STARTNOTITIE WESTEINDERSCHEG Provincie Noord-Holland STARTNOTITIE WESTEINDERSCHEG Provincie Noord-Holland COLOFON Opdrachtgever Provincie Noord-Holland Gerben Bierman Dossiernummer 20060 Auteurs Thijs Stam en Marlies Swart Datum 5 mei 2021 VINU. T 071 - 36 489 68 NL24ABNA 053 5592 418 Herengracht 20 I www.vinu.nl KvK Rijnland Leiden 28106076 2312 LD L eiden E [email protected] BTW NL8146.17.372.B01 Inleiding De Westeinderscheg is een nieuwe naam voor het gebied dat loopt vanaf het IJ, door de Schinkel, langs de Oeverlanden en het Amsterdamse Bos via de Bovenlanden naar de Westeinderplassen. De ambitie is om de Westeinderscheg te ontwikkelen als groenblauwe scheg voor de Metropoolregio Amsterdam (MRA), in aansluiting op de reeds bestaande Amstelscheg, Diemerscheg en Brettenscheg. Dit gebied is momenteel versnipperd en incompleet. Er liggen unieke kansen. Dit gaat om kansen op het gebied van water, natuur, ecologische en recreatieve verbindingen en versterking van cultureel erfgoed, zoals de Stelling van Amsterdam, de Ringvaart en de seringenteelt. Het betreft zodoende een bijzondere gebiedsontwikkeling, welke sinds dit najaar onder regie van de provincie kwartier wordt gemaakt. Middels deze startnotitie willen wij u informeren over de opdracht die is meegegeven aan de kwartiermaker, de stand van zaken en vragen wij u om een aantal besluiten te nemen om stappen te kunnen maken in het proces. Het concept van de Westeinderscheg is in 2019 ontstaan naar aanleiding van de INTENS studie, welke is uitgevoerd in opdracht van de MRA. Het landschap van de MRA is een cruciale voorwaarde voor de kwaliteit van leven én de economie van deze regio. De toekomst van het MRA landschap wordt INTENS, en kan de benodigde kwaliteit krijgen door gezamenlijk te investeren in de Westeinderscheg. De provincie Noord-Holland, gemeenten Amsterdam, Amstelveen, Aalsmeer, Uithoorn en Haarlemmermeer, het waterschap Rijnland en mogelijk Amstel, Gooi en Vecht zijn het eens dat het concept van de Westeinderscheg hiervoor een oplossing kan bieden. Samen zien zij kansen voor de realisatie van provinciale en gemeentelijke doelen en projecten op onder andere het gebied van water, natuur, erfgoed en recreatie. Inhoud 1. GS besluiten 2. Opgave voor de Westeinderscheg 3. Wat zijn de inhoudelijke bouwstenen? 4. Ruimtelijke scope, proces en financiering 5. Fundering: Gebiedsconvenant Westeinderscheg 6. Aan de slag, buiten zichtbaar worden Bijlagen A. Partijen & organisaties B. Overzicht beleid & visies C. Projecten & initiatieven D. Overzicht Plan van Aanpak VINU. T 071 - 36 489 68 NL24ABNA 053 5592 418 Herengracht 20 I www.vinu.nl KvK Rijnland Leiden 28106076 2312 LD L eiden E [email protected] BTW NL8146.17.372.B01 3/19 1. GS besluiten 1. Kennis te nemen van de startnotitie Westeinderscheg en te concluderen dat het gewenst is dat de provincie Noord-Holland de regie voert over de gebiedsontwikkeling Westeinderscheg, welke wordt vormgegeven in nauwe samenwerking met onder andere gemeenten, waterschappen, maatschappelijke organisaties en in samenhang met onze diverse beleidsvisies. 2. Hiertoe een gebiedsconvenant-Westeinderscheg voor te bereiden, in samenspraak met alle betrokken partners. 3. De portefeuillehouder Landschap aan te wijzen als bestuurlijk verantwoordelijke voor de gebiedsontwikkeling Westeinderscheg. 4. Provinciale Staten te informeren met bijgaande brief en haar aan te bieden een benen-op- tafeloverleg over de Westeinderscheg te houden. 2. Opgave voor de Westeinderscheg 2.1 Creëren van herkenbare eenheid en groenblauwe structuur De Westeinderscheg is moeilijk herkenbaar. Het gebied, onder de rook van Schiphol, vormt een lappendeken aan functies en mist heldere structuren om vorm te geven aan toekomstige ontwikkelingen. Tal van initiatieven staan, van zowel publieke als private partijen, in verschillende stadia van ontwikkeling. Echter het gebied is versnipperd en de focus ontbreekt. De uitdagingen zijn groot: hoe om te gaan met klimaatverandering, verstedelijking en de afname van biodiversiteit? In de toekomst geeft de Westeinderscheg bewoners en gebruikers van de metropool toegang tot het landschap en worden uitdagingen omgezet in kansen. Hier is ruimte om uit te waaien en te sporten in een landschap dat veel koeler is dan de stad. Hier kunnen gebiedseigen gewassen worden aangeplant die CO2 binden en ruimte worden gemaakt om water te bergen. Deze corona-tijd toont eens te meer het belang van het buitengebied voor recreatie en toerisme. Men trekt in grote getalen naar het buitengebied om daar te ontspannen en dit jaar gaan meer mensen in eigen land op vakantie. Verschillende studies (PARK, etc.) wijzen uit dat de Westeinderscheg de locatie is waar bovenstaande kan worden gerealiseerd. Recent onderzoek vanuit de MRA Verstedelijkingstrategie bevestigd dit. De Westeinderscheg kan gaan functioneren als groene long voor de MRA. Eenheid en herkenbaarheid kunnen bereikt worden wanneer publieke en private partijen samen vorm geven aan de Westeinderscheg. In Bijlage A is weergegeven welke partijen een rol hebben in de Westeinderscheg. Dit betekent veel afstemming. Beter in een vroeg stadium deze energie richten, en de eenheid omarmen als herkenbare groenblauwe structuur. Figuur 1: Scheggenstructuur MRA 4/19 2.2 Opgave van de kwartiermakers Binnen de Westeinderscheg moeten ideeën en initiatieven bij elkaar gebracht worden en gezamenlijk met betrokkenen (zie bijlage A) de nieuwe groene Scheg vormgeven. Vanwege het raakvlak met tal van dossiers zoals luchtvaart, gezonde leefomgeving, verstedelijking(druk), natuur en landschap, transformatie van de glastuinbouw en het Groene Hart, heeft de provincie met de regio afgesproken om de regie te nemen. Private partijen werken ook samen in het gebied, en zien kansen voor de ontwikkeling van de Westeinderscheg. Belangrijk onderdeel van de opdracht is de verbreding en versterking van de samenwerking met de partijen in het gebied. De uitdaging is om commitment te organiseren bij de grote spelers in het gebied, zoals de gemeente Amsterdam, het Amsterdamse Bos, Stichting Bovenlanden, Landschap Noord-Holland, waterschap Rijnland, Greenport Aalsmeer, Schiphol en mogelijk andere private partijen. De betrokken publieke partijen als gemeenten, waterschappen en provincie stellen een gezamenlijke startnotitie op. Een duidelijke identiteit van de Westeinderscheg ontbreekt op dit moment. Middels het organiseren van workshops willen we gezamenlijk de identiteit vaststellen en een stip aan de horizon schetsen waar we de komende decennia gezamenlijk aan gaan werken, hetgeen we verankeren in een gebiedsconvenant. Tegelijkertijd onderzoeken wij, hoe we als gebiedspartners, één beeldmerk en een breder brand gaan omarmen om deze gestroomlijnd uit te dragen. Net zo belangrijk als het goed bestuurlijk en operationeel verankeren van de Westeinderscheg is het om projecten en initiatieven die hier aan bijdragen direct uit te voeren. Te starten met de quick wins; projecten die al in beleid zijn opgenomen of op korte termijn in uitvoering komen. 3. Wat zijn de inhoudelijke bouwstenen? In dit gebied komen tal van ruimtelijke opgaven samen. Hier liggen unieke kansen voor water, natuur, recreatieve verbindingen en cultureel (in)materiële opgaven. 3.1 Water De Westeinderscheg is in potentie erg blauw, groenblauw. Zowel strategische opgaven als meer pragmatische opgaven zijn aan de orde binnen de scheg. Momenteel lopen er nog KRW 2 opgaven die gerealiseerd dienen te worden als mede de ontwikkeling van KRW 3 maatregelen. Noord- Holland heeft recent haar nota Waterrecreatie vastgesteld, meerdere doelstellingen uit deze nota kunnen worden bewerkstelligd in de Westeinderscheg. Denk aan vaarroutes, op- en overstaplocaties, nieuwe waterverbindingen en betere markeringen. Figuur 2: Water in de Westeinderscheg Op de middellange termijn spelen ook opgaven op het gebied van klimaatadaptatie, kwel en opwaardering van de Ringvaart. De Drechtdoorsteek staat tevens op het verlanglijstje van een aantal betrokkenen. Water is een verbindend element in de Westeinderscheg. Met een half uur varen ben je vanaf Amsterdam op de Westeinderplassen. Echter is er geen route die je erheen leidt. Er is dus ook op de korte termijn met relatief eenvoudige ingrepen een verbetering te bereiken in de Westeinderscheg op het gebied van water. 5/19 3.2 Natuur Er vallen verschillende opgaven onder de noemer van natuur. Het afmaken van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) is een opgave, net als het versterken van ecologische verbindingen, het zoeken naar locaties voor nieuw bos of houtige landschapselementen. Bos is een actueel thema, het afgelopen jaar zijn er dan ook verschillende beleidsstukken gepubliceerd: • Bosnotitie (PARK Noord-Holland); • Bossenstrategie en beleidsagenda 2030 (Rijk Figuur 3: Natuur in de Westeinderscheg en provinciën); • Bosplan Amsterdamse bos 2020-2030 (gemeente Amsterdam en Amstelveen). De Westeinderscheg wordt door meerdere partijen gezien als een gebied waar flink veel bos bij kan komen, ter invulling van de landelijke taakstelling van 19.000 ha bos buiten het NNN. Onderzocht dient te worden waar dit mogelijk is binnen de Westeinderscheg en hoe de aanleg en het beheer vervolgens kan worden gefinancierd en georganiseerd. Er wordt een werkgroep opgericht, onder regie van het projectteam om dit te onderzoeken. Daarnaast dient nog een gedeelte van het NNN te worden gerealiseerd binnen de Westeinderscheg voor 2027, dit is een lopend project. De realisatie draagt bij aan het versterken van de ecologische noord-zuid verbinding vanaf het Amsterdamse bos via het Schinkelbos en de