Nr 1(44)/2018 Rok XII ISSN 1898-1453

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Nr 1(44)/2018 Rok XII ISSN 1898-1453 Nr 1(44)/2018 Rok XII ISSN 1898-1453 CZASOPISMO CENTRUM SZKOLENIA POLICJI W LEGIONOWIE W numerze: Działania instytucji i służb na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego ▀ Współpraca międzynarodowa ▀ Prawo ▀ Rola Konferencji Episkopatu Polski w ochronie zabytków sakralnych ▀ Dobre praktyki ▀ Poradnik nauczyciela policyjnego ▀ Vademecum policjanta Szanowni Państwo ematem przewodnim niniejszego wydania „Kwar- stracji Skarbowej, Straży Granicznej, Policji, a także środo- talnika Policyjnego” jest problematyka zwalczania wiska akademickiego. przestępczości przeciwko zabytkom i innym dobrom Warto zaznaczyć, że dla wielu autorów artykułów opubliko- Tkultury, a także ich ochrony. Obiekty tego rodzaju należą wanych w tym wydaniu czasopisma ochrona zabytków stała do dziedzictwa kulturowego, i choć mają wartość trudną do się prawdziwą pasją zawodową i mają oni na tym polu duże wymierzenia w pieniądzu, to w pewnym sensie są bezcenne. osiągnięcia. Niektórzy z nich 8 lutego 2018 r., podczas uroczy- Ta świadomość towarzyszy ludzkości już od czasów starożyt- stości z okazji podpisania przez Zastępcę Komendanta Głów- nych i współcześnie znajduje odzwierciedlenie w przepisach nego Policji nadinsp. Jana Lacha i Generalnego Konserwatora prawa międzynarodowego i krajowego. Zabytków prof. Magdalenę Gawin porozumienia w sprawie W Polsce wyrazem dbałości o tego typu obiekty była m.in. współdziałania w zakresie zapobiegania i zwalczania prze- nowelizacja w 2017 r. ustawy o ochronie zabytków i opiece stępczości skierowanej przeciwko zabytkom, zostali wyróżnie- nad zabytkami, zaostrzająca sankcje za niszczenie, a także ni odznaczeniami Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowe- za nielegalne poszukiwanie zabytków. go za zasługi w zwalczaniu przestępczości przeciwko zabyt- kom i prowadzeniu działalności prewencyjnej w tym zakresie. Troska o właściwą ochronę dóbr kultury wymaga dużej, interdyscyplinarnej wiedzy i znajduje się nie tylko w ob- Zapraszając do lektury, mamy nadzieję, że zainteresują szarze działalności instytucji właściwych do spraw kultury Państwa opracowane przez nich zagadnienia dotyczące i dziedzictwa narodowego, lecz także wśród zadań służb współpracy służb i instytucji w ochronie dóbr kultury, pra- ochrony porządku prawnego. Dlatego o pogłębione spoj- wa międzynarodowego i krajowego dotyczącego tego zakre- rzenie na to zagadnienie na łamach naszego czasopisma su, specyfiki ochrony zabytków sakralnych, charakterystyki poprosiliśmy przedstawicieli Narodowego Instytutu Dzie- wybranych przestępstw przeciwko zabytkom, a także dobre dzictwa, Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony praktyki w obszarze prewencji i odzyskiwania skradzionych Zbiorów, Konferencji Episkopatu Polski, Krajowej Admini- dzieł sztuki. Redakcja „Kwartalnika Policyjnego” Zespół redakcyjny rada naukowa Redaktor naczelny: prof. zw. dr hab. Marek Konopczyński insp. Marcin Szyndler, prof. zw. dr hab. Jerzy Niemiec tel. (22) 605-32-35; [email protected] prof. zw. dr hab. Jerzy Nikitorowicz Zastępca redaktora naczelnego: prof. zw. dr hab. Lesław Pytka nadkom. Agnieszka Gorzałczyńska-Mróz prof. zw. dr hab. Jadwiga Stawnicka Sekretarz redakcji: Kamila Kitajewska prof. zw. dr hab. Tadeusz Tomaszewski Członkowie redakcji: dr hab. prof. UMK Jacek Błeszyński podinsp. dr Beata Grubska, dr hab. prof. APS Janusz Gęsicki Renata Cedro, Joanna Łaszyn płk dr hab. Dariusz Majchrzak Projekt okładki: Wioleta Kaczańska płk dr hab. Piotr Płonka Elementy na okładce: M. Łuczak, A. Lewandowska, gen. dyw. rez. dr hab. Krzysztof Załęski https://skradzionezabytki.pl/i/#/, archiwum BMWP KGP, KWP w Poznaniu płk SG dr Piotr Boćko i Podlaskiego Oddziału SG dr Oksana Galarowicz CZASOPISMO Opracowanie graficzne i skład DTP: mł. insp. dr Iwona Klonowska CENTRUM SZKOLENIA POLICJI Wioleta Kaczańska, Alicja Wieraszko insp. dr Rafał Kochańczyk W LEGIONOWIE Opracowanie redakcyjne i korekta: mł. insp. dr inż. Robert Maciejczyk Agnieszka Gorzałczyńska-Mróz, Monika Irzycka, Anna Krupecka-Krupińska, dr Andrzej Skwarski Wydawca: Centrum Szkolenia Policji Ewa Kowalska insp. Jacek Gil Adres redakcji: ul. Zegrzyńska 121, Druk: Wydział Wydawnictw i Poligrafii Ivo Juurvee 05-119 Legionowo Centrum Szkolenia Policji plk. Ing. Pavel Kolář sekretariat: (22) 605-33-72, faks: (22) 605-35-80, Nakład: 1000 egz. komisarz Antoni Permanyer i Fita e-mail: [email protected] Numer zamknięto 5.04.2018 r. insp. Beata Różniak-Krzeszewska Funkcję doradczo-programową zespołu redakcyjnego „Kwartalnika Policyjnego” pełni Rada Wydawnicza Centrum Szkolenia Policji, w której skład wchodzą kierownicy komórek dydaktyczno-wychowawczych oraz komórki właściwej w sprawach organizacji dydaktyki i dowodzenia CSP: mł. insp. Marek Hańczuk, mł. insp. Beata Martyniak-Mróz, mł. insp. Grzegorz Perz, mł. insp. Robert Rodziewicz, mł. insp. Tomasz Wewiór, mł. insp. Grzegorz Winnicki, mł. insp. Jarosław Zgierski, podinsp. Wioletta Białkowska, kom. Adam Czekaj, Teresa Siennicka. WSPÓŁPRACA W oChRonie DÓbR KULTURY PrzestęPczość Przeciwko zabytkom z punktu widzenia INSTYTUCJI OCHRONY DZIEDZICTWA zdj. archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa marcin sabaciński Główny specjalista Zespołu ds. ekspertyz i analiz zabytków archeologicznych Działu Ekspertyz i Analiz Konserwatorskich Narodowego Instytutu Dziedzictwa Przestępczość przeciwko zabytkom ma swoją specyfikę, która wynika nie tylko z właściwości obiektów dzie- dzictwa, ale przede wszystkim z przepisów prawa, które ich dotyczą. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochro- nie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2017 r. poz. 2187, z późn. zm.) zawiera definicję zabytku, która różni się od potocznych wyobrażeń na temat obiektów zabytkowych. W tej samej ustawie zawarto cały rozdział z przepisami karymi, których nie ma w Kodeksie karnym. Przepisy karne ustawy zostały w połowie roku 2017 znowelizowane przez podniesienie wymiaru kary dla osób niszczących zabytki, a także dla tych, które ich nielegalnie poszukują. Dodatkowo część dotychczasowych sankcji za wykroczenia zastąpiono ad- ministracyjnymi karami pieniężnymi. W artykule, oprócz podstaw zagadnienia, zarysowany został problem przestępczości przeciwko zabytkom polegającej na niszczeniu obiektów architektury oraz zagadnienie prze- stępczości przeciwko dziedzictwu archeologicznemu, jako tematy najważniejsze dla autora, który jest pra- cownikiem Narodowego Instytutu Dziedzictwa, instytucji powołanej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego do opieki nad zabytkami. 2 KWARTALNIK POLICYJNY 1/2018 WSPÓŁPRACA W oChRonie DÓbR KULTURY DefiniCjA zAbYTKU Przestępczość przeciwko zabytkom ma swoją specyfikę. Zwy- zwolenia na prace i badania przy zabytkach4. Urząd konserwa- kle jest postrzegana przez pryzmat czarnego rynku dzieł sztuki torski powinien być instytucją zaangażowaną w niemal każdą i kradzieży muzealnych, jednak to tylko drobny fragment zjawi- sprawę karną dotyczącą zabytków jako źródło niezbędnych in- ska, którego obraz jest bardziej skomplikowany. Dobra kultury, formacji merytorycznych, zarówno pod względem możliwości dzieła sztuki, muzealia to obiekty, które nie zawsze spełniają wiążącej interpretacji przepisów, jak i wykorzystania wiedzy ustawową definicję zabytku, i zasady postępowania z nimi mogą specjalistycznej zatrudnionych tam osób. się nieco różnić od reguł narzuconych przez przepisy dotyczące Obowiązki i uprawnienia wojewódzkiego konserwatora zabyt- obiektów zabytkowych. W niektórych przypadkach ta różnica ków w sprawach tego typu obiektów nie są ich jedynym wy- będzie decydowała o tym, czy w ogóle zostało złamane prawo. różnikiem spośród na pozór podobnych przedmiotów przestęp- Należy mieć świadomość, że wbrew obiegowemu poglądowi stwa. System karnoprawnej ochrony zabytków ma charakter zabytek wcale nie musi być obiektem starym i często potoczne półkodeksowy. W ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie za- wyobrażenie o tym, co rzeczywiście podlega ochronie prawa, bytków i opiece nad zabytkami umieszczono odrębny rozdział nie odpowiada rzeczywistości. Podstawowym aktem prawnym zawierający przepisy karne dotyczące działań wobec obiektów regulującym tę problematykę jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. spełniających definicję zabytku oraz przypadków niewłaściwe- o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami1, w której zawarto go wykonywania powinności wynikających z ustawy. Nato- definicję zabytku, a także przepisy karne ujęte w odrębnym roz- miast w Kodeksie karnym zawarto przepisy penalizujące okre- dziale. Definicję zabytku należy przytoczyć w całości i uzupełnić ślone działania przeciwko „dobrom kultury”, a także „dobrom o komentarz. Ustawa uznaje za zabytek „nieruchomość lub rzecz o szczególnym znaczeniu dla kultury”5, jednak termin zabytek ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub (który bez wątpienia jest również dobrem kultury) nie został związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minio- tam wymieniony ani razu. Nie zmienia to faktu, że wiele prze- nej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie stępstw można odnieść do zabytków, które mogą być obiektami społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, arty- przywłaszczeń, kradzieży, paserstwa i innych czynów zabronio- styczną lub naukową”2. Analiza treści tej definicji wskazuje, że: nych. O wyjątkowości opisywanego rodzaju przestępczości de- – nie określono, ile lat powinien mieć zabytek; cydują przede wszystkim przepisy ustawy o ochronie zabytków, – zabytkiem może być rzecz lub nieruchomość (czyli coś trwa- zwłaszcza wspominane już przepisy karne. Z punktu widzenia le związanego z gruntem, np. budynek, relikty starożytnej
Recommended publications
  • Uchwala Nr Nr XXIII/179/2017 Z Dnia 31 Marca 2017 R
    UCHWAŁA NR NR XXIII/179/2017 RADY GMINY STARA DĄBROWA z dnia 31 marca 2017 r. w sprawie dostosowania sieci szkół podstawowych i gimnazjum do nowego ustroju szkolnego Na podstawie art.18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj. Dz. U. z 2016 r. poz. 446, ze zm.) oraz art. 210 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017r. poz. 60) uchwala co następuje: § 1. Uchwała określa: 1) sieć publicznych szkół podstawowych prowadzonych przez Gminę Stara Dąbrowa, a także granice obwodów publicznych szkół podstawowych prowadzonych przez Gminę Stara Dąbrowa, na okres od 1 września 2017r. do dnia 31 sierpnia 2019 r., który stanowi załącznik Nr 1 do niniejszej uchwały; 2) sieć prowadzonych przez Gminę Stara Dąbrowa klas dotychczasowego publicznego gimnazjum oraz granice obwodów klas dotychczasowego gimnazjum prowadzonego przez Gminę Stara Dąbrowa na okres od 1 września 2017r. do 31 sierpnia 2019 r., który stanowi załącznik Nr 2 do niniejszej uchwały; § 2. Publiczne Gimnazjum im. Noblistów Polskich w Starej Dąbrowie z siedzibą w Starej Dąbrowie przekształca się w Publiczną Szkołę Podstawową z siedzibą w Starej Dąbrowie na następujących warunkach: 1) Publiczna Szkoła Podstawowa w Starej Dąbrowie rozpocznie działalność z dniem 1 września 2017r. 2) kształcenie w I klasie Szkoły Podstawowej w Starej Dąbrowie rozpocznie się w roku 2017/2018 § 3. Tracą moc uchwały Nr IV/38/99 z dnia 25 lutego 1999 r. w sprawie przekształcenia Szkoły Podstawowej im. Marii Konopnickiej w Parlinie, Nr IV/39/99 z dnia 25 lutego 1999 r.
    [Show full text]
  • Sprawozdanie Z Działalności PUP
    Sprawozdanie z działalności Powiatowego Urzędu Pracy w Stargardzie oraz informacja o stanie bezrobocia w powiecie stargardzkim na koniec 2019 rok Stargard, 2020 rok Spis treści Str. Wstęp 3 Rozdział I Informacja o stanie bezrobocia w powiecie stargardzkim na koniec 2019 r. 4 Rozdział II Działalność Centrum Aktywizacji Zawodowej 11 1. Instrumenty Rynku Pracy 11 1.1. Szkolenia 11 1.2. Staże 12 1.3. Prace interwencyjne 15 1.4. Roboty publiczne 16 1.5. Środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej 18 1.6. Prace społecznie użyteczne 19 1.7. Refundacja kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy 20 1.8. Ref. świad. integracyjnych dla uczestników zajęć w Centrum Integracji Społecznej 22 1.9. Krajowy Fundusz Szkoleniowy 23 1.10. Refundacja wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społ. dla osób do 30 r.ż. 25 2. Pośrednictwo Pracy i poradnictwo zawodowe 26 Rozdział III Ewidencja i Świadczenia 29 Rozdział IV Finansowanie zadań 31 Rozdział V 1. Zatrudnienie i rozwój zawodowy pracowników 34 2. Kontrole działalności 34 2 Wstęp Rok 2019 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy (PUP) w Stargardzie opierał się przede wszystkim o współpracę z pracodawcami. Nieznaczny spadek bezrobocia (w porównaniu z dynamiką spadku lat poprzednich) utrwalił tylko przypuszczenie, iż liczba blisko 3 tys. bezrobotnych w powiecie stargardzkim, to poziom który będzie się utrzymywał. Osoby pozostające w ewidencji PUP to w największej części osoby z najniższym wykształceniem (gimnazjalnym i poniżej), krótkim stażem pracy lub prawie bez doświadczenia zawodowego (poniżej 1 roku) lub długotrwale bezrobotne (powyżej 24 miesięcy pozostawania bez pracy). Istotną daną, z punktu widzenia ofert pracy jest też to, że przewagę stanowią kobiety – 60,8%.
    [Show full text]
  • Henryk Kot PTAKI LĘGOWE KRAJOBRAZU ROLNICZEGO NA
    Kulon 25 (2020) 5 Kulon 25 (2020), 5-32 PL ISSN 1427-3098 Henryk Kot PTAKI LĘGOWE KRAJOBRAZU ROLNICZEGO NA POBRZEŻU SZCZECIŃSKIM Henryk Kot. Breeding avifauna of the agricultural landscape in the Szczecin coastland. Abstract . In 1979, a survey of breeding avifauna was carried out on the 36 km 2 study plot in an agricultural area in the Szczecin coastland (mesoregion: Nowogard Plain). 82 breeding species were recorded, and in 60 species the assessment of the number of breeding pairs was conducted. Possible breeding was also likely in further 11 species. ! e most abundant species were: Marsh Warbler Acrocephalus palustris (48.9 pairs/10 km 2), Yellowhammer Emberiza citrinella (36.7 pairs/10 km 2), and Common Whitethroat Curruca communis (32.9 pairs/10 km 2). Less abundant (10.1-20.0 pairs/10 km 2) were: Willow Warbler Phylloscopus trochilus , Common Wood Pigeon Columba palumbus , Common Reed Bunting Schoeniclus schoeniclus , Corn Bunting Emberiza calandra, Meadow Pipit Anthus pratensis , and ! rush Nightingale Luscinia luscinia . ! e density of breeding pairs of 26 species was in the range of 1.0 up to 10.0 pairs/10 km 2, while the remaining 25 species very rare (1-3 pairs). ! e most diverse group consisted of 37 species and these were species inhabiting forests and wooded land. ! is group accounted for 45.1% of all species considered breeding in the study plot. ! e least abundant (7 species) were, so-called „landscape species”, e.g., Eurasian Magpie Pica pica , Common Kestrel Falco tinnunculus , Ortolan Bunting Emberiza hortulana , and Barred Warbler Curruca nisoria . ! e density of 43 species recorded in the Parlino study plot was compared with the results recorded in 10 other plots, which were studied with the territory-mapping method in the Koszalin coastland, Middle Vistula river valley, and South Podlasie Lowland at the turn of 1970/1980.
    [Show full text]
  • Opracowanie Projektu Warunków Korzystania Z Wód Zlewni Rzeki Iny
    Zleceniodawca: SKARB PAŃSTWA REGIONALNY ZARZĄD GOSPODARKI WODNEJ W SZCZECINIE ul. Tama Pomorzańska 13 A, 70-030 Szczecin Umowa: Nr 55/2014 z dnia 7 lipca 2014 r. Temat: Opracowanie projektu warunków korzystania z wód zlewni rzeki Iny Fot. Rafał Pender Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wrocław, 2014 r. Wykonawca: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy Oddział we Wrocławiu ZESPÓŁ AUTORSKI: 1. dr Jan Błachuta 2. mgr inż. Barbara Marchlewska-Knych 3. mgr inż. Anna Bożek 4. dr inż. Anna Janeczko-Mazur 5. mgr inż. Joanna Bokszańska 6. mgr inż. Jacek Lisowski 7. mgr Wojciech Krasowski 8. mgr Michał Mazurek 9. dr Lech Poprawski 10. dr Joanna Picińska-Fałtynowicz 11. Wiesława Rawa 12. mgr inż. Maciej Siuta 13. mgr inż. Urszula Szyjkowska 14. mgr Ewa Terlecka Źródłem danych hydrologicznych jest Mapa Podziału Hydrograficznego Polski wykonana przez Ośrodek Hydrologii Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej na zamówienie Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i sfinansowana ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Opracowanie projektu warunków korzystania z wód zlewni rzeki Iny SPIS TREŚCI: I. Charakterystyka zlewni Iny ..................................................................................................................... 5 II. Analiza stanu wód zlewni rzeki Iny w zakresie stanu/potencjału ekologicznego ............ 7 II.1. Wprowadzenie ...................................................................................................................................
    [Show full text]
  • SGGEE German Empire Gazetteer 201908.Xlsx
    SGGEE German Empire gazetteer © 2012 Dr. Frank Stewner Page 1 of 116 27.08.2021 Menno Location according to the SGGEE guideline of October 2013 North East Province GerVillmanage name 1939-1945 Village name today Aalfang (Skrzynia), Starogard Gdanski, Pomorskie, Poland 534355 182525 Westpr Skrzynia Abelischken/Ilmenhorst (Belkino), Pravdinsk, Kaliningrad, Russia 542529 213708 Ostpr Белкино Ablenken (Oplankys), , Taurage, Lithuania 551020 220842 Ostpr Oplankys Abschermeningken/Almental (Obszarniki), Goldap, Warminsko-Mazurskie, Poland 542004 220741 Ostpr Obszarniki Abschwangen (Tishino), Bagrationovsk, Kaliningrad, Russia 543000 204520 Ostpr Тишино Absteinen (lost), Nesterov, Kaliningrad, Russia 543800 224200 Ostpr Absteinen (Opstainys), Pagegiai, Taurage, Lithuania 550448 220748 Ostpr Opstainys Achodden/Neu Voelklingen (Ochodno), Szczytno, Warminsko-Mazurskie, Poland 533653 210255 Ostpr Ochódno Achthuben (Pieszkowo), Bartoszyce, Warminsko-Mazurskie, Poland 541237 203008 Ostpr Pieszkowo Ackmonienen/Schilfbruch (lost), Nesterov, Kaliningrad, Russia 543248 222445 Ostpr lost Adamkowo (Adamkowo), Tuchola, Kujawsko-Pomorskie, Poland 533051 174154 Westpr Adamkowo Adamowo (Adamowo), Wolsztyn, Wielkopolskie, Poland 520537 160739 Posen Langenweiler Adamowo Adamsdorf (Adamowo), Brodnica, Kujawsko-Pomorskie, Poland 532554 190921 Westpr Adamowo m Adamsdorf (Maly Rudnik), Grudziadz, Kujawsko-Pomorskie, Poland 532440 184251 Westpr Mały Rudnik Adamsdorf (Sulimierz), Mysliborz, Zachodniopomorskie, Poland 525754 150057 Brand Sulimierz Adamsgut (Jadaminy),
    [Show full text]
  • Uchwala Nr XIII/114/2019 Z Dnia 29 Listopada 2019 R
    DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO Szczecin, dnia 23 grudnia 2019 r. Poz. 6848 UCHWAŁA NR XIII/114/2019 RADY GMINY STARA DĄBROWA z dnia 29 listopada 2019 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu opieki nad zabytkami gminy Stara Dąbrowa na lata 2019-2022 Na podstawie art. 87 ust. 3 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2018 r. poz. 2067 z: zem.) uchwala się, co następuje: § 1. Przyjmuje się Gminny program opieki nad zabytkami gminy Stara Dąbrowa na lata 2019-2022, którego treść stanowi załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Stara Dąbrowa . § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Zachodniopomorskiego. Przewodniczący Rady Gminy Krzysztof Bartnicki Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego – 2 – Poz. 6848 Załącznik do uchwały Nr XIII/114/2019 Rady Gminy Stara Dabrowa z dnia 29 listopada 2019r. GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY STARA DĄBROWA NA LATA 2019 - 2022 Opracowanie: Bogumiła Skrzeszowska Czerwiec 2019 r. Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego – 3 – Poz. 6848 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Stara Dąbrowa na lata 2019 – 2022 Spis treści Spis treści ................................................................................................................................................. 1 1. Wstęp .................................................................................................................................................
    [Show full text]