Sędzianr 3 (70) 2018 WYDAWNICTWO POLSKIEGO ZWIĄZKU PIŁKI NOŻNEJ C0/M8/Y63/K0 C0/M50/Y100/K22

Logo full color gradient on white background CMYK CMYK ????????????? C0/M50/Y100/K0

C0/M8/Y63/K0

C0/M30/Y100/K0

location C0/M50/Y100/K22 50 50 53.57

0 49.71 66.67 91.81 location POLSKApiłka SędziaNR 3 (70) 2018 WYDAWNICTWO POLSKIEGO ZWIĄZKU PIŁKI NOŻNEJ C0/M8/Y63/K0 C0/M50/Y100/K22

C0/M30/Y100/K0 C0/M50/Y100/K0 C0 - M100 - Y100 - K0 robota dla temidy PO MISTRZOSTWACHCMYK KOBIETCMYYK C0/M30/Y100/K0 C0/M54/Y72/K0

C0/M88/Y100/K33 C0/M100/Y100/K0

 Lack of respect (LOR)  Co zagraniczne media mówią  Monika Mularczyk przed C0/M100/Y100/K34 o VAR? – brak szacunku do zawodów location wyjazdem do Urugwajulocation 53.57 30.84 65.85 31.82

75.44 91.81 0 62.58 86.55 100 location location

C0/M88/Y100/K33 C0/M100/Y100/K0 C0/M100/Y100/K0

C0/M30/Y100/K0 C0/M100/Y100/K34 Varto było!C0/M54/Y72/K0 SYSTEM VIDEO OCZYSZCZA FUTBOL

Sędzia | W numerze 4 Flesze • Marciniak sędziował Superpuchar Europy • Stefański pierwszym polskim sędzią w Lidze Narodów • Polak Sibiga prowadził mecz gwiazd Major League Soccer • Augustyn i Tokarska w 1/16 kobiecej LM • Dużo nominacji dla naszych w Europie • Debiut Raczkowskiego w LM 5 Nasze sprawy • O sędzim, który uratował życie piłkarza 6-7 Temat numeru VAR stał się • Gil: „Wróciliśmy do Polski z podniesionymi głowami” 8-11 Piłkarski świat docenił VAR • VAR oczyszcza futbol czymś 12-13 Uczestnicy MŚ komentują • VAR stał się dla nas kołem ratunkowym 14-18 CORE Polska 2018/19 oczywistym • W pogoni za sędziowską doskonałością • Chcą pójść śladami Kaszyńskiego i Karasewicza 19-20 Z plakietką FIFA • „Franek” przywitał i pożegnał Włochów Sezon 2018/19 już w pełni i do końca rundy jesiennej już bliżej niż dalej. Za nami również, mecze • Droga do Francji przez... Urugwaj reprezentacji narodowej pod wodzą nowego trenera. No tak, panta rhei i z tą świadomością trzeba 21 Kobiety chcieć i umieć funkcjonować. I my chcemy i potrafimy, ale od czasu do czasu trzeba wrócić do prze- • Sędzie i asystentki szlifowały swoją współpracę szłości, czegoś się dowiedzieć, coś przemyśleć, niekiedy wyciągnąć wnioski. Zaczniemy więc lekturę tego wydania „Sędziego” od relacji jednego z kilku naszych reprezen- ROBOTA DLA TEMIDY tantów na Mistrzostwach Świata w Rosji – Pawła Gila. To był dla niego prawdziwy debiut i to w de- biutowym występie sędziów asystentów video i wspomagającej ich technologii w MŚ. Nie popsuję I-Ii LOR (Lack of respect) Wam przyjemności czytania jeżeli napiszę, że funkcjonowanie VAR zostało bardzo pozytywnie oce- – brak szacunku do zawodów nione przez całe środowisko piłkarskie. Ba, na tyle pozytywnie, ze wręcz ucichły głosy „VAR-scepty- iii-Vi Przepisy Gry – przegląd kluczowych zmian ków” i wsparcie pracy sędziów przez ich asystentów video stało się czymś oczywistym, wdrażanym w coraz większej liczbie rozgrywek. 22 Dla początkujących Znajdzie się również miejsce na relację z występów Bartosza Frankowskiego w finałowym tur- • Starszy Kolega Radzi... Leszek Gawron nieju Mistrzostw Europy U-19. To już kolejne powołanie Bartosza na turniej tej rangi. To cieszy, bo 23 III liga jest potwierdzeniem ciągłego rozwoju Bartka dostrzeganego i docenianego nie tylko przez nas. • Nowe twarze na centrali A przed Moniką Mularczyk, kolejne etapy przygotowań do Mistrzostw Świata w Urugwaju. Mo- 24-27 Szczebel centralny nika, krok po kroku, przybliża się do uczestnictwa w tym wydarzeniu nr 1 w piłce kobiecej i znając jej • Letnie przygotowania w cieniu mundialu umiejętności, upór i determinację, nie mam wątpliwości, że cel ten osiągnie. • Listy sędzi i sędziów Pisząc o tym co za nami, nie można przeoczyć, kolejnych, nieomal rutynowych, ale ciągle ulep- 28-29 Uczymy się angielskiego szanych zgrupowań szczebla centralnego organizowanych przed kolejnymi sezonami. I tym razem, • English for refs..., czyli język angielski dla sędziów i już tak będzie w przyszłości, były to wspólne zgrupowania dla sędziów i obserwatorów z wszystki- 30-31 Beach Soccer mi pozytywami z tego wynikającymi. To taki, kolejny krok w kierunku integracji środowiska sędziow- • Więcej Beachsoccerowców skiego, bez szefów i podwładnych, ale ze starszymi kolegami w roli nauczycieli i pojętnymi, ukierun- • Polak sędziował finał „piaskowej” Ligi Mistrzów kowanymi na rozwój uczniami. Z zadowoleniem, powtarzam to na każdym kroku, obserwuje się • Lista sędziów na sezon 2018/19 sprawdziany fitness sędziów, prowadzone podczas wszystkich tego typu zgrupowań. Teraz można 32-33 Futsal się zakładać o wszystko, że jeżeli ktoś ich nie zaliczy, to tylko z powodu realnej kontuzji. I praktycz- • Niewielkie roszady na listach futsalowców nie wszyscy, po zakończeniu sprawdzianów sprawiają wrażenie będących w stanie, po krótkiej prze- • Lista sędziów na sezon 2018/19 rwie, na ich powtórne zaliczenie. • Bliska współpraca z Czechami Za nami kolejne kursy CORE Polska i CORE Polska Asystenci. Sędziowie spotkali się w Kleszczo- • Szkolenie w hiszpańskim stylu wie na pierwszej z dwóch 6-dniowych sesji, druga odbędzie się wiosną 2019 r. Natomiast sędziowie 34-36 Jak spędzamy wolny czas... asystenci doskonalili swoje umiejętności na 3-dniowym spotkaniu w Toruniu. Oba te kursy znalazły • Wakacje z gwizdkiem się na stałe w planach pracy organizacji sędziowskiej i już są ich efekty. Ich absolwenci z powodze- 38-45 Regiony niem biegają z gwizdkiem lub chorągiewką w rozgrywkach szczebla centralnego. • KS Pomorskiego ZPN I jeszcze kilka ciekawych artykułów w numerze, przeczytacie sami, ale na jeden z nich chciałbym • KS Kujawsko-Pomorskiego ZPN zwrócić szczególną uwagę. Traktuje on bowiem o czymś co nie często, ba wręcz incydentalnie wy- • KS Lubelskiego ZPN darza się na piłkarskich boiskach. A to „coś” to zagrożenie życia jednego z 22 zawodników meczu i to • KS Łódzkiego ZPN „coś” to natychmiastowa, profesjonalna reakcja sędziego tych zawodów, Marcina Liany. To napraw- • KS Małopolskiego ZPN dę ogromne szczęście, że rozjemcą w tych zawodach był Marcin, w cywilu zawodowy strażak, po- • KS Mazowieckiego ZPN trafiący działać szybko i skutecznie w takich wyjątkowych sytuacjach. Jego umiejętność niesienia • KS Śląskiego ZPN pierwszej pomocy okazała się bezcenna i umiejętność taką powinni posiadać bądź posiąść wszyscy • KS Podlaskiego ZPN sędziowie. Refleksja ta będzie miała dalszy ciąg. Na szczeblu centralnym nie ograniczamy się tylko • KS Warmińsko-Mazurskiego ZPN do zgrupowań przed sezonem i rundą wiosenną. Jest jeszcze kilka innych okazji do kilkudniowych • KS Wielkopolskiego ZPN spotkań. Dlatego, też, już w ciągu tego sezonu, w trakcie takich spotkań, wszyscy sędziowie szcze- • KS Zachodniopomorskiego ZPN bla centralnego zostaną przeszkoleni w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Bo nie ma nic cen- niejszego niż życie ludzkie. To przecież oczywiste. Życzę przyjemnej lektury i jednocześnie udanych występów na wszystkich poziomach KOLEJNY NUMER CZASOPISMA rozgrywkowych, w dalszej części sezonu 2018/19. UKAŻE SIĘ PRZED ŚWIĘTAMI Zbigniew Przesmycki BOŻEGO NARODZENIA Przewodniczący Kolegium Sędziów PZPN

Logo full color gradient on white background CMYK CMYK Wydawca: Polski Związek Piłki Nożnej Zespół wydawniczy: Janusz Basałaj (przewodniczący); Paweł Drażba (sekretarz); C0/M50/Y100/K0

C0/M8/Y63/K0

ul. Bitwy WarszawskiejC0/M30/Y100/K0 1920 r. 7 Zespół redakcyjny: Jakub Jankowski (redaktor naczelny), Roman Kostrzewski,

location C0/M50/Y100/K22 50 50 53.57 02-366 Warszawa Jerzy Figas, Bartosz Owsiany, Adam Faliszewski, Michał Górka

0 49.71 66.67 91.81 tel. +48 (22) 55 12 300 Skład graficzny: Piotr Przychodzeń location fax +48 (22) 55 12 240 Foto: Archiwum, CyfraSport, Centralna Komisja Szkoleniowa KS PZPN,

C0/M8/Y63/K0 C0/M50/Y100/K22 C0/M30/Y100/K0 e-mail: pzpn@pzpn. pl Zarząd KS PZPN SędziaPOLSKAC0/M50/Y100/K0 piłka C0 - M100 - Y100 - K0 CMYK CMYK

C0/M30/Y100/K0 C0/M54/Y72/K0

C0/M88/Y100/K33 C0/M100/Y100/K0

C0/M100/Y100/K34

location location Sędzia | 53.57 30.84 65.85 31.82 3

75.44 91.81 0 62.58 86.55 100 location location

C0/M88/Y100/K33 C0/M100/Y100/K0 C0/M100/Y100/K0

C0/M30/Y100/K0 C0/M100/Y100/K34 C0/M54/Y72/K0 Nasze sprawy FLESZE sędzia, który uratował życie piłkarza Mecz 2 kolejki II ligi bieżącego sezonu. Olimpia Elbląg podejmowała Błękitnych Stargard. W drugiej połowie meczu jeden z zawodników gości niefortunnie upadł na piłkę klatką piersiową. Przez kilka chwil nie podnosił się z boiska. Widać było, że nie mógł złapać oddechu. – Poczułem, że może być mu potrzebna szybka pomoc – relacjonuje swój bohaterski czyn sędzia tego meczu - Marcin Liana.

rbiter ze Żnina (woj. Kujawsko-Pomor- skie) błyskawicznie podbiegł do leżą- A cego Michała Cywińskiego. – Zawod- nik upadł przeponą na piłkę z dużą siłą. Po od- gwizdaniu faulu pobiegłem w miejsce przewinienia i chciałem zarządzić sytuacją. Gdy by- łem około 10 metrów od niego zobaczyłem, że uderza rękami o murawę i nie może zła- pać oddechu. Szybko zareagowałem, a swojemu sędziemu technicznemu przez zestaw do komunikacji powiedziałem, aby powiado- mił służby medyczne o zajściu. To był odruch. Chciałem jak najszybciej pomóc poszkodo- wanemu. Dwukrotnie uniosłem klatkę pier- siową zawodnika, żeby mógł złapać powie- trze – opowiada 42-letni arbiter Top Amator B. Fachowa zawodowa wiedza Marcin Liana łączy pracę sędziego piłkarskiego z zawodem strażaka. – Przeszedłem wiele szko- leń w straży pożarnej, dlatego wiedziałem jak za- reagować. Ludzie często boją się podejmować pierwszej pomocy, ponieważ nie mają wiedzy na ten temat. Nie czuje się bohaterem. Dla mnie to była normalna sytuacja. Zrobiłem to co do mnie należało – przyznaje doświadczony arbiter. Dziękuję ślicznie panie sędzio" Zawodnicy" zignorowali upadek Cywińskiego. – Na boisku nikt nie zdawał sobie sprawy z powagi sytuacji. Muszę przyznać, że gdy sam obejrzałem tą Paweł Raczkowski jest ósmy polskim sędzią, który poprowadził mecz w fazie grupowej Ligi Mistrzów. sytuację na nagraniu stwierdziłem, że ten upadek był bardzo groźny. Zawodnicy Błękitnych byli na- Nie ma wątpliwości, że Szymon Marciniak H H H Tomasz Musiał (dodatkowi asystenci) i Rado- wet przekonani, że ich kolega trochę symuluje, Marcin Liana ratuje Michała Cywińskiego tuż po jego upadku na piłkę. należy do światowej czołówki sędziowskiej. Duże wyróżnienie spotkało Roberta Sibi- sław Siejka (techniczny). Paweł Gil był w Glas- Kolejne nominacje od FIFA i UEFA tylko to po- gę, 44-letniego Polaka, który na co dzień sę- gow na spotkaniu LE: Celtic FC – Rosenborg aby zyskać czas. To była już II połowa, a oni pro- twierdzają. Nasz eksportowy arbiter 15 sierpnia dziuje w amerykańskiej Major League Soc- BK (1:0), a pomagali mu: Konrad Sapela, Mar- wadzili 1:0. Po udzieleniu pomocy poleciłem po- br. poprowadził mecz o Superpuchar Europy. cer. Pochodzący ze Stalowej Woli arbiter po- cin Borkowski (asystenci), Krzysztof Jakubik, szkodowanemu, aby opuścił pole gry i chwilę od- Jednocześnie do swojego sędziowskiego CV prowadził prestiżowy mecz piłkarski gwiazd Piotr Lasyk (dodatkowi asystenci) i Adam Kup- począł. Ale on nie był zainteresowany takim roz- Szymon dopisał sobie poprowadzenie słyn- MLS z Juventusem FC. Spotkanie odbyło się sik (techniczny). Daniel Stefański też został wy- wiązaniem. Grzecznie powiedział: „dziękuję ślicz- nych derbów Madrytu. W rozegranym w Tal- 2 sierpnia br. w Atlancie i zakończyło się re- znaczony na mecz LE: Olimpiakos SFP – Real nie panie sędzio” i grał dalej. Po meczu, gdy przy- linie meczu spotkały się Real i Atlético (2:4). misem 1:1. W rzutach karnych lepsi byli Wło- Betis (0:0). Jego zespół stworzyli: Marcin Bo- szedł podziękować drugi raz, stwierdził, że do koń- Marciniakowi asystowali Paweł Sokolnicki i To- si (5:3). Przez całe spotkanie Sibiga pokazał niek, Dawid Golis (asystenci), Bartosz Fran- ca spotkania nie czuł się tak dobrze, jak przed ca- masz Listkiewicz. Dodatkowymi sędziami asy- 1 żółtą kartkę. kowski, Zbigniew Dobrynin (dodatkowi asy- łym zdarzeniem. Gdy zobaczyłem w mediach, że stentami byli Paweł Raczkowski i Tomasz Mu- H H H stenci), a także Krzysztof Myrmus (techniczny). moja postawa została tak dobrze odebrana po- siał. Rumun Ovidiu Alin Hațegan pełnił funk- Ewa Augustyn i Karolina Tokarska otrzy- H H H czułem satysfakcję – dodaje Marcin. cję technicznego. mały nominacje od UEFA. Obydwie były roz- Gratulacje dla Pawła Raczkowskiego! 35-let- H H H jemczyniami w 1/16 Ligi Mistrzyń. Ewa 27 ni arbiter z Warszawy zadebiutował w elitarnej To nie był pierwszy raz... Liga Narodów UEFA to nowe europejskie września br. była na meczu Paris Saint-Ger- Lidze Mistrzów w spotkaniu: AS Roma - Vik- W lipcu 2012 r. podczas meczu towarzyskiego we rozgrywki. Mają zastąpić reprezentacyjne me- main – SKN St. Pölten Frauen (2:0).Pomaga- toria Pilzno (5:0). Raczkowskiemu asystowali: Wronkach pomiędzy Lechem Poznań, a Olym- cze towarzyskie, które nie był atrakcyjne dla ki- ły: Kinga Seniuk-Mikulska, Paulina Baranow- Tomasz Listkiewicz i Michał Obukowicz (asy- piakosem Nikozja Marcin pomógł napastniko- biców. Daniel Stefański został pierwszym Po- ska (asystentki) i Anna Adamska (technicz- stenci), Tomasz Musiał i Tomasz Kwiatkowski wi gospodarzy w podobnej sytuacji. – Piłkarz lakiem, który poprowadził mecz tej rangi. Było na). Natomiast Karolina dzień wcześniej po- (dodatkowi asystenci), a także Radosław Siej- z Poznania zderzył się z bramkarzem gości i nie to spotkanie Bułgarii z Norwegią (1:0), które prowadziła spotkanie FC Rosengård z Riazań ka (techniczny). Całemu zespołowi należą się mógł złapać powietrza. Pamiętam, że musia- rozegrano 9 września br. Obydwa zespoły gra- -WDW (2:0). Asystowały Aleksandra Ulanow- słowa uznania. Wielką klasą wykazali się List- łem aż pięć razy unosić jego klatkę piersiową. ją w III grupie dywizji C. W Sofii byli również: ska i Anna Dąbrowska. Techniczną była Mi- kiewicz i Obukowicz, którzy mieli do podję- Po pewnym czasie udało mu się dojść do sie- Marcin Boniek, Dawid Golis (asystenci), Bar- chalina Diakow. cia dużo trudnych decyzji przy ocenie spalo- bie. Tamten mecz nie był nagrywany, zrobiono tosz Frankowski, Zbigniew Dobrynin (dodat- H H H nego. Paweł został ósmym Polakiem, który mi jedynie zdjęcie, gdy pomagam napastniko- kowi sędziowie asystenci) i Krzysztof Myrmus Nasi międzynarodowi poprowadzili me- prowadził mecz w fazie grupowej LM. Wcze- wi. Wiem, że teoretycznie powinienem zawsze (techniczny). Trzy dni wcześniej w Wiedniu to- cze Ligi Mistrzów i Ligi Europy. W 1 kolejce śniej dokonali tego: Ryszard Wójcik, Zbigniew wzywać pomoc medyczną i czekać, ale czasem warzyskie spotkanie Austrii ze Szwecją (2:0) LM Szymon Marciniak rozstrzygał w spotka- Przesmycki, Jacek Granat, Grzegorz Gilewski, zwykły ludzki odruch niesienia pomocy poszko- prowadził Paweł Gil. Zespół uzupełnili: Konrad niu FK Crvena zvezda – SSC Napoli (0:0). Do Marcin Borski, Paweł Gil i Szymon Marciniak. dowanemu jest silniejszy – uśmiecha się na ko- Sapela, Marcin Borkowski (asystenci), a także Serbii pojechali z nim: Paweł Sokolnicki, To- Z zawodu jest strażakiem. Kurs i szkolenia, które przeszedł, przydały się w najmniej oczekiwanym niec Marcin Liana. krótko Paweł Raczkowski (techniczny). masz Listkiewicz (asystenci), Paweł Raczkowski, Jakub Jankowski momencie, czyli podczas meczu ligowego w Elblągu. Adam Faliszewski

4 | Sędzia Sędzia | 5 T Największy polski wygrany mistrzostw świata w Rosji to Paweł Gil? emat numeru Myślę, że nie Paweł Gil, ale cała grupa polskich sę- Paweł Gil: dziów, która miała okazję pracować na tym turnieju. Pierwszy raz w historii zdarzyło się, że na mundialu było czterech arbitrów z naszego kraju. Szymon Wróciliśmy Marciniak wraz ze swoimi asystentami prowadził mecze mistrzów i wicemistrzów świata, a to bar- " dzo duże wyróżnienie i okazja do zebrania niesa- do Polski mowicie cennego doświadczenia. Moja praca spra- wiła mi bardzo dużo przyjemności, ale nie tylko ja, lecz cały zespół sędziowski, mógł wrócić do kraju z podniesionymi z podniesioną głową.

Jaką dokładnie rolę pełniłeś w Rosji? głowami" Jako sędziów VAR wyznaczano arbitrów, którzy prowadzili spotkania w tej roli podczas mistrzostw świata do lat 20 w Korei Południowej oraz Pucharze Konfederacji w Rosji. Ja na wszystkich swoich spotkaniach pracowałem jako AVAR. Stworzone zosta- ły zespoły, w których każdy miał wyznaczoną rolę. W studio znajdowało się czterech sędziów: VAR, AVAR, AVAR2 oraz AVAR3, czyli support.

Jakie zadania mieli poszczególni sędziowie? M.in. dzięki Szymonowi Marciniakowi i Pawłowi Gilowi po 16 latach przerwy, znów oglądaliśmy polskich VAR zajmuje się na bieżąco analizą sytuacji, któ- sędziów na mistrzostwach świata. re podlegają sprawdzeniu z protokołu. AVAR natomiast cały czas śledzi to, co dzieje się na boisku trzeć, jak pracują inni i to spowodowało, że w cza- ka i przeżycie pierwszej zmiany decyzji na boisku. i informuje na bieżąco sędziego VAR o tym, jakie sie przygotowań do mistrzostw grupa przeszła bar- Oczekiwania czasem są więc większe, niż prze- decyzje podjął sędzia na murawie. Gdy VAR ana- dzo intensywny kurs. Wiedza nabyta przez uczest- widuje to protokół. Zawodnicy pytali: czemu nie lizuje sytuację, AVAR staje się niejako jego „ocza- ników jest bardzo duża. Są to setki klipów i sytuacji sprawdzamy, skoro sytuacja jest kontrowersyjna? mi” na wydarzenia boiskowe. Alarmuje też, gdy boiskowych. Zdobyte w ten sposób doświadczenie VAR nie jest jednak przeznaczony do kontrower- pojawia się incydent, którego sędzia mógł nie za- jest bezcenne. A czy ktoś jest najlepszy, czy nie… sji, tylko do zdarzeń, które w jego ocenie są jedno- uważyć. Pomiędzy tych arbitrów dzieli się też od- Nie lubię takich określeń. Wszyscy byliśmy dosko- znaczną pomyłką lub takich, które mogły umknąć powiedzialność podczas meczu. VAR z reguły pa- nale przygotowani do tych mistrzostw. uwadze sędziego głównego, jak uderzenie rywa- Na mistrzostwach trzy na głównym monitorze na ten fragment bo- la czy kopnięcie bez piłki. iska, gdzie znajduje się piłka, natomiast AVAR na Czym VAR na mistrzostwach świata różnił się od tego, świata w Rosji pozostałą część placu. Dzięki temu nie ma szans, który znamy z boisk polskiej LOTTO Ekstraklasy? Jak poprawnie powinien reagować wówczas arbiter, gdy by coś umknęło, a poza tym sytuacje analizowane Przede wszystkim liczbą osób znajdujących się w ze- spotyka się z sugestiami ze strony zawodników? w roli AVAR pracował są dużo szybciej i sprawniej. spole. Nie pracowaliśmy też w wozie na stadionie, Kibice, a nawet piłkarze, nie mają często świadomo- Podczas mistrzostw AVAR2 był oddelegowany ale w centralnym studio. W różnych krajach stoso- ści, że praktycznie każda sytuacja jest sprawdzana. przy 16 spotkaniach. wyłącznie do pilnowania linii spalonego. AVAR3, wane są inne zasady. Nie jest to odczuwalne dla sę- Gdy zawodnicy spotykają się ze zdarzeniem, które czyli support, zasiadał bezpośrednio za plecami dziów VAR i AVAR. Przed meczem miejsce, w któ- jest dla nich nieoczywiste, sędzia powinien jasno za- Dla Pawła Gila był to swoich kolegów z zespołu, a jego głównym zada- rym się znajdują, jest zamykane i nikt nie ma pra- sygnalizować, że trwa sprawdzanie. Najprostszym niem było oglądanie transmisji ze spotkania. Je- wa wstępu. Na mistrzostwach świata pracowała też gestem jest przyłożenie jednej dłoni do ucha oraz intensywny okres, żeli pojawiały się w niej powtórki, których sędzia większa liczba operatorów kamer. Jeden pracował wyprostowanie w poziomie drugiej ręki. To czy- VAR nie zdążył jeszcze zobaczyć, a jednoznacznie bezpośrednio z VAR, drugi współpracował wyłącz- telny sygnał: spokojnie, sprawdzamy, ewentual- w którym zdobył pokazywały, jaka decyzja powinna zostać podjęta, nie z AVAR2 w kontekście spalonego, a trzeci ope- nie już sprawdziliśmy. Warto „sprzedać” takie sytu- ten arbiter przekazuje informację do sędziego VAR. rator pomagał głównemu znajdować najlepsze po- acje w sposób, by ludzie zyskali świadomość, że te bezcenne wtórki. Poza tym w pomieszczeniu znajdowała się wątpliwości są zawsze sprawdzane. Niejednokrot- Łączność z arbitrem głównym ma tylko VAR? też osoba przekazująca informacje na zewnątrz. nie tłumaczymy, że wszystkie zdarzenia wynikają- doświadczenie. Nie, VAR oraz AVAR, z tym, że ten pierwszy ma obo- Dzięki temu kibice również wiedzieli, pod jakim ce z protokołu są weryfikowane, ale piłkarze czę- wiązek poinformować arbitra głównego o ostatecz- kątem sprawdzana jest dana sytuacja. sto nie czują tego na boisku. Nie widzą bowiem, że – Moja praca nej opinii zespołu. AVAR natomiast informuje sę- ktoś siedzi i analizuje. dziego głównego o tym, co dzieje się na wozie czy To, że sytuacje były pokazywane na telebimach, nie na- sprawiła mi w studio, np. „sprawdzamy sytuację”. Ta praca pole- kładało na sędziów jeszcze większej presji? Z jakimi głównymi wnioskami wróciłeś? Czy w funkcjo- ga na nieustannej komunikacji. Sędzia na boisku in- Dla VAR czy AVAR nie miało to żadnego znaczenia. nowaniu VAR na mistrzostwach świata było coś, co moż- bardzo dużo formuje w jaki sposób widzi, ocenia dane zdarzenie Taka była decyzja FIFA. Oglądanie sytuacji na sta- na zastosować też w Polsce, a czego wcześniej nie było? „VAR-owców”, VAR zaczyna ją analizować, a AVAR dionie niesie ze sobą oczywiście ryzyko wywołania Przede wszystkim warto cały czas dopracowywać przyjemności, informuje głównego o tym, że ta analiza właśnie niezdrowych sytuacji na trybunach. Trzeba jednak komunikację. Wielokrotne powtarzanie pewnych trwa. Gdy piłka wychodzi poza grę, AVAR przeka- pamiętać, że i tak cały świat widział w transmisjach czynności, komend, jest trochę jak w służbach mun- ale nie tylko ja, zuje zalecenie, by wstrzymać wznowienie do cza- powtórkę, na podstawie której podejmowana była durowych: rozkaz, odzew, potwierdzenie. Wprowa- su, gdy zakończy się analiza prowadzona przez VAR. decyzja. Taki model funkcjonuje też u nas, w trans- dzaliśmy to w kraju, bo o tym mówi protokół. Cały lecz cały polski misjach pokazywane są plansze, na których widać, czas jednak pracujemy nad skonkretyzowaniem Jesteś uważany za jednego z najlepszych specjalistów co dzieje się w wozie, na boisku oraz na powtórce. przekazów. Każdy z arbitrów ma inny sposób ko- zespół sędziowski, VAR na świecie, mówiło się o tobie nawet w kontekście munikowania się – jeden jest spokojny, drugi bar- finału mundialu. Jak się czujesz z taką opinią? Zawodnicy w ligach, w których na co dzień funkcjonuje dziej ekspresyjny. Warto więc ujednolicić takie ko- mógł wrócić do kraju Takie stwierdzenie może wynikać z faktu, że na VAR, twoim zdaniem lepiej rozumieli podczas mundialu munikaty, bo pracujemy w różnych zespołach. „Żół- mistrzostwach świata tę grupę tworzyło zaledwie jego specyfikę? Sporo widzieliśmy obrazków, na których ta, sześć, przerwanie korzystnej akcji”. „Czerwona, z podniesioną głową trzynaście osób. Była także grupa arbitrów, w tym zawodnicy gestami sugerowali sprawdzenie danej sytu- dziewiątka, pozbawienie realnej szansy na zdo- Szymon Marciniak, która pracowała też jako VAR. acji na monitorach. bycie bramki”. Szybko, zdecydowanie, klarownie. – mówi w rozmowie Łącznie było wszystkich 19 osób, a w tak wąskiej U zawodników widać było oczekiwanie sprawdza- Świetnie by było, gdyby tak to funkcjonowało, bo grupie łatwiej jest pracować. Szkolenia, które od- nia wielu sytuacji. Pamiętajmy, że VAR interweniu- później klipy są odtwarzane pod kątem szkolenio- z Łączy Nas Piłka. bywaliśmy wcześniej spowodowały, że mieliśmy je przy klarownych i jednoznacznych błędach. Aby wym. Jeśli wypracujemy jeden model porozumie- możliwość przećwiczenia wielu sytuacji, zarówno go zrozumieć w pełni, trzeba się z tym zetknąć na wania się, na pewno wszystkim będzie łatwiej. Bę- w meczach na boiskach, jak i przy symulatorach. boisku. Sama teoria, spotkanie z sędziami, szko- dziemy się starali nad tym pracować. system var system Paweł Gil pełnił rolę AVAR w 16 meczach MŚ. Nalezał do liderów jeśli chodzi o liczbę spotkań na tej imprezie. Dzięki tak wąskiemu gronu można łatwo podpa- lenia, wykłady, to coś zupełnie innego niż prakty- Rozmawiał Emil Kopański

6 | Sędzia Sędzia | 7 Piłkarski świat docenił VAR oczyszcza futbol

„Nastała nowa era dla piłki nożnej” – taki przekaz z FIFA poszedł w świat kilka dni po ostatnim finałowym gwizdku Argentyńczyka Nestora Pitany. Międzynarodowa Federacja Dzięki technologii liczba błędów zostanie zmniejszona, Piłkarska oraz media na całym świecie podkreślają a piłka nożna będzie bardziej sprawiedliwa Nuno Gomes, były portugalski piłkarz historyczne wprowadzenie VAR na Mistrzostwach Świata w Rosji. Wszyscy jednogłośnie mówią, że zakończyło się to wielkim sędziowskim sukcesem.

FIFA dumna z projektu Po rewolucyjnej decyzji o wykorzystaniu systemu powtórek video na Mi- strzostwach Świata, FIFA jest niezwykle zadowolona z pełnej akceptacji VAR przez zawodników, trenerów, kibiców i media. Zastępca Sekretarza Gene- ralnego FIFA - Zvonimir Boban, który nadzorował cały projekt, podkreślił znaczenie zastosowania technologii video w piłce nożnej. - VAR nie zmienia futbolu. VAR oczyszcza piłkę nożną i to był nasz nadrzędny cel, kiedy Jest to forma pomocy, która zmniejszy liczbę błędów wspólnie z IFAB rozpoczęliśmy prace nad wprowadzeniem systemu – mó- i jej decyzje muszą zostać zaakceptowane, wił w jednym z wywiadów. nawet jeśli zajmuje to trochę czasu Charakterystyczny gest monitora na stałe wpisał się w piłkę nożną. Massimo Oddo, obecnie trener, Świat futbolu potrzebuje VAR-u a w przeszłości piłkarz i mistrz świata z Włochami w 2006 r. Sytuacje na mundialu, do których potrzebne było użycie systemu VAR,

stanowiły punkt wyjścia do szerokiej debaty na temat piłki nożnej i jej Interwencje VAR pozwalają var zasad. Podczas turnieju ważne postaci piłkarskiego świata oraz wiele na zachowanie uczciwości gazet podnosiły temat sędziowania, niekiedy na pierwszych stronach. David Elleray, były sędzia międzynarodowy z Anglii, obecnie Dyrektor Techniczny IFAB "Dziękujemy, VAR" - pisał na temat meczów Hiszpania - Maroko (2:2) oraz Iran - Portugalia (1:1). Wskutek interwencji VAR uznano bramkę Hiszpanów w doliczonym czasie gry i podyktowano rzut karny Decyzje VAR na mistrzostwach świata trwały mniej niż dla Iranu. Dzięki temu Hiszpania wygrała grupę B. minutę... 81 proc. fanów opowiada się za sędziami video Hiszpański dziennik El Mundo Deportivo Zdecydowanie jestem zwolennikiem VAR, ponieważ czyni Brytyjska gazeta Daily Mail on futbol bardziej uczciwym Thomas Müller, napastnik Bayernu Monachium i mistrz świata z Niemcami z 2014 r. V ID EO Wykorzystanie VAR na mistrzostwach świata było skutecznym, gigantycznym skokiem we właściwym kierunku Amerykańska stacja sportowa ESPN Technologia zapewnia przejrzystość i pozytywne wyniki dla zespołów, które decydują się na atak i podejmowanie ryzyka Diego Maradona, były argentyński piłkarz i trener, mistrz świata z 1986 r. Popieram wykorzystanie VAR. Uważam, że jest to element Brawa dla systemu VAR - jest lepszy niż kolejna „Ręka Boga” większej sprawiedliwości dla gry i drużyn Poranny dziennik brytyjski The Telegraph Javier Zanetti, legenda Interu Mediolan i rekordzista pod względem występów w reprezentacji Argentyny (143 mecze, 5 bramek)

Jestem przekonany, że VAR szybko zadomowi się we wszystkich ważnych rozgrywkach piłkarskich Karl-Heinz Rummenigge, Jeśli sędziowie są zadowoleni ze wsparcia technologicznego, VAR prowadzi do bardziej sprawiedliwego Pucharu Świata „Niech żyje VAR!” – na zakończenie walki w grupie B. Dyrektor Generalny Bayernu Monachium, to tak, korzystajmy z VAR

I E ME DI A O SYSTEM Największy włoski dziennik sportowy La Gazzetta dello Sport Hiszpański dziennik Marca wicemistrz świata z 1982 r. i 1986 r. José Mourinho, trener Manchesteru United

8 | Sędzia Sędzia | 9 System videoweryfikacji Garść statystyk System VAR wspierał sędziów podczas wszystkich 64 meczów Mistrzostw Świata. Do obsługi video tych meczów Komisja Sędziowska FIFA wybrała 13 sędziów asystentów video, którzy podczas turnieju zajmowali się wyłącznie vi- deoweryfikacją w centrum transmisyjnym zlo- kalizowanym w Moskwie. Zespół VAR podczas mundialu miał dostęp do 33 kamer telewizyjnych, z których 8 nada- wało w technice slow-motion, a 4 z nich miały dodatkową funkcję ultra slow-motion. Łącznie wykorzystano je do sprawdzenia 455 zdarzeń przez cały turniej, co daje średnio nieco ponad 7 zdarzeń na spotkanie. Co ważne, większość z nich to tzw. „ciche sprawdzenie”. Decyzje po- dejmowane były średnio w mniej niż minutę, a odsetek błędów wyniósł jedynie 0.7 proc. Vi- deoweryfikacja na monitorze przez sędziego potrzebna była jedynie w 20 przypadkach, czyli w praktyce co 3 mecze i trwała średnio nie- całe półtorej minuty. Jest to ważny argument w dyskusji z krytykami, którzy twierdzili, że po wprowadzeniu powtórek video do futbolu, mecze będą trwać w nieskończoność. Po- nadto, dzięki VAR, procent prawidłowych decyzji wzrósł o 3.7 proc., z 95.6 proc. bez uży- cia powtórek, aż do 99.3 proc. z ich wykorzy- staniem. Dlatego można powiedzieć, że dzię- ki technologii sędziowanie na turnieju w Ro- sji było bliskie perfekcji. - Zawsze powtarzali- śmy, że VAR nie oznacza doskonałości, ale jeśli mówimy o tak wysokim współczynniku prawi- dłowych decyzji, to znaczy, że jesteśmy tego bardzo bliscy - powiedział podczas briefingu prasowego po fazie grupowej Pierluigi Collina. VAR podczas Mistrzostw Świata - statystyki 64 Wszystkie mecze mundialu odbyły się z ak- tywnym udziałem VAR 455 Tyle sytuacji zostało przez asystentów video wyciągniętych ze spotkań, co daje 7,1 zda- rzeń na 90 minut 20 W tylu sytuacjach sędzia sprawdzał sytuację na monitorze, co daje średnio jedną interwen- cję na 3,2 spotkania 9 Tyle rzutów karnych zostało podyktowanych 455 razy podczas MŚ sędziowie konsultowali się z VAR. Na zdjęciu Nawaf Shukralla z Bahrajnu wraz ze swoim zespołem przed meczem Polska – Senegal. dzięki zastosowaniu VAR. Łącznie przyznano 22 karne, co jest rekordowym wynikiem w historii. Po wielkim sukcesie sędziowania i wdro- nowana zmiana ma pozytywny wpływ na cy głos - podkreślał, jeszcze w trakcie trwania żeniu systemu VAR na Mistrzostwach Świa- piłkę nożną. turnieju, Roberto Rosetti - Kierownik Projektu 99,3 ta w Rosji, FIFA zamierza kontynuować sta- Należy jednak pamiętać, że w centrum Sędziowskiego VAR z ramienia FIFA. rania mające na celu poprawę i rozwój sę- całego procesu decyzyjnego wciąż pozosta- Bartosz Owsiany 55,6 86,5 Z taką procentową skutecznością roz- dziowskich standardów na całym świecie. je sędzia. - VAR nie decyduje. VAR tylko zale- na podstawie: strzygał VAR podczas turnieju. Bez wy- Jednocześnie zapewnia pomoc wszyst- ca sprawdzenie sytuacji i to sędzia musi pod- FIFA.com, Opta Sports, BBC, Daily Mail, Średnio tyle sekund było potrzebnych do prze- Średnio tyle sekund było potrzebnych do „wi- korzystania systemu skuteczność wynio- kim krajom, które chcą wdrożyć system jąć ostateczną decyzję. Dla wszystkich inter- The Telegraph, ESPN, La Gazzetta dello Sport, prowadzenia „kontroli” obrazu wideo przez VAR deoweryfikacji” zdarzenia przez VAR sła 95.6 proc. w swoich rozgrywkach, widząc, że propo- pretacji chcemy, aby to sędzia miał decydują- Marca, El Mundo Deportivo MISTRZOSTWA ŚWIATA W LICZBACH ŚWIATA MISTRZOSTWA

10 | Sędzia Sędzia | 11 Mistrzostwa w 5. Jak Pan porównuje swój mundial ćwierćfinałowy jako sędzia. Liczyłem, że moi młod- 7. Na co muszą zwrócić uwagę VAR stał się dla nas kołem ratunkowym do tego w Rosji? Czy gdyby Pan si koledzy poprawią mój wynik i wystąpią co naj- młodzi sędziowie chcący kiedyś mógł, zamienił by się mniej w półfinale. Jednak są jeszcze młodzi i mam wystąpić na takiej imprezie? z Szymonem Marciniakiem nadzieję, że wyśrubują mój wynik z nawiązką na W czerwcowym numerze naszego czasopisma przedstawiliśmy sylwetki polskich i wystąpił w tegorocznym następnym mundialu. ML: Młodzi sędziowie chcąc jechać na mistrzo- mundialu? MW: Trudno porównać bycie na imprezie stwa muszą sędziowanie traktować nie jako pa- sędziów uczestniczących w przeszłości w piłkarskich mundialach. Część z nich z oglądaniem jej w TV. Inne emocje, inne za- sję, ale jako drogę życiową. Muszą się jemu pod- ML: Absolutnie nie. Mój pierwszy mundial we angażowanie. Nie chciałbym niczego zamie- porządkować. Dziś przygotowanie do meczu to podzieliła się z nami wspomnieniami z swoich występów. Tym razem trzech Włoszech to był ostatni mundial „romantyczny”. niać, ani zmieniać. Moje mistrzostwa były w Ja- nie tylko dbanie o kondycję fizyczną, wagę, ale Sędziowie, zawodnicy, trenerzy podczas turnie- ponii. Naszych chłopaków w Rosji. Tych chwil również o formę psychiczną. Muszą dbać o sie- z nich odpowiadało na nasze pytania związane z rosyjskimi mistrzostwami. ju to była jedna wielka rodzina. Atmosfera panu- nikt nigdy nam nie odbierze. bie w każdym calu, tak jak robi to Szymon Mar- jąca pomiędzy sędziami była nie do porówna- ciniak. Kolejnymi ważnymi cechami są asertyw- nia z dzisiejszą – wtedy wszyscy byliśmy przyja- 6. Jakie są najważniejsze ność i odporność na wszechobecny hejt i krytykę ozmówcami byli: Alojzy Jarguz (MŚ 1978, strzostw w RPA i Brazylii. Niestety, w tym se- ciółmi. Do dziś wspominam wspólne zwiedza- sędziowskie trendy medialną. W dobie mediów społecznościowych 1982 – łącznie 7 meczów), Michał Listkie- zonie kompletnie nie trafił z formą na wielki nie miast goszczących uczestników Mistrzostw po tegorocznych czempionacie? jesteśmy osaczeni złą energią kierowaną na nas R wicz (MŚ 1990, 1994 – łącznie 11 meczów) turniej. Szkoda… Świata. Często dochodziło do przypadkowych z wielu stron. Dlatego ważne jest wsparcie zaufa- oraz Maciej Wierzbowski (MŚ 2002 – 4 mecze). AJ: Rozczarowały mnie władze sędziow- i spontanicznych spotkań z piłkarzami w kawiar- ML: Sędziowie muszą dużą uwagę zwrócić nej grupy ludzi, którzy będą w stanie nam szcze- skie FIFA. Instrukcje jakie dostali sędziowie niach na przedpołudniowych spacerach. Moje na ustawianie i poruszanie w trakcie gry. Przy- rze i konstruktywnie ocenić swój występ. Sędzio- przed turniejem skutkowały ostrzejszą grą drugie mistrzostwa również wiązały się z możli- gotowanie taktyczne do zawodów jest niezwy- wie muszą również wystrzegać się technokraty- zawodników. Kilka brutalnych zagrań zosta- wością zwiedzania pięknego kraju jakim są Sta- kle ważne, żeby wiedzieć jak efektywnie zajmo- zacji – pracy z zestawem komunikacji w każdym

ło zbyt łagodnie potraktowanych. Rozumiem, ny Zjednoczone. Dziś to nie do pomyślenia! Mój wać pozycję na boisku. Niestety, praktycznie meczu. W tej chwili często wygląda to jak jazda r że to ważny turniej, ale zdrowie zawodników syn Tomek, relacjonował mi, że w zasadzie Ro- w każdym meczu tego turnieju sędziowie swo- niedoświadczonego kierowcy z użycie nawiga-

jest najważniejsze. sję oglądał wyłączeni z perspektywy autokaru im poruszaniem wpływali na warianty i kieru- cji GPS. Wszystko jest dobrze dopóki coś się nie osji już za nami MW: Sędziowanie na MŚ nie rozczarowa- i samolotu, którymi poruszał się na stadion czy nek prowadzenia akcji. Mój przyjaciel Mike Ri- zatnie. Dlatego od czasu do czasu wskazane jest ło mnie. do centrum treningowego. Hotel był strzeżony ley (czołowy angielski sędzia w latach 90-tych żeby posędziować mecz na „goło” - bez radia. Na- jak twierdza. Być może wpływ miały względy – przyp. red.) mówi, że zamiast uczyć się gdzie wet Szymonowi Marciniakowi by nie zaszkodziło, 3. Jakie było największe bezpieczeństwa, ale również chęć odizolowa- powinniśmy się ustawiać, musimy zapamiętać jakby raz na jakiś czas pojechał na płocką okrę- sędziowskie objawienie w Rosji? nia przez FIFA sędziów od świata zewnętrznego. gdzie nie zajmować miejsca na boisku – musi- gówkę bez systemu komunikacji. AJ: Bardzo chętnie wszedłbym „w buty” Szymo- my zmienić filozofię. Asystenci odgrywają co- AJ: Przy rozpoczęciu nowych kursów dla ML: Niewątpliwie Irańczyk Alireza Fagha- na, gdyby tylko mi zdrowie pozwoliło. Niezwykłym raz większą rolę, a praca ich staje się trudniej- kandydatów na sędziów zawsze powtarzam, ni. Co prawda, podczas analizy jego pierw- przeżyciem byłoby dla mnie posiadanie wsparcia sza. Muszą czekać do końca akcji, obserwo- że jeśli ktoś myśli o karierze sędziego to pod- szego występu na mundialu (Niemcy – Mek- w postaci systemu VAR. W moich czasach to było wać co się wydarzy interpretując spalonego. stawą jest wspaniała kondycja. Umiejętność syk – przyp. red.) jako ekspert w studiu te- w ogóle nie do pomyślenia. Choć przyznam, że jak AJ: Technologia nieubłaganie wkroczyła do przyśpieszenia za akcją to dzisiaj najważniej- lewizyjnym określiłem jego styl jako pro- sędziowałem rzadko korzystałem z wsparcia linio- piłki i dlatego sędziowanie w oparciu o VAR to sza cecha w motoryce sędziego. Absolutnie wincjonalny. Jednak z meczu na mecz roz- wych. Teraz nazywamy ich asystentami, bo ich rola przyszłość. Tylko sędziowie umiejętnie korzysta- bezwzględna jest doskonała znajomość Prze- kręcał się. Zostało to docenione przez FIFA jest większa. W moich meczach koledzy mieli kon- jący z systemu będą promowani i nominowani pisów Gry i prawidłowe ich interpretowanie i wyznaczono go do prowadzenia meczu centrować się na ocenie spalonego, ja natomiast do kolejnych ważnych występów. Trzeba rozwi- na boisku. Bez tego nie można myśleć o tym, o 3. miejsce. kontrolowałem resztę, szczególnie pole karne – to jać się w tym kierunku i przyzwyczajać do pomo- żeby zajść wysoko w hierarchii sędziowskiej. AJ: Nestor Pitana. Bardzo podoba mi się była świętość! Kiedyś było nie do pomyślenia, żeby cy płynącej za ekranu telewizyjnego monitora. MW: Dla sędziów zawsze ważna będzie sta- jego styl sędziowania! Jest charyzmatycz- asystent „wtrącał się” w tym obszarze boiska. Żału- MW: Musimy zdawać sobie sprawę, że tur- bilność, systematyczność i ciągłe samokształ- ny na boisku, świetnie przygotowany kon- ję tylko, że Szymonowi nie poszło tak dobrze jak niej rządzi się swoimi prawami. Najważniej- cenie – to obszary nad którymi powinni się Alojzy Jarguz chętnie wszedłby w buty Szymo- dycyjnie – coś genialnego. Panował przez mi na mundialu w Hiszpanii w 1982 r. – wtedy sę- sze przesłanie: od VAR nie ma odwrotu. Nale- w głównej mierze koncentrować młodzi arbitrzy. na Marciniaka i posędziował w Rosji. cały czas nad wydarzeniami na boisku. To, dziowałem mecz otwarcia (jako asystent) oraz mecz ży udoskonalić używanie technologii video. Rozmawiał Michał Górka że sędziował finał to nie był przypadek. Śle- 1.Jaki był największy sędziowski dziłem jego występu już w eliminacjach do pozytyw mistrzostw świata? turnieju, w który również rewelacyjnie się prezentował. Od pierwszego dnia turnie- Michał Listkiewicz: Zastosowanie ju obstawiałem go do prowadzenia me- systemu VAR. Przełożyło się to na brak spek- czu finałowego. takularnych wpadek sędziowskich. Cieszy MW: VAR – sędziowie potrafili użyć naj- Zdaniem Michała Listkiewicza Irańczyk Alire- mnie postawa sędziów spoza UEFA. W do- nowszą technologię, która pokazała światu za Faghani to największe sędziowskie obja- tychczasowych mundialach dało się do- nowy wymiar piłki nożnej. wienie MŚ 2018. strzec, że odbiegali poziomem. W tym roku przyjemnie się oglądało przedstawicieli in- 4. Jakie były mistrzostwa z VAR? wisko w futbolu, które oni po prostu kocha- nych konfederacji. Czy zagości na stałe ją. Niestety, albo stety, nie będzie już drugiej Alojzy Jarguz: Zachwycił mnie sys- w tych rozgrywkach? „ręki Boga”, która przeszła do historii nie tyl- tem VAR. Videoweryfikacja spełniła nadzieje ko futbolu, ale i popkultury. jakie w niej pokładałem. Dzięki niej sędziowie ML: Mniej fascynujące. Nie dyskutowali- AJ: Turniej był ciekawszy i sprawiedliw- uniknęli poważnych błędów, a to było głów- śmy, ani nie dyskutujemy do tej pory o kon- szy. Wykorzystanie systemu VAR podobało nym założeniem, które przyświecało twór- trowersjach z tegorocznego mundialu. A tak mi się jak większości kibiców. Zawsze powta- com systemu. bywało w poprzednich latach. Brakuje mi tego rzałem, że nie jesteśmy alfami i omegami na Maciej Wierzbowski: Po 16 latach od czegoś co było zjawiskowe dla futbolu - tego boisku i mamy prawo do błędów. Technolo- ostatniego występu polskiego sędziego na MŚ smaku, tych emocji, tych namiętnych dyskusji gia jest dla nas sędziów kołem ratunkowym, (rolę asystenta pełnił wówczas Maciej Wierz- na temat pracy sędziów. Wykorzystanie tech- które w końcu możemy używać. Oczywiście bowski – przyp. red.) ponownie wybiegł nasz nologii videoweryfikacji jednak należy zapi- trafiło się w tym turnieju kilka kontrowersji, reprezentant na boiska tej największej impre- sać na duży plus. Mistrzostwa były przez to ale moim zdaniem system się sprawdził i bę- zy w piłce nożnej. sprawiedliwsze. Cieszy, że swój wkład w suk- dzie wykorzystywany w dalszym ciągu. Ta ces VAR miał Paweł Gil. To docenienie pracy technologia wyprze z użycia dodatkowych 2. Jakie było największe jaką włożono w system w Polsce. Tam gdzie sędziów asystentów, którzy moim zdaniem sędziowskie rozczarowanie to konieczne – mistrzostwa świata czy Euro- nie do końca się wywiązują ze swoich zadań. mistrzostw świata? py, Liga Mistrzów - system będzie wykorzysty- Liczba arbitrów będzie ta sama, jednak będą wany. Natomiast ze względu na koszty nie wi- bardziej pożyteczniejsi przed monitorem niż ML: Zawiódł mnie mój ulubieniec – Uz- dzę możliwości zastosowania go powszech- za linią bramkową. bek Rashvan Irmatov. Przed mundialem ob- nie. Choć np. Anglicy, którzy mają jedną z naj- MW: MŚ z VAR były sprawiedliwsze. Nie ma stawiałem go jako pewniaka do prowadzenia bogatszych lig na świecie mają duże opory odwrotu od korzystania z systemu VAR, a kon- finału. Miałem przyjemność spotkać się z nim przed wprowadzeniem VAR do rozgrywek. trowersje zawsze pozostaną, bo taka jest spe-

UCZESTNICY MŚ KOMENTUJĄ jako obserwator dwukrotnie - podczas mi- Uważają, że zabije to kontrowersje, czyli zja- cyfika piłki nożnej. Maciej Wierzbowski twierdzi, że od VAR nie ma odwrotu, a sam system należy stale ulepszać.

12 | Sędzia Sędzia | 13 S zkolenie KS PZPN

W Kleszczowie warunki do pracy były bardzo dobre. Piotr Chojnacki i Wojciech Pawlak w czasie sprintu.

tacy, którzy niedawno skończyli sędziowanie W pogoni za sędziowską doskonałością i rozpoczynają nowy etap w organizacji – wyja- śnia Marcin Szulc. CORE to akronim od Centre of Refereeing Excel- CORE Polska to jeden z flagowych projektów szkoleniowych KS PZPN. We wrześniu lence. Uczestnicy programu mają się uczyć myślenia S ędziowanie to nie tylko boisko na boisku, wzajemnego szacunku, szczerości a tak- Plan jest bardzo rozbudowany. CORE 6 ma rozpoczęła się jego 6. edycja. Udział wzięło 16 reprezentantów z każdego województwa. że świadomości dobrych i słabych stron. – Chcemy, dwie części. Pierwszy zjazd odbył się 12-17 żeby umieli pracować w grupie i potrafili radzić so- września br. w Kleszczowie (woj. łódzkie). Dru- bie ze stresem. Muszą być otwarci na ciężką pra- gie spotkanie przewidziane jest na maj 2019 r. eby zdać sobie sprawę jak ważny jest to Pierwszy wychowanek na CORE UEFA cę – mówi Marcin Szulc. Osią kursu jest sędziowanie. Podczas całej edy- program szkoleniowy, wystarczy spoj- Wojciech Myć uczestniczył w CORE Polska 3. To cji arbitrzy poprowadzą 16 meczów (III liga, IV Ż rzeć na listę arbitrów, którzy są jego pierwszy wychowanek tego programu, który za- S tawiają nas jako wzór liga i CLJ), po 8 meczów w rundzie. Każdy sę- absolwentami. Otwierają ją m.in. Wojciech debiutował w ekstraklasie i który trafił do uefow- Formułę wymyśloną przez UEFA lekko zmienio- dzia dostaje swoją szansę „na środku”, a pozo- Myć czy Konrad Kiełczewski (Top Amator A) skiego CORE. – Jesteśmy jak trenerzy zespołu U-18 no i dostosowano do polskich warunków. Z nie- stali koledzy są asystentami lub technicznymi. oraz coraz większe grono arbitrów z grupy w dobrze zorganizowanym klubie – naszym ce- których elementów zrezygnowano a inne doda- Każdy mecz jest obserwowany przez instrukto- Top Amator B. To sędziowie, którzy stosun- lem jest to, żeby z każdego rocznika kilku naszych no. Przykładowo UEFA zaprasza na CORE przed- rów i obserwatorów. Następnie mecze są do- kowo niedawno weszli na szczebel central- „zawodników” wchodziło do pierwszego zespo- stawicieli wszystkich federacji, na równi traktując głębnie analizowane i omawiane. Wnikliwa ob- ny, a swoją pracą i zaangażowaniem, rokują łu, a rzeczywiście nie wszyscy obiecujący juniorzy np. Niemcy i Andorę, tak i u nas zawsze jest 16 sę- serwacja młodych kolegów dotyczy nie tylko na dalszy rozwój. poradzą sobie w świecie seniorów – mówi Marcin dziów, po jednym z każdego województwa. Po- samych 90 minut na boisku, ale wielu czynno- Szulc, instruktor szkolenia KS PZPN, który odpowia- dobnie jak UEFA robimy zawsze dwa kilkudnio- ści towarzyszących meczowi. Często nie zdają da za ten projekt w Polsce. we zgrupowania. Od trzech lat każdy kurs trwa sobie sprawy, ile rzeczy ma wpływ na ich dany Uczestnicy CORE 6 Każde z wojewódzkich kolegiów typuje arbi- sześć dni – od środy do poniedziałku, z dwoma występ albo sposób rozwoju sędziowskiej przy- tra, który ma je reprezentować podczas zgrupo- dniami meczowymi (w środę i sobotę). gody. Omawianie meczów zajmuje na każdym Maj Mateusz 1989 Dolnośląski ZPN wania. Powinni to być sędziowie III ligi. W uzasad- – Jørn West Larsen (obserwator UEFA, instruk- kursie dwa dni – inaczej niż w zwykłych warun- Bieszke Mateusz 1993 Pomorski ZPN nionych przypadkach dopuszcza się czwartoli- tor CORE UEFA – przyp. red.) stawia CORE Polska kach ligowych, jest czas, by spokojnie i wnikli- Chodnicki Łukasz 1993 Wielkopolski ZPN gowców. KS PZPN sugeruje, że muszą to być sę- za wzór innym europejskim federacjom, z który- wie zająć się każdym detalem. A mając na każ- Chojnacki Piotr 1994 Mazowiecki ZPN dziowie nie starsi niż 26 lat. I również tylko w uza- mi współpracuje. Pod pewnymi względami robi- dym meczu obserwatora, instruktora i kame- Czerwień Mateusz 1989 Małopolski ZPN sadnionych przypadkach dopuszcza się trochę my nawet więcej niż UEFA, np. co roku w naszych rę oraz później 20 osób na sali, żaden szcze- Gryckiewicz Patryk 1995 Kujawsko-Pomorski ZPN starszych arbitrów. kursach uczestniczy 16 obserwatorów, głównie gół nie ucieknie. Sędziowie podczas egzaminu sprawnościowego. Kostko Paweł 1990 Podlaski ZPN Krzak Karol 1990 Podkarpacki ZPN Maćkowiak Paweł 1989 Zachodniopomorski ZPN Miłoszewski Marcin 1994 Warmińsko-Mazurski ZPN Pawlak Wojciech 1994 Łódzki ZPN Sowiński Patryk 1993 Świętokrzyski ZPN Szczecina Bartłomiej 1994 Lubuski ZPN Szypuła Piotr 1994 Śląski ZPN Wasil Michał 1992 Lubelski ZPN Zubal Dymitr 1993 Opolski ZPN

lska 2018/19 Obserwatorzy Bagiński Witold Wielkopolski ZPN o Czajkowski Tomasz Mazowiecki ZPN Klecza Jarosław Opolski ZPN Kotlarz Marek Dolnośląski ZPN Michalak Robert Warmińsko-Mazurski ZPN Śledź Mariusz Lubelski ZPN Ubożak Szymon Świętokrzyski ZPN Zając Michał Śląski ZPN Instruktorzy: Julian Pasek, Jacek Walczyński, Piotr Tenczyński, Marcin Szulc.

CORE P Przewodniczący KS Zbigniew Przesmycki zawsze znajdzie czas na rozmowę z młodymi adeptami sędziowania. Podczas CORE zwracano uwagę na odpowiednie przygotowanie mięśni. Julian Pasek w rozmowie z Piotrem Szypułą.

14 | Sędzia Sędzia | 15 Nasza młodzież Jak rozwiną się corowcy? W CORE przede wszystkim chodzi o postęp. W je- Tak było podczas CORE 5 sienniej edycji sędziowie mogli pokazać swoje umiejętności, które zdobyli na boiskach w swoich regionach. Po spotkaniu w Kleszczowie wrócili do Druga część spotkania CORE 5 odbyła się w Spale (30.05-03.06.2018 r.). ørn przynajmniej raz w roku przylatuje do Polski i wtedy siebie z nowymi doświadczeniami, bogatsi o bar- uczestniczy właśnie w naszych kursach. A że był on też dzo wartościową wiedzę. Kluczowe jest to, żeby Tradycyjnie już CORE Polska gościł Duńczyka Jørna Westa Larsena, J przez lata jednym z instruktorów uefowskiego CORE, żal pracowali nad sobą i podczas majowego spotka- byłoby nie skorzystać z jego doświadczeń, którymi bardzo chęt- nia mogli zaprezentować, że zrobili postęp. CORE obserwator UEFA, odpowiedzialny za współpracę z Polską przy nie się dzieli. Jørn zawsze chętnie jeździ na mecze, np. łódzkiej IV to duży bodziec dla każdego z uczestników. Te- ligi (jego ulubiony obiekt jest w… Zelowie). Podczas tej edycji raz od każdego z nich zależy jak ten bodziec wy- realizowaniu Konwencji Sędziowskiej. wcielił się także w instruktora na meczu III ligi Polonia Warsza- korzystają. Nazwiska, o których pisaliśmy na powa – MKS Ełk, później aktywnie uczestniczył w ich omawianiu. czątku tekstu, pokazują jak można wykorzystać Jakub Jankowski, Adam Faliszewski ten program, który może być trampoliną w sę- dziowskiej przygodzie. Bardzo poważnie do swojego zajęcia pod- Arys Karol Zachodniopomorski ZPN chodzą również wszyscy obserwatorzy zapro- Banasiak Bartosz Łódzki ZPN szeni na kurs w Kleszczowie. Instruktorzy trady- Bińkowski Albert Świętokrzyski ZPN cyjnie zapraszają byłych sędziów, którzy niedaw- Rozgrzewka pod czujnym okiem Marcina Szulca. Gurgul Michał Małopolski ZPN no zeszli z boiska i zaczynają działa nie w nowej Jenda Mateusz Mazowiecki ZPN roli. Oni również sporo zyskują podczas CORE. K ażdy od każdego może się było ani chwili wolnego. Potrafiliśmy przez 10 go- Krajewski Jakub Śląski ZPN Szkolą się, aby ich obserwacje były jeszcze bar- tutaj czegoś nauczyć dzin omawiać mecze. Nie znałem wcześniej chło- Matyszczak Dawid Opolski ZPN dziej merytoryczne. Łukasz Chodnicki (Wielkopolski ZPN): – Była paków, z którymi się tutaj spotkałem. Ale bardzo Myszka Mariusz Podkarpacki ZPN Z niecierpliwością czekamy na CORE 6_2. duża intensywność zajęć. Od godzin porannych szybko się zintegrowaliśmy. Onichimowski Kamil Lubuski ZPN Sprawdzimy, jak rozwinęli się uczestnicy i zoba- do późnych godzin wieczornych, czerpaliśmy gar- Mateusz Czerwień (Małopolski ZPN): – Pro- Pakuszewski Sebastian Pomorski ZPN czymy komu uda się dostać na szczebel centralny. ściami od najlepszych instruktorów w Polsce. Nie fesjonalizm na każdym poziomie. Rozpiskę otrzy- Rutkowski Jakub Podlaski ZPN mywaliśmy dzień wcześniej i wszystko mieliśmy Sarżyński Hubert Dolnośląski ZPN zaplanowane co do minuty. Jestem zadowolony Szczołko Łukasz Lubelski ZPN z analiz meczów. Nie było możliwości, żeby pomi- Wiśniewski Dawid Warmińsko-Mazurski ZPN nąć jakiś szczegół z sędziowanych spotkań. Ana- Wrzeszczyński Paweł Wielkopolski ZPN lizowaliśmy po kilkadziesiąt klipów z każdych za- Wódkowski Marcin Kujawsko-Pomorski ZPN wodów. Niektóre ćwiczenia wykonywane podczas Żyła Ewa Dolnośląski ZPN zajęć fizycznych były dla mnie zupełnie nowe. To była moja pierwsza przygoda z CORE. Obserwatorzy: Adam Lyczmański, Mariusz Szumigaj, Robert Bartłomiej Szczecina (Lubuski ZPN): – Mo- Podlecki, Łukasz Śmietanka, Dawid Piasecki, Paweł Płoskonka, Dariusz głem poznać instruktorów i obserwatorów z cen- Tomas, Marcin Żyłka, Tomasz Wróbel, Rafał Przytuła, Piotr Banasiak, trali. Nauczyłem się punktualności. Sporo dysku- Alfred Griner, Krzysztof Rym, Sławomir Pipczyński. towaliśmy o sytuacjach kontrowersyjnych z na- Instruktorzy: Jørn West Larsen (Dania), Marcin Szulc, szych meczów. Wszystko zostało wyjaśnione i wy- Jacek Walczyński, Julian Pasek, Robert Małek, Damian Picz. ciągnęliśmy wnioski na przyszłość. Poznałem chło- Wszyscy z zainteresowaniem słuchali tego, co do powiedzenia miał Jørn West Larsen. paków z innych województw. Każdy od każdego może się czegoś nauczyć na CORE. Michał Wasil (Lubelski ZPN): – Codziennie bardzo dużo się działo. Żartobliwie powiem, że nie mia- łem nawet czasu, żeby dłużej porozmawiać z żoną. Cieszę się, że bardzo nam rozjaśniono sprawę z LOR. Usłyszeliśmy sporo cennych wskazówek jak poru- szać się po boisku podczas analiz. Na meczach na które pojechaliśmy, zawodnicy zwracali uwagę na nasze koszulki z napisem CORE. To było miłe. Wspólne zdjęcie uczestników CORE 6 razem z kadrą szkoleniową. Jakub Jankowski

CORE POLSKA 6_1 (środa, 12 września 2018) Zawody Data Sędzia Asystenci Techniczny Obserwator Instruktor Mateusz BIESZKE RKS Radomsko – Stal Niewiadów 12.09 (śr.) Patryk SOWIŃSKI Paweł MAĆKOWIAK Piotr SZYPUŁA Tomasz CZAJKOWSKI Julian Pasek Michał WASIL KS Kutno – Pelikan Łowicz 12.09 (śr.) Dymitr ZUBAL Patryk GRYCKIEWICZ Bartłomiej SZCZECINA Marek KOTLARZ Jacek Walczyński Łukasz CHODNICKI Warta Sieradz – Omega Kleszczów 12.09 (śr.) Wojciech PAWLAK Karol KRZAK Mateusz MAJ Mariusz ŚLEDŹ Piotr Tenczyński Marcin MIŁOSZEWSKI Włókniarz Zelów – Ner Poddębice 12.09 (śr.) Piotr CHOJNACKI Paweł KOSTKO Mateusz CZERWIEŃ Szymon UBOŻAK Marcin Szulc lska 2018/19 CORE POLSKA 6_1 (sobota, 15 września 2018) o Wojciech Pawlak Unia Skierniewice – Sokół Ostróda 15.09 (sob) Piotr Szypuła Mateusz Maj Łukasz Chodnicki Jarosław Klecza Julian Pasek Karol Krzak Sokół Aleksandrów – Olimpia Zambrów 15.09 (sob) Michał Wasil Mateusz Czerwień Mateusz Bieszke Robert Michalak Marcin Szulc Dymitr Zubal Gwarek Tarnowskie Góry – Zagłębie II Lubin 15.09 (sob) Bartłomiej Szczecina Piotr Chojnacki Patryk Sowiński Michał Zając Piotr Tenczyński KKS Kalisz – Gwardia Koszalin 15.09 (sob) Marcin Miłoszewski Paweł Maćkowiak Paweł Kostko Witold Bagiński Jacek Walczyński Patryk Gryckiewicz Pamiątkowe zdjęcie na zakończenie CORE 5. CORE P

16 | Sędzia Sędzia | 17 Występy naszych międzynarodowych Chcą pójść śladami Kaszyńskiego i Karasewicza Franek" przywitał i pożegnał Włochów " CORE dla asystentów na stałe wpisał Niewielu jest sędziów, którzy mogą się pochwalić tym, że zostali wyznaczeni na mecz nie miało miejsce tuż przed polem karnym, więc Portugalczycy musieli grać w osłabieniu – relacjo- się w harmonogram zgrupowań otwarcia i na finał tej samej prestiżowej imprezy. W tym gronie znalazł się nasz Bartosz nuje Frankowski. - Drugi mój występ to decydujący o awansie KS PZPN. Pierwsze z dwóch spotkań Frankowski. W lipcu br. arbiter z Torunia pojechał na Mistrzostwa Europy U-19. do półfinałów mecz Anglia - Francja, który Francu- zi wygrali wysoko, bo aż 5:0. Wydawać by się mo- edycji 2018/19 odbyło się w Toruniu. gło, że pozornie były to proste zawody. Jednak ja a impreza ma swoją tradycję, ponieważ jest uważam, że wymagające, również ze względu na Udział w nim wzięło 20 asystentów organizowana od 70 lat. Pierwsza edycja niesamowity upał, czyli 37 stopni Celsjusza – kon- T odbyła się w 1948 roku. Tegoroczny turniej tynuuje Bartek. z 16 województw. rozegrano w Finlandii (16-29.07.2018 r.), a mecze odbywały się w dwóch miastach Seinäjoki i Vaasa. Finałowa nominacja ojewództwa: Małopolskie, Śląskie, Osiem reprezentacji narodowych (Włochy, Portu- Dobre występy 32-letniego arbitra zaowocowały Świętokrzyskie i Warmińsko-Mazur- galia, Norwegia, Finlandia, Ukraina, Francja, Anglia dwiema kolejnymi obsadami w fazie pucharowej W skie wysłały po dwóch swoich re- i Turcja) podzielono na dwie grupy. Po meczach gru- turnieju. Najpierw poprowadził mecz barażowy prezentantów. Pozostałe ZPN miały po jednym powych rozegrano półfinały, a także finały i mecz o prawo do udziału w finałach Mistrzostw Świata przedstawicielu. Asystenci przez trzy dni (07- Sędziowie przed meczem CLJ. Sylwestrowi Rasmusowi asystują Jakub Weselak (po lewej) i Wojciech Brenk. o 3. miejsce (dający przepustkę do gry w MŚ 2019). U-20, które za rok odbędą się w Polsce. Po starciu 09.09.2018 r.) szkolili się pod opieką: Katarzyny Anglików z Norwegami (0:3), Skandynawów mógł Wierzbowskiej, Macieja Wierzbowskiego i Grze- Dobry prognostyk na przyszłość dosłownie zaprosić do naszego kraju. Przed tym spo- gorza Krzoska. UEFA wydelegowała 6 sędziów, 8 asystentów i do tkaniem Frankowski uciął sobie pogawędkę z tre- Zgrupowanie rozpoczęło wystąpienie Barto- tego 2 technicznych z Finlandii. W tym gronie był nerem naszej kadry w tej kategorii wiekowej - Jac- sza Kaszyńskiego, uczestnika polskiej edycji CORE Frankowski. - Gdy dowiedziałem się, że wyznaczo- kiem Magierą. Szkoleniowiec przyjechał do Fin- dla asystentów, a także europejskiego 39 CORE no mnie do prowadzenia meczów turnieju finało- landii obserwować potencjalnych rywali Polaków. (wspólnie z Wojciechem Myciem i Adamem Ka- wego, ucieszyłem się podwójnie. Po pierwsze dla- Ostatni występ Bartka to rola technicznego rasewiczem), który asystuje już podczas meczów tego, że jest to olbrzymie wyróżnienie i dobry pro- w spotkaniu finałowym turnieju. Ponownie zagrali LOTTO Ekstraklasy. Bartek swoje wystąpienie za- gnostyk na przyszłość dla każdego sędziego, a po ze sobą Portugalczycy z Włochami (4:3 po dogryw- tytułował „Droga do Doskonałości”. Dla uczestni- drugie, że będę mógł zapomnieć o wakacyjnych ce), a Polak znów asystował Hiszpanowi Munune- ków spotkania bydgoszczanin może być inspira- upałach w Polsce, spędzając trochę czasu w chłod- rze, z którym rozpoczynał mistrzostwa. cją, a jego słowa podczas wykładu powinny zmo- niejszej północnej części Europy. Jednak Finlandia Bartek przez trzy tygodnie przebywał w Finlan- bilizować do jeszcze cięższej pracy kandydatów przywitała mnie falą upałów – relacjonuje nasz ar- dii sam, bez rodziny. Dlatego wspólnie z sędziami, aspirujących do awansu na szczebel centralny. biter, który plakietkę FIFA ma od 2014 r. między meczami, starali się wizytować najciekaw- - Podczas naszego pobytu na CORE 39 przed- Sprinty z chorągiewką. Jędrzej Wolski reprezentował Wspólna integracja asystentów podczas meczu Ligi Frankowski do fińskiego Vaasa przyleciał 13 lip- sze tamtejsze miejsca. Wybrali się m.in. na zwiedza- stawiciele UEFA powtarzali nam, że zawsze są KS Lubelskiego ZPN. Narodów Włochy - Polska. ca. Od razu przeszedł testy sprawnościowe i uczest- nie Archipelagu Kvarken czy rejs łodzią po morzu, spokojni o przygotowanie polskich sędziów. niczył w szkoleniach. Na „dzień dobry” Bartek otrzy- Bartosz Frankowski z oficjalną piłką finlandzkich które w tych okolicach, ze względu na liczne zato- Prezentujemy solidny poziom i nie zawodzimy mał nominację jako techniczny w mecz otwarcia mistrzostw. ki, przypomina nasze Mazury. podczas testów – mówił Bartek. Ale taki odbiór Finlandia – Włochy (0:1). – Współpracowałem tam Frankowskiemu należą się wielkie słowa uzna- polskiego arbitrażu w Europie nie może dziwić, z Hiszpanem Juanem Martinezem Munuerą – opo- (2:3). Jak się później okazało, obie drużyny spotkały nia. Po pierwsze dlatego, że zakwalifikował się na skoro już nawet kandydaci muszą się bardzo wiada Frankowski. się ponownie, ale już w wielkim finale. – Mój pierw- taką imprezę, a także, że był wyznaczony zarówno mocno wykazać, aby mieć szansę dostać się na szy mecz w fazie grupowej rozpoczął się niczym na mecz otwarcia jak i wielki finał. Z UEFA do Pol- szczebel centrali. Jak u Hitchcocka... film Hitchcocka. Już pierwsze odgwizdane przeze ski napłynęły bardzo pozytywnej opinie o posta- Po wystąpieniu Kaszyńskiego asystenci przeszli W 2. kolejce wyznaczono go już w roli sędziego na mnie przewinienie było jednocześnie pozbawie- wie popularnego „Franka”. Oby tak dalej! dwa testy filmowe. Pierwszym były tzw. „mijanki”, szlagierowe spotkanie grupy A Portugalia – Włochy niem realnej szansy na zdobycie bramki. Zdarze- Jakub Jankowski a drugi sprawdzał znajomość interpretacji Przepi- sów Gry. W głównej mierze dotyczyło to Artykułu 11. To była dopiero rozgrzewka. W sobotę rano asystenci napisali test teoretycz- Uczestnicy CORE z kadrą szkoleniową, czyli: ny. Następnie udali się na obiekt miejscowej Ela- Katarzyną Wierzbowską, Maciejem ny, gdzie trenowali pod okiem Grzegorza Krzoska. LISTA UCZESTNIKÓW Wierzbowskim i Grzegorzem Krzoskiem. Szczególny nacisk położono na ćwiczenia spraw- CORE ASYSTENTÓW 2018/2019 dzające siłę, elastyczność mięśni oraz mobilność czyła się nie tylko szybkość, ale również techni- stawów. 1. Bałut Paweł Podkarpackie KS ka poruszania się, czyli zwrócenie wzroku w stro- W tym samym czasie Jakub Weselak, Wojciech 2. Brenk Wojciech Wielkopolskie KS nę boiska, a także stabilne trzymanie chorągiew- Brenk (asystenci) i Jarosław Gałązka (techniczny) 3. Dziewięcki Filip Świętokrzyskie KS ki. Drugim sprawdzianem był test CODA, a trze- przygotowywali się do meczu CLJ: Elana Toruń – 4. Gałązka Jarosław Lubuskie KS cim yo-yo tzw. ARIET. Górnik Zabrze. Arbitrem tego spotkania był Sylwe- 5. Gądek Mateusz Małopolskie KS Na zakończenie sędziów podzielono na dwie ster Rasmus (Kujawsko-Pomorski ZPN). Grupa sę- 6. Giziński Marcin Śląskie KS grupy, w których wykonywali ćwiczenia praktycz- dziów zasiadła na trybunach i oglądała pracę swo- 7. Godlejewski Maciej Warmińsko-Mazurskie KS ne, czyli mijanki. Każdy z arbitrów miał łącznie 6 zda- ich kolegów przez 90 minut. 8. Jankowski Jakub Łódzkie KS rzeń przypominających sytuacje boiskowe. Wszyst- Po meczu cały zespół sędziowski omówił prze- 9. Jarguz Wojciech Warmińsko-Mazurskie KS ko było nagrywane kamerami, a później przesłane bieg zawodów z obserwatorem Maciejem Wierz- 10. Klepacki Maciej Podlaskie KS do asystentów. Każdy z nich musiał zrobić samo- bowskim. Obyło się to w obecności pozostałych 11. Kosarzecki Maciej Opolskie KS ocenę z tych ćwiczeń. uczestników zgrupowania i wykorzystano do tego 12. Marek Łukasz Małopolskie KS Kolejne spotkanie kandydatów na szczebel klipy wycięte z nagrań wideo. Wnikliwie analizowa- 13. Nowak Damian Dolnośląskie KS centralny zaplanowano na wiosnę przyszłego no i dyskutowano na temat najciekawszych zda- 14. Parzonka Tomasz Śląskie KS roku. Wówczas przejdą oni te same testy, a Cen- rzeń meczowych. Natomiast podczas wieczornej 15. Podlewski Rafał Kujawsko-Pomorskie KS tralna Komisja Szkoleniowa zmierzy progres sę- sesji warsztatowej sędziowie pracowali w kilkuoso- 16 . Śliwowski Mateusz Kujawsko-Pomorskie KS dziów w poszczególnych elementach. Jest o co bowych grupach, gdzie wspólnie zastanawiali się 17. Weselak Jakub Mazowieckie KS walczyć. Przypomnijmy, że w ostatnim czasie nad prawidłowymi decyzjami na klipach przygoto- 18. Winiarczyk Tomasz Zachodniopomorskie KS CORE asystentów stał się przepustką do awan- wanych przez Macieja Wierzbowskiego. 19. Wolski Jędrzej Lubelskie KS su na szczebel centralny dla Marcina Ciepłego Niedzielę asystenci rozpoczęli od rozruchu, 20. Zakrzewski Artur Pomorskie KS (KS Małopolskiego ZPN), Michała Gogolewskie- a następnie podeszli do testów sprawnościowych. Kadra szkoleniowa: Katarzyna Wierzbowska, go (KS Lubuskiego ZPN) czy Dominik Wrona (KS Najpierw biegali sprinty. Jak na asystentów przy- Maciej Wierzbowski i Grzegorz Krzosek. Świętokrzyskiego ZPN).

CORE DLA ASYSTENTÓW CORE DLA stało robili to trzymając chorągiewkę w ręku. Li- Jakub Jankowski Ta trójka sędziowska poprowadziła baraż o miejsce w MŚ U-20. Bojan Zobenica z Chorwacji (po lewo), Bartek i Rumun Alexandru Cerei.

18 | Sędzia Sędzia | 19 Kobiety Droga do Francji przez... Urugwaj Sędzie i asystentki szlifowały swoją współpracę Wielki sukces Moniki Mularczyk! Mało jest piłkarskich federacji w Europie, które tyle pracy wkładają w szkolenie Uczestniczki zgrupowania Sędzia ze Skierniewic znalazła się swoich sędzi. KS PZPN uruchomił właśnie nowy projekt. To cykliczne zgrupowania sędzi i asystentek: w gronie 15 nominowanych naszych pań, które jeszcze bardziej podniosą poziom sędziowania. SĘDZIE 1. Adamska Anna do udziału w turnieju finałowym 2. Augustyn Ewa ierwsze, debiutanckie zgrupowanie zor- Pyzałka – Przewodniczący Zespołu ds. Arbitrażu 3. Biernat Sylwia Mistrzostw Świata kobiet do lat 17, ganizowano w dniach 28-29 wrześnie br. Kobiet. Podczas pierwszego bloku tematyczne- 4. Diakow Michalina P w Spale. Jego formuła była bardzo pogo przedstawił kilkadziesiąt klipów dotyczących 5. Faryniarz Elżbieta które w dniach 13 listopada dobna do spotkań, które regularnie mają męż- ustawiania się na boisku. Sytuacje meczowe po- 6. Figura-Łyżwa Magdalena czyźni. Omawiano klipy, prowadzono wykłady chodziły ze spotkań: Ekstraligi, CLJ, a także zawo- 7. Gębka Angelika – 1 grudnia odbędą się w Urugwaju. teoretyczne i trenowano na boisku. Nie ma żad- dów międzypaństwowych i II ligi męskiej. Ponie- 8. Kowalska Aneta nych wątpliwości, że zgrupowania zawodowców waż były to klipy, które wcześniej przygotowały 9. Mularczyk Monika i arbitrów z grup Top Amator przynoszą wymier- uczestniczki zgrupowania, chętnie dyskutowano 10. Olesiak Agnieszka turnieju weźmie udział 16 drużyn ne efekty szkoleniowe. Plan jest taki, aby to samo i wymieniano poglądy. Przy tych najtrudniejszych 11. Płaskocińska Agnieszka z 6 kontynentów, które rozlosowa- uzyskać u sędzi. do oceny głos zabierała Katarzyna Wierzbowska, 12. Syta Magdalena W no do czterech grup. Spotkania od- która podpowiadała w jaki sposób postępować, 13. Szymula Emilia będą się w trzech miastach. Będą to: Colonia Współpraca jest kluczowa i jaki tok myślenia przyjąć w konkretnych boisko- 14. Żyła Ewa del Sacramento, Maldonado oraz stolica kra- Podczas głównego wykładu na zjeździe rozma- wych zdarzeniach. ju – Montevideo. To piąta duża impreza z udzia- wiano nt. „Współpracy zespołu sędziowskiego, Drugie piątkowe zajęcia przeprowadziła Moni- ASYSTENTKI łem Polki. Skierniewiczanka dotychczas sę- w szczególności w zakresie Art. 12”, a poprowadził ka Mularczyk, która przywiozła ze swojego szwaj- 1. Baranowska Paulina dziowała mecze mistrzostw świata kobiet do go Maciej Wierzbowski. Na początku omówił zagad- carskiego szkolenia najnowsze klipy od UEFA. Na- 2. Bobowska Agnieszka lat 20, dwa razy mistrzostw Europy seniorek nienia związane ze współpracą sędzi i asystentek sza sędzia międzynarodowa omówiła 16 klatek 3. Bukarowicz Julia oraz kobiece Euro do lat 19. przy spalonym. Następnie skupił się na „teamwor- (głównie z meczów Ligi Mistrzów i Ligi Europy), 4. Chrzanowka Katarzyna Monika Mularczyk podczas treningu na zgrupowaniu FIFA. ku” w zakresie przewinień i zagrań ręką. Po krót- które dotyczyły Art. 12, zarządzania a także spalo- 5. Dąbrowska Anna Wymagające kiej przerwie na kawę, temat współpracy konty- nego. Należy podkreślić, że Monika wykazała się 6. Grygiel Sylwia przygotowanie fizyczne A jak gospodynie Mój pierwszy raz" nuowała Katarzyna Wierzbowska, która w swoim dużą łatwości w przekazywaniu wiedzy pozosta- 7. Imioło Karolina Treningowy grafik Moniki jest bardzo napię- wykonują rzuty rożne? Do" Urugwaju poleci 15 sędzi oraz trzydzieści wykładzie zwróciła również uwagę na różnice po- łym koleżankom. 8. Kozieł Martyna ty. Nasza sędzia trenuje od 5 do 6 razy w ty- Oprócz dobrego przygotowania fizyczne- asystentek. Skierniewiczanka jest jedyną Po- między SPA i DOGSO. 9. Kowalska-Cichos Izabela godniu. – Pracuję według planów treningo- go, do mistrzostw świata należy przygo- lką, ale nie będzie czuła się obco. – Z Europy na W sobotę sędzie i asystentki miały trening spraw- Zdobywać wiedzę 10. Królikowska Emilia wych Grzegorza Krzoska, które czasem prze- tować odpowiednią analizę taktyczną dru- turnieju sędziować będą sędzie: Riem Hussein nościowy na boisku z Grzegorzem Krzoskiem. Pra- i wyciągać wnioski 11. Kwitowska Kinga platam z rozpiskami treningowymi FIFA. W po- żyn występujących w turnieju. Mamy moż- z Niemiec, Katalin Kulcsar z Węgier, Sara Persson cowały też z kamerą. Sędzie biegały przez całe bo- To było pierwsze takie spotkanie, ale wszyscy 12. Lipka Martyna niedziałek zaczynam tydzień treningiem si- liwość współpracy z analitykami z Włoch: ze Szwecji oraz Anastasia Pustovoytova z Rosji. isko, a później oglądały i analizowały zapis video. zgodnie przyznali, że bardzo potrzebne. Ta idea 13. Pawlak Alicja łowym. We wtorek skupiam się na wysokiej Cristiano Ciardellim oraz Gianvito Piglioni- W Ameryce Południowej będę pierwszy raz, ale Asystentki miały po 3 mijanki. będzie kontynuowania. Niewiele europejskich 14. Pietrzykowska Olga intensywności poprzedzonej ćwiczeniami ca. – Kiedy dostajemy obsadę na konkret- nie będę się tam czuła obco, bo z tymi dziew- federacji organizuje takie szkolenia. W KS PZPN 15. Skalska Karolina szybkościowymi. W środę zwykle dzień wolny mecz, analitycy przygotowują prezen- czynami znam się bardzo dobrze. Spotykamy Dyskusja o swoich klipach niezwykle cenna jest przy tym praca Leszka Sak- 16. Synówka Anna ny. W czwartek wytrzymałość szybkościowa tację ze szczegółami, które mogą się przy- się na turniejach i kursach szkoleniowych kilka W piątek, tuż po przyjeździe i zakwaterowaniu sa i Mariana Pyzałki przy wsparciu Centralnej Ko- 17. Ulanowska Aleksandra lub siła. Natomiast w piątek szybkość przed- dać podczas spotkania. Stąd wiemy, która razy w roku. Dlatego nie mam obaw o dobrą at- w hotelu, wszystkie uczestniczki przywitał Marian misji Szkoleniowej. 18. Wieczorek Anna meczowa. Staram się sędziować jeden mecz zawodniczka jest najszybsza, jakie warian- mosferę. Jesteśmy grupą kandydatek do wyjaz- 19. Wójs Katarzyna w tygodniu. Zwykle jest to sobota. Wówczas ty rozegrania rzutów wolnych ma dana dru- du na mistrzostwa świata kobiet, które odbę- w niedzielę aktywny wypoczynek, preferuję żyna, lub czy preferuje grę w ataku pozycyj- dą się w przyszłym roku we Francji. Na turniej Kadra szkoleniowa jazdę rowerem, ewentualnie basen. I doda- nym. We własnym zakresie korzystam rów- w Urugwaju nie mamy przydzielonych trójek Katarzyna Wierzbowska, Maciej Wierzbowski, je: - Prawie każdy trening kończę zestawem nież z platformy internetowej, dzięki której sędziowskich. Nie wiemy również czy w trakcie Leszek Saks, Marian Pyzałka, Justyna Zając, ćwiczeń zapobiegającym kontuzjom. Regu- mamy dostęp do różnych meczów z całego turnieju nie będzie to modyfikowane. Grzegorz Krzosek. larnie chodzę też do fizjoterapeuty. świata – opowiada Monika. Październikowy wyjazd do Zagłębia Ruhry – Należy być otwartym na nową wiedzę i wy- W obecnym sezonie Monika Mularczyk na kra- ciągać odpowiednie wnioski. To podstawa ciągłe- jowym podwórku sędziowała mecze Ekstraligi go sędziowskiego rozwoju – podsumowała zgru- kobiet oraz Centralnej Ligi Juniorów. 30 sierp- powanie Katarzyna Wierzbowska. nia br. skierniewiczanka była rozjemczynią spo- Jakub Jankowski tkania eliminacji do mistrzostw świata pomię- Uczestniczki pierwszego, historycznego zgrupowa- dzy Szwecją a Ukrainą na słynnym stadionie Ul- nia kobiet w Spale. levi w Göteborgu. – Przed wylotem do Urugwa- ju czeka mnie jeszcze wyjazd do Niemiec. 6 paź- dziernika w Essen poprowadzę spotkanie towarzyskie Niemcy – Austria na stadionie miejsco- wego Rot-Weiss – mówi Monika. Ciekawostką jest, że mecz transmitować będzie stacja ZDF, która jest drugim programem niemieckiej telewizji publicznej. Mimo napiętej obsady sędziow- skiej Monika znalazła również chwilę wolnego, aby posędziować wraz z Szymonem Marcinia- kiem dwa mecze charytatywne: Przyjaciele Ma- riusza Stępińskiego – Fundacja „Pomagamy od Serca” oraz Gwiazdy Telewizji TVN – Reprezen- tacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Trzymamy kciuki za Monikę w nadchodzących miesiącach i wierzymy, że uda jej się osiągnąć cel, którym jest wyjazd na przyszłoroczny mun- Maciej Wierzbowski prezentował i omawiał Skierniewiczanka (druga od lewej) przed meczem Przyjaciele Mariusza Stępińskiego - Fundacja Pomagamy dial kobiet we Francji! klipy video związane ze współpracą zespołu

Z PLAKIETKĄ FIFA od Serca. Sędzią był Szymon Marciniak. Adam Faliszewski sędziowskiego. Leszek Saks i Marian Pyzałka odpowiadają za kobiecy arbitraż w KS PZPN.

20 | Sędzia Sędzia | 21 Robota dla Temidy Praktyczne rady na temat LOR W języku szkoleniowym pojawił się nowy ważny skrót: LOR. Oznacza „ brak szacunku do zawodów” (z angielskiego - lack of respect). Zawarty w Art. 12 jest jednym z przypadków niesportowego zachowania, karanego napomnieniem. Kiedy powinniśmy karać za LOR? Jakie kryteria stosować?

emat jest gorący. Pojawił się oficjalnie zawodników nierozmyślnie, w ferworze walki kilka tygodni temu podczas letniej se- o piłkę. Można w ten sposób popchnąć, kop- T sji szkoleniowej KS PZPN – prezentację nąć, podstawić nogę. Sędziowie oceniają tu na temat LOR przygotowali Paweł Raczkowski jednak nie intencje, ale skutek, odgwizdując oraz Marcin Szulc. Jednak dopiero gdy ruszył przewinienia, i czasem też dodatkowo poka- sezon i przyszły pierwsze mecze, wszyscy sę- zując kartkę. dziowie oraz obserwatorzy zaczęli praktyczne W odróżnieniu od tej grupy przewinień, oswajanie z LOR. Próbują w życiu dookreślić niewątpliwie każde złapanie przeciwnika za sobie, kiedy karzemy napomnieniem, a kiedy rękę, koszulkę, czy tułów jest rozmyślne. Za- jednak nie. Uczestnicy kursu CORE Polska 6_1 wodnik musi wykonać świadomy ruch ręką byli pierwszą grupą objętą szkoleniem central- w stronę ciała lub ubioru przeciwnika i zaci- nym, która zmierzyła się z tą kwestią. Wspólne snąć ją w uścisku. A ponieważ wiadomo, że konkluzje instruktorów i sędziów zostaną przy- „w ten sposób nie gra się w piłkę”, każde tego toczone w dalszej części, najpierw zacznijmy typu przewinienie mogłoby kierować nas jed- od podstaw przepisowych i szkoleniowych. noznacznie w stronę półki z napisem „niesportowe zachowanie – żółta kartka”. Jednak Dobrze znana 10. kropka przecież nie za każde zatrzymanie przeciw- Ten zapis jest od wielu lat zawarty w Art. 12 nika ręką pokażemy na boisku kartkę. Gdzie (str. 106, przykłady niesportowych zacho- jest ta granica? Który holding jest „kartko- wań, 10. kropka): wy”, a który jeszcze nie? Jakie kryteria przy-  „zawodnik musi być ukarany napomnieniem, jąć? Tak właśnie dochodzimy do sedna trud- jeżeli swoją postawą wykazuje brak należy- nego tematu „LOR”. tego szacunku do zawodów”. – Przy stosowaniu Przepisów Gry w tym Nigdy nie było to uszczegółowione, (i dobrze), aspekcie istotniejszy od wspomnianej 10. bo trudno wymienić wszystkie boiskowe przypad- kropki będzie Art. 5 i wspomniany tam „duch ki braku szacunku do zawodów. Sędziowie mie- gry”. Przy rozstrzyganiu, czy dane przewinie- li dzięki temu możliwość ukarania zawodnika za nie to już LOR (czyli świadczy o braku szacun- wyjątkowy rodzaj zachowania, niewymienione- ku do zawodów) sędziowie powinni kierować go nigdzie indziej (np. zapalenie papierosa czy się ogólniejszą kwestią: „czego oczekiwałby załatwienie potrzeb fizjologicznych w czasie gry). od nas świat piłki nożnej?”. To zapis, który In- – Jednak czasem (choć zdecydowanie zbyt ternational Board umieściła w preambule do rzadko) sędziowie sięgali w swych opisach po Przepisów Gry. Sędziowie powinni o nim pa- „brak szacunku”, za przewinienia związane miętać – tłumaczy Marcin Szulc. z grą – kiedy na boisku pokazali kartkę, ale po- LOR to takie przewinienia, które co do zatem nie mieli na nią „paragrafu” – mówi Mar- sady budzą niesmak wszystkich obiektyw- cin Szulc, członek Centralnej Komisji Szkole- nych widzów. niowej KS PZPN. I dodaje: – Bądźmy szczerzy: czasem było to po prostu maskowanie boisko- Ważne wskazówki i podpowiedzi Ostentacyjne trzymanie przeciwnika to podręcznikowy przykład LOR. wego błędu, gdy np. zwykłe podstawienie  Ciągnięcie/trzymanie ma charakter osten- nogi nie było ani nierozważne, ani przerywa- tacyjny – zwykle „strong and long” (mocno Ważne skutki społeczne jest bliska celu, będzie więc mniej podatna na boiskowe doświadczenia (również z ich me- do czynienia z jednym z wyżej wymienio- jące korzystną akcję, a sędzia pokazał kartkę. i długo), o ostentacyjności może świadczyć – W tych przypadkach – jak przy żadnym awantury i prowokacje. Oni częściej ucieszą się czów w czasie kursu w Kleszczowie). W wyni- nych czynników, uznajemy, że to faulują- Jednak rzeczywiście był duży praktyczny też kilkukrotna próba, raz za razem, niespor- innym rodzaju przewinień – ważne jest też to, po prostu z samego gwizdka (bo to naturalna ku burzy mózgów rozpoczętej przez instruk- cy w ten sposób zawodnik rozwiał nam te problem z „wyceną” łapania i trzymania prze- towego zatrzymania przeciwnika; co wydarzy się PO samym faulu. Oczywiście przerwa w grze, możliwość legalnego zyskania torów, wskazali na sześć kluczowych (ich zda- wątpliwości na swoją niekorzyść – kwali- ciwnika, gdy nie przerywało ono korzystnej/re-  LOR, w przeciwieństwie do SPA, może wy- zaczynamy ocenę od podstawowych kryte- sekund, odpoczynku i uporządkowania szyków). niem) określeń, choć w poszczególnych sy- fikujemy taki faul jako SPA (dopełnieniem alnej szansy (SPA/DOGSO), jednak sami sędzio- stąpić w każdym miejscu boiska. Często za- riów i odpowiedzi na kluczowe pytania, czy- Rzadziej będą rwać się do rewanżu, konfronta- tuacjach nie muszą wystąpić one wszystkie SPA jest LOR); wie czuli, że rzut wolny to za mało. Czasem ta- wodnik posunie się do takiego faulu jeszcze li: Kto? Kogo? Czym (w jaki sposób)? Gdzie (w cji czy mobbingu wobec sędziego. jednocześnie.  Jeżeli przy przewinieniu, które kwalifikuje- kie trzymania prowadziły np. do masowej kon- przed linią środkową (bądź z strefie obron- którym miejscu boiska)? Kiedy (minuta/faza Ale mogłoby się okazać, że w tym samym Czasem nawet wystarczy tylko jedno z nich, my jako LOR, zastosujemy korzyść, udzie- frontacji i wtedy to właśnie ów faulujący był ka- nej przeciwnika), aby uniknąć SPA – prze- meczu, wynik)? Jak długo (impulsywnie czy meczu podobne przewinienie, w tym samym by mówić o LOR. Oto ich refleksje. lamy go w najbliższej przerwie w grze. rany napomnieniem jako pierwszy. Ale często rwać akcję przeciwników daleko od swo- długotrwale)? Jednak równie istotne będzie kole środkowym, sędzia musiałby ukarać na- LOR występuje (może wystąpić), gdy prze- LOR się nie „przedawnia” (podobnie jak sędziowie byli bezradni – nie było jak ukarać jej bramki; tu zachowanie faulowanego i/lub jego druży- pomnieniem, gdyby faulującym był zawodnik winienie jest: np. przewinienia nierozważne); takiego zawodnika (poza samym gwizdkiem).  „Żagiel” (mocno naciągnięta koszulka/ ny. Przewinienie może pociągnąć za sobą zu- drużyny B. Bo mógłby to być zapalnik – impuls 1. Ostentacyjne;  Gdy odgwiżdżemy przewinienie, któ- – Teraz UEFA i KS PZPN dają jasną wskazów- spodenki faulowanego) to co do zasady pełnie inne „skutki społeczne”, zależne od po- powodujący np. niebłahą reakcję faulowane- 2. Długotrwałe (bierzemy również pod uwa- re ma pewne cechy LOR, ale sami czuje- kę: to właśnie jest LOR, tego typu przewinie- zawsze będzie LOR. stawy pokrzywdzonych – mówi Marcin Szulc. go w afekcie – odmachnięcie się, próbę wy- gę czas dobiegania do przeciwnika – gdy my, że to jednak trochę za mało na na- nia świadczą o braku należytego szacunku do Zostaje wreszcie kwestia „drugiej żółtej” – Wyobraźmy sobie mecz ligowy, drużyna rwania się, mimowolnego „odgonienia” trzy- widzimy, że faulujący z daleka sprintem pomnienie (biorąc pod uwagę np. cha- zawodów – mówi Paweł Raczkowski, niedaw- jak tutaj rozstrzygać dylemat, czy to już prze- A przegrywa u siebie 0:1 z drużyną B. 85. minuta, mającej ręki. Taki faul mógłby wtedy dopro- goni z intencją złapania rywala); rakter meczu), możemy zastosować re- ny debiutant w Lidze Mistrzów. Wykładowcy winienie, które de facto zdekompletuje dru- gospodarze mocno atakują, ale jako że gra im wadzić do konfrontacji, czy gwałtownych re- 3. Prowokacyjne – prowadzące do odwetu; prymendę. To ważny element zarządza- w swej prezentacji skupili się właśnie na tym żynę? O ile to rzeczywiście sytuacja z pogra- się nie układa, denerwują się, frustrują, sięgają akcji na ławce rezerwowych. 4. Irytujące; nia i prewencji. rodzaju przewinień, szukając podobieństw nicza (czyli sędzia jest przekonany prawie na po nieczyste zagrania. Nagle goście przejmują Na wszystkie te aspekty sędziowie powin- 5. Budzące niesmak; – Pamiętajmy, że to tylko ułamek dysku- i różnic w ocenie SPA i LOR. 100%, że to LOR), nie stosujemy taryfy ulgo- piłkę i zaczynają kontrę, którą od razu, w kole ni być przygotowani i też odpowiednio, z wy- 6. Perfidne. sji o braku szacunku do zawodów i związany wej. Skoro sięgający po taki faul zawodnik nie środkowym, przerywa obrońca drużyny A, ła- czuciem, reagować. Pamiętajmy również (o czym wspominał tylko ze zdarzeniami dotyczącymi SPA – koń- Zawsze rozmyślnie, nie zawsze miał dylematu, że może go to kosztować wy- piąc za rękę przeciwnika. Intencja faulującego Paweł Raczkowski w prezentacji), że: czy Marcin Szulc. niesportowo kluczenie, to dlaczego teraz sędzia ma go na jasna: nie stracić gola na 0:2, bo to byłby kres Kluczowe słowa  Gdy mamy wątpliwość, czy dane przewi- Marcin Szulc Wiele przewinień boiskowych, również ka- siłę usprawiedliwiać? Właśnie po to są wska- marzeń o remisie. Jak zachowa się po gwizdku Uczestnicy CORE Polska 6_1 wrócili we nienie jest przerwaniem korzystnej akcji Paweł Raczkowski

BRAK SZACUNKU DO ZAWODÓW BRAK SZACUNKU ranych indywidualnie, popełnianych jest przez zówki i podpowiedzi. drużyna B? Wygrywa, prowadzi spokojną grę, wrześniu do tematu LOR, bogatsi o pierwsze (SPA), jeżeli faul nie był walką o piłkę i mamy Piotr Tenczyński

I | Sędzia Sędzia | II Robota dla Temidy mi FIFA, konfederacji czy związków narodowych, – jakichkolwiek organizacji, które dyskryminują, – błędna identyfikacja zawodnika w odniesieniu Przepisy Gry 2018/19 - kluczowe zmiany to na organizatorze rozgrywek spoczywa odpo- – jakichkolwiek organizacji, których cele/działania do napomnień lub wykluczeni wobec drużyny, wiedzialność, zweryfikowania czy używane urzą- obrażają znaczną liczbę osób, której zawodnik przewinił. dzenia nie stanowią zagrożenia. Urządzenia takie – jakichkolwiek konkretnych politycznych dzia- WYJAŚNIENIE: Włączenie warunków, jakie sę- Nowe wydanie Przepisów Gry stanowi kontynuację obranej przez IFAB drogi w dogrywce okazał się sukcesem. Bez wzglę- muszą posiadać poniższe logo: łań/wydarzeń. dzia musi spełnić w celu korzystania z wsparcia du na dozwoloną, maksymalną liczbę wymian (...) W zawodach, w których – za zgodą właści- Podczas upamiętniania znaczącego narodo- wideo (VAR). Zwrócenie uwagi, że sędzia ma moż- udoskonalania przepisów i dostosowywania ich do oczekiwań świata piłkarskiego. Ma to w „podstawowym czasie gry”, to zmiana daję or- wego związku narodowego/organizatora rozgry- wego lub międzynarodowego wydarzenia, nale- liwość wykorzystania powtórek wideo w przy- ganizatorom rozgrywek narzędzia, dzięki któ- wek – stosuje się elektroniczny system analizują- ży szczególnie brać pod uwagę odczucia drużyny padku niektórych przewinień karanych wyklucze- odpowiadać obecnemu charakterowi gry w piłkę nożną. Modyfikacje IFAB wprowadza rym mogą wyrazić zgodę, aby każda z drużyn cy występ zawodnika (EPTS), to na organizatorze przeciwnej (włącznie z kibicami) oraz ogół kibiców. niem i błędną identyfikacją, nawet jeżeli gra zosta- miała do wykorzystania dodatkową wymianę rozgrywek spoczywa odpowiedzialność, żeby in- Regulaminy rozgrywek mogą zawierać dal- ła już wznowiona. przy konsultacjach z Komitetem Wykonawczym UEFA. Przyjrzeliśmy się kluczowym podczas dogrywki. formacje i dane uzyskane za pomocą takiego sys- sze ograniczenia w szczególności w odniesieniu DODATKOWY TEKST: Ingerencja sędziego asy- Inne zawody temu i przekazywane do stref technicznych, w za- do wielkości, ilości oraz lokalizacji dozwolonych stenta wideo (VAR) będzie dotyczyć wykorzysty- zmianom i wyjaśniamy powód tych korekt. W międzypaństwowych towarzyskich me- wodach toczących się w oficjalnych rozgrywkach, treści, oświadczeń, ilustracji i reklam. Zaleca się, wania powtórki (powtórek) zdarzenia. Sędzia po- czach seniorów (reprezentacje „A”) można wpi- były rzetelne i precyzyjne. żeby spory dotyczące treści, oświadczeń i ilustra- dejmuje ostateczną decyzję, która może być opar- Modyfikacje Zawodnik, zawodnik rezerwowy lub zawod- sać dwunastu zawodników rezerwowych, jed- Wydawanie pozwoleń cji były rozwiązywane przed rozpoczęciem zawo- ta wyłącznie na informacji otrzymanej od sędziego Dla każdego poziomu rozgrywkowego, z wynik wymieniony, który wejdzie do COW zostanie nak można dokonać maksymalnie sześciu wy- – FIFA opracowała szczegółowe standardy, które dów/turnieju. VAR i/lub na podstawie obejrzenia powtórek przez jątkiem poziomu, w których bierze udział pierwsza wykluczony z zawodów, osoba towarzysząca dru- mian zawodników. zostały zaakceptowane przez IFAB; WYJAŚNIENIE: Wskazówki te mają na celu po- sędziego (wideoweryfikacja na boisku). drużyna klubu, tj. najwyższej klasie rozgrywkowej żynie, która wejdzie do COW zostanie pozbawio- – Szczegółowe standardy zostaną wprowadzo- moc organizatorom rozgrywek, związkom naro- Z wyłączeniem „pominiętych poważnych zda- lub reprezentacje A: na przywileju przebywania w strefie technicznej. Art. 4. Ubiór zawodników ne w przejściowym okresie do 1 czerwca 2019 r.; dowym, konfederacjom i FIFA w podejmowaniu rzeń” sędzia (i gdzie ma to zastosowanie, pozostali – Liczba wymian, której może dokonać każda dru- Stanowisko wideoweryfikacji (SW) Inne elementy wyposażenia – Poniższe logo oznacza, że urządzenie zostały prze- decyzji co może być umieszczane na wyposaże- sędziowie „boiskowi”) muszą zawsze podjąć decy- żyna, nie może przekraczać pięciu, poza rozgryw- W zawodach rozgrywanych z systemem VAR Osobom funkcyjnym nie wolno używać sprzę- testowane i spełniają wymogi. niu zawodników. zję (włączając w to decyzję o nie przerywaniu gry kami młodzieżowymi, w których maksymalną musi być wyznaczone przynajmniej jedno sta- tu do komunikacji, z wyjątkiem sytuacji, gdy bez- WYJAŚNIENIE: Wyszczególniono zmiany w sto- liczbę wymian określi związek narodowy, kon- nowisko wideoweryfikacji, w którym sędzia prze- pośrednio wiąże się to z kwestią bezpieczeństwa sowaniu danych z systemu EPTS i podkreślono, że federacja lub FIFA. prowadza wideoweryfikację na boisku (ang. OFR). i zdrowia zawodników lub gdy używany on jest FIFA opracowała szczegółowe standardy jakości. WYJAŚNIENIE: Przepisy nie narzucają teraz do- SW musi być: w celach taktycznych/trenerskich, jednak zezwala Treści, oświadczenia, ilustracje zwolonej liczby wymian w rozgrywkach młodzie-  W widocznym miejscu na zewnątrz pola gry. się tylko na mały, przenośny, mieszący się w dłoni i treści reklamowe żowych. Jednoznacznie oznakowana. sprzęt (np. mikrofon, słuchawkę, telefon komórko- Zasady Zgoda na inne modyfikacje Zawodnik, zawodnik rezerwowy lub zawod- wy/smartfon, smartwatch, tablet czy laptop), w ta- – Artykuł 4 odnosi się do całego wyposażenia (włą- Związki narodowe mają możliwość zatwierdza- nik wymieniony, który wejdzie w SW zostanie na- kich przypadkach użycie sprzętu jest dozwolone. czając ubiór) używanego przez zawodników, zania różnych modyfikacji dla różnych rozgrywek – nie pomniany; osoba towarzysząca drużynie, któ- Osoba funkcyjna, która używa niedozwolonego wodników rezerwowych i zawodników wymie- ma wymogu, żeby odnosiły się do wszystkich roz- ra wejdzie w SW otrzyma publiczne, oficjalne sprzętu lub która zachowuje się w sposób niewła- nionych; zasady ujęte w tym Artykule również od- grywek, lub żeby były wszystkie wdrażane. Jed- ostrzeżenie (lub napomnienie tam, gdzie żół- ściwy w związku z użyciem sprzętu elektroniczne- noszą się do wszystkich osób funkcyjnych prze- nakże nie zezwala się na żadne inne modyfikacje te kartki stosowane są wobec osób towarzy- go lub systemu komunikacji, zostanie pozbawio- bywających w strefie technicznej. bez zgody IFAB. szących drużynie). na przywileju przebywania w strefie technicznej. Poniższe elementy są (zazwyczaj) dopuszczalne: WYJAŚNIENIE: Związki mogą dokonywać mo- – numer zawodnika, nazwisko zawodnika, herb/ dyfikacji, ale tylko po otrzymaniu zgody od IFAB. logo klubu, slogany inicjatyw/emblematy pro- mujące dyscyplinę piłki nożnej, szacunek, inte- Art. 1. Wymiary pola gry gralność jak również wszelkie reklamy, na które – Wymiary wykonywane są od zewnętrznej kra- zgodę wyraził związek narodowy, konfederacja, wędzi linii, jako że linie te należą do powierzch- lub gdy zgoda zawarta jest w regulaminie roz- ni, których są granicami. grywek lub w regulaminach FIFA; – Punkt karny wyznaczany jest ze środka punktu – informacje związane z zawodami: drużyny, data, do tylnej krawędzi linii bramkowej. rozgrywki/wydarzenie, miejsce rozgrywania za- WYJAŚNIENIE: W przepisach znajdują się te- wodów; W Przepisach Gry znalazł się rozbudowany zapis dotyczący wykorzystania systemu VAR. raz ryciny, jak należy wyznaczać odległości mię- – dozwolone slogany, oświadczenia czy ilustra- dzy oznaczeniami. cje powinny być ograniczone do przodu koszul- Przewinienia i sankcje karne za potencjalne przewinienie); decyzja taka pozo- Strefa techniczna ki lub/i rękawka; Zawodnik, który wchodzi na pole gry bez zgo- staje niezmieniona, chyba, że zostanie zinterpre- Strefa techniczna odnosi się do zawodów roz- – w niektórych sytuacjach slogan, oświadczenie dy sędziego musi być napomniany. Jeżeli gra zosta- towana jako „oczywisty błąd”. grywanych na stadionach z wyznaczonym obsza- lub ilustracje mogą pojawić się wyłącznie na opa- ła przerwana w celu udzielenia napomnienia, gra Wideoweryfikacja po wznowieniu gry rem miejsc siedzących dla osób funkcyjnych, za- sce kapitana. jest wznawiana rzutem wolnym pośrednim z miej- Jeżeli gra została przerwana i wznowiona, sędzia wodników rezerwowych i zawodników wymie- Interpretowanie Artykułu sca, gdzie znajdowała się piłka w chwili przerwa- może zdecydować się na wideoweryfikację i pod- nionych zgodnie z zapisami... DODATKOWY TEKST: Interpretując czy slogan, nia gry. W przypadku, gdy wejście takie wpłynęło jąć odpowiednie sankcje dyscyplinarne w przy-

, Z M I A N Y , Reklama oświadczenie lub ilustracje są dozwolone, należy na przebieg gry, sędzia zarządzi rzut wolny bezpo- padku błędnej identyfikacji lub w przypadku po- Żaden rodzaj reklamy, stałej lub świetlnej, nie wziąć pod uwagę Art. 12 (Gra niedozwolona i nie- średni (lub rzut karny) z miejsca, w którym nastą- tencjalnego wykluczenia związanego z gwałtow- może być umieszczany na polu gry, siatkach bram- właściwe zachowanie), który obliguje sędziego do pił wpływ na grę. nym, agresywnym zachowaniem, pluciem, gryzie- kowych i powierzchniach ograniczonych siatka- podjęcia działania wobec zawodnika, który: WYJAŚNIENIE: Dotyczy miejsca wznowienia gry, niem lub wybitnie obraźliwym, obelżywym, ordy- mi bramkowymi, w obrębie strefy technicznej lub – używa ordynarnego, obelżywego, obraźliwego gdy zawodnik powraca na boisko bez wymaganej narnym gestem (gestami). w strefie stanowiska wideoweryfikacji (ang. referee języka i/lub gestów; zgody i wywiera wpływ. WYJAŚNIENIE: Zwrócenie uwagi, że sędzia ma review area – RRA) lub w odległości od 1 metra (1 – wykonuje gesty w sposób prowokacyjny, szyder- możliwość wykorzystania powtórek wideo w przy- jarda) od linii ograniczającej pole gry. czy lub podburzające. Art. 5. Sędzia padku niektórych przewinień karanych wyklucze- Organizatorzy danych rozgrywek mogą wprowadzić do regulaminu możliwość czwartej wymiany Jakiekolwiek slogany, oświadczenia lub ilustra- DODATKOWY TEKST: niem i błędną identyfikacją, nawet jeżeli gra zosta- DODATKOWY TEKST: zawodników w dogrywce. cje, które można zakwalifikować do którejkolwiek Sędzia asystent wideo (VAR) ła już wznowiona. System VAR z powyższych kategorii są niedozwolone. Zastosowanie systemu VAR dozwolone jest wy- Inne wyposażenie W zawodach rozgrywanych z użyciem systemu WYJAŚNIENIE: Do książki dodano stosowne za- WYJAŚNIENIE: Nie da się zabronić stosowania Treści o charakterze „religijnym” lub „osobistym” łącznie, gdy organizator meczu/rozgrywek speł- Sędziom i pozostałym członkom zespołu sę- VAR musi znajdować się jedno centrum obsługi wi- pisy odnoszące się do stref działania, które używa- komunikacji ze/do strefy technicznej, rozsądnym są stosunkowo łatwe do zdefiniowania, to treści nił cały protokół VAR oraz wymogi implementacji dziowskiego przebywającym na polu gry zabra-

, Z M I A N Y , deo (ang. VOR) i przynajmniej jedno stanowisko wi- ne są w procesie VAR. jest akceptowanie wymiany informacji dotyczą- o charakterze „politycznym” są mniej jednoznacz- (zgodnie z treścią Podręcznika dotyczącego wdro- nia się noszenia biżuterii lub jakiegokolwiek inne- deoweryfikacji (ang. RRA). cych kwestii taktycznych/trenerskich lub mają- ne, ale slogany, oświadczenia czy ilustracje nawią- żenia systemu VAR dla organizatorów rozgrywek) go sprzętu elektronicznego łącznie z kamerami. Centrum obsługi wideo (COW) Art. 3. Zawodnicy cych na względzie zdrowie zawodnika (przedmio- zujące do poniższych aspektów są niedozwolone: i otrzymał pisemną zgodę IFAB oraz FIFA. WYJAŚNIENIE: Zespołowi sędziowskiemu za- COW jest pomieszczeniem, w którym pracu- Liczba wymian zawodników tem nie mogą być decyzje sędziowskie). W takiej – jakiejkolwiek osoby/osób, żyjących lub nieżyją- Sędzia asystent wideo może wspierać sędzie- brania się noszenia i używania kamer. je sędzia asystent wideo, oraz asystent sędziego Regulaminy rozgrywek muszą określać: (...) sytuacji nacisk kładzie się na zachowanie wynika- cych (chyba, że ich nazwisko stanowi część na- go wyłącznie w przypadku popełnienia „oczywiste- asystenta wideo oraz operator powtórek (OP). – czy zezwala się na dokonanie jednej dodatko- jące z używania takiego sprzętu. zwy rozgrywek), go błędu” lub jeśli „pominięto” poważne zdarzenie Art. 6. Pozostali sędziowie COW może znajdować się na stadionie, blisko wej wymiany, jeżeli zawody będą wymagały ro- Elektroniczny system analizujący występ za- – jakiejkolwiek lokalnej, regionalnej, narodowej w odniesieniu do: Pozostali sędziowie (dwóch sędziów asysten- stadionu lub w bardziej odległej lokalizacji. Tyl- zegrania dogrywki (bez względu na to czy dru- wodnika (EPTS) lub międzynarodowej partii politycznej/organi- – bramka/nie ma bramki, tów, sędzia techniczny, dodatkowi sędziowie asy- ko osoby upoważnione mogą wchodzić do COW żyna wykorzystała wszystkie przysługujące jej Przy stosowaniu urządzeń zakładanych na sie- zacji/grupy, itd. – decyzje dotyczące rzutów karnych/braku rzu- stenci, rezerwowy sędzia asystent, sędzia asystent lub komunikować się z sędzią VAR lub asysten- wymiany, czy nie) bie przez zawodnika (Wearable Technology – WT) – jakiejkolwiek lokalnej, regionalnej lub narodo- tów karnych, wideo (VAR) i co najmniej jeden asystent sędzie- tem sędziego VAR i operatorem powtórek pod- WYJAŚNIENIE: Dwuletni eksperyment z czwar- jako części systemu EPTS w meczach w ramach ofi- wej władzy lub jakiegokolwiek departamentu, – bezpośrednie czerwone kartki (nie dotyczy dru- go asystenta wideo (AVAR) mogą zostać wyzna-

Z M I A N Y czas zawodów. tą wymianą zawodnika rezerwowego dostępną cjalnych rozgrywek organizowanych pod auspicja- biura czy ich funkcji, giego napomnienia), czeni do prowadzenia zawodów. Asystują oni sę-

III | Sędzia Sędzia | IV Robota dla Temidy dziemu w prowadzeniu zawodów zgodnie z Prze- (...) z tym usunięcie słowa „przypadkowo” sprawia, że pisami Gry, ale ostateczna decyzja podejmowana przeszkadzanie przeciwnikowi poprzez: zapis jest jednoznaczny. TEST Z PRZEPISÓW jest zawsze przez sędziego. (...) Przewinienia karane napomnieniem Sędzia, sędziowie asystenci, sędzia techniczny, – ewidentną próbę zagrania piłki, która znajdu- Zawodnik/zawodnik rezerwowy/zawodnik wy- dodatkowi sędziowie asystenci i rezerwowy sędzia je się blisko, gdy próba ta ma wpływ na prze- mieniony zostaje napomniany, jeżeli: - EGZAMINUJE asystent są sędziami „boiskowymi”. ciwnika, lub (...) Sędzia asystent wideo (VAR) i asystent sędziego DODATKOWY TEKST: *oceniając spalonego na- – wkracza w obszar stanowiska wideoweryfika- asystenta wideo (AVAR) są sędziami „wideo” i wspie- leży brać pod uwagę pierwszy moment kontaktu cji (RRA), BARTOSZ FRANKOWSKI rają sędziego zgodnie z protokołem VAR zgodnie z piłką przy „zagraniu“ lub „dotknięciu“ piłki – nadmiernie używa gestu „wideoweryfikacji” (kształt z decyzją IFAB. WYJAŚNIENIE: Powtórki puszczane w zwolnio- ekranu telewizora). 1. Bramkarz, tuż przed rozpoczęciem meczu wykonał niedozwolone oznaczenie na środku linii bramko- WYJAŚNIENIE: Odniesienie w przepisach do nym tempie ukazują zauważalną różnicę między W przypadku, gdy zawodnik popełnia dwa od- wej, pomiędzy słupkami bramkowymi, by wiedzieć jaką pozycję zajmować podczas stałych fragmen- Odp: + członków zespołu sędziowskiego, którzy biorą pierwszym i ostatnim momentem kontaktu z pił- dzielne przewinienia karane napomnieniami (na- tów gry. Co powinien zrobić sędzia, jeśli zauważył to przed pierwszym gwizdkiem? udział w zawodach w ramach stosowanego sys- ką. Wobec powyższego dokładna definicja okre- wet w krótkim odstępie czasu), to powinny one 2. Piłka stała się niezdatna do gry podczas opuszczania pola karnego po rzucie od bramki, jeszcze w jego temu VAR. Wprowadzono rozróżnienie między sę- ślająca moment, w którym piłka zostaje „zagrana” skutkować pokazaniem dwóch napomnień, np. wnętrzu. Jak wznowiona powinna być gra, po dostarczeniu nowej piłki? Odp: J dziami boiskowymi a sędziami wideo. musiał zostać sporządzona. jeżeli zawodnik wkracza na pole gry bez wyma- DODATKOWY TEKST: ganej zgody i dopuszcza się nierozważnego ata- 3. Zawodnik z podstawowego składu, podczas przedmeczowej rozgrzewki brutalnie kopnął jednego Odp: NIE Sędziowie wideo Art. 12. Gra niedozwolona ku lub przerywa korzystną akcję faulując lub za- z kibiców swojej drużyny, który go obrażał. Sędzia wykluczył takiego zawodnika (nie pokazując mu (miejsce wykluczonego Sędzia asystent wideo (VAR) jest członkiem ze- i niewłaściwe postępowanie grywając piłkę ręką itp. kartki, której nie miał ze sobą na rozgrzewce) i nakazał drużynie tego piłkarza rozpocząć mecz w 10 zająć może jeden z za- społu sędziowskiego, który może asystować sędzie- Rzut wolny bezpośredni WYJAŚNIENIE: Do listy przewinień karanych na- osób. Czy postąpił prawidłowo? wodników rezerwowych) mu przy podejmowaniu decyzji poprzez użycie po- Rzut wolny bezpośredni jest przyznany, jeże- pomnieniem dołączono wkraczanie do strefy sta- 4. Podczas meczu rozgrywanego zimą, jeden z zawodników z pola postanowił wystąpić w długich Odp: TAK wtórek wideo wyłącznie, gdy doszło do „oczywi- li zawodnik popełnia jedno z następujących prze- nowiska wideoweryfikacji (RRA) lub nadmierne spodniach dresowych, ponieważ bramkarz drużyny przeciwnej miał grać w identycznym stroju. Sę- (tylko bramkarze mają stego błędu” lub „pominięto poważne zdarzenie” winień w sposób uznany przez sędziego za nie- pokazywanie symbolu „wideoweryfikacji” (ekra- dzia nie zezwolił na to, twierdząc, że to niezgodne z artykułem 4 Przepisów Gry. Czy arbiter miał rację? do tego prawo) dotyczące bramki/nie ma bramki, rzut karny/brak ostrożny, nierozważny lub przy użyciu niepropor- nu telewizora). 5. Przed meczem przedstawiciel telewizji poprosił sędziego o założenie na klatkę piersiową kamery „Go- rzutu karnego, bezpośrednia czerwona kartka (nie cjonalnej siły: Przewinienia karane wykluczeniem z gry Pro”, gdyż stacja ta (posiadająca prawa do transmisji rozgrywek) chciała przygotować reportaż o pracy Odp: TAK dotyczy drugiego napomnienia) lub w przypadku (...) Zawodnik, zawodnik rezerwowy lub zawod- sędziów. Sędzia odmówił, twierdząc, że to niezgodne z przepisami. Czy miał rację? błędnej identyfikacji zawodnika, gdy sędzia napo- – podstawia, bądź próbuje podstawić przeciwni- nik wymieniony zostaje wykluczony z gry, jeżeli mina lub wyklucza błędnego zawodnika drużyny, kowi nogę lub inną część ciała. popełnia jakiekolwiek z następujących przewinień: 6. Czy rezerwowy sędzia asystent może być odpowiedzialny za jakąkolwiek inną sprawę, niż zastąpienie kontuzjowanego sędziego asystenta lub sędziego technicznego (gdy ten zastępuje sędziego głów- Odp: NIE która dopuściła się przewinienia. Rzut wolny bezpośredni jest również przyzna- (...) nego)? Asystent sędziego asystenta (AVAR) jest człon- ny, jeżeli zawodnik popełnia jedno z następują- – pluje na kogoś lub kogoś gryzie, kiem zespołu sędziowskiego, który pomaga sędzie- cych przewinień: (...) 7. Sędzia techniczny wskazał, że druga połowa przedłużona zostanie o 4 minuty. Zawodnicy drużyny mu VAR głównie poprzez: – pluje na kogoś lub kogoś gryzie, – wkracza do centrum obsługi wideo. przegrywającej poprosili jednak arbitra, by zakończył zawody gdy Ci stracili szóstą bramkę w 90.+1 Odp: NIE – oglądanie meczu na monitorze, podczas, gdy sę- – rzuca przedmiotem w piłkę, przeciwnika lub człon- Wznowienie gry z tytułu gry niedozwolonej minucie meczu. Sędzia przystał na ich prośbę. Czy postąpił słusznie? dzia VAR zajęty jest kontrolą lub wideoweryfikacją, ka zespołu sędziowskiego, lub dotyka piłkę trzy- i niewłaściwego postępowania 8. W bardzo nerwowym meczu, napastnik przejął piłkę z rzutu sędziowskiego (gdy ta spadła na ziemię), – prowadzenie rejestru wszystkich zdarzeń pod- Oceniając spalonego należy brać pod uwagę manym przedmiotem. Jeżeli przewinienie zostało popełnione poza w pobliżu pola karnego i po dziesięciometrowym rajdzie zdobył bramkę, oddając strzał, na który ża- Odp: Rb legających wideoweryfikacji i wszelkich proble- pierwszy moment kontaktu z piłką przy jej WYJAŚNIENIE: Gryzienie (rzadkie przewinie- polem gry wobec zawodnika, zawodnika rezer- den z rywali nawet nie zareagował. Jaka będzie decyzja sędziego? mów natury komunikacyjnej lub technologicznej, zagraniu lub dotknięciu. nie) dodano do listy przewinień, za które dyktu- wowego, zawodnika wymienionego lub oso- – wspiera sędziego VAR w komunikacji z sędzia, je się rzut wolny bezpośredni (i dodatkowo zosta- by funkcyjnej własnej drużyny, to gra zostanie 9. Piłka ewidentnie toczyła się poza linię bramkową, lecz w ostatniej chwili odbiła się od stojącego na linii Art. 10. Wyłanianie zwycięzcy bocznej sędziego technicznego (gdy ten kontrolował udzielanie za boiskiem pomocy medycznej jed- Odp: G w szczególności w komunikacji, gdy sędzia VAR ło dodane do listy przewinień, za które zawodnik wznowiona rzutem wolnym pośrednim z linii nemu z zawodników) i pozostała na placu gry. Decyzja sędziego? kontroluje lub wideoweryfikuje zdarzenie, np. Rzuty z punktu karnego zostaje wykluczony). ograniczającej pole gry, z miejsca najbliższe- żeby przekazać sędziemu, żeby „zatrzymał grę” (...) Rzut wolny pośredni go przewinieniu. 10. Podczas rzutów z punktu karnego bramkarz obronił strzał rywala, po czym, gdy piłka szybowała w lub „opóźnił wznowienie gry” itd., DODATKOWY TEKST: Jeżeli bramkarz wyko- Bramkarz uważany jest za kontrolującego pił- Jeżeli zawodnik dotknie piłkę przy użyciu przed- powietrzu, ruszył ucieszony do swoich współpartnerów. Futbolówka spadła na ziemię w polu bram- Odp: Br – rejestrowanie „straconego” czasu, gdy gra jest nał już rzut karny, to osoba go wymieniająca nie kę, gdy: miotu (buta, ochraniacza itp.) trzymanego w dłoni, kowym, odbiła się od murawy i wtoczyła do bramki. Decyzja sędziego? wstrzymana w celu „kontroli” lub „wideowery- może wykonać rzutu karnego, aż do drugiej serii. – posiada piłkę między rękoma lub między ręką, to gra zostanie wznowiona rzutem wolnym bezpo- 11. Napastnik będący na pozycji spalonej zaatakował przedostatniego zawodnika broniącego, w walce fikacji”, WYJAŚNIENIE: Doprecyzowanie, że jeżeli doszło a jakąkolwiek powierzchnią (np. pole gry, wła- średnim (lub rzutem karnym). o piłkę, podbiegając do niego zza pleców i przejął piłkę, podaną uprzednio przez bramkarza (współ- Odp: Br – przekazywanie informacji o zdarzeniach podlega- do zamiany za bramkarza, który wykonał już rzut sne ciało) lub jeżeli dotyka jej którąkolwiek czę- WYJAŚNIENIE: Gryzienie i wkraczanie do cen- partnera tego napastnika) z rzutu od bramki. Następnie pięknym strzałem zdobył bramkę. Decyzja? jących wideoweryfikacji do odpowiednich stron karny, to osoba zajmująca jego miejsce nie może ścią dłoni czy ręki, poza sytuacjami, w których pił- trum obsługi wideo zostały włączone do listy prze- 12. Po nieporozumieniu między dwoma obrońcami, drużyna przeciwna przejęła piłkę. Zdenerwowa- (np. nadawca TV). wykonać rzutu karnego w tej samej serii, w której ka odbija się od bramkarza lub bramkarz wyko- winień karanych wykluczeniem z gry. ny obrońca opluł swojego kolegę z drużyny, przez którego doszło do tego nieporozumienia, gdy obaj Odp: K++ WYJAŚNIENIE: Wyszczególniono główne obo- swój rzut wykonał wcześniej bramkarz. nał paradę obronną. Jak gra zostanie wznowiona jeżeli zawodnik po- znajdowali się w swoim polu karnym, podczas gdy piłka była już na 20. metrze. Decyzja sędziego? wiązki sędziów wideo. WYJAŚNIENIE: Bramkarze często nieskutecz- pełnia przewinienie poza polem gry wobec kogoś Art. 11. Spalony nie próbują złapać/trzymać/zatrzymać lub „spa- z jego własnej drużyny (włączając osobę funkcyj- 13. Napastnik próbował zdobyć bramkę uderzeniem z rzutu wolnego bezpośredniego, 22 metry od Art. 7. Czas trwania zawodów Spalony rować” piłkę, ale jako że jest to „celowe” dotknię- ną), że uderzenie piłki trzymanym w dłoni przed- bramki rywali. Niestety trafił piłką w słupek, jednak ta za chwilę spadła mu znów pod nogi, a tym ra- Odp: P Przerwy między częściami zawodów Zawodnik, który przebywa na pozycji spalonej cie piłki ręką/rękami, którym technicznie kontro- miotem jest oddzielnym przewinieniem i nie może zem nie zmarnował już szansy i pięknym strzałem posłał piłkę do siatki. Decyzja sędziego? Zawodnikom przysługuje prawo do przerwy w momencie, gdy piłka zostaje zagrana lub dotknię- lowali piłkę, to wobec powyższego nie mogą jej być kwalifikowane jako zagranie piłki ręką; wobec 14. Podczas rzutu karnego wykonawca wykonał niedozwolony zwód, po zakończeniu rozbiegu, a bram- między obiema częściami zawodów, nie dłuższej ta* przez współpartnera, może być ukarany jedynie złapać i podnieść. Nie był to zamysł tego przepi- tego bramkarz może zostać ukarany za tego typu karz opuścił przed strzałem swoją linię bramkową. Piłka powędrowała jednak wysoko nad poprzecz- Odp: J +, + niż 15 minut; zezwala się na krótką przerwę (któ- wtedy, gdy jest aktywny w grze poprzez: su i nie jest w ten sposób stosowany, w związku zachowanie we własnym polu karnym. ką. Decyzja? ra nie powinna przekroczyć jednej minuty) mię- 15. Obrońca wykonał wrzut w kierunku swojego bramkarza, który jednak minął się z piłką, a ta wtoczy- dzy połowami dogrywki w celu uzupełnienia pły- Art. 13. Rzuty wolne ła się do ich bramki. Co zrobi sędzia? Odp: R nów. Regulaminy rozgrywek muszą określać czas DOPRECYZOWANIE PRZEPISÓW GRY 2018/19 Rzuty wolne bezpośrednie i pośrednie przyzna- trwania przerwy, który może być zmieniony jedy- wane są drużynie przeciwnej zawodnika, zawod- 16. Tuż przed rzutem od bramki napastnik znajdował się poza polem karnym. Widząc jednak piłkę za- nie za zgodą sędziego. W związku z pytaniami i wątpliwościami jakie pojawiły się podczas ostatnich trzech zgrupowań sędziów i sędzi nika rezerwowego, zawodnika wymienionego, za- graną do najbliższego obrońcy, stojącego na prawym skrzydle tuż koło linii bocznej, podbiegł do nie- Odp: J Kompensowanie straconego czasu gry szczebla centralnego oraz sędziów III ligi, Przewodniczący KS PZPN, Zbigniew Przesmycki, wyjaśnia: wodnika wykluczonego lub osoby funkcyjnej, któ- go, by go zaatakować, przebiegając przez pole karne, zanim piłka je opuściła, po czym wymusił na Sędzia dolicza w każdej części zawodów cały Rzutami wolnymi są karane tylko: rzy popełnili przewinienie. obrońcy wybicie piłki na wrzut. Decyzja sędziego? stracony czas gry z powodu: - Przewinienia z udziałem przynamniej jednego z 22 zawodników, w tym przewinienia popełnione przez nich WYJAŚNIENIE: Przepisy uwzględniają możliwość 17. Po skutecznej obronie strzału przez bramkarza, piłka wyszła poza linię bramkową po lewej stro- (...) lub na nich; przyznania rzutu wolnego bezpośredniego za nienie boiska. Wykonawca rzutu rożnego poprosił sędziego czy może wykonać wznowienie gry z pra- Odp: NIE – przerw (które nie powinny przekroczyć jednej mi- - Przewinienia przeciwko sędziom. które przewinienia dokonane przez zawodnika re- wej strony, bo jest piłkarzem lewonożnym i byłoby to dla niego udogodnieniem. Sędzia przystał na nuty) na uzupełnienie płynów lub zarządzanych Oznacza to np., że zawodnik rezerwowy, trener itd., który uderzy innego zawodnika rezerwowego, trenera itd. czy zerwowego, zawodnika wymienionego, zawodni- uprzejmą prośbę piłkarza, czy słusznie? z innych powodów medycznych, dozwolonych to na polu gry czy to poza nim, zostanie ukarany indywidualnie a gra, jeżeli zostanie przerwana, zostanie wzno- ka wykluczonego lub osobę funkcyjną. 18. W trakcie dogrywki meczu pucharowego kierownik drużyny zgłosił sędziemu technicznemu chęć przez regulamin rozgrywek, wiona rzutem sędziowskim. dokonania 2 równoczesnych wymian, jako, że jego drużyna w ciągu 90 minut gry zmieniła tylko 2 – opóźnienia związanego z „kontrolą” i „wideowe- W przypadku rzucenia przedmiotem (w tym piłką) we „współpartnera” miejscem przewinienia jest również Art. 15. Wrzut zawodników. Sędzia techniczny nie wyraził na to zgody, stwierdzając, że regulamin rozgrywek, ow- Odp: NIE ryfikacją”. miejsce trafienia lub w przypadku uniknięcia trafienia, miejsce w którym by do niego doszło. Procedura szem, zmienił się, ale dodano tylko jedną dodatkową zmianę w czasie trwania dogrywki. Czy po- WYJAŚNIENIE: W celu uniknięcia sytuacji, w któ- Oznacza to, że: W momencie wykonania wrzutu piłki wrzu- stąpił słusznie? rej przerwy na uzupełnienie płynów przeciągają - Rzucenie przedmiotem (w tym piłką) w innego zawodnika, zawodnika rezerwowego, zawodnika wymienione- cający: 19. Napastnik wykonujący rzut karny zagrał piłkę piętą, do stojącego za nim współpartnera, który na- się i stają się odprawami trenerskimi (przerwami go lub osobę funkcyjną swojej drużyny znajdujących się poza polem gry, skutkować będzie rzutem wolnym po- – stoi zwrócony twarzą do pola gry. tychmiastowym strzałem zdobył bramkę. Decyzja? Odp: P reklamowymi), ich długość została ograniczona/ średnim z miejsca na linii ograniczającej pole gry, zdefiniowanego w przepisach gry; WYJAŚNIENIE: Doprecyzowanie, że zawodnik zdefiniowana. Ograniczenie te nie ma zastosowa- - Rzucenie piłki meczowej, przejętej przez bramkarza, w „przeciwnika” bądź „współpartnera” skutkować będzie musi stać, żeby wykonać wrzut z autu, tj. siedze- 20. Zawodnik niezdarnie wykonał rzut wolny w środkowej strefie boiska i niezadowolony ze sposobu nia w odniesieniu do przerw medycznych (prze- sankcją indywidualną dla bramkarza i rzutem rożnym. nie lub klęczenie nie jest dozwolone. kopnięcia piłki, podbiegł do niej, złapał w ręce i chciał ponownie ustawić do, tym razem dokładniej- Odp: B rwy na chłodzenie). Damian Picz szego, zagrania z rzutu wolnego. Decyzja sędziego? CO NOWEGO W PRZEPISACH GRY? W PRZEPISACH CO NOWEGO

VI | Sędzia Sędzia | VII III liga Leszek Gawron, czyli... Starszy Kolega Radzi Tym razem na naszych łamach gościmy Leszka Gawrona reprezentującego KS Podkarpackiego ZPN. W trakcie swojej kariery mielczanin poprowadził ponad 120 meczów na szczeblu centralnym i przez 5 sezonów można go było oglądać na boiskach ekstraklasy. W 2013 r. zakończył przygodę z gwizdkiem zamieniając go na notes obserwatora.

eszek Gawron opowiada o tym jak od- zwala na ustalenie wszelkich aspektów dotyczą- oficjalny kontakt z przedstawicielami drużyn, powiednio przygotować się do meczu cych meczu (kolory strojów wszystkich uczestni- delegatem czy obserwatorem. L i co zrobić, żeby jeszcze przed zawoda- ków, miejsce rozgrzewki zawodników rezerwo- mi odpowiednio się zaprezentować. wych i jej zasady, kwestia związana z punktual- Dobry klimat nym rozpoczęciem zawodów itp.) Odprawa taka Atmosfera w szatni sędziowskiej jest bardzo Bez odprawy ani rusz powinna być prowadzona przez sędziego, który ważna. Powinna być dostosowana do każdego Odprawa przedmeczowa z kierownikami dru- w ten sposób ma pierwszą okazję do zaprezen- z członków zespołu. Również odnośnie sposo- żyn jest niezbędna i powinna mieć miejsce we towania swojej osobowości, sposobu wydawa- bu spędzania czasu w szatni przed i po zawo- wszystkich klasach rozgrywkowych. To nieod- nia decyzji, a w pewnych przypadkach pokaza- dach. Osobiście dopuszczam słuchanie muzy- łączny element zarządzania zawodami, który po- nia stanowczości. Jest to praktycznie pierwszy ki, niekoniecznie głośnej, w odpowiedniej fazie przygotowań do meczu. Musi być jednak czas na wyciszenie, skupienie i koncentrację przed spotkaniem. Nie zalecam opuszczania szatni już po meczu, przy głośnej muzyce i z głośnikiem na ramieniu. Atmosfera w szatni nie może być napięta. Należy zrobić wszystko, by mimo skupienia i koncentracji, wystą- piło również pewnego rodzaju rozluźnienie. Tu wskazane jest np. pożartować. Do meczu przystępujemy jednak już maksymalnie sku- pieni, skoncentrowani i zmotywowani, bo nie wiemy co przyniosą już pierwsze sekundy. Kultura przede wszystkim Zachowanie w stosunku do działaczy klubo- wych powinno od początku do końca opierać Białostoczanin Grzegorz Kawałko awansował przed tym sezonem na centralę. Tu na zdjęciu tuż przed swoim debiutem w II lidze: Pogoń Siedlce - GKS Bełchatów. się na wysokiej kulturze. Nawet przy ich gwał- townych reakcjach, gestach czy nieodpowied- nich słowach. Tu każdy sędzia, z racji pełnionej funkcji, musi być rozsądny, względnie spokojny Nowe twarze na centrali i stonowany, ale jednoznaczny, zdecydowany, konsekwentny i pewny siebie. Zawsze ma on prawo do przyznania się do błędu, jeżeli ma Zarząd KS PZPN co roku po zakończeniu sezonu rozgrywkowego podejmuje kluczowe decyzje o awansach i spadkach świadomość, że taki popełnił. Jesteśmy wizy- tówką naszej organizacji, więc dbajmy o jej wi- sędziów oraz obserwatorów szczebla centralnego. Analizie poddawane jest wiele czynników, które składają się na zerunek. Rozmowy z działaczami klubowymi, nie powinny mieć charakteru dyskusji. Powin- całościowy obraz arbitra aspirującego do awansu na centralę. ny być merytoryczne i wyjaśniające konkret- ne aspekty dotyczące meczu czy decyzji. Spo- sób ich prowadzenia nie powinien prowadzić Najjaśniejsze Gwiazdki" ski (Lubuski ZPN) oraz Dominik Wrona (Świętokrzyski ZPN) i w sezonie do polemiki, wątpliwości czy niedomówień. Przed rundą wiosenną" do współzawodnictwa o awans do II ligi przystą- 2018/19 będą asystować w meczach szczebla centralnego. piło 32 kandydatów z 16 województw. Wszyscy rywalizowali w spraw- Zespół sędziowski dzonym na centrali systemie Triple-Checking. Sędzia po każdym z 4 Powrót w innej roli Nie ma jednej recepty na stworzenie dobrego „gwiazdkowych” meczów musiał dokonać samooceny w oparciu o za- Sędziowie szczebla centralnego w tym sezonie spotykają się z nowy- własnego zespołu sędziowskiego. Zawsze to sę- pis video ze spotkania. Obserwacje „trybunową” przeprowadzali do- mi obserwatorami, którzy jeszcze niedawno byli czynnymi arbitrami. dzia powinien ostatecznie decydować w jakim świadczeni obserwatorzy szczebla centralnego, a obserwację tele- W tej grupie selekcja była oparta o życiorys sędziego – obserwatora, składzie poprowadzi mecz i jaki skład osobowy wizyjną sędziowie zawodowi. Wpływ na końcową klasyfikację mia- analizę arkuszy obserwacji oraz wyniki egzaminu video i teoretyczne- jest dla niego optymalny. Zalecam zdecydowa- ły m.in. oceny uzyskane podczas zawodów, wyniki egzaminów sę- go. Legitymacje obserwatorów szczebla centralnego otrzymali: Prze- nie wprowadzanie młodych asystentów do ze- dziowskich i poziom przygotowania fizycznego. W niezwykle zaciętej mysław Jankiewicz, Mariusz Kowalski (obaj Dolnośląski ZPN), Damian społu, którzy dzięki nam, mogą się uczyć. Przy rywalizacji awans z III do II ligi wywalczyli: Paweł Horożanecki (Lubski Picz (Opolski ZPN), Sebastian Stawicki (Łódzki ZPN), Andrzej Kołodziej- doborze członków do swojego zespołu waż- ZPN), Grzegorz Kowałko (Podlaski ZPN) i Damian Sylwestrzak (Dolno- ski, Łukasz Śmietanka oraz Tomasz Wróbel (wszyscy Mazowiecki ZPN). ny jest ich charakter, ale również umiejętności. śląski ZPN). Dodatkowo do grupy Top Amator B po pozytywnym za- Wrzucenie młodego, niedoświadczonego asy- liczeniu egzaminów praktycznych w II lidze mogą zostać dokoopto- Nowe sędzie i asystentki stenta od razu na „głęboką wodę”, zawsze wią- wani: Marek Śliwa (Świętokrzyski ZPN) oraz Dawid Wiśniewski (War- Awanse na sędziowską centralę wśród sędzi i asystentek były uzależ- że się z ryzykiem i nie zawsze będzie dla nie- mińsko-Mazurski ZPN). nione od uzyskania pozytywnej rekomendacji wojewódzkiego Kole- go dobre. Musimy tu na pewno być ostrożni. gium Sędziów oraz wyników egzaminów teoretycznych i kondycyjnych. W zespole sędziowskim mogą być osoby o róż- Specjaliści od spalonego Kandydatkami mogły zostać jedynie sędzie rzeczywiste (minimum je- nych charakterach. Mogą się czasem spierać Awansami mogą się pochwalić również asystenci. W tej grupie drogę den rok sędziowania), które weryfikowano na podstawie arkuszy ob- w różnych kwestiach, tak przed meczem, jak awansu wyznacza program CORE dla asystentów. Uczestnicy kursu zo- serwacyjnych. Wśród sędzi promocję na szczebel centralny uzyskały: i po jego zakończeniu. Pewne i oczywiste jest, stali poddani szeregowi testów. Przygotowanie fizyczne sprawdzono Paulina Kolatorska (Wielkopolski ZPN), Magdalena Makarska (Podlaski że zespół sędziowski, który wychodzi na bo- w oparciu o test CODA, yo-yo ARIET oraz pomiary antropometryczne. ZPN), Agnieszka Mućka (Lubelski ZPN), a także Joanna Pondo (Zachod- isko przed meczem, ma do spełnienia ważne Znajomość Przepisów Gry i ich zastosowanie skontrolowano w teście niopomorski ZPN). Do grona asystentek dołączyły: Agnieszka Juchum zadania. Musi więc stanowić monolit, a tu już teoretycznym (30 pytań), filmowym (mijanki + interpretacja Art. 11) (Pomorski ZPN), Patrycja Kopeć (Dolnośląski ZPN), Klaudia Kózka (Ślą- nie ma miejsca na spory, kłótnie czy złośliwo- oraz praktycznej ocenie spalonego podczas mijanek na boisku. Najlep- ski ZPN) oraz Katarzyna Kupidura (Mazowiecki ZPN). ści. Wszyscy mamy jeden wspólny cel. sze wyniki uzyskali: Marcin Ciepły (Małopolski ZPN), Michał Gogolew- Michał Górka

DLA POCZĄTKUJĄCYCH Leszek Gawron wspólnie ze swoją podopieczną z Programu Mentorskiego - Sylwią Biernat. Michał Górka

22 | Sędzia Sędzia | 23 Lipcowe egzaminy Letnie przygotowania w cieniu Mundialu

Skupienie sędzi w czasie egzaminu teoretycznego. Czas na herbatę i rozmowę w miłym towarzystwie.

Krótka przerwa między sezonami ność bycia sędzią proaktywnym - prowadzą- cym zawody poprzez antycypację i właściwe zwykle nie pozwala sędziom na długi zarządzanie. Sugerował unikania byciem sę- dzią reaktywnym - tylko odgwizdującym po- odpoczynek. Tego lata było inaczej. szczególne przewinienia. Jacek Walczyński wspólnie z Tomaszem Kwiatkowskim, przy- LOTTO Ekstraklasa zakończyła swoje gotowali prezentację dotyczącą zatrzymywania przeciwnika, popartą wieloma klipa- rozgrywki już w maju, a I i II liga mi. Dopełnieniem tego tematu były warsztaty Marcina Szulca i Pawła Raczkowskiego na na początku czerwca. Wszystko przez temat różnic między przerwaniem korzystnej akcji wskutek zatrzymywania przeciwni- mistrzostwa w Rosji. ka za koszulkę, a brakiem szacunku do zawo- dów (SPA vs LOR). Nieodłącznym elementem każdego kursu yli się ten, kto uważa, że sędziowie były egzaminy: teoretyczny i kondycyjny. Trze- spędzili ten czas na leniuchowaniu. cim sprawdzianem dla sędziów były pomiary M Tegoroczne wakacje to czas mun- tkanki tłuszczowej, które z roku na rok wyglą- dialu. To była doskonała okazja do obserwacji dają coraz lepiej i świadczą o dobrym przygo- najlepszych arbitrów globu, wspólnych ana- towaniu fizycznym polskich arbitrów. Nato- liz i rozmów na temat różnych sytuacji me- miast obserwatorzy, po teście teoretycznym, czowych. Do tego wszystkiego należało jesz- zostali dodatkowo poddani testowi video, któ- cze znaleźć czas na przygotowania do lipco- ry opierał się na materiałach wydanych przez wych egzaminów. UEFA. Wzięli również udział w zajęciach szko- W tym roku kursy egzaminacyjno- leniowych z Tomaszem Mikulskim, na których szkoleniowe odbyły się w trzech terminach, mieli okazję obejrzeć mecz z odtworzenia. Był z podziałem na: sędziów, asystentów i obserwa- on podstawą do wypełnienia arkuszy obser- torów szczebla centralnego (I termin - 13-15 lip- wacji, a następnie ich analizy w oparciu o naj- ca br.), sędziów i obserwatorów III ligi (II termin nowsze wytyczne dla obserwatorów. - 20-22 lipca br.) oraz sędzi, asystentek i obser- W ostatnim dniu głos zabrała Paulina No- watorek szczebla centralnego (III termin - 27-29 Obserwatorzy i sędziowie podczas wykładów Centralnej Komisji Szkoleniowej. wak, czyli psycholog sportowy, która poruszyła lipca br.). Dwa pierwsze miały miejsce w hote- temat szybkości podejmowania decyzji i jego lu Wodnik nad wodami zalewu Słok koło Beł- pisach Gry. Wszystkie nowinki przed sezonem Przepisów i dostosowywania ich do oczekiwań runków obsługi VAR, wynikające z dotychczaso- Komisja przygotowała szereg warsztatów, wpływu na prowadzenie zawodów piłkarskich chatowa. Natomiast sędzie wybrały się do ho- 2018/19 przedstawił debiutant w roli prelegen- świata piłkarskiego. Taką zmianą jest m.in. moż- wych doświadczeń. Można zaobserwować, że które zrealizowali pozostali członkowie CKS przez sędziów. Zakończenie każdego kursu to telu Brant, położonego na obrzeżach Warszawy. ta na kursach szczebla centralnego - Damian liwość wprowadzenia przez organizatora rozgry- nowa technologia dynamicznie wkracza do świa- i sędziowie zawodowi. I tak, Daniel Stefań- czas Przewodniczącego KS PZPN - Zbigniewa Wszystkie kursy letniej sesji bazowały na Picz, jeden z członków Centralnej Komisji Szko- wek dodatkowej wymiany podczas dogrywki, bę- ta piłki. Oprócz medialnego VAR, kolejnym dowo- ski rozprawiał o inteligentnym sędziowaniu Przesmyckiego, który podsumował szkolenie tych samych tematach szkoleniowych. Trady- leniowej KS PZPN. dącej efektem dwuletniego eksperymentu, któ- dem na to jest umożliwienie stosowania komuni- i wielu „smaczkach” w sztuce sędziowskiej. i przybliżył wszystkie wytyczne na nowy sezon, cyjnie na rozpoczęcie każdego zgrupowania Nowe wydanie Przepisów Gry stanowi konty- ry zakończył się powodzeniem. Wprowadzono kacji elektronicznej w strefach technicznych, czy- Kolejny temat szkoleniowy zrealizował Ro- idące w kierunku zaleceń od UEFA.

SZCZEBEL CENTRALNY przybliżone zostały najnowsze zmiany w Prze- nuację obranej przez IFAB drogi udoskonalania również kolejne elementy dotyczące zasad i wa- li korzystanie np. ze smartfonów czy tabletów. bert Małek, który zwracał uwagę na koniecz- Bartosz Owsiany

24 | Sędzia Sędzia | 25 Listy sędzi i sędziów

Sędziowie zawodowi Obserwatorzy 4. Bojar Karolina Mazowiecki ZPN 11. Dobrzyńska Agnieszka Podlaski ZPN szczebla centralnego 5. Bryk Katarzyna Mazowiecki ZPN 12. Droszczak Roksana Dolnośląski ZPN 1. Frankowski Bartosz Kujawsko-Pomorski ZPN 6. Chwalisz Monika Wielkopolski ZPN 13. Dudkiewicz Aleksandra Warmińsko-Mazurski ZPN 2 . Gil Paweł Lubelski ZPN 1. Bartoszek Krzysztof Opolski ZPN 7. Czerska-Kurek Diana Podlaski ZPN 14. Dudzińska Sylwia Łódzki ZPN 3 . Jakubik Krzysztof Mazowiecki ZPN 2. Bąk Marcin Świętokrzyski ZPN 8. Damasiewicz Agnieszka Dolnośląski ZPN 15. Dymek Dorota Opolski ZPN 4 . Kwiatkowski Tomasz Mazowiecki ZPN 3. Biaduń Włodzimierz Lubelski ZPN 9. Damps Kinga Pomorski ZPN 16. Erbel Paulina Mazowiecki ZPN 5 . Marciniak Szymon Mazowiecki ZPN 4. Bilmin Marek Podlaski ZPN 10. Dróżdż Izabela Łódzki ZPN 17. Gałużny Agnieszka Podkarpacki ZPN 6 . Musiał Tomasz Małopolski ZPN 5. Borucki Dariusz Pomorski ZPN 11. Faryniarz Elżbieta Dolnośląski ZPN 18. Groszek Aneta Lubelski ZPN 7 . Przybył Jarosław Opolski ZPN 6. Brańka Marek Małopolski ZPN 12. Figura-Ływa Magdalena Śląski ZPN 19. Grygiel Sylwia Wielkopolski ZPN 8 . Raczkowski Paweł Mazowiecki ZPN 7. Brodecki Piotr Łódzki ZPN 13. Fiodorczuk-Sipko Ewelina Podlaski ZPN 20. Hynek Aleksandra Małopolski ZPN 9 . Stefański Daniel Kujawsko-Pomorski ZPN 8. Brożek Stanisław Małopolski ZPN 14. Gębka Angelika Śląski ZPN 21. Imioło Karolina Małopolski ZPN 9. Chmiel Jarosław Mazowiecki ZPN 15. Giza Magdalena Wielkopolski ZPN 22. Jesionowska Katarzyna Śląski ZPN Podgrupa A 10. Dymek Andrzej Dolnośląski ZPN 16. Gofryk Pamela Zachodniopomorski ZPN 23. Juchum Agnieszka Pomorski ZPN 11. Gancarz Ryszard Lubuski ZPN 17. Kalita-Malasiewicz Anna Opolski ZPN 24. Klimczuk Anna Podlaski ZPN 1. Aluszyk Artur Zachodniopomorski ZPN 12. Gawron Leszek Podkarpacki ZPN 18. Kasprzak Karolina Zachodniopomorski ZPN 25. Konsek Karolina Śląski ZPN 2. Bednarek Łukasz Zachodniopomorski ZPN 13. Gędłek Bartłomiej Śląski ZPN 19. Klepuszewska Magdalena Lubuski ZPN 26. Kopeć Patrycja Dolnośląski ZPN 3. Dobrynin Zbigniew Łódzki ZPN 14. Głowacki Andrzej Lubelski ZPN 20. Kokoszka Daria Podkarpacki ZPN 27. Kowal Gabriela Podkarpacki ZPN 4 . Gąsiorowski Konrad Lubelski ZPN 15. Góreczny Tomasz Pomorski ZPN 21. Kolatorska Paulina Wielkopolski |PN 28. Kowalska-Cichos Karolina Śląski ZPN 5. Jarzębak Sebastian Śląski ZPN 16. Grzybek Jacek Pomorski ZPN 22. Kostyra Agnieszka Kujawsko-Pomorski ZPN 29. Kozieł Martyna Mazowiecki ZPN 6. Kiełczewski Konrad Podlaski ZPN 17. Jankiewicz Przemysław Dolnośląski ZPN 23. Kowalska Aneta Śląski ZPN 30. Kózka Klaudia Śląski ZPN 7. Korpalski Mariusz Kujawsko-Pomorski ZPN 18. Jenda Krzysztof Mazowiecki ZPN 24. Lisiecka-Sęk Katarzyna Wielkopolski ZPN 31. Królikowska Emilia Warmińsko-Mazurski ZPN 8. Krasny Sebastian Małopolski ZPN 19. Karkut Marek Mazowiecki ZPN 25. Łapa Aleksandra Śląski ZPN 32. Krzemińska Magdalena Kujawsko-Pomorski ZPN 9. Kruczyński Daniel Śląski ZPN 20. Kazior Andrzej Łódzki ZPN 26. Łopuszyńska Katarzyna Mazowiecki ZPN 33. Kupidura Katarzyna Mazowiecki ZPN 10. Krztoń Wojciech Warmińsko-Mazurski ZPN 21. Kita Artur Śląski ZPN 27. Łuka Anna Lubelski ZPN 34. Kuryś Magdalena Podkarpacki ZPN 11. Lasyk Piotr Śląski ZPN 22. Kołodziejski Andrzej Mazowiecki ZPN 28. Majewska Beata Mazowiecki ZPN 35. Kuziel Natalia Lubelski ZPN 12. Malec Paweł Łódzki ZPN 23. Komoński Marek Podkarpacki ZPN 29. Makarska Magdalena Podlaski ZPN 36. Kwitowska Kinga Wielkopolski ZPN 13. Małyszek Jacek Lubelski ZPN 24. Kostoń Ryszard Śląski ZPN 30. Mil Ewa Lubelski ZPN 37. Leśniak-Reiss Klaudia Małopolski ZPN 14, Marciniak Tomasz Mazowiecki ZPN 25. Kowalski Mariusz Dolnośląski ZPN 31. Misewicz Katarzyna Mazowiecki ZPN 38. Lipka Martyna Małopolski ZPN 15. Marciniak Robert Małopolski ZPN 26. Kozieł Dariusz Mazowiecki ZPN 32. Mućka Agnieszka Lubelski ZPN 39. Listwan Daria Małopolski ZPN 16. Myć Wojciech Lubelski ZPN 27. Kozłowski Andrzej Wielkopolski ZPN 33. Mularczyk Monika Łódzki ZPN 40. Lubelska Kinga Mazowiecki ZPN 17. Opaliński Marek Dolnośląski ZPN 28. Krawiec Krzysztof Dolnośląski ZPN 34. Naklicka Justyna Lubelski ZPN 41. Łukasiewicz Maria Mazowiecki ZPN 18. Paszkiewicz Kornel Dolnośląski ZPN 29. Królikowski Dariusz Zachodniopomorski ZPN 35. Nikodem Paulina Wielkopolski ZPN 42. Massalska Gabriela Lubuski ZPN 19. Rasmus Sylwester Kujawsko-Pomorski ZPN 30. Kuśmierczyk Andrzej Lubelski ZPN 36. Nowak Joanna Warmińsko-Mazurski ZPN 43. Masztalerz Anna Pomorski ZPN 20. Pskit Paweł Łódzki ZPN 31. Lewandowski Remigiusz Wielkopolski ZPN 37. Olesiak Agnieszka Małopolski ZPN 44. Matracka Paulina Mazowiecki ZPN 21. Sulikowski Dominik Pomorski ZPN Asystenci zawodowi 9. Gogolewski Michał Lubuskie KS 32. Lyczmański Adam Kujawsko-Pomorski ZPN 38. Pawlak Karolina Dolnośląski ZPN 45. Mnich Izabela Śląski ZPN 22. Szczech Łukasz Mazowiecki ZPN 10. Hankiewicz Marcin Łódzkie KS 33. Małek Robert Śląski ZPN 39. Pondo Joanna Zachodniopomorski ZPN 46. Motyka Anna Podkarpacki ZPN 23. Tarnowski Sebastian Dolnośląski ZPN 1. Boniek Marcin Kujawsko-Pomorskie KS 11. Hnatkiewicz Michał Dolnośląskie KS 34. Mazuro Karol Warmińsko-Mazurski ZPN 40. Płaskocińska Agnieszka Mazowiecki ZPN 47. Nadolska Adrianna Pomorski ZPN 24. Wajda Tomasz Śląski ZPN 2. Borkowski Marcin Lubelskie KS 12. Ignatowski Dariusz Kujawsko-Pomorskie KS 35. Mikulski Tomasz Lubelski ZPN 41. Stanik Urszula Dolnośląski ZPN 48. Nastały Natalia Pomorski ZPN 25. Złotek Mariusz Podkarpacki ZPN 3. Golis Dawid Łódzkie KS 13. Jakowenko Marcin Śląskie KS 36. Musialik Piotr Małopolski ZPN 42. Syta Magdalena Małopolski ZPN 49. Nowak Angelika Podkarpacki ZPN 26. Złotnicki Mariusz Lubelski ZPN 4. Listkiewicz Tomasz Mazowieckie KS 14. Jakubczyk Adam Śląskie KS 37. Pasek Julian Dolnośląski ZPN 43. Szymula Emilia Mazowiecki ZPN 50. Olech-Bartoń Anna Lubelski ZPN 5. Mucha Sebastian Małopolskie KS 15. Janawa Marcin Zachodniopomorskie KS 38. Piasecki Dawid Zachodniopomorski ZPN 44. Tokarska Karolina Zachodniopomorski ZPN 51. Paciorek Ilona Mazowiecki ZPN Podgrupa B 6. Myrmus Krzysztof Śląskie KS 16. Kasprzyk Marcin Śląskie KS 39. Picz Damian Opolski ZPN 45. Topolska Anna Lubuski ZPN 52. Pawlak Alicja Dolnośląski ZPN 7. Obukowicz Michał Mazowieckie KS 17. Kostrzewa Mikołaj Lubelskie KS 40. Płoski Tomasz Warmińsko-Mazurski ZPN 46. Tymoszuk Agnieszka Lubelski ZPN 53. Pielas Magdalena Śląski ZPN 1. Aluszyk Konrad Lubuski ZPN 8. Sapela Konrad Łódzkie KS 18. Kowalewski Sławomir Śląskie KS 41. Płoskonka Paweł Małopolski ZPN 47. Walczyńska Ewa Małopolski ZPN 54. Pietrzykowska Olga Wielkopolski ZPN 2. Białek Tomasz Lubuski ZPN 9. Siejka Radosław Łódzkie KS 19. Kurt Piotr Wamińsko-Mazurskie KS 42. Przesmycki Zbigniew Łódzki ZPN 48. Wiatr Sylwia Małopolski ZPN 55. Płaza Kamilla Śląski ZPN 3. Bielawski Mateusz Śląski ZPN 10. Sokolnicki Paweł Mazowieckie KS 20. Lis Marcin Śląskie KS 43. Przybyłowski Piotr Wielkopolski ZPN 49. Wosiewicz Beata Podkarpacki ZPN 56. Polek Marta Mazowiecki ZPN 4. Bielawski Marcin Śląski ZPN 11. Wójcik Kamil Mazowieckie KS 21. Majewski Maciej Łódzkie KS 44. Purcelewski Kazimierz Kujawsko-Pomorski ZPN 50. Zawisz Sonia Śląski ZPN 57. Rumian Katarzyna Małopolski ZPN 5. Bukowczan Dawid Śląski ZPN 22. Mikołajewski Jarosław Małopolskie KS 45. Pyzałka Marian Dolnośląski ZPN 51. Żyła Ewa Dolnośląski ZPN 58. Seniuk-Mikulska Kinga Lubelski ZPN 6. Gawęcki Damian Świętokrzyski ZPN Asystenci Ekstraklasy 23. Mucha Krystian Kujawsko-Pomorskie KS 46. Radkiewicz Tomasz Łódzki ZPN 59. Skalska Karolina Dolnośląski ZPN 7. Górecki Mirosław Śląski ZPN 24. Nejman Krzysztof Mazowieckie KS 47. Robak Filip Świętokrzyski ZPN 60. Socha-Żuk Paulina Łódzki ZPN 8. Horożaniecki Paweł Śląski ZPN 1. Arys Marek Zachodniopomorskie KS 25. Podbielski Piotr Podlaskie KS 48. Rusek Tomasz Śląski ZPN 61. Strzalińska Emilia Mazowiecki ZPN 9. Idzik Piotr Wielkopolski ZPN 2. Gajda Michał Łódzkie KS 26. Rokosz Damian Śląskie KS 49. Sawa Wojciech Lubelski ZPN 62. Synówka Anna Śląski ZPN 10. Karski Łukasz Pomorski ZPN 3. Heinig Bartosz Pomorskie KS 27 Rosa Bolesław Mazowieckie KS 50. Słupiński Marcin Łódzki ZPN 63. Szczołko Ewelina Lubelski ZPN 11. Kawałko Grzegorz Podlaski ZPN 4. Karasewicz Adam Dolnośląskie KS 28 Sadowski Marcin Kujawsko-Pomorskie KS 51. Stachura Tadeusz Śląski ZPN 64. Świątko Natalia Mazowiecki ZPN 12. Kochanek Marcin Opolski ZPN 5. Kupsik Adam Wielkopolskie KS 29. Sierant Filip Mazowieckie KS 52. Stawicki Sebastian Łódzki ZPN 65. Świderska Paulina Dolnośląski ZPN 13. Kos Damian Pomorski ZPN 6. Kaszyński Bartosz Kujawsko-Pomorskie KS 30. Sikora Łukasz Podlaskie KS 53. Stęchły Grzegorz Podkarpacki ZPN 66. Szczygieł Natalia Lubelski ZPN 14. Kukla Paweł Wielkopolski ZPN 7. Lekki Bartłomiej Śląskie KS 31. Smyk Paweł Lubelskie KS 54. Szulc Marcin Mazowiecki ZPN 67. Ulanowska Aleksandra Mazowiecki ZPN 15. Kuźma Łukasz Podlaski ZPN 8. Lisowski Marcin Mazowieckie KS 32. Sobczak Michał Kujawsko-Pomorskie KS 55. Tenczyński Piotr Mazowiecki ZPN 68.Wasiak Katarzyna Łódzki ZPN 16. Liana Marcin Kujawsko-pomorski ZPN 9. Niemirowski Tomasz Mazowieckie KS 33. Sobiło Łukasz Dolnośląskie KS 56. Śmietanka Łukasz Mazowiecki ZPN 69. Wasil Monika Mazowiecki ZPN 17. Lis Jacek Śląski ZPN 10. Pierściński Michał Mazowieckie KS 34. Stępień Krzysztof Dolnośląskie KS 57. Tobera Zenon Kujawsko-Pomorski ZPN 70. Wieczorek Anna Łódzki ZPN 18. Lizak Szymon Wielkopolski ZPN 11. Ślusarski Jakub Małopolskie KS 35. Szczotka Sebastian Śląskie KS 58. Urbańczyk Zbigniew Małopolski ZPN 71. Witkowska Magdalena Lubuski ZPN 19. Łęgosz Piotr Kujawsko-Pomorski ZPN 12. Winkler Jakub Kujawsko-Pomorskie KS 36. Szczurek Wojciech Śląskie KS 59. Walczyński Jacek Lubelski ZPN 72. Wójs Katarzyna Podkarpacki ZPN 20. Pelka Maciej Wielkopolski ZPN 13. Wójcik Jakub Mazowieckie KS 37. Szerszeń Marek Pomorskie KS 60. Wierzbowska Katarzyna Pomorski ZPN Asystentki 73. Zaleszczak Joanna Lubuski ZPN 21. Rokosz Rafał Śląski ZPN 14. Zbytniewski Andrzej Lubelskie KS 38. Szpila Daniel Opolskie KS 61. Wierzbowski Maciej Pomorski ZPN szczebla centralnego 74. Złotek Marlena Podkarpacki ZPN 22. Różycki Albert Łódzki ZPN 39. Szubielski Piotr Łódzkie KS 62. Wojno Tomasz Podlaski ZPN 75. Żmudzka Agnieszka Podlaski ZPN 23. Rudziński Karol Warmińsko-Mazurski ZPN Asystenci szczebla centralnego 40. Szymanek Zbigniew Śląskie KS 63. Wróbel Tomasz Mazowiecki ZPN 1. Ambrosiewicz-Brylska Justyna Śląski ZPN 24. Sylwestrzak Damian Dolnośląski ZPN 41. Śliwiński Maciej Wielkopolskie KS 64. Wyląg Eugeniusz Śląski ZPN 2. Aniśko Aleksandra Dolnośląski ZPN Obserwatorzy 25. Szczerbowicz Marcin Warmińsko-Mazurski ZPN 1. Adamski Marcin Podlaskie KS 42. Śpiewak Arkadiusz Łódzkie KS 65. Ziółkowski Grzegorz Mazowiecki ZPN 3. Baranowska Paulina Kujawsko-Pomorski ZPN rozgrywek kobiecych 26. Szrek Marcin Świętokrzyski ZPN 2. Baranowska Paulina Kujawsko-Pomorskie KS 43. Tokarski Jacek Zachodniopomorski ZPN 66. Zych Zbigniew Lubelski ZPN 4. Błaszczyk Kinga Łódzki ZPN 27. Śliwa Marek** Świętokrzyski ZPN 3. Bohonos Dariusz Pomorskie KS 44. Wąsik Radosław Lubelskie KS 5. Bobowska Agnieszka Śląski ZPN 1. Broński Jerzy Zachodniopomorski ZPN 28. Urban Piotr Mazowiecki ZPN 4. Brieger Rafał Pomorskie KS 45. Wątroba Wiktor Zachodniopomorskie KS Sędzie szczebal centralnego 6. Bukarowicz Julia Łódzki ZPN 2. Gajewska ewa Małopolski ZPN 29. Wiśniewski Dawid* Warmińsko-Mazurski ZPN 5. Cebulski Maciej Wielkopolskie KS 46. Wiejowski Daniel Śląskie KS 7. Chrzanowska Katarzyna Świętokrzyski ZPN 3. Pająk Zbigniew Dolnośląski ZPN 30. Załęski Sebastian Mazowiecki ZPN 6. Ciepły Marcin Małopolskie KS 47. Witoń Marek Podkarpackie KS 1. Adamska Anna Świętokrzyski ZPN 8. Czarnecka Katarzyna Śląski ZPN 4. Wnuk Emilia Mazowiecki ZPN 7. Czerwiński Marcin Lubuskie KS 48. Wrona Dominik Świętokrzyskie KS 2. Augustyn Ewa Pomorski ZPN 9. C zudzinowicz Monika Podlaski ZPN 5. Zając Anna Mazowiecki ZPN **po zaliczeniu egzaminów praktycznych 8. Fiedorowicz Dawid Warmińsko-Mazurskie KS 49. Zalewski Jakub Dolnośląskie KS 3. Biernat Sylwia Małopolski ZPN 10. Dąbrowska Anna Mazowiecki ZPN 6. Zając Justyna Lubuski ZPN LISTY SĘDZI I SĘDZIÓW

26 | Sędzia Sędzia | 27 Nauka wg Jeżeli zagrasz piłkę do tyłu, wznowię grę If I were you, I would become successful. A job to be done... English for Refs..., czyli angielski dla Sędziów rzutem wolnym pośrednim. Czyli „praca do wykonania”, dla tych z Was, Gdybym był tobą / Na twoim miejscu, osią- którzy systematycznie czytają i przyswaja- If you faint to kick the ball after the run gnąłbym sukces. ją zagadnienia z artykułów „English for Refs”. If you work hard, you become successful. If you work hard, you become successful. Jeżeli współpartner zidentyfikowanego -up, you’ll get booked and I’ll award an in- Jak przetłumaczymy i kiedy będziemy stoso- wykonawcy rzutu wykona ten rzut, sędzia direct free kick. If I were you + przecinek (comma) + I would wać następujące zdanie: Jeśli ciężko pracujesz, osiągasz sukces. Jeśli ciężko pracujesz, osiągasz sukces. + czasownik w podstawowej formie wznawia grę rzutem wolnym pośrednim. Jeżeli wykonasz zwody taktyczne po do- If you work hard, you will become successful. If you work late, you get tired. biegnięciu do piłki, otrzymasz kartkę i po- If you hadn’t feinted to kick the ball after If the kicker feints to kick the ball once he Oczywiście w miejsce słowa „would” mo- the run-up, I wouldn’t have cautioned you. Jeżeli pracujesz do późna, jesteś zmęczo- dyktuję rzut wolny pośredni. Jeśli będziesz ciężko pracować, osiągniesz has completed the run-up, the referee re- żemy wstawić słowo „wouldn’t” i doradzić zany (FAKT). sukces (fact). starts with an indirect free kick. wodnikom w następujący sposób: ...Tłumaczenie oraz „rozwikłanie tej zagadki” znajdziecie w kolejnym wydaniu Sędziego. If I were you, I would become successful. If you study a lot, you pass examinations. Jeżeli wykonawca wykona zwody taktycz- Jak widać, powyższe trzy zdania są nieco krótsze od „What is always true” ponieważ Keep my fingers crossed for You. Na twoim miejscu, osiągnąłbym sukces Jeśli uczysz się dużo, zdajesz egzaminy ne po dobiegnięciu do piłki, sędzia wzna- If I were you, I wouldn’t offend. w tym przypadku jesteśmy „na boisku” (kon- (rada). (FAKT). wia grę rzutem wolnym pośrednim. p kretna konwersacja, szybki przekaz), a nie Na twoim miejscy nie popełniałbym prze- Językowa wskazówka: winienia.

If you had worked hard, you would have * Dla potrzeb naszych anglojęzycznych roz- w sali wykładowej (sporo czasu na dyskusję). Pamiętajcie, iż w miejsce słowa „if” można aszkiewicza become successful. A przenosząc to na naszą „sędziowską ta- ważań, nie używałem już stwierdzenia „po If I were you, I wouldn’t kick the ball backwards. użyć np. „provided that = pod warunkiem, że”, belkę” z Artykułu 14, Przepisy Gry możemy gwizdku i przed zagraniem piłki”. If I were you... „unless – jeżeli nie”, „as soon as = jak tylko coś się Gdybyś pracował ciężko, osiągnąłbyś sukces tłumaczyć w następujący sposób: Trzecim aspektem wykorzystania zdań wa- Na twoim miejscu nie zagrywałbym piłki do tyłu. stanie” lub „even if = nawet jeżeli” i wiele innych. (ale byłeś leniem i nie osiągnąłeś sukcesu). Jak widać, w powyższej tabelce mamy do runkowych (conditionals) w naszym sędziow- If I were you, I wouldn’t feint to kick the ball. If the attacking player offends and the ball czynienia z prostymi zasadami. Można to za- skim świecie są tzw. sytuacje hipotetyczne Do zobaczenia w kolejnym numerze Sę- Gdybym był tobą, nie wykonywałbym nie- Tak w skrócie można rozpocząć naszą anali- does not enter the goal, the referee restarts pisać w postaci prostego wzoru: lub po prostu rady. Zgodnie z wzorem wy- dziego. dozwolonych zwodów. zę TABELKI z Artykułu 14 Przepisów Gry, za po- with an indirect free kick. gląda to tak: Kornel Paszkiewicz mocą której przedstawię tzw. ZDANIA WARUN- If + czas teraźniejszy (present) + przecinek Jeżeli zawodnik drużyny atakującej po- KOWE (CONDITIONALS). W niniejszej analizie (comma) + czas teraźniejszy pełnia przewinienie i gol nie jest zdobyty, udowodnię, że „zdania warunkowe” w języku sędzia wznawia grę rzutem wolnym po- angielskim, wcale nie są trudne do nauczenia Tak właśnie tworzymy zdania, kiedy mó- średnim. się. Wystarczy tylko odpowiednio je zrozumieć, wimy a faktach, zasadach, czy w naszym sę- a następnie poprzez systematyczność (it takes If the goalkeeper offends and the ball en- dziowskim przypadku Przepisach Gry. Wielo- CONSISTENCY to learn English) utrwalić, używać ters the goal, the referee awards the goal. krotnie powtarzam, że czasami język angiel- oraz tworzyć przepiękne anglojęzyczne zdania. ski jest niczym „wzory”. Najpierw trzeb zrozu- Jeżeli bramkarz popełni przewinienie mieć ten wzór, następnie zacząć tworzyć an- i piłka wpada do bramki, sędzia uzna- Rzućmy okiem na tabelkę znajdującą się glojęzyczne zdania, finalnie – poprzez syste- je gola. w Artykule 14 – Rzut karny: matyczność (consistency), można zostać spe- cjalistą w danym obszarze.

Real situations Drugim przypadkiem zdań warunkowych są tzw. prawdziwe sytuacje, w których prze- widujemy oraz oczekujemy rezultatu dla danego działania. Przykładowo:

If you work hard, you will become successful. Jeśli będziesz ciężko pracować, osią- gniesz sukces.

Zauważcie, że jedyną różnicą w porówna- niu do „What is always true” jest zastosowanie słowa WILL w drugiej części zdania. Dla potrzeb tego tekstu można to wytłumaczyć jako: „Jeżeli coś zrobisz, coś się stanie”. Np. ro- dzic może powiedzieć do swojego dziecka: „If you clean your room, you will go to the play- ground” = Jeżeli posprzątasz swój pokój, pój- dziesz na plac zabaw.

A jak to może wyglądać z perspektywy konwersacji sędziów z „wykonawcami rzu- tów karnych”? Poniżej kilka przykładowych zdań, które sędzia może powiedzieć do wykonawcy rzutu karnego, bramkarza lub współ- partnerów. Zatem przenosimy się z sali wy- kładowej (Conditional 0) na pole gry (the field of play):

Teraz wyobraźmy sobie, że każdy z nas jest If the attacking player kicks the ball bac- If you offend and the goal is not scored, wykładowcą i musi wytłumaczyć kursantom kwards, the referee restarts with an indi- I will give you a yellow card and the kick poszczególne „aspekty tabelki” za pomocą rect free kick. will be retaken. „zdań warunkowych. Let’s start: Jeśli zawodnik drużyny atakującej zagry- Jeżeli popełnisz przewinienie i gol nie zo- What is always true wa piłkę do tyłu, sędzia wznawia grę rzu- stanie strzelony, dam ci żółtą kartkę i rzut „What is always true” (to co jest zawsze prawdą) rów- tem wolnym pośrednim. karny zostanie powtórzony (ostrzeżenie nież potocznie nazywamy „Conditional O” (zdanie dla bramkarza). If a team-mate of the identified kicker ta- warunkowe 0) i używamy, gdy mówimy o faktach kes the kick, the referee restarts with an in- If you kick the ball backwards, I will restart oraz o tym, co jest zawsze prawdziwe. W życiu co- direct free kick. with an indirect free kick.

UCZYMY SIĘ ANGIELSKIEGO UCZYMY SIĘ dziennym może wyglądać to tak: If I were you, I wouldn’t offend - zdaje się mówić sędzia Bernie Raymond Blom.

28 | Sędzia Sędzia | 29 Beach soccer / Futsal WIĘCEJ BEACHSOCCEROWCÓW TEST Z PRZEPISÓW GRY

rozegrano w pięknej scenerii starego miasta w Poznaniu (19-20.05.2018 r.). Bardzo zapracowany był w ostatnich miesiącach Zespół Wielkopolski ZPN przygotował boisko do piłki plażowej w centrum miasta. W FUTSAL Mieszkańcy miasta szczelnie wypełnili trybuny, które specjalnie przygoto- Sędziów Beach Soccera. Lato to środek sezonu dla wano na tą okazję. Dwumecz poprowadzili Tomasz i Łukasz. Technicznym był Waldemar Cichecki, a czasowym Maciej Martyniuk. 1. Sędzia zarządził rzut od bramki. Bramkarz wykonał go stojąc obie- beachsoccerowców. Po udanym naborze dołączyli do ma stopami tuż poza polem gry rzucając piłkę w taki sposób, że Bukowski powiedział: koniec" opuściła ona jego dłonie już na polu gry – wewnątrz jego pola nich nowi sędziowie. Ponadto w wakacje arbitrzy od piłki Turniej finałowy Mistrzostw "Polski Kobiet i Mężczyzn odbył się w Koło- karnego. Chwile po tym, jak piłka opuściła pole karne, przejął ją J brzegu w dniach 9-12 czerwca br. Na dwóch boiskach rozegrano 50 me- napastnik drużyny przeciwnej, który oddał niecelny strzał na plażowej poprowadzili kilkanaście różnych turniejów. czów. W trakcie turnieju ostatnie swoje zawody poprowadził Rafał Bukow- bramkę (piłka przekroczyła linię końcową tuż obok słupa bramko- ski, który po 6 latach przygody z piłką na plaży postanowił zakończyć ten wego). Podaj decyzję sędziów. rozdział w życiu sędziowskim. Przed ostatnim swoim meczem uroczyście 2. Czy zgodnie z Przepisami Gry w Futsal sędzia w czasie pokazywa- zkolenia teoretyczne i praktyczne dla grupy sędziów posia- pożegnał go Adam Kaźmierczak - Przewodniczący Wydziału Futsalu i Piłki nia zawodnikowi żółtej kartki musi jednocześnie drugą ręką wska- NIE dających już uprawnienia, a także dla nowych adeptów, od- Nożnej Plażowej oraz Filip Skowron - członek tego wydziału. zać na tego zawodnika? S było się w dniach 6 do 10 czerwca br. w Gdańsku. Zajęcia Wśród kobiet tytuł zdobył zespół Lady Grembach EE Łódź pokonując teoretyczne poprowadzili Janusz Leyk i Piotr Szymczyk - instrukto- w finale Red Devils Ladies Chojnice. Zawody finałowe prowadził zespół -sę 3. Kiedy zegar meczowy wskazywał 39:58 na parkiet wbiegł kibic, rzy piłki nożnej plażowej KS PZPN. Najważniejsze zagadnienia zwią- dziowski w składzie: Janusz Leyk i Joanna Pondo, Paweł Józko jako tech- który przeszkodził zawodnikowi gości w dojściu do piłki. Zanim sę- zane z przepisami przedstawił sędzia Waldemar Cichecki. W kursie niczny oraz sędzia czasowy - Grzegorz Hurnowicz. dzia zareagował rozległ się sygnał akustyczny oznaczający koniec K2 wzięło udział 24 arbitrów (w tym 2 sędzie). czasu. W tym samym czasie sędzia otrzymał przez zestaw gło- (Rzut Niezawodni Ostrowski i Winiarczyk śnomówiący informację, że w chwili kiedy kibic wbiegał na bo- karny Zaczęli teorią a skończyli praktyką W rywalizacji seniorów tytuł zdobył zespół Hemako Sztutowo pokonując isko (zanim jeszcze przeszkodził zawodnikowi gości) zawodnik przedłu- Drugiego dnia zgrupowania w czwartek, wszyscy zostali poddani egza- po pasjonującym meczu zespół BOCA Gdańsk grający w składzie z pleja- gospodarzy podstawił nogę zawodnikowi gości pod swoją bram- żony) ką (poza polem karnym) i spowodował jego upadek. Zespół go- minom sprawnościowym. Każdy zdał go celująco. Egzamin teoretyczny dą gwiazd z Hiszpani i Ukrainy. Zawody prowadził nasz duet sędziów mię- spodarzy miał na swoim koncie 5 fauli akumulowanych. Decyzja? odbył się za to w piątek na zakończenie szkolenia. Później przyszedł czas dzynarodowych Ostrowski – Winiarczyk. Obowiązki technicznego wykona praktykę na specjalnie przygotowanym boisku do Beach Soccera na nywał Tomasz Nowicki a nad kontrolą czasu oraz poprawnością sędziow- 4. Zawodnik wznawiając grę rzutem z autu celowo kopnął piłkę w plaży w dzielnicy Brzeźno, gdzie rozgrywany był turniej o Puchar Polski skiej dokumentacji czuwał Piotr Pazdecki. przeciwnika aby uzyskać prawo do ponownego nią zagrania. Jed- drużyn młodzieżowych. Ostatnim akcentem na arenie krajowej był dwumecz reprezentacji naro- nak zdaniem sędziego zostało to wykonane w sposób nierozważ- B + Sędziów podzielono na kilka zespołów, w których sędziowali me- dowych Polski i Angli rozegrany w Kołobrzegu (14-15.08.2018 r.). Ponownie ny. Jakie decyzje podejmie sędzia? cze. W trakcie turnieju rozegrano 28 spotkań o Puchar Polski, w których sędziowali: Ostrowski z Winiarczykiem, technicznymi byli Patryk Nowicki i Paz- uczestniczyło 12 drużyn podzielonych na 3 grupy. Sędziowie, którzy aku- decki (po jednym meczu). Dwukrotnie sędzią czasową była Joanna Pondo. 5. Zawodnik nr 11 drużyny A na własnej połowie boiska w pobli- rat nie prowadzili zawodów, obserwowali pracę koleżanek i kolegów, ro- Turnieje różnej rangi odbywały się regularnie od końca maja aż do po- żu pola karnego w sposób zagrażający bezpieczeństwu zaatako- biąc jednocześnie notatki. łowy sierpnia. Polski Beach Soccer pozyskał kolejnych sędziów (w tym jed- wał zawodnika drużyn B powodując jego upadek. Nim sędzia zdą- O międzynarodowych występach Tomasza Winiarczyka i Łukasza na kobieta) i aktualnie Zespół Piłki Nożnej Plażowej ma do dyspozycji 25 żył przerwać grę współpartner poszkodowanego przejął piłkę ma- Ostrowskiego możecie przeczytać na stronie obok. W kraju sezon Beach sędziów (w tym 2 sędzie). jąc realną szansę na zdobycie bramki. Po kilku sekundach zawod- TAK Jerzy Broński jest Przewodniczącym Zespołu Sędziów Beach Soccera.. Soccera rozpoczął się od dwumeczu młodzieżówek Polski i Czech, który Jerzy Broński nik nr 11 drużyny A odebrał piłkę współpartnerowi poszkodowanego zawodnika. Sędzia przerwał grę, wykluczył zawodnika nr 11 a grę wznowił rzutem wolny pośrednim przez drużynę B. Czy po- stępowanie sędziego było prawidłowe? Polak sędziował finał piaskowej" Ligi Mistrzów Lista sędziów piłki nożnej 6. Zawodnik w polu karnym drużyny przeciwnej trzyma przeciwnika w celu uniemożliwienia mu wejścia w posiadanie piłki. Podaj de- B + / + " plażowej uprawnionych cyzję sędziego, jeśli po przerwaniu gry współpartner przewiniają- Portugalska miejscowość Nazare to raj dla surferów, którzy korzystają tam z wielkich fal, zwłaszcza w sezonie letnim. cego protestuje gestem przeciw decyzji arbitra. do prowadzenia zawodów 7. Zawodnik rezerwowy drużyny gości, ukarany wcześniej napo- Tomaszowi Winiarczykowi i Łukaszowi Ostrowskiemu, czyli naszym międzynarodowym arbitrom Beach Soccera, mnieniem, wchodzi na pole gry z zamiarem pozbawienia drużyny w sezonie 2018/19 przeciwnej realnej szansy na zdobycie bramki. Próba niedozwolo- Br ++ będzie się kojarzyć z jednym z najważniejszych turniejów w ich życiu. Łukasz sędziował finał tych rozgrywek. nego zachowania mu się nie udała i piłka przekroczyła linię bram- 1. Magdalena Krzemińska Wielkopolskie KS kową wewnątrz bramki. Decyzja sędziego? 2. Joanna Pondo Zachodniopomorskie KS 8. W czasie przedmeczowego powitania na polu gry przed rozpo- uro Winners Cup to odpowiednik piłkar- na kolacja w małej, portugalskiej restauracji, w któ- 3. Łukasz Ostrowski Zachodniopomorskie KS częciem zawodów jeden z zawodników gości zachował się wobec skiej Ligi Mistrzów, ale oczywiście rozgry- rej właścicielka przyjmowała nas jak swoją rodzi- 4. Tomasz Winiarczyk Zachodniopomorskie KS przeciwnika w sposób, który sędzia uznał za niesportowe zacho- E wany na piasku. W 10-dniowym turnie- nę i serwowała najlepsze lokalne dania – opowia- 5. Dariusz Bohonos Pomorskie KS wanie. W tej sytuacji sędzia: ju uczestniczyło ponad 50 drużyn z całej Euro- da 33-letni arbiter ze Szczecina, Łukasz Ostrowski. 6. Rafał Bukowski Zachodniopomorskie KS A) sygnalizuje ten fakt poprzez wyjęcie żółtej kartki i pokazania jej py. Rozgrywki były podzielone na edycję męską Dzień kończyli bardzo późno, często po północy. 7. Mariusz Chrzanowski Podlaskie KS winowajcy; B i żeńską. Przed rozpoczęciem głównego turnieju Wszystko przez bieżące omawianie meczów, dys- 8. Waldemar Cichecki Zachodniopomorskie KS B) nie pokazuje kartki, ale słownie informuje winowajcę i kapitana zorganizowano trzydniowy turniej kwalifikacyj- kusje na temat klipów video z ich meczów i wycią- 9. Marcin Ciechanowicz Małopolskie KS jego drużyny o nałożonej karze; ny Nazare Beach Soccer Cup, z którego kilka ze- ganie odpowiednich wniosków. Na odpoczynek 10. Mariusz Domżalski Warmińsko-mazurskie KS C) nie pokazuje kartki, ale słownie informuje kapitana drużyny uka- społów mogło zdobyć przepustkę do fazy zasad- i regenerację nie zostawało wiele czasu. 11. Wojciech Fieduk Wielkopolskie KS ranego oraz zespół sędziowski o nałożonej karze; niczej. Udało się to m.in. Boca Gdańsk, która dołą- 12. Grzegorz Hurnowicz Zachodniopomorskie KS D) żadna z odpowiedzi nie jest prawidłowa. czyła do mistrza Polski – KP Łódź i również stanę- Instruktorzy docenili Łukasza 13. Paweł Józko Pomorskie KS ła do rywalizacji o tytuł najlepszej drużyny na Sta- Tomasz i Łukasz podczas Euro Winners Cup 2018 14. Adam Kwapisiewicz Pomorskie KS 9. Zawodnik gospodarzy prawidłowo wykonał rzut z autu na wyso- kości własnego pola karnego. Po chwili dostrzegł jednak, że pił- rym Kontynencie. Tomasz Winiarczyk i Łukasz Ostrowski poprowadzili łącznie po 30 meczów. Dla Tomasza 15. Janusz Leyk Pomorskie KS ka toczy się w kierunku pustej bramki jego drużyny i żaden z jego - Razem z nami do Nazare zawitało łącznie 26 reprezentowali nas podczas Euro Winners Cup 2018. najważniejszym spotkaniem był ćwierćfinał pomię- 16. Maciej Martyniuk Wielkopolskie KS współpartnerów nie ma szansy zatrzymania jej zanim przekroczy sędziów, w tym 2 sędzie. Wśród nich byli starzy, do- dzy włoskim Sambenedettese a portugalską Bra- 17. Patryk Nowicki Zachodniopomorskie KS ona linię bramkową wewnątrz bramki. Widząc to pobiegł za pił- brzy znajomi, z którymi widujemy się regularnie Chętnie próbowali gą. Sędziował go wspólnie z Łukaszem. Znakomi- 18. Tomasz Nowicki Wielkopolskie KS ką i padając szczupakiem zatrzymał ją ręką we własnym polu kar- K ++ podczas rozgrywek Europejskiej Ligi Beach Soc- portugalskie przysmaki ta postawa Ostrowskiego podczas całego turnieju 19. Mateusz Patla Śląskie KS nym. Co zrobi sędzia jeśli uzna, że gdyby nie zagranie piłki ręką cera, ale pojawili się również debiutanci na szcze- Turniej rozpoczął się 25 maja br. Przez kolejne 10 dni została doceniona przez instruktorów i wyznaczyli 20. Wojciech Pawlak Łódzkie KS przez wykonawcę to zawodnik drużyny gości opanowałby piłkę blu międzynarodowym. Tak liczna grupa sędziow- życie Tomasza i Łukasza toczyło się wokół boisk na go na sędziego prowadzącego finał: Kristall St. Pe- 21. Piotr Pazdecki Zachodniopomorskie KS przed pustą bramką drużyny gości i miał realną szansę na zdoby- ska była niezbędna, aby codziennie na 3 boiskach ogromnej plaży w Nazare i wg. harmonogramu roz- tersburg – S.C. Braga. Zawody były bardzo zacię- 22. Piotr Szymczyk Łódzkie KS cie bramki? jednocześnie odbywały się mecze. Przypomnę, że grywek. Każdy dzień to niemal dokładna kopia po- te. Było mnóstwo fauli i żółtych kartek, a o wyniku 23. Radosław Urbaniak Łódzkie KS w Beach Soccerze mecz prowadzony jest przez 2 przedniego. – Zaczynaliśmy od śniadania w hotelu, musiały zadecydować rzuty karne, w których lep- 24. Michał Walkowski Pomorskie KS 10. Co zrobi sędzia jeżeli zawodnik rezerwowy, który spowodował że arbitrów boiskowych, jednego technicznego i jed- potem sędziowaliśmy 2 mecze. Następnie przerwa sza okazała się drużyna z Portugalii. Cały zespół sę- 25. Dominik Wyderkiewicz Łódzkie KS jego drużyna gra z dodatkowym zawodnikiem, kopnął bidon w piłkę, która zmieniła kierunek i wpadła do bramki drużyny prze- P + / + / ++ nego czasowego – relacjonuje Tomasz Winiarczyk, na obiad na stadionie i kolejne mecze do poprowa- dziowski za ten mecz zebrał bardzo dobre recenzje. Sporządził Jerzy Broński ciwnej?

RELACJA Z NAZARE RELACJA arbiter z plakietką FIFA od 8 lat. dzenia. Najprzyjemniejszą chwilą dnia była wspól- Jakub Jankowski

30 | Sędzia Sędzia | 31 Futsal Niewielkie roszady Bliska współpraca z czechami Władze polskich sędziów futsalu W historii polskich sędziów futsalu rozpoczął się nowy rozdział. Od sezonu 2018/19 ściśle zaczęliśmy współpracować z zdecydowały, że w nowym sezonie Kolegium Sędziowskim z Czeskiej Federacji Piłkarskiej. Stosowne porozumienie zawarto w czeskim Nymburku. w Ekstraklasie znajdzie się 16 arbitrów, bie strony zadeklarowały współpracę Pierwszy akord polsko-czeskiej współpracy miał szkoleniową oraz wymianę sędziow- miejsce na meczu Superpucharu Polski w Bełchato- a 20 kolejnych stworzy grupę Top O ską podczas sześciu meczów w swo- wie. Mecz Rekordu Bielsko-Biała z MOKS Słonecz- ich najwyższych klasach rozgrywkowych. Pol- ny Stok prowadził mieszany zespół sędziowski: Da- Amator A (uprawniona do prowadzenia ski zespół sędziowski pojedzie do Czech na 6 mian Grabowski (Polska), Filip Nešněra (Czechy), spotkań i na tyle samo meczów przyjadą do Kamil Grzębowski (Polska) i Daniel Plzak (Czechy). zawodów Ekstraklasy). nas Czesi. Polska ekipa czyli, Tomasz Frąk, Damian Grabow- - To zupełnie nowy etap. Porozumienie daje ski, Artur Mital i Przemysław Sarosiek, uczestniczyła espół podjął również decyzję o skła- nam bezcenne doświadczenia. Sędziowie mogą w czeskich egzaminach sędziowskich pod koniec dzie dwóch pozostałych kategorii: Top sprawdzić się w innych warunkach prowadząc me- sierpnia w Nymburku. Czesi rewizytowali Polaków Z Amator B i Top Amator C. W tej ostat- cze ligi czeskiej, która w Europie zaliczana jest do Mecz o Superpuchar Rekord Bielsko-Biała – MOKS podczas kursu UEFA Futsal w Łodzi w składzie: Filip niej grupie znaleźli się kandydaci z poprzed- jednej z najmocniejszych. Poza tym podglądamy Słoneczny Stok poprowadził polsko-czeski zespół Nešněra, Daniel Plzak, Radim Ćep i Karel Linhart. niego sezonu, którzy najlepiej wypadli w ry- jak szkolą się i pracują czescy sędziowie. Dodam, że sędziowski. Pierwszym meczem ligowym w Polsce, w któ- walizacji. dla naszych arbitrów jest to także okazja do nabra- rym wystąpili czescy sędziowie było spotkanie Pia- Do Ekstraklasy awansowało dwóch nowych ar- nia międzynarodowych doświadczeń, które zapro- sażeniem. Dla naszych sędziów okazja pracy w pol- sta Gliwice z AZS Uniwersytet Gdański. Mecz prowa- bitrów. Są nimi: Piotr Koloczek ze Śląskiego ZPN oraz centują przy nominacjach na mecze międzypań- skiej lidze to wyjątkowo cenne doświadczenie – de- dzili: Radim Ćep i Michal Grasnarek. Sędzią trzecim 23-letni Patryk Gryckiewicz z Kujawsko-Pomorskie- stwowe – mówi Przemysław Sarosiek, szef polskich klaruje Jiri Novak, szef czeskich arbitrów halowych. był Tomasz Frąk, a czasowym Grzegorz Wiercioch. go ZPN. W sezonie 2018/19 znalazło się 23 obser- sędziów futsalu. Obie strony wymienią się także zespołami sę- Polacy zadebiutowali w czeskiej lidze spotka- watorów - w tym 3 debiutantów. - Dla nas to ważna sprawa, bo Polacy mają dobrą dziowskimi na spotkania towarzyskie z udziałem niem Hellas Brno – Svarog Teplice, a spotkanie sę- Przemysław Sarosiek Marcin Muszyński, Jakub Orliński i Kamil Grzębowski zadomowili się w ekstraklasie. opinię w Europie. Polscy sędziowie zrobili w ostat- reprezentacji Polski i Czech. Porozumienie zawarto dziowała para: Damian Grabowski, Marcin Muszyń- nich latach wielkie postępy i o tym się mówi. Ma- na czas rundy jesiennej bieżącego sezonu, ale obie ski wspierana przez czeskich asystentów: Jana Kli- cie bardzo profesjonalnie prowadzone szkolenia, federacje planują przedłużenie go jeśli doświadcze- nerta i Radka Venca. warsztaty, treningi i dysponujecie dobrym wypo- nia spotkają się z dobrym odbiorem. OSS Ekstraklasa 4. Damian DORN Kujawsko-Pomorski ZPN 28. Kajetan LISTKIEWICZ Mazowiecki ZPN 1. Dominik CIPIŃSKI Łódzki ZPN 5. Patryk KĘPKA Warmińsko-Mazurski ZPN 29. Krzysztof MALINOWSKI Wielkopolski ZPN 2. Tomasz FRĄK Świętokrzyski ZPN 6. Janusz KRUPNIK Małopolski ZPN 30. Szymon MICHNIEWICZ Łódzki ZPN 3. Damian GRABOWSKI Dolnośląski ZPN 7. Mirosław MAREK Lubelski ZPN 31. Marcin MIŚTA Śląski ZPN 4. Patryk GRYCKIEWICZ Kujawsko-Pomorski ZPN 8. Maciej MARTYNIUK Wielkopolski ZPN 32. Izabela MNICH Śląski ZPN 5. Kamil GRZĘBOWSKI Pomorski ZPN 9. Bartłomiej NOWICKI Łódzki ZPN 33. Jakub MODRZEJEWSKI Zachodniopomorski ZPN Szkolenie w hiszpańskim stylu 6. Damian JARUCHIEWICZ Śląski ZPN 10. Tomasz NOWICKI Wielkopolski ZPN 34. Krzysztof MUSIAŁ Łódzki ZPN 7. Piotr KOLOCZEK Śląski ZPN 11. Arkadiusz PIOTROWSKI Pomorski ZPN 35. Maciej NOWACKI Podlaski ZPN 8. Mariusz KRUPA Małopolski ZPN 12. Tomasz SADOWSKI Łódzki ZPN 36. Tomasz OLSZAK Świętokrzyski ZPN Sędziowie futsalu spotkali się przed startem rozgrywek w Łodzi na letnim Oprócz zajęć z Przepisów Gry w Futsal i ich inter- 9. Marcin MUSZYŃSKI Łódzki ZPN 13. Marcin SĘCZEK Łódzki ZPN 37. Adrian SKORCZAK Wielkopolski ZPN pretacji, a także arcyciekawych praktycznych zajęć 10. Jakub ORLIŃSKI Dolnośląski ZPN 14. Marcin SPRZĘCZKA Świętokrzyski ZPN 38. Marcin SKWIOT Pomorski ZPN zgrupowaniu. Poza egzaminami czekała na nich duża ilość szkoleń. Ponad 50 w hali, pojawili się goście specjalni. Po raz pierwszy 11. Robert PODLECKI Lubelski ZPN 15. Marcin STOŃ Śląski ZPN 39. Adam SOBINEK Zachodniopomorski ZPN odbyły się zajęcia z zakresu taktyki gry, które popro- 12. Sławomir STECZKO Małopolski ZPN 16. Kamil SZCZOŁKO Lubelski ZPN 40. Kamil STRUSKI Dolnośląski ZPN sędziów Ekstraklasy, grup: Top Amator A i Top Amator B, a także 20 obserwatorów, wadził Błażej Korczyński, selekcjoner futsalowej re- 13. Paweł TOKAREWICZ Podlaski ZPN 17. Łukasz SZCZOŁKO Lubelski ZPN 41. Mateusz TARNOWY Lubuski ZPN prezentacji Polski. 14. Grzegorz WIERCIOCH Śląski ZPN 18. Marcin SZKODZIŃSKI Kujawsko-Pomorski ZPN 42. Tomasz WANICKI Śląski ZPN między 6 a 8 września br. uczestniczyło w kursie UEFA. Zgrupowanie odwiedził również Maciej Kar- 15. Paweł WAŁĘGA Podkarpacki ZPN 19. Emilia SZYMULA Mazowiecki ZPN 43. Łukasz WOLIŃSKI Lubelski ZPN czyński, prezes spółki Futsal Ekstraklasa oraz dele- 16. Michał ŻURAWSKI Pomorski ZPN 20. Maciej ŚLIWIŃSKI Wielkopolski ZPN 44. Daniel ZŁOTNICKI Lubelski ZPN rowadził go Pedro Ángel Galán Nieto, Prze- nownie na kursie FIFA pracował z polskimi najlep- gat EUSA (światowej sportowej akademickiej or- 21. Daniel TYDELSKI Warmińsko-Mazurski ZPN 45. Dariusz ZŁOTNICKI Wielkopolski ZPN wodniczący Komisji Sędziowskiej Hisz- szymi sędziami, a w 2016 r. prowadził kurs UEFA ganizacji studenckiej) Tomasz Aftański odpowia- Top Amator A 22. Krzysztof ZABOJSZCZ Pomorski ZPN 46. Dawid ZIĘBA Zachodniopomorski ZPN P pańskich Arbitrów Futsalu oraz główny w Pruszkowie. dający za futsalowe mistrzostwa Europy i świata. 1. Jewgienij ADAMONIS Pomorski ZPN szkoleniowiec UEFA i FIFA ds. szkolenia sędziów W Łodzi przeprowadził szkolenia oparte na ma- Ponadto w samym szkoleniu uczestniczyło czte- 2. Bartosz BEHMKE Pomorski ZPN Top Amator C Obserwatorzy futsalowych. teriałach z ostatnich mistrzostw Europy w Słowenii rech gości z Czech: sędziowie Filip Nešněra, Radim 3. Tomasz BIEL Dolnośląski ZPN 1. Adam BANACH Małopolski ZPN 1. Sylwester BARYCZKOWSKI Wielkopolski ZPN Hiszpania to światowy lider w futsalu: zarów- oraz omówił 25 klipów z polskiej ligi z minionego se- Cep i Daniel Plzak oraz obserwator Karel Linhart. 4. Mariusz CHRZANOWSKI Podlaski ZPN 2. Arkadiusz BANASZKIEWICZ Łódzki ZPN no pod względem sędziowskim jak i drużyno- zonu. Uczestniczył w warsztatach dla obserwatorów Druga część sędziów – z Top Amator C – spo- 2. Krzysztof BERNAŚ Śląski ZPN 5. Jan GAWLE Podkarpacki ZPN 3. Roman BIAŁEK Śląski ZPN wym. Ma ligę uchodzącą za najlepszą na świecie, oraz poprowadził wspólne szkolenie dla sędziów, tkała się w dn. 28-30 września br. na szkoleniu i eg- 3. Tomasz CHAJDECKI Małopolski ZPN 6. Marcin GUTOWSKI Łódzki ZPN 4. Jacek BARTECZKA Podlaski ZPN a gracze z Hiszpanii seryjnie zdobywają tytuły mi- trenerów i oficjeli z polskiej ligi tuż przed meczem zaminach w Kleszczowie (woj. łódzkie). Tam zapo- 7. Paweł GWIAZDA Mazowiecki ZPN 5. Paweł BAŁUT Podkarpacki ZPN 4. Zbigniew CUKIERT Wielkopolski ZPN strzów świata i Europy. o Superpuchar. To ostatnie to nowość w polskim znali się z materiałami i szkoleniami prezentowany- 8. Grzegorz HAMOWSKI Małopolski ZPN 6. Henryk BĄK Śląski ZPN 5. Marek CZERNACHOWSKI Śląski ZPN Dla Nieto była to już czwarta wizyta w Polsce. futsalu i jest efektem współpracy z Komisją Futsa- mi na kursie UEFA w Łodzi. Na tym samym zgrupo- 9. Maciej JAGODZIŃSKI Wielkopolski ZPN 7. Arkadiusz BORAWSKI Pomorski ZPN 6. Antoni DANCEWICZ Zachodniopomorski ZPN Pierwszy raz szkolił polskich sędziów na zgrupo- lu i Piłki Plażowej. Nieto obejrzał wraz z polskimi sę- waniu szkolili się też kandydaci na sędziów szcze- 10. Tomasz KONDRAK Świętokrzyski ZPN 8. Julia BUKAROWICZ Łódzki ZPN 7. Seweryn DĘBOWSKI Łódzki ZPN waniu FIFA w Cetniewie w 2013 r. Rok później po- dziami spotkanie, które odbyło się w Bełchatowie. bla centralnego. Przemysław Sarosiek 11. Marcin ŁUCZAK Wielkopolski ZPN 9. Dawid CIEŚLOK Śląski ZPN 8. Grzegorz DWORUCHA Opolski ZPN 12. Artur MITAL Mazowiecki ZPN 10. Monika CZUDZINOWICZ Podlaski ZPN 9. Robert GRABOWSKI Dolnośląski ZPN 13. Katarzyna NETKOWSKA Śląski ZPN 11. Mariusz DOMŻALSKI Warmińsko-Mazurski ZPN 10. Janusz LEYK Pomorski ZPN 14. Michał POTĘPA Podkarpacki ZPN 12. Adrian DOROCKI Dolnośląski ZPN 11. Piotr MIŚ Śląski ZPN 15. Jakub RUTKOWSKI Podlaski ZPN 13. Kamil DULAŃSKI Małopolski ZPN 12. Piotr MITKOWSKI Łódzki ZPN 16. Piotr RYBOL Opolski ZPN 14. Michał GODLEWSKI Mazowiecki ZPN 13. Aleksander OKOŃ Pomorski ZPN 17. Przemysław STELMASZYK Kujawsko-Pomorski ZPN 15. Rafał GONET Podkarpacki ZPN 14. Mariusz PODJACKI Pomorski ZPN 18. Maciej SZYDUK Lubelski ZPN 16. Marcin GRUBECKI Warmińsko-Mazurski ZPN 15. Rafał PRZYTUŁA Łódzki ZPN 19. Łukasz SZYMCZYK Małopolski ZPN 20. Michał JABŁOŃSKI Kujawsko-Pomorski ZPN 16. Arkadiusz REŚLIŃSKI Wielkopolski ZPN 20. Andrzej ŚLIWA Świętokrzyski ZPN 21. Rafał KANDZIA Śląski ZPN 17. Przemysław SAROSIEK Podlaski ZPN 21. Rafał ZIACH Małopolski ZPN 22. Krzysztof KAPELA Warmińsko-Mazurski ZPN 18. Dariusz SMOLAREK Wielkopolski ZPN 23. Tomasz KĄSEK Śląski ZPN 19. Sebastian STAWICKI Łódzki ZPN Top Amator B 24. Dawid KONIECZNY Śląski ZPN 20. Łukasz STRUK Zachodniopomorski ZPN 1. Łukasz CHOWANIEC Małopolski ZPN 25. Mateusz KONIECZNY Śląski ZPN 21. Jacek WASKOWSKI Wielkopolski ZPN 2. Marcin CIECHANOWICZ Małopolski ZPN 26. Sebastian KRAWCZYK Pomorski ZPN 22. Marcin WOŁOWSKI Kujawsko-Pomorski ZPN 3. Wojciech CURYŁO Małopolski ZPN 27. Sebastian KWAŚNY Dolnośląski ZPN 23. Maciej ZWARA Pomorski ZPN Rodzinne zdjęcie uczestników łódzkiego zgrupowania. 40 MINUT

32 | Sędzia Sędzia | 33 Nasze sprawy POD WIELKIM MUREM CHIŃSKIM WAKACJE Z GWIZDKIEM Jan Długokęcki z KS Opolskiego ZPN również nie był debiutantem na turnieju zagranicznym podczas wakacji. Sędziuje zawody poza Wśród sędziów w Polsce nastała nowa moda. W czasie przerwy letniej wyjeżdżają granicami kraju od 3 lat i zdobywa nowe kon- takty, które pozwalają mu podróżować w ko- na zagraniczne turnieje. Mikołaj, Łukasz, Jan i Laura byli naszymi rozmówcami. W lejne miejsca. – W poprzednie wakacje na turnieju w Eu- lipcu rozjechali się po świecie. Byli na turniejach w Stanach Zjednoczonych, Hiszpanii, ropie poznałem sędziego z Chin, który pracuje w chińskiej federacji piłkarskiej. Utrzy- Chinach i Danii. Ale to nie jedyne kierunki gdzie można spotkać polskich arbitrów. mywaliśmy kontakt internetowy i zapropo- nował bym złożył podanie o udział w tegorocznym turnieju GOTHIA CHINA CUP. Zrobi- ilkudziesięciu Polaków w lipcu wyje- wionymi na płycie stadionu drużynami. Byłem łem to. W marcu dostałem pozytywną odpo- chało sędziować wakacyjnej turnie- zaskoczony jak profesjonalnie jest to zorganizo- wiedź. Przez biuro wizowe otrzymałem wizę. K je międzynarodowe. To prawdziwi pa- wane – mówi Mikołaj. W maju zarezerwowałem bilety lotnicze do sjonaci. Chcą rozwijać swój arbitraż, szkolić ję- W Polsce arbiter z Poznania sędziuje kla- Pekinu. Przed turniejem zwiedziłem to mia- zyki obce, poznawać nowych ludzi i kulturę in- sę międzyokręgową. Gdy rozmawiamy z Mi- sto i zobaczyłem Wielki Mur Chiński. Miej- nych państw. Każdy turniej to fajna przygoda kołajem widać, że jest osobą komunikatywną scowość Qingdao od stolicy Chin dzieli po- oraz nauka, którą wykorzystują sędziując póź- i otwartą na nowe znajomości. – W trakcie tur- nad 1000 km, ale szybkim pociągiem jecha- niej na polskich boiskach. nieju poznałem Kevina Morrisona z Jamajki, któ- łem 4 godziny – relacjonuje Jan. ry jest sędzią FIFA, a w swoim dorobku ma m.in. To była pierwsza w życiu wyprawa sędzie- AMERYKAŃSKI SEN mecz Major League Soccer. W wolnym czasie go A-klasy do Chin. – Po przybyciu na miej- W NATIONAL SPORTS CENTER zwiedzałem okoliczne miasta. Wraz z innymi sę- sce spotkałem trzech innych arbitrów z Pol- Przed lipcowym wylotem do Stanów Zjedno- dziami pierwszy raz poszliśmy na mecz basebal- ski. Szybko nawiązaliśmy kontakt, a podczas czonych Mikołaj Opic z KS Wielkopolskiego ZPN lu. Na trybunach zasiadło ponad 30 tysięcy lu- ceremonii otwarcia wspólnie machaliśmy pol- miał za sobą turnieje w Norwegii, Hiszpanii oraz dzi. Do dziś przez internet kontaktuję się z oso- ską flagą. Oficjalne rozpoczęcie turnieju było Chorwacji, które sędziował w poprzednich latach. bami, które poznałem na moich wszystkich tur- bardzo efektowne. Kiedy wszystkie drużyny Dzięki temu nabrał doświadczenia, które mógł niejach. Namawiają mnie na kolejne wyjazdy. wychodziły na stadion, towarzyszyła im mu- później wykorzystać podczas USA Cup w Min- Nie traktuję tego zarobkowo. Do każdego wy- zyka ze specjalnie ustawionej sceny koncer- neapolis w stanie Minnesota. jazdu muszę dołożyć. Dla wszystkich ludzi, któ- towej. Organizatorzy przygotowali pokaz fa- – Regularnie śledzę zagraniczne serwisy z tur- rych poznałem i miejsc, które zobaczyłem oraz jerwerków, a transmisja na żywo prowadzona niejami dla sędziów. Łatwo znaleźć takie roz- zdobytego doświadczenia zdecydowanie war- przez lokalną telewizję. Organizacja turnieju grywki, wystarczy poszukać w internecie. Do to. Już planuje kolejny wyjazd. Po zakończeniu stała na wysokim poziomie. Byliśmy zakwate- wyjazdu zacząłem przygotowywać się w listo- rundy jesiennej chciałbym się wybrać na turniej rowani w hotelu wysokiej klasy. Zasmakowa- padzie ubiegłego roku. Kiedy dowiedziałem się, do Azji – kończy Mikołaj. łem chińskiej kuchni, której wcześniej nie zna- że pozytywnie rozpatrzono moją aplikacje, zło- łem – mówi arbiter z Opolszczyzny. żyłem wniosek o przyznanie wizy i szukałem ALL TOGETHER - PIŁKA ŁĄCZY LUDZI W turnieju brało udział ponad 300 drużyn połączenia lotniczego. Poświęciłem na to dużo Dla Łukasza Kulesy z KS Opolskiego ZPN lipcowy z całego świata. Rozgrywki znacznie się róż- czasu – przyznaje. turniej Spain Trophy na hiszpańskim wybrzeżu niły od tych rozgrywanych w Europie. – Nikt W Stanach Zjednoczonych Mikołaj spędził Costa Brava był trzecim z rzędu. – Mam 4-letnie nie protestuje po podjęciu spornej decyzji na 12 dni. Turniej podzielony był na dwie części ze doświadczenie na turniejach zagranicznych. Mój Duża grupa polskich sędziów na turnieju DANA CUP w Hjøring. W środku Laura Sapela. boisku. Nie doświadczyłem żadnych nieprzy- względu dużą ilość drużyn oraz różne kategorie ulubiony kierunek wyjazdowy to miejscowość jemnych sytuacji. Bardzo często dostrzegałem, wiekowe. – Spotkania odbywały się w najwięk- Malgrat de Mar położona 80 km od Barcelony. że drużyny chcą cieszyć się grą, a wynik jest szym ośrodku piłkarskim na świecie, czyli Natio- Organizatorem tego jest jedna z niemieckich nizatorów bardzo ważna jest punktualność. Tur- Wszystko przez konflikt polityczny. Zawodni- dzanie Barcelony. Jeśli mogę zobaczyć mecz sprawą drugorzędną. Dwa razy zdarzyła się nal Sports Center, który liczy ponad 50 boisk. Za- organizacja non profit. Działa to w ten sposób, niejowi przyświeca hasło „All together”, a ce- cy oraz sztab szkoleniowy obawiali się możli- hiszpańskiej La Liga to zawsze jestem chętny. sytuacja, z którą nie miałem wcześniej stycz- kwaterowani byliśmy w hotelu, a na boiska do- że podpisuję umowę – wolontariat. Przez cały lem jest aby ludzie z różnych stron świata po- wej reakcji prezydenta Algierii dlatego odda- Dodatkowo wymieniam doświadczenia z ar- ności. Ze względu na ulewny deszcz i pory- starczali nas codziennie organizatorzy. Sztab za- okres trwania rozgrywek mam zapewniony ho- znawali się przez piłkę nożną – przyznaje Łu- li finał walkowerem. Była to prawdopodobnie bitrami z różnych krajów. W tym roku na tur- wisty wiatr musiałem odwołać dwa mecze. dbał o smaczne posiłki dla arbitrów i zawodni- tel, wyżywienie oraz ubezpieczenie. Transport kasz. I dodaje: – W tym roku doszło do nieco- pierwsza taka sytuacja w 11-letniej historii turniej przyleciały trójki sędziowskie z Turcji i Ro- Mimo sztucznej nawierzchni na wszystkich ków. Amerykanie podczas ceremonii lubią zro- musze opłacić sam, ale za turniej otrzymuje wy- dziennej sytuacji. W finale chłopców w katego- nieju – mówi Kulesa. sji. Jest to również okazja do spotkania się z in- boiskach nie było możliwości rozegrania spo- bić „show”. Zobaczyliśmy pokaz akrobacji lotni- nagrodzenie. To wystarcza na pokrycie moich rii wiekowej do lat 13 miały się spotkać druży- W Polsce Łukasz sędziuje w IV lidze. – Wyjaz- nymi sędziami z Polski. Jestem pewien, że będę tkania – przyznaje Jan. I dodaje: – Transport czych, a z samolotów wyskoczyli spadochronia- wydatków. W trakcie rozgrywania spotkań har- ny z Algierii i Izraela. Do spotkania nie doszło, dy na turnieje to połączenie wakacji z pasją do dalej uczestniczył w międzynarodowych turnie- do Chin opłaciłem we własnym zakresie. Za rze, którzy wylądowali dokładnie między usta- monogram jest napięty. Dla niemieckich orga- ze względu na wniosek drużyny algierskiej. sędziowania. Czas wolny wykorzystuje na zwie- jach – powiedział Łukasz. wynagrodzenie mogłem pokryć część kosz-

Łukasz Kulesa staje się weteranem zagranicznych turniejów. Jeździ na nie regularnie od 3 lat. Mikołaj Opic (drugi od prawej) z sędzią FIFA Kevinem Morissonem (trzeci od prawej). Wyjeżdżając na chiński turniej, Jan Długokęcki poznał tamtejszą kulturę i kraj. JAK SPĘDZAMY WOLNY CZAS? WOLNY SPĘDZAMY JAK

34 | Sędzia Sędzia | 35 ?????????????

Turnieje międzynarodowe to przygoda, która daje dużo radości. Na zdjęciu od lewej Łukasz Bloch, Błażej Bąk, Mateusz Świech i Jan Długokęcki.

tów, które poniosłem z tego tytułu. Taki tur- DEBIUT W DANII tywacyjny i po pewnym czasie dostałam pozy- niej pomaga mi się rozwijać sędziowsko, po- Absolutnym debiutantką na turnieju zagranicznym tywną odpowiedź. Cieszę się, że z mojego okręgu nieważ mecze oglądają doświadczeni sędzio- była Laura Sapela z KS Łódzkiego ZPN. Łodzianka pojechało kilku sędziów, dzięki czemu nie mia- wie, którzy po ich zakończeniu przychodzą udała się do duńskiej miejscowości Hjørning, aby łam problemów z aklimatyzacją. W Danii razem i wymieniają ze mną swoje spostrzeżenia. To poprowadzić mecze na turnieju DANA Cup 2018. ze mną było 16 sędziów z Polski. Łącznie liczba dla mnie nauka, z której cały czas wyciągam – W styczniu wypełniłam zgłoszenie na stro- arbitrów wynosiła około 250 osób, w tym 10 sę- wnioski – kończy Jan. nie organizatora. Dodatkowo napisałam list mo- dzi. Czasu wolnego podczas rozgrywania spo- tkań było mało, ale znaleźliśmy chwilę na od- wiedzenie urokliwej nadmorskiej miejscowo- Jak wyjechać na turniej zagraniczny? ści Hirtshals. Mieszkaliśmy w dużej hali, gdzie rozłożone były materace dla wszystkich arbi- 1. Śledź zagraniczne serwisy internetowe z turniejami np. refereeabroad.com, refex.org, danacup.com, trów – opowiada Laura. komm-mit.com. Łodzianka na co dzień sędziuje w B-klasie. – Ceremonią otwarcia był pochód ulicami mia- 2. Przed złożeniem aplikacji dowiedz się (e-mail, telefon) szczegółów dotyczących turnieju od orga- steczka na miejscowy stadion. Zaskoczyło mnie, nizatorów. Podstawowa wiedza powinna obejmować: miejsce zakwaterowania, zwrot za trans- że w miejscowości liczącej około 25 tysięcy port, ubezpieczenie, odbiór z lotniska (jeśli jest to podróż samolotem), wyżywienie oraz ewentu- mieszkańców znajdował się ośrodek piłkarski alną wysokość wynagrodzenia za turniej. z 20 boiskami, z których większość ma natu- ralną nawierzchnię. W okolicy Hjørning poło- 3. Złóż aplikację na turniej i czekaj na odpowiedź. żone były kolejne boiska, do których drużyny oraz sędziowie dojeżdżali bezpłatnymi busami. 4. Jeśli odpowiedź jest pozytywna, zaplanuj swoją podróż. Pamiętaj, że nie zawsze organizatorzy Sędziowałam mecze bez asystentów i przyzna- odbierają sędziów z lotniska i trzeba dojechać we własnym zakresie autobusem lub pociągiem. je, że jestem pod wrażeniem kultury i respek- Sprawdź adres hotelu. Dowiedz się, czy po podróży dostaniesz posiłek. towania decyzji przez zagraniczne drużyny. Miałam okazję być asystentką podczas finału 5. Minimum dwa tygodnie wcześniej poinformuj swój okręgowy związek piłki nożnej o urlopie, na- dziewczynek w kategorii wiekowej do lat 14. wet jeśli nie ma w wakacje meczów ligowych! To było dla mnie duże przeżycie. Wszystkie fi- nały kibice mogli oglądać na żywo za pomocą 6. Zabierz kompletny ubiór oraz artykuły potrzebne do sędziowania. aplikacji na smartfony bądź na stronie internetowej – przyznaje Sapela. I dodaje: – Podczas 7. Przed wylotem postaraj się o numer telefonu do jednego z organizatorów. Tak na wszelki wypadek. turnieju miałam przyjemność poznać sędziego FIFA Tristleya Bassue oraz zaprzyjaźnić się z sę- 8. Po przybyciu na miejsce poinformuj organizatorów, że już jesteś. dzią z Rumunii, z którą dalej mam kontakt przez media społecznościowe. Nie traktowałam tego 9. Podczas turnieju bądź PUNKTUALNY i odpowiednio reprezentuj swoim zachowaniem swój okręgo- zarobkowo. Za wolontariat wszyscy otrzyma- wy związek piłki nożnej, a także nasz kraj. liśmy zwrot, który pozwolił opłacić koszty po- dróży – kończy Laura. Adam Faliszewski POLACY ZA GRANICĄ POLACY

36 | Sędzia Sędzia | 37

program POLSKA-IRLANDIA_09-2018.indd 21 2018-09-10 00:46:03 Regiony Wielkopolska z pucharem Nowe doświadczenia

Dziesięć drużyn wzięło udział w Turnieju Końcowa Tabela Turnieju uczestników Programu Mentorskiego o Puchar Przewodniczącego KS Pomorskiego ZPN zorganizował kolejne spotkanie PM. Uczestnicy spotkali się pod koniec dzielę wspólnym omówieniem poszczegól- KS Pomorskiego ZPN 1. Wielkopolskie KS maja w Ustce. Od piątku do niedzieli szkolili się i sędziowali mecze. Odwiedził ich także były nych spotkań. – Tomasza Górecznego. 2. Malbork – Pomorskie KS piłkarz reprezentacji Polski – Tomasz Iwan. Na koniec uczestników spotkała duża niespo- Poza zespołami z Pomorza 3. Gdańsk – Pomorskie KS dzianka. Poznali Tomasza Iwana, 40-krotnego re- zagrali też przedstawiciele: 4. Kościerzyna – Pomorskie KS zkolenie odbyło się w dniach 25-27 nia. Sędziowali cztery mecze: dwa w klasie prezentanta Polski, który ostatnio był dyrektorem Wielkopolski, 5.Kociewie – Pomorskie KS maja br. Piątkowy wieczór rozpoczął okręgowej i po jednym w IV lidze i A-klasie. w kadrze Adama Nawałki. Ustka dla 47-latka jest Zachodniopomorskiego, 6. Gdynia – Pomorskie KS S się wykładem oraz analizą klipów, któ- Po sobotniej kolacji wspólnie obejrzeli fi- wyjątkowym miejscem, bowiem jego pierwszym Kujawsko–Pomorskiego 7. Zachodniopomorskie KS re sędziowie zebrali podczas swoich me- nał Ligi Mistrzów, a następnie w swoich ze- klubem był miejscowy Jantar. Każdy z uczestni- i Warmińsko–Mazurskiego. 8. Kujawsko – Pomorskie KS czów przez cały miniony sezon. W sobotę społach sędziowskich analizowali poprowa- ków mógł z nim porozmawiać i zrobić sobie pa- Najlepsi byli wielkopolanie, 9. Warmińsko – Mazurskie KS czekał ich najważniejszy punkt zgrupowa- dzone mecze. Szkolenie zakończyło się w nie- miątkowe zdjęcie. Filip Kaliszewski którzy mieli w swoim składzie 10. Słupsk – Pomorskie KS najskuteczniejszego strzelca Klasa rozgrywkowa Gospodarze Goście Sędzia Asystent 1 Asystent 2 Obserwator – Andrzeja Kołackiego. Wyniki półfinałów i finałów IV Liga Pogoń Lębork GKS Kolbudy Bartosz Żmuda Mateusz Bieszke Norbert Piotrowski Tomasz Góreczny en turniej stał się już tradycją, bowiem była to jego 8 edycja. Roz- Półfinały:Wielkopolskie KS – Gdańsk 1:0 Klasa okręgowa Jantar Ustka Czarni Czarne Krzysztof Jurczak Jakub Bartlewski Rafał Brieger Dariusz Borucki grywki odbyły się 1 lipca br. na Malbork – Kościerzyna 0:0 (seria rzutów karnych 3:1) T Klasa okręgowa Stal Jezierzyce Brda Przechlewo Karol Witkowski Łukasz Buda Karol Gardyjasz Brieger obiektach OSiR w Malborku. Poza wspo- mnianymi zespołami bardzo silnie było re- Finały: Seria rzutów karnych (po 3 rzuty karne ) – o 9. miejsce: A-klasa Garbarnia Kępice KS Damnica Adam Szczuko Wojciech Wit Mateusz Życzyński Jarosław Boratyński prezentowane Pomorze. Na boisko wybie- Warmińsko-Mazurskie KS – Słupsk – 6:5 gły zespoły sędziowskie z: Malborka, Ko- ciewia, Kościerzyny, Gdańska, Gdyni/Ru- Seria rzutów karnych – o 7. miejsce: Zachodniopomorskie KS – Kujawsko-Pomorskie KS – 3:2 mii i Słupska. Organizatorzy postarali się nie tylko Seria rzutów karnych – o 5. miejsce: Kociewie – Gdynia – 3:1 o atrakcje sportowe, ale również turystycz- ne. Uczestnicy mogli zwiedzić budowany Bydgoszcz bliżej centrali przez trzy wieki (XIII – XV) słynny średnio- O 3. miejsce: Gdańsk – Kościerzyna 4:1 wieczny zamek w Malborku. Komisja Szkoleniowa Analizy obserwacji dokona Maciej Kosiak, A co się działo na murawie? Emocji nie Finał: Wielkopolskie KS – Malbork 3:1 Kolegium Sędziów K-PZPN Wiceprzewodniczący ds. obserwacji. Wielolet- brakowało, a walka była bardzo zacięta. od ponad roku wprowadza ni sędzia oraz obserwator szczebla centralne- Ostatecznie najlepszymi piłkarzami oka- Nagrody indywidualne zmiany w szkoleniu swoich go będzie wnioskować do Komisji Szkolenio- zali się reprezentanci Kolegium Sędziów sędziów i obserwatorów. wej o sprawdzenie danego sędziego w wyż- z Wielkopolski. Wszyscy zgodnie podkre- Roman Kostrzewski szej klasie rozgrywkowej. Najlepszy strzelec (5 bramek): Andrzej Kołacki – Wielkopolskie KS ślali, że nie wyniki sportowe były tego dnia rozbudował „matematyczną” ocenę sędziów Tematyka szkoleń podejmowanych w KS najważniejsze, a wspólna rywalizacja oraz o niezwykle ważne opinie obserwatorów i jest ściśle związana z tematyką Centralnej Ko- integracja całej sędziowskiej rodziny. Była Najlepszy bramkarz: Michał Czarnecki – Malbork członków Komisji Szkoleniowej. misji Szkoleniowej PZPN. Szkolenia odbywa- to doskonała okazja do spotkania i podsu- ją się w 4 grupach: Bydgoszcz, Toruń, Włocła- mowania zakończonego sezonu rozgryw- Najlepszy zawodnik: Jakub Bartlewski – Gdynia czerwcu 2017 r. Kostrzewski został wek oraz Inowrocław – Żnin. kowego oraz zainaugurowania okresu wa- wiceprzewodniczącym KS K-PZPN – Cieszę się, że mogę wykorzystać swoją kacyjnego. Nagroda Fair Play: Słupsk W ds. koordynacji szkolenia i progra- wiedzę, do wychowania kolejnych kadr sę- Filip Kaliszewski mu mentorskiego. W skład powołanej przez dziowskich. Gdy ja sędziowałem, nie mogłem niego Komisji Szkoleniowej weszli obserwato- korzystać z systemu łączności czy z beeperów, rzy szczebla centralnego: Maciej Daszkiewicz, bo ich nie było. Wierzę, że będzie coraz wię- Adam Lyczmański i Andrzej Karczewski, a tak- cej sędziów z Kujawsko-Pomorskiego ZPN na że sędziowie z centrali: Mariusz Korpalski, Da- szczeblu centralnym i międzynarodowym. Tylko riusz Ignatowski i Michał Sobczak. ciężką pracą nad sobą i uporem w dążeniu do Na początku zdecydowano, że wydłużony realizacji swoich marzeń można odnieść suk- zostanie wiek czynnych sędziów do 55 roku ces – mówi Roman Kostrzewski, Wiceprzewod- życia. Następnie Komisja Szkoleniowa wpro- niczący KS K-PZPN ds. koordynacji szkolenia. wadziła podział na grupy sędziowskie: Grupa Szymon Raniszewski Amator A (sędziowie IV ligi), Grupa Amator B (sędziowie klasy okręgowej) oraz grupa sę- dziów Amator C (sędziowie A-klasy, B-klasy, ROMAN KOSTRZEWSKI... próbni oraz asystenci okręgowi). Zaletą tego Roman Kostrzewski sędziował w ekstraklasie rozwiązania jest możliwość płynnego awan- (dawna I liga) przez 17 sezonów! Ma 71 lat. Cały czas jest zaangażowany w ży- su wyróżniającego się arbitra jeszcze w trakcie organizacji sędziowskiej. Przypomnijmy, cie sezonu. Oczywiście na baczności muszą tkań sporządzane są również obserwacje te- że w wieku 23 lat awansował do ówczesnej się mieć ci, którzy prezentują słabszą formę, lewizyjne. Obserwatorów TV wyznacza Kazi- I ligi (obecna ekstraklasa) i sędziował w niej bowiem oni mogą zostać przesunięci klasę ni- mierz Jańczak, a są nimi sędziowie i obserwa- nieprzerwanie przez 17 sezonów! Prowa- żej. Łącznie w KS K-PZPN jest zrzeszonych po- torzy szczebla centralnego. dził mecze finałowe o Puchar Polski oraz nad 250 sędziów i obserwatorów. Po rundzie jesiennej sezonu 2018/19 wy- o Superpuchar. Łącznie ma na swoim kon- typowani zostaną arbitrzy, których obejmie cie ponad 3.000 spotkań na różnych szcze- Kamery na meczach IV ligi się specjalnym programem szkolenia. Każdy blach rozgrywkowych. W marcu br. Zarząd Kujawsko-Pomorskiego kandydat do III ligi zostanie poddany ocenie W trakcie swojej kariery sędziowskiej otrzy- ZPN kupił 16 kamer dla klubów IV ligi. Nowy w systemie „triple checking”. Niedawno taka mał nagrody: Kryształowego Gwizdka „Spor- sprzęt jest wykorzystywany m.in. na potrzeby całościowa ocena pozwoliła wskazać do awan- tu”, Jawnego Arbitra „Przeglądu Sportowego” szkoleniowe Kolegium Sędziów. Każdy mecz su do III ligi dwóch sędziów młodego poko- i Sędziego Roku czasopisma „Piłka Nożna”. jest nagrywany, a materiał video umieszcza- lenia: Patryka Gryckiewicza (uczestnik pro- Po zakończeniu swojej kariery sędziowskiej ny na serwerze. Sędziowie mają do niego gramu CORE) i Marcina Wódkowskiego, któ- został obserwatorem szczebla centralnego dostęp i wzorem szczebla centralnego na tej ry zakwalifikował się do narodowego Progra- oraz mentorem narodowym i regionalnym.

regiony Gdańsk reprezentowali sędziowie od B-klasy po samą LOTTO Ekstraklasę. Drużynę wzmocniła również Ewa Augustyn. podstawie wykonują samooceny. Z tych spo- mu Mentorskiego.

38 | Sędzia Sędzia | 39 Regiony Sędzia piłkarski? Kto to taki? WCIĄŻ PAMIĘTAJĄ O PIOTRZE

Sędziowie z Lublina podczas wakacji zamiast leniuchować, postanowili Było sierpniowe popołudnie. Kolegium Sędziów w Bardejovie (Słowacja) oraz pokazać przedszkolakom i uczniom szkół podstawowych na czym polega ich Rozpoczynał się sezon 1995/96. reprezentacje sędziów z ościennych województw. praca. Mówili jak wygląda sędziowanie, rozwiewali wątpliwości dotyczące Piotr Nowacki – młody W tym roku do rywalizacji przystąpiło 8 ekip przepisów i zachęcali najmłodszych do uprawiania sportu. i utalentowany 24-letni sędzia złożonych z małopolskich arbitrów, które podzie- właśnie zakończył III-ligowe spotkanie lono na dwie grupy. Do strefy medalowej awanso- romocja sędziowania, wytłumaczenie Po części teoretycznej dzieciaki wzięły udział i wraz z asystentami wyruszył w podróż wały zespoły z: Nowego Sącza, Limanowej, Gorlic Przepisów Gry i zdrowy styl życia - to nie- w rozgrzewce, zapoznały się z ćwiczeniami, jakie na kolejne w tym dniu zawody. Nie wiedział, i Wieliczki. Gospodarze wykazali się dużą uprzej- P które z zadań, jakie stawiają przed sobą wykonują sędziowie przed zawodami, a na ko- że prowadząc mecz w Krośnie po raz ostatni mością i zajęli 4. miejsce przegrywając 1:2 z dru- KS LZPN oraz Stowarzyszenie Sędziów Piłki Noż- niec rozegrały mecz piłki nożnej. Najwięcej osób użyje sędziowskiego gwizdka. żyną KS Gorlice. W regulaminowym czasie finału nej Lubelszczyzny. W czasie sezonu nie ma na to chciało być asystentami. Ostatecznie „z chorągiew- padł remis 0:0 i zwycięzcę wyłoniła seria rzutów zbyt wiele czasu. Oprócz meczów, trenują, anali- kami” biegały dwie Kaje. Mecz zakończył się remi- ytuacja, z którą wielu z nas spotyka się karnych. Lepiej „jedenastki” wykonywali zawod- zują swoje spotkania, szkolą się, a do tego prze- sem, a dzieci oraz wychowawczyni grupy byli bar- prawie co weekend - rano wspólny wy- nicy z Limanowej i to oni odebrali pamiątkowy ważnie pracują. Dlatego świetnym okresem, aby dzo zadowoleni z zajęć. S jazd na mecz, a później tym samym ze- puchar za zwycięstwo! rozpropagować sędziowanie oraz pokazać jak Natomiast w wakacje, podczas półkolonii, z nie- społem podróż na kolejne spotkanie. Tak też Tradycyjnie po zawodach wyróżnienia dla wygląda praca sędziego jest czas po zakończe- co starszymi przedszkolakami oraz uczniami szkół miało być tym razem. wszystkich drużyn i zaproszonych gości wręczy- niu sezonu. podstawowych spotkania miał Maciej Grządziel, Przedszkolaki z Lublina mogły się dowiedzieć Piotrek urodził się 18 stycznia 1971 r. Jak każ- ła siostra Piotrka wraz ze swoją rodziną. Tytuł naj- Sędziowie z KS LZPN postanowili wykorzystać sędzia klasy okręgowej i asystent w wyższych li- na czym polega praca sędziów. dy młody chłopak chciał zostać drugim Zbignie- Zbigniew Gawryś (po lewo) był przyjacielem Piotrka. lepszego zawodnika przypadł Kamilowi Grądal- ten moment właśnie na promocję sędziowania. Zor- gach. On także zapoznał dzieci z podstawami sę- wem Bońkiem, Grzegorzem Lato czy Andrzejem Na szczęście przeżył tragiczny wypadek i dziś jest skiemu (Gorlice), najlepszego bramkarza - Grze- ganizowali spotkania z przedszkolakami i ucznia- dziowania. Mogły obejrzeć z bliska, a nawet prze- są popularyzacja Przepisów Gry i podnoszenie po- Szarmachem. Występował w drużynach młodzie- obserwatorem. Obok Paweł Krzemiński z KS Tarnów, gorzowi Grochalowi (Wieliczka), a koronę kró- mi. Odbyły się one w czerwcu i lipcu br. i zakończy- testować sprzęt sędziowski - chorągiewki, gwizdki ziomu wiedzy w tym elemencie nie tylko uczestni- żowych Sandecji Nowy Sącz. Kariery piłkarskiej obserwator III ligi. la strzelców zgarnął Piotr Śmierciak (Limanowa). ły się wielkim sukcesem. czy kartki. Później uczestnicy zajęć mieli krótką roz- ków zawodów, ale też kibiców i osób zaintereso- jednak nie zrobił. W wieku 17 lat ukończył kurs Turniej to doskonała okazja do spotkań kilku Zajęcia z grupą blisko 30 maluchów z przed- grzewkę oraz grali w piłkę nożną. Wszyscy bardzo wanych piłką - mówi Jacek Walczyński, prezes Sto- sędziowski. Sędzią rzeczywistym został w 1989 sieli zakończyć swoje sędziowskie przygody. Po pokoleń sędziów. Prezes KS MZPN Andrzej Sę- szkola nr 86 w Lublinie przeprowadził Piotr Kozłow- dobrze ocenili spotkanie z prawdziwym arbitrem. warzyszenia Sędziów Piłki Nożnej Lubelszczyzny. r. Bardzo szybko przebrnął przez pierwsze szcze- wielu skomplikowanych i bolesnych operacjach kowski, prezesi małopolskich Komisji Sędziow- ski, sędzia grupy Top Amator C. Pięciolatki mogły Niewykluczone, że w przyszłości lubelscy sędzio- Przewodniczący KS Andrzej Kuśmierczyk do- ble sędziowskiej kariery. Jako 22-latek został ar- zarówno Zbigniew jak i Stanisław wrócili do orga- skich oraz obserwatorzy, mieli okazję przyjrzeć zobaczyć jak wygląda kompletne wyposażenie wie będą częściej zaglądali do przedszkoli, szkół czy daje, że spotkania z przedszkolakami i uczniami bitrem III ligi. nizacji sędziowskiej, ale już w roli obserwatorów. się zmaganiom młodszych kolegów. Koleżan- sędziego i do czego służą poszczególne jego ele- na uczelnie. W ubiegłym roku w czasie naboru na mogę też pomóc w budowaniu korzystnego wi- Sezon 1995/96 miał być przełomowy w jego Dlaczego opisaliśmy historię Piotrka Nowac- ki sędzie kibicowały i wprowadzały w środowi- menty. Dowiedzieli się także po co potrzebni są kurs prowadzone były zajęcia w szkołach średnich. zerunku sędziów oraz zachęceniu do uprawiania przygodzie z gwizdkiem. Cel był prosty - awans do kiego? Ponieważ sędziowie z Małopolski cały czas sko nowe pokolenie arbitrów. Podgórski klimat na boisku arbitrzy, jakie są ich zadania i obowiąz- Czynni arbitrzy mówili o tym dlaczego warto zapi- sportu i promowaniu zdrowego stylu życia. - Wie- II ligi. Piotr zrobił ku temu kolejny krok 20 sierpnia pamiętają o swoim Koledze. 16 sierpnia br. w Ka- sprzyjał wspomnieniom, dyskusjom na bieżące ki. Maluchy zadawały mnóstwo pytań, szczegól- sać się na kurs, jak wygląda sędziowanie „od kuch- rzymy w to, że takie spotkania zaprocentują. Jeśli 1995 r. podczas meczu: Karpaty Krosno - Wawel mionce Wielkiej k/Nowego Sącza małopolscy sę- tematy oraz wybieganiu myślami w przyszłość. nie dotyczących trwających wówczas Mistrzostw ni” oraz rozwiewali wątpliwości dotyczące Przepi- nie od razu to w najbliższej przyszłości - mówi An- Kraków. Na liniach pomagali mu dwaj doświad- dziowie po raz kolejny spotkali się by uczcić pa- Memoriał kultywuje pamięć o zmarłym kole- Świata. Bardzo aktywni byli nie tylko chłopcy, ale sów Gry. - To dla nas ważne inicjatywy. Zwłaszcza, drzej Kuśmierczyk. czeni koledzy Zbigniew Gawryś i Stanisław To- mięć o Piotrku. Robią to nieprzerwanie od 23 lat. dze, ale jest przede wszystkim żywym pomnikiem też dziewczynki. że wśród zadań i celów jakie przed sobą stawiamy Piotr Kozłowski karz. Ówczesne braki kadrowe zmuszały do łącze- Zawsze pod koniec wakacji Komisja Sędziowska środowiska sędziowskiego - symbolem wspólnoty nia zawodów nawet na tym poziomie rozgryw- w Nowym Sączu organizuje turniej piłki nożnej w imię sędziowskiej pasji. Dopełnieniem tego jest kowym. Nowosądeccy arbitrzy zostali oddele- drużyn sędziowskich, które walczą w Memoria- coroczny udział i zaangażowanie w dalszą pracę gowani w tym dniu do prowadzenia kolejnego le im. Piotra Nowackiego. Tradycyjnie przed roz- na rzecz środowiska sędziów Zbigniewa Gawry- meczu III ligi: Garbarnia Kraków - Błękitni Tarnów. poczęciem zmagań odprawiana jest msza święta sia i Stanisława Tokarza - uczestników tych tragicz- Wspólna podróż została tragicznie przerwana. oraz składane są kwiaty na grobie Piotra. nych wydarzeń. To jeden z przykładów dla mło- Nowy forma zgrupowań w województwie łódzkim W okolicach Tarnowa doszło do wypadku samo- Na przestrzeni lat w rozgrywkach oprócz miej- dego pokolenia arbitrów, że prawdziwym sędzią chodowego z ich udziałem. Piotr zginął, a jego scowych drużyn sędziowskich udział brały rów- można zostać na całe życie – na dobre i na złe. Bardzo urozmaicony był dwaj koledzy doznali poważnych obrażeń. Mu- nież drużyny złożone z rodziny i przyjaciół Piotra, Michał Górka program letniego zgrupowania sędziów i obserwatorów KS ŁZPN, które odbyło się w Kleszczowie (23-24.06.2018).

oza interesującymi wykładami Roberta Łukasz Trawiński uratował życie koledze Małka, jednego z wiodących instrukto- P rów szkolenia sędziów w Polsce, uczestni- Dwóch sędziów z KS MZPN cy mieli warsztaty z tzw. rolowania, a także wykła- zaplanowało wykorzystać dy dotyczące zdrowego odżywiania się. ostatnie chwile urlopu do Na spotkanie zaproszono obserwatorów IV ligi, treningu. Wybrali się sędziów Top Amator D (tj. sędziów IV ligi i kandyda- na poranną przebieżkę po pustej plaży tów do tej klasy rozgrywkowej) oraz uczestników w Pogorzelicy. Programu Mentorskiego. Nowością była obecność sędziów z grupy „Asystent”, którzy przechodzili te- anowie dyskutowali o sędziowaniu, a tak- sty praktyczne na boisku (tzw. „mijanki”). że meczach, które już się odbyły i o tych, W sobotę spotkanie otworzyli Przewodniczą- P które przed nimi. I nagle jeden z nich cy KS ŁZPN Piotr Brodecki oraz Instruktor Szkole- upadł. Tak po prostu, zupełnie bez powodu. Prze- nia Sędziów KS ŁZPN Zbigniew Dobrynin. Następ- Nowi czwartoligowcy w KS ŁZPN, czyli Wojciech cież tempo biegu nie było duże, temperatura jesz- nie wszyscy sędziowie napisali egzamin teoretycz- Pawlak i Mikołaj Kujawski. cze też nie za wysoka. ny. Kolejnym punktem w harmonogramie były eg- Na szczęście jego przyjaciel nie stracił głowy. Łu- zaminy biegowe (IV-ligowcy, kandydaci) i prak- – Wyniki egzaminów pokazują, że nasi sędzio- kasz Trawiński, na co dzień nauczyciel WF w Szkole Witold Bogdański, wiceprezes MZPN, wręcza Łukaszowi pamiątkowy medal. Obok Michał Listkiewicz tyczne (asystenci) na stadionie Omegi Kleszczów. Osoby odpowiedzialne za działalność łódzkiego KS: wie cały czas robią postępy. Widać u chłopaków Podstawowej w Sochaczewie, natychmiast przystą- i Sławomir Stempienwski. Asystenci byli sprawdzani podczas tzw. „mijanek”, Konrad Sapela, Zbigniew Dobrynin i Piotr Banasiak. zaangażowanie, motywację do ciągłego rozwoju pił do reanimacji. Przez 30 minut wykonywał masaż a ich poczynania do dalszej wnikliwej analizy reje- i chęć do wytężonej pracy. To cieszy i potwierdza serca. W końcu na plaży pojawili się przypadkowi na boisko, ale pozostanie przy organizacji w roli Łukasz, czyli Bohater i Wielki Człowiek, po strowane były kamerą video: 1 na 1, 2 na 1, a także gry poprzez efektywne zarządzanie zawodami”. sens i celowość działań Komisji Szkoleniowej. Pod- przechodnie, którzy wezwali ratowników. obserwatora. ponad dwóch latach powrócił na boisko w roli akcji ofensywnych (3 obrońców i 2 napastników). Po zajęciach uczestnicy wybrali się do aquapar- czas zgrupowania po raz pierwszy zajęcia praktycz- Ci po chwili dotarli na miejsce, ale w takich Łukasz to doświadczony sędzia - z przeszło- sędziego III ligi. W uznaniu za jego postawę, Po obiedzie sędziowie wzięli udział w warszta- ku Solpark w Kleszczowie na odnowę biologiczną. ne mieli asystenci. Ich wyniki będą punktem odnie- warunkach nie mogli zapewnić skutecznej pomo- ścią w III lidze, a także z długą historią jako asystent Marcin Borski, Przewodniczący KS MZPN, zde- tach z automasażu i uczyli się prawidłowego korzy- W niedzielę od 7:30 rozpoczął się pomiar tkan- sienia przy kolejnych spotkaniach. Przełoży się to cy. Wezwano śmigłowiec. Błyskawiczny transport w II lidze. Do swoich dokonań może dopisać ura- cydował o wyznaczeniu Łukasza na mecz Po- stania z rolerów. Ich działanie fachowo przedsta- ki tłuszczowej i ważenie uczestników. Po śniada- zapewne również na obsadę w meczach III i IV ligi. do szpitala i kolega znalazł się pod opieką kar- towanie życia swojemu byłemu asystentowi. Nie lonia Warszawa – Ruch Wysokie Mazowiec- wiły instruktorki z kliniki Orto Med Sport. Po połu- niu, drugą część swojej prelekcji przedstawił Ro- Wszystko po to, żeby sędziowali najlepsi w woje- diologa. Udało się! Poszkodowany sędzia przeżył, w przenośni, dosłownie. 30 minut ciężkiej pracy, kie (2:3). Jak zwykle zaprezentował wyso- dniu Robert Małek, były wieloletni sędzia między- bert Małek. Na koniec Ewelina Krajewska, dietetyk wództwie – mówi Zbigniew Dobrynin, Instruktor dzięki przytomności umysłu i umiejętnościom bez chwili odpoczynku, dało ratowanemu drugą ki poziom. narodowy, a obecnie obserwator FIFA, poprowa- sportowy, pokazała sposoby i zasady komponowa- Szkolenia Sędziów KS ŁZPN. swojego przyjaciela. Wprawdzie nie wróci już szansę na życie. Rafał Roguski dził pierwszą część wykładu „Dbanie o wizerunek nia diety w specyfice pracy sędziego piłkarskiego. Jakub Jankowski uratowany przez Łukasza regiony

40 | Sędzia Sędzia | 41 Regiony sy najczęściej z udziałem Piasta Gliwice lub innej są noty i rankingi obserwatorów, gdyż aktualnie re powtarzane są później w marcu i w maju. Wa- Jak na Śląsku szkolą sędziów drużyny ze Śląska. Ma na celu praktyczną analizę nie ma możliwości zapewnienia nagrania z każ- runkiem utrzymania się w grupie jest zaliczanie po- wybranych elementów warsztatu sędziowskiego. dego meczu IV ligi. System „triple checking” jest wyższych sprawdzianów. Na wiosnę selekcja od- System szkolenia Zajęcia prowadzą członkowie Komisji Szkolenio- realizowany tylko wiosną dla sześciu gwiazdko- bywa się już w oparciu o postawę na boisku (mi- i awansów sędziów wej, a opiekunem grupy jest obserwator szcze- wiczów wyłonionych po rundzie jesiennej, któ- nimum trzy mecze klasy okręgowej). Obserwato- to jeden z najważniejszych bla centralnego – Tadeusz Stachura. rzy od zera walczą o awans do III ligi – noty z je- rami są byli i obecni sędziowie szczebla centralne- punktów w planie każdego Co ważne, od kilku lat na Śląsku mecze II ligi sieni nie są brane pod uwagę. Pozostali sędzio- go, którzy przyznają oceny w skali szkolnej i wyda- zarządu wojewódzkiego kobiet prowadzą tylko sędzie. Panowie nie są wie Kadry broniący się przed spadkiem, dalej ry- ją swoje rekomendacje, a te później stanowią dla Kolegium Sędziów. Właściwie budowany delegowani na te rozgrywki (a tak bywa w in- walizują w systemie tradycyjnym. Prezydium KS Śl. ZPN podstawę do awansowania może wykształcić dobrych arbitrów, nych województwach). Przy okazji Kadry należy wspomnieć jesz- sędziów do Kadry na kolejny sezon. którzy w przyszłości zastąpią obecną cze o zapleczu, które powoływane jest tylko na Sam ranking podokręgów przygotowano w po- elitę sędziowską. Zadanie nie jest jednak Model selekcji rundę jesienną. Na takim zapleczu znajdują się dobny sposób jak ranking klubów UEFA. Wylicza- łatwe. Szczególnie, gdy mówimy o Śląsku, Model selekcji na szczeblu Śląskiego ZPN obej- m.in. sędziowie, którzy spadli w ramach rywali- ny jest z trzech kategorii opisujących ich poten- gdzie jest ponad 1.300 sędziów. muje cztery grupy szkoleniowe: III ligę, Kadrę, za- zacji Kadry w poprzednim sezonie oraz kandy- cjał: łączna liczba sędziów, kwota opłaconych li- plecze Kadry oraz kandydatów do Kadry. W III li- Dwojakie podejście dze mówimy o 7-8 sędziach walczących o dwie Proces szkolenia sędziów w Śląskim ZPN odby- gwiazdki, umożliwiające walkę o awans na szcze- wa się na dwóch płaszczyznach. Pierwsza ma na bel centralny. Jedną przydziela KS Śl. ZPN, nato- celu ujednolicenie interpretacji przepisowych. miast drugą KS PZPN. Nie oznacza to jednak, że Druga poszerza wiedzę teoretyczną, praktyczną Sędziowie tuż przed startem podczas egzaminów w czerwcu br. kandydaci w przypadku braku awansu mają z góry i buduje sprawność fizyczną sędziów. zagwarantowane miejsce w III lidze. Rywalizują Na Śląsku jeszcze do niedawna tradycją były – Dotychczasowy Program Mentorski pro- oni na takich samych zasadach jak pozostali sę- zebrania plenarne realizowane w dwunastu pod- wadzony był wzorem tego z centrali. Jednak po- dziowie III ligi, dlatego walka o utrzymanie dalej okręgach. Odbywały się one co miesiąc od marca jawiły się u nas problemy z dobraniem warto- odbywa się między 7-8 sędziami. do czerwca i od września do listopada. Aktualnie ściowych mentorów i pomimo posiadanych pie- Dla tej grupy realizowany jest pełny system „tri- odchodzi się od tej formuły, zostawiając pełną niędzy na ten cel nie chcieliśmy tworzyć „fikcyj- ple checking”, składający się z: obserwacji stadio- autonomię w kwestii szkoleń podokręgom. Na- nych par”, które w rzeczywistości nie pracowa- nowej, samooceny sędziego na podstawie nagrań tomiast dla lepszego ujednolicenia interpretacji łyby zgodnie z założeniami programu – przed- video oraz obserwacji telewizyjnej opracowanej Przepisów Gry, Prezydium KS Śl. ZPN wraz z Ko- stawia sytuację Tomasz Rusek. przez wybranego członka Zarządu KS. Gromadze- misją Szkoleniową zaproponowały swój pomysł Obecnie, w ramach nowego CORE, tworzo- niem sporej dokumentacji oraz przetworzeniem na szkolenia dla każdego podokręgu. nych jest od 3 do 5 zespołów sędziowskich, spo- tego materiału zajmuje się z ramienia Prezydium Odbywają się one dwa razy w rundzie i skiero- śród sędziów klasy okręgowej. Arbitrzy łączeni są KS Śl. ZPN Daniel Kruczyński, którego wspiera wane są do wszystkich sędziów i obserwatorów w trójki pod kątem logistycznym. Każdy zespół Damian Rokosz, członek komisji szkoleniowej. Śląskiego ZPN oraz młodych, perspektywicznych współpracuje przez cały sezon z instruktorem, któ- Szczególną uwagę Prezydium KS Śl. ZPN przy- sędziów z podokręgów. Wszystkie zajęcia mają rego zadaniem jest szkolenie i praktyczna pomoc kłada do Kadry, w skład której wchodzą sędziowie Wojewódzka Grupa Asystentów podczas sprawdzianów, czyli tzw. mijanek. charakter warsztatowy i prowadzone są przez w kształtowaniu warsztatu sędziowskiego uczest- IV ligi, ubiegający się o awans do wyższej klasy roz- członków Komisji Szkoleniowej, w której skład ników programu. Sędziowie w zespołach prowa- grywkowej. Członkowie Kadry w ramach organi- daci do Kadry, którzy byli bardzo blisko awan- cencji sędziowskich oraz liczba punktów wynika- wchodzą sędziowie, asystenci i obserwatorzy dzą minimum trzy mecze klasy okręgowej w run- zowanych dla nich zajęć mają realizowany kom- su, ale z jakiś powodów nie udało im się uzyskać jąca z uprawnień sędziów i obserwatorów pod- szczebla centralnego – łącznie ponad 20 osób. dzie, będąc raz sędzią oraz dwukrotnie asysten- pleksowy cykl szkolenia oraz poddawani są egza- promocji o klasę wyżej. Takie podejście nie skre- okręgu według ustalonych współczynników (tzw. Realizacja tego zadania rozkłada się na dwa tem. Tomasz Rusek podkreśla, że dzięki takiemu minom teoretycznym i sprawnościowym. Ponad- śla od razu sędziów, którym mógł trafić się słab- kategoria „jakość” – każda klasa rozgrywkowa ma zespoły robocze pod nadzorem Piotra Lasyka i Se- schematowi łatwiej jest dobrać 5 wartościowych to w okresie zimowym, oprócz ogólnego zgrupo- szy mecz i daje możliwość dostania się do Kadry przyporządkowaną określoną liczbę punktów, np. bastiana Jarzębaka – sędziów grupy Top Ama- mentorów dla 5 trójek, aniżeli 15 dla 15 sędziów. wania, realizują również szczegółowy plan szkole- po rundzie jesiennej. Zaplecze obserwowane jest sędzia zawodowy – 5 pkt, sędzia Kadry Śl. ZPN – 3 tor A. Każdy z zespołów przygotowuje dwa te- Tomasz Rusek i jego współpracownicy odpowiadają nia na bazie materiałów filmowych z ich meczów przez Prezydium, którego opinie są w tym zakre- pkt, itd.). O samym rankingu i sposobach jego wy- maty wybrane z listy zagadnień zalecanych do za grupę ponad 1.300 sędziów na Śląsku. Wojewódzka Grupa Asystentów IV ligi. Należy podkreślić, że zarówno Kadra, jak sie decydujące. korzystania, np. do rozdziału miejsc dla poszcze- realizacji przez Centralną Komisję Szkoleniową Kilka lat temu powołano Wojewódzką Grupę Asy- i III-ligowcy zostali wyposażeni w Polary, zakupio- gólnych podokręgów na egzamin na klasę okrę- KS PZPN. Opracowany temat (poszerzony i za- Program Mentorski i CORE stentów (WGA), w skład której weszli tylko sędzio- ne przez KS Śl. ZPN z funduszy przekazywanych Ranking podokręgów gową napiszemy w przyszłości. adoptowany do potrzeb sędziów niższych szcze- Od wielu lat w Śl. ZPN prowadzony był Program wie asystenci II i III ligi. Następnie grupę posze- przez PZPN w ramach konwencji UEFA. W trakcie Na koniec należy jeszcze przedstawić strukturę – W całym modelu selekcji i szkolenia najważ- bli) przedstawiany jest we wszystkich 12 pod- Mentorski na podobnych zasadach, jakie obo- rzono o 16 nowych sędziów i tylko oni byli de- sezonu tacy sędziowie są zobowiązani do rapor- grupy kandydatów do Kadry. Tutaj przydzielana niejsze jest to, że zaangażowaliśmy dużą grupę lu- okręgach przez członków zespołów roboczych. wiązują na szczeblu centralnym. Pary mentor- legowani jako asystenci na zawody IV ligi, które towania swoich treningów w dwutygodniowym jest konkretna liczba miejsc dla poszczególnych dzi, nie tylko obserwatorów, ale też sędziów szcze- Pozostałe zagadnienia realizowane są w ra- skie pracowały ze sobą przez cały sezon, a do prowadzili sędziowie Kadry. Dzięki temu zyska- cyklu do sędziego grupy Top Amator A – Toma- podokręgów, na podstawie stworzonego rankin- bla centralnego. Udało się zmobilizować ich do pra- mach zimowego zgrupowania, w którym uczest- tego brały udział w cyklicznych kursach i szkole- no zaplecze perspektywicznych asystentów, mo- sza Wajdy, który koordynuje ten obszar szkolenia. gu podokręgów. Łącznie grupa kandydatów do cy, a co ważniejsze, do brania odpowiedzialności niczą sędziowie (Kadra, asystenci grupy woje- niach. Od roku 2012 zaczął funkcjonować także gących zaistnieć w przyszłości na szczeblu cen- Kadra sędziująca IV ligę (14-16 osób) otrzymu- Kadry liczy 16-20 sędziów. Jesienią wyłanianie są za efekty tej pracy – podsumowuje stojący na cze- wódzkiej) i obserwatorzy Śl. ZPN, program CORE Program CORE, którego uczestnikami zostali mło- tralnym. Opiekunami tej grupy zostali: Krzysztof je po ok. 6-7 meczów na rundę. Pierwsza runda to osoby, które powołuje się na jednodniowy kurs le Śląskiego KS, Tomasz Rusek. oraz kandydaci do Kadry reprezentujący podzi i perspektywiczni sędziowie klasy okręgowej. Myrmus i Bartłomiej Lekki – odpowiednio asy- tradycyjny model klasyfikacji, którego podstawą w okresie zimowym, połączony z egzaminami, któ- Bartosz Owsiany szczególne podokręgi. Ponadto dodatkowe te- W ramach śląskiego CORE realizowano szko- stent zawodowy i asystent ekstraklasy. maty omawiane są na dodatkowych szkoleniach lenia podczas dwudniowych zgrupowań, w któ- Od sezonu 2017/18 Prezydium KS Śl. ZPN po- realizowanych na życzenie danego podokręgu. rych brali udział również uczestnicy Programu stanowił podzielić WGA na dwie grupy: I – stałą, W kwestii obozów unifikacyjno- Mentorskiego – sędziowie i ich mentorzy. Na składającą się z asystentów wyselekcjonowanych szkoleniowych Śl. ZPN działa podobnie jak po- kursach prowadzone były zajęcia teoretyczne: przez zarząd (ok. 20 osób – delegowanych na me- zostałe związki. Szkolenie na zasadzie zgrupo- wykłady i warsztaty. Ponadto sędziowie Pro- cze III ligi) oraz II – zmienną, składającą się z asy- wania odbywa się jedynie w okresie zimowym, gramu CORE prowadzili zawody klasy okręgo- stentów typowanych przez sędziów Kadry (ok. 30 gdy przerwa między rundami jest dłuższa i ła- wej, z których część była nagrywana, a następ- osób – delegowanych na mecze IV ligi). Opieku- twiej zaangażować sędziów amatorów, niż w se- nie analizowana przez instruktorów. nami II grupy zostali asystenci szczebla central- zonie letnim, będącym czasem urlopowym. Obóz Wraz ze szkoleniem sędziów CORE prowa- nego – Sławomir Kowalewski i Wojciech Szczurek. organizowany jest przez związek i jest obowiąz- dzono przegląd i nabór kandydatów do kolejnej Obie grupy przechodzą systematyczne szkole- kowy dla wszystkich podokręgów. edycji programu. Kandydatów obserwowano na nia, zaś dwa razy do roku, w marcu i sierpniu asy- – Chcemy aktywizować środowisko sędziow- meczach klasy okręgowej, podczas których byli stenci mają egzaminy ze znajomości Przepisów skie także poprzez inne formy szkolenia. Dlatego oceniani przez członków zarządu. Gry i przechodzą testy fizyczne. Warunkiem pozo- na wiosnę 2018 roku z naszej inicjatywy przepro- Oba programy funkcjonowały równolegle stania w grupie jest pozytywne zaliczenie obu te- wadzono we wszystkich podokręgach szkolenie w klasyczny sposób przez dwa lata. Jednak w po- stów. Po analizie wyników z egzaminów, obserwacji o charakterze popularyzatorsko-informacyjnym przednim roku Prezydium KS Śl. ZPN podjął de- z meczów, istnieje możliwość awansu do grupy I. dotyczące systemu VAR, bazujące na prezenta- cyzję o zmianie formuły i połączeniu Programu cji przygotowanej przez Pawła Gila – mówi To- Mentorskiego z Programem CORE (pod nazwą Szkolenie kobiet masz Rusek, Przewodniczący KS ŚZPN i członek CORE). W ten sposób indywidualna praca szko- Kolejna grupa, dla której dedykowane są szkole- KS PZPN. – Na tych szkoleniach na sali była ci- leniowa została zastąpiona pracą w zespołach nia to sędzie. Spotkania odbywają się dwa razy sza jak makiem zasiał. Wszyscy byli ciekawi jak sędziowskich z ich opiekunem, według formu- w rundzie. Jedno z nich ma charakter warsztatowy,

regiony VAR wygląda „od kuchni” – dodaje. ły Programu CORE. a drugie organizowane jest na meczu ekstrakla- Uczestnicy i opiekunowie programu CORE na Śląsku, a także członkowie Prezydium KS Śl. ZPN.

42 | Sędzia Sędzia | 43 Regiony INACZEJ na Podlasiu mają swoją kadrę asystentów

Od egzaminów i krótkiego wał się letni kurs dla kandydatów. Przez pięć kur- zgrupowania podlascy sanci spotykali się w godz. 17:00-21:00 w siedzibie sędziowie rozpoczęli WZPN. Zgłosiło się 12 osób. W ostatni dzień zorga- przygotowania do sezonu nizowano zajęcia praktyczne na boisku, gdzie nowi 2018/2019. Zdecydowano adepci sztuki arbitrażu mogli pierwszy raz w życiu o zmianie systemu przekonać się jak się używa gwizdka czy chorągie- szkolenia. Dotychczas egzaminy sędziów wek. Kurs zakończył się egzaminami teoretycznym w KS Podlaskiego ZPN odbywały się Bardzo dużą aktywnością wykazuje się i biegowym. Wszyscy zaliczyli go bez problemu. na początku września. Teraz zorganizowano w ostatnim czasie KS Wielkopolskiego ZPN. je w ostatni weekend lipca. Powołało do życia Wielkopolską Kadrę Obóz i turniej im. W. Piotrowskiego Asystentów, przeprowadziło dodatkowy W Karpicku (23-25.06.2018 r.) sędziowie i obserwa- omisja Szkoleniowa zarekomendowa- letni kurs sędziowski i zorganizowało obóz torzy KS WZPN spotkali się na letnim obozie szko- ła Antoniemu Plonie, Przewodniczące- dla 80 sędziów i obserwatorów w Karpicku. leniowym. Uczestniczyło w nim 80 osób. Sędzio- K mu KS Podl. ZPN nowe zasady przygo- wie codziennie mieli wykłady i treningi kondycyj- towania arbitrów do pracy na boisku. Zgodnie d sezonu 2018/19 powstała Wielkopol- ne. Prelegentami byli obserwatorzy I ligi: Remi- z przyjętym planem szkolenia, w piątek 27 lipca towującym do nowego sezonu. Ta urokliwa miej- dzie kontynuowane w trzech ośrodkach tj. Biały- ska Kadra Asystentów. Zaproszono do giusz Lewandowski, Piotr Przybyłowski a także sę- br. sędziowie spotkali się w Łomży i Nowogro- scowość położona w Puszczy Kurpiowskiej nad stoku, Łomży i Suwałkach. O niej najbardziej uzdolnionych asysten- dzia szczebla centralnego - Piotr Idzik. W zgrupo- dzie. Wzięli udział w egzaminach teoretycznych Narwią, powoli staje się stałym miejscem letnich Należy dodać, że jesienią na podlaskich tów z całego województwa (Kalisz, Konin, Lesz- waniu uczestniczył również gość specjalny - mię- i kondycyjnych, które odbyły się na stadionie i zimowych obozów szkoleniowych podlaskich sę- boiskach będzie o 36 więcej sędziów niż no, Piła, Poznań). Wzorem szczebla centralnego dzynarodowy asystent Michał Obukowicz, który łomżyńskiego MOSiR-u. W tym samym czasie dziów. Poprzednie szkolenie, które było przygo- w roku ubiegłym. Do grona sędziowskiego dołą- są oni dopisywani przez Komisję Obsady do sę- przeprowadził wykład oraz trening w terenie przy obserwatorzy przeszli sprawdzian teoretyczny. towane dla uczestników Programu Mentorskie- czą sędziowie próbni, którzy w rundzie wiosen- dziów na mecze w IV lidze i Lidze Międzyokrę- pobliskim jeziorze. Bezpośrednio po egzaminach wszyscy udali go, miało miejsce pod koniec czerwca. nej sezonu 2017/2018 ukończyli kurs dla kandy- gowej. Część z nich zdobywa w ten sposób zu- Tradycyjnie odbył się również turniej piłki noż- się do pobliskiego Nowogrodu, gdzie do niedzieli Oprócz przedsezonowego zgrupowania, szko- datów na sędziów. pełnie nowe doświadczenia. W praktyce ozna- Piotr Idzik prowadzi na co dzień mecze na szcze- nej - „VII Memoriał im. Wojciecha Piotrowskiego”. Ro- uczestniczyli w zaplanowanym szkoleniu przygo- lenie arbitrów KS Podlaskiego ZPN tradycyjnie bę- Kamil Klimek cza to, że np. asystent z Poznania może poje- blu centralnym. Swoim doświadczeniem dzieli się z zegrano go na obiekcie pobliskiego Gromu Wolsz- chać na mecz IV ligi z arbitrem z Piły. Asysten- młodszymi kolegami podczas zgrupowań. tyn. Te wyjątkowe rozgrywki uświęcają pamięć wyci jeszcze bardziej niż dotychczas są sprawdza- bitnego sędziego, a później obserwatora i działa- ni poprzez obserwacje telewizyjne i stadiono- Szybki letni kurs dla kandydatów cza. Ciekawostką był turniej rzutów karnych dla we. Projekt prowadzi obserwator Piotr Przyby- Wygląda na to, że w Poznaniu znaleźli ciekawy spo- obserwatorów, który wygrał najstarszy uczestnik łowski, którego wspiera Komisja Szkoleniowa sób na uzupełnienie kadry sędziowskiej w przerwie obozu - Mieczysław Biegała. KS WZPN. między sezonami. W dniach 20-24.08.2018 r. odby- Łukasz Araszkiewicz

Rekordowe zgrupowanie w Niechorzu

To był pierwszy taki obóz w historii KS Zachodniopomorskiego ZPN. Przez trzy dni Zagrali dla małego Antosia (06-08.09.2018 r.) w Niechorzu szkoliło się aż 180 sędziów i obserwatorów. Reprezentacja KS ZZPN zagrała w meczu po- kazowym Beach Soccera, który zorganizowała ekordowe pod względem liczebno- w sprawie awansów sędziów w poszczegól- Fundacja „Zwyczajnie Żyć”. Spotkanie odbyło się ści uczestników zgrupowanie miało nych klasach. 7 sierpnia br. na plaży w Kołobrzegu. Drużyna R bardzo ciekawy harmonogram. Pa- Piątek był najbardziej intensywnym dniem. sędziów wygrała 6:4. Najlepszym strzelcem był weł Podgórski – Przewodniczący Komisji Li- Marcin Szulc zaprezentował najnowsze in- Tomasz Czarnecki, który zdobył 4 bramki. Oczy- cencji Trenerskich Wydziału Szkolenia ZZPN terpretacje Przepisów Gry koncentrując się wiście, to nie wynik był najważniejszy. Zbierano przedstawił zmiany w licencjach trenerskich na tzw. holdingu, czyli faulu popełnianego pieniądze dla podopiecznego fundacji - małego oraz poprosił sędziów o ich dokładną wery- poprzez zatrzymywanie przeciwnika i braku Antosia. Drużyna KS ZZPN przekazała na licyta- fikację. Artur Aluszyk, wiceprzewodniczący szacunku do zawodów (LOR - ang. Lack of re- cje 2 piłki z autografami piłkarzy Pogoni Szczecin KS ZZPN, zapoznał sędziów z nowo przyję- spect). Ponadto omówił zagadnienia związa- oraz z autografem Prezesa PZPN Zbigniewa Boń- tymi przez Zarząd KS regulaminami zasad ne z udzielaniem kar indywidualnych w obrę- ka, które otrzymała od Prezesa ZZPN i wiceprezesa awansów i spadków w poszczególnych kla- bie pola karnego. W sobotę sędzia międzyna- PZPN Jana Bednarka. Jedna z piłek została wylicy- sach rozgrywkowych oraz przedstawił szcze- rodowa Karolina Tokarska omawiała sposoby towana za kwotę 1.500 zł i zasiliła konto fundacji. gółowe dane nt. zeszłosezonowych decyzji ustawiania się sędziów w trakcie zawodów. Grzegorz Zdyb

To był krótka, ale ciekawa przygoda sędziów z Warmii i Mazur w Pucharze Polski. Warmińscy sędziowie w płetwach

Sędziowie z KS Warmińsko--Mazurskiego ZPN postanowili uatrakcyjnić sobie czu skończyła się remisem 1:1. Żartobliwie mo- wolny czas podczas przerwy w ligowych rozgrywkach i wzięli udział żemy przyznać, że sędziowie przez całe spo- w dwóch ciekawych inicjatywach. Pod koniec lipca zagrali w okręgowym tkanie posiadali optyczną przewagę, ponie- Pucharze Polski. Natomiast w sierpniu wystąpili w charytatywnym turnieju waż rywali było 11, a arbitrów 14. na plaży, gdzie grano... w płetwach. Na zakończenie okresu przygotowawczego, a dokładnie 5 sierpnia br., wystąpili w charyta- rbitrzy z województwa Warmiń- Najpierw zgłosili się do okręgowego Pu- tywnym turnieju piłki plażowej w... płetwach. sko-Mazurskiego w tegorocznym charu Polski. Ich przygoda z tymi rozgryw- Podczas meczów były zbierane pieniądze na A okresie letnim poza standardowy- kami nie trwała jednak zbyt długo, bo już operację ręki dla małej Martynki z Olsztyna. mi przygotowaniami teoretycznymi, spraw- w I rundzie trafili na LKS Różnowo, czyli pół- Turniej rozegrano na boisku do piłki plażo- nościowymi oraz praktycznymi, postanowi- finalistę zeszłorocznej edycji PP na Warmii wej, które znajduje się w kompleksie sporto- li się integrować i pozytywnie propagować i Mazurach. Przegrali 1:5 i szybko musieli powo-rekreacyjnym nad jeziorem Ukiel. Sędzio- sędziowanie podczas jednej z akcji prospo- żegnać się z pucharem. Dodajmy, że do prze- wie zajęli 4. miejsce. Udało się zebrać 1.500 zł.

regiony łecznych. rwy gra była wyrównana i pierwsza część me- Paweł Aptowicz Wszyscy uczestnicy wrześniowego zgrupowania KS Zachodniopomorskiego ZPN.

44 | Sędzia Sędzia | 45 personalizowane koszulki; oficjalne produkty licencyjne PZPN; szeroka gama gadżetów, ponad 300 artykułów!

Łączy nas piłka

Poczuj piłkarskie emocje i bądź bliżej Reprezentacji Polski! centrum piłkarskie R-GOL warszawa | Puławska 255

/sklep.laczynaspilka.pl /PZPNsklepkibica

Łączy nas piłka