfibolitów i łupków łyszczykowych należą do bloku karkonoskoizerskiego. Na podłożu metamorficznym zalegają skały osadowe: zlepieńce, piaskowce, mułowce, iłowce i wapienie oraz skały wulkaniczne: porfiry, melafiry, diabazy, hornblendyt oraz bazalty powstałe w górnym karbonie, permie, górnej kredzie i trzeciorzędzie. Starsze skały krystaliczne przykryte są na stokach kenozoicznymi rumoszami skalnymi i glinami zboczowymi, a w obniżeniach piaskami i żwirami oraz lokalnie lessami. Wreszcie w dolinach rzek i potoków występują plejstoceńskie i holoceńskie osady: żwiry, piaski, muły (mady rzeczne). Góry Kaczawskie charakteryzują się urozmaiconą rzeźbą terenu. W obrębie Powiatu Lwóweckiego silnie urzeźbienie wynika z występowania licznych głębokich dolin, które rozcinają obszary wysoczyznowe.

Pogórze Izerskie obejmuje swym zasięgiem centralną i południowowschodnią część Powiatu Lwóweckiego (Gminy Gryfów Śląski, Lwówek Śląski, Lubomierz, zachodnia część Gminy Wleń, północna część Gminy Mirsk). Podłoże większej części Pogórza Izerskiego stanowi blok karkonoskoizerski. Część północna obejmuje fragmenty metamorfiku kaczawskiego oraz niecki północnosudeckiej. Południowa część zbudowana jest przede wszystkim z gnejsów, a podrzędnie 11

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

– łupków łyszczykowych, amfibolitów. W okolicach Zgorzelca i Platerówki występują szarogłazy. Na północy (metamorfik kaczawski) występują: fyllity, łupki serycytowe, łupki kwarcowe, zieleńce, wapienie krystaliczne, a dalej (niecka północnosudecka) – skały osadowe: piaskowce, mułowce, wapienie, margle, gipsy i anhydryty oraz skały wulkaniczne: porfiry, melafiry i ich tufy. W kilku miejscach starsze skały przebite są przez trzeciorzędowe bazalty, które wyróżniają się jako twardziele. Starsze podłoże przykryte jest częściowo przez osady plejstoceńskie – gliny i piaski oraz lessy.

Góry Izerskie obejmują swym zasięgiem południową część Powiatu Lwóweckiego (Gmina Mirsk). Góry Izerskie należą do jednostki zwanej blokiem karkonoskoizerskim, stanowiąc jego zachodnią część. Północną część tworzy metamorfik izerski, czyli masyw zbudowany ze starych przeobrażonych skał, otaczających łukiem młodsze granity karkonoskie, budujące znaczną część Karkonoszy i czeskich Gór Izerskich. Skały metamorficzne polskiej części gór to gnejsy, granitoidy i łupki łyszczykowe, ponadto leptynity i leukogranity, a także wkładki amfibolitów, powstałe głównie w dolnym paleozoiku w czasie orogenezy kaledońskiej. Wśród gnejsów na uwagę zasługuje gnejs oczkowy, charakterystyczne dla nich jasne oczko zbudowane głównie z kryształów kwarcu i skaleni w ciemnej jednolitej masie skalnej. Góry Izerskie tworzą rozległy i rozgałęziony system orograficzny, stanowiący odzwierciedlenie złożonej struktury geologicznej całego górotworu z granitową częścią centralną i metamorficzną aureolą. Tworząc ten system grzbiety i masywy górskie mają na ogół przebieg równoleżnikowy. Charakteryzują je szerokie, miejscami wklęsłe pokryte torfowiskami i często zalesione wierzchowiny z kopulastymi szczytami. Stanowią one fragmenty staro trzeciorzędowej powierzchni zrównania, która w młodszym trzeciorzędzie uległa tektonicznemu rozczłonkowaniu i nierównomiernemu, skośnemu wypiętrzaniu do obecnej wysokości, rzadko przekraczają 1000 1100 m npm.

Administracyjnie Powiat Lwówecki położony jest w południowej Polsce w południowozachodniej części Województwa Dolnośląskiego. Od północy Powiat Lwówecki graniczy z Powiatem Bolesławieckim, od zachodu z Powiatem Lubańskim, od wschodu z Powiatem Złotoryjskim, od południowegowschodu z Powiatem Jeleniogórskim i od południa z Republiką Czeską.

3.3. Warunki klimatyczne Dużą rozpiętość obszaru powiatu zarówno w poziomie tj. w kierunku południkowym, jak i w pionie tj. od najwyższych szczytów Gór Izerskich po najniżej położone fragmenty Doliny Bobru, powoduje że leży on w granicach dwóch regionów klimatycznych: • część północna i północnowschodnia – Gmina Lwówek Śląski i Gmina Wleń – region podgórski (przejściowy), • część południowa – pozostałe gminy powiatu – region jeleniogórski dzielący się na 4 pietra wysokościowe. Zaznaczające się wyraźne cechy charakterystyczne dla klimatu górskiego, modyfikowane są przez intensywne wpływy częstych, poziomych wilgotnych mas powietrza pochodzenia oceanicznego.

Klimat regionu podgórskiego kształtowany jest przez napływające znad Atlantyku masy powietrza polarnomorskiego, oraz rzadziej masy powietrza polarnokontynentalnego napływające znad północnowschodniej Europy. Warunki klimatyczne w północnej części powiatu są bardziej surowe niż na Nizinie Śląskiej, ale łagodniejsze od tych panujących w Sudetach. Miesiącem najcieplejszym w tym regionie jest lipiec (temp. 1718 oC), natomiast najchłodniejszym styczeń (temp. 2 3oC). Średnioroczna temperatura waha się w przedziale 78oC. Średnie roczne sumy opadów atmosferycznych kształtują się w granicach 600900 mm. Lato i zima trwają przeciętnie po 12 tygodni. Pierwszy opad śniegu w części północnej powiatu następuje w okolicach 110 listopada. Okres potencjalnych opadów śnieżnych trwa ok. 170 dni i jest jak na warunki sudeckie stosunkowo krótki. Okres wegetacyjny tego terenu trwa od 180200 dni w roku (Gmina Lwówek Śląski) i od 210215 dni w roku (Gmina Wleń).

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Południowa i środkowa część powiatu została zakwalifikowana do regionu jeleniogórskiego. Średnia roczna temperatura w tym regionie nie przekracza 8 oC. Średnia temperatura najcieplejszego miesiąca lipca wynosi 1819 oC, natomiast najchłodniejszego styczna 12oC. Okres wegetacyjny jest nieco dłuższy w porównaniu do klimatu regiony przedgórskiego i trwa około 220 dni. Opady atmosferyczne w ciągu roku kształtują się średnio na poziomie 700800 mm. Pokrywa śnieżna zalega przeciętnie w ciągu roku przez 4045 dni. W regionie jeleniogórskim dominującymi kierunkami wiatru są: wiatry z kierunku południowego, południowozachodniego oraz północno zachodniego.

3.4. Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia Charakterystyczną cechą krajobrazu północnej części Powiatu Lwóweckiego (obszary terenu Gminy Lwówek Śląski) jest występowanie różnorakich form krasowych. Ukształtowanie dolin rzecznych wynika z przebiegu linii rzek przez utwory skalne o różnej odporności na działalność wody. Powoduje to występowanie wąskich odcinków o stromych zboczach ( przełomy ) oraz odcinków szerokich o brzegach łagodnych. Szczególnie widać to na przykładzie największej rzeki na tym obszarze – Bobrze . Krajobraz północnej części powiatu jest bardzo urozmaicony, przez co roztaczają się tutaj wspaniałe krajobrazy rolniczo leśne urozmaicone zboczami skalnymi. Dodatkowego uroku nadają stare formy antropogeniczne związane z wielowiekowa tradycja górnictwa złota na tym terenie. Średnia wysokość n.p.m. wynosi od 200 – 400 m. W zachodniej części Powiatu Lwóweckiego, w granicach Gminy Gryfów Śląski w krajobrazie dominują ciągi łagodnych wzgórz o nachyleniu stoku nie przekraczającym 10%. Potoki płyną wyraźnymi dolinami niezwykle głębokimi i wąskimi, które tworzą wysokie krawędzie. Rozległa jest dolina Oldzy i Długiego Potoku. Różnica wysokości w granicach gminy wynosi ponad 150 metrów. Najwyższe szczyty położone na terenie Gminy Gryfów Śląski to: Góra Zamkowa (447,9 m n.p.m.), Leopoldówka (427 m n.p.m.), Łoszak (427 m n.p.m.), Wiatraczna (437 m n.p.m.), Podskale (422,1 m n.p.m.) oraz Modrak (399 m n.p.m.). Centralna część Powiatu lwóweckiego (granice administracyjne Gminy Lubomierz) charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem wysokości. Najwyższe wzniesienia to Krzywdy 492 m n.p.m. oraz Polna 479 m n.p.m., najniżej rozciąga się dolina Bobru – około 260 m n.p.m. Różnica wysokości granicach Gminy Lubomierz wynosi ponad 230 m. W krajobrazie dominują ciągi łagodnych wzgórz: Radoniowskie, Radomickie, Przedgórze Rębiszowskie o przebiegu północnozachodnim oraz południowowschodnim, zgodnie z głównymi jednostkami geologicznymi. Potoki płyną wyraźnymi dolinami. Szczególnie rozległa jest dolina Oldzy. Doliny potoków wchodzących do doliny Bobru charakteryzuję się tym, iż są niezwykle wąskie i głębokie. Tutaj grupują się nieliczne, występujące na tym terenie skałki.

W północnowschodniej i wschodniej części Powiatu Lwóweckiego, w granicach Gminy Wleń charakterystycznym rysem rzeźby są rozlegle płaskowyże lub wzniesienia o łagodnych stokach, rozcięte głębokimi dolinami rzecznymi. Geneza krajobrazu uwarunkowana jest głównie erozyjną działalnością rzek, która doprowadziła do odmłodzenia starej rzeźby denudacyjnej wytworzonej w starszym trzeciorzędzie. Ponieważ jedyną większą rzeką na tym terenie jest Bóbr, rozcinanie starych powierzchni denudacyjnych postępowało najszybciej wzdłuż tej rzeki. W efekcie wytworzyła się płaskodenna dolina przekraczająca miejscami 100 m głębokości o bardzo stromych zboczach. Równie głęboko wcięte są boczne dolinki wyerodowane przez dopływy Bobru. Najwyraźniej zaznaczające się w krajobrazie wzniesienia mają charakter twardzielców – gór, których powstanie uwarunkowane było lokalnym występowaniem skał odporniejszych na procesy niż skały znajdujące się w ich otoczeniu.

Południowa część Powiatu Lwóweckiego, w granicach administracyjnych Gminy Mirsk jest słabo urozmaicona pod względem rzeźby terenu. Teren gminy Mirsk leży w rozległej dolinie u stóp Gór Izerskich przez którą przepływa rzeka Kwisa. Od zachodu Kotlinę Mirską ogranicza Pogórze Izerskie, od północy niewielkie wzgórza, od wschodu Przedgórze Rębiszowskie, natomiast od południa Grzbiet Kamieniecki. Powierzchnia kotliny jest pofalowana i nachylona ku północy. Kotlinę przecina rzeka Kwisa wraz z dopływami. Całą południową część gminy zajmują lasy, które stanowią część tak zwanej Sudeckiej Krainy PrzyrodniczoLeśnej.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Rysunek 2. Powiat Lwówecki na tle podziału fizycznogeograficznego wg J. Kondrackiego

Źródło: Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski, J. Kondracki, 2002 r.

Granica Powiatu Lwóweckiego

3.5. Analiza zagospodarowania przestrzennego Powiatu Lwóweckiego.

3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego Strukturę przestrzenną Powiatu Lwóweckiego charakteryzują: • występujące obszary zabudowy mieszkaniowej, • średni stopień zalesienia, • przebieg dróg kolejowych i drogowych o znaczeniu ponadregionalnym i regionalnym, • skomplikowana struktura przestrzenna terenów zabudowanych, • bliskość rynku zbytu • duża liczba obszarów cennych przyrodniczo i prawnie chronionych • rozbudowana baza sportoworekreacyjna • licznie występujące obiekty architektury zabytkowej o dużej wartości kulturowej

Powiat Lwówecki zlokalizowany jest w południowozachodniej części Województwa Dolnośląskiego. Siedziba władz znajduje się w Lwówku Śląskim. Powiat składa się z 5 gmin, o łącznej powierzchni 709,69 km 2, zamieszkiwanej przez 47 891 osób. Według stanu na 31.12.2008 r. w Powiecie Lwóweckim było zarejestrowanych 3 472 podmiotów gospodarczych (GUS, 2008). Powiat Lwówecki ze względu na dobrą lokalizację (sąsiedztwo Czech) i dobrze rozwiniętą sieć dróg regionalnych i ponadregionalnych staje się atrakcyjnym miejscem dla inwestorów. Dobrze rozwinięta sieć szlaków turystycznych sprawia, że teren powiatu (w szczególności jego południowa część – Góry Izerskie) staje się atrakcyjnym miejscem na wypoczynek nie tylko dla mieszkańców powiatu. Ponadto bogactwo obszarów cennych przyrodniczo i urozmaicona rzeźba terenu sprawia, że teren Powiatu Lwóweckiego jest dobrym miejscem do rozwoju turystyki rowerowej i pieszej. Zasoby kultury materialnej należy ocenić jako liczne i posiadające duże wartości.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Sfera gospodarcza Powiatu Lwóweckiego nie jest dobrze rozwinięta. Na gospodarczej mapie Dolnego Śląska zajmuje dalekie miejsce i – co znamienne – niewiele jest sygnałów świadczących o tym, że na tym polu mogą wystąpić w najbliższym czasie istotnie korzystne zmiany. O ile województwo dolnośląskie jako całość należy do grona najbardziej uprzemysłowionych w skali kraju, będąc zarazem regionem silnym ekonomicznie i stosunkowo dobrze dostosowanym do wymagań coraz bardziej konkurencyjnego rynku, to ta część, w której znajduje się powiat lwówecki, w niewielkim stopniu stanowi o potencjale gospodarczym regionu. Rozmieszczenie zakładów produkcyjnych jest zdecydowanie nierównomierne, większość skoncentrowana jest w Gryfowie i Lwówku. Gospodarka rolna w powiecie lwóweckim charakteryzuje się przestarzałą strukturą i niską wydajnością. Obecnie wśród małych firm, których jest na terenie powiatu ponad 2,5 tysiąca, zdecydowaną większość stanowią drobne przedsiębiorstwa działające w sferze handlu detalicznego. Należy jednak zauważyć, iż rozwój tej sfery życia gospodarczego następował w sposób spontaniczny, nieskoordynowany i nierównomierny. Sieć handlowa jest rozproszona i rozdrobniona, dominują małe i słabe kapitałowo sklepy rodzinne. Poziom świadczonych przez nie usług nie jest zadowalający, przede wszystkim nie są one w stanie zaspokoić oczekiwań klientów, gdyż nie dysponują bogatym asortymentem towarów. Ziemia lwówecka posiada pokaźne zasoby surowców. Przeważają surowce skalne reprezentowane przez: • gips i anhydryt, • kamienie drogowe i budowlane – bazalty i piaskowce, • kruszywa naturalne – piaski i żwiry, • łupki łyszczykowe (serycytowe), • gliny.

Analiza wewnętrznych uwarunkowań rozwoju Powiatu Lwóweckiego wykazuje, że silnymi stronami powiatu są: • bezpośrednie sąsiedztwo Czech. Bliskość granicy z Niemcami, • skrzyżowanie tras kolejowych i drogowych o znaczeniu międzynarodowym, • spore zasoby surowców, zwłaszcza skalnych, • atrakcyjność historyczna – położenie na styku historycznych dzielnic: śląskiej i łużyckiej • atrakcyjność przyrodnicza i turystyczna położenie pomiędzy Pogórzem Kaczawskim, Górami Kaczawskimi, Górami Izerskimi i Doliną Kwisy; duże zróżnicowanie krajobrazowe; duża liczba cennych zabytków.

3.5.1.1. Formy użytkowania terenów W Powiecie Lwóweckim znaczną część obszaru zajmują użytki rolne – 41 608 ha, co stanowi 58,7 % ogólnej powierzchni powiatu. Grunty leśne, zadrzewienia i zakrzewienia zajmują 25 175 ha tj. 35,5 % ogólnej powierzchni powiatu. Wskaźnik ten jest wyższy od średniej lesistości dla województwa dolnośląskiego, która wynosi 29,5% i kraju 27,5%.

Rysunek 3. Użytkowanie gruntów w Powiecie Lwóweckim

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pozyskanych ze Starostwa Powiatowego w Lwówku Śląskim, 2010r.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów w Powiecie Lwóweckim. Grunt leśne Użytki rolne Pozostałe Całkowita powierzchnia Gmina % % % ha powierzchni ha powierzchni ha powierzchni (100 %) tyś. gminy gminy gminy ha Gryfów Śl. 1720 25,92 4282 64,54 633 9,54 6635 Lubomierz 3225 24,8 9610 73,91 167 1,29 13002 Lwówek Śl. 6545 27,31 15696 65,5 1722 7,19 23963 Mirsk 10581 56,82 7160 38,45 881 4,73 18622 Wleń 3104 36,06 4860 56,45 645 7,49 8609 RAZEM 35,5% pow. 58,7% pow. 5,7% pow. POWIAT 25 175 41 608 4 048 70 831 powiatu powiatu powiatu LWÓWECKI Źródło: Starostwo Powiatowe w Lwówku Śląskim, stan na 05.05.2010 r.

Cechą szczególną jest mały areał większości indywidualnych gospodarstw rolnych. Utrzymanie rolnictwa na obszarze powiatu oraz zwiększenie dochodowości gospodarstw rolnych w powiązaniu z przetwórstwem i rynkiem regionalnym wymaga wzmocnienia w polu strategicznym „Rolnictwo i przetwórstwo” następujących procesów: uporządkowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez koncentrację gruntów rolnych, ochrony gruntów rolnych i leśnych, zalesienia nieprzydatnych użytków rolnych; wzrostu liczby dużych gospodarstw rolnych, rozwoju gospodarstw rolnych nastawionych na działy specjalne produkcji rolnej (ogrodnictwo, warzywnictwo i hodowla ryb); rozwoju i modernizacji bazy przetwórczej w powiązaniu z regionalnym rynkiem zbytu; rozwoju specjalistycznych usług dla gospodarstw rolnych oraz zwiększenia specjalistycznych szkoleń dla rolników.

3.5.1.2. Zabytki Przedmiotem ochrony są zachowane elementy struktury przestrzennej o wartości kulturowej, krajobrazowej, a także przyrodniczej np. parki i inne tereny zieleni komponowanej. Ochrona w/w elementów polega głównie na ich zachowaniu, wyeksponowaniu i harmonijnej adaptacji w procesie rozwoju, poprzez powstrzymanie procesów degradacji zabytków, modernizacje techniczną obiektów, a także przywracanie im wartości estetycznej poprzez odpowiednie zabiegi konserwatorskie. Na terenie Powiatu Lwóweckiego znajdują się ruchomości oraz nieruchomości objęte ochroną prawną na podstawie przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Najcenniejsze nieruchomości posiadają wpis do rejestru zabytków prowadzony przez Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu. Ochroną prawną objęte są również tereny określone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

GRYFÓW ŚLĄSKI – m. i gm. Gryfów Śląski miasto, nr rej.: 381 z 25.11.1956 (brak decyzji w KOBiDZ) kościół par. p.w. św. Jadwigi, pocz.XV, XVI, XVII, 192526, nr rej.: A/827/65 z 25.11.1949 kościół cmentarny p.w. św. Wawrzyńca, 1560, XVII, XIX, nr rej.: A/828/1521 z 31.01.1966 cmentarz rzym.kat., XVIXX, nr rej.: A/824/685/J z 6.07.1981 cmentarz ewangelicki, ob. komunalny, pocz. XIX, nr rej.: 686/J z 6.07.1981 mury obronne, XVXVI, nr rej.: A/825/1539 z 7.02.1966 ratusz, Rynek 1, poł. XVI, XVIII, 1930, nr rej.: A/832/1122 z 12.09.1964 dom, ul. Bankowa 6, 1603, 1739, nr rej.: A/851/1130 z 12.09.1964 domy, ul. Felczerska 1a, 2, 3, 4, 5, 7, pocz. XIX, nr rej.: A/898/2089 z 20.08.1973 domy, ul. Felczerska 6, 12, 13, pocz. XIX, nr rej.: A/826/2093 z 24.10.1973 budynek Bractwa Strzeleckiego, ul. Jeleniogórska 7, 1756, XIX, nr rej.: A/831/854/J z 20.12.1984 szkoła parafialna, ob. dom mieszkalny, pl. Kościelny 8, 1587, k. XIX, nr rej.: A/848/1333/J z 5.05.1998 16

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

plebania (rzym.kat.), pl. Kościelny 9, 1531, 187483, nr rej.: A/849/1334/J z 5.05.1998 dom, ul. Lubańska 9, 1698, 1737, nr rej.: A/830/1020 z 14.01.1964 kamienica, ul. Lubańska 10, 1854, nr rej.: A/829/1181/J z 16.11.1994 domy, Rynek 1/2, 3, XVI, XVIII, XIX/XX, nr rej.: A/833/1534 z 7.02.1966 dom, Rynek 4, XVIXVIII, nr rej.: A/834/1022 z 14.01.1964 dom, Rynek 5, XVI, XIX, nr rej.: A/835/855/J z 20.12.1984 dom, Rynek 6, XV, 1730, XX, nr rej.: A/836/1125 z 12.09.1964 dom, Rynek 10, XVIII, nr rej.: A/837/1126 z 12.09.1964 dom, Rynek 11, XVI, 1 poł. XIX, nr rej.: A/838/1535 z 7.02.1966 dom, Rynek 12, XVIXVIII, nr rej.: A/839/1023 z 14.01.1964 dom, Rynek 13, 1 poł. XVIII, nr rej.: A/840/1127 z 12.09.1964 dom, Rynek 14, XVIII, nr rej.: A/841/1006/J z 12.02.1991 dom, Rynek 15, XVIXIX, nr rej.: A/842/1007/J z 12.02.1991 dom, Rynek 16, XVIXVIII, nr rej.: A/843/1008/J z 12.02.1991 dom, Rynek 18, 2 poł. XVIXX, nr rej.: A/844/1009/J z 12.02.1991 domy, Rynek 3132, XVI, XVIII, nr rej.: A/897/1537 z 7.02.1966 dom, Rynek 33, poł. XVIII, pocz. XX, nr rej.: A/845/1128 z 12.09.1966 dom, Rynek 34, XVI, XVIII, nr rej.: A/846/1129 z 12.09.1966 dom, Rynek 37, k. XVIII, nr rej.: A/847/1538 z 7.02.1966 dom, ul. Sanatoryjna 10, XVIII, nr rej.: A/850/1021 z 14.01.1964 dom, ul. Wojska Polskiego 60, 1706, XIX, nr rej.: A/852/1067/J z 12.02.1991 Proszówka ruiny zamku „Gryf”, XIIIXIV, XVI,, nr rej.: A/853/497 z 12.12.1958 zespół pałacowy, k. XVIII, nr rej.: A/855/519/J z 13.03.1978: pałac budynki gospodarcze (folwark) mur z basztami park, nr rej.: A/854/968/J z 8.04.1989 Rząsiny kościół (ruina), 1 poł. XVI, 1832, nr rej.: A/858/930/J z 14.03.1989 cmentarz przykościelny, nr rej.: j.w. mauzoleum rodowe, nr rej.: j.w. zespół pałacowy, XVIIIXIX: pałac, nr rej.: A/856/486 z 20.02.1959 park, nr rej.: A/875/659/J z 30.09.1980 Ubocze kościół fil. p.w. Nawiedzenia NMP, XVXIX, nr rej.: A/859/473 z 4.12.1958 cmentarz (d. ewangelicki) przykościelny, nr rej.: A/860/1122/J z 10.12.1992 mur z bramą, XVI, nr rej.: j.w. Ubocze Dolne zespół dworski (nr 138), XVIII/XIX: dwór, nr rej.: A/861/763/J z 24.05.1982 park, nr rej.: A/862/890/J z 20.02.1987 park pałacowy (nr 264), k. XIX, nr rej.: A/864/786/J z 11.05.1983 UboczeKolonia park (nr 66), poł. XIX, nr rej.: A/856/712/J z 10.11.1981 Ubocze Średnie park (nr 170), poł. XIX, nr rej.: A/863/711/J z 10.11.1981 Wieża pastorówka, ob. dom mieszk., 1780, pocz. XX, nr rej.: A/866/1503 z 25.01.1966 Wolbromów cmentarz (przy kościele św. Jana Nepomucena), XVXIX, nr rej.: A/867/1106/J z 19.05.1992 zespół pałacowy, 2 poł. XIX: pałac, nr rej.: A/868/616/J z 26.02.1980 park, nr rej.: A/896/710/J z 10.11.1981

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

LUBOMIERZ – m. i gm. Chmieleń zespół kościoła par. p.w. św. Mikołaja, 1705, 18641865: kościół, nr rej.: 671/J z 11.05.1981 cmentarz przykościelny, nr rej.: 945/J z 29.03.1989 mur z bramą, nr rej.: j.w. dom pogrzebowy, nr rej.: j.w. Golejów kościół par. p.w. śś. Feliksa i Adaukta, 1784, 1843, nr rej.: 1520 z 31.01.1966 Janice kościół (ruina), XV/XVI, nr rej.: 1522 z 31.01.1966 Lubomierz miasto, nr rej.: 382 z 25.11.1956 kościół pom. p.w. Świętego Krzyża, 1522, XVIII, 1805, nr rej.: 40/A/00 z 21.11.2000 zespół klasztorny benedyktynek: kościół ob. par. p.w. św. Materna, XV/XVI (wieża), 172730, nr rej.: 1027 z 15.01.1964 klasztor, ob. liceum, pocz. XVI. 172730, XIX, nr rej.: 1028 z 15.01.1964 plebania, 1689, pocz. XX, nr rej.: j.w. park, XVII, XIX,nr rej.: 681/J z 12.06.1981 zespół cmentarza rzym.kat., ul. 1 Maja: kościół cmentarny p.w. św. Anny, 1669, pocz. XVIII, 1833, nr rej.: 941/J z 3.02.1989 cmentarz, nr rej.: 949/J z 31.03.1989 kaplica grobowa, 1825, nr rej.: j.w. mur z bramą, 1 poł. XIX, nr rej.: j.w. studnia, 1 poł. XIX, nr rej.: j.w. kościół ewangelicki ze szkołą i pastorówką, ob. dom i galeria, ul. Kościuszki 4, 1852, nr ej.: A/1127 z 4.03.2009 mury obronne (fragmenty), ul. 1 Maja, XVXVI, nr rej.: 1524 z 31.01.1966 ratusz, 1449, 1689, 1805, nr rej.: 1026 z 15.01.1964 budynek szkolny, ul. Chopina 1, 4 ćw. XIX, nr rej.: 958/J z 28.11.1989 dom, pl. Wolności 7, k. XIX, nr rej.: 1059/J z 3.12.1990 dom, pl. Wolności 21 (d. 17), XVI, 1700, pocz. XX, nr rej.: 1024 z 15.01.1964 14 domów (pierzeja), pl. Wolności 18, 19, 20, 21, 22, 25, 26, 27, 28, 29, 31, 33, 34, 35, XVI, pocz. XIX, nr rej.: 1526 z 7.02.1966 dom, pl. Wolności 37, 38, 39 b, pocz. XIX, nr rej.: 1527 z 7.02.1966 dom, pl. Wolności 45, 1 poł. XIX, pocz. XX, nr rej.: 1528 z 7.02.1966 13 domów, pl. Wolności 46, 47, 48, 49, 50, 51, 53, 54, 55, 56, 65, 66 (pierzeja wschodnia), XVI, pocz. XIX , nr rej.: 1287 z 21.04.1965 domy, pl. Wolności 67, 69, 1 poł. XIX, pocz. XX, nr rej.: 1529 z 7.02.1966 domy (blok śródrynkowy), pl. Wolności 73, 74, 75, 76, XVIII, pocz. XIX, nr rej.: 1530 z 7.02.1966 domy (blok śródrynkowy), pl. Wolności 81, 82, 83, 1 poł. XIX, nr rej.: 1531 z 7.02.1966 dom, pl. Wolności 84, poł. XVI, 1 poł. XIX, nr rej.: 1025 z 15.01.1964 dom, pl. Wolności 100, pocz. XIX, nr rej.: 1532 z 7.02.1966 dom, pl. Wolności 102, pocz. XIX, nr rej.: 1533 z 7.02.1966 most na Olszyńcu, XVI/XVII, 1831, nr rej.: 1288 z 21.04.1965 Maciejowiec zespół pałacowy: pałac, 183438, nr rej.: 484/J z 22.11.1976 park, 1 poł. XIX, nr rej.: 483/J z 22.10.1976 mauzoleum rodziny v. Kramst, 192030, nr rej.: 673/J z 8.05.1981 kaplica, 1692, XVIII, nr rej.: 672/J z 11.05.1981 dwór obronny, 162732, 1652, 1834, nr rej.: 344 z 13.11.1956 Oleszna Podgórska kościół ewangelicki, ob. rzym.kat. p.w. Przemienienia Pańskiego, 18531838, nr rej.: 803/J z 17.10.1983 wieża kościelna (pozostałość kościoła św. Mikołaja), XVI, nr rej.: 1342/J z 31.08.1998

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Pasiecznik kościół fil. p.w. św. Michała, pocz. XVI, 2 poł. XIX, nr rej.: 670/J z 11.05.1981 cmentarz przykościelny, nr rej.: 948/J z 31.03.1989 ogrodzenie, XVIII, nr rej.: j.w. dom pogrzebowy, 2 poł. XIX, nr rej.: j.w. wieżadzwonnica kościoła ewangelickiego, pocz. XIX, nr rej.: 962/J z 21.11.1989 Pławna zespół kościoła par. p.w. św. Tekli: kościół, 1680, 1780, nr rej.: 693/J z 15.07.1981 budynek bramny, szach., 2 poł. XVIII, nr rej.: j.w. cmentarz, nr rej.: 694/J z 15.07.1981 Popielówek zespół kościoła fil. p.w. św. Katarzyny: kościół, (XVI), 1766, nr rej.: 695/J z 8.09.1981 ogrodzenie z budynkiem bramnym, XVIII, nr rej.: j.w. cmentarz przykościelny, XVI, nr rej.: 947/J z 29.03.1989 dom przedpogrzebowy, 2 poł. XIX, nr rej.: j.w. Radoniów kościół fil. p.w. Podwyższenia Krzyża, 18811884, nr rej.: 696/J z 8.09.1981 mur ogradzający, j.w. Wojciechów zbór ewangelicki, ob. kościół rzym.kat. par. p.w. św. Bartłomieja, 17861789, nr rej.: 785/J z 11.02.1983 Zalesie Kawczyn willa nr 1, XIX/XX, nr rej.: 1337/J z 20.05.1998 LWÓWEK ŚLĄSKI – m. i gm. Bielanka ruina kościoła, XVII (odbudowany 1967 ?), nr rej.: 1515 z 31.01.1966 Brunów zespół pałacowy, nr rej.: 486/J i 487/J z 14.01.1977: pałac, 3 ćw. XVIII, XIX oficyna, XVIII kaplica, 2 poł. XIX stajnia, 2 poł. XIX park, 2 poł. XVIII Chmielno kościół fil. p.w. Narodzenia NMP, XV/XVI, nr rej.: 1131 z 21.09.1964 Dębowy Gaj kaplica grobowa, ob. kościół p.w. M. Kolbego, poł. XVII, nr rej.: 954/J z 17.07.1989 zespół pałacowy: pałac (ruina) , 1620, 1754, XIX , nr rej.: 272 z 11.05.1951 oficyna, 1780, XIX, nr rej.: 614/J z 28.02.1980 park, 1780, 2 poł.XIX, nr rej.: 682/J z 12.06.1981 Dłużec kościół par. p.w. św. Jadwigi, XVI, XIX, nr rej.: 1517 z 31.01.1966 Kotliska kościół par. p.w. św. Mikołaja, XVXIX, nr rej.: 1133 z 21.09.1961 cmentarz przykościelny, nr rej.: 1065/J z 8.12.1990 kościół ewangelicki, ob. rzym.kat. p.w. Matki Boskiej Śnieżnej, 1910, nr rej.: A/1134 z 3.03.2009 cmentarz ewangelicki, poł. XIX, nr rej.: 160/A/03 z 13.06.2003 Lwówek Śląski miasto, nr rej.: 383 z 25.11.1956 oraz 824/J z 16.03.1984 (brak decyzji w KOBiDZ) kościół par. p.w. Wniebowzięcia NMP, ok. 1300, XVI, nr rej.: 75 z 25.11.1949 kościół ewangelicki, poł. XVIII, XIX, nr rej.: 1525 z 31.01.1966 (nie istnieje ?) kaplica p.w. Świętego Krzyża, 1496, 1682, nr rej.: 798/J z 24.08.1993 zespół klasztorny franciszkanów, XIVXV, nr rej.: 1963 z 8.06.1971: kościół p.w. śś. Piotra i Pawła 19

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

klasztor d. komandoria joannitów, ul. Kościelna 29, 1728, 1760, nr rej.: 799/J z 24.08.1983 cmentarz komunalny, al. Wojska Polskiego, nr rej.: 908/J z 15.12.1987 planty miejskie, 1870, nr rej.: 1211/J z 22.06.1995 mury obronne z basztami, XIV, XV, nr rej.: 338 z 13.11.1956 brama Bolesławiecka, XIV, XVI, 1680, nr rej.: 623 z 1.09.1959 ratusz, 1522, 1545, 1905, nr rej.: 62 z 29.03.1949 dom, ul. Jaśkiewicza 29, 1799, nr rej.: 800/J z 24.08.1983 dom, ul. Orzeszkowej 1, nr rej.: 608 z 28.08.1959 (nie istnieje ?) domy, ul. Szpitalna 1 i 3, poł. XVI, XVIII, nr rej.: 1965 z 9.11.1971 kramy miejskie (Dom Ław Chlebowych i Obuwniczych), k. XV, pocz. XX, pl. Wolności 7 (d. Rynek), nr rej.: 1029 z 18.01.1964 blok Ratuszowy, domy, pl. Wolności 2228, nr rej.: 330 z 6.11.1956 blok Ratuszowy i pierzeje, 26 domów, pl. Wolności 8, 1523, 25, 3037, 55, 6062, 6569, 7780, nr rej.: 337 z 13.11.1956 domy, pl. Wolności 6669 (d. Rynek), nr rej.: 622 z 1.09.1959 Nagórze zespół pałacowy, XIX, 1924, nr rej.: 1107/J z 7.08.1992: pałac park Niwnice kościół fil. p.w. św. Jadwigi, poł. XIII, XVI, nr rej.: 876/J z 9.01.1986 cmentarz przykościelny, nr rej.: 1066/J z 8.12.1990 mur z bramką, nr rej.: j.w. zespół pałacowy „Neuland” : pałac, 1800, nr rej.: 1128/J z 16.03.1993 park, XIX, XX, nr rej.: 679/J z 12.06.1981 zespół dworski „Cunzendorf” : ruina dworu, 1597, 1647, XIX, nr rej.: 621/J z 3.04.1980 budynek gospodarczy, 4 ćw. XIX, nr rej.: 355/A/13/04 z 16.09.2004 most kamienny, 2 poł. XVI, nr rej.: j.w. park, k. XIX, nr rej.: j.w. Płakowice zamek, 155060, XIX/XX, nr rej.: 274 z 11.05.1951 Płóczki Górne kościół fil. p.w. św. Bartłomieja, XIII, 1558, nr rej.: 1950 z 13.03.1969 Radłówka ruiny zamku, XVI, nr rej.: 960 z 13.11.1961 Rakowice wieża mieszkalna (folwark miejski), XV/XVI, nr rej.: 964 z 13.11.1961 wieża mieszkalna (książęca), XVI, nr rej.: 965 z 13.11.1961 Skała zespół pałacowy, XVIIXIX: pałac, nr rej.: 273 z 11.05.1951 park, nr rej.: 676/J z 12.06.1981 Skorzenice dom mieszkalnogospodarczy nr 5, szach., 1863, nr rej.: 797/J z 18.08.1982 Sobota ruiny kościoła, XVXIX, nr rej.: 929/J z 14.06.1988 cmentarz przykościelny, nr rej.: j.w. park, XVII, 2 poł. XIX, nr rej.: 794/J z 28.07.1983 Włodzice karczma, ob. dom nr 11, szach., XVII, nr rej.: 665/J z 4.08.1980 Włodzice Wielkie kościół par. p.w. Michała Arch., XIV, nr rej.: 1030 z 18.01.1964 Zbylutów kościół par. p.w. Wniebowzięcia NMP,poł. XIII, XV, XIX, nr rej.: 1031 z 18.01.1964 20

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

dom nr 31, mur.drewn., 1835, nr rej.: 795/J z 18.08.1993 Żerkowice kościół MB Różańcowej, XVI, XVII, 2 poł.XIX, nr rej.: 796/J z 18.08.1983 MIRSK – m. i gm. Giebułtów kościół fil. p.w. św. Michała Arch., XVIXVIII, nr rej.: A/792/926 z 28.08.1961 cmentarz ewangelicki, nieczynny, ok. 1700, nr rej.: A/793/950/J z 6.04.1989 zespół pałacowy, XVIII, 2 poł. XIX: pałac, nr rej.: A/794/794 z 14.11.1960 park, nr rej.: A/795/683/J z 12.06.1981 dom nr 84, 1784, nr rej.: A/796/1180/J z 14.11.1994 Gierczyn kościół fil. p.w. NMP Wspomożenia Wiernych, XVII, nr rej.: A/797/1518 z 31.01.1966 park, XVIII ?, pocz. XX, nr rej.: A/800/709/J z 10.11.1981 Grudza kościół par. p.w. Imienia NMP, k. XV (wieża), 176568, nr rej.: A/801/1132 z 21.09.1964 Karłowiec dwór, ob. dom nr 1, pocz. XIX, 1870, nr rej.: A/802/530/J z 16.06.1979 Kotlina zespół d. ośrodka turystycznego, tzw. Zameczek, pocz. XX, nr rej.: A/803/1023/J z 30.03.1990: budynek nr 1, tzw. Czerwony Domek budynek nr 2, tzw. Pralnia budynek nr 3, tzw. Baraczek budynek nr 4, tzw. Hotelik budynek nr 5, tzw. Łącznik budynek nr 6, tzw. Zagroda budynek nr 7, tzw. Stodoła budynek nr 8, tzw. Zameczek Kwieciszowice dom nr 8, XVIII, nr rej.: A/804/515/J z 22.02.1978 dom nr 42, XVIII, nr rej.: A/805/1523 z 31.01.1966 Mirsk ośrodek historyczny miasta, 1337XVIII, nr rej.: A/809/384/787/J z 20.04.1983 kościół par. p.w. Zwiastowania NMP, 15261567, nr rej.: A/808/200 z 31.05.1950 kościół ewangelicki, ob. magazyn, 2 poł. XVIII, XIX, nr rej.: A/807/674/J z 8.05.1981 kaplica cmentarna p.w. św. Barbary, ul. Mickiewicza, pocz. XVIII, 1833, nr rej.: A/1075 z 16.07 2008 cmentarz par. rzym.kat., XVIII, nr rej.: A/810/689/J z 6.08.1981 ratusz, XVIII, nr rej.: A/806/640 z 10.02.1960 dom, ul. Betleja 2, 1898, nr rej.: A/811/1005/J z 12.02.1991 dom, ul. Betleja 6, XVIII, XIX, nr rej.: A/812/801/J z 24.08.1983 kamienica, pl. Wolności 10 (d. Rynek), 1769, 1873, nr rej.: A/813/1003/J z 12.02.1991 kamienica, pl. Wolności 12 (d. Rynek), XVIII, k. XIX, nr rej.: A/814/1004/J z 12.02.1991 dom, pl. Wolności 22 (d. Rynek), ok. poł. XIX, nr rej.: A/815/1118/J z 7.12.1992 dom, pl. Wolności 30 (d. Rynek), po 1830, nr rej.: A/816/1117/J z 7.12.1992 młyn, ul. Zdrojowa 24, XVIII, 1865, nr rej.: A/817/802/J z 24.08.1983 wodociągowa wieża ciśnień, komunalna, 191214, nr rej.: A/1254 z 8.06.2009 Proszowa kościół fil. p.w. św. Jana Chrzciciela, XVXVIII, nr rej.: A/818/675/J z 8.05.1981 cmentarz przykościelny, nr rej.: A/819/692/J z 15.07.1981 dom mieszkalnogospodarczy nr 52, 2 poł. XIX, nr rej.: A/820/1047/J z 10.09.1990 Rębiszów kościół ewangelicki, ob. rzym.kat. par. p.w. św. Barbary, 1747, nr rej.: 55/A/01 z 24.08.2001 kościół cmentarny ewangelicki, ob. rzym.kat. pomocniczy p.w. Nawiedzenia NMP, 1556, 1765, nr rej.: 57/A/01 z 25.09.2001 cmentarz, j.w.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

WLEŃ – m. i gm. Bystrzyca dwór, ob. dom nr 31A, XVII, 2 poł. XIX, nr rej.: 362/1268/J z 14.06.1996 Bystrzyca Górna kościół ewangelicki, ob. rzym.kat. fil. p.w. Matki Boskiej z Lourdes, (XVI) 1772, nr rej.: A/1309 z 31.08.2009 Łupki gródek „Lenno”, XIIIXV, nr rej.: 361/339 z 13.11.1956: kaplica p.w. św. Jadwigi, nr rej.: j.w. ruina zamku „Lenno”, nr rej.: 388/968 z 13.11.1961 zespół pałacowy „Wleński Gródek”: pałac, XVII, XVIII, nr rej.: 393/869/J z 10.05.1985 pawilon ogrodowy, pocz. XVIII, nr rej.: j.w. gołębnik, k. XVIII, nr rej.: j.w. park, XVIII, nr rej.: 394/526/J z 15.06.1979 Marczów kościół fil. p.w. św. Katarzyny, 1 poł. XIV, 1707, nr rej.: 357/1185/J z 18.01.1995 cmentarz przykościelny, nr rej.: j.w. ogrodzenie z bramami, nr rej.: j.w. dom nr 104, 3 ćw. XIX, nr rej.: 365/906/J z 4.12.1987 dom nr 108, XVIII, XIX, nr rej.: 366/907/J z 4.12.1987 Nielestno zespół pałacowy, XVIIXIX: pałac, nr rej.: 363/974 z 11.05.1963 park, nr rej.: 364/524/J z 15.06.1979 Pilchowice dom, mur.drewn., 1 ćw. XIX, nr rej.: 367/1071/J z 15.04.1991 Przeździeża zespół dworski, XVIIXIX: dwór, nr rej.: 382/623/J z 3.04.1980 park, nr rej.: 383/702/J z 10.11.1981 Radomice kościół fil. p.w. św. Jakuba i Katarzyny, nr rej.: 358/447 z 4.12.1958 (brak decyzji w KOBiDZ) cmentarz przy kościele, XVXX, nr rej.: 359/953/J z 12.04.1989 Wleń miasto, nr rej.: 386/385 z 25.11.1956 (brak decyzji w KOBiDZ) oraz 833/J z 16.03.1984 cmentarz ewangelicki, ob. rzym.kat., ul. Górska, 1 poł. XIX, nr rej.: 389/969/J z 12.04.1989 ogrodzenie z bramkami, nr rej.: j.w. 4 kaplice grobowe, nr rej.: j.w. cmentarz katolicki, przy kościele, XV, XVIIXIX, ul. Kościelna, nr rej.: 360/974/J z 31.07.1989 ratusz, XVIII, nr rej.: 387/341 z 13.11.1956 dom, ul. Bohaterów Nysy 34, XVII, 1890, nr rej.: 384/1297/J z 30.05.1997 willa, ul. Górska 1, 1912, nr rej.: 385/940/J z 7.12.1988 kamienica, ul. Kościelna 1, XIX/XX, nr rej.: 390/1178/J z 5.11.1994 dom, ul. Kościelna 31, drewn., poł. XIX, nr rej.: 391/884/J z 6.01.1987 pałac, ul. Winiogórska 1, XVIXIX, nr rej.: 392/664/J z 11.05.1981.

3.6. Sytuacja demograficzna

Według danych pozyskanych z urzędów gmin – liczba mieszkańców w Powiecie Lwóweckim na koniec 2009 r. wyniosła 47 891 osób, w porównaniu z 2006 r. nastąpił spadek liczby mieszkańców ogółem o 644 osób tj. ok. 1,33%. Liczba mieszkańców w miastach w 2009 r. zmniejszyła się o 406 osób tj. ok. 1,60%, w porównaniu z 2006 r., natomiast na terenach wiejskich liczba mieszkańców zmniejszyła się o 238 osoby tj. 1,01%.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Obserwuje się migracje ludności z terenu gminy poza granicę państwa oraz ujemny przyrost naturalny. Średnia gęstość zaludnienia na koniec 2009 r. wyniosła ok. 68 osób na 1 km 2. Szacuje się, że w kolejnych latach będzie następował dalszy spadek liczby ludności.

Tabela 2. Liczba ludności w Powiecie Lwóweckim. Liczba ludności w roku: Gmina M/W Szacunkowo 2006 2007 2008 2009 2010 2013 2017 2020 M 7 247 7 230 7 155 7 045 6 975 6 767 6 500 6 307 Gryfów W 3 178 3 133 3 127 3 100 3 069 2 978 2 860 2 775 Śląski Razem 10 425 10 363 10 282 10 145 10 044 9 745 9 360 9 082 M 1 835 1 823 2 001 1 990 1 989 2 000 2 015 2 060 Lubomierz W 4 152 4 123 4 271 4 172 4 110 4 155 4 205 4 250 Razem 5 987 5 946 6 272 6 162 5 299 6 155 6 200 6 310 M 9 742 9 703 9 586 9 481 9 434 9 293 9 108 8 972 Lwówek W 8 578 8 541 8 563 8 559 8 516 8 389 8 223 8 100 Śląski Razem 18320 18 244 18 149 18 040 17 564 17 042 16 410 16 037 M 4 261 4 234 4 210 4 214 4 193 4 130 4 049 3 988 Mirsk W 4 955 4 975 4 908 4 840 4 792 4 649 4 602 4 465 Razem 9 216 9 209 9 118 9 054 8 985 8 779 8 651 8 453 M 1 902 1 877 1 867 1 851 1 844 1 789 1 719 1 667 Wleń W 2 685 2 680 2 636 2 639 2 624 2 546 2 445 2 372 Razem 4 587 4 557 4 503 4 490 4 468 4 335 4 164 4 039 RAZEM M 24 987 24 867 24 819 24 581 24 435 23 979 23 391 22 994 RAZEM W 23 548 23 452 23 505 23 310 23 111 22 717 22 335 21 962 SUMA M+W 48 535 48 319 48 324 47 891 47546 46 696 44 726 44 956 M – miasto, W – teren wiejski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pozyskanych z Urzędów Miejskich i Gminnych

3.7. Sytuacja gospodarcza Powiat Lwówecki posiada pokaźne zasoby złóż geologicznych. Przeważają surowce skalne reprezentowane przez: • gips i anhydryt, • kamienie drogowe i budowlane – bazalty i piaskowce, • kruszywa naturalne – piaski i żwiry, • łupki łyszczykowe (serycytowe), • gliny.

Zasoby te, ze względu na ich ilość i jakość, mogą stanowić podstawę działalności zmierzającej do rozwinięcia na większą skalę przemysłu materiałów budowlanych. Ponadto występują tu: stanowiące lokalną atrakcję, w śladowych ilościach – złoto oraz kamienie półszlachetne. Przemysł wydobywczy odgrywa zasadniczą rolę w rozwoju gospodarczym Powiatu Lwóweckiego. Do najważniejszych atutów należy korzystne położenie w bezpośrednim sąsiedztwie Czech i Niemiec. Na terenie Powiatu Lwóweckiego znajdują się bardzo ważne węzły komunikacyjne o randze międzynarodowej. Na pozytywny obraz powiatu ma wpływ aktywizacja działań w zakresie handlu i usług, która rozpoczęła się z początkiem lat 90” i trwa nadal. Obecnie wśród małych firm zdecydowaną większość stanowią drobne przedsiębiorstwa działające w sferze handlu detalicznego. Należy jednak zauważyć, iż rozwój tej sfery życia gospodarczego następował w sposób spontaniczny, nieskoordynowany i nierównomierny. Sieć handlowa jest rozproszona i rozdrobniona, dominują małe i słabe kapitałowo sklepy rodzinne. Poziom świadczonych przez nie usług nie jest zadowalający, przede wszystkim nie są one w stanie zaspokoić oczekiwań klientów, gdyż nie dysponują bogatym asortymentem towarów. Ograniczony jest też ich potencjał konkurencyjny i rozwojowy. Zaspokajają głównie potrzeby lokalnych klientów. Placówki handlu 23

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 hurtowego są nieliczne, a ich wzrost wydaje się mało prawdopodobny ze względu na coraz większą aktywność handlową bezpośrednich producentów oraz dużych hurtowni o zasięgu regionalnym, a nawet krajowym. Pozahandlowa sieć zakładów usługowych jest dobrze rozwinięta. Można przyjąć, iż obecnie handel i usługi w miarę nieźle realizują oczekiwania lokalnych klientów. Wydaje się jednak, że z punktu widzenia przyszłych oczekiwań klientów sytuacja istniejących placówek handlowych i usługowych nie wygląda najlepiej. Są one przede wszystkim skoncentrowane w ośrodkach miejskich. Na wsi w dalszym ciągu mało jest sklepów i zakładów usługowych, a poziom ich funkcjonowania można ocenić jako niski. Reasumując można stwierdzić, że sfera gospodarcza na terenie Powiatu Lwóweckiego wykazuje średni stopień rozwoju. Polityka władz samorządowych jest zorientowana na utrzymanie małych placówek handlowych, głównie ze względu na potrzeby rynku pracy. Od kilku lat obserwuje się wkraczanie na teren powiatu nowoczesnych firm handlowych, które z czasem zrewolucjonizują obecny system świadczenia usług i handlu. Niektóre tereny przemysłowe powiatu z uwagi na słabą rentowność i niedorozwój technologiczny, stopniowo ulegają procesowi prywatyzacji, co ma wpływ na poprawę sytuacji gospodarczej terenu Powiatu Lwóweckiego. Rozmieszczenie zakładów produkcyjnych jest zdecydowanie nierównomierne, większość skoncentrowana jest w Gryfowie i Lwówku. Rozważne rozmieszczanie zakładów produkcyjnych przyczyni się do rozwoju konkurencyjności oraz stworzy szanse na poszukiwanie nowych rynków zbytu. W Powiecie Lwóweckim zlokalizowanych jest około 3 472 zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. W przeważającej większości podmioty te reprezentują sektor prywatny (około 94,8% wszystkich podmiotów gospodarczych ogółem). Ponad ¾ podmiotów gospodarczych to zakłady osób fizycznych. Pozostałe podmioty gospodarcze to według ilości: spółki prawa handlowego, fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne, spółki z udziałem kapitału zagranicznego. Do najważniejszych zakładów w Powiecie Lwóweckim należą: • Kopalnia Gipsu i Anhydrytu Nowy Ląd w Niwnicach Sp. z o.o. , 59600 Lwówek Śląski, • Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „COMFORT” Sp. z o.o. w Zgorzelcu • Zakład Prefabrykacji Betonów „Rakowice” Rakowic Małe 17, 59600 Lwówek Śląski, • SKANSKA S.A. ul. Gen. J. Zajączka 9, 01518 Warszawa – Oddział Produkcji Mieszanek Drogowych, Wytwórnia Mas Bitumicznych w Gryfowie Śląskim ul. Lwówecka 1, 59620 Gryfów Śląski, • Przedsiębiorstwo „ART PŁAKOWICE” Sp. z o.o. we Lwówku Śląskim (produkcja elementów elektronicznych i elektrotechnicznych), • Bałtyk – Gaz Sp. z o.o. ul. Sobieskiego 5, 84230 Rumia Oddział Firmy w Rakowicach Małych 50, 59600 Lwówek Śląski (magazynowania i dystrybucja gazu płynnego).

Tabela 3. Podział podmiotów gospodarki narodowej. w sektorze publicznym : Powiat Lwówec ki - podmioty gospodarki narodowej ogółem 185 - państwowe i samorządowe jednostki prawa 104 budżetowego ogółem - spółki handlowe 3 - państwowe i samorządowe jednostki prawa 2 budżetowego, gospodarstwa pomocnicze w sektorze prywatnym : - podmioty gospodarki narodowej ogółem 3 287 - osoby fizyczne prowadzące działalność 2 610 gospodarczą - spółki prawa handlowego 139 - spółki z udziałem kapitału zagranicznego 63 - spółdzielnie 19 - fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne 125 Źródło www.stat.gov.pl, 2008 r.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Tabela 4. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w powiecie w latach 20042008. Liczba zarejestrowanych Lp. Rok podmiotów Sektor publiczny Sektor prywatny gospodarczych ogółem 1. 2005 3 044 128 2 916 2. 2006 3 104 136 2 968 3. 2007 3 244 156 3 088 4. 2008 3 472 185 3 287 Źródło: www.stat.gov.pl

W sektorze publicznym w 2008 roku zarejestrowano: 185 podmiotów (5,3%), natomiast w sektorze prywatnym 3 287 (94,7%).

3.8. Rolnictwo Gospodarka rolna w powiecie lwóweckim charakteryzuje się przestarzałą strukturą i niską wydajnością. Największy udział procentowy użytków rolnych w strukturze zagospodarowania terenu wykazują tereny gmin: Lubomierz, Lwówek Śląski i Gryfów Śląski, gdzie udział użytków rolnych do powierzchni obszaru gminy wynosi niewiele ponad 60%. Według Spisu Rolnego (2002r.) przeprowadzonego na terenie Powiatu Lwóweckiego liczba gospodarstw rolnych wynosiła 4 798. . Są to głównie gospodarstwa małe o powierzchni do 1 ha (44,5%). Na drugim miejscu plasują się gospodarstwa rolne o powierzchni od 1 – 5 ha (34,4%). Przeciętna powierzchnia gospodarstwa wynosi 6,5 ha. Przeważają gleby o niskiej wartości bonitacyjnej (IV i V klasa), w znacznym stopniu zakwaszone. Dużym problemem jest ukształtowanie terenu, które bardziej sprzyja hodowli bydła i owiec, niż uprawie roślin. Pomimo to produkcja rolna oparta jest głównie na uprawie zbóż. Rolnictwo charakteryzuje duża liczba jednostek zróżnicowanych pod względem wielkości gospodarstw, jak i kierunku i poziomu produkcji, co powoduje złożoność i zmienność sytuacji ekonomicznej w gospodarstwach rolnych.

Tabela 5. Struktura gospodarstw rolnych na terenie Powiatu Lwóweckiego. Lp. Gospodarstwa rolne Liczba 1. Ogółem: 4 798 2. do 1 ha włącznie 2 133 3. powyżej 1 ha do mniej niż 2 ha 889 4. od 2 ha do mniej niż 5 ha 760 5. od 5 ha do mniej niż 7 ha 257 6. od 7 ha do mniej niż 10 ha 231 7. od 10 ha do mniej niż 15 ha 195 8. od 15 ha do mniej niż 20 ha 103 9. od 20 ha do mniej niż 50 ha 162 10. od 50 ha do mniej niż 100 ha 34 11. 100 ha i więcej 34 Źródło: GUS, Powszechny Spis Rolny 2002

Pod względem areału najwięcej gospodarstw znajduje się w grupie do 1 ha – 2 133, co stanowi ok. 44,5 % ogółu gospodarstw. Taka struktura wskazuje na duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych. W strukturze zasiewów największy udział posiadają niektóre zboża: pszenica ozima – 29,9%, owies – 12,9%, żyto – 12,3%, jęczmień jary – 12,1% oraz gryka, proso i inne zbożowe – 5,5%. Pozostałe ze zbóż, rzepak jary, kukurydza na ziarno oraz uprawy w warzywnikach i sadach odgrywają niewielką, uzupełniającą rolę.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Tabela 6. Struktura głównych zasiewów w powiecie Lwóweckim wg Powszechnego Spisu Rolnego 2002. Lp. Rodzaj Powierzchnia [ha] 1. Pszenica ozima 5 038,02 2. Owies 2167,78 3. Żyto 2070,84 4. Jęczmień jary 2037,85 Gryka, proso, inne zbożowe 926,74 5. Rzepak ozimy 882,96 6. Ziemniaki 836,19 7. Pszenżyto ozime 455,46 8. Mieszanki zbożowe jare 426,94 9. Pszenica jara 418,52 10. Kukurydza na ziarno 338,06 11. Jęczmień ozimy 287,29 12. Kukurydza na zielonkę 227,50 13. Rzepak jary 174,01 14. Buraki cukrowe 85,95 15. Warzywa gruntowe 76,63 16. Mieszanki zbożowe ozime 47,86 17. Pszenżyto jare 34,34 18. Okopowe pastewne 26,93 19. Truskawki 22,48 20. Strączkowe jadalne 2,50 Źródło danych: www.stat.gov.pl 2002

Produkcja zwierzęca w gospodarstwach rolnych powiatu Lwóweckiego, według ostatniego Powszechnego Spisu Rolnego (2002r.), przedstawiała się następująco: • pogłowie bydła w powiecie Lwóweckim wyniosło 5 442 sztuk ogółem, w tym w gospodarstwach indywidualnych 5 442 sztuk. • pogłowie trzody chlewnej wyniosło 7648 sztuk, w tym w gospodarstwach indywidualnych 7 476 sztuk. • pogłowie drobiu wyniosło ogółem 58 648 sztuk, w tym w gospodarstwa indywidualnych 58 648 sztuk. • pogłowie owiec i kóz wyniosło ogółem: owiec 206 sztuk, kóz 478 sztuk.

Analiza struktury typologicznej i rodzajowej gleb wykazuje, że Powiat Lwówecki jest bardzo zróżnicowany pod względem występujących gleb. Na obszarze powiatu spotykamy następujące rodzaje gleb: gleby brunatne kwaśne, gleby opadowo – glejowe, gleby płowe, gleby rdzawe. Obszar Powiatu Lwóweckiego charakteryzuje się przewagą gleb o niskiej wartości bonitacyjnej (4 i 5 klasa), w znacznym stopniu zakwaszonych.

Na terenie Powiatu Lwóweckiego są zlokalizowane następujące Fermy Hodowlane: • Janusz Pilarski Zbylutów, 59600 Lwówek Śląski (ferma drobiu – kury nioski), • Stanisław Klekotko Giebułtówek, 59630 Mirsk (ferma drobiu – kury nioski), • Zygmunt Kyzioł Rakowice Wielkie, 59600 Lwówek Śląski (ferma drobiu i hodowla trzody chlewnej), gospodarstwo wielko powierzchniowe, • Arkadiusz Kyzioł ul. Oświęcimska 70, 59600 Lwówek Śląski (gospodarstwo wielko powierzchniowe) • Tadeusz Baran Sobota 54 A, 59600 Lwówek Śląski (hodowla bydła mięsnego), gospodarstwo wielko powierzchniowe, • Marek Kojdecki Sobota 54 A, 59600 Lwówek Śląski (hodowla bydła mięsnego), gospodarstwo wielko powierzchniowe.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

3.9. Infrastruktura techniczno inżynieryjna 3.9.1. Zaopatrzenie Powiatu Lwóweckiego w energię cieplną. W Powiecie Lwóweckim nie funkcjonują żadne większe systemy ciepłownicze, a zaopatrzenie w energię cieplną ma charakter rozproszony (indywidualny). Pod pojęciem systemu ciepłowniczego rozumie się wysokoparametrowe źródło ciepła wraz z węzłami cieplnym i wysokoparametrową siecią cieplną. Oprócz indywidualnych systemów ciepłowniczych na terenie powiatu występuje szereg kotłowni lokalnych zaopatrujących w energię cieplną budynki administracji publicznej, budynki oświaty, urzędy, spółdzielnie, zakłady opieki zdrowotnej, szkoły itp. W samej Gminie Lwówek Śląski istnieje blisko 55 kotłowni lokalnych, z czego 5 z nich jest opalanych węglem kamiennym, 8 opalanych olejem opałowym, 1 opalana paliwem olejowo gazowym, a pozostałe opalane gazem ziemnym. Maksymalne moce kotłowni na terenie Gminy Lwówek Śląski zawierają się w granicach od 2 kW do 2040 kW. Dwie największe kotłownie lokalne występują w: Wspólnota Mieszkaniowa ul. Krawczyńskiego nr 4, 59600 Lwówek Śląski o mocy 1860 kW oraz w Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej ul. Morcinka nr 27, 59600 Lwówek Śląski o mocy 2 040 kW. Sieci ciepłownicze są wyeksploatowane. Na rurociągach izolacja jest zniszczona lub brak jej na pewnych odcinkach. Występują częste awarie. Na kolektorach rozdzielczych w większości budynków brak jest sprawnych manometrów i termometrów oraz zaworów regulacyjnych, brak jest możliwości zrównoważenia hydraulicznego sieci i prawidłowego rozdziału ciepła do poszczególnych budynków. W Gminie Gryfów Śląski zlokalizowane są 2 kotłownie zakładowe opalane miałem węglowym oraz 1 kotłownia pracująca w oparciu o olej opałowy (moc 1000 kW). Kotłownia ta ogrzewa budynki mieszkalne wielorodzinne przy ul. Jeleniogórskiej. Zdecydowana większość zabudowy opalana jest piecami węglowymi. Tereny wiejskie są pozbawione systemowych rozwiązań w zakresie gospodarki cieplnej, a podstawowymi nośnikami energii są tu paliwa stałe. Na terenie Gminy Mirsk podstawą gospodarki cieplnej na chwile obecna są kotłownie spalające paliwa stałe. Do największych kotłowni należą obiekty, zlokalizowane na terenie następujących zakładów: • Zakłady Przemysłu Lniarskiego „Skarbków" w Mirsku; • Spółdzielni Mleczarskiej w Mirsku; • Zakładu Przemiału Łupka w Orłowicach, • Spółdzielnia Mieszkaniowa „Gryf' w Mirsku z kotłownią zaopatrującą w energie cieplna osiedle mieszkaniowe składające się z sześciu budynków wielorodzinnych. Na terenie Gminy Wleń do celów grzewczych w dość szerokim zakresie wykorzystuje się olej opałowy. Kotłownie olejowe funkcjonują w wielu obiektach komunalnych na terenie gminy: w szkole podstawowej, sanatorium oraz w budynku Urzędu Miasta we Wleniu, w szkole podstawowej w Pilchowicach i w Domu Pomocy Społecznej w Nielestnie. Oprócz tego kotłownie olejowe zaopatrują w ciepło niektóre budynki zbiorowego zamieszkania. Jednak podstawowe potrzeby indywidualnych odbiorców w zakresie gospodarki cieplnej zaspokajane są w oparciu o paliwa stałe.

3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny

Zaopatrzenie terenu województwa dolnośląskiego w gaz ziemny wysokometanowy odbywa się z krajowego systemu przesyłowego gazociągami wysokiego ciśnienia. Województwo dolnośląskie zaopatrywane jest w gaz ziemny poprzez system gazociągów wysokiego ciśnienia. Dolnośląska Spółka Gazownictwa rozprowadza na terenie swojego działania następujące rodzaje gazu: GZ50 (aktualne oznaczenie E), GZ41,5 (aktualne oznaczenie Lw), GZ35 (aktualne oznaczenie Ls),

System Dystrybucyjny Dolnośląskiej Spółki Gazownictwa współpracuje aktualnie tylko z systemem przesyłowym obsługiwanym przez Operatora Systemu Przesyłowego GazSystem. W systemie gazu GZ50 gaz jest dostarczany do sieci dystrybucyjnej przez 157 punktów zakupowych – punktów wejścia. Łączna moc umowna zamówiona na tych punktach według stanu

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 na 01.08.2006 wynosi 178 447 m3/h. Punkty zlokalizowane są na odpięciach z gazociągów przesyłowych. W systemie gazu GZ41,5 gaz jest dostarczany do sieci dystrybucyjnej przez 53 punkty zakupowe – punkty wejścia. Łączna moc umowna zamówiona na tych punktach według stanu na 01.08.2006 wynosi 63 145 m3/h. Punkty zlokalizowane są na odpięciach z gazociągów przesyłowych. W systemie gazu GZ35 gaz jest dostarczany do sieci dystrybucyjnej przez 3 punkty zakupowe – punkty wejścia. Łączna moc umowna zamówiona na tych punktach według stanu na 01.08.2006 wynosi 715 m3/h. Punkty zlokalizowane są na odpięciach z gazociągów przesyłowych. Dolnośląska Spółka Gazownictwa nie posiada punktów dostaw bezpośrednich z gazociągów kopalnianych.

Rysunek 4. Przebieg gazociągów na terenie Powiatu Lwóweckiego.

Źródło: Mapa sieci przesyłowej GazSystem S.A.

Obecnie tylko część miejscowości Powiatu Lwóweckiego posiada dostęp do sieci gazowej. Na terenach wiejskich w gospodarstwach domowych korzysta się jedynie z butli gazowych. Liczbę mieszkańców mających dostęp do sieci gazowej w poszczególnych gminach powiatu przedstawia tabela:

Tabela 7. Dostęp do sieci gazowej w gminach Powiatu Lwóweckiego . Lp. % mieszkańców Gmina korzystających z sieci gazowej 1. Gryfów Śląski – miasto 94,3 2. Gryfów Śląski – obszar wiejski 5,3 3. Lubomierz – miasto 0,0 4. Lubomierz – obszar wiejski 0,0 5. Lwówek Śląski – miasto 84,6 6. Lwówek Śląski – obszar wiejski 0,0 7. Mirsk – miasto 0,0 8. Mirsk – obszar wiejski 0,0 9. Wleń – miasto 0,0 10. Wleń – obszar wiejski 0,0 30,9 (w tym miasta Powiat ogółem: 59, na wsi 0,7) Źródło: www.stat.gov.pl 2008

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Na terenie Gminy Lwówek Śląski gaz ziemny dostarczany jest tylko do Lwówka Śląskiego ze stacji redukcyjnej I i II stopnia przy ul. Leśnej. Stacja I stopnia ma przepustowość 2000 m3/h, zaś stacja II stopnia – przepustowość 1500 m3/h. Sieć średniego ciśnienia o długości 1,647 km zasila lokalne kotłownie. Sieć niskiego ciśnienia dystrybucyjna o długości 20,688 km obejmuje całe miasto. 60 % sieci stanowią gazociągi polietylenowe zbudowane w latach 19932002, pozostałe 40% gazociągi stalowe wybudowane w latach 19701986. Głównymi odbiorcami gazu są gospodarstwa domowe – 70% zużycia gazu w mieście, w tym znaczny jest udział gazu na cele ogrzewania mieszkań.

W Gryfowie Śląskim znajduje się dobrze rozbudowany system sieci gazowych, gaz dostarczany jest tu gazociągiem wysokiego ciśnienia o średnicy 100 mm i ciśnieniu 1 MPa. W pobliżu dworca kolejowego przy ul. Polnej zlokalizowana jest dwustopniowa stacja redukcyjnopomiarowa o przepustowości 1000 m3/h. Ze stacji gaz rozprowadzany jest po terenie miasta gazociągami niskiego oraz średniego ciśnienia. Przy ul. Partyzantów zlokalizowana jest stacja redukcyjna II stopnia. Obszary wiejskie nie są wyposażone w sieć gazową, za wyjątkiem części wsi Wieża, zasilanej z sieci miejskiej.

Gmina Lubomierz nie posiada sieci gazowej. Możliwość gazyfikacji gminy będzie rozważona przez Zakład Gazowniczy po wykonaniu studium wykonalności inwestycji.

Na terenie Gminy Mirsk zlokalizowane są najważniejsze elementy systemu zaopatrzenia w gaz Świeradowa i Czerniawy. W skład tego systemu wchodzą: • gazociąg podwyższonego średniego ciśnienia DN 250 (PN 1.6MPa) z Krzewia Wielkiego (gmina Gryfów Sl.) do stacji redukcyjno pomiarowej l go stopnia; • stacja redukcyjno pomiarowa l0, zlokalizowana na granicy miasta Mirsk; • gazociągi średniego ciśnienia DN 250, 200 i 160 biegnące na obrzeżach miasta Mirsk i przez wsie Kamień, Krobica i Orłowice, zasilające odbiorców w Świeradowie i Czerniawie. Pomimo, że główne obiekty ww. systemu zlokalizowane są na terenie gminy Mirsk, jej mieszkańcy nie korzystają z gazu przewodowego.

Gmina Wleń jest aktualnie pozbawiona możliwości zaopatrzenia w gaz – przez teren gminy nie przebiegają żadne magistralne gazociągi wysokiego ciśnienia. W najbliższej przyszłości trudno oczekiwać zmiany tej sytuacji, z uwagi na zbyt wysokie koszty inwestycyjne.

3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE) obejmuje wszystkie źródła mocy i energii elektrycznej, które powiązane są ze sobą poprzez: elektryczną sieć przesyłową obejmującą najwyższe napięcia 750, 400 i 220 kV, sieć dystrybucyjną (napięcia 110, 30, 20, 15 i 6 kV), sieci niskiego napięcia. Podstawowymi elementami każdej sieci są stacje i linie energetyczne. Operatorem sieci przesyłowej i jej właścicielem są Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA (PSE SA). Sieć dystrybucyjna i sieci niskiego napięcia podlegają w większości zakładom energetycznym.

Teren gminy i miasta Lwówek Śląski w normalnym układzie pracy zasilany jest z dwóch stacji transformatorowych 110/20 kV R333 Lwówek Śl. i R304 Bolesławiec, położonych na terenie obsługiwanym przez Rejon Energetyczny Bolesławiec. Stacja R333 zasilana jest dwoma liniami 110 kV, w tym linią S333 wychodzącą ze stacji R307 Lubań oraz linią S334 wychodzącą ze stacji R334 Raciborowice. Ponadto stacja R333 powiązana jest z sąsiadującymi rejonami energetycznymi w Lubaniu, Chojnowie i Jeleniej Górze za pośrednictwem linii średniego napięcia 20 kV. Na terenie gminy znajdują się następujące linie średniego napięcia 20 kV: • wychodzące ze stacji R333: L664, L108, L669, L671, L676, L674, L672, L670, L 666, L668, L678, L665 • wychodzące ze stacji R304: L575, L579, L570

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Zasilanie odbiorców na terenie Gminy Gryfów Śląski odbywa się liniami średniego napięcia 20 kV z głównego punktu zasilania 110/20 kV zlokalizowanego w Bartoszówce (poza granicami gminy). Energia elektryczna do odbiorców dostarczana jest poprzez stacje transformatorowe 20/0,4 kV, których na omawianym obszarze jest 25. Przez południową część gminy przebiega linia energetyczna 110 kV, która wymusza lokalne ograniczenia w zagospodarowaniu terenu.

Zaopatrzenie w energię elektryczną terenów Gminy Lubomierz odbywa się z Elektrowni Turów przy wykorzystaniu systemu linii napowietrznych niskiego i średniego napięcia 20/0,4 kV oraz stacji transformatorowych i jest wystarczająca. Przez południowo – zachodnią część gminy przebiega linia napowietrzna 110 kV relacji Jelenia Góra – Mikołowa.

Dostawą energii elektrycznej i eksploatacją sieci i urządzeń energetycznych na terenie gminy Mirsk zajmuje się Rejon Energetyczny w Lubaniu Śląskim. Na terenie miasta znajduje się rozdzielnia R600, z której zasilane jest miasto i część gminy. W mieście znajduje się 9 stacji transformatorowych 20/0,4 kV, z których zasilani są odbiorcy komunalnobytowi i przemysł. Natomiast na obszarze gminy znajduje się 45 stacji transformatorowych 20/0,4 kV. Stacje transformatorowe 20/0,4 kV zasilane są liniami napowietrznymi 20 kV, nr 828, 829, 851, 852, 855, 856, 857, 858, 862. Ponadto teren gminy przecina linia napowietrzna 220kV D211, która powoduje ograniczenie w zabudowie, tworząc strefę ochronną o szerokości 32 m.

Eksploatację sieci i urządzeń energetycznych na obszarze gminy Wleń wykonuje Rejon Energetyczny w Jeleniej Górze. Miasto Wleń zaopatrywane jest w energię elektryczną z 5 stacji transformatorowych 20/0,4 kV, z których zasilani są odbiorcy komunalnobytowi. Natomiast na obszarze gminy znajduje się 29 stacji transformatorowych 20/0,4 kV. Stacje te zasilane są w większości liniami napowietrznymi 20 kV. Jedynie w mieście część stacji transformatorowych jest zasilana liniami kablowymi 20 kV. Stan techniczny sieci średniego i niskiego napięcia wymaga remontu i modernizacji.

Rysunek 5. Przebieg głównych linii energetycznych na terenie Powiatu Lwóweckiego.

Źródło: www.pseoperator.pl, Plan sieci przesyłowej w Polsce, wyd. kartograficzne JOKART, Warszawa

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

3.9.4. Infrastruktura transportowa Na system komunikacji w Powiecie Lwóweckim składa się głównie komunikacja drogowa i kolejowa. Sieć komunikacyjną powiatu lwóweckiego tworzą: droga krajowa nr 30 (18 km na terenie powiatu), 9 dróg wojewódzkich (ok. 80 km na terenie powiatu), drogi powiatowe (ok. 330 km), drogi gminne (261 km w powiecie). Dopełnieniem sieci drogowej powiatu są linie kolejowe, które w chwili obecne straciły swoje znaczenie i stopniowo ruch na nich jest zawieszany.

Droga krajowa Droga krajowa Nr 30 (Jelenia Góra Zgorzelec granica państwa), na terenie powiatu ma około 18 km długości i przebiega od granicy z powiatem lubańskim do granicy z powiatem jeleniogórskim. Stan techniczny tej drogi jest niezadowalający, występuje na nich duży stopień skoleinowania nawierzchni drogowej oraz nie są one przystosowane do przenoszenia dużych obciążeń. Najtrudniejsze warunki ruchu występują w gminie Gryfów oraz w dużych wsiach powiatu lwóweckiego, gdzie ciężki ruch tranzytowy o dużym natężeniu nakłada się na ruch miejski lokalny.

Drogi wojewódzkie Na obszarze powiatu lwóweckiego znajduje pięć dróg wojewódzkich:

Tabela 8. Wykaz dróg wojewódzkich na terenie Powiatu Lwóweckiego. Nr drogi Nazwa gminy Miejscowość 297 Lwówek Śląski Żerkowice, Brunów, Lwówek Ś l., Mojesz 297 Lubomierz Pławna Dolna, Golejów, Wojciechów, Pasiecznik 360 Wieża 360 Giebułtów 361 Krzewie, Proszówka 361 Mirsk Mirsk, Orłowice 362 Krobica, Orłowice, Rozdroże 364 Płóczki Dolne, Gradówek, Lwówek Śląski 364 Gryfów Śląski Ubocze, Gryfów Śląski Źródło: Dolnośląska Służba Dróg i Kolei we Wrocławiu, stan na 05.05.2010 r.

Promieniowy charakter połączeń siedzib gmin z siedzibą powiatu zapewnia właściwą komunikację pomiędzy największymi miejscowościami powiatu lwóweckiego stanowiąc zasadniczy szkielet komunikacyjny powiatu. Mankamentem jest stan techniczny nawierzchni tych dróg.

Drogi powiatowe Drogi powiatowe stanowią uzupełnienie podstawowego szkieletu komunikacyjnego powiatu lwóweckiego jakim jest sieć drogi krajowej i wojewódzkich. Drogi te mają charakter dróg zbiorczych oraz o znaczeniu lokalnym i stanowią połączenia z miejscowościami położonymi w sąsiednich powiatach. Przekazana samorządowi powiatowemu sieć drogowa jest z reguły w niezadowalającym stanie technicznym spowodowanym wieloletnim niedoinwestowaniem drogownictwa. W powiecie lwóweckim znajduje się 5 miast, z których jedynie Lubomierz posiada obwodnicę. Jest nią droga powiatowa nr 2511D. Powiat lwówecki przyjął z dniem 1 stycznia 1999 r. 55 dróg i 10 ulic o łącznej długości 330,3 km i 128 mostów o łącznej długości 1149 m. Drogi o nawierzchni bitumicznej według stanu na 2006 rok mają długość 303,98 km (92%). Dróg o nawierzchni tłuczniowej lub gruntowej jest 26,32 km (7%). Ponad 80% mostów zbudowanych zostało przed II wojną światową jedynie 17 z nich w okresie powojennym. Pod drogami powiatowymi znajduje się ponad 850 przepustów o całkowitej długości ponad 5 km.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Tabela 9. Wykaz dróg powiatowych na terenie Powiatu Lwóweckiego.

Powierzchn. Bitum. DŁ. Numer Bitumiczna Tłuczniowa Gruntowa Tłucz Grun L.p. Przebieg drogi utrwalona +pow. CAŁ GMI NA drogi niowa towa od do od do od do od do utrwal. KOW. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 1 2491D PławnaŁupkiWleń(Woj.Pol. 0 17 17, 540 17, 540 Lub. (1027) ,pl.Boh.Nysy,Kościuszki,Jeleniog.) +000 +540 Wleń NielestnoPilchowiceStrzyżowiec 2 2492D Kwieciszowicegranica powiatu J.G. 0 0 0, 940 0, 940 Mirsk (12131) +000 +940 3 2774D granica powiatu J.G.Grudza 9 14 4, 930 4, 930 Mirsk (12214) Rębiszów +360 +290 4 2513D Mirsk (Głowackiego, Spacerowa) 0 11 11, 550 11, 550 Mirsk (12304) RębiszówProszowaKwieciszowice +000 +550 (12520) 5 24 94D KrobicaGierczynPrzecznica 0 17 17,720 17, 720 Mirsk (12305) RębiszówKłopotnicaGrudzaJanice +000 +720 Lub. Pasiecznikdr. kr. nr 30 6 2423D gr. pow. Lub..KarłowiecMirsk 1 5 3, 640 3, 640 Mirsk (12308) (Chopina, Przedmieście, Of. ośw., +680 +320 Betleja) 7 2497D GiebułtówGiebułtówekgr.pow.Lub. 0 2 2, 600 2, 600 Mirsk (12346) +000 +600 8 2498D Mirsk (Mickiewicza,Graniczna) 0 5 5, 200 5, 200 Mirsk (12348) GiebułtówAugustówgr.pow.Lub. +000 +200 9 2462D gr.pow.Lub.Ubocze 2 3 1, 050 1, 050 Gryf. (12362) +692 +742 10 2463D Gr.pow.Lub.Giebułtów dr.woj.nr 11 13 1, 450 1, 450 Mirsk (12363) 360 +640 +090 11 2478D Gr.pow.Lub.Karłowiec 1 2 0, 474 0, 474 Mirsk (12378) +836 +310 12 2495 D RębiszówMlądzGierczyn 0 1 1 3 3, 630 3, 630 Mirsk (12394) +000 +070 +070 +000 3 3 +000 +630 13 2502D MirskBrzeziniec 0 2 2 3 2, 170 1,315 3, 485 Mirsk (12395) +000 +170 +170 +485

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 Powierzchn. Bitum. DŁ. Numer Bitumiczna Tłuczniowa Gruntowa Tłucz Grun L.p. Przebieg drogi utrwalona +pow. CAŁ GMI NA drogi niowa towa od do od do od do od do utrwal. KOW. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 14 2503D KłopotnicaKwieciszowice 1 1 0 1 0, 400 1, 400 1, 800 Mirsk (12396) +400 +800 +000 +400 15 2504D KrobicaKotlina 0 2 2 2 2, 379 0, 541 2, 920 Mirsk (12397) +000 +379 +379 +920 16 2505D MlądzPrzecznica 0 2 2, 700 2, 700 Mirsk (12398) +000 +700 17 2506D RębiszówGajówka 0 1 1, 931 1, 931 Mirsk (12399) +000 +931 18 2508D Strzyżowiecgr.pow.J.G.(Czernica) 0 0 0, 850 0, 850 Wleń (12505) +000 +850 19 2613D (Twardocice) gr.pow.Zł.Dłużec 5 10 5, 098 5, 098 Lwów. (12506) Sobota +005 +103 20 2509D Lwówek Śl.SobotaGórczyca 0 16 16, 500 16, 500 Lwów. (12507) RadomiłowiceBełczynagr.pow. +000 500 Wleń 21 2507D BełczynaBystrzycaWleń 0 6 6, 635 6, 635 Wleń (12508) (Kasprowicza) +000 +635 22 2510D Pilchowice„zapora”Pasiecznik 0 3 3 7 7 8 3, 150 5, 700 0,900 9, 750 Wleń (12509) +000 +150 +150 +400 +400 +300 Lubo 8 9 mierz +300 +750 23 2511D PławnaMilęciceLubomierz (Polna, 0 11 11, 630 11, 630 Lubo (12510) Jeleniogórska, Obwodnica, +000 +630 mierz Gryfowska)Radoniów 24 2298D Gr.pow.Bc – WolbromiówRząsiny 3 13 10, 180 10, 180 Gry (12512) UboczeGryfów Śl. +000 +180 fów 25 2496D Lwówek Śl. (XDywizji,Oświeć.) 0 8 8, 560 8, 560 Lwówek (12513) RadłówkaNiwnicegr.pow.Bc +000 +560 26 2499D Lwówek.RakowiceWRakowiceM. 0 9 9, 160 9, 160 Lwówek (12514) Włodzice M.gr.pow.Bc +000 +160 27 2501D BrunówChmielnoUstroniegr.pow. 0 7 7, 850 7, 850 Lwówek (12515) Bc (kier. Raciborowice) +000 +850 28 2512D Droga przez wieś Krzewie Wielkie 0 2 2, 538 2, 538 Gryfów (12520) +000 +538 29 2514D Krzewie Wlk.MłyńskoGajówka 2 2 0 2 1, 022 5, 890 6, 912 Gryfów (12520) Rębiszów +062 +782 +000 +062 Mirsk 6 6 2 6 +610 +912 +782 +610 30 2515D GradówekNiwniceKotliska 0 16 16, 178 16 , 178 Lwówek (12521) Rakowice M.Włodzice W. +000 +178 31 2516D Od dr. woj. 364 – przez wieś Rząsiny 0 3 3, 090 3, 090 Gryfów (12522) +000 +090

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 Powierzchn. Bitum. DŁ. Numer Bitumiczna Tłuczniowa Gruntowa Tłucz Grun L.p. Przebieg drogi utrwalona +pow. CAŁ GMI NA drogi niowa towa od do od do od do od do utrwal. KOW. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 32 2517D Lubomierz (Chopina,Kościuszki) 0 4 4, 275 4, 275 Lubomierz (12528) Chmieleń +000 +275 33 2519D Płóczki D.Płóczki G.Nagórze 0 7 7, 465 7, 465 Lwówek (12530) +000 +465 34 2518D ChmielnoZbylutówSkorzynice 0 9 9, 678 9, 678 Lwówek (12532) gr.pow.Złotoryja +000 +678 35 2520D WleńŁupkiKlecza 0 4 4, 250 4, 250 Wleń (12533) +000 +250 36 2522D WojciechówMaciejowiecPilchowice 0 7 7, 715 7, 715 Lubo (12534) +000 +715 Wleń 37 2523D MaciejowiecPokrzywnik 0 1 1, 352 1, 352 Lubomierz (12534) +000 +352 38 2521D Nielestnogr.pow.J.G.(Czernica) 0 3 3, 160 3, 160 Wleń (12535) +000 +160 39 2524D WojciechówLubomierz 0 3 3, 840 3, 840 Lubomierz (12536) (Jeleniogórska) +000 +840 40 2525D Lubomierz (Majowa)Oleszna 0 8 8, 075 8, 075 Lub. (12536) PodgórskaUbocze +000 +075 Gryf. 41 2526D Gryfów Śl. (Rzeczna)Proszówka 0 4 4, 320 4, 320 Gryfów (12537) +000 +320 42 2527D ŻerkowiceSkałaGaszów 0 4 4, 060 4, 060 Lwowek (12538) +000 +060 43 2528D SobotaDębowy GajMojesz 0 4 4, 900 4, 900 Lwówek (12539) +000 +900 44 2529D MilęciceWojciechów 2 4 2, 400 2, 400 Lubomierz (12541) +070 +470 45 2530D WieżaWieża 0 3 3, 200 3, 200 Gryfów (12544) +000 +200 46 2500D Włodzice M.Kotliskagr.pow.Bc 0 1 1 5 1, 718 3,350 5, 068 Lwówek (12545) +000 +718 +718 +068 47 2531D PilchowiceRadomiceŁupki 0 7 7, 120 7, 120 Wleń (12546) +000 +120 48 2532D Lwówek Śl. (Płakowicka)Dworek 0 4 4 6 5, 948 2,152 8, 100 Lwówek (12548) PieszkówBielanka +000 +158 +158 +310 6 8 +310 +100

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 Powierzchn. Bitum. DŁ. Numer Bitumiczna Tłuczniowa Gruntowa Tłucz Grun L.p. Przebieg drogi utrwalona +pow. CAŁ GMI NA drogi niowa towa od do od do od do od do utrwal. KOW. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 49 2533D PławnaMarczówPrzeździedza 0 7 7, 820 7, 820 Lub. (12550) +000 +820 Wleń 50 2534D Wleń (Witosa)Modrzewie 0 2 2, 420 2, 420 Wleń (12551) +000 +420 51 2535D Lubomierz (Sportowa)Popielówek 0 4 4 5 4, 500 1, 480 5, 980 Lubomierz (12552) Chmieleń +000 +500 +500 +980 52 2536D SobotaDworek 0 1 1, 920 1, 920 Lwówek (12553) +000 +920 53 2537D ModrzewieTarczyn 0 2 2, 130 2, 130 Wleń (12554) +000 +130 54 2538D ChmieleńMłyńskoProszówka 0 1 1 3 3, 248 2,240 5, 488 Lubomierz (12559) +000 +000 +000 +240 Gryfów 3 5 +240 +488 55 2539D WolbromiówGradówek 0 2 2,876 2, 876 Gryf. (12562) +000 +876 Lwów. 56 2540D GórczycaPrzeździedzaWleń 0 2 2 2 2 5 2, 675 0, 227 2,943 5, 845 Lwów. (12564) +000 +675 +675 +902 +902 +845 Wleń 57 2295D (Nowa) gr.pow.Bc –Włodzice M. 2 5 3, 130 3, 130 Lwówek (12582) Włodzice W.do dr. woj. nr 297 +675 +805 58 2280D Ustroniegr.pow. Bc (Żeliszew) 0 1 1, 590 1, 590 Lwówek (12584) +000 +590 59 2541D Lwówek Śl .Al. Wojska Polskiego 0 0 0, 650 0, 650 Lwówek (od dr. 297 do ul. X Dywizji) +000 +650 60 2542D Gryfów Ś l. RynekBankowa 0 1 1, 587 1, 587 Gryfów pl.KościelnyKolejowaPolna +000 +587 61 2543D Gryfów Śl. ul. Wojska Polskiego 0 0 0, 591 0, 591 Gryfów (od dr. kraj. nr 30) +000 +591 62 2544D Gryfów Śl. ul. Floriańska 0 0 0, 706 0, 706 Gryfów (od dr. kraj. nr 30) +000 +706 63 2545D Lubomierz ul. Wietora 0 0 0, 143 0, 143 Lubomierz (od dr. nr 2517D) +000 +143 RAZEM 300, 16, 12, 330,345 757 688 900 Źródło: Zarząd Dróg Powiatowych w Lwówku Śląskim, stan na 05.05.2010 r.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Rysunek 6. Mapa dróg na terenie Powiatu Lwóweckiego

Źródło: Zarząd Dróg Powiatowych w Lwówku Śląskim, 2010 r.

Sieć drogowa w Powiecie Lwóweckim nie jest należycie wyposażona w stanowiska postojowe i parkingi. Coraz częściej obserwuje się tendencję postoju pojazdów ciężarowych w obrębie stacji paliw, które wyposażone są w bary szybkiej obsługi, urządzenia sanitarne oraz zapewniają przynajmniej minimum bezpieczeństwa dla kierowców. Takie zjawisko można zaobserwować między innymi na stacjach paliw w miejscowości Gryfów Śląski. Stworzenie na terenie powiatu lwóweckiego w ciągu drogi krajowej parkingów z obiektami usługowohandlowymi spowoduje polepszenie komfortu podróżowania, poprawi bezpieczeństwo ruchu oraz stworzy nowe miejsca pracy dla miejscowej ludności; poza tym będzie to jedna z form promowania powiatu.

Transport kolejowy Powiat Lwówecki posiada obecnie jedynie dwie stacje kolejowe tj. w Lwówku Śląskim i Gryfowie Śląskim. Stacja Lwówek Śląski posiada jedno połączenie z Jelenia Górą. Stacja Gryfów Śląski w dwóch kierunkach Jelenia Góra i Lubań. Ustawowy obowiązek organizowania transportu jako elementu wykonywania zadań publicznych przez samorząd powiatowy sprowadza się do koordynowania zadań przewozowych przez poszczególnych przewoźników na terenie powiatu.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Rysunek 7. Przebieg linii kolejowych na terenie Powiatu Lwóweckiego.

3.9.5. Zaopatrzenie w wodę W Powiecie Lwóweckim infrastruktura komunalna w obszarze gospodarki wodnościekowej poprawiała się znacznie w ostatnich latach. Aktualnie stan ten znacząco się poprawił dzięki dynamicznemu postępowi w budowie sieci wodociągowej. Na koniec 2008 r. średnie zwodociągowanie Powiatu Lwóweckiego wyniosło blisko 70%. Znacznie słabiej rozwija się sieć kanalizacyjna. W szczególności słabą siecią kanalizacyjną charakteryzują się obszary wiejskie Gmin Lubomierz, Lwówek Śląski, Wleń i Mirsk. Z obszarów miejskich najniższy stopień skanalizowania wykazują tereny Gmin Mirsk i Lubomierz. Na terenie powiatu długość sieci wodociągowej pod koniec 2008 roku wyniosła 316,1 km (GUS). Zużycie wody wyniosło ok. 1 261,7 m3/rok, czyli zużycie na 1 mieszkańca wyniosło ok. 40 m3/osoba/rok.

Tabela 10. Zwodociągowanie i skanalizowanie gmin w Powiecie Lwóweckim.

Lp. Gmina Zwodociągowanie [%] Skanalizowanie [%]

1. Gryfów Śląski – miasto 98,1 82,8 2. Gryfów Śląski – obszar wiejski 78,7 18,8 3. Lubomierz – miasto 97,8 77,8 4. Lubomierz – obszar wiejski 10,4 4,6 5. Lwówek Śląski – miasto 97,9 87,0 6. Lwówek Śląski – obszar wiejski 73,2 10,4 7. Mirsk – miasto 85,8 73,8 8. Mirsk – obszar wiejski 16,6 11,5 9. Wleń – miasto 90,2 80,2 10. Wleń – obszar wiejski 24,8 2,7 Źródło: www.stat.gov.pl 2008 37

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Na terenie Powiatu Lwóweckiego zlokalizowanych jest 39 ujęć wody zaopatrujących wodociągi gminne. Charakterystykę systemów zaopatrzenia w wodę w poszczególnych gminach przedstawiono poniżej.

Miasto i Gmina Gryfów Śląski Ujęcia wody pitnej znajdują się w: Gryfowie Śląskim, Proszówce i Uboczu. Ponadto na terenie gminy znajduje się 10 ujęć wód powierzchniowych ujęć – na Kwisie, Oldzy, Długim Potoku oraz w 2 rowach. Woda pobierana z tych ujęć jest przede wszystkim wykorzystywana przez zakłady przemysłowe oraz stawy rybne. Z lokalnych wodociągów korzystają następujące miejscowości: Gryfów Śląski, Wieża, Proszówka, Młyńsko, Ubocze, Rząsiny, Wolbromów. Z wodociągu korzysta około 88 % mieszkańców gminy Gryfów Śląski.

Miasto i Gmina Lubomierz Sieć wodociągową posiada jedynie miasto Lubomierz, sołectwo Janice i Radoniów. Stacje uzdatniania wody znajduje się w Lubomierzu zaopatrując w wodę miejscowości Lubomierz i Radoniów oraz w Janicach. Ujęcie w Lubomierzu wyposażone jest w dwie studnie głębinowe wiercone o głębokości 28 m i 29 m. Studnie ujmują wody czwartorzędowego poziomu wodonośnego zbudowanego ze żwirów z otoczakami o miąższości 16 m. Ujęcie w Janinach wyposażone jest w jedna studnię głębinowowierconą o głębokości 42 m. Studnia ujmuje wody z prekambryjskiego poziomu wodonośnego (wody rumoszowe i szczelinowe), zbudowane ze zwietrzałych i spękanych skał krystalicznych wykształconych głównie w postaci gnejsów słojowo oczkowych.

Miasto i Gmina Lwówek Śląski Na terenie gminy znajdują się następujące ujęcia wód: Rakowice Małe (dwie studnie wiercone), Gradówek (studnie drenażowe), Dawne Płakowice (dwie studnie wiercone), Rakowice Wielkie (dwie studnie wiercone), Sobota (studnia kopana), Radomiłowice (studnia kopana), Lwówek Śląski (studnie wiercone). Miasto i Gmina Mirsk Zaopatrzenie miasta i gminy Mirsk w wodę do picia odbywa się za pomocą czterech ujęć, z których 3 tworzą jeden system ze stacją uzdatniania wody w Mroczkowicach, czwarte ujęcie w Giebułtowie należało do Zakładów Bawełnianych „Womarex", a od 2004 roku ujęciem i wodociągiem zarządza Burmistrz Miasta i Gminy Mirsk. Ujęcia wody dostarczające wody do Stacji Uzdatniania Wody w Mroczkowicach (wodociąg KrobicaMirsk): • ujecie wód podziemnych z 3 studni kopanych zlokalizowanych w Krobicy • ujęcie wód podziemnych za pomocą 1 studni wierconej w Krobicy Wodociąg Krobica – Mirsk działający w oparciu o trzy wymienione ujęcia obsługuje miejscowości Mirsk, Mroczkowice i Kamień. Ujęcie wody w Giebułtowie (wodociąg Giebułtów) składające się z dwóch studni głębinowych zaopatruje mieszkańców Giebułtowa. W okresach suszy występują niedobory wody w związku z tym istnieje potrzeba poszukiwania nowych źródeł zaopatrzenia ludności w wodę i rozbudowywania systemów wodociągowych.

Miasto i Gmina Wleń Obecnie na terenie Gminy Wleń działają następujące wodociągi wiejskie lub lokalne: w mieście Wleń oraz we wsiach Pilchowice, Klecza, Bystrzyca, Marczów, Tarczyn i Nielestno. Na terenie gminy znajduje się tylko jedno ujęcie wód gruntowych wyposażone w 1 studnie wierconą i obsługujące miejscowości Wleń i Nielestno.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Tabela 11. Sieć wodociągowa w Powiecie Lwóweckim. Woda Długość Połączenia do Ludność dostarczona czynnej sieci budynków w korzystająca z gospodarstwom rozdzielczej szt. sieci Lp. Wodociągi domowym w tys. (bez wodociągowej m3 przyłączy) w km 1. Gryfów Śląski – miasto 208,0 18,7 717 6 814 2. Gryfów Śląski – obszar 2 466 wiejski 89,9 58,6 785 3. Lubomierz – miasto 71,0 11,8 253 1 792 4. Lubomierz – obszar 435 wiejski 13,3 13,6 132 5. Lwówek Śląski – miasto 488,1 39,4 1 241 9 232 6. Lwówek Śląski – obszar 6 207 wiejski 211,2 129,4 1 504 7. Mirsk – miasto 93,2 14,8 421 3 552 8. Mirsk – obszar wiejski 15,9 6,3 88 799 9. Wleń – miasto 55,8 7,3 195 1 702 10. Wleń – obszar wiejski 15,3 16,2 100 663 Źródło: www.stat.gov.pl 2008

3.9.6. Odprowadzenie ścieków Zanieczyszczenie wód odbywa się na wszystkich etapach jej obiegu w środowisku, a główne źródła zanieczyszczenia wód stanowią: ścieki komunalne i przemysłowe odprowadzane z miast i wsi; spływy powierzchniowe z terenów rolniczych; spływy z terenów przemysłowych oraz składowisk odpadów; zrzuty niezorganizowane ze źródeł lokalnych (z terenów nie posiadających kanalizacji); zanieczyszczenia atmosferyczne.

Stan istniejący Na terenie Powiatu Lwóweckiego zlokalizowanych jest 6 gminnych oczyszczalni ścieków. W ostatnich latach obserwuje się wzrost efektywności oczyszczania ścieków. Tabela poniżej prezentuje oczyszczalnie ścieków znajdujące się na terenach gmin Powiatu Lwóweckiego:

Tabela 12. Charakterystyka oczyszczalni ścieków zlokalizowanych w Powiecie Lwóweckim Bezpośredni Przepustowość/ Roczna ilość Lokalizacja, rok odbiornik/rz Obsługiwan średniodobowa oczyszczonych Użytkownik uruchomienia eka y teren ilość ścieków ścieków [tys. /modernizacji 3 3 wyższego [m /d] m ] rzędu Gmina Gryfów Śląski ZBGKiM Gmina Gryfów 1997 r. Gryfów 3 300 m³/d 467 (2009 r.) KWISA Śląski Śląski Gmina Lubomierz Lubomierz na północ od drogi obwodnicy ZBGKiM prowadzącej Q = 500 m³/d Lubomierz w kierunku Lubomierz śrd 50 824 Rzeka Oldza Q = 692 m³/d miejscowości max Oleszna Podgórska wybudowano w 1995 roku 39

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

ZBGKiM Janice Potok Janice dolna część Q = 33,4 m³/d Lubomierz śrd Janicka wsi, wybudowano 2 534 Struga w 2003 r.

Gmina Lwówek Śląski ZBGKiM Lwówek Lwówek Śląski 2000 m³/d 1997 r. Bóbr Śląski i wioski przylegające Gmina Mirsk ZGKiM 2000 r. Gmina Mirsk 1 050 m³/d Mirsk Gmina Wleń Komunalny Zakład Miasto Obsługi Wleń i część gminy 250 m³/d 66 rzeka Bóbr Mieszkańcó ul. Zarzecze Wleń w we Wleniu Źródło: Informacje pozyskane z Urzędów Gmin Powiatu Lwóweckiego

Gmina Gryfów Śląski Gmina Gryfów Śląski jest bardzo zróżnicowana pod względem stopnia skanalizowania. Wsie: Młyńsko, Rząsiny, Ubocze oraz Wolbramów są w całości nieskanalizowane. Pozostałe miejscowości – Krzewie Wielkie, Proszówka oraz Wieża są blisko w 100% skanalizowane. Oczyszczalnia ścieków znajdująca się w Gryfowie Śląskim o przepustowości 3300 m3/dobę została oddana do eksploatacji w czerwcu 1997 roku i jak dotychczas obsługuje jedynie Gryfów Śląski. Spełnia ona w pełni potrzeby miasta oraz w przypadku podłączenia do niej sołectw z terenu gminy dysponuje odpowiednią rezerwą. Ścieki komunalne kierowane są w pierwszym etapie na kratę i piaskowniki, gdzie osadzają się skratki i piasek. Tu dokonuje się również odwodnienia ścieków, by następnie załadować je hermetycznie do podstawionych kontenerów. Tak przygotowane ścieki kierowane są do osadników wstępnych, w których następuje proces oddzielenia zawiesiny łatwo opadającej. Osad wstępny kierowany jest do otwartej komory fermentacyjnej, gdzie poddawany jest dalszej obróbce polegającej na mechanicznym odwadnianiu. Tak oczyszczone ścieki są przekazywane do części biologicznej. Podczas tego etapu oczyszczania zmniejszeniu ulega stężenie nie opadających rozpuszczonych związków organicznych. Procesy te prowadzone są w komorach denitryfikacji i nitryfikacji, gdzie dodawany jest siarczan żelazowy (PIX) wiążący zawarte w ściekach związki fosforu w formy nierozpuszczalne, które są następnie usuwane z układu przez sedymentację. Ostatni element oczyszczania stanowią osadniki wtórne ze śluzą do sklarowania ścieków i oddzielenia osadu czynnego od ścieków oczyszczonych. Gmina Lubomierz W gminie znajdują się dwie oczyszczalnie ścieków. W 1994 roku do eksploatacji oddano mechaniczno – biologiczną oczyszczalnię ścieków typu BOS 500 w Lubomierzu o przepustowości rzeczywistej około 300 m 3/dobę (potencjalna wynosi 500 m3/dobę). W skład oczyszczalni ścieków w Lubomierzu BOS BG 500 opartej na metodzie osadu czynnego o przedłużonym czasie napowietrzania z denitryfikacją i częściową stabilizacją oraz z dezynfekcją oczyszczonych ścieków, destabilizowaniem i zagęszczaniem osadów wchodzi: łapacz piasku i skratek, komora osadu czynnego napowietrzana system rusztów średniopęcherzykowych, osadniki wtórne w przepływie pionowym, komora kontaktowa z czynnikiem dezynfekującym i sprężonym powietrzem, zagęszczacz osadu nadmiernego z podnośnikiem powietrznym do usuwania cieczy nadosadowej oraz z rusztem napowietrzającym do stabilizacji nadmiernego osadu. Procesy przebiegają w zblokowanych urządzeniach wykonanych w postaci stalowego pojemnika. Druga oczyszczalnia ścieków komunalnych działa w Janicach. Została ona oddana do eksploatacji w 2003 roku. Jest to kontenerowa oczyszczalnia ścieków typu Halson o wydajności potencjalnej 33m³/dobę (rzeczywistej 15,5 m 3/dobę). Pierwszym elementem oczyszczalni ścieków jest osadnik

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 wstępny świeżowodny zespolony z komorą fermentacji osadów. Po wstępnym oczyszczeniu ścieki grawitacyjnie przepływają na czterostopniowe łoże obrotowe. Na pierwszym stopniu na podłożu anaksycznym dokonuje się proces denitryfikacji połączonej z redukcją BZT5. Kolejne etapy stanowią pełne oczyszczanie biologiczne łącznie z nitryfikacją azotu amonowego. Na czwarty stopień złoża w zależności od potrzeb będzie dawkowany koagulant redukujący zbyt wysokie stężenie fosforu. Oczyszczone ścieki są kierowane na osadnik wtórny o przepływie pionowym z wkładami MULTISED, stamtąd poprzez studzienkę kontrolną do rowu melioracyjnego, a następnie do potoku Janicka Struga. Gmina Lwówek Śląski Centrum miasta w części objęte jest kanalizacją rozdzielczą a w części ogólnospławną, zbudowaną z kanałów murowanych i kamionkowych. W niektórych częściach została ona wykonana z przewodów o małej średnicy, które nie są w stanie odprowadzić ścieków przy zwiększonym ich zrzucie. W związku z tym dochodzi czasami do podtopienia piwnic. Pozostałe rejony objęte są kanalizacją rozdzielczą. W 1998r. została wykonana koncepcja gospodarki wodnościekowej. Ogólny stan sieci jest dobry. W 1997 roku do użytku została oddana oczyszczalnia ścieków w Lwówku Śląskim, przy ul. Przyjaciół Żołnierza. Omawiana oczyszczalnia jest oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna z usuwaniem fosforu i azotu. Gmina Mirsk Gospodarka ściekowa na terenie miasta i gminy Mirsk rozwiązywana jest w oparciu o istniejącą mechaniczno – biologiczną oczyszczalnię ścieków w Mirsku zlokalizowanej przy Osiedlu Lniarskim 30, 59630 Mirsk o przepustowości: 3 średniej dobowej równej Q śr.d = 1050 m /d, maksymalnej dobowej równej Q maxd = 1260 m3/d, 3 maksymalnej na godzinę równej Q maxh = 78,8 m /h, Oczyszczalnia składa się z następujących elementów: • Zbiornika zlewowego ścieków dowożonych wyposażonego w napowietrzającomieszające urządzenia do odświeżania ścieków, • Kratopiaskownika o prześwicie kraty równej 5 mm, • Przepompowni ścieków surowych, • Komory rozdziału ścieków, • 2 reaktorów biologicznych typu SBR • komory odpływowej ścieków oczyszczonych, • 2 komór tlenowej stabilizacji osadu (KSO) • komory spustowej wód nadosadowych, • komory pomiarowej ścieków oczyszczonych, • stanowisko magazynowania i dozowania koagulantu PIX, • stacji odwadniania i higienizacji osadu • stacji dmuchaw, • stacji przygotowania polielektrolitu, • hydroforni wyposażonej w hydrofor do mycia sita kratopiaskownika, • kolektora o średnicy fi 400 mm odprowadzającego ścieki oczyszczone do rzeki Kwisy.

Zarządcą obiektu jest Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Mirsku, ul. Mickiewicza 38, 59630 Mirsk. Na terenie gminy istnieją 3 przydomowe oczyszczalnie ścieków:1 w Orłowicach, 1 w Gierczynie, 1 w Młądzu. Gmina Wleń Ścieki odprowadzane są grawitacyjnie do oczyszczalni ścieków komunalnych znajdującej się północnej części miasta, przy rzece Bóbr. Ścieki z obiektów sanatorium są przepompowywane do istniejącego układu grawitacyjnego. Jest to oczyszczalnia mechaniczno – biologiczno – chemiczna. Została oddana do użytku w 1995 roku. Działa zgodnie z pozwoleniami wodnoprawnymi nr 6224/7/903 i 6210/91/95. Przepustowość rzeczywista oczyszczalni, średnia dobowa wynosi 250 m 3/d. Przepustowość potencjalna istniejących urządzeń do oczyszczania ścieków, średnia dobowa 700 m 3/d.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Ścieki z terenu Powiatu Lwóweckiego poddawane procesowi oczyszczania dostarczane są do oczyszczalni głównie siecią kanalizacyjną oraz dowożone samochodami asenizacyjnymi do stacji zlewnych ze zbiorników bezodpływowych znajdujących się na posesjach nie podłączonych do systemu kanalizacji. Od stopnia rozwinięcia sieci kanalizacyjnej zależy więc w znacznej mierze ilość doprowadzanych do oczyszczalni ścieków. Ludność wiejska w zdecydowanej większości przypadków odprowadza ścieki do zbiorników bezodpływowych umieszczonych na terenie posesji lub niestety bezpośrednio do wód lub do ziemi (np. rowami melioracyjnymi lub poprzez zbiorniki przepływowe). Według danych zaczerpniętych z Rocznika Statystycznego Województwa Dolnośląskiego łączna przepustowość komunalnych oczyszczalni ścieków w 2008 roku wynosiła 15 142 m 3/dobę, a Ilość ścieków oczyszczanych 1 675 tys.m 3/rok. Jak podaje Główny Urząd Statystyczny liczba ścieków wymagających oczyszczenia odprowadzonych do wód lub do ziemi na terenie Powiatu Lwóweckiego w 2008r. wyniosła 2 599*10 3 m3. Wśród ścieków oczyszczonych 1 128* 10 3 m3 zostało oczyszczone biologicznie, a 581*10 3 m3 z podwyższonym usuwaniem biogenów. Ilość ścieków komunalnych i przemysłowych w 2008 roku w Powiecie Lwóweckim wyniosła: 2 565 tys. m 3/d – ścieki komunalne odprowadzane ogółem, 34 tys. m 3/d – ścieki przemysłowe odprowadzane ogółem.

Tabela 13. Sieć kanalizacyjna w Powiecie Lwóweckim w 2009 r. Długość czynnej sieci Ścieki sanitarnej (bez odprowadzone Połączenia do Lp Gmina przykanalików) na komunalne budynków szt. ścieki bytowo razem tys. m 3 gospodarcze km 1. Gryfów Śląski 246,3 45,6 722 2. Lubomierz 53,3 11,7 181 3. Lwówek Śląski 755,0 67 1024 4. Mirsk 133,0 52,7 237 5. Wleń 56,0 7,9 220 Źródło: Urzędy Gmin Powiatu Lwóweckiego

Tabela 14. Dane dot. gospodarki ściekowej w Powiecie Lwóweckim w latach 20062009r. Komunalne oczyszczanie ścieków Jednostka 2006 2007 2008 2009 Gryfów Śląski Ścieki oczyszczane tys.m3/rok 466 527 547 467 odprowadzane ogółem Ścieki oczyszczane razem tys.m3/rok 466 527 547 467 Ładunki zanieczyszczeń:

BZT5 kg/rok 1 304 1 158 103 3 662 ChZT kg/rok 11 596 8 855 640 18 570 Zawiesina kg/rok 1 556 2 586 110 4 718 Osady wytworzone Mg 444,1 529,8 468,4 740,2 w ciągu roku Lubomierz Ścieki oczyszczane tys.m3/rok 52,1 54,4 64,9 53,4 odprowadzane ogółem Ścieki oczyszczane razem tys.m3/rok 52,1 54,4 64,9 53,4 Ładunki zanieczyszczeń:

BZT5 kg/rok 67,4 63 423 264 ChZT kg/rok 106 216 2 368 2 005 Zawiesina kg/rok 27,5 91 423 343 Osady wytworzone Mg 6 5 6 5 w ciągu roku

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Komunalne oczyszczanie ścieków Jednostka 2006 2007 2008 2009 Lwówek Śląski Ścieki oczyszczane tys.m3/rok 312 438 518 755 odprowadzane ogółem Ścieki oczyszczane razem tys.m3/rok 304 430 512 488 Ładunki zanieczyszczeń:

BZT5 kg/rok 1 359 1 953 5 248 5 980 ChZT kg/rok 4 213 9 399 20 787 31 908 Zawiesina kg/rok 3 081 5 723 8 074 12 654 Osady wytworzone Mg 1 069 732 798 1 026 w ciągu roku Mirsk Ścieki oczyszczane tys.m3/rok 388 432 351 313 odprowadzane ogółem Ścieki oczyszczane razem tys.m3/rok 388 432 351 313 Ładunki zanieczyszczeń:

BZT5 kg/rok 1 630 3 534 1 310 1 941 ChZT kg/rok 12 688 15 552 10 252 10 051 Zawiesina kg/rok 3 220 2 700 2 458 3 523 Osady wytworzone Mg 32 31 36 35 w ciągu roku Wleń Ścieki oczyszczane tys.m3/rok 84,2 76,8 69,5 66,0 odprowadzane ogółem Ścieki oczyszczane razem tys.m3/rok 84,2 76,8 69,5 66,0 Ładunki zanieczyszczeń:

BZT5 kg/rok 1 039 ChZT kg/rok 4 802 Zawiesina kg/rok 1 078 Osady wytw. w ciągu roku Mg 11 Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji zaczerpniętych z oczyszczalni ścieków.

Ścieki opadowe Oprócz ścieków wytwarzanych przez bytowanie ludzi na terenie miejscowości powstają ścieki opadowe. Ten rodzaj ścieków związany jest z występowaniem zwartej zabudowy z małą ilością odsłoniętej gleby. Konieczne jest zatem zbieranie i retencjonowanie tych wód bez szkody dla terenów zurbanizowanych i upraw. Na zanieczyszczenie wód odbieranych przez kanalizację opadową ma wpływ: - zanieczyszczenie obejść wiejskich odchodami zwierzęcymi, resztkami pasz itp. - zanieczyszczenie ulic substancjami ropopochodnymi, - śmieci wyrzucone poza kubły, sterty śmieci usytuowanych na terenach do tego nie przygotowanych, - zanieczyszczenie dróg i ulic wynikające z ruchu samochodów i pieszych. Podstawowe zanieczyszczenia ścieków opadowych to przede wszystkim zawiesiny nieorganiczne i substancje ropopochodne. W celu wyeliminowania zagrożenia zanieczyszczenia środowiska gruntowowodnego zarządzający zobowiązany jest zapewnić właściwy stan techniczny urządzeń oczyszczających (osadników) oraz dotrzymać określonych w pozwoleniu wodnoprawnym stężeń zanieczyszczeń. Przy zapewnieniu właściwej ich pracy wody opadowe nie powinny stanowić istotnego zagrożenia. Poszczególne gminy Powiatu Lwóweckiego sukcesywnie przeprowadzają prace związane z odprowadzaniem wód deszczowych z powierzchni znajdujących się w ich zarządzie dróg. Również większość zakładów przemysłowych i innych jednostek ma uregulowaną sytuację prawną w zakresie odprowadzania wód deszczowych.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska Powiatu Lwóweckiego przyjęto uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych powiatu zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym. Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w powiecie były podstawą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych. 4.1. Uwarunkowania zewnętrzne opracowania Programu Ochrony Środowiska Powiatu Lwóweckiego. Zasady ochrony środowiska wymuszają zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego podejścia. Powiat nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska zachowują ciągłość bez względu na granice terytorialne. Z tego względu, konieczne jest przyjęcie uwarunkowań wynikających z programów, planów i strategii zewnętrznych wyższego rzędu, umożliwiających szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska. Główne uwarunkowania zewnętrzne dla Powiatu Lwóweckiego w zakresie ochrony środowiska wynikają z następujących dokumentów: strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, województwa dolnośląskiego i Powiatu Lwóweckiego, strategii rozwoju regionalnego kraju, koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa dolnośląskiego, polityki ekologicznej państwa wraz z programem wykonawczym, systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych, międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ochrony środowiska, zobowiązań Polski przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej, programu ochrony środowiska dla województwa dolnośląskiego, strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, leśnictwa). 4.1.1. Zasady realizacji programu Cele i zadania ujęte w "Polityce Ekologicznej Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016", w „Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 20072010 z perspektywą do 2014 roku” oraz w ustawie Prawo ochrony środowiska, zostały przyjęte jako podstawa niniejszego programu. Program Ochrony Środowiska Powiatu Lwóweckiego w swoim zakresie ujmuje zagadnienia powyższych dokumentów. Biorąc pod uwagę czasokres przygotowywania Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego – którego przygotowanie przebiegało już w okresie obowiązywania nowej Polityki Ekologicznej Państwa i jednocześnie przygotowywanego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego – opartego w dużej mierze na polityce poprzedniej (ze względu na czas przygotowywania na przełomie obu polityk). Związane z tym jest jednocześnie przedstawienie i rozumienie celów długo, średnio i krótkookresowych, gdyż również i one są przedstawiane w ww dokumentach wiodących w odniesieniu do poprzedniej i aktualnej polityki ekologicznej. Okres przygotowywania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Lwóweckiego pod tym względem sprawił konieczność uwzględnienia w swoich zamiarach celów i zamierzeń z aktualnej polityki ekologicznej, jak i z wytycznych wynikających z programu wojewódzkiego. Wynika z tego często zmiana celów długo, średnio i krótkookresowych przedstawianych w aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Lwóweckiego. W świetle priorytetów polityki ekologicznej Państwa, planowane działania w obszarze ochrony środowiska w Polsce wpisują się w priorytety w skali Unii Europejskiej i cele 6 Wspólnotowego programu działań w zakresie środowiska naturalnego. Zgodnie z ostatnim przeglądem wspólnotowej polityki ochrony środowiska do najważniejszych wyzwań należy zaliczyć: - działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, - przystosowanie do zmian klimatu,

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

- ochrona różnorodności biologicznej.

4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Państwa Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno gospodarczego. Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdrażanie postanowień Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najważniejszych obszarach ochrony środowiska. W ten sposób realizacja krajowej polityki ekologicznej wpisywać się będzie w osiąganie celów tej polityki na poziomie całej Wspólnoty. Osiąganiu powyższych celów służyć będzie realizacja następujących priorytetów i zadań: 1. Kierunki działań systemowych polegające na: - uwzględnianiu zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych, - aktywizacji rynku na rzecz ochrony środowiska, - zarządzaniu środowiskowym, - udziale społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska, - rozwoju badań i postępie technicznym, - odpowiedzialności za szkody w środowisku, - uwzględnianiu aspektu ekologicznego w planowaniu przestrzennym. 2. Ochrona zasobów naturalnych polegająca na: - ochronie przyrody, - ochronie i zrównoważonym rozwoju lasów, - racjonalnym gospodarowaniu zasobami wodnymi, - ochronie powierzchni ziemi, - gospodarowaniu zasobami geologicznymi. 3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego polegające na działaniach w obszarach: - środowisko a zdrowie, - jakość powietrza, - ochrona wód, - gospodarka odpadami, - oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych, - substancje chemiczne w środowisku.

4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 20072010 z perspektywą do 2014 roku. Program nie formułuje celu generalnego i podkreśla pierwszorzędną potrzebę zachowania dobrego stanu środowiska, jako podstawowego warunku zrównoważonego i harmonijnego rozwoju. Cele perspektywiczne, nawiązują do Polityki Ekologicznej Państwa na lata 20092012 z perspektywą do roku 2016 oraz do Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 20072010 z perspektywą do 2014 roku. Z uwagi na niewielki wpływ skali regionalnej na zmiany klimatu, nie formułuje się w tym zakresie celu perspektywicznego. Zagadnienia związane z przeciwdziałaniem i ograniczaniem negatywnych skutków wpływających na środowisko, zostały omówione w poniższych celach wraz z kierunkami działań. Sformułowano 4 cele perspektywiczne, o charakterze stałych dążeń, które spełniają rolę osi priorytetowych – wyznaczają jednocześnie grupy celów realizacyjnych.

Cele: 1 1. Włączanie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych 2. Planowanie przestrzenne zgodne z ideą zrównoważonego rozwoju 3. Edukacja ekologiczna społeczeństwa i dostęp do informacji 4. Innowacyjność prośrodowiskowa.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU LWÓWECKIEGO.

Poprzedni Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Lwóweckiego został przyjęty uchwałą Rady Powiatu Lwóweckiego nr VI/22/07 z dnia 26 marca 2007 r. w sprawie przyjęcia Powiatowego Programu Ochrony Środowiska i obejmował cele z „Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2003 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010”.

Przedstawione w programie działania zostały skierowane na realizację polityki ekologicznej w takich obszarach jak: ochrona powietrza atmosferycznego, ochrona przyrody i kształtowanie krajobrazu, zapobieganie poważnym awariom i nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska, edukacja ekologiczna, ochrona wód powierzchniowych i podziemnych, ochrona przed hałasem. Szczegółowy opis zrealizowanych działań zawiera dokument „Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Lwóweckiego za lata 20062007 oraz Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Lwóweckiego za lata 20082009”. W szczególności, w poszczególnych latach poniżej przedstawiono wykorzystanie środków wydatkowanych z Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w latach 20062009: w 2006 roku: Plan wydatków ustalony w kwocie 114.000 zł został wykonany w kwocie 62.257 zł, co stanowi 54,6% planu. Wydatki Funduszu skierowane były na: dofinansowanie wniosków jednostek sfery finansów publicznych (j.s.f.p.) związanych z realizacją zadań z zakresu ochrony środowiska na kwotę 7.445 zł, aktualizację powiatowego programu ochrony środowiska 18.446 zł, organizację akcji „Dzień Ziemi i Sprzątanie Świata”, na kwotę 9.254 zł, utylizację wyrobów zawierających azbest 28.489 zł,

W ramach dofinansowania wniosków j.s.f.p. środki zostały przeznaczone na: 5.000 zł na badania monitoringowe środowiska na terenie powiatu wykonywane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, 635 zł na badania gleb użytkowanych rolniczo, 1.810 zł na działania edukacyjnoekologiczne na terenie Gminy Lubomierz. w 2007 roku: Wydatki Funduszu skierowane były na: utylizację wyrobów zawierających azbest na co wydatkowano 65.788 zł, 96,8 % planu, przekazując do utylizacji ok. 85 ton eternitu, dofinansowanie wniosków jednostek sfery finansów publicznych (j.s.f.p.) związanych z realizacją zadań z zakresu ochrony środowiska na kwotę 5.434 zł, 23,6 % planu, z tego 2.185 zł na działania edukacyjnoekologiczne na terenie Gminy Lubomierz oraz 3.251 zł na zakup łodzi płaskodennej dla Gminy Gryfów, zlecenie opracowania z realizacji powiatowego planu gospodarki odpadami na kwotę 11.932 zł, 99,4 5 planu, organizację akcji „Dzień Ziemi i Sprzątanie Świata”, na kwotę 2.155 zł, 31% planu. w 2008 roku: Plan przychodów Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ustalony w kwocie 60.000 zł został zrealizowany w kwocie 112.304 zł, co stanowi 187,2% planu. Przychody pochodziły z wpływów z tytułu opłat i kar za gospodarcze korzystanie ze środowiska (109.801 zł) oraz z odsetek bankowych (2.503 zł) Plan wydatków ustalony w kwocie 79.000 zł został wykonany w kwocie 59.007 zł, co stanowi 74,7% planu i były to w całości wydatki bieżące. Wydatki Funduszu skierowane były na: demontaż i unieszkodliwienie azbestu, na co wydatkowano 41.151 zł, przekazując do utylizacji 34,77 Mg wyrobów azbestowych z 15 obiektów budowlanych,

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

dofinansowanie wniosków jednostek sfery finansów publicznych (j.s.f.p.) związanych z realizacją zadań z zakresu ochrony środowiska na kwotę 4.015 zł Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska za monitoring powietrza na terenie powiatu, szkolenie pracowników i zakup literatury fachowej na kwotę 3.350 zł zakup materiałów ł wyposażenia związanego z coroczną akcją „Dzień Ziemi i Sprzątanie Świata" na kwotę 4.729 zł, pozostałe wydatki na kwotę 5.762 zł. w 2009 roku: Plan przychodów Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ustalony w kwocie 140.000 zł został zrealizowany w kwocie 181.435 zł, co stanowi 129,6 % planu. Przychody pochodziły z wpływów z tytułu opłat i kar za gospodarcze korzystanie ze środowiska (175.449 zł), z odsetek bankowych (5.787 zł) oraz grzywien i kar pieniężnych (199 zł). Plan wydatków ustalony w kwocie 200.000 zł został wykonany w kwocie 98.040 zł, co stanowi 49,0 % planu. Wydatki Funduszu skierowane były na: 66.669 zł na usuwanie wyrobów zawierających azbest na co wydatkowano usunięto azbest z 61 obiektów budowlanych o masie ok. 108 Mg, 5.000 zł na dofinansowanie monitoringu środowiska, 19.274 zł na wspieranie wiedzy ekologicznej i działania proekologiczne, 1.682 zł na wykonanie inwentaryzacji lasów prywatnych na terenie Gminy Wleń, 5.415 zł na organizację akcji „Dzień Ziemi i Sprzątanie Świata"

Zgodnie z przepisem zawartym w art. 16 ustawy z dnia 20 listopada 2009r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 215, poz.1664 ) zarówno gminne jak i powiatowe fundusze ochrony środowiska ulegają z dniem 1 stycznia 2010 likwidacji, a ich należności i zobowiązania stają się należnościami i zobowiązaniami budżetów gmin i powiatów.

Podsumowując należy stwierdzić, że Powiat Lwówecki w przeciągu 4 lat zrealizował wiele celów uwzględnionych w uchwalonym Programie Ochrony Środowiska. Szczególny nacisk nałożony został na poprawę infrastruktury drogowej na terenie całego powiatu oraz rozpowszechnianie wiedzy z zakresu ochrony środowiska poprzez edukację ekologiczną, w szczególności wśród dzieci i młodzieży. Ponadto w okresie obowiązywania ww. Programu Ochrony Środowiska realizowano konsekwentnie przyjęte w programie zadania koordynowane.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

6. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 Na podstawie raportu o stanie środowiska i źródłach jego przekształcenia i zagrożenia przedstawiono poniżej propozycję działań programowych umożliwiających spełnienie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości powiatu w perspektywie kilkunastu lat i umożliwia aktywizację społeczeństwa powiatu, zwiększenie inicjatywy i wpływu społeczności na realizację działań rozwojowych. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłużyć do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a następnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie powiatu.

6.1. Cele ekologiczne Kompleksowość zagadnień ochrony środowiska, a także zakres przeobrażeń na terenie powiatu wymusiła wyznaczenie celów średniookresowych i priorytetowych, a także przyjęcie zadań z zakresu wielu sektorów ochrony środowiska. Spośród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień, których rozwiązanie przyczyni się w przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie powiatu. Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozę stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie Powiatu Lwóweckiego, uwarunkowania zewnętrzne (obowiązujące akty prawne) i wewnętrzne, a także inne wymagania w zakresie jakości środowiska. Wybór priorytetowych przedsięwzięć ekologicznych na terenie Powiatu Lwóweckiego na lata 2010 2013 z perspektywą 20142017 przeprowadzono przy zastosowaniu następujących kryteriów organizacyjnych i środowiskowych.

6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym wymiar zadania przedsięwzięcia (ponadlokalny i publiczny), konieczność realizacji przedsięwzięcia ze względów prawnych, zabezpieczenia środków na realizację lub możliwość uzyskania dodatkowych zewnętrznych środków finansowych (z Unii Europejskiej z innych źródeł zagranicznych lub krajowych), efektywność ekologiczna przedsięwzięcia, znaczenie przedsięwzięcia w skali regionalnej, spełnianie wymogów zrównoważonego rozwoju zgodność przedsięwzięcia dla rozwoju gospodarczego powiatu.

6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym możliwość likwidacji lub ograniczenia najpoważniejszych zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi, zgodność z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zadań wynikających ze Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego, zgodność z celami i priorytetami ekologicznymi określonymi w “Polityce Ekologicznej Państwa w latach 20092012 z perspektywą do roku 2016” i „Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 20072010 z perspektywą do 2014 roku”, zgodność z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska, skala dysproporcji pomiędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem wymaganym przez prawo, skala efektywności ekologicznej przedsięwzięcia (efekt planowany, tempo jego osiągnięcia), wieloaspektowość efektów ekologicznych przedsięwzięcia (możliwość jednoczesnego osiągnięcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska),

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

w odniesieniu do gospodarki odpadami istotnym kryterium była zgodność proponowanych zadań z wymogami kształtowania nowoczesnej gospodarki odpadami poprzez priorytetowe traktowanie tworzenia systemów, działań w zakresie zbiórki i transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

6.1.3. Priorytety ekologiczne dla Powiatu Lwóweckiego. Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele dla Powiatu Lwóweckiego z zakresu ochrony środowiska: propagowanie idei zrównoważonego rozwoju, środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem oraz podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH

7.1. Zarządzanie środowiskowe Stan wyjściowy: Systemy Zarządzania Środowiskowego (SZŚ) zapewniają włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie zagadnień do kompetencji jej zarządu. Systemy te są dobrowolnym zobowiązaniem się organizacji w postaci przedsiębiorstwa, placówki sektora finansów, szkolnictwa, zdrowia, jednostki administracji publicznej i innej do podejmowania działań mających na celu zmniejszanie oddziaływań na środowisko, związanych z prowadzoną działalnością. Posiadanie przez daną firmę prawidłowo funkcjonującego SZŚ gwarantuje, iż firma ta działa zgodnie ze wszystkimi przepisami ochrony środowiska. W ostatnim pięcioleciu nastąpił dynamiczny rozwój systemów zarządzania środowiskowego. Blisko 1 100 organizacji w Polsce posiada certyfikowane systemy zgodnie z normą PN EN ISO 14001. Od 2002 r. prowadzone były intensywne przygotowania do stworzenia możliwości rejestracji polskich organizacji w systemie EMAS. Pierwszą krajową organizacją w tym systemie zarejestrowano we wrześniu 2005 r. Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu (EMAS) (ang. EcoManagement and Audit Scheme ) to system zarządzania środowiskowego, w którym dobrowolnie mogą uczestniczyć organizacje (przedsiębiorstwa, instytucje, organizacje, urzędy). Głównym założeniem systemu jest wyróżnienie tych organizacji, które wychodzą poza zakres minimalnej zgodności z przepisami i ciągle doskonalą efekty swojej działalności środowiskowej. Podstawowe zasady systemu określa rozporządzenie 761/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczające dobrowolny udział organizacji we wspólnotowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS). Rozporządzenie z dniem 1 maja 2004 r. zaczęło obowiązywać w Polsce. System EMAS wykazuje duże podobieństwo do normy ISO 14001. Od roku 2001 treść normy ISO 14001 została włączona do rozporządzenia EMAS, pozwalając na ograniczenie się do identyfikacji dodatkowych wymagań stawianych organizacjom w systemie EMAS. Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego w oparciu o wymagania normy ISO 14001 można traktować jako krok w kierunku rejestracji w systemie EMAS Na terenie Powiatu Lwóweckiego działają przedsiębiorstwa posiadające m.in. certyfikowane Systemy Zarządzania Jakością.

7.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Upowszechnianie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego

Kierunki działań: Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Doskonalenie systemu informowania społeczeństwa o stanie Powiat Lwówecki środowiska, udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony Gminy środowiska (w tym, prowadzenie w formie elektronicznej publicznie dostępnych wykazów danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie oraz ich udostępniania w Biuletynie Informacji Publicznej) Powiat Lwówecki, Współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi Organizacje pozarządowe, Gminy Powiat Lwówecki, Wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska Gminy Wspomaganie systemów kontrolnopomiarowych stanu środowiska Powiat Lwówecki, Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska, Planu Gospodarki Gminy Odpadami 50

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Powiat Lwówecki, Zakup usług obejmujących wykonanie ekspertyz, analiz i opinii Gminy Powiat Lwówecki, Przeglądy ekologiczne Gminy, Osoby fizyczne i prawne Dofinansowanie wniosków j.s.f.p. związanych z realizacją zadań z Powiat Lwówecki zakresu ochrony Środowiska i gospodarki wodnej

7.2. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Stan wyjściowy Rola edukacji ekologicznej w procesie realizacji polityki środowiskowej, a więc i obowiązków ekologicznych, jest szczególnie istotna. Problem niedostatków w zakresie ochrony środowiska jest widoczny nie tylko z punktu widzenia stosowanych przez przedsiębiorców technologii (a raczej ich niestosowania, braku polityki segregacji odpadów, braku odpowiedniej ilości odpowiednich jakościowo składowisk odpadów itp.), jak i wyrobienia w społeczeństwie, szacunku do otaczającej przyrody. Nie chodzi również tylko o edukację w ścisłym tego słowa znaczeniu, czyli proces nauczania, świadczony w ramach systemu oświaty, ale o kształtowanie świadomości ekologicznej w każdej dziedzinie życia, mającej jakikolwiek związek z ochroną środowiska. Na terenie Powiatu Lwóweckiego prowadzone były m.in. następujące działania (realizowane tak przez powiat jak i przez gminy): konkursy ekologiczne, zakupy wydawnictw naukowych, seminaria o tematyce ekologicznej, zakup pomocy naukowych dla szkół związanych z ekologią, wystawy.

7.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą: „myśl globalnie, działaj lokalnie”

Kierunki działań:

Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Wspieranie merytoryczne i finansowe aktywnych form edukacji Powiat Lwówecki ekologicznej dzieci i młodzieży np. organizowanie konkursów i sesji Gminy, organizacje popularnonaukowych związanych z tematyką środowiskową pozarządowe Powiat Lwówecki Wsparcie finansowe projektów z zakresu edukacji ekologicznej Gminy, organizacje pozarządowe Współdziałanie władz powiatowych z mediami w zakresie prezentacji Powiat Lwówecki stanu środowiska i działań podejmowanych na rzecz jego ochrony Powiat Lwówecki, Udział przedstawicieli powiatu w szkoleniach z zakresu publicznego Organizacje dostępu do informacji o środowisku pozarządowe Doskonalenie metod udostępniania informacji o środowisku i jego Wszystkie instytucje ochronie przez wszystkie instytucje publiczne Powiat Lwówecki, Organizacje Edukacja ekologiczna oraz promowanie działalności proekologicznej pozarządowe, Gminy, szkoły

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Zakup materiałów i wyposażenia Powiat Lwówecki Dzień Ziemi i Sprzątanie Świata – coroczna akcja ogólnoświatowa Powiat Lwówecki organizowana na rzecz ochrony środowiska Zakup literatury fachowej do realizacji zadań z zakresu ochrony Powiat Lwówecki Środowiska i gospodarki wodnej Działania z zakresu rolnictwa ekologicznego i leśnictwa Powiat Lwówecki Szkolenia pracowników zajmujących się ochroną Środowiska i Powiat Lwówecki gospodarką wodną

7.3. Odpowiedzialność za szkody w środowisku Stan wyjściowy

3 października 2008 roku Sejm uchwalił w ustawę o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku, która określa zasady odpowiedzialności za zanieczyszczenia. Ustawa dostosowuje polskie prawo do dyrektywy unijnej z 2004 roku. Zasada zakładająca, że zanieczyszczający środowisko płaci, jest stosowana w Polsce już od lat. System opłat i kar za zanieczyszczenia i szkody w środowisku był wprowadzony w latach 80. Działał skutecznie, ale nie był rozwiązaniem kompatybilnym z jednolitą polityką w tym zakresie w Unii. Ustawa określa zasady odpowiedzialności za naprawę szkód w środowisku. Z powodu nie wywiązywania się sprawców z tego obowiązku, instytucje publiczne ponoszą straty w wysokości od 25 do 125 mln zł rocznie. Nowe prawo przewiduje, że osoby poszkodowane lub inne zainteresowane strony (np. organizacje ekologiczne) będą mogły zgłaszać zaistniałe szkody do organów ochrony środowiska. W przypadku, gdy nie będzie można rozpoznać sprawcy lub nie będzie można wobec niego rozpocząć egzekucji, naprawą szkody zajmie się regionalny dyrektor ochrony środowiska. Na nim ciąży również obowiązek podjęcia działań w przypadkach wystąpienia zagrożenia życia lub zdrowia ludzi albo pojawienia się nieodwracalnych szkód w środowisku. Jeśli zagrożenie zostanie wywołane przez organizmy genetycznie zmodyfikowane, organem odpowiedzialnym będzie minister środowiska. Ustawa Prawo ochrony środowiska rozróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności związanej z występowaniem szkody w środowisku: - odpowiedzialność administracyjna związana z egzekwowaniem administracyjnych, - obowiązków ciążących na podmiotach korzystających ze środowiska, - odpowiedzialność cywilnoprawna pozostająca w gestii sądów powszechnych. Chociaż polskie podejście do kwestii odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku jest szersze od wspólnotowego, to w najbliższych latach polityką w tym zakresie kształtować będą przepisy UE zawarte w Dyrektywie 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za zapobieganie i naprawę szkód w środowisku. Do zadań Głównego Inspektora Ochrony Środowiska należeć będzie prowadzenie rejestru zagrożeń i szkód w środowisku.

7.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizacja możliwości wystąpienia szkody

Kierunki działań:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Stworzenie bazy danych o szkodach w środowisku i działaniach Inspektorat Ochrony naprawczych Środowiska Prowadzenie szkoleń na temat odpowiedzialności sprawcy za szkody Inspektorat Ochrony w środowisku dla pracowników administracji, sądownictwa oraz Środowiska, organizacje podmiotów gospodarczych pozarządowe

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

7.4. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Stan wyjściowy

Miejscowy plan, zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r., jest podstawowym instrumentem kształtowania ładu przestrzennego pozwalającym powiatom i gminom na racjonalną gospodarkę terenami. Poza planem miejscowym w systemie planowania przestrzennego występują instrumenty pomocnicze, w postaci decyzji o warunkach zabudowy. Pomimo istnienia ustawy oraz ustaw określających kompetencje w tym zakresie samorządów wszystkich szczebli znaczna powierzchnia kraju nie jest objęta miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Taka sytuacja powoduje wydawanie wielu decyzji lokalizacyjnych i gospodarczych, podejmowanych bez uwzględnienia konieczności zachowania ładu przestrzennego i uporządkowanego rozwoju terenów mieszkaniowych, przemysłowych czy rekreacyjnych. W decyzjach lokalizacyjnych często występuje też brak uwzględniana zasad ochrony środowiska.

7.4.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji

Kierunki działań:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań Gminy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w szczególności wynikających z opracowań ekofizjograficznych, prognoz oddziaływania na środowisko Wprowadzenie mechanizmów ochrony zasobów złóż kopalin przed Gminy zagospodarowaniem powierzchni uniemożliwiającym przyszłe wykorzystanie Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników Gminy monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i hałasu Przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już Gminy na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego

8. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH

8.1. Ochrona przyrody Flora Struktura gatunkowa szaty roślinnej jest bezpośrednio zależna od czynników klimatycznych, jakości gleb i rzeźby terenu. Na Dolnym Śląsku te czynniki zostały ostatecznie ukształtowane w czwartorzędzie podczas ostatniego zlodowacenia, co spowodowało, że flora województwa dolnośląskiego jest stosunkowo młoda. Roślinność obszaru powiatu należy częściowo do piętra pogórza, gdzie rozległe tereny zajmują pola uprawne i łąki, rzadziej występują większe kompleksy leśne. Najpospolitszymi zespołami leśnymi są grądy, w których dominuje grab zwyczajny, dąb szypułkowy i bezszypułkowy oraz lipa drobnolistna, towarzyszą im m.in. klon, jawor i buk. W podszyciu występuje leszczyna, dereń świdwa, jarzębina, trzmielina zwyczajna, wiciokrzew suchodrzew i inne krzewy. W runie spotkać można gwiazdnicę wielokwiatową, przytulę leśną, bluszczyka kurdybanka, konwalię majową, pszeńca gajowego, miodunkę ćmę, jaskra żółtolistnego, podagrycznika zwyczajnego, zawilca

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 gajowego, kopytnika pospolitego, gajowca żółtego i fiołka leśnego. Osobliwością florystyczną jest m.in. kłokoczka południowa. W dolinach rzek występują łęgi podgórskie z olchą czarną i siwą, jesionem oraz jaworem. W ich podszyciu rośnie dereń, trzmielina, dziki bez koralowy, a w runie różne turzyce, świerząbek kosmaty, lepiężnik biały, gwiazdnica majowa i przetacznik górski. Na obszarze powiatu naturalne zbiorowiska roślinne zostały prawie zupełnie zniszczone przez człowieka, który od dawna zagospodarował te tereny.

Szata roślinna Gór Izerskich roślinność tego terenu ma układ piętrowy. Piętro pogórskie zajmuje obszary do wysokości 400 m. Występują tu głównie lasy liściaste, ale nie brak i świerków. W różnych częściach Gór Izerskich zachowały się piękne, stare bukowe lasy. W piętrze drzew tych lasów panują buki i jawory, gdzieniegdzie świerk. Runo miejscami jest ograniczone do większych łat mchu. Można spotkać duże fragmenty lasu, gdzie w runie dominuje szczyr trwały lub marzanka wonna. Rosną tu: paproć zachyłka trójkątna, podarycznik pospolity, gajowiec żółty, żywiec cebulkowy, czyściec leśny, przytulia hercyńska, fiołek leśny i wiele innych. Lasy bukowe regla dolnego przechodzą w wyższych partiach gór w bory świerkowe o charakterze naturalnym. W najwyższych partiach gór, zwłaszcza nad ciekami wodnymi można spotkać dobrze rozwinięte zbiorowiska ziołorośli, w skład których wchodzą rzadziej spotykane i pięknie kwitnące rośliny takie jak: modrzyk górski, tojad mocny, rutewka orlikolistna. Do rzadziej występujących roślin, które możemy spotkać w Górach Izerskich, należą również wierzbownica okółkowa, gorysz miarz, miesięcznica trwała, w okolicach ŚwieradowaZdroju – fiołek dwukwiatowy, miłosna górska, śledziennica naprzeciwlistna i szafran wiosenny.

Fauna Na terenie województwa dolnośląskiego dominują gatunki szeroko rozpowszechnione, o dużej tolerancji ekologicznej i możliwościach migracyjnych. Prawie nie notuje się gatunków endemicznych są nimi wyłącznie niewielkie bezkręgowce. Z punktu widzenia zoologii Powiat Lwówecki jest terenem dość interesującym. Występują tu liczne gatunki kręgowców (ssaki, ptaki, gady i płazy oraz ryby), w tym gatunki objęte ochroną prawną. Najliczniejszą grupą stanowią gryzonie (77%), które występują na terenie całej gminy. Dominującymi gatunkami są: nornica ruda, mysz leśna i polnik. Udział pozostałych gatunków gryzoni jest niewielki. Na podkreślenie zasługuje obecność dziesięciu rzadkich gatunków chronionych: wszystkie ryjówkowate, jeż, popielica, wiewiórka, gronostaj, łasica i wydra. Ciekawym zjawiskiem jest także obecność nornika północnego oraz darniówki zwyczajnej. Wśród nietoperzy dominują gatunki synantropijne takie jak: nocek duży, mroczek późny, gacek brunatny, karlik malutki, zamieszkujące z reguły budowle wzniesione przez człowieka. Inne gatunki takie jak nocek rudy, borowiec wielki czy mopek preferują dziuple drzew. W rzece Bóbr żyje 10 gatunków ryb, co jest dużą ilością zważywszy na fakt, że podczas pierwszych badań ichtiologicznych w latach 1986 – 87 stwierdzono tu obecność tylko 3 gatunków: licznego pstrąga potokowego, pojedynczych kiełbi i jednego węgorza. Wtedy było to związane z tym, że po częściowym odczyszczaniu wód rzeki zasiedlały ją ryby z dopływów. Po dalszej poprawie jakości wód w Bobrze, rzekę zaczął zagospodarowywać Polski Związek Wędkarski. Zasiedlił on rzekę pozyskanymi w dole Bobru reofilnymi karpiowatymi, a także zaczął reintrodukować lipienie. Obecnie Bóbr na całym odcinku w gminie jest jedną z najzasobniejszych w pstrągi i lipienie rzek w Polsce. Wśród ww. gatunków do gatunków chronionych zaliczana jest strzebla potokowa i śliz, natomiast do gatunków zagrożonych pstrąg potokowy i lipień. Najbardziej cennym przyrodniczo obszarem jest sam Bóbr z przybrzeżną strefą o szerokości ok. 10 m. Świat zwierzęcy jest znacznie uboższy od roślinnego, ze względu m.in. na wytępienia w XVIIXIX w. dużych drapieżników tj. niedźwiedź, ryś, żbik i wilk. Obecnie największym zwierzęciem jest jeleń. Pospolitymi mieszkańcami lasów są sarny, lisy, dziki, kuny, łasice, wiewiórki czarne i rude, zające oraz jeże. Bogaty jest świat drobnych ssaków, występują tu m.in. nornice, ryjówki i myszy. Licznie występują również ptaki, a wśród nich m.in. zięby, rudziki, sójki, sikory, drozdy, dzięcioły, pliszki, jaskółki oraz ptaki drapieżne jak jastrzębie, myszołowy, a nawet odnaleziono jedno orle gniazdo. Rzadziej spotkać można gady, np. padalca, zaskrońca, salamandrę plamistą czy żmiję zygzakowatą. Zaś w rzekach, potokach i wyrobiskach żwirowych złowić można pstrąga potokowego, lipienia, karasia, płoć, głowacza, szczupaka, suma i inne ryby. Z ptaków należy wymienić: pluszcza, świergotka nadwodnego i lerkę borową. Nad łąkami unosi się

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 charakterystyczny dla tego rejonu motyl górówka euriala. W wodach torfowisk żyje wiele skorupiaków, niektóre z nich należą do rzadkości.

Rezerwaty przyrody. Obecnie na terenie Powiatu Lwóweckiego zlokalizowane są następujące rezerwaty przyrody: • „Góra Zamkowa” zespół grądów z szeregiem cennych gatunków roślin oraz zabytków kultury materialnej – utworzony na terenie gminy Wleń na podstawie Zarz. MOŚNiL z dnia 12.09.1994r. /MP Nr 51 poz. 434 z 1994r., • „Torfowiska Doliny Izery” kompleks torfowisk typu wysokiego i przejściowego wraz z całą różnorodnością flory i fauny występującej na tym obszarze – utworzony na terenie gminy Mirsk na podstawie 1. Zarz. MLiPD z dnia 20.11.1969r. (MP Nr 51 poz. 400 z 1969r.) 2. Rozp. Nr 8 Woj. Dol. z dn. 3.07.2000r. (Dz.Urz.Woj. Dol. Nr 25 poz.390 z 2000r.) 3.Rozp. Woj Doln z dn. 05.04.2007 r. (Dz.Urz.Woj.Doln.Nr126,poz.1653 z 2007r.).

Parki Krajobrazowe: Na terenie Powiatu Lwóweckiego w ramach systemu obszarów chronionych funkcjonuje jeden park krajobrazowy Park Krajobrazowy Doliny Bobru – (Pogórze Izerskie, Pogórze Kaczawskie, Kotlina Jeleniogórska) Ochrona szczególnych wartości przyr. i kulturowych fragmentu doliny rz. Bóbr; urozmaicony przebieg Doliny Bobru z największym na Dolnym Śląsku Zbiornikiem jeziorem Pilchowickim. Ekosystemy leśne z silnie zróżnicowanymi i przenikającymi się siedliskami leśnymi, nizinnymi, wyżynnymi i górskimi.

Obszary Chronionego Krajobrazu Na terenie Powiatu Lwóweckiego jest ustanowiony jeden Obszar Chronionego Krajobrazu – bez nazwy, na terenie gminy Gryfów Śląski – utworzony Uchw. Nr LIII/291/94 RM Gminy Gryfów Śl. z dn. 26.05.94 r. w sprawie wyznaczenia OChK na ter. g m. Gryfów Śląski

Zespoły przyrodniczo – krajobrazowe: Na terenie Powiatu Lwóweckiego zlokalizowane są dwa zespoły przyrodniczokrajobrazowe (zgodnie z wykazem form ochrony przyrody województwa dolnośląskiego przygotowanym przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska we Wrocławiu): • „Góra Słupiec” w gminie Mirsk – wychodnia skalna fragment krajobrazu naturalnego i kulturowego o wysokich walorach widokowych i estetycznych utworzony Uchwałą Nr XXIII/123/08 Rady Miejskiej Gminy Mirsk z dnia 25 kwietnia 2008 r., w sprawie utworzenia zespołu przyrodniczokrajobrazowego o nazwie "Góra Słupiec" (Dz. Urz. Woj. Dol. z 2008 r. Nr 131 poz. 1556), • „Tłoczyna” las górski gołoborza oraz granitognejsowe grupy skalne fragment krajobrazu posiadający wysokie walory widokowe i estetyczne krajobrazu naturalnego, kulturowego, przyrodniczego i korytarzy – utworzony 1. Uchwała Nr XXXVI/201/09 Rady Miejskiej Gminy Mirsk z dnia 30 kwietnia 2009 r., w sprawie ustanowienia zespołu przyrodniczokrajobrazowego o nazwie "Tłoczyna" (Dz. Urz. Woj. Dol. z 2009 r. Nr 107 poz. 2200), 2. Uchwała Nr XXXVII/212/09 Rady Miejskiej Gminy Mirsk z dnia 27 maja 2009 r., sprawie zmiany Uchwały Nr XXXVI/201/09 Rady Miejskiej Gminy Mirsk z dnia 30 kwietnia 2009 r., (Dz. Urz. Woj. Dol. z 2009 r. Nr 112 poz. 2303).

Użytki ekologiczne Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania”. Na terenie Powiatu Lwóweckiego zlokalizowany jest jeden użytek ekologiczny:

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

• „Stawy Młyńskie” – zbiorniki wodne zbiorowisko roślinności wodnej i bagiennej ze stanowiskiem Czermieni błotnej Calla palustris Uchwała Nr XLIV/316/06 Rady Miejskiej Gminy Mirsk z dnia 07.07.2006,

Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska, o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie (Ustawa o ochronie przyrody z dn. 16 kwietnia 2004 r., Dz. U. 2004 r., Nr 92, poz. 880). Zgodnie z rejestrem pomników przyrody Województwa Dolnośląskiego na terenie Powiatu Lwóweckiego znajduje się obecnie 37 pomników przyrody.

Tabela 15. Pomniki przyrody na terenie Powiatu Lwóweckiego. Lp. Nazwa pomnika Gmina Miejscowość Il. Sztuk Dokument powołujący przyrody

Organ powołujący: Wojewoda 1. Gryfów Proszówka, w drzewostanie Jesion wyniosły 1 Rozporządzenie Śląski na bazaltowym wzniesieniu na (Fraxinus excelsior) Nr 20/94 Wojewody szczycie którego znajdują się o obw. 285 cm Jeleniogórskiego z dnia ruiny zamku Gryf (2 poł. XIII 13 maja 1994 r. (Dz. Urz. w.), przy zielonym szlaku Woj. Jel. Nr 21, poz. 116 z turystycznym dnia 25 maja 1994 r.) 2. Gryfów Proszówka, w drzewostanie Klon jawor 1 Rozporządzenie Śląski na bazaltowym wzniesieniu na (Acer pseudoplatanus) Nr 20/94 Wojewody szczycie którego znajdują się o obw. 24 5 cm Jeleniogórskiego z dnia ruiny zamku Gryf (2 poł. XIII 13 maja 1994 r. (Dz. Urz. w.), przy zielonym szlaku Woj. Jel. Nr 21, poz. 116 z turystycznym dnia 25 maja 1994 r.) 3. Gryfów Gryfów Śl., ul. Partyzantów, w Platan klonolistny 1 Rozporządzenie Śląski centrum parku przylegającym (Platanus x acerifolia) Nr 2/92 Wojewody m. in. Do posesji nr 49 przy Jeleniogórskiego z dnia betonowym mostku. 24 marca 1992 r. (Dz. Urz. Woj. Jel. Nr 8, poz. 69 z dnia 6 kwietnia 1992 r.) 4. Lubomierz Maciejowiec, przy drodze Buk pospolity 1 Rozprządzenie Nr 7/91 Woj. wjazdowej do parku (Fagus sylvatica) Jel. z dnia 4 listopada 1991 pałacowego, w pobliżu ruin o obw. 410 cm r. (Dz.Urz. Woj.Jel. Nr 31 renesansowego dworu poz. 241 z dnia 15 listopada dz. nr 325/170 1991 r.) 5. Lwówek Lwówek Śląski, ul. Wojska Grupa drzew 2 Rozporządzenie Nr 4/91 Śląski Polskiego; 1sze drzewo Platan klonolistny Wojewody Jeleniogórskiego naprzeciw cmentarza; 2gie (Platanus acerifolia) z dnia 10 maja 1991 r. (Dz. drzewo przy drodze o obw. 480 450 cm; Urz. Woj. Jel. Nr 20 poz. wjazdowej do siedziby odl. między drzewami ok. 149 z dnia 15 maja 1991 r.) Nadleśnictwa. 50 m 6. Lwówek Gradówek, 100 m od tablicy Daglezja zielona 1 Rozporządzenie Nr 4/91 Śląski miejscowości i 50 m od szosy (Pseudotsuga menziesii) Wojewody Jeleniogórskiego w kierunku Gryfowa Śląskiego o obw. 310 cm z dnia 10 maja 1991 r. (Dz. – w drzewostanie, na skraju Urz. Woj. Jel. Nr 20 poz. lasu. 149 z dnia 15 maja 1991 r.) 7. Lwówek Niwnice 224, w parku Buk pospolity 1 Zarządzenie Nr 12/89 Śląski podworskim, 100 m od (Fagus sylvatica) Wojewody Jeleniogórskiego budynku Szk. Podst. (budynek o obw. 500 cm z dnia 30 marca 1989 r. nr 224, dawniej dwór). 8. Lwówek Niwnice – w drzewostanie na Buk pospolity 1 Rozporządzenie Śląski grzbiecie zalesionych wzgórz, (Fagus sylvatica) Nr 19/94 Wojewody po prawej stronie szosy od o obw. 480 cm Jeleniogórskiego z dnia Lwówka Śl., 1600 m od 13 maja 1994 r. (Dz. Urz. zabudowań wsi. Woj. Jel. Nr 21, poz. 115 z dnia 9.25 maja 1994 r.) 56

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

9. Lwówek Niwnice – w drzewostanie na Buk pospolity 1 10. Rozporządzenie Śląski grzbiecie zalesionych wzgórz, (Fagus sylvatica) Nr 2/92 Wojewody po prawej stronie szosy od o obw. 425 cm Jeleniogórskiego z dnia Lwówka Śl., 2000 m od 24 marca 1992 r. (Dz. Urz. ostatnich zabudowań wsi ( w Woj. Jel. Nr 8, poz. 69 z pobliżu nieczynny wapiennik dnia 6 kwietnia 1992 r.) 300 m). 10. Lwówek Niwnice – w drzewostanie na Buk pospolity 1 Rozporządzenie Nr 2/92 Śląski grzbiecie zalesionych wzgórz, (Fagus sylvatica) Wojewody Jeleniogórskiego po prawej stronie szosy od o obw. 360 cm z dnia 24 marca 1992 r. Lwówka Śl., 2000 m od (Dz. Urz. Woj. Jel. Nr 8, poz. ostatnich zabudowań wsi ( w 69 z dnia 6 kwietnia 1992 r.) pobliżu nieczynny wapiennik 300 m). 11. Lwówek Niwnice – w drzewostanie na Buk pospolity 1 Rozporządzenie Nr 2/92 Śląski grzbiecie zalesionych wzgórz, (Fagus sylvatica) Wojewody Jeleniogórskiego po prawej stronie szosy od o obw. 340 cm z dnia 24 marca 1992 r. Lwówka Śl., 2000 m od (Dz. Urz. Woj. Jel. Nr 8, poz. ostatnich zabudowań wsi ( w 69 z dnia 6 kwietnia 1992 r.) pobliżu nieczynny wapiennik 300 m). 12. Lwówek Niwnice, około 800 m od Dąb szypułkowy 1 Zarządzenie r 12/89 Śląski ostatnich zabudowań na (Quercus robur) Wojewody Jeleniogórskiego poboczu, po prawej stronie o obw. 610 cm z dnia 30 marca 1989 r. szosy, w kierunku Lwówka Śl. 13. Lwówek Płakowice, na skraju lasu, 100 Dąb szypułkowy 1 Zarządzenie Nr 12/89 Śląski m za torami kolejowymi, obok (Quercus robur) Wojewody Jeleniogórskiego opuszczonej budowy domu o obw. 470 cm z dnia 30 marca 1989 r. jednorodzinnego. 14. Lwówek Bielanka, przy szosie głównej i Dąb szypułkowy 1 Zarządzenie Nr 12/89 Śląski ogrodzeniu posesji nr 15 (Quercus robur) Wojewody Jeleniogórskiego (budynek z zawalonym o obw. 380 cm z dnia 30 marca 1989 r. dachem). 15. Lwówek Dworek, leśnictwo „Bielanka”, Dąb szypułkowy 1 Rozporządzenie Nr 2/92 Śląski Nadleśnictwo Lwówek Śl., (Quercus robur) Wojewody Jeleniogórskiego oddz. 245a w pobliżu o obw. 440 cm z dnia 24 marca 1992 r. (Dz. skrzyżowania dróg leśnych Urz. Woj. Jel. Nr 8, poz. 69 z na skraju polany, około 1000 dnia 6 kwietnia 1992r.) m na wschód od zabudowań wsi jak wyżej. 16. Lwówek Sobota, w widłach rzeki Bóbr i Dąb sz ypułkowy 1 Rozporządzenie Nr 2/92 Śląski kanału doprowadzającego (Quercus robur) Wojewody Jeleniogórskiego wodę do młyna w Dębowym o obw. 450 cm z dnia 24 marca 1992 r. Gaju ok. 80 m od tamy na (Dz. Urz. Woj. Jel. Nr 8, poz. Bobrze. 69 z dnia 6 kwietnia 1992 r.) 17. Lwówek Niwnice 224, w parku pod Jesion wyniosły 1 Zarządzenie Nr 12/89 Śląski worskim, 130 m od budynku (Fraxinus excelsior) Wojewody Jeleniogórskiego Szkoły Podstawowej (budynek o obw. 460 cm z dnia 30 marca 1989 r. nr 224, dawniej dwór). 18. Lwówek Sobota, w centralnej części Leszczyna turecka 1 Rozporządzenie Nr 18/93 Śląski parku podworskiego, ok.50 m (Corylus colurna) Wojewody Jeleniogórskiego od budynku mieszkalnego, dz. o obw. 230 cm z dnia 3 kwietnia 1993 r. (Dz. nr 281. Urz. Woj. Jel. Nr 13, poz. 84 z dnia 19 kwietnia 1993 r.) 19. Lwówek Niwnice, na łące 30 m od Lipa drobnolistna 1 Zarządzenie Nr 31/88 Śląski części narożnej kościoła Św. (Tilia cordata) Wojewody Jeleniogórskiego Jadwigi o obw. 460 cm z dnia 22 czerwca 1988 r.Dz. Urz. Woj. Jel. Nr 11 poz. 95) 20. Lwówek Kotliska, przy furtce na Lipa drobnolistna 1 Zarządzenie Nr 12/89 Śląski cmentarz przy nieczynnym (Tilia cordata) Wojewody Jeleniogórskiego kościele o obw. 370 cm z dnia 30 marca 1989 r. 21. Lwówek Zbylutów, na łące, 10 m od Lipa drobnolistna 1 Zarządzenie Nr 12/89 Śląski zaplecza sklepu spożywczego (Tilia cordata) Wojewody Jeleniogórskiego (pawilon GS). o o bw. 400 cm z dnia 30 marca 1989 r.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

22. Lwówek Płakowice, naprzeciw Lipa drobnolistna 1 Rozporządzenie Nr 18/93 Śląski budynku nr 90, niebieski (Tilia cordata) Wojewody Jeleniogórskiego szlak. o obw. 350 cm z dnia 3 kwietnia 1993 r. (Dz. Urz. Woj. Jel. Nr 13, poz. 84 z dnia 19 kwietnia 1993 r.) 23. Lwówek Radomiłowie, obok posesji nr Lipa drobnolistna 1 Zarządzenie Nr 6/90 Śląski 7, ok. 200 m od przystanku (Tilia cordata) Wojewody Jeleniogórskiego PKS, w południowej części o obw. 450 cm z dnia 21 lutego 1990 r. wsi. Dz.Urz. Woj. Jel. Nr 1, poz. 17) 24. Lwówek Skała, w zabytkowym parku Platan klonolistny 1 Rozporządzenie Nr 18/93 Śląski pałacowym, w centralnej (Platanus acerifolia) Wojewody Jeleniogórskiego części (na obrzeżu polany). o obw . 460 cm z dnia 3 kwietnia 1993 r. (Dz. Urz. Woj. Jel. Nr 13, poz. 84 z dnia 19 kwietnia 1993 r.) 25. Lwówek Skała, w zabytkowym parku Tulipanowiec 1 Rozporządzenie Nr 4/91 Śląski pałacowym, w centralnej amerykański Wojewody Jeleniogórskiego części (na obrzeżu polany). (Liriodendron tulipifera) z dnia 10 maja 1991 r. (Dz. o obw. 400 cm Urz. Woj. Jel. Nr 20 poz. 149 z dnia 15 maja 1991 r.) 26. Lwówek Żerkowice, nieczynny Odsłonka geologiczna – 1 Zarządzenie Nr 31/88 Śląski kamieniołom bazaltu, działka komin wulkaniczny Wojewody Jeleniogórskiego nr 61, własność Skarbu nieczynny kamieniołom z dnia 22 czerwca 1988 r. Państwa bazaltu (Dz. Urz. Woj. Jel. Nr 11 poz. 95) 27. Lwówek Żerkowice, działka nr 52/2, na Ostaniec piaskowcowy 1 Zarządzenie Nr 31/88 Śląski skraju lasu, po lewej stronie „Skała z medalionem” Wojewody Jeleniogórskiego szosy do Gaszowa. z dnia 22 czerwca 1988 r. (Dz. Urz. Woj. Jel. Nr 11 poz. 95) 28. Lwówek Płakowice, oddz. Lasu 262a, Jaskinia 1 Rozporządzenie r 2/92 Śląski Nadleśnictwo Lwówek Śl. „Zimna Dziura” Wojewody Jeleniogórskiego (inne) z dnia 24 marca 1992 r. (Dz. Urz. Woj. Jel. Nr 8, poz. 69 z dnia 6 kwietnia 1992 r.) 29. Lwówek Płuczki Dolne, dz. nr 383/12, Zespół jaskiń: 1 Rozporządzenie Nr 2/92 Śląski po prawej stronie szosy do „Czerwona”, Wojewody Jeleniogórskiego Gryfowa Śl. W nieczynnym „Lisia” i z dnia 24 marca 1992 r. (Dz. kamieniołomie wapienia. „Górna” Urz. Woj. Jel. Nr 8, poz. 69 (inne) z dnia 6 kwietnia 1992 r.) 30. Lwówek Lwówek Śląski, niedaleko Grupa drzew 2 Rozporządzenie Nr 24 Śląski skrzyżowania ulic: Miłorząb dwuklapowy m. Wojewody Dolnośląskiego Sienkiewicza z Al. Wojska japoński z dnia 17 września 2004 r. Polskiego, naprzeciw Kaplicy (Gingko biloba) (Dz. Urz. Woj.. Dol. Nr 185 Cmentarnej, dz. nr 290, o obw. 240 i 265 c m poz. 2983) będąca w zarządzie miasta Lwówek Śl. Organ powołujący: Gmina 31. Mirsk Wzdłuż drogi leśnej z Mirska Dąb czerwony 76 Uchwała Nr XXIII/174/04 RM do Rębiszowa, na terenie (Quercus robur) z dnia 24 września 2004 r. działek 1484/5 i 1485/10 – grupa drzew o obw. 128323 cm 32. Mirsk Kamień, działka nr 104/1, Dąb szypułkowy 1 Uchwała Rady Miejskiej własność Tadeusz Gryszan (Quercus robur) Gminy Mirsk o obw. pierśnicy 618 cm, Nr XXXVIII/270/05 z dnia 16 wys. 22 m grudnia 2005 r. 33. Mirsk Kamień, działka nr 93, Dąb szypułkowy 1 Uchwała Rady Miejskiej własność Agencji (Quercus robur) Gminy Mirsk Nieruchomości Rolnej o obw. pierśnicy 334cm, Nr XXXVIII/270/05 z dnia 16 wys. 24 m grudnia 2005 r. 34. Mirsk Mirsk, Al.. Wojska Polskiego Miłorząb japoński 1 Uchwała Rady Miejskiej 3, działka nr 411/10, obręb (Gingko biloba) Gminy Mirsk Mirsk II, współwłasność o obw. pierśnicy 260 cm, Nr XXXVIII/270/05 z dnia 16 Gminy Mirsk i Eweliny oraz wys. 24 m grudnia 2005 r.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Marka Gólka

35. Mirsk Brzeziniec 30, działka nr 48, Dąb szypułkowy 1 Uchwała Rady Miejskiej własność Pana Krzysztofa (Quercus robur) Gminy Mirsk Supla o obw. pierśnicy 452cm, Nr XXXVII/263/05 z dnia 24 wys. 22 m listopada 2005 r. 36. Mirsk Karłowiec, działka nr 24/4, Dąb szypułkowy 1 Uchwała Rady Miejskiej własność Pana Jerzego (Quercus robur) Gminy Mirsk Graniczko, przy drodze Mirsk o obw. pierśnicy 512cm, Nr XXXVII/263/05 z dnia 24 Gryfów Śl. wys. 24 m listopada 2005 r. 37. Mirsk Mirsk, działka nr 136, obręb Dąb szypułkowy 1 Uchwała Rady Miejskiej Mirsk II, droga wojewódzka (Quercus robur) Gminy Mirsk o obw. pierśnicy 390 cm, Nr XXXVII/263/05 z dnia 24 wys. 20 m listopada 2005 r.

Obszary NATURA 2000 Obszar Natura 2000 to nowa forma ochrony przyrody (obok istniejących parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, czy innych) wprowadzana w naszym kraju od czasu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Za obszary Natura 2000 uznaje się tereny najważniejsze dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych Europy. Na terenie Powiatu Lwóweckiego zlokalizowane są projektowane Specjalne Obszary Ochrony siedlisk Natura 2000 „ Panieńskie Skały (PLH020009)”, „Ostoja nad Bobrem (PLH020054)”, „Torfowiska Gór Izerskich (PLH020047)” oraz proponowane Specjalne Obszary Ochrony siedlisk Natura 2000 „ Góra Wapienna (PLH020095)”, „Żerkowice – Skała (PLH020077)”, „Łąki Gór i Pogórza Izerskiego (PLH020102)” zgodnie z zapisem art. 33 ust 1 ustawy o ochronie przyrody. Ponadto na obszarze powiatu istnieje potencjalny Obszar Specjalnej Ochrony ptaków Natura 2000 „Góry Izerskie” (PLB020009)” również na podstawie ww. ustawy.

Panieńskie Skały PLH020009

POWIERZCHNIA: 11,5 ha Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG

Nazwa siedliska % pokrycia Ściany skalne i urwiska krzemianowe ze zbiorowiskami z Androsacion vandelii 40.00 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (GalioCarpinetum, TilioCarpinetum) 60.00

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA OBSZARU Klasy siedlisk % pokrycia Siedliska rolnicze (ogólnie) 100%

OPIS OBSZARU Obszar obejmuje ciąg skał piaskowcowych pochodzących z turonu, wypreparowanych ponad doliną Bobru po stronie zachodniej, wznoszących się ok. 50 m nad dno doliny. Teren leży w obrębie miejscowości Lwówek Śląski i porośnięty jest lasem mieszanym o pewnych cechach zespołu grądowego, lecz nieco zdegenerowanym.

WARTOŚĆ PRZYRODNICZA I ZNACZENIE Jedno z dwóch istniejących w Polsce, odnalezionych po raz pierwszy w 2002 roku, stanowisk paproci Trichomanes speciosum. W obszarze zidentyfikowano teŜ dwa rodzaje siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG.

ZAGROŻENIA Wandalizm. 59

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

STATUS OCHRONNY Obszar nie jest chroniony.

STRUKTURA WŁASNOŚCI Skarb Państwa.

Rysunek 8. Mapa obszaru Natura2000 Panieńskie Skały.

Źródło: natura2000.gdos.gov.pl

Ostoja nad Bobrem PLH020054

POWIĄZANIA Z INNYMI OBSZARAMI NATURA 2000: powiązany z obszarem PLH020042

POWIERZCHNIA: 15 373,0 ha

Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG Nazwa siedliska % pokrycia Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków 0,02 Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników Ranunculion fluitantis 1,00 Murawy kserotermiczne (FestucoBrometea) priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków 0,67 Górskie i niŜowe murawy bliźniczkowe (Nardion płaty bogate florystycznie) 0,09 Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) 0,01 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) 0,50 NiŜowe i górskie świeŜe łąki uŜytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 16,47 Ściany skalne i urwiska krzemianowe ze zbiorowiskami z Androsacion vandelii 0,05 Kwaśne buczyny (LuzuloFagenion) 0,82 Żyzne buczyny (Dentario glandulosaeFagenion, Galio odoratiFagenion) 0,06 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (GalioCarpinetum, TilioCarpinetum) 0,89 Jaworzyny i lasy klonowolipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllisAcerion pseudoplatani) 0,13 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albofragilis, Populetum albae, Alnenion 0,50

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA OBSZARU Klasy siedlisk % pokrycia Lasy iglaste 7% 60

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Lasy liściaste 9% Lasy mieszane 34% Siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie) 3% Siedliska rolnicze (ogólnie) 46% Wody śródlądowe (stojące i płynące) 1%

OPIS OBSZARU Przełomowa dolina rzeki Bóbr stanowiąca granicę pomiędzy Pogórzem Kaczawskim a Izerskim na odcinku od Siedlęcina (4 km na północ od Jeleniej Góry) po Wleń. Obszar obejmuje koryto Bobru wraz z otaczającymi je wzgórzami o silnie zróżnicowanej budowie geologicznej, w skład której wchodzą m.in. bazalty, wapienie i piaskowce. Liczne doliny bocznych dopływów tworzą głębokie jary będące siedliskiem rzadkich gatunków roślin i zwierząt. W pokryciu terenu dominują lasy oraz łąki i pastwiska. Pozostała część obszaru jest zajęta przez pola uprawne i zabudowania.

WARTOŚĆ PRZYRODNICZA I ZNACZENIE Na terenie obszaru występuje 13 rodzajów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, a wśród nich doskonale zachowane płaty naturalnych lasów liściastych. Jest to trzecie co do wielkości, po Pogórzu Kaczawskim i Przełomie Pełcznicy, skupisko płatów priorytetowego siedliska grądu zboczowego AceriTilietum. Do doskonale zachowanych naleŜą bardzo bogate w gatunki wilgotne murawy bliźniczkowe koło Wojciechowa, zaś na łąkach i bogatych w storczyki murawach kserotermicznych koło Radomic między Wleniem a Wojciechowem, notowano znaczące dla regionu sudeckiego populacje Maculinea nausithous, Maculinea telejus oraz Lycaena dispar. Ważnym siedliskiem jest także koryto Bobru w których występują cztery gatunki ryb z Załącznika II Dyrektywy. Obszar cenny także z uwagi na występowanie roślin i zwierząt związanych z podłożem bazaltowym. Siedliska te zajmują niewielkie, rozproszone powierzchnie na całym obszarze. Ogółem odnotowano tu 11 gatunków zwierząt z załącznika II Dyrektywy.

ZAGROŻENIA Zanieczyszczenia powietrza i wód powierzchniowych, nielegalne wysypiska śmieci, wypalanie wiosenne traw, intensyfikacja gospodarki leśnej i rolnictwa, regulacja Bobru, melioracje odwadniające.

STATUS OCHRONNY Obszar w większości położony jest na terenie Parku Krajobrazowego Doliny Bobru (12 292 ha, 1989) z rezerwatem przyrody Góra Zamkowa (21 ha, 1994).

STRUKTURA WŁASNOŚCI Lasy, zbiornik Pilchowicki i dolina Bobru są własnością skarbu Państwa, natomiast obszary nieleśne we własności prywatnej. Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych we Wrocławiu, 50 559 Wrocław, ul. Puszczykowska 10, Oddział w Jeleniej Górze, 58570 Jelenia Góra, ul. Kamieniogórska 2. Lasy w zarządzie RDLP we Wrocławiu, 50357 Wrocław, ul. Grunwaldzka 90; Nadleśnictwo Lwówek Śląski, 59600 Lwówek Śląski, ul. Obrońców Pokoju 2. RZGW we Wrocławiu, ul. Norwida 34 Wrocław.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Rysunek 9. Mapy obszaru Natura 2000 Ostoja nad Bobrem

Źródło: natura2000.gdos.gov.pl

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Źródło: natura2000.gdos.gov.pl

Torfowiska Gór Izerskich PLH020047

Powierzchnia: 1424.1 ha

Opis : Położony w Górach Izerskich obszar obejmuje największy w naszym kraju kompleks torfowisk wysokich i przejściowych. Jest to największa w Polsce koncentracja torfowisk górskich różnych typów. Ogółem odnotowano tutaj występowanie sześciu siedlisk wymienionych w załączniku I Dyrektywy Siedliskowej, zajmujących prawie dziewięćdziesiąt procent omawianego terenu, w tym większość z nich została oceniona jako doskonale zachowane. Najcenniejszymi elementami ostoi 63

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 są bory bagienne oraz torfowiska wysokie pokryte sosną. Wysoką wartość przyrodniczą stanowi również naturalny charakter rzeki Izery (unikat w Sudetach). Ponadto występuje tutaj gatunek ptaka (głuszec) wymienionego w załączniku I Dyrektywy Ptasiej (jednak jest to mało znacząca populacja w skali kraju). Na terenie ostoi utworzone zostały dwa rezerwaty: „Torfowiska Doliny Izery” utworzony w 2000 r. o powierzchni 485 ha (mający na celu ochronę największego kompleksu torfowisk w Dolinie Izery) oraz „Torfowisko Izerskie” o powierzchni 45 ha utworzone w 1969 r. Ostoja położona jest zaledwie kilka kilometrów od Świeradowa Zdroju. Dla turystów przygotowano kilka szlaków turystycznych przebiegających przez teren ostoi. Południowowschodnią granicą rezerwatu „Torfowisko Izerskie” wiedzie szlak żółty ze schroniska "Na Stogu Izerskim" (przez Łącznik) do Rozdroża Izerskiego (przez Rozdroże pod Kopą). Przez południowowschodni teren rezerwatu biegnie szlak czerwony ze schroniska "Chatka Górzystów" do Przełęczy Szklarskiej (przez Orle), oraz szlak niebieski z Polany Izerskiej do Rozdroża pod Cichą Równiną. Obszar Torfowiska Izerskiego wraz z otoczeniem i częścią po czeskiej stronie stanowi najcenniejszy przyrodniczo zespół całych Gór Izerskich. Tu swój początek ma również ciągnący się przez całe Sudety Główny Szlak Sudecki im. Orłowicza. Ponadto wychodzą stąd trasy w stronę: Szklarskiej Poręby i Karkonoszy; Karłowa i Gór Stołowych. Turyści preferujący krótkie górskie wypady, z przyjemnością wybiorą się trasami spacerowymi, w stronę górujących nad Świeradowem Stogu Izerskiego lub Sępiej Góry, na której według legend znajdować się miała pogańska świątynia. Ciekawymi miejscami turystycznymi, w których notabene również znajdować się miały pogańskie świątynie, są Babia Przełęcz, zwana inaczej Polaną Czarownic oraz (znajdujące się bliżej wsi Kopaniec) Ciemny Wądół i Sowi Kamień na zachodnim zboczu Ciemniaka.

Zagrożenia : Potencjalna intensyfikacja zagospodarowania turystycznego (narciarstwo masowe) w regionie Polany Jakuszyckiej może wpłynąć negatywnie na przetrwanie ostoi. Poza tym, jakiekolwiek próby osuszania torfowisk mogą okazać się katastrofalne w skutkach. Zagrożeniem jest również zanieczyszczenie powietrza powodujące zamieranie lasów.

Siedliska zarośla kosodrzewiny (Pinetum mugo), górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (PolygonoTrisetion), torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe), torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji, torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z ScheuchzerioCaricetea), bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosiBetuletum pubescentis, Vaccinio uliginosiPinetum, Pino mugoSphagnetum, Sphagno girgensohniiPiceetum i brzozowososnowe bagienne lasy borealne)*, górskie bory świerkowe (Piceion abietis część zbiorowiska górskie),

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Rysunek 10. Mapa obszaru Natura 2000 Torfowiska Gór Izerskich.

Źródło: natura2000.gdos.gov.pl

Góra Wapienna PLH020095

POWIERZCHNIA: 110,9 ha

Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I

Nazwa siedliska % pokrycia Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (dotyczy płatów stosunkowo bogatych florystycznie) 3,00 Niżowe i górskie łąki użytkowane ekstensywnie 5,00 Kwaśne buczyny 10,00 Żyzne buczyny 40,00 Jaworzyny na stokach i zboczach 2,00 Lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe 5,00

OPIS OBSZARU Góra Wapienna jest kilkuwierzchołkowym szczytem o wysokości 507m n.p.m. w południowo zachodniej części Małego Grzbietu. Wznosi się pomiędzy Siedlęcinem a Płoszczynką. Jej zbocza opadają do pradoliny Bobru, którą obecnie płynie Szumiąca. Wapienna jest zbudowana ze staropaleozoicznych zieleńców i ryolitów oraz kambryjskich łupków kwarcowosercytowo chlorytowych z grafitem, pomiędzy którymi ciągnie się soczewa kambryjskich marmurów kalcytowych i dolomitycznych. Na Górze Wapiennej znajdują się ruiny wapienników z XVIII i XIX wieku, które służyły do wypalania wapieni wydobywanych w pobliskich kamieniołomach. Wyrobiska mają kilka poziomów wydobywczych z urwistymi ścianami skalnymi, wąwozami i skałkami. Na dnie występują niewielkie okresowe stawy. W pokryciu terenu zdecydowanie dominują lasy, resztę stanowią łąki i pastwiska oraz tereny rolnicze. Obszar wymaga dodatkowych badań.

WARTOŚĆ PRZYRODNICZA I ZNACZENIE Na terenie obszaru znajduje się 6 siedlisk przyrodniczych z Załącznika I dyrektywy Siedliskowej. Wśród nich kluczowe dla tego terenu są bardzo dobrze zachowane płaty kwaśnej i żyznej buczyny, stanowiące większość kompleksu leśnego oraz występujący u stóp góry płat murawy bliźniczkowej. Siedliska te (szczególnie las bukowy) są o tyle istotne, że w sąsiedniej „Ostoi nad Bobrem” zajmują niewielką powierzchnię, natomiast na Górze Wapiennej zdecydowanie dominują nad pozostałymi. Ponadto na obszarze tym można spotkać wiele gatunków roślin objętych ścisłą ochroną, a także dwa gatunki grzybów wodnichę złocistą Hygrophorus chrysodon 65

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 i goździeńczyka pomarszczonego Clavulina rugowa, które mają na Górze Wapiennej jedyne stanowiska (w obrębie gminy Jeżów Sudecki) oraz znajdują się na “Czerwonej liście grzybów zagrożonych i wymierających w Polsce”.

ZAGROŻENIA Wypalanie wiosenne traw, intensyfikacja gospodarki leśnej i rolnictwa.

STATUS OCHRONNY Obszar w całości leży w otulinie Parku Krajobrazowego Doliny Bobru (12 295ha; 1989).

STRUKTURA WŁASNOŚCI Lasy, są własnością skarbu Państwa, obszary nieleśne we własności prywatnej. Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych we Wrocławiu, 50559 Wrocław, ul. Puszczykowska 10, Oddział w Jeleniej Górze, 58570 Jelenia Góra, ul. Kamieniogórska 2; Lasy w zarządzie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu, 50357 Wrocław, ul. Grunwaldzka 90; Nadleśnictwo Lwówek Śląski, 59600 Lwówek Śląski, ul. Obrońców Pokoju 2.

Rysunek 11. Mapa obszaru Natura 2000 Ostoja Bobru.

Źródło: natura2000.gdos.gov.pl

Żerkowice – Skała PLH020077

POWIERZCHNIA: 85,9 ha

Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I

Nazwa siedliska % pokrycia starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne 0,10 górskie i niżowe ziołorośla nadrzeczne i okrajkowe 0,10 niżowe i górskie łąki użytkowane ekstensywnie 10,00 ściany skalne i urwiska krzemianowe porośnięte roślinnością 3,00 grąd środkowoeuropejski 50,00 łęgowe lasy dębowowiązowojesionowe 5,00

OPIS OBSZARU Krawędź piaskowcowej kwesty z licznymi skałami i wychodniami skalnymi o charakterze ostańcowym, otoczone dobrze zachowanymi lasami liściastymi w typie grądów, a w dolinie Bobru łęgów wiązowojesionowych. Skały te stanowią jedne z najdalej na północ wysuniętych odsłonięć 66

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 skalnych piaskowców kredowych związanych z Masywem Czeskim. W otoczeniu obszaru występują pola i zabudowania wsi Skała oraz Żerkowice, natomiast na północ od niego prowadzą intensywne wydobycie dwa duże kamieniołomy piaskowca. WARTOŚĆ PRZYRODNICZA I ZNACZENIE Jedna z niewielu dobrze zachowanych wysp leśnych na terenie Pogórza Izerskiego, z wieloma skałami i ostańcami skalnymi. Obszar szczególnie istotny, gdyż znajduje się w zasięgu referencyjnym Trichomanes speciosum, dla którego występują tutaj doskonałe siedliska (głębokie szczeliny skalne w otoczeniu lasu liściastego), identyczne jak w przypadku znanych stanowisk koło Lwówka Śląskiego i Złotoryi. Mimo poszukiwań gatunku do tej pory nie odnaleziono, jednak jego występowanie jest tutaj bardzo prawdopodobne i będzie on przedmiotem dalszych poszukiwań.

ZAGROŻENIA Wycinka lasów w otoczeniu skał, szczególnie na gruntach prywatnych w dawnym parku przypałacowym w Skale. Niekontrolowana penetracja skał, palenie ognisk. Kamieniołomy.

STATUS OCHRONNY Nie chronione.

STRUKTURA WŁASNOŚCI Lasy Państwowe, grunty prywatne

Rysunek 12. Mapa obszaru Natura 2000 Żerkowice Skała

Źródło: natura2000.gdos.gov.pl

Łąki Gór i Pogórza Izerskiego PLH020102

POWIERZCHNIA: 4 395,2 ha

Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I Nazwa siedliska % pokrycia górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (dotyczy płatów stosunkowo bogatych florystycznie) 3,00 zmiennowilgotne łąki trzęślicowe 2,00 niżowe i górskie łąki użytkowane ekstensywnie 15,00 górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie 30,00 torfowiska przejściowe i trzęsawiska 1,00 piargi i gołoborza krzemianowe wyżyn i niższych pięter górskich 0,01 lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe 2,00

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

OPIS OBSZARU Obszar obejmuje fragment podnóża Gór Izerskich (Kamienickiego Grzbietu) oraz Pogórza Izerskiego najbardziej na zachód wysuniętej polskiej części Sudetów. Najważniejszym komponentem krajobrazowym i funkcjonalnym obszaru są obszary półnaturalne: łąki oraz murawy, mniejsze znaczenie mają lasy (zachowane głównie wzdłuż cieków oraz jako laski i zadrzewienia śródpolne). Obszar obejmuje również rozdzielającą dwa kompleksy łąk górę Tłoczyna, na której jest niewielkie granitognejsowe gołoborze.

WARTOŚĆ PRZYRODNICZA I ZNACZENIE Najcenniejszymi elementami są łąki z wszewłogą górską, należące do górskich łąk konietlicowych, oraz górskie formy świeżych łąk niżowych użytkowanych ekstensywnie, i w mniejszym stopniu muraw bliżniczkowych. Ponadto występują tu mocno przekształcone (osuszane) łąki wilgotne ze związku Molinion i Calthion. Jest to praktycznie jedyny w miarę zwarty obszar występowania atlantyckiego gatunku, wszewłogi górskiej Meum athamanticum, oraz tworzonego przez nią zespołu roślinnego MeoFestucetum, w Polsce znanego tylko z Sudetów Zachodnich. Są to również zachowane siedliska bytowania welu cennych gatunków zwierząt, w tym priorytetowej pachnicy dębowej (por. wyżej). Na górze Tłoczyna znajduje się niewielkie, ale doskonale wykształcone gołoborze granitognejsowe o powierzchni ok. 0,5 ha (25x200m), kamienie porasta cenna flora porostów, jest tu też stanowisko widłaka wrońca.

ZAGROŻENIA Do najważniejszych zagrożeń należy osuszanie terenu siecią głębokich rowów odwadniających (na terenie Pogórza), zaniechanie koszenia i wypasu na łąkach, istnienie czynnych kamieniołomów i starania o nowe koncesje na wydobycie surowców skalnych. Ponadto teren zagrożony jest potencjalną zabudową (rozproszoną) orz zmianą sposobu gospodarowania (zamiana na grunty orne).

STATUS OCHRONNY Obszar nie jest chroniony prawnie.

STRUKTURA WŁASNOŚCI Większość (ok. 80 %?) stanowią grunty prywatne, ponadto własność Skarbu Państwa (w administracji RDLP Wrocław) oraz grunty gmin: wiejskiej Mirsk oraz Stara Kamienica.

Rysunek 13. Mapa obszaru Natura 2000 Łąki Gór i Pogórza Izerskiego cz. 1.

Źródło: natura2000.gdos.gov.pl

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Rysunek 14. Mapa obszaru Natura 2000 Łąki Gór i Pogórza Izerskiego cz. 2.

Źródło: natura2000.gdos.gov.pl

Góry Izerskie PLB020009

POWIERZCHNIA: 20 697,683 ha

Typy SIEDLISK wymienione w Załączniku I Nazwa siedliska % pokrycia Lasy ogółem 72% Grunty orne 15% Łąki, pastwiska 12 % Zbiorniki wodne 0,5% Obszary zabudowane 0,5%

OPIS OBSZARU Położona w Sudetach Zachodnich ostoja obejmuje polską część Gór Izerskich oraz fragment Pogórza Izerskiego. Południowozachodnia granica obszaru pokrywa się z przebiegiem polsko czeskiej granicy państwowej. Od południowegowschodu Góry Izerskie sąsiadują z Karkonoszami. Główną część ostoi tworzą dwa grzbiety: Wysoki Grzbiet (z jego kulminacją Wysoką Kopą 1 126 m n.p.m. – najwyższe wzniesienie Gór Izerskich) oraz Grzbiet Kamienicki. Geologicznie Góry Izerskie należą do jednostki zwanej blokiem karkonoskoizerskim. Północną część tworzy masyw zbudowany ze starych przeobrażonych skał, otaczających młodsze granity karkonoskie. Skały metamorficzne polskiej części gór to głównie gnejsy, granitoidy i łupki łyszczykowe. Geomorfologicznie na większości obszaru występuje stara powierzchnia zrównania. Cechuje ją łagodna rzeźba, wraz z bardzo wilgotnym klimatem. Obszar obejmuje piętro pogórza, piętro regla dolnego oraz górnoreglową część, obniżającą swój dolny zasięg do około 800 m n.p.m. Obniżenie zasięgu regla górnego jest związane z oziębiającym wpływem rozległych kotlin górskich (np. Hala Izerska). Kotliny te cechują się "kontynentalizmem" klimatu wynikającym z położenia na znacznej wysokości i powstawaniem w nich zimowych i letnich zmrozowisk. Najcenniejszymi ekosystemami w górskiej części ostoi są torfowiska wysokie i przejściowe, torfowiska zdolne do regeneracji oraz bory na torfie, zaś w obrębie pogórza największą wartość przyrodniczą przedstawiają zbiorowiska łąkowe. Torfowiska w Górach Izerskich cechują się bardzo obfitymi opadami, porównywalnymi z najwyższymi partami Karkonoszy. Stopień zatorfienia piętra regla górnego sięgał 40 %, co jest wartością porównywalną z danymi podawanymi z Finlandii. Niestety, z racji prowadzenia intensywnej gospodarki leśnej oraz melioracji wodnych w tym rejonie, już od poł. XIX w.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 powierzchnia naturalnych siedlisk uległa znacznym przekształceniom. Obecnie lasy są tu mocno zdegradowane zarówno w wyniku niewłaściwej gospodarki leśnej, jak i zanieczyszczeń powietrza.

WARTOŚĆ PRZYRODNICZA I ZNACZENIE Na obszarze Gór Izerskich i fragmencie Pogórza Izerskiego współcześnie stwierdzono gniazdowanie co najmniej 18 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej między innymi cietrzew, sóweczka i włochatka, dla których Góry Izerskie stanowią jeden z najważniejszych w kraju obszarów lęgowych. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1 % populacji krajowej (C6) następujących gatunków Ptaków: cietrzew, sóweczka, włochatka, dzięcioł zielonosiwy. Gatunki ujęte w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (PCK):bielik, cietrzew, puchacz, sóweczka, włochatka, czeczotka, Stwierdzono tu prawdopodobnie najwyższe stanowiska w Polsce i w Europie Środkowej bielika, żurawia oraz najwyższe stanowisko w Polsce sieweczki rzecznej. Na uwagę zasługuje także tutejsza, bardzo liczna, populacja świergotka łąkowego. Góry Izerskie obok Karkonoszy stanowią najważniejszą górską ostoję cietrzewia w naszym kraju i równocześnie jedną z najważniejszych ostoi w Polsce. Po stronie czeskiej wyznaczono ostoję ptasią (kierując się potrzebami ochrony cietrzewia i włochatki) na pow. 11 674ha. Ponadto Lesy CR wyznaczyły obszar specjalnej ochrony cietrzewia na pow. 22 115 ha. Po polskiej stronie od roku 2000 funkcjonuje system stref ochronnych. Na obszarze ostoi zarejestrowano 17 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. W dolinie Izery i lokalnie na wierzchowinach wykształciły się dobrze zachowane, największe w Polsce kompleksy torfowisk górskich. Charakterystycznymi dla najwyżej położonych obszarów ostoi siedliskami są również bory bagienne i górskie bory świerkowe. W niższych położeniach występują kwaśne buczyny, górskie łąki konietlicowe, górskie łąki świeże użytkowane ekstensywnie i wilgotne łąki trzęślicowe. Stwierdzono tu 5 gatunków figurujących w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin: sosnę drzewokosą, brzozę karłowatą, wełnianeczkę alpejską, wełnianeczkę darniową oraz turzycę bagienną. Współcześnie w ostoi zidentyfikowano 11 gatunków ssaków ujętych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, spośród których należy wymienić m.in. mopka, nocka Bechsteina, wydrę, rysia oraz wilka. Na obszarze ostoi występuje co najmniej 5 gatunków owadów z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, a są to: trzepla zielona, przeplatka aurinia, czerwończyk nieparek, modraszek telejus i modraszek nausitous. Na terenie ostoi stwierdzono szklarnika alpejskiego oraz ryjówkę alpejską, gatunki zagrożone w skali kraju.

ZAGROŻENIA Kluczowe zagrożenie w ostoi Negatywny wpływ masowej turystyki – płoszenie, penetrowanie, wydeptywanie i niszczenie siedlisk zwłaszcza przy szlakach i obiektach turystycznych. Rozbudowa infrastruktury turystycznej (nartostrady, wyciągi, trasy narciarstwa biegowego i rowerowe, szlaki turystyczne). Inne ważne zagrożenia w ostoi Osuszanie, odwadnianie siedlisk – budowa sieci melioracji przy drogach, regulacje cieków i udrażnianie starych rowów melioracyjnych, pozostawianie niezabudowanych szlaków zrywkowych. Niewłaściwa gospodarka leśna – uproduktywnienie siedlisk (zwłaszcza podmokłych), zwiększanie etatów cięć, obniżanie wieku rębnego drzew, wycinka starodrzewu, wprowadzanie obcych geograficznie gatunków drzew. Zarastanie biotopów cietrzewia – wynikające z naturalnej sukcesji drzew lub z ekspansji modrzewia na powierzchniach otwartych powstałych w wyniku klęski ekologicznej. Przekształcenia użytków zielonych pod zabudowę na Pogórzu Izerskim rozbudowa miejscowości poza terenem zwartej zabudowy. Gospodarka rolna na łąkach Pogórza Izerskiego – zaniechanie dotychczasowego użytkowania rolnego, nadmierny wypas, przekształcanie użytków zielonych w grunty orne, niedostosowane do biologii ptaków terminy prowadzenia zabiegów, wypalanie roślinności, zalesianie łąk i pastwisk.

STATUS OCHRONNY Ochroną rezerwatową w ostoi objęta jest część kompleksu torfowisk górskich w Dolinie Izery: rezerwat "Torfowiska doliny Izery" o powierzchni 529,23 ha, powstały w 2007 r. z dwóch mniejszych rezerwatów: Torfowisko Izerskie (44,50 ha, 1969 r.) i Torfowiska Doliny Izery (484,73 ha, 2000 r.). Kolejny rezerwat to „Krokusy” w Górzyńcu powstały w 1962 r. dla ochrony stanowiska szafranu Crocus vernus Wulf. Pozostała część obszaru nie jest chroniona.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

STRUKTURA WŁASNOŚCI Ostoja położona jest głównie na obszarze skarbu państwa w administracji RDLP Wrocław: Nadleśnictwo Świeradów oraz Nadleśnictwo Szklarska Poręba. Częściowo własność prywatna.

Rysunek 15. Mapa obszaru Natura 2000 Góry Izerskie.

Źródło: natura2000.gdos.gov.pl

Powierzchnia obszarów chronionych na terenie Powiatu Lwóweckiego wynosi 8864,6 ha (wg. www.stat.gov.pl stan na rok 2008) co stanowi ok. 12,5 % powierzchni powiatu, jest to wartość 71

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 mniejsza od średniej wartości dla powiatów województwa dolnośląskiego wynoszącej 18 %. Porównanie z wartościami dla pozostałymi powiatami województwa dolnośląskiego przedstawia tabela:

Tabela 16. Udział procentowy powierzchni obszarów chronionych w powiatach województwa dolnośląskiego. Powierzchnia obszarów Lp. Powiat chronionych [%] 1. Górowski 71 2. Milicki 67,8 3. Kłodzki 37,7 4. Wałbrzyski 32,7 5. Polkowicki 28,3

6. Jaworski 26,2

7. Jeleniogórski 25,1

8. Trzebnicki 20,7

9. Dzierżoniowski 19 10. Kamiennogórski 16 11. Ząbkowicki 15,8 12. Lwówecki 12,5 13. Legnicki 12,1 14. Wołowski 11,8 15. Wrocławski 10,9 16. Oleśnicki 10,4 17. Bolesławiecki 9,2 18. Złotoryjski 7,1 19. Świdnicki 6,6 20. Głogowski 2,8 21. Strzeliński 2,4 22. Lubiński 2,1 23. Lubański 1,7 24. Średzki 0,7 25. Zgorzelecki Bliski 0(46,9ha) 26. Oławski Bliski 0(25,4ha)

Udział powierzchni obszarów chronionych w poszczególnych gminach Powiatu Lwóweckiego przedstawia tabela poniżej (wg. www.stat.gov.pl stan na rok 2008):

Tabela 17. Udział powierzchni obszarów chronionych w gminach Powiatu Lwóweckiego. Powierzchni a obszarów Lp. Gmina chronionych [%] 1. Wleń 58,5 2. Lubomierz 10,5 3. Lwówek Śląski 7,6 4. Mirsk 3,0 5. Gryfów Śląski 1,4

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

8.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Zachowanie bogatej różnorodności biologicznej

Kierunki działań:

Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych:

Zadania własne o koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych w istniejących Powiat Lwówecki, kompleksach leśnych Nadleśnictwo, Gminy Ochrona różnorodności biologicznej Nadleśnictwo, Powiat Lwówecki, Gminy Ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewłaściwym sposobem Nadleśnictwo, Powiat użytkowania Lwówecki, Gminy Ochrona starych i nowych pomników przyrody Gminy, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska

Ochrona fauny i flory:

Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Nadleśnictwa, Osoby fizyczne i Zachowanie istniejących zbiorników wodnych prawne, Organizacje pozarządowe, Gminy, Powiat Lwówecki Powiat Lwówecki, Stały nadzór nad rozwojem uciążliwego przemysłu Gminy

Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego:

Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Organizacje Wzmocnienie roli rekreacyjnej zieleni pozarządowe, Gminy, Powiat Lwówecki Nadleśnictwo, Rozwój sieci szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych na terenach Organizacje interesujących przyrodniczo pozarządowe, Gminy, Powiat Lwówecki Gminy, Powiat Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami Lwówecki Gminy, Powiat Utrzymanie i urządzenie zieleni Lwówecki Gminy, Powiat Zakup drzewek i środków ochrony Lwówecki Promocja Euroregionu Nysa Powiat Lwówecki/Makroregion Frydlantski Powiat Lwówecki Kolejka Retro na Dzień Dziecka 2010 Powiat Lwówecki Opracowanie uproszczonego planu urządzania lasu Powiat Lwówecki

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

ZSOiZ Lubomierz: Utworzenie Centrum Edukacji i Integracji Młodzieży Powiat Lwówecki Europejskiej w rewitalizowanym opactwie pobenedyktyńskim Budowa ścieżki pieszo rowerowej Gmina Lwówek Śląski do Płóczek Dolnych wzdłuż potoku Płuczka Przywrócenie historycznego wyglądu Gmina Lwówek Śląski fasadom w rynku miejskim Remont ratusza Gmina Lwówek Śląski Rewitalizacja murów obronnych wraz z ich podświetleniem oraz Gmina Lwówek Śląski rewitalizacja plant miejskich /projekt nowych nasadzeń i jego realizacja/ Remonty pozostałych zabytków – baszty łupinowe, kamieniczki, fosa Gmina Lwówek Śląski miejska itd.kaplica, fontanny Konserwacja i odbudowa ruin Zamku ""Lenno" Gmina Wleń Renowacja zabytków architektury Subregionu NysaKwisaBóbr remont wieży i dachu Gmina Lubomierz Ratusza oraz figur kamiennych św. Jana Nepomucena i św. Maternusa w Lubomierzu Przebudowa wieży ciśnień na wieżę widokową w Mirsku w ramach projektu partnerskiego "ZOBACZYĆ KRAJOBRAZ DOTKNĄĆ Gmina Mirsk PRZESZŁOŚĆ wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa przeszłości na terenie Subregionu Karkonosze i Góry Izerskie" Rekultywacja obszarów zdegradowanych działalnością górniczą na terenie Gminy Mirsk oraz utworzenie "Ścieżki turystycznej śladami Gmina Mirsk dawnego górnictwa kruszców" Remont ratusza i otoczenia Gmina Mirsk

8.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Stan wyjściowy – lasy:

Lasy spełniają istotną rolę w odniesieniu do hydrosfery i atmosfery. Oprócz tego posiadają funkcje produkcyjne i społeczne oraz rekreacyjne. W Powiecie Lwóweckim lasy zajmują ok. 33,3 %. Wskaźnik lesistości powiatu jest stosunkowo wysoki, wyższy od przeciętnej lesistości dla województwa (29,5%) i kraju (27,5%).

Lasy państwowe powiatu administrowane są przez trzy Nadleśnictwa: Nadl. Lwówek Śląski, Nadl. Świeradów Zdrój oraz Nadl. Szklarska Poręba. Największy obszar znajduje się w granicach Nadleśnictwa Lwówek Śląski. Kolejną powierzchnię zajmuje Nadleśnictwo Świeradów, a najmniejszą Szklarska Poręba. Lasy Nadleśnictwa Lwówek Śląski położone są w V krainie przyrodniczoleśnej Śląskiej, Dzielnicy Równiny Dolnośląskiej oraz Dzielnicy Sudetów Zachodnich i Dzielnicy Sudetów Środkowych w krainie VII Sudeckiej. Reprezentowane są tu prawie wszystkie typy siedliskowe lasu, a przeważają: las mieszany wyżynny, bór mieszany wyżynny, las mieszany górski. Gatunkiem panującym jest świerk pospolity, kolejne miejsca zajmują: sosna pospolita, dąb szypułkowy, buk, brzoza. Większość lasów powiatu zalicza się do grupy I – lasów ochronnych. Obecny stan zdrowotny lasów jest przede wszystkim efektem wieloletniego zanieczyszczenia atmosfery przez duże zespoły energetycznoprzemysłowe u zbiegu granic państwowych. Stąd znaczne powierzchnie zaliczone są jeszcze do wszystkich trzech stref uszkodzeń przemysłowych. Proces pogarszania się stanu sanitarnego, jaki miał miejsce w ubiegłych latach klęski ekologicznej, został zatrzymany. Sukcesywnie zwiększa się powierzchnia ponownie zalesiona, następuje przebudowa gatunkowa, poprawia się odporność drzewostanów na szkodniki owadzie i czynniki abiotyczne. Poza dość znaczącym potencjałem gospodarczym tutejsze lasy są atrakcyjne krajobrazowo i turystycznie. Istniejący Park Krajobrazowy Doliny Bobru, pomimo zaniedbań, ma szansę stać się ważnym ogniwem kompleksu rekreacyjnoturystycznego.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Powierzchnia terenu Powiatu Lwóweckiego zajmowanego przez grunty leśne wynosi 24 098,3 ha, w tym: lasy ogółem – 23 636,9 ha grunty leśne publiczne ogółem – 23 281,3 ha grunty leśne publiczne będące własnością Skarbu Państwa – 23 222,8 ha Grunty leśne publiczne w zarządzie Lasów Państwowych – 22 827,7 ha grunty leśne prywatne – 817,0 ha.

Lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa: ogółem 875,50 ha, lasy ogółem 871,50 ha, lasy ochronne 4,80 ha, grunty leśne prywatne ogółem 817,00 ha, grunty leśne prywatne osób fizycznych 804,00 ha, grunty leśne gminne ogółem 58,50 ha, grunty leśne gminne lasy ogółem 54,50 ha, grunty leśne gminne lasy ochronne 4,80 ha.

Rysunek 16. Tereny leśne na terenie Powiatu Lwóweckiego.

Źródło: Opracowanie ekofizjograficzne woj. dolnośląskiego WBU Wrocław

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Rysunek 17. Uszkodzenia lasów na terenie Powiatu Lwóweckiego.

Źródło: Opracowanie ekofizjograficzne woj. dolnośląskiego WBU Wrocław

Objaśnienie: 11%25% poziom ostrzegawczy 26% 60% drzewostany uszkodzone

Tabela 18. Wskaźnik lesistości poszczególnych gmin Powiatu Lwóweckiego. Grunty leśne Gmina Wskaźnik lesistości Powierzchnia [ha] [%] Mirsk 10 424,2 54,4 Wleń 2 920,6 33,6 Lwówek Śląski 6 142,9 25,2 Gryfów Śląski 1 646,6 24,3 Lubomierz 2 964,0 22,4 Powiat ogółem: 24 098,3 33,3 Źródło: www.stat.gov.pl 2008

Lasy położone w granicach powiatu są zagrożone przez wiele czynników biotycznych (szkodliwe owady, pasożytnicze grzyby, zwierzyna płowa) jak również abiotycznych (zanieczyszczenia przemysłowe, wiatry, śnieg, okiść, powodzie). Doprowadzają one do osłabienia stanu zdrowotnego, zaniku przyrostu i owocowania a nawet do usychania drzew. Podstawowymi funkcjami lasów w ochronie środowiska są: wzmocnienie obszarów i struktur cennych przyrodniczo, przeciwdziałanie procesom degradacji i erozji powierzchni ziemi, wiązanie CO 2 i gazów przemysłowych z powietrza, wody i gleby oraz neutralizacja ich negatywnego działania,

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

zachowanie zasobów genowych flory i fauny oraz przywracanie bioróżnorodności i naturalności krajobrazu, tworzenie wypoczynku dla ludności oraz poprawa warunków życia.

Gospodarka leśna prowadzona jest w oparciu o uproszczone plany urządzania lasu sporządzane dla wszystkich posiadaczy lasów. Plany te sporządzane są na na okres 10 lat i zawierają wszystkie podstawowe wskaźniki jakie winny być wykonane celem prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej. Uproszczony plan urządzania lasu określa m.in. właściciela lasu, nr działki, powierzchnię lasu, wiek drzewostanu, skład gatunkowy, bonitację lasu, prace do wykonania wraz z maksymalną ilością pozyskiwanego drewna, grunty do zalesienia, itp. Pozyskiwane w lasach drewno podlega odbiorowi i ocechowaniu, oraz wydaniu świadectwa legalności pochodzenia drewna. Ogólnie należy stwierdzić, że gospodarka w lasach nie stanowiących własności skarbu państwa w wielu wypadkach jest nieprawidłowa. Las traktowany jest jako pewnego rodzaju nieużytek służący jedynie do pozyskiwania drewna bez prowadzenia prawidłowej gospodarki leśnej takiej jak dolesienia, pielęgnacja młodników, ochrona przed zanieczyszczeniem i dewastacja. Zalesienia są główną formą zagospodarowania gruntów niskiej jakości, których rolnicze użytkowanie jest nie opłacalne. Zalesienia wprowadzane na grunty rolne powinny być integrowane z wdrażaniem rolnictwa ekologicznego.

W okresie od 2006 r. do końca 2008 r. zalesiono łącznie ok. 44 ha gruntów w gminach powiatu lwóweckiego. Największa powierzchnia gruntów zalesiona została w gminie Lwówek Śląski w roku 2005, w roku następnym natomiast znaczny wzrost areału zalesień obserwuje się w gminach Lubomierz. Szczegółowe dane, wg GUS, przedstawia tabela:

Tabela 19. Powierzchnia zalesień w gminach w latach 2005 2008

Gmina 2005 2006 2007 2008 Gryfów Śl. 2,0 1,6 0,6 2,1 Lubomierz 4,6 4,6 2,5 0,6 Lwówek Śl. 6,4 3,0 3,2 2,7 Mirsk b.d. 1,6 1,1 0,4 Wleń 4,9 0,6 0,6 1,3 Źródło: www.stat.gov.pl

8.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Racjonalne użytkowanie zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego

Kierunki działań:

Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Powiat Lwówecki, Realizacja Wojewódzkiego Programu Zwiększenia Lesistości gatunkami Nadleśnictwo, rodzimymi Właściciele gruntów Aktualizacja granicy rolnoleśnej w miejscowych planach Wojewoda, Marszałek, zagospodarowania przestrzennego Gminy, Nadleśnictwo Renaturalizacja obszarów leśnych gatunkami rodzimymi Nadleśnictwo Inwentaryzacja i weryfikacja klasyfikacji gruntów pod kątem pełnego Nadleśnictwo, Gminy, uwzględnienia gruntów zalesionych i zadrzewionych oraz ujęcie granicy Starosta rolnoleśnej w planach zagospodarowania przestrzennego

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej oraz nieużytków i Nadleśnictwo, terenów zdegradowanych i przekształconych gatunkami rodzimymi właściciele gruntów Starosta Lwówecki’ Stały nadzór nad gospodarką leśną w lasach prywatnych Nadleśnictwo Prowadzenie ciągłej kampanii edukacyjno – informacyjnej w celu Gminy, Nadleśnictwo, podnoszenia świadomości w zakresie celów i korzyści z trwale Powiat Lwówecki zrównoważonej gospodarki leśnej

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Zapewnienie trwałości i wielofunkcyjności lasów Nadleśnictwo Inwentaryzacja zasobów leśnych pod kątem ich stanu zdrowotnego Nadleśnictwo Zachowanie istniejących kompleksów leśnych Nadleśnictwo Prowadzenie gospodarki leśnej ze szczególnym uwzględnieniem Nadleśnictwo pozaprodukcyjnych funkcji lasu Ochrona gleb leśnych Nadleśnictwo Stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom Nadleśnictwo niepożądanym (pożary, choroby, szkodniki, nielegalne wysypiska śmieci)

8.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi Stan wyjściowy W ramach tego zagadnienia pod uwagę należy wziąć przede wszystkim zmniejszenie materiałochłonności, odpadowości, wodochłonności i energochłonności produkcji przemysłowej. Jest to podejście korzystne zarówno ze względów ochrony zasobów środowiska, jak też ekonomii prowadzonych procesów technologicznych w poszczególnych zakładach. Oprócz minimalizacji oddziaływania na środowisko, poprzez pobór wody, surowców naturalnych i energii, wytwórcy z sektora gospodarczego mają szansę ponosić niższe opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz redukować koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Z uwagi na wprowadzanie nowych technologii oraz uwarunkowania ekonomiczne większość przedsiębiorstw, instytucji oraz spółdzielni realizuje zadania w celu osiągnięcia zrównoważonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii.

8.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę od deficytów wody

Kierunki działań:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Wspieranie stosowania zamkniętych obiegów wody w Podmioty gospodarcze przedsiębiorstwach Stosowanie technologii przyjaznych dla środowiska naturalnego Podmioty gospodarcze

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

8.4. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią

Stan wyjściowy

Zagrożeniem są występujące tu rzeki, które wielokrotnie wylewały doprowadzając do lokalnych podtopień (głównie Bóbr i Kwisa z dopływami). Tylko w 2006 roku, w ciągu 3 dni od 7 do 9 sierpnia wartości dokonanych przez rzeki zniszczeń w rozbiciu na mienie powiatu i poszczególnych gmin układał się następująco: powiat – 1,18 mln zł, gm. Gryfów Śląski – 1,213 mln zł, gm. Lubomierz – 80 tys. zł, gm. Lwówek Śląski – 2,167 mln zł, gm. Mirsk – 2,711 mln zł, gm. Wleń – 60 tys. zł.

Lwówek Śląski pod względem zagrożenia powodziowego należy do najbardziej zagrożonych miast na terenie województwa dolnośląskiego. Pokazały to dotychczasowe powodzie a w szczególności ta w 1997 roku. Opracowana w 2000 roku „Koncepcja ochrony przeciwpowodziowej miasta Lwówek Śląski wykazała, ze wysokość strat spowodowana powodziami znacznie przekracza nakłady przewidziane na zabezpieczenie miasta przed powodzią i jest inwestycją celową. Na bazie tej koncepcji Dolnośląski Zarząd Melioracji Urządzeń Wodnych Oddział w Lwówku Śląskim zlecił w 2004 roku opracowanie projektu budowlano – wykonawczego pn. „Zabezpieczenie przeciwpowodziowe miasta Lwówek Ślaski”. Dokumentacja opisuje wykonanie na długości ponad 5 km wałów przeciwpowodziowych na rzece Bóbr (od ujęć wody do mostu kamiennego w Brunowie oraz obwałowań na potokach Płóczka i Srebrna. Wykonane zostaną również dwie bramy przeciwpowodziowe, kanał ulgi na Bobrze o długości 372 m, wraz z trójprzęsłowym mostem długości 40 m, most na rzece Płóczce o długości 8 m oraz piec przepompowni wód deszczowych. Przebudowany zostanie również odcinek drogi relacji Lwówek Śląski – Złotoryja (obok basenu miejskiego). Inwestycje z zakresu ochrony przed powodzią są inwestycjami bardzo drogimi, w związku z tym ich wykonywanie musi być poprzedzone trzema etapami. Zagrożenie powodziowe, zwłaszcza jeżeli chodzi o Gminę Gryfów Śląski i Lubomierz spowodowane jest przede wszystkim Kwisą ale też dopływami które są w administracji Dolnośląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz ciekami, które są w administracji RZGW. Opracowane Studium wskazuje kierunek działań na odcinku górnej Kwisy. Mówi się o potrzebie przebudowy przelewu na zbiorniku Złotniki, o regulacji odcinka rzeki pomiędzy Złotnikami a Czochą, o budowie kanału w mieście Gryfów Śląski wraz z rozbudową mostu na Kwisie, budową wałów i murów oporowych wzdłuż Oldzy. Mówi się również o rozbudowie obwałowań przy rzece Kwisie na odcinkach w miejscowościach Wieża i Brzeziniec, o budowie zbiornika Oleszna na Oldzy i o rozbudowie sieci obserwacyjnych. Koszt wszystkich działań w dolinie górnej Kwisy oszacowany został na ok. 520 mln zł.

Wydarzenia związane głównie z powodzią stulecia z 1997 roku były początkiem wielu działań, które w przyszłości mają zapobiec tego typu zagrożeniom. Aby działania przeciwpowodziowe były efektywne konieczne jest kompleksowe podejście do problemu. Główne kierunki działań w zakresie ochrony przeciwpowodziowej wskazano w: • studium technicznoekonomicznym „Generalna strategia ochrony przed powodzią dorzecza górnej i środkowej Odry po wielkiej powodzi 1997 r.", • przyjętym przez Rząd RP „Programie dla Odry 2006",

Główne rodzaje działań przeciwpowodziowych wskazanych w przytoczonych opracowaniach dotyczą: • prowadzenia monitoringu, • usuwania szkód powodzi z 1997 r., • modernizacji i rozbudowy systemu ochrony przeciwpowodziowej, • budowę zbiorników retencyjnych przeciwpowodziowych, • modernizację istniejących i budowę nowych obwałowań, • urządzanie polderów zalewowych, 79

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

• budowle hydrotechniczne na Odrze i kanały obiegowe aglomeracji.

Istotne na terenie powiatu jest zatem tworzenie i utrzymywanie obiektów małej retencji, takich jak zbiorniki wodne, budowle piętrzące na ciekach, stawy rybne oraz małych lokalnych zbiorników „oczek wodnych". Również zabiegi nietechniczne, takie jak zalesienia, zadrzewienia, roślinne pasy ochronne, ochrona oczek wodnych i stawów wiejskich prowadzą do spowolnienia lub powstrzymania „bezproduktywnego" odpływu wody. Na terenie Powiatu Lwóweckiego funkcję przeciwpowodziową pełnią m.in. zbiorniki retencyjne. Według stanu na 2004r. na terenie Powiatu Lwóweckiego zlokalizowanych było 31 zbiorników retencyjnych.

Tabela 20. Zbiorniki retencyjne na terenie Powiatu Lwóweckiego (jeziora, zbiorniki wodne i stawy rybne o pow. >1,0 ha i poj. do 5,0 mln m 3) Lp. Lokalizacja Lokalizacja Rok Powierzchnia Pojemność Stan (gmina, hydrologiczna budowy zalewu /ha/ zbiornika techniczny miejscowość) (nazwa cieku /tys. m3/ zasilającego lub inne źródło wody) Gmina Lwówek Śl. 1. Rakowice Rakówka wyrobisko 147,2 14 425,6 Wielkie pożwirowe 2. Płóczki Płóczka 3150,0 2250,0 3. Płóczki Górne rów RB, RB 2 2004 1,44 17,58 sprawny 4. Dłużec rów R12, R 2002 sprawny 5,75 62,6 13 5. Płóczki Dolne Płóczka 2000 1,55 26,3 6. Gradówek Płóczka 2001 2,59 37,5 sprawny 7. Płóczki Dolne rów przed sprawny 4,3 60,2 1960 8. Dębowy Gaj rów "A" 1978 3,77 68,6 sprawny 9. Gradówek Płóczka 1978 2,2 24,1 sprawny 10. Mojesz Kwilica 1985 3,64 35,2 sprawny 11. Radłówka Rakówka przed do remontu 1,2 13,5 1960 12. Sobota Bukownica przed sprawny 8,5 110,9 Gorczyca 1960 Gmina Gryfów Śl. 13. Młyńsko Długi Potok 1970 55,8 947,2 sprawny 14. Wieża Rów RA 1988 do 1,6 18,5 modernizacji 15. m.Gryfów Oldza 1990 11,4 136,2 sprawny Gmina Lubomierz 16. Wojciechów RA 1988 1,38 20,7 sprawny 17. Lubomierz rów bez nazwy 1989 3,68 55,2 sprawny 18. Oleszna Rybnik 1980 do 6,56 98,4 Podgórska modernizacji 19. Oleszna rów A 1980 sprawny 13,04 195,6 Podgórska 20. Lubomierz Popiel 1975 4,2 63 sprawny 21. Lubomierz Popiel 1981 4 60 sprawny Gmina Mirsk 22. Mirsk Czarny Potok 1984 2,95 44,25 sprawny 23. Rębiszów, Rączyna 1997 sprawny 38,79 581,85 Gajówka 24. Giebułtów Czerniawa 1970 1,2 18 sprawny 25. Gierczyn Czarnotka 1975 2,39 35,85 sprawny 26. Mlądz RU 1990 1,7 25,5 sprawny 27. Kwieciszowice Kamieniczka 1992 1,5 22,5 sprawny

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

28. Gierczyn Dzieża 9,75 294,438 w budowie Gmina Wleń 29. Nielestno R28, R29 1997 2,15 32,25 sprawny 30. Przeździedza Sklęczka 1992 2,03 30,45 sprawny 31. Przeździedza Sklęczka 2002 w trakcie 1,89 28,35 wykonania Źródło: Program małej retencji w województwie dolnośląskim, załącznik: Ewidencja zbiorników małej retencji wodnej, 2006r.

Region jeleniogórski, w tym Powiat Lwówecki należą do najbardziej zagrożonych podwoziami. Tereny górskie i górzyste w konsekwencji duże spadki terenu, zniszczone zalesienia, a w związku z tym mała retencja wodna, powodują, iż stosunkowo często występuje tu zagrożenie powodziowe. Zagrożenie powodziowe w regionie Powiatu Lwóweckiego odczuwalne jest głównie w miesiącach letnich: czerwiec, lipiec, sierpień, natomiast w mniejszym stopniu na terenie przełomu zimy i wiosny. Zgodnie z Powiatowym planem reagowania kryzysowego, na terenie powiatu lwóweckiego zagrożenie powodziowe związane jest z następującymi powodziami: • powodzie opadowe, które występują od miesiąca maja do września, spowodowane są nawalnymi deszczami frontalnymi lub opadami rozległymi i długotrwałymi. Charakteryzują się gwałtownością lecz z reguły są krótkotrwałe i o dość ograniczonym zasięgu terytorialnym. Mają w zasadzie charakter lokalny, aczkolwiek powodują dotkliwe straty. Z uwagi na bardzo szybki i trudny do przewidzenia przybór wody, a także ograniczoną retencję zbiornika Pilchowice, powodzie takie mogą wystąpić przy opadach 3050 mm trwających 6 godzin. • powodzie roztopowe, są zawsze związane z topnieniem pokrywy śnieżnej. Wystąpić mogą od lutego do drugiej połowy kwietnia. Tego typu powodzie uszkadzają urządzenia hydrotechniczne, wały przeciwpowodziowe i skarpy. Niekiedy powodziom roztopowym towarzyszy intensywny opad deszczu. Zasięg tego typu powodzi jest znaczny i swym zasięgiem może objąć znaczne obszary Gminy i Miasta Wleń i Lwówek Śląski.

Na terenie Powiatu Lwóweckiego główną zlewnią 16 potoków jest rzeka Bóbr. Dolina Bobru może być zalewana na całej swej długości. Szerokość zalewu wahać się może od 500 – 1500 m. Na poziom wody w rzece Bóbr decydujący wpływ ma zbiornik Plichowice zlokalizowany w Gminie Wleń. Zbiornik pełni funkcje energetyczną i przeciwpowodziową. W przypadku uszkodzenia zapory na zbiorniku istnieje ryzyko powstania katastrofalnych zniszczeń i podtopień na terenie Gminy Wleń.

Terenami zalewowymi w Gminie Lwówek Śląski będą rejony wsi Sobota, Dębowy Gaj, Płakowice oraz miejscowości Lwówek Śląski, Rakowice Wielkie i Małe, Brunów, Żerkowice, Włodzice Wielkie i Małe. Wyznaczono, że tzw. „wielka woda” będzie opierała się o nasyp kolejowy na odcinku Lwówek Śląski – Dębowy Gaj – Marczów oraz o drogę Sobota – Lwówek Śląski – Brunów – Żerkowice – Włodzice. Na terenie Gminy Wleń podtopieniu lub zalaniu mogą ulec wszystkie miejscowości zlokalizowane w sąsiedztwie rzeki Bóbr: Plichowice, Nielestno, Wleń, Marczów. Zalew „wielkich wód” będzie się opierał o nasyp kolejowy od stacji Plichowice – Nielestno – do Marczowa. Na terenie Gminy Lubomierz zagrożonymi powodzią są tereny w sąsiedztwie potoku Oldza m.in. wsie Milęcice i Oleszna Podgórska. Ponadto na Długim Potoku, w dolnej części Chmielenia przy dużej ilości opadów występują lokalne podtopienia. Na terenie Gminy Mirsk największe zagrożenie powodziowe niosą ze sobą rzeki Czarny i Długi Potok. Kwisa tworzy rozlewiska dopiero poniżej Mirska w miejscu gdzie jej zalew łączy się z zalewem Długiego Potoku oraz poniżej Czarnego Potoku. Zalew może osiągnąć szerokość nawet do 500 metrów i długość 3,5 km. Zbiornik przeciwpowodziowy na Długim Potoku chroni przed wodami powodziowymi miasto Mirsk oraz wsie: Brzeziniec, Karłowiec oraz Wieża. Na terenie Gminy Gryfów Śląski największe zagrożenie powodziowe występuje w na terenie miasta obok Fabryki Tkanin i Odzieży Żaroodpornej „IZOTERM" w wyniku wylania rzeki Kwisy i wstrzymania wody potoku Oldza.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Rysunek 18. Obszar zalewu Q 1% na terenie Powiatu Lwóweckiego

Analiza przyczyn i skutków powodzi 1997 roku wykazała, że istniejący system ochrony przeciwpowodziowej, nawet po naprawie i odbudowie, nadal nie będzie spełniać standardów bezpieczeństwa i nie zagwarantuje bezpiecznego przepływu wód powodziowych o wielkościach z 1997 r. Rząd polski opracował program ochrony przeciwpowodziowej ODRA 2006, wdrażany na obszarze środkowej Odry (na odcinku Chałupki – Brzeg Dolny) w latach 20022016. Program ODRA 2006 obejmuje modernizację Odrzańskiego Systemu Wodnego, w obrębie 8 województw. Specjaliści gospodarki wodnej od lat zgłaszali postulaty kompleksowego rozwiązania spraw odrzańskich, ale dopiero po powodzi z 1997 roku powołany został Pełnomocnik rządu ds. usuwania skutków powodzi i w krótkim czasie opracowano „Program dla Odry 2006". Celem „Programu dla Odry 2006” jest zbudowanie systemu zintegrowanej gospodarki wodnej dorzecza Odry, uwzględniającej potrzeby zabezpieczenia przeciwpowodziowego, sporządzania prewencyjnych planów zagospodarowania przestrzennego, ochrony czystości wody, środowiska przyrodniczego i kulturowego, transportowe, ogólno gospodarcze oraz konsumpcyjne, czyli modernizacja Odrzańskiego Systemu Wodnego oraz zrównoważony rozwój społeczny i gospodarczy obszaru Nadodrza, z uwzględnieniem bezpieczeństwa ludzi i realistycznie ocenianych możliwości finansowania przedsięwzięć. Zasady ekorozwoju są formułowane i respektowane we wszystkich komponentach Programu, zarówno na etapie planowania jak i realizacji. „Program dla Odry 2006” określa średniookresową strategię modernizacji Odrzańskiego Systemu Wodnego. Program dla Odry 2006 proponuje wizje Odry i Nadodrza jako nowocześnie zagospodarowanego korytarza ekologicznego tej części Europy wytyczając, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, konkretne zadania w zakresie: zwiększenia retencji wód w powiązaniu z ochroną przeciwpowodziową (poldery oraz zbiorniki), modernizacji i rozbudowy istniejącego systemu ochrony przeciwpowodziowej w ramach tzw. komponentu B pożyczki Banku Światowego – system monitorowania i ostrzegania, ochrony czystości wody w ramach programu Komisji Ochrony Wód Odry przed Zanieczyszczeniem, utrzymania i stopniowego rozwoju żeglugi śródlądowej, wykorzystania siły wód do produkcji odnawialnej energii, zachowania i renaturyzowania ekosystemów rzek i ich dolin, zwrócenia się miast i gmin nadodrzańskich frontem ku rzece.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Program dla Odry – 2006 łączy zatem globalną wizję rozwoju z potrzebami środowisk lokalnych. Jego strategia zakłada ścisłą współpracę z gminami, powiatami i województwami samorządowymi. „Program dla Odry 2006” zakłada: ochronę przed powodzią dużych skupisk ludności, zwiększenie retencji zbiornikowej w dorzeczu Odry o około 250 mln m 3 i retencji polderowej o 100 mln m 3, zbudowanie nowoczesnego systemu monitorowania sytuacji hydrologicznej w zlewni górnej i środkowej Odry i sprawnego systemu ostrzegania przed zagrożeniem powodziowym, rekonstrukcje zniszczeń powodziowych połączoną z modernizacją,

Dla osiągnięcia tych celów konieczne jest dokonanie następujących przedsięwzięć: naprawa i modernizacja zniszczonych przez powódź obiektów hydrotechnicznych, planowanie i realizacja osłony przeciwpowodziowej na terenie zlewni przez Ośrodek Koordynacyjno Informacyjny utworzony we Wrocławiu (oprogramowania do modelowania i przewidywania rozwoju sytuacji w zlewni i symulowania obszarów zalewowych), monitoring, prognozowanie i ostrzeganie jako instrument gospodarki zbiornikowej oraz przygotowania czynnej ochrony przeciwpowodziowej, ograniczenie zagrożenia powodziowego i program zapobiegania w oparciu o planowanie przestrzenne, budowa zbiornika Racibórz na rzece Odrze, budowa nowych polderów wzdłuż doliny Odry, zwiększających retencję przeciwpowodziową.

Rysunek 19. Główne inwestycje Programu dla Odry 2006.

Źródło: www.programodra.pl, Inwestycje programu

„Program dla Odry – 2006” uznaje, że podstawowe zasady profilaktycznej ochrony przeciwpowodziowej są następujące: woda jest elementem profilaktycznej ochrony przeciwpowodziowej – we wszystkich obszarach woda jest integralnym składnikiem użytkowania przestrzennego. Wody deszczowe powinny zostać zatrzymane w jak największym stopniu w miejscu ich opadania. Odpływ przez kanały i cieki wodne powinien zostać spowolniony, a lokalna gospodarka wodna zrenaturyzowana, wodę należy zatrzymywać w dorzeczach rzek. Na terenach zasiedlonych, w planowaniu urbanistycznym należy w większym stopniu uwzględnić służącą spowolnieniu odpływu, zbliżoną do naturalnej, rozbudowę otwartych akwenów, wodzie należy zrobić miejsce – wodom należy stworzyć przestrzeń umożliwiającą opóźniony, nie stanowiący zagrożenia odpływ. Wody płynące i ich obszary zalewowe 83

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

powinny być wolne dla możliwie jak największego zatrzymania wody. Należy zapobiec dalszemu wykorzystywaniu obszarów zalewowych i terenów błotnistych. Tam gdzie jest to możliwe powinny zostać odzyskane stracone obszary, należy utrzymywać w społeczeństwie świadomość możliwości zagrożenia powodziowego. Dlatego też zostaną ustalone i podane do wiadomości publicznej obszary zagrożone powodzią.

Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową odpowiada między innymi, zgodnie z ustawą Prawo wodne, dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW). Z jego inicjatywy powstaje opracowanie projekt planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZWG są również odpowiedzialne za prowadzenie działań informacyjnych i koordynację w razie powodzi lub suszy na podległym terenie.

8.4.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Zabezpieczenie przed skutkami powodzi oraz spowolnienie spływu wód

Kierunki działań:

Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna RZGW Wrocław, Systematyczna konserwacja rzek i cieków WZMiUW Przystosowanie terenów międzywala do szybkiego reagowania w RZGW Wrocław, przypadku powodzi WZMiUW , Spółki Wodne, właściciele terenu Stworzenie systemu szybkiego ostrzegania i reagowania w przypadku RZGW Wrocław, zagrożenia powodzią Samorząd Opracowanie planu awaryjnego na wypadek powodzi, uwzględniającego Samorząd ochronę obiektów wrażliwych na terenie gminy (np. oczyszczalni ścieków, ujęć wód, terenów zabytkowych i przyrodniczo cennych, składowisk odpadów, itp.) Ochrona przed powodzią – odbudowa i konserwacja urządzeń RZGW Wrocław, przeciwpowodziowych WZMiUW, Spółki Wodne Budowa, remonty i odbudowa urządzeń małej retencji wodnej Samorząd, inne podmioty Uwzględnienie w postępowaniach wodnoprawnych możliwości Starosta, inwestorzy spowalniania i retencjonowania wód opadowych Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania Samorząd przestrzennego obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią oraz gospodarowania wodami opadowymi Ochrona od powodzi Lwówka Śląskiego na rzece Bóbr RZGW Wrocław Ochrona przed powodzią dolin rzek Bobru i Kwisy RZGW Wrocław

8.5. Ochrona powierzchni ziemi Stan wyjściowy: Na terenie Powiatu Lwóweckiego występują następujące główne typy gleb, powstałe w różnych warunkach: gleby brunatne kwaśne, gleby opadowo – glejowe, gleby płowe, 84

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

gleby rdzawe.

Obszar Powiatu Lwóweckiego charakteryzuje się przewagą gleb o niskiej wartości bonitacyjnej (4 i 5 klasa), w znacznym stopniu zakwaszonych.

Zanieczyszczenie gleb

Do głównych czynników powodujących degradację chemiczną gleb zalicza się: nadmierną zawartość metali ciężkich takich jak: kadm, miedź, nikiel oraz innych substancji chemicznych, np. ropopochodnych, zasolenie, nadmierną alkalizację, zakwaszenie przez związki siarki i azotu, skażenie radioaktywne. Rozwój przemysłu na terenie województwa dolnośląskiego związany jest ze zmniejszaniem się powierzchni gleb użytkowanych rolniczo, jak i ze wzrostem zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi. Województwo dolnośląskie zajmuje drugie miejsce w kraju pod względem powierzchni zdegradowanej.

Zawartość mikroelementów w glebach Powiatu Lwóweckiego przedstawia tabela:

Tabela 21. Charakterystyka gleb Powiatu Lwóweckiego. Lp. Wyszczególnienie: Zawartość w % 1. Gleby o potrzebach wapnowania koniecznych i 81100 potrzebnych 2. Gleby o bardzo niskiej i niskiej zawartości potasu 2140 3. Gleby o bardzo niskiej i niskiej zawartości 4160 magnezu 4. Gleby o niskiej zawartość boru w glebach 4160 użytkowanych rolniczo w latach 20052008 5. Gleby o niskiej zawartość manganu w glebach <20 użytkowanych rolniczo w latach 20052008 6. Gleby o niskiej zawartość miedzi w glebach 4160 użytkowanych rolniczo w latach 20052008 7. Gleby o niskiej zawartość żelaza w glebach <20 użytkowanych rolniczo w latach 20052008 8. Gleby o niskiej zawartość cynku w glebach 4160 użytkowanych rolniczo w latach 20052008

Odczyn i potrzeby wapnowania gleb Odczyn gleb jest podstawowym wskaźnikiem żyzności gleb. Wywiera on znaczny wpływ na wzrost, rozwój i plonowanie roślin poprzez zmianę przyswajalności makro i mikroelementów oraz metali ciężkich w zależności od wartości pH. W województwie dolnośląskim na obszarach użytkowanych rolniczo przeważają zdecydowanie gleby zakwaszone. Łącznie gleby o odczynie bardzo kwaśnym i lekko kwaśnym zajmują prawie 80% powierzchni użytków rolnych. Gleby o odczynie obojętnym i zasadowym mają znacznie mniejszy udział procentowy i zajmują 13 i 8% powierzchni użytków rolnych. Powiat Lwówecki leży w strefie gleb mocno zakwaszonych – udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych wynosi ok. 61 – 80% powierzchni użytków rolnych. Stan zakwaszenia gleb znajduje swoje odzwierciedlenie w wielkości potrzeb wapnowania gleb. Na terenie powiatu Lwóweckiego występuje jeden z najwyższych odsetków silnie zakwaszonych gleb w województwie dolnośląskim – 6180 %. Powiat Lwówecki posiada pod tym względem stosunkowo wysokie potrzeby wapnowania (81 100% gleb o potrzebach wapnowania koniecznych i potrzebnych). W zakresie zawartości fosforu, potasu, magnezu i innych metali w glebach Powiatu Lwóweckiego – wyniki przedstawia poniższa tabela:

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Tabela 22. Zawartość fosforu, potasu i magnezu w glebach Powiatu Lwóweckiego. Powiat % gleb o bardzo niskiej i Lwówecki niskiej zawartości: Fosfor [%] 6180 Potas [%] 2140 Magnez [%] 4160 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim w 2008 roku, WIOŚ Wrocław

W 2008 roku na terenie Dolnego Śląska był również kontynuowany monitoring azotu mineralnego w glebach w warstwie do głębokości 90cm. Monitoring ten jest częścią krajowego monitoringu prowadzonego przez okręgowe stacje chemiczno – rolnicze na terenie całego kraju. Próbki pobierane są dwa razy w roku: w terminie wiosennym – przed wysiewem nawozów azotowym oraz jesiennym – po zbiorach roślin. Próbki pobierano z wytypowanych stałych punktów badawczych, zlokalizowanych na gruntach ornych. Znajomość zawartości azotu mineralnego wiosną pozwala oszacować dostępną ilość azotu dla roślin uprawnych oraz określić potrzeby ich nawożenia tym składnikiem. Natomiast pomiary jesienne umożliwiają ocenę skutków nawożenia azotowego dla środowiska. Nadmierna ilość azotu mineralnego, w tym azotanowego jesienią w glebie, stwarza bowiem niebezpieczeństwo wymywania azotanów poza strefę korzeniową i jego przenikanie do wód gruntowych. Średnia zawartość azotu mineralnego w województwie dolnośląskim, w warstwie 0–90 cm, wynosiła wiosną 126 kg/ha (75–237 kg/ha w poszczególnych powiatach) i w porównaniu do roku ubiegłego była nieznacznie niższa. Średnia zawartość jesienią wynosiła 148 kg/ha (100–216 kg/ha w poszczególnych powiatach).

Tabela 23. Zawartość azotu mineralnego w glebach Powiatu Lwóweckiego. Wyszczególnienie kg/ha wiosna 2008 100150 (ok. 130) jesień 2008 100150 (ok. 110)

Ogólnie rzecz ujmując, w województwie dolnośląskim zmniejsza się stopniowo powierzchnia gruntów zdegradowanych i zdewastowanych. Województwo dolnośląskie zajmuje czołowe miejsce w kraju pod względem powierzchni objętej badaniami gleb, zwłaszcza uprawnych, pod kątem identyfikacji trenów, na których zostały przekroczone standardy jakości gleb.

Gospodarka rolna prowadzona jest na terenie powiatu w sposób prawidłowy z "dużą kulturą rolną". Pola nawożone są w sposób prawidłowy i nie stwierdzono znacznej degradacji terenów rolnych. Zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi mogą wystąpić wzdłuż dróg, zwłaszcza tych po których przemieszczają się największe ilości pojazdów (drogi wojewódzkie). Aktualnie obowiązujące kryteria oceny zawartości zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi zawarte są w załączniku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359) . Rozpoznanie stanu gleb użytkowanych rolniczo pod względem zanieczyszczenia metalami ciężkimi jest istotne z uwagi na produkcję bezpiecznej żywności dla człowieka. Występowanie w glebach podwyższonych zawartości metali ciężkich będące następstwem działalności ludzkiej poprzez: emisje przemysłowe, motoryzację, nadmierną chemizację rolnictwa, powoduje degradację biologicznych właściwości gleb, skażenie wód gruntowych oraz przechodzenie zanieczyszczeń do łańcucha żywieniowego. Nadmierna zawartość metali ciężkich degraduje biologiczne właściwości gleb, powoduje zanieczyszczenie łańcucha żywieniowego i wód gruntowych. Szczególne zagrożenie stwarzają one w glebach kwaśnych, przechodzą bowiem w formy łatwo dostępne dla roślin. W 2007 roku zakończono 3 cykl badań, realizowany w ramach krajowej sieci w latach 20052007, wyznaczonej przez IUNG w Puławach. Obejmuje ona 216 punktów pomiarowo – kontrolnych, zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo na terenie całego kraju, z czego 20 punktów zlokalizowanych jest na terenie województwa dolnośląskiego. W próbkach gleb oznaczano 40 parametrów fizykochemicznych, m.in. zawartości metali ciężkich (ołów, kadm, cynk, miedź, nikiel) oraz wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. W latach 19952005 widoczne są na 86

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 ogół małe różnice w zawartości poszczególnych wskaźników w tych samych punktach pomiarowych. Zmiany dotyczą spadku lub wzrostu odczynu i zawartości poszczególnych metali ciężkich w zależności od miejsca poboru pierwotnych próbek gleb w obrębie jednego punktu. Klasyfikację średniej zawartości metali ciężkich w glebach województwa w odniesieniu do zawartości naturalnej przedstawia tabela poniżej.

Tabela 24. Zakres zawartości metali ciężkich w glebach województwa dolnośląskiego. Lp. Pierwiastek Zakres zawartości w [mg/kg] Zawartość naturalna w gleby [mg/kg] gleby 1 Kadm 0,1 0,5 0,3 – 1,0 2 Miedź 3,3 – 196,5 10 25 3 Nikiel 3,0 – 26,3 10 – 50 4 Ołów 8,3 – 83,9 20 60 5 Cynk 13,8 – 109,6 50 100 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim w 2007 roku, WIOŚ Wrocław

Obserwowane wartości w porównaniu zawartości naturalnych, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, Poz. 1359) są niższe niż wartości dopuszczalne stężeń metali ciężkich w glebie lub ziemi dla gruntów grupy A (poddanych ochronie).

Badania gleb na terenie Powiatu Lwóweckiego dokonywano również w 2008 roku wzdłuż wybranych ciągów komunikacyjnych na terenie województwa dolnośląskiego. Celem badań przeprowadzanych wzdłuż tras komunikacyjnych było określenie stopnia zanieczyszczenia gleb wybranymi wskaźnikami wzdłuż dróg. W powiecie lwóweckim zostały przeprowadzone badania przy trasie nr 30 Jelenia Góra – Zgorzelec. Badania prowadzono łącznie w sześciu punktach pomiarowokontrolnych rozmieszczonych wzdłuż drogi Jelenia Góra – Zgorzelec. Próbki gleb pobierano w odległości 10 i 50 m od drogi. Próbki gleb, pobrane wzdłuż drogi Jelenia Góra – Zgorzelec, charakteryzowały się zróżnicowanym składem granulometrycznym: od piasków gliniastych lekkich w ppk nr 6 (50 m od drogi) do pyłów ilastych w ppk 1 oraz 2 (50 m od drogi). W pozostałych punktach pomiarowych wykazano występowanie piasków gliniastych mocnych i piasków gliniastych mocnych pylastych oraz glin lekkich i glin lekkich oraz pyłów gliniastych. W ppk nr 4 wykazano występowanie żwirów gliniastych (50 m od drogi). Próbki gleb, pobrane wzdłuż drogi Jelenia Góra–Zgorzelec, charakteryzowały się zróżnicowanym odczynem od kwaśnego w ppk 1 (10 m od drogi) oraz 2 i 6 (50 m od drogi): pH=5,0–4 do obojętnego w ppk 4 (10 m od drogi) i 5 (50 m od drogi): pH=6,7–7,1. W pozostałych punktach stwierdzono odczyn lekko kwaśny: pH=5,6–6,3. Zawartość próchnicy wahała się od 0,80% (ppk 1) do 2,90% (ppk 5) w odległości10 m od drogi. W badanych glebach stwierdzono (wg skali IUNG) zawartość naturalną (stopień 0) kadmu. We wszystkich punktach pomiarowych stwierdzono spadek zawartości kadmu w odległości 50 m od drogi. Zawartość cynku wahała się od zawartości naturalnej w ppk 1,2, 3, 6 oraz 4 (10 m od drogi) i 5 (50 m od drogi) do słabego zanieczyszczenia w ppk nr 4 (50 m od drogi). W ppk 5 (10 m od drogi) wykazano zawartość podwyższoną cynku (stopień I). Zawartość ołowiu wahała się od zawartości naturalnej w ppk 1,2, 3, oraz 4 (10 m od drogi) i 5 (50 m od drogi) do zawartości podwyższonej (stopień I) w ppk 6 oraz 4 (50 m od drogi) i 5 ( 10 m od drogi). W punktach pomiarowych nr 2,3,5 i 6 stwierdzono spadek zawartości cynku i ołowiu w odległości 50 m od drogi. W odniesieniu do wartości dopuszczalnych (grupa B), zawartych w Rozporządzeniu w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi, nie stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych badanych metali ciężkich. Odnotowano natomiast przekroczenie dopuszczalnej zawartości benzo(a)pirenu w ppk nr 2,3,4 (10 i 50 m od drogi) oraz w ppk nr 5 (10 m od drogi). Zawartość benzo(a)pirenu była mniejsza w odległości 50 m od drogi w punktach nr 2, 3, 5 i 6. W ppk nr 1 i 4 nastąpił wzrost zawartości tego wskaźnika w odległości 50 m od drogi. Zawartość siarki siarczanowej była niska (I stopień ) we wszystkich punktach pomiarowych. Stwierdzono spadek zawartości siarki siarczanowej w odległości 50 m od drogi we wszystkich punktach pomiarowych . Zawartość benzyny i oleju mineralnego nie przekroczyła dopuszczalnych wartości podanych w Rozporządzeniu w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. 87

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Interpretacji wyników badań dokonano w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. 2002.165.1359) oraz wytycznych IUNG Puławy.

Na stan gleb będzie zapewne miał w przyszłości wpływ planowanych modernizacji i przebudowy dróg na terenie Powiatu Lwóweckiego. Wyprowadzenie przeważającej części ruchu samochodowego poza tereny zabudowane sprzyjać będzie poprawie stanu gleb ze względu na zawartość metali ciężkich (praca silników spalinowych w zakresie parametrów optymalnych charakteryzuje się niższą emisją spalin).

Badanie gleb na terenie Powiatu Lwóweckiego zostały przeprowadzone w 2008 roku także przez Okręgową Stację ChemicznoRolniczą we Wrocławiu, sfinansowane przez ze środków Terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych Województwa Dolnośląskiego. Wykonane badania dostarczyły wstępnej informacji o stanie jakości gleb powiatu lwóweckiego, pod kątem zawartości w nich wytypowanych metali ciężkich, siarki i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Uzyskane wyniki badań winny być wykorzystane jako wstępne, do dalszych badań monitoringowych gleb powiatu lwóweckiego. Badania wykonano na glebach na obszarach użytkowanych rolniczo, w obrębach położonych na terenie 5 gmin powiatu lwóweckiego. Celem przeprowadzonych badań było: • ustalenie aktualnego poziomu zawartości metali ciężkich i siarki siarczanowej w glebach użytkowanych rolniczo w wytypowanych obrębach, • ustalenie aktualnego poziomu zawartości metali ciężkich, siarki siarczanowej oraz wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w glebach użytkowanych rolniczo na polach zlokalizowanych w sąsiedztwie źródeł zanieczyszczeń, • określenie przestrzennej zmienności zawartości badanych parametrów (metale ciężkie, siarka siarczanowa), • opracowanie wniosków i zaleceń ustosunkowujących się do zapisów w obowiązujących aktach prawnych, wskazujących na optymalne decyzje, których podjęcie pozwoli na zminimalizowanie lub likwidację ujemnych skutków zanieczyszczenia. Próby glebowe do badań, pobrano zgodnie z Polskimi Normami: PNR04031, PNR04032, P ISO103812 oraz z uwzględnieniem uwarunkowań wynikających z zapisów w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. Próby pobierano w wytypowanych obrębach na terenie 5 gmin powiatu lwóweckiego na gruntach użytkowanych rolniczo oraz na polach usytuowanych w pobliżu tzw. źródeł zanieczyszczeń czyli w pobliżu zakładów i składowisk odpadów. Przy typowaniu miejsc poboru prób glebowych uwzględniono reprezentatywność punktów poboru dla danego obrębu, reprezentatywność dla obszarów w pobliżu źródeł zanieczyszczeń oraz ukształtowanie terenu. Ponadto próby pobierane były wyłącznie na gruntach ornych nie leżących odłogiem bądź ugorowanych. W pobranych próbach glebowych oznaczono następujące właściwości fizyczne i chemiczne: : w 99 próbkach glebowych oznaczono: − skład granulometryczny metodą dyspersji laserowej, − pH potencjometrycznie w 1N KCl, − zawartość siarki siarczanowej nefelometrycznie po ekstrakcji roztworem octanu amonu z 80 % kwasem octowym, − zawartość całkowitą metali ciężkich: kadmu, miedzi, ołowiu, cynku metodą absorpcji atomowej (AAS) po mineralizacji wodą królewską; w 25 próbach (zlokalizowanych w sąsiedztwie źródeł zanieczyszczeń) oznaczono dodatkowo: − zawartość całkowitą metali ciężkich: niklu metodą absorpcji atomowej (AAS) po mineralizacji wodą królewską, rtęci metodą absorpcji atomowej (AAS) z amalgamacją zimnych par rtęci na złocie, arsenu metodą wodorkowania (FAAS); w 12 próbach wytypowanych spośród prób pobranych w sąsiedztwie źródeł zanieczyszczeń oznaczono dodatkowo:

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

− zawartość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych: naftalenu, fenantrenu, antracenu, fluorantenu, chrysenu, benzo(a)antracenu, benzo(a)pirenu, benzo(a)fluorantenu i benzo(ghi)perylenu metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detekcją fluoroscencyjną.

PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADAŃ: Na objętym badaniami obszarze na terenie gmin: Gryfów Śląski, Lubomierz, Lwówek Śląski, Mirsk i Wleń wyznaczono punkty badawczokontrolne (pbk). Próby glebowe zostały pobrane z gruntów ornych. Z ogólnej liczby 99 punktów badawczokontrolnych, 74 zostały wyznaczone w obrębach miejscowości na terenie wymienionych gmin, a 25 w sąsiedztwie zakładów przemysłowych, składowisk odpadów i oczyszczalni ścieków. Skład granulometryczny – gleby na terenie powiatu lwóweckiego są mało zróżnicowane pod względem składu granulometrycznego oraz kategorii agronomicznej. Na terenie powiatu występują głównie gleby o składzie granulometrycznym utworów pyłowych, zaliczone do kategorii IV – gleby ciężkie i kategorii III – gleby średnie. Odczyn gleb większość objętych badaniami gleb jest zakwaszona. Przeważają gleby o odczynie kwaśnym i bardzo kwaśnym, które w sumie stanowią 70,7 %. Stwierdzono również występowanie znacznego odsetku gleb o odczynie lekko kwaśnym – 22,2 %. Zawartość siarki siarczanowej – gleby na badanym obszarze charakteryzują się niską zawartością siarki siarczanowej. Niską zawartość SSO 4 stwierdzono w 89,9 % próbek pobranych w obszarach obrębów. Podwyższoną antropogenicznie zawartość siarki siarczanowej (stopień IV) stwierdzono tylko w jednym punkcie (pbk nr 1), zlokalizowanym w obrębie Gryfowa Śląskiego. Okolice Gryfowa Śląskiego, w porównaniu z pozostałą częścią powiatu lwóweckiego, wyróżniają się wyraźnie wyższą zawartości siarki siarczanowej w glebie. Wskazuje to na antropogeniczne źródło pochodzenia SSO 4 w glebach na tym obszarze. Zawartość metali ciężkich w większości badanych prób stwierdzono naturalną zawartość metali ciężkich (Cd, Cu, Pb, Zn,) – 0o zanieczyszczenia. W porównaniu do wyników badań z lat 1992 – 1997 („Stan gleb w powiatach województwa dolnośląskiego – Zakwaszenie – potrzeby wapnowania, zawartość metali ciężkich” Wrocław 1999) prowadzonych na terenie całego województwa dolnośląskiego, stwierdzono obniżenie się średniej zawartości kadmu, miedzi i cynku w glebach powiatu oraz niewielki wzrost średniej zawartości ołowiu. Największy wzrost średniej zawartości ołowiu stwierdzono w glebach na terenie gminy Lwówek Śląski. Przekroczenie standardów jakości gleby i standardów jakości ziemi stwierdzono w przypadku: cynku – pbk nr 44 (Sobota gm. Lwówek Śląski), ołowiu: – pbk nr 39 (Płuczki Górne gm. Lwówek Śląski) – pbk nr 76 (Gryfów Śląski, zakład Skanska).

Obszary (pola) sąsiadujące ze źródłami zanieczyszczeń. Zawartość siarki – we wszystkich próbach pobranych w sąsiedztwie źródeł zanieczyszczeń stwierdzono niską zawartość SSO 4 (I stopień zawartości). Zawartość metali ciężkich – w większości prób pobranych na obszarach sąsiadujących ze źródłami zanieczyszczenia, badania wykazały naturalną zawartość metali ciężkich. Większość przekroczeń naturalnej zawartości metali ciężkich stwierdzono w okolicy Gryfowa Śląskiego na obszarze sąsiadującym z położonymi obok siebie zakładami Skanska i FNF Ubocz. Wśród obszarów zlokalizowanych w sąsiedztwie źródeł zanieczyszczeń, zwraca uwagę obszar na terenie gminy Gryfów Śląski, wokół zakładów Skanska (szczególnie) i FNF Ubocz. Na polach w ich sąsiedztwie zawartości metali ciężkich: kadmu, ołowiu i cynku w glebie są wyraźnie wyższe niż w glebach gminy Gryfów Śląski oraz całego powiatu lwóweckiego. Niemniej jednak, stwierdzono tylko przekroczenie dopuszczalnej zawartości ołowiu – w pbk nr 76 (wg Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleby i standardów jakości ziemi). Zawartość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych: Zawartość WWA w glebach na polach w pobliżu źródeł zanieczyszczeń jest zróżnicowana.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Przekroczenie dopuszczalnej zawartości WWA według Rozporządzenia Ministra Środowiska stwierdzono: Gryfów Śląski, zakład Skanska benzo(a)piren – pbk 76 Ubocze, FNF Ubocz benzo(a)piren – pbk 81 chrysen – pbk 81 Lubomierz, Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych benzo(a)piren – pbk 85 i 87 chrysen – pbk 85 fluoranten – pbk 85 i 87 benzo(a)fluoranten – pbk 85 benzo(ghi)perylen – pbk 87 Mirsk, składowisko benzo(a)piren – pbk 92 fluoranten – pbk 92

Nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej zawartości sumy WWA, określonej Rozporządzeniem Ministra Środowiska. Na stwierdzone zanieczyszczenia gleb związkami WWA na polach w sąsiedztwie źródeł zanieczyszczeń, może mieć także wpływ ruch samochodowy na sąsiadujących z nimi drogach.

Stwierdzone przekroczenia zawartości metali ciężkich i WWA winny stać się wytycznymi do przeprowadzenia szczegółowych badań, w celu wyznaczenia zasięgu obszarów, na których zostały przekroczone standardy jakości gleb – zgodnie z zapisami Ustawy – Prawo Ochrony Środowiska [Dz.U.2008.25.150]. Badania monitoringowe gleb powinny być kontynuowane, zgodnie z zapisem w art. 18 Ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych [z dnia 03.02.1995 r.], który zobowiązuje starostę do prowadzenia co 3 lata okresowych badań poziomu skażenia gleb i roślin.

8.5.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Rekultywacja gleb zdegradowanych i zdewastowanych oraz przywracanie im funkcji przyrodniczej, rekreacyjnej lub rolniczej

Kierunki działań:

Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Realizacja programu rekultywacji gleb zdegradowanych na obszarach Nadleśnictwo, rolniczego użytkowania, w tym ich zalesianie gatunkami rodzimymi właściciele gruntów Właściciele gruntów, Zrekultywowanie gleb zdegradowanych w kierunku rolnym, leśnym i Powiat Lwówecki, rekreacyjnowypoczynkowym Gminy Właściciele gruntów i Przeciwdziałanie degradacji chemicznej gleb poprzez ochronę powietrza obiektów i wód powierzchniowych przemysłowych, Powiat Lwówecki WIOŚ Wrocław, Powiat Lwówecki, Izby Prowadzenie monitoringu jakości gleby i ziemi Rolnicze, właściciele gruntów

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Przeciwdziałanie erozji gleb poprzez stosowanie odpowiednich ARiMR, Organizacje zabiegów na gruntach o nachyleniu powyżej 10% pozarządowe Ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleby poprzez możliwie jak Właściciele gruntów, najdłuższe utrzymywanie pokrywy roślinnej w postaci wprowadzenia ARiMR, Organizacje upraw wieloletnich oraz wsiewek i poplonów pozarządowe Racjonalne użycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin na Właściciele gruntów, terenach rolnych i leśnych oraz stosowanie technik naturalnych (fito i ARiMR, Organizacje agromelioracyjnych) w celu zwiększenia udziału materii organicznej w pozarządowe glebie Właściciele gruntów, Przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodnobłotnych ARiMR, Organizacje pozarządowe

8.6. Gospodarowanie zasobami geologicznymi

Ochrona zasobów kopalin Stan wyjściowy: Ochrona zasobów złóż kopalin polega na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym ich wykorzystaniu. Ustawy Prawo ochrony środowiska i Prawo geologiczne i górnicze określają zasady i warunki: − wydobywania kopalin − ochrony złóż kopalin − ochrony powierzchni ziemi − ochrony wód podziemnych i powierzchniowych − rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. Złoża kopalin są własnością Skarbu Państwa. Gospodarcze wykorzystanie złóż kopalin może być prowadzone tylko na podstawie udzielonej koncesji wydanej przez właściwy organ administracji geologicznej (Minister Środowiska, Marszałek, Starosta). Nad zapewnieniem właściwego wykorzystania złoża nadzór nad jego wydobyciem sprawują właściwe organy administracji geologicznej i nadzoru górniczego. Obowiązkiem każdego przedsiębiorcy otrzymującego koncesję na wydobywanie kopaliny ze złoża jest rekultywacja gruntów i zagospodarowanie terenów po działalności górniczej. Rekultywacja ta prowadzona jest na podstawie decyzji Starosty o kierunku rekultywacji wydanej na podstawie przepisów Ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Nadzór nad rekultywacją terenów poeksploatacyjnych prowadzi organ nadzoru górniczego i Starosta. Zapewnienie właściwej rekultywacji obszarów poeksploatacyjnych jest konieczne, ze względu na ochronę walorów krajobrazowych i przyrodniczych. Przemysł wydobywczy powoduje szereg oddziaływań, z których najistotniejsze to powstawanie odpadów pogórniczcych i przeróbczych, przekształcenie powierzchni terenu oraz jego odwodnienie. Udzielenie koncesji na wydobycie kopalin ze złóż następuje na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub na podstawie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. W związku z czym każde udokumentowane złoże powinno być uwzględnione przy opracowaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Jest to również sposób ochrony udokumentowanych złóż przed innym zagospodarowaniem terenu, uniemożliwiającym późniejszą ich eksploatację.

Kopaliny Na obszarze Powiatu Lwóweckiego występują udokumentowane w bazie PIG złoża surowców naturalnych. Dane złóż przedstawia tabela poniżej:

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 Tabela 25. Zasoby geologiczne i przemysłowe złóż na terenie Powiatu Lwóweckiego Pow. Pow. Nazwa Zasoby geologiczne Koncesja obszaru terenu Lp. obszaru Gmina Kopalina Użytkownicy bilansowane/przemysłowe/wydobycie ważna do: górniczego górniczego górniczego 2 2 [tys. ton] [m ] [m ] Kamienie PROTEGO, ul. Orkana 44a, 51153 Wrocław, 1. Wojciechów I drogowe i 20150907 23 633 741 836 1 004/705/74 DROGBUD, ul. 1 Maja budowlane Lubomierz 42, 38100 Strzyżów ZIMMET sp z o.o., ul. Wojciechów II Kruszywa 2. 20201231 Świerczewskiego 72b, 56 454 56 454 146// naturalne (Milęcice) 58531 Łomnica

Anna Gliny 3. (Włodzice ceramiczne b.d. b.d. 656 488 b.d. 7 528// Małe) kamionkowe Kamienie 4. Niwnice I drogowe i b.d. b.d. 216 662 b.d. 6 137// budowlane

Gipsy i 5. Nowy Ląd III 20530831 1 082 776 1 294 771 19 355/11 167/90 anhydryty Kopalnia Gipsu i anhydrytu Nowy Ląd sp.z Radłówka o.o., Niwnice, 59600 (Nowy Ląd Gipsy i 6. 20520630 Lwówek Śląski 754 885 1 402 959 11 930/11 692/37 Pole Lwówek anhydryty Radłowka) Śląski Opolskie Kopalnie 1 071 968 1 071 968 Rakowice – Surowców Mineralnych Kruszywa Pole Płn. Pole Płn. 7. Zbiornik I 20351231 sp. zo.o., ul. Cementowa 60 711/55 970/821 naturalne 896 804 Pole 896 804 Pole 1 Chorula, 47316 Pole Płn. I Pd. Pd. Pd. Górażdże Kamienie KAMIENIARZ, ul. B. 8. Rakowiczki I drogowe i 20261031 Chrobrego 69, 25607 33 224 530 852 341/341/5 budowlane Kielce Kamienie Gruszecki Sc., Bielany Lwóweckie, ul. 9. Skała I drogowe i 20200930 37 824 180 464 923/921/ Wrocławska 25, 55040 budowlane Kobierzyce

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 Pow. Pow. Nazwa Zasoby geologiczne Koncesja obszaru terenu Lp. obszaru Gmina Kopalina Użytkownicy bilansowane/przemysłowe/wydobycie ważna do: górniczego górniczego górniczego 2 2 [tys. ton] [m ] [m ] DREBOL sp.z o.o., ul. 10. Zbylutów I 20221231 Ogrodowa 6, 59700 50 370 106 600 145/145/12 Kamienie Bolesławiec drogowe i budowlane TRACO Polska, ul. 11. Zbylutów III 20280501 Mariacka 17, 40014 17 581 489 347 2 311// Katowice

Żerkowice KAMIENIARZ, ul. B. 12. 20320301 Chrobrego 69, 25607 54 493 64 822 1 260// Skała I A Lwówek Śląski Kielce Hofmann Kamienie Żerkowice Natursteinwerke Polen 13. drogowe i 20400418 GmbH Sp. z o.o., ul. 54 460 84 316 443/377/ Skała II budowlane Morawskiego 5, 30102 Kraków KAMIENIARZ, ul. B. 14. Żerkowice II 20261130 Chrobrego 69, 25607 53 311 612 118 1 315/1 315/20 Kielce NCC Industri Kruszywa Kamienie sp.z o.o., ul. Św. Mikołaja Góra 7, 50125 Wrocław, 15. drogowe i 20231215 233 133 307 280 3 245/3 245/259 Kamienista Polskie Kruszywa Sp. z budowlane o.o., ul. Wesoła 12, 58 379 czarny Bór Jeleniogórskie Kopanie Jerzy I Łupki Surowców Mineralnych 16. 20331231 103 551 805 273 5 723/3 900/18 (Orłowice) łuszczykowe SA, ul. Bronka Czecha 2, 58580 Szklarska Poręba Mirsk Kamienie 17. Kłopotno drogowe i 20161231 221 772 823 088 2 898/2 312/492 budowlane PRI BAZALT SA, Rębiszów 200, 59630 Kamienie Mirsk 18. Rębiszów I drogowe i 20171231 219 058 1 270 001 862/659/ budowlane Kamienie Przedsiębiorstw Budowy Kopalń SA, ul. M.C. 19. Stanisław II drogowe i 20200320 325 489 1 704 847 2 309/2 002/ Skłodowskiej 76, 59301 budowlane Lubin

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 Pow. Pow. Nazwa Zasoby geologiczne Koncesja obszaru terenu Lp. obszaru Gmina Kopalina Użytkownicy bilansowane/przemysłowe/wydobycie ważna do: górniczego górniczego górniczego 2 2 [tys. ton] [m ] [m ] Przedsiębiorstw Budowy Kwarce Kopalń SA, ul. M.C. 20. Stanisław II Mirsk 20200320 325 489 1 704 847 3 339/1 349/ żyłowe Skłodowskiej 76, 59301 Lubin Kamienie 21. Przeździerdza Wleń drogowe i b.d. b.d. 70 020 813 150 250// budowlane Źródło: www.pgi.gov.pl

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Przekształcenia powierzchni ziemi W związku z pojawiającymi się w Polsce potrzebami wprowadzenia do krajowej praktyki w zakresie ochrony środowiska metodyki z terenami zdegradowanymi w wyniku działalności gospodarczej, obowiązki inwentaryzacji postępowania i weryfikacji takich terenów przekazano w ręce starostów. Praktyka ta w założeniu, doprowadzić ma do zmniejszenia ilości i wielkości terenów poprzemysłowych, które wymagają działań naprawczych (rekultywacji, rewitalizacji, itp.). Pozwoli to na racjonalne połączenie sfery ochrony środowiska ze sferą gospodarczą, uwzględniając tym samym zasady zrównoważonego rozwoju. Wynikające stąd założenie mówi, że tereny poprzemysłowe nie powinny być nieużytkami gospodarczymi. Zarządzanie terenami naznaczonymi działalnością gospodarczą z uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska należy rozpatrywać biorąc pod uwagę właściwy podział tych terenów. Istnieje bowiem konieczność zaklasyfikowania terenów poprzemysłowych do pewnych klas, które pozwolą na właściwsze i trafniejsze podjęcie działań naprawczych. Wspomniane wcześniej klasy terenów zdegradowanych to: tereny poprzemysłowe zdegradowane chemicznie (gleba/ziemia wymagają oczyszczenia) tereny poprzemysłowe zdegradowane pod względem morfologicznym – fizycznym (rekultywacja likwidująca niekorzystne przekształcenia naturalnego ukształtowania terenu) tereny nie pełniące już funkcji gospodarczych.

Na tak sklasyfikowane rodzaje terenów poprzemysłowych nakłada się jeszcze zagadnienie rodzaju odpowiedzialności odnośnie tych terenów. Istnieje bowiem odpowiedzialność bezpośrednia, kiedy sprawca degradacji środowiska jest określony, co oznacza zastosowanie zasady “ten kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia” oraz odpowiedzialność pośrednia (odpowiedzialność władz publicznych) w przypadku, gdy sprawca nie jest znany lub egzekucja obowiązku jest bezskuteczna. W Polsce dość istotnym problemem są tzw. “porzucone” tereny przemysłowe, w przypadku których nie ma możliwości egzekwowania zasady ”zanieczyszczający płaci”, co powoduje automatyczne przeniesienie odpowiedzialności na władze publiczne. Sytuacja ta dotyczy głównie terenów, gdzie działały przedsiębiorstwa państwowe. Odrębnym zagadnieniem związanym z właściwym gospodarowaniem terenami poprzemysłowymi są odpowiednie podstawy prawne. Praktyka związana z zarządzaniem jakością środowiska, pokazuje, że istniejący sposób uregulowania problematyki terenów zdegradowanych jest niewystarczający. Pojawia się więc potrzeba stworzenia jednolitego programu regulującego zasady rekultywacji i zagospodarowywania powierzchni ziemi. Dotychczasowe uwarunkowania prawne w tym zakresie można odnaleźć w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 – tekst jednolity z późniejszymi zmianami). Pewne odnośniki dotyczące ochrony powierzchni ziemi uwzględnia także ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 16 kwietnia 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późniejszymi zmianami), ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 – tekst jednolity, z późniejszymi zmianami). Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 – tekst jednolity, z późniejszymi zmianami). Przedstawione powyżej założenia dotyczące właściwego gospodarowania terenami poprzemysłowymi oraz umocowania prawne w tym zakresie pozwalają na nadanie właściwego toku rozumowania i analizowania problemu na terenie Powiatu Lwóweckiego. Grunty wyłączone z użytkowania rolniczego i gleby zdegradowane na obszarach rolniczych powinny być zalesiane lub zagospodarowywane poprzez przeznaczenie ich na plantacje choinek, szkółki roślin ozdobnych, itp.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

8.6.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego

Kierunki działań

Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Przedsiębiorcy, organ Rekultywacja terenów po eksploatacji kopalin nadzoru górniczego Kontrola stanu faktycznego w przypadku wydobywania kopalin bez Starosta wymaganej koncesji i naliczanie opłat eksploatacyjnych w przypadku nielegalnej działalności Minister, Marszałek, Gromadzenie, archiwizowanie i przetwarzanie danych geologicznych Starosta Wojewoda, Starosta, Opiniowanie i uzgadnianie studiów i planów uwarunkowań kierunków instytucje zgodnie z zagospodarowania przestrzennego ustawą Ochrona terenów perspektywicznych pod względem wydobycia kopalin Gminy

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

9. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO.

9.1. Środowisko a zdrowie Stan wyjściowy Jakość środowiska w znacznym stopniu wpływa na stan zdrowia. Wg raportu WHO około 25 % zgonów i chorób w skali globalnej jest wynikiem negatywnego oddziaływania środowiskowego. Zanieczyszczenie środowiska ma swój udział w rozwoju aż 80 % chorób, pośrednio wpływa też na ogólny stan zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez ograniczenie człowiekowi dostępu do zasobów środowiskowych a co za tym idzie ograniczenie możliwości wypoczynku i wrażeń estetycznych. Dlatego też program ochrony środowiska powinien ujmować zjawiska globalne i długofalowe, wpływające zarówno na zdrowie fizyczne jak i na komfort psychiczny człowieka. Do największych problemów mających wpływ na stan zdrowia ludzi należą: - jakość wody przeznaczonej do spożycia, - zanieczyszczenie wód gruntowych, - zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, - emisja hałasu.

Główne kierunki działań na rzecz środowiska i zdrowia zostały określone w przyjętym przez Radę Ministrów Wieloletnim Programie „Środowisko a zdrowie” .

9.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia

Kierunki działań:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Monitoring jakości wody do spożycia przez ludzi szczególnie w organy Państwowej odniesieniu do zawartości w wodzie wielopierścieniowych Inspekcji Sanitarnej węglowodorów aromatycznych (WWA), trihalometanów (THM) oraz metali ciężkich Prowadzenie nadzoru nad warunkami pracy pracowników ze organy Państwowej szczególnym uwzględnieniem narażania na czynniki biologiczne oraz Inspekcji Sanitarnej, substancje chemiczne niebezpieczne Państwowa Inspekcja Pracy Promocja zdrowego stylu życia i unikanie zagrożeń oraz profilaktyka Organizacje chorób cywilizacyjnych i ograniczenie zewnętrznych przyczyn ich pozarządowe powstawania

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

9.2. Jakość powietrza Stan wyjściowy Powietrze jest tym komponentem środowiska, do którego emitowana jest większość zanieczyszczeń powstających na powierzchni Ziemi, zarówno w rezultacie procesów naturalnych, jak i działalności człowieka. Podstawowymi substancjami zanieczyszczającymi powietrze są: pył (źródłem jest energetyka i technologie przemysłowe) oraz dwutlenek azotu (źródłem jest komunikacja i energetyka zawodowa). Zanieczyszczenia powietrza można podzielić na dwie grupy:

• zanieczyszczenia gazowe – związki chemiczne w stanie lotnym np.: tlenki azotu, tlenki siarki, tlenek i dwutlenek węgla, węglowodory. Zanieczyszczenia gazowe, które wpływają na stan atmosfery w skali globalnej to: dwutlenek węgla (CO 2), metan (CH 4) i tlenki azotu (No x). Nazywamy je gazami cieplarnianymi, ponieważ są odpowiedzialne za globalne ocielenie, spowodowane zarówno działalnością człowieka, jak też procesami naturalnymi; • zanieczyszczenia pyłowe: pyły o działaniu toksycznym – są to pyły zawierające metale ciężkie, pyły radioaktywne, azbestowe, pyły fluorków oraz niektórych nawozów mineralnych, pyły szkodliwe – pyły te mogą działać uczulająco; zawierają one krzemionkę, drewno, bawełnę, glinokrzemiany; pyły obojętne – które mogą mieć działanie drażniące; zawierają głównie związki żelaza, węgla, gipsu, wapienia.

Prawdopodobna wielkość emisji zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł niskiej emisji jest trudna do oszacowania, ze względu na dużą ilość źródeł niskiej emisji, nie jest również możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń. Rozkład wielkości emisji zanieczyszczeń powietrza na danym obszarze jest ściśle uzależniony od stopnia jego uprzemysłowienia oraz rodzaju spalanych paliw. Na terenie całego Powiatu największym problemem jest niska emisja z lokalnych źródeł i palenisk domowych oraz zanieczyszczenia komunikacyjne. Obiektami przemysłowymi lokalnie uciążliwym dla środowiska mogą być: • Prywatny Browar w Lwówku Śląskim ze względu na znaczną emisję tlenku węgla oraz pyłu; • Zakład Przetwórstwa Mięsnego „Proszówka" w gm. Gryfów Śl.; • Instalacja odpylania powietrza Nordberg ze stanowisk linii technologicznej oraz środki transportu Przedsiębiorstwa ProdukcyjnoUsługowego PRIBAZALT S.A.; • NCCIndustrie Kruszywa (gm. Mirsk); • Zakład Przetwórstwa Mięsnego Jan Szynal (gm. Wleń).

Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych zlokalizowanych na terenie Powiatu Lwóweckiego wyniosła w 2008r. 28 Mg/rok, z czego największą ilość zanieczyszczeń stanowiły zanieczyszczenia ze spalania paliw (54%). Emisja zanieczyszczeń gzowych z zakładów szczególnie uciążliwych zlokalizowanych na terenie Powiatu Lwóweckiego wyniosła w 2008 r. 2,453 Mg/rok, z czego 98,2% ogólnej emisji stanowił dwutlenek węgla. W porównaniu jednak z poziomem emisji zanieczyszczeń do atmosfery przez zakłady przemysłowe w powiatach Województwa Dolnośląskiego, powiat lwówecki wykazuje znikomy poziom emisji

Korzystniejsze uwarunkowania dla redukcji emisji zanieczyszczeń do powietrza będzie zapewne miał wpływ planowanych modernizacji i przebudowy dróg na terenie Powiatu Lwóweckiego. Wyprowadzenie przeważającej części ruchu samochodowego poza tereny zabudowane sprzyjać będzie poprawie stanu powietrza atmosferycznego na terenach zurbanizowanych oraz poprawiać parametry emisyjne pojazdów w trakcie ruchu (jazda bardziej płynna, bardziej optymalne parametry spalania w silnikach spalinowych).

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Monitoring Ocena poziomów substancji w powietrzu w województwie dolnośląskim wykonywana jest na podstawie pomiarów prowadzonych w wojewódzkiej sieci monitoringu powietrza, w skład której wchodzą: • automatyczne stacje pomiarów jakości powietrza, • stacje manualne (oznaczenia dokonywane w laboratorium), • stacje mobilne, • punkty pomiaru zanieczyszczenia powietrza metodą pasywną

Sposób oceny jakości powietrza oraz zakres badań dla każdej strefy województwa określany jest przynajmniej raz na 5 lat przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. W ramach dostosowywania szeregu przepisów do standardów unijnych w 2002 roku weszły w życie istotne akty prawne – Ustawa Prawo Ochrony Środowiska wraz z kolejnymi rozporządzeniami – rzutujące na ocenę czystości powietrza. W zakresie emisji art. 220 w/w Usta wy określa instalacje, w tym także energetyczne, dla których nie jest wymagane pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Dla instalacji energetycznych kryterium decydującym jest rodzaj spalanego paliwa. Powstała w ten sposób liczna grupa źródeł energetycznych, które wymknęły się procedurom decyzyjnym organów administracyjnych. Do źródeł takich np. należą te, których łączna nominalna moc wynosi od 1MW do: 5 MW w przypadku spalania węgla kamiennego, 10 MW w przypadku spalania koksu, drewna, słomy i olejów, 15 MW w przypadku spalania gazu, oraz inne niż energetyczne o nominalnej mocy cieplnej od 0,5MW do 1 MW, opalane węglem kamiennym, koksem, drewnem, słomą, olejem napędowym, olejem opałowym, benzyną, paliwem gazowym, z których: wprowadzane do powietrza gazy lub pyły pochodzą wyłącznie ze spalania tych paliw lub wprowadzane do powietrza gazy lub pyły pochodzące z prowadzonych w tych instalacjach procesów innych niż spalanie paliw nie powodują przekroczenia 10% dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu albo 10% wartości odniesienia.

Oprócz źródeł energetycznych art. 220 Ustawy wymienia szereg innych instalacji o charakterze produkcyjnym i usługowym, np. instalacje do lakierowania lub malowania zużywające mniej niż 1 Mg w ciągu roku wyrobów lakierowych, oczyszczalnie ścieków, huty szkła o wydajności mniejszej niż 1 Mg/dobę, punkty gastronomii, itp. Mimo, iż w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 22.12.2004 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 283, poz. 2839) określono rodzaje instalacji wymagające zgłoszenia do organów ochrony środowiska w chwili rozpoczęcia działalności, to i tak aktualne przepisy prawa można uznać za bardziej liberalne dla ochrony powietrza, niż obowiązujące przed 2001 rokiem. W związku z tym cała grupa źródeł, w tym przede wszystkim energetycznych, pozostaje niezidentyfikowana, a należą do niej m.in. źródła: opalane węglem kamiennym o łącznej nominalnej mocy do 0,5 MW, opalane koksem, drewnem, słomą, olejami i paliwem gazowym o łącznej nominalnej mocy do 1 MW.

Źródła te wraz z wieloma o charakterze produkcyjnym powodują właśnie niską i średnią emisję, w tym emisję energetyczną wywierającą decydujący wpływ na lokalne poziomy imisji. Zmieniły się także akty prawne w zakresie imisji. Rozporządzeniami Ministra Środowiska z dnia 3.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281) i z dnia 17.12.2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 5, poz. 31), wprowadzono nowe normy graniczne (górne i dolne progi oszacowania), określono poziomy alarmowe oraz marginesy tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji, a także określono zasady oceny poziomów substancji w powietrzu. Nowe przepisy wprowadziły inne okresy uśredniania wartości stężeń, rozdzieliły wartości kryterialne dla SO 2, NO x i O 3 na dotyczące ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony roślin i ekosystemów, a także zlikwidowały normę średnioroczną dla SO 2 w dziedzinie ochrony zdrowia ludzi. 99

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Ze względu na ochronę zdrowia ludzi nie uległ zmianie poziom dopuszczalny średnioroczny dla NO 2, zaostrzono zaś kryterium w stosunku do pyłu zawieszonego zmniejszając normę do 40 g/m 3.

Jakość powietrza

Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska dokonuje oceny jakości oceny jakości powietrza w strefach na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu ocen prowadzonych corocznie. Obowiązek prowadzenia oceny dotyczy m.in.: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, pyłu zawieszonego PM10, ołowiu, benzenu, tlenku węgla i ozonu przy uwzględnieniu kryteriów związanych z ochroną zdrowia oraz dwutlenku siarki, tlenków azotu i ozonu przy uwzględnieniu kryteriów związanych z ochroną roślin. W wyniku oceny dokonuje się klasyfikacji stref, odrębnie pod kątem poziomu każdej substancji. Wyniki klasyfikacji są podstawą do określenia wymagań dotyczących metod wykonywania ocen rocznych. W dokumencie publikowanym przez WIOŚ we Wrocławiu „Raport z przeprowadzenia pięcioletniej oceny jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego” przedstawiono wyniki ocen z lat 20022006.

Ocena jakości powietrza wykonywana na mocy art. 88 ustawy Prawo ochrony środowiska (przynajmniej co pięć lat) ma na celu zgromadzenie informacji o stężeniach zanieczyszczeń na obszarze poszczególnych stref, w tym aglomeracji, w zakresie umożliwiającym określenie metod, jakimi powinny być dokonywane oceny roczne oraz potrzeb w zakresie prowadzenia pomiarów stężeń określonych zanieczyszczeń powietrza, zgodnie z wymaganiami dotyczącymi ocen rocznych. Wskazanie takich obszarów wynika z potrzeby uzyskania informacji o rzeczywistych poziomach stężeń zanieczyszczeń na tych obszarach. Stężenia te stanowią podstawę do określenia potrzeby lub obowiązku prowadzenia pomiarów na danym obszarze (w systemie ocen rocznych) oraz wymaganej metody pomiarów (automatyczna, manualna). W przypadku, gdy z oceny pięcioletniej dla danego zanieczyszczenia wynika obowiązek dokonywania rocznej oceny jakości powietrza w strefie w oparciu o pomiary, intensywność programów pomiarowych zależy od poziomu stężeń zanieczyszczenia na obszarze aglomeracji lub innej strefy. Jeżeli stężenia substancji na określonym obszarze przekraczają poziomy dopuszczalne, wówczas stanowiska pomiarowe powinny być lokalizowane na tych obszarach.

Dla zanieczyszczeń: SO2, NO2,CO,C6H6 wyniki przeprowadzonych pomiarów plasują się poniżej dolnego progu oszacowania (1b – w kolejnych latach wystarczające mogą być: modelowanie matematyczne, obiektywne metody szacowania, pomiary wskaźnikowe). Dla pyłu zawieszonego PM10 – wyniki sklasyfikowano jako 3b (obowiązek lub priorytet prowadzenia pomiarów wysokiej jakości na obszarach przekroczeń poziomów dopuszczalnych w strefie) klasyfikacja na podstawie wyników pomiarów pyłu zawieszonego TSP po przeliczeniu na pył PM10 (współczynnik korekcyjny: 0,85). Na podstawie pomiarów stężeń analizowanych zanieczyszczeń w powietrzu w latach 20022006 na terenie Powiatu Lwóweckiego przekroczenia poziomów dopuszczalnych PM 10(dla kryterium ochrony zdrowia) przynajmniej w jednym roku kalendarzowym stwierdzono na stanowisku pomiarowym: • Wleń (lata 2002, 2004, 2005 i 2006).

Biorąc pod uwagę konieczność dokonywania oceny jakości powietrza na całym obszarze województwa, niezbędne jest szersze wykorzystanie innych technik monitoringowych, takich jak metody obliczeniowe i inne metody szacowania. Biorąc pod uwagę minimalną liczbę stanowisk pomiarowych w zależności od wyników klasyfikacji stref, a także informacje o istniejących stanowiskach pomiarowych i jakości danych z tych stanowisk wskazano potrzeby w zakresie wzmocnienia systemu ocen bieżących o nowe stanowiska pomiarowe (w tym również na terenie strefy bolesławiecko – lwóweckiej) w zakresie pomiarów pyłu zawieszonego PM10. Planowane jest się również wykonanie wskaźnikowych oznaczeń zawartości ołowiu w pyle PM10, w celu potwierdzenia szacowanej klasyfikacji stref pod kątem poziomu ołowiu. W latach 20042006 sieci pomiarowe bazujące na pomiarach manualnych, należące do WIOŚ i WSSE, zostały znacznie ograniczone. Zaprzestano wykonywania pomiarów pyłu zawieszonego ogółem TSP (WIOŚ) oraz pyłu reflektometrycznego BS (WSSE). W latach 20042005 WSSE we 100

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Wrocławiu zakończyło także eksploatację stacji z pomiarami manualnymi dwutlenku siarki i dwutlenku azotu. W chwili obecnej WSSE we Wrocławiu prowadzi wyłącznie badania poziomu pyłu zawieszonego PM10 oraz ołowiu, kadmu i niklu w pyle PM10. Obecny system monitoringu zanieczyszczeń gazowych w województwie dolnośląskim oparty jest przede wszystkim na pomiarach prowadzonych w ramach automatycznego systemu monitoringu nadzorowanego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, a wspomagany pomiarami automatycznymi prowadzonymi w sieciach lokalnych zakładów przemysłowych. Ocena pięcioletnia, uwzględniająca wyniki pomiarów jakości powietrza, dostępne dane emisyjne oraz wnioski z przeprowadzonej inwentaryzacji laboratoriów wykazała konieczność uzupełnienia systemu monitoringu powietrza m.in. o manualne stanowiska pomiarowe poboru pyłu PM10 w strefie bolesławieckolwóweckiej. Na terenie Powiatu Lwóweckiego (w obszarze strefy bolesławiecko lwóweckiej) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu prowadził w 2009r. bezpośredni monitoring powietrza poprzez stacje pomiarowe zlokalizowane na terenie powiatu. W 2009r. na terenie Powiatu Lwóweckiego zlokalizowana była tylko 1 automatyczna stacja pomiarowa.

Tabela 26. Lokalizacja i parametry stacji pomiarowych na terenie Powiatu Lwóweckiego w 2008r. Kod stacji Typ Gmina Miejscowość Mierzone parametry pomiarowej monitoringu • Parametry zanieczyszczenia powietrza: o dwutlenek siarki o dwutlenek azotu o tlenek azotu o tlenki azotu o pył zawieszony PM10 DOL003, • Parametry meteorologiczne: Wleń automatyczny Wleń DsWlen03 o kierunek wiatru o prędkość wiatru o temperatura powietrza o wilgotność względna o promieniowanie całkowite o ciśnienie atmosferyczne

Źródło: Raport o stanie środowiska województwa dolnośląskiego, WIOŚ Wrocław, 2008 r.

Na potrzeby oceny bieżącej (rocznej) wykonano klasyfikację stref w oparciu o następujące założenia: • klasa A poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej; nie jest wymagane prowadzenie działań na rzecz poprawy jakości powietrza, • klasa B poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną, lecz nie przekracza wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji; należy określić obszary przekroczeń wartości dopuszczalnych, • klasa C poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji; niezbędne jest opracowanie programu ochrony powietrza POP.

Tabela 27. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2009. Ochrona Ochrona zdrowia roślin Strefa B(a) SO NO C H CO PM10 Pb As Cd Ni O SO NO O 2 2 6 6 P 3 2 x 3 Strefa bolesławiecko A A A A A A A A A A C A A C lwówecka Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu, oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2009 r. WIOŚ Wrocław

101

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Tabela 28. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2008. Ochrona Ochrona zdrowia roślin Strefa B(a) SO NO C H CO PM10 Pb As Cd Ni O SO NO O 2 2 6 6 P 3 2 x 3 Strefa bolesławiecko A A A A A A A A A A C A A C lwówecka Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu, oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2008 r. WIOŚ Wrocław

Ocena bieżąca, wykonana za rok 2009 wykazała, że dla kryterium ochrony zdrowia strefa bolesławieckolwówecka (w której znajduje się Powiat Lwówecki) dla takich zanieczyszczeń jak dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, benzen, tlenek węgla, pył zawieszony PM10, ołów, arsen, kadm, nikiel, benzo(a)piren uzyskała klasę strefy A, dla której nie ma potrzeby prowadzenia działań związanych z poprawą jakości powietrza, należy jedynie utrzymać ją na tym samym lub lepszym poziomie. Natomiast ze względu na poziom stężenia w powietrzu ozonu Powiat Lwówecki zakwalifikowany został do strefy klasy C, co oznacza, iż stężenie tej substancji w powietrzu miało wartość powyżej dopuszczalnej i przekroczyło wartości dopuszczalne powiększone o margines tolerancji. W związku z tym, dla zanieczyszczeń zaklasyfikowanych do klasy C wymagane jest opracowanie „Programu Ochrony Powietrza” dla obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych. W przypadku kryterium ochrony roślin, strefa bolesławieckolwówecka uzyskała wynikową klasę C ze względu na poziom ozonu (O 3) i podobnie potrzebę opracowania specjalnego programu w tym zakresie. Marszałek Województwa Dolnośląskiego w związku z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu ozonu zgodnie ustawą Prawo Ochrony Środowiska jest zobowiązany uchwalić Program Ochrony Powietrza (POP). Celem takiego programu jest opracowanie harmonogramu rzeczowo – finansowo czasowego, którego wdrożenie pozwoli na realizację ustalonych zadań prowadzących do zmniejszenia poziomu w/w substancji do poziomu dopuszczalnego.

9.2.1. Cel średniookresowy do 2016

Osiągnięcie jakości powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu na terenie Powiatu Lwóweckiego oraz utrzymanie jakości powietrza atmosferycznego zgodnie z obowiązującymi standardami jakości środowiska

Kierunki działań: Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gminy, Powiat Prowadzenie remontów istniejących dróg m.in. zmiana nawierzchni Lwówecki, Zarządy dróg Upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i możliwościach Gminy, Powiat technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych Lwówecki, Organizacje rodzajów odnawialnych źródeł energii pozarządowe Gminy, Powiat Prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących odnawialne Lwówecki, Organizacje źródła energii pozarządowe Powiat Lwówecki, Realizacja przedsięwzięć termomodernizacyjnych Gminy, właściciele obiektów

102

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz Powiat Lwówecki, technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii Gminy, Organizacje i zmniejszających materiałochłonność gospodarki pozarządowe Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i Gminy, Powiat możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania Lwówecki, Organizacje odnawialnych źródeł energii oraz szkodliwości spalania odpadów w pozarządowe gospodarstwach domowych Powiat Lwówecki, Szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymagań Gminy, Organizacje dotyczących ochrony środowiska pozarządowe ZSET Rakowice Wielkie: wymiana stolarki okiennej w warsztatach Powiat Lwówecki ZSET Rakowice Wielkie: Termomodernizacja budynku siłowni z Powiat Lwówecki wymianą stolarki ZSET Rakowice Wielkie: Wymiana instalacji CO w internacie szkoły Powiat Lwówecki ZSET Rakowice Wielkie: Wymiana instalacji CO w pomieszczeniach Powiat Lwówecki warsztatów i siłowni ZSOiZ Lubomierz: Termomodernizacja bud. szkoły Powiat Lwówecki ZPEW Lwówek Śląski: Termomodernizacja obiektów ZPEW Powiat Lwówecki SPZ ZOZ Lwówek Śląski: Termomodernizacja budynków w Lwówku Śląskim i Gryfowie Śląskim (etap I szpial w Lwówku Slaskim; etap II Powiat Lwówecki szpital w Gryfowie; etap III przychodnia w Lwówku Sląskim) DPS Nielestno: Termomodernizacja obiektów Powiat Lwówecki Schronisko Młodzieżowe Łupki: Termomodernizacja obiektów Powiat Lwówecki Schroniska

Zadania koordynowane:

Marszałek Uchwalenie przez Marszałka Województwa Dolnośląskiego Programu Województwa Ochrony Powietrza oraz jego realizacja Dolnośląskiego Usprawnienie organizacji ruchu drogowego Zarządcy dróg

Zwiększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo Podmioty gospodarcze biopaliwa) Sprzątanie dróg przez ich zarządców w szczególności systematyczne Zarządcy Dróg sprzątanie na mokro dróg, chodników, w miejscach zagęszczonej Powiatowych, zabudowy ze szczególną starannością po sezonie zimowym, po Gminnych ustąpieniu śniegów przedsiębiorstwa komunalne Modernizacja ciepłowni lub łączenie systemów ciepłowniczych w celu Zarządcy optymalizacji wykorzystania energii pierwotnej paliw nieruchomości Spełnienie wymagań prawnych przez zakłady w zakresie jakości Podmioty gospodarcze powietrza, spełnienie standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa Wykonywanie obowiązkowych pomiarów w zakresie wprowadzania Podmioty gospodarcze gazów i pyłów do powietrza oraz przekazywanie odpowiednim organom w formie ustalonej prawem Prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w WIOŚ Wrocław, zakresie gospodarowania odpadami – dążenie do likwidacji problemu Inne organy spalania odpadów poza spalarniami i współspalarniami odpadów oraz prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska Prowadzenie interwencji w ramach kompetencji organów i inspekcji WIOŚ Wrocław ochrony środowiska w związku z uciążliwościami zgłaszanymi przez społeczeństwo dotyczącymi emisji gazów i pyłów do powietrza oraz emisji uciążliwych zapachów Tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z Organy zgodnie z 103

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 wymaganiami obowiązującego prawa w zakresie ochrony środowiska ustawą Regionalny Dyrektor Wnikliwe prowadzenie postępowań w sprawie oceny oddziaływania na Ochrony Środowiska, środowisko planowanych przedsięwzięć Gminy Przebudowa dachu internatu Zespołu Szkół w Lubomierzu Gmina Lubomierz Termomodernizacja budynku Szkoły Podstawowej w Płóczkach Górnych Gmina Lwówek Śląski z robotami towarzyszącymi Budowa oświetlenia przy ul. Reymonta, Chopina i Przodowników Pracy Gmina Lwówek Śląski Budowa oświetlenia w m. Niwnice (etap II) Gmina Lwówek Śląski Budowa oświetlenia w m. Rakowice Wielkie (etap II) Gmina Lwówek Śląski Budowa oświetlenia drogowego Karłowiec z ul. Chopina Gmina Mirsk Budowa linii oświetlenia drogowego Mroczkowice Gmina Mirsk Budowa oświetlenia placu zabaw przy ul.Bohaterów znad Nysy w Gmina Mirsk Mirsku

9.3. Ochrona wód Stan wyjściowy wody powierzchniowe:

Cały Powiat Lwówecki położony jest w zlewni Bobru i jego głównego dopływu Kwisy. Długość rzeki Bóbr od granicy powiatu ziemskiego Jelenia Góra w km 198,2 do granicy powiatu bolesławieckiego w km 158,7 wynosi 33,2 km (z wyłączeniem zbiornika Pilchowickiego).Długość rzeki Kwisy w granicach Powiatu wynosi 20,7 km (strefa źródłowa w km 120,4; zbiornik Złotnicki 98,4) . Sieć rzeczna powiatu lwóweckiego przedstawiona jest na rysunku poniżej.

Rysunek 20. Sieć rzeczna Powiatu Lwóweckiego.

Źródło: Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Lwóweckiego.

104

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

W administracji Dolnośląskiego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu na terenie Powiatu Lwóweckiego znajduje się 41 cieków o łącznej długości 221,6 km, posiadających w przeważającej części charakter rolniczy i stanowiących odbiorniki wód z systemów melioracyjnych. Na zlewnię Bobru przypada 25 cieków o łącznej długości 136,3 km, a na zlewnię Kwisy 16 cieków o łącznej długości 85,3 km. Ponadto w administracji Dolnośląskiego Zarządu znajduje się 7,75 km wałów przeciwpowodziowych. Wały te są zlokalizowane w dolinach rzek: Kwisa (gm. Mirsk – 2,7 km, gm. Gryfów Śląski – 1,1 km), Bóbr (gm. Lwówek Śląski – 1,0 km, gm. Wleń – 2,95 km).

Prawie cały obszar Gminy Gryfów Śląski leży w zlewni rzeki Kwisy – jedynie niewielki fragment lasów w jej północnozachodniej części należy do zlewni Bobru. Kwisa stanowi także główną oś hydrograficzną obszaru. Jej główne dopływy to: Oldza z Młyńską Strugą, Długi Potok, Olszówka i Wilka ze swoimi dopływami bocznymi. W części północnej gminy występują tereny źródliskowe kolejnych cieków zlewni Kwisy – Luciąży i Sowinki. Poniżej Gryfowa Śl. zaczyna się pierwszy z 2 zbiorników zaporowych na rzece Kwisie – Jezioro Złotnickie. Sieć hydrograficzna obszaru jest bardzo gęsta, szczególnie w rejonie Młyńska, gdzie uzupełniają ją rowy melioracyjne. Kwisa zalicza się do rzek górskich, charakteryzujących się szybkim przyborem wód w czasie roztopów i deszczy nawalnych (VII, VIII).

Obszar Gminy Lubomierz pod względem hydrograficznym należy do zlewni Bobru, do którego poprzez dopływy pobliskiej Kwisy wpada większość płynących na tym obszarze rzek i potoków. Głównym ciekiem na terenie gminy jest rzeka Oldza o długości 14 kilometrów, przecinająca ją przez środek z południowego wschodu na północny zachód i wpadająca w Gryfowie do Kwisy. Większość dolin rzek i potoków nie posiada zabudowy wałami przeciwpowodziowymi. Na terenie gminy nie ma naturalnych zbiorników wody, jak również przeciwpowodziowych zbiorników retencyjnych. Jedynie wschodnia część gminy styka się ze zbiornikiem Pilchowice, będącym największym zbiornikiem zaporowym w Sudetach zachodnich.

Przeważający obszar Gminy i Miasta Lwówek Śląski należy do zlewni rzeki Bóbr (około 95% powierzchni). Długość odcinka Bobru przepływającego przez teren Gminy Lwówek Śląski wynosi 21 km. Najważniejszymi dopływami Bobru na terenie gminy są (od południa): • Lewobrzeżne: Srebrna, Słotwina, Płuczka, Stoczek • Prawobrzeżne: Sobota, Bukownica, Widnica, Chmielnik.

Rzeka Bóbr charakteryzuje się dużymi wahaniami stanów wody. Spowodowane jest to jej podgórską specyfiką oraz niewielką retencją wodną obszarów zlewni tej rzeki, co w przypadku wystąpienia intensywnych opadów znacznie zwiększa szybkość i wielkość spływu powierzchniowego. Przez zachodnia część gminy przebiega dział wodny pomiędzy Bobrem a rzeką Kwisa. Dlatego okolice miejscowości Bartniki odwadniane są przez rzekę Błotniak będącą prawobrzeżnym dopływem Kwisy.

Przez teren Gminy Mirsk przebiega wzdłuż Wysokiego Grzbietu dział wodny pomiędzy morzem Bałtyckim i Północnym. Na południe od Wysokiego Grzbietu teren należy do zlewni Izery dopływu Łaby. Na północ od Wysokiego Grzbietu cały pozostały teren należy do zlewni Kwisy. Głównymi dopływami Kwisy są: Czarny Potok, Miłoszowski Potok, Siekierka, Oldza oraz Olszówka.

Osią hydrograficzną Gminy Wleń jest Bóbr, jedna z największych rzek sudeckich, płynąca przez gminę niemal dokładnie z południa na północ. Dopływami Bobru na tym odcinku są jedynie potoki odwadniające stosunkowo niewielkie zlewnie. Prawobrzeżnymi dopływami są Strzyżówka, Chrośnicki Potok i Klinkówka. Lewobrzeżnymi dopływami są: Potok Pilchowicki i Jamma. Bóbr przez teren gminy przepływa głęboką doliną o płaskim dnie, w obrębie którego koryto rzeki wytworzyło liczne meandry. Ten naturalny meandrujący charakter częściowo zachował się. Podobnie zachowane są liczne odcinki o naturalnym meandrującym charakterze na mniejszych potokach stanowiących dopływy Bobru. Największą antropogeniczną zmianą w fizjonomi doliny było wybudowanie w latach 19081911 zapory wodnej powyżej Pilichowic, która przegradza rzekę Bóbr na jej 196,7 km od ujścia. Tama o

105

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 wysokości 62 m spiętrza wody Bobru tworząc jedno z największych sztucznych jezior w Sudetach. Jego powierzchnia wynosi 240 ha a pojemność 50 mln m3.

Stan wód powierzchniowych Sposób przeprowadzenia oceny określony jest w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. Elementy fizykochemiczne, biologiczne i hydromorfologiczne klasyfikuje się na podstawie kryteriów wyrażonych jako wartości graniczne wskaźników jakości wód z uwzględnieniem typów wód powierzchniowych. Dla wód powierzchniowych przeprowadza się: • klasyfikację stanu ekologicznego (dotyczy wód naturalnych), • klasyfikację stanu chemicznego, • ocenę stanu wód, • klasyfikację potencjału ekologicznego (dotyczy wód silnie zmienionych i sztucznych), • oceny spełniania wymagań jakościowych wód powierzchniowych związanych z ich użytkowaniem wynikającym z warunków korzystania z wód regionu wodnego (ocena przydatności wód do określonych celów – np. do bytowania ryb w warunkach naturalnych lub ocena zagrożenia – dotyczy to wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych). Klasyfikacja stanu ekologicznego oparta jest na ocenie biologicznych, hydromorfologicznych i fizykochemicznych elementów jakości. Elementy hydromorfologiczne i fizykochemiczne określane są mianem elementów wspierających. W 2009 roku badania elementów hydromorfologicznych rzek nie były prowadzone, w związku z tym ten element oceny stanu ekologicznego nie został uwzględniony. Klasyfikacji elementów fizykochemicznych i biologicznych oraz oceny stanu chemicznego i ekologicznego oraz oceny ogólnej dokonano na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. 2008. 162.1008). Badania jakości wód powierzchniowych na terenie całego województwa dolnośląskiego, jak również na terenie Powiatu Lwóweckiego przeprowadza WIOŚ we Wrocławiu. Sieć monitoringowa wód powierzchniowych na 2008 i 2009 rok została zaprojektowana zgodnie z wymogami „Programu Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 20072009”, implementującego założenia Ramowej Dyrektywy Wodnej. Przy wyznaczaniu lokalizacji punktów uwzględniono dokonaną w międzyczasie weryfikację jednolitych części wód i nowe wykazy użytkowania wód. W 2008 i 2009 roku na terenie Powiatu Lwóweckiego WIOŚ prowadził badania w ramach monitoringu operacyjnego i diagnostycznego wód powierzchniowych w ppk opisanych w tabeli poniżej. Dodatkowo WIOŚ we Wrocławiu przeprowadził w 2009 r. w 1 punkcie pomiarowo kontrolnym na terenie Powiatu Lwóweckiego badania wody w ramach monitoringu operacyjnego celowego dla części wód będących miejscem bytowania ryb (ppk w Gminie Mirsk na rzece Czarny Potok – ujście do Kwisy m. Mirsk).

Tabela 29. Przekroje pomiarowo – kontrolne wód powierzchniowych w 2008 i 2009 r. na terenie Powiatu Lwóweckiego. Rodzaj Lp. Gmina Nazwa ppk Nazwa rzeki km Rok monitoringu Lwówek poniżej Lwówka 1. Bóbr 161,80 operacyjny 2008 Śląski (Włodzice Mł.) 2. poniżej ujścia Oldzy Kwisa 98,20 operacyjny 2008 Gryfów Śląski 3. ujście do Kwisy (most) Oldza 0,10 operacyjny 2008 Zbiornik 4. Wleń diagnostyczny 2009 Pilchowice ujście do Kwisy m. operacyjny 5. Mirsk Czarny Potok 0,10 2009 Mirsk celowy Źródło: Ocena stanu czystości rzek województwa dolnośląskiego w 2008r., 2009r. WIOŚ we Wrocławiu

106

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Ogólnie przy uwzględnieniu kategorii jakości wody charakteryzuje się w podziale wód na pięć klas jakości: • klasa I – wody o bardzo dobrej jakości • klasa II – wody dobrej jakości • klasa III – wody zadawalającej jakości • klasa IV – wody niezadowalającej jakości • klasa V – wody złej jakości

Na podstawie wyników przeprowadzanych przez WIOŚ we Wrocławiu badań, dokonano ogólnej oceny wód powierzchniowych w Powiecie Lwóweckim kontrolowanych w 2008 i 2009 roku.

Tabela 30. Ocena stanu czystości wód na terenie Powiatu Lwóweckiego w ramach monitoringu diagnostycznego (rok 2009) L.P. Nazwa Nazwa ppk km Klasyfikacja Stan/potencjał Stan Ocena rzeki elementów ekologiczny chemiczny stanu B HM FCH SS 1. Zbiornik poniżej zły stan III D * Pilchowice dobrego wód B – elementy biologiczne, FCH – elementy fizykochemiczne, SS wskaźniki z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska Klasyfikacja wskaźników z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego: D – stan dobry i wyższy niż dobry, PD – stan poniżej dobrego. * brak danych w momencie przygotowania oceny, wyniki w trakcie opracowywania Źródło: Ocena jakości rzek województwa dolnośląskiego w 2009r., WIOŚ we Wrocławiu, 2010r.

Tabela 31. Ocena stanu czystości wód na terenie Powiatu Lwóweckiego w ramach monitoringu operacyjnego (rok 2008)

Klasyfikacja elementów Lp. Gmina Nazwa ppk Nazwa rzeki FCH

1. Lwówek Śląski poniżej Lwówka (Włodzice Mł.) Bóbr II

2. poniżej ujścia Oldzy Kwisa II Gryfów Śląski 3. ujście do Kwisy (most) Oldza II Źródło: Ocena stanu czystości rzek województwa dolnośląskiego w 2008r., WIOŚ we Wrocławiu, 2009r.

Rzeki Powiatu Lwóweckiego w badanym zakresie zaliczają się do wód od II (wody dobrej jakości) pod względem parametrów fizykochemicznych. Wpływ na zanieczyszczenie ma przede wszystkim stan gospodarki wodno – ściekowej w zlewni rzek. Zauważyć należy, iż wiele miejscowości w zlewni nie posiada kanalizacji. Na obszarach pozbawionych infrastruktury komunalnej należy się spodziewać degradacji wód powierzchniowych przez niekontrolowane zrzuty ścieków z terenów zabudowanych, trafiające do gruntu, rowów melioracyjnych, bądź bezpośrednio do cieków. Powodują one z reguły lokalne zanieczyszczenie wód objawiające się wzrostem wartości BZT 5, oraz zawartości sodu, potasu, azotanów i fosforanów, a także skażenie bakteriologiczne wody. Do zanieczyszczenia wód substancjami biogennymi (azotany, fosforany) przyczyniają się także spływy z pól uprawnych oraz nawożonych łąk i pastwisk.

Jakość wód powierzchniowych przeznaczonych do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia

W celu określenia przydatności wód powierzchniowych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczonej do spożycia kontynuowany był w 2008 r. monitoring wód powyżej ujęcia w 6 punktach pomiarowych na terenie województwa dolnośląskiego. Ocenę jakości wód przeznaczonych do spożycia sporządzono na podstawie przepisów Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim

107

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz.U. 2002.204.1728). Wyniki badań porównano do określonych w Załączniku nr 1 ww. rozporządzenia dopuszczalnych wartości granicznych dla poszczególnych kategorii wody, których należy bezwzględnie przestrzegać. Zgodnie z rozporządzeniem, ustala się w zależności od warunków granicznych wskaźników jakości wody, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia. Dla parametrów podaje się wynik klasyfikacji w postaci: A1 – oznacza wodę wymagającą prostego uzdatniania fizycznego, A2 – oznacza wodę wymagającą typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, A3 – oznacza wodę wymagającą wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, Non – oznacza wodę powierzchniową gorszej jakości niż jakość klasy A3, która nie może być ujmowana w celu przeznaczenia na wodę do picia.

Tabela 32. Ilość wystąpień badanych wskaźników zanieczyszczenia w odniesieniu do wymagań, jakim powinny odpowiadać kategorie wód do spożycia na rzece Bóbr w 2008r. Ocena (wartości Nazwa Ujęcie km dopuszczalne) cieku A1 A2 A3 Non Dębrznik Bóbr 248,0 32 4 1 2 Grabarów Bóbr 215,4 29 8 1 1 Źródło: Ocena stanu czystości rzek województwa dolnośląskiego w 2008r., WIOŚ we Wrocławiu, 2009r.

Ujęcie Dębrznik jest zlokalizowane na rzece Bóbr. Biorąc pod uwagę badane parametry fizykochemiczne kategorii A3 odpowiadał, podobnie jak w dwóch poprzednich latach, wskaźnik BZT5, określający zawartość związków organicznych. Pozostałe parametry fizykochemiczne mieściły się w granicach kategorii A1 i A2. W rzece stwierdzono jednak, podobnie jak w ubiegłym roku, nie odpowiadający normom stan sanitarny wód, o czym zdecydowała liczba bakterii grupy coli , w tym również typu kałowego. Ujęcie Grabarów wskaźniki fizykochemiczne w rzece Bóbr powyżej ujęcia w Wojanowie (km 215,4) odpowiadały, podobnie jak w poprzednim roku, kategorii A1 i A2. Jak wykazały badania prowadzone w ubiegłych latach, stan sanitarny rzeki w tym przekroju ulegał wahaniom i niejednokrotnie budził zastrzeżenia. W 2009 r. wskaźniki bakteriologiczne odpowiadały tu kategorii A3 ze względu na liczbę bakterii grupy coli , w tym również typu kałowego. Nie stwierdzono w wodzie obecności bakterii z rodzaju Salmonella . Przedstawione wyżej informacje nie odnoszą się wprawdzie bezpośrednio do terenu Powiatu Lwóweckiego, jednakże wskazują na stan Rzeki Bóbr przepływającej przez Powiat Lwówecki. Dyrektywa Wodna EU wymaga redukcji zanieczyszczenia wszystkich wód powierzchniowych krajów członkowskich do 2015 roku do stanu „dobrego”. Zgodnie z tym wymogiem, według krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych na terenie województwa dolnośląskiego mają zostać wybudowanych lub zmodernizowane kolejne oczyszczalnie ścieków oraz położone kolejne odcinki sieci kanalizacyjnej.

Ocena jakości wód powierzchniowych wykonana pod kątem zagrożenia eutrofizacją ze źródeł komunalnych Elementem branym pod uwagę w ocenie jakości wód jest również stopień eutrofizacji. Zgodnie z ustawą Prawo Wodne jako eutrofizację rozumie się wzbogacanie wody biogenami, głównie związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód. Efektem eutrofizacji są tzw. „zakwity” czyli duże skupiska glonów, które znikają po wyczerpaniu się zasobów materii. Zakwity powodują zamieranie fauny wodnej, wskutek odtlenienia wód oraz zanikanie roślinności z powodu niedoboru światła. Do eutrofizacji w znacznym stopniu przyczyniają się nieuregulowana gospodarka ściekowa na obszarach wsi, jak również spływy powierzchniowe z pól uprawnych. 108

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Na obszarze Powiatu Lwóweckiego w ramach monitoringu jakości wód prowadzonego w 2008r. przez WIOŚ we Wrocławiu nie zlokalizowano żadnego punktu pomiarowego oceny eutrofizacji wód powierzchniowych i stojących. Na stan wód powierzchniowych będzie zapewne miał wpływ planowanych modernizacji i przebudowy dróg na terenie Powiatu Lwóweckiego. Planowane jest m.in. wybudowanie obwodnic Tyńca Małego, Małuszowa, przebiegu Autostradowej Obwodnicy Wrocławia. Wyprowadzenie przeważającej części ruchu samochodowego poza tereny zabudowane sprzyjać będzie poprawie spływu wód opadowych z terenu nowych dróg, dla których ww spływy zostaną odpowiednio zaprojektowane i wykonane. W 2008 r. zakończył się pierwszy 4letni cykl badawczy 2004–2007. Na podstawie wyników z tego okresu Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu dokonał oceny stopnia eutrofizacji wód powierzchniowych na terenie województwa dolnośląskiego. Ocenę przeprowadzono we wszystkich punktach pomiarowokontrolnych rzek, które w analizowanym okresie były badane przynajmniej raz w ramach monitoringu diagnostycznego lub/i operacyjnego, łącznie w 243 ppk. Ocenę stopnia eutrofizacji w poszczególnych punktach pomiarowokontrolnych wykonano na podstawie Rozporządzenia MŚ z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162, poz. 1008). Do sporządzenia oceny wykorzystano wyniki badań następujących wskaźników: chlorofil „a”, fitobentos (wskaźnik okrzemkowy IO – wszystkie wyniki badań fitobentosu pochodzą z 2007 roku), tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny.

Rysunek 21. Zjawisko eutrofizacji w poszczególnych punktach pomiarowo – kontrolnych rzek badanych w latach 20042007

Źródło: Ocena stanu czystości rzek województwa dolnośląskiego w 2008r., WIOŚ we Wrocławiu, 2009r. 109

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Analiza występowania zjawiska eutrofizacji wykazała, że: w 59% punktów pomiarowokontrolnych rzek na terenie województwa dolnośląskiego, badanych w latach 20042007, stwierdzono występowanie zjawiska eutrofizacji; wskaźnikami, które w największej ilości punktów zadecydowały o wystąpieniu zjawiska eutrofizacji były: fosfor ogólny (79 ppk) oraz azot Kjeldahla (75 ppk); ocena stopnia eutrofizacji sporządzona została głównie na podstawie wyników badań wskaźników obecności związków organicznych i związków biogennych. Na 243 ppk poddanych analizie tylko w przypadku 25 ppk w ocenie uwzględniono również wskaźniki biologiczne, chlorofil „a” lub fitobentos; biorąc pod uwagę rodzaj typu abiotycznego jednolitej części wód, na której zlokalizowany był dany punkt pomiarowo stwierdzono, że najbardziej podatne na zjawisko eutrofizacji są wody typu potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarnistym na lessach i lessopodobnych, potok nizinny lessowogliniasty oraz potok organiczny. Dla tych typów wód zjawisko eutrofizacji wystąpiło we wszystkich badanych punktach pomiarowo kontrolnych. Z kolei w wodach typu wielka rzeka nizinna we wszystkich badanych punktach nie stwierdzono zjawiska eutrofizacji; wyniki badań w 5 ppk wskazanych do badań na obszarach uznanych za wrażliwe na zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych potwierdziły występowanie zjawiska eutrofizacji w przypadku wszystkich badanych wskaźników.

Przydatność do bytowania ryb w warunkach naturalnych.

Zakres, częstotliwość i metody badań określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. (Dz. U. Nr 176, poz. 1455) w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. Monitoring wód przeznaczonych do bytowania ryb prowadzony jest przez WIOŚ od 2004r. W 2009r. monitoring był prowadzony w 52 punktach pomiarowo kontrolnych na rzekach oraz w 4 punktach pomiarowo kontrolnych na zbiornikach wodnych, łącznie w 56 przekrojach pomiarowych. W wykazach wód opracowanych przez RZGW zostały wyznaczone dla województwa dolnośląskiego wody do bytowania w nich ryb z rodzin łososiowatych i karpiowatych. Analiza wyników badań w 2009 r. wykazała, że w żadnym z badanych punktów pomiarowo kontrolnych (ppk) na terenie Dolnego Śląska wody nie spełniają wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych. Parametrami, które zdecydowały o takiej ocenie były przede wszystkim podwyższone stężenia azotynów, BZT5, azotu amonowego oraz niskie wartości tlenu rozpuszczonego. Wskaźnikiem, który przekraczał normy we wszystkich badanych przekrojach pomiarowych, z wyjątkiem przekroju ujściowego na rzece Zielenicy, były azotyny. Stężenia tego wskaźnika były wyższe od wartości 0,01 mg/l przyjętej jako wartość graniczna dla wymagań dotyczących wód śródlądowych będących środowiskiem życia ryb łososiowatych (w 21 ppk) i od wartości 0,03 mg/l przyjętej jako wartość graniczna dla wymagań dotyczących wód śródlądowych będących środowiskiem życia ryb karpiowatych (w 34 ppk). Ponadto wskaźnikami nie spełniającymi wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych, były również: tlen rozpuszczony (w 29 ppk), azot amonowy (w 24 ppk), BZT5 (w 23 ppk) i niejonowy amoniak (w 12 ppk). W niewielkiej części punktów odnotowano również przekroczenia zawiesiny ogólnej (w 8 ppk), fosforu ogólnego i miedzi (w 6 ppk), odczynu (w 5 ppk), cynku i węglowodorów ropopochodnych (w 3 ppk). Na terenie Powiatu Lwóweckiego zlokalizowany był jeden ppk: ujście do Kwisy (M. Mirsk) na rzece Czarny Potok, sklasyfikowany jako „nieprzydatne” głównie ze względu na przekroczenia NO 2.

Stan wyjściowy wody podziemne:

Według regionalizacji przedstawionej w „Atlasie hydrogeologicznym Polski" powiat lwówecki leży na obszarze sudeckiego regionu hydrogeologicznego (XVI). Północno wschodnia część powiatu znajduje się ponad to w granicach subregionu bolesławieckiego (XVI2).

110

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Głównym poziomem użytkowym wód podziemnych jest czwartorzędowy poziom wodonośny. Obejmuje on główne obszary dolin rzecznych Bobru i Kwisy wraz z ich dopływami. Na poziomie tym bazuje większość ujęć wodnych zarówno komunalnych, indywidualnych, jak i przemysłowych. Najkorzystniejsze tereny występowania wód podziemnych zlokalizowane są w Dolinie Bobru, zbudowanej głównie z utworów żwirowopiaszczystych zalegających do głębokości około 35 m, lokalnie do 20 m. Fragmenty południowozachodnie Gminy Mirsk znajdują się w zasięgu strefy „C” ochrony uzdrowiskowej Uzdrowiska SwieradówCzerniawa oraz obszaru górniczego „Świeradów” utworzonego dla ochrony i eksploatacji złoża wód leczniczych (dec. MZOS z dnia 18.10.1968 r.). Natomiast środkowa i północna część gminy Lwówek Śląski leży w granicach OWO dla Głównego Zbiornika Wód Podziemnych – Niecki Zewnętrznosudeckiej (GZWP 317).

Rysunek 22. Główne zbiorniki wód podziemnych w województwie dolnośląskim

111

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Źródło: Opracowanie ekofizjograficzne dla Województwa Dolnośląskiego, Regionalizacja hydrogeolog. wód zwykłych

Rysunek 23. Główne zbiorniki wód podziemnych na terenie Powiatu Lwóweckiego.

Źródło: Opracowanie ekofizjograficzne dla Województwa Dolnośląskiego, Regionalizacja hydrogeolog. wód zwykłych

Tabela 33. Charakterystyka zbiorników wód podziemnych na terenie Powiatu Lwóweckiego. Nazwa zbiornika Niecka pólnocnosudecka Numer 317 Stratygrafia Kreda górna Powierzchnia GZWP (km 2) 1 000 Typ zbiornika szczelinowo porowy Średnia głębokość ujęć (m) 100200 Szacunkowe zasoby 80 dyspozycyjne(tys. m 3/d): Źródło: Opracowanie Ekofizjograficzne dla Województwa Dolnośląskiego

112

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Jakość wód podziemnych

Zgodnie z programem PMŚ w latach 20072009 (GIOS 2006) WIOŚ we Wrocławiu realizował program regionalny, uwzględniający wymagania RDW i dyrektyw „użytkowych”. Szczegółowe regulacje odnośnie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych zawarte zostały w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku (Dz.U.2008.143.896). Rozporządzenie określa kryteria i sposób oceny stanu wód podziemnych, w tym m.in. klasyfikację elementów fizykochemicznych i ilościowych stanu wód podziemnych, sposób interpretacji wyników badań elementów, sposób prezentacji stanu wód podziemnych.

Ocena jakości wód podziemnych została opracowana zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U.2008.143. 896). Klasy jakości wód podziemnych I, II, III wskazują dobry stan chemiczny, a klasy jakości wód podziemnych IV, V oznaczają słaby stan chemiczny. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć następujących klas jakości wód podziemnych: klasa I – wody bardzo dobrej jakości, w których: a) wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i mieszczą się w zakresie wartości stężeń charakterystycznych dla badanych wód podziemnych (tła hydrogeochemicznego), b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka. klasa I I – wody dobrej jakości, w których: a) wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych, c) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby. klasa III – wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka. klasa IV – wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka. klasa V – wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka.

Badania stanu chemicznego jednolitych części wód podziemnych w województwie dolnośląskim w 2009 roku prowadzono w ramach: • monitoringu diagnostycznego, którym objęte były wszystkie jednolite części wód podziemnych, • monitoringu operacyjnego, obejmującego jednolite części wód podziemnych o statusie zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu. Realizowano tu: – monitoring wód podziemnych zagrożonych nie osiągnięciem dobrego stanu chemicznego, – monitoring płytkich wód podziemnych zlokalizowanych na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. – inne badania wód podziemnych. Realizowano tu: – monitoring wód podziemnych reprezentujących słaby stan chemiczny.

113

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Na terenie Powiatu Lwóweckiego w 2009 r. WIOŚ we Wrocławiu prowadził monitoring jakości wód podziemnych tylko i wyłącznie w ramach monitoringu diagnostycznego. Monitoring diagnostyczny realizowany był w 5 punktach pomiarowokontrolnych: Płakowice (gm. Lwówek Śląski) Wleń (gm. Wleń ) Krobica (gm. Mirsk) Lubomierz (gm. Lubomierz) Gryfów Śląski (gm. Gryfów Śląski).

W punktach tych były już prowadzone badania w 2007 roku. Są to studnie ujmujące płytko występujące poziomy wodonośne, słabo izolowane od powierzchni terenu. Wytypowane do badań studnie rozmieszczone są na obszarze jednolitych części wód podziemnych, a także głównych zbiorników wód podziemnych oraz użytkowych poziomów wodonośnych

Tabela 34. Ocena jakości wyników monitoringu diagnostycznego wód podziemnych w 2009 roku Wskaźniki nie Klasa jakości Nazwa punktu Nr JCWPd Typ wody spełniające norm 2009 r. pitnych Płakowice 91 HCO3SO4CaMg II temp. wody Wleń 90 HCO3SO4CaMgNa II temp. wody Krobica 90 HCO3SO4MgNaCa II temp. wody Lubomierz 90 HCO3ClSO4CaMg II temp. wody, Mn Gryfów Śląski 90 HCO3SO4CaMg II temp. wody Źródło: Ocena stanu czystości wód podziemnych województwa dolnośląskiego w 2009r., WIOŚ

Wody podziemne z terenu Powiatu Lwóweckiego są wodami dobrej jakości (II klasa). Jedynie w jednym punkcie pomiarowym zaobserwowano ponadnormatywne stężenie manganu. Należy podtrzymywać dobry stan wód i dążyć do przeciwdziałania ewentualnemu pogorszeniu sie jakości tych wód.

Powiatowa Stacja SanitarnoEpidemiologiczna we Wrocławiu sprawuje stały nadzór sanitarny nad urządzeniami wodnymi, które służą do tzw. zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Jednocześnie Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny we Wrocławiu w oparciu o Rozporządzenie Ministra Zdrowia prowadzi bieżący monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia. Miejsca pobierania próbek wody są równomiernie rozmieszczone na całym obszarze zaopatrzenia w wodą a zlokalizowane są na ujęciach wody (woda badana przed uzdatnianiem), w miejscach wprowadzania wody do sieci, na rozprowadzającej sieci wodociągowej oraz w punktach czerpania wody przez konsumentów.

Państwowa Powiatowa Stacja SanitarnoEpidemiologiczna w Lwówku Śląskim prowadzi okresowe badania wód przeznaczonych do spożycia na określonych wodociągach w poszczególnych gminach Powiatu Lwóweckiego. Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi wykonywana jest na podstawie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi Dz.U. nr 61 poz. 417). Ostania ocena jakości wody na wodociągach sieciowych została wykonana w IV kwartale 2009 r. Ze wszystkich punktów poboru na terenie Powiatu Lwóweckiego punktami gdzie woda została warunkowo przydatna do spożycia były: 1. m. Gryfów Śląski dotyczy manganu i żelaza – • Stacja Uzdatniania Wody ul. Jeleniogórska 6 • Pizzeria Trevi Rynek • Stacja Uzdatniania Wody, ul Jeleniogórska 1 • ul. 7j Dywizji 16 • Krzewie Wlk. posesja 14/2 • Wieża sklep spożywczy 114

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

2. m. Lwówek Śląski – dotyczy manganu – • Stacja Uzdatniania Wody, • PSSE, ul. Partyzantów 6, • Płóczki Dolne posesja Nr 14

Pozostałe punkty poboru odznaczają się wodą przydatną do spożycia przez ludzi.

Wody podziemne stanowią podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę pitną. Obserwuje się zanieczyszczenie wód głębinowych związkami: azotu (azotany i azotyny) oraz amoniaku. Wielkość oddziaływania zanieczyszczeń na środowisko wodne jest bezpośrednio związana z poziomem intensywności użytkowania gleb i stopniem koncentracji produkcji zwierzęcej w poszczególnych rejonach – obszarach zlewni. Do środowiska wodnego dostają się niespożytkowane przez uprawy składniki nawozów mineralnych i naturalnych oraz inne substancje używane aktualnie w produkcji rolniczej. Monitoring jakości wód podziemnych w sieci krajowej prowadzony jest przez Państwowy Instytut Geologiczny. Wyznaczane są również sieci regionalne. W województwie dolnośląskim monitoring regionalny prowadzi Państwowy Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Celem badań w sieci krajowej jest obserwowanie jakości wód podziemnych poza rejonami zagrożeń. Badania wód podziemnych na terenie Powiatu Lwóweckiego przeprowadzał również w 2009 roku Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy. Wyniki badań zostały opublikowane w Roczniku Hydrogeologicznym Państwowej Służby Hydrogeologicznej (rok hydrologiczny 2009). Badania przeprowadzane były w punkcie badawczym Łupki na terenie gminy Wleń. Charakterystyka punktu badawczego i wyniki pomiarów poszczególnych parametrów przedstawia tabela poniżej.

Tabela 35. Parametry punktu badawczego Łupki (gm. Wleń) Lp. Parametr Jednostka Wartość Parametry ogólne: 1. Głębokość zwierciadła ustalonego m 4,80 2. Stratygrafia trias dolny+kreda górna 3. Nr JCWPd 91 Parametry fizykochemiczne: 4. Suma substancji rozpuszczonych mg/l 242,57 5. pH 7,66 6. Tlen rozpuszczony mg/O 2/l <2,00 7. Fenole mg/l <0,10 Makroskładniki i elementy biogenne: 8. HCO 3 mg/l 162,26 9. SO 4 mg/l 4,79 10. Cl mg/l 4,14 11. Ca mg/l 29,64 12. Mg mg/l 9,07 13. Na mg/l 10,65 14. K mg/l 7,34 15. Fe mg/l 0,98 16. Mn mg/l 0,06 17. NO 3 mg/l 0,87 18. NO 2 mg/l 0,02 19. NH 4 mg/l <0,05 Mikroskładniki: 20. As mg/l <0,002 21. Ba mg/l 0,112 22. B mg/l 0,07

115

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

23. Cr mg/l <0,003 24. Zn mg/l 0,006 25. Fluorki mg/l 0,30 26. HPO 4 mg/l <1,00 27. Al mg/l 0,0027 28. Cd mg/l <0,00005 29. Cu mg/l 0,0002 30. Ni mg/l <0,0005 31. Pb mg/l <0,00005 32. Sr mg/l 0,37 Wybrane wskaźniki oceny jakości wody: 33. Typ chemiczny wody HCO3 – Ca Mn 34. Klasa jakości I klasa 35. Przekroczenia wymagań dotyczących Mn, Fe jakości wód przeznaczonych do spożycia

Źródła zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych

Wody opadowe spływając po zetknięciu z powierzchnią ziemi, stanowią źródło zanieczyszczeń wód powierzchniowych. Spływ substancji z obszarów zlewni obciążonych działalnością człowieka, stanowi zanieczyszczenia obszarowe (główne źródło mineralne nawożenie gleby, chemiczne środki ochrony roślin, składowanie odpadów). Istotnym elementem, wpływającym na zagrożenie jakości wód podziemnych jest nieprawidłowe prowadzenie hodowli (gnojówka, gnojowica, wody gnojowe, soki kiszonkowe zawierają znaczne ilości materii organicznej, która przy nieprawidłowym ujmowaniu może przedostawać się do potoków lub infiltrować do wód podziemnych). Nadrzędnym celem ochrony wód podziemnych jest zahamowanie procesów ich zanieczyszczania, jak również przywrócenie oraz zachowanie ich naturalnej jakości dla obecnych i przyszłych użytkowników, a także zachowanie naturalnych funkcji tych wód w ekosystemach. Zagrożeniem dla wód może być: • brak kompleksowej kanalizacji sanitarnej na terenie gminy, przepełnione szamba oraz wylewanie gnojowicy na pola, • źle prowadzona gospodarka gnojowicą i gnojówką w gospodarstwach rolnych oraz niekontrolowane stosowanie nawozów sztucznych, • "dzikie wysypiska".

Ścieki komunalne i przemysłowe Obserwowany od kilku lat znaczny spadek zużycia wody i przyczyniające się do tego zjawiska m.in. stosowanie obiegów zamkniętych w przemyśle, zmiany w technologii produkcji na mniej wodochłonne, upadek wielu gałęzi przemysłu, ale również bardziej racjonalne gospodarowanie wodą, zarówno wśród odbiorców zbiorowych jak i indywidualnych, wpływa na ilość odprowadzanych do wód powierzchniowych ścieków, zarówno komunalnych jak i przemysłowych. Podobnie jak zużycie wody – ilość ścieków systematycznie obniża się, przy czym spadek ten szczególnie dotyczy użytkowników komunalnych (ilość ścieków odprowadzanych bezpośrednio z zakładów przemysłowych utrzymuje się od lat na zbliżonym poziomie). Zmienia się również wielkość i charakter zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych. O ile w latach poprzednich dominowały zanieczyszczenia wnoszone ze źródeł punktowych, zarówno komunalnych jak i przemysłowych, tak obecnie – ze względu na ilość i standard oddawanych do eksploatacji oczyszczalni ścieków – dominować zaczynają zanieczyszczenia ze źródeł obszarowych. Na ich charakter składają się zarówno nie oczyszczone ścieki z terenów nie objętych jeszcze kanalizacją jak też i wymywane z terenów zabudowanych, łąk, pastwisk i pól uprawnych przez opady atmosferyczne substancje zanieczyszczające, w szczególności składniki nawozów mineralnych i organicznych, środki ochrony roślin, odcieki i osady.

116

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Rejestrowana w 2007 r. w systemie statystyki państwowej ilość ścieków komunalnych odprowadzanych do oczyszczalni ścieków na terenie województwa dolnośląskiego wynosiła 100 685,57 dam 3, z czego 96 811 dam 3 stanowiły ścieki oczyszczane. W ściekach oczyszczanych: 19 dam 3 stanowiły ścieki oczyszczane mechanicznie, 40 433 dam 3 stanowiły ścieki oczyszczane biologicznie, 56 359 dam 3 stanowiły ścieki z podwyższonym usuwaniem biogenów. Prowadzone są działania zmierzające do racjonalizacji zużycia wody, zarówno na cele produkcyjne jak i gospodarstw domowych, wymuszonej przez zastosowane instrumenty prawno ekonomiczne (opłaty, kary i skuteczniejsze kontrole). Zwłaszcza urealnienie poziomu opłat zwiększyło zainteresowanie użytkowników wody stosowaniem oszczędniejszych rozwiązań technologicznych, a czasami po prostu zmniejszeniem jej marnotrawstwa. Racjonalizacji zużycia wody sprzyja również upowszechnienie pomiaru jej zużycia oraz wprowadzenie zamkniętych obiegów wody. Poważnym problemem są także nieskanalizowane wsie i ścieki bytowogospodarcze gromadzone: w szambach, odprowadzane wprost do cieków poprzez szczątkowe kanalizacje burzowe a także do szeregu obniżeń, oczek wodnych i stawów, które w efekcie końcowym wpływają na jakość wód podziemnych.

9.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wszystkich wód

Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod względem jakościowym jak i ilościowym. Oznacza to, że wody powierzchniowe powinny pozostawać w stanie ukształtowanym przez przyrodę i jednocześnie, na wyznaczonych odcinkach lub akwenach, być przydatne do: wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wodę do picia, celów kąpielowych, bytowania ryb, spełniając także odpowiednie wymagania na obszarach chronionych.

Kierunki działań:

Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gminy, Powiat Rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływającymi na jakość Lwówecki, WIOŚ wód, wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki Wrocław, Organizacje wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniem pozarządowe Intensyfikacja działań kontrolnych mających na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz Gminy, Powiat, WIOŚ przeciwdziałanie nieprawidłowościom w odprowadzaniu ścieków Wrocław przemysłowych, w tym weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych Współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdrażania dobrych WIOŚ Wrocław, praktyk rolniczych, niezbędnych dla skutecznej ochrony wód przed Gminy, Organizacje zanieczyszczeniem obszarowym pozarządowe, ARiMR Budowa szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz płyt Podmioty gospodarcze, obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę i chów Mieszkańcy gminy zwierząt Rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych, WIOŚ Wrocław dostosowanie jej do wymagań wspólnotowych Działania inwestycyjne mające na celu ograniczenie i eliminację ładunku Podmioty gospodarcze zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach do środowiska wodnego a w szczególności substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego

117

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków Gminy Powiatu w miejscach gdzie jest niemożliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona Lwóweckiego budowa sieci kanalizacyjnej Rozbudowa istniejącej sieci kanalizacyjnej dla miejscowości dla w Gminy Powiatu których jest to ekonomicznie uzasadnione. Lwóweckiego Przebudowa stacji uzdatniania wody przy ul. Granicznej i ujęć wody Gmina Lwówek Śląski Budowa wodociągu i kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Niwnice i Gmina Lwówek Śląski Gradówek Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Ustronie Gmina Lwówek Śląski Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Włodzice Wielkie Gmina Lwówek Śląski Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Mojesz Gmina Lwówek Śląski Budowa wodociągu i kanalizacji sanitarnej dla wsi Dębowy Gaj, Sobota i Gmina Lwówek Śląski Górczyca oraz podłączenie wsi Dłużec Budowa wodociągu i kanalizacji sanitarnej we wsi Płóczki Górne i Gmina Lwówek Śląski Nagórze Uporządkowanie gospodarki wodnościekowej na terenie miasta i Gmina Lwówek Śląski miejscowości przyległych , wraz z rekultywacją stawów Modernizacja Oczyszczali Ścieków, uporządkowanie gospodarki Gmina Lwówek Śląski ściekowej na terenie miasta i gminy Budowa zbiornika wody pitnej w Uboczu Gmina Gryfów Śląskich Budowa sieci kanalizacyjnowodociągowej ul.Młyńska Gmina Gryfów Śląskich Przepięcia przyłączy kanalizacyjnych Gmina Gryfów Śląskich Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z oczyszczalniami ścieków w Gmina Wleń miejscowości Pilchowice Budowa parkingu w Pławnej Gmina Lubomierz Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Lubomierzu Gmina Lubomierz Budowa zewnętrznej sieci wodociągowej oraz kanalizacji sanitarnej i Gmina Lubomierz deszczowej dla ulicy Kwiatowej, Kombatantów i Ptasiej w Lubomierzu Budowa kanalizacji i wodociągowanie Gminy Mirsk Gmina Mirsk

9.4. Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami została omówiona w Planie Gospodarki Odpadami na lata 20102013 z perspektywą na lata 20142017 stanowiącym oddzielny dokument.

9.5. Oddziaływanie hałasu Stan wyjściowy: Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastające w ostatnich latach w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją gminy. Odczuwany jest przez ich mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników wpływających ujemnie na samopoczucie i środowisko.

Hałasem nazywa się każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określony jako szkodliwy, uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest więc bardzo subiektywne i zależy od wrażliwości słuchowej poszczególnych jednostek. Zespół zjawisk akustycznych zachodzących w środowisku, określony za pomocą parametrów akustycznych czasu i przestrzeni nazywa się umownie klimatem akustycznym środowiska zewnętrznego. Uciążliwość hałasu dla organizmu zależy od natężenia dźwięku, jego częstotliwości i czasu trwania. Podstawę prawną działań w zakresie ochrony środowiska przed hałasem stanowi przede wszystkim ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska. (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 – tekst jednolity z późniejszymi zmianami). Artykuł 112 stwierdza: “Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: 118

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

• utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, • zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, a gdy nie jest on dotrzymany zapobieganie jego powstawaniu lub przenikaniu do środowiska”.

Dodatkowo uwzględnić należy rozwiązania zgodne z wymaganiami ochrony środowiska zawarte w projektach budowlanych obiektów lokalizowanych w pobliżu tras komunikacyjnych w ramach tzw. charakterystyki ekologicznej obiektu (według zarządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 30 grudnia 1994 roku). Pozostałe ustalenia dotyczące hałasu i wibracji zawarte są w następujących aktach prawnych: • Prawo o ruchu drogowym, • o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, • o drogach publicznych, • o Inspekcji Ochrony Środowiska, • o zagospodarowaniu przestrzennym, • Prawo budowlane, • o autostradach płatnych oraz odpowiednich przepisów wykonawczych i normach. Wartości progowe poziomów hałasu określają: rozporządzanie MŚ z dnia 14 czerwca 2007r. (Dz. U. Nr 120, poz. 826). Wartości progowe poziomów hałasu wyrażone są za pomocą równoważonego poziomu hałasu i odnoszą się odrębnie dla dróg i linii kolejowych, odrębnie dla pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu, a także startów, lądowań i przelotów statków powietrznych, ustalając wartości dla pory dziennej i nocnej, rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 21 grudnia 2005 roku w sprawie wymogu dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz.U. Nr 263/05 poz. 2202), wspólnotowe regulacje prawne, w tym Dyrektywa 2002/49/EC z dnia 25.06.2002 w sprawie oceny i zarządzania hałasem środowiskowym. Gdy eksploatacja instalacji powodującej hałas w środowisku przekracza dopuszczalne poziomy, wydawana jest decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu. W przypadku przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, tramwajowych, lotnisk oraz portów zarządzający tymi obiektami zobowiązany jest do wykonywania pomiarów i sporządzania map akustycznych terenów na których występują przekroczenia i zastosowania odpowiednich zabezpieczeń akustycznych. Mapy akustyczne należy aktualizować co 5 lat. W związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej uwzględnione zostały również uwarunkowania zawarte w prawie wspólnotowym. Zagadnienia związane z hałasem podzielone zostały na cztery kategorie: • emisje hałasu z pojazdów silnikowych: Dyrektywy 78/1015/EWG (motocykle) i 96/20/WE (pojazdy silnikowe) wprowadzające limity poziomu natężenia dźwięku, • emisje hałasu ze sprzętu domowego: Dyrektywa ramowa 86/594/EWG, • emisje hałasu z samolotów: Dyrektywy 80/51/EWG (samoloty ponaddźwiękowe), 89/629/EWG (samoloty odrzutowe), 92/14/EWG (ograniczenie eksploatacji samolotów), • sprzęt i maszyny budowlane: Dyrektywa ramowa 84/532/EWG (dopuszczalne poziomy mocy akustycznej) oraz siedem dyrektyw “córek”: 84/533/EWG (sprężarki), 84/534/EWG (żurawie wieżowe), 84/535/EWG (generatory prądu), 85/537/EWG (kruszarki betonu), 85/538/EWG (kosiarki do trawy), 86/662/EWG (koparki hydrauliczne).

Wyróżnia się trzy główne rodzaje hałasu, według źródła powstawania: • hałas przemysłowy powodowany przez urządzenia i maszyny w obiektach przemysłowych i usługowych, • hałas komunikacyjny pochodzący od środków transportu drogowego, kolejowego i lotniczego, • hałas komunalny występujący w budynkach mieszkalnych, szczególnie wielorodzinnych i w obiektach użyteczności publicznej.

119

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Hałas przemysłowy

Problemy z hałasem przemysłowym mogą wystąpić w otoczeniu dużych zakładów, lub skupisk zakładów. Wytypowanie zakładów niekorzystnie oddziaływujących na klimat akustyczny należy do zadań WIOS. Zakres planowanych kontroli oraz wyniki przeprowadzonych kontroli są zawarte w raportach WIOŚ. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależy od parku maszynowego, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych, a także prowadzonych procesów technologicznych oraz funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nim terenów. Wewnątrz hal przemysłowych hałas sięga poziomu 80 – 125 dB i w znacznym stopniu przenosi się na tereny sąsiadujące. W sąsiedztwie zakładów przemysłowych poziomy dźwięku osiągają wartości od 50 dB (mało uciążliwe) do 90 dB (bardzo uciążliwe). Na terenie Powiatu Lwóweckiego hałas przemysłowy nie ma jednak zasadniczego znaczenia, gdyż ze względu na coraz większą dostępność nowoczesnych technologii w przemyśle ograniczających natężenie hałasu, podczas modernizacji zakładów stosowane są coraz sprawniejsze urządzenia, charakteryzujące się obniżoną emisją hałasu. Sytuacja ekonomiczna spowodowała w ostatnich latach zamknięcie i restrukturyzację szeregu przedsiębiorstw, podziały na mniejsze jednostki gospodarcze, rezygnację z uciążliwej produkcji, na korzyść produkcji bardziej nowoczesnej. Pewną uciążliwość powodują zakłady rzemieślnicze i usługowe zlokalizowane blisko zabudowy o charakterze mieszkalnym. Ich wpływ na ogólny klimat akustyczny Powiatu Lwóweckiego nie jest znaczący, jednak są one przyczyną lokalnych negatywnych skutków odczuwalnych przez okolicznych mieszkańców. Do zakładów takich należą najczęściej: warsztaty mechaniki pojazdowej, blacharskie, ślusarskie, stolarskie, kamieniarskie i przetwórcze. Na terenie Powiatu Lwóweckiego nie były prowadzone w ostatnich latach pomiary emisji hałasu przemysłowego. Pomiary hałasu wykonywane są na obszarze województwa dolnośląskiego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w razie ewentualnych skarg mieszkańców lub zgodnie z przyjętym planem kontroli zakładów.

Hałas komunikacyjny

Klimat akustyczny na terenie Powiatu Lwóweckiego kształtuje również w znacznej mierze ruch komunikacyjny,

• hałas komunikacyjny drogowy:

Harmonijny rozwój transportu i komunikacji jest warunkiem decydującym o rozwoju gospodarczym danego obszaru. Z drugiej strony, rozwój motoryzacji, oddziałuje negatywnie na środowisko, zwłaszcza gdy nie jest związany z modernizacją i rozwojem stanu technicznego dróg. Przyjmuje się, że na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat corocznie przybywa około 10% samochodów. Na poziom hałasu drogowego w pobliżu zabudowy mieszkalnej mają wpływ przede wszystkim: natężenie ruchu komunikacyjnego, udział transportu ciężkiego w strumieniu ruchu, odległość zabudowy mieszkalnej od drogi, prędkość ruchu pojazdów (ze wzrostem prędkości hałas rośnie), typ i stan techniczny pojazdów, nachylenie drogi, stan nawierzchni oraz płynność ruchu.

Większość hałasów w środowisku (w tym hałas drogowy) charakteryzuje się zmiennymi poziomami w czasie. Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach nie będących drogami kolejowymi. Jest to hałas typu liniowego. Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi ośrodkami. Przez teren powiatu przebiegają będące źródłami hałasu drogowego drogi krajowe, wojewódzkie oraz szereg dróg powiatowych i gminnych, łączących Powiat Lwówecki z innymi ośrodkami. Występuje również nakładanie się ruchu tranzytowego z ruchem lokalnym, co stwarza znaczne utrudnienia dla uczestników ruchu drogowego i uciążliwości dla terenów otaczających. Ocenia się, że przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu komunikacyjnego występują na 120

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 terenach zabudowanych, położonych wzdłuż dróg. Dotyczy to głównie dróg krajowych przechodzących przez teren miast. W 2008 roku WIOŚ we Wrocławiu na terenie Powiatu Lwóweckiego przeprowadzał badania klimatu akustycznego w wybranych punktach pomiarowych. Badania przeprowadzono na terenie powiatu lwóweckiego wzdłuż głównych dróg (droga krajowa nr 30 i dróg wojewódzkich nr: 297, 364). O ostatecznej lokalizacji punktów monitoringowych zadecydowała wizja terenowa oraz wyniki pomiarów orientacyjnych rozpoznawczych wykonanych w odległości d > 1m od krawędzi jezdni. Pomiary wykonano zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 października 2007 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U z 2007 r. nr 192 poz. 1392) – załącznik nr 2 (referencyjne metodyki wykonywania okresowych pomiarów poziomów hałasu w środowisku dla dróg). Ocenę hałasu komunikacyjnego w środowisku wykonano metodą bezpośrednich pomiarów hałasu z wykorzystaniem próbkowania. Metoda bezpośrednich pomiarów hałasu z wykorzystaniem próbkowania polega na wyznaczeniu równoważnego poziomu hałasu drogowego L Aeq,T na podstawie pomiarów w reprezentatywnych okresach badań. Reprezentatywne okresy określa się na podstawie godzinnego rozkładu natężenia i struktury ruchu na badanym odcinku arterii komunikacyjnej. Rozpoznanie takie przeprowadza się na podstawie własnych orientacyjnych pomiarów parametrów ruchu lub wyników badań przeprowadzonych przez inne jednostki. W trakcie pomiarów wyznaczono 10 referencyjnych punktów pomiarowych, które zlokalizowano na wysokości 4,0 m ± 0,1 m n.p.t. na terenie zabudowy mieszkaniowej (poza pasem drogowym). Przyjęto zasadę, iż pomiar w jednym punkcie referencyjnym charakteryzował emisję hałasu z danego jednorodnego pod względem akustycznym odcinka drogi, przy czym ta jednorodność dotyczy nie tylko parametrów ruchu i arterii, lecz jednocześnie najbliższego otoczenia. Charakterystyka wytypowanych punktów pomiarowych: 1. Lwówek Śląski , ulica Wojska Polskiego przy budynku nr 10 (naprzeciw ul. Konopnickiej, targowisko miejskie). Miejski odcinek drogi wojewódzkiej nr 297. Zabudowa przeważnie mieszkaniowa zlokalizowana po jednej stronie ulicy. Ulica obciążona ruchem tranzytowym oraz miejscowym. Średnia prędkość pojazdów około 50km/h. Ruch płynny. Pomiary całodzienne. Punkt reprezentatywny od ulicy Wojska Polskiego od Przyjaciół Żołnierza do Jaśkiewicza (510m.) 2. Lwówek Śląski , ulica Jaśkiewicza 6. Miejski odcinek połączonych dróg wojewódzkich nr 297 i 364. Centrum komunikacyjne miasta. Zwarta zabudowa mieszkalno usługowa. Ulica obciążona zarówno ruchem tranzytowym jak i miejscowym. Średnia prędkość pojazdów około 40km/h. Ruch zakłócony pobliskimi skrzyżowaniami oraz parkowaniem pojazdów. Pomiary całodzienne. Punkt reprezentatywny od ulicy Jaśkiewicza od Wojska Polskiego do Betleja (150m.). 3. Lwówek Śląski – Płakowice , ul. Złotoryjska 34. Droga wojewódzka nr 364 na odcinku Lwówek – Złotoryja. Dominuje tu ruch tranzytowy. Prędkość pojazdów ograniczona do 50km/h. Ruch płynny. Zabudowa przeważnie mieszkaniowa, jednorodzinna. Pomiary całodzienne. Punkt reprezentatywny dla ulicy Złotoryjskiej w Płakowicach oraz dla miejscowości Bielanka. 4. Płóczki Dolne , parking przy budynku nr 8a. Droga wojewódzka nr 364 na odcinku Lwówek Śląski – Gryfów Śląski. Dominuje tu ruch tranzytowy. Prędkość pojazdów około 50km/h. Ruch płynny. Zabudowa mieszkaniowo usługowa, luźna. Pomiary całodzienne. Punkt reprezentatywny dla całego, pozamiejskiego odcinka tej drogi, to jest dla miejscowości: Płóczki Dolne, Gradówek, Rząsiny i Ubocze. 5. Pławna Dolna , przy budynku nr 23. Km 97,0 drogi wojewódzkiej nr 297, na odcinku Lwówek Śląski – Pławna Dolna (skrzyżowanie z drogą nr 1027 do Wlenia). Zdecydowanie dominuje tutaj ruch tranzytowy: Jelenia Góra – Lwówek – Bolesławiec. Zabudowa mieszkaniowo usługowa, niskiej intensywności. Prędkość pojazdów ograniczona do 50km/h. Ruch płynny. Pomiary całodzienne Punkt reprezentatywny dla miejscowości Mojesz i Pławna Dolna. 6. Pasiecznik, przy budynku nr 35, Droga krajowa nr 30, w pobliżu ze skrzyżowaniem z drogą nr 297. Zdecydowanie dominuje tutaj ruch tranzytowy w kierunkach Jelenia Góra – Bolesławiec oraz Jelenia Góra Zgorzelec. Zabudowa zagrodowa oraz mieszkaniowo usługowa, niskiej intensywności. Prędkość pojazdów ograniczona do 40km/h. Ruch płynny. Pomiary całodobowe Punkt reprezentatywny dla miejscowości Pasiecznik, od granicy powiatu do skrzyżowania drogi nr 30 z drogą 297. 7. Gryfów Śląski , ul. Jeleniogórska 14. Miejski odcinek drogi krajowej nr 30, w pobliżu skrzyżowania z drogą wojewódzką nr 364. Dominuje tu ruch tranzytowy i docelowy (źródłowy). 121

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Prędkość pojazdów około 60 km/h. Ruch płynny. Zabudowa znacznie oddalona od jezdni. Pomiary całodzienne. Punkt reprezentatywny dla całej ulicy Jeleniogórskiej. 8. Gryfów Śląski, ul. Kolejowa 43, koło Uczniowskiej. Centralna część miasta. Ulica obciążona głównie ruchem wewnątrzmiejskim oraz docelowym. Niemałą rolę odgrywa tu również tranzyt w kierunku Leśnej. Średnia prędkość pojazdów 40km/h. Ruch zakłócony parkującymi pojazdami. Pomiary całodzienne. Punkt reprezentatywny dla ulicy Kolejowej od Uczniowskiej do Jeleniogórskiej. 9. Wieża, budynek nr 64a (Posterunek energetyczny). Wieś położona przy drodze wojewódzkiej nr 360. Ruch głównie tranzytowy w kierunku Gryfów Leśna. Średnia prędkość pojazdów około 60km/h. Ruch płynny. Zabudowa mieszkaniowa niskiej intensywności. Pomiary całodzienne. Punkt reprezentatywny dla odcinka drogi nr 360 w obrębie wsi Wieża. 10. Wleń, ulica Kościuszki 21, przy skrzyżowaniu z ulicą Jana Pawła II. W ciągu drogi powiatowej nr 1027: Jelenia Góra – Wleń – Pławna Dolna (droga nr 297). Zabudowa mieszkalna, trzykondygnacyjna, tunelowa. Prędkość pojazdów około 40km/h. Ruch płynny. Pomiary całodzienne. Punkt reprezentatywny jest dla ulicy Kościuszki, która z kolei jest najbardziej newralgiczną pod względem akustycznym ulicą Wlenia.

Organizacja i wyniki badań hałasu drogowego: Czynności związane z badaniami akustycznymi prowadzono w okresie od maja do połowy października 2008 roku. W pierwszej fazie badań wyznaczono główne trasy komunikacyjne oraz podzielono je na odcinki jednorodne pod względem akustycznym. Na początku maja wykonano pierwsze pomiary hałasu. Pomiary takie prowadzono sukcesywnie, przez cały sezon pomiarowy, równolegle z innymi czynnościami badawczymi (określenie warunków meteorologicznych, określenie natężenia ruchu itp.). Natężenia ruchu pojazdów lekkich (osobowe, dostawcze, motocykle) i ciężkich (ciężarowe, autobusy, ciągniki) są wyrażonymi w pojazdach na godzinę wartościami średnimi uzyskanymi z trzech pomiarów w poszczególnych okresach reprezentatywnych ( przedpołudnie, popołudnie, wieczór) w porze dziennej lub wartościami średnimi z pomiarów ciągłych w nocy.

Tabela 36. Wyniki badań akustycznych w punktach monitoringu w 2008 roku.

Natężenie ruchu LAEQ [poj/dobę] Odległość obliczone na Niepewność Lp Lokalizacja punktów pomiarowych od pasa podstawie pomiarowa lekkie ciężkie drogi [m] pomiarów [dB] [dB] 1. Lwówek Śląski ul. Wojska 306 31 5 67,2 2,1 Polskiego 10 2. Lwówek Śląski ul. Jaśkiewicza 6 206 21 6 69,0 1,1 3. Lwówek Śląski ul. Złotoryjska 34 156 28 3 64,4 1,3 4. Płóczki Dolne 272 34 12 63,0 1,5 5. Pławna Dolna 302 40 3 65,4 1,5 6. Pasiecznik 564 82 7 68,9 2,5 7. Gryfów Śląski ul. Jeleniogórska 542 66 14 66,6 1,9 14 8. Gryfów Śląski ul. Kolejowa 43 266 2 4 60,5 2,1 9. Wieża 156 16 2 66,5 2,4 10. Wleń ul. Kościuszki 21 122 22 2 63,3 1,8 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim, WIOŚ Wrocław

Natężenie ruchu pojazdów lekkich (osobowe, dostawcze,) i ciężkich (ciężarowe, autobusy, ciągniki, motocykle) wyrażone jest w liczbie pojazdów przejeżdżających przez punkt pomiarowy na godzinę (Q) i jest to wartość średnia uzyskana z pomiaru ruchu na drogach prowadzonych w trakcie pomiarów monitoringowych.

122

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Rysunek 24. Mapa lokalizacji punktów pomiarowych na terenie Powiatu Lwóweckiego.

Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim, WIOŚ Wrocław 2008

PODSUMOWANIE badania monitoringowe wykonano w 10 punktach, z których 3 były zlokalizowane na terenie miasta Lwówek Śląski, 2 w Gryfowie, a pozostałe przy wojewódzkich trasach komunikacyjnych na terenie powiatu Lwóweckiego. wszystkie punkty pomiarowe odnosiły się do obszarów na których dominującą funkcją była: zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna i zamieszkania zbiorowego oraz zabudowa zagrodowa i mieszkaniowo – usługowa. we wszystkich 10 punktach pomiarowych stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej emisji hałasu w środowisku (wartość zmierzona byłą większa od 60 dB). najwyższe mierzone wartości poziomu hałasu stwierdza się w punktach pomiarowych zlokalizowanych przy ciągu komunikacyjnym drogi krajowej nr 30 i drogi wojewódzkiej nr 297 (wyniki w punktach nr 1, 2, 5, 6 i 7). o stanie klimatu akustycznym w otoczeniu punktu pomiarowego decyduje (oprócz natężenia ruchu pojazdów lekkich i ciężkich) stan nawierzchni, prędkość poruszania się pojazdów po drodze, niwelata drogi, rodzaj zabudowy, odległość zabudowy od drogi, a nawet stan techniczny i średni wiek pojazdów uczestniczących w ruchu komunikacyjnym.

• hałas komunikacyjny kolejowy

Pod pojęciem hałasu kolejowego rozumie się hałas powstający w wyniku eksploatacji linii kolejowych. Określenie uciążliwości źródło hałasu komunikacyjnego kolejowego, jest utrudnione, z powodu braku wcześniejszych pomiarów hałasu komunikacyjnego, co nie pozwala na jednoznaczne określenie wielkości i zasięgu przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu. Do głównych źródeł należą przebiegające przez teren powiatu magistralne linie kolejowe. Zasięg przestrzenny oddziaływania hałasu wobec braku pomiarów natężenia hałasu określić można wyłącznie szacunkowo. 123

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Uciążliwość akustyczna linii kolejowych jest relatywnie mniejsza w ciągu dnia, natomiast szczególnie słyszalna w porze nocnej, a ich uciążliwość w dużym stopniu zależy od częstotliwości przejazdu pociągów. Niemniej charakterystyczne jest, że hałas kolejowy, niezależnie od potwierdzonych jego wartości w drodze pomiarów oraz występowania niekiedy dodatkowo wibracji dla obiektów blisko zlokalizowanych, przez społeczeństwo jest przyjmowany bardziej liberalnie w stosunku do hałasu drogowego o takich samych wartościach. Przyczyna uciążliwości komunikacji szynowej tkwi głównie w starych, nieodpowiednio amortyzowanych i pozbawionych zdolności tłumienia torowiska kolejowego oraz zużytych o przestarzałej konstrukcji wagonach kolejowych.

Hałas osiedlowy i mieszkaniowy

Ponad 25% mieszkańców jest narażona na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach występujący w wyniku stosowania “oszczędnych” materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas wewnątrz osiedlowy spowodowany jest przez pracę silników samochodowych, wywożenie śmieci, dostawy do sklepów, głośną muzykę radiową itp. Do tych hałasów dołącza się niejednokrotnie bardzo uciążliwy hałas wewnątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodno kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania. Według polskiej normy, poziom hałasu pochodzący od instalacji i urządzeń budynku może wynosić w ciągu dnia 3040 dB, nocą 2530 dB.

Wibracje

Źródła wibracji można podzielić na dwa główne rodzaje: • wibracje pochodzące od narzędzi i urządzeń, • wibracje przenoszone z podłoża, np. z drgających platform, podłóg, siedzeń w pojazdach mechanicznych itp.

Szkodliwość wibracji zależy od wielkości natężenia źródła charakteru zmian, w czasie oraz długotrwałości działania. Na wibracje narażony jest każdy człowiek zarówno w pracy jak i w życiu codziennym. Wibracje i wstrząsy, podobnie jak hałas, przenoszone są przez wzbudzone do drgań konstrukcje budynków mieszkalnych. Skutkiem oddziaływania wibracji na człowieka są zmiany w układzie nerwowym, krążenia, narządach ruchu oraz układzie pokarmowym. Dlatego też wibracje należy zmniejszać lub likwidować w miejscach ich powstawania m.in. poprzez zmiany w konstrukcji aparatury i maszyn, stosowanie elastycznych podłoży (guma, korek), ekranów tłumiących wibracje itp.

9.5.1. Cel średniookresowy do 2016

Dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe

Kierunki działań

Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Zarządy dróg, wojewódzkich, Modernizacja nawierzchni dróg krajowych, Powiat Lwówecki, Gminy, Zarządy dróg, wojewódzkich, Usprawnianie organizacji ruchu drogowego krajowych, Powiat Lwówecki, Gminy,

124

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Zarządy dróg, Przestrzeganie zasad strefowania w planowaniu przestrzennym m.in. wojewódzkich, lokalizowania w sąsiedztwie przedsięwzięć o zbliżonej uciążliwości krajowych, Powiat hałasu Lwówecki, Gminy, Wykonywanie pomiarów emisji hałasu przez określonych prawem Zarządy dróg, WIOŚ zarządców dróg i podmioty gospodarcze oraz przekazywanie wyników Wrocław pomiarów uprawnionym organom ochrony środowiska w formie ustalonej prawem Tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z wymogami Powiat Lwówecki obowiązujących przepisów prawnych w zakresie ochrony środowiska Ustalanie i egzekwowanie dopuszczalnych poziomów hałasu w Powiat Lwówecki, środowisku przez właściwe organy i inspekcje ochrony środowiska WIOŚ Wrocław Szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymagań Organizacje dotyczących ochrony środowiska pozarządowe Przebudowa drogi powiatowej nr 2541D Al. Wojska Polskiego w Lwówku Powiat Lwówecki, ZDP Śl. O dł. 0,600 km Lwówek Śl. Przebudowa drogi powiatowej nr 2497 Giebułtów – Giebułtówek, odc. o Powiat Lwówecki, ZDP dł. 2,600 km Lwówek Śl. Przebudowa drogi powiatowej nr 2494D Grudza – Janice Pasiecznik, Powiat Lwówecki, ZDP odc. o dł. 1,262 km Lwówek Śl. Powiat Lwówecki, ZDP Przebudowa drogi powiatowej Grudza Chmieleń o dł. 2,5 km Lwówek Śl. Powiat Lwówecki, ZDP Przebudowa drogi powiatowej LubomierzPławna Średnia o dł. 7km Lwówek Śl. Powiat Lwówecki, ZDP Przebudowa drogi powiatowej Wojciechów Pokrzywnik o dł. 7,7 km Lwówek Śl. Przebudowa drogi powiatowej Rakowice Wlk. Rakowice Małe o dł. 9 Powiat Lwówecki, ZDP km Lwówek Śl. Przebudowa drogi powiatowej Pilchowice Zapora Pasiecznik o dł. Powiat Lwówecki, ZDP 9,75km Lwówek Śl. Powiat Lwówecki, ZDP Przebudowa drogi powiatowej Bełczyna Rząśnik o dł. 1,6 km Lwówek Śl. Powiat Lwówecki, ZDP Przebudowa drogi powiatowej Kłopotnica Grudza o dł. 2,8 km Lwówek Śl. Przebudowa drogi powiatowej Włodzice Wielkie Włodzice Małe o Powiat Lwówecki, ZDP dł.3,1km Lwówek Śl. Przebudowa drogi powiatowej PrószówkaMłyńsko Rębiszów o dł. 6,8 Powiat Lwówecki, ZDP km Lwówek Śl. Powiat Lwówecki, ZDP Przebudowa drogi powiatowej Rębiszów Rębiszów o dł. 2,8 km Lwówek Śl. SPZ ZOZ Lwówek Śląski: Modernizacja dróg i chodników na terenie Powiat Lwówecki SPZ ZOZ w Lwówku Śląskim i Gryfowie Śląskim

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Budowa ścieżek rowerowych Zarządcy dróg, Gminy Wprowadzanie stref wolnych od ruchu samochodowego Gminy Budowa ścieżki rowerowej w Pławnej Górnej Gmina Lubomierz Przebudowa drogi gminnej nr 112706D w Giebułtowie Gmina Mirsk Przebudowa ulic: Widokowej, Słonecznej, Gmina Lwówek Śląski Pięknej i Spacerowej oraz Dębowej Przebudowa ulicy Górnej wraz Gmina Lwówek Śląski z oświetleniem Remonty pozostałych dróg i ulic gminnych Gmina Lwówek Śląski Remont ulicy Młyńskiej Gmina Gryfów Śląski 125

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Remont dróg gminnych w Krzewiu Wielkim Gmina Gryfów Śląski Remont drogi gminnej w Młyńsku Gmina Gryfów Śląski Przebudowa drogi rolniczej w Uboczu Gmina Gryfów Śląski Przebudowa ulic w obrębie Placu Wolności (tył do południowej pierzei Placu Wolności), ul. Słowackiego, PCK, Kościelnej, Szpitalnej Gmina Lwówek Śląski wraz z odwodnieniem i oświetleniem Przebudowa ulicy Morcinka, Chrobrego, Krótkiej, Konopnickiej wraz z Gmina Lwówek Śląski odwodnieniem Modernizacja drogi transportu rolniczego w Strzyżowcu Gmina Wleń Modernizacja drogi transportu rolniczego w Łupkach Gmina Wleń Modernizacja drogi Wleń Łupki Gmina Wleń Przebudowa drogi gminnej w Chmieleniu Gmina Lubomierz Przebudowa drogi gminnej w Maciejowcu Gmina Lubomierz Przebudowa drogi gminnej nr 112585D w Pławnej Gmina Lubomierz Przebudowa drogi dojazdowej do gruntów rolnych w Pasieczniku II etap Gmina Lubomierz dz.nr 543, 545 Przebudowa drogi dojazdowej do gruntów rolnych w Milęcicach działka Gmina Lubomierz nr 1568

9.6. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Stan wyjściowy:

Podział promieniowania elektromagnetycznego na jonizujące i niejonizujące wynika z granicznej wielkości energii, która wystarcza do jonizacji cząstek materii. Złożone spektrum promieniowania elektromagnetycznego jest bardzo rozległe i obejmuje różne długości fal, od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni nadfioletowych, do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma. Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałują na organizmy tylko te, które są pochłaniane przez atomy, cząsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania na materię, widmo promieniowania elektromagnetycznego można podzielić na promieniowanie jonizujące i niejonizujące: • promieniowanie jonizujące, występuje w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych, naturalne procesy w środowisku naturalnym, • promieniowanie niejonizujące występuje wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp. Z punktu widzenia ochrony środowiska i zdrowia człowieka w zakresie promieniowania niejonizującego istotne są mikrofale, radiofale oraz fale o bardzo niskiej i ekstremalnie niskiej częstotliwości.

Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na wszystkie organizmy żywe, dlatego też ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska. Ogólną sytuację radiacyjną w środowisku charakteryzują obecnie następujące wielkości podstawowe: • poziom promieniowania gamma, obrazujący zagrożenie zewnętrzne naturalnymi i sztucznymi źródłami promieniowania jonizującego, istniejące w środowisku lub wprowadzone przez człowieka, • stężenia naturalnych i sztucznych izotopów promieniotwórczych w komponentach środowiska, a w konsekwencji w artykułach spożywczych, obrazujące narażenie wewnętrzne ludzi w wyniku wchłonięcia izotopów drogą pokarmową.

126

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Źródła promieniowania elektromagnetycznego:

Promieniowanie jonizujące

Promieniowanie jonizujące jest nieodłącznym elementem środowiska naturalnego, dociera z Kosmosu, z wnętrza Ziemi. Przy opracowywaniu zbiorczych ocen zagrożeń radiacyjnych dla ludzi i środowiska rozróżnia się zagrożenia pochodzące od radionuklidów naturalnych i sztucznych. W przyrodzie występuje prawie 80 radioizotopów ok. 20 pierwiastków promieniotwórczych. Do najbardziej znanych należą izotopy uranu i toru, a także potasu, węgla i wodoru. Intensywność promieniowania wywołana naturalnymi pierwiastkami promieniotwórczymi jest różna w różnych miejscach naszego globu. Radionuklidy pochodzenia sztucznego przedostały się do środowiska w wyniku prób z bronią jądrową lub zostały uwolnione z obiektów jądrowych i składowisk paliwa w trakcie ich normalnej eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu). Również wytwarzane są przez różnego rodzaju urządzenia stosowane np. w diagnostyce medycznej, przemyśle, badaniach naukowych.

Promieniowanie niejonizujące.

W odniesieniu do Powiatu Lwóweckiego źródłami emisji promieniowania elektromagnetycznego są anteny nadawcze telefonii komórkowej, anteny nadawcze sygnału radiowego, linie przesyłowe wysokich napięć i stacje transformatorowe. Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 – tekst jednolity z późniejszymi zmianami) – dział VI Ochrona przed polami elektromagnetycznymi – art. 121 i 122). Ochrona przed polami polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: • utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach • zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.

Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. /Dz. U. Nr 192, poz. 1883/. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu został ustawowo zobowiązany do wykonywania w ramach PMŚ zadań związanych z okresowymi badaniami kontrolnymi poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku dla dwóch rodzajów terenów: • terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową • miejsc dostępnych dla ludności.

W 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu przeprowadził pomiary natężenia promieniowania elektromagnetycznego w 43 punktach pomiarowych na terenie województwa dolnośląskiego w Głogowie, Jeleniej Górze, Lubinie i Świdnicy, biorąc pod uwagę tereny o wysokiej gęstości zaludnienia w rejonie oddziaływania źródeł emisji PEM. Po przeprowadzeniu pomiarów w badanych punktach, nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości natężenia pól elektromagnetycznych w żadnym z punktów. Na terenie Powiatu Lwóweckiego w 2007 roku nie był zlokalizowany żaden z punktów pomiarowych PEM. Zgodnie z art. 124 ustawy Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektor prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów PEM określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. Obecnie WIOŚ we Wrocławiu nie posiada 127

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 wykazu terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku z wyszczególnieniem terenów przeznaczonych pod zabudowę oraz miejsc dostępnych dla ludności ponieważ przeprowadzone badania nie wykazały takich przekroczeń. Dla ochrony mieszkańców powiatu przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym ogranicza się inwestowanie w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących linii elektroenergetycznych wysokich i najwyższych napięć. Wymaga się okresowego wykonywania stosownych pomiarów wg przepisów prawa powszechnego dla wyznaczania rzeczywistych zasięgów stref oddziaływania linii i urządzeń oraz ew. ustalenia stref ograniczonego użytkowania. Należy dążyć do stopniowego zastępowania ograniczeń w zagospodarowywaniu terenów wzdłuż linii zmniejszaniem zasięgu ich oddziaływania osiąganym środkami technicznymi. Przy zbliżeniach linii do budynków mieszkalnych po stwierdzeniu przekroczenia dopuszczalnego rzeczywistego natężenia pola elektromagnetycznego wymaga się ekranowania linii.

Źródła mikrofal

Najczęściej spotykanymi źródłami mikrofal są urządzenia nadawczo – odbiorcze sieci telefonii komórkowej. Urządzenia takie znajdują się zwykle na specjalnych masztach bądź wysokich kominach i budynkach. Budzą one jednocześnie największy niepokój wśród społeczeństwa w odniesieniu do szkodliwości i wywierania wpływu w zakresie mikrofalowym. Burzliwy rozwój telefonii komórkowej w ostatnich kilku latach, objawiający się ogromną liczbą samych telefonów oraz licznością stacji bazowych instalowanych na budynkach, w szczególności w dużych miastach, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania tego typu łączności wyzwala ogromne emocje i budzi niepokój o zagrożenie dla zdrowia człowieka, przeprowadzane jednakże systematycznie pomiary nie potwierdzają tych obaw. Planowanie nowych lokalizacji dla stacji bazowych telefonii komórkowych powinno na każdym etapie uwzględniać obowiązujące wymogi prawne i budowlane.

Tabela 37. Urządzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie Powiatu Lwóweckiego. Lp. Operator Pasmo Lokalizacja, adres 1. ERA GSM900 Lwówek Śląski, Andrzeja Struga 2 2. ORANGE GSM900,1800, UMTS Lwówek Śląski, Andrzeja Struga 2 3. ORANGE CDMA450 Lwówek Śląski, Struga 2, dz. nr 12 4. PLUS GSM900 Lwówek Śląski, Struga 2 5. PLUS GSM900 Lwówek Śląski, Kocielna 27 6. PLAY GSM900, UMTS Lwówek Śląski, Kocielna 27 7. PLUS GSM900, UMTS Płakowice, Dz. Nr 16,3 8. PLUS GSM900 Niwnice, kopalnia gipsu i anhydrytu 9. PLUS GSM900 Rząsiny, dz. nr 73 10. ERA GSM900 Rząsiny, dz. nr 72 11. PLUS GSM900 Pławna Dolna, dz. nr 412 12. ERA GSM900 Bielanka, Dz. Nr 268 13. ORANGE GSM900, 1800 Bielanka, Dz. Nr 268 14. PLUS GSM900 Bielanka, Dz. Nr 268 15. ORANGE GSM900 Włodzice Wielkie, Dz. Nr 504 16. PLAY GSM900, UMTS Gryfów Śląski, Ubocze 300 17. PLUS GSM900, UMTS Gryfów Śląski, Ubocze, Dz. Nr 755/3 18. ERA GSM900 Gryfów Śląski, Ubocze, Dz. Nr 755/3 19. ERA GSM900 Gryfów Śląski, Rynek 1 20. ORANGE GSM900, 1800, UMTS Gryfów Śląski, Pl. Wolności 1 21. PLUS GSM900 Gryfów Śląski, Gryfów Wieża 64a 22. ERA GSM900 Golejów, Dz. Nr 545/1 23. PLUS GSM900 Golejów, Dz. Nr 545/1 24. ORANGE GSM900, CDMA Golejów, Dz. Nr 545/1 128

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

25. PLUS GSM900 Lubomierz, pl. Kościelny 1 26. ORANGE GSM900 Janice, Pasiecznik, dz. nr 147 27. PLUS GSM900 Janice, Pasiecznik, dz. nr 147 28. ERA GSM900 Janice, Pasiecznik, dz. nr 147 29. ERA GSM900 Klecza, działka nr 153 30. PLUS GSM900 Wleń, TSR Wleń 51/01/03 15/41/32 31. ORANGE GSM900 Wleń, dz. 249 32. ERA GSM900 Wleń, Dz. Nr 249/1 33. ORANGE GSM900 Włodzice Wielkie, Dz. Nr 504

9.6.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Ochrona mieszkańców Powiatu Lwóweckiego przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych

Kierunki działań: Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska WIOŚ Wrocław w zakresie przestrzegania obowiązujących pomiarów prawem Inne organy dotyczącym ochrony środowiska Prowadzenie polityki przestrzennej pozwalającej na ochronę ludzi przed WIOŚ Wrocław szkodliwymi polami elektromagnetycznymi, prowadzenie kontroli w Inne organy zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa, higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisów sanitarnych w celu ochrony przed polami elektromagnetycznymi Monitorowanie i ocena poziomu pól elektromagnetycznych emitowanych WIOŚ Wrocław na terenach zurbanizowanych i w miejscach przebywania ludzi Starosta Powiatu, Tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z Marszałek wymaganiami przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska Województwa Dolnośląskiego Skuteczne uniemożliwianie dostępu do strefy o podwyższonym poziomie Podmioty gospodarcze emisji pól elektromagnetycznych oraz informowanie o jej szkodliwości Modernizowanie sieci przebiegających w obszarach zurbanizowanych Właściciele sieci Wnikliwe prowadzenie postępowań w sprawie oceny oddziaływania Gminy, RDOŚ planowanych przedsięwzięć Wykonywanie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych Podmioty gospodarcze, w środowisku zgodnie z wymogami przepisów prawa w zakresie ochrony WIOŚ Wrocław środowiska

9.7. Poważne awarie

Stan wyjściowy: Zgodnie z Ustawą Prawo ochrony środowiska, do ochrony przed poważnymi awariami zobowiązani są zarówno prowadzący zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienie awarii, jak i dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji. Zasady zaliczania zakładów do zakładów o zwiększonym ryzyku albo zakładów o dużym ryzyku określił Minister Gospodarki w drodze rozporządzenia z dnia 9.04.2002 r (Dz.U. Nr 58, poz. 535). W zależności od rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w zakładzie stwarzającym zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej uznaje się za zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku. 129

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Na obszarze województwa dolnośląskiego służby ochrony przeciwpożarowej i inspekcji ochrony środowiska dokonały kwalifikacji zakładów produkcyjnych za względu na stopień zagrożeń awariami przemysłowymi. Według stanu na 31.12.2007r. rejestr zakładów, potencjalnych sprawców poważnych awarii liczył 82 zakłady, z czego 14 to zakłady zakwalifikowane do grupy o dużym ryzyku poważnej awarii przemysłowej (ZDR), a 25 to zakłady zakwalifikowane do grupy o zwiększonym ryzyku (ZZR) wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Pozostałe 36 zakładów zaliczało się do zakładów podlegającym przepisom dyrektywy 96/82/WE (SEWESO II). W grupie 14 zakładów o dużym ryzyku 85% stanowiły zakłady posiadające w obrocie substancje toksyczne i inne substancje niebezpieczne, natomiast w grupie 25 zakładów o zwiększonym ryzyku odsetek ten kształtował się na poziomie 43%. Na terenie Powiatu Lwóweckiego nie ma zlokalizowanych zakładów potencjalnych sprawców poważnych awarii. Na obszarze Powiatu Lwóweckiego występuje szereg innych zagrożeń: • zagrożenia pożarowe powstają głównie na obszarach leśnych, szczególnie w okresach długotrwałej suszy, występują sezonowo wiosną, latem i jesienią podczas wypalania traw, wynikają z infrastruktury miejskiej i wiejskiej obiektów użytkowych (instalacje, sprzęty gospodarstwa domowego itp.), • zagrożenia drogowe i kolejowe przecinające teren powiatu główne szlaki komunikacji drogowej i kolejowej o znaczeniu krajowym są potencjalnymi miejscami zagrożenia pożarowego, chemicznego oraz ekologicznego. Wynika to z faktu, że szlakami tymi transportowane są toksyczne środki przemysłowe (TSP) – materiały niebezpieczne dla ludzi i środowiska takie jak: amoniak, chlor, kwas siarkowy, dwutlenek siarki, siarkowodór, benzyna, fosgen, tlenek etylenu czy dynamit. Wymienione materiały przewożone są jako ładunki tranzytowe zarówno drogami jak i liniami kolejowymi. Źródłem zagrożeń środowiskowych jest również załadunek i rozładunek materiałów niebezpiecznych, w szczególności zaś ich transport po drogach publicznych przy wykorzystaniu specjalistycznego sprzętu jezdnego (prawdopodobieństwa wypadku lub awarii w transporcie drogowym). Z uwagi na konfliktowość przewożonych ładunków, trasy przewozów prowadzone winny być przy zachowaniu maksymalnego bezpieczeństwa dla mieszkańców i środowiska. Należy przyjąć, że występuje statystyczne prawdopodobieństwo potencjalnego wystąpienia awarii komunikacyjnych, mogących zagrozić środowisku obszarami szczególnego są tereny zlokalizowane w pobliżu głównych, tranzytowych arterii komunikacji drogowej, charakteryzujących się największym natężeniem ruchu tego rodzaju przewozów. • zagrożenia chemiczne i ekologiczne wynikają głównie z magazynowania i stosowania przez zakłady przemysłowe materiałów niebezpiecznych takich jak amoniak, kwas, chlor, wodór i inne. • zagrożenia budowlane związane głównie z utratą statyki budowli lub jej elementu, mogące wystąpić w budynkach mieszkalnych, • inne zagrożenia urbanistyczne – przebiegające przez teren powiatu magistrale gazu pod wysokim ciśnieniem, stacje redukcyjne gazu z wysokiego na średnie ciśnienie i średniego na niskie oraz napowietrzne linie energetyczne wysokiego i średniego napięcia przebiegające przez tereny leśne, wzdłuż torów i w sąsiedztwie stacji transformatorowych oraz duże transformatory (2030 ton oleju transformatorowego).

Zadania koordynacji m.in. prac związanych z poważnymi awariami i ewentualnie powstałymi zagrożeniami regulują stosowne procedury na szczeblu powiatowym, w powiązaniu z działaniem służb ratowniczych (strażą pożarną, policją, pogotowiem ratunkowym, pogotowiem energetycznym, pogotowiem gazowym, pogotowiem wodociągowokanalizacyjnym). Powinny być one zawarte w Powiatowym Planie Reagowania Kryzysowego.

Działania ratownicze prowadzone na terenie Powiatu Lwóweckiego realizują jednostki Państwowej Straży Pożarnej oraz Ochotniczych Straży Pożarnych. Część z nich włączona jest do Krajowego Systemu Ratowniczo Gaśniczego.

130

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Tabela 38. Jednostki OSP na terenie Powiatu Lwóweckiego (w tym włączone do KSRG). Lp. Gmina OSP 1. Milęcice 2. Oleszna Podgórska 3. Pasiecznik 4. Golejów 5. Popielówek Lubomierz 6. Janice 7. Wojciechów 8. Pokrzywnik 9. Chmieleń 10. Lubomierz 11. Mirsk (KSRG ) 12. Giebułtów 13. Gierczyn 14. Kwieciszowice 15. Przecznica 16. Kamień Mirsk 17. Proszowa 18. Brzeziniec 19. Rębiszów 20 Giebułtów 21. Grudza 22. Krobica Orłowice 23. Wleń (KSRG) 24. Bystrzyca 25. Strzyżowiec 26. Wleń Klecza 27. Bełczyn 28. Pilchowice 29. Radomice 30. Płóczki Górne 31. Sobota 32. Kotliska 33. Chmielno Lwówek Śląski 34. Zbylutów 35. Niwnice 36. Włodzice Wielkie 37. Pławna Górna 38. Rząsiny 39. Ubocze 40. Wolbromów 41. Krzewia Wielkie Gryfów Śląski 42. Proszówka 43. Młyńsko 44. Gryfów Śląski (KSRG) 45. Gryfów Śl. przy ZPO Gryfeks

KRAJOWY SYSTEM RATOWNICZO GAŚNICZY to integralna część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmująca, w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń. System ten skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej, inne służby, inspekcje i straże, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy cywilnoprawnej zgodziły się współpracować w akcjach ratowniczych. Podstawową zasadą funkcjonowania KSRG 131

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 jest umożliwienie każdemu podmiotowi mogącemu realizować lub wspomagać działania ratownicze współpracy z systemem w ramach jego struktury organizacyjnej bądź jako podmiot wspomagający działania systemu. KSRG tworzą i koordynują jego funkcjonowanie, według prymatu terytorialnego, następujące organy władzy: wójt (burmistrz lub prezydent miasta)w zakresie zadań ustalonych przez wojewodę; starosta, który określa zadania i kontroluje wykonywanie zadań na obszarze powiatu, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia, środowiska lub mienia na podstawie przepisów o stanie klęski żywiołowej zarządza przy pomocy powiatowego zespołu reagowania kryzysowego; wojewoda, który określa zadania i kontroluje ich wykonanie na obszarze województwa, w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia, środowiska i mienia na podstawie przepisów o stanie klęski żywiołowej, zarządza systemem przy pomocy wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego. Działania prowadzone na obszarze kraju są koordynowane przez Komendanta Głównego PSP Szefa OCK, który jest organem administracji rządowej szczebla centralnego w sprawach organizacji systemu. Nadzór nad całym KSRG sprawuje minister spraw wewnętrznych i administracji. Komendy PSP i podmioty KSRG są narzędziem wojewody i starosty do realizacji zadań z zakresu szeroko rozumianej ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa, a także zadań z zakresu ochrony ludności.

9.7.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Zmniejszanie ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej przez nadzór nad wszystkimi instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii

Kierunki działań :

Zadania własne i koordynowane:

Rodzaj zadania Jednostka odpowiedzialna

Poprawa bezpieczeństwa na pograniczu polsko – czeskim w Powiat Lwówecki Euroregionie Nysa Prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu Straż Pożarna społeczeństwa dotyczącej zasad postępowania w razie wystąpienia poważnej awarii, w celu ukształtowania właściwych postaw i zachowań Promowanie systemu ubezpieczeń ekologicznych dla obiektów i Organizacje pozarządowe działań, które w sytuacji awaryjnej będą wymagać sfinansowania działań ratowniczych i naprawczych Monitoring potencjalnych sprawców poważnych awarii pod kątem WIOŚ Wrocław spełniania przez nich wymogów bezpieczeństwa i prewencji Opracowanie programu zapobiegania poważnym awariom Właściciel zakładu Opracowanie planu operacyjno – ratowniczego na wypadek zaistnienia Straż Pożarna poważnej awarii Utrzymywania w gotowości służb ratowniczych na wypadek zaistnienia Straż Pożarna poważnej awarii

9.8. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii

Stan wyjściowy: W Polsce zakłada się, że w 2010 roku udział zużycia energii odnawialnej będzie na poziomie 7,5 % (wynika to z Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja

132

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła). Rodzaje energii odnawialnej: 1. energia biomasy, 2. energia geotermalna, 3. energia słoneczna, 4. energia wiatru, 5. energia wodna, 6. energia otoczenia, 7. energia fal morskich, przypływów i odpływów, 8. inne.

Energia biomasy Biomasa może być używana na cele energetyczne w procesach bezpośredniego spalania biopaliw stałych (drewna, słomy) i gazowych w postaci biogazu lub przetwarzana na paliwa ciekłe (olej, alkohol). W warunkach polskich, w najbliższej perspektywie można spodziewać się znacznego wzrostu zainteresowania wykorzystaniem biopaliw stałych drewna , słomy, upraw energetycznych. Na terenie Powiatu Lwóweckiego uprawy roślin energetycznych prowadzone są w ograniczonym zakresie, choć położenie i gospodarka rolna powiatu stwarzają potencjalne możliwości wykorzystania słomy oraz upraw roślin energetycznych.

Tabela 39. Potencjalna ilość pozyskania energii cieplnej ze słomy zbóż oraz rzepaku w Powiecie Lwóweckim. Słoma na cele nieenergetyczne [Mg] Ilość Areał Ilość Słoma na cele energii ze upraw słomy na na zwierzęta razem nieenergetyczne [Mg] spalania [ha] [Mg] przeoranie gospodarskie zbóż [GJ]

14 043 41 047 19 479 14 096 33 575 7 472 119 204

Źródło: GUS 2002, Zasoby biomasy prognozowanie wykorzystania biomasy w gminie Agnieszka Cena Soroko Jerzy Żurawski JACO Osrodek Oszczedzania Energii, Wrocław listopad 2004

Korzyści z energetycznego wykorzystania biomasy : Biopaliwa, w szczególności odpady drzewne, zrębki, brykiety i pelety różnego pochodzenia mogą być spalane w mieszaninie jak też współspalane z innymi paliwami stałymi: miałem węglowym, torfem zarówno w konwencjonalnych kotłach rusztowych, paleniskach fluidalnych oraz mogą być poddawane gazyfikacji w mieszaninie. W przypadku bezpośredniego spalania mieszanie paliw odbywa sie zwykle przed podaniem do paleniska. Natomiast w niektórych systemach gazyfikacji paliwa podawane są oddzielnymi systemami. Domieszka biopaliw stanowić może zwykle 10 15% całkowitej ilości paliwa. Ponadto technologie spalania odpadów komunalnych pozwalają także na współspalanie biopaliw przez co uzyskiwane jest podniesienie wartości opałowej paliwa i zwiększenie efektywności energetycznej procesu oraz przyczynia się do zmniejszenia zanieczyszczenia efektu spalania.

Energia wiatru Wykorzystanie energii odnawialnej ściśle regulują przepisy narzucone przez Unię Europejską, która nakazuje wykorzystywać energię odnawialną. Energetyka wiatrowa w Polsce jest dopiero u progu rozwoju. Coraz to większe zainteresowanie często jednak nie idzie w parze z wiedzą na temat tego typu przedsięwzięć i sposobie ich realizacji. Jest to o tyle niepokojące, ze wielu inwestorów posiadając odpowiednie środki może wstrzymać się od wybudowania parku wiatrowego i stracić po pierwsze okazje do zainwestowania swoich pieniędzy, po drugie zaś zaufanie do samej idei inwestowania w energetykę wiatrowa. Dlatego tez ocena potencjału energetycznego wiatru dla miejsca lokalizacji przyszłej elektrowni wiatrowej jest jednym z pierwszych, niezbędnych kroków w realizacji całej inwestycji. Dla

133

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 terytorium naszego kraju nie istnieją gotowe mapy wiatru przydatne dla energetyki wiatrowej, które można by wykorzystać przy planowaniu terenu posadowienia turbin. Na terenie Powiatu Lwóweckiego notuje się zapytania inwestorów dot. możliwych lokalizacji farm wiatrowych (gm. Wleń). Mieszkańcy gminy Lubomierz, jako pierwsi w regionie mają korzystać z energii odnawialnej dostarczanej przez elektrownie wiatrowe. W Lubomierzu od kilku lat trwa debata na temat wiatraków, które mają stanąć na Pogórzu Izerskim. Na dzień dzisiejszy wiadomo, że inwestorzy chcą postawić fermę wiatrową liczącą od 20 do 25 wiatraków. Początkowo przymierzano się do budowy blisko 100 wiatraków.

Energia wodna: W naszym kraju udział energetyki wodnej w ogólnej produkcji energii elektrycznej wynosi zaledwie 1,5%. Teoretyczne zasoby hydroenergetyczne naszego kraju wynoszą ok. 23 tys. GWh rocznie. Zasoby techniczne szacuje się na ok. 13,7 tys. GWh/rok. Wielkość ta to niemal 10% energii elektrycznej produkowanej w naszym kraju. Powyższe dane obejmują jedynie rzeki o znaczących przepływach. Przy uwzględnieniu pozostałych rzek, kwalifikujących się jedynie do budowy małych elektrowni wodnych (MEW), ich wartość jeszcze wzrośnie.

Tabela 40. Elektrownie wodne przepływowe na terenie Powiatu Lwóweckiego. Moc elektrowni do 0,3 MW do 1 MW do 5 MW do 10 MW Ilość Moc Ilość Moc Ilość Moc Ilość Moc instalacji [MW] instalacji [MW] instalacji [MW] instalacji [MW] 5 1,035 2 1,174 2 3,008 1 7,585

Na terenie Powiatu Lwóweckiego istnieją małe elektrownie wodne (MEW) m.in.:

Lwówek Śląski: w Rakowicach Wielkich (2 MW), we Włodzicach Wielkich (1,08 MW), w Brunowie (320 kW), w Lwówku Śląskim (70kW), Mirsk: na rzece Kwisie: w Mirsku i Orłowicach Wleń: Pilchowice I (7,585 MW)

W trakcie realizacji Programu dla Odry – 2006” w latach 20022008 nie podejmowano finansowego wsparcia działań inwestycyjnych w zakresie budowy elektrowni wodnych. Pomimo braku bezpośredniego wspierania inwestycji ze środków budżetu państwa przeznaczonych na realizację Programu dla Odry – 2006, w latach 20022008 wybudowano m.in. elektrownie wodne: na rzece Bóbr – 7 obiektów o łącznej mocy 4,55 MW, na rzece Kwisa – 2 obiekty o łącznej mocy 0,47 MW.

Ponadto przeprowadzono modernizację kilkunastu istniejących elektrowni wodnych, zwiększając ich moc i sprawność techniczną. Największym inwestorem i propagatorem budowy elektrowni wodnych jest spółka Elektrownie SzczytowoPompowe (ESP SA), która poprzez podległe spółki odtworzyła, zmodernizowała i uruchomiła (w latach 19932008) kilka elektrowni wodnych. Inwestycje zrealizowali też prywatni inwestorzy oraz Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Potencjał energetyczny dopływów Odry w układzie istniejących stopni piętrzących został już w wysokim stopniu zagospodarowany – i w istniejącym układzie stopni wynosi odpowiednio: Rzeka Bóbr – 134 MW, Rzeka Kwisa – 11 MW.

134

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Bóbr Bóbr na długości 270 km (od zbiornika Bukówka do ujęcia) zabudowana jest 36 stopniami piętrzącymi, przy których istnieją lub mogą być wybudowane elektrownie wodne. Ze względów regulacyjnych nie przewiduje się już budowy na tym odcinku dalszych stopni piętrzących. Nowe możliwości energetycznego wykorzystania zasobów wodnych rzeki mogą powstać jedynie w przypadku zagospodarowania wyrobisk kruszyw. Kilkanaście stopni piętrzących w górnym biegu rzeki o spadzie około 2 m przy przepływie 15 m 3/s mają potencjał energetyczny poniżej 100 kW i nie są istotne dla energetyki zawodowej ani dla celów planistycznych. Aktualnie w budowie są elektrownie w Lesznie Dolnym (0,42 MW), Dziećmierowicach (0,48 MW), SzprotawieIławie (0,4 MW) oraz przeprowadzana jest modernizacja elektrowni Bobrowice III i IV (1,0 MW). Do wykorzystania pozostały jeszcze lokalizacje w Bolesławcu o planowanej mocy 0,6 MW i Dębowym Gaju o planowanej mocy 0,25 MW. Kwisa Kwisa, lewy dopływ rzeki Bóbr, zabudowana jest 22 stopniami piętrzącymi. Większość stopni, ze względu na małe spady i przepływy, może umożliwiać uzyskanie mocy jedynie w granicach 0,08 0,15 MW. Oprócz wykorzystywanych o największym spadzie stopni Leśna, Złotniki i Kliczków, planuje się jedynie do wybudowania jaz Ławszowa z elektrownię o możliwości uzyskania mocy 0,5 MW.

Energia geotermalna Energia geotermalna – jest zawarta w wodach, parach wodnych i otaczających je skałach. Zasoby te są w Polsce ogromne i są odnawialne wtedy, gdy po wykorzystaniu ciepła z pobranej wody z powrotem włączane są do miejsca pobrania. Pod względem energetycznym najlepiej jest eksploatować wody wysokotemperaturowe, jednak występują one zwykle bardzo głęboko, nawet na głębokościach poniżej 3000m. Słabe rozpoznanie głębokich zbiorników geotermalnych przy planowaniu ich eksploatacji wiąże się z ryzykiem finansowym. Wykorzystanie wód średnio i niskotemperaturowych, z uwagi na mniejszą głębokość występowania zbiorników (1500–2000m) niesie ze sobą mniejsze ryzyko, ale jest też energetycznie mniej korzystne.

Energia słońca Najbardziej popularnymi metodami pozyskiwania energii z promieniowania słonecznego są systemy fototermiczne, wykorzystujące tzw. kolektory słoneczne oraz systemy fotowoltaiczne, przetwarzające promieniowanie słoneczne bezpośrednio na energię elektryczną. Zasoby energii słonecznej są wystarczające do zaspokojenia wszystkich potrzeb w zakresie produkcji cieplej wody użytkowej w okresie letnim i ok. 50÷60 % tych potrzeb w okresie wiosenno – jesiennym. Energię słoneczną wykorzystuje się w: 1) kolektorach słonecznych, 2) instalacjach fotowoltaicznych, 3) oświetleniu solarnym, 4) sygnalizacji solarnej.

Miejscem użytkowania energii solarnej są przede wszystkim budynki mieszkalne, usługowe, rekreacyjne użyteczności publicznej. Zważywszy, że liczba użytkowników energii solarnej może być bardzo duża na terenie województwa, ilość uzyskanej energii w technologii solarnej może mieć znaczny wpływ na poprawę lokalnych warunków środowiskowych, przede wszystkim stanu powietrza. Obecne instalacje są nieliczne, nie mają one znaczenia w gospodarce energetycznej poszczególnych gmin, Powiatu Lwóweckiego i województwa, można je traktować jako obiekty referencyjne przyszłych instalacji.

Energia otoczenia: Ziemia nagrzewana promieniami słonecznymi stanowi niewyczerpane źródło energii cieplnej o niskiej temperaturze. Ciepło z otoczenia, np. z gruntu czy z wody może być wykorzystane po przetworzeniu do celów grzewczych. Temperatura gruntu na głębokości 15 metrów przez cały rok jest stała i wynosi ok. 10 stopni C, a wód gruntowych od 8 do 12 stopni C. Urządzenia, które 135

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 pobierają ciepło z otoczenia i podnoszą je do poziomu temperatury wymaganej dla celów grzewczych nazywane są "pompami ciepła". Jest wiele rodzajów systemów grzewczych z wykorzystaniem pomp ciepła i chociaż charakteryzują się one dużymi kosztami inwestycyjnym, to stają się coraz bardziej popularne, ze względu na bardzo wysoką sprawność energetyczną, rzędu 300 400%.

9.8.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

Kierunki działań:

Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i możliwościach Gminy, Powiat technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych Lwówecki, Organizacje rodzajów odnawialnych źródeł energii pozarządowe Gminy, Powiat Prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących odnawialne Lwówecki, Organizacje źródła energii pozarządowe

136

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

10. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ NA LATA 2010 – 2013. Tabela 41. Zadania służące do realizacji celów priorytetowych oraz nakłady inwestycyjne i pozainwestycyjne Powiatu Lwóweckiego w latach 2010 2013. (na podstawie Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Powiatu Lwóweckiego i Gmin Powiatu)

Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] Cel Instytucja Źródła Kierunek działań RAZEM średniookresowy koordynująca finansowania 2010 2011 2012 2013 w latach 2010 2013: Ochrona przyrody Budżet powiatu, Promocja Euroregionu Nysa Powiat i krajobrazu, Powiat Lwówecki fundusze 117 989 117 989 Lwówecki/Makroregion Frydlantski promocja strukturalne UE regionu, turystyka Budżet powiatu, Powiat Lwówecki fundusze Kolejka Retro na Dzień Dziecka 2010 46 200 46 200 strukturalne UE Opracowanie uproszczonego planu Powiat Lwówecki Budżet powiatu 10 000 10 000 urządzania lasu ZSOiZ Lubomierz: Utworzenie Budżet powiatu, Centrum Edukacji i Integracji 135 000 4 135 000 Powiat Lwówecki fundusze Młodzieży Europejskiej w 1 000 000 1 500 000 1 500 000 765 000 765 000 zewnętrzne rewitalizowanym opactwie pobenedyktyńskim Budowa ścieżki pieszo rowerowej Gmina Lwówek Budżet Gminy do Płóczek Dolnych wzdłuż potoku 30 000 200 000 200 000 430 000 Śląski Lwówek Śląski Płuczka Gmina Lwówek Budżet Gminy Przywrócenie historycznego wyglądu 200 000 200 000 190 000 590 000 Śląski Lwówek Śląski fasadom w rynku miejskim Gmina Lwówek Budżet Gminy Remont ratusza 500 000 500 000 Śląski Lwówek Śląski Rewitalizacja murów obronnych wraz Gmina Lwówek Budżet Gminy z ich podświetleniem oraz 550 000 550 000 550 000 1 650 000 Śląski Lwówek Śląski rewitalizacja plant miejskich /projekt nowych nasadzeń i jego realizacja/ Remonty pozostałych zabytków – Gmina Lwówek Budżet Gminy baszty łupinowe, kamieniczki, fosa 500 000 500 000 110 000 610 000 Śląski Lwówek Śląski miejska itd. kaplica, fontanny Budżet Gminy Konserwacja i odbudowa ruin Zamku Gmina Wleń 200 000 200 000 Wleń ""Lenno"

137

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] Cel Instytucja Źródła Kierunek działań RAZEM średniookresowy koordynująca finansowania 2010 2011 2012 2013 w latach 2010 2013: Ochrona przyrody i Renowacja zabytków architektury krajobrazu, Subregionu NysaKwisaBóbr promocja regionu, Gmina Budżet Gminy remont wieży i dachu ratusza oraz 237 960,00 237 960,00 turystyka c.d. Lubomierz Lubomierz figur kamiennych św. Jana Nepomucena i św. Maternusa w Lubomierzu Przebudowa wieży ciśnień na wieżę widokową w Mirsku w ramach projektu partnerskiego "ZOBACZYĆ Budżet gminy Mirsk KRAJOBRAZ DOTKNĄĆ Gmina Mirsk 497 066,24 217 456,61 714 522,85 Kredyty pożyczki PRZESZŁOŚĆ wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa przeszłości na terenie Subregionu Karkonosze i Góry Izerskie" Rekultywacja obszarów zdegradowanych działalnością Budżet gminy Mirsk górniczą na terenie Gminy Mirsk Gmina Mirsk 544 838,70 1 700 143,19 1 596 476,55 3 841 458,30 Kredyty pożyczki oraz utworzenie "Ścieżki turystycznej śladami dawnego górnictwa kruszców" Gmina Mirsk Budżet gminy Mirsk Remont ratusza i otoczenia 100 000 500 000 481 705,06 1 081 705,10 Ochrona przed Powiat Powiat Lwówecki Przebudowa drogi powiatowej nr 169 385 169 385 hałasem, ochrona Lwówecki, ZDP NPPDL 2541D Al. Wojska Polskiego w 338 500 338 500 powietrza Lwówek Śl. Gm. Lwówek Śl. Lwówku Śl. O dł. 0,600 km 169 300 169 300 atmosferycznego, Powiat Lwówecki 50 443 50 443 wód podziemnych i Powiat Przebudowa drogi powiatowej nr TFOGR 524 700 524 700 powierzchniowych Lwówecki, ZDP 2497 Giebułtów – Giebułtówek, odc. NPPDL 374 400 374 400 Lwówek Śl. o dł. 2,600 km Gm. Mirsk 100 000 100 000 Powiat Przebudowa drogi powiatowej nr TFOGR 181 728 181 728 Lwówecki, ZDP 2494D Grudza – Janice Pasiecznik, Gm. Lubomierz 171 127 171 127 Lwówek Śl. odc. o dł. 1,262 km

138

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] Cel Instytucja Źródła Kierunek działań RAZEM średniookresowy koordynująca finansowania 2010 2011 2012 2013 w latach 2010 2013: Ochrona przed Powiat Budżet powiatu, Przebudowa drogi powiatowej 7 125 7 125 hałasem, ochrona Lwówecki, ZDP fundusze Grudza Chmieleń o dł. 2,5 km 40 375 40 375 powietrza Lwówek Śl. zewnętrzne atmosferycznego, Powiat Budżet powiatu, Przebudowa drogi powiatowej 300 000 300 000 wód podziemnych i Lwówecki, ZDP fundusze LubomierzPławna Średnia o dł. 7km 1 700 000 1 700 000 powierzchniowych Lwówek Śl. zewnętrzne Powiat Budżet powiatu, Przebudowa drogi powiatowej 300 000 300 000 Lwówecki, ZDP fundusze Wojciechów Pokrzywnik o dł. 7,7 km 1 700 000 1 700 000 Lwówek Śl. zewnętrzne Powiat Budżet powiatu, Przebudowa drogi powiatowej 450 000 450 000 Lwówecki, ZDP fundusze Rakowice Wlk. Rakowice Małe o dł. 2 550 000 2 550 000 Lwówek Śl. zewnętrzne 9 km Powiat Budżet powiatu, Przebudowa drogi powiatowej 375 000 6 375 000 Lwówecki, ZDP fundusze Pilchowice Zapora Pasiecznik o dł. 2 500 000 1 800 000 1 700 000 2 125 000 2 125 000 Lwówek Śl. zewnętrzne 9,75km Powiat Budżet powiatu, Przebudowa drogi powiatowej 600 000 600 000 Lwówecki, ZDP fundusze Bełczyna Rząśnik o dł. 1,6 km 3 400 000 3 400 000 Lwówek Śl. zewnętrzne Powiat Budżet powiatu, Przebudowa drogi powiatowej 375 000 375 000 Lwówecki, ZDP fundusze Kłopotnica Grudza o dł. 2,8 km 2 125 000 2 125 000 Lwówek Śl. zewnętrzne Powiat Przebudowa drogi powiatowej Lwówecki, ZDP Budżet powiatu Włodzice Wielkie Włodzice Małe o 5 000 000 5 000 000 Lwówek Śl. dł.3,1km Powiat Przebudowa drogi powiatowej Lwówecki, ZDP Budżet powiatu PrószówkaMłyńsko Rębiszów o dł. 8 780 800 8 780 800 Lwówek Śl. 6,8 km Powiat Przebudowa drogi powiatowej Lwówecki, ZDP Budżet powiatu 3 104 300 3 104 300 Rębiszów Rębiszów o dł. 2,8 km Lwówek Śl. SPZ ZOZ Lwówek Śląski: Budżet powiatu, Modernizacja dróg i chodników na 28 283 228 283 Powiat Lwówecki fundusze 200 000 terenie SPZ ZOZ w Lwówku Śląskim i 160 268 160 268 zewnętrzne Gryfowie Śląskim Gmina Kredyty i pożyczki Budowa ścieżki rowerowej w Pławnej 150 000 150 000

139

Gmina Gryfów Budżet Gminy Remont ulicy Młyńskiej 2 900 000 2 900 000 Śląski Gryfów Śląski Gmina Gryfów Budżet Gminy Remont dróg gminnych w Krzewiu 293 000 293 000 Śląski Gryfów Śląski Wielkim Gmina Gryfów Budżet Gminy Remont drogi gminnej w Młyńsku 82 000 82 000 Śląski Gryfów Śląski Gmina Gryfów Budżet Gminy Przebudowa drogi rolniczej w Uboczu 500 000 500 000 Śląski Gryfów Śląski Przebudowa ulic w obrębie Placu Wolności (tył do południowej pierzei Gmina Lwówek Budżet Gminy Placu Wolności), ul. Słowackiego, 340 000 163 400 503 400 Śląski Lwówek Śląski PCK, Kościelnej, Szpitalnej wraz z odwodnieniem i oświetleniem Przebudowa ulicy Morcinka, Gmina Lwówek Budżet Gminy Chrobrego, Krótkiej, Konopnickiej 100 000 500 000 600 000 Śląski Lwówek Śląski wraz z odwodnieniem Budżet Gminy Modernizacja drogi transportu Gmina Wleń 150 000 150 000 Wleń rolniczego w Strzyżowcu Modernizacja drogi transportu Budżet Gminy Gmina Wleń rolniczego w Łupkach 100 000 100 000 Wleń

140

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017 Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] Cel Instytucja Źródła Kierunek działań RAZEM średniookresowy koordynująca finansowania 2010 2011 2012 2013 w latach 2010 2013: Ochrona przed Budżet Gminy Gmina Wleń Modernizacja drogi Wleń Łupki 150 000 150 000 hałasem, ochrona Wleń powietrza Gmina Budżet Gminy Przebudowa drogi gminnej w 40 000 40 000 atmosferycznego, Lubomierz Lubomierz Chmieleniu wód podziemnych i Gmina Przebudowa drogi gminnej w Kredyty i pożyczki 60 000 60 000 powierzchniowych Lubomierz Maciejowcu Gmina Dofinansowanie Przebudowa drogi gminnej nr 400 000 400 000 Lubomierz Kredyty i pożyczki 112585D w Pławnej Przebudowa drogi dojazdowej do Gmina Dofinansowanie gruntów rolnych w Pasieczniku II etap 230 000 230 000 Lubomierz Kredyty i pożyczki dz.nr 543, 545 Przebudowa drogi dojazdowej do Gmina Dofinansowanie gruntów rolnych w Milęcicach działka 180 000 180 000 Lubomierz Kredyty i pożyczki nr 1568 Ochrona wód Gmina Lwówek Budżet Gminy Przebudowa stacji uzdatniania wody 100 000 100 000 200 000 powierzchniowych i Śląski Lwówek Śląski przy ul. Granicznej i ujęć wody podziemnych Budowa wodociągu i kanalizacji Gmina Lwówek Budżet Gminy sanitarnej w miejscowościach: 500 000 290 000 790 000 Śląski Lwówek Śląski Niwnice i Gradówek Gmina Lwówek Budżet Gminy Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi 50 000 500 000 590 000 1 140 000 Śląski Lwówek Śląski Ustronie Gmina Lwówek Budżet Gminy Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi 500 000 500 000 Śląski Lwówek Śląski Włodzice Wielkie Gmina Lwówek Budżet Gminy Budowa kanalizacji sanitarnej w m. 50 000 50 000 Śląski Lwówek Śląski Mojesz Budowa wodociągu i kanalizacji Budżet Gminy Gmina Lwówek sanitarnej dla wsi Dębowy Gaj, 2 100 000 Lwówek Śląski 100 000 1 000 000 1 000 000 Śląski Sobota i Górczyca oraz 4 000 000 PROW podłączenie wsi Dłużec Budowa wodociągu i kanalizacji Gmina Lwówek Budżet Gminy sanitarnej we wsi Płóczki Górne i 50 000 500 000 500 000 800 000 1 850 000 Śląski Lwówek Śląski Nagórze Ochrona wód Uporządkowanie gospodarki wodno powierzchniowych i Gmina Lwówek Budżet Gminy ściekowej na terenie miasta i 175 000 175 000 podziemnych Śląski Lwówek Śląski miejscowości przyległych , wraz z rekultywacją stawów

141

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] Instytucja Źródła Cel średniookresowy Kierunek działań RAZEM koordynująca finansowania 2010 2011 2012 2013 w latach 20102013: Ochrona wód Modernizacja Oczyszczalni Ścieków, Gmina Lwówek Budżet Gminy powierzchniowych i uporządkowanie gospodarki 500 000 600 000 600 000 1 700 000 Śląski Lwówek Śląski podziemnych ściekowej na terenie miasta i gminy Gmina Gryfów Budżet Gminy Budowa zbiornika wody pitnej w 270 000 270 000 Śląskich Gryfów Śląski Uboczu Gmina Gryfów Budżet Gminy Budowa sieci kanalizacyjno 100 000 100 000 Śląskich Gryfów Śląski wodociągowej ul. Młyńska Gmina Gryfów Budżet Gminy Przepięcia przyłączy kanalizacyjnych 80 000 80 000 Śląskich Gryfów Śląski Budżet Gminy Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z Wleń Gmina Wleń oczyszczalniami ścieków w 3 500 000 3 500 000 Środki miejscowości Pilchowice zewnętrzne Budżet Gminy Gmina Lubomierz Budowa parkingu w Pławnej 37 016,43 37 016,43 Lubomierz Dofinansowanie Modernizacja i rozbudowa Gmina Lubomierz 700 000 700 000 Pożyczki oczyszczalni ścieków w Lubomierzu Budowa zewnętrznej sieci wodociągowej oraz kanalizacji Dofinansowanie Gmina Lubomierz sanitarnej i deszczowej dla ulicy 900 000 900 000 Pożyczki Kwiatowej, Kombatantów i Ptasiej w Lubomierzu Budżet Gminy Budowa kanalizacji i 15 249 Gmina Mirsk 249 314,33 5 000 000 10 000 000 Mirska zwodociągowanie Gminy Mirsk 314,33 Ochrona od powodzi Lwówka RZGW Budżet Państwa 10 000 10 000 20 000 Śląskiego na rzece Bóbr Ochrona przed powodzią dolin rzek RZGW Budżet Państwa 5 000 10 000 10 000 6 982 31 982 Bobru i Kwisy Ochrona powietrza ZSET Rakowice Wielkie: wymiana Powiat Lwówecki Budżet powiatu 250 000 250 000 stolarki okiennej w warsztatach Budżet powiatu, ZSOiZ Lubomierz: 246 000 246 000 Powiat Lwówecki fundusze Termomodernizacja bud. szkoły 1 394 000 1 394 000 zewnętrzne ZPEW Lwówek Śląski: Powiat Lwówecki Budżet powiatu 6 581 880 6 581 880 Termomodernizacja obiektów ZPEW

142

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] Cel Instytucja Źródła Kierunek działań RAZEM średniookresowy koordynująca finansowania 2010 2011 2012 2013 w latach 2010 2013: Ochrona powietrza SPZ ZOZ Lwówek Śląski: Termomodernizacja budynków w Budżet powiatu, Lwówku Śląskim i Gryfowie Śląskim 167 897 167 897 Powiat Lwówecki fundusze (etap I szpital w Lwówku Śląskim; 951 419 951 419 zewnętrzne etap IIszpital w Gryfowie; etap III przychodnia w Lwówku Śląskim) Budżet powiatu, DPS Nielestno: Termomodernizacja 60 000 60 000 Powiat Lwówecki fundusze obiektów 340 000 340 000 zewnętrzne Schronisko Młodzieżowe Łupki: Powiat Lwówecki Budżet powiatu Termomodernizacja obiektów 40 000 32 000 110 000 60 000 242 000 Schroniska Gmina Dofinansowanie Przebudowa dachu internatu Zespołu 370 000 370 000 Lubomierz Pożyczki Szkół w Lubomierzu Termomodernizacja budynku Szkoły Gmina Lwówek Budżet Gminy Podstawowej w Płóczkach Górnych 250 000 250 000 Śląski Lwówek Śląski z robotami towarzyszącymi Budowa oświetlenia przy ul. Gmina Lwówek Budżet Gminy Reymonta, Chopina i Przodowników 120 000 110 000 230 000 Śląski Lwówek Śląski Pracy Gmina Lwówek Budżet Gminy Budowa oświetlenia w m. Niwnice 275 000 275 000 Śląski Lwówek Śląski (etap II) Gmina Lwówek Budżet Gminy Budowa oświetlenia w m. Rakowice 50 000 50 000 100 000 200 000 Śląski Lwówek Śląski Wielkie (etap II) Budżet Gminy Budowa oświetlenia drogowego Gmina Mirsk 300 000 300 000 Mirsk Karłowiec z ul. Chopina Budżet Gminy Budowa linii oświetlenia drogowego Gmina Mirsk 200 000 200 000 Mirsk Mroczkowice Budowa oświetlenia placu zabaw Budżet Gminy Gmina Mirsk przy ul. Bohaterów znad Nysy w 30 000 30 000 Mirsk Mirsku

143

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] Cel Instytucja Źródła Kierunek działań RAZEM średniookresowy koordynująca finansowania 2010 2011 2012 2013 w latach 2010 2013: Zapobieganie Budżet powiatu, Poprawa bezpieczeństwa na poważnym awariom, 1 725 1 725 Powiat Lwówecki fundusze pograniczu polsko – czeskim w zarządzanie 9 775 9 775 zewnętrzne Euroregionie Nysa bezpieczeństwem Gospodarka odpadami Szczegółowy opis w Planie Gospodarki Odpadami Edukacja 60 000 ekologiczna Powiat Lwówecki Budżet powiatu Zakup materiałów i wyposażenia 15 000 15 000 15 000 15 000 Dzień Ziemi i Sprzątanie Świata – coroczna akcja ogólnoświatowa Powiat Lwówecki Budżet powiatu 10 000 10 000 10 000 10 000 40 000 organizowana na rzecz ochrony środowiska Zakup literatury fachowej do realizacji Powiat Lwówecki Budżet powiatu zadań z zakresu ochrony Środowiska 5 000 5 000 5 000 5 000 20 000 i gospodarki wodnej Działania z zakresu rolnictwa Powiat Lwówecki Budżet powiatu 10 000 10 000 10 000 10 000 40 000 ekologicznego i leśnictwa Działania z zakresu edukacji Powiat Lwówecki Budżet powiatu 1 500 1 500 1 500 1 500 6 000 ekologicznej Szkolenia pracowników zajmujących Powiat Lwówecki Budżet powiatu się ochroną Środowiska i gospodarką 3 500 3 500 3 500 3 500 14 000 wodną Zarządzanie Dofinansowanie wniosków j.s.f.p. środowiskiem związanych z realizacją zadań z Powiat Lwówecki Budżet Powiatu 60 000 60 000 60 000 60 000 240 000 zakresu ochrony Środowiska i gospodarki wodnej

Objaśnienia: TFOGR Terenowy Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych NPPDL – Narodowy Program Przebudowy Dróg Lokalnych Fundusze zewnętrzne = współfinansowanie z budżetu państwa, dotacja rozwojowa lub budżet województwa

144

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

11. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU. Monitoring prowadzonej polityki ochrony środowiska oznacza, że realizacja Programu będzie podlegała ocenie w zakresie: 1. stopnia wykonania przyjętych zadań, 2. stopnia realizacji założonych celów 3. analizy przyczyn powstałych rozbieżności. Wyniki oceny stanowić będą podstawę kolejnej aktualizacji programu. Propozycja aktualizacji winna być formułowana przy znaczącym udziale systemu. System oceny realizacji programu powinien być oparty na odpowiednio dobranych wskaźnikach presji, stanu i reakcji, pozwalających całościowo opisać zagadnienie polityki ochrony środowiska i zarazem dających możliwość porównań międzyregionalnych. System tworzyć będą: 1. wskaźnik presji na środowisko , wskazujące główne źródła problemów i zagrożeń środowiskowych, odnoszących się do tych form działalności, które zmniejszają ilość i jakość zasobów (np. emisja zanieczyszczeń do środowiska, ilość odpadów gromadzonych na składowiskach, tempo eksploatacji zasobów środowiska). 2. wskaźniki stanu środowiska , odnoszące się do jakości środowiska i jego zasobów, pozwalające na ocenę zachodzących zmian (np. lesistość, udział gruntów rolnych), 3. wskaźniki reakcji (działań ochronnych) , pokazujące działania podejmowane w celu poprawy jakości środowiska lub złagodzenia antropresji na środowisko (np. procent mieszkańców korzystających z oczyszczalni ścieków, udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni województwa, powierzchnia gruntów zrekultywowanych, wydatki na ochronne środowiska). Do określenia powyższych wskaźników wykorzystywane są przede wszystkim informacje Głównego Urzędu Statystycznego oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Dane podano według stanu za rok 2008. Listę proponowanych wskaźników dla Powiatu Lwóweckiego przedstawiono w tabeli poniżej:

Tabela 42. Wskaźniki efektywności realizacji celów Programu ochrony środowiska Powiatu Lwóweckiego. Dane wyjściowe Lp. Wskaźniki 2009 Ochrona przyrody i krajobrazu 1. Obszary Natura 2000 Panieńskie Skały PLH020009, Ostrzyca Proboszczowicka PLH020042, Ostoja nad Bobrem PLH020054, Góra Wapienna PLH020095, Żerkowice – Skała PLH 020077, Torfowiska Gór Izerskich PLH020047, Łąki Gór i Pogórza Izerskiego PLH020102. 2. Rezerwaty 1.„Góra Zamkowa”, 2.„Torfowiska Doliny Izery” 3. Parki krajobrazowe 1. Park Krajobrazowy Doliny Bobru 4. Obszary chronionego krajobrazu jeden Obszar Chronionego Krajobrazu – bez nazwy, na terenie gminy Gryfów Śląski 5. Zespoły przyrodniczokrajobrazowe 1.„Góra Słupiec”, 2. „Tłoczyna” 6. Użytki ekologiczne 1. „Stawy Młyńskie” 7. Powierzchnia obszarów prawnie 8 864,6 chronionych na terenie powiatu (dane za 2008 rok) w ha Lasy 8. Przeciętna lesistość powiatu (dane za 33,30 %

145

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Dane wyjściowe Lp. Wskaźniki 2009 2008 rok) Gleby 9. Grunty zdewastowane i zdegradowane b.d. 10. Ekologiczne gospodarstwa rolne b.d. posiadające certyfikat Jakość wód podziemn ych i powierzchniowych 11. Jakość wód podziemnych II klasa 12. Jakość wód powierzchniowych II klasa (2008), zły stan wód (2009) 13. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach BZT5: 12 888 odprowadzane do odbiorników w kg/rok ChZT: 67 336 Zawiesina: 22 316 Osady wytworzone: 1 817,2 Mg 14. Ścieki oczyszczane odprowadzane 1 654,4 ogółem w tys.m 3/rok 15. Ludność korzystająca z oczyszczalni Ogółem: 55,65, ścieków w % ogólnej liczby ludności Miasta: 96,00 powiatu (dane za 2008 rok) Wieś: 13,65

Ochrona powietrz a atmosferycznego 16. Strefa, w której poziom pyłu zawieszonego PM10 jest wyższy od wartości dopuszczalnej, lecz nie brak przekracza wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji 17. Strefa, w której poziom pyłu zawieszonego NO2 jest wyższy od wartości dopuszczalnej, lecz nie brak przekracza wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji 18. Strefa, w której poziom pyłu zawieszonego benzenu C 6H6 jest wyższy od wartości dopuszczalnej, lecz brak nie przekracza wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji Energia odnawialna 19. Udział energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii pierwotnej – ogółem w b.d. [%] 20. Udział energii odnawialnej (małe ok. 13,5 MW elektrownie wodne)

Dla prawidłowej realizacji monitoringu wykonalności celów, priorytetów i zadań programu ochrony środowiska Powiatu Lwóweckiego niezbędna jest okresowa wymiana informacji pomiędzy Starostwem Powiatowym, Urzędami Gmin oraz Urzędem Marszałkowskim i innymi organami i instytucjami, dotycząca stanu komponentów środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zadań (w tym w szczególności zadań gmin). Przewiduje się wymianę ww. informacji w sposób zorganizowany – w ustalonej formie pisemnej lub elektronicznej (sprawozdawczość okresowa).

146

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

12. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA Nadzór nad realizacją programu w praktyce oznacza określenie zasad zarządzania nim wraz z ustaleniem mechanizmu monitorowania jego realizacji. Program Ochrony Środowiska Powiatu Lwóweckiego jest dokumentem o charakterze strategicznym. Stanowi instrument wspomagający realizację prawa miejscowego, pozostając w ścisłym związku z planami zagospodarowania przestrzennego, decyzjami o warunkach zabudowy i zagospodarowania oraz decyzjami związanymi z realizacją przedsięwzięć w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, gospodarki odpadami, rozwojem terenów zielonych i innych. Kierownictwo posiada kompetencje pozwalające mu realizować zawarte w programie cele i zadania. Aby jednak ta realizacja przebiegała spójnie z polityką regionalną konieczne jest przygotowanie struktur administracyjnych do ścisłej współpracy z organami dysponującymi znacznie szerszymi uprawnieniami wynikającymi z ich kompetencji.

Organ wykonawczy powiatu w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza powiatowy program ochrony środowiska, który podlega zaopiniowaniu poprzez organ wykonawczy województwa. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji programu można wyodrębnić cztery grupy podmiotów uczestniczących w nim. Są to: - podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem, - podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące, - podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu, - społeczność powiatu (gmin) jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu.

Główna odpowiedzialność za realizację programu spoczywa na Staroście, który składa Radzie Powiatu raporty z wykonania programu. W praktyce Starosta może wyznaczyć koordynatora wdrażania programu. Zadaniem koordynatora jest ścisła współpraca ze Starostą i Radą Powiatu oraz przedstawianie im okresowych sprawozdań z realizacji programu. Rada Powiatu współdziała z organami administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego oraz z samorządami gminnymi. Natomiast w dyspozycji Zarządu Województwa znajdują się instrumenty finansowe na realizację zadań programu (poprzez WFOŚiGW). Ponadto Rada Powiatu współdziała z instytucjami administracji rządowej, w dyspozycji których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontrolują respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska (WIOŚ), prowadzą monitoring wód (RZGW). Władze powiatu mogą być wspierane przez Zespół Konsultacyjny, który może być powołany spośród przedstawicieli lokalnych społeczności samorządowych zaangażowanych już w proces tworzenia projektu programu poprzez udział w sesjach warsztatowych i spotkaniach roboczych. Zadaniem Zespołu Konsultacyjnego mogłoby być nadzorowanie procesu wdrażania programu oraz uzgadnianie współpracy w realizacji poszczególnych zadań. Spotkania Zespołu Konsultacyjnego powinny odbywać się co najmniej dwa razy w roku. W niektórych pracach Zespołu Realizacji Programu powinny także uczestniczyć podmioty gospodarcze realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi w programie.

147

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Rysunek 25 . Schemat zarządzania programem ochrony środowiska.

Rada Powiatu

Starosta Marszałek, Zarząd Koordynator programu Województwa

Instytucje kontrolujące Zespół Realizacji Programu

Instytucje finansujące Jednostki realizujące przedsięwzięcia

Odbiór społeczny programu

Tabela 43. Najważniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem. Główne działania w latach 2009 Instytucje Lp. Zagadnienie 2012 uczestniczące 1. Wdrażanie programu Raporty o wykonaniu POŚ (2011r.) Powiat Lwówecki, ochrony środowiska Inne jednostki wdrażające Program Wspieranie finansowe samorządów, FOŚiGW, zakładów, instytucji, organizacji Fundusze celowe, wdrażających program Fundusze UE 2. Edukacja ekologiczna, Rozwój różnorodnych form edukacji Powiat Lwówecki, Komunikacja ze ekologicznej w oparciu o instytucje Zarząd społeczeństwem, zajmujące się tym zagadnieniem województwa System informacji o Realizacja zapisów ustawy dot. WIOŚ, środowisku dostępu do informacji o środowisku i Organizacje jego ochronie. Większe wykorzystanie pozarządowe mediów (prasa, telewizja, internet) w celach informowania społeczeństwa o podejmowanych i planowanych działaniach z zakresu ochrony środowiska, w tym realizacji programów 3. Monitoring stanu Zgodnie z wymaganiami ustawowymi WIOŚ, WSSE, środowiska Informacje o stanie środowiska w RZGW, Marszałek, gminie Powiat Lwówecki

148

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

13. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU Realizacja programu wdrażania wymagań ochrony środowiska Unii Europejskiej jest zadaniem trudnym i kosztownym. Trudności wynikać będą nie tylko z problemów technicznych i organizacyjnych, ale także ograniczonej płynności finansowej polskich przedsiębiorstw, co utrudniać będzie pozyskiwanie środków finansowych na niezbędne inwestycje. Znaczna część kosztów dostosowania obciąży samorządy, reszta będzie musiała być poniesiona przez podmioty gospodarcze. Źródła finansowania programu będą zróżnicowane, w zależności od rodzaju i okresu przewidywanego działania, a przede wszystkim możliwości stosowania instrumentów finansowo – ekonomicznych, zapewnionych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Dostępne na rynku polskim publiczne źródła finansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska można podzielić na: - krajowe – pochodzące z budżetu państwa, budżetu gminy, pozabudżetowych instytucji publicznych, udzielane w formie dotacji, grantów i subwencji, - pomocy zagranicznej – Fundusz Spójności, fundusze strukturalne, fundacje itp. Specyfiką systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, że większą część wydatków ponoszą przedsiębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorządy terytorialne, natomiast udział środków budżetu jest mały. Wiele samorządów chce skorzystać w okresie promowania 2007 – 2013 ze środków dostępnych w PO Infrastruktura i Środowisko (Fundusz Spójności i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego). Nie można obecnie określić ile z tych projektów uzyska dofinansowanie, gdyż procedura przydzielania środków będzie trwała również kolejnych latach. Głównym celem priorytetu 4 RPO WD „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” jest poprawa stanu środowiska naturalnego, zapobieganie jego degradacji i zachowanie różnorodności biologicznej oraz walorów przyrodniczych Dolnego Śląska, a także poprawa poziomu bezpieczeństwa w regionie, poprzez przeciwdziałanie naturalnym i technologicznym zagrożeniom, likwidację ich skutków oraz wspieranie działających w tym zakresie służb ratowniczych. W przypadku projektów dotyczących kanalizacji i oczyszczalni ścieków realizowane będą projekty zgodne z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych, w zakresie wskazanych w tym dokumencie aglomeracji od 2 tys. do 15 tys. RLM. Wspierane będą projekty dotyczące: • budowy i modernizacji oczyszczalni ścieków; • budowy i modernizacji sieci wodociągowej i kanalizacyjnej; • działań z zakresu sanitacji i racjonalnego gospodarowania wodą, zwłaszcza na obszarach wiejskich i terenach objętych ochroną, np. siecią Natura 2000 oraz na terenach turystycznych czy uzdrowiskowych.

W ramach priorytetu realizowane będą projekty przyczyniające się do poprawy jakości powietrza, w tym preferowane będą przedsięwzięcia: • realizowane na obszarach o dużej gęstości zaludnienia; • mające wpływ na tereny objęte ochroną • zlokalizowane na terenach turystycznych czy uzdrowiskowych

Bardzo istotne będą działania nastawione na ochronę bioróżnorodności w regionie oraz zwiększenie powierzchni obszarów chronionych poprzez realizację m.in. projektów: • przyczyniających się do zahamowania strat różnorodności biologicznej na wszystkich poziomach jej organizacji, czyli różnorodności wewnątrzgatunkowej, międzygatunkowej i ponadgatunkowej (ekosystemów i krajobrazów); • wzbogacających skład gatunkowy drzewostanów w celu zwiększenia różnorodności genetycznej i biologicznej biocenoz leśnych; • pozwalających na odbudowę i utrzymanie siedlisk we właściwym stanie lub przywracających ich właściwy stan; • przyczyniających się do renaturalizacji obszarów hydrograficznych i utrzymania obszarów wodnobłotnych, zmierzających do pozyskania gruntów pod obszary chronione.

149

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Dla zapewnienia ochrony przeciwpowodziowej regionu realizowane będą projekty powiązane bądź znajdujące się w „Programie dla Odry 2006” dotyczące budowy, odbudowy i przebudowy przeciwpowodziowej infrastruktury hydrotechnicznej. W priorytecie realizowane będą projekty systemowe związane z zapobieganiem i zwalczaniem skutków suszy, szczególnie na obszarach górskich, wiejskich, leśnych i innych terenach o okresowych deficytach wody. W związku z zagrożeniem lasów realizowane będą projekty wspierające system ochrony przeciwpożarowej poprzez rozwój infrastruktury związanej z zapobieganiem i szybką likwidacją zagrożeń, np. leśnych dróg dojazdowych, punktów czerpania wody itp. Znaczne uprzemysłowienie województwa stwarza ryzyko katastrof technologicznych, dlatego dofinansowywane będą również projekty dotyczące istniejących i powstających publicznych struktur organizacyjnych zajmujących się bezpieczeństwem chemicznym i biologicznym w regionie. Dodatkowo wspierane będą projekty zmierzające do poprawy i podniesienia świadomości ekologicznej społeczeństwa z zakresu budowy, modernizacji i doposażenia infrastruktury służącej szeroko pojętej edukacji ekologicznej.

O środki na realizację projektów w ramach Priorytetu mogą ubiegać się: • jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, • jednostki sektora finansów publicznych, posiadające osobowość prawną, • przedsiębiorcy, • kościoły, związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych, • organizacje pozarządowe • PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne, • Parki narodowe i krajobrazowe

Środki finansowe dostępne na ochronę środowiska to: - budżet państwa, - własne środki samorządu terytorialnego, - Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - EkoFundusz, - programu operacyjne, - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, - Program Life+, - kredyty udzielane na preferencyjnych warunkach, - komercyjne kredyty bankowe, - własne środki inwestorów.

Własne środki samorządu terytorialnego Na realizację części zadań jednostek samorządu terytorialnego będą musiały przeznaczyć własne środki. Jest to niezbędne również z tego względu, że do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsięwzięcie własnych środków na wymaganym poziomie. Fundusze te pochodzą z bieżących środków, takich jak np. podatki i opłaty lokalne, udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa.

Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Fundusze Ochrony Środowiska mają za zadanie wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a także działań nieinwestycyjnych (edukacja ekologiczna, opracowania naukowobadawcze i ekspertyzy dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska). Przedsięwzięcia finansowane przez FOŚiGW muszą spełniać następujące kryteria: 1. zgodności z polityką ekologiczną państwa, 2. efektywności ekologicznej, 3. efektywności ekonomicznej, 4. uwarunkowań technicznych i jakościowych, 5. zasięgu oddziaływania, 6. wymogów formalnych. 150

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsięwzięcia podejmowane dla poprawy jakości środowiska w Polsce, traktując jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. W Narodowym Funduszu stosowane są trzy formy dofinansowywania: 1. finansowanie pożyczkowe (pożyczki udzielane przez NF, kredyty udzielane przez banki ze środków NF, konsorcja czyli wspólne finansowanie NF z bankami, linie kredytowe ze środków NF obsługiwane przez banki), 2. finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia), 3. finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych, bądź już istniejących spółkach w celu osiągnięcia efektu ekologicznego).

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przewiduje dofinansowanie poprzez pożyczki i dotacje wdrażania projektów związanych z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska. WFOŚiGW udziela pożyczek na korzystnych warunkach oprocentowania i spłat oraz dofinansowania niektórych zadań w formie dotacji. Maksymalna kwota pożyczki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska na jedno zadanie może wynosić do 10 000 000 zł, natomiast maksymalna kwota zadłużenia z tytułu pożyczek dla jednego inwestora może wynosić 20 000 000 zł. W przypadku dotacji maksymalna kwota na jedno zadanie wynosi 2 000 000 zł. Dotacja udzielona ze środków Funduszu z reguły nie może przekroczyć 40% kosztów zadania. Pożyczki udzielane ze środków Funduszu mogą dotyczyć finansowania do 80% kosztów zadań w przypadku jednostek samorządowych i budżetowych nie prowadzących działalności gospodarczej oraz do 70% kosztów netto zadań w przypadku podmiotów gospodarczych, osób fizycznych i prawnych prowadzących bądź nie prowadzących działalności gospodarczej.

EkoFundusz EkoFundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów, której celem jest efektywne administrowanie środkami pochodzącymi z ekokonwersji polskiego długu. Zadaniem EkoFunduszu jest dofinansowywanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają przynieść efekt w skali nie tylko regionu czy kraju, ale także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe w skali europejskiej, a nawet światowej. Służy także ułatwianiu transferu najlepszych technologii oraz stymulowaniu rozwoju polskiego przemysłu ochrony środowiska. W Statucie EkoFunduszu wśród pięciu sektorów ochrony środowiska znajdują się takie dziedziny priorytetowe jak: 1. ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu, 2. ochrona zasobów wody pitnej, 3. ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu ziemi (ochrona klimatu), 4. ochrona różnorodności biologicznej, 5. gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.

EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych pożyczek lub bezzwrotnych dotacji. Pomoc finansową uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty nieinwestycyjne. Maksymalna kwota, jaką może otrzymać jednostka samorządowa wynosi 30% nakładów na projekt.

151

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

W przypadku jednostek gospodarczych kwota ta wynosi 20%. W uzasadnionych przypadkach dofinansowanie inwestycji przez fundusz może osiągnąć wielkość 50% nakładów własnych inwestora. Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w EkoFunduszu z punktu widzenia ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzymać pożyczkę lub dotację wszystkie te oceny muszą być pozytywne, a Inwestor musi wykazać się wiarygodnością finansową i posiadaniem zabezpieczeń, a także zapewnieniem pełnego finansowania projektu w części nie objętej dofinansowaniem EkoFunduszu. Środki finansowe dostępne na ochronę środowiska są również, w utworzonym na mocy Rozporządzenia Rady (WE) 1290/2005, Europejskim Funduszu Rolnym – Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Zdaniem EFRROW, jest promocja zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich we Wspólnocie. Zgodnie z przepisami każdy kraj członkowski obowiązany jest opracować Krajowy Plan Strategiczny oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Krajowy Plan Strategiczny obejmuje lata 2007 – 2013. Łączna kwota środków na PROW 2007 – 2013 to ok. 17,2 mld euro, z czego ponad 13,2 mld euro będzie pochodzić z budżetu UE (EFRROW), a około 4 mld stanowić będą krajowe środki publiczne. W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Dolnośląskiego na lata 2005 – 2013 przewidziano dwa priorytety wpisujące się w założenia niniejszego Programu: Priorytet 1: Poprawa (ilościowa i jakościowa) infrastruktury produkcyjnej, technicznej i społecznej dla wzmocnienia konkurencyjności obszarów wiejskich; W ramach pierwszego priorytetu planowane jest działanie Budowa i modernizacja systemu infrastruktury przeciwpowodziowej, urządzeń melioracyjnych i małej retencji wodnej z zaplanowanymi środkami na lata 2007 – 2013 wynoszącymi 83,7 mln EU (wg. kursu 4,00). Priorytet 2: Poprawa konkurencyjności oraz wspieranie trwałego i zrównoważonego rozwoju rolnictwa oraz wzmocnienie przetwórstwa rolno – spożywczego. W ramach drugiego priorytetu w zapisy niniejszego Programu wpisuje się zadanie: Wsparcie działań w gospodarstwach rolnych, służących zachowaniu walorów przyrodniczo – krajobrazowych obszarów wiejskich – kwota dofinansowania z EFRROW na lata 2007 – 2013 – 200,0 mln EU (wg. kursu 4,00). Zakładana całkowita kwota do wykorzystania z EFRROW na lata 2007 – 2013 to blisko 710,45 mln Euro.

Tabela 44. Środki finansowe przeznaczone na ochronę środowiska w latach 2007–2013 (w mln EU). Lp. Dokumenty EFRR EFRROW FS Razem 1. Regionalny Program 399,10 399,10* Operacyjny Województwa Dolnośląskiego 2. Projekt PO Infrastruktura i # 1328,30+ 1328,30 Środowisko – projekty z terenu Województwa Dolnośląskiego 3. Program Rozwoju Obszarów 710,45 710,45 Wiejskich RAZEM bez przerwy 399,10 710,45 1328,30+ 2437,85 5. Rezerwa z PO Infrastruktura i 143,70+ 143,70 Środowisko – projekty z terenu Województwa Dolnośląskiego RAZEM z rezerwą 399,10 710,45 1472,00+ 2581,55 *łącznie ze środkami tylko w części przeznaczonymi na ochronę środowiska #z funduszu tego mogą np. skorzystać duże przedsiębiorstwa i samorządy, na dzień dzisiejszy nie jest możliwe oszacowanie kwoty +wielkość środków wg. projektów zapisanych w indykatywnym wykazie projektów kluczowych i dużych do POIiŚ oraz przesłanych do MRR w ramach konsultacji społecznych (aktualne na dzień 29.08.2007).

152

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

Program Life+ LIFE+ jest kontynuacją Instrumentu Finansowego LIFE, utworzonego przez Komisję Europejską w 1992 roku. W trakcie trzech kolejnych edycji dofinansowano realizację łącznie ponad 2500 projektów we wszystkich krajach członkowskich. W latach 20042006 z tej formy dofinansowania skorzystała również Polska, na obszarze której realizowano cztery projekty z zakresu ochrony środowiska i różnorodności biologicznej. W odróżnieniu od poprzednich edycji, program LIFE+ składa się z trzech komponentów określonych przez tematykę projektów a nie ich realizatora. Nabór przedłożonych projektów następować będzie na poziomie krajowym, jednak ostateczna ocena i związana z nią decyzja o przyznaniu dofinansowania zależeć będzie do Komisji Europejskiej. Nowy program LIFE+ będzie jedynym programem wspólnotowym poświęconym wyłącznie zagadnieniom związanym z ochroną środowiska. Jego realizacja rozpocznie się w drugiej połowie 2007 roku, po wejściu w życie Rozporządzenia o LIFE+. LIFE+ powinien bezpośrednio wspierać realizację priorytetów 6. Programu Działań na Rzecz Środowiska (20022012), do których należą: − ochrona przyrody i bioróżnorodności, − przeciwdziałanie zmianom klimatu, − zminimalizowanie negatywnych skutków wpływu zanieczyszczeń środowiska na zdrowie ludzi, − zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych i racjonalna gospodarka odpadami. Planowany budżet LIFE+: - ok. 2 mld euro całkowity budżet LIFE+ na lata 20072013, - ok. 42 mln euro alokacja planowana przez Komisję Europejską alokacja dla Polski na lata 20072010, - ok. 9 mln euro planowana przez Komisję Europejską alokacja dla Polski na pierwszy rok obowiązywania programu (2007). Pułapy dofinansowania dla projektów wynikające z projektu Rozporządzenia: - 50% kosztów kwalifikowanych podstawowy maksymalny poziom dofinansowania, - 75% kosztów kwalifikowanych możliwy poziom dofinansowania w wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach dla projektów z komponentu 1 (Przyroda i Bioróżnorodność), - 30% kosztów kwalifikowanych poziom dofinansowania dla projektów, które przynoszą zysk i ubiegają się o wsparcie z komponentu 2 (Polityka środowiskowa i zarządzanie). W ramach części budżetu LIFE+ będącego w dyspozycji Komisji Europejskiej ekologiczne organizacje pozarządowe, które działają minimum w trzech krajach UE, będą mogły ubiegać się o dotacje w wysokości 70% kosztów kwalifikowanych. Działania dotowane muszą mieć związek z propagowaniem polityki UE w zakresie ochrony przyrody i środowiska. Komisja Europejska raz w roku będzie ogłaszać „call for proposals” czyli nabór projektów.

153

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

14. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM. Projekt Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Lwóweckiego na lata 20102013 z perspektywą na lata 20142017 został opracowany zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska i został oparty na celach perspektywicznych, nawiązujących do Polityki Ekologicznej Państwa na lata 200710 z perspektywą na lata 201114 oraz do Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 20072010 z perspektywą do 2014. Program przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Program przedstawia główne cele przeznaczone do realizacji usystematyzowanych w następujących grupach: - kierunki działań systemowych, - ochrona zasobów naturalnych, - poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Zadaniem Programu jest podanie aktualnej sytuacji związanej z całym stanem środowiska w powiecie. W Programie dokonano analizy czynników, które wpływają na sytuację stanu zanieczyszczenia środowiska. Podano w nim krótką charakterystykę geograficznofizyczną Powiatu Lwóweckiego oraz uwarunkowania demograficzne i gospodarcze. Na podstawie możliwych dostępnych danych uzyskanych ze Starostwa Powiatowego, informacji z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Dolnośląskiego Urzędu Marszałkowskiego, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego oraz Urzędów Gmin, scharakteryzowano wszystkie komponenty środowiska, podając ich obciążenia emisyjne. Następnie na podstawie dostępnych badań i wyników pomiarów dokonano oceny stanu środowiska naturalnego w Powiecie Lwóweckim, analizując jego poszczególne komponenty, czyli wody powierzchniowe i podziemne, powietrze, hałas, przyrodę, powierzchnię ziemi, gospodarkę leśną i promieniowanie niejonizujące. Ponieważ dokumentację Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Lwóweckiego stanowi osobny dokument, w Programie nie zajęto się tym komponentem. Po sektorowej analizie dotyczącej stanu środowiska w Powiecie Lwóweckim, zwrócono uwagę na tendencje, jakie się zarysowują w poszczególnych komponentach środowiska i wyeksponowano rodzaje i typy zagadnień, jakimi należy się zająć w przyszłej działalności organów gminy. Ze względu na perspektywy czasowe oznaczono w Programie cele krótkoterminowe i długoterminowe. Dla poszczególnych części środowiska zaproponowano grupy zadań pozainwestycyjnych i inwestycyjnych, określając nazwy niektórych zadań, nakłady finansowe i harmonogram czasowy, jednostki realizujące i możliwe źródła finansowania. Dla zadań wychodzących poza 2014 rok (średniookresowe) nie określano wielkości nakładów sygnalizując wyłącznie konieczność ich kontynuacji lub proponując rozpoczęcie nowych przedsięwzięć.

154

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU LWÓWECKIEGO NA LATA 20102013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 20142017

15. LITERATURA

1. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016” – Warszawa 2008 r. 2. Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 200710 z perspektywą do 2014 roku 3. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Lwóweckiego 4. Biuletyn Statystyczny Województwa Dolnośląskiego, 5. Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim 2007, 2008 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu 6. Biernat S. Krysowska M. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 7. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma branżowa. Agrotechnika. Analiza chemicznorolnicza gleby. Oznaczanie wartości pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”. 8. Klima St. (1999): Zarządzanie ochroną środowiska w Unii Europejskiej. Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości. Kraków. Kraków, grudzień 2000; AGH Wydział Górniczy w Krakowie. 9. Bednarek R., Prusunkiewicz Z. Geografia gleb, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1997 10. Bernaciak A., Gaczek W., Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2002. 11. Błaszyk T., Górski J., Odpady a problemy zagrożenia i ochrony wód podziemnych, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 1996. 12. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma branżowa. Agrotechnika. Analiza chemicznorolnicza gleby. Oznaczanie wartości pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”. 13. Centralna baza danych geologicznych http://baza.pgi.waw.pl/ 14. http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/index.php 15. http://baza.pgi.gov.pl 16. http://energetyka.w.polsce.org 17. http://www.oze.rankking.pl 18. http://www.wroclaw.pios.gov.pl 19. Urząd Regulacji Energetyki, baza koncesji 2009. 20. www.umwd.dolnyslask.pl 21. Opracowanie ekofizjograficzne województwa dolnośląskiego, WBU Wrocław 2007r, 22. Opis systemu dystrybucyjnego DSG Sp. z o.o. wg stanu na dzień 01.08.2006 23. www.powiatlwowecki.pl 24. WROSip Wrocław 2009 25. Ośrodek działań ekologicznych „Źródła” – Projekt „Parki i ogrody oczami młodzieży”; Dolnośląski Rejestr Zabytków 26. Zasoby biomasy prognozowanie wykorzystania biomasy w gminie Agnieszka Cena Soroko, Jerzy Żurawski, JACO Ośrodek Oszczędzania Energii, Wrocław listopad 2004 27. Wyniki badań gleb na terenie Powiatu Lwóweckiego w 2008r., Okręgowa Stacja ChemicznoRolnicza we Wrocławiu.

155