Szkło artystyczne w Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze

Umělecké sklo v Krkonošském muzeu v Jelení Hoře

The Collection of Fine-Art Glass at The Karkonoskie Museum in Jelenia Góra

Przewodnik po wystawie stałej Průvodce stálou expozicí Permanent exhibition guide

Jelenia Góra 2012 Tekst: Justyna Wierzchucka

Korekta: Iwona Makówka

Tłumaczenie na język angielski: Aleksandra Barańska

Tłumaczenie na język czeski: Tadeusz Kuchejda

Fotografie: 3 – 20; 23 – 25; 29 – 30; 32 – 41; 43; 45 – 47 – Arkadiusz Podstawka 31 - Dominik Kunysz

Druk: Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe ZAPOL Dmochowski, Sobczyk Sp.j. al. Piastów 42, 71-062 Szczecin tel. +48 91 435 19 00, www.zapol.com.pl

Projekt wspołfinansowany / Projekt spolufinancovany / Project co-financed

„Ożywienie czesko-polskiej tradycji szklarskiej na rzecz rozwoju turystyki” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007-2013 Partner Wiodący – Mĕsto Nový Bor Partner Projektu – Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze „Oživeni česko-polské sklářské tradice pro rozvoj cestovního” Projekt spolufinancovany Evropskou unii z Evropského fondu pro regionalni rozvoj a z prostek samosprávy Dolnoslezského vojvodstvi v rámci Operačního programu přeshranični spolupráce Česká republika – Polská republika 2007-2013 Vedoucí partner – Mĕsto Nový Bor Partner projektu - Krkonošské Muzeum v Jelení Hoře

„Revival of the Czech-Polish glass making tradition for the developement of tourism” Project co-financed by the European Union from the European Regional Development Fund and budget of the Self-Government of Lower Silesian Voivodeship within the Cross-border Cooperation Operational Programme Czech Republic - Republic of Poland 2007- 2013 Lead Partner - Novy Bor Spis treści Obsah Table of contents

Wstęp / Úvod / Introduction ...... 5 Rozwój szklarstwa / Rozvoj sklářství / Development of Glass-Making ...... 17 Szkło średniowieczne i nowożytne / Sklo středověké a novověké / Medieval and Modern Glass ...... 19 Szkło barokowe / Barokní sklo / Baroque Glass ...... 22 Ba we szkła mleczne / Barokní mléčné sklo / Baroque Milk Glassware ...... 26 Barokowe szkła szlifowane i rytowane / Barokní sklo broušené a ryté / Baroque Ground and Engraved Glass ...... 28 Szkła w stylu empire / Sklo v období empíru / Glass in the Empire Style ...... 34 Szkło biedermeierowskie / Styl biedermeier / Biedermeier Glass ...... 36 Huta Josephine w Szklarskiej Porębie / Sklárna Josephine ve Sklářské Porubě / Josephine Glassworks in Szklarska Poręba ...... 44 Szkło w okresie historyzmu / Sklo v období historismu / Glass in the Style of Historicism ...... 46 Szkło secesyjne / Secesní sklo / Secession Glass ...... 51 Szkło w pierwszej połowie XX wieku / Sklo v první polovině 20. století / Glass in the First Half of the 20th Century...... 56 Szkło współczesne / Sklo v současnosti / Contemporary Glass ...... 60 Bibliografia / Bibliografie / Bibliography ...... 64 Słownik artystów współczesnych / Slovník současných umělců / Dictionary of Contemporary Artists ...... 65 Słownik terminologiczny / Terminologický slovník / Dictionary of Terminology . . . 73 Spis ilustracji / Seznam ilustrací / Contents of Illustrations ...... 76

WSTĘP

Początki kolekcji szkła artystycznego Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze wiążą się niero- zerwalnie z powstaniem w 1880 roku Riesengebirgsverein (RGV) – Towarzystwa Karkonoskiego w Je- leniej Górze. Jego celem było, między innymi, gromadzenie, dokumentowanie i ochrona przedmio- tów historycznych i artystycznych, związanych z regionem Karkonoszy. Dzięki licznym darowiznom i osobistemu zaangażowaniu członków RGV zgromadzono sporą liczbę ciekawych obiektów, które zaczęto udostępniać publiczności w roku 1888 w wynajętych salach Gimnazjum Królewskiego (ob. Zespół Szkół przy ul. 1 Maja). Duży nacisk na kolekcjonowanie szkła artystycznego kładł od samego początku pierwszy dyrektor Das Museum des RGV (Muzeum Towarzystwa Karkonoskiego) dr Hugo Seydel (1840–1932) – z wykształcenia prawnik, prywatnie kolekcjoner i znawca szkła artystycznego, który poprzez wszechstronne działania przyczynił się do rozwoju turystyki w Karkonoszach (il. 1). Od początku powstania jeleniogór- skiego muzeum priorytetem było zatem dokumentowanie historii i rozwoju szklarstwa w Karkonoszach. Stopniowo gromadzono cenne zbiory szkła oraz innych zabytków związanych z wytwórczością i zdo- bieniem przedmiotów szklanych, także rytowaniem kamieni szlachetnych. Do zbioru tego, oprócz obiek- tów szklanych, należały wzorniki hut, odci- ski zdobień na szkle w czerpanym papierze, narzędzia i formy szklarskie, lakowe odciski pieczęci. Niestety przedwojenne zbiory je- leniogórskiego muzeum, bogate w unikato- we obiekty rzemiosła szklarskiego, zostały rozproszone w wyniku zawieruchy wojen- nej – część najcenniejszych eksponatów wzbogaciła zbiory Muzeum Narodowego we Wrocławiu i w Warszawie, losy niektórych są jak dotąd nieznane. Po wybudowaniu w latach 1912 – 1914 budynku muzeum według projektu Karla Grossera (1850 – 1918) i powstaniu stałej ekspozycji, sporą część wystawy rzemiosła zajęła tematyka szklarska. Według przewod- nika po muzeum z 1921 roku, gdzie dokład- nie opisano eksponaty znajdujące się w usta- wionych na parterze budynku gablotach, można szczegółowo odtworzyć ówczesne zbiory rzemiosła artystycznego. Intencją twórców tej wystawy było ukazanie długiej historii szklarstwa karkonoskiego, sięgającej XIV wieku, jak i technik zdobniczych stoso- il. 1 Hugo Seydel wanych w szkle oraz przybliżenie wiedzy na

PRZEWODNIK PO SZKLE 5 temat najważniejszych dla tego regionu hut oraz pracowni zdobniczych. Ekspozycja nie była zbudowana chronologicznie, lecz tematycznie. Wiele z opisanych w przewodniku eksponatów nie zachowało się w zbiorach jeleniogórskiego muzeum. W 1947 roku zostało otwarte dla publiczności polskie Muzeum Miejskie w Jeleniej Górze, w ko- lekcji którego zachowało się z pokaźnego zbioru przedwojennego ok. siedemset obiektów szklanych. O dalszym kształcie i kierunkach rozwoju muzeum zdecydowała powołana w 1964 roku komisja Mini- sterstwa Kultury i Sztuki, na czele której zasiadła ówczesna dyrektor Muzeum Śląskiego we Wrocławiu, dr Maria Starzewska. Komisja ta, mając na uwadze długą i bogatą historię szklarstwa na terenie Karko- noszy, uznała, że jeleniogórskie muzeum (ówczesne Muzeum Regionalne) powinno specjalizować się w pozyskiwaniu, ochronie i udostępnianiu dzieł szklarskiego rzemiosła artystycznego. Pierwszym kustoszem zbiorów szkła był Mieczysław Buczyński (1941– 2005), od 1975 roku kierow- nik utworzonego wówczas Działu Szkła Artystycznego. To właśnie on, przy pełnym wsparciu dyrektora muzeum, Henryka Szymczaka (1938 – 2003) i dzięki dotacjom finansowym państwa stworzył kolekcję, zaliczaną dziś do jednej z najbogatszych i najliczniejszych w Polsce. Upamiętnieniem jego zasług było nadanie kolekcji szkła Muzeum Karkonoskiego jego imienia. Kontynuatorką rozpoczętego przez Mieczysława Buczyńskiego zadania była dr Stefania Żelasko, niestru- dzona w propagowaniu i naukowym opracowywaniu sztuki szklarskiej Śląska. Dzięki licznym publikacjom, pozyskiwaniu funduszy i zakupom brakujących eksponatów, a także dzięki osobistemu zaangażowaniu, w nieoceniony sposób przyczyniła się do wzbogacenia i popularyzacji jeleniogórskiej kolekcji szkła. Kolekcja szkła artystycznego im. Mieczysława Buczyńskiego liczy ponad siedem tysięcy eksponatów. Główny trzon zbiorów stanowią obiekty szklane, wytworzone i zdobione różnymi technikami, dokumentujące rozwój technologii szklarskiej. Stała ekspozycja szkła artystycznego, utworzona na nowo po rozbudowie i modernizacji Muzeum Karkonoskiego w latach 2010 – 2012 została ułożona w porządku chronologicznym i nawiązuje w swojej strukturze do wystawy autorstwa Mieczysława Buczyńskiego. Do najcenniejszych obiektów należy grupa szkieł barokowych i rokokowych z terenów Śląska, Czech i Niemiec. Ze zbiorów przedwojennych zachowały się także liczne przykłady naczyniowych form ze szkła mlecznego, imitujące wyroby porcelanowe. Bogaty zbiór szkieł w stylu empire wzbogacone zostały o unikatowy, jedyny w zbiorach Muzeum Kar- konoskiego, puchar z pracowni Johanna Siegismunda Menzla z czarno-sylwetowym portretem. Styl ten reprezentowany jest także kielichami i pucharami z charakterystyczną, kwadratową plintą i rytowanymi na czarach wedutami Karkonoszy. Najliczniejszą grupę stanowią szkła z okresu biedermeier, kolorowe, bogato zdobione, o masywnych, przysadzistych proporcjach. Najcenniejsze obiekty pochodzą z hut Kotliny Jeleniogórskiej oraz Kotliny Kłodzkiej – dwóch ważnych ośrodków szklarskich oraz turystycznych. Reprezentują one niezwykłe osiąg- nięcia technologiczne XIX-wiecznych szklarzy, a także są wyrazem ówczesnych gustów. Kolejne gabloty stałej ekspozycji wypełnione są obiektami unikatowymi tworzonymi w stylach histo- rycznych, głównie w Hucie Josephine w Szklarskiej Porębie i rafinerii Fritza Heckerta w Piechowicach oraz w hutach czeskich. Pokazują one niezwykły kunszt śląskich szklarzy i zdobników szkła. Kolekcja jeleniogórska posiada liczne, najwyższej jakości przykłady szkieł secesyjnych, pochodzących nie tylko z hut śląskich, ale także najważniejszych wówczas ośrodków szklarskich – czeskich, niemieckich i francuskich. Obiekty secesyjne, wytworzone oraz ozdobione za pomocą różnych technik szklarskich, ukazują niezwykłą wyobraźnię twórców tego okresu. Po krótko trwającym, ale niezwykle bogatym stylu Art Nouveau następowały po sobie lub trwały równolegle różne style nowoczesne. Kolejna część ekspozycji poświęcona została stylom dwudziestolecia międzywojennego, obfitującego w najwyższej jakości design`erskie wzornictwo, które można prześledzić na przykładach z hut śląskich, czeskich, polskich, niemieckich i włoskich.

PRZEWODNIK PO SZKLE Czas po II wojnie światowej, która spowodowała ogromne zmiany polityczne i społeczne w całej Euro- pie, okazał się niezwykle interesujący w dziedzinie szkła artystycznego oraz wzornictwa przemysłowego w Polsce. Stała wystawa kończy się ekspozycją szkła współczesnego. Wśród twórców współczesnych szcze- gólnie wyróżnieni są Ci, którzy stworzyli podwaliny dla polskiego szkła artystycznego oraz dla szklarskiej Szkoły Wrocławskiej. Wśród reprezentantów współczesnych tendencji w szkle znaleźli się najważniejsi artyści związani z wrocławską Państwową Wyższą Szkołą Sztuk Plastycznych (obecnie Akademia Sztuk Pięknych) we Wrocławiu. Stała wystawa szkła artystycznego Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, wciąż powiększana i udo- skonalana, ma na celu przybliżenie licznym gościom przybywającym w Karkonosze i ich stałym mieszkańcom niezwykłe dziedzictwo, jakim jest historia szklarstwa z unikatowymi obiektami tworzonymi na przestrzeni wieków. Obiekty szklane, powstałe dzięki niezwykłemu kunsztowi dawnych mistrzów, są podziwiane i kolekcjonowane przez ludzi na całym świecie. Współcześni twórcy wciąż zaskakują nowymi pomysłami i niewyczerpanymi pokładami wyobraźni i wrażliwości artystycznej. Dzięki staraniom historyków sztuki i muzealników, a także dzięki dotacjom finansowym osób prywatnych, państwa i Unii Europejskiej, kruche i delikatne obiekty ze szkła artystycznego są chronione i gromadzone po to, aby jak najdłużej cieszyły miłośników sztuki i rzemiosła artystycznego.

PRZEWODNIK PO SZKLE 7

ÚVOD

Počátky sbírky uměleckého skla Krkonošského muzea v Jelení Hoře (Jelenia Góra) jsou spojeny Pse založením Riesengebirgsverein (RGV) – Krkonošského spolku v Jelení Hoře v roce 1880. Cílem spolku bylo mezi jiným shromažďování, pořizování dokumentace a ochrana historických a uměleckých předmětů spojených s oblastí Krkonoš. Díky četným darům a osobní angažovanosti členů RGV byl shromážděn značný počet zajímavých objektů, které byly od roku 1888 zpřístupňovány veřejnosti v pronajatých sálech Královského gymnázia (nyní Integrovaná škola na ulici 1 Maja). Velký důraz na sbírání uměleckého skla kladl od začátku první ředitel Das Museum des RGV (Muzeum krkonošského spolku) dr. Hugo Seydel (1840–1932) – vzděláním právník, soukromý sběratel a znalec uměleckého skla, který všestranně přispěl k rozvoji turistiky v Krkonoších (obr. 1). Od počátku vzniku jelenohorského muzea bylo tedy prioritou dokumentovat dějiny rozvoje sklářství v Krkonoších. Postupně byly shromážděny cenné sbírky skla a jiných památek souvisejících s výrobou a zdobením skleněných předmětů a rytím drahých kamenů. K této sbírce, kromě skleněných objektů, patřily vzorníky hutí, otisky zdobení skla na ručním papíře, nástroje a sklářské formy, lakové otisky pečetí. Bohužel, předválečné sbírky jelenohorského muzea s řadou unikátních objektů sklářského řemesla, byly díky válečným událostem rozprášeny – část nejcennějších exponátů rozšířilo sbírky Národního muzea ve Wroclawi a ve Varšavě, osudy jiných jsou dosud neznámé. Po vybudování budovy muzea v v letech 1912–1914 podle projektu Karla Grossera (1850–1918) a vzniku stálé expozice, představovala značnou část výstavy řemesel právě sklářská tématika. Podle muzejního průvodce z roku 1921 s podrobně popsanými exponáty umístěnými v přízemí objektu ve vitrínách můžeme přesně zmapovat tehdejší sbírky uměleckého řemesla. Záměrem tvůrců této výstavy bylo ukázat dlouhou historii krkonošského sklářství, sahajícího do 14. století, přiblížit techniku zdobení skla a informace o nejdůležitějších sklářských hutích tohoto regionu a zdobicích dílen. Expozice nebyla řazena chronologicky, ale tématicky. Mnoho z exponátů popsaných v průvodci se ve sbírkách jelenohorského Obr. 1 Hugo Seydel muzea nedochovalo.

PRZEWODNIK PO SZKLE 9 V roce 1947 bylo pro veřejnost otevřeno polské Městské muzeum v Jelení Hoře, v jejichž sbírkách se z bohatých předválečných sbírek dochovalo asi sedm set skleněných objektů. O další podobě a vývoji muzea rozhodovala komise Ministerstva kultury a umění, zřízená v roce 1964, které předsedala tehdejší ředitelka Slezského muzea ve Wroclawi dr. Maria Starzewska. Tato komise, s přihlédnutím k dlouhé a bohaté historii sklářství v oblasti Krkonoš, uznala, že jelenohorské muzeum (tehdejší Regionální muzeum) by se mělo specializovat na získávání, ochranu a zpřístupnění děl sklářského uměleckého řemesla. Prvním kustodem sklářských sbírek byl Mieczysław Buczyński (1941–2005), od roku 1975 vedoucí tehdy zřízeného Oddělení uměleckého sklářství. Byl to právě on, kdo s plnou podporou ředitele muzea Henryka Szymczaka (1938–2003) a díky dotacím státu, vytvořil sbírku řazenou dnes k nejrozsáhlejším a nejpestřejším v Polsku. Doceněním jeho zásluh bylo pojmenování sklářských sbírek Krkonošského muzea jeho jménem. Pokračovatelkou úkolu zahájeného Mieczyslawem Buczyńským byla dr. Stefanie Żelasko, neúnavná propagátorka a badatelka slezského sklářského umění. Díky řadě publikací, získání financí a nákupu chybějících exponátů, a také díky osobní angažovanosti neocenitelným způsobem přispěla ke rozšíření a popularizaci jelenohorských sklářských sbírek. Sbírka uměleckého skla Mieczysława Buczyńského čítá více než sedm tisíc exponátů. Jádro sbírek tvoří skleněné objekty vyrobené a zdobené různými technikami, dokládající rozvoj sklářských technologií. Stálá expozice uměleckého skla, nově zřízená po rozšíření a modernizaci Krkonošského muzea v letech 2010–2012 byla seřazena chronologicky a svou strukturou navazuje na výstavu uspořádanou Mieczysławem Buczyńským. K nejcennějším objektům patří skupina barokních a rokokových skleněných skel ze Slezska, Čech a Německa. Z předválečných sbírek se dochovaly také četné příklady nádob z mléčného skla, imitujících výrobky z porcelánu. Bohatá sbírka skla ve stylu empíru byla doplněna unikátním, ve sbírkách Krkonošského muzea ojedinělým pohárem z dílny Johanna Siegismunda Menzela z černým portrétem. Tento styl je také zastoupen kalichy a poháry s typickou, čtvercovou patkou a broušenými vedutami Krkonoš na kupách. Nejpočetnější skupinu tvoří sklo z období biedermeieru, barevné, s bohatým dekorem a masivními, podsaditými proporcemi. Nejcennější objekty pochází ze skláren v Jelenohorské a Kladské kotlině – dvou důležitých sklářských a turistických středisek. Reprezentují neobvyklé technologické výdobytky sklářů v 19. století a jsou rovněž výrazem tehdejšího vkusu. Další vitríny stálé expozice obsahují unikátní objekty vyráběné v historických stylech, hlavně ve sklárně Josephine ve Sklářské Porubě (Szklarska Poręba) a rafinační dílně Fritze Heckerta v Piechowicích a v českých sklárnách. Ukazují mimořádné řemeslné dovednosti slezských sklářů a dekoratérů skla. Jelenohorská kolekce obsahuje řadu příkladů nejvyšší kvality secesního skla pocházejícího nejen ze slezských skláren, ale také z tehdy nejdůležitějších středisek sklářské výroby – českých, německých a francouzských. Secesní objekty vyrobené a zdobené různými sklářskými technikami dokládají mimořádnou představivost tehdejší doby. Po krátkém, ale mimořádně pestrém období stylu secese (Art Nouveau) následovaly po sobě nebo existovaly souběžně různé moderní styly. Další část expozice je věnována slohům meziválečného dvacetiletí překypujícího velmi kvalitními designérskými kusy, které lze sledovat na příkladech prací slezských, českých, polských, německých a italských skláren. Doba po 2. světové válce, která v celé Evropě způsobila ohromné změny politické a společenské, se ukázala jako mimořádně zajímavá v oblasti uměleckého skla a průmyslového designu v Polsku. Stálá výstava končí expozicí současného sklářství. Ze současných tvůrců jsou zvlášť zvýrazněni zejména ti, kteří vytvářeli základy polského sklářského umění a zakládali Wroclawskou sklářskou školu. Mezi reprezentanty současných trendů v oblasti sklářské výroby jsou řazeni umělci spojení s wroclawskou Státní vysokou

10 PRZEWODNIK PO SZKLE školou výtvarného umění (v současné době Akademia Sztuk Pięknych – Akademie výtvarných umění) ve Wroclawi. Stálá výstava uměleckého skla Krkonošského muzea v Jelení Hoře, neustále rozšiřována a vylepšována, chce četným návštěvníkům přijíždějícím do Krkonoš, i jejich stálým obyvatelům, přiblížit mimořádné dědictví, kterým je historie sklářství s unikátními exponáty vzniklými v průběhu staletí. Sklářské objekty vzniklé díky výjimečnému kumštu starých mistrů jsou dnes obdivovány a sbírány lidmi na celé Zeměkouli. Dnešní tvůrci neustále překvapují novými nápady a nevyčerpatelnými zdroji představivosti a uměleckého citu. Díky snahám historiků umění a muzejních pracovníků a také díky finančním dotacím soukromých osob, státu a Evropské unie jsou křehká a jemná díla z uměleckého skla chráněna a shromažďována, aby milovníky umění a uměleckých řemesel těšila co nejdéle.

PRZEWODNIK PO SZKLE 11

Introduction

he start of the Collection of Art Glass in the Karkonosze Museum of Jelenia Góra is inextricably linked Tto the rise of Riesengebirgsverein (RGV) in 1880 (the Karkonosze Society) in Jelenia Góra. Its goal was i.a. gathering, documentation and protection of historic and artistic objects associated with the region of the Karkonosze Mountains. Thanks to numerous donations and personal involvement of members of an RGV, a large number of interesting objects was collected and, since 1888, became accessible to public in rented halls of the Royal Grammar School (now a School complex, in the 1st May’s Street). The first director of the Museum of RGV (the Karkonosze Society Museum), Dr. Hugo Seydel (1840 – 1932), who was a lawyer, a private collector and an expert on glass art, from the beginning laid emphasis on collecting glass art. Through comprehensive activities he contributed to the development of tourism in the Karkonosze Mountains (Fig. 1). From the start of Jelenia Góra Museum it was an important priority, therefore, to document the history and development of glass-making in the Karkonosze Mountains. The valuable collections of glass and other relics, associated with manufacturing and decoration of glass objects and engraving of precious stones, were gradually gathered. Apart from glass objects, glassworks’ stencils, imprints of glass ornaments made in handmade paper, tools, glass moulds, and seals impressed in sealing wax, belonged to the collection. Unfortunately, the pre- war collections of the Museum of Jelenia Góra, rich with unique objects of glass craftsmanship, were scattered as a result of war - some of the most valuable exhibits enriched the collections of the National Museum in Wrocław and Warsaw, the fate of some has remained yet unknown. After the construction of the Museum building (built in years 1912 – 1914, designed by Karl Grosser (1850-1918)) and the establishment of a permanent exhibition, a great part of the exhibition took the theme of glass-making crafts. Following a guidebook of the Museum from 1921, which carefully describes the exhibits placed in cabinets on the ground floor of the building, one can reproduce in detail the contemporary collections of decorative arts and crafts of that time. The intention behind the exhibition was to present a long history of the Karkonosze Fig. 1 Hugo Seydel glass-making, dating back to the fourteenth

PRZEWODNIK PO SZKLE 13 century, as well as decorative techniques used in glass making, the most important glasshouses of the region, and workshops of glass decoration. The exhibition was not built chronologically, but it was divided according to specific issues. Many of the exhibits described in the guide did not endure in the collections of Jelenia Góra Museum. In 1947, the Polish Municipal Museum in Jelenia Góra was opened to public. About seven hundred objects, the remains of the impressive pre-war array, have been preserved in the collections. In 1964, a commission set up by the Ministry of Culture and the Arts, decided about the form and further directions of development of the Museum. The head of the commission was the then Director of the Silesian Museum in Wrocław, Maria Starzewska, Ph.D. The committee, having regard to the long and rich history of glass making in the Karkonosze Mountains judged that Jelenia Góra Museum (then the Regional Museum) should specialize in acquiring, protecting and making available the works of glass-making arts and crafts. The first curator of glass collection was Mieczysław Buczyński (1941 - 2005), the Head of the Department of Art Glass since 1975. It was he who, with the full support of the Museum director Henryk Szymczak (1938 – 2003) and state financial subsidies, created a collection that now is considered to be one of the richest and the largest in Poland. Giving his name to the Collection of Glass of the Karkonosze Museum was a commemoration to his achievements. The process launched by Mieczysław Buczyński was continued by Stefania Żelasko, Ph.D., constant in promoting and scientific elaborating of the Silesian glasswork arts. Through numerous publications, fund raising, and purchases of missing exhibits, and through personal involvement she has given an invaluable contribution to the enrichment and propagation of Jelenia Góra Glass Collection. Mieczysław Buczyński Collection of Art Glass has more than seven thousand exhibits. The core of the collection are glass objects, manufactured and decorated with various techniques, documenting the development of glass-making technology. The permanent exhibition of glass art, created anew after the extension and modernization of the Karkonosze Museum in years 2010 – 2012, has been arranged in chronological order and refers in its structure to the exhibition by Mieczysław Buczyński. The most valuable exhibit is a group of baroque and rococo glass from the region of Silesia, Bohemia and Germany. Numerous examples of vessels’ forms of milk glass, imitating porcelain, survived from the pre-war collection. A broad collection of the Empire style glasses has been enriched by the unique and only one in the Karkonosze Museum goblet from the workshop of Siegismund Johann Menzel with a black silhouette portrait. This style is also represented in glasses and goblets with a characteristic square plinth and vedute of the Karkonosze Mountains, engraved on the bowl. The largest group consists of glassware of the Biedermeier period, colorful, richly decorated, of massive squat proportions. The most valuable objects come from glasshouses of Jelenia Góra Valley and Kłodzko Valley – the two important centers of glass-making and tourism. They represent remarkable technological achievements of the nineteenth-century glass-making, and reflect tastes of the time. Other cabinets of the permanent exhibition are filled with unique objects that were created in historical styles, mostly in Josephine Glassworks in Szklarska Poręba (Schreiberhau), the Glasshouse of Fritz Heckert in Piechowice and Bohemian glassworks. They show the artistry of Silesian gaffers and glass decorators. Jelenia Góra collection has many of the highest quality examples of Art Nouveau glass, coming not only from glasshouses in Silesia, but also from the most important centers of glass working - the Czech, German and French. Art Nouveau objects, manufactured and refined with different glass techniques, reveal an extraordinary imagination of this period. The short but extremely rich Art Nouveau was followed by new modern styles, consecutive or existing simultaneously.

14 PRZEWODNIK PO SZKLE The next part of the exhibition is devoted to the inter-war styles, abounding in the highest quality design that can be traced back on the examples of Silesian, Bohemian, Polish, German and Italian glassworks. The time after World War II, which caused huge political and social changes in Europe, turned out to be extremely interesting in the field of art glass and industrial design in Poland. The permanent exhibition is completed with an exposition of modern glass. Among the names of contemporary artists especially honored are these, who laid base for the Polish glass art and the State High School of Fine Arts (now the Academy of Fine Arts) in Wrocław. The permanent exhibition of art glass in the Karkonosze Museum of Jelenia Góra, constantly increasing and improved, aims to familiarize visitors arriving in the Karkonosze Mountains and inhabitants of the region with an extraordinary heritage of glass-making and unique objects created over the centuries. Glass objects created by extraordinary craftsmanship of old masters are admired and collected by people around the world. Contemporary artists continue to surprise with new ideas, inexhaustible imagination and artistic sensitivity. Thanks to the efforts of art historians and museum curators, as well as through private, national and European Union’s donations, fragile and delicate artistic glass objects are protected and gathered to attract the arts and handicrafts’ lovers to the longest run.

PRZEWODNIK PO SZKLE 15

Rozwój szklarstwa Rozvoj sklářství Glass-Making Development

ezpostaciowe pod względem fizycz- klo, z fyzikálního hlediska homogenní, hysically amorphous glass, being Bnym szkło, będące wynikiem stopienia Samorfní a izotropní látka, – výsledek Pa result of melting sand with alkaline w wysokiej temperaturze piasku z dodat- tavení skelné směsi tvořené jemnými fluxes (soda or potassium) and calcium kiem topników alkalicznych (sody lub po- křemičitými písky při vysokých teplotách oxide in a high temperature, has been tasu) i tlenku wapnia znane jest od około a alkalických tavidel (uhličitanu sodného known for about five thousand years. pięciu tysięcy lat. Najprawdopodobniej nebo draselného) a oxidu vápenatého The beginning of glass manufacturing is początek wytwórczości szklarskiej wiąże (páleného vápna) – je známé již asi probably connected to the production się z produkcją oraz zdobieniem cera- pět tisíc let. Počátek sklářské výroby and decoration of ceramics, and more miki, a dokładniej ze szkliwem, którym je pravděpodobně spojen s výrobou specifically – to enamel, which covers pokrywano powierzchnię ceramicznych a dekorováním keramiky, přesněji the surface of ceramic vessels. naczyń. Najstarsze zachowane ślady s glazurami používanými k pokrývání The oldest traces of glass wytwórczości szklarskiej zostały udoku- povrchu keramických nádob. Nejstarší manufacturing are documented mentowane w Mezopotamii (V tysiąclecie dochované stopy sklářské produkce byly in Mesopotamia (5000 BC) and later p.n.e.), a nieco później w Egipcie (poł. nalezeny v Mezopotámii (z 5. tisíciletí in Egypt (mid-4000 BC). First items IV tysiąclecia p.n.e.). Pierwsze przed- př. n. l.), a o něco později v Egyptě of glass were simple, opaque beads. First mioty ze szkła to proste, nieprzejrzyste (z poloviny 4. tisíciletí př. n. l.). Prvními glass vessels were small-sized bottles, paciorki. Natomiast pierwsze naczynia předměty zhotovenými ze skla jsou cups and bowls. They were made by szklane to małych rozmiarów buteleczki, jednoduché, neprůhledné korálky. rolling hot glass mass on a metal rod czarki i miseczki. Wykonywano je nawi- Prvními skleněnými nádobami pak byly with a sand core, smelted in simple pit jając na piaskowy rdzeń na metalowym malé lahvičky, číše a misky. Byly vyráběny furnace. After cooling, glass products pręcie gorącą masę szklaną, wytapianą navíjením horké skleněné hmoty were extracted from the form. w prymitywnych piecach jamowych, a po na pískové jádro na kovovém prutu, The first glass products were opaque wystygnięciu wydłubywano tak wyko- tavené v jednoduchých jámových pecích, and colored - mostly dark blue, turquoise rzystaną formę. Te pierwsze szklarskie a po vychladnutí byla takto získaná or green, sometimes black. Colorful wyroby były nieprzejrzyste i kolorowe – forma vyjmuta. První sklářské výrobky threads, placed on the surface of a vessel najczęściej ciemnoniebieskie, turkusowe byly neprůhledné a barevné – nejčastěji and arranged by glass combing technique lub zielone, czasem czarne. Dodatkową tmavě modré, tyrkysové nebo zelené, into zigzags and festoons motifs, were ozdobę stanowiły barwne nitki nakłada- někdy černé. Dekor tvořily různobarevné additional decoration. With time, ne na powierzchnię naczynia i układane skleněné nitě zatavené do povrchu more refine methods of producing and techniką grzebykową w motywy zygza- nádoby a upravené hřebínkovou decorating glass objects were invented. ków i festonów. Z czasem udoskonala- technikou (sčesáváním) do motivu A great contribution in this field had glass- no sposoby wytwarzania przedmiotów klikatých čar a plastických tvarů (festonů). makers from the area of Mesopotamia, szklanych, a także wymyślano kolejne Výroba skleněných předmětů byla who pioneered in a technique of glass sposoby jego ozdabiania. Ogromne za- postupně zdokonalována a vznikaly mosaics and lost-wax casting. Another sługi na tym polu mieli szklarze z terenu další způsoby jejich zdobení. Mimořádné innovation was the grinding of vessel out Mezopotamii, którzy zapoczątkowali zásluhy měli v tomto směru skláři of a solid glass block, which later began technikę mozaiki oraz odlewania szkła z oblasti Mezopotámie, kteří přišli to be used for “cold” glass working for na wosk tracony. Kolejną innowacją było s technikou mozaiky a odlévání skla an implementation of decoration. wyszlifowywanie naczynia z bryły szkła, na ztracený vosk. Další inovací bylo A truly revolutionary invention in które później zaczęto stosować do ob- vybrušování nádob z kusu skelné the field of glass manufacturing was róbki szkła „na zimno” w celu wykonania hmoty, a následné opracování a zdobení a blowpipe for blowing a hot bubble dekoracji. „za studena“. out of the molten glass. This discovery

PRZEWODNIK PO SZKLE 17 Prawdziwie rewolucyjnym wynalaz- Skutečně revolučním vynálezem was made in the first century BC by kiem w dziedzinie wytwórczości szklar- v oblasti výroby skla se stala píšťala the Phoenicians, who replaced the full skiej okazała się piszczel do wydmuchi- na foukání a tvarování horké skleněné metal rod with the core rod, blank in wania bańki z gorącej masy szklanej. hmoty. Tento objev zdokonalili Féničané the middle. Since then the production Odkrycia tego dokonali Fenicjanie w I w. v prvním století před naším letopočtem, of glass objects became a much faster p.n.e., którzy zastąpili pełny pręt metalo- když nahradili plný kovový prut prutem and simpler process, enabling new wy z rdzeniem prętem pustym w środku. s dutým jádrem. Od té doby byla opportunities to develop various forms Od tego momentu wytwarzanie przed- výroba skleněných předmětů mnohem of vessels and their decoration. Blowing miotów szklanych było procesem o wiele rychlejším a jednodušším procesem, který technique was used to produce utility szybszym i prostszym, a także dającym umožnil formování nádob do různých items. Mosaics and fusing of glass in nowe możliwości kształtowania różne- tvarů a jejich zdobení. Technika foukání moulds were used in the manufacturing go rodzaju form naczyń i ich ozdabiania. sloužila k výrobě předmětů užitkového of luxury objects, most often imitating Technika wydmuchiwania służyła do charakteru, naopak mozaika a tavení precious and semiprecious stones. The produkcji przedmiotów o charakterze skla ve formách se používaly k výrobě blowpipe in glass-making has survived użytkowym, natomiast mozaika i sta- luxusních výrobků, nejčastěji imitující almost unchanged to this day, and still is pianie szkła w formach stosowane były drahokamy a polodrahokamy. an essential tool in the hand-made glass do produkcji wyrobów luksusowych, naj- Sklářská píšťala na foukání přetrvala production. The hot glass bulb is formed częściej imitujących kamienie szlachetne do dnešní doby v téměř nezměněné “by hand”, or it is blown into a mould, i półszlachetne. podobě a je i nadále základním nástrojem which gives it a desired shape. Piszczel szklarska w niemal nie- pro ruční výrobu skla. Horká skleněná Blown glass gradually began to zmienionej formie przetrwała do dnia baňka je formovaná buď „z ruky“, dominate overall glass manufacturing. dzisiejszego i nadal jest podstawowym nebo se fouká do formy, podle které Jelenia Góra Collection of art glass narzędziem w ręcznej produkcji szkła. se vytvaruje. does not yet own the oldest and most Gorąca bańka szklana formowana jest Sklo foukané do formy ve sklářské rare in museum collections - the glass „z ręki” bądź wdmuchuje się ją w formę, výrobě postupně převážilo. from Ancient Egypt and the Roman glass. nadając jej pożądany kształt. V jelenohorské kolekci uměleckého Stopniowo szkło wydmuchiwane za- skla se zatím neobjevily nejstarší częło dominować w ogólnej wytwórczości a v muzejních sbírkách nejvzácnější szklarskiej. exponáty pocházející ze starověkého W jeleniogórskiej kolekcji szkła ar- Egypta a římské sklo. tystycznego nie znalazły się jak dotąd najstarsze i najrzadsze w zbiorach muze- alnych szkła pochodzące ze starożytnego Egiptu oraz szkła rzymskie.

18 PRZEWODNIK PO SZKLE Szkło średniowieczne i nowożytne Sklo středověké a novověké Medieval and Modern Glass

pierwszej części wystawy szkła první části výstavy uměleckého he first part of the exhibition of art Wartystycznego eksponowane są V skla je vystaveno sklo novověké, Tglass is dedicated to modern glass, szkła nowożytne, pochodzące przede pocházející především ze slezských derived mainly from glassworks in Silesia. wszystkim z hut śląskich. skláren. The beginnings of glass-making in Początki działalności szklarskiej na Počátky sklářství ve Slezsku sahají Silesia date back to the tenth-eleventh Śląsku sięgają X – XI wieku, a jej udoku- do 10.–11. století a jsou doloženy centuries, the traces of which have been mentowane badaniami archeologiczny- archeologickými výzkumy, během found and documented by archaeological mi ślady znaleziono w Niemczy, Opolu nichž byly objeveny stopy v Niemczy, research in Niemcza, Opole and Wrocław. i Wrocławiu. Odkryte zabytki to głównie Opolí a Wroclawi. Objevené pozůstatky The discovered relics are mainly jewelery biżuteria ze szkła kolorowego i bezbar- tvoří hlavně bižuterie z barevného of clear and colored glass, fragments wnego, a także fragmenty witraży okien- a transparentního skla, fragmenty of stained glass windows and simple nych i proste formy naczyniowe. Pierwsze okenních vitráží a jednoduché nádoby. vessel forms. The first glasshouses huty i pracownie szklarskie zakładane První sklárny a sklářské dílny vznikaly and glass workshops were founded były w obrębie grodów czy skupisk osad- ve středověkých hradištích a osadách. within towns’ and settlements’ limits. niczych. Stopniowo, wraz ze zwiększają- Postupně, se zvyšující se poptávkou Gradually, with increasing demand for cym się zapotrzebowaniem na wyroby po skleněných výrobcích, byly sklárny glass products, glassworks were located szklane, huty lokalizowano w oddaleniu situovány dál od lidských sídel. Ve 14. at a distance from human settlements. In od siedzib ludzkich. W XIV wieku wy- století se přeměnily na tzv. lesní the fourteenth century so-called forest kształciły się tzw. huty leśne, zakładane sklárny, zakládané u řek v oblastech glassworks were established, placed nad rzekami, na terenach obfitujących s dostatkem dříví a písku – surovin by the rivers, in areas rich in wood and w drewno i piasek, surowce niezbędne nezbytných k výrobě skelné hmoty. Dříví sand needed for production of the glass do produkcji masy szklanej. Drewno było bylo nezbytným stavebním materiálem batch. Wood was a necessary building koniecznym materiałem budowlanym, a topivem a sloužilo k získávání potaše material and fuel. It served to obtain opałowym oraz służyło do pozyskiwania (uhličitanu draselného) potřebného potash for glass melting. Hence the potażu do wytopu masy szklanej, stąd k tavení skelné hmoty. Z těchto důvodu Karkonosze Mountains turned out to be Karkonosze okazały się doskonałym te- se Krkonoše jevily ideálním místem pro an ideal ground for setting wandering renem na zakładanie hut wędrownych, zakládání putovních skláren, které byly glassworks, which after the exhaustion of które po wyczerpaniu zasobów leśnych, po vyčerpání zásob dřeva stěhovány forest resources were moving to a more przenoszono w bardziej dogodne miejsce. na příhodnější místa. convenient site. Forest glasshouses were Huty leśne były budowane z niezbyt Lesní sklářské hutě byly stavěny built of not very durable materials. trwałych materiałów, skupiały się wokół z nepříliš trvanlivých materiálů, They were centered around a large dużego pieca donicowego, gdzie wytapia- soustředily se kolem velké pánvové pot kiln, where the glass batch with no masę szklaną o dość dużym stopniu tavicí pece, kde probíhalo tavení skloviny quite high degree of contamination zanieczyszczenia tlenkami metali. Stąd značně znečištěné oxidy kovů. Proto with metal oxides was smelted. Thus wytwarzane w nich proste naczynia i go- jednoduché nádoby a okenní tabulky simple vessels and window glass have mółki okienne mają charakterystyczny, z nich vyráběné mají typicky nazelenalou, a distinctive greenish, bluish or yellow zielonkawy, niebieskawy lub żółty kolor namodralou nebo žlutou barvu a řadu color and numerous air bubbles, due to i liczne pęcherzyki powietrza, spowodo- vzduchových puchýřků způsobených an imperfection of the glass batch. wane niedoskonałością masy szklanej. nedokonalostí skelné hmoty. Around the forest glasshouse, people Wokół leśnych hut ludzie organizo- Kolem lesích skláren vznikaly malé organized themselves in a small village wali się w niewielkie osady, złożone ze osady sklářů, jejich pomocníků a žáků, community, consisting of glass workers, szklarzy, pomocników i uczniów, drwali drvoštěpů a jejich rodin (obr. č. 2). helpers and apprentices, lumberjacks and

PRZEWODNIK PO SZKLE 19 il. 2 oraz ich rodzin (il. 2). Po wyeksploatowa- Po vytěžení přírodních zdrojů písku a dříví their families (Fig. 2). After exploiting the niu naturalnych zasobów piasku i drewna, se osadníci stěhovali do vyšších poloh, natural resources of sand and wood, osadnicy przenosili się w wyższe partie, kde budovali novou pec. Nejvhodnější settlers were moving into higher parts budując nowy piec. Na Śląsku najbardziej oblastí pro sklářské účely se ve Slezsku of the mountains, building the new dogodnymi dla celów szklarskich tere- ukázala být Jelenohorská a Kladská kiln. In Silesia, the most convenient nami okazały się Kotlina Jeleniogórska kotlina. areas for glass production were i Kotlina Kłodzka. První, pravděpodobně sklářskou, Jelenia Góra Valley and Kłodzko Valley. W Karkonoszach pierwszą naj- hutí v Krkonoších byla huť v Tichém The glasshouse in Cicha Dolina prawdopodobniej hutą szkła była huta údolí (pol. Cicha Dolina, něm. Quirl) (Quirl) near Piechowice (Petersdorf) w Cichej Dolinie (Quirl) koło Piechowic u Piechowic (Petersdorf), pocházející was probably the first glasswork in (Petersdorf), pochodząca z początku z počátku 14. století. O něco později the Karkonosze, dating back to the XIV wieku. Nieco później powstały huty vznikly sklárny v Chromci (Ludwigsdorf) early fourteenth century. Soon after, w Chromcu (Ludwigsdorf) oraz w Kopań- a v Kopańci (Seifershau). Nejstarší glassworks in Chromiec (Ludwigsdorf) cu (Seifershau). Najstarszą udokumen- v písemných zdrojích doloženou sklárnou and Kopaniec (Seifershau) were built. The

20 PRZEWODNIK PO SZKLE towaną źródłowo hutą szkła w Kotlinie v Jelenohorské kotlině byla sklárna v Dolní oldest documented glasswork in Jelenia Jeleniogórskiej jest huta w Szklarskiej Sklářské Porubě (Szklarska Poręba Dolna, Góra Valley is the glasshouse in Szklarska Porębie Dolnej (Nieder Schreiberhau), Nieder Schreiberhau); zmínka o jejím Poręba Dolna (Nieder Schreiberhau). a wzmianka o jej sprzedaży pochodzi prodeji pochází z roku 1366. Všechny An information about its sales come z 1366 roku. Wszystkie te huty miały tyto sklárny byla putovními sklárnami from 1366. All these glassworks were charakter hut wędrownych i kilkakrotnie a vícekrát měnily své umístění. Vyráběly migratory in nature and they were zmieniały swoją lokalizację. Wytwarzano se zde jednoduché formy, například repeatedly changing their location. w nich proste formy naczyniowe, między nádoby a lékárenské lahvičky, okenní They produced simple vessel forms, i.a. innymi, naczynia i butelki apteczne, go- tabulky a stolní sklo – kalichy, poháry, vessels and apothecary bottles, window mółki okienne i naczynia stołowe – kie- láhve, číše. glass and dishes - wineglasses, goblets, lichy, puchary, butelki, szklanice. Nejstarší zmínkou o sklářství bottles, glasses etc. Najstarszą wzmianką dotyczącą v Krkonoších, bez uvedení konkrétní The oldest notice about glass- szklarstwa w Karkonoszach, nie dotyczą- sklárny, je zmínka z 11. září 1343 making in the Karkonosze Mountains, ca jednak żadnej konkretnej huty, była o prodeji lesa ve Sklářské Porubě Peteru not mentioning however an existence notatka z 11 września 1343 o sprzedaży von Borauovi1, s povolením výroby of a particular glasshouse, was a note lasu w Szklarskiej Porębie Peterowi von skla na jeho majetcích. Právě Sklářská from September 11, 1343, on the sale Borau1, i możliwości wytwarzania szkła Poruba se stává kolébkou krkonošské of a forest in Szklarska Poręba to Peter w jego dobrach. To właśnie Szklarska sklářské výroby a příkladem města, které von Borau1, in which there was a mention Poręba stanie się kolebką karkonoskie- vyrostlo na sklářském průmyslu a s volně of the possibility of glass production in go szklarstwa oraz przykładem miasta, roztroušených osad vytvořilo kompaktní his estates. It was Szklarska Poręba that które wykształciło się wokół przemysłu městský útvar. became the cradle of the Karkonosze szklarskiego, tworząc z luźno porozrzu- První zmínky o sklárnách v Kladské glass-making and an example of a city, canych kolonii spójny organizm miejski. kotlině pocházejí z roku 1358 a 1496. Tato which was formed around the glass W Kotlinie Kłodzkiej natomiast dvě sklářská střediska – Jelenohorská industry, forming a coherent urban pierwsze wzmianki o istniejących hutach kotlina s Krkonošemi a Jizerskými horami organism out of loosely scattered szkła pochodzą z 1358 i 1496 roku. Te a Kladská kotlina s masívem Králického colonies. dwa ośrodki szklarskie – Kotlina Jelenio- Sněžníku, Bystřickými a Sovími horami, The first mentions of existing górska z Karkonoszami i Górami Izerskimi vtiskly sklářské výrobě ve Slezsku glassworks in Kłodzko Valley come from oraz Kotlina Kłodzka z masywem Śnieżni- specifické vlastnosti, které ji odlišovaly 1358 and 1496. ka, Górami Bystrzyckimi i Górami Sowimi od výrobků z jiných regionů. These two glass centers – Jelenia wytworzą specyficzne cechy stylu szkła Středověké a renesanční sklo Góra Valley with the Karkonosze śląskiego, odróżniające je od wyrobów z oblasti Slezska se do dnešní doby Mountains and the Isery Mountains, z innych regionów. téměř nezachovalo. V tomto období and Kłodzko Valley with Śnieżnik Mount, Szkło średniowieczne i renesanso- vznikalo užitkové sklo, hlavně láhve, the Bystrzyckie Mountains and the Owl we z terenu Śląska niemal nie zachowało ampule, číše a kalichy. Nejčastěji byly Mountains would produce specific się do naszych czasów. W tym okresie tyto formy zdobené hutními postupy features of style of the Silesian glass, powstawało szkło użytkowe, głównie nalepováním na povrch nádoby různého that distinguishes it from products of butelki, ampulle, szklanice i kielichy. druhu perličkových nálepů a malin. other regions. Najczęściej formy te ozdabiane były tech- Populárním typem středověké číše byla Almost none of medieval and nikami hutniczymi, poprzez nakładanie číše flétnovitého typu na kruhovité noze renaissance glass from Silesia has na powierzchnię naczyń różnego rodzaju s vysokou, nahoru se rozšiřující kupou. survived to our times. During this nakładek i guzków. Popularnym typem Velká část plochy flétnovitých číší byla period utility glass was produced - szklanicy średniowiecznej była szklanica zdobena drobnými malinami. Jedinou mainly bottles, ampullas, glasses and typu fletowego, na kolistej stopie z wy- dochovanou číší tohoto typu ve sbírkách goblets. Most forms of these hot-glass soką, rozszerzającą się ku górze czarą. Krkonošského muzea je číše z obce techniques were decorated by placing Duża część powierzchni fletów zdobiona Lwówek Śląski, exponovaná ve formě various types of overlays and knobs on była drobnymi guzami. Jedyną zachowa- částečně rekonstruovaného destruktu. the surface of a vessel. A common type ną w zbiorach Muzeum Karkonoskiego of a medieval glass was a flute-type glass, jest szklanica pochodząca z Lwówka Ślą- on the circular foot with the high bowl, skiego, eksponowana w formie częściowo opening towards the top. A big part of zrekonstruowanego destruktu. the flute surface was decorated with small noduses. The only one preserved in the Karkonosze Museum is the glass from Lwówek Śląski, exposed in a form of a partially reconstructed object.

1 Stefania Żelasko, Szkło europejskie w Muzeum 1 Stefania Żelasko, European glass at the Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2006, 1 Stefania Żelasko, Evropské sklo v Krkonošském Karkonoskie in Jelenia Gora, Jelenia Góra 2006, s. 75. muzeu v Jelení Hoře, Jelenia Góra 2006, s. 75. p. 75.

PRZEWODNIK PO SZKLE 21 Szkło BAROKOWE Barokní sklo Baroque Glass

iek XVI wraz z rozwojem rene- polu s renesanční kulturou hodování he sixteenth century, with the Wsansowej kultury biesiadowania Sa zábav přineslo 16. století zvýšenou Tdevelopment of Renaissance culture i zabaw, przyniósł rosnące zapotrzebo- poptávku po skle. Hlavními odběrateli of feasts and entertainment, brought wanie na naczynia szklane. Głównymi skleněných nádob byli zámožní měšťané, increasing demand for glass vessels. Main ich odbiorcami byli zamożni mieszcza- městští radní, členové cechů, knížecí customers were wealthy bourgeoisie, nie, radni miejscy, członkowie cechów a biskupské dvory. Pro jejich potřeby municipal councilors, members of guilds oraz dwory książęce i biskupie. Na ich se vyráběly nádoby jednoduchých and courts of princes and bishops. Vessels potrzeby wytwarzano naczynia o pro- tvarů, malované barevnými sklářskými of simple shapes with decoration painted stych kształtach i malowanej emaliami emaily. Právě z těchto zvyků se později with color enamels were produced to barwnej dekoracji. To bezpośrednio z tych vyvinulo tzv. žertovné sklo – nádoby meet their needs. Exactly these customs zwyczajów wykształciły się późniejsze k pití a nalévání alkoholických nápojů led to a later creation of so called tzw. naczynia żartobliwe – naczynia do zábavných tvarů nebo s ukrytým humorous vessels - vessels for drinking picia i nalewania trunków o zabawnych překvapením ztěžujícím jejich normální and pouring drinks, with funny shapes kształtach lub z ukrytymi niespodzianka- používání. Tento typ hutně tvarovaných or with hidden surprises, hindering the mi, utrudniającymi prawidłowe z nich ko- nádob, z nepříliš kvalitní skelné hmoty, proper use of them. This type of hot-glass rzystanie. Ten typ formowanych hutniczo díky tomu levnějších a široce dostupných, moulded glassware, of quite poor quality naczyń, z niezbyt dobrej jakościowo masy se vyvinul nejvíce v 17. a 18. století, tedy of the batch and therefore inexpensive szklanej, a przez to niedrogich i szeroko v době baroka. Tyto sklenice sloužily and widely available, developed to its dostępnych, wykształcił się najpełniej také jako památky nebo k rozveselení fullest in the seventeenth and eighteenth w XVII i XVIII wieku, a więc w epoce ba- společnosti během hodování. Bavily buď centuries - in the Baroque era. rokowej. Służyły one jako upominki bądź svým netypickým tvarem (např. zvířat, The vessels were used as gifts or to do rozweselania towarzystwa w trakcie bot nebo hudebních nástrojů) nebo cheer up companions during feasts. They biesiad. Bawiły albo swoim nietypowym způsoby jejich používání (např. pro vypití amused with unusual shapes (e.g. of an kształtem (np. zwierzęcia, buta czy in- obsahu bylo nutno sklenici se spirálovitě animal, a shoe or a musical instrument) strumentu muzycznego) albo sposobami zahnutými trubičkami roztočit). Ve vitríně or with the way to use them (e.g. to korzystania z nich (np. aby wypić zawar- je prezentováno žertovné sklo z oblasti drink the content of a vessel one had to tość naczynia, należało wprawić je w ruch Slezska (obr. č. 3). Vyznačuje se hutně rotate it because of a spirally twisted pipe obrotowy z powodu systemu rurek skrę- tvarovanými pásy, přikládanými na povrch system). Three humorous vessels from conych spiralnie). W gablocie zaprezento- sklenice. Tento druh skla nevyžadoval Silesia are presented in the showcase wane są trzy naczynia żartobliwe z terenu od skláře zvláštních dovedností. Ačkoli (Fig. 3). They are distinguished by hot- Śląska (il. 3). Wyróżniają się one hutniczo způsob formování a zdobení tohoto skla glass created bands, superimposed on kształtowanymi taśmami, nakładanymi na má původ v tradici umělecky za horka the surface of the vessels. Although powierzchnię naczynia. Ten rodzaj szkieł formovaného benátského skla, jeho the method of shaping and decorating nie wymagał wysokich umiejętności od kvalita je od svých vzorů velmi vzdálená. derived from the tradition of elaborate, szklarza. Pomimo, iż sposób kształtowa- v období baroka v 17. a 18. století hot formed Venetian glass, this type of nia oraz zdobienia tych naczyń wywodzi dosáhlo sklářské umělecké řemeslo glass did not require high skills from się z tradycji kunsztownych, formowa- ve Slezsku velmi vysoké úrovně. a glass-maker. In fact it diverged very nych na gorąco szkieł weneckich, bardzo Nejdůležitějšími sklárnami v oblasti far from the quality of its prototypes. daleko odbiegają one jakością od swoich Jelenohorské kotliny byly v té době In the seventeenth and eighteenth pierwowzorów. sklárny zakládané postupně členy rodu centuries, during the Baroque period, W XVII i XVIII wieku, w okresie ba- Preusslerů, původem z Horního Saska, the glass arts and crafts reached a very roku, szklarskie rzemiosło artystyczne na zaměřeného na sklářskou výrobu (byli high level in Silesia. Major glassworks at

22 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 3 Śląsku osiągnęło bardzo wysoki poziom. mezi nimi mistři skláři, dekoratéři, kupci the time in the region of Jelenia Góra Na obszarze Kotliny Jeleniogórskiej naj- i majitele skláren). Valley were the ones set up by successive ważniejszymi hutami w tym czasie były Preusslerovi zakládali v Krkonoších representatives of the family of Preussler huty zakładane przez kolejnych przed- další sklárny. V roce 1606 v českých coming from Upper Saxony, associated stawicieli rodu Preusslerów, wywodzą- Vítkovicích, odkud se po deseti letech with glass-making (among them were cego się z Górnej Saksonii, związanych ze přenesli na druhou stranu Krkonoš do master gaffers, glass decorators, szklarstwem (byli wśród nich mistrzowie Sklářské Poruby. V roce 1617 Wolfgang merchants and owners of glasshouses). hutniczy, zdobnicy szkła, kupcy i właści- Preussler otevřel na pozemcích The Preusslers were founding ciele hut). odkoupených od Schaffgotsche successive glassworks in the Karkonosze Preusslerowie zakładali kolejne huty sklárnu v Horní Sklářské Porubě, tzv. Mountains - in 1606, in Vítkovice, w Karkonoszach – w 1606 roku w czeskich sklárnu v Bílém údolí (Biała Dolina, Bohemia, where they moved from Vitkovicach, skąd dziesięć lat później Weissbach). Další sklárna vznikla v roce ten years later to the other side of przenieśli się na drugą stronę Karkonoszy 1651 v Czerniawě (Schwarzbach). Tuto the Karkonosze, to Szklarska Poręba. do Szklarskiej Poręby. W 1617 roku, po sklárnu Preussler převedl jako věno své In 1617, after having purchased lands zakupieniu terenów od Schaffgotscha, dcery Agnes sklářskému mistru Martinu from Schaffgotsch, Wolfgang Preussler Wolfgang Preussler uruchomił hutę Scholzemu. V roce 1702 Johann Christoph opened a glasshouse in Upper Szklarska w Szklarskiej Porębie Górnej tzw. hutę Preussler zakládá další sklářskou huť pod Poręba, so called Glassworks in Biała szkła w Białej Dolinie (Weissbach). Kolej- Babincem (Babiniec, Wieberberge), která Dolina (Weissbach). The next glasshouse na huta, powstała w 1651 roku w Czer- doplňovala sklářskou výrobu z Bílého was founded in 1651, in Czerniawa niawie (Schwarzbach), została przez údolí. (Schwarzbach), which Preussler passed Preusslera oddana wraz z ręką córki Ag- Mimořádně vzácnými a velmi along with the hand of his daughter nieszki, mistrzowi hutniczemu Martinowi cennými prvky kolekce uměleckého Agnes to Martin Scholze, a master glass- Scholze. W 1702 roku Johann Christoph skla z období baroka jsou dvě číše maker (Fig. 4). On a large cylindrical Preussler założył kolejną hutę szkła pod reprezentující odlišnou techniku zdobení glass a picture of the young couple in

PRZEWODNIK PO SZKLE 23 il. 4 il. 5 il. 6 Babińcem (Wieberberge), która uzupeł- skla. První z nich je malovaná číše z roku formal dress was painted. The scene is niała produkcję huty w Białej Dolinie. 1713 – památka na zásnuby Martina completed by an inscription: 1713. You Niezwykle rzadkie i stanowiące Scholzeho s Agnes Preusslerovou, are my treasure. I love you with all my bardzo cenny element kolekcji szkła pocházející ze sklárny pod Babincem heart. I do not want to lose you, in need artystycznego z okresu baroku są dwie (obr. č. 4). Na válcovité číši je vyobrazen and pain I entrust myself and you to the szklanice, reprezentujące odmienne mladý pár, slavnostně oděný, scénu Providence and the hand of God will give techniki dekoracji szkła. Pierwsza z nich doplňuje násl. text: 1713. Jsi mým us both a good and blessed end.2 to malowana szklanica z 1713 roku, bę- pokladem. Miluji tě z celého srdce. Another valuable exhibit of this dąca pamiątką zaślubin Martina Scholze Nechci tě ztratit, v potřebě a trápení period is a large cheering glass from the z Agnieszką Preussler, pochodząca z huty svěřuji sebe i tebe Prozřetelnosti a Boží glasshouse in Biała Dolina, dated around pod Babińcem (il. 4). Na cylindrycznej ruka ať nám oběma dává dobro a dovede 1620 - 1625 (Fig. 5). The cylindrical, high szklanicy namalowani zostali państwo nás do požehnaného konce. 2 glass on the bell-shaped foot is decorated młodzi, w uroczystych strojach, scenę Druhým vzácným exponátem with a very unstable “cold” paint with dopełnia sentencja: 1713. Jesteś moim z tohoto období je uvítací číše ze sklárny a Latin diamond-engraved inscription: skarbem. Kocham Cię całym sercem. Nie v Bílém údolí z období let 1620–1625 (obr. Adiutor Deus meus (God is my teacher). chcę Cię stracić, w potrzebie i bólu po- č. 5). Vysoká válcovitá číše na zvonovité The technique of diamond engraving lecam siebie i Ciebie Opatrzności i ręka patě je zdobená velmi nestálou malbou comes from Tyrol (Hall and Innsbruck). Boga da nam obojgu dobre i błogosła- prováděnou „za studena“ s diamantem Glasses similar in form and decorated wione zakończenie.2 rytým latinským nápisem:Deus Adiutor with diamond and with “cold” painting Drugim cennym eksponatem z tego meus (Bůh mým učitelem). Technika are known in the region of Bohemia, okresu jest szklanica wiwatowa z huty rytí diamanty pochází pravděpodobně the direct source of these techniques w Białej Dolinie z lat ok. 1620 –1625 z Tyrolska (Hall in Tirol nebo Innsbruck). for Silesia. (il. 5). Cylindryczna, wysoka szklanica na Číše podobných tvarů, zdobené rytím The technique of decorating glass dzwonowatej stopie zdobiona jest bardzo diamanty a malbou prováděnou by painting with enamels fused at low nietrwałą malaturą „na zimno” oraz ryto- „za studena” jsou známé také z Čech, temperatures with the surface of glass wanym diamentem napisem łacińskim: odkud tyto techniky nejspíše dorazily are represented by glasses and bottles of Deus Adiutor meus (Bóg moim nauczy- až do Slezska. colorless and opaque white and cobalt cielem). Technika rysowania diamentem Techniku dekoru malovaného glass. They are decorated with simple pochodzi najprawdopodobniej z Tyrolu sklářskými emaily zatavovaného vegetal ornaments or figural scenes often (Hall lub Innsbruck). Podobne w formach při nízkých teplotách do skelného bearing inscriptions of light, humorous oraz zdobione diamentem i malaturą „na povrchu reprezentují číše a láhve nature. Among examples of symbols zimno” szklanice znane są z terenu Czech, z transparentního, opakního of friendship and love, maxims and skąd najprawdopodobniej bezpośrednio (neprůhledného) a kobaltového skla. toasts, there stands out a scene on the techniki te dotarły na Śląsk. Jsou zdobené s použitím jednoduchých pitcher of milk glass (Fig. 6) with a female 2 Wersja niemiecka inskrypcji oraz jej tłumacze- 2 Německá verze nápisu s překladem v : S. 2 German version of the inscription and its nie w: S. Żelasko, ibidem, s. 16. Żelasko, tamtéž, s. 16. translation in: S. Żelasko, ibidem, p. 16.

24 PRZEWODNIK PO SZKLE Technikę zdobienia szkła poprzez ma- rostlinných ornamentů nebo figurálními figure situated among decoratively lowanie emaliami, stapianymi w niskich scénami, často doplněnými nápisy treated vegetation, under which it is temperaturach z powierzchnią przedmio- odlehčeného, žertovného charakteru. written: I must have a gardener, if that tu szklanego, reprezentują szklanice i bu- Z příkladů znázorňujících přátelství is needed/ I will dig him out from the telki ze szkła bezbarwnego oraz opako- a lásku a textů přípitků se vyjímá scéna na ground.3 Bottles, glasses and tankards wego białego i kobaltowego. Zdobione holbě z mléčného skla (obr. č. 6) s ženskou embellished with painted decoration, są prostym ornamentem roślinnym bądź postavou obklopenou pestrými rostlinami like humorous vessels, are connected to scenami figuralnymi, często opatrzony- nad textem ve znění: Zahradníka the culture of feasts, universal for courts, mi inskrypcjami o lekkim, żartobliwym mít musím, je-li třeba / ze země jej homes of townspeople and the nobility. charakterze. Wśród przykładów symboli vyhrabu.3 Láhve, sklenice a holby The Central-Europe glass comes from the przyjaźni i miłości oraz sentencji i toa- zdobené malovaným dekorem souvisí, Venetian tradition and is its simplified stów wyróżnia się scena na dzbanie ze podobně jako žertovné sklo, s kulturou imitation. szkła mlecznego (il. 6) z postacią kobiecą hodování, běžnou na tehdejších dvorech usytuowaną wśród dekoracyjnie potrak- a v měšťanských a šlechtických domech. towanej roślinności, pod którą napisano: Středoevropské malované sklo navazuje Ogrodnika mieć muszę, jeśli trzeba / spod na benátské tradice a představuje jeho ziemi go wykopię.3 Butelki, szklanki i kufle zjednodušené napodobeniny. zdobione malowaną dekoracją łączą się, podobnie jak naczynia żartobliwe z kul- turą biesiadną, powszechną na dworach i w domach mieszczan i szlachty. Środko- woeuropejskie malowane szkła wywodzą się z tradycji weneckich i są ich uprosz- czonym naśladownictwem.

3 Wersja niemiecka inskrypcji oraz jej tłumacze- 3 Německá verze nápisu a její překlad S. Żelasko, 3 German version of the inscription and its nie [w:] S. Żelasko, ibidem, s. 29. tamtéž, s. 29. translation in: S. Żelasko, ibidem, p. 29.

PRZEWODNIK PO SZKLE 25 Barokowe szkła mleczne Barokní mléčné sklo Baroque Milk Glass

dmienne w charakterze są ekspono- ypově odlišné sklo je vystavené ifferent in character, so called milk Owane w kolejnej gablocie tzw. szkła Tv následující vitríně – tzv. mléčné Dglass products, are exposed in the mleczne, uzyskiwane poprzez mącenie sklo vyráběné kalením skelné hmoty following showcase. The glass is obtained masy szklanej sproszkowanymi kośćmi moučkou ze zvířecích kostí, oxidem by a turbidity of the glass batch with bone zwierzęcymi, tlenkiem cyny bądź związ- cínu nebo sloučeninami antimonu. meal, tin oxide or antimony compounds. kami antymonu. Formy naczyniowe wy- Tvary nádob vyráběných z mléčného Vessel forms of milk glass imitate shapes

il. 7

26 PRZEWODNIK PO SZKLE twarzane w szkle mlecznym naśladują skla napodobují tvary a charakter dekoru and the nature of decoration of porcelain kształty oraz charakter zdobień naczyń výrobků z porcelánu. Od 17. století, kdy vessels. Since the seventeenth century, porcelanowych. Od XVII wieku, kiedy byl orientální porcelán s oblibou dovážen when oriental porcelain was willingly to porcelana orientalna była chętnie do Evropy, se stal inspirací pro řadu imported to Europe, it became an sprowadzana do Europy, stała się in- uměleckých řemesel, včetně sklářství. inspiration to many areas of the arts spiracją w wielu dziedzinach rzemiosła Drahé, luxusní porcelánové výrobky však and crafts, including glass art. Expensive, artystycznego, w tym również szkła. byly dostupné pouze pro některé, vyvstala luxurious porcelain objects were available Drogie, luksusowe wyroby porcelano- proto potřeba vytvoření jejich levnějších only to a few, so the need for cheaper we były dostępne tylko dla nielicznych, náhražek. V roce 1669 se to podařilo equivalent to porcelain vessels emerged. stąd wzięła się potrzeba stworzenia ich Jáchymu Becherovi, nádvornímu lékaři In 1669, Joachim Becher, the court- tańszych odpowiedników. W 1669 roku a alchymistovi Ferdinanda, bavorského physician and alchemist of Ferdinand, the dokonał tego Joachim Becher, nadworny kurfirsta v Mnichově. O deset let později Elector of Bavaria in Munich, achieved lekarz i alchemik Ferdynanda – elekto- recepturu na mléčné sklo zpracoval that aim. Ten years later Johann Kunckel ra bawarskiego w Monachium. Dziesięć a publikoval Johann Kunckel, jak devised and published a formula for milk lat później recepturę na szkło mleczne ve svých záznamech z roku 1737 dokládá glass products, which was confirmed by opracował i opublikował Johann Kunckel, Johann Christian Kundmann ze Slezska.4 records from 1737 by Johann Christian co udokumentował w swoich zapiskach V Krkonošském muzeu se dochovala Kundmann of Silesia.4 z 1737 roku Johann Christian Kundmann početná skupina exponátů z mléčného A large group of milk glass from the ze Śląska.4 W Muzeum Karkonoskim za- skla z předválečných sbírek, pocházející ze pre-war collection of the Karkonosze chowała się liczna grupa szkieł mlecznych slezských skláren, ze Saska a Čech. Jemné, Museum has been preserved, coming ze zbiorów przedwojennych, pochodząca tenkostěnné nádoby zdobené malbou from glassworks in Silesia, from Saxony z hut śląskich oraz z Saksonii i Czech. De- s motivy květů a převládajícím motivem and Bohemia. Delicate, thin-walled likatne, cienkościenne naczynia zdobione růže. Jedná se o části stolních souprav, vessels are embellished with painted są malowaną dekoracją kwiatową z do- například pohárky k pití čokolády, floral decoration with a dominating motif minującym motywem kwiatu róży. Są to šálky s podšálky, konvice, cukřenky, of a rose flower. It includes elements of elementy zestawów stołowych, między misky na zavařeniny a další. Vzácným table sets, such as chocolate drinking innymi, czarki do picia czekolady, filiżanki a zajímavým příkladem je v této skupině cups, cups with saucers, jugs, sugar ze spodkami, dzbanki, cukiernice, pater- konvička (obr. č. 7) z mléčného skla bowls, small plateaux for confiture. A rare ki na konfitury i in. Rzadkim i ciekawym s rytým a zlaceným dekorem ve formě and interesting example in this group is przykładem w tej grupie jest dzbanek olistěných ratolestí. Konvička pochází a jug of milk glass (Fig. 7) with engraved (il. 7) ze szkła mlecznego z rytowaną ze Saska nebo ze Slezska z dvacátých let gilded decoration in a form of a leafy dekoracją złoconą, w formie ulistnio- 18. století. tendril and fleurons. The jug comes from nej wici roślinnej i kwiatonów. Dzbanek Saxony or Silesia, from the twenties of pochodzi z Saksonii lub ze Śląska, z lat the eighteenth century. dwudziestych XVIII wieku.

4 Olga Drahotová, Szkło europejskie, Warszawa 4 Olga Drahotová, Evropské sklo, Varšava 1984, 4 Olga Drahotová, European glass, New York 1984, s. 144 s. 144 1983, p. 144.

PRZEWODNIK PO SZKLE 27 Barokowe szkła szlifowane i rytowane Barokní sklo broušené a ryté Ground and Engraved Baroque Glass

wieku XVIII bardzo wysoki poziom 18. století dosáhlo velmi vysoké lass decorated with engraved Wartystyczny osiągnęły szkła zdo- V umělecké úrovně sklo zdobené Gdecoration reached a very high bione dekoracją rytowaną. Barokowe rytým dekorem. Barokní poháry artistic level in the eighteenth century. puchary i kielichy, pokryte niemal w ca- a kalichy pokryté téměř na celé ploše Baroque goblets and glasses, almost łości precyzyjnym, kunsztownym orna- přesným, mistrovským ornamentem entirely covered with precise elaborate mentem cieszyły oko najbogatszych od- těšily oko nejbohatších zákazníků. ornamentation, were attractive to biorców. Stopniowo stawały się dostępne Postupně se stávaly dostupné i pro the richest customers. Gradually they także dla przedstawicieli mieszczaństwa měšťanstvo a šlechtu. Rytí a broušení became available also to representatives i szlachty. Rytowanie i szlifowanie szkła, skla, tedy sochařské techniky spočívající of the bourgeoisie and the nobility. a więc technika rzeźbiarska, polegająca v tvoření obrazu na povrchu odebíráním Engraving and grinding of glass - the na tworzeniu wzoru na powierzchni za materiálu, byly přejaté z oboru broušení sculptural technique that consists in pomocą wybierania materiału, wywodzi drahokamů a polodrahokamů, zejména creating a pattern on the surface by się bezpośrednio z rzeźbienia kamieni křišťálu. Osobou, které je připisováno extracting the material, comes directly szlachetnych i półszlachetnych, zwłasz- použití techniky rytí drahokamů from the engraving of precious and cza kryształu górskiego. Osobą łączoną i u skla, je Caspar Lehmann – rytec semi-precious stones, especially of z przeniesieniem technik rytowania z ka- na pražském dvoře Rudolfa II., který rock crystal. A person associated with mieni szlachetnych na szkło jest Caspar se s tímto nápadem setkal v Bavorsku. the transfer of the technique of precious Lehmann – rytownik na dworze praskim Minerály sloužily k výrobě luxusního stones’ engraving onto glass is Caspar Rudolfa II, który zaczerpnął ten pomysł zboží – bižuterie, gemmy, dále nádob Lehmann – an engraver at the Prague z Bawarii. Kamienie służyły do wyrobu luk- a pečetí. Významnými středisky Court of Rudolf II, who drawn the idea susowych przedmiotów jak gemmy i biżu- zpracování drahokamů s prvními vodními from Bavaria. teria, a także naczyń i pieczęci. Ważnymi brusírnami byl Norimberk, Vídeň a Paříž, Stones were used in the production of ośrodkami obróbki kamieni szlachetnych později Milán. Ve Slezsku, bohatém luxurious items such as gems and jewelery z pierwszymi szlifierniami wodnymi była na přírodní zdroje v podobě drahokamů as well as vessels and seals. Nuremberg, Norymberga, Wiedeń i Paryż, a później a polodrahokamů, se rozvinulo umění Vienna, Paris and later on – Milan, Mediolan. Na Śląsku, zasobnym w natural- rytí pečetí a signet a dále pak umění rytí were important centers for processing ne bogactwa w postaci kamieni szlachet- a broušení skleněných výrobků. gemstones with first water grinderies. nych i półszlachetnych, bardzo rozwinięta První pokusy s broušením skla In Silesia, rich in natural resources of była sztuka rytowania pieczęci i sygnetów byly poměrně neumělé a primitivní. precious and semi-precious stones, the i stąd bezpośrednio wywodzi się sztuka Na výstavě můžete vidět skupinu art of engraving seals and signet rings rytowania przedmiotów ze szkła. kónických, silnostěnných bezbarvých was highly developed. The art of glass Pierwsze próby szlifowania szkła oka- číší a jednu sklenici na med s rostlinnými engraving derived directly from that. zały się dość nieporadne i prymitywne, na motivy, čočkovým a olivovým výbrusem, First attempts to grind glass proved wystawie można zobaczyć grupę konicz- s jednoduchými loveckými a alegorickými to be quite clumsy and primitive. The nych, grubościennych szklanic bezbar- scénami. Typické u těchto výrobků exhibition presents a group of clear thick- wnych oraz jedną miodową z motywami je plochá, široká, málo přesná linie walled glasses and the one of honey color roślinnymi, szlifem soczewkowym i oliw- a velmi zjednodušené vyobrazení postav with floral motifs, the lense and step kowym, prostymi scenami myśliwskimi a zvířat. cut, with simple hunting and allegorical i alegorycznymi. Charakterystyczna dla Velkým průlomem v sochařských scenes. A shallow, broad, inaccurate line tych wyrobów jest płytka, szeroka, mało technikách zpracování skla byl v roce 1683 and a very simplified representation of precyzyjna kreska i bardzo uproszczone vynález tzv. českého křišťálu – draselno- humans and animals are characteristic przedstawienia ludzi i zwierząt. vápenaté formy křemičitého skla značné features of these products.

28 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 8 Wielkim przełomem w rzeźbiarskich tvrdosti a mimořádné průhlednosti, The great breakthrough in glass technikach obróbki szkła było wynalezie- jehož vlastnosti umožnily rozvoj technik carving techniques was the invention nie w 1683 roku tzw. kryształu czeskiego zdobení skla, kdy z estetického hlediska in 1683 of so called Czech crystal - an – odmiany szkła potasowo-wapniowego se konečné výrobky blížily výrobkům alteration of potassium-lime glass of great o dużej twardości i niezwykłej przejrzy- z křišťálu. hardness and exceptional transparency, stości, które to właściwości umożliwiły Skutečným mistrem v oboru which allowed the development of rozwój technik zdobniczych, przybliżając zpracování skla broušením byl Friedrich decorative techniques. The end product pod względem estetycznym wyrób koń- Winter, pracující v letech 1685–1712 was similar to the aesthetics of rock cowy do wyrobów z kryształu górskiego. pro hraběte Christophera Schaffgotsche, crystal products. Prawdziwym mistrzem w dziedzinie který mu zajistil výhradní zastoupení A true master in the field of glass obróbki szkła technikami szlifierskimi pro výrobu skleněných předmětů processing with grinding techniques był Fryderyk Winter, pracujący w latach s reliéfní dekorací. Winter vytvořil was Frederick Winter. In years 1685 – 1685 – 1712 dla hrabiego Christophera individuální styl, ze kterého vzešel 1712, he worked for Count Christopher Schaffgotscha, który zapewnił mu wy- typ slezského poháru, který si našel Schaffgotsch, who secured the exclusive łączność na wytwarzanie przedmiotów mnoho následovatelů. Winterowy production of glass objects with relief szklanych z reliefową dekoracją. Win- dekorace pokrývaly celou plochu nádoby decoration for him. Winter has developed ter wykształcił indywidualny styl, który a vytvářely komplikované, barokní dekory an individual style which created the type ukształtował typ pucharu śląskiego i który s plastickými a negativními reliéfy. Winter of a Silesian goblet and which had many doczekał się wielu kontynuatorów. Deko- byl za své schopnosti mimořádně ceněný, followers. The decoration of Winter’s racja wyrobów winterowskich pokrywa- řídil ve Slezsku první, postavenou v letech products covered the entire surface of ła całą powierzchnię naczynia, tworząc 1690–1691 v Sobieszowě (Hermsdorf), a vessel, forming an intricate baroque skomplikowaną, barokową dekorację brusírnu na vodní pohon. Ve sbírkách decoration in convex and concave relief, w reliefie wypukłym i wklęsłym, ingerując Krkonošského muzea se nedochoval interfering sculpturally in a vessel’s rzeźbiarsko w formę naczynia. Winter był žádná Winterova díla, jednotlivé výrobky form. Winter was extremely valued for niezwykle ceniony za swoje umiejętności, se nacházejí ve sbírkách Národního his skills. He led the first Silesian water- kierował pierwszą na Śląsku, wybudowaną muzea ve Varšavě a pražských sbírkách. driven grindery, built for him in years dla niego w latach 1690 – 1691 w Sobie- Pro slezské sklo a pro řadu 1690 - 1691 in Sobieszów (Hermsdorf). szowie (Hermsdorf) szlifiernią z napędem rozvíjejících se dekoratérských dílen, There are no survived examples of wodnym. W zbiorach Muzeum Karkono- situovaných kolem Sklářské Poruby – works of Winter in the Karkonosze skiego nie zachowały się żadne przykłady v Piechowicích, Sobieszowě a Cieplicích Museum collections. Single exhibits

PRZEWODNIK PO SZKLE 29 dzieł Wintera, pojedyncze egzemplarze (Warmbrunn) – bylo 18. století give splendor to the collections of the uświetniają zbiory Muzeum Narodowego mimořádně plodné. Právě v tomto National Museum in Warsaw and the w Warszawie oraz zbiory praskie. období vzniká specifický druh slezského collections in Prague. Wiek XVIII był niezwykle płodny dla poháru a kalicha, se kterým se jinde The eighteenth century was very szkła śląskiego oraz dla rozwijających się nesetkáme. Z počátku mají poháry prolific for Silesian glass and for numerous licznych warsztatów zdobniczych, usytu- typický tvar podobný výrobkům z Čech, developing ornamental workshops, located owanych nieopodal Szklarskiej Poręby tj. kónický, podsaditější v proporcích near Szklarska Poręba - in Piechowice, – w Piechowicach, Sobieszowie oraz Cie- číše, u násady vyboulené a umístěné Sobieszów and Cieplice (Warmbrunn). It plicach (Warmbrunn). To w tym okresie na kruhovité patce. Slezský typ byl is during this period that the specific type wykształca się specyficzny rodzaj pucharu odlehčenější. Na kulaté patě a dříku of a Silesian goblet and glass developed, i kielicha śląskiego, niespotykanego nigdzie byl posazen kónický, u násady sražený, not to be found anywhere else. Initially indziej. Początkowo puchary przybierają kalich (cuppa) s broušeným zdobením. goblets were shaped like typical Bohemian kształt typowy dla wyrobów czeskich, tj. Tento typ poháru vznikl kolem roku 1730 products – the conical bowl, somewhat konicznej, nieco przysadzistej w propor- a dominoval po celé 18. století. squat in proportions, flared at the base, cjach czary, wybrzuszonej u nasady i wspar- Druhou, pro rozvoj technik broušení and supported on the circular foot. Then tej na kolistej stopie. Typ śląski zyskał na mimořádně zaslouženou postavou, byl the Silesian type gained lightness. The lekkości. Na okrągłej stopie i balaskowatym v Cieplicích působící Christian Gotfried conical bowl, truncated at the base, trzonie wsparta była koniczna, ścięta u na- Schneider (1710–1772), který plochu covered with ground decoration, was sady czara, pokryta szlifowaną dekoracją. číší a pohárů zaplňoval bohatou figurální supported by the baluster stem and the Ten typ pucharu wykształcił się ok. 1730 a ornamentální výzdobou (obr. č. 8). round foot. This type of goblet evolved roku i dominował przez cały wiek XVIII. I přes řadu následovníků, často zběhlých around 1730 and dominated throughout Drugą, niezwykle zasłużoną postacią v technice rytí (gravírování), je datum the eighteenth century. dla rozwoju techniki szlifowania i gra- úmrtí Schneidera spojováno s pomalým Gotfried Christian Schneider werowania szkła, był działający w Cie- koncem lesku barokního slezského skla5. (1710 – 1772) working in Cieplice was plicach Christian Gotfried Schneider Příklady bezbarvých pohárů another very meritorious person for (1710 – 1772), zapełniający powierzchnię vyrobených v Preusslerově sklárně the development of glass grinding and kielichów i pucharów bogatym zdobie- v Bílém údolí a dokonale zdobených engraving technology. He covered the niem figuralnym i ornamentalnym (il. 8). výbrusem jsou dva poháry – první glasses and goblets’ surfaces with rich Pomimo licznych naśladowców, często z let 1730–1735 ze sobieszowské figural and ornamental decoration (Fig. 8). biegłych w sztuce grawerowania, data dílny Samuela Matterny, s dokonalou Despite many imitators, often skilled in the śmierci Schneidera utożsamiana jest z po- loveckou scénou (obr. č. 9) a z cieplické art of engraving, the date of Schneider’s wolnym końcem świetności barokowego dílny Leonarda Streithoffa kolem death is identified with the slow end of szkła śląskiego5. roku 1742, s alegorickými ženskými baroque splendor of the Silesian glass5.

il. 9 5 Paweł Banaś, Alte Tradition - neue Formgebung. 5 Paweł Banaś, Dawne tradycje – nowe formy, 5 Paweł Banaś, Dawne tradycje – nowe formy, Glaskunst im Riesengebirge [in:] Die imposante [w:] Wspaniały krajobraz. Artyści i kolonie arty- [w:] Wspaniały krajobraz. Artyści i kolonie Landschaft. Künstler und Künstlerkolonien im styczne w Karkonoszach w XX wieku, Jelenia Góra artystyczne w Karkonoszach w XX wieku, Jelení Riesengebirge im 20. Jahrhundert / Ed. Bździach, – Berlin, 1999, s. 318 Hora – Berlín, 1999, s. 318 Klaus : Berlin – Jelenia Góra, 1999, p.319

30 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 10 Przykładami pucharów bezbarwnych postavami a celou plochou nádoby hustě Two goblets are the examples wytworzonych w preusslerowskiej hucie rollwerkovým ornamentem (obr. č. 10). of colorless goblets produced in w Białej Dolinie i doskonale zdobionych Typicky slezský tvar pohárů se sraženou Preussler’s Glassworks in Biała Dolina dekoracją rzeźbiarską, są dwa puchary – násadou kalicha (kupy) představují další and embellished in an excellent way pierwszy z lat 1730 – 1735 z sobieszowskiej příklady z cieplických dílen. Tepličtí mistři with sculptural decoration. The first pracowni Samuela Matterny z doskonałą je vyzdobili biblickými a alegorickými one, from 1730 – 1735, of Samuel sceną myśliwską (il. 9) oraz z cieplickie- scénami a projevili tak své mimořádné Mattern’s Workshop in Sobieszów with go warsztatu Leonarda Streithoffa z ok. schopnosti a přesnost provedení, včetně a great hunting scene (Fig. 9) and the 1742 roku z alegorycznymi postaciami pro baroko typické palety ornamentů. other one from Cieplice Workshop of kobiecymi i szczelnie wypełniającym całą Pozdější příklady výrobků z dílny Leonard Streithoff, from about 1742, powierzchnię naczynia ornamentem roll- v Cieplicích mají navíc pro zvýraznění with allegorical figures of women and werkowym (il. 10). Typowo śląski kształt dekorativních efektů pozlacené plastické a scrollwork ornamentation, tightly filling pucharów o ściętej nasadzie czary repre- prvky reliéfu. Představené exponáty the entire surface of the vessel (Fig. 10). zentują kolejne przykłady z warsztatów se časově i stylisticky již blíží rokoku, The typical shape of the Silesian cieplickich. Mistrzowie ciepliccy ozdobili je s typickým motivem pozlacené mušle goblet with the cut base of the bowl is rozbudowanymi scenami biblijnymi i ale- a listy paznehtníku (akantový list). represented by further examples of Cieplice gorycznymi, wykazując niezwykłe umiejęt- v druhé polovině 18. století jsou stále workshops. Cieplice masters decorated ności i precyzję wykonania, a także typowy populárnější číše umístěné na noze them with elaborate allegorical and biblical dla epoki baroku repertuar ornamentów. a misky na cukr a zavařeniny oválného scenes, showing remarkable skill and Późniejsze przykłady wyrobów warsztatów průřezu s nepravidelným okrajem. Jedním precision, with a typical for the Baroque z Cieplic mają dodatkowo pozłacane ele- z nejkrásnějších exponátů tohoto druhu repertoire of ornaments. Later examples of menty wypukłe reliefu, w celu wzmocnie- je číše s bohatou alegorickou scénou Cieplice workshops additionally have gold- nia efektów rzeźbiarskich. Eksponowane a motivem lodi, zdobená v dílně Samuele plated convex parts of reliefs, to enhance obiekty zbliżają się czasowo i stylistycznie Schneidera v Cieplicích (obr. č. 11). sculptural effects. The exhibited objects are do rokoka, z charakterystycznym moty- V této části expozice můžete close in time and style to the Rococo, with wem pozłacanej muszli oraz liści akantu. shlédnout také příklady exponátů characteristic motifs of a gilded shell and W drugiej połowie XVIII wieku populary- doplněných medailony vyrobenými acanthus leaves. zuje się typ szklanicy na stopie i czarki na s použitím techniky églomisé, tedy In the second half of the eighteenth cukry i konfitury o owalnym przekroju umístěním malované fólie mezi dvě century, footed glasses and bowls for czary, z fantazyjnie wyciętą linią wylewu. čirá sklíčka. Pohár s erbem Preusslerů sugar and confiture gain popularity, Jednym z piękniejszych przykładów takich (obr. č. 12), vyrobený ve sklárně v Bílém characterized by an oval cross-section szkieł jest szklanica z rozbudowaną sceną údolí nebo ve sklárně pod Babincem of the bowl and a fantasy-cut line of the alegoryczną z motywem statku, zdobiona kolem roku 1715–1720 má navíc do lip. One of the most beautiful examples w warsztacie Samuela Schneidera w Cie- dříku zatavený filigrán ze zlatého of such glasses is the glass with an plicach (il. 11). rubínu a na kalichu jsou viditelné stopy expanded allegorical scene with a motif W tej części ekspozycji obejrzeć moż- zlaceného ornamentu vyplňujícího téměř of a ship, decorated in the workshop of na także przykłady obiektów wzbogaco- celou jeho plochu. Tento exponát, kromě Samuel Schneider in Cieplice (Fig. 11). nych medalionami wykonanymi techniką umělecké hodnoty, má navíc hodnotu This part of the exhibition exposes églomisé, czyli poprzez umieszczenie historickou – dokládá totiž, že rod some examples of objects enriched with

PRZEWODNIK PO SZKLE 31 il. 11 il. 12 malowanej złotej folii pomiędzy dwo- Preusslerů získal za zásluhy výsadu medallions in the églomisé technique, ma płytkami przezroczystego szkła. Kielich používat vlastní erb obsahující na štítu which was placing a gold-painted foil z herbem Preusslerów (il. 12), wykonany pohár a horníka s krumpáčem. between two transparent glass sheets. w hucie w Białej Dolinie bądź w hucie pod Ve stejné sklárně byl kolem roku The goblet with the Preussler coat of arms Babińcem ok. 1715 – 1720 roku ma dodat- 1720 vyroben flakón s vyobrazením (Fig. 12), made in the Glasshouse in Biała kowo w trzonie zatopiony filigran rubinu obrození Fénixe v ohni, symbolizujícího Dolina or in the Glasswork in Babiniec złota, a na czarze widoczne są ślady złoco- obnovu, zmrtvýchvstání a cyklickou about 1715-1720, additionally has a gold nego ornamentu, wypełniającego niemal obnovu života. Podle mýtu hořel Fénix ruby filigree embedded in the stem, and całą jej powierzchnię. Obiekt ten, oprócz v ohni, aby se znovuzrodil z popela. signs of a gilt ornament on the bowl, wartości artystycznej, ma dodatkowo Pro oblast Krkonoš je také typická covering almost the whole of its surface. wartość historyczną, poświadcza bowiem výroba pamětního skla s vedutami Jelení This object, apart from its artistic value, fakt, że ród Preusslerów w uznaniu zasług Hory (Hirschberg) a Cieplic (Warmbrunn) has a historical value certifying the fact obdarzono przywilejem posługiwania się a panoramatem Krkonoš i zdejších that the Preussler family had a privilege to własnym herbem, który na tarczy posiadał turisticky atraktivních míst. Byla to místa use their own coat of arms – with a goblet puchar oraz górnika z kilofem. populární mezi lázeňskými pacienty lázní and a miner with a pickaxe on its shield W tej samej hucie wykonano flakon v Cieplicích a pro hosty z Německa, Čech – bestowed in recognition of their merits. z ok. 1720 roku z wizerunkiem odradzają- a Polska, kteří přijížděli do Krkonoš. V reakci Around 1720 the same glasshouse cego się w ogniu Feniksa, symbolizujące- na poptávku nového trhu dekoratéři skla created the bottle with an image of go odrodzenie, zmartwychwstanie oraz prováděli na objednávku vyobrazení Phoenix reborn in fire, which symbolized cykliczne odradzanie się życia. Według nejpopulárnějších míst v Krkonoších a resurrection and a cyclic rebirth of the mitu Feniks płonął w ogniu, aby odrodzić s nápisy, věnováním nebo přáním. life. According to the myth, Phoenix burned się na nowo z popiołu. Ve sbírkách Krkonošského muzea je řada in fire to be reborn from the ashes again. Charakterystyczna dla terenów Kar- holb a číší s pamětními motivy vyrobenými The production of souvenir glass, konoszy jest także produkcja szkieł pa- ve slavných cieplických brusičských dílnách. with vedute of Jelenia Góra (Hirschberg), miątkowych z wedutami Jeleniej Góry V období baroka byli objednateli Cieplice (Bad Warmbrunn), a panorama of (Hirschberg) i Cieplic (Warmbrunn) oraz četné a běžně působící řemeslné the Karkonosze Mountains (Riesengebirge) z panoramą Karkonoszy (Riesengebir- cechovní spolky, které si objednávaly and other attractive tourist destinations, ge), a także innych atrakcyjnych miejsc příležitostné sklo pro zvěčnění důležitých was also typical of the Karkonosze region. turystycznych. Były to miejsca popularne událostí a výročí, často s vlastními erby. These places were popular among visitors wśród kuracjuszy uzdrowiska Cieplice oraz Nejčastěji to byly holby a humpeny of Cieplice spas and guests from Germany, dla gości z Niemiec, Czech i Polski, przyjeż- používané během cechovních slavností Bohemia and Poland, arriving in the dżających w Karkonosze. W odpowiedzi k pronášení přípitků. Na výstavě můžete Karkonosze Mountains. In response to the na zapotrzebowanie nowego rynku zdob- vidět řadu příkladů cechovního skla new market’s demand, glass decorators nicy szkła wykonywali na zamówienie de- s erby pekařů, ševců, řezníků a jiných produced custom-made glass ornaments koracje z motywami najpopularniejszych cechů (obr. č. 13). with themes of most popular places in

32 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 13 il. 14 miejsc w Karkonoszach z dodatkowymi V poslední části expozice věnované the Karkonosze Mountains and additional inskrypcjami, dedykacjami i życzeniami. novodobému sklu jsou zastoupeny inscriptions, dedications or greetings. W kolekcji Muzeum Karkonoskiego są licz- exponáty vzniklé v ostatních slezských The Karkonosze Museum collection has ne przykłady kufli i szklanic z motywami sklárnách. Je zde sklo německé numerous examples of tankards and glasses pamiątkowymi, wykonanych w słynnych z Norimberku, Saska, Postupimi, with commemorative motifs, produced in cieplickich warsztatach szlifierskich. Lauensteinu a z českých a polských famous Cieplice grinding workshops. Ważnymi zleceniodawcami w okresie skláren. Díky těmto cenným exponátům In the Baroque period, numerous and baroku były liczne i powszechnie działają- můžeme sledovat rozdíly mezi středisky commonly working guilds were important ce cechy rzemieślnicze, które zamawiały výroby skla, pozorovat vývoj barokního principals, who commissioned occasional szkła okolicznościowe, upamiętniające skla a vyčlenit typicky slezský styl glass or glass to commemorate significant ważne wydarzenia i rocznice, z własny- uměleckého skla. events and anniversaries, with their coats mi herbami. Najczęściej były to dużych Málo početné příklady skla of arms. For the most part these were rozmiarów kufle i humpeny, wykorzysty- z polských skláren v Urzecze a Nalibokách large tankards and humpens used for wane podczas cechowych uroczystości zastupuje na výstavě například vzácná toasts during guild events. The exhibition do wznoszenia toastów. Na wystawie minikarafa ze zeleného skla s rytým shows many examples of guild vessels pokazane są liczne przykłady naczyń ce- a zlaceným erbem Mniszchů (obr. č. 14). with emblems of bakers, shoemakers, chowych z herbami piekarzy, szewców, butchers and others (Fig. 13). rzeźników i in. (il. 13). Objects created in other than Silesian W ostatniej części ekspozycji poświę- glassworks are presented in the last part conej szkłom nowożytnym prezentowane of the exhibition, devoted to the Modern są obiekty powstałe w innych niż śląskie Glass. These are examples of German hutach. Są to przykłady szkieł niemie- glass: from Nuremberg, Saxony, Potsdam, ckich: z Norymbergii, Saksonii, Poczdamu, Lauenstein, and Bohemian and Polish Lauenstein oraz z hut czeskich i polskich. glasshouses. Thanks to these valuable Dzięki tym cennym przykładom można examples one can observe the differences zaobserwować różnice pomiędzy tymi among glass-making centers, trace the ośrodkami szklarskimi, prześledzić roz- development of baroque glass and extract wój szkła barokowego oraz wyodrębnić the typical Silesian style in art glass. typowo śląski styl w szkle artystycznym. A few examples of glass of Polish Nieliczne przykłady szkieł z polskich glassworks in Urzecze and Naliboki are hut w Urzeczu i Nalibokach reprezentowa- represented in the exhibition by i.a. ne są na wystawie, między innymi, rzadka a rare small carafe of green glass, with karafinka ze szkła zielonego, z rytowanym the engraved and gilded coat of arms of i złoconym herbem Mniszchów (il. 14). Mniszech(Fig. 14).

PRZEWODNIK PO SZKLE 33 Szkła w stylu empire Sklo v období empíru Glass in the Empire Style

tyl empirowy wiąże się bezpośrednio mpír, který je přímo spojen s osobou he Empire style binds directly to Sz osobą Napoleona Bonaparte (1769 ENapoleona Bonaparte (1769–1821), TNapoleon Bonaparte (1769 – 1821). It – 1821) i wykształcił się najpełniej we se nejplněji rozvinul ve Francii v letech developed most fully in France between Francji w latach 1800 – 1815, a na wzór 1800–1815, a podle francouzského 1800 – 1815 and, based on the French francuski także w Polsce i w Rosji. Styl vzoru také v Polsku a v Rusku. Tento styl model, also in Poland and Russia. ten objął przede wszystkim architekturę, se uplatnil především v architektuře, This style has mainly influenced malarstwo, modę oraz sztuki użytkowe malířství, módě, užitém umění architecture, painting, fashion and i rzemiosło artystyczne. Charakterystycz- a uměleckých řemeslech. Typickým applied arts and crafts. A characteristic nym elementem szkieł empirowych jest prvkem empírového skla je čtvercová, feature of the Empire glass is a square, kwadratowa, masywna plinta, przecho- masivní patka přecházející do velké, massive plinth, switching to the large, dząca w dużą, jajowatą czarę lub kielich vejčité nebo flétnovité číše. Poháry egg-shaped bowl, or a flute-type glass. typu flet – rozszerzający się ku górze. jsou zdobeny rytými motivy krajin, Goblets and wine-glasses are decorated Puchary i kielichy zdobione są rytowa- ornamentálními girlandami a festony. with engraved landscape motifs, nymi motywami pejzażowymi, girlandami Číše nabývají charakteristického tvaru garlands and festoons. Glasses take on i festonami. Szklanice natomiast nabie- přesýpacích hodin. Stále módnější a characteristic hourglass-like shape. rają charakterystycznego, klepsydrowa- se stává upomínkové sklo s typickými Souvenir glass becomes increasingly tego kształtu. Coraz modniejsze stają się rytými dekory s panoramaty Krkonoš, fashionable with typical engraved wówczas szkła pamiątkowe z typową vedutami Jelení Hory a Cieplic. decoration of a panorama of the dekoracją rytowaną przedstawiającą Kolekce obsahuje řadu příkladů Karkonosze Mountains (Riesengebirge) panoramę Karkonoszy i weduty Jeleniej tohoto klasicistního směru – poháry, and vedute of Jelenia Góra (Hirschberg) Góry i Cieplic. číše, sklenice, likérové odlivky a karafy. and Cieplice (Warmbrunn). W kolekcji znajdują się liczne przykła- Nejcennějšími exponáty z období The collection includes numerous dy tego nurtu klasycystycznego – pucha- empíru jsou na výstavě dva medailony examples of this classicist trend - ry, kielichy, szklanki, kieliszek do likieru s černými siluetami a pohár s černou goblets, cups, glasses, liquor glasses i karafki. siluetou pruského krále Fridricha Viléma and decanters. The most valuable Najcenniejszymi obiektami stylu III (1770–1840), vyrobené v dílně Johanna objects in the Empire style are two empirowego na wystawie są dwa obrazy Sigismunda Menzla (1744–1810). Jedním images with black-silhouette portraits z czarnymi, sylwetowymi portretami oraz z medailonů je autoportrét umělce and the goblet with a black-silhouette puchar z czarnofigurowym portretem zhotovený v roce 1789 (obr. č. 15). portrait of the Prussian King Friedrich Fryderyka Wilhelma III (1770 – 1840), Exponát tvoří čiré sklíčko, ryté zespoda, Wilhelm III (1770-1840), created in the wykonanymi w warsztacie Johanna Si- s namalovanou černou siluetou z profilu. workshop of Johann Siegismund Menzel gismunda Menzla (1744 – 1810). Jeden Silně kontrastní pozadí portrétu tvoří (1744 – 1810). One of the paintings is z obrazów to autoportret artysty wyko- zlatá fólie rytá do podoby rostlinných a self-portrait, executed in 1789 (Fig. 15). nany w 1789 roku (il. 15). Obiekt składa girland. Je to pravděpodobně jedna The object consists of a transparent glass się z bezbarwnej płytki szklanej, grawe- z prvních prací Menzla, známého plate, engraved underneath, with a black- rowanej od spodu, na niej namalowane předtím jako zhotovitele pečetí, erbů silhouette bust in profile, painted on it. czernią popiersie w profilu. W tle umiesz- a skla, později malíře siluet technickou A gold foil engraved in plant garlands is czona jest złota folia rytowana w girlandy églomisé na skleněných tabulkách. Druhý placed in the background, being a strong roślinne, stanowiąca silnie kontrastujące medailon obsahuje profil teplického contrast to the portrait. This is probably tło portretu. Prawdopodobnie jest to jed- holiče a parukáře Johanna Ehrenfrieda one of the first works of Menzel, formerly na z pierwszych prac Menzla, znanego Reichsteina a vznikl na jeho objednávku known as a sculptor of seals, coats of wcześniej jako rzeźbiarza pieczęci, her- v roce 1803. arms and glass, and later as a painter of

34 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 15 bów i szkła, później jako malarza sylwe- S Menzelovou dílnou a s jeho silhouettes, in the églomisé technique tek w technice églomisé na płaskiej tafli následovníky může být spojován on a flat glass surface. szklanej. Drugi obraz przedstawia profil i medailon na řetízku s pánským The second image shows a profile cieplickiego fryzjera i perukarza, Johanna portrétem malovaným černou barvou, of a barber and a wig-maker in Cieplice, Ehrenfrieda Reichsteina i powstał na jego podlepeným zlatou fólií, který je v další Johann Ehrenfried Reichstein, and was zamówienie w 1803 roku. části vitríny. executed to his order in 1803. Z warsztatem Menzla bądź z jego na- A medallion on a chain with a black śladowcami łączony może być medalion painted male portrait and a background na łańcuszku z męskim portretem malo- of a gold foil, presented in the further wanym czernią i podklejanym złotą folią, part of the cabinet, may be a creation of prezentowany w dalszej części gabloty. the workshop of Menzel or his followers.

PRZEWODNIK PO SZKLE 35 Szkło biedermeierowskie Styl biedermeier The Biedermeier Glass

okresie 1815 – 1850 w sztuce pa- období 1815–1850 převládá he Biedermeier style, created for Wnuje styl biedermeier wykreowany V v umění styl biedermeier, vytvořený Twealth-gaining middle class after po upadku Napoleona w 1815 roku na po Napoleonově úpadku pro potřeby Napoleon’s fall, ruled in the arts in the potrzeby bogacącego się mieszczaństwa. bohatnoucích měšťanských vrstev. Tento period between 1815 and 1850. It was Styl ten uwidocznił się przede wszystkim styl se projevoval především ve vybavení focused on interior elements, mainly w elementach wyposażenia wnętrz, interiérů, hlavně u nábytku, ale také furniture, paintings and decorative głównie meblach oraz w malarstwie v malířství a v uměleckých řemeslech. arts. Items were produced to satisfy the i rzemiośle artystycznym. Wytwarzane Vyráběné předměty měly uspokojovat needs and tastes of the bourgeoisie, who przedmioty miały zaspakajać potrze- potřeby a vkus měšťanstva, které appreciated practicality, reliability, and by i gust mieszczaństwa, które ceniło umělo docenit praktičnost, poctivost durability. Hence form and decoration praktyczność, solidność i trwałość. Stąd a trvanlivost. Z toto vyplývají také were subordinate to the function of specyfika tych przedmiotów, gdzie forma specifika těchto předmětů, totiž, že forma objects. It was a flourishing period for i zdobienie podporządkowane są funkcji. a zdobení byly podřízeny funkci. glass handicrafts in the Karkonosze Był to okres szczególnego rozkwitu Jednalo se o období zvláštního Mountains. It became popular to color szklarskiego rękodzieła i jednocześnie rozkvětu sklářského řemesla se zvyšující the glass batch with metal oxides: cobalt rosnącego zapotrzebowania na szkło se poptávkou po skleněných výrobcích – (blue), copper (red), iron (olive green), – puchary, szklanice, butelki na wodę pohárech, číších, láhvích na lázeňskou uranium (golden green), silver (yellow), zdrojową itp. Wówczas zaczyna upo- vodu apod. Začínají se uplatňovat barvy gold (pink). Forms of dishes started to wszechniać się barwienie masy szklanej ve skle, dosahované obarvením skelné change as well: they were thick-walled, tlenkami metali: kobaltu (niebieski), mie- hmoty oxidy kovů – kobaltu (modrá), massive, of squat proportions, richly dzi (czerwony), żelaza (zieleń oliwkowa), mědi (červená), železa (olivová zeleň), decorated mainly by carving, polishing, uranu (złocista zieleń), srebra (żółty), uranu (zlatavá zeleň), stříbra (žlutá), engraving, staining and vitreous enamel złota (różowy). Zmienia się również for- zlata (růžová). Mění se také vzhled painting. The most common motifs ma naczyń, stają się one grubościenne, a tvary vyráběného zboží. Nádoby mění include generic and hunting scenes, masywne, przysadziste w proporcjach, své proporce. Stávají se masivními, heraldic and vanitas motifs. bogato zdobione głównie poprzez rzeźbie- podsaditými, mají silné stěny. Byly také A very large group consists of nie, szlifowanie, rytowanie, lazurowanie bohatě zdobené, zejména broušením, souvenir glass with views of the most i malowanie emaliami. Do najczęstszych rytím, lazurami a smalty. K nejčastějším famous spas (Cieplice, Świeradów, motywów zdobniczych należą: sceny ro- zdobným motivům patří myslivecké Szczawno, Lądek) and places most dzajowe i myśliwskie, motywy wanitatyw- a jiné scény, heraldika a motivy vanitas frequently visited by tourists (Chojnik ne związane z rozwijającymi się w tym (marnost), souvisejícími s romantickými Castle, Mt. Śnieżka, the Chapel of St. czasie tendencjami romantycznymi w li- tendencemi prosazujícími se v té době Anna). teraturze, muzyce i malarstwie oraz heral- v literatuře, hudbě a malířství. Velkou Since the beginning of the nineteenth dyczne. Bardzo dużą grupę tworzą szkła skupinu tvoří skleněné předměty century there were works carried on, pamiątkowe z widokami najsłynniejszych s vyobrazením nejznámějších lázní mainly in Bohemia, on new formulas for miejscowości uzdrowiskowych (Cieplice, (Cieplice, Świeradów, Szczawno, Lądek) opaque colored glass, imitating precious Świeradów, Szczawno, Lądek) oraz miejsc a turisty hojně navštěvovaných míst (hrad and semiprecious stones. szczególnie często odwiedzanych przez Chojnik, Sněžka, kaple sv. Anny). The discoverer of lithyalin glass turystów (Zamek Chojnik, Śnieżka, kaplica Od počátku 19. století, zejména was Friedrich Egermann (1777 – 1864). Św. Anny). Od początku XIX wieku, głów- v Čechách, probíhaly práce na přípravě In 1828, in his workshop in Blottendorf, nie w Czechach, pracowano nad nowymi nových receptur opakního barevného Northern Bohemia, he patented the recepturami szkła opakowego barwnego, skla, připomínajícího drahokamy marbled, transparent and opaque glass,

36 PRZEWODNIK PO SZKLE naśladującego kamienie szlachetne i pół- a polodrahokamy. Objevitelem lythyalinu faking the appearance of stones. The szlachetne. Odkrywcą szkła lithialinowego byl Friedrich Egermann (1777–1864), aim was achieved through a number of był Friedrich Egermann (1777 – 1864), který v roce 1828 ve své rafinační long-term experiments with coloring and który w 1828 roku w swojej rafinerii dílně ve Šluknově v severních Čechách marbling to finally get an effect similar w Blottendorf w Północnych Czechach patentoval marmorizované, transparentní to precious stones. Hence the term opatentował marmoryzowane, przejrzy- a opakní sklo napodobující vzhled “lithyalin”, from Greek “lithos” - stone, ste i opakowe szkło, naśladujące wyglą- leštěného kamene. Tohoto cíle dosáhl which can be translated as “glass stone”. dem kamienie. Cel ten osiągnął poprzez početnými, dlouhodobými experimenty In the collection of Jelenia Góra, liczne, długotrwałe eksperymenty z kolo- s barvou a marmorizací, kdy se mu pak there are two unique examples of rem i marmoryzacją, aby w końcu uzyskać konečně podařilo dosáhnout efektu Egermann’s Glasshouse, from years 1830 efekt zbliżony do kamieni szlachetnych. blízkému vzhledu drahokamů. Odtud to 1835. It is a bottle of red and russet Stąd wzięło się określenie lithialin, z gr. tedy pochází označení lithyalin, z řeckého opaque glass, marbled, gilded, with red lithos – kamień, które można tłumaczyć lithos – kámen, které lze překládat jako oval medallions on four sides. The second jako szklany kamień. W kolekcji jeleniogór- ušlechtilý kámen – drahokam. Ve sbírkách example is a glass of opal glass (slightly skiej znajdują się dwa unikatowe przykłady jelenohorského muzea se nachází transparent) with an opaque green coat, z wytwórni Egermanna z lat 1830 – 1835. dva unikátní příklady z Egermannovy medallions and gilding. Jest to flakon z czerwono-brunatnego szkła dílny z let 1830–1835. Prvním z nich Another important figure in the opakowego, marmoryzowanego, złocone- je flakón z červeno-hnědého opakního, development of the nineteenth century go, z czerwonymi, owalnymi medalionami marmorizovaného a zlaceného skla colored glass was Count Georg Buquoy na czterech bokach. Drugim przykładem s červenými, oválnými medailony (1781 - 1851), the inventor of black jest szklanka ze szkła opalowego (lekko na čtyřech stranách. Druhým příkladem hyalith - a type of opaque glass, colored przejrzystego) z powłoką opakową zieloną, je sklenice z poloprůhledného skla with large amounts of manganese; and z medalionami i złoceniem. (slabě průhledného) s vrstvou zeleného of red hyalith, resembling products Drugą ważną postacią dla rozwoju opakního skla, s medailony a zlacením. of laquer. The first hyalith glass barwnego szkła dziwiętnastowiecznego Druhou důležitou postavou pro rozvoj was produced in 1817, in Southern był hrabia Georg Buquoy (1781 – 1851), barevného skla v 19. století byl hrabě Bohemia, in Silberberg and Georgenthal wynalazca czarnego hialitu – gatunku szkła Georg Buquoy (1781–1851), vynálezce Glassworks, that belonged to Buquoy nieprzejrzystego, barwionego dużą ilością černého hyalitu – druhů neprůhledného family. The black and red surface of związków manganu oraz hialitu czerwo- skla barveného velkým množstvím vessels made of that type of glass was nego, przypominającego wyroby z laki. sloučenin manganu a červeného hyalitu, usually decorated with golden painting Pierwsze szkła hialitowe wyprodukowano připomínajícího výrobky z laky. První of antiquing character or motives of w 1817 roku w Południowych Czechach, hyalitové sklo bylo vyrobeno v roce chinoiserie. w hutach należących do rodzin Buquoy Sil- 1817 v jižních Čechách, ve sklárnách A group of black hyalith glass, berberg i Georgenthal. Czarną i czerwoną patřících rodu Buquoy Silberberg goblets, cups with saucers, vases and powierzchnię naczyń wykonanych z tego a Georgenthal. Černý a červený povrch inkwells, with a subtle golden decoration rodzaju masy szklanej zdobiono najczęściej nádob vyrobených z tohoto druhu skelné inspired by the Orient, is presented at złotą malaturą o charakterze antykizują- hmoty byl nejčastěji zdoben zlatou the exhibition. cym bądź z motywami chinoiserie. malbou antikizujícího charakteru nebo Both Egermann and Buquoy did not Na wystawie prezentowana jest s motivy chinoiserie (napodobování keep the secret of glass manufacturing cała grupa szkieł hialitowych czarnych, čínských vzorů). for too long. Many Czech glassworks puchary, filiżanki ze spodkami, flakony Na výstavě je prezentována celá imitated the products and adapted i kałamarze z subtelną, złoconą dekoracją skupina černého hyalitového skla, their production to the new fashion. inspirowaną Orientem. poháry, šálky s podšálky, flakóny The lithyalin glass was produced i.a. in Zarówno Egermann, jak i Buquoy, a kalamáře s jemným, zlaceným dekorem Nový Svĕt. nie utrzymali tajemnicy wytwarzania inspirovaným Orientem. The thirties of the nineteenth century swoich szkieł zbyt długo, wiele czeskich Egermann i Buquoy tajemství abounded in subsequent experiments hut naśladowało te wyroby i dostosowało výroby svých skel neudrželi příliš dlouho on the acquisition of colored glass. The swoją produkcję do nowej mody. Szkło v tajnosti, řada českých skláren sklo exhibition, devoted to the Biedermeier lithialinowe wytwarzane było, między napodobovala a svou výrobu přizpůsobila style in artistic glass, delights not only innymi, w Novým Svĕcie. nové módě. Lithyalinové sklo se vyrábělo with colorless glass, perfect in form and Lata trzydzieste XIX wieku obfitu- například v Novém Světě. sculptural decoration but also with the ją w kolejne eksperymenty w zakresie Ve třicátých letech 19. století probíhá multitude and intensity of colors. Cobalt uzyskiwania szkła barwnego. Część eks- řada experimentů zaměřených na výrobu glass with an intense dark blue color is pozycji poświęcona stylowi biedermeier barevného skla. Část expozice věnovaná particularly represented there. Red, w szkle artystycznym zachwyca zatem nie stylu biedermeier ve sklářské umělecké a very noble color, was derived from tylko doskonałymi pod względem formy výrobě uchvacuje tedy nejen dokonalým the oxides of copper – with a dark deep i rzeźbiarskiego zdobienia szkłami bezbar- z hlediska formy a broušeného color, or from the oxides of gold – which wnymi, ale przede wszystkim mnogością zdobení čirým sklem, ale především resulted with an extraordinary, delicate

PRZEWODNIK PO SZKLE 37 il. 16 il. 17 i intensywnością kolorów. Szczególnie licz- pestrostí a intenzitou barev. Zvláště pink. Objects of opaque white glass, nie reprezentowane są szkła kobaltowe, hojně je zastoupené sklo kobaltové often decorated with paintings, were o intensywnym, ciemnoniebieskim zabar- s intenzívním, tmavě modrým zbarvením. still being produced. wieniu. Niezwykle szlachetnym kolorem Mimořádně ušlechtilou barvou je také Glass was tinted in several ways. jest także czerwień, uzyskiwana z tlenków červená barva, získávána z oxidů mědi One could color glass in the batch and miedzi – o ciemnej, głębokiej barwie lub – tmavé, hluboké barvy nebo oxidy create a product of uniform color. One tlenkami złota – z którego uzyskiwano zlata, které umožňovalo dosahovat could also create glass of several layers by efekt niezwykłego, delikatnego różu. Na- efektu mimořádné a jemné růžové coating with successive layers of colorful dal tworzy się obiekty ze szkła opakowego barvy. I nadále jsou vytvářeny objekty glass. Vessels made in this technique białego, chętnie dekorowane malunkami. z opakního bílého skla, zdobeného were usually decorated by grinding Szkło barwiono na kilka sposobów. malbou. and engraving, in order to extract the Można zabarwić masę szklaną i stworzyć Sklo bylo barveno několika způsoby. individual layers of glass and to achieve jednolity kolorystycznie wyrób. Można Lze zbarvit skelnou hmotu a vytvořit interesting color effects. The artistry of też stworzyć szkło kilkuwarstwowe, po- barevně homogenní výrobek a je možné masters of the time is represented by przez powlekanie kolejnymi warstwami vytvořit sklo vrstvené z několika vrstev products of glasshouses in Silesia and kolorowego szkła. Naczynia wykonane tą barevného skla. Nádoby vyrobené Bohemia, i.a. a clear glass from 1845, techniką najczęściej zdobione są szlifo- touto technikou jsou nejčastěji zdobené with red-copper coating and an excellent waniem i rytowaniem, w celu wydobycia broušením a rytím, kdy odebíráním carving by Ernst Simon and a view of poszczególnych warstw szkła i uzyskania jednotlivých vrstev skla vznikaly zajímavé Chojnik Castle (Kynast) (Fig. 16). ciekawych efektów kolorystycznych. barevné efekty. Another way was to cover the Kunszt ówczesnych mistrzów pre- Umění tehdejších mistrů dokládají surface of a translucent glass dish with zentują wyroby z hut śląskich i czeskich, výrobky ze slezských a českých skláren, a stain, that was a mixture of ocher and między innymi, szklanica bezbarwna z po- například čirá číše vrstvena červeným compounds of silver (a yellow stain was włoką czerwono-miedziową, z doskona- sklem s dokonalým výbrusem od Ernsta obtained) or copper (red stain), or with łym rzeźbieniem Ernsta Simona w 1845 Simona z r. 1845 a motivem hradu lusters – a paint made of ocher and resin i widokiem zamku Chojnik (Kynast) (il. 16). Chojnik (Kynast) (obr. č. 16). oils with an addition of metal oxides; Innym sposobem jest pokrycie po- Jiným způsobem je nanášení and to burn so coated surface at a low wierzchni szklanego naczynia lazurą, czyli na povrch skleněné nádoby sklářské temperature. This technique allowed mieszaniną ochry ze związkami srebra lazury, tedy směsi okru se sloučeninami for multiple colors and tones on a single (wówczas uzyskuje się lazurę żółtą) lub stříbra (získáme žlutou lazuru) nebo object. A goblet and a glass from Karlstal miedzi (lazura czerwona) bądź lustrami – mědi (červená lazura), nebo listrů – Glassworks in Szklarska Poręba are the farbą złożoną z ochry lub olejków żywicz- barev obsahujících okr nebo pryskyřičné examples of a perfect use of colorful nych z dodatkiem tlenków metali i wypa- oleje s příměsí oxidů kovů a s následným possibilities of staining and lusters. The lenie tak pokrytej powierzchni w niskiej vypálením takto zdobené plochy při author of the decoration was Benjamin temperaturze. Technika ta pozwala na nízké teplotě. Tato technika umožňuje Maywald of Cieplice (Fig. 17). uzyskanie wielu barw i tonacji w obrębie dosáhnout mnoha barev a barevných In the forties of the nineteenth jednego przedmiotu. Przykładami dosko- tónů na jednom předmětu. Příkladem century, uranium glass of yellow or nałego wykorzystania możliwości kolory- dokonalého využití barevných možností green color, depending on the amount stycznych lazurowania i lustru są puchar lazurování a listrů jsou poháry a číše of uranium compounds and melting

38 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 18 il. 19 i szklanica z huty Karlstal w Szklarskiej ze sklářské hutě Karlstal ve Sklářské temperature, became fashionable. It Porębie, w których autorem zdobienia Porubě vyrobené Benjaminem is presented in the exhibition together jest Benjamin Maywald z Cieplic (il. 17). Maywaldem z Cieplic (obr. č. 17). with other green glass, colored in the W latach czterdziestych XIX wieku Ve čtyřicátých letech 19. století batch with copper, iron and uranium nastała moda na szkła uranowe o żółtym přišla móda na uranové sklo žluté nebo oxides. Comparing them one can see the lub zielonym kolorze, w zależności od ilo- zelené barvy, podle množství sloučenin differences among these technologies. ści związku uranu użytego do barwienia uranu použitého k barvení a podle In the green glass collection there are oraz temperatury wytapiania. Na ekspo- teploty tavby. Na expozici je toto sklo products of Josephine and Karlstal zycji prezentowane są one razem z innymi prezentováno společně s ostatními Glassworks in Szklarska Poręba, and the szkłami zielonymi, barwionymi w masie druhy zeleného skla s hmotou barvenou Glassworks of Count Harrach in Nový tlenkami miedzi, żelaza i uranu. Porów- oxidy mědi, železa a uranu. Srovnáme- Svet, in Northern Bohemia. nując je ze sobą można dostrzec różnice li je vzájemně, můžeme si povšimnout In the mid-forties, monochromatic między tymi technologiami. Wśród szkieł rozdílů mezi těmito technologiemi. painting decorations were very popular, zielonych znajdują się wyroby z Huty V souboru zeleného skla se nacházejí in purple or purple crimson, giving Karlstal i Josephine w Szklarskiej Porębie, výrobky ze sklárny Karlstal a Josephine splendid chiaroscuro effects. At the oraz z huty hrabiego Harracha w Novým ve Sklářské Porubě a ze sklárny hraběte exhibition there are two glasses of coat Svěcie w Północnych Czechach. Harracha v Novém Světě v severních glass - colorless and opaque white, with W połowie lat czterdziestych dużą Čechách. oval medallions painted by William popularnością cieszyły się monochroma- V polovině čtyřicátých let byly velmi Stumpe with views of Szczawno Zdrój tyczne dekoracje malarskie, nanoszone populární monochromatické malířské (Salzbrunn) and a view of Schaffgotsch fioletem lub fioletową purpurą, dające dekorace, nanášené violetí nebo fialovým Palace in Cieplice (Warmbrunn) (Fig. 18). doskonałe efekty światłocieniowe. Na purpurem s vynikajícími světlostínovými A frequently used type of wystawie zobaczyć można dwie szklani- efekty. Na výstavě můžete vidět dvě biedermeier glass ornamentation was ce ze szkła powłokowego – bezbarwnego číše z vrstveného skla – bezbarvého painting – with opaque or transparent i opakowego białego, gdzie na owalnych a bílého opakního, kde Wilhelm Stumpe enamel and gold. The best objects medalionach Wilhelm Stumpe namalo- na oválných medalionech namaloval decorated in this manner in the collection wał widoki Szczawna Zdroju (Salzbrunn) motiv lázní Szczawno Zdrój (Salzbrunn) of the Karkonosze Museum include oraz widok na pałac Schaffgotschów a palác Schaffgotschů v Cieplicích a colorless glass with a transparently w Cieplicach (Warmbrunn) (il. 18). (Warmbrunn) (obr. č. 18). painted bridge in Sobieszów and Często stosowanym rodzajem zdo- Často používaným druhem Chojnik Castle (Fig. 19). The author bienia szkieł biedermeierowskich było dekorování skla ve stylu biedermeieru of this decoration is Moritz Finsch of malowanie – emalią opakową lub trans- bylo malování krycími nebo Cieplice. The second, perfect example parentną i złotem. Najlepsze obiekty transparentním sklářskými emaily of a painted decoration is a clear glass, w kolekcji Muzeum Karkonoskiego zdo- a zlatem. Nejlepšími objekty v kolekci with opaque-white coating. A view of bione w ten sposób to, między innymi, Krkonošského muzea zdobené tímto Chojnik Castle on a white background, szklanica ze szkła bezbarwnego z namalo- způsobem jsou číše z bezbarvého skla in an oval gold frame, was painted by wanym transparentnie widokiem mostu s transparentně namalovaným motivem Franz Julius Krause. w Sobieszowie i zamku Chojnik (il. 19). mostu v Sobieszowě a hradu Chojnik The return to a difficult and time- Autorem tej dekoracji jest Moritz Finsch (obr. č. 19). Autorem tohoto dekoru consuming zwischengold technique was

PRZEWODNIK PO SZKLE 39 il. 20 z Cieplic. Drugim doskonałym przykładem je Moritz Finsch z Cieplic. Druhým an extraordinary achievement of glass dekoracji malowanej jest szklanica ze dokonalým příkladem malovaného technologists of the nineteenth century. szkła bezbarwnego, z powłoką opakowo- dekoru je číše z bezbarvého skla s bílou It consisted in placing an engraved gold -białą. Na białym tle, w owalnym złotym opakní vrstvou. Na bílém pozadí, foil between two identical forms of obramieniu ujęty został widok zamku v oválném zlatém orámování je zobrazen glass and gluing the two parts into one Chojnik autorstwa Franza Juliusa Krause. hrad Chojnik v provedení Franze Juliuse object. At the permanent exhibition of Niezwykłym osiągnięciem technolo- Krause. the Karkonosze Museum there is a signed gów szkła w XIX wieku był powrót do trud- Mimořádným úspěchem sklářských glass of the Glasshouse in Nový Bor nej i pracochłonnej techniki zwischengold, technologů 19. století byl návrat k obtížné (Haida). The core is a conical red glass polegającej na umieszczeniu pomiędzy a časově náročné technice zwischengold of a circular cross-section. Inside, on identycznymi formami ze szkła rytowanej spočívající v umísťování mezi stejné kusy a red background, there is a vintage folii złotej i sklejenie tych dwóch części skla ryté zlaté fólie s následným slepením scene engraved in a gold foil. The outer w jeden obiekt. Na wystawie stałej Mu- těchto dvou dílů do jednoho exponátu. layer is a transparent glass, polygonally zeum Karkonoskiego znajduje się syg- Na stálé výstavě Krkonošského muzea faceted on the exterior surface (Fig. 20). nowana szklanka z huty w Novym Borze můžete tento postup vidět na signované Silesia, with still dominant Kłodzko (Haida). Trzon stanowi koniczna szklanka sklenici ze sklárny v Novém Boru (Haida). and Jelenia Góra Valleys, successfully ze szkła czerwonego o kolistym przekroju. Tělo tvoří kónická sklenice z červeného competed with leading glassworks in Wewnątrz, na czerwonym tle, znajduje skla kruhového průřezu. Uvnitř Europe. In the Karkonosze Mountains, się wyrytowana w złotej folii scena wi- na červeném pozadí je umístěná rytá in spite of the crisis caused by rapidly nobrania. Warstwę zewnętrzną stanowi zlatá fólie zachycující scénu vinobraní. expanding linen industry and the szklanka bezbarwna, wielobocznie faseto- Vnější vrstvu tvoří transparentní sklenice outcoming increase in demand for wana na zewnętrznej powierzchni (il. 20). s vícehranně fasetovaným vnějším beechwood (necessary to obtain lye for Śląsk, z wciąż dominującymi ośrodka- povrchem (obr. č. 20). bleaching linen), new glassworks were mi w Kotlinie Kłodzkiej i Jeleniogórskiej, Slezsko, s dominantními sklářskými formed and the existing ones were z powodzeniem rywalizował z czołowymi středisky v Kladské a Jelenohorské developing, producing high quality crystal hutami szkła w Europie. W Karkonoszach, kotlině, úspěšně konkurovalo předním glass. A major obstacle to glass trade was pomimo kryzysu spowodowanego silną evropským sklářským hutím. I přes krizi an unnatural break of the Karkonosze ekspansją przemysłu lniarskiego i wynika- způsobenou silnou expanzí lnářského glass center after the conclusion of peace jącego stąd wzrostu zapotrzebowania na průmyslu a s tím spojenou zvýšenou in Wrocław finishing the First Silesian War. drewno bukowe (niezbędne do pozyskiwa- poptávkou po bukovém dříví (nezbytném It resulted in Jelenia Góra Valley becoming nia ługu do bielenia płótna), powstawały k výrobě louhu k bělení plátna), vznikají a part of Prussia. A new system of fees i rozwijały się już istniejące huty szkła, pro- v Krkonoších nové a rozvíjejí se existující and customs duties caused the inhibition dukujące wysokiej klasy szkło kryształowe. sklárny, vyrábějící vysoce kvalitní of existing economic connections. Sporym utrudnieniem dla handlu szkłem křišťálové sklo. Značnou překážkou The Preussler glass-makers’ family był podział Śląska wynikający z postano- pro obchod se sklem bylo rozdělení was still in the forefront of glass industry

40 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 21 il. 22 wień pokoju wrocławskiego, zawartego Slezska, ke kterému došlo na základě in Jelenia Góra Valley. In 1754, Catharina po pierwszej z wojen śląskich, w wyniku vratislavského míru, uzavřeného Preussler, the widow of Georg Sigmund którego Kotlina Jeleniogórska dołączona po první slezské válce, podle něhož byla Preussler, founded in collaboration with została do Prus. Nowy system opłat i taryf Jelenohorská kotlina připojena k Prusku. Reichelt, the master of glass-making, celnych spowodował rozluźnienie istnieją- Nový systém poplatků a celních sazeb the new Karlstal Glassworks (Karlsthal, cych do tej pory powiązań gospodarczych. zapříčinil rozvolnění doposud pevných Carlsthal) in Szklarska Poręba - Jakuszyce W Kotlinie Jeleniogórskiej prym w dzie- hospodářských vazeb. (Fig. 21). It replaced Biała Dolina dzinie przemysłu szklarskiego wiódł nadal V Jelenohorské kotlině v oboru Glasshouse, existing since 1617, where szklarski ród Preusslerów. Catharina Pre- sklářského průmyslu vede i nadále in 1786 a glass grindery was founded. ussler, wdowa po Georgu Sigmundzie Pre- prim rod Preusslerů. Catharina The glassworks were far away from the usslerze, założyła w 1754 roku przy współ- Preussler, vdova po Georgu Sigmundovi city center, making it difficult to deliver pracy z mistrzem hutniczym Reicheltem, Preusslerovi, založila v roce 1754 products to decorating workshops and nową hutę szkła Karlstal (Karlsthal, Carls- ve spolupráci se sklářských mistrem to trade them, as well as generating thal) w Szklarskiej Porębie-Jakuszycach (il. Reicheltem novou sklárnu Karlstal significant costs, especially of transport. 21). Zastąpiła ona, działającą od 1617 roku, (Karlsthal, Carlsthal) ve Sklářské Finished glass products were carried on hutę w Białej Dolinie, na miejscu której za- Porubě-Jakuszycích (obr. č. 21). foot to decorating workshops, in baskets łożono w 1786 roku szlifiernię szkła. Huta Nahradila tak sklárnu v Bílém údolí on the backs of porters (Fig. 22). była znacznie oddalona od centrum miasta, pracující od roku 1617, na jejímž místě At the end of 1793, about an hour co powodowało trudności w dostarczaniu byla v roce 1786 založena brusírna skla. away from Karlstal Glasshouse, the jej produktów do zakładów zdobniczych Sklárna byla značně vzdálena od centra construction of the following Preussler’s oraz komplikowało handel gotowymi wy- města, což bylo komplikací pro dodávky glassworks - Hoffnungstal in Połonina robami, a także bardzo podwyższało kosz- produktů do dekoratérských podniků Marcinowa (Martinscheide, the Czech ty wytwarzania, zawłaszcza te wynikające a také to pak ztěžovalo obchod side of the Karkonosze Mountains) was z transportu. Gotowe produkty szklane s hotovými výrobky, zejména z důvodu started. The glassworks, which began noszone były do rafinerii szkła w koszach dopravy a s tím spojených škod, které its activity in 1796, was even more dźwiganych na plecach przez tragarzy (il. 22). zvyšovaly výrobní náklady. Hotové distant from Szklarska Poręba than W odległości ok. godziny drogi od sklářské produkty byly do rafinační Karlstal. The problem of transport of Huty Karlstal, na przełomie 1793 i 1794 dílny dopravovány v koších nošených manufactured products to decorating roku rozpoczęto budowę kolejnej pre- na zádech nosičů (obr. č. 22). workshops was solved in 1799 by usslerowskiej huty szkła –Hoffnungstal na Ve vzdálenosti asi hodiny cesty activating Hoffnungstal’s own grindery. Połoninie Marcinowej (Martinscheide, po ze sklárny Karlstal začala na přelomu let Despite many efforts, the glassworks did czeskiej stronie Karkonoszy). Huta, która 1793 a 1794 stavba další Preusslerovy not bring sufficient income, and the fire właściwą działalność rozpoczęła w 1796 sklárny Hoffnungstal na Martinské in 1821 led to the withdrawal of shares roku, była jeszcze bardziej oddalona od holi (Martinscheide, na české straně by Preussler. This meant that Christian Szklarskiej Poręby niż Huta Karlstal, dlate- Krkonoš). Sklárna, která zahájila provoz Benjamin Matterne became the only go rozwiązano problem dostawy wytwo- v roce 1796, byla ještě více vzdálená owner of the glassworks. rzonych produktów do pracowni zdobni- od Sklářské Poruby než sklárna Karlstal. The big turning point in Hoffnungstal czych poprzez uruchomienie przy Hucie Problém dopravy hotových výrobků Glassworks’ business was, initiated in Hoffnungstal w 1799 roku własnej szlifierni. do rafinérských dílen byl proto vyřešen the thirties of the nineteenth century,

PRZEWODNIK PO SZKLE 41 Pomimo wielu starań huta nie przy- otevřením u sklárny Hoffnungstal vlastní the cooperation with Dr. E.W. Fuss from nosiła dostatecznych dochodów, a po- brusírny v roce 1799. Magdeburg, who conducted experiments żar z 1821 roku spowodował wycofanie I přes mnoho úsilí sklárna on obtaining ruby glass, by staining the udziałów przez Preusslera, co spowodo- nezajišťovala kýžené tržby. Po požáru mass of glass with gold compounds. Since wało, że jedynym właścicielem huty stał v roce 1821 se Preussler svých podílů then Hoffnungstal Glassworks specialized się Christian Benjamin Matterne. Ogrom- v ní vzdává a jediným majitelem sklárny in products of pink gold ruby6. nym zwrotem w działalności Hoffnungstal se stává Christian Benjamin Matterne. In the early nineteenth century the była rozpoczęta w latach trzydziestych Velkým zvratem v činnosti sklárny glass produced at Karlstal Glassworks did XIX wieku współpraca z doktorem E.W. Hoffnungstal byla spolupráce zahájená not fully meet expectations of decorators Fussem z Magdeburga, który prowadził ve třicátých letech 19. století s doktorem and traders, who complained about eksperymenty nad uzyskaniem szkła rubi- E. W. Fussem z Magdeburku, který technological errors visible in the finished nowego, uzyskiwanym poprzez barwienie experimentoval s výrobou rubínového glass products. All of these unfavorable masy szklanej związkami złota. Od tego skla získávaného barvením skloviny factors caused a great mobilization of czasu Huta Hoffnungstal specjalizowała sloučeninami zlata. Od té doby se sklárna the successive owner of the glassworks, się w wyrobach z różowego rubinu złota6. Hoffnungstal začala specializovat the son of Catherine, Christian Benjamin. W początkach XIX wieku wytwarzane na výrobky z růžového rubínu zlata6. He was the last representative of the w Hucie Karlstal szkło nie spełniało w pełni Na začátku 19. století sklo vyráběné family, who intensified the search of oczekiwań zdobników i handlarzy, którzy ve sklárně Karlstal nenaplňovalo new markets, saw the need to modernize narzekali na błędy technologiczne widocz- očekávání dekoratérů a obchodníků, methods of production and to participate ne w gotowych produktach. Wszystkie te kteří naříkali na technologické vady in fairs.7 Fairs on the one hand were niekorzystne czynniki powodowały dużą zjevné na hotových výrobcích. Všechny giving an opportunity to spring up to mobilizację kolejnego właściciela huty, tyto nepříznivé faktory způsobily velkou a wider market and on the other hand syna Catheriny, Christiana Benjamina – mobilizaci dalšího majitele sklárny – to familiarize with new trends in the ostatniego przedstawiciela rodu, który Christiana Benjamina, syna Catheriny, production of glass. zintensyfikował poszukiwania kolejnych posledního zástupce rodu, který In the twenties of the nineteenth rynków zbytu, dostrzegł też potrzebę zintenzívnil snahy najít nová odbytiště, century, Christian Benjamin Preussler unowocześnienia metod produkcyjnych postřehl také nutnost modernizace established a glass paint shop in oraz udziału w targach7, które z jednej výrobních metod a podílu na trzích7, které Biała Dolina where finished products, strony miały umożliwić zaistnienie huty měly z jedné strany umožnit existenci manufactured in glassworks located na szerszym rynku, a z drugiej strony sklárny na rozsáhlejším trhu a z druhé above, were decorated. In 1830 he umożliwiały zapoznawanie się z nowy- strany umožňovaly seznamování organized, with the support of the mi tendencjami w produkcji szklarskiej. se s novými tendencemi ve sklářské Prussian government, a Sunday- school W latach dwudziestych XIX wieku Chri- výrobě. Ve dvacátých letech 19. století of hand-drawing for glass decorators. stian Benjamin Preussler założył w Białej Christian Benjamin Preussler zakládá The purpose of education in this school Dolinie malarnię szkła, w której zdobiono v Bílém údolí malírnu skla, kde dekoruje was to raise the artistic level of glass wyroby, produkowane w wyżej położo- výrobky vyráběné ve výše položených decorated objects and an introduction nych hutach. W 1830 roku zorganizował sklárnách. V roce 1830 uspořádal of higher-quality design in glass-making przy wsparciu rządu pruskiego niedzielną s podporou pruské vlády nedělní školu factories. The Prussian government szkołę rysunku dla zdobników szkła, co kresby pro dekoratéry skla, s cílem supported education through creation miało na celu podniesienie poziomu ar- zvýšit uměleckou úroveň dekorovaných of a kind of a scholarship in Königliche tystycznego dekorowanych przedmiotów skleněných předmětů a zvýšit kvalitu Gewerbeinstitut in Berlin (Royal Institute szklanych oraz wprowadzenie wyższej ja- prováděných vzoru ve sklárnách. of Crafts in Berlin), which made it possible kości wzornictwa w zakładach szklarskich. Pruská vláda zřídila svého druhu for the most talented student of the Wsparciem ze strony rządu pruskiego stipendium v Königliche Gewerbeinstitut Preussler’s school to study hand-drawing było stworzenie swego rodzaju stypen- (Královském institutu řemesel) v Berlíně for free. Seventeen year old Franz Pohl dium w Königliche Gewerbeinstitut in umožňující učení nejschopnějším (1813-1884), derived from the Czech Berlin (Królewskim Instytucie Rzemio- žákům Preusslerovy školy. Této šance family with long-standing traditions in sła w Berlinie), umożliwiające bezpłat- využil tehdy sedmnáctiletý Franz Pohl manufacturing of glass, took advantage ną naukę najzdolniejszemu uczniowi (1813–1884), pocházející s české rodiny of that chance. szkoły Preusslera. Z szansy tej skorzystał s dlouholetými tradicemi ve sklářské Franz Pohl had an extraordinary siedemnastoletni wówczas Franz Pohl výrobě. contribution to the development of glass (1813–1884), wywodzący się z czeskiej Franz Pohl velkým dílem přispěl technology and design, not only in Silesia rodziny o długoletnich tradycjach w za- k vývoji technologií a designu skla a to nejen but also throughout Europe. He proved kresie hutnictwa szkła. ve Slezsku, ale i v celoevropském měřítku. to be very talented not only in the field Franz Pohl w sposób niepomierny Svůj velký talent projevil nejen v umělecké of arts and design but also in technology. przyczynił się do rozwoju technologii a návrhářské činnosti, ale i technologické. In 1840 Christian Benjamin Preussler

6 Stefania Żelasko, ibidem, s. 82. 6 Stefania Żelasko, tamtéž, s. 82 6 Stefania Żelasko, ibidem, p. 82. 7 Stefania Żelasko, ibidem, s. 82. 7 Stefania Żelasko, tamtéž, s. 82 7 Stefania Żelasko, ibidem, p. 82.

42 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 23 il. 24 il. 25 i wzornictwa szkła na skalę nie tylko Ślą- Christian Benjamin Preussler v roce transferred Karlstal Glassworks to Pohl, ska, ale i całej Europy. Okazał się wybitnie 1840 předává sklárnu Karlstal právě who became his son-in-law. It was zdolny nie tylko w dziedzinie artystycznej Pohlovi, který se stal jeho zetěm. Právě in this glasshouse that Pohl began i wzorniczej, ale także technologicznej. v této sklárně Pohl začíná s experimenty experimenting with ancient glass- Christian Benjamin Preussler w 1840 s použitým starých technik tavení. K jeho making techniques. One of his biggest roku przekazał hutę Karlstal Pohlowi, który největším úspěchům patří obnova achievements was to reconstruct został też jego zięciem. To właśnie w tej zapomenuté benátské techniky síťového a forgotten Venetian reticulated hucie Pohl rozpoczął eksperymenty w za- filigránu (vasi a recitelli). Na stálé výstavě filigree technology (vasi a reticelli). The kresie dawnych technik szklarskich. Do Krkonošského muzea se můžete seznámit permanent exhibition of the Karkonosze największych jego osiągnięć należy od- i s příklady skleněných forem vyrobených Museum displays examples of glass forms tworzenie zapomnianej weneckiej techniki technikou filigránu. Jedná se o malé made in the filigree technique. These are filigranu sieciowego (vasi a recitelli). Na karafy a pohárky (obr. č. 23) s nitkovým i.a. a decanter and glasses (Fig.23) with stałej ekspozycji Muzeum Karkonoskiego a proužkovým filigránem z padesátých thread and band filigree, from the fifties zaprezentowano przykłady form szklanych a šedesátých let 19. století a sklenička and sixties of the nineteenth century, wykonanych w technice filigranu. Są to, a vázy s typickou filigránovou bordurou and a glass and vases with a distinctive między innymi, karafki i kieliszki (il. 23) z fi- (obrubou) kolem okraje (obr. č. 24). filigree bordure around the lip (Fig. ligranem nitkowym i taśmowym z lat pięć- Kromě toho si Pohl patentoval vlastní 24). In addition, Pohl patented his own dziesiątych i sześćdziesiątych XIX wieku recepturu opakního bílého křišťálového formula of opaque-white crystal enamel oraz szklanka i wazony z charakterystyczną emailu a při spolupráci s Aloisem and, in collaboration with Alois Seidel, bordiurą filigranową wokół wylewu (il. 24). Seidelem uskutečnili úspěšné pokusy made a successful attempt to recreate Ponadto Pohl opatentował własną recep- o obnovu techniky millefiori (z italštiny the millefiori technique (from Italian: turę opakowej białej emalii kryształowej tisíc květů), čehož důkazem jsou plaketky a thousand flowers), as evidenced by oraz, we współpracy z Aloisem Seidlem, millefiori (obr. č. 25), pocházející millefiori plaques (Fig. 25) from Karlstal wykonał udane próby odtworzenia tech- ze sklárny Karlstal z období let 1838– Glassworks, from 1838 to 1839, and niki millefiori (z wł. tysiąc kwiatów), czego 1839, a také četná těžítka se zatavenými numerous paperweights with embedded, dowodem są plakietki millefiori (il. 25) mnohobarevnými kompozicemi s rozetek multi-colored compositions of millefiori pochodzące z Huty Karlstal z lat 1838 – millefiori. Kromě těžítek nacházejících rosettes. 1839, a także liczne przyciski do papieru se ve stálé výstavě je tato technika Apart from the paperweights held on z zatopionymi wielokolorowymi kompozy- použita i v případě dvou nástolců na noze the permanent exhibition, this technique cjami z rozetek millefiori. Oprócz znajdu- ve tvaru zploštělé koule millefiori, z nichž is represented in two small plateaux on jących się na wystawie stałej przycisków první je vyrobena s použitím techniky foot in form of a flattened millefiori do papieru technikę tę reprezentują dwie filigránu a druhá z růžového skla zlatého sphere. The first one was made in the paterki na stopie w formie spłaszczonej rubínu s vrstvou opakního bílého skla. filigree technique, and the second one - kuli millefiori, z których pierwsza wyko- Zajímavými příklady jsou také menší of a pink gold ruby glass with an opaque- nana jest techniką filigranu, a druga – ze džbánky pocházející z Itálie s celou white coat. Other interesting examples szkła różowego rubinu złota z opakową plochou zdobenou mnohobarevnou are little creamers from Italy where all białą powłoką. Ciekawymi przykładami są květinovou mozaikou. the surface is decorated with multi- także niewielkie dzbanuszki pochodzące colored flower mosaic. z Włoch, których całe powierzchnie zdo- bione są wielobarwną mozaiką kwiatową.

PRZEWODNIK PO SZKLE 43 Huta Józefina w Szklarskiej Porębie (Josephinenhütte in Schreiberhau) Sklárna Josephine ve Sklářské Porubě (Josephinenhütte in Schreiberhau) Josephine Glassworks in Szklarska Poręba (Josephinenhütte in Schreiberhau)

ranz Pohl na zlecenie hrabiego Leo- ranz Pohl na objednávku hraběte behalf of Count Leopold Fpolda Schaffgotscha nadzorował bu- FLeopolda Schaffgotsche dohlížel On Schaffgotsch, Franz Pohl was dowę i objął kierownictwo kolejnej huty na výstavbu a následně řídil další sklárnu overseeing the construction and became w Szklarskiej Porębie – Huty Josephine ve Sklářské Porubě (Szklarska Poręba) – the director of another glasshouse in (Josephinenhütte) (il. 26), która działal- sklárnu Josephine (Josephinenhütte) Schreiberhau - Josephine Glassworks ność rozpoczęła w 1842 roku. W ciągu ko- (obr. č. 26), která zahájila provoz (Josephinenhütte) (Fig.26), which lejnych lat Schaffgotsch wydzierżawił od v roce 1842. v průběhu dalších let began its activity in 1842. In succeeding Pohla hutę Karlstal, a następnie odkupił si Schaffgotsch pronajal od Pohla sklárnu years, Schaffgotsch first leased Karlstal hutę Hoffnungstal, dzięki czemu wszyst- Karlstal, následně odkoupil i sklárnu Glassworks from Pohl and then bought kie trzy działające w tym czasie w Kotlinie Hoffnungstal a tak všechny tři sklárny, Hoffnungstal Glassworks, so all three Jeleniogórskiej huty szkła zaczęły działać působící v té době v Jelenohorské kotlině, glassworks working at the time in Jelenia pod szyldem Huty Josephine. pracovaly pod firmou sklárny Josephine. Góra Valley began to operate under the Hutę Karlstal, Hoffnungstal i Josephi- Sklárnu Karlstal, Hoffnungstal name of Josephine Glassworks. ne reprezentują na wystawie jeleniogór- a Josephine reprezentuje na výstavě Karlstal, Hoffnungstal and Josephine skiego muzeum liczne obiekty szklane jelenohorského muzea řada skleněných Glassworks are represented at the o najwyższym poziomie technologicznym objektů nejvyšší technologické exhibition of Jelenia Góra Museum i artystycznym. Są to masywne, bogato a umělecké úrovně. Jedná se o masivní, by various glass objects of the highest zdobione kolorem, rzeźbieniem, malo- výbrusem, malbou, lazurou nebo listry technological and artistic level. These are waniem czy lazurą i lustrami szklanice, bohatě zdobené číše, poháry, nástolce, massive glasses, goblets, centerpieces, puchary, patery, butelki na wodę zdrojo- láhve na lázeňskou vodu a další. Jsou mezi spring water bottles etc., richly decorated wą i in. Wśród nich znajdują się obiekty nimi exponáty navržené ředitelem sklárny with color, carving, painting, staining zaprojektowane przez samego dyrektora Pohlem a dalšími řediteli, kteří kromě or lustering. Among them there are huty, Pohla, a także kolejnych dyrekto- ekonomických a technologických znalostí objects designed by Pohl, the director rów, którzy zazwyczaj, oprócz wiedzy vykazovali rovněž schopnosti umělecké. of the glassworks, as well as subsequent ekonomicznej i znajomości technologii Ve dvacátých letech 20. století directors who usually demonstrated szklarskiej, wykazywali zdolności arty- se sklárna Josephine spojuje s firmou artistic skills in addition to the knowledge styczne. Fritze Heckerta a s brusírnou Neumann & of economy and glass-making technology. W latach dwudziestych XX wieku Staebe v Sobieszowě a vytváří společnost In the twenties of the twentieth Huta Josephine połączyła się z Firmą Frit- JO-HE-KY A.G. century, Josephine Glassworks merged za Heckerta oraz ze szlifiernią Neumann Po 2. světové válce, když se Dolní with Fritz Heckert’s Company and & Staebe w Sobieszowie, tworząc spółkę Slezsko ocitlo v rámci Polska, sklárna Neumann & Staebe Grindery in Sobieszów, JO-HE-KY A.G. Josefína v roce 1946 obnovuje creating JO-HE-KY Company, Inc. Kiedy po drugiej wojnie światowej svou činnost. Z důvodu absence After World War II, when Lower Dolny Śląsk znalazł się w granicach Pol- kvalifikovaného personálu pak němečtí Silesia became a part of Poland, Josephine ski, Józefina wznowiła działalność w 1946 skláři a brusiči předávali své znalosti Glassworks restarted the activity in 1946. roku. Z powodu braku wykwalifikowa- a zkušenosti polským nástupcům. Due to the lack of qualified staff, German nej kadry niemieccy mistrzowie hutniczy Původní název sklárny se používal hot-glass masters and glass-cutters were i szlifierze przekazywali wiedzę i umie- až do roku 1956, kdy byl změněn na Huta passing their knowledge and skills on to jętności polskim następcom. Nadana Szkła Kryształowego Julia. their Polish successors. The original name pierwotnie nazwa huty funkcjonowała Sklárna Julie byla uzavřena v roce of the glassworks was used until 1956, do 1956 roku, kiedy to zmieniono ją na 1992 a jedinou památkou na bývalý závod when it was changed into Julia Crystal „Huta Szkła Kryształowego Julia”. je dodnes provozována malá sklárna Glassworks.

44 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 26 Julia została zamknięta w 1992 roku, v bývalém podniku Fritze Heckerta Julia was closed in 1992, and the a jedyną pozostałością po dawnym za- v Piechowicích. only remnant of the old works is a small kładzie jest działająca do dziś niewielka glasshouse, still operating, located in huta, która znajduje się w dawnej Firmie the former Fritz Heckert’s Company in Fritza Heckerta w Piechowicach. Piechowice.

PRZEWODNIK PO SZKLE 45 Szkło w okresie historyzmu Sklo v období historismu Glass in the Period of Historicism

koło połowy XIX wieku widoczne polovině 19. století se v umění bout the mid-nineteenth century, Osą w sztuce i rzemiośle artystyczne V a řemeslech projevují, kromě Ain the arts and crafts appear inspiracje dawnymi stylami, podejmo- populárního stylu biedermeier, inspirations by ancient artistic styles, wanymi i interpretowanymi na nowo. také umělecké inspirace dřívějšími taken and interpreted anew. The Sięgano wówczas do wzorów renesan- styly, nyní nově používanými design reached for the Renaissance, sowych, a także weneckich i antycznych, a interpretovanými. Velkému zájmu Venetian and antique models. This zarówno poprzez zapożyczanie form, jak se těšily motivy renesanční, ale was manifested both in forms given i stosowanie dawnych technik produk- také napodobeniny skla benátského to objects and also in the use of old cji. W Niemczech, w tym także na Ślą- a antického. Tento trend se projevoval techniques. In Germany, including sku, widoczne jest czerpanie z tradycji jak tvarem jednotlivých předmětů, tak Silesia, the design at that time derived staroniemieckich. Tworzono szkła na použitím starých výrobních technik. from old German forms. Glass vessels, wzór dawnych humpenów, remerów, V Německu, a také ve Slezsku based on examples of former humpens, kuttrolfów i innych tradycyjnych form se ve sklářském řemesle projevuje velká roemers, kuttrolfs, and other traditional naczyniowych, dekorując je technikami obliba tzv. „staroněmeckého stylu“. Sklo forms, were created and decorated with hutniczymi (nakładki, guzy, nitki), a także bylo vyráběno podle dřívějších humpenů, hot-glass techniques (overlays, buttons, emaliami. römerů, kuttrolfů a dalších tradičních threads) and enamels.

il. 27 Repliki staroniemieckich szkieł oraz forem nádob s typickým hutním Replicas of old German glass and nowe wzory inspirowane stylami histo- zdobením (nálepy, perličkové nálepy new patterns inspired by historical rycznymi szczególnie licznie wykonywano a maliny, nitky), doplněné malbou emaily. styles were produced in a large number w Hucie Fritza Heckerta w Piechowicach Repliky staroněmeckého skla a nové particularly in Fritz Heckert’s Glasshouse (il. 27), założonej w 1866 roku. Począt- vzory inspirované historickými styly, byly in Piechowice (Fig. 27), which was kowo Heckert (1837 – 1887) zajmował velmi často vyráběné zejména ve sklárně founded in 1866. Initially Heckert

46 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 28 il. 29 il. 30 il. 31 się tylko zdobieniem szkła, pozyskując Fritze Heckerta v Piechowicích (obr. (1837 - 1887) dealt with decoration of gotowe produkty z Huty Josephine č. 27), založené v roce 1866. Heckert glass only, obtaining finished products w Szklarskiej Porębie. Efekty pracy tych (1837–1887) se z počátku zabýval pouze from Josephine Glassworks in Szklarska dwóch zakładów można zobaczyć na zdobením skla vyráběného ve sklárně Poręba. The effects of work of these wielu przykładach szkieł, znajdujących Josephine ve Sklářské Porubě. Výsledky two workshops can be seen in many się w jeleniogórskiej kolekcji. práce těchto dvou závodů můžete examples of glass, exposed in Jelenia Świetnym przykładem naśladowni- posoudit díky četným exemplářům Góra Collection. ctwa weneckich wyrobów renesanso- ve sbírkách jelenohorského muzea. A great example of an imitation wych jest ciemnofioletowa patera na Skvělým příkladem napodobování of the Venetian Renaissance objects is stopie z malowanym fryzem, przedsta- benátských renesančních výrobků a dark purple footed centerpiece with wiającym fantastyczne sceny z centau- je tmavě fialová lustrváza (nástolec) a painted frieze, depicting fantastic rem (il. 28). Bezpośrednim odniesieniem s malovaným obvodovým pásem scenes with a centaur (Fig. 28). do tak popularnych w tym czasie szkieł s fantaskní scénou s kentaurem (obr. A direct reference to old German staroniemieckich są remery z zielonego č. 28). Přímým odkazem na v té době glass, so popular at the time, are i oliwkowego szkła, z finezyjnie wyko- tak populární staroněmecké sklo roemers of green and olive glass with nanymi nakładkami hutniczymi (il. 29), jsou poháry typu römer ze zeleného finely made hot-glass overlays (Fig. 29), a także zdobione doskonałą malaturą tzw. a olivového skla s finesou provedenými and so-called thumb-glass decorated szkło kciukowe (il. 30) pochodzące z Huty hutními nálepy (obr. č. 29), a také with perfect painting (Fig. 30), created Josephine z lat 1879 – 1880. Autorem malbou zdobené tzv. „prstové“ sklo (obr. in Josephine Glassworks in years 1879 malowanych na białym podkładzie po- č. 30), pocházející ze sklárny Josephine to 1880. Ludwig Burger, a painter from staci męskich w historycznych strojach: z období let 1879–1880. Autorem Prussia, was the author of male figures in chorążego, piechura, flecisty i dobosza mužských postav namalovaných na bílém historical costumes: an ensign, a walker, jest Ludwik Burger, malarz pruski. podkladu v historických uniformách a flutist, and a drummer, painted on Firma Fritza Heckerta produkowała – podporučíka, a pěšáka, flétnisty a white background. także podwójne puchary zaręczynowe a bubeníka je Ludwik Burger, pruský malíř. The Company of Fritz Heckert – naczynia składające się z mosiężnego Firma Fritze Heckerta vyráběla také produced also double engagement korpusu w kształcie postaci kobiecej, któ- zdvojené zásnubní poháry – nádoby goblets. The vessel consisted of a brass ra trzyma w uniesionych rękach szklaną tvořené mosazným tělem ženské postavy body in a shape of a female figure, who czarę, a jej spódnica ze szkła stanowi dru- držící ve zvednutých rukou skleněný held a glass bowl in her raised hands, and gie, większe naczynie. Puchary te były kalich. Její skleněné šaty jsou druhou, her glass skirt was the second, larger dish. zdobione najczęściej poprzez malowanie větší nádobou. Tyto poháry byly zdobeny The goblets were most often decorated różnego rodzaju motywów kwiatowych nejčastěji malbou různých druhů květů, by paintings of different types of floral i sentencji, a także poprzez mosiężne na- vypisováním citátů a také mosaznými motifs and sayings, and by brass filigree kładki filigranowe (il. 31). Te niezwykle filigránovými nálepy (obr. č. 31). Tyto overlays (Fig. 31). These highly decorative ozdobne puchary używane były podczas mimořádně zdobné poháry se používaly cups were used during the celebration uroczystości zaręczynowych i stanowiły při zásnubních slavnostech a byly pak of engagement and were its memento. ich pamiątkę. památkou na tuto událost. Another example of historical Innym przykładem szkła historyczne- Jiným příkladem historického skla, glass, exposed at the permanent glass go, eksponowanego na stałej wystawie vystaveného na stálé výstavě skla, exhibition, is a humpen with a light-

PRZEWODNIK PO SZKLE 47 il. 32 szkła, jest humpen z pokrywą, z jasnonie- je humpen s víkem ze skvěle modrého blue, clear glass, with scenes painted bieskiego, przezroczystego szkła, z malo- čirého skla s krycími sklářskými emaily with opaque enamels and gold, with the waną opakowymi emaliami i złotem sce- a zlatem malovanou scénou s německým German Emperor surrounded by princes ną z cesarzem niemieckim w otoczeniu císařem obklopeným knížaty (obr. č. 32). (Fig. 32). książąt (il. 32). Historické styly, které byly pro Historical styles, which inspired the Style historyczne, którymi inspirowa- sklářskou tvorbu největší inspirací, jsou glass design, are most fully represented no się w szkle najpełniej, reprezentowane zastoupeny vysoce kvalitními, unikátními by high quality unique objects created są wysokiej klasy, unikatowymi obiektami, objekty, vzniklými ve sklárně Josephine in Josephine Glassworks in Szklarska powstałymi w Hucie Josephine w Szklar- ve Sklářské Porubě, často navrhovanými Poręba (Schreiberhau). They were often skiej Porębie, często zaprojektowanymi ředitelem sklárny Franzem Pohlem designed by the director Franz Pohl, and przez dyrektora huty Franza Pohla, a potem a potom i jeho důstojným nástupcem, later by his son, a worthy successor, Franz przez jego godnego następcę, syna Fran- synem Franzem Pohlem juniorem. Pohl, Jr. All the glass certifies a high level za Pohla juniora. Wszystkie te przedmioty Všechny tyto předměty svědčí o vysoké of production, design and decoration. świadczą o wysokim poziomie produkcji, úrovni výroby, designu a zdobení skla. At that time all the techniques - coloring wzornictwa oraz zdobienia szkła, w hu- Sklárna v té době používá všechny in the batch, coat staining, grinding, cie stosowane są w tym czasie wszystkie techniky – barvení skelné hmoty, engraving, painting with enamels and techniki – barwienie w masie, barwienie vrstvené sklo, broušení, řezání, malba gold were used in the glasshouse. powłokowe, szlifowanie, grawerowanie, sklářskými emaily a zlatem. Z vysoké Sophisticated and perfect in malowanie emaliami i złotem. Z wysokiej kvality křišťálu, transparentního proportions objects like centerpieces, jakości szkła kryształowego, bezbarwnego a barevného skla vznikaly vkusné, goblets, punch-bowls, all tableware, were i kolorowego, tworzono wysmakowane, proporčně dokonalé předměty: nástolce, created of high quality clear and colored doskonałe w proporcjach obiekty: patery, poháry, mísy na punč, kompletní stolní crystal glass. Among the objects of the puchary, bole do ponczu, całe zastawy sto- soupravy. Z objektů shromážděných exhibition a special attention should be łowe. Wśród obiektów zgromadzonych na na výstavě si zvláštní pozornost zasluhují paid to goblets with painted mythological wystawie na szczególna uwagę zasługują zejména poháry s malbami mytologických scenes (Venus surrounded by putti, fig. zwłaszcza puchary z malowanymi scenami scén (Venuše obklopena andělíčky) 36) and portrait exposures, stylized on mitologicznymi (Wenus w otoczeniu putt) a se zajímavými portrétními scénami, the Renaissance. The best glass painter oraz z ujęciami portretowymi, stylizowa- stylizovanými renesančně. at the time, cooperating with Josephine nymi na renesansowe. Nejlepším malířem skla byl Arthur Glassworks in Szklarska Poręba, was Najlepszym malarzem szkła, współ- Gerlach, spolupracující v té době Arthur Gerlach. pracującym w tym czasie z Hutą Josephi- se sklárnou Josephine. Artists in their search were often ne, był Arthur Gerlach. Tvůrci ve svých pokusech se často reaching for a more distant past, an W swych poszukiwaniach twórcy się- přenášeli do vzdálených dob, čehož example of which can be the amazing gali często do bardziej odległych czasów, příkladem mohou být mimořádné glass inspired by ancient vessels. This czego przykładem mogą być niezwykłe skleněné výtvory vyvedené podle is so-called Cypern Glass, imitating

48 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 33 il. 34 szkła wzorowane na naczyniach starożyt- starověkých vzorů. Jsou to tzv. Cypern products of bronze (bronze Cypern) or of nych. Są to tzw. Cypern Glas, imitujące Glas, barvením a irisováním imitující gold (gold Cypern), achieved by coloring poprzez barwienie oraz iryzację lustrową výrobky z bronzu (bronz Cypern) nebo and luster iridescence. Archaic forms of wyroby z brązu (brąz Cypern) czy złota zlata (zlatý Cypern). Archaické tvary váz vases with handles, moulded by hand (złoty Cypern). Archaiczne formy wazo- s uchy, tvarované z volné ruky a díky tomu and unique because of that, or urns with nów z uchwytami, formowane ręcznie, neopakovatelné nebo uren s víky byly covers, were modeled on Roman dishes a przez to niepowtarzalne czy urn z po- napodobeninami z římských schránek discovered by archaeologists, exposed krywami, wzorowane były na odkrytych vyzvedávaných archeology, například i.a. in Kunstgewerbemuseum in Wrocław przez archeologów naczyniach rzymskich, v Kunstgewerbemuseum ve Wroclawi and the British Museum in London.8 eksponowanych, między innymi, w Kunst- nebo v British Museum v Londýně.8 A perfect example of the object of gewerbemuseum we Wrocławiu, czy Bri- Dokonalým příkladem exponátu ze skla Cypern bronze glass on the display is the tish Museum w Londynie.8 Doskonałym typu bronz Cypern je na výstavě váza ancient Roman styled vase with handles, przykładem obiektu ze szkła typu brąz s uchy, stylizovaná na starořímskou, where the glass of dark cobalt-blue color Cypern na wystawie jest wazon z uchwy- kde sklo tmavé, kobaltově modré barvy was covered with delicate iridescence of tami, stylizowany na starorzymski, gdzie bylo upraveno jemným irisováním v barvě the color of old gold (Fig. 33). szkło o ciemnej, kobaltowo-niebieskiej starého zlata (obr. č. 33). Inspiration was sought for not barwie zostało pokryte delikatną iryzacją Inspirace byly vyhledávané only in historical styles but also in o zabarwieniu starego złota (il. 33). nejen v historických stylech, ale také distant cultures. Passion for the Orient Inspiracji poszukiwano nie tylko w hi- ve vzdálených kulturách. Obliba Orientu manifested both in the forms of vessels storycznych stylach, ale także w odległych se projevovala jak ve tvarech nádob, tak and the decoration. One of the most kulturach. Zamiłowanie do Orientu ob- v jejich výzdobě. Jedním z nejkrásnějších beautiful examples inspired by Japanese jawiało się, zarówno w formach naczyń, příkladů inspirace japonským uměním art is a vase with lid. On a pink surface jak i w ich zdobieniach. Jednym z naj- je váza s víčkem, na její růžový povrch of the lid Franz Adolph painted, with piękniejszych przykładów inspiracji sztuką namaloval Franz Adolph krycími emaily enamels and gold, birds sitting on Japonii jest wazon z pokrywą, na którego a zlatem ptáky sedící na kvetoucích flowering branches (Fig. 34). The vase różowej powierzchni Franz Adolph nama- větvičkách (obr. č. 34). Typově podobnou of black glass, which was decorated by lował emaliami i złotem ptaki, siedzące je váza z černého skla s dekorem Arthur Gerlach, is similar in nature. na kwitnących gałęziach (il. 34). Podobny od Arthura Gerlacha. A big group of “oriental” glass w charakterze jest wazon z czarnego szkła Velkou skupinou „orientálního” is so-called Jodhpur glass produced z dekoracją autorstwa Arthura Gerlacha. skla je tzv. sklo typu Jodhpur, vyráběné in Josephine Glassworks and in the Dużą grupę szkieł „orientalnych” ve sklárně Josephine a ve firmě Fritze Company of Fritz Heckert. This is stanowią tzw. szkła typu Jodhpur, pro- Heckerta. Jedná se o sklo, které svým glass that in its form and rich colorful dukowane w Josephine oraz w Firmie tvarem a bohatým, barevným dekorem decoration refers to copper and brass Fritza Heckerta. Są to szkła, które swoją odkazuje na měděné a mosazné Indian dishes (Jodhpur – a district in formą i bogatym, kolorowym zdobieniem indické nádoby (Jodhpur – oblast India). It became extremely popular after

8 Przykłady szkieł typu Cypern [w:] Stefania. 8 Příklady skel typu Cypern v: Stefania. Żelasko, 8 Examples of Cypern Glass in: Stefania. Żelasko, Żelasko, Huta Josephine. Secesja – Art Déco – Mo- Huta Josephine. Secesja – Art Déco – Modernizm Josephine Glassworks : art nouveau, art deco, dernizm 1900 – 1950, Passau 2008, s. 60-73. 1900 – 1950, Pasov 2008, s. 60-73 modern : 1900-1950, Passau 2009, p. 60-73.

PRZEWODNIK PO SZKLE 49 il. 35 il. 36 nawiązują do miedzianych i mosiężnych Indie). Po předvedení na Světové the presentation at the World Fairs in naczyń indyjskich (Jodhpur – dzielnica In- výstavě v Londýně v roce 1862 se stalo London in 1862. Its production continued dii). Po prezentacji na Wystawie Świato- mimořádně žádané a jeho výroba until the twenties of the twentieth wej w Londynie w 1862 roku stały się nie- probíhala až do dvacátých let 20. century and is also associated with the zwykle popularne, a ich produkcja trwała století a souvisí také s obdobím secese period of Art Nouveau in glass. Jodhpur aż do lat dwudziestych XX wieku i wiąże ve sklářské tvorbě. Sklo typu Jodhpur glass is eye-catching not only because of się także z okresem secesyjnym w szkle. přitahuje pozornost nejen různými a variety of forms but most of all because Szkła typu Jodhpur przyciągają wzrok nie tvary, ale především svou barevností of the multiplicity and richness of plant tylko różnorodnymi formami, ale przede a bohatými rostlinnými dekory, rytými, ornamentation, engraved, gilded and wszystkim barwnością i bogactwem orna- zlacenými nebo malovanými. Jedním transparently painted. mentu roślinnego, rytowanego, złoconego z nejcennějších „jodhpurů” ve sbírkách One of the most valuable Jodhpur oraz malowanego transparentnie. Jednym Krkonošského muzea je luxusní váza in the Karkonosze Museum Collection z najcenniejszych „jodhpurów” w kolekcji s víkem s vyobrazením ptáka a nezvyklého is a luxurious vase with cover, with an Muzeum Karkonoskiego jest luksusowy rostlinstva (obr. č. 35). image of a bird among extraordinary wazon z pokrywą, z wyobrażeniem ptaka Dalším příkladem odkazů k jiným vegetation (Fig. 35). wśród niezwykłej roślinności (il. 35). kulturám byly vázy navazující svými Other examples of references to Kolejnym przykładem odniesienia do tvary na lampy v mešitách (obr. č. 36), other cultures were vases reminiscent innych kultur były wazony nawiązujące vyráběné v obou závodech – ve Sklářské of mosque lamps in their form (Fig. swą formą do lamp meczetowych (il. 36), Proubě a v Piechowicích. 36), produced in both glasshouses - in wytwarzane w obu zakładach – w Szklar- Sklárna Josephine se v Evropě Szklarska Poręba and Piechowice. skiej Porębie oraz w Piechowicach. proslavila také křišťálovými zrcadly Josephine Glassworks became Huta Josephine zasłynęła w Europie (zdobenými nejčastěji ve firmě Fritze famous in Europe for their crystal mirrors także z kryształowych luster (zdobionych Heckerta v Piechowicích) a dekoracemi (decorated mostly in the Company of Fritz najczęściej w Firmie Fritza Heckerta pouličních lamp (kandelábrů), určených Heckert in Piechowice) and ornamental w Piechowicach) oraz z ozdobnych kan- zejména k vývozu do Velké Británie. chandeliers, mainly for export to the UK. delabrów, przeznaczonych głównie na Sklem z českých skláren z období Glass from Bohemian glassworks eksport do Wielkiej Brytanii. historismu je ve sbírkách jelenohorského from the period of Historicism in Jelenia Szkła z hut czeskich z okresu history- muzea hlavně sklo malované, pocházející Góra Collection is mostly painted, and zmu w kolekcji jeleniogórskiej to głównie ze sklárny hraběte Harracha v Novém comes from Count Harrach’s Glassworks szkła malowane, wywodzące się z huty Světě v Čechách. in Neuwelt in Bohemia. hrabiego Harracha w Neuwelt w Czechach.

50 PRZEWODNIK PO SZKLE Szkło secesyjne Secesní sklo Secession Glass

ecesja – epoka stylistyczna przeło- ecese (něm. Jugendstil, franc. Art ecession – a stylistic period of the Smu XIX i XX wieku, zapoczątkowana SNouveau) – sloh trvající pouze Slate nineteenth and early twentieth przez angielski ruch Arts & Crafts, wy- pětadvacet let na konci 19. a počátku century, initiated by the English Arts & warła ogromny wpływ na stylistykę szkła 20. století, vznik je spojen s anglickým Crafts movement, which exerted an artystycznego. Szklane wazony, często hnutím Arts & Crafts. Měla mimořádný enormous influence on the stylistics of art znacznych rozmiarów, stały się integralną vliv na tvarosloví a výzdobu uměleckého glass. Glass vases, often of considerable częścią wyposażenia całościowo zaprojek- skla. Skleněné vázy, často značných sizes, became an integral part of the towanych wnętrz mieszczańskich. Niezwy- rozměrů, se staly nedílnou součástí equipment of comprehensively designed kły wpływ na estetykę secesyjnych szkieł vybavení komplexně navrhovaných bourgeois interiors. wywarły inspiracje japońskie, zwłaszcza měšťanských interiérů. Mimořádný podíl Japanese inspirations had an w kwestii sposobu odczuwania i wyraża- na estetice secesního skla měly japonské extraordinary impact on the aesthetics of nia zmian zachodzących w przyrodzie oraz inspirace, projevující se ve sklářství již Art Nouveau glass, especially in the way dostrzegania w niej tego, co najpiękniej- v předchozích stylech, zejména pokud jde of feeling and expressing the changes sze i najbardziej naturalne. Inne elementy o způsob zobrazování změn probíhajících occurring in nature, and in perceiving in it wschodnie, to także asymetria, płynna, v přírodě a vnímání toho nejkrásnějšího what is most beautiful and natural. Other swobodna linia, dwuwymiarowość przed- a ryze přírodního. Dalšími východními oriental elements were: asymmetry, stawianych rzeczy, płaska plama barwna prvky jsou asymetrie, plynulá volná smooth free line, two-dimensionality of oraz amor vacui (umiłowanie pustki). linie, dvojrozměrnost zobrazovaných presented things, flat colorful spot and Sztuka japońska to ważna nauczy- předloh, ploché barevné skvrny a amor amor vacui (love of emptiness). cielka. Dopiero w jej obliczu zaczynamy vacui (obliba pustých míst). Japanese Art is an important teacher. znów wyraźnie odczuwać, jak daleko Japonské umění je důležitou Only facing it we start clearly sensing how odeszliśmy od właściwych wzorców ży- učitelkou. Teprve při ní začínáme far away we have got from the relevant wej przyrody, trwając w tradycji odzie- znovu zřetelně pociťovat, jak daleko standards of living nature, by remaining in dziczonych form, w naśladownictwie jsme se vzdálili od pravých vzorů živé the tradition of inherited forms, in imitation utrwalonych typów; jak bardzo jest přírody, lpěním v tradici zděděných of established types; how much we need nam potrzebny powrót do źródeł, jakie forem, následováním usazených typů; to return to the source, what a richness bogactwo cudownie naiwnego piękna, jak velmi je nám potřebný návrat of wonderfully naive beauty, instead zamiast trącącej pedanterią, stetryczałej k pramenům, jaké bohatství nádherné of pedantic, obsolete severity of forms, surowości form, może duch ludzki czerpać naivní krásy, na místo puntičkářstvím a human spirit can draw from nature.9 z natury9. Te słowa Lessinga doskonale zavánějící zatuhlé strohosti forem, These words of Lessing fit perfectly to pasują do tego, w jaki sposób przyrodę může lidský duch čerpat z přírody9 how nature and her elements were treated i jej elementy traktował w swojej twór- Tato Lessingova slova dokonale souzní in the work of one of the most outstanding czości jeden z najwybitniejszych przedsta- s tím, jakým způsobem ve své tvorbě representatives of Art Nouveau in glass, wicieli secesji w szkle Emile Gallé (1846 pojímal přírodu a její prvky Emile Gallé Emile Gallé (1846-1904). His excellent and – 1904). Jego doskonałe i bardzo szerokie (1846–1904), jeden z nejvýznamnějších very broad education (in philosophy, botany, wykształcenie (z zakresu filozofii, botaniki představitelů secese ve sklářském umění. zoology, and a practice in manufactures of i zoologii oraz praktyka w manufakturach Jeho dokonalé a velmi široké vzdělání glass and ceramics) and the knowledge of szkła i ceramiki), a także znajomość sztuki (v oboru filozofie, botaniky a zoologie Japanese art caused the development of japońskiej spowodowały, że wypracował a praxe v sklářských a keramických his own individual style, derived directly from nature. His multi-layered, etched and 9 Cytat z Juliusa Lessinga [w:] Gabriele Fahr- 9 Citát z Julia Lessinga podle: Gabriele Fahr- -Becker, Secesja, tłumaczenie Barbara Ostrowska, Becker, Secese, překlad Barbara Ostrowska, 2007, 9 Quotation from Julius Lessing after: Gabriele 2007, s. 9. s. 9 Fahr-Becker, Art Nouveau, 2007, p. 9.

PRZEWODNIK PO SZKLE 51 il. 37 il. 38 on własny, indywidualny styl, sięgający manufakturách), a také obeznámení ground vases are covered with textured, bezpośrednio do natury. Jego wielowar- se s japonským uměním vedly k tomu, multi-colored scenes from the world of stwowe, trawione i szlifowane wazony že formoval vlastní, individuální plants and animals. pokryte są fakturowymi, wielobarwnymi styl, čerpající přímo z přírody. Jeho The exhibition of art glass of the scenami ze świata roślin i zwierząt. mnohovrstevnaté, leptané a broušené Museum in Jelenia Góra in the section Wystawa szkła artystycznego jelenio- vázy jsou kryté pestrobarevnými scénami devoted to Art Nouveau presents excellent górskiego muzeum, w części poświęco- ze světa rostlin a zvířat. examples of objects from the Gallé’s nej stylowi secesji, prezentuje doskonałe Výstava uměleckého skla workshop in Nancy, among which is one przykłady obiektów z manufaktury Gallé jelenohorského muzea představuje of the most beautiful green-brown vase w Nancy, wśród których jednym z pięk- v části věnované secesi vynikající příklady with flying beetles (Fig. 37). A characteristic niejszych jest zielono-brązowy wazon tohoto typu exponátů z manufaktury feature of the work of Gallé, later adopted z lecącymi chrabąszczami (il. 37). Charak- Gallé v Nancy, mezi nimiž je jednou in other areas of arts and crafts, was to terystyczną cechą twórczości Gallé, przy- z nejkrásnějších zelenohnědá váza derive not only from other cultures but also jęta później także w innych dziedzinach s letícím chroustem (obr. č. 37). Typickou from native nature, often from “common” rzemiosła i sztuki, było czerpanie moty- vlastností tvorby Gallého, převzatou fauna and flora that had not yet been wów nie tylko z innych kultur, ale prze- později také do jiných řemesel a oborů treated as an object of inspiration in art. de wszystkim z rodzimej przyrody, często umění, bylo přebírání motivů nejen The style of Gallé found many flory i fauny „pospolitej”, nie traktowanej z jiných kultur, ale především z místní followers and imitators. Multi-layered, dotąd jako obiekty inspiracji w sztuce. přírody, často „běžné“ flory a fauny, etched glass with floral motifs was Styl Gallé znalazł wielu zwolenników doposud v umění nevnímaných jako produced in other glassworks in France oraz naśladowców, wielowarstwowe, tra- objektů hodných inspirace. and Germany, among others in the wione szkła z motywami roślinnymi były Styl Gallého našel mnoho glassworks in Nancy, ran by two brothers, produkowane w innych hutach francuskich příznivců a následovníků, vrstvené, August (1854 - 1909) and Anton Daum i niemieckich, między innymi, w prowa- leptané sklo s floristickými motivy (1864 - 1930). The glass often had dzonej przez dwóch braci Daum, Augusta bylo vyráběné i v jiných francouzských sculptured and painted landscapes of (1854 –1909) oraz Antona (1864 – 1930), a německých sklárnách, například extraordinary scale and gradation of hucie w Nancy. Szkła te to często rzeź- ve sklárně řízené bratry Daumovými colors, with matte and glossy surfaces. biarsko-malarskie pejzaże, o niezwykłej – Augustem (1854–1909) a Antonem France, the cradle of Art Nouveau in art skali i gradacji barw, matowych i lśniących (1864–1930) v Nancy. Toto sklo často glass, was a place of rediscovery of the powierzchniach. Francja, kolebka secesji zobrazuje broušené a malované krajiny old, ancient pâte de verre technique. It w szkle artystycznym, to miejsce odkry- s mimořádným rozsahem a gradací barev, consisted in melting glass and glass pastes cia na nowo antycznej techniki pâte de s matnými a lesklými povrchy. Francie, in a mould, resembling the appearance verre, polegającej na stapianiu w formie kolébka secese v uměleckém sklářství, of pottery, eagerly used to get amazing szkła oraz past szklanych, w efekcie sto- je místem znovuobjevení antické techniky color and relief effects. One of the first sowania której powstają wyroby przypo- pâte de verre, založené na tavení skla artists who revived this technique in minające wyglądem ceramikę, pozwala- a skleněných past ve formě. Výsledkem his manufacture was Henri Cros (1840 jącą na uzyskanie niezwykłych efektów jsou pak výrobky připomínající vzhledem – 1907). Also his sons and Gabriel Argy-

52 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 38 il. 39

kolorystycznych i reliefowych. Jednym keramiku a nezvyklé barevné a reliéfní Rousseau (1885 – 1953) took a liking to it. z pierwszych twórców, który wskrzesił efekty. Jedním z prvních tvůrců, který A signed vase of the second-mentioned tą technikę w swojej manufakturze, był tuto techniku ve své manufaktuře vzkřísil with unusual sculptural qualities Henri Cros (1840 – 1907), a upodobali so- byl Henri Cros (1840–1907). Oblíbili enriches the permanent exhibition at bie ją również jego synowie oraz Gabriel si ji i jeho synové a Gabriel Argy-Rousseau the Karkonosze Museum (Fig. 38). Argy-Rousseau (1885 – 1953), którego (1885–1953), jehož signovaná vázička The fascination with nature and the sygnowany wazonik o niezwykłych walo- mimořádné umělecké hodnoty obohatila placing of motifs from the world of plants rach rzeźbiarskich wzbogaca stałą wystawę stálou výstavu skla v Krkonošském muzeu and animals on glass vessels appeared in szkła w Muzeum Karkonoskim (il. 38). (obr. č. 38). the Art Nouveau style in a variety of ways. Fascynacja przyrodą i umieszczanie Fascinace přírodou a používání Inspirations were more or less literal and motywów ze świata roślin i zwierząt na floristických a faunistických motivů interpreted by an artist to a greater or naczyniach szklanych objawiała się w se- na skleněných nádobách se projevovalo lesser extent. A Frenchman, Auguste Jean cesji w różnoraki sposób, inspiracje były v secesi v různých formách. Inspirace (active in years 1850 to 1890) suggested mniej lub bardziej dosłowne, w większym se více či méně blížily realitě a byly a different interpretation of the world. lub mniejszym stopniu interpretowane ve větší či menší míře interpretací An unusual group of Art Nouveau przez artystę. Odmienną interpretację umělce. Odlišnou interpretaci tohoto glass is iridescent glass with organic tego świata proponował Francuz Auguste světa nabízel Francouz Auguste Jean forms coming from the world of plants Jean (czynny w latach 1850 – 1890). (aktivní v letech 1850–1890). and animals. In 1890 an American, Louis Niezwykłą grupą szkieł secesyjnych Nezvyklou skupinou secesního skla Comfort Tiffany (1848-1933), patented są szkła iryzowane, o organicznych, wy- je sklo irisované, s organickými tvary a special type of iridescent glass. The wodzących się ze świata roślin i zwierząt odkazujícími na svět rostlin a zvířat. production began three years later. After formach. Specjalny typ szkła iryzowanego Speciální typ irisovaného skla patentoval a huge success of the Tiffany`s glass at opatentował w 1890 roku Amerykanin v roce 1890 Američan Louis Comfort exhibitions in Chicago and Paris (Grand Louis Comfort Tiffany (1848 – 1933), a ich Tiffany (1848–1933), a s jeho výrobou Prix in 1900), the fashion of iridescent produkcję rozpoczął trzy lata później. Po začal o tři roky později. Po obrovském glass seized almost all of Europe. ogromnym sukcesie szkieł Tiffany’ego na úspěchu Tiffanyho skel na výstavách Since that time a lot of glass was wystawach w Chicago i w Paryżu (Grand v Chicago a v Paříži (Grand Prix pro rok created on inspiration, or intentionally Prix w 1900 roku), moda na szkła iryzo- 1900), se móda na irisované sklo rozšířila imitating Tiffany`s glass, and the finest wane opanowała niemal całą Europę. v téměř celé Evropě. of them are objects produced by Johann Od tego czasu powstawało wiele Od té doby vzniklo mnoho Loetz-Witwe Glassworks in Kláštersky szkieł inspirowanych bądź celowo imitu- skleněných výrobků inspirovaných Mlyn (Klostermühle). The glassworks is jących szkła Tiffany’ego, a do najdoskonal- nebo záměrně imitující Tiffanyho skla numerously represented in Jelenia Góra szych z nich należą obiekty wytwarzane a k nejdokonalejším patří objekty Collection by excellent examples of glass przez hutę szkła Johann Loetz-Witwe vyráběné ve sklářské huti Loetz-Witwe with subtle organic shapes, such as a vase w Klášterskim Mlýnie (Klostermühle). v Klášterském Mlýně v Čechách. with a long, slender neck, opening like W kolekcji jeleniogórskiej huta ta jest V jelenohorských sbírkách je tato sklárna a floral cup or a shell-shaped vessel with licznie reprezentowana doskonałymi przy- početně zastoupena dokonalými příklady irregular, glossy surface (Fig. 39).

PRZEWODNIK PO SZKLE 53 il. 40 il. 41 kładami szkieł o subtelnych, organicznych skel jemných, organických tvarů, například Loetz-Witwe Company contributed kształtach, jak np. wazon z długą, wiotką vázou s dlouhým, vetchým hrdlem, significantly to the popularization of szyjką, rozchylającą się jak kielich kwiato- rozšiřujícím se jako kalich květiny nebo modern design, derived from Vienna wy czy naczynie w kształcie muszli o niere- nádoba ve tvaru mušle s nepravidelným, Secession, and more specifically - of the gularnej, połyskliwej powierzchni (il. 39). lesklým povrchem (obr. č. 39). famous Kunstgewerbeschule and related Firma Loetz-Witwe przyczyniła się Firma Loetz-Witwe také výrazně artists. The innovative glass designs were także w dużym stopniu do popularyzacji přispěla k popularizaci moderního designu offered by Koloman Moser (1868 - 1918), nowoczesnego wzornictwa, wywodzącego odvozeného z vídeňské secese, přesněji Josef Hoffmann (1870 - 1956), Michael się z secesji wiedeńskiej, a dokładniej ze ze slavné Kunstgewerbeschule. Své Powolny (1871 - 1954) and Hans Bolek słynnej Kunstgewerbeschule. Swoje nowa- inovativní projekty skla vytvářeli například (1890-1978).10 Vienna Secession in the torskie projekty szkieł proponowali, między Koloman Moser (1868–1918), Josef Collection of the Karkonosze Museum is innymi, Koloman Moser (1868 – 1918), Hoffmann (1870–1956), nebo Michael represented by two vases of Loetz-Witwe Josef Hoffmann (1870 – 1956) czy Michael Powolny (1871–1954) a Hans Bolek (1890– Company with black simple decoration, Powolny (1871 – 1954) i Hans Bolek (1890 1978).10 Ve sbírkách Krkonošského muzea obtained by other techniques. The first – 1978).10 W kolekcji Muzeum Karkonoskie- zastupují vídeňskou secesi dvě vázy firmy of them (Fig. 40) by Hans Bolek, with go secesję wiedeńską reprezentują dwa Loetz-Witwe s černými, prostými dekory, geometric vegetal decoration, was wazony z firmy Loetz-Witwe z czarnymi, provedenými odlišnými technikami. achieved by etching a layer of black prostymi dekoracjami, wykonanymi w od- První z nich (obr. č. 40) od Hanse Bolka glass on pink and colorless glass. The miennych technikach. Pierwszy z nich (il. geometrizovanou rostlinným dekorem second one, of intense orange color, 40), autorstwa Hansa Bolka, ze zgeome- provedeným vyleptáním vrstvy černého was decorated with a design by Michael tryzowaną dekoracją roślinną, uzyskaną skla na skle oranžovém a čirém. Druhá váza Powolny, of black glass threads, “hot- poprzez wytrawienie czarnej warstwy szkła s intenzívní oranžovou barvou, zdobená overlaid” (Fig. 41). na szkle różowym oraz bezbarwnym. Dru- podle návrhu Michaela Powolneho The co-operation of Loetz-Witwe gi, o intensywnej, pomarańczowej barwie, černými nitěmi skla kladenými „za horka“ with a painter Marie Kirchner (1852 dekorowany według projektu Michaela (obr. č. 41). – 1931) brought excellent results. Powolnego czarnymi nitkami szkła, nało- Dokonalé výsledky přinesla She combined the best features of żonymi „na gorąco” (il. 41). spolupráce firmy Loetz-Witwe s malířkou the glasshouse’s glass with her own Doskonałe efekty przyniosła współpraca Marií Kirchnerovou (1852–1931), která innovative ideas, creating a whole new firmy Loetz-Witwe z malarką Marie Kirchner propojila nejlepší vlastnosti skel této design. The glass of her projects on the (1852 – 1931), która połączyła najlepsze ce- sklářské hutě s vlastními, inovativními one hand fitted perfectly into the style chy szkieł tej huty z własnymi, nowatorskimi nápady a vytvořila zcela novou kvalitu of Art Nouveau, and on the other hand pomysłami, tworząc zupełnie nową jakość designu. Sklo podle jejího návrhu - showed a fresh and modern look of the wzornictwa. Szkła jej projektu z jednej strony z jedné strany dokonale zapadá artist. The Karkonosze Museum presents doskonale wpisują się w stylistykę secesji, do tvarosloví secese, z druhé strany glass objects of Kirchner, i.a. a vase from z drugiej – świadczą o świeżym i nowoczes- svědčí o svěžím a moderním uměleckém about 1905. nym podejściu artystki. W Muzeum Karkono- přístupu. Krkonošské muzeum má sklo Art Nouveau glass objects, created skim prezentowane są szkła Kirchner, między M. Kirchnerové, například vázu in glassworks of Silesia, are very different innymi, wazon z ok. 1905 roku. datovanou kolem roku 1905. in nature from the European glass. Na tym tle obiekty szklane okresu Lze říci, že sklářská výroba z období They are more rooted in tradition and secesji powstałe w hutach śląskich bar- secese vzniklá ve sklářských hutích historical styles. Josephine Glassworks

10 Olga Drahotova, ibidem, s. 198. 10 Olga Drahotová, tamtéž, s. 198 10 Olga Drahotova, ibidem, p. 198.

54 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 41 il. 42 il. 43

dzo różnią się swoim charakterem od ve Slezsku se svým charakterem liší did not follow the fashion of then popular szkieł europejskich, są bardziej osadzone od evropského skla – je více ukotvená iridescent glass produced especially in w tradycji i stylach historycznych. Huta v tradici a historických stylech. Sklárna Bohemian glasshouses, except for the Josephine nie uległa modzie na popu- Josephine nepodlehla v té době módě excellent Cypern type glass of delicate, larne w tym czasie szkła iryzowane, pro- na velmi populární irisované sklo, colorful iridescence. Art Nouveau dukowane zwłaszcza w hutach czeskich, vyráběné v českých sklárnách, kromě decoration appears rather in a form oprócz doskonałych szkieł typu Cypern dokonalého skla typu Cypern s jemným, of vegetal motifs, flat or relief painted z delikatną, barwną iryzacją. Secesyjna barevným irisováním. Secesní zdobení with enamel and gold, on a smooth glass dekoracja pojawia się raczej w formie se objevuje spíše ve formě rostlinných surface. A perfect object illustrating the motywów roślinnych, malowanych ema- motivů malovaných sklářskými emaily specificity of Silesian Art Nouveau glass is liami oraz złotem, płasko i reliefowo, na a zlatem, na plocho a reliéfně na hladké the colorless glass vase with a pink gold gładkiej powierzchni szkła. Doskonałym ploše skla. Dokonalým příkladem ruby coating, with a gold plant decoration obiektem ilustrującym specyfikę secesji ilustrujícím specifika slezské secese applied - a project of Julius Camilo de śląskiej w szkle jest wazon ze szkła bezbar- ve skle je váza z vrstveného bezbarvého Maess (Fig. 42). wnego z powłoka różową rubinu złota, na skla se sklem barvy zlatého rubínu At that time roemers and whole którą nałożono złotą dekorację roślinną se zlatým rostlinným dekorem podle drink sets were produced in very large projektu Juliusa Camilo de Maess (il. 42). návrhu Julia Camilo de Maess (obr. č. 42). numbers in the glassworks in Szklarska Bardzo licznie w tym czasie produ- Velmi často jsou v té době ve sklárně Poręba. They most often combined kowane są w hucie w Szklarskiej Porę- ve Sklářské Porubě vyráběné pohárky, a traditional form of perfect proportions, bie kieliszki, remery i całe komplety do poháry typu römer i celé nápojové accentuated by good quality crystal napojów. Łączą one w sobie najczęściej soupravy. Spojují nejčastěji tradiční formu glass, with a “cold-applied” decoration tradycyjną formę o doskonałych propor- s dokonalými proporcemi, podtrženými (painting, gilding, grinding) in the spirit cjach, podkreślonych dobrą jakością szkła dobrou kvalitou křišťálového skla of Art Nouveau. kryształowego z dekoracją nakładaną „na s dekorem prováděným „za studena” The Company of Fritz Heckert in zimno” (malowanie, złocenie, szlifowa- (malba, zlacení, broušení) v secesním Piechowice had a slightly different nie) w duchu secesyjnym. tvarosloví. situation. It showed a clear influence of Nieco inaczej sytuacja przedstawiała Poněkud jinak vypadala situace the Art Nouveau style. Heckert, watching się w Firmie Fritza Heckerta w Piechowi- ve firmě Fritze Heckerta v Piechowicích. global trends, adjusted the production cach. Widoczny jest wyraźniejszy wpływ Zde je viditelný výraznější vliv secese to new tastes. Thanks to the cooperation stylu Art Nouveau. Heckert, obserwując (Art Nouveau). Heckert vnímal světové with Prof. Max Rade and Ludwig Sűtterlin, tendencje światowe, dostosowuje pro- tendence a novému vkusu přizpůsobil glass gains Art Nouveau decoration dukcję do nowych gustów. Dzięki współ- svou výrobu. Díky spolupráci s Maxem of floral motifs painted with opaque pracy z prof. Maxem Rade oraz Ludwikiem Rade a Ludvíkem Sütterline dostávají enamels, or elements of the underwater Sütterlinem szkłom nadaje się secesyjne výrobky secesní dekory v podobě opakních world. Forms got also inspired by floral zdobienie w postaci malowanych opako- (neprůhledných) sklářskými emaily shapes (Fig. 43). In addition Heckert’s wymi emaliami motywów kwiatowych malovaných květů nebo motivů vodního Company produced etched objects, czy elementów ze świata podwodnego, světa, přičemž nádoby napodobují florální referring in their character to Gallé type a same formy wzoruje się na kształtach tvary (obr. č. 43). Firma F. Heckerta of glass. floralnych (il. 43). Firma Heckerta produ- vyráběla také leptané objekty navazující kowała także obiekty trawione, nawiązu- na výrobky světových dílen, například jące charakterem do szkieł w typie Gallé. francouzské dílny Gallé z Nancy.

PRZEWODNIK PO SZKLE 55 Szkło w pierwszej połowie XX wieku Sklo v první polovině 20. století Glass in the First Half of the 20th Century

iek XX to okres bardzo wielu dy- vacáté století je stoletím mnoha he twentieth century was a period Wnamicznych zmian zachodzących Ddynamických změn v umění Tof many dynamic changes taking w sztuce i rzemiośle, okres kształtowa- a řemeslné výrobě, obdobím vzniku place in the arts and crafts, the period of nia się różnych stylów i gatunków, które různých po sobě nastupujících nebo formation of different styles and species, następowały po sobie lub występowały souběžných uměleckých stylů – which followed one another or existed równolegle – w opozycji do siebie lub protichůdných nebo se doplňujících. parallel - in opposition or complementing uzupełniając się nawzajem. Secesja, która Secese, která se výrazně projevila one another. Art Noveau, which has left odcisnęła ogromne piętno na sztukach v užitém umění, byla prvopočátkem a huge mark on the applied arts, gave użytkowych, dała początek wielu innym mnoha moderních stylů, více nebo rise to many other modern, more or less stylom nowoczesnym, bardziej lub mniej méně stálých. Jedním ze zajímavějších permanent, styles. trwałym. Jednym z ciekawszych w dzie- stylů projevujícím se zejména v zařizování One of the most interesting in the dzinie wystroju wnętrz, meblarstwa, stro- interiérů, nábytkářství, oblékání field of interior, furniture, clothing and ju i biżuterii, a także szkła artystycznego a výrobě bižuterie, ale také v produkci jewelry design, as well as art and applied i użytkowego był styl art déco, trwający uměleckého a užitkového skla byl styl Art glass was the Art Deco style, which od ok. 1910 do 1935 roku. Powstał on deco z období asi od roku 1910 do roku lasted from about 1910 to 1935. It was w opozycji do ornamentalnej secesji, 1935. Vznikl v protikladu k ornamentální formed in opposition to the ornamental kładł główny nacisk na formę, nawią- secesi. Hlavní důraz byl kladen na formu, Secession. It put emphasis on form, zującą wyraźnie do tendencji kubistycz- které byl ornament podřízen. Styl referring explicitly to the cubist and nych, a potem konstruktywistycznych, vycházel především z kubistických later to the constructivist tendencies, której podporządkowany był ornament. a poté konstruktivistických tendencí. with the subordination of ornament. Dekoracja to najczęściej zrytmizowane, Dekoracemi jsou nejčastěji zrytmizované, Decoration was usually created of geometryczne motywy inspirowane świa- geometrické motivy inspirované světem rhythmical geometric motifs, inspired tem zwierząt oraz odległymi kulturami zvířat a vzdálenými kulturami (egyptskou, by the animal world and distant cultures (egipską, aztecką, afrykańską, japońską). aztéckou, africkou, japonskou). (Egyptian, Aztec, African, Japanese). Wystawa szkła Muzeum Karkono- Stálá výstava skla v Krkonošském The glass exhibition of the interwar skiego w części dwudziestolecia między- muzeu v části týkající se meziválečného period in the Karkonosze Museum shows wojennego pokazuje przede wszystkim dvacetiletí ukazuje především příklady above all the examples of objects created przykłady obiektów powstałych w Hucie exponátů vzniklých ve sklárně in Josephine Glassworks in Szklarska Josephine w Szklarskiej Porębie. Stało się Josephine ve Sklářské Porubě (Szklarska Poręba. This is thanks to the transfer of tak za sprawą przekazania w 1995 roku Poręba). Je tomu tak díky předání the collection of about fifteen hundred do jeleniogórskiego Muzeum, liczącego do jelenohorského muzea sbírky applied and unique glass objects from ok. półtora tysiąca zbioru szkieł użytko- užitkového a unikátního skla, čítající asi the former showroom of Josephine wych i unikatowych z dawnej wzorcowni pět set položek, z bývalé vzorkovny sklárny Glassworks in Piechowice to Jelenia Góra Huty Józefiny w Piechowicach. Zbiór ten Josephine v Piechowicích v roce 1995. Museum in 1995. The collection was został wnikliwie zbadany przez dr Ste- Tato sbírka byla důkladně prozkoumána carefully examined by Stefania Żelasko, fanię Żelasko, autorkę monografii huty doktorkou Stefanií Żelasko, autorkou Ph.D., the author of a monograph of the w Szklarskiej Porębie. monografie o sklárně ve Sklářské Porubě. Glasshouse in Szklarska Poręba. W pierwszej połowie XX wieku Huta v první polovině 20. století sklárna In the first half of the twentieth Josephine współpracowała z wieloma Josephine spolupracovala s mnoha century, Josephine Glasshouse co- doskonałymi, świetnie wykształconymi dokonalými, skvěle vzdělanými designéry, operated with many excellent, well- projektantami, których realizacje pre- jejichž realizace můžete vidět na této educated designers, whose projects are zentowane są na wystawie. Wśród nich výstavě. Z nich je nutno uvést zejména indicated on the display. Among them

56 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 44 wyróżniają się dwie postacie: profesora osobu profesora Siegfrieda Haertla two personalities stand out: Professor Siegfrieda Haertla (1870 – 1943) oraz (1870–1943) a Alexandra Pfohla (1894– Siegfried Haertel (1870 - 1943) and Alexandra Pfohla (1894 – 1953). Repre- 1953). Reprezentují vysokou uměleckou Alexander Pfohl (1894 - 1953). They zentują oni wysoki poziom artystyczny, úroveň a také méně běžnou schopnost represented a high artistic level and a także nieczęstą umiejętność łączenia propojování vlastních uměleckých a rare ability to combine their artistic własnych wizji artystycznych z ogranicze- vizí s omezeními danými výrobními visions with limitations imposed by the niami nakładanymi przez produkcję. Obaj možnostmi. Oba dobře poznali specifika production. They were both familiar dobrze poznali specyfikę wytwarzanego křišťálového skla vyráběného ve sklárně with the specificity of crystal produced w hucie szkła kryształowego i każdy z nich a každý z nich odlišným způsobem in the glassworks and each one of them w odmienny sposób wykorzystywał walo- využíval přednosti tohoto ušlechtilého used noble qualities of the material in ry tego szlachetnego materiału w swoich materiálu u svých realizací. a different way in their projects. realizacjach. V první části výstavy věnované In the first section of the exhibition W pierwszej części wystawy poświę- meziválečnému dvacetiletí se nachází devoted to the interwar period is glass conej dwudziestoleciu międzywojenne- sklo vyrobené podle návrhů Siegfrieda made of Siegfried Haertel’s projects. mu znajdują się szkła wykonane według Haertla. Pro tohoto tvůrce je typické Characteristic of this author are thick- projektów Siegfrieda Haertla. Charak- masivní sklo, nejčastěji broušené walled shapes, most often ground and terystyczne dla tego twórcy są formy a fasetované, strukturou sblížené faceted, with the structure similar to grubościenne, najczęściej szlifowane kubizujícím tvarům. Jedná se o populární cubist forms. These are both popular i fasetowane, zbliżone strukturą do form v té době poháry typu römer, broušené at that time coated roemers, ground kubizujących. Są to, zarówno popularne toaletní soupravy, vázy, nástolce a talíře. toiletry kits, and vases, centerpieces, and w tym czasie powlekane remery, szlifo- Haertel reprezentuje novátorský proud plates. Haertel represented an innovative wane zestawy toaletowe, jak i wazony, výrobní linie sklárny Josephine, jejíž trend in the production line of Josephine patery i talerze. Haertel reprezentuje nurt vedení z jedné strany sleduje nejnovější Glassworks. The managers on the one nowatorski linii produkcyjnej Josephine, trendy ve světové tvorbě a designu, hand were watching latest trends in the której zarządcy z jednej strony obser- ale na druhou stranu pečuje také global design, on the other hand took wowali najnowsze trendy w światowym o odběratele s tradičnějším vkusem. care of customers with a more traditional wzornictwie, z drugiej zaś dbali o odbior- V další části jsou prezentovány taste. ców z bardziej tradycyjnym gustem. realizace Alexandra Pfohla, poměrně In the successive part of the W kolejnej części zaprezentowane są se lišící od Haertelových návrhů. Pfohl exposition there are presented realizacje Alexandra Pfohla, różniące się se snažil o čistotu a jednoduchost tvaru realisations of Alexander Pfohl, znacznie od projektów Haertela. Pfohl se zachováním ideálních proporcí. significantly different from the projects dążył do klarowności i prostoty formy, Jeho tenkostěnné, jednobarevné of Haertel. z zachowaniem doskonałych proporcji. vázy jsou na svou dobu mimořádně Pfohl strove for clarity and simplicity Jego cienkościenne, jednobarwne wa- moderní a jejich forma ve značné of form, while maintaining excellent zony są niezwykle nowoczesne jak na míře vyplývá z pochopení podstaty proportions. His thin-walled, uni-colored owe czasy i forma ich w dużym stopniu skelné hmoty. Mimořádnou finesou vases were very modern for that time. wynika ze zrozumienia istoty szklanej se vyznačuje zejména sklo z benátské A form to a high degree was a result materii. Niezwykłą finezją odznaczają řady – tenkostěnné, jednoduché tvary of understanding the glass material. się zwłaszcza szkła z serii weneckiej – s jemným, hutně prováděným nitkovým Especially Venetian glass series were cienkościenne, proste formy o delikatnej, dekorem. Pfohl vytvořil přehršel characterized by a remarkable finesse - hutniczo nakładanej dekoracji nitkowej. návrhů pohárů typu römer s moderním thin-walled, simple forms with a delicate, Pfohl stworzył niezliczone projekty reme- lineárním dekorem, malovaným hot-glass overlaid thread decoration. rów o nowoczesnej, linearnej dekoracji sklářskými emaily nebo zlatem. Ve sbírce Pfohl created countless designs of malowanej emaliami lub złotem. W ko- Krkonošského muzea se nachází téměř roemers with a modern linear decoration, lekcji Muzeum Karkonoskiego znajduje dvě stě autorských, ručně vyhotovených painted with enamels and gold. In the

PRZEWODNIK PO SZKLE 57 il. 45 się niemal dwieście autorskich, ręcznie Pfohlových návrhářských kreseb (obr. Collection of the Karkonosze Museum wykonanych rysunków projektowych č. 44), tento se během deseti let zapsal there are almost two hundred hand- Pfohla (il. 44), który przez dziesięć lat do historie Sklářské Poruby nejen jako made design drawings of Pfohl (Fig. zapisał się w historii Szklarskiej Poręby vynikající návrhář, ale i jako společensky 44), who went down in history Szklarska nie tylko jako świetny projektant, ale činná osoba a zapálený lyžař. 11 Poręba not only as a great designer także społecznik i miłośnik narciarstwa.11 Prezentaci sklárny Josephine završují but also a social worker and a skiing Prezentację Huty Józefina kończą příklady skla ze čtyřicátých a padesátých enthusiast.11 przykłady szkieł z lat czterdziestych let 20. století obsahující také dokonalé The presentation of Josephine i pięćdziesiątych XX wieku, a wśród nich návrhy Bernardine Bayerlové. Glassworks ends up with examples from doskonałe projekty Bernardine Bayerl. V této době, po období bohatého the forties and fifties of the twentieth W omawianym okresie, po boga- dekoru v secesi a propojování tvaru century, among them the great projects ctwie ornamentu secesji oraz łączeniu s dekorem ve stylu art deco, nastává of Bernardine Bayerl. formy z dekoracją w stylu art déco, na- v řemeslné výrobě a užitném umění After the richness of Art Nouveau stał okres funkcjonalizmu w rzemiośle období funkcionalismu. Přispěla k tomu ornamentation and the combining of i sztukach użytkowych. Przyczynił się do nepochybně moderní osnova výuky form and decoration in the Art Deco, tego niewątpliwie nowoczesny program na škole Bauhaus, vzniklé ve Výmaru in the applied arts and crafts came the nauczania szkoły Bauhaus, powstałej v Německu v roce 1919. Absolventem period of Functionalism. Undoubtedly w Weimarze w Niemczech w 1919 roku. Bauhausu byl i Wilhelm Wagenfeld (1900– a modern teaching program of the Absolwentem Bauhausu był Wilhelm 1990), jehož dvě vázy najdeme na stálé Bauhaus School, created in 1919, in Wagenfeld (1900 – 1990), którego dwa výstavě Krkonošského muzea. Výrobky Weimar, Germany, contributed to it. wazony prezentowane są na wystawie pocházející z lužické sklárny ve Weiβwasser Wilhelm Wagenfeld (1900 – 1990) stałej Muzeum Karkonoskiego. Wyko- (Bílé Vodě) jsou zbavené jakýchkoliv was a graduate of the Bauhaus; his two nane w łużyckiej hucie w Weiβwasser dekorů. Jejich jednoduchost a elegance vases are presented on the permanent obiekty pozbawione są jakiejkolwiek de- vyplývá čistě z tvaru vzešlého ze správných exhibition of the Karkonosze Museum. koracji, ich prostota i elegancja wynikają proporcí a dokonalého provedení. The objects made in a Lusatian

11 Stefania Żelasko, Huta Josephine. Secesja – 11 Stefania Żelasko, Sklárna Josephine. Secese 11 Stefania Żelasko, Josephine Glassworks : art Art Déco – Modernizm 1900 – 1950, Passau 2008, – Art deco – Modernismus 1900 – 1950, Pasov nouveau, art deco, modern : 1900-1950, Passau s. 43 – 53. 2008, s. 43–53 2009, p. 43 – 53.

58 PRZEWODNIK PO SZKLE z czystej formy opartej na poprawnych Zásadám funkcionalismu jsou glasshouse in Weiβwasser are devoid proporcjach i doskonałości wykonania. také blízké realizace skláren švédských of any decoration. The simplicity and Bliskie zasadom funkcjonalizmu są (Orrefors), dánských (Holmegaard), elegance are the result of pure form, również realizacje hut szwedzkich (Orre- nebo finských (Riihimäki), které based on correct proportions and an fors), duńskich (Holmegaard), czy fińskich v té době začaly s moderním designem excellence of execution. (Riihimäki), które zaczęły w tym czasie a byly inspirací pro celý svět. Několik Realisations of glassworks odgrywać coraz większą rolę w nowoczes- příkladů skla uvedeného na výstavě from Sweden (Orrefors), Denmark nym wzornictwie i stały się inspiracją na pochází z těchto skláren a poskytuje (Holmegaard) or Finland (Riihimäki) całym świecie. Kilka zaprezentowanych nám možnost porovnat různé výtvarné are also close to the principles of na wystawie przykładów szkieł pochodzą- tendence a techniky výroby a zdobení. Functionalism. At that time these cych z tych hut, pozwala na porównanie Zcela odlišného charakteru je italské glassworks began to play an increasingly różnorodnych tendencji stylistycznych sklo z první poloviny 20. století. important role in modern design and oraz technik wykonania i zdobienia. V jelenohorské kolekci je zastoupeno became inspiration to the world. A few Zupełnie odmienne w charakterze realizacemi dvou čelních představitelů examples of their production presented są szkła włoskie z pierwszej połowy XX tohoto období v italské sklářské in the exhibition make it possible to wieku. W kolekcji jeleniogórskiej re- tvorbě – Paola Veniniho (1895–1959) compare various stylistic trends and prezentowane są one przez realizacje a Ercola Baroviera (1889–1974). Již techniques of production and decoration. dwóch czołowych przedstawicieli tego na příkladu těchto kusových realizací Italian glass of the first half of the okresu w szkle włoskim – Paola Veninie- (obr. č. 45) je vidět zcela jiný přístup twentieth century has a totally different go (1895 – 1959) oraz Ercola Baroviera ke skelné surovině navazující na staré character. In Jelenia Góra Collection it is (1889 – 1974). Już na przykładzie tych sklářské tradice ostrova Murano. Jedná represented by the realisation of the two pojedynczych realizacji (il. 45) widać zu- se o objekty, které jsou výsledkem leading representatives of that period pełnie inne podejście do materii szklanej, experimentů, sahání po starých, někdy in Italian glass - Paolo Venini (1895 - wywodzące się z dawnych tradycji szklar- velmi náročných technikách, jako 1959) and Ercola Barovier (1889-1974). skich wyspy Murano. Są to obiekty bę- jsou filigrán nebo millefiori, utvářené Already the example of these executions dące wynikiem eksperymentów, sięgania „za horka”, u sklářské pece. Je na nich (Fig. 45) shows a completely different po dawne, nieraz bardzo trudne techniki vidět nejen finesa a dokonalé dílenské approach to the matter of glass, derived jak filigran czy millefiori, kształtowane zpracování, ale také mimořádný cit from the ancient tradition of glass- „na gorąco” przy piecu hutniczym. Widać umělce pro barvy. making of Murano island. The objects w nich nie tylko finezję i doskonałość war- Shromáždění na jednom místě are the result of experiments, resorting sztatową, ale także niezwykłą wrażliwość předmětů pocházejících téměř z celé to the old and sometimes very difficult na barwę artysty. Evropy vám umožňuje se zorientovat techniques such as filigree and millefiori, Zgromadzenie na wspólnej po- v četných, někdy se prolínajících nebo kiln-formed. There is visible not only the wierzchni obiektów, pochodzących nie- souběžných tvaroslovných tendencích finesse and perfection of workshop but mal z całej Europy, pozwala na ogólne výroby uměleckého skla. Pestrost technik also a remarkable sensitivity of an author zorientowanie się w licznych, nieraz výroby a zdobení, spolupráce skláren to color. przenikających się lub trwających rów- s designéry vedla k tomu, že skelná The gathering of objects from nolegle, tendencjach stylistycznych hmota přestala sloužit výhradně k výrobě almost all of Europe on the common w szkle artystycznym. Mnogość technik čistě užitkových předmětů a stala surface allows for a general orientation wytwórczych i zdobniczych, współpraca se atraktivním materiálem pro uměleckou in many, often intersecting or parallel hut z projektantami sprawiły, że materia tvorbu. ongoing, stylistic trends in art glass. The szklana przestała służyć jedynie do pro- multitude of techniques of production dukcji przedmiotów czysto użytkowych, and ornamentation, and cooperation of stając się atrakcyjnym materiałem kreacji glassworks with designers made glass not artystycznych. only serve to produce applied dishes, but also become an attractive substance for artistic creations.

PRZEWODNIK PO SZKLE 59 Szkło współczesne Sklo v současnosti Contemporary Glass

uzeum Karkonoskiego zgromadziło rkonošské muzeum shromáždilo he Karkonosze Museum has gathered Mpokaźny zbiór unikatowych szkieł Kokázalou sbírku unikátního Ta large collection of unique art glass artystycznych autorów współczesnych, uměleckého skla současných autorů, of modern authors, mainly from Poland głównie z Polski oraz z Czech. Początko- zejména z Polska a Česka. Z počátku bylo and the Czech Republic. Initially the wo polskie szkło artystyczne po II wojnie polské umělecké sklo po 2. světové válce Polish art glass after the Second World światowej związane było w dużej mierze do značné míry spojené se sklářským War was connected in large part to z przemysłem szklarskim – poprzez za- průmyslem a to zaměstnáváním návrhářů glass industry - by hiring designers in trudnianie projektantów w hutach bądź ve sklárnách nebo zpřístupňováním glassworks or by providing technical też poprzez udostępnianie zaplecza tech- technického zázemí a skloviny umělcům, infrastructure and the glass batch to nicznego oraz masy szklanej artystom, kteří v úzké spolupráci se sklářskými artists, who were co-operating closely którzy przy ścisłej współpracy z mistrzami mistry tvořili své unikátní projekty. with master glass-makers to create their hutniczymi tworzyli swoje projekty unika- Postupně, s progresivním úpadkem unique designs. Gradually, with the towe. Stopniowo, wraz z postępującym sklářského průmyslu a zavíráním dalších progressive collapse of glass industry upadkiem przemysłu szklarskiego i za- skláren, a současně při rozvoji studijních and the closing down of successive mykaniem kolejnych hut, a jednocześnie technik výroby skla, se sklářská umělecká glasshouses, and simultaneously with przy rozwijaniu się studyjnych technik tvorba začala stěhovat ze skláren the development of studio techniques wytwarzania szkła, twórczość artystyczna do soukromých nebo vysokoškolských of glass manufacture, art works in glass w szkle zaczęła przenosić się z hut do dílen. Takto pomalu končí éra hutnického began to move from glassworks to private prywatnych lub uczelnianych pracowni. skla, vyráběného tradičními postupy or university labs. In this way, the era W ten sposób era szkła hutniczego, wy- s použitím tradičního nářadí. of glasshouse-made glass, produced twarzanego tradycyjnymi technikami, Současné polské sklo, shromážděné by conventional techniques, using przy użyciu tradycyjnych narzędzi, powoli v Jelenohorském muzeu, je svázané conventional tools, has slowly ended up. się kończyła. především se Státní vysokou školou The Polish contemporary glass Polskie szkło współczesne, zgroma- výtvarných umění ve Wroclawi, která, collected in Jelenia Góra Museum dzone w jeleniogórskim Muzeum, zawią- s ohledem na průmyslové tradice is mainly connected to the National zane jest przede wszystkim z Państwową Dolního Slezska, vytvořila v roce 1946 School of Fine Arts in Wrocław which, Wyższą Szkołą Sztuk Pięknych we Wroc- samostatný obor skla pod vedením considering the industrial background ławiu, która, mając na uwadze zaplecze významného grafika a pedagoga, of Lower Silesia, created in 1946 an przemysłowe Dolnego Śląska, stworzyła profesora Stanislava Dawského independent Glass Specialization, under w 1946 roku samodzielny kierunek szkła, (1905–1990). Mladí absolventi, skvěle the leadership of an outstanding graphics pod kierownictwem wybitnego grafika vzdělaní v oblasti navrhování a grafiky, and pedagogue Professor Stanisław i pedagoga, profesora Stanisława Daw- získávali vlastní zkušenosti a praxi Dawski (1905 - 1990). skiego (1905 – 1990). Młodzi absolwenci, teprve po odchodu z vysoké školy Young graduates, well trained in świetnie wykształceni w zakresie projek- a to ve sklárnách s Kladském výběžku design and graphics, only after leaving towania i grafiki, dopiero po opuszczeniu a ve sklárně Józefina (později Julie) the university gained real experience and uczelni zdobywali prawdziwe doświad- ve Sklářské Porubě a Piechowicích. practice in Kłodzko Valley’s glassworks czenie i praktykę w hutach Kotliny Kłodz- Výtvarníci, díky zájmu státu a pružné and Josephine Glasworks (later Julia) kiej oraz w Hucie Józefina (później Julia) činnosti Institutu průmyslového designu, in Szklarska Poręba and Piechowice. w Szklarskiej Porębie i Piechowicach. ve snaze zvýšit úroveň polského designu, Artists, employed in the industry thanks Plastycy zatrudniani w przemyśle, dzięki pracovali v průmyslu a konfrontovali svou to recommendations issued by the state odgórnym zaleceniom państwa i prężnym teoretickou přípravu s provozní realitou and thriving activities of the Institute of działaniom Instytutu Wzornictwa Prze- v průmyslových závodech. Industrial Design in order to improve the

60 PRZEWODNIK PO SZKLE mysłowego, mającym na celu poprawę Prezentaci současného polského quality of design in Poland, confronted jakości wzornictwa w Polsce, konfronto- skla na stálé výstavě zahajují práce their theoretical knowledge with the wali swoje teoretyczne przygotowanie Henryka Albina Tomaszewského12. Jedná realities of working in an industrial z realiami pracy w przedsiębiorstwie se o současné práce realizované ve sklárně company. przemysłowym. Józefina, pro které Tomaszewski navrhoval The presentaton of Polish Prezentację polskiego szkła współ- vzory broušeného dekoru a pozdější, zralé contemporary glass at the permanent czesnego na stałej wystawie rozpoczynają hutně tvarované realizace – výsledek exhibition starts with works of Henryk prace Henryka Albina Tomaszewskiego12. spontánní umělecké kreativity. Albin Tomaszewski.12 These are the early Są to wczesne prace realizowane w Hucie Dalšími tvůrci jsou manželé works done in Josephine Glassworks, Józefina, kiedy to Tomaszewski projekto- Regina a Alexandr Puchalovi, pracující when Tomaszewski designed patterns wał wzory dekoracji szlifowanych, a także od padesátých let ve Sklářské Porubě, for ground decoration, and also the later późniejsze, dojrzałe realizacje formowane a Jan Owsiewski, kteří pracovali pro mature hot-glass formed realisations - hutniczo, będące wynikiem spontanicznej podniky vyrábějící užitkové sklo ve velkém a result of spontaneous artistic creation. kreacji artystycznej. měřítku. Díky své odhodlanosti a úsilí The following artists are Regina and Kolejni twórcy to, pracujący od lat dovedli své návrhy nejen přizpůsobit Aleksander Puchała, and Jan Owsiewski, pięćdziesiątych w Szklarskiej Porębie, požadavkům trhu, ale uchovat si i svůj who made an effort to work for an małżeństwo Reginy i Aleksandra Pucha- vlastní prostor pro unikátní tvorbu industrial company producing applied łów oraz Jan Owsiewski, którzy podjęli a realizaci autorských nápadů. Dalšími glass on a large scale. With determination trud pracy dla przedsiębiorstwa produku- tvůrci zastoupenými na výstavě, pionýry and toil, they were able not only to adjust jącego szkło użytkowe na szeroką skalę. poválečného polského skla, jsou například their designs to market requirements, Dzięki determinacji i wysiłkom potrafili Władysław Zych, Witold Turkiewicz, but also to retain their own space for oni nie tylko dostosować swoje projekty Zbigniew Horbowy, Ludwik Kiczura, unique creativity and realisation of the do wymogów rynku, ale też zachować Barbara Urbańska-Miszczyk, Tasios author’s ideas. własną przestrzeń do twórczości unikato- Kiriasopoulos, Władysław Czyszczoń, Other artists, the post-war Polish wej i realizowania autorskich pomysłów. Czesław Zuber, Henryk Wilkowski a další. glass precursors, presented in the Kolejni twórcy prezentowani na wysta- Uvedení tvůrci, jejichž činnost exhibition, are inter alios: Władysław wie, będący prekursorami polskiego ve velké míře připadá na období Zych, Witold Turkiewicz, Zbigniew szkła powojennego to, między innymi: socialistického Polska, tedy na dobu Horbowy, Ludwik Kiczura, Barbara Władysław Zych, Witold Turkiewicz, Zbi- částečné izolace od západní Evropy Urbańska-Miszczyk, Tasios Kiriasopoulos, gniew Horbowy, Ludwik Kiczura, Barbara a veškerých novinek v oblasti uměleckého Władysław Czyszczoń, Czesław Zuber, Urbańska-Miszczyk, Tasios Kiriasopoulos, skla, hledali vlastní umělecké cesty, Henryk Wilkowski and others. Władysław Czyszczoń, Czesław Zuber, experimentovali se skelnou surovinou, These authors, whose activities in Henryk Wilkowski i in. poznávali její vlastnosti a hledali most cases fell to the period of the Polish Wymienieni twórcy, których działal- další nová formální řešení. Díky jejich People’s Republic and thus to a partial ność w dużym stopniu przypada na okres svěžímu pohledu a nevyčerpatelnému isolation from Western Europe and all PRL-u, a wiec czasy częściowej izolacji od zájmu spojenému s dobrou teoretickou innovations in the field of art glass, were Europy Zachodniej i wszelkich nowości přípravou získanou na wroclawské looking for their own creative ways, w dziedzinie szkła artystycznego, poszu- vysoké škole vytvořili Wroclawskou školu experimenting with glass matter, studying kiwali własnych dróg twórczych, ekspery- uměleckého skla, známou nejen v Polsku, its properties and looking for new formal mentowali z materią szklaną, ucząc się jej ale i v Evropě. solutions. With their fresh look and właściwości i poszukując coraz to nowych V další části výstavy jsou inexhaustible curiosity, combined with rozwiązań formalnych. Dzięki świeżości prezentovány výsledky dalších generací a good theoretical preparation carried ich spojrzenia i niewyczerpanej ciekawo- umělců pracujících se sklem, provázaných over from the Wrocław Academy, they ści połączonej z dobrym przygotowaniem většinou s wroclawskou Akademií have created Wrocław School of art glass, teoretycznym wyniesionym z wrocław- výtvarných umění – nejprve jako recognized not only in Poland but also skiej uczelni, stworzyli Szkołę Wrocławską studentů, a později i jako přednášejících: in Europe. szkła artystycznego, rozpoznawalną nie Małgorzata Dajewska, Kazimierz In the next part of the exhibition tylko w Polsce, ale także w Europie. Pawlak, Jerzy Chodurski, Barbara there are presented creations of W dalszej części wystawy zaprezen- Zworska-Raziuk, Marta Sienkiewicz, successive generations of glass artists, towane zostały dokonania kolejnych po- Mariusz Łabiński, a také Dagmara mostly associated with the Academy of koleń artystów szkła, związanych w więk- Bielecka, Barbara Idzikowska, Marzena Fine Arts in Wrocław - first as its students szości z wrocławską Akademią Sztuk Krzemińska, Agnieszka Leśniak, Beata and later, in some cases, as the teachers: Pięknych we Wrocławiu – najpierw jako Mak-Sobota, Wojciech Olech, Wojciech Małgorzata Dajewska, Kazimierz Pawlak, jej studenci, a później niekiedy jako jej Peszko, Monika Rubaniuk, Stanisław Jerzy Chodurski, Barbara Zworska-Raziuk, 12 Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warsza- 12 Absolvent Akademie výtvarných umění 12 A graduate of the Academy of Fine Arts in wie, związany krótko z Hutą Józefina w Szklarskiej ve Varšavě, krátce spolupracoval se sklárnou Warsaw, shortly bound with Josephine Glassworks Porębie, a następnie z PWSSP we Wrocławiu jako jej Józefina ve Sklářské Porubě, poté s vysokou školou in Szklarska Poręba and later with the National wykładowca, kontynuował działalność artystyczną PWSSP ve Wroclawi jako přednášející, v umělecké School of Fine Arts in Wrocław as a lecturer; he w Warszawie. činnosti pokračoval ve Varšavě. continued his artistic activity in Warsaw.

PRZEWODNIK PO SZKLE 61 il. 46 wykładowcy: Małgorzata Dajewska, Ka- Sobota, Grzegorz Staniszewski, Beata Marta Sienkiewicz, Mariusz Łabiński, zimierz Pawlak, Jerzy Chodurski, Barbara Stankiewicz-Szczerbik, Jakub Wrzalik and also Dagmara Bielecka, Barbara Zworska-Raziuk, Marta Sienkiewicz, Ma- a Maciej Zaborski. Umělci nespojovanými Idzikowska, Marzena Krzemińska, riusz Łabiński, a także Dagmara Bielecka, s wroclawskou vysokou školou, jejichž Agnieszka Leśniak, Beata Mak-Sobota, Barbara Idzikowska, Marzena Krzemińska, práce jsou na výstavě zastoupené, jsou Wojciech Olech, Wojciech Peszko, Agnieszka Leśniak, Beata Mak-Sobota, Magdalena Pejga, absolventka Vysoké Monika Rubaniuk, Stanisław Sobota, Wojciech Olech, Wojciech Peszko, Monika školy umělecko-průmyslové v Praze Grzegorz Staniszewski, Beata Stankiewicz- Rubaniuk, Stanisław Sobota, Grzegorz Sta- v ČR a dr. Czesław Roszkowski, který Szczerbik, Jakub Wrzalik and Maciej niszewski, Beata Stankiewicz-Szczerbik, Ja- od r. 1989 vede vlastní dílnu užitkového Zaborski. Magdalena Pejga, a graduate kub Wrzalik i Maciej Zaborski. Do artystów a uměleckého skla ve Wroclawi. of the Academy of Arts, Architecture and niezwiązanych z wrocławską uczelnią, Všichni výše uvedení autoři si jako Design in Prague in the Czech Republic a których prace obecne są na wystawie, materiál pro své realizace vybrali sklo, (VSUP) and Dr. Czesław Roszkowski, należą Magdalena Pejga, absolwentka avšak každý z nich je chápe a opracovává who since 1989 has led his own applied Wyższej Szkoły Artystyczno-Przemysło- vlastním, individuálním způsobem, and art glass studio, are the artists not wej w Pradze w Czechach (VSUP) oraz dr použitím novým technik výroby nebo associated with Wrocław School and Czesław Roszkowski, który od 1989 roku zdobení skla. V této části expozice již introduced at the exhibition prowadzi własną pracownię szkła użyt- nejsou zastoupeny práce zhotovované All the above mentioned authors kowego i artystycznego we Wrocławiu. v tradiční sklářské peci. Tyto formy have chosen glass as the material to Wszyscy wymienieni powyżej twórcy vznikaly „za studena”, broušením kusu create their realisation, but each one of wybrali jako materiał do tworzenia swoich skla (obr. č. 46), nebo lepením přesně them understands and processes it in realizacji szkło, jednak każdy z nich rozumie upravených skleněných dílů (Dajewska, one’s own individual way, reaching out je i przetwarza na swój własny, indywidualny Chodurski, Wrzalik, Leśniak), či vzniklých to newer techniques of producing and sposób, sięgając do coraz to nowych technik rytím a broušením (Zaborski). decorating. In this part of the exhibition jego wytwarzania oraz zdobienia. W tej czę- Jiné objekty vznikly stavováním there are no works done in a traditional ści ekspozycji nie ma już prac realizowanych ve formách v komorových pecích nebo furnace. These forms were created “cold” przy tradycyjnym piecu hutniczym. Formy ohýbáním a stavováním metodou by carving a block of glass (Fig. 46), by te powstały „na zimno”, poprzez rzeźbienie fusingu. Mnoho umělců se vrací gluing perfectly matched glass elements w bryle szkła (il. 46) lub też sklejanie idealnie k tradiční technice pâte de verre (např. (Dajewska, Chodurski, Wrzalik, Leśniak), dopasowanych elementów szklanych (Da- Peszko, Sobota) a své objekty obohacuje or by using the techniques of engraving jewska, Chodurski, Wrzalik, Leśniak) bądź za kombinováním skla s jinými materiály, and grinding (Zaborski). pomocą technik grawerowania i szlifowania hlavně se šamotem (Zworska-Raziuk). Other objects were created by (Zaborski). Charakteristické pro tuto generaci melting in moulds in chamber furnaces

62 PRZEWODNIK PO SZKLE il. 47

Inne obiekty powstały poprzez zgrze- tvůrců je také použití k umělecké tvorbě or by slumping and fusing. Many artists wanie w formach w piecach komorowych neušlechtilých materiálů, jako jsou např. refer to the traditional technique of pâte lub poprzez wyginanie i zgrzewanie me- tabule okenního skla (Olech, Zworska- de verre (inter alios Peszko, Sobota) todą fusingu. Wielu artystów sięga też Raziuk, Mak-Sobota). and enrich the objects by combining do tradycyjnej techniki pâte de verre V expozice můžete také vidět glass with other materials, mainly (m.in. Peszko, Sobota) oraz wzbogaca novátorské přístupy k tradiční technice chamotte clay (Zworska-Raziuk). It is also swoje obiekty poprzez łączenie szkła vitráže v realizacích Marty Sienkiewicz significant to this generation of artists to z innymi materiałami, głównie szamotem (spojování tradiční vitráže v olověných use a common material for an artistic (Zworska-Raziuk). Znamiennym dla tego páscích s fusingem), Beaty Stankiewicz- creation, such as a window glass sheet pokolenia twórców jest także użycie do Szczerbik (kombinace ploché vitráže (Olech, Zworska-Raziuk, Mak-Sobota). kreacji artystycznej materiałów nieszla- s plastickými prvky) (obr. č. 47) a Moniky The exhibition shows also chetnych, jak np. tafla szkła okiennego Rubaniuk (využívání vitrážového skla innovative use of traditional stained (Olech, Zworska-Raziuk, Mak-Sobota). v prostorových instalacích). glass techniques, thanks to realisations Na ekspozycji można także poznać I přes pestrost použitých materiálů of Marta Sienkiewicz (combination of nowatorskie wykorzystywanie tradycyjnej a technik a individuální vlastnosti každého traditional stained glass in a lead frame techniki witrażu, dzięki realizacjom Marty objektu lze celkově shrnout, že výstava with fusing), Beata Stankiewicz-Szczerbik Sienkiewicz (łączenie tradycyjnego witrażu současného polské skla v Krkonošském (combination of flat stained glass with w oprawie ołowiowej z fusingiem), Beaty muzeu v Jelení Hoře ukazuje kondici solid elements) (Fig. 47) and Monika Stankiewicz-Szczerbik (łączenie płaskiego wi- Wroclawské školy, která z jedné strany Rubaniuk (use of stained glass for space trażu z elementami pełnoplastycznymi) (il. 47) pokračuje v dobrých tradicích započatých installation). oraz Moniki Rubaniuk (wykorzystywanie szkła Halinou Jastrzębowskou a Stanisławem Despite the variety of materials witrażowego do instalacji przestrzennych). Dawským, ale využívá i nejnovějších and techniques and the individual Pomimo różnorodności zastosowa- trendů současného umění. characteristics of each object, one nych materiałów i technik oraz indywidual- can generally summarize that the nych cech każdego obiektu można ogólnie contemporary glass exhibition at the podsumować, iż wystawa współczesnego Karkonosze Museum in Jelenia Góra szkła polskiego w Muzeum Karkonoskim presents the condition of the School of w Jeleniej Górze ukazuje kondycję Szkoły Wrocław. The School on the one hand Wrocławskiej, która z jednej strony kon- continues good traditions initiated by tynuuje dobre tradycje zapoczątkowane Halina Jastrzębowska and Stanisław przez Halinę Jastrzębowską i Stanisława Dawski, and on the other hand draws Dawskiego, a z drugiej czerpie z najnow- the latest trends in contemporary art. szych tendencji w sztuki współczesnej.

PRZEWODNIK PO SZKLE 63 Bibliografia Bibliografie Bibliography

• Agricola, Georgius, O górnictwie • Agricola, Georgius, O hutnictví • Agricola, Georgius, De Re Metallica, i hutnictwie dwanaście ksiąg, red. Stani- a hornictví dvanáct knih, vyd. Stanisław Libri XII, translated by H.C. Hoover and sław Firszt, przeł. Karina Kurkova, Jelenia Firszt, překlad Karína Kurková, Jelení L.H.Hoover, 1912 Góra 2000. Hora 2000 • Banaś, Paweł, Alte Tradition - neue • Banaś, Paweł, Dawne tradycje – • Banaś, Paweł, Dawne tradycje – Formgebung. Glaskunst im Riesengebirge nowe formy. Sztuka szkła w Karkonoszach nowe formy. Sztuka szkła w Karkonoszach [in:] Die imposante Landschaft. Künstler [w:] Wspaniały krajobraz. Artyści i kolonie [w:] Wspaniały krajobraz. Artyści i kolonie und Künstlerkolonien im Riesengebirge artystyczne w Karkonoszach w XX wieku, artystyczne w Karkonoszach w XX wieku, im 20. Jahrhundert / Ed. Bździach, Klaus: red. Klaus Bździach, Berlin – Jelenia Góra vyd. Klaus Bździach, Berlín – Jelení Hora Berlin – Jelenia Góra, 1999 1999. 1999 • Banaś, Paweł; Michałowska, • Banaś, Paweł, Michałowska, Hele- • Banaś, Paweł; Michałowska, Helena, Henryk Albin Tomaszewski, na, Henryk Albin Tomaszewski, Warszawa, Helena, Henryk Albin Tomaszewski, Warsaw, 1992 1992. Varšava, 1992 • Banaś, Paweł, Contemporary Polish • Banaś, Paweł, Polskie współczesne • Banaś, Paweł, Polskie współczesne glass and ceramics, Warsaw, 1990 szkło artystyczne, Wrocław 1982. szkło artystyczne, Wrocław 1982 • Banaś, Paweł, Szkło Huty „Niemen”, • Banaś, Paweł, Szkło Huty „Nie- • Banaś, Paweł, Szkło Huty Płock 1984 mien”, Płock 1984. „Niemien”, Płock 1984 • Chrzanowska, Anna, Artystyczne • Chrzanowska, Anna, Artystyczne • Chrzanowska, Anna, Artystyczne szkła śląskie XVII i XVIII wieku, Warsaw szkła śląskie XVII i XVIII wieku, Warszawa szkła śląskie XVII i XVIII wieku, Varšava 1987 1987. 1987 • Chrzanowska, Anna, Szkła • Chrzanowska, Anna, Szkła ar- • Chrzanowska, Anna, Szkła artystyczne z polskich manufaktur XVIII tystyczne z polskich manufaktur XVIII artystyczne z polskich manufaktur XVIII wieku, Warsaw 1987 wieku, Warszawa 1987. wieku, Varšava 1987 • Drahotová, Olga, European glass, • Drahotová, Olga, Szkło europejskie, • Drahotová, Olga, Szkło europejskie, New York 1983 przeł. Andrzej Borowiecki, Praga 1982. Překlad Andrzej Borowiecki, Praha 1982 • Fahr-Becker, Gabriele, Art Nouveau, • Fahr-Becker, Gabriele, Secesja, • Fahr-Becker, Gabriele, Secesja, Koln, 1997 przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa překlad Barbara Ostrowska, Varšava 2007 • Novotny, Wacław, Technologia 2007. • Novotny, Wacław, Technologia zdobienia szkła, Warsaw 1978 • Novotny, Wacław, Technologia zdo- zdobienia szkła, Varšava 1978 • Novotny, Wacław, Technologia bienia szkła, Warszawa 1978. • Novotny, Wacław, Technologia szkła,cz. I i II, Warsaw 1971 • Novotny, Wacław, Technologia szkła, I. a II. díl, Varšava 1971 • Światło i Materia, katalog wystawy, szkła ,cz. I i II, Warszawa 1971. • Światło i Materia, výstavní katalog, Wrocław 2012 • Światło i Materia, katalog wystawy, Wroclaw 2012 • Żelasko, Stefania, European glass Wrocław 2012. • Żelasko, Stefania, Szkło at the Muzeum Karkonoskie in Jelenia • Żelasko, Stefania, Szkło europejskie europejskie w Muzeum Karkonoskim Gora, Jelenia Góra 2006 w Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze, w Jeleniej Górze, Jelení Hora 2006 • Żelasko, Stefania, Josephine Jelenia Góra 2006. • Żelasko, Stefania, Huta Josephine. Glassworks: art nouveau, art deco, • Żelasko, Stefania, Huta Josephine. Secesja-Art Deco - Modernizm 1900 – modern: 1900-1950, Passau,2009 Secesja - Art Deco - Modernizm 1900 – 1950, Pasov, 2009 1950, Passau,2009.

64 PRZEWODNIK PO SZKLE Słownik artystów współczesnych Slovník současných umělců Dictionary of Contemporary Artists

Dagmara Bielecka (ur. 1974) – ab- Dagmara Bielecka (nar. 1974) – Dagmara Bielecka (born in 1974) solwentka Wydziału Ceramiki i Szkła na absolventka Fakulty keramiky a skla – A graduate of the Faculty of Ceramics Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. na Akademii výtvarných umění and Glass at the Academy of Fine Arts in Zatrudniona po obronie dyplomu w 2000 ve Wroclawi. Po ukončení studia v roce Wrocław. After graduating in 2000, she roku na macierzystej uczelni, początko- 2000 zaměstnána na mateřské vysoké was employed at her alma mater, first wo jako technik na palnikach, a od 2005 škole, z počátku jako technik hořáků as a technician at the burners, and since roku w Pracowni Szkła Artystycznego, a od roku 2005 v Dílně uměleckého skla 2005 in the Workshop of Art Glass, led by prowadzonej przez prof. Barbarę Zwor- vedené prof. Barbarou Zworskou Raziuk. Prof. Barbara Zworska-Raziuk. In addition ską Raziuk. Poza pracą na uczelni tworzy Mimo práce na univerzitě tvoří unikátní to working at the university, she creates unikatowe obiekty ze szkła. objekty ze skla. unique glass objects.

Stanisław Borowski (ur. 1944) po- Stanisław Borowski (nar. 1944) Stanisław Borowski (born in 1944) – czątkowo pracował w Hucie Szkła Kros- pracoval z počátku ve Sklárně Krosno, Initially he worked in Krosno Glassworks. no, od 1976 roku rozpoczął samodziel- od roku 1976 zahájil samostatnou Since 1976, he has started his own artistic ną twórczość artystyczną. W 1992 roku uměleckou činnost. V roce 1992 vytvořil creation. In 1992, he founded the author stworzył autorskie studio szkła w Toma- autorské studio skla v Tomaszowě glass studio in Tomaszów Bolesławiecki, szowie Bolesławieckim, gdzie wraz z sy- Bolesławieckém, kde se syny vytváří where he and his sons have created nami tworzy unikatowe formy szklane. unikátní skleněné formy. unique forms of glass.

Jerzy Chodurski (ur. 1942) absol- Jerzy Chodurski (nar. 1942) absolvent Jerzy Chodurski (born in 1942) – went Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Státní vysoké školy výtvarného umění A graduate of the National School of Plastycznych we Wrocławiu, gdzie uzyskał ve Wroclawi, kde získal diplom v oboru Fine Arts in Wrocław, where he earned dyplom z zakresu projektowania szkła navrhování skla u prof. Dawského. a degree in glass design at Prof. Dawski’s. u prof. Dawskiego. Od 1970 roku zatrud- Od roku 1970 pracuje na mateřské vysoké Since 1970 he has worked at his alma niony na macierzystej uczelni (ob. Akade- škole (nyní Akademie výtvarných umění). mater (now the Academy of Fine Arts). mia Sztuk Pięknych). Obecnie prowadzi v současné době vede Návrhářskou dílnu He is currently running the Workshop Pracownię Projektowania Szkła Użytko- užitkového skla jako řádný profesor a také of Applied Glass Design, as a professor, wego, jako profesor zwyczajny, a także tvoří unikátní skleněné exponáty. and also creates unique glass objects. tworzy unikatowe obiekty szklane. Władysław Czyszczoń (nar. 1941) Władysław Czyszczoń (born in 1941) Władysław Czyszczoń (ur. 1941) ar- – umělec spojovaný s uměleckým – An artist associated with art glass, tysta związany ze szkłem artystycznym, sklem, absolvent Fakulty keramiky a graduate of the Faculty of Ceramics absolwent Wydziału Ceramiki i Szkła a skla PWSSP ve Wroclawi, člen and Glass at the National School of Fine w PWSSP we Wrocławiu, członek Związ- Svazu výtvarníku. Spolupracoval Arts in Wrocław, a member of the Union ku Artystów Plastyków. Współpracował s několika sklárnami v Polsku, hlavně of Artists. He co-operated with various z różnymi hutami w Polsce, głownie se sklářskou hutí Julie v Piechowicích glasshouses in Poland, mainly with Julia z Hutą Julia w Piechowicach oraz w Stro- a v obcích Stronie Śląskie, Radomsko Glassworks in Piechowice and in Stronie niu Śląskim, Radomsku i Tarnowie. Od a Tarnów. Od r. 1967 pracuje jako učitel Śląskie, Radomsko and Tarnów. Since 1967 r. pracujący jako nauczyciel w Lice- na Výtvarném gymnáziu v Cieplicích 1967, he has worked as a teacher at the um Plastycznym w Cieplicach (jako na- (jako učitel sklářského výkresu a kresby, Fine Arts School in Cieplice (as a teacher uczyciel rysunku szklarskiego, a później malířství a navrhování). of glass drawing, and later - of drawing, rysunku, malarstwa i projektowania). painting and design).

PRZEWODNIK PO SZKLE 65 Małgorzata Dajewska (ur. 1958) ab- Małgorzata Dajewska (nar. 1958) Małgorzata Dajewska (born in 1958) solwentka Państwowej Wyższej Szkoły absolventka Státní vysoké školy – A graduate of the National School of Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Dy- výtvarného umění ve Wroclawi. Diplom Fine Arts in Wrocław. She obtained the plom obroniła w 1982 roku, a w dwa lata obhájila v roce 1982 a dva roky později diploma in 1982, and two years later później została zatrudniona na uczelni. byla zaměstnána na této univerzitě. was employed at the School. Since 2001 Od 2001 roku prowadzi Pracownię Szkła Od roku 2001 vede Dílnu uměleckého she has led the Workshop of Art Glass, Artystycznego, jednocześnie realizując skla a současně realizuje vlastní tvůrčí while pursuing individual creative ideas indywidualne pomysły twórcze w szkle nápady na poli uměleckého skla. Spojuje in art glass. She combines glass with artystycznym. Łączy szkło z tworzoną sklo s vlastní básnickou tvorbou a básně self-written poetry, carving verses on przez siebie poezją, grawerując wiersze gravíruje na skleněných objektech. the surface of glass objects. na powierzchni szklanych obiektów. Beata Damian-Speruda (nar. Beata Damian-Speruda (born in Beata Damian-Speruda (ur. 1965) 1965) – absolventka Fakulty keramiky 1965) – A graduate of the Faculty of Glass absolwentka Wydziału Szkła i Ceramiki na a skla na Akademii výtvarných umění and Ceramics at the Academy of Fine Arts Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. ve Wroclawi. Po obhajobě diplomu in Wrocław. After graduating in 2007, she Po obronie dyplomu w 2007 roku zatrud- v roce 2007 byla zaměstnána na mateřské has been employed at her alma mater niona w macierzystej uczelni jako technik vysoké škole jako technička u hořáků. as a technician at the burners. In her art na palnikach. W swojej twórczości arty- Ve své umělecké tvorbě se zabývá creation she is engaged in unique and stycznej zajmuje się szkłem unikatowym unikátním a užitkovým sklem a její applied glass, and her favorite technique oraz użytkowym, a jej ulubiona techniką oblíbenou technikou je hořáková is the burner technique. jest technika palnikowa. technika. Zbigniew Horbowy (born in 1935) Zbigniew Horbowy (ur. 1935) arty- Zbigniew Horbowy (nar. 1935) – A visual artist involved in industrial sta-plastyk zajmujący się wzornictwem – umělec-výtvarník zabývající design, unique and applied glass, przemysłowym, szkłem unikatowym se průmyslovým designem, unikátním a professor at the Department of i użytkowym, profesor na Wydziale Ce- a užitkovým sklem, profesor na Fakultě Ceramics and Glass and the Rector of the ramiki i Szkła oraz rektor Akademii Sztuk keramiky a skla a rektor Akademie Academy of Fine Arts in Wrocław, a Polish Pięknych we Wrocławiu, polski projektant výtvarného umění ve Wroclawi, polský applied glass designer and a creator of szkła użytkowego i twórca własnej szkoły designér užitkového skla a tvůrce vlastní his own school of pattern design. He took wzorniczej. Pierwszą pracę po studiach designérské školy. První práci po studiích his first job after completing the studies podjął w Hucie Szkła Sudety w Szczytnej, zahájil ve sklárnách Sudety ve Szczytné in the Sudeten Glassworks in Szczytna, as jako projektant w Ośrodku Wzornictwa, jako projektant ve Středisku designu, a designer in the Design Center, which he którym w późniejszych latach również které pak několik let také vedl. Později also directed in later time. After that, he kierował. Związany był później z Hutą spojený se Sklárnou uměleckého skla worked for Barbara Art Glass Glassworks Szkła Artystycznego Barbara w Polani- v Polanicy-Zdroji, kde od roku 1975, jako in Polanica Zdrój, where since 1975 he cy-Zdroju gdzie od 1975, jako kierownik umělecký vedoucí, vedl experimentální led the experimental design studio as artystyczny prowadził eksperymentalne návrhářské studio. V té době se angažoval its artistic director. In that time he was studio projektowe. Angażował się wów- při pořádání polanických sklářských involved in organizing the Glass Open czas w organizację polanickich plenerów plenérů. Podnítil vznik Dílny uměleckého Air in Polanica. The Inco Art Glass Studio szklarskich. Z jego inspiracji powstała skla Inco ve Wroclawi. Od roku 1965 in Wrocław was founded thanks to his Pracownia Szkła Artystycznego Inco we zahájil pedagogickou dráhu na mateřské inspiration. Since 1965 he teached at his Wrocławiu. Od 1965 podjął pracę dydak- vysoké škole a současně pokračoval alma mater, working at the same time tyczną na macierzystej uczelni, pracując v práci i ve sklářském průmyslu. for the industry. jednocześnie w przemyśle. Barbara Idzikowska (nar. 1962) Barbara Idzikowska (born in 1962) Barbara Idzikowska (ur. 1962) absol- absolventka Státní vysoké školy – A graduate of the National School of wentka Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk výtvarných umění ve Wroclawi, kde Fine Arts in Wrocław, where in 1988 she Plastycznych we Wrocławiu, gdzie w 1988 v roce 1988 obhájila diplom na Fakultě obtained the diploma of the Faculty of roku uzyskała dyplom na Wydziale Ce- keramiky a skla. Jako nezávislá umělkyně Ceramics and Glass. As an independent ramiki i Szkła. Jako artystka niezależna, založila v roce 2004 Atelier Si, Pb…, artist, in 2004, she has founded the założyła w 2004 roku Atelier Si, Pb…, gdzie kde spolupracovala s Eugeniuszem Atelier Si, Pb ..., where she worked with współpracowała z Eugeniuszem Getem- Getem-Stankiewiczem (do roku 2010). Eugeniusz Get-Stankiewicz (up to 2010). -Stankiewiczem (do 2010 roku). Tworzy Tvoří prostorové instalace ze skla, ráda She creates spatial installations of glass, instalacje przestrzenne ze szkła, chętnie maluje a pozlacuje skleněné tabule, tvoří eagerly paints glass panels and covers maluje i pokrywa złotem tafle szklane, exponáty a prostorové vitráže. them with gold, creating spatial objects tworząc obiekty i witraże przestrzenne. and three-dimensional stained glass. Antonina Joszczuk (nar. 1981) v roce 2006 dokončila studia na Fakultě

66 PRZEWODNIK PO SZKLE Antonina Joszczuk (ur. 1981) w 2006 keramika a skla na Akademii výtvarných Antonina Joszczuk (born in 1981) roku ukończyła studia na Wydziale Cera- umění ve Wroclawi. Od roku 2009 – In 2006, she graduated from the miki i Szkła na Akademii Sztuk Pięknych je zaměstnána na mateřské vysoké škole Department of Ceramics and Glass at the we Wrocławiu. Od 2009 roku zatrudnio- jako asistentka na Pracovišti základů Academy of Fine Arts in Wrocław. Since na na macierzystej uczelni jako asystent uměleckého skla. Kromě uměleckého 2009 she has been employed at her alma w Pracowni Podstaw Szkła Artystyczne- skla se realizuje i v oboru olejomalby mater as an assistant in the Workshop of go. Poza szkłem artystycznym, realizuje a nástěnné kresby. the Basics of Art Glass. In addition to glass się artystycznie w dziedzinie malarstwa art, she artistically expresses herself in the olejnego i rysunku ściennego. Ludwik Kiczura (nar. 1934) – field of oil painting and mural drawing. polský výtvarník a umělec zabývající se Ludwik Kiczura (ur. 1934) polski uměleckým sklem, profesor na Akademii Ludwik Kiczura (born in 1934) – artysta-plastyk zajmujący się szkłem ar- výtvarných umění ve Wroclawi. A Polish artist professionally engaged in tystycznym, profesor na Akademii Sztuk V roce 1960 dokončil Státní vysokou artistic glass, a professor at the Academy Pięknych we Wrocławiu. W 1960 ukończył školu výtvarných umění ve Wroclawi of Fine Arts in Wrocław. In 1960, he Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycz- v pracovně prof. Stanislawa Dawského. graduated from the National School of nych we Wrocławiu w pracowni prof. Sta- Ve stejném roce začal pracovat Fine Arts in Wrocław in the workshop of nisława Dawskiego. W tym samym roku na mateřské vysoké škole na pedagogické Prof. Stanisław Dawski. In the same year został zatrudniony w macierzystej uczelni pozici. V roce 1965 absolvoval stáž he was employed at his alma mater as na stanowisku dydaktycznym. W 1965 r. ve sklárnách Venini v Murano. Účastnil a lecturer. In 1965, he held internship odbył staż w Hucie szkła Venini w Mura- se mezinárodních workshopů a sklářských at Venini Glassworks in Murano. He no. Uczestniczył w międzynarodowych sympozií. V roce 1992 byl uměleckým participated in international workshops warsztatach i sympozjach szklarskich. kurátorem 13. celonárodního sklářských and glass symposia. In 1992 he was the W roku 1992 był kuratorem artystycznym plenérů ve Stroni Slezském artistic curator of the 13th National Art XIII Ogólnopolskich Plenerów Szklarskich Glass Open-Air in Stronie Śląskie. w Stroniu Śląskim. Tasios Kiriazopoulos (nar. 1937) – studoval sochařství, malířství, Tasios Kiriazopoulos (born in 1937) Tasios Kiriazopoulos (ur. 1937) stu- grafiku a fotografii ve Státní vysoké – He studied sculpture, painting, graphics diował rzeźbę, malarstwo, grafikę i fo- škole výtvarného umění ve Wroclawi, and photography at the National School tografię w Państwowej Wyższej Szkole jako jeden z posledních žáků prof. of Fine Arts in Wrocław, and was one of Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, jako S. Dawského. Zaměstnaný na mateřské the last students of Professor S. Dawski. jeden z ostatnich wychowanków prof. vysoké škole jako asistent, zvolil si cestu Being employed at his alma mater as S. Dawskiego. Zatrudniony w macierzy- nezávislého umělce nepracujícího an assistant, he chose the path of an stej uczelni jako asystent, wybrał drogę na stálo pro žádnou ze skláren. Díky individual artist not related permanently indywidualnego artysty, niezwiązanego pracovitosti a talentu dosáhl značných to any glasshouse. Through hard work na stałe z żadną hutą. Dzięki pracowitości úspěchů a vydobyl si pověst jednoho and talent he has achieved success i talentowi odnosił duże sukcesy i zyskał z nejschopnějších absolventů wroclawské and has had a reputation of one of the opinię jednego z najzdolniejszych przed- školy. v polovině osmdesátých let 20. brightest representatives of the School stawicieli Szkoły Wrocławskiej. W poło- století se rozhodl vrátit se rodného Řecka. of Wrocław. In the mid-eighties of the wie lat 80. XX wieku zdecydował się na twentieth century, he decided to return powrót do swojej ojczyzny Grecji. Marzena Krzemińska (nar. 1980) to his homeland, Greece. – absolventka Fakulty keramiky Marzena Krzemińska (ur. 1980) ab- a skla na Akademii výtvarných umění Marzena Krzemińska (born in solwentka Wydziału Ceramiki i Szkła na ve Wroclawi. Od roku 2009 je zaměstnána 1980) – A graduate of the Faculty of Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. jako asistentka na Pracovišti uměleckého Ceramics and Glass at the Academy of Od 2009 roku zatrudniona jako asystent skla na své mateřské vysoké škole. Tvoří Fine Arts in Wrocław. Since 2009, she w Pracowni Szkła Artystycznego na ma- unikátní sklo, spojuje sklářské techniky has been employed as an assistant in the cierzystej uczelni. Tworzy szkło unikato- s grafikou. Workshop of Art Glass at her alma mater. we, łącząc techniki szklarskie z grafiką, She creates unique glass, combining the Magdalena Kucharska (nar. 1963) techniques of glass with graphics. Magdalena Kucharska (ur. 1963) absolventka Fakulty keramiky a skla absolwentka Wydziału Ceramiki i Szkła Akademii výtvarných umění ve Wroclawi, Magdalena Kucharska (born in 1963) Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, kde získala diplom v roce 1991. Tvoří – A graduate of the Faculty of Ceramics gdzie uzyskała dyplom w 1991 roku. Two- v autorské pracovně ve Svídnici, spojuje and Glass at the National School of Fine rzy w pracowni autorskiej w Świdnicy, kresbu pírkem s reliéfními skleněnými Arts in Wrocław, where she obtained łącząc rysunek piórkiem z reliefowymi aplikacemi. the diploma in 1991. She creates her aplikacjami szklanymi. works in the author studio in Świdnica, Andrzej Kucharski (nar. 1959), v combining ink pen drawings with relief roce 1987 obhájil diplom na Fakultě glass applications.

PRZEWODNIK PO SZKLE 67 Andrzej Kucharski (ur. 1959) w 1987 keramiky a skla ve Wroclawi. Po studiích Andrzej Kucharski (born in 1959) – roku obronił dyplom na Wydziale Cera- se vrátil do rodného Kluczborku a založil In 1987 he graduated from the Faculty miki i Szkła we Wrocławiu. Po studiach autorskou dílnu. v současné době tvoří of Ceramics and Glass in Wrocław. After wrócił do rodzinnego Kluczborka i zało- unikátní skleněné objekty ve společné studies he returned to his home town, żył autorską pracownię. Obecnie tworzy dílně s ženou Magdalenou ve Svídnici. Kluczbork, and founded the author’s unikatowe obiekty szklane we wspólnej workshop. Currently he creates unique pracowni z żoną Magdaleną w Świdnicy. Agnieszka Leśniak (nar. 1978) glass objects in a joint workshop with his v roce 2004 obhájila diplom na Fakultě wife Magdalena in Świdnica. Agnieszka Leśniak (ur. 1978) w 2004 keramiky a skla na Akademii výtvarných roku obroniła dyplom na Wydziale Cera- umění ve Wroclawi. v letech 2004– Agnieszka Leśniak (born in 1978) miki i Szkła na Akademii Sztuk Pięknych 2008 spolupracuje se sklárnami jako – In 2004 she obtained the diploma at we Wrocławiu. W latach 2004 –2008 designérka užitkového skla. Zaměstnána the Faculty of Ceramics and Glass at związana z hutami szkła jako projektantka na ASP jako asistentka v Pracovně základů the Academy of Fine Arts in Wrocław. form użytkowych. Zatrudniona na ASP užitkového skla. Zabývá se unikátním In years 2004-2008, she was co-operating jako asystent w Pracowni Podstaw Szkła a užitkovým sklem. with glassworks as a designer of applied Użytkowego. Zajmuje się szkłem unika- objects. She has been employed at the towym oraz użytkowym. Mariusz Łabiński (nar. 1967) ASP as an assistant in the Workshop of absolvent Státní vysoké školy výtvarných the Basics of Applied Glass. She creates Mariusz Łabiński (ur. 1967) absol- umění ve Wroclawi, kterou absolvoval unique and applied glass. went Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk v roce 1993. Od roku 1994 je zaměstnaný Plastycznych we Wrocławiu, gdzie dy- na Akademii výtvarných umění Mariusz Łabiński (born in 1967) – He plom uzyskał w 1993 roku. Od 1994 roku ve Wroclawi v Pracovně uměleckého skla. graduated from the National School of zatrudniony na Akademii Sztuk Pięknych Působí jako nezávislý umělec vytvářející Fine Arts in Wrocław, where he obtained we Wrocławiu, w Pracowni Szkła Arty- unikátní exponáty z optického skla a jako the diploma in 1993. Since 1994, he has stycznego. Działa jako niezależny artysta kurátor výstav, sympozií a sklářských worked at the Academy of Fine Arts in tworząc unikatowe obiekty ze szkła op- plenérů v Polsku a v Evropě. Wrocław, the Workshop of Art Glass. He tycznego oraz jako kurator wystaw, sym- works as a freelance artist, creating unique pozjów i plenerów szklarskich w Polsce Beata Mak-Sobota (nar. 1968) v roce objects from optical glass and as a curator i Europie. 1994 obhájila diplom z navrhování skla of exhibitions, symposia and glass open-air na Státní vysoké školy výtvarných umění events in Poland and Europe. Beata Mak-Sobota (ur. 1968) w 1994 ve Wroclawi, kde byla zaměstnána roku obroniła dyplom z projektowania z počátku jako asistent, nyní jako adjunkt Beata Mak-Sobota (born in 1968) szkła w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk v Pracovně navrhování užitkového skla. – In 1994 she obtained the diploma in Plastycznych we Wrocławiu, gdzie została Tvoří unikátní a užitkové sklo. Glass Design at the National School of zatrudniona początkowo jako asystent, Fine Arts in Wrocław, where she has been obecnie jako adiunkt w Pracowni Projek- Barbara Miszczyk-Urbańska then employed first as an assistant, and towania Szkła Użytkowego. Tworzy szkło (nar. 1936) – umělkyně zabývající now as an assistant professor in the unikatowe oraz użytkowe. se uměleckým sklem, absolventka Workshop of Applied Glass Design. She Státní vysoké školy výtvarných umění creates unique and applied glass. Barbara Miszczyk-Urbańska (ur. ve Wroclawi, z počátku spolupracovala 1936) artystka zajmująca się szkłem ar- s průmyslem (sklárna Hortensja Barbara Miszczyk-Urbańska (born tystycznym, absolwentka Państwowej v Piotrkowě Trybunalském), postupně in 1936) – An artist engaged in art glass, Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we dosáhla umělecké nezávislosti. Napojena a graduate of the National School of Fine Wrocławiu, początkowo związana z prze- na prostředí Poláků žijících ve Vídni, Arts in Wrocław. Initially associated with mysłem (Huta Hortensja w Piotrkowie realizuje vlastní sochařské projekty the industry (Hortensja Glassworks in Trybunalskim), stopniowo uzyskująca ve skle a věnuje se výuce. Piotrków Trybunalski), she was gradually samodzielność artystyczną. Związana gaining her artistic independence. ze środowiskiem Polonii wiedeńskiej, Wojciech Olech (nar. 1963) v roce She has been connected to the Polish realizująca własne projekty rzeźbiarskie 1989 získal diplom v oboru uměleckého community in Vienna, realising her own w szkle oraz oddana pracy pedagogicznej. skald na Státní vysoké škole výtvarných sculpture projects in glass. She has also umění ve Wroclawi. Tvoří jako nezávislý been dedicated to teaching. Wojciech Olech (ur. 1963) w 1989 umělec jak unikátní exponáty, tak roku uzyskał dyplom z zakresu szkła arty- prostorové realizace architektonického Wojciech Olech (born in 1963) – In stycznego w Państwowej Wyższej Szkole skla. 1989 he obtained a degree in Art Glass at Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Tworzy Jan Owsiewski (1930–1981) – the National School of Fine Arts in Wrocław. jako niezależny artysta, zarówno obiekty v letech 1951–1957 studoval na Státní He creates as an independent artist, both unikatowe, jak i przestrzenne realizacje vysoké škole výtvarných umění ve unique objects and three-dimensional szkła architektonicznego. Wroclawi grafiku pod vedením prof. S. realisations of architectural glass.

68 PRZEWODNIK PO SZKLE Jan Owsiewski (1930-1981) w la- Dawského, malířství u prof. E. Gepperta, Jan Owsiewski (1930-1981) – In tach 1951 – 1957 studiował w PWSSP umělecké sklo u prof. M. Pawełki. years 1951-1957, he studied at the we Wrocławiu: grafikę pod kierunkiem Člen Svazu polských výtvarníků ZPAP. National School of Fine Arts in Wrocław: prof. S. Dawskiego, malarstwo u prof. Zabýval se malířstvím, grafikou, kresbou Graphics under the supervision of Prof. E. Gepperta, szkło artystyczne u prof. a uměleckým sklem. Uměleckou S. Dawski, Painting under the supervision M. Pawełki. Członek ZPAP. Zajmował się tvorbu spojuje s prací na pozici senior of Prof. E. Geppert, Art Glass under malarstwem, grafiką, rysunkiem i szkłem projektanta ve sklárně Julia ve Sklářské the supervision of Prof. M. Pawełko. artystycznym. Twórczość artystyczną Porubě. A member of a ZPAP (the Association łączył z pracą zawodową, pełniąc funk- of Polish Artists and Designers). He cję starszego projektanta w Hucie Julia Kazimierz Pawlak (nar. 1957) was involved in painting, graphics, w Szklarskiej Porębie. absolvent Státní vysoké školy výtvarných drawing and art glass. He combined umění ve Wroclawi, od roku 1982 artistic creativity with work, performing Kazimierz Pawlak (ur. 1957) absol- zaměstnán na mateřské vysoké škole. the function of a senior designer at went Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Kromě pedagogické činnosti se realizuje Julia Glassworks in Szklarska Poręba Plastycznych we Wrocławiu, od 1982 za- také jako umělec pracující s uměleckým (Schreiberhau). trudniony na macierzystej uczelni. Poza sklem s použitím různých sklářských pracą dydaktyczną realizuje się jako arty- technik. Kazimierz Pawlak (born in 1957) – sta szkła artystycznego, tworząc obiekty A graduate of the National School of Fine w różnych technikach szklarskich. Magdalena Pejga (nar. 1968) Arts in Wrocław, employed since 1982 at absolvovala studium na Vysoké škole his alma mater. In addition to educational Magdalena Pejga (ur. 1968) ukończy- uměleckoprůmyslové v Praze. Od roku work, he is an art glass artist creating ła studia w Wyższej Szkole Artystyczno- 1994 tvoří jako nezávislá umělkyně objects in various glass techniques. -Przemysłowej (Vysoká škola umélecko- jako objekty unikátní, tak užitkové sklo, prumyslová) w Pradze. Od 1994 roku spolupracuje s českými sklárnami. Magdalena Pejga (born in 1968) – tworzy jako niezależna artystka, zarówno She graduated from the Academy of Arts, obiekty unikatowe, jak i szkło użytkowe, Wojciech Peszko (nar. 1962) Architecture and Design (Vysoká kola współpracując z czeskimi hutami. absolventk Státní vysoké školy uméleckoprumyslová) in Prague. Since výtvarného umění ve Wroclawi. V roce 1994, as an independent artist she has Wojciech Peszko (ur. 1962) absol- 1988, po obhajobě diplomové práce, created both unique objects and applied went Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk zahájil praxi na mateřské vysoké škole. glass, working with Czech glassworks. Plastycznych we Wrocławiu. W 1988, Od roku 2006 jako mimořádný profesor rok po obronie dyplomu, rozpoczął pra- vede Pracovnu základů uměleckého skla. Wojciech Peszko (born in 1962) – cę w macierzystej uczelni. Od 2006 roku Současně tvoří unikátní objekty ze skla. A graduate of the National School of Fine jako profesor nadzwyczajny prowadzi Arts in Wrocław. In 1988, a year after Pracownię Podstaw Szkła Artystycznego. Aleksander Puchała (1931–1997), graduating, he began working at his Jednocześnie tworzy unikatowe obiekty absolvent architektury interiérů alma mater. Since 2006, as an associate ze szkła. na Státní vysoké škole výtvarných professor he has led the Workshop of the umění ve Wroclawi, z počátku pracoval Basics of Art Glass. At the same time he Aleksander Puchała (1931 – 1997), v Projekční kanceláři ve Wroclawi has created unique glass objects. absolwent architektury wnętrz w PWSSP a od roku 1960 nastoupil na pozici we Wrocławiu, początkowo pracował designéra skla a hlavního specialisty pro Aleksander Puchała (1931-1997) – w Biurze Projektów we Wrocławiu, a od design ve sklárně Julia ve Sklářské Porubě. A graduate of Interior Architecture at the 1960 r. objął funkcję projektanta szkła Celý jeho další profesní život byl spojen National School of Fine Arts in Wrocław, i głównego specjalisty do spraw wzor- s průmyslovým designem a také s unikátní he initially worked in the Design Office nictwa w Hucie Julia w Szklarskiej Po- uměleckou tvorbou v oboru skla. in Wrocław, and in 1960 he became rębie. Całe dalsze jego życie zawodowe the principal specialist of glass pattern związane było z wzornictwem przemy- Ryszard Reguliński (nar. 1937) design for Julia Glassworks in Szklarska słowym, a także z unikatową twórczością – všestranný umělec zabývající Poręba (Schreiberhau). His entire further artystyczną w dziedzinie szkła. se uměleckým sklem, sochařstvím, professional life was connected to medaliérstvím, fotografickou tvorbou industrial design, as well as to unique Ryszard Reguliński (ur. 1937) a grafikou. Absolvent Státní vysoké artistic creativity in glass. wszechstronny artysta zajmujący się školy výtvarných umění ve Wroclawi, szkłem artystycznym, rzeźbą, medalier- později zaměstnán na této vysoké Ryszard Reguliński (born in 1937) stwem, fotografią i grafiką. Absolwent škole a v Pracovně vědecké fotografie – A versatile artist involved in art glass, PWSSP we Wrocławiu, zatrudniony w ma- na Lékařské akademii, asistent na Fakultě sculpture, medals, photography and cierzystej uczelni oraz w Pracowni Foto- sochařství, v letech 1976–1980 jako učitel graphics. A graduate of the National grafii Naukowej na Akademii Medycznej, fotografie a sochařství na Státním lyceu School of Fine Arts in Wrocław, he worked asystent na Wydziale Rzeźby, a w latach výtvarných umění. at his alma mater, and in the Laboratory

PRZEWODNIK PO SZKLE 69 1976 – 1980 jako nauczyciel fotografiki Czesław Roszkowski (nar. 1952) of Scientific Photography at the Academy i rzeźby w Państwowym Liceum Sztuk ukončil studium na Fakultě elektroniky of Medicine, an assistant professor at the Plastycznych. Wroclawské polytechniky, kde působil Faculty of Sculpture, and in years 1976-1980 vědecky v letech 1976–1991. Od roku as a teacher of photography and sculpture Czesław Roszkowski (ur. 1952) 1989 vede autorskou uměleckou dílnu, at the National School of Fine Arts. ukończył studia na Wydziale Elektroniki kde vyrábí vitráže, architektonické formy Politechniki Wrocławskiej, gdzie praco- a kusové skleněné objekty, zpracovává Czesław Roszkowski (born in 1952) wał naukowo w latach 1976 – 1991. Od autorské technologické koncepce. – He graduated from the Faculty of 1989 roku prowadzi autorska pracownię Electronics at the Technical University artystyczną, gdzie realizuje witraże, for- Monika Rubaniuk (nar. 1972) of Wrocław, where he later worked as my architektoniczne oraz szklane obiekty – absolventka Státní vysoké školy a researcher in years 1976 to 1991. unikatowe, opracowując autorskie kon- výtvarných umění ve Wroclawi, kde Since 1989, he has led the author’s cepcje technologiczne. v roce 1996 získala diplom na Fakultě studio, where he realises stained glass, keramiky a skla a v roce 2001 na Fakultě architectural forms and unique glass Monika Rubaniuk (ur. 1972) absol- malířství a sochařství. Od roku 1998 vede objects, developing technological wentka Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk autorskou sklářskou dílnu M RUBANIUK. copyright concepts. Plastycznych we Wrocławiu. W 1996 Vytváří prostorové skleněné instalace. roku dyplom na Wydziale Ceramiki Monika Rubaniuk (born in 1972) - i Szkła, a w 2001 na Wydziale Malarstwa Marta Sienkiewicz (nar. 1967) A graduate of the National School of Fine i Rzeźby. Od 1998 roku prowadzi autorską v letech 1987–1993 studovala Arts in Wrocław - in 1996, the diploma pracownię szkła M RUBANIUK. Tworzy na Akademii výtvarných umění at the Faculty of Ceramics and Glass, przestrzenne instalacje szklane. ve Wroclawi, pracuje na mateřské vysoké and in 2001 - at the Faculty of Painting škole od roku 1997 (asistentka, potom and Sculpture. Since 1998, she has led Marta Sienkiewicz (ur. 1967) w la- adjunkt v Pracovně vitráže). V současné the author’s M RUBANIUK glass studio. tach 1987 – 1993 studiowała w Akademii době vede Pracovnu vitráže na Fakultě She creates three-dimensional glass Sztuk Pięknych we Wrocławiu, związana restaurování a rekonstrukce keramiky installations. z macierzystą uczelnią od 1997 roku (asy- a skla. Zabývá se uměleckou tvorbou stent, potem adiunkt w Pracowni Witra- v oblasti vitráží, restaurátorskou činností Marta Sienkiewicz (born in 1967) – żu). Obecnie prowadzi Pracownię Witrażu a ošetřování historických vitráží. In years 1987 – 1993, she studied at the w Katedrze Restauracji i Rekonstrukcji National School of Fine Arts in Wrocław. Ceramiki i Szkła. Zajmuje się, zarówno Stanisław Sobota (nar. 1967) She has been connected with the parent twórczością artystyczną w zakresie witra- absolvent Akademie výtvarných umění university since 1997 (an assistant, then żownictwa, jak i konserwacją i restauracją ve Wroclawi, kde diplom na Fakultě an assistant professor in the Workshop witraży zabytkowych. keramiky a skal obhájil v roce 1996. of Stained Glass). Nowadays she runs Od roku 1995 pracuje na mateřské vysoké the Workshop of Stained Glass in Stanisław Sobota (ur. 1967) absol- škole, v současné době vede Pracovnu the Department of Restoration and went Akademii Sztuk Pięknych we Wroc- základů užitkového skla. Tvoří unikátní Reconstruction of Ceramics and Glass. ławiu, gdzie dyplom Wydziału Ceramiki objekty ze skla. She is both artistically creative in the field i Szkła obronił w 1996 roku. Od 1995 roku of stained glass and in the conservation związany z macierzystą uczelnią, obec- Grzegorz Staniszewski (nar. 1966) and restoration of historic stained glass nie prowadzi Pracownię Podstaw Szkła v letech 1986–1992 studoval na Akademii windows. Użytkowego. Tworzy unikatowe obiekty výtvarných umění ve Wroclawi, kde ze szkła. diplomoval na Fakultě keramiky a skla. Stanisław Sobota (born in 1967) – Tvoří unikátní a užitkové umělecké sklo A graduate of the National School of Fine Grzegorz Staniszewski (ur. 1966) a zabývá se také malířstvím. Arts in Wrocław, where he obtained the w latach 1986 – 1992 studiował w Aka- diploma of the Faculty of Ceramics and demii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, Beata Stankiewicz-Szczerbik (nar. Glass, in 1996. Since 1995 he has been gdzie obronił dyplom na Wydziale Ce- 1967) – absolventka Fakulty keramiky associated with the alma mater, now he ramiki i Szkła. Tworzy unikatowe i użyt- a skla na Akademii výtvarných umění leads the Workshop of the Basics of Applied kowe szkło artystyczne, a także zajmuje ve Wroclawi. Diplom obhájila v roce Glass. He creates unique glass objects. się malarstwem. 1996 a od té doby působí jako nezávislá umělkyně v oblasti unikátního Grzegorz Staniszewski (born in 1966) Beata Stankiewicz-Szczerbik (ur. a architektonického skla, u svých realizací – In years 1986 – 1992, he studied at the 1967) absolwentka Wydziału Szkła na ráda využívá techniku vitráže. National School of Fine Arts in Wrocław, Akademii Sztuk Pięknych we Wrocła- where he obtained the diploma of the wiu. Dyplom obroniła w 1996 roku i od Henryk Albin Tomaszewski Faculty of Ceramics and Glass. He creates tego czasu działa jako niezależna artystka (1906–1993) – polský sochař, malíř, unique and applied art glass, and takes w dziedzinie szkła unikatowego i archi- kreslíř. Tvořil hlavně ze horkého skla up painting.

70 PRZEWODNIK PO SZKLE tektonicznego, chętnie wykorzystując tvarovaného z volné ruky. Studoval Beata Stankiewicz-Szczerbik (born w swoich realizacjach elementy techniki sochařství na Akademii výtvarného umění in 1967) – A graduate of the Faculty witrażu. ve Varšavě pod vedením prof. T. Breyera of Glass at the National School of Fine a prof. T. Pruszkowského, diplom obhájil Arts in Wrocław. She obtained the Henryk Albin Tomaszewski (1906 v roce 1939. v letech 1946–1950 diploma in 1996 and since then she has – 1993) polski rzeźbiarz, malarz, rysow- pracoval ve sklárně Julia ve Sklářské operated as an independent artist in the nik. Tworzył głównie z formowanego Porubě. V období 1950–1952 vede field of architectural and unique glass, ręcznie na gorąco szkła. Studiował rzeź- Pracovnu designu skla na wroclawské eagerly using elements of stained glass bę w Akademii Sztuk Pięknych w War- Státní vysoké škole výtvarného umění. techniques in her realisations. szawie pod kierunkiem prof. T. Breyera v pozdějších letech tvořil unikátní i prof. T. Pruszkowskiego, dyplom obronił sklo ve sklárně na Targówku a v jiných Henryk Albin Tomaszewski (1906- w 1939r. W latach 1946 –1950 pracował dílnách kolem Varšavy (Wołomin, 1993) – A Polish sculptor, painter, w Hucie Szkła Julia w Szklarskiej Porębie. Palenica). Zabýval se také malířství, draftsman. He worked primarily with W okresie 1950 –1952 prowadził Pracow- kresbou a medaliérstvím. Byl významným hot- and hand-moulded glass. He studied nię Projektowania Szkła we wrocławskiej představitelem polského uměleckého Sculpture at the Academy of Fine Arts PWSSP. W latach późniejszych realizował skla, iniciátorem nových trendů in Warsaw under the guidance of Prof. szkło unikatowe w hucie na Targówku navrhování průmyslového skla v Polsku T. Breyer and Prof. T. Pruszkowski, and i w innych podwarszawskich zakładach po 2. světové válce. Držitel prestižních obtained the diploma in 1939. In years (Wołomin, Palenica). Zajmował się też cen za uměleckou tvorbu. 1946-1950 he worked in Julia Glassworks malarstwem, rysunkiem i medalier- in Szklarska Poręba. In 1950-1952 he stwem. Był wybitnym przedstawicielem Magdalena Tyc-Witwicka (nar. led the Workshop of Glass Design at the polskiego szkła artystycznego, inicjato- 1973) v roce 1999 získala diplom v oboru National School of Fine Arts in Wrocław. rem nowych trendów w projektowaniu navrhování užitkového a unikátního In later years he was pursuing unique szkła przemysłowego w Polsce po II woj- skla na Akademii výtvarných umění glass in Targówek Glassworks and other nie światowej, laureatem prestiżowych ve Wroclawi. Od roku 1996 vede suburban plants near Warsaw (Wołomin, nagród za dokonania artystyczne. samostatnou uměleckou dílnu, zabývající Palenica). He was also painting, drawing se realizací skleněných unikátních and creating medals. He was an Magdalena Tyc-Witwicka (ur. 1973) objektů. outstanding representative of Polish art w 1999 roku uzyskała dyplom z zakresu glass, the initiator of new trends in the projektowania szkła użytkowego i uni- Tomasz Urbanowicz (nar. 1959) design of industrial glass in Poland after katowego w Akademii Sztuk Pięknych – v letech 1978–1985 student Fakulty World War II, the winner of prestigious we Wrocławiu. Od 1996 roku prowadzi architektury Wroclawské polytechniky awards for artistic achievements. samodzielna pracownię artystyczną, zaj- a letech 1982–1985 Fakulty výtvarných mując się realizacją szklanych obiektów umění Univerzity Mikuláše Koperníka Magdalena Tyc-Witwicka (born in unikatowych. v Toruni. V roce 1987 založil vlastní 1973) – In 1999, she received a degree autorskou dílnu ARCHIGLASS in the Unique and Applied Glass Design Tomasz Urbanowicz (ur. 1959) ve Wroclawi, kde realizuje architektonické at the Academy of Fine Arts in Wrocław. w latach 1978 – 1985 student Wydziału skleněné objekty. Since 1996, she has led an independent Architektury Politechniki Wrocławskiej art studio, dealing with the realisation of oraz w latach 1982 – 1985 Wydziału Ryszard Więckowski (nar. unique glass objects. Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Miko- 1952) studoval v letech 1972–1977 łaja Kopernika w Toruniu. W 1987 założył na Fakultě skla na Státní vysoké Tomasz Urbanowicz (born in 1959) – własną, autorską pracownię ARCHIGLASS škole výtvarných umění ve Wroclawi. In 1978-1985 a student of the Faculty of we Wrocławiu, gdzie realizuje obiekty ze v letech 1980–1988 spolupořadatel Architecture at the Technical University szkła w architekturze. dílny vitráže ve sklárně uměleckého of Wrocław and in years 1982-1985 – of skla a pracovny tvorby vitráže INCO the Faculty of Fine Arts at the Nicolaus Ryszard Więckowski (ur. 1952) stu- ve Wroclawi. Od roku 1992 pracuje Copernicus University in Toruń. In 1987 diował w latach 1972 – 1977 na Wydziale na mateřské vysoké škole. he founded his own ARCHIGLASS author’s Szkła w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk studio in Wrocław, where he creates Plastycznych we Wrocławiu. W latach Igor Wójcik (nar. 1968) absolvent objects of glass in architecture. 1980 – 1988 współorganizator pracowni Akademie výtvarných umění ve Wroclawi. witraży w hucie szkła artystycznego i pra- Tvoří jako nezávislý umělec v oblasti Ryszard Więckowski (born in 1952) cowni witraży INCO we Wrocławiu. Od uměleckého skla, fotografie, malířství, – In years 1972 – 1977 he studied at the 1992 roku pracuje w macierzystej uczelni. sochařství, grafiky a hudby. Faculty of Glass at the National School of Fine Arts in Wrocław. Igor Wójcik (ur. 1968) absolwent Jakub Wrzalik (nar. 1983) absolvent In years 1980 - 1988 he was a co- Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Fakulty keramiky a skla Akademie organiser of the Workshop of Stained Tworzy jako niezależny artysta w dzie- výtvarných umění ve Wroclawi. Glass in the INCO Glassworks of Art Glass

PRZEWODNIK PO SZKLE 71 dzinie szkła artystycznego, fotografii, Po studiích zaměstnán na vysoké škole. in Wrocław. Since 1992 he has worked malarstwa, rzeźby, grafiki i muzyki. Tvoří malé umělecké formy ze skla at his alma mater. a pracuje také jako animátor a počítačový Jakub Wrzalik (ur. 1983) od 2007 grafik. Igor Wójcik (born in 1968) – A graduate roku absolwent Wydziału Ceramiki of the National School of Fine Arts in i Szkła w Akademii Sztuk Pięknych we Maciej Zaborski (nar. 1958) Wrocław. He creates as an independent Wrocławiu. Po studiach zatrudniony na absolvent Školy uměleckých artist in the field of art glass, photography, uczelni, tworzy małe formy artystyczne řemesel v Jelení Hoře. v letech painting, sculpture, graphics and music. ze szkła, a także pracuje jako animator 1976–1985 spolupracuje se sklářským i grafik komputerowy. průmyslem (brusič a pedagog). v letech Jakub Wrzalik (born in 1983) – In 2007 1985–1991 vede vlastní ryteckou dílnu. he graduated from the Faculty of Ceramics Maciej Zaborski (ur. 1958) absolwent V roce 1986 získává mistrovský titul. and Glass at the Academy of Fine Arts in Szkoły Rzemiosł Artystycznych w Jeleniej Od roku 1996 je zaměstnán na Akademii Wrocław. After graduation he has been Górze. W latach 1976 – 1985 związany výtvarných umění ve Wroclawi, kde vede employed at the university. He creates z przemysłem szklarskim (szlifierz i na- ryteckou dílnu. Tvoří unikátní skleněné small art forms of glass, and he works as uczyciel zawodu). W latach 1985 – 1991 exponáty. an animator and a graphic designer. prowadził własny warsztat grawerski. W 1986 roku otrzymał tytuł mistrzowski. Maciej Zaborski (born in 1958) – Od 1996 roku jest zatrudniony w Akade- Czesław Zuber (nar. 1948) – umělec A graduate of the School of Arts and Crafts mii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, gdzie vytvářející unikátní realizace ze skla. in Jelenia Góra. In years 1976 – 1985, he prowadzi warsztat grawerski. Tworzy uni- Absolvent Státní vysoké školy výtvarných was related to glass industry (a cutter katowe obiekty szklane. umění ve Wroclawi. Od ukončení studií and a vocational instructor). In years v roce 1974 se zabývá tvorbou soch 1985 – 1991 he led his own engraving Czesław Zuber (ur. 1948) artysta z kusového optického skla. Od roku 1982 workshop. In 1986 he received the master tworzący unikatowe realizacje ze szkła. bydlí ve Francii, kde vede vlastní výtvarné title. Since 1996 he has been employed Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły studio v Paříži. at the Academy of Fine Arts in Wrocław, Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Od za- where he leads the Engraving Workshop. kończenia studiów w 1974 roku zajmuje Barbara Zworska-Raziuk (nar. He creates unique glass objects. się tworzeniem rzeźb z brył optycznego 1959) – absolventka Státní vysoké školy szkła. Od 1982 roku mieszka we Francji, výtvarných umění ve Wroclawi, kde Czesław Zuber (born in 1948) – gdzie prowadzi własne studio artystyczne v roce 1984 získává diplom na Fakultě An artist creating unique glass projects. w Paryżu. keramiky a skla. Od roku 1985 pracuje A graduate of the National School of na této vysoké škole. Do roku 2009 Fine Arts in Wrocław. Since graduation Barbara Zworska-Raziuk (ur. 1959) vede Pracovnu základů projektování in 1974, he has created sculptures from absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły skla a poté Pracovnu uměleckého skla. blocks of optical glass. Since 1982 he has Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, gdzie Kromě pedagogické činnosti je aktivní lived in France, where he runs his own uzyskała dyplom w 1984 roku na Wydzia- také na uměleckém poli – tvoří unikátní art studio in Paris. le Ceramiki i Szkła. Od 1985 roku związa- skleněné objekty propojované často na z macierzystą uczelnią. Do 2009 roku s keramickými prvky. Barbara Zworska-Raziuk (born in 1959) prowadziła Pracownię Podstaw Projekto- – A graduate of the National School of Fine wania Szkła, a następnie Pracownię Szkła Władysław Zych (1900–1964) Arts in Wrocław, where she obtained the Artystycznego. Poza pracą dydaktyczną studoval na Lvovské polytechnice diploma at the Faculty of Ceramics and jest czynna artystycznie, tworząc uni- a v letech 1925–1933 na Škole výtvarných Glass in 1984. Since 1985 she has been katowe obiekty szklane, łączone często umění ve Varšavě. Po získání diplomu related to the alma mater. Since 2009 she z elementami ceramicznymi. spolupracuje s varšavskou vysokou has led the Workshop of the Basics of Glass školou, současně tvoří unikátní umělecké Design, and later – the Workshop of Art Władysław Zych (1900 – 1964) sklo a umělecky se realizuje v oblasti Glass. Besides teaching, she is artistically studiował na Politechnice Lwowskiej, keramiky a malířství. active, creating unique glass objects, often a w latach 1925 – 1933 w Szkole Sztuk combined with ceramic components. Pięknych w Warszawie. Po uzyskaniu dy- plomu związał się z warszawska uczelnią Władysław Zych (1900 – 1964) – He i jednocześnie tworzył unikatowe szkło studied at the Technical University of Lviv artystyczne oraz realizował się twórczo and in years 1925 - 1933 at the School w dziedzinie ceramiki i malarstwa. of Fine Arts in Warsaw. After graduating, he has been bound to Warsaw University and at the same time he has created unique art glass and he has worked with ceramics and painting.

72 PRZEWODNIK PO SZKLE Słownik terminologiczny Terminologický slovník Dictionary of Terminology

Barwienie szkła – nadawanie masie Barvení skla – zbarvování skelné Coloring - giving colors to the glass szklanej zabarwienia za pomocą dodawa- hmoty během tavení přidáváním oxidů batch with addition of metal oxides nych do niej tlenków metali (barwienie nebo potažení nádoby vrstvou (nebo více (coloring in the batch) or coating a dish w masie) lub poprzez powlekanie naczy- vrstvami) barevného skla (sklo vrstvené with a layer of colored glass (coated or nia barwną warstwą szkła (szkło powleka- – přejímané, podjímané). Barevné sklo laminated glass). Colored glass can be ne lub warstwowe). Kolorowe szkło może může být průhledné, poloprůhledné transparent, opal (slightly translucent) być przezroczyste, opalowe (lekko prze- (lehce propouštějící světlo) nebo or non-transparent (opaque). Different puszczające światło) lub nieprzejrzyste neprůhledné (opakní). Jednotlivé colors are obtained by adding appropriate – opakowe. Poszczególne barwy uzyskuje barvy se získávají přidáním oxidů kovů metal oxides to the glass batch, among się dodając do masy szklanej odpowied- do skloviny například: others: nie tlenki metali, między innymi: - kobaltu (modrá) · Cobalt (blue) - kobaltu (niebieski) - mědi (červená) · Copper (red) - miedzi (czerwony) - stříbra (žlutá) · Silver (yellow) - srebra (żółty) - železa (zelená) · Iron (green) - żelaza (zielony) - zlata (růžová) · Gold (pink) - złota (różowy) - manganu (fialová) · Manganese (purple) - manganu (fioletowy) - uranu (žlutá, zelená) · Uranium (yellow, green) - uranu (żółty, zielony) - cínu (bílá) · Tin (white) - cyny (biały) Filigrán – hutní technika zdobení Filigree – a hot-glass technique Filigran – hutnicza technika zdobienia skla spočívající v zatavování tenkých, of decorating glass, which consists in szkła, polegająca na zatapianiu w masie skleněných nití, vytvarovaných do tvaru immersion of thin glass threads, arranged szklanej cienkich, szklanych nitek, ułożo- spirály nebo mřížky. vertically (vetro a fili), in a spiral (vetro nych prosto (vetro a fili), w formie spirali a retorti) or in a mesh (vetro a reticelli), (vetro a retorti) bądź siatki (vetro a reticelli). Rytí – technika zdobení skla in the glass batch. prováděná pomocí rotujících měděných Grawerowanie – rzeźbiarska tech- kotoučů, spočívající ve vytváření Engraving – a glass sculptural nika zdobienia szkła, wykonywana przy přesných vzorů – rytých do hloubky nebo decoration technique, performed with pomocy wirujących tarcz miedzianych, plastických. the help of rotating copper discs, which polegająca na tworzeniu precyzyjnych consists in the formation of precise wzorów – wklęsłych lub wypukłych. Irisování – zdobení skla spočívající concave or convex patterns. v aplikaci oxidů kovů, které vytvářejí Iryzacja – zdobienie szkła polegające měnící se, duhové barvy. Hotovou Iridescence - decorating of glass na osadzaniu na jego powierzchni tlen- skleněnou nádobu umístíme ve speciální by the placement of metal oxides on ków metali, powodujące mieniącą się, peci v proudu pár oxidů kovů a lehce the surface, resulting in a shimmering, tęczową barwę. Gotowe naczynie szklane ohříváme. Tato technika napodobuje rainbow color. The ready glass vessel umieszcza się w specjalnym piecu w stru- přírodní procesy probíhající v zemi is placed in a special kiln in a stream mieniu pary tlenków metali i lekko pod- a byla velmi populární a široce rozšířená of metal oxides’ steam and is slightly grzewa. Technika ta zaczerpnięta została v období secese. heated. This technique is taken from z naturalnych procesów zachodzących we natural processes occurring inside the wnętrzu ziemi i była bardzo popularna Lazurování – pokrývání povrchu earth and was very popular and widely i szeroko stosowana w okresie secesji. skla směsí okru se sloučeninami stříbra used during the Secession.

PRZEWODNIK PO SZKLE 73 Lazurowanie – pokrywanie po- nebo mědi s následným vypalováním při Painting – laying enamel on the wierzchni szkła mieszanką ochry ze nízkých teplotách. surface of glass with a brush and fusing it związkami srebra lub miedzi, a następ- with glass by heating at low temperatures. nie wypalanie w niskich temperaturach. Malování – nanášení sklářských Enamels can be transparent (clear) or barev (emailů) na povrch skla pomoci opaque (nontransparent). Malowanie – nanoszenie na po- štětce. Následně se malba fixuje wierzchnię szkła emalii za pomocą pędzla vypálením ve sklářské peci (ohřátím Staining – coating the glass surface oraz stapianie jej ze szkłem poprzez pod- na teplotu 450–600 ºC). Email může with a mixture of ocher and silver or grzanie w niskiej temperaturze. Emalia být transparentní (průhledný) a krycí copper compounds, and then firing at może być transparentna (przezroczysta) (neprůhledný). low temperatures. oraz opakowa (nieprzejrzysta). Millefiori – (v italštině tisíc květů) Millefiori– (from Italian: a thousand Millefiori – (z wł. tysiąc kwiatów) – – hutní technika zdobení spočívající flowers) – the hot-glass decorating hutnicza technika zdobienia, polegająca v zatavování rozetek vyrobených technique, which consists in immersion na zatapianiu w masie szklanej rozetek z pestrobarevných skleněných tyčinek, of rosettes, made of compositions of wykonanych z ułożonych z kolorowych připomínajících na průřezu květy. colored glass canes which in cross-section lasek szklanych kompozycji, przypomi- Technika známá v Mezopotámii resemble flowers, in the glass batch. The nających w przekroju kwiaty. Technika a Egyptě v 2.–1. st. p. n. l., obnovena technique was known in Mesopotamia znana w Mezopotamii i Egipcie w II – I v Benátkách v 15. století. Velmi populární and Egypt in the second – first century w. p.n.e., wznowiona w Wenecji w XV v 19. století v Evropě. BC, resumed in Venice in the fifteenth wieku. Bardzo popularna w wieku XIX century. Very popular in the nineteenth w Europie. Pâte de verre – technika spočívající century in Europe. v pražení skla ve formě v peci s použitím Pâte de verre – technika polegająca skleněných past (roztavené sklo s tavidly Pâté de verre – a technique na prażeniu szkła w formie w piecu, przy a oxidy kovů). consisting in firing glass in a mould in użyciu past szklanych (roztopione szkło a kiln, using glass pastes (molten glass z topnikami i tlenkami metali). Hyalitové sklo – černé nebo červené with fluxes and metal oxides). opakní (neprůhledné sklo) vzhledem Szkło hialitowe – czarne lub czer- připomínající výrobky z laky. Černý hyalit – Hyalith glass – black or red, opaque wone, opakowe (nieprzejrzyste szkło), sklo získávané barvení skelné hmoty oxidy (non-transparent) glass, resembling przypominające wyglądem wyroby z laki. manganu. Bylo vyráběné od roku 1817 lacquer products. Black hyalith glass, Czarny hialit, szkło uzyskiwane poprzez ve sklárnách hraběte Buquoye v Čechách. obtained by staining the glass batch with barwienie masy szklanej tlenkami manga- Červený hyalit byl získáván barvení skelné manganese oxides, has been produced nu wytwarzane było od 1817 roku w hu- hmoty oxidy zlata nebo mědi. since 1817 in the Glassworks of Count tach hr. Buquoy w Czechach. Czerwony Buquoy in Bohemia. Red hyalith was hialit uzyskiwano poprzez barwienie Lithyalin – vrstvené opakní obtained by staining the glass batch with masy szklanej tlenkami złota lub miedzi. (neprůhledné) červenohnědé nebo oxides of gold or copper. poloprůhledné (slabě průhledné) sklo Szkło lithialinowe – szkło opakowe s žilkovaným povrchem. Sklo tohoto typu Lithyalin glass – opaque (non- (nieprzejrzyste) lub opalowe (lekko przej- mělo připomínat vzhled achátu. Lithyalin transparent) or opal (slightly transparent) rzyste) o marmoryzowanej powierzchni. vynalezl v roce 1828 Friedrich Egermann glass with the marbled surface. Glass of Szkło tego typu miało przypominać wy- v Boru u České Lípy. this type was supposed to resemble the glądem kamień, Szkło lithialinowe wy- appearance of stone. Lithyalin glass was nalazł w 1828 roku Friedrich Egermann. Mléčné sklo – opakní (neprůhledné) invented in 1828 by Friedrich Egermann. bílé sklo vyráběné kalením skelné hmoty Szkło mleczne – opakowe (nieprzej- kostní moučkou (kostěnkou) nebo oxidem Milk glass - opaque (non- rzyste), białe szkło barwione proszkiem cínu nebo sloučeninami antimonu. transparent), white glass colored kostnym lub związkami cyny lub anty- Mléčné sklo mělo nejčastěji imitovat with bone meal or tin or antimony monu. Szkło mleczne najczęściej miało výrobky z porcelánu. Počátky výroby compounds. Milk glass was often used imitować wyroby z porcelany. Początki mléčného skla sahají do počátku 16. to imitate products of porcelain. The wytwarzania szkieł mlecznych sięgają století v Benátkách. Mléčné sklo se stalo origins of milk glass production back to początku XVI wieku w Wenecji. Stały velmi populární zejména v 18. století. the early sixteenth century in Venice. It się bardzo popularne zwłaszcza w XVIII became very popular especially in the wieku. Sklo tvarované z volné ruky – sklo eighteenth century. vzniklé z horké, roztavené skelné hmoty Szkło wolnoformowane – szkło po- s použitím sklářského nářadí, bez použití Free-moulded glass - glass created wstałe z gorącej masy szklanej za pomocą formy. Hutní technika výroby skla, kdy from the hot molten glass batch, with narzędzi szklarskich, bez użycia formy. sklář nádobu tvaruje „z volné ruky“. the use of glass tools, without using the

74 PRZEWODNIK PO SZKLE Technika hutnicza wytwarzania szkieł, Broušení – mechanické opracování mould. The hot-glass technology of glass gdzie hutnik nadaje kształt „z wolnej a zdobení skla pomocí rotujících production, where a glass-maker gives ręki”. kotoučů (dříve ze železa, kamene, dnes shape to an object by “free-hand” action. karborundové), spočívající ve vytváření Szlifowanie – rzeźbiarska technika různých vzorů (výbrusů) na povrchu skla. Grinding – the sculptural technique zdobienia szkła, wykonywana przy po- of decorating glass, executed with the mocy wirujących tarcz (z żelaza, kamienia Leptání – chemická technika help of rotating discs (made of iron, stone lub drewna), polegająca na tworzeniu na zdobení skla spočívající ve vyleptávání or wood), consists in creation of various powierzchni szkła różnorodnych wzorów vzorů na povrchu skla pomoci kyseliny designs (cuts) on the glass surface. (szlifów). fluorovodíkové. Etching – the chemical technique of Trawienie – chemiczna technika zdo- Zlacení skla – technika zdobení decorating by etching patterns on the bienia polegająca na wytrawianiu wzorów povrchu skla pomoci zlaté fólie, zlatého glass surface, using hydrofluoric acid. na powierzchni szkła za pomocą kwasu prášku nebo koloidním zlatem. Zlato fluorowodorowego. je na povrchu skla fixováno vypalování Gilding glass - the glass surface při nízkých teplotách (koloidní zlato) nebo decoration technique using gold foil, Złocenie szkła – technika zdobienia „za studena”, pomoci lněného oleje (fólie gold powder or colloidal gold. Gold is powierzchni szklanej za pomocą złotej fo- a prášek). fixed on the glass surface by firing at lii, złotego pudru lub złota koloidalnego. low temperatures (colloidal gold), or – Złoto utrwala się na powierzchni szkła za in cold gilding – by using linseed oil (foil pomocą wypalania w niskiej temperatu- and powder). rze (złoto koloidalne) lub „na zimno”, za pomocą oleju lnianego (folia i puder).

PRZEWODNIK PO SZKLE 75 Spis ilustracji Seznam ilustrací Contents of Illustrations

il. 1. Dr Hugo Seidel (1840 – 1932) obr. 1. Dr. Hugo Seidel (1840–1932) Fig. 1. Dr Hugo Seidel (1840–1932) zdjęcie ze zbiorów Muzeum Karko- snímek ze sbírek Krkonošského photo from the collection of the noskiego w Jeleniej Górze muzea v Jelení Hoře Karkonosze Museum in Jelenia Góra Założyciel i pierwszy dyrektor Rie- Zakladatel a první ředitel The founder and the first director of sengebirgsmuseum (Muzeum Towarzy- Riesengebirgsmuseum (Muzea Riesengebirgsmuseum (the Museum of stwa Karkonoskiego w Jeleniej Górze). Krkonošského spolku v Jelení Hoře). the Karkonosze Society in Jelenia Góra). Z wykształcenia prawnik, aktywny dzia- Vzděláním právník, veřejně aktivní He was a lawyer from education and an łacz na rzecz rozwoju turystyki w Kar- v zájmu rozvoje cestovního ruchu activist of the development of tourism konoszach, członek Riesengebirgsverein v Krkonoších, člen Riesengebirgsverein in the Karkonosze (Giant) Mountains, (Towarzystwo Karkonoskie), kolekcjoner, (Krkonošského spolku), sběratel, milovník a member of Riesengebirgsverein miłośnik sztuki i rzemiosła, w tym szkła umění a řemesel, včetně uměleckého (the Karkonosze Mountains Society), artystycznego. skla. a collector, a lover of arts and crafts, including art glass. il. 2. Rycina ze schematycznym obr. 2. Rytina se schématickým przedstawieniem wnętrza huty szkła, zobrazením interiéru sklářské hutě, Fig. 2. Drawing with a schematic pochodząca z 1550 roku z De Re metalica pocházející z roku 1550 z De Re metalica representation of the interior of a glass libri XII Georgiusa Agricoli. libri XII Georgia Agricoly. house, dating from 1550, from De Re Ilustracja przedstawia piec hutniczy Ilustrace zobrazuje sklářskou pec Metallica, Libri XII by Georgius Agricola. z kilkoma stanowiskami, wokół niego hut- s několika a skláři při práci. V popředí The drawing shows a kiln with nicy w trakcie pracy. Na pierwszym planie vidíme nářadí a sklářské formy sloužící a number of stands, with glass-makers at ukazane są narzędzia i formy szklarskie, k tvarování skleněných baněk. Nahoře work around it. In the foreground there służące do nadawania kształtu szklanym vpravo nosič s košem plným hotových are tools and glass moulds, used to shape bańkom. U góry z prawej strony tragarz produktů určených k prodeji. Ilustrace: glass bubbles. At the top right a porter z koszem pełnym gotowych produktów, Georgius Agricola, O hutnictví a hornictví with a basket full of finished products przeznaczonych na sprzedaż. Ilustracja dvanáct knih, vyd. Stanisław Firszt, Jelení for sale. The illustration after: Georgius [w:] Jerzy Agricola, O hutnictwie i gór- Hora 2000, s. 527. Agricola, De Re Metallica, Libri XII. nictwie dwanaście ksiąg, red. Stanisław Firszt, Jelenia Góra 2000, s. 527. obr. 3. Žertovné sklo, Slezsko, 17. Fig. 3. Humorous (trick) vessel, století Silesia, 18th century il. 3. Naczynie żartobliwe, Śląsk, Inv. č. MJG 690 PS Cat. no. MJG 690 PS XVIII w. Sklo čiré s lehce fialovým zbarvením, Clear glass, with a slightly purple tint, Nr inw. MJG 690 PS znečištěné puchýřky vzduchu, tvarované polluted by air bubbles, free-formed, Szkło bezbarwne o lekko fioletowym z volné ruky, zdobené sklářskými nálepy. decorated with hot-glass overlays. zabarwieniu, zanieczyszczone pęche- Tyto nádoby ve velmi zjednodušené These vessels are in a very simplified rzykami powietrza, wolnoformowane, formě navazují na rafinovaná, hutně form a reference to the subtle, hot- zdobione nakładkami hutniczymi. Naczy- tvarovaná benátská skla. Byly poměrně glass moulded Venetian glass. They nia te są w bardzo uproszczonej formie levné, díky tomu široce dostupné, were relatively cheap, and so - widely nawiązaniem do finezyjnych, hutniczo spojené s kulturou hodování, velmi available. They have been associated formowanych szkieł weneckich. Były rozvinutou zejména od 16. století. with the culture of feasts, well-developed stosunkowo tanie, a przez to szeroko Nádoby tohoto typu díky skrytým especially since the sixteenth century. dostępne, wiązane są z kulturą biesia- „překvapením” rozveselovaly společnost A vessel of that type, thanks to dowania, bardzo rozwiniętą zwłaszcza u stolu, byly často kupované blízkým hidden “surprises”, was cheering

76 PRZEWODNIK PO SZKLE od XVI wieku. Naczynie tego typu, dzięki na památku. Velmi populární a běžně a company gathered at the table. It was ukrytym „niespodziankom” rozweselały používané od 16. do 18. století. also eagerly bought as gifts for the close towarzystwo zebrane przy stole, były tez ones. chętnie kupowane jako upominki dla bli- obr. 4. Pamětní číše, Slezsko, The glasses were very popular and skich osób. Bardzo popularne i szeroko Szklarska Poręba (Schreiberhau), sklárna widely used from the sixteenth to the stosowane od XVI do XVIII wieku. pod Babińcem (Weiberberg), malba eighteenth century. Daniel Bűchner, dat. 1713 il. 4. Szklanica pamiątkowa, Śląsk, Inv. č. MJG 3764/s Fig.4 Commemorative glass, Silesia, Szklarska Poręba (Schreiberhau), huta Bezbarvé sklo, foukané do formy, Szklarska Poręba (Schreiberhau), pod Babińcem (Weiberberg), malowa- malba sklářskými emaily. Vysoká válcovitá Glassworks at the foot of Babiniec nie Daniel Bűchner, dat. 1713 číše na kulatém základu s dovnitř (Weiberberg), painting by Daniel Büchner, Nr inw. MJG 3764/s kuželovitě vytlačeným dnem, se stopou dated 1713 Szkło bezbarwne, dmuchane w for- po odpojení. Na číši malovaný pár Cat. no. MJG 3764/s mie, malowane emalią. Na kolistej pod- stojících snoubenců otočených k sobě, Clear glass, blown in mould, painted stawie, stożkowato zasklepionej od spo- ve slavnostním oblečení. Na rubu nápis with enamels. A cylindrical high bowl du, ze śladem po odczepie, cylindryczna, bílým emailem: Du bist mei Schatz. Ich on a circular base conically ended from wysoka czara. Na niej namalowana para liebe dich von Hertzem. Ich will Dich nicht the bottom, with a pontil mark. There is narzeczonych w pozycji stojącej, zwróco- / verlassen In deiner/ noth und schmerzen. a painting of an engaged couple standing, nych ku sobie, w uroczystych strojach. Ich befehle/ mich und dich In Gottes Schutz facing each other, in formal apparels, on Na rewersie napis białą emalią: Du bist und Hendt Gott geb uns beider seits/ ein the bowl. On the reverse is an inscription mei Schatz. Ich liebe dich von Hertzem. gut und Selliges Enden/ 1713 (Jsi mým written with white enamel: Du bist mei Ich will Dich nicht / verlassen In deiner/ pokladem. Miluji Tě z celého srdce. Nechci Schatz. Ich liebe dich von Hertzem. Ich noth und schmerzen. Ich befehle/ mich Tě ztratit, v potřebě a bolesti Tě svěřuji will Dich nicht / verlassen In deiner/ noth und dich In Gottes Schutz und Hendt Gott Prozřetelnosti a boží ruka ať nám oběma und schmerzen. Ich befehle/ mich und geb uns beider seits/ ein gut und Selli- dá dobrý a požehnaný konec, 1713.) Tato dich In Gottes Schutz und Hendt Gott ges Enden/ 1713 (Jesteś moim skarbem. scéna připomíná zasnoubení Martina geb uns beider seits/ ein gut und Selliges Kocham Cię całym sercem. Nie chcę Cię Scholze s Agnes – dcerou Christiana Enden/ 1713 (You are my treasure. I love stracić, w potrzebie i bólu polecam mnie Preusslera, představitele sklářského rodu you with all my heart. I do not want to i Ciebie Opatrzności i ręka Boga da nam působícího v Krkonoších v 17. – 19. století. lose you, in need and pain I entrust obojgu dobre i błogosławione zakończe- myself and you to the Providence and nie 1713.) Scena ta jest upamiętnieniem obr. 5. Vítací číše, Slezsko, Szklarska the hand of God will give us both a good zaślubin Martina Scholze z Agnieszką – Poręba (Schreiberhau), sklárna v Bílém and blessed end/ 1713). This scene is to córką Christiana Preusslera, przedsta- údolí (Weissbachtal), 1620–1625 commemorate the wedding of Martin wiciela rodu szklarskiego, działającego Inv. č. MJG 880/s Scholze and Agnes- the daughter of w Karkonoszach w XVII – XIX wieku. Bezbarvé sklo, lehce nazelenalé, Christian Preussler, a representative of foukané do formy, ryté diamantem, the family of glass-makers, acting in the il. 5. Szklanica wiwatowa, Śląsk, malba za studena. Vysoká válcovitá číše Karkonosze Mountains in the 17th - 19th Szklarska Poręba (Schreiberhau), huta na opačně kónické noze. S diamantem centuries. w Białej Dolinie (Weissbachtal), ok. vyrytým nápisem: DEVS ADIVTOR MEVS 1620 – 1625 (Bůh mým učitelem). Nad a pod sentencí Fig.5 Cheering glass, Silesia, Szklarska Nr inw. MJG 880/s za studena malované a diamantem ryté Poręba (Schreiberhau), Glasshouse in Szkło bezbarwne, o lekko zielonka- geometrické dekorace v obvodových Biała Dolina (Weissbachtal), around wym zabarwieniu, dmuchane w formie, pásech. Vítací číše (willkomm) byly 1620-1625 rytowane diamentem, malowane na zim- používané během různých slavností Cat. no. MJG 880/s no. Na wysokiej, odwrotnie konicznej ke vznášení oficiálních přípitků, kdy byly Clear glass, with a slightly greenish stopie cylindryczna, wysoka czara. Na postupně podávané každému z hostů tint, blown in mould, diamond engraved, niej rytowany diamentem napis: DEVS účastnících se akce. cold painted. On a high, upturned conical ADIVTOR MEVS (Bóg moim nauczycie- foot there is a cylindrical high bowl. lem). Powyżej i poniżej sentencji malowa- obr. 6. Holba s víkem, Slezsko, A diamond-engraved inscription on it: ne na zimno oraz rytowane diamentem Szklarska Poręba (Schreiberhau), sklárna DEVS ADIVTOR MEVS (God is my teacher). dekoracje geometryczne w układzie pas- v Bílém údolí (Weissbachtal) nebo sklárna Above and below the maxim there are mowym. Szklanice wiwatowe (willkomy) Karlstal, kolem r. 1755 cold-painted and diamond-engraved używane były podczas różnego rodzaju Inv. č. MJG 3644/s geometric decorations in a stripe layout. uroczystości do wznoszenia oficjalnych Neprůhledné (opakní) bílé sklo Cheering glasses (Willkoms) were used toastów, podawane kolejno każdemu (mléčné, foukané do formy, malba during various ceremonies to official z gości uczestniczących w wydarzeniu. sklářskými emaily. Na kruhovém dně toasts, and were served consecutively válcovité tělo lehce zaobleného tvaru. to each of the guests participating in the Ucho ve tvaru písmene C. Deklík cínový. event.

PRZEWODNIK PO SZKLE 77 il. 6. Dzban z pokrywą, Śląsk, Szklar- Na celé ploše holby malovaná dekorace ska Poręba (Schreiberhau), huta w Białej s výrazným, žertovným motivem: žena Fig. 6 Jug with lid, Silesia, Szklarska Dolinie (Weissbachtal) lub Huta Karlstal, v modrých šatech s květinami v ruce, mezi Poręba (Schreiberhau), Glasshouse in ok. 1755 barevnými rostlinami se zjednodušenými, Biała Dolina (Weissbachtal) or Karlstal Nr inw. MJG 3644/s dekorativními tvary. Pod vyobrazením Glassworks, around 1755 Szkło opakowe białe (mleczne), dmu- nápis: Ein Gärtner muss ich haben, wenn Cat. no. MJG 3644/s chane w formie, malowane emaliami. Na ich ihm/ soll aus der Erd aus graben Opaque white glass (milk), blown kolistej podstawie walcowaty brzusiec (Zahradníka mít musím, je-li třeba / in mould, painted with enamels. o lekko zaoblonym kształcie. Uchwyt ze země jej vyhrabu). The cylindrical body with a slightly taśmowy, ceowaty. Pokrywa cynowa. rounded shape on a circular base. Na całej powierzchni dzbana malowa- obr. 7. Konvička, Slezsko nebo A strip handle, C-shaped. A tin cover. na dekoracja o wyraźnym, żartobliwym Sasko, 1720–1730 A painted decoration, covering the charakterze: kobieta w niebieskiej sukni Inv. č. MJG 947 PS entire surface of the vessel, of clearly z kwiatem w dłoni, wśród kolorowej ro- Opakní (neprůhledné) bílé sklo playful nature: a woman in a blue dress ślinności o uproszczonych, dekoracyjnych (mléčné), foukané do formy, ryté, with flowers in her hand, among colorful formach. Pod sceną napis: Ein Gärtner zlacené. Na kruhovém dně baňatý, vegetation of simplified, decorative muss ich haben, wenn ich ihm/ soll aus nízký korpus přecházející ve válcovité forms. An inscription below the scene: der Erd aus graben (Ogrodnika mieć mu- hrdlo. Z jedné strany ucho ukončené Ein Gärtner muss ich haben, wenn ich szę, jeśli trzeba / spod ziemi go wykopię). dole spirálou, z druhé strany nahoru ihm/ soll aus der Erd aus graben (I must vytažená, kuželovitá hubička. Na těle have a gardener, if that is needed/ I will il. 7. Dzbanek, Śląsk lub Saksonia, rytá a zlacená dekorace ve formě dig him out from the ground). ok. 1720 – 1730 květinového ornamentu a symetricky Nr inw. MJG 947 PS do stran roztažených olistěných ratolestí. Fig. 7 Pot, Silesia or Saxony, Szkło opakowe białe (mleczne), Víčko válcovité, kuželovitě protažené, around 1720-1730 dmuchane w formie, rytowane, złoco- zakončené kuličkou. Součást větší čajové Cat. no. MJG 947 PS ne. Na kolistej podstawie baniasty, niski soupravy. Opaque white glass (milk), blown korpus przechodzący w cylindryczną in mould, engraved, gold-plated. The szyjkę. Z jednej strony uchwyt taśmowy obr. 8. Vzorník dekorativních motivů bulbous low body passing into a cylindrical zakończony na dole wolutą, z drugiej wy- k rytí na sklo, Slezsko, Cieplice, 2 pol. neck, on a circular base. On one side ciągnięty ku górze, stożkowaty dziobek. 18. století (několik příkladů) a strip handle finished with a volute at Na brzuścu rytowana i złocona dekoracja Inv. č. MJG 663/s the bottom; on the other side a stretched- w formie kwiatonu i symetrycznie roz- Vzory otiskované na ručním papíře, up conical spout. An engraved and gilded chodzącej się na boki ulistnionej wici katalog. Autorství je připisováno decoration on the body in a form of roślinnej. Pokrywa walcowata, stożko- Christianu Gottfriedovi Schneiderovi, a fleuron and a leafy sprig symmetrically wato zasklepiona, zwieńczona kuliście. působícímu v Cieplicích v letech expanding to the sides. A cylindrical lid, Element większego serwisu do herbaty. 1710–1772, který shromáždil motivy conically ended, with a sphere-like final. figurální, rostlinné, erbovní, krajinné A part of a larger tea set. il. 8. Wzornik motywów dekoracyj- výzdoby (Krkonoše), otiskované, ryté, nych do rytowania na szkle, Śląsk, Ciepli- malované na papíru, vkládané do folio. Fig. 8. Template of decoration motifs ce, 2. poł. XVIII wieku (kilka przykładów) Příklady vzorů: 1. lovecká scéna – myslivci for grinding on glass, Silesia, Cieplice Nr inw. MJG 663/s u skoleného kusu zvěře; 2. lovecká scéna; (Warmbrunn), the second half of the Wzory odciskane na papierze czer- 3. Leda s labutí; 4. rostlinný dekor. 18th century (a few examples) panym, ujęte w katalog. Autorstwo Cat. no. MJG 663/s przypisuje się Christianowi Gottfriedowi obr. 9. Číše na noze, Slezsko, Paterns imprinted on handmade Schneiderowi, działającemu w Cieplicach Szklarska Poręba (Schreiberhau), sklárna paper, gathered as a catalogue. The w latach 1710 – 1772, który zgromadził v Bílém údolí (Weissbachtal), broušení authorship probably of Christian motywy dekoracji figuralnej, roślinnej, Samuel Mattern, 1730–1735 Gottfried Schneider, working in Cieplice in herbowej, pejzażowej (Karkonosze), odci- Inv. č. MJG 3329/s years 1710-1772, who brought together skane, rysowane, malowane na papierze Bezbarvé sklo s lehce fialovým figural, plant, heraldic, landscape (the i oprawne w folio. Tu przykłady wzorów: odstínem, foukané do formy, dvoudílné, Karkonosze Mountains) decoration 1. scena myśliwska – myśliwi przy zabitej broušené, řezané. motives, imprinted, drawn, painted on zwierzynie; 2. scena polowania; 3. Leda Číše na noze s kónickou kupou v dolní paper, and bound in folio. There are z łabędziem; 4. ornament roślinny. části vyboulenou. Symbolická scéna lovu examples of patterns: 1 Hunting scene - na jelena, kde jsou lovci andělíčci dující the hunters at the killed beasts; 2 Hunting il. 9. Szklanica na stopie, Śląsk, do lesních rohů za doprovodu psů. Scéna, scene; 3 Leda and the Swan; 4 Vegetal Szklarska Poręba (Schreiberhau), huta umístěná do zámecké zahrady, vyplňuje ornament. w Białej Dolinie (Weissbachtal), rzeźbie- celou plochu kupy. Kromě listnatých nie Samuel Mattern, 1730 – 1735 stromů vidíme také skupiny cypřišů Fig. 9. Footed glass, Silesia, Szklarska

78 PRZEWODNIK PO SZKLE Nr inw. MJG 3329/s a palmy. Na vyvýšenině zámecké objekty. Poręba (Schreiberhau), Glasshouse in Szkło bezbarwne, o lekko fioletowym Anděl i zvířata jsou zobrazena v různých Biała Dolina (Weissbachtal), carving by zabarwieniu, dmuchane w formie, dwu- pózách, v pohybu a vytváření kompozičně Samuel Mattern, 1730-1735 częściowe, rzeźbione, rytowane, szlifo- celistvou narativní scénu. Cat. no. MJG 3329/s wane. Výzdobu provedl Samuel Matterna Clear glass, with a slightly purple Szklanica na stopie z koniczną cza- v Sobieszowě (Hermsdorf) v dílně tinge, blown in mould, a two-piece, rą wybrzuszoną u nasady. Wyżej sym- založené Friedrichem Winterem a po jeho sculpted, carved, ground. The glass on boliczna scena polowania na jelenia, smrti pronajaté od majitele, hraběte a foot with a conical bowl bulged at gdzie w rolę myśliwych wcieliły się putta Schaffgotsche. the base. In the upper part - a symbolic dmące w rogi, którym towarzyszą psy. scene of a deer hunting, where the role Scena, wypełniająca całą powierzchnię obr. 10. Číše na noze, Slezsko, of hunters is played by putti blowing czary, umiejscowiona została w ogrodzie Szklarska Poręba (Schreiberhau), horns, accompanied by dogs. The scene pałacowym. Oprócz drzew liściastych sklárna v Bílém údolí (Weissbachtal), fills the entire surface of the body. It is widoczne są także grupy cyprysów oraz broušení Leonard Streithoff, Cieplice placed in a garden of a palace. Apart palmy. Na wzniesieniu wznoszą się zabu- (Warmbrunn), kolem r. 1742 from deciduous trees, there are also dowania pałacowe. Zarówno putta, jak Inv. č. MJG 1396/s visible groups of cypress and palm trees. i zwierzęta przedstawione są w różnych Sklo bezbarvé, foukané do formy, The palace buildings rise on a hill. Both pozach, w ruchu, tworząc spójną kom- broušené. Na kruhové, kónické noze, putti and animals are shown in various pozycyjnie scenę narracyjną. vysoká kupa, v dolní části rozšířená. poses, moving, creating a compositionally Dekoracja wykonana została przez Kupa rozdělená na šest ploch (faset) – coherent narrative scene. Samuela Matternę w Sobieszowie (Herm- tří s vyobrazením personifikace ctností, The decoration was made by Samuel sdorf) w warsztacie założonym dla Frie- rozdělených plochami vyplněnými Mattern in Sobieszów (Hermsdorf) in the dricha Wintera i wydzierżawionym po rollwerkovým ornamentem. Leonard workshop founded for Friedrich Winter jego śmierci od właściciela hrabiego Streithoff zde použil rytí do hloubky and after his death leased from the Schaffgotscha. s reliéfem plastickým a dosáhl tak owner, Count Schaffgotsch. neobvyklých efektů, dodatečně il. 10. Szklanica na stopie, Śląsk, zvýrazněných kontrastem matných Fig. 10. Footed glass, Silesia, Szklarska Poręba (Schreiberhau), huta a lesklých povrchů. Szklarska Poręba (Schreiberhau), w Białej Dolinie (Weissbachtal), rzeźbie- Rollwerkový dekor, dokonale Glasshouse in Biała Dolina nie Leonard Streithoff, Cieplice (Warmb- vyplňující pole kupy, je typický pro (Weissbachtal), carving by Leonard runn), ok. 1742 manýrismus, vyvinul se ve Francii, potom Streithoff, Cieplice (Warmbrunn), Nr inw. MJG 1396/s v Nizozemsku kolem poloviny 17. století. around 1742 Szkło bezbarwne, dmuchane w for- Cat. no. MJG 1396/s mie, rzeźbione. Na kolistej stopie, konicz- obr. 11. Číše na noze, Slezsko, Clear glass, blown in mould, carved. na, wysoka czara, u nasady pogrubiona. Cieplice (Warmbrunn), rytí Samuel A conical high bowl, thickened at the Wyżej czara podzielona na sześć płasz- Schneider, 1750–1760 base, on a circular foot. In the upper czyzn: trzy z przedstawieniem personi- Inv. č. MJG 4888/s part the bowl is divided into six surfaces, fikacji cnót, pomiędzy nimi płaszczyzny Sklo bezbarvé, foukané do formy, three of which are presenting the wypełnione ornamentem rolwerkowym. broušené, ryté, zlacené. Na kruhové impersonations of virtues. Between them Leonard Streithoff zastosował tu połą- noze broušený (fasetovaný) zploštělý there are planes filled with scroll-work czenie reliefu wklęsłego z wypukłym, ořech (nodus). Kupa kónická, v dolní části ornaments. Leonard Streithoff applied uzyskując niezwykłe efekty rzeźbiarskie, u ořechu zúžena, oválného průřezu. Ústí the combination of concave and convex dodatkowo spotęgowane kontrastem nepravidelné, zlacené. reliefs, yielding extraordinary sculpture powierzchni matowych z błyszczącymi. Číše byla pravděpodobně results, additionally intensified by Ornament rolwerkowy, doskonale vyrobena na soukromou objednávku contrasts of gleaming and matte surfaces. wypełniający pola pucharu charaktery- jelenohorského kupce. Zdobení rytím. The scroll-work ornament, perfectly styczny jest dla manieryzmu, rozwinął się Sentence ve francouzštině mají hlubokou filling the fields of the goblet, is we Francji, a potem na Niderlandach ok. symboliku pomíjivosti a prchavosti characteristic of Mannerism. It developed połowy XVII wieku. lidského života. Zdobení číše využívá in France and later in the Netherlands motivy typické pro cieplické dílny, jako about the mid-seventeenth century. il. 11. Szklanica na stopie, Śląsk, Cie- jsou zlacené plastické mušle a netopýří plice (Warmbrunn), rytowanie Samuel křídla z palety rokokových forem Fig. 11. Footed glass, Silesia, Cieplice Schneider, ok. 1750 – 1760 výzdoby. Přesné a umělecké zhotovení (Warmbrunn), carving by Samuel Nr inw. MJG 4888/s sochařských dekorací nasvědčuje původu Schneider, around 1750-1760 Szkło bezbarwne, dmuchane w for- v dílně Samuela Schneidera (1715–1779) Cat. no. MJG 4888/s mie, szlifowane, rytowane, złocone. Na z Cieplic, proslavené neobvyklými Clear glass, blown in mould, ground, kolistej stopie z fasetowaną krawędzią sklářskými realizacemi. carved, gold-plated. A nodus in the form nodus w formie spłaszczonej, fasetowa- of a flattened faceted sphere on a circular

PRZEWODNIK PO SZKLE 79 nej kuli. Czara koniczna, ścięta u nasady, obr. 12. Pohár s erbem Preusslerů, foot with a faceted edge. A conical bowl, owalna w przekroju. Wylew nieregularny, Slezsko, Szklarska Poręba (Schreiberhau), truncated at the base, oval in cross- złocony. sklárna v Bílém údolí (Weissbachtal) nebo section. The irregular lip, gold-plated. Szklanica prawdopodobnie zosta- pod Babińcem (Weiberberg), 1715–1720 The glass was probably made to ła wykonana na prywatne zamówienie Inv. č. MJG 777 PS a private order of a merchant from kupca jeleniogórskiego. Dekoracja ryto- Sklo bezbarvé, foukané do formy, Jelenia Góra. An engraved decoration and wana i sentencje w języku francuskim ryté, zlacené, filigrán ze zlatého rubínu maxims in French are deeply symbolic of mają głęboką symbolikę przemijania na dříku, medailon v technice églomisé. transience and ephemerality of human i ulotności ludzkiego życia. W dekoracji Na kruhové, ploché patce balustrovaný life. In the decorations there were szklanicy wykorzystane zostały charak- dřík s ponořenou nití zlatého rubínu. used motifs characteristic for Cieplice terystyczne dla warsztatów cieplickich Kalich kónický s rytými dekory, workshops, such as gold-plated shells motywy, takie jak złocone muszle wyko- se zlaceným ornamentem. Ve středu made in convex reliefs, and bat wings, nane w reliefie wypukłym oraz skrzydła oválný medailon s erbem Preusslerů belonging to the repertoire of the Rococo nietoperza, należące do repertuaru form rytý na zlaté fólií umístěné na červeném forms. An accurate and sophisticated rokokowych. Precyzyjne i kunsztowne wy- pozadí mezi dvěma čirými sklíčky. Erb craftsmanship of sculptural decoration konanie dekoracji rzeźbiarskiej wskazuje je tvořen dvoudílným erbovním štítem points out the workshop of Samuel na warsztat Samuela Schneidera (1715 – s pohárem a vyobrazením horníka Schneider (1715 – 1779) of Cieplice, 1779) z Cieplic, słynącego z niezwykłych s krumpáčem. famous for his unique realisations in realizacji w szkle. Sklářský rod Preusslerů, který glass. se v roce 1617 přistěhoval do Sklářské il. 12. Kielich z herbem Preusslerów, Poruby (Szklarska Poręba), zajistil asi Fig. 12. Goblet with the Preussler Śląsk, Szklarska Poręba (Schreiberhau), dvousetleté dějiny sklářské výroby coat of arms, Silesia, Szklarska Poręba huta w Białej Dolinie (Weissbachtal) lub v Krkonoších. Další rody zakládaly (Schreiberhau), Glasshouse in Biała pod Babińcem (Weiberberg), ok. 1715 nové a zdokonalovaly existující sklárny Dolina (Weissbachtal) or Glassworks – 1720 a do značné míry formovaly kvalitu at the foot of Babiniec (Weiberberg), Nr inw. MJG 777 PS slezského novověkého skla. around 1715-1720 Szkło bezbarwne, dmuchane w for- Cat. no. MJG 777 PS mie, rytowane, złocone, filigran rubinu obr. 13. Cechovní korbel, Slezsko, Clear glass, blown in mould, złota w trzonie, medalion w technice Jelenohorská kotlina, cieplické dílny, engraved, gold-plated, a gold ruby églomisé. Na kolistej, płaskiej stopie trzon dat. 1790 filigree in the stem, a medallion in the tralkowy z wtopioną nitką rubinu złota. Inv. č. MJG 693 PS églomisé technique. The baluster stem Czara koniczna, zdobiona rytowanym, zło- Bezbarvé sklo, foukané do formy, with gold ruby thread embedded in it, conym ornamentem. W centrum owalny ryté, hutně vyrobené ucho. Na kruhovém on a circular flat foot. A conical bowl, medalion z wyrytowanym herbem Pre- dně válcovitá, vysoká kupa s uchem decorated with engraved, gold-plated usslerów na złotej folii, umieszczonej na na jedné straně. Na rubu heraldický motiv ornament. The oval medallion in the czerwonym tle, pomiędzy dwoma prze- cechu pekařů: dva lvi stojící na podstavci centre with the Preussler coat of arms zroczystymi szybkami szklanymi. Herb drží preclík a nad ním korunu. Níže iniciály engraved on a gold foil, placed on a red złożony z dwudzielnej tarczy herbowej J. S. G. s datací 1790. Nádoby tohoto background, between two transparent z kielichem oraz wizerunkiem górnika druhu, objednávané obvykle cechem glass panes. The coat of arms consists of z kilofem. nebo členem cechu, byly používané a two-part shield with an image of a cup Szklarski ród Preusslerów, który během četných cechovních oslav and a miner with a pickaxe. w 1617 roku przybył do Szklarskiej Po- k pronášení slavnostních přípitků. Korbely The glass-making family of Preussler, ręby, zapisze się ok. dwustuletnią historią měly nejčastěji pamětní charakter a jejich who came to Szklarska Poręba in 1617, hutnictwa szkła w Karkonoszach. Kolej- dekor přibližoval důležité události nebo goes down about two hundred years in ni przedstawiciele rodów, zakładając jubilea cechu. history of the hot-glass manufacture in nowe lub udoskonalając istniejące huty, the Karkonosze Mountains. Successive w znacznym stopniu kształtowali jakość obr. 14. Mini karafa s erbem representatives of the family, founding śląskiego szkła nowożytnego. Mniszchů, Polsko (dnešní Bělorusko), new glassworks or improving the existing sklárna Radziwillů) v Nalibokách, 2. pol. ones, shaped to a large extent the quality il. 13. Kufel cechowy, Śląsk, Kotlina 18. st. of modern Silesian glass. Jeleniogórska, warsztaty cieplickie, dat. Inv. č. MJG 2882/s 1790 Poloprůhledné tmavě zelené sklo, Fig. 13. Guild tankard, Silesia, Jelenia Nr inw. MJG 693 PS foukané do formy, broušené, ryté, Góra Valley, Workshops of Cieplice, dated Szkło bezbarwne, dmuchane w for- zlacené. Krychlový korpus s čtvercovým 1790 mie, rytowane, uchwyt wykonany hutni- dnem. Na rubu rytý a zlacený erb rodu Cat. no. MJG 693 PS czo. Na kolistej podstawie cylindryczna, Mniszchů, polského šlechtického rodu Clear glass, blown in mould, wysoka czara z taśmowym uchwytem tvořený erbovním štítem s chocholem ze engraved. A hot-glass made handle. On z jednej strony. Na rewersie motyw he- sedmi ptačích per s korunou. Dolem štítu a circular base a cylindrical high bowl

80 PRZEWODNIK PO SZKLE raldyczny cechu piekarzy: na cokole dwa symetricky rozmístěna panoplia. Korpus with the strap handle on one side. On stojące lwy trzymające precel, a nad nim přechází v úzké, dlouhé hrdlo, broušené the reverse heraldic motifs of the bakers’ koronę. Poniżej inicjały J. S. G. oraz data na povrchu. Ústí hrdla kruhové ve tvaru guild: two lions standing on a pedestal, 1790. Tego typu naczynia, zamawiane válečku. holding a pretzel and a crown over it. przez cech lub jednego z jego członków, Mini karafa patří k nepočetné Below - J. S. G. initials and the date, 1790. używane były podczas licznych uroczysto- skupině nalibocko-urzeckých exponátů This type of vessels, ordered by a guild ści cechowych do wznoszenia uroczystych reprezentujících v Krkonošském muzeu or one of its members, was used in many toastów. Najczęściej miały charakter pa- slavné sklárny Radziwillů. Může mít guild ceremonies to raise ceremonial miątkowy, ich dekoracje nawiązywały do souvislost s jedním ze zástupců rodu toasts. Most of the tankards were of ważnych wydarzeń lub jubileuszy cechu. Mniszchů Jiřím Augustem Wandalinem commemorative character and their (1715–1778), zastávajícím důležité decoration alluded to major events or il. 14. Karafinka z herbem Mnisz- státní funkce (maršálek nádvorní anniversaries of the guild. chów, Polska (ob. Białoruś), Huta Radzi- korunní, krakovský kastelán, generální wiłłów w Nalibokach, 2. poł. XVIII w. starosta Velkopolska, lovčí velký korunní, Fig. 14. Small carafe with the Nr inw. MJG 2882/s podkomoří velký litevský, starosta Mniszech coat of arms, Poland (now Szkło opalowe, ciemnozielone, sanocký, bělocerkevský, grudziądzký, Belarus), Radziwiłł’s Glasshouse in barwione w masie, dmuchane w for- lubaczowský), zakladatel zednářské lóže Naliboki, the second half of the 18th mie, szlifowane, rytowane, złocone. na rodné Dukle. century Na kwadratowej podstawie sześcienny Cat. no. MJG 2882/s korpus. Na rewersie rytowany i złocony obr. 15. Obraz s autoportrétem Dark-green opal glass, colored in the herb Mniszchów, polskiego rodu magna- Johanna Siegismunda Menzela, Slezsko, batch, blown in mould, ground, engraved, ckiego, składający się z tarczy herbowej Cieplice (Warmbrunn), dat. 1789 gold-plated. The cubic body on a square z pióropuszem z siedmiu piór, zwieńczo- Inv. č. MJG 1996 PS base. On the reverse the engraved and nej koroną. Dookoła tarczy symetrycznie Obdélník tabulka bezbarvého skla, gilded Mniszech coat of arms, a Polish rozmieszczone panoplia. Korpus przecho- rytá zespoda, na ní namalovaná černá magnate family, consisting of a shield dzący w wąską, długą szyjkę, szlifowaną pánská silueta, podlepená rytou, zlatou with a plume of seven feathers, topped na powierzchni. Wylew kolisty w formie fólií. Celek vložen do dřevěného rámu with a crown. Panoplies symmetrically wałka. s kovovou páskou. Silueta Menzela distributed around the shield. The body Karafinka należy do nielicznej grupy z bočního profilu, v medailonu zdobeným passes into a narrow long neck, ground szkieł nalibocko-urzeckich, reprezentują- klasicistní dekorací stuhy a květinových on the surface. The lip in form of a rolled- cych w Muzeum Karkonoskich te słynne girland. over band. huty radziwiłłowskie. Może być wiązana Johann Siegismund Menzel The small carafe belongs to a not z jednym z przedstawicieli rodu Mnisz- (1744–1810) z Cieplic byl známým numerous group of glass of Naliboki chów, Jerzym Augustem Wandalinem a vyhledávaným dekoratérem skla, and Urzecze, representing the famous (1715 – 1778), pełniącym ważne funk- rytcem drahokamů a erbů, který své glassworks of Radziwiłłs in the Karkonosze cje państwowe (marszałek nadworny umění s úspěchem využíval i při zdobení Museum. It can be connected to one of koronny, kasztelan krakowski, starosta skleněných nádob. Tvořil v době, kdy the representatives of the Mniszech generalny Wielkopolski, łowczy wielki v umění a řemeslo dominoval klasicistní family, Jerzy August Wandalin (1715 - koronny, podkomorzy wielki litewski, styl. Jak na jeho obrazech, tak skleněných 1778), performing important functions starosta sanocki, białocerkiewski, gru- nádobách se vyskytují především of the state (the Court Marshal of the dziądzki, lubaczowski), założycielem loży ornamentální prvky, typické pro tento Crown, the Castellan of Cracow, the masońskiej w rodzimej Dukli. styl – girlandy rostlin, stuhy, květinové General Governor of Wielkopolska, the festony. Menzel se proslavil zejména jako Grand Master of the Hunt, the Great il. 15. Obraz z autoportretem Johan- tvůrce portrétních siluet, u nichž pomocí Chamberlain of Lithuania, Governor na Siegismunda Menzla, Śląsk, Cieplice jednoduchých formálních prostředků své of Sanok, Biała Cerkiew, Grudziądz, (Warmbrunn), dat. 1789 objednatele vystihl trefně a přesně. Lubaczów), the founder of the Masonic Nr inw. MJG 1996 PS Lodge in his native Dukla. Prostokątna płytka szkła bezbarwne- obr. 16. Číše, Slezsko, Szklarska go, grawerowana od spodu, na niej malo- Poręba (Schreiberhau), sklárna Josephine, Fig. 15. Painting of self-portrait of wana czernią sylwetka męska, podklejona návrh Franz Pohl, broušení Ernst Simon, Johann Siegismund Menzel, Silesia, rytowaną, złotą folią. Całość oprawiona dat. 1845 Cieplice (Warmbrunn), dated 1789 w drewnianą ramę z metalową taśmą. Po- Inv. č. MJG 4489/s Cat. no. MJG 1996 PS piersie Menzla ujętego z prawego profilu, Sklo bezbarvé vrstvené červeným A rectangular clear glass plate, w medalionie ozdobionym klasycystyczna sklem, foukané do formy, ryté engraved underneath. A black painted dekoracją wstęgi i girland kwiatowych. a broušené. Kruhové dno s rozetou male silhouette, with glued background Johann Siegismund Menzel (1744 v dolní části. Kalich kónický, v dolní části of engraved, gold foil. The whole is – 1810) z Cieplic był znanym i cenionym zesílený dvěma prstenci s broušenými framed in a wooden frame with a metal zdobnikiem szkła, rzeźbiarzem kamieni ovály. Na rubu oválný medailon s rytým band. The depicted right profile of the

PRZEWODNIK PO SZKLE 81 szlachetnych i herbów, który swoje umie- motivem zámku Chojnik (Kynast). bust of Menzel, in a medallion with jętności z powodzeniem wykorzystywał Zámek Chojnik, postavený kolem classicist decorations of ribbons and do zdobienia naczyń szklanych. Tworzył roku 1355 svídnicko-javorským knížetem garlands of flowers. w czasach, kiedy w sztuce i rzemiośle Bolkem II., a v roce 1392 věnovaný Johann Siegismund Menzel (1744 dominował styl klasycystyczny. Zarówno kněžnou Anežkou zakladateli slavného - 1810) of Cieplice was a known and w jego obrazach, jak i naczyniach szkla- slezského rodu Schaffgotschů Gotschemu valued decorator of glass, a sculptor of nych występują elementy ornamentalne, Schoffovi, je jedním z nejpopulárnějších precious stones and coats of arms, who typowe dla tego stylu – girlandy roślinne, turistických objektů Jelenohorské kotliny. successfully used his skills for decorating wstęgi, festony kwiatowe. Menzel zasły- Turisty oblíben a často navštěvován v 19. glassware. He worked in time of the nął zwłaszcza jako twórca portretów syl- století, období zvýšeného turistického domination of the classicist style in the wetowych, w których za pomocą prostych a lázeňského ruchu ve Slezsku, arts and crafts. Both in his paintings środków formalnych trafnie i precyzyjnie stal se populárním motivem, který and glassware there are ornamental portretował swoich zleceniodawców. se pravidelně objevoval na upomínkovém elements, typical of the style - vegetal skle. garlands, ribbons, floral festoons. Menzel il. 16. Szklanica, Śląsk, Szklarska became specially famous for the creation Poręba (Schreiberhau), Huta Josephine, of silhouette portraits. Using simple proj. Franz Pohl, rzeźbienie Ernst Simon, obr. 17. Pohár, Slezsko Szklarska formal means, he aptly and accurately dat. 1845 Poręba (Schreiberhau), sklárna Karlstal, portrayed his clients. Nr inw. MJG 4489/s dekor Benjamin Maywald, Cieplice Szkło bezbarwne z czerwoną po- (Warmbrunn), dat. 1841 Fig. 16. Glass, Silesia, Szklarska włoką, dmuchane w formie, rytowane, Inv. č. MJG 1343/s Poręba (Schreiberhau), Josephine szlifowane, rzeźbione. Kolista podstawa Bezbarvé, silnostěnné sklo, Glassworks, designed by Franz Pohl, z rozetą od spodu. Czara koniczna, u na- broušené, ryté, lazurované a malované carving by Ernst Simon, dated 1845 sady pogrubiona dwoma opaskami, szli- transparentní emaily. Kruhová patka Cat. no. MJG 4489/s fowanymi w oliwki. Na rewersie owalny s rozetou zespoda, nízký, fasetovaný Colorless glass with a red coating, medalion z rytowanym widokiem Choj- dřík. Kalich vejcovitý, osmiboce blown in mould, engraved, ground, nika (Kynast). fasetovaný. Kolem kalichu zdvojený carved. A circular base with a rosette Zamek Chojnik, wybudowany ok. obvodový pás oválných medailonů underneath. A conical bowl, thickened 1355 roku przez księcia świdnicko-jawor- rozdělených rozetkami. Na nich veduty at the base by two bands ground in skiego Bolka II, a w 1392 darowany przez obcí Jelenohorské kotliny s příslušnými forms of olives. On the reverse side an księżną Agnieszkę protoplaście słynnego nápisy: „Warmbrunn, Kynast, Anna oval medallion with an engraved view śląskiego rodu Schaffgotschów – Gotsche Kapelle, Erdmannsdorf, Abtei of Chojnik (Kynast). Chojnik Castle was Schaffowi, jest jednym z najbardziej po- in Buchwald. Fischbach, Fuerstenstein”. built around 1355 by Świdnica-Jawor pularnych miejsc turystycznych Kotliny Iniciály v ligatuře: „HL” a datum 1841. Prince Bolek II, and in 1392 donated by Jeleniogórskiej. Chętnie odwiedzany Pohár je příkladem upomínkového skla Princess Agnes to the progenitor of the przez turystów, stał się zwłaszcza w XIX kupovaného běžně návštěvníky Krkonoš. famous Silesian family of Schaffgotsch wieku, okresie wzmożonego ruchu tury- V 19. století se výlety do lázní i pěší horská - Gotsche Schoff. It is one of the most stycznego i uzdrowiskowego na Śląsku, turistika stávaly stále populárnějšími. popular tourist destinations in Jelenia popularnym motywem pojawiającym się Góra Valley. Visited by tourists, especially na szkle pamiątkowym. obr. 18. Číše na noze, Slezsko, in the nineteenth century - a period of Szklarska Poręba, sklárna Josephine, increased popularity of tourism and spa il. 17. Puchar, Śląsk, Szklarska Poręba malba Wilhelm Stumpe, kolem r. 1845 resorts in Silesia, it became a common (Schreiberhau), Huta Karlstal, zdobienie Inv. č. MJG 6224/s motif appearing on commemorative Benjamin Maywald, Cieplice (Warmb- Bezbarvé sklo, z opakní bílou vrstvou, glass. runn), dat. 1841 foukané do formy, broušené, malba Nr inw. MJG 1343/s purpurovým emailem a zlatem. Kruhová, Fig. 17. Goblet, Silesia, Szklarska Szkło bezbarwne, grubościenne, masivní noha, kuželovitě klenutá, Poręba (Schreiberhau), Karlstal Glassworks, szlifowane, rytowane, rzeźbione, lazura s rozetou zespoda. Na noze obvodový decoration by Benjamin Maywald, Cieplice i lustry. Kolista stopa z rozetą od spodu, pás olivového výbrusu a zlacený pruh. (Warmbrunn), dated 1841 niski, fasetowany trzon. Czara jajowata, Noha nízká, prstencovitá. Kalich vysoký, Cat. no. MJG 1343/s fasetowana ośmiobocznie. Na czarze lehce kónický. Na oválném medailonu Clear glass, thick-walled, ground, dookoła podwójny fryz owalnych me- malované náměstí (Piastowské náměstí) engraved, carved, with stain and lusters. dalionów, przedzielonych rozetkami. Na a paláce Schaffgotschů v Cieplicích A circular foot with a rosette underneath, nich weduty miejscowości Kotliny Jele- (Warmbrunn). Povrch kalicha zdoben and a low faceted stem. An egg-shaped niogórskiej z odpowiednimi napisami: jemných rostlinným ornamentem bowl, octagonally faceted. Around the „Warmbrunn, Kynast, Anna Kapelle, Erd- navazujícím na dekoraci míšeňského bowl a double frieze of oval medallions, mannsdorf, Abtei in Buchwald. Fischbach, porcelánu s výbrusem. separated by rosettes. On the medallions Fuerstenstein”. Inicjały w ligaturze: „HL” there are vedute of the cities of Jelenia

82 PRZEWODNIK PO SZKLE oraz data 1841. Puchar jest przykładem obr. 19. Číše z motivem Sobieszowa, Góra Valley, with appropriate inscriptions: szkła pamiątkowego, powszechnie kupo- Slezsko, Szklarska Poręba, sklárna “Warmbrunn, Kynast, Anna Kapelle, wanego przez turystów odwiedzających Josephine, malba Moritz Finsch, 1844– Erdmannsdorf, Abtei in Buchwald, Karkonosze. W XIX wieku zarówno wy- 1855 Fischbach, Fuerstenstein”. “HL” initials jazdy do miejscowości uzdrowiskowych, Inv. č. MJG 1187 PS in ligature and the date of 1841. The jak i piesza turystyka po górach, stawały Sklo bezbarvé, silnostěnné, goblet is an example of commemorative się coraz popularniejsze. foukané do formy, broušené, malba glass, commonly purchased by tourists transparentním emailem. Noha v podobě visiting the Karkonosze Mountains. In il. 18. Szklanica na stopie, Śląsk, dvouokvětní rozety. Kalich vysoký, the nineteenth century, both trips to Szklarska Poręba, Huta Josephine, ma- kónický, u násady fasetovaný. Výše spas and hiking in the mountains were lowanie Wilhelm Stumpe, ok. 1845 obvodový pás jemného mřížkového becoming more and more popular. Nr inw. MJG 6224/s výbrusu. Čtyřúhelníkové, hladké pole Szkło bezbarwne, z opakową białą s transparentním emailem namalovaným Fig. 18. Footed glass, Silesia, powłoką, dmuchane w formie, szlifowa- motivem mostu přes řeku a zámku Chojnik Szklarska Poręba (Schreiberhau), ne, malowane purpurową emalią i zło- (Kynast) v Sobieszowě (Hermsdorf). Josephine Glassworks, painting by tem. Kolista, masywna stopa, stożkowato Moritz Finsch, pravděpodobný autor Wilhelm Stumpe, around 1845 zasklepiona, z rozetą od spodu. Na stopie dekorace, bydlel nejprve v Cieplicích Cat. no. MJG 6224/s fryz szlifu oliwkowego oraz pasmo zło- a potem v Sobieszowě. „Syrové” skleněné Clear glass with an opaque white cenia. Trzon niski, pierścieniowaty. Czara výrobky získával ve sklárně Josephine coating, blown in mould, ground, painted wysoka, lekko koniczna. Na owalnym me- a pak je zdobil ve své dílně. with a purple enamel and gold. A circular, dalionie malowany widok placu (ob. Plac solid foot conically finished, with a rosette Piastowski) oraz pałacu Schaffgotschów obr. 20. Sklenice s motivem underneath. On the foot a frieze in a step w Cieplicach (Warmbrunn). Powierzchnia vinobraní, Čechy, Nový Bor (Haida), cut and a strip of gilding. A low annular czary zdobiona drobnym ornamentem kolem r. 1850 stem. A tall and slightly conical bowl. roślinnym, nawiązującym do dekoracji Inv. č. 6410/s On an oval medallion a painted view porcelany miśnieńskiej oraz szlifem. Sklo bezbarvé a transparentní, of a Square (now: Piastowski Square) červené, ryté, zlatá a stříbrná and Schaffgotsch Palace in Cieplice il. 19. Szklanica z widokiem Sobie- fólie, sklenice vyrobena technikou (Warmbrunn). The surface of the bowl szowa, Śląsk, Szklarska Poręba, Huta Jo- „Zwischengold”. Jádro tvoří sklenice ornamented with fine vegetal ornament, sephine, malowanie Moritz Finsch, ok. z bezbarvého skla s kruhovým dnem referring to the decoration and cut of the 1844 – 1855 a lehce kónickým tvarem. Na něm Meissen porcelain. Nr inw. MJG 1187 PS je umístěna zlatá fólie s rytým motivem Szkło bezbarwne, grubościenne, vinobraní po celém obvodu nádoby. To vše Fig. 19. Glass with a view of dmuchane w formie, szlifowane, malowa- umístěné ve sklenici z transparentního Sobieszów, Silesia, Szklarska Poręba ne emalią transparentną. Stopa w formie červeného skla kruhového průřezu. Tímto (Schreiberhau), Josephine Glassworks, dwunastopłatkowej rozety. Czara wysoka, způsobem je plátkové zlato vloženo mezi painting by Moritz Finsch, around 1844- koniczna, u nasady fasetowana. Wyżej stěny přesně přizpůsobených nádob. 1855 fryz drobnego szlifu siatkowego. Czwo- Motiv představuje andílka nesoucího Cat. no. MJG 1187 PS rokątne, gładkie pole z namalowanym utržené hrozby k sudu. Dole stříbrný pruh Clear glass, thick-walled, blown in transparetną emalią widokiem mostu rostlinného ornamentu, výše ozdobný mould, ground, painted with transparent nad rzeką oraz zamku Chojnik (Kynast) zlatý pás. enamel. A foot in the form of a twelve- w Sobieszowie (Hermsdorf). Moritz petal rosette. A tall conical bowl, faceted Finsch, prawdopodobny autor dekoracji, obr. 21. Osada Orle ve Sklářské at the base. Above – a frieze of fine mieszkał najpierw w Cieplicach, a potem Porubě – Jakuszycích s objekty sklárny mesh cutting. A square, plain field with w Sobieszowie. Zaopatrywał się w „suro- Karlstal a transparent enamel-painted bridge we” wyroby szklane w Hucie Josephine Inv. č. MWP FO 1240 over the river and Chojnik Castle (Kynast) i ozdabiał je w swojej pracowni. Sklárnu Karlstal založila v roce in Sobieszów (Hermsdorf). Moritz Finsch, 1754 Catherina Preusslerová. Velkou a probable author of the decoration, lived il. 20. Szklanka ze sceną winobrania, překážkou byla značná vzdálenost first in Cieplice and then in Sobieszów. Czechy, Novy Bor (Haida), ok. 1850 sklárny od Sklářské Poruby (Szklarska He obtained the “raw” glass products in Nr inw. 6410/s Poręba) a jiných středisek, kde probíhalo Josephine Glassworks and then refined Szkło bezbarwne oraz przezroczyste zdobení nebo prodej skla. Špatná kvalita them in his workshop. czerwone, rytowana złota i srebrna folia, cest si navíc měla navíc za následek, szklanka wykonana techniką „Zwischen- že značná část dopravovaných výrobků Fig. 20. Glass with a vintage scene, gold”. Rdzeń stanowi szklanka ze szkła podléhala poškození. V areálu sklárny Bohemia, Novy Bor (Haida), around bezbarwnego o kolistej podstawie i lekko byla hlavní a pomocná budova, dům 1850 konicznej formie. Na niej umieszczono pro zaměstnance, kde odpočívala Cat. no. 6410/s złotą folię z rytowaną sceną winobrania, v přestávkách mezi tavbami jednotlivých Colorless and translucent red glass,

PRZEWODNIK PO SZKLE 83 obiegającą całe naczynie. Całość umiesz- dávek skelné hmoty. Na další začínající an engraved gold and silver foil. The glass czono w szklance ze szkła przezroczystego směnu byli skláři svoláváni zvoněním. made in the “Zwischengold” technology. czerwonego, o przekroju kolistym. W ten Sklárna Karlstal byla v roce 1840 předána The core is a beaker of colorless glass sposób złoto płatkowe umieszczone jest Franzi Pohlowi, zeti Christiana Benjamina, with a circular base and a slightly conical pomiędzy ściankami precyzyjnie dopaso- posledního zástupce rodiny Preusslerů. shape. Golden foil is placed on it with an wanych naczyń. Scena przedstawia putta engraved vintage scene, running around niosące zerwane winogrona do beczki. obr. 22. Brusič nesoucí polotovary the entire vessel. The whole is placed in U dołu srebrne pasmo ornamentu roślin- (Glasschleifer bringt Rohglas), Erich the other beaker of transparent red glass, nego, powyżej ozdobny fryz złoty. Fuchs, IV. svazek: sklárna, lept, 1925 circular in cross-section. In this way the Inv. č. MJG AH 4628/8 leafy gold is placed between the walls il. 21. Osada Orle w Szklarskiej Po- V Krkonoších, horách s drsným of the precisely fitted vessels. The scene rębie-Jakuszycach z widokiem dawnych klimatem, dlouhými, tuhými zimami presents putti, carrying torn-off grapes to zabudowań Huty Karlstal se z nutnosti vyvinula profese nosiče. a barrel. At the bottom - a silver strand of Nr inw. MWP FO 1240 Nosiči byli muži z výše položených osad vegetal ornament, above - a decorative Hutę Karlstal założyła w 1754 roku v podhůří Krkonoš. Své služby poskytovali golden frieze. Catherina Preussler. Dużym utrudnieniem po celý rok. Nosili nejen zboží, ale také była spora odległość huty od Szklarskiej turisty na nosítkách. Sklárny ve Sklářské Fig. 21. Orle settlement in Szklarska Poręby i innych ośrodków, gdzie zdobiono Porubě a Jakuszycích byly značně Poręba - Jakuszyce with a view of old oraz sprzedawano szkło. Kiepska jakość vzdálené od větších sídel a neměly dobré buildings of Karlstal Glassworks dróg dodatkowo powodowała, że spo- přístupové cesty. Skleněné polotovary Cat. no. MWP FO 1240 ra część transportowanych produktów byly proto nošeny ve speciálních koších Karlstal Glassworks was founded in ulegała zniszczeniu. Na terenie huty, na zádech do dekoratérských dílen 1754 by Catherina Preussler. A major oprócz budynku głównego, znajdował a na prodej. obstacle was quite a distance from się budynek pomocniczy, a także dom the glassworks to Szklarska Poręba dla pracowników, którzy odpoczywali obr. 23. Karafa a pohárky, Slezsko, and other workshops, where the glass w przerwach między wytopem kolejnej Szklarska Poręba, Sklárna Josephine, was decorated and sold. A poor quality porcji masy szklanej. O kolejnej zmianie návrh Franz Pohl, filigrán Adolf Seidel, of roads meant also that a big part of hutników zawiadamiano za pomocą 1850–1855. the transported products underwent dźwięku dzwona. Huta Karlstal została Inv. č. MJG 4569/s, MJG 6152/s, MJG destruction. At the glasshouse, in przekazana w 1840 roku Franzowi Pohlo- 4332/s/4 addition to the main building, there was wi – zięciowi ostatniego przedstawiciela Bezbarvé sklo se zatavenými an auxiliary building as well as a home rodu Preusslerów Christiana Benjamina. nitěmi (nitkový filigrán) z opakního for workers who were resting in the (neprůhledného) bílého a modrého skla, intervals between subsequent fusions il. 22. Szlifierz niosący półproduk- spirálovitě stočeného. Technika filigránu, of the glass batch. The hot-glass workers ty (Glasschleifer bringt Rohglas), Erich pocházející z ostrova Murano v Benátkách were announced about the next shift by Fuchs, IV teka: Huta szkła (Glashűtte), v Itálii, je sklářskou technikou spočívající the bell’s sound. Karlstal Glassworks was akwaforta, 1925 v zatavování tenkých skleněných nití passed in 1840 to Franz Pohl - the son- Nr inw. MJG AH 4628/8 do skla. Vyžaduje od skláře zručnost, in-law of the last representative of the W Karkonoszach, górach o ostrym přesnost a dokonalou znalost horké Preussler family, Christian Benjamin. klimacie, długich, ciężkich zimach, z ko- skelné hmoty. Ve sklárně Josephine Fig. 22. Grinder carrying the semi- nieczności wykształcił się typ zawodu, ja- byl sklářským mistrem vyrábějícím finished glass products (Glassschleifer kim był tragarz. Tragarzami byli mężczyź- filigránové sklo Adolf Seidel, se kterým bringt Rohglas), Erich Fuchs, 4th Portfolio: ni, zamieszkujący miejscowości położone Franz Pohl, zakladatel a mnohaletý ředitel Glasshouse (Glashütte), etching, 1925 w wyższych partiach Pogórza Sudeckiego. sklárny, spolupracoval a experimentoval Cat. no. MJG AH 4628/8 Świadczyli swoje usługi przez cały rok, při vývoji sklářských technologií. In the Karkonosze Mountains, the nosząc nie tylko towary, ale także tury- mountains of a harsh climate, of long stów w lektykach. Huty szkła w Szklarskiej obr. 24. Číše, Slezsko, Szklarska and hard winters, the profession of Porębie i Jakuszycach były znacznie od- Poręba, sklárna Josephine, filigrán Adolf a porter had to develop. Porters were dalone od większych miejscowości, nie Seidel, 1850–1855. men living in villages located in the upper miały też dobrych dróg. Stąd półprodukty Inv. č. MJG 6523/s parts of the Sudetes Foothills. They were szklane noszono w specjalnych koszach Sklo bezbarvé, foukané do formy, providing their services throughout the na plecach do zakładów zdobniczych oraz se zatavenými nitěmi filigránu z opakního year, carrying not only goods but also na handel. bílého a poloprůhledného růžového tourists in litters. The glassworks in skla. Kruhové dno ve tvaru zploštělého Szklarska Poręba (Schreiberhau) and il. 23. Karafka i kieliszki,Śląsk, Szklar- válce. Kalich zvonovitý, zdobený bílými Jakuszyce were significantly distant from ska Poręba, Huta Josephine, proj. Franz nitěmi filigránu různé šířky, spirálovitě major cities, and did not have good road Pohl, filigran Adolf Seidel, ok. 1850 – stočenými. Okraj kruhový, zaoblený, access. Hence glass semi-products were 1855 obehnaný obrubou pásového filigránu carried in special baskets on the backs

84 PRZEWODNIK PO SZKLE Nr inw. MJG 4569/s, MJG 6152/s, růžové barvy. Jemný tvar nádoby of porters to decorating workshops and MJG 4332/s/4 zvýrazňuje dekorativní charakter for trade. Szkło bezbarwne, z wtopionymi nit- techniky zatavování bílých skleněných kami filigranu nitkowego ze szkła opa- nití, díky kterému působí výsledek lehce Fig. 23. Small decanter and glasses, kowego białego i niebieskiego, spiralnie a elegantně. Silesia, Szklarska Poręba (Schreiberhau), skręconego. Technika filigranu, wywo- Josephine Glassworks, designed by Franz dząca się z wyspy Murano w Wenecji obr. 25. Plakety millefiori, Slezsko, Pohl, filigree by Adolf Seidel, around we Włoszech, jest techniką hutniczą, Szklarska Poręba – Jakuszyce, sklárna 1850-1855 polegającą na wtapianiu w szkło cien- Karlstal, millefiori Adolf Seidel, 1838– Cat. no. MJG 4569/s, MJG 6152/s, kich nitek szklanych. Wymaga od hutnika 1839 MJG 4332/s/4 umiejętności, precyzji i doskonałej znajo- Inv. č. MJG 783/s, MJG 784/s Clear glass with embedded threads mości właściwości gorącej masy szklanej. Hyalithové, opakní sklo of the thread filigree, of opaque- white W Hucie Josephine mistrzem hutniczym se zatavenými rozetkami millefiori. and blue glass spirally twisted. The wykonującym szkła filigranowe był Adolf Plakety se dochovaly v originálním filigree technique, originating from Seidel, z którym założyciel i wieloletni pouzdře s papírovou nálepkou sklárny. the island of Murano in Venice, Italy, is dyrektor huty – Franz Pohl współpra- Technika millefiori (v italštině tisíc a hot-glass technique, consisting in the cował i eksperymentował w dziedzinie květů) je sklářskou technikou zdobení fusing of thin glass strands with glass. technologii szklarskiej. spočívající v zatavování do skloviny It requires from a hot-glass worker the rozetek vyrobených ze skleněných skills, precision and excellent knowledge il. 24. Szklanka, Śląsk, Szklarska Porę- kompozic ve tvaru barevných tyčinek, of the properties of the hot molten batch. ba, Huta Josephine, filigran Adolf Seidel, připomínajících na průřezu květy. Získání In Josephine Glassworks the champion ok. 1850 – 1855 rozetky se zatavují do skla (nejčastěji gaffer performing filigree glass was Adolf Nr inw. MJG 6523/s čirého). Plakety ze sklárny Karlstal jsou Seidel. The founder and a longtime Szkło bezbarwne, dmuchane w formie, důkazem toho, že ve Slezsku byla tato director of the Glasshouse, Franz Pohl, z zatopionymi nitkami filigranu ze szkła opa- technika znovuobjevena a úspěšně worked and experimented with him in kowego białego oraz opalowego różowego. používaná při výrobě. the field of glass technology. Kolista podstawa w formie spłaszczonego wałka. Czara dzwonowata, zdobiona białymi Obr. 26. Sklárna Josephine Fig. 24. Glass, Silesia, Szklarska nitkami filigranu, różnej szerokości, spiralnie (Josephinenhűtte) v Sklářské Porubě Poręba (Schreiberhau), Josephine skręconymi. Wylew kolisty, zaoblony, oto- (Schreiberhau), Ernst Wilhelm Knippel, Glassworks, filigree by Adolf Seidel, czony bordiurą filigranu taśmowego w ko- dat. 1846, barevná litografie around 1850-1855 lorze różowym. Subtelna forma naczynia Inv. č. MJG AH 4756 Cat. no. MJG 6523/s wydobywa walory dekoracyjne techniki Sklárna hraběte Schaffgotsche v Horní Colorless glass, blown in mould, with wtapiania barwnych nitek szklanych, co Sklářské Porubě sehrála v německém embedded filigree threads of opaque- daje lekki, elegancki efekt końcowy. sklářském průmyslu důležitou úlohu. white and pink-opal glass. A circular Výrobky určené na evropské trhy, zejména base in the form of a flattened roller. il. 25. Plakietki millefiori, Śląsk, Velké Británie, se vyznačovaly vysokou A bell-shaped bowl, decorated with Szklarska Poręba-Jakuszyce, Huta Karlstal, kvalitou jak z hlediska technologického, white filigree threads of different width millefiori Adolf Seidel, 1838 – 1839 tak uměleckého. and spirally twisted. A circular oval lip, Nr inw. MJG 783/s, MJG 784/s Ernst Wilhelm Knippel (1811– surrounded by a band filigree bordure Szkło hialitowe, opakowe z wto- 1900), grafik bydlící a pracující in pink color. The subtle form of the pionymi rozetkami millefiori. Plakietki v Kowarech (Schmiedeberg), od roku vessel brings out decorative values of zachowały się w oryginalnym etui z pa- 1840 spolumajitel vydavatelství the technique of imbedding colored glass pierową nalepką huty. Technika millefiori Rieden & Knippel se proslavil zejména threads, which gives a light, elegant end (wł. tysiąc kwiatów) to wenecka technika litografiemi skláren, továren a panoramat result. hutnicza, polegająca na tworzeniu bar- průmyslových sídel. wnych kompozycji z lasek szklanych, które Fig. 25. Millefiori badges, Silesia, w przekroju przypominają kwiaty. Uzyska- obr. 27. Pohled na Piechowice Szklarska Poręba - Jakuszyce Glassworks, ne rozetki zatapia się w szkle (najczęściej (Petersdorf) ve Slezsku, kde měla své millefiori by Adolf Seidel, 1838-1839 bezbarwnym). Plakietki z Huty Karlstal są sídlo firma Fritze Heckerta. Skleněný Cat. no. MJG 783/s, MJG 784/s dowodem na to, że na Śląsku ta technika diapozitiv z poč. 20. století Hyalith glass, opaque, with została na nowo odkryta i z powodzeniem Inv. č. HFO 6448 embedded millefiori rosettes. The badges wykorzystywana w produkcji. Fritz Heckert (1837–1887) have been preserved in its original case přišel do Sklářské Poruby z Berlína with a paper label of the glassworks. Il. 26. Huta Josephine (Josephi- v roce 1862 a o čtyři roky později The millefiori technique (from Italian: nenhűtte) w Szklarskiej Porębie (Schre- buduje v nedalekých Piechowicích a thousand flowers) is a Venetian iberhau), Ernst Wilhelm Knippel, dat. rafinační dílnu. Ve své firmě se zabývá hot-glass technique, consisting in the 1846, litografia kolorowa prováděním dekoru skla vyráběného formation of color compositions of

PRZEWODNIK PO SZKLE 85 Nr inw. MJG AH 4756 ve sklárně Josephine ve Sklářské glass canes that resemble flowers in Huta hrabiego Schaffgotscha, po- Porubě. Specializuje se především cross section. The resulting rosettes are łożona w Szklarskiej Porębie Górnej, na dekor zrcadel a zpracování křišťálových embedded in glass (usually colorless). odegrała ważną rolę w niemieckim prze- prvků lustrů. Teprve v roce 1889, The badges from Karlstal Glassworks myśle szklarskim. Wykonywane na rynki již po smrti zakladatele firmy, vzniká are an evidence that this technique was europejskie, głównie Wielkiej Brytanii, sklárna Fritze Heckerta, která zahajuje re-discovered in Silesia and successfully produkty cechowały się wysoką jakoś- samostatnou výrobu. used in the production. cią, zarówno pod względem technolo- Firma spolupracuje s řadou gicznym, jak i artystycznym. návrhářů, tvoří jak dokonalé repliky Fig. 26. Josephine Glassworks Ernst Wilhelm Knippel (1811 – 1900), staroněmeckého skla, tak inovativní sklo (Josephinenhütte) in Szklarska Poręba grafik mieszkający i działający w Kowa- v duchu secese. Specializuje se hlavně na (Schreiberhau), Ernst Wilhelm Knippel, rach (Schmiedeberg), od 1840 r. współ- sklo zdobené malbou, ale provádí také dated 1846, color lithography właściciel wydawnictwa Rieden & Knippel úspěšné pokusy s leptáním a irisováním Cat. no. MJG AH 4756 zasłynął zwłaszcza z wykonywanych lito- skla. The Glassworks of Count grafii hut, fabryk i panoram miejscowości Schaffgotsch, located in Upper Szklarska przemysłowych. Poręba, played an important role obr. 28.Lustrváza, Slezsko, Szklarska in German glass industry. Products il. 27. Widok Piechowic (Petersdorf) Poręba, sklárna Josephine a Piechowice manufactured for European markets, na Śląsku, gdzie swoją siedzibę miała Fir- (surovina), firma Fritze Heckerta (dekor), mainly the United Kingdom, were ma Fritza Heckerta. Diapozytyw szklany, 1880–1883. characterized by high quality, both in pocz. XX wieku Inv. č. MJG 2681/s terms of technology and in the arts. Nr inw. HFO 6448 Tmavě fialové sklo, foukané do formy Ernst Wilhelm Knippel (1811 - 1900), Fritz Heckert (1837 – 1887) przybył i tvarované z volné ruky, malba krycími the graphic artist living and working in do Szklarskiej Poręby z Berlina w 1862 emaily. Kruhová patka přecházející Kowary (Schmiedeberg), since 1840 the roku, a w cztery lata później w położo- v trubkovitou, uvnitř dutou nohu. co-owner of Rieden & Knippel Publishing nych nieopodal Piechowicach buduje ra- Kalich válcovitý, nízký, u násady zdobený House, became famous especially for the finerię szkła. W swojej firmie zajmuje się zvlněným nálepem. Kolem kalichu lithographs of glassworks, factories and zdobieniem szkła pozyskiwanego z Huty malovaný obvodový pás s fantaskní panoramas of industrial cities. Josephine w Szklarskiej Porębie. Specja- postavou kentaura a slavnostním lizuje się przede wszystkim w zdobieniu průvodem mezi stromy. Celek vyveden Fig. 27. A view of Piechowice luster oraz w obróbce elementów krysz- ve světle zelených a bílých barvách. Jak (Petersdorf) in Silesia, where Fritz tałowych żyrandoli. Dopiero w 1889 roku, forma nástolce, tak způsob vyobrazení Heckert’s Company had its seat. A glass już po śmierci założyciela firmy, powstaje postav a rostlin navazují na benátské diapositive, the beginning of the 20th Huta Fritza Heckerta, która zaczyna sa- vzory ze 16. století. Návraty do renesance century modzielną produkcję. a jiných historických a slohových období Cat. no. HFO 6448 Firma współpracuje z wieloma pro- bylo typické pro uměleckou a řemeslnou Fritz Heckert (1837 - 1887) came to jektantami, tworzy zarówno doskonale tvorbu konce 19. století. Szklarska Poręba from Berlin in 1862. repliki szkieł staroniemieckich, jak i no- Four years later he built a glass refining watorskie szkła w duchu secesji. Specja- obr. 29. Pohár Römer, Slezsko, workshop in near-located Piechowice. lizuje się głównie w szkłach malowanych, Szklarska Poręba, sklárna Josephine, In his company he was engaged in ale podejmuje również udane próby ze návrh Franz Pohl junior, dekor Friedrich decorating glass, obtained from szkłami trawionymi oraz iryzowanymi. Sacher, 1881–1883. Josephine Glassworks in Szklarska Poręba Inv. č. MJG 201 PS (Schreiberhau). The company specialized il. 28. Patera na stopie, Śląska, Transparentní zelené sklo, foukané in decorating mirrors and processing Szklarska Poręba (Schreiberhau), Huta do formy a tvarované z volné ruky, elements of crystal chandeliers. It was Josephine i Piechowice (Petersdorf), hutní nálepy. Vysoká, trubkovitá patka only in 1889, after the death of the Firma Fritza Heckerta, ok. 1880 – 1883 se zářezy přecházející do lehce kónické company founder, that Fritz Heckert’s Nr inw. MJG 2681/s nohy s kroužky a hutními nálepy typu Glassworks was created and began an Szkło fioletowe, dmuchane w formie maliny. Vejcovitý kalich ze zeleného skla, independent production. The company i wolnoformowane, malowane emalią. obvodový pás s letorosty révy. Römer worked with many designers, it created Kolista stopa, przechodząca w trąbkowa- je druhem poháru s typickou, uvnitř both excellent replica of old German glass ty, pusty w środku trzon. Czara cylindrycz- dutou nohou, patkou trubkovitého tvaru and innovative glass in the spirit of Art na, niska, u nasady zdobiona hutniczo s vejcovitým kalichem. Byl určen k pití Nouveau. Specialized mainly in painted falistą nakładką. Wokół czary malowany rýnského vína, v nezměněné podobě glass, it also undertook successful fryz narracyjny z fantastyczną postacią se dochoval až do dnešního dne. Ten attempts in etched and iridescent glass. centaura i uroczystym pochodem, w oto- römer byl vyroben ve sklárně Josephine, czeniu drzew. Całość utrzymana w se- dekor zhotoven ve firmě Fritze Heckerta Fig. 28. Footed centerpiece, Silesia, ledynowo-białej kolorystyce. Zarówno v Piechowicích. Szklarska Poręba (Schreiberhau),

86 PRZEWODNIK PO SZKLE forma patery, jak i sposób przedstawie- Josephine Glassworks and Piechowice nia postaci i roślinności, nawiązują do obr. 30. „Prstová“ číše, Slezsko, (Petersdorf), Fritz Heckert’s Company, XVI-wiecznych wzorów weneckich. Się- Szklarska Poręba (Schreiberhau), around 1880-1883 ganie do renesansu oraz innych epok sklárna Josephine, 1879–1880. Cat. no. MJG 2681/s historycznych i stylistycznych było cha- Inv. č. MJG 818 PS Purple glass, blown in mould and rakterystyczne dla twórczości artystycznej Olivově zelené transparentní sklo free-moulded, painted with enamel. i rzemieślniczej końca XIX wieku. foukané do formy i tvarované z volné A circular foot, passing into a trumpet- ruky, malba krycími emaily. Kruhové dno, shape hollow stem. A cylindrical bowl, il. 29. Remer, Śląsk, Szklarska Porę- soudkovitý korpus s čtyřmi mužskými low, hot-glass decorated with a wavy ba (Schreiberhau), Huta Josephine, proj. postavami v historizujících oděvech. overlay at the base. Around the bowl Franz Pohl junior, zdobienie Friedrich Sa- Mezi nimi postavy vojáků v historických a painted narrative frieze with a fantastic cher, ok. 1881 – 1883 uniformách, malba krycími sklářskými figure of a centaur and a ceremonial Nr inw. MJG 201 PS emaily na bílém podkladu. Díky procession, in the surrounding of trees. Szkło przezroczyste zielone, bar- typickým prohlubním na těle nádoby The whole is maintained in aquamarine- wione w masie, dmuchane w formie, se tento druh nazýval „prstové” sklo. white color. Both form of the centerpiece nakładki wykonane techniką lampową. Sklo navazuje na staroněmecké sklo, and the way of presentation of figures Wysoka, trąbkowata, karbowana stopa, jehož napodobeniny se 19. století běžné and vegetation refer to the sixteenth- przechodząca w lekko koniczny trzon a dobře prodávaly. century Venetian design. Reaching out z opaskami oraz „malinkami”. Czara to the Renaissance and other historical jajowata, dookoła fryz winnej latorośli obr. 31. Zásnubní pohár, Slezsko, and stylistic periods was characteristic z zielonego szkła. Remer to typ kieliszka Szklarska Poręba (Schreiberhau), sklárna of artistic and craft creation of the late o charakterystycznym, pustym w środku Josephine a Piechowice (Petersdorf), nineteenth century. trzonie i stopie o trąbkowatym kształcie firma Fritze Heckerta, kolem r. 1880. oraz jajowatej czarze. Służył do picia wina Inv. č. MJG 1140 PS Fig. 29. Roemer, Silesia, Szklarska reńskiego, przetrwał w niezmienionej Poloprůhledné rubínové sklo, Poręba (Schreiberhau), Josephine formie aż do dziś. Remer ten wykona- foukané do formy, mosazná montáž. Glassworks, designed by Franz Pohl, no w Hucie Josephine, a ozdobiono go Dolní část tvořena šaty kalichovitého Junior, decoration by Friedrich Sacher, w Firmie Fritza Heckerta w Piechowicach. tvaru ze skla s mosazným filigránem around 1881-1883 na povrchu, výše mosazná postava dívky Cat. no. MJG 201 PS il. 30. Szkło „kciukowe”, Śląsk, Szklar- s rukama zvednutýma nahoru, ve kterých Clear green glass, colored in the ska Poręba (Schreiberhau), Huta Josephi- drží menší, vejcovitou skleněnou nádobu batch, blown in mould, overlays made ne, ok. 1879 – 1880 ve filigránovém košíčku. Typ dvojitého in the lampworking technique. A high, Nr inw. MJG 818 PS poháru používaného během oficiálních trumpet-like, ribbed foot, passing into Szkło przezroczyste zielone, dmucha- zásnub k vznášení přípitků i jako památka a slightly conical stem with bands ne w formie i wolnoformowane, malo- na tyto události. Vyráběné v různých and overlays of raspberries. An ovoid wane emalią opakową. Kolista podstawa, variantách barev i dekorů, populární bowl, with a running-around frieze of korpus beczułkowaty, z czterema koli- v 19. století. grapevines of green glass. stymi wgnieceniami dookoła. Pomiędzy Roemer is a type of glass with nimi malowane postacie żołnierzy w hi- obr. 32. Humpen s víkem, Slezsko, a characteristic hollow stem and storycznych strojach, malowane emalią Szklarska Poręba (Schreiberhau), sklárna a trumpet-shape foot and an oval shape opakową na białym podkładzie. Charak- Josephine, kolem r. 1880. bowl. It served for drinking Rhine wine and terystyczne wgniecenia na korpusie dały Inv. č. MJG 4852/s exists in an unchanged form to this day. nazwę typowi szkieł „kciukowych”. Jest Transparentní světle modré sklo, This roemer was made in Josephine to nawiązanie do szkieł staroniemieckich, foukané do formy, malba krycími emaily. Glassworks, and was decorated in Fritz których naśladownictwa w XIX wieku były Kruhové, kuželovitě zaklenuté dno. Tělo Heckert’s Company in Piechowice. bardzo powszechne i chętnie kupowane. mírně do tvaru přesypacích hodin. Deklík mírně klenutý, zakončený kuželkou. Fig. 30 “Thumb-glass”, Silesia, il. 31. Puchar zaręczynowy, Śląsk, Na nádobě malba postavy německého Szklarska Poręba (Schreiberhau), Szklarska Poręba (Schreiberhau), Huta císaře na trůnu a kolem něj stojících Josephine Glassworks, around 1879-1880 Josephine i Piechowice (Petersdorf), Fir- knížat. Pod každý z nich příslušné erby, Cat. no. MJG 818 PS ma Fritza Heckerta, ok. 1880 a nad nimi nápisy v němčině. Green transparent glass, blown in Nr inw. MJG 1140 PS mould and free-moulded, painted with Szkło opalowe różowe, barwione ru- obr. 33. Váza, Slezsko, Szklarska opaque enamel. A circular base, the binem złota, dmuchane w formie, montaż Poręba (Schreiberhau), sklárna rotund body, with four circular dents mosiężny. Podstawa w formie kielicho- Josephine, 1880–1900, bronz Cypern. around it. Between them there are watej sukienki ze szkła z filigranem mo- Inv. č. 151/s figures of soldiers in historical costumes, siężnym na powierzchni, wyżej mosiężna Neprůhledné, kobaltové sklo, painted with opaque enamel on a white postać dziewczyny z uniesionymi do góry foukané do formy a tvarované z volné prime. Characteristic dents on the body

PRZEWODNIK PO SZKLE 87 rękami, w których przytrzymuje mniejsze, ruky, irisované. Čtyřboké, protáhlé gave the name “thumb” to that type jajowate naczynie szklane w filigranowym dno, tělo ve tvaru lehce zaobleného of glass. This is a reference to the old koszyczku. Typ podwójnego pucharu, šestistěnu zužujícího se k hrdlu German glass, imitations of which were stosowanego podczas oficjalnych zarę- s nepravidelně tvarovaným ústím. Dvě very popular and eagerly bought in the czyn do wznoszenia toastów oraz jako ucha, esovitě ukončená u hrdla. Celek nineteenth century. pamiątka tego typu wydarzeń. Wytwarza- irisován v barvě starého zlata. Tvar ny w różnych wariantach kolorystycznych vázy inspirován starověkými římskými Fig. 31. Engagement goblet, Silesia, i zdobniczych, popularny w XIX wieku. nálezy. Skla typu Cypern byla vyráběna Szklarska Poręba (Schreiberhau), ve sklárně Josephine velmi dlouho. Josephine Glassworks and Piechowice il. 32. Humpen z pokrywą, Śląsk, Dokládají, jak velkou popularitou se těšily (Petersdorf), Fritz Heckert’s Company, Szklarska Poręba (Schreiberhau), Huta výrobky navazující přímo nebo nepřímo around 1880 Josephine, ok. 1880 na archeologická naleziště, šířená po celé Cat. no. MJG 1140 PS Nr inw. MJG 4852/s Evropě například fotografiemi a knížkami Opal glass of pink gold ruby, blown Szkło przezroczyste jasnoniebieskie, věnujícími se v 19. století dynamicky in mould, with brass assembly. A base in barwione w masie, dmuchane w formie, se rozvíjející archeologii. form of a cup-shaped dress made of glass malowane emalią opakową. Kolista, stoż- with brass filigree on the surface, above - kowato zasklepiona podstawa. Korpus obr. 34. Váza s víčkem, Slezsko, a brass figure of a maid with arms raised lekko klepsydrowaty. Pokrywa lekko Szklarska Poręba (Schreiberhau), sklárna up, who holds a small, ovoid glass vessel zasklepiona, zwieńczenie tralkowe. Na Josephine, návrh Franz Pohl junior, malba in a filigree basket. The type of a double korpusie malowane postacie cesarza Franz Adolph, asi 1860–1865. goblet used during official engagement niemieckiego na tronie i stojących wo- Inv. č. MJG 879 PS ceremonies for raising toasts and as kół niego książąt. Pod każdym z nich od- Opakní sklo růžové barvy, foukané a reminder of the event. Produced in powiednie herby, a ponad nimi napisy do formy, malba krycími emaily a zlatem. various color and ornamental variants, w języku niemieckim. Zvonovitá a uvnitř dutá patka přecházející it was popular in the nineteenth century. v nízkou nohu zakončenou válečkem. il. 33. Wazon, Śląsk, Szklarska Poręba Tělo do poloviny výšky vejcovité, výše Fig. 32. Humpen with lid, Silesia, (Schreiberhau), Huta Josephine, 1880 – se zužující do vysokého, válcovitého hrdla. Szklarska Poręba (Schreiberhau), 1900, Brąz Cypern Víčko půlkruhové zakončené malou, Josephine Glassworks, around 1880 Nr inw. 151/s zlacenou kuličkou. Tělo vázy zdobené Cat. no. MJG 4852/s Szkło opakowe kobaltowo-niebie- krycími emaily malovanými ptáky Clear light-blue glass, colored in the skie, barwione w masie, dmuchane ve větvích broskve. Celek dodatečně batch, blown in mould, painted with w formie i wolnoformowane, iryzowane. reliéfně konturován kladeným zlatem. opaque enamel. A circular, cone-bottom Czworoboczna, podłużna podstawa, kor- Jak tvar vázy, tak i jeho dekor navazují base. The slightly hourglass-shape body. pus w formie lekko zaoblonego sześcianu, na japonské porcelánové výrobky. A delicately vaulted cover, a baluster zwężającego się w szyjkę o nieregular- finial. On the body painted figures of nie wywiniętym wylewie. Dwa taśmo- obr. 35. Váza s víkem, Slezsko, the German Emperor on a throne and we uchwyty, esowato zakończone przy Szklarska Poręba (Schreiberhau), sklárna princes surrounding him. Appropriate szyjce. Całość pokryta iryzacją w kolorze Josephine. coats of arms under each of them, and starego złota. Forma wazonu inspirowana Inv. č. MJG 389/s above them - inscriptions in German. starożytnymi rzymskimi obiektami. Szkła Sklo bezbarvé, foukané do formy, typu Cypern były produkowane w Hucie broušené, řezané, malba emailem, Fig. 33. Vase, Silesia, Szklarska Josephine bardzo długo. Pokazuje to, jak zlacené. Kruhové dno, baňaté tělo Poręba (Schreiberhau), Josephine wielką popularnością cieszyły się obiekty, postupně se zužující nahoře do nízkého, Glassworks, 1880-1900, Bronze Cypern nawiązujące mniej lub bardziej bezpo- prstencového hrdla. Víko klenuté Cat. no. 151/s średnio do znalezisk archeologicznych, s vysokým kuželovitým zakončením. Celek Opaque cobalt-blue glass, colored rozpowszechnianych w całej Europie za je pokryt malovaným a rytým dekorem: in the batch, blown in mould and free- sprawą, między innymi, fotografii oraz na modrém pozadí stylizované rostlinné moulded, iridescent. A four-sided, książek poświęconych rozwijającej się motivy a pestrobarevný, fantaskní pták. elongated base, the body in a form of dynamicznie w XIX wieku archeologii. Kontury výjevů broušené a zlacené, slightly rounded cube, tapered at the povrch zdoben krycími emaily v odstínech neck with the lip irregularly turned il. 34. Wazon z pokrywą, Śląsk, zelené, bílé, žluté a hnědé. Tvar vázy down. Two stripe handles, S-shape ended Szklarska Poręba (Schreiberhau), Huta a dekor jsou inspirovány nádobami at the neck. The whole covered with Josephine, proj. Franz Pohl junior, ma- vyrobenými v Indii, ve čtvrti Jodhpur, iridescence in color of old gold. The form lowanie Franz Adolph, ok. 1860 – 1865 prezentovanými během Světové výstavy of the vase inspired by ancient Roman Nr inw. MJG 879 PS v Londýně v roce 1862. Od té doby byly objects. Cypern glass has been produced Szkło opakowe mleczne, barwio- velmi populární a jejich výroba ve sklárně in Josephine Glassworks for a very long ne różowym rubinem złota, dmuchane Josephine a ve firmě Fritze Heckerta time. This shows how popular the objects w formie, malowane emalią opakową probíhala velmi dlouho. were, referring more or less directly to

88 PRZEWODNIK PO SZKLE i złotem. Dzwonowata, pusta w środ- archaeological potsherds, publicized all ku stopa, przechodząca w niski trzon obr. 36. Váza, Slezsko, Szklarska over Europe by i.a. photographs and zwieńczony wałkiem. Korpus do połowy Poręba (Schreiberhau), sklárna Josephine books on archeology that was rapidly wysokości jajowaty, wyżej zwężający się a Piechowice (Petersdorf), firma Fritze developing in the nineteenth century. w wysoką, walcowatą szyjkę. Pokrywa Heckerta, kolem r. 1890. półkulista ze zwieńczeniem w formie Inv. č. MJG 255/s Fig. 34. Vase with lid, Silesia, małej, złoconej kuli. Korpus wazonu Sklo „Zlatý Cypern”, bezbarvé, Szklarska Poręba (Schreiberhau), zdobiony malowanymi, opakową emalią, foukané do formy a tvarované z volné Josephine Glassworks, designed by Franz ptakami na gałęziach brzoskwini. Całość ruky, irisované, malba zlatem. Patka Pohl Jr., painting by Adolph Franz, around dodatkowo konturowana reliefowo kła- zvonovitá, uvnitř dutá. Tělo baňaté, lehce 1860 to 1865 dzionym złotem. zploštělé, rozšiřující se do kónického Cat. no. MJG 879 PS Zarówno forma wazonu, jak i jego hrdla. Na těle tři menší hutní úchyty. Opaque milk glass, colored with dekoracja, nawiązują do porcelanowych Celek pokryt zlatou malbou, drobnou pink gold ruby, blown in mould, painted wyrobów japońskich. arabeskou. Na korpusu a patce zlaté with opaque enamel and gold. A bell- značky připomínající arabská písmena. shaped, hollow foot, passing into a low il. 35. Wazon z pokrywą, Śląsk, Váza navazuje na středověké lampy stem finished with a roller. The body oval Szklarska Poręba (Schreiberhau), Huta v mešitách. V závěru 19. a na počátku 20. up to its half-height, tapering above in Josephine století tvůrci velmi často hledali inspiraci a tall, cylindrical neck. A hemispherical Nr inw. MJG 389/s v umění a řemesle Východu. cap with a crown in the form of a small, Szkło bezbarwne, dmuchane w for- gold-plated ball. The body of the vase mie, rytowane, malowane emalią trans- obr. 37. Váza, Francie, Lotrinsko, refined with opaque enamel-painted parentną, złocone. Kolista podstawa, Nancy, Emile Gallé, kolem r. 1900 birds on branches of a peach tree. The baniasty korpus, zwężający się ku górze Inv. č. MJG 3506/s whole additionally contoured with relief- w niską, pierścieniowatą szyjkę. Pokry- Vrstvené opakní sklo olivově zelené laid gold. Both the form of the vase wa zasklepiona, z wysokim stożkowatym a tmavě hnědé, foukané do formy, and the decoration refer to Japanese zwieńczeniem. Całość pokryta dekoracją leptané, leštěné. Kruhové dno s čočkou porcelain objects. malowaną i rytowaną: na niebieskim tle ve dně. Tělo vysoké, dole lehce rozšířené, stylizowane motywy roślinne oraz wie- zužující se v horní části. Okraj lehce Fig. 35. Vase with lid, Silesia, lobarwny, fantastyczny ptak. Kontury se rozšiřující, zaoblený. Na těle leptaný Szklarska Poręba (Schreiberhau), przedstawień rytowane i złocone, po- dekor stromu, ve větvích létající chrousti. Josephine Glassworks wierzchnia pokryta emalią w odcieniach U násady těla citát Victora Hugo: „LES Cat. no. MJG 389/s zieleni, bieli, żółci i brązu. Forma wazonu ARBRES SE PARLENT TOUT BAS” (Stromy Clear glass, blown in mould, carved, oraz dekoracja inspirowane są naczyniami mluví úplně tiše). Vedle leptaná signatura painted with transparent enamel, gold- wykonywanymi w Indiach, w dzielnicy Gallé. plated. A circular base, the bulbous body, Jodhpur, pokazanych na Wystawie Świa- tapering into a short, annular neck. towej w Londynie w 1862. Od tamtej pory obr. 38. Vázička, Francie, Paříž, A lid closed, with a tall conical crown. stały się one bardzo popularne, a ich pro- Gabriel Argy-Rousseau, 1920–1925 The whole covered with painted and dukcja w Hucie Josephine oraz w Firmie Inv. č. MJG 3641/s carved decoration: stylized floral motifs Fritza Heckerta trwały bardzo długo. Sklo, lehce prosvítající barevné and a colorful, fantastic bird on a blue skleněné pasty krémové, oranžové background. The contours of figures il. 36. Wazon, Śląsk, Szklarska Poręba a černé, tvarované z volné ruky, technika carved and gilded. The surface covered (Schreiberhau), Huta Josephine i Piecho- pâte de verré. Kruhové, ploché dno. Tělo with enamel in shades of green, white, wice (Petersdorf), Firma Fritza Heckerta, zvonovité, pod okrajem obvodový reliéfní yellow and brown. The form of the vase ok. 1890 pás listů vinné révy hnědé a oranžové and its decoration are inspired by dishes Nr inw. MJG 255/s barvy a černé plody ve vystouplejším performed in India, Jodhpur district, Szkło bezbarwne, dmuchane w formie reliéfu. Nádoba signovaná. shown at the London International i wolnoformowane, iryzowane, malowane Technika pâte de verré, neboli tavení Exhibition of 1862. Since then, they złotem. Stopa dzwonowata, pusta w środku. skla, past a skleněných pudrů umožňovalo have become very popular, and their Korpus baniasty, lekko spłaszczony, rozsze- dosahovat zajímavé barevné, blížící se production in Josephine Glassworks and rzający się w koniczną szyjkę. Na korpusie keramice, a reliéfní efekty bez využití Fritz Heckert’s Company lasted very long. trzy niewielkie uchwyty hutnicze. Całość technik dekoru prováděného „za studena” pokryta malowaną złotem, drobną ara- (např. broušením). Tuto techniku se velmi Fig. 36. Vase, Silesia, Szklarska beską. Na stopie i na korpusie złote znaki, oblíbil francouzský umělec Gabriel Argy- Poręba (Schreiberhau), Josephine przypominające litery arabskie. Wazon jest Rousseau (1885–1953), působící v mnoha Glassworks and Piechowice (Petersdorf), nawiązaniem do średniowiecznych lamp oborech, dosahující mnoho uměleckých Fritz Heckert’s Company, around 1890 meczetowych. Pod koniec XIX i na począt- i komerčních úspěchů. Reprodukovaná Cat. no. MJG 255/s ku XX wieku twórcy bardzo często szukali váza je charakteristická pro ranou činnost Clear glass, blown in mould and free- inspiracji w sztuce i rzemiośle Wschodu. Argy-Rousseau. moulded, iridescent, painted with gold.

PRZEWODNIK PO SZKLE 89 il. 37. Wazon, Francja, Nancy, Emile obr. 39. Nádoba ve tvaru mušle, A bell-shaped, hollow foot. The bulbous Gallé, ok. 1900 Čechy, Klášterský Mlýn (Klosterműhle), body, slightly flattened, expanding to Nr inw. MJG 3506/s firma Loetz-Witwe, kolem r. 1900 a conical neck. Three small hot-glass Szkło opakowe zielone z powłoką Inv. č. MJG 6373/s handles on the body. The whole covered szkła ciemnobrązowego, dmuchane Poloprůhledné zelené sklo, hutně with gold painted, fine arabesque. Gold w formie, trawione, polerowane. Kolista tvarované, irisované oxidy kovů v barvě marks, resembling Arabic letters on podstawa z soczewką w dnie. Korpus wy- žluté, fialové a zelené. Oválné dno the foot and on the body. The vase is soki, dołem lekko poszerzony, zwężający s nepravidelnou linií obrysu. Tělo ve tvaru a reference to the medieval mosque się ku górze. Wylew lekko rozszerzający ležící mušle, okraj částečně odhrnutý lamps. In the late nineteenth and early się, zaoblony. Na korpusie trawiona deko- vně, částečně dovnitř. Celek irisován twentieth century, artists often sought racja drzewa, pośród gałęzi lecące chra- dozlatova. Sklo typu Papillon. inspiration in the arts and crafts of the bąszcze. U nasady korpusu cytat z Victora Česká secese navazující přímo East. Hugo: „LES ARBRES SE PARLENT TOUT na irisované nádoby navržené BAS” (Drzewa mówią do siebie po cichu). Američanem Louisem Comfortem Fig. 37. Vase, France, Nancy, Emile Obok trawiona sygnatura Gallé. Tiffanym, hledala inspiraci v říši rostlin Gallé, around 1900 a zvířat, někdy na ně odkazovala přímo Cat. no. MJG 3506/s il. 38. Wazonik, Francja, Paryż, Ga- zobrazováním rostlinných a zvířecích Opaque green glass with dark- briel Argy-Rousseau, ok. 1920 – 1925 motivů ve skle. Výrobna Loetz-Witwe brown glass coating, blown in mould, Nr inw. MJG 3641/s byla čelní sklárnou v Čechách v období etched, polished. A circular base, with Szkło, pasty szklane opalowe kre- secese, velmi uznávaná díky uvedení a lens in the bottom. The tall body, mowe, pomarańczowe i czarne, technika na trh skla typu Phänomen a Papillon. slightly widened at the bottom, tapering pâte de verré. Kolista, płaska podstawa. towards the top. The slightly expanding Korpus dzwonowaty, pod wylewem fryz obr. 40. Váza, Čechy, Klášterský Mlýn lip, rounded. An etched decoration on reliefowych liści winnego grona w kolorze (Klosterműhle), firma Loetz-Witwe, návrh the body - trees, beetles flying among brunatno-pomarańczowym oraz czarne Hans Bolek, kolem r. 1916 the branches. At the base of the body owoce w wyższym reliefie. Naczynie Inv. č. MJG 2189/s a quote from Victor Hugo’s: “LES ARBRES sygnowane. Bezbarvé sklo, uvnitř vrstvené světle SE PARLENT TOUT BAS” (Trees are Technika pâte de verré, czyli stapia- oranžovým sklem, vně černým, foukané quietly talking to each other). An etched nie szkła oraz past i pudrów szklanych do formy, leptané. Kruhové, vyšší dno. signature of Gallé next to it. daje duże możliwości uzyskania cieka- Tělo dole válcovité, v horní části kónické. wych efektów kolorystycznych, zbliżo- Na celé ploše vázy leptaný dekor – černý, Fig. 38. Vase, France, Paris, Gabriel nych do ceramiki, a także reliefowych, jednoduché pruhy a v dolní části těla Argy-Rousseau, around 1920 – 1925 bez wykorzystania technik zdobniczych stylizované, geometrizované motivy Cat. no. MJG 3641/s „na zimno” (np. szlifowania). Technikę listů. Hans Bolek použil u tohoto díla Glass, opal glass pastes of creamy, tą szczególnie upodobał sobie francuski silný barevný kontrast a moderní dekor. orange and black colors, the pâte de artysta Gabriel Argy-Rousseau (1885 verre technique. A circular, flat base. The – 1953), działający na wielu polach, obr. 41. Váza, Čechy, Klášterský Mlýn bell-shape body. Under the lip a frieze of osiągający liczne sukcesy artystyczne (Klosterműhle), firma Loetz-Witwe, návrh relief leaves of grapewine in brownish- i komercyjne. Reprodukowany wazonik Michael Powolny, 1914 orange color and black fruit in an above jest charakterystyczny dla wczesnej dzia- Inv. č. MJG 989/s relief. The vessel is signed. The technique łalności Argy-Rousseau. Neprůhledné sklo oranžové a černé, of pâte de verre, which is the fusing of foukané do formy a tvarované z volné glass and glass pastes and powders, gives il. 39. Naczynie w kształcie muszli, ruky. Kruhové dno, tělo baňaté, vně a lot of opportunities for interesting Czechy, Klášterski Mlýn (Klosterműhle), se rozšiřující okraj lemovaný černou color effects, similar to ceramics, as Johann Loetz-Witwe, ok. 1900 obrubou (bordurou). Na celou výšku well as relief results, without the use Nr inw. MJG 6373/s vázy hutně aplikované pruhy černého of decorative “cold” techniques (e.g. Szkło opalowe pomarańczowe, wol- skla. Díky spolupráci sklárny Loetz- grinding). A French artist Gabriel Argy- noformowane, iryzowane. Owalna pod- Witwe s návrháři, jakými byli Powolny, Rousseau (1885 – 1953) was particularly stawa z nieregularną linią obrysu. Korpus zavedla česká sklárna do výroby moderní fond of this technique. He worked in w formie leżącej muszli, wylew częścio- design, výrazně odlišných od irisovaného many areas, reaching a number of artistic wo wywinięty na zewnątrz, częściowo skla od Tiffanyho, které bylo ve své době and commercial success. The reproduced do środka. Całość iryzowana, w tonacji mimořádně populární. vase is characteristic of the early times złocistej. Szkło w typie Papillon. of creativity of Argy-Rousseau. Secesja czeska, nawiązująca wprost obr. 42. Váza, Slezsko, Szklarska do iryzowanych naczyń wymyślonych Poręba (Schreiberhau), sklárna Josephine, Fig. 39. Shell-shaped vessel, przez Amerykanina Louisa Comfor- návrh Camilo de Maess, kolem r. 1900. Bohemia, Klášterski Mlyn (Klostermühle), ta Tiffany`ego, poszukiwała inspiracji Inv. č. MJG 890 PS Johann Loetz-Witwe, 1900 w świecie flory i fauny, czasem odnosiła Cat. no. MJG 6373/s

90 PRZEWODNIK PO SZKLE się do niego bezpośrednio, odtwarzając Vrstvené sklo bezbarvé a zlatého Orange opal glass, free-moulded, w szkle motywy roślinne i zwierzęce. Wy- rubínu, foukané do formy, malba zlatem. iridescent. An oval base with irregular twórnia Loetz-Witwe była czołową hutą Kruhové dno. Vysoké, úzké tělo. Celek contour line. The body in the form of w Czechach w okresie secesji, cieszącą pokryt jemným, stylizovaným rostlinným a lying shell. The lip turned down, partly się dużym uznaniem za sprawą wprowa- dekorem. Spirálovitě se vinoucí pásek outside and partly inside. The whole is dzenia na rynek szkieł w typie Phänomen tmavě růžové barvy se zlatými rozetkami. iridescent, in golden color. The Papillon- oraz Papillon. Dno a jeho okraj zlacené. Projektant type of glass. dosáhl velmi elegantního, lehkého The Czech Art Nouveau, referring il. 40. Wazon, Czechy, Klášterski Mlýn vzhledu spojením jemné růžové barvy directly to the iridescent vessels invented (Klosterműhle), Johann Loetz-Witwe, nádoby, dosažené zbarvením skelné by an American, Louis Comfort Tiffany, proj. Hans Bolek, ok. 1916 hmoty oxidem zlata s teplou barvou was looking for inspiration in the world of Nr inw. MJG 2189/s zlatem malovaného dekoru. flora and fauna, and sometimes referred Szkło opalowe różowo-pomarańczo- directly to it, reproducing plant and we z powłoką szkła bezbarwnego oraz animal motifs in the glass. Label-Witwe czarnego, trawione. Kolisty, niski coko- Loetz was the leading glass house in lik. Korpus u dołu cylindryczny, wyżej obr. 43. Poháry, Slezsko, Piechowice Bohemia during the Secession. It enjoyed koniczny. Na całej powierzchni wazonu (Petersdorf), firma Fritze Heckerta, kolem a recognition thanks to the launch of the trawiona dekoracja – czarne, proste pas- r. 1910. Phänomen and Papillon types of glass. ma, a w dolnej części korpusu stylizowa- Inv. č. MJG 396/s, MJG 400/s, MJG ne, zgeometryzowane motywy liściaste. 285/s Fig. 40. Vase, Bohemia, Klášterski Bolek zastosował w tym projekcie silny Bezbarvé sklo, foukané do formy, Mlyn (Klostermühle), Johann Loetz- kontrast kolorystyczny oraz nowoczesny malba sklářskými emaily, zlacené. Witwe, designed by Hans Bolek, about ornament. Kruhová, mírně klenutá patka. Lodyhovitá 1916 noha, malovaná na zeleno. Kalich Cat. no. MJG 2189/s il. 41. Wazon, Czechy, Klášterski Mlýn zploštělý, vyobrazen v podobě květního Pink-orange opal glass, with black (Klosterműhle), Johann Loetz-Witwe, kalichu s bílo-šedými okvětními plátky, and clear glass coating, etched. A circular, proj. Michael Powolny, 1914 lemovanými zlatem, uvnitř růžový low small plinth. The body cylindrical Nr inw. MJG 989/s se žlutými skvrnami. Malba skla Fritze at the bottom and conical above. The Szkło opakowe pomarańczowe i czar- Heckerta z počátku 20. století navazuje entire surface of the vase covered with ne, dmuchane w formie i wolnoformo- na v Evropě běžné stylistické tendence. etched decoration - black, simple stripes. wane. Kolista podstawa, korpus baniasty, Přestavují zajímavou, slezskou varianty In the lower part of the body a stylized, wylew rozchylający się na zewnątrz, oto- secese ve sklářské výrobě. geometric leafy motifs. Bolek applied in czony czarną bordiurą. Na całej wysoko- this project a strong color contrast and ści wazonu nakładane hutniczo, czarne obr. 44. Výkresy návrhů, Slezsko, a modern ornament. pasma szkła. Dzięki współpracy Huty Szklarska Poręba (Schreiberhau), sklárna Loetz-Witwe z projektantami, takimi Josephine, Alexander Pfohl, 1918–1928 Fig. 41. Vase, Bohemia, Klášterski jak Powolny, czeska Huta wprowadziła Inv. č. MJG 6378/s Mlyn (Klostermühle), Johann Loetz- do produkcji nowoczesne wzornictwo, Papír, tužka, pastelky, plakátové Witwe, designed by Michael Powolny, odbiegające mocno od iryzowanych szkieł barvy, tuš. Všechny návrhy jsou signované 1914 w typie Tiffany`ego, cieszące się w tym AP v ligatuře. Cat. no. MJG 989/s czasie niesłabnącą popularnością. Alexander Pfohl pocházel Opaque orange and black glass, z Nového Boru v Čechách, kde se vyučil blown in mould and free-moulded. il. 42. Wazon, Śląsk, Szklarska Porę- na Sklářském odborném učilišti. Díky A circular base, the bulbous body, the ba (Schreiberhau), Huta Josephine, proj. získanému stipendiu mohl pokračovat lip opening to the outside, finished with Julius Camillo de Maes, ok. 1900 ve studiu na Vysoké škole užitkového a black bordure. Hot-glass-applied black Nr inw. MJG 890 PS umění ve Vídni. Po 1. světové válce strands of glass on the entire height Szkło bezbarwne z powłoką różo- obdržel nabídku na dosazení do funkce of the vase. Through co-operation of wą rubinu złota, dmuchane w formie, vedoucího kreslířské dílny ve sklárně Loetz-Witwe Glassworks with designers malowane złotem. Kolista podstawa. Josephine ve Sklářské Porubě, kterou such as Powolny, the Bohemian Wysoki, smukły korpus. Całość pokryta přijal a kde pracoval deset let. Glasshouse introduced modern design delikatnym, stylizowanym ornamentem to its production, deviating strongly roślinnym. Obiegająca spiralnie taśma obr. 45. Soška ženy, Itálie, Benátky, from iridescent glass in Tiffany`s style, w kolorze ciemnego różu z punktowy- Fulvio Bianconi, kolem r. 1940 which enjoyed unflagging popularity at mi, złotymi rozetkami. Podstawa i wylew Inv. č. MJG 6405/s the time. złocone. Projektant osiągnął bardzo ele- Sklo bezbarvé, tvarované z volné gancki, lekki efekt zestawiając subtelny ruky, millefiori, zlatá fólie, hutní nálepy. Fig. 42. Vase, Silesia, Szklarska różowy kolor naczynia, uzyskany poprzez Malý, kruhový soklík se zatavenou Poręba (Schreiberhau), Josephine zabarwienie masy szklanej tlenkiem złota zlatou fólií. Na něm stojí figurka Glassworks, designed by Julius Camillo

PRZEWODNIK PO SZKLE 91 z ciepłą barwą malowanej złotem deko- ženy v historickém kroji – dlouhých de Maes, around 1900 racji. šatech s korzetem, v celé délce Cat. no. MJG 890 PS zdobených rozetkami millefiori. Detaily Clear glass coated with pink gold il. 43. Kieliszki, Śląsk, Piechowice (Pe- provedené z drobných hutních nálepů. ruby, blown in mould, painted with gold. tersdorf), Firma Fritza Heckerta, ok. 1910 V pravé ruce vějíř se zlatou fólií uvnitř. A circular base. The tall, slender body. The Nr inw. MJG 396/s, MJG 400/s, MJG Obličej a vlasy zbarvené zlatem. Celek whole covered with a delicate, stylized 285/s proveden přesně a s finesou vyžadující floral ornament. An orbiting spiral band in Szkło bezbarwne, dmuchane velkou schopnost práce na horkém dark-pink color with gold point rosettes. w formie, malowane emalią i złotem. skle. U jediné sošky je použito mnoho The base and the lip gold-plated. The Kolista, lekko zasklepiona stopa. Łody- sklářských technik. Ercole Barovier vyrobil designer achieved a very elegant effect gowaty trzon, malowany na zielono. mnoho skleněných postav, v různých of juxtaposing subtle pink color of the Czara spłaszczona, malowana w kielich krojích, navazujících na karneval vessel, obtained by coloring the glass kwiatu o biało-szarawych płatkach kon- a historická období. batch with gold oxide, with warm color turowanych złotem, wewnątrz różowy of the gold-painted decoration. z żółtymi plamami. Malowane szkła Fritza Heckerta z początku XX wieku nawiązują obr. 46. Katedrála, Mariusz Łabiński, do ogólnie panujących w Europie ten- 2007 Fig. 43. Glasses, Silesia, Piechowice dencji stylistycznych. Stanowią ciekawą, Inv. č. MJG 6369/s (Petersdorf), Fritz Heckert’s Company, śląską odmianę secesji w szkle. Optické sklo zelenavě-žluté, řezané, 1910 broušené, leštěné. Atraktivní kompozice Cat. no. MJG 396/s, MJG 400/s, MJG il. 44. Rysunki projektowe, Śląska, z levé strany hladká, tenká plocha skla 285/s Szklarska Poręba (Schreiberhau), Huta ve tvaru sblíženém obdélníků, přechází Clear glass, blown in mould, painted Josephine, Alexander Pfohl, ok. 1918 – postupně do hroudy skla nepravidelného with enamel and gold. A circular, slightly 1928 tvaru, s hlubokým rytím, vytvářejícím conoid foot. A caulescent stem, green- Nr inw. MJG 6378/s plochy hladké a matné. painted. A flattened bowl, painted in Papier, ołówek, kredka, farba plaka- a floral calyx with greyish-white, gold towa, tusz. Wszystkie projekty są sygno- obr. 47. Dívka se srdcem, Beata contoured petals, pink with yellow spots wane AP w ligaturze. Stankiewicz-Szczerbik, 2007 inside. Fritz Heckert’s painted glass from Alexander Pfohl pochodził z No- Inv. č. MJG 6379/s the early twentieth century referred to vego Boru w Czechach, gdzie ukończył Vitrážová kompozice, sklo bezbarvé generally prevailing stylistic trends in Szklarską Szkołę Zawodową. Dzięki uzy- a barvy oranžové, červené, modré Europe. They are interesting, Silesian skanemu stypendium mógł kontynuować a černé, vrstvené, ryté, leptané. Šest variants of Art Nouveau in the glass. naukę w Wyższej Szkole Sztuki Użytko- tabulek skla spojovaných olověnými wej w Wiedniu. Po I wojnie światowej a cínovými dělicími lištami. Ženská Fig. 44. Design drawings, Silesia, otrzymał propozycję objęcia stanowiska postava v čelním pohledu, od výšky Szklarska Poręba (Schreiberhau), kierownika pracowni rysunku w Hucie stehen po hlavu. Hlava je zhotovena Josephine Glassworks, Alexander Pfohl, Josephine w Szklarskiej Porębie, które technikou pâte de verre, plně plastická. around 1918 - 1928 przyjął i na którym pracował przez dzie- Anatomické prvky postavy a vyobrazení Cat. no. MJG 6378/s sięć lat. andělů rozmístěných na obou stranách Paper, pencil, crayon, poster paint, leptané a ryté na jednotlivých sklech. ink. All projects are signed: “AP” in il. 45. Figura kobieca, Włochy, We- Beata Stankiewicz-Szczerbik inovativním ligature. Alexander Pfohl came from Nový necja, Fulvio Bianconi, ok. 1940 způsobem využívá všechny možnosti, Bor in Bohemia, where he completed Nr inw. MJG 6405/s které vitráž poskytuje, propojuje je the Glass-Making Vocational School. Szkło bezbarwne, wolnoformowane, s jinými sklářskými technikami a vytváří Thanks to the scholarship obtained, he millefiori, folia złota, nakładki hutnicze. tak osobité, avantgardní umělecké continued studies at the High School of Mały, kolisty cokolik z wtopioną złotą kompozice. Applied Arts in Vienna. After the First folią. Na nim stojąca postać kobieca World War, he was offered the position w historycznym stroju – długiej sukni of the head of the drawing studio in z gorsetem, na całej długości zdobionej Josephine Glassworks in Szklarska Poręba rozetkami millefiori. Detale wykonane (Schreiberhau), which he accepted and z drobnych nakładek hutniczych. W pra- where he worked for ten years. wej ręce wachlarz ze złotą folią wewnątrz. Twarz i włosy zabarwione złotem. Całość Fig. 45. Feminine figure, Italy, Venice, wykonana precyzyjnie i z finezją, wyma- Fulvio Bianconi, around 1940 gającą dużych umiejętności pracy na Cat. no. MJG 6405/s gorącym szkle. W obrębie jednej figury Clear glass, free-moulded, millefiori, zastosowano wiele technik hutniczych. gold foil, hot-glass overlays. A small, Ercole Barovier wykonał wiele szklanych circular plinth with embedded gold foil.

92 PRZEWODNIK PO SZKLE figur ludzkich, w różnych strojach, nawią- On it a standing figure of a woman in zujących do karnawału i historycznych historical costume - a long dress with epok. a corset, decorated in its full length with millefiori rosettes. Details made of hot- il. 46. Katedra, Mariusz Łabiński, glass overlays. In her right hand a fan 2007 with gold foil inside. The face and hair Nr inw. MJG 6369/s colored with gold. The whole made with Szkło optyczne, zielonkawo-żółte, precision and finesse that required great rzeźbione, szlifowane, polerowane. skills to work with hot glass. A number of Kompozycja abstrakcyjna, od lewej strony hot-glass techniques was used within one gładka, cienka tafla szkła w kształcie zbli- figure. Ercole Barovier created a number żonym do prostokąta, przechodzi stop- of glass human figures in various outfits, niowo w bryłę o nieregularnym kształ- referring to carnivals and historical eras. cie, z głębokim rytowaniem, tworzącym płaszczyzny gładkie oraz matowe.

il. 47. Dziewczyna z sercem, Beata Fig. 46. Cathedral, Mariusz Łabiński, Stankiewicz-Szczerbik, 2007 2007 Nr inw. MJG 6379/s Cat. no. MJG 6369/s Kompozycja witrażowa, szkło bezbar- Optical glass, greenish-yellow, wne i barwione na kolor pomarańczowy, carved, ground, and polished. An abstract czerwony, niebieski i czarny, powłokowe, composition, smooth from the left side, rytowane, trawione. Sześć tafli szklanych, thin sheet of glass in the shape similar łączonych szprosami ołowiowo-cyno- to a rectangle, gradually changes into wymi. Postać kobieca ujęta na wprost, an irregularly shaped solid, with deep od linii ud do głowy. Głowa wykonana carving, creating smooth and matte w technice pate de verre, pełnoplastycz- surfaces. na. Elementy anatomiczne postaci oraz postacie aniołów rozmieszczonych po obu Fig. 47. Girl with heart, Beata stronach wytrawione i rytowane w war- Stankiewicz-Szczerbik, 2007 stwach szkła. Beata Stankiewicz-Szczer- Cat. no. MJG 6379/s bik w sposób nowatorski wykorzystuje A composition of stained glass, clear wszystkie możliwości, jakie daje witraż, and tinted orange, red, blue and black łączy go z innymi technikami szklarskimi glass, coated, carved, etched. Six sheets tworząc osobiste, awangardowe kompo- of glass, bonded with lead-tin came. zycje artystyczne. A female figure presented in front, from the thighs up to the head. The head is made of the pâte de verre technique, three-dimensional. Anatomical parts of the person as well as figures of angels, located on both sides, are etched and carved in the layers of glass. Beata Stankiewicz-Szczerbik in an innovative way uses all the possibilities offered by stained glass, combines it with other glass techniques creating personal, artistic avant-garde compositions.

PRZEWODNIK PO SZKLE 93 94 PRZEWODNIK PO SZKLE PRZEWODNIK PO SZKLE 95 96 PRZEWODNIK PO SZKLE