Fuafuaga mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau

Itūmālō Va’a o Fonotī – ‘Upolu

Ta’iala o Galuega 2018

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

‘Upu Tomua E iā te a'u le ava tele e fa’ailoa atu ai Fuafuaga mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau (Fuafuaga o le CIM) lea sā uluai fa’aigoaina o Fuafuaga mo le Vaaia Lelei o Aseta Tulata i le Sami. ‘O le toe iloiloina o nei fuafuaga na suia ai le faatinoina talu le uluai seti o fuafuaga na tapenaina mo itumalo e 15 i le tausaga 2002 – 2003 i lalo o le polokalame na faatupeina e le Faletupe o le Lalolagi ma le 26 itumalo mulimuli na faamaeaina i le tausaga 2004-2007 i le polokalame a mo le Vaaia lelei o Aseta Tulata i le Samoa na faatupeina e le Faletupe o le Lalolagi.

O le taimi nei ua lautele atu le fa’ata’atiaga o le polokalame ua iai nei ma ua aofia le atunuu atoa mai i tuasivi se’ia o’o i le ā'au (ridge to reef approach). Ua le gata i atinae tetele ae ua aofia nei totonu ma le siosiomaga ma punaoa faalenatura ae fapea foi ma alamanuia mo nuu ma afioaga aemaise a latou pulega lelei. O le Taiala o le CIM lea na afua mai ai fuafuaga o le CIM(CIM Plan) na toe teuteuina ia Aukuso 2015 ‘ina ‘ia atagia ai le faataatiaga fou mo le faatinoina o lenei fuafuaga e le Malo ma ua iai le fuafuaga o le a faatinoina nei CIM I le vaitau e tai 10 tausaga ma toe iloilo nai lo le 5 tausaga na uluai fuafuaina ai.

O le Fuafuaga o le CIM ‘ua avea nei ma faavae o galuega faatino mo Vaega autu tetele(Sectors) uma o le Malo e tali atu ai i Suiga o le Tau i se faiga faapolokalame a le Malo o Samoa e tapena ai le atunuu i auala e tali atu ai i Suiga o le Tau. Ma o galuega uma ua fuafuaina i totonu o CIM plan mo itumalo ma nuu taitasi ua faapea ona fesootai lea I le ausia o le Fuafuaga autasi a le Malo 2016/17 – 2019/20 faatasi ai ma fuafuaga a isi matagaluega a le Malo.

‘Ou te fia fa’ailoa le sao tele o itumalo ma afioaga taitasi faapea pā'aga fesoasoani, Matagaluega a le Malo e aofia ai

Matāgaluega o Tinā ma Tama’ita’i, Nu’u ma Agafeso’ota’i Matāgaluega o Galuega, Fela’ua’iga ma Ātīna'e Tetele Matāgaluega o Puna’oa Fa'alenātura ma le Si’osi’omaga Matāgaluega o Fa'ato'aga ma Faigāfaiva Fa'alāpotopotoga o Mālosi’aga Tau Eletise Pūlega o Feoa’iga i le Lau'ele'ele Pūlega o le Suāvai o Sāmoa Matāgaluega o le Soifua Mālōlōina Matāgaluega o Tupe

Mātou te fa’afetaia fo’i le sao tele o pā'aga fa'avāomālō na fa’atupeina lenei galuega telee aofia ai Faletupe o le Lalolagi i lana Poloketi Faataitai mo le Siitia o le Malupuipuia o afioaga mai Suiga o le Tau, le UNDP tauala mai le Adaptation Fund i le faatupeina o le galuega toe iloilo ma faafouina o nei fuafuaga o CIM Plans.

Oute tuuina atu nei Fuafuaga (CIM Plans) i paaga uma, i matagaluega, itumalo ma afioaga faapea paaga fesoasoani mo le faatinoina. Ua faamaonia o nei Fuafuaga (CIM Plans) o le a siitia ai le malupuipuia o Samoa mai aafiaga o suiga o le tau

Faafetai,

MNRE PAGE 2

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Sui 'auai i le Fuafuaga O le Fuafuaga o le CIM o le Fa'apā'aga i le vā o le Mālō o Sāmoa ma nu’u 'olo'o i totonu o vāega Fuafuaina. E 'āmata le Fuafuaga mai le tuasivi seia pa'ia le sami/ā'au, e vaevaeinai vāega e 4; Ātīna'e Tetele; Si’osi’omaga ma Puna'oa Fa'alenātura; Auala mo tamaoaiga (livelihood) ma le lava o taumafa; ma Pūlega a Nu’u. E iai matafaioi a nei pā'aga i faafitauli i nei vaega tetele e 4 o le fuafuaga faatasi ai ma fofō e foia ai, ma o lenei fuafuaga ua tuufaatasia uma ai auaunaga'ma auala e siitia ai le saogalemu i le taimi nei ma le lumana’i.

O le Fuafuaga lenei e aofia ai le Itūmālō Fa’afaipule o Vaa o Fonoti (e aofia ai afioaga o , Lona, Maasina, Saletele, Sauano, Salimu ma , , Taelefaga ma ).

O sui o nu’u na auai i le tapenaina o Fuafuaga o le CIM i le fa'apā'aga ma le Mālō o Sāmoa.

Aso na Sainia ai 22 Iuni 2018

Nu’u: Sui e 5 o le Nu’u:

Faleapuna

• Lemalu Sau Lemalu

• Pa Isaia

• Limutau K. S. Muliaina

• Lenuu Faamoana

• Fonoti Menefata

Lona

• Logo Vaelua Lavasii

• Magele Some

• Iosefa Brown

• Puna Oeti

• Kalolo Mika

MNRE PAGE 3

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Ma’asina

• Togia Ieremia

• Peati Ieremia

• Felagonai Lava

• Alofaaga Key

• Eli Konelio

Saletele

• Faleola Tavaseu

• Taputapu Taito

• Taito Pafelio

Sauano

• Tiavatia Konelio

• Saegaese Fuauli

• Fausia Sinei Tama

• Utaimalie Leuluaialii

• Tolua Limutau

Salimu/Musumusu

• Ifopo Lio

• Siatuolo Peni

• Fea

• Tauiliili

• Lagi

MNRE PAGE 4

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Samamea

• Fofoga Fiafia

• Anna Tafaoialii

• Leiataua Pulemaituaaiga

• Peter Peterson

• Tofiau Puepuemai

Taelefaga

• Leuta Siala Valeaga

• Anovale Masani

• Sialafau Leuta

• Pisi Atiifale

• Samuelu Fasi

Uafato

• Talalelei Tuimalatu

• Leau Onosai

• Alaifue Iupeli

• Tiaseu Viliata

• Alaifue Roni

MNRE PAGE 5

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

‘Ua fa'aaogāina e le Mālō o Sāmoa lenei Fuafuaga mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai suiga o le Tau mo le Itūmālō Fa’afaipule o Vaa o Fonoti o se fuafuaga autu e faatinoina ai le Taiala mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga tapenaina i le 2002, toe iloiloina 2006 & 2015. .

O le tapenaina o Fuafuaga o le CIM o loo taulamua ai le Matāgaluega o Puna'oa Fa'alenātura ma le Si’osi’omaga fai ma sui o Matāgaluega a le Mālō ma Fa'alāpotopotoga e fa'amautū le auai o le Mālō o Sāmoa i le tapenaga o nei Fuafuaga ma le faaogaina e avea ma fuafuaga autu aua le faatinoina o le Taiala mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau.

OFISA SILI, MNRE

MNRE PAGE 6

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Lisi o Mataupu Upu Tomua Sui auai i le Fuafuaga Faapuupuuga o Upu Uiga o Upu 1. Faailoaina o le Taiala o le CIM 1.1 Vaaiga Mamao 1.2 Faamoemoe Autu 1.3 Faatulagaga o le Fuafuaga 2. Taiala o Galuega Faatino 2.1 Faamoemoega o le Taiala 2.2 Umi o le Fuafuaga 2.3 Faatupeina o Fuafuaga 3. Faamatalaga o le Itumalo Va’a o Fonoti 3.3 Foliga Vaaia ma Punaoa Faalenatura 3.2 Tagata ma Tamaoaiga 3.3 Lamatiaga Faalenatura ma Tulaga Gafatia 4. Galuega Fuafuaina mo Va’a o Fonoti Faafanua o le Itumalo Va’a o Fonoti 4.1 Faleapuna Faafanua o le Nuu o Faleapuna 4.2 Lona Faafanua o le Nuu o Lona 4.3 Ma’asina Faafanua o le Nuu o Ma’asina 4.4 Saletele Faafanua o le Nuu o Saletele 4.5 Sauano Faafanua o le Nuu o Sauano 4.6 Salimu/Musumusu

Faafanua o le Nuu o Salimu/Musumusu 4.7 Samamea

MNRE PAGE 7

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Faafanua o le Nuu o Samamea 4.8 Taelefaga Faafanua o le Nuu o Taelefaga 4.9 Uafato Faafanua o le Nuu o Uafato

Faafanua o le Faataotoga o Itumalo o le Poloketi o le AF ma Sone Lamatia

MNRE PAGE 8

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Uiga o ‘Upu

Fa’afoega Fa’afuase’i Tu'u atu i nu’u le tomai, fausaga ma alagā'oa ‘ina ‘ia mafai ‘ona fa'amāsani, tali atu ma vave toe fa’aleleia i taimi o fa’alavelave fa’afuase’i.

Lava Taumafa (Mea’ai) E lava mea’ai pe 'ā maua ‘uma e tagata i taimi ‘uma, maua ma lava le tamāo'āiga, saogalēmū ma mālōlōina, ma fetaui ma o lātou mana’oga tau mea’ai ‘ina ‘ia ola manuia ma mālōlōina.

Maua o mea’ai: Avanoa e maua ai e tagata ta’ito’atasi ālāmanuia talafeagai (fa’amanuiaga) e maua ai mea’ai e fetaui mo se ‘aiga mālōlōina. O fa’auigaga o fa’amanuiaga e pei o se seti o mea mana’omia ‘uma e mafai ai e se tagata ‘ona fa’avae mana’oga e fua i tūlāfono, faiga fa’apolokiki, tamāo'āiga ma agafeso’ota’i fa’avasegaina a le nu’u 'olo'o soifua ai (e aofia ai aiātatau fa’aleaganu’u e pei o le avanoa e maua ai ālāmanuia māsani)

Iai mea’ai: O le iai o mea’ai e lava ma lelei, ‘ua tu’uina atu e fa'aaogā i 'āiga po o mea’ai ‘auina mai fafo (e aofia ai ma mea’ai mai fesoasoani)

Fa’atūmauina: Mo le fa'atūmauina o mea’ai, e tatau ‘ona maua mea’ai e talafeagai i taimi ‘uma mo se faitauga aofa’i o tagata, o se 'āiga po o tagata ta’ito’atasi. E lē tatau ‘ona lē maua avanoa i mea’ai ‘ona o se fa'afītāuli fa’afuase’i (ft. se fa'alētonu o le tamāo'āiga po o le tau) po o ta’amilosaga o ni mea tutupu (ft. lē lava mea’ai ‘ona o mea’ai fua fuata). O le va'aiga la fa'alemāfaufau i le fa'atūmauina, o le iai ma le lava o mea’ai i ona vāega ‘uma.

Fa’aaogaina: Fa’aaogaina o mea’ai e 'auala atu i le lava o mea’ai taumafa, vai mamā, tūmamā ma le tausia o le soifua mālōlōina ‘ina ‘ia 'ausia le ola mālōlōina e tali atu i mea e mana’omia e le tino. E ta’u mai ai ma le tāua o isi mea fa'aaogā e le’o ni mea’ai ‘ina ‘ia lava mea’ai

Lamatia O se ‘auala e ono lamatia ai po o se tūlaga e ono fa’aleagaina ai.

Sone Lamatia Nofoaga ‘ua fa’ailogaina e ono lamatia pe ono a'afia ai ‘ona o lamatiaga i se vaitaimi fa'atūlagaina mo su’esu’ega. E ono sone lamatia 'olo'o fa’atatau i ai le su’esu’ega lenei:

ASCHs (nofoaga ma’ale’ale e lamatia ai le talafātai);

CEHZs (sone lamatia e tafi’esea ai le talafātai);

CFHZs (sone lamatia i lōloga o le talafātai) ma

CLHZs (sone lamatia i 'ele'ele solo o le talafātai) CIHZ (sone lamatia e lōfia ai le talafātai) - Lōfia o le Talafātai 0 i le 15mASL – sone vave lōfia o le talafātai - Lōfia o le Talafātai 15 i le 20mASL – 5-mita lē mautinoa le pupuni e soso’o ma le sone vave lōfia (e māfua ‘ona e le’o sa'o 'ātoatoa le LiDAR) - Lōfia o le Talafātai 20 i le 50mASL – sone lamatia fa’aopoopo mo le fa’amoemoe e fua/fuafuaga o le nofoaga o fausaga e puipui ai mai sunami i tala atu o le laina 0- 20mASL. Fa’amolemole mātau lelei, o le lamatia i sunami e aofia ai le 0-20mASL, lona uiga o sone lamatia o sunami e tatau ‘ona aofia ai ma le 0-15mASL ma le 15- 20mASL polikone fa'apēnā fo’i ma le 20-50mASL polikone - Lōfia o le Talafātai 50 i le 55mASL – 5-mita lē mautinoa le puipui o le sone lamatia o fa’atulagaga o le sunami (e māfua ‘ona o le lē sa'o 'ātoatoa o LiDAR) IFHZ (sone lamatia vave pāpā i tāfega) i totonu o ‘auvai tofē o vaitafe loloto i vanu - Tāofiofiga o pā o ‘auvai – 5m puipui i so’o se pito o le ‘auvai

MNRE PAGE 9

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

- Sone 'olo'o totō ai lā'au i ‘auvai o vaitafe e fa’atonutonu ai le tafe solo o le vai – 20m puipui i so’o se pito o le ‘auvai

Ātīna'e Tetele O ātīna'e tetele ma 'auala o feso’ota’iga, e lagolago ai le atunu’u, itūmālō po o le nu’u

Ātīna'e Tetele e Ola ai: O ātīna'e tetele e aogā sa'o i le fa’asaoina o le nu’u e mafai ai ‘ona tali atu ma toe fa’aleleia i taimi o fa’alavelave mātuiā. Ātīna'e Tetele Tulagalua: O ātīna'e tetele e aogā mo ātina'e a le nu’u i aso uma.

Ta’iala o Fa’atinoga O se fa’amatalaga e limata’ita’ia ai le fa'aaogāina o le lau’ele’ele ma puna'oa ‘ina ‘ia ‘ausia ‘autū ma’oti, fa’anaunauga ma faiga fa’avae, ma aumai ai se ‘auivi e fa’atino ai galuega ma gaoioiga mana’omia.

Fa'afītāuli O se popōlega ma’oti e fa’atatau i māfua’aga ma a’afiaga.

Fa'aaogāina o le Laufanua ma Puna'oa O le fa'aaogāina o le laufanua ma puna'oa e le nu’u, mo agafeso’ota’i, tamāo'āiga po o isi fa’amanuiaga (ft. fa'aaogāina o le fanua e aofia ai vāega 'olo'o fa'aaogā e le nu’u po o meatotō, fa'aaogāina o puna'oa e aofia ai le ‘eli ma la’uina o le oneone, ‘eli ma la’u ma’a po o fāgotaga).

Ola E fa’atatau i le ōlaga o se tagata po o se vāega “ ‘ia fa’amautū mea mana’omia – mea’ai, vai, fale ma lavalava – o le ola”.

Tulimata’i O le fa'agāsologa o fua e tulimata’i suiga aogā po o a'afiaga o polokalame ma galuega ma fua āga'i i tapula’a, la’asaga ma taunu’uga na mate’ia 'ole'ā tutupu

Gafatia: O le mafai ‘ona fa'amāsani, tali atu ma vave ‘ona toe fa’aleleia.

Gafatia o Nu’u: O le mafai e le nu’u ‘ona fa'amāsani, tali atu ma vave ‘ona fa’aleleia mai a’afiaga mātuiā e lamatia ai. Gafatia Fa'alenātura: O le mafai e mea fa'alenātura ‘ona fa'amāsani, tali atu ma vave ‘ona toe fa’aleleia mai le fa'agāsologa fa'alenātura po o mea e lamatia ai.

A’afiaga O le tūlaga e ono tupu ai se mea ma a’afia ai fa’anaunauga. E fua āga'i a’afiaga ma mea e ono tutupu. O le fa’auigaga o le Fuafuaga o Fa’afoega Feso’ota’i ma Nu’u o mea e ono tutupu i ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna’oa o mea e ola, o fa'ato'aga ma puna'oa o le talafātai (lava mea’ai) e ono lamatia ai fanua i gā’uta ma le talafātai ma ono fa’aleaga ai meatōtino, ola ma le laufanua ‘ona o fa'agāsologa fa'alenātura.

Tagata e a’afia ai O tagata ma fa'alāpotopotoga e ono a'afia ai pe ‘ua a'afia fo’i, pe fa’apea ‘ua a'afia ai ma lātou ‘ona o se fa’ai’uga po o se gaoioiga. E ono fa’auiga fo’i ‘ina ‘ia aofia ai ma i latou e fia mālamalama ma fia ‘auai.

Fuafuaga Fa’ata’atia O le fa’atonuga po o se fa’asologa o gaoioiga e fai ‘ina ‘ia 'ausia se vāega patino.

Suigatā O le tūlaga e o’o i ai se meatōtino fau e ono āfāina ma fa’aleagaina i a’afiaga o le talafātai ma lē faigōfie pe faigatā, taugatā pe taugōfie ‘ona suia. E tutusa le fa’auigaga o le suigatā ma le mauagatā i le fa'aaogāina o le Fuafuaga o Fa’afoega Feso’ota’i ma Nu’u ‘ona e tai uiga tutusa ‘upu o le suigatā ma le mauagatā i fa’a’upuga fa'asāmoa.

Manulautī O se va'aiga mamao e tini i ai se fa’anaunauga

MNRE PAGE 10

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

1. Fa’ailoaina o le Fuafuaga o le CIM

O le Vaaiga Mamao Ua saunia le Fuafuaga mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau (CIM) mo le Itūmālō o Vaa o Fonoti e fai ma vāega o Fa’atupega Fa'amāsani a le Mālō o Sāmoa – Polokalame e Si’itia ai le tulaga gafatia e Nu’u o Sāmoa ona tali atu i Suiga o le Tau. O le Fuafuaga mo le Siitia o le malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau o se tasi lea o māfua’aga laualuga i le fa’atinoina o Fuafuaga Fa’ata’atitia, lea na taliaina āloa'ia e le Mālō o Sāmoa iā Fepuari 2001 ma toe fa’afou i le taimi nei i le 2015 e fai ma fa’atonuga o le Fuafuaga Fa’ata’atitia ‘ina ‘ia si’itia ai le maua’a o nu’u, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura e afua mai i le tuasivi seia pa’ia le ā'au i le gataifale. O le manulauti o le Fuafuaga Faataatia:

Tulaga Gafatia o Suiga o le Tau – Ōlaga i le Nu’u, Ātīna'e Tetele, Si’osi’omaga ma Puna'oa Fa'alenātura i Suiga o le Tau ma Mala Fa'alenātura

E fa'aaogā e le Fuafuaga o le CIM le manulautī lea ma fa’ailoa mai fa’atinoga mo’omia mo nu’u ma le mālō e fa’atino fa'apā'aga ai le Fuafuaga Fa’ata’atia. O le maua’a o le fa'amāsani, tali atu ma vave ona toe fa’aleleia ‘ina ‘ia fa'asoasoa tatau e le nu’u le tamaoaiga mai le si’osi’omaga ma agafeso’ota’i. (Fuafuaga o le CIM, 2015).

O le 'Auga o le Fuafuaga o le Fa’afoega Feso’ota’i ma Nu’u (CIM) O le 'auga o Fuafuaga o le CIM o le fesoasoani i nu’u ma le mālō ‘ia si’itia le tulaga e ala i le fa’ailoa o gaioiga fa’atino ma fofō ‘ua iloa e aupito lelei e tali atu ai i fa'afītāuli ‘ua fa’ailogaina. E lē o fofō ‘uma e mafai ‘ona fa’agaoioi vave i le taimi nei, ‘ae o le fuafuaga e fa’amautinoa ai fa’afitauli ma filifiliga ‘ua fa’ailoaina mo le fa’aleleia o ōlaga o le nu’u, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma alagā'oa mo se vaitaimi ‘umi.

O le Fuafuaga o le CIM 'ole'ā:

1. Fa’aleleia ai le mālamalama o le nu’u i a’afiaga lamatia mai le tuasivi i le ā'au; 2. Mafai ai e le nu’u fa’apea ma i lātou 'olo'o maua mai ai le ‘au’aunaga ‘ona fa’atino, fa’atupe ma maua mai fesoasoani fa’apitoa i vāega uma fa’atatau i le tau, e fa’aitiitia a’afiaga e lamatia ai le laufanua ma le talafātai o nu’u. 3. Mafai ai e le nu’u ma i lātou 'olo'o faia ‘au’aunaga mo le mālō e ala i 'au'aunaga tau ātīna'e tetele, ōlaga, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura ‘ona fa'amāsani, tali atu ma toe fa’aleleia mai afā. Fa'atūlagaga o le Fuafuaga E lua vāega o Fuafuaga o le CIM e tofu ma le fa’amoemoe e patino i ai.

• Tapenaina o le Fuafuaga, 'o lo'o fa’amatala mai ai le fa'agāsologa o le iloiloina o Fuafuaga faatasi ma sui auai o Nu’u , o le Mālō ma isi sui 'olo'o iai o latou faamoemoe i le vāega o Fuafuaina. • Ta’iala o Galuega, o loo fa’amatala ai Fuafuaga ma galuega ua fautuaina na afua mai i galuega sa faatino, Ua faailoa ai foi ma paaga/matagaluega e faatinoina ia galuega fuafuaina. O loo faapea foi ona faafetaia fa’apitoa i totonu o lenei Taiala o Galuega sui uma na 'auai i le tapenaina o nei Taiala o Galuega.

MNRE PAGE 11

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

2. Ta’iala o Galuega Fa’amoemoega o le Ta’iala o Galuega 'Olo'o fa’ailoa mai i Ta’iala o Galuega fofō e si’itia ai le tulaga gafatiae nu’u i le vāega Fuafuaina ma ‘auala e fa’atino ai ia fofō. 'Olo'o fa’avasega fofō mo vāega ‘ese’ese fa’atatau i auala le ōlaga o tagata, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura, ma e i le feoloolo i le maualalo le maua’a o ia fofō. 'Olo'o fa’amauina fo’i pe 'ā iai se fofō e maua ai fa’amanuiaga a isi vāega o le ōlaga o tagata, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura, i lalo o “Isi Fa’amanuiaga”. O le matāfaioi fai fa’atasi a nu’u ma le mālō fa’atinoga nei. O le matāfaioi a le mālō le tu’uina mai “Fa’alaua’itele” i le atunu’u ma itūmālō, ātīna'e tetele ma ‘oloa mo tagata lautele, ma fa’amanuiaga e maua mai ‘au’aunaga tau le si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura, ‘ae o le matāfaioi a nu’u le silasila i le lōtoifale e fa’atautaia ai ātīna'e tetele ma ōlaga masani e feso’ota’i ma fa’atinoga nei. 'Olo'o fa’ailoa mai fo’i vāega ma a latou matāfaioi mo le fa’atinoina o gaoioiga mana’omia. E tatau ‘ona iloilo fa’atasi fofō mo le Itūmālō ma le Nu’u i le tūlaga e feso’ota’i ai matā'upu i le ōlaga o tagata, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura. O le matāfaioi lea a pā'aga ‘uma e lua, o le ō mai fa’atasi e fa’afoe atina’e feso’ota’i ma nu’u.

O le matāfaioi masani lava a Ali’i ma Faipule ma 'Āiga i totonu o le nu’u, o le fa’atino o fofō e feso’ota’i i le ōlaga, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma le puna'oa fa'alenātura. E ono maua mai le Mālō fautuaga ma alagā'oa e fesoasoani ai i le nu’u i le fa’atinoina o ia fofō. O le tele o ia fofō e fa’amanuiaina ai fo’i nu’u ma itūmālō mai ātīna'e tetele ma puna'oa, ma ‘oloa o le si’osi’omaga e fa’asoasoa i nu’u. E tatau ‘ona silasila i ia fofō o se galuega feso’ota’i fa’atasi e fa'amālosia ai le maua’a o nu’u i ona vāega ‘uma.

‘Umi o le Fuafuaga E ta’isefulu tausaga ma toe iloilo Fuafuaga o le CIM ‘ae ta’ilima (5) tausaga ma tulimata’i pea fofō fa’atinoina i le vaitaimi lea o le Fuafuaga ‘ina ‘ia mautinoa 'olo'o lelei ‘ona fa’atino fofō mana’omia ma si’itia fo’i le maua’a o galuega e fa’aleleia. E fa’afeso’ota’i le 5 tausaga o tulimata’i le Fuafuaga o le CIM fou ma le 5 tausaga ma toe iloilo fuafuaga ma polokalame 'autū aoao mo Sāmoa: Ta’iala mo le Ātina'e o Sāmoa (SDS). 'Olo'o fa’amauina i Fuafuaga o le CIM fou le iai o nisi o fofō e silia ma le 5 tausaga o fa’atino, a o isi e o’o lava i le 10 tausaga o fa’atino ‘ona o le lavelave o fa'agāsologa o fuafuaga, fa’atupega ma le fa’apolokalameina o pāketi mana’omia e fa’atino ai ia fofō.

O fa’atinoga au’ili’ili o se fofō e fua i ai mea mana’omia e tulimata’i ma Fa’ailo 'Autū o Galuega Fa’atino.

Fa’atupeina o le Fuafuaga O fa’atinoga o fofō pito lelei o le taumafaiga fai fa’atasi a sui ‘uma mai fa'alāpotopotoga fa’apitoa, o pā'aga fesoasoani i le fa’atupega ma sui lava mai itūmālō ma nu’u. E 'ese'ese auala e fa’asolosolo atu ai le fa’atupega o nisi o galuega e āmana'ia ai le Mālō o Sāmoa ma 'auala fa’apolokalame e tali atu ai i a’afiaga o le suiga o le tau i ana ātīna'e alualu i luma. 'Olo'o taumafai i le mea e gata ai e fa’amuamua galuega mana’omia e fau ai le maua’a o Sāmoa ma ona nu’u e ui 'olo'o iai fo’i isi galuega e le’o mafai ‘ona fa’atupe e le Mālō i le taimi lava lea. 'Ole'ā fa’atino fofō pito i lelei i se fuafuaga fa’ata’atia e fa’asolosolo mai tupe maua, pe 'ā fa’apea o se galuega fa’amuamua a le CCA, e fau ai le maua’a o nu’u ma Sāmoa i lona aotelega. O aiaiga nei e fua i ai le fa’amuamua o fofō pito i lelei a le CCA mo le fa’atupeina:

• 'olo'o solo lelei le ātīna'e mana’omia e tusa ai ma fa’anaunauga o Fuafuaga Fa’ata’atia a le CIM; • 'olo'o ma’oti le ātīna'e lea i fautuaga o Fuafuaga a le CIM • aofa’i o tagata 'ole'ā fa’amanuiaina mai le ātīna'e lea, e pei o le aofa’i o tagata e manuia ai • e 'umi le ola o le ātīna'e e fesoasoani ai i le nu’u • itiiti pe lēai se a’afiaga tele i le si’osi’omaga • 'ole'ā si’itia le maua’a mai le ātīna'e • e vave 'ausia le toe fa’aleleia o le ātīna'e • 'ole'ā fa’aitiitia a’afiaga mai le ātīna'e • 'olo'o fa’amuamua fo’i i isi Fuafuaga a Vāega po o Fuafuaga Fa’ata’atia Aoao Na fa’atupe e le Faletupe a le Lalolagi le Polokalame Fa’ata’ita’i mo le Maua’a o le Tau e Fa’aleleia le Maua’a o le Tau mo Puna'oa o le Talafātai ma Nu’u (PPCR ECR) ma tapena ai pepa ‘autū e lua (2):

➢ Fuafuaga e Fesootai ai Nu’u (CEP) – o ta’iala 'olo'o i le CEP o se meafaigaluega pito i lelei e

MNRE PAGE 12

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

fa'ato'atele ai tagata mālamalama. E mafai ‘ona fa'aaogā e le CSO ma nu’u e fesoasoani ai iā i lātou lava pe 'ā talosaga mo fa’atupega lāiti mo ātīna'e e ō fa’atasi ma isi faiga 'olo'o fa’atupe ai ātīna'e lāiti e pei o le CSSP ma le UNDP-GEF SGP.

➢ Soā Polokalame i Itūmālō (DSP) – o ta’iala 'olo'o i le DSP e fa’asino tonu i itūmālō ta’itasi po o polokalame tu’ufa’atasi a itūmālō e manuia ai se aofa’iga to’atele. A mātauina ‘auala fa’apolokalame a Sāmoa i le CC ma le CCA, o pepa 'autū ia e fa’ata’imua i ta’iala a pā'aga ātīna'e, o sui fa’atino ma isi 'olo'o a'afia e va’ai i 'auala pito i lelei e fa'atōtoga ma lagolago ai polokalame fa'amāsani i suiga o le tau e fa’atalanoa ma nu’u ma itūmālō. O nu’u ma itūmālō 'olo'o fa'aaogāina polokalame ia a le CCA 'olo'o lātou 'ausia le tele o fa’ailo 'autū i vāega 'ese'ese o Fuafuaga i Vāega, ma 'ausia fo’i ma fa’ailo 'autū a le atunu’u 'olo'o i totonu o le Ta’iala mo le Ātīna'e o Sāmoa (SDS).

MNRE PAGE 13

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

3. Fa’amatalaga o le Itūmālō Va’a o Fonotī

3.1 Fōliga Va'aia ma Puna'oa Fa'alenātura O le itūmālō faafaipule o Vaa o Fonoti, e aofia ai ma afioaga o Saletele ma Sauano o le itūmālō o Ānoāma’a Sasa’e i le itu i matu sasa’e o Upolu. O Vaa o Fonoti e aofia ai afioaga o Uafato, Samamea, Ma’asina, Lona, Taelefaga, Salimu, Musumusu, Saletele, Sauano ma Faleapuna. E lua itū’āiga fausaga o eleele e faamatalaina ai le itūmālō ma o se vaega tele o le itūmālō ei le itu i sasa’e (o itūmālō Ānoāma’a Sasa’e), e mauga ma tumamao ese mai i isi afioaga sei vagana ai le nuu o Faleapuna ei totonu o le itūmālō Ānoāma’a i Sasa’e ma e leai se eseesega o lona fausaga ma alalafaga o Ānoāma’a i Sasa’e. O le tulaga mai o Faleapuna e maualuga faasolo atu i le mafola i le gātaifale.

O se vaega tele o le itūmālō e tafe ai vai e afua mai tafa/mauga maualuluga e aofia ai ma le Mauga o Fao pe tusa ma le 754 kilomita lona maualuga ae pe tusa ma le kilomita le mamao mai le gātaifale. O isi mauga e silia ma le 500m le maualuluga ma e i totonu o le kilomita lo latou mamao mai le gātaifale. O le fetaulaiga tele o le vai ma le sami, le Fagaloa bay, e i le va o le 'oso'oso i Utuloa ma le itu i Sasa’e ‘olo’o iai afioaga o Musumusu, Salimu, Taelefaga, Ma’asina, Lona ma Samamea. O le vai laititi ei Sauano ma Saletele, a o le itu i sasa’e, ‘olo’o iai le vai o Uafato. O nei vai uma ‘olo’o manino lo latou vaeluaga, e iloa i faasologa o tumutumu mauga ma vaega e 'oso'oso agai le sami ‘olo’o taofiafia le fetafeai o le au ma le oneone i le va o nei vaitafe.

O Va’a o Fonoti e fai si tumamao ese mai isi itūmālō ma e tetele ona eleele, e papa ma faigata ona uia. O a'au i le gātaifale ‘olo’o avea ma puipuiga i le tafia ai o eleele o le itūmālō, peitai o le faauau pea o suiga o le tau o le a tulai ai pea faafitauli i eleele tafia ma lolovaia i nisi o vaega maualalalo (Townsend, 2017). Ona o le tulaga mauga o ele'ele ua faafaigata ai ona atinaeina. E lamatia tele i ele'ele solo aemaise vaega latalata i le faga o Fagaloa

I Uafato ‘olo’o iai vaomatua i nofoaga puevai maualuluga i le itu sisifo ma le itu sasa’e ma ua avea o vaega faasao o le afioaga mo le laau o le ifilele (Intsia bijuga) lea ua talitonuina ua mou ma le toe maua i isi vaega o Upolu. Ona o le tu tele o laufanua o Uafato ua avea ai o se puipuiga tele mo nei vaomatua mai galuega a tagata, peitai ua avea ai le nofoaga o se nofoaga aafia tele i matagi malolosi. O eleele faataufusi i Faleapuna ma Taelefaga e aafia gofie i tulaga o le tafia, aemaise o le tanuina ma faaleagaina mai nuu tuaoi. O faataufusi nei latou te puipuia eleele matutu ma le si’osi’omaga i le gātaifale aemaise fo’i o meatotino a le afioaga. E fesoasoani fo’i nei taufusi i le saga tapueina o le ola fa’alenātura o lea nofoaga. O le taufusi i Taelefaga e taua tele e ui ua aafia le tulaga lelei mai ātīna’e tetele pei ona iai le auala sima sa fausiaina i le tausaga 1960. Ua poloka ai le fetafeaiga o le tai ma ua aafia ai le ola lelei o le taufusi. Ua faapena fo’i i Faleapuna, ua aafia fo’i ona o le faatauina o le oneone ua aafia ai fetafeaiga fa’alenātura o le tai i nei nofoaga. Ma e ui lava ua tapu ona toe lauina se oneone talu mai le tausaga 2001, ‘olo’o tumau pea faafitauli ona o le faatauina o le oneone mo atinae i totonu o le afioaga (Reti, 2017).

O le pala i Vaipu (totonu o le nofoaga mo le paoa i Afulilo) ua iloa i le lalolagi o se tasi o nofoaga tamaoaiga i le ola fa’alenātura, peitai o le a matua aafia pe a iai ni fuafuaga mo le toe faalauteleina o le atinae o le paoa i Afulilo i le lumanai.

E ma'a nisi vaega o le gātaifale o le itūmālō faatasi ai ma nai matafaga oneone e iai, o le vaega tele o matafaga e i Uafato, Fagaloa ma Sauano pe tusa ma le 150m. O a'au fo’i e taulalata mai i uta i le gātaifale i le mamao pe tusa o le 500m i Ma’asina ae ititi ifo ma le 100m i Uafato. O le itu i sisifo o Faleapuna, e tulaga ese lona gātaifale ma e faamatalaina i le lautele o lona mafola mai vaega maualuluga faasolo lemu atu i le gātaifale. O le toatele o le afioaga o Faleapuna ua si’itia atu i nofoaga maualuluga ina ua faaleleia le auala galue e fesoasoani ai i tagata e faasee atu i ia nofoaga. O le talafatai o Faleapuna e fauina mai oneone ma palapala tafia mai le vai o Falefa. O le eleele mafola i tua ane o Faleapuna ‘olo’o fausia se vaega o le vai tele o Falefa ae lei ulu atu le vai i le sami i le itu i sasa’e. O lenei mafola ‘olo’o ua nofo’ia e le afioaga o Falefa, Lufilufi ma Saoluafata o le itūmālō Ānoāma’a Sasa’e. O galuega faatino fo’i a nei afioaga e aafia ai le si’osi’omaga o le gātaifale o Faleapuna. E le'o se faafitauli tele manu ma iniseti faalafua i le Itūmālō Vaa o Fonoti pe a faatusa i itūmālō o Ānoāma’a Sasa’e ma le itūmālō Aleipata. E mafua ona o le tumamao ese o le itūmālō mai isi afioaga ae le gata fo’i i lea o le mamao ese o nei nofoaga ma auala fa’alenātura mo manu faalafuā. (Reti, 2017). 3.2 Tūlaga o le Agafeso’ota’i ma le Tamāo'āiga O le faitau aofai o tagata o le itūmālō Va’a o Fonoti ua iai nei e 1,636. E 850 Alii ma Tamaitai 786. E eseese le tetele o nuu o o le itūmālō, ma o Faleapuna e tele ai lava pe tusa lona faitau aofai ma le 600 tagata. E 5 aoga tūlagalua i totonu o le itūmālō.

MNRE PAGE 14

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

O atinae tau le tamāo'āiga o afioaga e fua i luitau o feagai ai e aofia ai le taumamao ese o tagata ma auaunaga. O le toatele o tagata e fai faiva ma fai faatoaga e aofia ai le totoina o le laau o le 'ava ma isi faatoaga fefiloi i tafa mauga. E tolu ni sone o auala mo le tamaoaiga o Vaa o Fonoti e aofia ai (i) a'au ma le sami ma togatogo (ii) faatoaga laiti latalata i maota ma laoa i le talafatai, ma (iii) vaega maualuluga e iai vaomatua, o iai laau o le 'ava ma laau fau fale aemaise lava mo le taina o meataulima. I se sailiiliga lata mai mo itūmālō e 25 o Upolu ma Savaii na faaalia ai e nao le 4.1% o le faitau aofai o tagata o le itūmālō e maua o latou alagaoa mai faatoaga talo, lona uiga o le tele o tagata e laiti ‘olo’o faamoemoe iai. Peitai o Va’a o Fonoti sa faamauina o le itūmālō e maualuga tupe maua mai faatoaga o le 'ava Samoa' faapea tupe faamomoli mai fafo. E ui lava ina tummao ese le itūmālō Va’a o Fonoti ae ua faailoa i sailiiliga o se tasi o itūmālō maualalo lona tamaoaiga i le faatulagaga o nuu ona o le ititi o lo latou avanoa i suavai, ma ua faamauina e 4.5% e leo maua se auaunaga tau le suavai pe ‘olo’o faaletonu fo’i.

E tele ni faleoloa ‘olo’o i totonu o le itūmālō i afioaga taitasi. O le afioaga o Faleapuna e taoto tonu i le Auala Autu i le Gātaifale i Sasa’e. O le tele o atinae i lenei nuu ua faatutuina i le mafola i le gātaifale ao le tele o le afioaga ‘olo’o ua see i uta i vaega ua iai auala galue ua fausiaina. Ma o le tulaga lelei o auala ua iai nei ua si’itia ai le faitau aofai o tagata e faimalaga mai i Apia e galulue ma toe fo’i i aso taitasi ona ua lelei auala o femalagaiga. Ua faapena ona si’itia ai ma le tamaoaiga o tagata Faleapuna i tupe maua a tagata taitoatasi. O faatoaga ma faiga faiva o nisi ia o galuega faatino ‘olo’o fesoasoani tele fo’i i le atinaeina o le afioaga.

E ese mai ia Faleapuna, Sauano ma Saletele, o se vaega tele o le itūmālō e faigata lo latou tulaga ona o le faigata o auala o femalagaiga. E nao le lua(2) auala e agai ai i lea vaega o Fagaloa, e nao le auala o le Fagaloa Road ma le Fagaloa Bay Road e feso’ota’i ai ma le Auala Autu i le Gātaifale i Sasa’e e ui mai i Sauano ma Saletele ma feso’ota’i atu ai i le auala i Lemafa ma feso’ota’i atu ai isi nuu o le itūmālō e aofia ai Lona, Ma’asina, Samamea e oo atu i Uafato. O auala nei e lua ‘olo’o i totonu o le Ripoti o Auala o Samoa. O atinae i lea vaega o le itūmālō e pei o se lipine lona foliga mai, o atinae e vava mamao i luga o le auala tele pe a savalia ma e faafaigata femalagaiga ma atinae mo nei afioaga ma e tele ina taumafai tagata e nonofo faalatalata i nei auaunaga ma vaega e maua ai nei auaunaga pei o le televise.

O le Fale Afi o le Malosiaga Faaeletise i Taelefaga e aumaia le eletise i le itūmālō ma e auala mai i le afi i Afulilo. E tusa ma le 3.5km le laina paipa e tai mai vai i le fale afi i luga o le mauga i tuamaota o Taelefaga. O auaunaga o laina telefoni e feso’ota’i atu i le mamao e oo atu i Samamea. O laina telefoni e sosolo lava i le vaega e iai le auala tele ma e aafia tele i mala fa’alenātura peitai, o le toatele o le itūmālō ua latou faalagolago nei i le auaunaga o telefoni feaveai ona o le tulaga lelei o fesootaiga a le Kamupani telefoni a le Bluesky. E ui ina tumamao ese afioaga o Sauano ma Saletele toe mauga, ua faigofie ona uia ona o le si’itia o le tulaga lelei o le auala (Fagaloa Road) ua faapena ona tuuititia ai fo’i ma le taimi e femalagai mai ai i Apia. Peitai e le faatusalia nei afioaga i le afioaga o Uafato i auaunaga ‘olo’o moomia ina ia si’itia ma faafaigofie ona uia le nuu. 3.3 A’afiaga ma le Maua’a o le Tau O le tapenaina o sone o lamatiaga ma le faailoaina o nofoaga lamatia o le Itūmālō Vaa o Fonoti sa faavaeina i sailiiliga a tomai faapitoa i tulaga o Vai ma sailiiliga i le palapala ma maa aemaise o le fa’aaogāina o faamaumauga faaonaponei mo tapenaina o faafanua (LiDar mapping data)

O le tele o le laueeleele o le itūmālō pe tusa ma le 3,168 heta (hectare). E 285 fale i totonu o le itūmālō ‘olo’o i totonu o sone o lamatiaga mai Lologa ma Eleele tafia. O Saletele e 35 fale ‘olo’o i totonu o sone faailogaina e aafia i galulolo/tsunami ma e lamatia tele. E 103 fale ei totonu o le sone ua faailogaina mo nofoaga puevai. Ma ua faailoa mai i faafanua o le itūmālō e tusa ma le 21 vaitafe i totonu o nuu e aofia ai Sauano, Saletele, Fagaloa Bay ma Uafato Bay ma ua avea ai o se itūmālō lamatia tele i lologa mai vaitafe ma vai fetafeai. Mo Faleapuna e 86 fale ‘olo’o i totonu o sone faailogaina e aafia i tsunami e aofia ai ma se aoga tūlagalua. O se nofoaga e lamatia mai eleele tafia i le gātaifale ma e fautuaina tele le si’itia o nei aseta i vaega saogalemu. Afai e iai se fuafuaga ina ia faatumauina nei maota i le nofoaga lamatia pei ona iai nei o lea e tatau ona si’itia faavae o fale ma faamalosia ma puipuia lelei mai lologa (Tokalauvere, 2018).

O eleele solo o se tasi lea o lamatiaga o le itūmālō o Vaa-o-Fonoti aemaise i le vaega i taulalata i le Fagaloa Bay aemaise lava i taimi o le tetele o timuga (Reti, 2017). O le aafia o le sami i Taelefaga e ono avea ma popolega i le si’osi’omaga o le sami ona o atinae i luga i le eleele matutu aemaise lava o le Fale Afi mo le fausiaina o le eletise ‘olo’o iai i le taimi nei. I le vaai mamao i le taimi nei, o le si’itia o le avanoa e tulai ai mala fa’alenātura ma lo latou malolosi 'ole'ā avea o se ma toatuga i le ola fa’alenātura o meaola i lea faaitulagi. E aafia ai le lamatia o manulele (e.g. tooth- billed pigeon ma le maomao) lea ‘olo’o talitonuina e maua i le vaomatua o Uafato. O le fausiaina fo’i o nisi auala tetele i eleele a uta o nei afioaga o le a avea faafitauli i le faaleagaina o le ola fa’alenātura o meaola ‘olo’o fesoasoani i le malupuipuia o nei afioaga mai suiga o le tau

MNRE PAGE 15

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

E tele ni luitau mo le puipuia o le itūmālō o Vaa o Fonoti ona o le tafato o ona eleele ma lauiti eleele i le gātaifale. O le si’itia o le malupuipuia e mafai ona ausia i le unaia o totoina o meataumafa ma faaleleia atinae o lafumanu ae puipuia lelei le si’osi’omaga. E aofia ai ma le totoina suifefiloi o taumafa ‘ole’ā tu’uitiitia ai le aafiaga o le tamaoaiga o nei afioaga ma si’itia ai lo latou saogalemu mai aafiaga o suiga o le tau (Dews, 2017).

MNRE PAGE 16

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

4. Galuega Fuafuaina mo Va’a o Fonoti

Ātīna’e tetele Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Puipuiga o le Iloilo, faamalosia ma Si’itia ai le tulaga lelei o Faatino fuafuaga aoaotetele Fuafuaga Gātaifale: faaauau le taligalu i atinae tetele ma le mo le vaaia lelei o Nofoaga Fa’ata’atia o le CIM Faaleleia ma vaega pitosili ona tulaga i le vave toe Apovai, alavai ma faainisinia 2015 faaauau le lamatia o Fagaloa ma faaleleia o Eleele ina ia maua fautuaga taligalu i vaega Uafato e tuuititia ai le mo le faatinoina o nei TSP2014-2019 Tini lamatia lamatia o auala ma isi Fa’aitiitia aafiaga o eleele fuafuaga 2 KO 1 aseta a le nuu e tusa ai tafiao i le gātaifale Faatino iloiloga tau i ma le Ripoti o Iloiloga Fa’ata’i o le Faamanuiaga ma Tau e fua iai o Lamatiaga o Auala Malupuipuia nuu, fale Tūlāfono Taufa’aofi fuafuaga mo le faatupeina o Tetele o Samoa ma auala o Puna’oa o le ātīna’e tetele 'Ele'ele Tuuititia tupe faaalu i Faamama otaota mai Ia faatino sailiiliga i le soifua o meatotino faaleagaina alavai sima ma tagata ma puipuiga

taligaluega ina ia tulaga faalesi’osi’omaga e fua iai le lelei fetafeaiga o suavai tau ma le ata o galuega faatino fetafeai ma vaitafe mo afioaga aafia

Faia sailiiliga mo Ia talosagaina pemita moomia aafiaga o le lauina o le e tusa ai ma le tulafono oneone Fa’aaogā faafanua ma iuga o Faia faatalanoaga ma sailiiliga a Tomai Faapitoa e nuu i le lauina o oneone fesoasoani ai i le tusiaina o Aemaise faiga faavae fuafuaga ma Tulafono Faatonutonu o le lauina Atinae ma resitara tulafono a o le oneone Itūmālō ma Nuu i Tulafono a nuu e tuuititia le faaotaota i Faamalosia puipuiga o totonu o vaitafe le si’osi’omaga ma tagata i vaega o faatino ai tanu, lauina o le oneone ma isi punaoa mo atinae tetele

Ia galulue faatasi le Malo ma Nuu i le unaia o tagata taitoatasi e faatino pemita talafeagai

Matāfaioi: LTA/ Nuu /MNRE/MWTI Vaega o le auala o Faatino sailiiliga mo le Si’itia le malupuipuia o Faatino fuafuaga atoa mo le Fuafuaga Fagaloa Road e ui si’itia o le auala i uta atinae tetele mai suiga vaaia lelei o Nofoaga Apovai, Fa’ata’atia o le CIM atu Sauano, mai vaega lamatia i le o le tau alavai ma faainisinia o eleele 2015 Salimu/ gātaifale ina ia maua fautuaga mo le Musumusu, Si’itia le tulaga faatinoina o nei fuafuaga TSP 2014-2019 Tini Taelefaga ma Faaauau le faaleleia o tapenapena i mala 2 KO 1 Faatino iloiloga Tau i vaega o le auala ma alavai agai i fa’alenātura Faamanuiaga ma faatupega e Fagaloa Bay Road le sami ina ia si’itia Ripoti o Iloiloga o fua i ai fuafuaga mo le ua matua fetafeaiga o alavai ma Fa’aitiitia aafiaga mai Lamatiaga o Auala lamatia ma i fa’aitiitia ai le lolovaia eleele tafia ma mala o Samoa (2016) ma

MNRE PAGE 17

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

totonu o sone o o auala i vaega matua fa’alenātura faatupeina o ātīna’e tetele Taiala mo le lamatiaga lamatia pei ona faailoa Malupuipuia o i le Lipoti o Iloiloga o Faatumauina le lelei o Fa’aaogā faafanua ma iuga o Auala, LTA Lamatiaga o Auala a auala autu mo sailiiliga a Tomai Faapitoa e Samoa femalagaiga mo Upolu fesoasoani ai i le tusiaina o fuafuaga Faamalosia le puipuiga Malupuipuia nuu, fale o le Si’osi’omaga i ma auala Tapena fuafuaga mo le vaaia vaega e fuafuaina ai lelei o eleele e tuuitiitia ai tanu. Fa’aitiitia tupe faaalu e aafiaga o si’osi’omaga toe faaleleia ai fa’alenātura ma meaola o se Pulea lelei e itūmālō ma meatotino faaleagaina nofoaga le Malo galuega faatino mai mala fa’alenātura e ala i le tapa o pemita Faailo Sone lamatia mai lologa talafeagai mo galuega e faavae ai le fuafuaina o le faatino faaaogaina o eleele

Matāfaioi: LTA/ MWTI/ MNRE/ Itūmālō/ Nuu /Aiga Puipuiga o auala Faalelei auala o le vai Fa’aitiitia aafiaga mai Faatino fuafuaga atoa mo le Fuafuaga laupapa ma auala eleele tafia ma mala vaaia lelei o Nofoaga Apovai, Fa’ata’atia o le CIM sima i ālia(Ford) Faalelei auala kolosi fa’alenātura alavai ma faainisinia o eleele 2015 mai Lologa ina ia maua fautuaga mo le Faalelei ma toe faafou Faatumauina le lelei o faatinoina o nei fuafuaga TSP 2014-2019 Tini puipuiga o auvai auala autu mo 2 KO 1 Faatino iloiloga Tau i femalagaiga mo Upolu Faamanuiaga ma faatupega e Faamautinoa le Ripoti o Iloiloga o fua iai fuafuaga mo le faamamaina o auala o Malupuipuia nuu, fale Lamatiaga o Auala faatupeina o ātīna’e tetele le vai i vaega ma auala o Samoa (2016) ma maualuluga Fa’aaogā faafanua ma iuga o Taiala mo le Fa’aitiitia tupe faaalu e sailiiliga a Tomai Faapitoa e Malupuipuia o Fausia puipui e toe faaleleia ai fesoasoani ai i le tusiaina o Auala, LTA fa’aitiitia ai le lolovaia i meatotino faaleagaina fuafuaga le gātaifale mai mala fa’alenātura Tapena fuafuaga mo le vaaia Faatutu faailoilo e lelei o eleele e tuuitiitia ai fautuaina ai taavale aafiaga o si’osi’omaga ma tagata feoai i le fa’alenātura ma le ola maualuga o le loloto o fa’alenātura o se nofoaga le vai i auala sima Faailoa Sone lamatia mai Galulue faatasi le Malo lologa e faavae ai le fuafuaina o ma Nuu i auala e le faaaogaina o eleele puipuia ai auvai mai le atinaeina

Matāfaioi: MWTI/ LTA/MNRE/ Itūmālō/ Nuu Faaleleia Alavai i Iloilo ma faalelei Si’itia le malupuipuia o Fa’aaogā faamatalaga o iai e Taiala o le CIM 2015 vaega pitosili alapaipa kolosi i le atinae tetele ma le limataitaina ai ae le gata ai: ona lamatia o le auala i totonu o Sone o malosiaga e tali atu ai i “Ripoti o iloiloga o lamatiaga TSP2014-2019 Tini Auala Autu i lamatiaga e o gatasi mala fa’alenātura o Auala o Samoa (2017)”; 2 KO 1 Gātaifale Sasa’e, ma le Ripoti o Iloiloga “Ripoti o le Iloiloga o tulaga Fagaloa Road ma o Auala Lamatia o Unaia aiga o alala i le faataatia o Auala o Samoa Fuafuaga a le Vāega le Fagaloa Bay Samoa gātaifale ia si’itia i uta (2016)”; “Samoa Code of o Nu’u ma Alaalafaga Road Environmental Practice Faataatia alavai fou ma Malupuipuia nuu, fale faalautele alavai tuai i ma auala (2007)” totonu o taufusi mo le

MNRE PAGE 18

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

faaleleia o fetafeaiga o Fa’aitiitia tupe faaalu e Faatino iloiloga Tau i le vai i le taufusi toe faaleleia ai Faamanuiaga ma faatupega e aemaise fo’i o ala o ia i meatotino faaleagaina fua iai fuafuaga mo le le taufusi mai mala fa’alenātura faatupeina o ātīna’e tetele

Faatino tulaga Ia faatino sailiiliga i le soifua o faataatia mo alavai tagata ma puipuiga paipa e fa’aitiitia ai le faalesi’osi’omaga e fua iai le lolovaia o nofoaga mai tau ma le ata o galuega faatino vai fetafeai mo afioaga aafia

Faatino asiasiga o Ia talosagaina pemita moomia alavai ma galuega e tusa ai ma le tulafono faalelei Tapena le Taiala mo le Itūmālō Faatonutonu e Itūmālō o Vaa o Fonoti mo le puipuia o atinae lata ane i vaitafe Nofoaga Apovai ma fuafuaga ma alavai feso’ota’i i le mo vaaia lelei o nofoaga Auala Autu i le Lolovaia e aofia ai ma le Gātaifale i Sasa’e fa’aaogāina o iuga o sailiiliga a Tomai Faapitoa i papa/maa Matāfaioi: LTA aemaise iuga o sailiiliga mo /MWTI/MWCSD/ galuega tau i alavai. Itūmālō/Nuu/Aiga Tapena ma lesitala tulafono a Nuu ma Itūmālō ia aofia ai le vaaia lelei o alavai ma lafoaiina o otaota faasolitulafono i ala vai Fale o le Nuu, Si’itia meatotino i fafo Fa’aitiitia tupe faaalu e Faia Tulaga Faataatia o Eleele Fuafuaga Fa’ata’atia Aoga ma Falesa i ma sone lamatia pe a toe faaleleia ai pei ona aiaia i lalo o le o le CIM 2015 totonu o Sone toe faafouina meatotino faaleagaina Tulafono o le PUMA 2004 lamatia mai mala fa’alenātura Taiala mo le Tapena ia fuafuaga mo Faamalosia le Faamamaluina o Fausiaina o Fale i le fa’aaogāina o eleele Malupuipuia nuu, fale le Taiala mo le Fausiaina o Fale Samoa ma taiala e taofia ai ma auala i Samoa 2017 atinae i totonu o Sone o Lamatiaga ( Eleele Si’itia le iloa i faiga faa- Tafia/Lolovaia) inisiua Unaia le faia o inisiua mo atinae tetele i totonu o Sone o Faatino faalauiloa e lamatiaga unaia ai itū’āiga fausaga e gafatia tulaga o lologa Fa’aaogā faafanua ma iuga o ma aofia fo’i i totonu o sailiiliga a Tomai Faapitoa e isi Sone o Lamatiaga fesoasoani ai i le faailoaina o eleele saogalemu e si’itia iai le Tusia ata o atinae nuu tetele e faaaogaina ai sone o lamatiaga ua Faailoa sone o lamatiaga faailoaina; faataitaiga, IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le si’itia faavae o fale i fuafuaina lelei o le fa’aaogāina vaega aafiagofie i o eleele aemaise o tulafono e lologa limataitaina ai

Taofia aiga ma nuu mai le toe atinaeina/galueaina o alavai mo fetafeaiga fa’alenātura e afua mai vai mai mauga

MNRE PAGE 19

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Matāfaioi: N u u / Aigas /MWTI/ MNRE/ MWCSD Faaleleia Faatauina tane vai mo Si’itia le tulaga gafatia Tapena ma lesitala tulafono a Fuafuaga Fa’ata’atia Auaunaga tau aiga lamatia i le ona puipuia mai taimi Nuu ma Itūmālō faatonutonu o le CIM 2015 Suavai utiuti/leai o se suavai. mugala ai le atinaeina o nofoaga apovai ma vaega e faatino ai Fuafuaga a le Vaega Si’itia le tulaga lelei ma vai vili Tau Suāvai ma Vai le malosi o atinae Lafoa’i Ia lagolagoina e le tetele e toe vave Faatino galuega fuafuaina a le itūmālō ma nuu le faafo’isia ai mai mala Pulega o Suavai i lana Ripoti Fuafuaga Pulega o Suavai i le fa’alenātura (2016) o galuega faatino mo Fa’aagaaga a le tuutaimi ina o suavai i le isi 10 tausaga e fesoasoani SWA mo le 10 taimi o mugala e utiuti Si’itia le soifua ai i aiga e lei mafai ona maua Tausaga (2016) ai le suavai maloloina ma le se suavai taumafa tumama lautele Fuafuaga a le Vāega

Ia aofia i polokalame o le tala o Nu’u ma Alaalafaga

Lagolagoina e le Fa’aitiitia le afaina o le faaletupe tau o le tusiaina o ata

itūmālō le taumafaiga a suavai taumafai ma le faaauauina o auaunaga aemaise fo’i o le faatauina o le Pulega o Suavai mo le eliina o nisi vai vili i Fa’aitiitia aafiaga mai tane vai totonu o le itūmālō lologa i vaega tu uta o le itūmālō Fa’aaogā faafanua ua faailoa lamatiaga faalesi’osi’omaga ma iuga o sailiiliga a Tomai Lagolagoina e le Faapitoa e fesoasoani ai i le itūmālō ma nuu faailoaina o nofoaga e viliina ai taumafaiga a le Pulega vai ma tapena ai ata o galuega o Suavai mo le puipuia, faasaoina o vai vili i vaega viliina ai le vai ma matavai aemaise nofoaga apovai

Matāfaioi: SWA/ MWCSD/ MNRE / Itūmālō/ Nuu/ CSSP Fuafuaga e toe Faia suesuega mo le Si’itia le tulaga lelei ma Faatino fuafuaga atoa mo le Fuafuaga faafesootai le faaleleia o le auala i le malosi o atinae vaaia lelei o Nofoaga Apovai, Fa’ata’atia o le CIM auala o Fagaloa Fagaloa ma Uafato Bay tetele e toe vave alavai ma sailiiliga faainisinia 2015 ma le Uafato e ui atu i le auala i faafo’isia ai mai mala o eleele ina ia maua fautuaga Bay aua taimi o Sauano and Saletele fa’alenātura mo le faatinoina o nei TSP 2014-2019 Tini mala fuafuaga 2 KO 1 fa’alenātura Si’itia le tulaga Matāfaioi: LTA/ tapenapena i mala Tapena le Taiala mo le Itūmālō Ripoti o Iloiloga o MWTI/ Itūmālō/ fa’alenātura o Vaa o Fonoti e puipuia o Lamatiaga o Auala o Nuu Nofoaga Apovai ma fuafuaga Samoa 2016 ma le Fa’aitiitia aafiaga mai mo vaaia lelei o nofoaga Taiala o le eleele tafia ma mala Lolovaia e aofia ai ma le Malupuipuia o fa’alenātura fa’aaogāina o iuga o sailiiliga a Auala, LTA Tomai Faapitoa i papa/maa Faatino galuega faalelei aemaise iuga o sailiiliga mo i le auala i Fagaloa agai i galuega o alavai. Uafato

Ia faatino sailiiliga i le soifua o Saogalemu le nuu, fale tagata ma puipuiga ma auala tetele faalesi’osi’omaga e fua iai le

tau ma le ata o galuega faatino Fa’aitiitia tupe faaalu e

MNRE PAGE 20

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

toe faaleleia ai Tapena fuafuaga mo le vaaia meatotino (Nuu, lelei o eleele e tuuitiitia ai Itūmālō, Malo) aafiaga o si’osi’omaga faaleagaina mai mala fa’alenātura ma le ola fa’alenātura fa’alenātura o se nofoaga

Faatino iloiloga Tau i Faamanuiaga ma faatupega e fua iai fuafuaga mo le faatupeina o ātīna’e tetele Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai Auala galue Fausia alavai i tafa ala Si’itia le tulaga lelei ma Fa’aaogā faafanua ma iuga o Fuafuaga Aoao o ma faatino galuega le malosi o atinae sailiiliga a Tomai Faapitoa i Fa’afoega o Mala masani mo le tetele e toe vave Maa/papa e fesoasoani ai i le 2017-2021 faamamaina faafo’isia ai mai mala faailoaina o nofoaga talafeagai fa’alenātura aemaise o le tusiaina o ata Fuafuaga Fesoasoani le nuu i le ātīna’e tetele Fa’ata’atia o le CIM faatonutonuina o atinae Si’itia le tulaga 2015 faia i autafa ma luga o tapenapena i mala Tapena fuafuaga mo le vaaia vaega faasao o auala fa’alenātura lelei o eleele e tuuitiitia ai NISP 2011 KESO 5 aafiaga o si’osi’omaga Faamalosia puipuiga Saogalemu le nuu, fale fa’alenātura ma le ola TSP 2014-2019 Tini faalesi’osi’omaga i ma auala tetele fa’alenātura o se nofoaga 2 KO 1 vaega fuafuaina ai le tanuina. Fa’aitiitia tupe faaalu e Fuafuaga a le Vāega Faatino iloiloga Tau i toe faaleleia ai o Nu’u ma Alaalafaga Faamanuiaga ma faatupega e Galulue faatasi le Malo meatotino (Nuu, fua iai fuafuaga mo le ma itūmālō i le unaia o Itūmālō, Malo) faatupeina o ātīna’e tetele tagata ina ia faatino ma faaleagaina mai mala tapa pemita moomia mo fa’alenātura Faailoa sone o lamatiaga galuega faatino IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina lelei o le fa’aaogāina

Matāfaioi: LTA/ o eleele aemaise o tulafono e

MWTI/ MNRE/ limataitaina ai

Villages/Families Ia faatino sailiiliga i le soifua o tagata ma puipuiga faalesi’osi’omaga e fua iai le tau ma le ata o galuega faatino

Eletise Tuuina i lalo o le Faaauau le tulaga lelei o Mataitu auaunaga i le tuuina Fuafuaga Alualu palapala auaunaga tau le auaunaga o le eletise i atu o le eletise e taofia ai le le Mamao a le EPC eletise i vaega talafeagai taimi uma e aofia ai ma gafatia e poumoli ona tauave i le agai atu i le lumanai taimi o mala le malosi o le uila ma afaina ai fa’alenātura laina eletise Faatutu ma faafesootai auaunaga tau eletise i Tuuititia faalavelave aiga tu uta tulai mai poumoli pauu

Suia tulaga o poumoli i tulaga talafeagai pe a toe suia tulaga o iai nei

MNRE PAGE 21

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Fai ni moli auala i vaega o moomia mo le saogaluega o tagata feoai

Ia fa’aaogā eletise maua mai malosiaga o le La pe a fausiaina

Ia fa’aitiitia le faatino o atinae a aiga latalata i poumoli

Matāfaioi: EPC/ MWTI/ Nuu/Aiga Punaoa Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Fa’alenātura ma Faatinoina Talafeagai ma Faiga le Si’osi’omaga Faavae Toe totoina ma Puipuia vaega pito i Tapue le ola fa’alenātura Tapena le Taiala mo le Itūmālō Fuafuaga Galulue puipuia o luga o vaomatua mai le o laau ma meaola o Vaa o Fonoti e puipuia o Fa’atasi a Nu’u ma Vaomatua atinaeina Nofoaga Apovai ma fuafuaga Alaalafaga Fa’aitiitia eleele tafia mo vaaia lelei o nofoaga Faamalosia puipuiga o ma eleele solo Lolovaia e aofia ai ma le Fuafuaga Fa’ata’atia Sone mo Nofoaga fa’aaogāina o iuga o sailiiliga a mo le Totōina o Apovai ma laau tetele Fa’aitiitia le aafia o Tomai Faapitoa i papa/maa Lā'au e 2 Miliona ma faamalosia le suavai taumafa aemaise iuga o sailiiliga mo 2015-2020 faatonutonuina o le galuega o alavai. atinaeina o vaega Fa’aitiitia aafiaga mai Fuafuaga Fa’agaoioi maualuluga lologa i nofoaga i uta Fautuaina e le Vaega o e Toe Fa’afo’i ai i le Vaomatua o le MNRE itū’āiga Lelei 2016-2020 Unaia itūmālō ma nuu Faaleleia le tulaga laau talafeagai aemaise fo’i o e faatino metotia e tapenapena i mala le putuputu talafeagai mo faafefiloi faatoaga ma fa’alenātura ofaga o meaola ma laau vaomatua i vaega talafeagai e fo’ia ai ni Saogalemu le nuu, fale Tapena ma lesitala tulafono a feeseeseaiga i le ma auala tetele Nuu ma Itūmālō ia aofia ai le fa’aaogāina o eleele faasalaina o tatuuina faasolitulafono o vaomatua o Matāfaioi: MNRE/ itūmālō /MWCSD/ Itūmālō /Nuu/CSSP Fa’aaogā fonotaga faa-le- masina e mata'itu ai le faagasologa o totoina o laau ma vaomatua Puipuia Nofoaga Unaia metotia o Fa’aitiitia eleele tafia Tapena le Taiala mo le Fuafuaga a le Vāega Apovai faatoaga faafefiloi ma ma eleele solo Itūmālō o Vaa o Fonoti e tau Suāvai vaomatua ma isi puipuia o Nofoaga Apovai ma itū’āiga laau mo le Si’itia le tulaga lelei o fuafuaga mo vaaia lelei o Fuafuaga Galulue taofiafia o eleele tafia nofoaga apovai nofoaga Lolovaia Fa’atasi a Nu’u ma ma eleele solo Alaalafaga Faaleleia le tulaga Tapena ma lesitala tulafono a Taofia le faatoaina o tapenapena i mala Nuu ma Itūmālō ia aofia ai le Fuafuaga Fa’agaoioi eleele ma le atinaeina fa’alenātura faasalaina o tatuuina e Toe Fa’afo’i ai i le o faatoaga i nofoaga faasolitulafono o vaomatua Lelei 2016-2020 apovai, mata vai ma Fa’aitiitia le aafia o le ma le atinaeina o nofoaga vai vili i totonu o le suavai taumafa apovai itūmālō

Faamalosia puipuiga o Sone mo Nofoaga

MNRE PAGE 22

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Apovai ma laau tetele ma faamalosia le faatonutonuina o le atinaeina o vaega maualuluga

Toe toto nofoaga apovai i laau samoa pei o tava ma poumuli

Matāfaioi: MNRE/ /SWA/Itūmālō/Nuu/ CSSP/GEF-SGP

Puipuiga faigofie Toto laau samoa i le Puipuiga faigofie e Tapena fuafuaga mo le NESP 2017-2021 mo nofoaga gātaifale e faamalosia faamalosia ai atinae Itūmālō Vaa o Fonoti e maaaleale i le ai taligalu ma eleele tetele i le gātaifale fa’aitiitia ai faatinoga le Fuafuaga Fa’ata’atia gātaifale mai le tafia; Talie, talafeagai e ono aafia ai mo le Totōina o Fetau, Toa, Togatogo e Fa’aitiitia aafiaga i eleele apitaga fa’alenātura ma le ola Lā'au e 2 Miliona gafatia ona tali atu i tafia ma mala fa’alenātura o se nofoaga 2015-2020 mala fa’alenātura ma fa’alenātura suiga o le tau Fesoasoani le Matagaluega o Fuafuaga Fa’agaoioi Faatino Auala o Puipuiga Faatoaga ma Faiga Faiva i le e Toe Fa’afo’i ai i le Avea o se talipupuni Fa’alenātura faatuina o nofoaga e faataitai ai Lelei 2016-2020 malosi, ia le ititi ifo lona itū’āiga laau eseese talafeagai lautele ma le 200m Galulue faatasi le vaega o Matāfaioi: MNRE/ Vaomatua, Si’osi’omaga o le MAF/Nuu MNRE ma le Matagaluega o Faatoaga i le tuuina atu o laau talafeagai ma suiga o le tau Puipuiga e Toto laau i luga o Fo’ia ai le faaleagaina Tapena le Taiala mo le Itūmālō Fuafuaga Fa’ata’atia lagolago ai i atinae auvai mai lologa e afua mai o Vaa o Fonoti e puipuia o mo le Totōina o tetele vaega maualuluga Nofoaga Apovai ma fuafuaga Lā'au e 2 Miliona Unaia le totoina o laau mo vaaia lelei o nofoaga 2015-2020 samoa e o faatasi ma Fa’aitiitia le lolovaia o Lolovaia e aofia ai ma le galuega faainisinia mo eleele tanu fa’aaogāina o iuga o sailiiliga a Fuafuaga Fa’agaoioi alavai Tomai Faapitoa i papa/maa e Toe Fa’afo’i ai i le Saogalemu fale, nuu, fale aemaise iuga o sailiiliga mo Lelei 2016-2020 Unaia itūmālō ma nuu ma auala galuega o alavai. ile toe totoina o vaega apovai e fa’aitiitia ai le Faailogaina e le MNRE sone lolovaia o vaega lamatia i ala o vaitafe ma toe maualalalo totoina vaega lamatia mai lologa Matāfaioi: MNRE/Nuu

Taufusi ma Faatino iloiloga o Puipui ma unaia le Tapena fuafuaga mo le Fa’ata’i NESP 2017- Togatogo Faasao fetafeaiga o le tai e fa’aaogāina o laau Itūmālō Vaa o Fonoti e 2021 puipuia le ola lelei o le samoa fa’aitiitia ai faatinoga le si’osi’omaga talafeagai e ono aafia ai Fuafuaga e fa’alenātura. Tapue le ola fa’alenātura apitaga fa’alenātura ma le ola Fesootai ai ma Nuu o laau ma meaola fa’alenātura o se nofoaga Taofia le taina ma le atinaeina o nofoaga Fa’aitiitia le aafia o Faatino galuega o puipuiga o faataufusi suavai taumafa nofoaga faataufusi ma togatogo

Faaauau le totoina o Fa’aitiitia aafiaga mai Faailoa fesoasoani tau tupe laau Samoa e fa’aitiitia lologa i vaega tu uta ma faatino polokalame mo le eleele tafia ma eleele puipuiga o nofoaga faasao i solo itūmālō

MNRE PAGE 23

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Avea o se talipupuni malosi, ia le ititi ifo lona lautele ma le 200m

Ia tuupaina e nuu meaola taaloa

Matāfaioi: MNRE / Nuu /CSSP/ UNDP-GEF SGP/ MWTI

Lafoai Tapena polokalame Si’itia le soifua Tapena fuafuaga mo le Taiala mo le faasolitulafono o faalauiloa ma faia maloloina ma le Itūmālō Vaa o Fonoti e Pulegaina o Otaota otaota i nofoaga faailoilo i auala tumama lautele fa’aitiitia ai faatinoga le faataufusi, talafeagai e ono aafia ai Faiga Faavae mo le gātaifale, auvai ma Faailoa le tapuina ona Fa’aitiitia aafiaga i le apitaga fa’alenātura ma le ola Puleaina lelei otaota tafa ala i totonu o toe lafoai si’osi’omaga ma suavai fa’alenātura o se nofoaga sone lamatia i faasolitulafono i taumafa Fa’ata’i NESP 2017- lologa itūmālō i vaega/sone Fa’aaogā le Tulafono mo le 2021 lamatia i lologa Fa’aitiitia le oo atu o Puleaina o Otaota e otaota oona i le sami limataitaina ai le faagasologa Fuafuaga e Fesootai Faatino polokalame tau i le faasalaina o le ai ma Nuu faalauiloa mo itūmālō solitulafono mo le tapuina ona lafoai faasolitulafono otaota Tapena ma lesitala tulafono ma faia se polokalame a Nuu ma Itūmālō ia aofia ai tau “Vaaia o Tuaoi" ma le faasalaina o le lafoai isi itūmālō faasolitulafono o otaota

Galulue faatasi le malo, Fa’aaogā fonotaga faa-le- itūmālō ma nuu i le masina e mata'itu ai le mataituina o tagata faagasologa o o polokalame solitulafono mo le puleaina lelei o otaota

Matāfaioi: MNRE/ Itūmālō/Nuu/CSSP La’uina o le Faailoa vaega Fo’ia ni aafiaga e ono Faaauau pea ona faailoa e le Fuafuaga Galulue Oneone talafeagai mo le lauina tulai mai le tafia o le MNRE nofoaga talafeagai mo Fa’atasi a Nu’u ma o oneone mo galuega a gātaifale le lauina o le oneone ia ausia Alaalafaga aiga/nuu ai manaoga o atinae e aunoa Saogalemu nuu, aiga,fale ma le aafia o auvai ma Faia sailiiliga i aafiaga o ma auala gātaifale le lauina o le oneone Fa’aitiitia aafiaga mai le Faatino iloiloga o nofoaga Faatino faatalanoaga tafia o le gātaifale talafeagai ma afioaga i le faia o faiga faavae po o Faamanuiaga tau Faatino soalaupulega ma nuu tulafono faatonutonu tamaoaiga mo nuu i le aafia i galuega o le lauina o mo le lauina o le lauina gafataulimaina oneone oneone o oneone Tapena ma lesitala tulafono Galulue faatasi le Malo a Nuu ma Itūmālō e pulea ai ma Nuu i le vaaia o ma mataitu le lauina o nofoaga ‘olo’o lauina ai oneone ma maa mai vaitafe le oneone ma maa Fa’aaogā fonotaga faa-le- Faia polokalame masina e mata'itu ai le faalauiloa i itū’āiga galuega o le CIM faatinoga gafataulimaina mo le

MNRE PAGE 24

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

puipuiga o eleele

Matāfaioi: MNRE/ Nuu/Aiga Puleaina lelei o Faatino se iloiloga Si’itia le soifua Toe iloilo taiala mo le vaaia Taiala mo le Puleaina Suavai Lafoai auiliili o le suavai mai le maloloina ma le lelei o suavai lafoai ina ia aofia o Otaota afi Afulilo i meaola o le tumama lautele ai Tulafono a Nuu ma Itūmālō sami Fa’ata’i NESP 2017- Fa’aitiitia le aafia o Tapena ma faafou ma lesitala 2021 Faailoa tapu mo fale le suavai taumafa tulafono a Nuu ma Itūmālō i le taua faatutuina i sone faatonutonuina o atinae ma lamatia i lologa faleui i nofoaga maaleale i lologa Fausia lelei tane o faleui mo aiga ‘olo’o i Fa’aaogā faafanua o Lamatiaga totonu o sone lamatia ua saunia ma iuga o Sailiiliga a mai lologa Tomai Faapito i tulaga o eleele, maa ma papa e faailoa ai Faatino polokalame nofoaga talafeagai faalauiloa ma galuega faamama mo itūmālō Fa’aaogā fonotaga faalemasina ma nuu a Sui o Nuu e mataitu ai polokalame a nuu i le puleaina Tapena pepa faalauiloa lelei o otaota ma faatutu faailoilo

Maatafaioi: MNRE/ MWCSD/ Itūmālō/ Nuu Alamanuia ma Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Lava Taumafa Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Faatoaga, Laau Unaia le totoina o laau Si’itia le ola maloloina e Aumaia e le Vaega mo Faatoaga Fuafuaga a le Vāega 'aina lamatia i aina e gafatia suiga o le ala i le maua o vai auala talafeagai mo le puleaina Tau Fa’ato’aga 2016- suiga o le tau ma tau ( i.e ufi, t a l o ) mama ma le puleaina lelei o le suavai e tuuititia ai 2021 lologa lelei o otaota otaota oona i le tulaga Unaia faatoaga fefiloi talafeagai Fuafuaga Fa’ata’atia mo e unaia ai le mausali Si’itia le malupuipuia o mo le Totōina o o le ola fa’alenātura ma nuu Galulue faatasi le vaega o Lā'au e 2 Miliona puipuia ai le palapala Vaomatua, Si’osi’omaga o le 2015-2020 aemaise o le aafia mai Si’itia le tulaga lava MNRE ma le Matagaluega o faamai ma iniseti tapena o nuu ma le Faatoaga i le tuuina atu o laau Fuafuaga Fa’agaoioi faalafua saunia e tali atu i mala talafeagai ma suiga o le tau e Toe Fa’afo’i ai i le fa’alenātura Lelei 2016-2020 Faatino polokalame mo Ia faatino e le Matagaluega o le Puleaina o Manu Faatoaga aoaoga ma Faalafua faalauiloa i le itū’āiga eseese o laau aina e gafatia suiga o le

Unaia faatinoga o tau. Fesoasoani i le Puleaina faafaileleina o laau aemaise o Gafataulimaina o Eleele le tuuina atu o laau

Faatino faataitaiga o Faatu ni nofoaga suesue e nofoaga mo laau totoina ai laau eseese aua le eseese talafeagai ma mataituina ai o laau e gafatia suiga o le tau suiga o le tau ma fesoasoani ai i nuu ma aiga

Tapena fuafuaga mo le Matāfaioi: MAF/ Itūmālō Vaa o Fonoti e MNRE/Nuu fa’aitiitia ai faatinoga le talafeagai e ono aafia ai MNRE PAGE 25

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

apitaga fa’alenātura ma le ola fa’alenātura o se nofoaga

Ia tapena e le vaega o Vaomatua a le MNRE fautuaga talafeagai mo itū’āiga laau eseese aemaise o le totoina e talafeagai nofoaga o le totoina ai Puleaina o Iniseti, Faia se polokalame mo Tapue le ola fa’alenātura Tapena fuafuaga mo le Fuafuaga a le Vāega Manu ma Laau le tafieseina o laau o laau ma meaola Itūmālō Vaa o Fonoti e Tau Fa’ato’aga 2016- Faalafua faalafua fa’aitiitia ai faatinoga le 2021 Atinae nuu ia lava talafeagai e ono aafia ai Faatino le tapenaina o taumafa ma si’itia le apitaga fa’alenātura ma le ola Fuafuaga o faamaumauga o laau tamaoaiga fa’alenātura o se nofoaga Fa’atinoga Aoao a ma meaola faalafua e Samoa mo Manu ma aofia ai lo latou talaaga Faia polokalame faalauiloa a le Lā’au ‘Ese’ese ma tulaga ua iai nei MAF ia si’itia ai le malamalama Fa’alafuā (NISAP) aemaise ona aafiaga ma o le aufaifaatoaga mai aafiaga o ni fofo talafeagai e ao vai tafe mai atinae lafumanu e ona faatino leo lelei faatinoina

Faatino aoaoga ma Faatino e le MNRE, MAF ma polokalame faalauiloa i SROS polokalame o le aafiaga o laa ma manu tafieseina o laau ma manu faalafua faalafua

Unaia faatinoga o Faatino aoaoga mo Puleaina aufaifaatoaga i le puleaina o Gafataulimaina o Eleele manu ma laau faalafua

Faia aoaoga mo aufai faatoaga e pulea ai meaola taaloa (puaa, povi) ‘olo’o faaleagaina mata vai ma vaitafe

Tuupaina meatuaolo a le itūmālō

Matāfaioi: Nuu/Itūmālō/ MNRE/MAF/ SROS Pulega Lelei Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Unaia Pulega e Tapena pe toe iloilo Faamalosia ai le Tapena ma lesitala tulafono a Tūlāfono Mautū ala i Tulafono a tulafono a Nuu i le faatinoina o Fuafuaga Itūmālō/Nuu tau i le puipuiga Fono a Nu’u Nuu(by laws) vaaia lelei o punaoa Alualu Mamao o Sectors o aseta a le (Tūlāfono Toe mo vaaia lelei o ma le fa’aaogāina o itūmālō/Nuu/Malo, le Teuteu 2016) punaoa eleele e tuuititia ai le Faamalosia ai Tulafono, si’osi’omaga, tamaoaiga, fa’alenātura ma poloka o alavai; Tulafono Faatonutonu, nofoaga apovai ma le gātaifale Fuafuaga a le Vāega fa’aaogāina o lafoaiina Taiala, Fuafuaga ma o Nu’u ma Alaalafaga eleele faasolitulafono o Faiga Faavae Fa’aaogā fonotaga faalemasina otaota, meaola taaloa a Sui o Nuu e mataitu ai Fuafuaga o ma le atinae le Si’itia le tulaga gafatia e polokalame a nuu i le puleaina Ātīna'e a Nu’u ma fuafuaina o nofoaga nuu ona tali atu i suiga lelei o otaota Alaalafaga 2016- apovai ma vaega e vili o le tau ma vave toe 2021 ai vai faafo’isia i le tulaga lelei mai mala fa’alenātura

MNRE PAGE 26

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Galulue ma Sui o Nuu i le mataituina o le Si’itia le tulaga o fa’aaogāina o punaoa si’osi’omaga o nuu ma ma o latou aafiaga lo latou matāfaioi

Faatino polokalame faalauiloa ma aoaoga

Tapa pemita talafeagai ae lei faatinoina ni atinae

Matāfaioi: MWCSD /MNRE /Nuu

Isi Mataupu Fofo Fautuaina Fautuaga

Toe tatala Auaunaga tau Ia savalia e le nuu e tapa se E leo se mataupu feso’ota’i ma Suiga o le Tau Soifua Maloloina fesoasoani a le Matagaluega o Soifua Maloloina Matāfaioi: Nuu /NGOs

MNRE PAGE 27

Va’a o Fonoti District Map

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

4.1 Faleāpuna

Galuega Fuafuaina o le CIM Ātīna’e tetele Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Faalelei Alavai i Faalelei alavai paipa i Si’itia ai le tulaga Fa’aaogā faafanua ma iuga o Fuafuaga fetaulaiga ala o fetaulaiga ala e tuuititia ai lelei o atinae tetele sailiiliga a Tomai Faapitoa e Fa’ata’atia o le CIM auala galue ma suavai fetafeai e pei ona ma le tulaga i le fesoasoani ai i le tusiaina o 2015 le Auala Autu i fautuaina i le Ripoti o vave toe faaleleia fuafuaga le Gātaifale I Iloiloga o Lamatiaga o NISP 2011 KESO 5 Sasa’e Auala o Samoa Faatumauina le Fa’aaogā faamatalaga o iai e lelei o auala autu limataitaina ai ae le gata ai: TSP 2014-2019 Tini Faia ni alavai paipa i vaega mo femalagaiga mo “Ripoti o iloiloga o lamatiaga o 2 KO 1 faataufusi e faaleleia ai le Upolu Auala o Samoa (2017)”; “Ripoti fetafeaiga o le tai ma ala o o le Iloiloga o tulaga faataatia o Fuafuaga a le Vāega ia i le taufusi Malupuipuia nuu, Auala o Samoa (2016)”; “Samoa o Nu’u ma Alaalafaga

fale ma auala Code of Environmental Practice Faatino asiasiga o alavai (2007)” ma galuega faalelei Fa’aitiitia tupe faaalu e toe Tapena le Taiala mo le Itūmālō o Fesoasoani le Nuu i le faaleleia ai Vaa o Fonoti e puipuia o Nofoaga faamamaina o alavai ma ala meatotino Apovai ma fuafuaga mo vaaia vai i tuafale o aiga faaleagaina mai lelei o nofoaga Lolovaia e aofia ai mala fa’alenātura ma le fa’aaogāina o iuga o Mata'itu e le Malo galuega sailiiliga a Tomai Faapitoa i faatino aemaise le Unaia aiga i le papa/maa aemaise iuga o lafoaiina faasolitulafono o gātaifale ia si’itia sailiiliga mo galuega o alavai. otaota i taufusi ma alavai atu i le vaega

feso’ota’i ma le Auala Autu maualuluga i le Gātaifale i Sasa’e Faatino iloiloga Tau i Faamanuiaga ma faatupega e Matāfaioi: LTA/ fua iai fuafuaga mo le MWTI/MNRE/MWCSD faatupeina o ātīna’e tetele /Nuu/ Aiga Ia faatino sailiiliga i le soifua o tagata ma puipuiga faalesi’osi’omaga e fua iai le tau ma le ata o galuega faatino mo Vaa o Fonoti

Tapena ma lesitala tulafono a le Nuu ma le Itūmālō ia aofia ai le faamamaina o alavai, lafoaiina faasolitulafono o otaota i taufusi ma vai Fale o le Nuu, Si’itia meatotino i fafo ma Fa’aitiitia tupe Faia Tulaga Faataatia o Eleele Fuafuaga Fa’ata’atia Aoga ma Falesa i sone lamatia pe a toe faaalu e toe pei ona aiaia i lalo o le Tulafono o le CIM 2015 totonu o Sone faafouina faaleleia ai o le PUMA 2004 lamatia meatotino Taiala mo le Tapena ia fuafuaga mo le faaleagaina mai Faamalosia le Faamamaluina o le Fausiaina o Fale i fa’aaogāina o eleele ma mala fa’alenātura Taiala mo le Fausiaina o Fale i Samoa taiala e taofia ai atinae i Samoa 2017 totonu o Sone o Lamatiaga Malupuipuia nuu, ( Eleele Tafia/Lolovaia) fale ma auala Unaia le faia o inisiua mo atinae Faatino faalauiloa e unaia ai Si’itia le iloa i faiga tetele i totonu o Sone o itū’āiga fausaga e gafatia faa-inisiua lamatiaga

MNRE PAGE 29

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

tulaga o lologa ma aofia fo’i i totonu o isi Sone o Fa’aaogā faafanua ma iuga o Lamatiaga sailiiliga a Tomai Faapitoa e fesoasoani ai i le faailoaina o Tusia ata o atinae tetele e eleele saogalemu e si’itia iai le faaaogaina ai sone o nuu lamatiaga ua faailoaina; faataitaiga, si’itia faavae o Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, fale i vaega aafiagofie i CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina lologa lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai Taofia aiga ma nuu mai le toe atinaeina/galueaina o luga o auvai

Matāfaioi: N uu/ Aiga /MWTI/ MNRE/ MWCSD Faaleleia le Faaleleia alavai i le tele Si’itia le Fa’aaogā faafanua ma iuga o Fuafuaga Fa’ata’atia Auala galue talafeagai ina ia lelei malupuipuia o sailiiliga a Tomai Faapitoa e o le CIM 2015 Taamilo fetafeaiga o vai i luga o le atinae tetele mai fesoasoani ai i le tusiaina o Faleapuna i uta auala tele e tuuititia ai le suiga o le tau fuafuaga TSP2014-2019 Tini mo le si’itia i uta lologa o eleele maualalalo 2 KO 1 o le nuu Si’itia le tulaga Fa’aaogā faamatalaga o iai e Faatino galuega faamama tapenapena i mala limataitaina ai ae le gata ai: NESP 2017-2021 mo alavai o auala ia lelei fa’alenātura “Ripoti o iloiloga o lamatiaga o fetafeaiga o alavai Auala o Samoa (2017)”; “Ripoti Fa’aitiitia aafiaga o le Iloiloga o tulaga faataatia o Faatonutonu e Itūmālō mai eleele tafia ma Auala o Samoa (2016)”; “Samoa atinae lata ane i vaitafe ma mala fa’alenātura Code of Environmental Practice alavai feso’ota’i i le Auala (2007)” Autu i le Gātaifale i Sasa’e Malupuipuia nuu,

fale ma auala Tapena le Taiala mo le Itūmālō o Pulea lelei e Nuu/itūmālō Vaa o Fonoti e puipuia o Nofoaga ma le Malo galuega faatino e Fa’aitiitia tupe Apovai ma fuafuaga mo vaaia ala i le tapa o pemita faaalu e toe lelei o nofoaga Lolovaia e aofia ai talafeagai mo galuega faaleleia ai ma le fa’aaogāina o iuga o faatino meatotino sailiiliga a Tomai Faapitoa i

faaleagaina mai papa/maa aemaise iuga o Matāfaioi: LTA/ MWTI/ mala fa’alenātura sailiiliga mo galuega o alavai. MNRE/ Aiga/Nuu

Faatino iloiloga Tau i Faamanuiaga ma faatupega e fua iai fuafuaga mo le faatupeina o ātīna’e tetele

Ia faatino sailiiliga i le soifua o tagata ma puipuiga faalesi’osi’omaga e fua iai le tau ma le ata o galuega faatino mo Vaa o Fonoti

Tapena ma lesitala tulafono a le Nuu ma le Itūmālō ia aofia ai le faamamaina o alavai, lafoaiina faasolitulafono o otaota i taufusi ma vai

MNRE PAGE 30

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Faalelei Ia faaoo auaunaga o le Si’itia le tulaga Faia Tulaga Faataatia o Eleele Fuafuaga Fa’ata’atia Auaunaga ma le suavai i aiga mamao i uta gafatia ona puipuia pei ona aiaia i lalo o le Tulafono o le CIM 2015 tulaga lelei o le mai taimi mugala o le PUMA 2004 Suavai Taumafa Faatauina tane vai mo aiga Fuafuaga a le lamatia i le utiuti/leai o se Si’itia le tulaga Faamalosia le Faamamaluina o le Vaega Tau Suāvai suavai lelei ma le malosi Taiala mo le Fausiaina o Fale i ma Vai Lafoa’i o atinae tetele e Samoa 2017 toe vave faafo’isia Fuafuaga ai mai mala Fa’aagaaga a le Ia lagolagoina e le itūmālō fa’alenātura Unaia le faia o inisiua mo atinae SWA mo le 10 ma nuu le Pulega o Suavai i tetele i totonu o Sone o Tausaga (2016) le tuutaimi ina o suavai i Si’itia le soifua lamatiaga taimi o mugala e utiuti ai le maloloina ma le Fuafuaga e suavai tumama lautele Fa’aaogā faafanua ma iuga o Fesootai ai ma Nuu sailiiliga a Tomai Faapitoa e Fa’aitiitia le afaina fesoasoani ai i le faailoaina o Lagolagoina e le itūmālō ma o le suavai eleele saogalemu e si’itia iai le nuu taumafaiga a le Pulega o taumafai nuu

Suavai mo le puipuia, faasaoina o vai vili i vaega Fa’aitiitia aafiaga Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, viliina ai le vai ma matavai mai lologa i vaega CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina aemaise nofoaga apovai tu uta o le itūmālō lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai Matāfaioi: SWA/ MWCSD/ MNRE / Itūmālō/ Nuu/ CSSP Fale ma auala Iloilo ma faailoa vaega Si’itia le tulaga Faamalosia le fa’aaogāina o le Fuafuaga Aoao o sulufai talafeagai mo fale sulufai. lelei ma le malosi Taiala mo le Fausiaina o Fale a Fa’afoega o Mala faafou pe fausia se fale o atinae tetele e Samoa 2017 2017-2021 sulufai ma se auala toe vave faafo’isia National Building ai mai mala Fa’aaogā faafanua ua faailoa Code Faia iloiloga mo fale sulufai fa’alenātura lamatiaga faalesi’osi’omaga ma ma faailoa i luga o faafanua iuga o sailiiliga a Tomai Faapitoa Faiga Fa’avae Aoao o lamatiaga i totonu o le Si’itia le tulaga e fesoasoani ai i le faailoaina o mo Tagata e Iai CIM Plan tapenapena i mala nofoaga e viliina ai vai ma tapena A’afiaga Tūmau o le fa’alenātura ai ata o galuega Soifuaga Tapena Fuafuaga mo le Nuu tau Puleaina o Mala NISP 2011 KESO 5 Fa’alenātura (VCDMP)

Faatino aoaoga mo tagata e iai Manaoga Faapitoa i auala e faatino i taimi e tulai ai mala fa’alenātura

Faatutu faailoilo e limataitaina ai le nuu i taimi o faalavelave fa’afuase’i

Pe afai e leo iai se fale talafeagai e sulufai iai, fausia fale sulufai i fafo atu o sone o lamatiaga Faailoga ma faaleleia se aoga, falesa ‘olo’o fafo ma sone lamatia ma

MNRE PAGE 31

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

fa’aaogāina o se falesulufai

Matāfaioi: MNRE /DMO/ MWTI/Nuu/CSSP/ Ekalesia/MWCSD Eletise Tuuina i lalo o le palapala Faaauau le tulaga Mataitu auaunaga i le tuuina Fuafuaga Alualu auaunaga tau eletise i vaega lelei o le auaunaga atu o le eletise e taofia ai le le Mamao a le EPC talafeagai i le agai atu i le o le eletise i taimi gafatia e poumoli ona tauave lumanai uma e aofia ai ma le malosi o le uila ma afaina ai taimi o mala laina eletise Faatutu ma faafesootai fa’alenātura auaunaga tau eletise i aiga tu uta Tuuititia faalavelave tulai Suia tulaga o poumoli i mai poumoli pauu tulaga talafeagai pe a toe suia tulaga o iai nei

Fai ni moli auala i vaega o moomia mo le saogaluega o tagata feoai

Ia fa’aaogā eletise maua mai malosiaga o le La pe a fausiaina

Ia fa’aitiitia le faatino o atinae a aiga latalata i poumoli

Matāfaioi: EPC/ MWTI/ Nuu/Aiga Puipuiga o le Ia saili fesoasoani le nuu Si’itia ai le tulaga Fuafuaga Ia faatino sailiiliga i le soifua o Gātaifale: mo le faaleleia o le taligalu lelei o atinae tetele Fa’ata’atia o le CIM tagata ma puipuiga Faaleleia ma le tulaga i le 2015 faalesi’osi’omaga e fua iai le tau Taligalu ma toe Ia faia sailiiliga e le MNRE vave toe faaleleia ma le ata o ātīna’e tetele mo tapue matafaga aua le toe tapueina o le TSP 2014-2019 Tini Vaa o Fonoti oneone/matafaga Fa’aitiitia aafiaga o 2 KO 1 eleele tafiao i le Tapena fuafuaga mo le vaaia Faamama otaota mai alavai gātaifale lelei o eleele e tuuitiitia ai Fuafuaga a le Vāega sima ma taligaluega ina ia aafiaga o si’osi’omaga o Nu’u ma Malupuipuia nuu, tulaga lelei fetafeaiga o fa’alenātura ma meaola o se Alaalafaga fale ma auala suavai fetafeai ma vaitafe nofoaga

Tuuititia tupe Pe afai e faatino le lauina o Tapena ma resitara tulafono a faaalu i meatotino le oneone po o ni tanu i le Itūmālō ma Nuu i Tulafono a faaleagaina gatafaile e ao ona mataitu nuu e tuuititia le faaotaota i

galuega ina ia unaia tagata ia totonu i alavai ma vai

tapa pemita talafeagai Fa’aaogā fonotaga faa-le- Matāfaioi: MNRE/ Nuu masina e mata'itu ai le /Aiga/ CSSP faagasologa o totoina o laau ma galuega faamama

MNRE PAGE 32

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Punaoa Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Fa’alenātura ma faatinoina Talafeagai ma Faiga le Si’osi’omaga Faavae Taufusi ma Faatino iloiloga o fetafeaiga Puipui ma unaia le Ia faatino e le Vaega o Fa’ata’i NESP 2017- Faasao o le tai e puipuia le ola lelei fa’aaogāina o laau Si’osi’omaga ma Faasao o le 2021 o le si’osi’omaga samoa fautuaga e fesoasoani ai fa’alenātura. puipuiga o nei faasao Fuafuaga e Tapue le ola Fesootai ai ma Nuu Taofia le taina ma le fa’alenātura o laau Faailoa fesoasoani tau tupe atinaeina o nofoaga ma meaola ma faatino polokalame mo le faataufusi puipuiga o nofoaga Fa’aitiitia le aafia o faasao(togatogo & taufusi) Faaauau le totoina o laau suavai taumafa Samoa e fa’aitiitia eleele tafia ma eleele solo. Avea o Fa’aitiitia aafiaga se talipupuni malosi, ia le mai lologa i vaega ititi ifo lona lautele ma le tu uta 200m i vaega moomia

Ia tuupaina e nuu meaola taaloa

Matāfaioi: MNRE / Nuu /CSSP/ UNDP-GEF SGP/ MWTI

Lauina o le Faailoa vaega talafeagai mo Fo’ia ni aafiaga e Faaauau pea ona faailoa e le Fuafuaga Galulue oneone/maa le lauina o oneone mo ono tulai mai le MNRE nofoaga talafeagai mo le Fa’atasi a Nu’u ma galuega a aiga/nuu tafia o le gātaifale lauina o le oneone ia ausia ai Alaalafaga manaoga o atinae e aunoa ma le Faia sailiiliga i aafiaga o le Saogalemu nuu, aafia o auvai ma gātaifale lauina o le oneone aiga,fale ma auala Faatino iloiloga o nofoaga Faatino faatalanoaga ma Fa’aitiitia aafiaga talafeagai afioaga i le faia o faiga mai le tafia o le faavae po o tulafono gātaifale Faatino soalaupulega ma nuu faatonutonu mo le lauina o aafia i galuega o le lauina o le oneone Faamanuiaga tau oneone tamaoaiga mo nuu Galulue faatasi le Malo ma i le lauina Tapena ma lesitala tulafono a Nuu i le vaaia o nofoaga gafataulimaina o Nuu ma Itūmālō e pulea ai ma ‘olo’o lauina ai le oneone oneone mataitu le lauina o oneone ma ma maa maa mai vaitafe

Faia polokalame faalauiloa i Fa’aaogā fonotaga faa-le- itū’āiga faatinoga masina e mata'itu ai le galuega gafataulimaina mo le o le CIM puipuiga o eleele

Matāfaioi: MNRE/ Nuu/Aiga

Puipuiga Toto laau samoa i le Puipuiga faigofie e Tapena fuafuaga mo le Itūmālō NESP 2017-2021 faigofie mo gātaifale e faamalosia ai faamalosia ai Vaa o Fonoti e fa’aitiitia ai nofoaga taligalu ma eleele mai le atinae tetele i le faatinoga le talafeagai e ono Fuafuaga maaaleale i le tafia; Talie, Fetau, Toa, gātaifale aafia ai apitaga fa’alenātura ma Fa’ata’atia mo le gātaifale Togatogo e gafatia ona tali le ola fa’alenātura o se nofoaga Totōina o Lā'au e 2 atu i mala fa’alenātura ma Fa’aitiitia aafiaga i Miliona 2015-2020 suiga o le tau eleele tafia ma mala Fesoasoani le Matagaluega o fa’alenātura Faatoaga ma Faiga Faiva i le Fuafuaga Avea o se talipupuni malosi, faatuina o nofoaga e faataitai ai MNRE PAGE 33

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

ia le ititi ifo lona lautele ma Faatino Auala o itū’āiga laau eseese talafeagai Fa’agaoioi e Toe le 200m Puipuiga Fa’afo’i ai i le Lelei Fa’alenātura Galulue faatasi le vaega o 2016-2020 Vaomatua, Si’osi’omaga o le MNRE ma le Matagaluega o Matāfaioi: MNRE/ Faatoaga i le tuuina atu o laau MAF/Nuu talafeagai ma suiga o le tau

Alamanuia ma Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga le Lava o Faatinoina Talafeagai ma Faiga Taumafa Faavae Puleaina o Faia sailiiliga i le faamai ua Tapue le ola Tapena fuafuaga mo le Itūmālō Fuafuaga a le Vāega Iniseti, Manu ma aafia ai niu i Faleapuna fa’alenātura o laau Vaa o Fonoti e fa’aitiitia ai Tau Fa’ato’aga Laau Faalafua ma meaola faatinoga le talafeagai e ono 2016-2021 Faia se polokalame mo le aafia ai apitaga fa’alenātura ma tafieseina o laau faalafua Atinae nuu ia lava le ola fa’alenātura o se nofoaga Fuafuaga o taumafa ma si’itia Fa’atinoga Aoao a Faatino le tapenaina o le tamaoaiga Faia polokalame faalauiloa a le Samoa mo Manu faamaumauga o laau ma MAF ia si’itia ai le malamalama o ma Lā’au ‘Ese’ese meaola faalafua e aofia ai lo le aufaifaatoaga mai aafiaga o Fa’alafuā (NISAP) latou talaaga ma tulaga ua vai tafe mai atinae lafumanu e iai nei aemaise ona aafiaga leo lelei faatinoina ma ni fofo talafeagai e ao ona faatino Faatino e le MNRE, MAF ma SROS polokalame o le Faatino aoaoga ma tafieseina o laau ma manu polokalame faalauiloa i faalafua aafiaga o laa ma manu faalafua Faatino aoaoga mo aufaifaatoaga i le puleaina o Unaia faatinoga o Puleaina manu ma laau faalafua Gafataulimaina o Eleele

Faia aoaoga mo aufai faatoaga e pulea ai meaola taaloa (puaa, povi) ‘olo’o faaleagaina mata vai ma vaitafe

Tuupaina meatuaolo a le itūmālō

Matāfaioi: Nuu/Itūmālō/ MNRE/MAF/ SROS Faatoaga, Laau Unaia le totoina o laau aina Si’itia le ola Aumaia e le Vaega mo Faatoaga Fuafuaga a le Vāega 'aina lamatia i e gafatia suiga o le tau ( i.e maloloina e ala i le auala talafeagai mo le puleaina Tau Fa’ato’aga suiga o le tau ma ufi, t a l o ) maua o vai mama lelei o le suavai e tuuititia ai 2016-2021 lologa ma le puleaina lelei otaota oona i le tulaga talafeagai Unaia faatoaga fefiloi mo e o otaota Fuafuaga unaia ai le mausali o le ola Galulue faatasi le vaega o Fa’ata’atia mo le fa’alenātura ma puipuia ai le Si’itia le Vaomatua, Si’osi’omaga o le Totōina o Lā'au e 2 palapala aemaise o le aafia malupuipuia o nuu MNRE ma le Matagaluega o Miliona 2015-2020 mai faamai ma iniseti Faatoaga i le tuuina atu o laau faalafua Si’itia le tulaga lava talafeagai ma suiga o le tau Fuafuaga Fa’agaoioi tapena o nuu ma le e Toe Fa’afo’i ai i le Faatino polokalame mo le saunia e tali atu i Ia faatino e le Matagaluega o Lelei 2016-2020 Puleaina o Manu Faalafua mala fa’alenātura Faatoaga aoaoga ma faalauiloa

MNRE PAGE 34

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

i le itū’āiga eseese o laau aina e Unaia faatinoga o Puleaina gafatia suiga o le tau. Gafataulimaina o Eleele Fesoasoani i le faafaileleina o

laau aemaise o le tuuina atu o Faatino faataitaiga o laau nofoaga mo laau eseese talafeagai ma suiga o le tau Faatu ni nofoaga suesue e totoina ai laau eseese aua le

mataituina ai o laau e gafatia Matāfaioi: MAF/ suiga o le tau ma fesoasoani ai i MNRE/Nuu nuu ma aiga Tapena fuafuaga mo le Itūmālō Vaa o Fonoti e fa’aitiitia ai faatinoga le talafeagai e ono aafia ai apitaga fa’alenātura ma le ola fa’alenātura o se nofoaga

Ia tapena e le vaega o Vaomatua a le MNRE fautuaga talafeagai mo itū’āiga laau eseese aemaise o le totoina e talafeagai nofoaga o le totoina ai Pulega Lelei Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Unaia Pulega Tapena pe toe iloilo Faamalosia ai le Tapena ma lesitala tulafono a Tūlāfono Mautū lelei e ala i tulafono a Nuu i le vaaia faatinoina o Itūmālō/Nuu tau i le puipuiga o Fono a Nu’u Tulafono a lelei o punaoa ma le Fuafuaga Alualu aseta a le itūmālō/Nuu/Malo, (Tūlāfono Toe Nuu(by laws) fa’aaogāina o eleele e Mamao o Sectors le si’osi’omaga, tamaoaiga, Teuteu 2016) mo vaaia lelei o tuuititia ai le poloka o nofoaga apovai ma le gātaifale punaoa alavai; lafoaiina Faamalosia ai Fuafuaga a le Vāega fa’alenātura ma faasolitulafono o otaota, Tulafono, Tulafono Fa’aaogā fonotaga faalemasina a o Nu’u ma fa’aaogāina o meaola taaloa ma le atinae Faatonutonu, Sui o Nuu e mataitu ai Alaalafaga eleele le fuafuaina o nofoaga Taiala, Fuafuaga polokalame a nuu i le puleaina apovai ma vaega e vili ai ma Faiga Faavae lelei o otaota Fuafuaga o vai Ātīna'e a Nu’u Si’itia le tulaga ma Alaalafaga Galulue ma Sui o Nuu i le gafatia e nuu ona 2016-2021 mataituina o le fa’aaogāina tali atu i suiga o le o punaoa ma o latou tau ma vave toe aafiaga faafo’isia i le tulaga lelei mai mala Faatino polokalame fa’alenātura faalauiloa ma aoaoga Si’itia le tulaga o Tapa pemita talafeagai ae lei si’osi’omaga o nuu faatinoina ni atinae ma lo latou matāfaioi Matāfaioi: MWCSD /MNRE /Nuu

MNRE PAGE 35

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Isi Mataupu Fofo Fautuaina Fautuaga

Faama'i o meaola (moa ma Ia sailia e le Nuu se fesoasoani E leo se mataupu feso’ota’i ma Suiga o le Tau taifau) mai foma'i manu

Matāfaioi:Nuu /NGOs

MNRE PAGE 36

Faafanua o Faleapuna

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

4.2 Lona (Fagaloa)

Galuega Fuafuaina o le CIM Ātīna’e tetele Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Faatinoina Fuafuaga Talafeagai ma Faiga Faavae Fale o le Nuu, Si’itia meatotino i fafo ma Fa’aitiitia tupe Faia Tulaga Faataatia o Eleele pei Fuafuaga Aoga ma Falesa i sone lamatia pe a toe faaalu e toe ona aiaia i lalo o le Tulafono o le Fa’ata’atia o le CIM totonu o Sone faafouina faaleleia ai PUMA 2004 2015 lamatia meatotino Tapena ia fuafuaga mo le faaleagaina mai Faamalosia le Faamamaluina o le Taiala mo le fa’aaogāina o eleele ma mala fa’alenātura Taiala mo le Fausiaina o Fale i Fausiaina o Fale i taiala e taofia ai atinae i Samoa 2017 Samoa totonu o Sone o Lamatiaga Malupuipuia ( Eleele Tafia/Lolovaia) nuu, fale ma auala Unaia le faia o inisiua mo atinae Faatino faalauiloa e unaia ai tetele i totonu o Sone o lamatiaga itū’āiga fausaga e gafatia Si’itia le iloa i tulaga o lologa ma aofia fo’i i Fa’aaogā faafanua ma iuga o totonu o isi Sone o faiga faa-inisiua sailiiliga a Tomai Faapitoa e Lamatiaga fesoasoani ai i le faailoaina o eleele saogalemu e si’itia iai le nuu Tusia ata o atinae tetele e faaaogaina ai sone o Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, lamatiaga ua faailoaina; CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina faataitaiga, si’itia faavae o lelei o le fa’aaogāina o eleele fale i vaega aafiagofie i aemaise o tulafono e limataitaina lologa ai

Taofia aiga ma nuu mai le toe atinaeina/galueaina o luga o auvai

Matāfaioi: N u u / Aiga /MWTI/ MNRE/ MWCSD Iloilo ma faailoa vaega Si’itia le tulaga Faamalosia le fa’aaogāina o le Fuafuaga Aoao o Fale ma Auala talafeagai mo fale sulufai. lelei ma le Taiala mo le Fausiaina o Fale a Fa’afoega o Mala Sulufai faafou pe fausia se fale malosi o atinae Samoa 2017 2017-2021 sulufai ma se auala tetele e toe vave Taiala mo le faafo’isia ai mai Fa’aaogā faafanua ua faailoa Fausiaina o Fale i Faia iloiloga mo fale sulufai mala lamatiaga faalesi’osi’omaga ma iuga Samoa ma faailoa i luga o faafanua fa’alenātura o sailiiliga a Tomai Faapitoa e o lamatiaga i totonu o le fesoasoani ai i le faailoaina o Faiga Fa’avae CIM Plan Si’itia le tulaga nofoaga e viliina ai vai ma tapena ai Aoao mo Tagata e tapenapena i ata o galuega Iai A’afiaga Tūmau Tapena Fuafuaga mo le mala fa’alenātura o le Soifuaga Nuu tau Puleaina o Mala Fa’alenātura (VCDMP) NISP 2011 KESO 5

Faatino aoaoga mo tagata e iai Manaoga Faapitoa i auala e faatino i taimi e tulai ai mala fa’alenātura

Faatutu faailoilo e limataitaina ai le nuu i

MNRE PAGE 38

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

taimi o faalavelave fa’afuase’i

Pe afai e leo iai se fale talafeagai e sulufai iai, fausia fale sulufai i fafo atu o sone o lamatiaga Faailoga ma faaleleia se aoga, falesa ‘olo’o fafo ma sone lamatia ma fa’aaogāina o se falesulufai

Matāfaioi: MNRE /DMO/ MWTI/Nuu/CSSP/ Ekalesia/MWCSD

Faalelei Alavai Faaleleia alavai i le Si’itia ai le tulaga Faatino se sailiiliga auiliili e puipuia Fuafuaga (Fagaloa Bay fetaulaiga o le Auala lelei o atinae o Nofoaga Apovai ma fuafuaga mo Fa’ata’atia o le CIM Road) Fagaloa Bay Road ma auala tetele ma le vaaia lelei o nofoaga Lolovaia e 2015 agai Aoga Lona Primary tulaga i le vave aofia ai ma le fa’aaogāina o iuga o School toe faaleleia sailiiliga a Tomai Faapitoa i TSP2014-2019 papa/maa e faavae ai tapenaga o Tini 2 KO 1 Mata'itu e le Nuu atinae Faatumauina le ata o ātīna’e tetele ma nofoaga faatino i autafa o auvai ma lelei o auala autu talafeagai Fuafuaga a le alavai feso’ota’i i le Auala mo femalagaiga Vāega o Nu’u ma autu i le Gātaifale i Sasa’e mo Upolu Fa’aaogā faamatalaga o iai e Alaalafaga limataitaina ai ae le gata ai: Faalelei alavai paipa i Malupuipuia “Ripoti o iloiloga o lamatiaga o fetaulaiga ala o le Fagaloa nuu, fale ma Auala o Samoa (2017)”; “Ripoti o Bay road ma le auala i le auala le Iloiloga o tulaga faataatia o faleaoga o Lona Auala o Samoa (2016)”; “Samoa Fa’aitiitia tupe Code of Environmental Practice Faia ni alavai paipa i vaega faaalu e toe (2007)” faataufusi e faaleleia ai le faaleleia ai fetafeaiga o le tai ma ala o meatotino Ia faatino sailiiliga i le soifua o ia i le taufusi faaleagaina mai tagata ma puipuiga mala fa’alenātura faalesi’osi’omaga e fua iai le tau Faatino asiasiga o alavai ma le ata o galuega faatino mo ma galuega faalelei Unaia aiga i le afioaga aafia gātaifale ia si’itia Fesoasoani le Nuu i le atu i le vaega Ia talosagaina pemita moomia e faamamaina o alavai ma ala maualuluga tusa ai ma le tulafono vai i tuafale o aiga

Tapena le Taiala mo le Itūmālō o Mata'itu e le Malo galuega Vaa o Fonoti mo le puipuia o faatino aemaise le Nofoaga Apovai ma fuafuaga mo lafoaiina faasolitulafono o vaaia lelei o nofoaga Lolovaia e otaota i taufusi ma alava aofia ai ma le fa’aaogāina o iuga o feso’ota’i ma le Auala Autu sailiiliga a Tomai Faapitoa i i le Gātaifale i Sasa’e papa/maa aemaise iuga o sailiiliga

mo galuega tau i alavai. Matāfaioi: LTA/

MWTI/MNRE/MWCSD /Nuu/ Aiga Tapena ma lesitala tulafono a Nuu ma Itūmālō ia aofia ai le

vaaia lelei o alavai ma lafoaiina o otaota faasolitulafono i ala vai

MNRE PAGE 39

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Puipuiga o auala Faalelei auala o le vai Fa’aitiitia tupe Faatino se sailiiliga auiliili e puipuia Fuafuaga laupapa ma auala faaalu e toe o Nofoaga Apovai ma fuafuaga mo Fa’ata’atia o le sima (Ford) mai Faalelei auala kolosi faaleleia ai vaaia lelei o nofoaga Lolovaia e CIM 2015 Lologa meatotino aofia ai ma le fa’aaogāina o iuga o Faalelei ma toe faafou faaleagaina mai sailiiliga a Tomai Faapitoa i TSP 2014-2019 puipuiga o auvai mala fa’alenātura papa/maa e faavae ai tapenaga o Tini 2 KO 1 ata o ātīna’e tetele ma nofoaga Faamautinoa le Fa’aitiitia le talafeagai “Ripoti o iloiloga faamamaina o auala o le vai faaleagaina mai o lamatiaga o i vaega maualuluga lologa e afua mai Ia faatino sailiiliga i le soifua o Auala o Samoa vaega tagata ma puipuiga (2017)”; “Ripoti Fausia puipui e fa’aitiitia ai maualuluga faalesi’osi’omaga e fua iai le o le Iloiloga o le lolovaia i le gātaifale faatinoina o ātīna’e tetele tulaga faataatia o Fa’aitiitia lologa i Faatutu faailoilo e vaega maualalalo Auala o Samoa Tapena fuafuaga mo le vaaia lelei (2016)”; fautuaina ai taavale ma o eleele e tuuitiitia ai aafiaga o “Tūlāfono a tagata feoai i le maualuga o Malupuipuia si’osi’omaga fa’alenātura ma Samoa e Fa'aaogā le loloto o le vai i auala auala autu mo apitaga o meaola i se nofoaga sima feoaiga mo ai le Si’osi’omaga Upolu atoa Ia aofia i polokalame o tala faatatau (2007)” Galulue faatasi le Malo ma o le tupe: Ripoti i iloiloga Tau ma Nuu i auala e puipuia ai Saogalemu Nuu, Faamanuiaga o se atinae, ata ma le auvai mai le atinaeina fale ma auala tau o le fausiaina.

Matāfaioi: MWTI/ Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, LTA/MNRE/ Itūmālō/ Nuu CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai Taligalu Fuafuaina e le Malo pe toe Si’itia ai le tulaga Fuafuaga Ia faatino sailiiliga i le soifua o faaleleia le taligalu pe si’itia lelei o atinae Fa’ata’atia o le tagata ma puipuiga fale i nofoaga saogalemu tetele ma le CIM 2015 faalesi’osi’omaga e fua iai galuega tulaga i le vave e faatino Faamama otaota mai alavai toe faaleleia TSP 2014-2019 sima ma taligaluega ina ia Ia faatalanoa tagata aafia i le Tini 2 KO 1 tulaga lelei fetafeaiga o Fa’aitiitia aafiaga galuega ma fa’aaogā sailiiliga i suavai fetafeai ma vaitafe o eleele tafiao i le aafiaga o le soifua o tagata ma le Fuafuaga a le gātaifale si’osi’omaga e fua iai le tapenaina Vāega o Nu’u ma Pe a iai se fuafuaga mo le o ata o galuega. Ia faatalanoa i Alaalafaga Malupuipuia nuu, tanuina, lauina o oneone i le latou e aafia gātaifale, Ia galulue faatasi fale ma auala Nuu ma le Malo i le unaia o Ia talosagaina pemita moomia e tagata taitoatasi e faatino Tuuititia tupe tusa ai ma le tulafono pemita talafeagai faaalu i meatotino Fa’aaogā faafanua ma iuga o Matāfaioi: MNRE/ Nuu faaleagaina sailiiliga a Tomai Faapitoa e /Aiga/ CSSP fesoasoani ai i le tusiaina o fuafuaga

Tapena fuafuaga mo le vaaia lelei o eleele e tuuitiitia ai aafiaga o si’osi’omaga fa’alenātura ma meaola o se nofoaga

Tapena ma resitara tulafono a Itūmālō ma Nuu i Tulafono a nuu e tuuititia le faaotaota i totonu o vaitafe

MNRE PAGE 40

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Faatanoa mo le Tausia ma faamama otaota Si’itia le tali atu i Fuafuaga vai o le Nuu taimi i taimi o Fa’ata’atia o le CIM Faatauina e le nuu se mugala 2015 faamama mo le faatanoa ma tausia lelei Si’itia le soifua Fuafuaga a le maloloina ma le Vāega o Nu’u ma Faatauina tane vai mo aiga tumama lautele Alaalafaga lamatia i le utiuti/leai o se suavai. Fa’aitiitia le Fuafuaga mo le faaleagaina mai Faafesootaiga o lologa e afua mai Nuu Matāfaioi:Nuu/ CSSP vaega maualuluga

Punaoa Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Fa’alenātura ma Faatinoina Talafeagai ma Faiga le Si’osi’omaga Faavae Lauina o le Faailoa vaega talafeagai mo Fo’ia ni aafiaga e Faaauau pea ona faailoa e le Fuafuaga Galulue Oneone le lauina o oneone mo ono tulai mai le MNRE nofoaga talafeagai mo le Fa’atasi a Nu’u galuega a aiga/nuu tafia o le gātaifale lauina o le oneone ia ausia ai ma Alaalafaga manaoga o atinae e aunoa ma le Faia sailiiliga i aafiaga o le Saogalemu nuu, aafia o auvai ma gātaifale lauina o le oneone aiga,fale ma auala Faatino iloiloga o nofoaga Faatino faatalanoaga ma Fa’aitiitia aafiaga talafeagai afioaga i le faia o faiga mai le tafia o le faavae po o tulafono gātaifale Faatino soalaupulega ma nuu aafia faatonutonu mo le lauina o i galuega o le lauina o oneone le oneone Faamanuiaga tau tamaoaiga mo Tapena ma lesitala tulafono a Galulue faatasi le Malo ma nuu i le lauina Nuu ma Itūmālō e pulea ai ma Nuu i le vaaia o nofoaga gafataulimaina o mataitu le lauina o oneone ma ‘olo’o lauina ai le oneone oneone maa mai vaitafe ma maa Fa’aaogā fonotaga faa-le-masina e Faia polokalame faalauiloa i mata'itu ai le galuega o le CIM itū’āiga faatinoga gafataulimaina mo le puipuiga o eleele

Matāfaioi: MNRE/ Nuu/Aiga

Puipuiga faigofie Toto laau samoa i le Fo’ia aafiaga Tapena fuafuaga mo le Itūmālō Fuafuaga mo nofoaga gātaifale e faamalosia ai faaono tulai mai Vaa o Fonoti e fa’aitiitia ai Fa’ata’atia mo le maaaleale i le taligalu ma eleele mai le lologa i vaega faatinoga le talafeagai e ono aafia Totōina o Lā'au e gātaifale tafia; Talie, Fetau, Toa, maulaluluga ai apitaga fa’alenātura ma le ola 2 Miliona 2015- Togatogo e gafatia ona tali fa’alenātura o se nofoaga 2020 atu i mala fa’alenātura ma Fa’aitiitia le suiga o le tau lolovaia o Fuafuaga nofoaga Ia tapenaina ma faailoa e le MNRE Fa’agaoioi e Toe Unaia toe totoina o nofoaga sone lamatia aua le toe totoina i Fa’afo’i ai i le Lelei apovai ia fa’aitiitia ai le Malupuipuia laau talafeagai 2016-2020 faaleagaina o auvai ma nuu, fale ma vaega maualalalo auala

MNRE PAGE 41

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Matāfaioi: MNRE/ Nuu

Puipuiga Toto laau samoa i le Puipuiga Tapena fuafuaga mo le Itūmālō NESP 2017-2021 faigofie mo gātaifale e faamalosia ai faigofie e Vaa o Fonoti e fa’aitiitia ai nofoaga taligalu ma eleele mai le faamalosia ai faatinoga le talafeagai e ono aafia Fuafuaga maaaleale i le tafia; Talie, Fetau, Toa, atinae tetele i le ai apitaga fa’alenātura ma le ola Fa’ata’atia mo le gātaifale Togatogo e gafatia ona tali gātaifale fa’alenātura o se nofoaga Totōina o Lā'au e atu i mala fa’alenātura ma 2 Miliona 2015- suiga o le tau Fa’aitiitia aafiaga i Fesoasoani le Matagaluega o 2020 eleele tafia ma Faatoaga ma Faiga Faiva i le Avea o se talipupuni malosi, mala fa’alenātura faatuina o nofoaga e faataitai ai Fuafuaga ia le ititi ifo lona lautele ma itū’āiga laau eseese talafeagai Fa’agaoioi e Toe le 200m Faatino Auala o Fa’afo’i ai i le Puipuiga Galulue faatasi le vaega o Lelei 2016-2020 Matāfaioi: MNRE/ Fa’alenātura Vaomatua, Si’osi’omaga o le MAF/Nuu MNRE ma le Matagaluega o Faatoaga i le tuuina atu o laau talafeagai ma suiga o le tau

Alamanuia ma Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala, Fuafuaga Lava o Taumafa Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Faia faasao Sailia e le Nuu se Tapue le ola Fesoasoani le Matagaluega o Fuafuaga a le tilapia e maua ai fesoasoani a le fa’alenātura o Faatoaga ma Faiga Faiva i le Vāega Tau taumafa ma Matagaluega o Faatoaga & laau ma meaola faatuina o nofoaga e faataitai ai Fa’ato’aga 2016- seleni faiga faiva faatoaga tilapia 2021

Ia faailoa e le Nuu se Atinae nuu ia Tapena fuafuaga mo le Itūmālō nofoaga mo le faasao lava taumafa ma Vaa o Fonoti e fa’aitiitia ai Tilapia si’itia le faatinoga le talafeagai e ono aafia tamaoaiga ai apitaga fa’alenātura ma le ola Matāfaioi: Nuu/ MAF fa’alenātura o se nofoaga

Puleaina o Faia se polokalame mo le Tapue le ola Tapena fuafuaga mo le Itūmālō Fuafuaga a le Iniseti, Manu ma tafieseina o laau faalafua fa’alenātura o Vaa o Fonoti e fa’aitiitia ai Vāega Tau Laau Faalafua laau ma meaola faatinoga le talafeagai e ono aafia Fa’ato’aga 2016- Faatino le tapenaina o ai apitaga fa’alenātura ma le ola 2021 faamaumauga o laau ma Atinae nuu ia fa’alenātura o se nofoaga meaola faalafua e aofia ai lo lava taumafa Fuafuaga o latou talaaga ma tulaga ua ma si’itia le Faia polokalame faalauiloa a le Fa’atinoga Aoao a iai nei aemaise ona aafiaga tamaoaiga MAF ia si’itia ai le malamalama o le Samoa mo Manu ma ni fofo talafeagai e ao aufaifaatoaga mai aafiaga o vai tafe ma Lā’au ‘Ese’ese ona faatino mai atinae lafumanu e leo lelei Fa’alafuā (NISAP) faatinoina Faatino aoaoga ma polokalame faalauiloa i Faatino e le MNRE, MAF ma SROS aafiaga o laa ma manu polokalame o le tafieseina o laau faalafua ma manu faalafua

Unaia faatinoga o Puleaina Faatino aoaoga mo aufaifaatoaga Gafataulimaina o Eleele i tulaga e aafia ai fua o laau ma laau aina Faia aoaoga mo aufai faatoaga e pulea ai meaola taaloa (puaa, povi) ‘olo’o faaleagaina mata vai ma vaitafe

MNRE PAGE 42

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Tuupaina meatuaolo a le itūmālō

Matāfaioi: Nuu/Itūmālō/ MNRE/MAF/ SROS

Pulega Lelei Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Faatinoina Fuafuaga Talafeagai ma Faiga Faavae Unaia Pulega Tapena pe toe iloilo Faamalosia ai le Tapena ma lesitala tulafono a Tūlāfono lelei e ala i tulafono a Nuu i le vaaia faatinoina o Itūmālō/Nuu tau i le puipuiga o Mautū Fono a Tulafono a lelei o punaoa ma le Fuafuaga Alualu aseta a le itūmālō/Nuu/Malo, le Nu’u (Tūlāfono Nuu(by laws) fa’aaogāina o eleele e Mamao o Sectors si’osi’omaga, tamaoaiga, nofoaga Toe Teuteu mo vaaia lelei o tuuititia ai le poloka o apovai ma le gātaifale 2016) punaoa alavai; lafoaiina Faamalosia ai fa’alenātura ma faasolitulafono o otaota, Tulafono, Fa’aaogā fonotaga faalemasina a Fuafuaga a le fa’aaogāina o meaola taaloa ma le atinae Tulafono Sui o Nuu e mataitu ai polokalame Vāega o Nu’u ma eleele le fuafuaina o nofoaga Faatonutonu, a nuu i le puleaina lelei o otaota Alaalafaga apovai ma vaega e vili ai Taiala, Fuafuaga vai ma Faiga Faavae Fuafuaga e Fesootai ai ma Galulue ma Sui o Nuu i le Si’itia le tulaga Nuu 2016-2021 mataituina o le fa’aaogāina gafatia e nuu ona o punaoa ma o latou tali atu i suiga o aafiaga le tau ma vave toe faafo’isia i le Faatino polokalame tulaga lelei mai faalauiloa ma aoaoga mala fa’alenātura

Tapa pemita talafeagai ae lei Si’itia le tulaga o faatinoina ni atinae si’osi’omaga o nuu ma lo latou Matāfaioi: MWCSD /MNRE matāfaioi i le /Nuu puipuiga o le si’osi’omaga

Isi Mataupu Fofo Fuafuaina Fautuaga

Seleni mo le faatauina o Saili fesoasoani le Nuu i isi auala e E leo se mataupu e feso’ota’i ma suiga o le tau. Faatoai o mea fai pa mo maua ai fesoasoani tau seleni le Matagaluega o Faatoaga lafumanu

Matāfaioi:Nuu /NGOs

MNRE PAGE 43

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

MNRE PAGE 44

Faafanua o Lona (Fagaloa)

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

4.3 Ma’asina

Galuega Fuafuaina i le CIM Plan Ātīna’e tetele Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Fale o le Nuu, Si’itia meatotino i fafo ma Fa’aitiitia tupe Faia Tulaga Faataatia o Fuafuaga Fa’ata’atia o le Aoga ma Falesa i sone lamatia pe a toe faaalu e toe Eleele pei ona aiaia i lalo o CIM 2015 totonu o Sone faafouina faaleleia ai le Tulafono o le PUMA 2004 lamatia meatotino Taiala mo le Fausina o Tapena ia fuafuaga mo le faaleagaina mai Faamalosia le Faamamaluina Fale o Samoa fa’aaogāina o eleele ma mala fa’alenātura o le Taiala mo le Fausiaina o taiala e taofia ai atinae i Fale i Samoa 2017 totonu o Sone o Lamatiaga Malupuipuia nuu, ( Eleele Tafia/Lolovaia) fale ma auala Unaia le faia o inisiua mo Faatino faalauiloa e unaia ai Si’itia le iloa i faiga atinae tetele i totonu o Sone itū’āiga fausaga e gafatia faa-inisiua o lamatiaga tulaga o lologa ma aofia fo’i i totonu o isi Sone o Fa’aaogā faafanua ma iuga o Lamatiaga sailiiliga a Tomai Faapitoa e fesoasoani ai i le faailoaina o Tusia ata o atinae tetele e eleele saogalemu e si’itia iai faaaogaina ai sone o le nuu lamatiaga ua faailoaina; faataitaiga, si’itia faavae o Faailoa sone o lamatiaga fale i vaega aafiagofie i IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le lologa fuafuaina lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai Taofia aiga ma nuu mai le toe atinaeina/galueaina o luga o auvai

Matāfaioi: N u u / Aiga /MWTI/ MNRE/ MWCSD

Faaleleia le Auala Iloilo ma faalelei auala Si’itia ai le tulaga Fuafuaga Aoao o Faatino iloiloga Tau i galue galue i vaega e feso’ota’i ai lelei o atinae Fa’afoega o Mala 2017- Faamanuiaga ma faatupega ma le auala tele o le Fagaloa tetele ma le tulaga 2021 e fua iai fuafuaga mo le Bay Road i le vave toe faatupeina o ātīna’e tetele faaleleia Fuafuaga Fa’ata’atia o Fausia alavai tetele i tafa Faatino se sailiiliga auiliili e le CIM 2015 ala i vaega moomia Si’itia le ola puipuia o Nofoaga Apovai ma tapenapena ma le fuafuaga mo vaaia lelei o TSP 2014-2019 Tini 2 Faatino asiasiga o alavai lava sauni o tagata nofoaga Lolovaia e aofia ai KO 1 ma galuega faalelei i taimi o mala ma le fa’aaogāina o iuga o faanatura sailiiliga a Tomai Faapitoa i Fuafuaga a le Vāega o Fesoasoani le Nuu i le papa/maa e faavae ai Nu’u ma Alaalafaga faamamaina o alavai ma ala Malupuipuia nuu, tapenaga o ata o ātīna’e tetele vai i tuafale o aiga fale ma auala ma nofoaga talafeagai

Mata'itu e le Malo galuega Fa’aitiitia tupe Tapena fuafuaga mo le faatino aemaise le faaalu e toe vaaia lelei o eleele e lafoaiina faasolitulafono o faaleleia ai tuuitiitia ai aafiaga o otaota i taufusi ma alava meatotino si’osi’omaga i apitaga feso’ota’i ma le Auala Autu faaleagaina mai fa’alenātura ma le ola i le Gātaifale i Sasa’e mala fa’alenātura fa’alenātura o se nofoaga

MNRE PAGE 46

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Matāfaioi: LTA/ Unaia aiga i le Faailoa sone o lamatiaga MWTI/MNRE/MWCSD gātaifale ia si’itia IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le /Nuu/ Aiga atu i le vaega fuafuaina lelei o le maualuluga fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai

Ia fa’aaogā sailiiliga i le soifua o tagata ma puipuiga faalesi’osi’omaga e fua iai le tau ma le ata o galuega faatino

Puipuiga o le Iloilo pe talafeagai le fausia Si’itia ai le tulaga Fuafuaga Fa’ata’atia o Faatino iloiloga Tau i Gātaifale: o taligalu i vaega pitosili lelei o atinae le CIM 2015 Faamanuiaga ma faatupega Faaleleia le ona lamatia. tetele ma le tulaga e fua iai fuafuaga mo le taligalu i vaega i le vave toe TSP 2014-2019 Tini 2 faatupeina o ātīna’e tetele lamatia Faia sailiiliga mo aafiaga o faaleleia KO 1 le lauina o le oneone Ia faatino sailiiliga i aafiaga i Faatumau le le soifua o tagata ma Fuafuaga Galulue Faia faatalanoaga mo le lelei o le ola puipuiga faalesi’osi’omaga e Fa’atasi a Nu’u ma faiga o se faavae ma fa’alenātura o fua iai le tau ma le ata o Alaalafaga Tulafono Faatonutonu o le le nofoaga galuega faatino mo afioaga lauina o le oneone aafia Fa’aitiitia aafiaga o Faamalosia puipuiga o le eleele tafiao i le Fa’aaogā faafanua o faailoa ai si’osi’omaga ma tagata i gātaifale lamatiaga o eleele faatasi ma vaega o faatino ai tanu, iuga o sailiiliga a Tomai lauina o le oneone ma isi Malupuipuia nuu, Faapitoa e fesoasoani ai i le punaoa mo atinae tetele fale ma auala tusiaina o fuafuaga

Matāfaioi: MNRE/ Nuu Tuuititia tupe /Aiga/MWTI faaalu i meatotino faaleagaina

Fale ma auala Iloilo ma faailoa vaega Si’itia le tulaga Faamalosia le fa’aaogāina o Fuafuaga Aoao o sulufai talafeagai mo fale sulufai. lelei ma le malosi le Taiala mo le Fausiaina o Fa’afoega o Mala 2017- faafou pe fausia se fale o atinae tetele e Fale a Samoa 2017 2021 sulufai ma se auala toe vave Taiala mo le Fausiaina faafo’isia ai mai Fa’aaogā faafanua ua faailoa o Fale i Samoa Faia iloiloga mo fale sulufai mala lamatiaga faalesi’osi’omaga ma faailoa i luga o faafanua fa’alenātura ma iuga o sailiiliga a Tomai Faiga Faavae mo Tagata o lamatiaga i totonu o le Faapitoa e fesoasoani ai i le e iai Manaoga Faapitoa CIM Plan Si’itia le tulaga faailoaina o nofoaga e viliina tapenapena ma ai vai ma tapena ai ata o NISP 2011 KESO 5 Tapena Fuafuaga mo le lava saunia i mala galuega Nuu tau Puleaina o Mala fa’alenātura Fa’alenātura (VCDMP)

Faatino aoaoga mo Tagata e iai A’afiaga Tūmau o le Soifuaga i auala e faatino i taimi e tulai ai mala fa’alenātura

Faatutu faailoilo e limataitaina ai le nuu i taimi o faalavelave fa’afuase’i

MNRE PAGE 47

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Pe afai e leo iai se fale talafeagai e sulufai iai, ia fausia fale sulufai i fafo atu o sone o lamatiaga Faailoga ma faaleleia se aoga, falesa ‘olo’o fafo ma sone lamatia ma fa’aaogāina o se falesulufai

Matāfaioi: MNRE /DMO/ MWTI/Nuu/CSSP/Ekalesi a/MWCSD Faatanoa mo le Tausia ma faamama otaota Si’itia le tali atu i Tapena ma lesitala Fuafuaga Fa’ata’atia o le vai o le Nuu ua i le faatanoa taimi i taimi o tulafono a Nuu ma Itūmālō CIM 2015 poloka mugala e pulea ai ma mataitu Faatauina e le nuu se atinae i nofoaga apovai ma Fuafuaga a le Vāega o faamama mo le faatanoa Si’itia le soifua mata vai o vai vili Nu’u ma Alaalafaga ma tausia lelei maloloina ma le tumama lautele Fuafuaga e Fesootai ai Faatauina tane vai mo aiga ma Nuu lamatia i le utiuti/leai o se Fa’aitiitia le suavai. faaleagaina mai lologa e afua mai vaega maualuluga Matāfaioi:Nuu/ CSSP Punaoa Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Fa’alenātura ma Faatinoina Talafeagai ma Faiga le Si’osi’omaga Faavae Punaoa o le sami Faatino suesuega o ni Tapue le ola Tapena fuafuaga mo le Fuafuaga a le Vāega Tau itū’āiga punaoa i sami i fa’alenātura o laau Itūmālō Vaa o Fonoti e Fa’ato’aga 2016-2021 Ma’asina ma meaola fa’aitiitia ai faatinoga le talafeagai e ono aafia ai Fuafuaga o Fa’atinoga Faatautaia polokalame mo Builds resilience apitaga fa’alenātura ma le Aoao a Samoa mo Manu le tafieseina o m of community ola fa’alenātura o se ma Lā’au ‘Ese’ese livelihood and nofoaga Fa’alafuā (NISAP) Faatino aoaoga ma food security faalauiloa i aafiaga o meaola Faatino e le MNRE, MAF ma faalafua SROS polokalame o le tafieseina o laau ma manu Faia se Polokalame faalafua aoaotetele mo le puleaina o le ola faalafua

I Unaia faatinoga o Puleaina Gafataulimaina o Eleele

Matāfaioi: Nuu/Itūmālō/ MNRE/MAF/ SROS Taufusi ma Faatino iloiloga o fetafeaiga Puipui ma unaia Ia faatino e le Vaega o Fa’ata’i NESP 2017-2021 Faasao o le tai e puipuia le ola lelei le fa’aaogāina o Si’osi’omaga ma Faasao o le o le si’osi’omaga laau samoa MNRE fautuaga e fesoasoani Fuafuaga e Fesootai ai fa’alenātura. ai puipuiga o nei faasao ma Nuu Tapue le ola Taofia le taina ma le fa’alenātura o laau Faailoa fesoasoani tau atinaeina o nofoaga ma meaola tupe ma faatino faataufusi polokalame mo le Fa’aitiitia le aafia puipuiga o nofoaga Faaauau le totoina o laau o suavai taumafa faasao(togatogo & taufusi)

MNRE PAGE 48

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Samoa e fa’aitiitia eleele tafia ma eleele solo. Avea o Fa’aitiitia aafiaga se talipupuni malosi, ia le mai lologa i vaega ititi ifo lona lautele ma le tu uta 200m i vaega moomia Ia tuupaina e nuu meaola taaloa

Matāfaioi: MNRE / Nuu /CSSP/ UNDP-GEF SGP/ MWTI

Puipuiga faigofie Toto laau samoa i le Puipuiga faigofie Tapena fuafuaga mo le NESP 2017-2021 mo nofoaga gātaifale e faamalosia ai e faamalosia ai Itūmālō Vaa o Fonoti e maaaleale i le taligalu ma eleele mai le atinae tetele i le fa’aitiitia ai faatinoga le Fuafuaga Fa’ata’atia mo gātaifale tafia; Talie, Fetau, Toa, gātaifale talafeagai e ono aafia ai le Totōina o Lā'au e 2 Togatogo e gafatia ona tali apitaga fa’alenātura ma le Miliona 2015-2020 atu i mala fa’alenātura ma Fa’aitiitia aafiaga i ola fa’alenātura o se suiga o le tau eleele tafia ma nofoaga Fuafuaga Fa’agaoioi e mala fa’alenātura Toe Fa’afo’i ai i le Lelei Avea o se talipupuni malosi, Fesoasoani le Matagaluega o 2016-2020 ia le ititi ifo lona lautele ma Faatino Auala o Faatoaga ma Faiga Faiva i le le 200m Puipuiga faatuina o nofoaga e faataitai Fa’alenātura ai itū’āiga laau eseese talafeagai

Matāfaioi: MNRE/ Galulue faatasi le vaega o MAF/Nuu Vaomatua, Si’osi’omaga o le MNRE ma le Matagaluega o Faatoaga i le tuuina atu o laau talafeagai ma suiga o le tau

MNRE PAGE 49

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Pulega Lelei Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Faatinoga Talafeagai ma Faiga Faavae Unaia Pulega Tapena pe toe iloilo Faamalosia ai le Tapena ma lesitala tulafono Tūlāfono Mautū Fono lelei e ala i tulafono a Nuu i le vaaia faatinoina o a Itūmālō/Nuu tau i le a Nu’u (Tūlāfono Toe Tulafono a lelei o punaoa ma le Fuafuaga Alualu puipuiga o aseta a le Teuteu 2016) Nuu(by laws) fa’aaogāina o eleele e Mamao o Sectors itūmālō/Nuu/Malo, le mo vaaia lelei o tuuititia ai le poloka o si’osi’omaga, tamaoaiga, Fuafuaga a le Vāega o punaoa alavai; lafoaiina Faamalosia ai nofoaga apovai ma le Nu’u ma Alaalafaga fa’alenātura ma faasolitulafono o otaota, Tulafono, gātaifale fa’aaogāina o meaola taaloa ma le atinae Tulafono Fuafuaga e Fesootai ai eleele le fuafuaina o nofoaga Faatonutonu, Fa’aaogā fonotaga ma Nuu apovai ma vaega e vili ai Taiala, Fuafuaga faalemasina a Sui o Nuu e vai ma Faiga Faavae mataitu ai polokalame a nuu

Galulue ma Sui o Nuu i le Si’itia le tulaga mataituina o le fa’aaogāina gafatia e nuu ona o punaoa ma o latou tali atu i suiga o le aafiaga tau ma vave toe faafo’isia i le Faatino polokalame tulaga lelei mai faalauiloa ma aoaoga mala fa’alenātura

Tapa pemita talafeagai ae lei Si’itia le tulaga o faatinoina ni atinae si’osi’omaga o nuu ma lo latou Matāfaioi: MWCSD matāfaioi i le /MNRE /Nuu puipuiga o le si’osi’omaga

MNRE PAGE 50

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

MNRE PAGE 51

Faafanua o Ma’asina

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

4.4 Saletele

Galuega Fuafuaina o le CIM Plan Ātīna’e tetele Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Fale o le Nuu, Si’itia meatotino i fafo ma Fa’aitiitia tupe Faia Tulaga Faataatia o Fuafuaga Fa’ata’atia o le Aoga ma Falesa i sone lamatia pe a toe faaalu e toe Eleele pei ona aiaia i lalo o le CIM 2015 totonu o Sone faafouina faaleleia ai Tulafono o le PUMA 2004 lamatia meatotino Taiala mo le Fausiaina o Tapena ia fuafuaga mo le faaleagaina mai Faamalosia le Faamamaluina Fale i Samoa fa’aaogāina o eleele ma mala fa’alenātura o le Taiala mo le Fausiaina o taiala e taofia ai atinae i Fale i Samoa 2017 totonu o Sone o Lamatiaga Malupuipuia nuu, ( Eleele Tafia/Lolovaia) fale ma auala Unaia le faia o inisiua mo Faatino faalauiloa e unaia ai Si’itia le iloa i faiga atinae tetele i totonu o Sone o itū’āiga fausaga e gafatia faa-inisiua lamatiaga tulaga o lologa ma aofia fo’i i totonu o isi Sone o Fa’aaogā faafanua ma iuga o Lamatiaga sailiiliga a Tomai Faapitoa e fesoasoani ai i le faailoaina o Tusia ata o atinae tetele e eleele saogalemu e si’itia iai le faaaogaina ai sone o nuu lamatiaga ua faailoaina; faataitaiga, si’itia faavae o Faailoa sone o lamatiaga fale i vaega aafiagofie i IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le lologa fuafuaina lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai Taofia aiga ma nuu mai le toe atinaeina/galueaina o luga o auvai

Matāfaioi: N u u / Aiga /MWTI/ MNRE/ MWCSD

Puipuiga o le Faalelei le taligalu i vaega Si’itia ai le tulaga Fuafuaga Fa’ata’atia o Faatino iloiloga Tau i Gātaifale: aafia gofie lelei o atinae le CIM 2015 Faamanuiaga ma faatupega e Faaleleia le tetele ma le tulaga fua iai fuafuaga mo le taligalu i vaega Faia sailiiliga mo aafiaga o i le vave toe TSP 2014-2019 Tini 2 faatupeina o ātīna’e tetele lamatia le lauina o le oneone faaleleia KO 1 Ia faatino sailiiliga i le soifua Faia faatalanoaga mo le Faatumau le o tagata ma puipuiga Fuafuaga Galulue faiga o se faavae ma lelei o le ola faalesi’osi’omaga e fua iai le Fa’atasi a Nu’u ma Tulafono Faatonutonu o le fa’alenātura o tau ma le ata o galuega Alaalafaga lauina o le oneone le nofoaga faatino mo afioaga aafia

Faamalosia puipuiga o le Fa’aitiitia aafiaga o Fa’aaogā faafanua o faailoa ai si’osi’omaga ma tagata i eleele tafiao i le lamatiaga o eleele faatasi ma vaega o faatino ai tanu, gātaifale iuga o sailiiliga a Tomai lauina o le oneone ma isi Faapitoa e fesoasoani ai i le punaoa mo atinae tetele Malupuipuia nuu, tusiaina o fuafuaga fale ma auala Matāfaioi: MNRE/ Nuu /Aiga/MWTI Tuuititia tupe faaalu i meatotino faaleagaina

MNRE PAGE 53

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Auala feso’ota’i Faia se suesuega i le Si’itia ai le tulaga Faatino se sailiiliga auiliili e Fuafuaga Fa’ata’atia o mai i Fagaloa faaleleia o le auala mai lelei o atinae puipuia o Nofoaga Apovai ma le CIM 2015 ma Uafato Sauano ma Saletele e agai tetele ma le tulaga fuafuaga mo vaaia lelei o atu ai i Fagaloa ma Uafato i le vave toe nofoaga Lolovaia e aofia ai ma TSP 2014-2019 Tini 2 faaleleia le fa’aaogāina o iuga o sailiiliga KO 1 a Tomai Faapitoa i papa/maa Si’itia le ola e faavae ai tapenaga o ata o Ripoti o Iloiloga o tapenapena ma le ātīna’e tetele ma nofoaga Lamatiaga o Auala o Matāfaioi: LTA/ MWTI/ lava sauni o tagata talafeagai Samoa (2016) ma le Itūmālō/Nuu i taimi o mala Taiala o Auala e Tali faanatura Tapena se Taiala mo Vaa o Atu i Suiga o le Tau, Fonoti mo le puipuia o LTA Malupuipuia nuu, Nofoaga Apovai ma fuafuaga fale ma auala mo vaaia lelei o nofoaga Lolovaia e aofia ai ma le Fa’aitiitia tupe fa’aaogāina o faafanua o faaalu e toe lamatiaga aemaise o sailiiliga a faaleleia ai Tomai Faapitoa i papa/maa e meatotino faavae ai tapenaga o ata o faaleagaina mai ātīna’e tetele ma nofoaga mala fa’alenātura talafeagai

Fa’aitiitia iifiaga Ia faatino sailiiliga i le soifua mai eleele tafia o tagata ma puipuiga ma mala faalesi’osi’omaga e fua iai le fa’alenātura tau ma le ata o ātīna’e tetele

e faatino mo afioaga aafia Faaleleia le auala autu agai atu i Tapena fuafuaga mo le vaaia Fagaloa ma lelei o eleele e tuuitiitia ai Uafato aafiaga o si’osi’omaga i apitaga fa’alenātura ma le ola fa’alenātura o se nofoaga

Tuuina i totonu o Tala Faaletupe le faatupega o Ripoti o Tau ma Faamanuiaga o galuega, ata ma le fausiaina.

Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai

MNRE PAGE 54

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Fale ma auala Iloilo ma faailoa vaega Si’itia le tulaga Faamalosia le fa’aaogāina o le Fuafuaga Aoao o sulufai talafeagai mo fale sulufai. lelei ma le malosi Taiala mo le Fausiaina o Fale Fa’afoega o Mala faafou pe fausia se fale o atinae tetele e a Samoa 2017 2017-2021 sulufai ma se auala toe vave Taiala mo le Fausiaina Faia iloiloga mo fale sulufai faafo’isia ai mai Fa’aaogā faafanua ua faailoa o Fale o Samoa ma faailoa i luga o faafanua mala lamatiaga faalesi’osi’omaga o lamatiaga i totonu o le fa’alenātura ma iuga o sailiiliga a Tomai Faiga Fa’avae Aoao mo CIM Plan Faapitoa e fesoasoani ai i le Tagata e iai A’iafiaga Si’itia le tulaga faailoaina o nofoaga e viliina ai Tūmau o le Soifuaga Tapena Fuafuaga mo le tapenapena ma le vai ma tapena ai ata o galuega Nuu tau Puleaina o Mala lava saunia mo Fa’alenātura (VCDMP) mala fa’alenātura

Faatino aoaoga mo tagata e iai Manaoga Faapitoa i auala e faatino i taimi e tulai ai mala fa’alenātura

Faatutu faailoilo e limataitaina ai le nuu i taimi o faalavelave fa’afuase’i

Pe afai e leo iai se fale talafeagai e sulufai iai, fausia fale sulufai i fafo atu o sone o lamatiaga Faailoga ma faaleleia se aoga, falesa ‘olo’o fafo ma sone lamatia ma fa’aaogāina o se falesulufai

Matāfaioi: MNRE /DMO/ MWTI/Nuu/CSSP/ Ekalesia/MWCSD

Faalelei le Faalelei ma faia se faamama Si’itia le tulaga Tapena ma lesitala tulafono Fuafuaga Fa’ata’atia o le Faatanoa Vai o le o le faatanoa gafatia ona a Nuu ma Itūmālō CIM 2015 Nuu (IWS) puipuia mai taimi faatonutonu ai le atinaeina o mugala nofoaga apovai ma vaega e Fuafuaga a le Vaega faatino ai vai vili Tau Suāvai ma Vai Faatauina tane vai mo aiga Si’itia le tulaga Lafoa’i lamatia i le utiuti/leai o se lelei ma le malosi Faatino galuega fuafuaina a suavai. o atinae tetele e le Pulega o Suavai i lana Fuafuaga Fa’aagaaga a toe vave Ripoti (2016) o galuega le SWA mo le 10

faafo’isia ai mai faatino mo le isi 10 tausaga e Tausaga (2016)

Ia lagolagoina le Nuu ma le mala fesoasoani ai i aiga e lei Fuafuaga e Fesootai Itūmālō taumafaiga a le fa’alenātura mafai ona maua se suavai ai Nuu Pulega o Suavai i le puipuia taumafa

o nofoaga o iai vai vili Si’itia le soifua

aemaise vaega apovai maloloina ma le Ia aofia i polokalame o le tala tumama lautele faaletupe tau o le tusiaina o

ata ma le faaauauina o Fa’aitiitia le auaunaga aemaise fo’i o le Matāfaioi: SWA/ MWCSD/ afaina o le suavai faatauina o tane vai MNRE / Itūmālō/ Nuu/ taumafai CSSP Fa’aaogā faafanua ua faailoa Fa’aitiitia aafiaga lamatiaga faalesi’osi’omaga mai lologa i vaega ma iuga o sailiiliga a Tomai

MNRE PAGE 55

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

tu uta o le itūmālō Faapitoa e fesoasoani ai i le faailoaina o nofoaga e viliina ai vai ma tapena ai ata o galuega

Puipuiga o auala Faalelei auala o le vai Fa’aitiitia tupe Faatino se sailiiliga auiliili e Fuafuaga Fa’ata’atia o laupapa ma auala faaalu e toe puipuia o Nofoaga Apovai ma le CIM 2015 sima (Ford) mai Faalelei auala kolosi faaleleia ai fuafuaga mo vaaia lelei o Lologa meatotino nofoaga Lolovaia e aofia ai ma TSP 2014-2019 Tini 2 Faalelei ma toe faafou faaleagaina mai le fa’aaogāina o iuga o sailiiliga KO 1 puipuiga o auvai mala fa’alenātura a Tomai Faapitoa i papa/maa e faavae ai tapenaga o ata o Ripoti o Iloilo o Faamautinoa le Fa’aitiitia aafiaga ātīna’e tetele ma nofoaga Lamatiaga o Auala o faamamaina o auala o le vai mai eleele tafia talafeagai Samoa (2016) ma le i vaega maualuluga ma mala Taiala mo Auala e tali fa’alenātura Tapena se Taiala mo Vaa o Atu i Suiga o le Tau, Fausia puipui e fa’aitiitia ai Fonoti mo le puipuia o LTA le lolovaia i le gātaifale Fa’aitiitia le Nofoaga Apovai ma fuafuaga lolovaia o nofoaga mo vaaia lelei o nofoaga Faatutu faailoilo e maualalalo Lolovaia e aofia ai ma le fautuaina ai taavale ma fa’aaogāina o faafanua o tagata feoai i le maualuga o Faatumauina le lamatiaga aemaise o sailiiliga a le loloto o le vai i auala lelei o auala autu Tomai Faapitoa i papa/maa e sima mo femalagaiga faavae ai tapenaga o ata o mo Upolu ātīna’e tetele ma nofoaga Galulue faatasi le Malo ma talafeagai Nuu i auala e puipuia ai Malupuipuia nuu, auvai mai le atinaeina fale ma auala Ia faatino sailiiliga i le soifua

o tagata ma puipuiga Matāfaioi: MWTI/ faalesi’osi’omaga e fua iai le LTA/MNRE/ Itūmālō/ Nuu tau ma le ata o ātīna’e tetele

e faatino mo afioaga aafia

Tapena fuafuaga mo le vaaia lelei o eleele e tuuitiitia ai aafiaga o si’osi’omaga i apitaga fa’alenātura ma le ola fa’alenātura o se nofoaga

Tuuina i totonu o Tala Faaletupe le faatupega o Ripoti o Tau ma Faamanuiaga o galuega, ata ma le fausiaina.

Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai

MNRE PAGE 56

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Punaoa Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e Fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga fa’alenātura ma Faatinoina Talafeagai ma Faiga Si’osi’omaga Faavae Puipuia Nofoaga Unaia metotia o faatoaga Fa’aitiitia eleele Tapena le Taiala mo le Fuafuaga a le Vāega Apovai faafefiloi ma vaomatua ma tafia ma eleele Itūmālō o Vaa o Fonoti e tau Suāvai isi itū’āiga laau mo le solo puipuia o Nofoaga Apovai ma taofiafia o eleele tafia ma fuafuaga mo vaaia lelei o Fuafuaga Galulue eleele solo Si’itia le tulaga nofoaga Lolovaia Fa’atasi a Nu’u ma lelei o nofoaga Alaalafaga Taofia le faatoaina o eleele apovai Tapena ma lesitala tulafono ma le atinaeina o faatoaga i a Nuu ma Itūmālō ia aofia ai Fuafuaga Fa’agaoioi e nofoaga apovai, mata vai Faaleleia le tulaga le faasalaina o tatuuina Toe Fa’afo’i ai i le Lelei ma vai vili i totonu o le tapenapena i mala faasolitulafono o vaomatua o 2016-2020 itūmālō fa’alenātura itūmālō

Fa’aitiitia le aafia Galulue faatasi le vaega o Faamalosia puipuiga o Sone o le suavai Vaomatua, Si’osi’omaga o le mo Nofoaga Apovai ma laau taumafa MNRE ma le Matagaluega o tetele ma faamalosia le Faatoaga i le tuuina atu o faatonutonuina o le laau talafeagai ma suiga o le atinaeina o vaega tau maualuluga Fesoasoani le Matagaluega o Toe toto nofoaga apovai i Faatoaga ma Faiga Faiva i le laau samoa pei o tava ma faatuina o nofoaga e faataitai poumuli ai itū’āiga laau eseese talafeagai Matāfaioi: MNRE/ MAF/SWA/Itūmālō/Nuu/ CSSP/GEF-SGP

Puipuiga faigofie Toe faalelei nofoaga o Puipuiga faigofie Tapena fuafuaga mo le NESP 2017-2021 mo nofoaga aafia faafailele ai laau ma e faamalosia ai Itūmālō Vaa o Fonoti e gofie i le gātaifale faatotogaina atinae tetele i le fa’aitiitia ai faatinoga le Fuafuaga Fa’ata’atia gātaifale talafeagai e ono aafia ai mo le Totōina o Lā'au Toto laau samoa i le apitaga fa’alenātura ma le e 2 Miliona 2015-2020 gātaifale e faamalosia ai Fa’aitiitia aafiaga i ola fa’alenātura o se nofoaga taligalu ma eleele mai le eleele tafia ma Fuafuaga Fa’agaoioi e tafia; Talie, Fetau, Toa, mala fa’alenātura Fesoasoani le Matagaluega o Toe Fa’afo’i ai i le Lelei Togatogo e gafatia ona tali Faatoaga ma Faiga Faiva i le 2016-2020 atu i mala fa’alenātura ma Faatino Auala o faatuina o nofoaga e faataitai suiga o le tau Puipuiga ai itū’āiga laau eseese Fa’alenātura talafeagai Avea o se talipupuni malosi, ia le ititi ifo lona lautele ma Galulue faatasi le vaega o le 200m Vaomatua, Si’osi’omaga o le MNRE ma le Matagaluega o Faatoaga i le tuuina atu o laau talafeagai ma suiga o le Matāfaioi: MNRE/ tau MAF/Nuu

Fa’aaogā metotia faatekonolosi e faailoa vaega talafeagai mo le totoina o laau

MNRE PAGE 57

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Puipuiga mai Ia totoina laau i auvai ma Fo’ia aafiaga Tapena Taiala mo le vaaia o Taiala mo le Totoina o Lologa e ala o vai faaono tulai mai Nofoaga Apovai faatasi ai ma le 2 Miliona Laau 2015- fesoasoani ai lologa i vaega Fuafuaga mo le Pulegaina o 2020 ātīna’e tetele Unaia le totoina o Laau maulaluluga Lologa faatasi ma Faafanua (taligalu) Samoa e o faatasi ma faailoa ai lamatiaga o eleele Fuafuaga Fa’agaoioi e galuega faainisinia o alavai Fa’aitiitia le faatasi ma iuga o Sailiiliga a Toe Fa’afo’i ai i le Lelei lolovaia o nofoaga Tomai Faapitoa i maa/papa e 2016-2020 Unaia ma lagolago nuu ma fautuaina ai nofoaga talafeagai itūmālō i le toe totoina o Malupuipuia nuu, aemaise o tusiaina o ata o vaega apovai ina ia fa’aitiitia fale ma auala ātīna’e tetele le aia o auvai Matāfaioi: MNRE/ Nuu Ia tapenaina ma faailoa e le MNRE sone o lamatiaga i luga o ala vai e fuafua iai vaega e totoina i laau Alamanuia ma Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga le Lava o Faatinoina Talafeagai ma Faiga Taumafa Faavae Togalaau aina e Faatau e le Nuu fatu laau mo Tapue le ola Fesoasoani le Matagaluega o Fuafuaga a le Vāega fesoasoani i le togalaau fa’alenātura o laau Faatoaga ma Faiga Faiva i le Tau Fa’ato’aga 2016- tamaoaiga ma meaola faatuina o nofoaga e faataitai 2021 Atofaina e le Nuu eleele mo ai faatoaga le faatinoina o togalaau Atinae nuu ia Ia galulue soosootauau le Matāfaioi: Nuu/ lava taumafa ma MAF i le tuuina atu o fatu MAF/CSSP/GEF-SGP si’itia le laau o laau aina talafeagai i tamaoaiga le nofoaga

Faatoaga, Laau Unaia le totoina o laau aina Si’itia le tulaga Galulue faatasi le vaega o Fuafuaga a le Vāega 'aina lamatia i e gafatia suiga o le tau ( i.e gafatia ona toe Vaomatua, Si’osi’omaga o le Tau Fa’ato’aga 2016- suiga o le tau ma ufi, t a l o ) faafo’isia i se MNRE ma le Matagaluega o 2021 lologa tulaga lelei o le Faatoaga i le tuuina atu o Unaia faatoaga fefiloi mo e nuu i le maea ai laau talafeagai ma suiga o le unaia ai le mausali o le ola mala fa’alenātura tau fa’alenātura ma puipuia ai le palapala aemaise o le aafia Si’itia le tulaga Ia faatino e le Matagaluega o

mai faamai ma iniseti lava tapena o nuu Faatoaga aoaoga ma faalafua ma le saunia e tali faalauiloa i le itū’āiga eseese atu i mala o laau aina e gafatia suiga o Faatino polokalame mo le fa’alenātura le tau. Fesoasoani i le Puleaina o Manu Faalafua faafaileleina o laau aemaise o le tuuina atu o laau Unaia faatinoga o Puleaina Gafataulimaina o Eleele Faatu ni nofoaga suesue e totoina ai laau eseese aua le Faatino faataitaiga o mataituina ai o laau e gafatia nofoaga mo laau eseese suiga o le tau ma fesoasoani talafeagai ma suiga o le tau ai i nuu ma aiga

Tapena fuafuaga mo le Itūmālō Vaa o Fonoti e Matāfaioi: MAF/ fa’aitiitia ai faatinoga le MNRE/Nuu talafeagai e ono aafia ai apitaga fa’alenātura ma le

ola fa’alenātura o se nofoaga

Ia tapena e le vaega o Vaomatua a le MNRE

MNRE PAGE 58

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

fautuaga talafeagai mo itū’āiga laau eseese aemaise o le totoina e talafeagai nofoaga o le totoina ai

Pulega Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Relevant Sector Plans, Faatinoina National Strategies & Policies Unaia Pulega e Tapena pe toe iloilo Faamalosia ai le Tūlāfono Mautū ala i Tulafono a tulafono a Nuu i le vaaia faatinoina o Tapena ma lesitala tulafono Fono a Nu’u Nuu(by laws) lelei o punaoa ma le Fuafuaga Alualu a Itūmālō/Nuu tau i le (Tūlāfono Toe mo vaaia lelei o fa’aaogāina o eleele e Mamao o Sectors puipuiga o aseta a le Teuteu 2016) punaoa tuuititia ai le poloka o itūmālō/Nuu/Malo, le fa’alenātura ma alavai; lafoaiina Faamalosia ai si’osi’omaga, tamaoaiga, Fuafuaga a le Vāega o fa’aaogāina o faasolitulafono o otaota, Tulafono, nofoaga apovai ma le Nu’u ma Alaalafaga eleele meaola taaloa ma le atinae Tulafono gātaifale le fuafuaina o nofoaga Faatonutonu, Fuafuaga o Ātīna'e a apovai ma vaega e vili ai Taiala, Fuafuaga Nu’u ma Alaalafaga vai ma Faiga Faavae 2016-2021 Fa’aaogā fonotaga Galulue ma Sui o Nuu i le Si’itia le tulaga faalemasina a Sui o Nuu e mataituina o le fa’aaogāina gafatia e nuu ona mataitu ai polokalame a nuu i o punaoa ma o latou tali atu i suiga o le le puleaina lelei o otaota aafiaga tau ma vave toe faafo’isia i le Faatino polokalame tulaga lelei mai faalauiloa ma aoaoga mala fa’alenātura

Tapa pemita talafeagai ae lei Si’itia le tulaga o faatinoina ni atinae si’osi’omaga o nuu ma lo latou Matāfaioi: MWCSD /Nuu matāfaioi

MNRE PAGE 59

Faafanua o Saletele

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

4.5 Sauano

Galuega Fuafuaina i le CIM Plan Ātīna’e tetele Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Faatinoina Fuafuaga Talafeagai ma Faiga Faavae Auala Fesootai Faia se suesuega i le Si’itia ai le tulaga Faatino se sailiiliga auiliili e Fuafuaga agai Fagaloa ma faaleleia o le auala mai lelei o atinae puipuia o Nofoaga Apovai ma Fa’ata’atia o le Uafato i taimi o Sauano ma Saletele e agai tetele ma le tulaga fuafuaga mo vaaia lelei o nofoaga CIM 2015 mala atu ai i Fagaloa ma Uafato i le vave toe Lolovaia e aofia ai ma le fa’alenātura faaleleia fa’aaogāina o iuga o sailiiliga a TSP 2014-2019 Matāfaioi: LTA/ MWTI/ Tomai Faapitoa i papa/maa e Tini 2 KO 1 Itūmālō/Nuu Si’itia le ola faavae ai tapenaga o ata o ātīna’e tapenapena ma le tetele ma nofoaga talafeagai Ripoti o Iloiloga o lava sauni o tagata Lamatiaga o i taimi o mala Tapena se Taiala mo Vaa o Fonoti Auala o Samoa faanatura mo le puipuia o Nofoaga Apovai (2016) ma Taiala ma fuafuaga mo vaaia lelei o o Auala e tali atu Fa’aitiitia aafiaga o nofoaga Lolovaia e aofia ai ma le i Suiga o le Tau tafia o le gātaifale fa’aaogāina o faafanua o lamatiaga ma mala aemaise o sailiiliga a Tomai fa’alenātura Faapitoa i papa/maa e faavae ai tapenaga o ata o ātīna’e tetele ma Faalelei le auala nofoaga talafeagai autu e agai atu ai i Fagaloa ma Ia faatino sailiiliga i le soifua o Uafatao tagata ma puipuiga

faalesi’osi’omaga e fua iai le tau Malupuipuia nuu, ma le ata o ātīna’e tetele e faatino fale ma auala mo afioaga aafia

Tapena fuafuaga mo le vaaia lelei o eleele e tuuitiitia ai aafiaga o

si’osi’omaga i apitaga

fa’alenātura ma le ola

fa’alenātura o se nofoaga

Tuuina i totonu o Tala Faaletupe le faatupega o Ripoti o Tau ma Faamanuiaga o galuega, ata ma le fausiaina.

Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai Fale o le Nuu, Si’itia meatotino i fafo ma Fa’aitiitia tupe Faia Tulaga Faataatia o Eleele pei Fuafuaga Aoga ma Falesa i sone lamatia pe a toe faaalu e toe ona aiaia i lalo o le Tulafono o le Fa’ata’atia o le CIM totonu o Sone faafouina faaleleia ai PUMA 2004 2015 lamatia meatotino Tapena ia fuafuaga mo le faaleagaina mai Faamalosia le Faamamaluina o le Taiala mo le fa’aaogāina o eleele ma mala fa’alenātura Taiala mo le Fausiaina o Fale i Fausiaina o Fale i taiala e taofia ai atinae i Samoa 2017 Samoa totonu o Sone o Lamatiaga Malupuipuia nuu, ( Eleele Tafia/Lolovaia) fale ma auala Taiala mo le Si’itia Unaia le faia o inisiua mo atinae o le Nuu o Sauano i

MNRE PAGE 61

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Faatino faalauiloa e unaia ai Si’itia le iloa i faiga tetele i totonu o Sone o lamatiaga Nofoaga itū’āiga fausaga e gafatia faa-inisiua Saogalemu tulaga o lologa ma aofia fo’i i Fa’aaogā faafanua ma iuga o totonu o isi Sone o sailiiliga a Tomai Faapitoa e Lamatiaga fesoasoani ai i le faailoaina o eleele saogalemu e si’itia iai le nuu Tusia ata o atinae tetele e faaaogaina ai sone o Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, lamatiaga ua faailoaina; CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina faataitaiga, si’itia faavae o lelei o le fa’aaogāina o eleele fale i vaega aafiagofie i aemaise o tulafono e limataitaina lologa ai

Taofia aiga ma nuu mai le toe atinaeina/galueaina o luga o auvai

Matāfaioi: N u u / Aiga /MWTI/ MNRE/ MWCSD

Puipuiga o le Iloilo ma faamalosia vaega Si’itia ai le tulaga Fuafuaga Ia faatino sailiiliga i le soifua o Gātaifale: o le taligalu ia puipuia ai le lelei o atinae Fa’ata’atia o le tagata ma puipuiga Faaleleia le Fagaloa Road ma isi vaega tetele ma le tulaga CIM 2015 faalesi’osi’omaga e fua iai le tau taligalu i vaega taua tusa ai ma le Ripoti o i le vave toe ma le ata o ātīna’e tetele mo Vaa lamatia iloiloga o lamatiaga o Auala faaleleia TSP 2014-2019 o Fonoti o Samoa Tini 2 KO 1 Fa’aitiitia aafiaga o Tapena fuafuaga mo le vaaia lelei Faamama otaota mai alavai eleele tafiao i le o eleele e tuuitiitia ai aafiaga o Fuafuaga a le sima ma taligaluega ina ia gātaifale si’osi’omaga fa’alenātura ma Vāega o Nu’u ma tulaga lelei fetafeaiga o meaola o se nofoaga Alaalafaga Malupuipuia nuu, suavai fetafeai ma vaitafe fale ma auala Tapena ma resitara tulafono a

Pe afai e faatino le lauina o Itūmālō ma Nuu i Tulafono a nuu Tuuititia tupe le oneone po o ni tanu i le e tuuititia le faaotaota i totonu i faaalu i meatotino gatafaile e ao ona mataitu alavai ma vai faaleagaina galuega ina ia unaia tagata

ia tapa pemita talafeagai Faatino Iloiloga o le Tau o Galuega ma Faamanuiaga e fua iai Matāfaioi: MNRE/ Nuu galuega ma le faatupega /Aiga/ CSSP

Auala Faalelei ala o vai i le auala Fa’aitiitia tupe Faatino se sailiiliga auiliili e Fuafuaga (Auala sopo i laupapa i Falefa ‘olo’o faaalu e toe puipuia o Nofoaga Apovai ma Fa’ata’atia o le Sauano, Auala i lolovaia ai ma aafia ai faaleleia ai fuafuaga mo vaaia lelei o nofoaga CIM 2015 Gātaifale i Sasa’e femalagaiga i Sauano meatotino Lolovaia e aofia ai ma le feso’ota’i ma le faaleagaina mai fa’aaogāina o iuga o sailiiliga a Fuafuaga Aoao o Fagaloa Road) Faalelei le auala sopo aua mala fa’alenātura Tomai Faapitoa i papa/maa e Fa’afoega o Mala feoaiga i taimi o mala faavae ai tapenaga o ata o ātīna’e 2017-2021 fa’alenātura Fa’aitiitia le tetele ma nofoaga talafeagai

MNRE PAGE 62

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

faaleagaina mai TSP 2014-2019 Faalelei ma toe faafou lologa e afua mai Tini 2 KO 1 Ia faatino sailiiliga i le soifua o puipui o auvai i Falefa vaega maualuluga tagata ma puipuiga Ripoti o Iloiloga o faalesi’osi’omaga e fua iai le Faamautinoa le Fa’aitiitia lologa i Lamatiaga o faatinoina o ātīna’e tetele faamamaina o auala o le vaega maualalalo Auala o Samoa vai i vaega maualuluga Tapena fuafuaga mo le vaaia lelei (2016) ma le Malupuipuia auala o eleele e tuuitiitia ai aafiaga o Taiala o Auala e Fausia puipui e fa’aitiitia ai autu mo feoaiga si’osi’omaga fa’alenātura ma Tali Atu i Suiga o le lolovaia i le gātaifale mo Upolu atoa apitaga o meaola i se nofoaga le Tau, LTA

Faatutu faailoilo e Saogalemu Nuu, Ia aofia i polokalame o tala fautuaina ai taavale ma fale ma auala faatatau o le tupe: Ripoti i iloiloga tagata feoai i le maualuga o Tau ma Faamanuiaga o se atinae, le loloto o le vai i auala ata ma le tau o le fausiaina. sima Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, Galulue faatasi le Malo ma CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina Nuu i auala e puipuia ai lelei o le fa’aaogāina o eleele auvai mai le atinaeina aemaise o tulafono e limataitaina ai Matāfaioi: MWTI/ LTA/MNRE/ Itūmālō/ Nuu

Puipuiga i le Faia se iloiloga i le toe Si’itia ai le tulaga Fuafuaga Faatino iloiloga Tau i Gātaifale: faauauina ai o le taligalu lelei o atinae Fa’ata’atia o le Faamanuiaga ma faatupega e fua Faalelei le mo le puipuia o le auala i tetele ma le tulaga CIM 2015 iai fuafuaga mo le faatupeina o Taligalu i Vaega Fagaloa i le vave toe ātīna’e tetele lamatia faaleleia TSP 2014-2019 Faia sailiiliga mo aafiaga o Ia faatino sailiiliga i le soifua o Tini 2 KO 1 le lauina o le oneone Faatumau le tagata ma puipuiga lelei o le ola faalesi’osi’omaga e fua iai le tau Fuafuaga Galulue Faia faatalanoaga mo le fa’alenātura o le ma le ata o galuega faatino mo Fa’atasi a Nu’u faiga o se faavae ma nofoaga afioaga aafia ma Alaalafaga Tulafono Faatonutonu o le lauina o le oneone Fa’aitiitia aafiaga o Fa’aaogā faafanua o faailoa ai Taiala mo le eleele tafiao i le lamatiaga o eleele faatasi ma iuga Si’itia o le Nuu o Faamalosia puipuiga o le gātaifale o sailiiliga a Tomai Faapitoa e Sauano i nofoaga si’osi’omaga ma tagata i fesoasoani ai i le tusiaina o saogalemu vaega o faatino ai tanu, Malupuipuia nuu, fuafuaga lauina o le oneone ma isi fale ma auala punaoa mo atinae tetele Tuuititia tupe Matāfaioi: MNRE/ Nuu faaalu i meatotino /Aiga/MWTI faaleagaina

Fale ma auala Iloilo ma faailoa vaega Si’itia le tulaga Faamalosia le fa’aaogāina o le Fuafuaga Aoao o sulufai talafeagai mo fale sulufai. lelei ma le malosi Taiala mo le Fausiaina o Fale a Fa’afoega o Mala faafou pe fausia se fale o atinae tetele e Samoa 2017 2017-2021 sulufai ma se auala toe vave Taiala mo le faafo’isia ai mai Fa’aaogā faafanua ua faailoa Fausiaina o Fale i Faia iloiloga mo fale sulufai mala fa’alenātura lamatiaga faalesi’osi’omaga ma Samoa ma faailoa i luga o faafanua iuga o sailiiliga a Tomai Faapitoa e o lamatiaga i totonu o le Si’itia le tulaga fesoasoani ai i le faailoaina o Faiga Faavae Aoao CIM Plan tapenapena ma nofoaga e viliina ai vai ma tapena mo Tagata e iai lava saunia i mala ai ata o galuega A’afiaga Tūmau o Tapena Fuafuaga mo le fa’alenātura le Soifuaga Nuu tau Puleaina o Mala

MNRE PAGE 63

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Fa’alenātura (VCDMP) NISP 2011 KESO 5

Faatino aoaoga mo tagata e iai Manaoga Faapitoa i auala e faatino i taimi e tulai ai mala fa’alenātura

Faatutu faailoilo e limataitaina ai le nuu i taimi o faalavelave fa’afuase’i

Pe afai e leo iai se fale talafeagai e sulufai iai, fausia fale sulufai i fafo atu o sone o lamatiaga Faailoga ma faaleleia se aoga, falesa ‘olo’o fafo ma sone lamatia ma fa’aaogāina o se falesulufai

Matāfaioi: MNRE /DMO/ MWTI/Nuu/CSSP/Ekalesi a/MWCSD Punaoa Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fa’alenātura Faatinoina Fuafuaga ma Talafeagai ma Si’osi’omaga Faiga Faavae Puipuiga mai Toto laau i luga o auvai Fo’ia ai le Tapena le Taiala mo le Itūmālō o Taiala mo le Lologa faaleagaina mai Vaa o Fonoti e puipuia o Nofoaga Totoina o le 2 Unaia le totoina o laau lologa e afua mai Apovai ma fuafuaga mo vaaia lelei Miliiona Laau samoa e o faatasi ma vaega maualuluga o nofoaga Lolovaia e aofia ai ma le 2015-2020 galuega faainisinia mo fa’aaogāina o iuga o sailiiliga a alavai Fa’aitiitia le Tomai Faapitoa i papa/maa Fuafuaga lolovaia o eleele aemaise iuga o sailiiliga mo Fa’agaoioi e Toe Unaia itūmālō ma nuu ile tanu galuega o alavai. Fa’afo’i ai i le Lelei toe totoina o vaega apovai e 2016-2020 fa’aitiitia ai le lolovaia o Saogalemu fale, Faailogaina e le MNRE sone vaega maualalalo nuu, fale ma auala lamatia i ala o vaitafe ma toe totoina vaega lamatia mai lologa Matāfaioi: MNRE/Nuu Puipuiga faigofie Toto laau samoa i le Puipuiga faigofie Tapena fuafuaga mo le Itūmālō NESP 2017-2021 mo nofoaga gātaifale e faamalosia ai e faamalosia ai Vaa o Fonoti e fa’aitiitia ai maaaleale i le taligalu ma eleele mai le atinae tetele i le faatinoga le talafeagai e ono aafia Taiala mo le gātaifale tafia; Talie, Fetau, Toa, gātaifale ai apitaga fa’alenātura ma le ola Totoina o le Togatogo e gafatia ona tali fa’alenātura o se nofoaga 2Miliona Laau atu i mala fa’alenātura ma Fa’aitiitia aafiaga i 2015-2020 suiga o le tau eleele tafia ma mala Fesoasoani le Matagaluega o fa’alenātura Faatoaga ma Faiga Faiva i le Fuafuaga Avea o se talipupuni malosi, faatuina o nofoaga e faataitai ai Fa’agaoioi e Toe ia le ititi ifo lona lautele ma Faatino Auala o itū’āiga laau eseese talafeagai Fa’afo’i ai i le le 200m Puipuiga Lelei 2016-2020 Fa’alenātura Galulue faatasi le vaega o Vaomatua, Si’osi’omaga o le MNRE ma le Matagaluega o Matāfaioi: MNRE/ Faatoaga i le tuuina atu o laau MAF/Nuu talafeagai ma suiga o le tau

MNRE PAGE 64

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Toe toto vaega Faaauau le totoina o laau Puipuia ma Galulue faatasi le vaega o Fuafuaga e maualuluga/vaom Samoa i vaomatua faateleina itū’āiga Vaomatua, Si’osi’omaga o le Fesootai ai ma atua o Sauano o meaola eseese MNRE ma le Matagaluega o Nuu Unaia faatoaga fefiloi mo e Faatoaga i le tuuina atu o laau unaia ai le mausali o le ola Fa’aitiitia talafeagai ma suiga o le tau Two Million Tree fa’alenātura ma puipuia ai le lamatiaga o eleele Planting Strategy palapala aemaise o le aafia solo ma eleele Tapena fuafuaga mo le Itūmālō 2015-2020 mai faamai ma iniseti tafia Vaa o Fonoti e fa’aitiitia ai faalafua faatinoga le talafeagai e ono aafia Fuafuaga ai apitaga fa’alenātura ma le ola Fa’agaoioi e Toe Faia se Polokalame fa’alenātura o se nofoaga Fa’afo’i ai i le aoaotetele mo le puleaina o Lelei 2016-2020 le ola faalafua Fautuaina e le Vaega o Vaomatua o le MNRE itū’āiga laau talafeagai I Unaia faatinoga o Puleaina aemaise fo’i o le putuputu Gafataulimaina o Eleele talafeagai mo ofaga o meaola ma laau Matāfaioi: MNRE-WRD & Forestry/ Itūmālō /Nuu/CSSP Alamanuia ma Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma le Lava o Faatinoina Fuafuaga Taumafa Talafeagai ma Faiga Faavae Faatoaga ‘Ava Ia faia faatoaga a le nuu i fafe Atinae nuu ia Galulue faatasi le vaega o Fuafuaga a le aafia mai manu ma sone lamatia i lologa mai lava taumafa Vaomatua, Si’osi’omaga o le Vāega Tau faalafua ma le vaitafe ma si’itia le MNRE ma le Matagaluega o Fa’ato’aga 2016- utiuti o eleele tamaoaiga Faatoaga i le tuuina atu o laau 2021 Galulue le MNRE ma le Nuu i se talafeagai ma suiga o le tau polokalame e tafieseina ai meaola faalafua (i.e) isumu Si’itia le ola Taiala mo le tapenapena ma le Tapena fuafuaga mo le Itūmālō Totoina o le 2 Faatino se polokalame e lava saunia o Vaa o Fonoti e fa’aitiitia ai Miliona Laau tafieseina ai manu faalafua tagata e tali atu i faatinoga le talafeagai e ono aafia 2015-2020 mala fa’alenātura ai apitaga fa’alenātura ma le ola Unaia faatinoga o Puleaina fa’alenātura o se nofoaga Fuafuaga Gafataulimaina o Eleele Fa’agaoioi e Toe Fautuaina e le Vaega o Vaomatua Fa’afo’i ai i le Lelei Matāfaioi: MNRE-WRD & o le MNRE itū’āiga laau talafeagai 2016-2020 Forestry/ Itūmālō aemaise fo’i o le putuputu /Nuu/CSSP /NGOs talafeagai mo ofaga o meaola ma laau

MNRE PAGE 65

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Pulega Lelei Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala, Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Unaia Pulega Tapena pe toe iloilo Faamalosia ai le Tapena ma lesitala tulafono a Tūlāfono lelei e ala i tulafono a Nuu i le vaaia faatinoina o Itūmālō/Nuu tau i le puipuiga o Mautū Fono a Tulafono a lelei o punaoa ma le Fuafuaga Alualu aseta a le itūmālō/Nuu/Malo, le Nu’u (Tūlāfono Nuu(by laws) fa’aaogāina o eleele e Mamao o Sectors si’osi’omaga, tamaoaiga, nofoaga Toe Teuteu mo vaaia lelei o tuuititia ai le poloka o apovai ma le gātaifale 2016) punaoa alavai; lafoaiina Faamalosia ai fa’alenātura ma faasolitulafono o otaota, Tulafono, Fa’aaogā fonotaga faalemasina a Fuafuaga a le fa’aaogāina o meaola taaloa ma le atinae Tulafono Sui o Nuu e mataitu ai polokalame Vāega o Nu’u ma eleele le fuafuaina o nofoaga Faatonutonu, a nuu i le puleaina lelei o otaota Alaalafaga apovai ma vaega e vili ai Taiala, Fuafuaga vai ma Faiga Faavae Fuafuaga o Ātīna'e a Nu’u Galulue ma Sui o Nuu i le Si’itia le tulaga ma Alaalafaga mataituina o le fa’aaogāina gafatia e nuu ona 2016-2021 o punaoa ma o latou tali atu i suiga o le aafiaga tau ma vave toe faafo’isia i le Faatino polokalame tulaga lelei mai faalauiloa ma aoaoga mala fa’alenātura

Tapa pemita talafeagai ae lei Si’itia le tulaga o faatinoina ni atinae si’osi’omaga o nuu ma lo latou Matāfaioi: MWCSD matāfaioi i le /MNRE /Nuu puipuiga o le si’osi’omaga

Isi Mataupu Fofo Fuafuaina Fautuaga

Fesoasoani mo atinae lafumanu Ia savalia e le nuu le MAF ma E le'o se mataupu e feso’ota’i ma suiga o le Tau ma fausiaina o pa faalapotopotoga Tumaoti mo se fesoasoani Matāfaioi: Nuu /MAF

MNRE PAGE 66

Faafanua o Sauano

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

4.6 Salimu/Musumusu

Galuega Fuafuaina i le CIM Plan Ātīna’e tetele Faamanuiaga Faamanuiaga Taiala e fesoasoani i le Taiala ma Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Auala autu o le Faaauau ona faalelei le Si’itia le Fa’aaogā faafanua ma iuga o Fuafuaga Fa’ata’atia Fagaloa Road i auala ma alavai agai i le malupuipuia o sailiiliga a Tomai Faapitoa e o le CIM 2015 Salimu/ sami ia lelei le fetafeaiga o le atinae tetele mai fesoasoani ai i le tusiaina o Musumusu ma vai pei ona fautuaina i le suiga o le tau fuafuaga TSP 2014-2019 Tini 2 Taelefaga i Ripoti o Iloiloga o Lamatiaga KO 1 totonu o sone e o Auala o Samoa Si’itia le tulaga Ia faatino sailiiliga i le aafiaga matua lamatia i tapenapena i mala i le soifua o tagata ma mala Pulea lelei e Nuu/itūmālō fa’alenātura puipuiga faalesi’osi’omaga e fa’alenātura ma le Malo galuega faatino e fua iai le tau ma le ata o ala i le tapa o pemita Fa’aitiitia aafiaga galuega faatino mo Vaa o talafeagai mo galuega mai eleele tafia Fonoti faatino ma mala fa’alenātura Faailoa sone o lamatiaga Matāfaioi: LTA/ MWTI/ IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le MNRE/ District/Nuu Malupuipuia nuu, fuafuaina lelei o le /Aiga fale ma auala fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai Fa’aitiitia tupe faaalu e toe faaleleia ai meatotino faaleagaina mai mala fa’alenātura

MNRE PAGE 68

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Fale o le Nuu, Si’itia meatotino i fafo ma Fa’aitiitia tupe Faia Tulaga Faataatia o Fuafuaga Fa’ata’atia o Aoga ma Falesa i sone lamatia pe a toe faaalu e toe Eleele pei ona aiaia i lalo o le le CIM 2015 totonu o Sone faafouina faaleleia ai Tulafono o le PUMA 2004 lamatia meatotino Taiala mo le Fausiaina Ia sailia e le Nuu eleele e faaleagaina mai Faamalosia le Faamamaluina o Fale i Samoa si’itia atu iai ona tulaga mala fa’alenātura o le Taiala mo le Fausiaina o lamatia o iai i sone IFHZ Fale i Samoa 2017 Fuafuaga mo le si’itia ma CEFZ and CFHZ Malupuipuia nuu, o le Nuu o fale ma auala Salimu/Musumusu i Tapena ia fuafuaga mo le Unaia le faia o inisiua mo nofoaga saogalemu fa’aaogāina o eleele ma Si’itia le iloa i atinae tetele i totonu o Sone o taiala e taofia ai atinae i faiga faa-inisiua lamatiaga totonu o Sone o Lamatiaga ( Eleele Tafia/Lolovaia) Fa’aaogā faafanua ma iuga o sailiiliga a Tomai Faapitoa e Faatino faalauiloa e unaia ai fesoasoani ai i le faailoaina o itū’āiga fausaga e gafatia eleele saogalemu e si’itia iai le tulaga o lologa ma aofia fo’i i nuu totonu o isi Sone o Lamatiaga Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le Tusia ata o atinae tetele e fuafuaina lelei o le faaaogaina ai sone o fa’aaogāina o eleele aemaise lamatiaga ua faailoaina; o tulafono e limataitaina ai faataitaiga, si’itia faavae o fale i vaega aafiagofie i lologa

Taofia aiga ma nuu mai le toe atinaeina/galueaina o luga o auvai

Matāfaioi: N u u / Aiga /MWTI/ MNRE/ MWCSD

MNRE PAGE 69

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Puipuiga o auala Faalelei auala o le vai Minimise Faatino fuafuaga atoa mo le Fuafuaga Fa’ata’atia laupapa ma auala expenditure on vaaia lelei o Nofoaga o le CIM 2015 sima (Ford) mai Faalelei auala kolosi damaged Apovai, alavai ma Lologa properties & faainisinia o eleele ina ia TSP 2014-2019 Tini 2 Faalelei ma toe faafou personal assets maua fautuaga mo le KO 1 puipuiga o auvai faatinoina o nei fuafuaga Fa’aitiitia le Ripoti o Iloiloga o Faamautinoa le lolovaia o nofoaga Tapena le Taiala mo le Itūmālō Lamatiaga o Auala o faamamaina o auala o le vai maualalalo o Vaa o Fonoti mo le puipuia o Samoa (2016) ma i vaega maualuluga Nofoaga Apovai ma fuafuaga Taiala mo le Fa’aitiitia aafiaga mo vaaia lelei o nofoaga Malupuipuia o Auala, Fausia puipui e fa’aitiitia ai mai eleele tafia Lolovaia e aofia ai ma le LTA le lolovaia i le gātaifale ma mala fa’aaogāina o iuga o sailiiliga a fa’alenātura Tomai Faapitoa i papa/maa Faatutu faailoilo e aemaise iuga o sailiiliga mo fautuaina ai taavale ma Faatumauina le galuega tau i alavai. tagata feoai i le maualuga o lelei o auala autu le loloto o le vai i auala mo femalagaiga Ia faatino sailiiliga i le soifua sima mo Upolu o tagata ma puipuiga

faalesi’osi’omaga e fua iai le Galulue faatasi le Malo ma Malupuipuia nuu, tau ma le ata o galuega Nuu i auala e puipuia ai fale ma auala faatino mo afioaga aafia auvai mai le atinaeina Fa’aitiitia tupe Matāfaioi: MWTI/ faaalu e toe Ia aofia i polokalame LTA/MNRE/ Itūmālō/ Nuu faaleleia ai faaletupe le faatupeina o meatotino Ripoti CBA, tusiaina o Ata ma faaleagaina mai le fausiaina. mala fa’alenātura Faailoa Sone lamatia mai lologa e faavae ai le fuafuaina o le faaaogaina o eleele

Puipuiga o le Faaauau ona faalelei le Si’itia ai le tulaga Faia Tulaga Faataatia o Fuafuaga Fa’ata’atia Gātaifale: taligalu ma alavai agai i le lelei o atinae Eleele pei ona aiaia i lalo o le o le CIM 2015 Faaleleia sami ia lelei le fetafeaiga o le tetele ma le tulaga Tulafono o le PUMA 2004 Taligalu vai pei ona fautuaina i le i le vave toe TSP2014-2019 Tini 2 Ia faatino sailiiliga i le aafiaga Ripoti o Iloiloga o Lamatiaga faaleleia KO 1 soifua o tagata ma puipuiga o Auala o Samoa faalesi’osi’omaga e fua iai le Faatumauina le tau ma le ata o galuega ma Pulea lelei e Nuu/itūmālō lelei o auala autu faatino soalaupulega ma ma le Malo galuega faatino e mo femalagaiga tagata/afioaga aafia ala i le tapa o pemita mo Upolu talafeagai mo galuega faatino Malupuipuia nuu, fale ma auala Matāfaioi: LTA/ MWTI/ MNRE/ District/Nuu /Aiga Fa’aitiitia tupe faaalu e toe faaleleia ai

MNRE PAGE 70

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

meatotino faaleagaina mai mala fa’alenātura

Unaia aiga i le gātaifale ia si’itia atu i le vaega maualuluga

Punaoa Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Fa’alenātura Faatinoina Talafeagai ma Faiga ma le Faavae Si’osi’omaga Puipuiga mai Toto laau i luga o auvai ma Fo’ia aafiaga Tapena fuafuaga mo le Taiala mo le Totoina o Lologa ala uma o le vai faaono tulai mai Itūmālō Vaa o Fonoti e le 2Miliona Laau lologa i vaega fa’aitiitia ai faatinoga le 2015-2020 Unaia le totoina o laau maulaluluga talafeagai e ono aafia ai samoa e fesoasoani ai i apitaga fa’alenātura ma le Fuafuaga Fa’agaoioi e galuega faainisinia mo vai Fa’aitiitia le ola fa’alenātura o se nofoaga Toe Fa’afo’i ai i le ma alavai lolovaia o nofoaga Lelei 2016-2020

Unaia nuu ina i le toe totoina Malupuipuia nuu, Ia tapenaina ma faailoa e le o vaomatua ma nofoaga fale ma auala MNRE sone lamatia aua le toe apovai e fa’aitiitia aafiaga i totoina i laau talafeagai vaega maualalalo

Matāfaioi: MNRE/Nuu

Puipuiga faigofie Toto laau samoa i le Puipuiga faigofie Tapena fuafuaga mo le NESP 2017-2021 mo nofoaga aafia gātaifale e faamalosia ai e faamalosia ai Itūmālō Vaa o Fonoti e gofie i le gātaifale taligalu ma eleele mai le atinae tetele i le fa’aitiitia ai faatinoga le Taiala mo le Totoina tafia; Talie, Fetau, Toa, gātaifale talafeagai e ono aafia ai o le 2Miliona Laau Togatogo e gafatia ona tali apitaga fa’alenātura ma le 2015-2020 atu i mala fa’alenātura ma Fa’aitiitia aafiaga i ola fa’alenātura o se nofoaga suiga o le tau eleele tafia ma Fuafuaga Fa’agaoioi e mala fa’alenātura Fesoasoani le Matagaluega o Toe Fa’afo’i ai i le Avea o se talipupuni malosi, Faatoaga ma Faiga Faiva i le Lelei 2016-2020 ia le ititi ifo lona lautele ma Faatino Auala o faatuina o nofoaga e faataitai le 200m Puipuiga ai itū’āiga laau eseese Fa’alenātura talafeagai Matāfaioi: MNRE/ MAF/Nuu Galulue faatasi le vaega o Vaomatua, Si’osi’omaga o le MNRE ma le Matagaluega o Faatoaga i le tuuina atu o laau talafeagai ma suiga o le tau

Alamanuia ma Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga le Lava o Faatinoina Talafeagai ma Faiga Taumafa Faavae Faatoaga ‘Ava Ia faia faatoaga a le nuu i fafe Atinae nuu ia Galulue faatasi le vaega o Fuafuaga a le Vāega aafia mai manu ma sone lamatia i lologa mai lava taumafa Vaomatua, Si’osi’omaga o le Tau Fa’ato’aga 2016- faalafua ma le vaitafe ma si’itia le MNRE ma le Matagaluega o 2021 utiuti o eleele tamaoaiga Faatoaga i le tuuina atu o Galulue le MNRE ma le Nuu i se laau talafeagai ma suiga o le Taiala mo le Totoina o polokalame e tafieseina ai meaola faalafua (i.e) isumu Si’itia le ola tau le 2 Miliona Laau tapenapena ma le 2015-2020 Faatino se polokalame e lava saunia o Tapena fuafuaga e fa’aitiitia

MNRE PAGE 71

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

tafieseina ai manu faalafua tagata e tali atu i ai faatinoga le talafeagai e Fuafuaga Fa’agaoioi e mala fa’alenātura ono aafia ai apitaga Toe Fa’afo’i ai i le Unaia faatinoga o Puleaina fa’alenātura ma le ola Lelei 2016-2020 Gafataulimaina o Eleele fa’alenātura o se nofoaga

Matāfaioi: MNRE-WRD & Fautuaina e le Vaega o Forestry/ Itūmālō Vaomatua o le MNRE itū’āiga /Nuu/CSSP /NGOs laau talafeagai aemaise fo’i o le putuputu talafeagai mo ofaga o meaola ma laau

Pulega Lelei Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiale e fesoasoani ai i le Taiala, Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Unaia Pulega Tapena pe toe iloilo Faamalosia ai le Tapena ma lesitala tulafono Tūlāfono Mautū lelei e ala i tulafono a Nuu i le vaaia faatinoina o a Itūmālō/Nuu tau i le Fono a Nu’u Tulafono a lelei o punaoa ma le Fuafuaga Alualu puipuiga o aseta a le (Tūlāfono Toe Nuu(by laws) fa’aaogāina o eleele e Mamao o Sectors itūmālō/Nuu/Malo, le Teuteu 2016) mo vaaia lelei o tuuititia ai le poloka o si’osi’omaga, tamaoaiga, punaoa alavai; lafoaiina Faamalosia ai nofoaga apovai ma le Fuafuaga a le Vāega o fa’alenātura ma faasolitulafono o otaota, Tulafono, gātaifale Nu’u ma Alaalafaga fa’aaogāina o meaola taaloa ma le atinae Tulafono eleele le fuafuaina o nofoaga Faatonutonu, Fa’aaogā fonotaga Fuafuaga o Ātīna'e apovai ma vaega e vili ai Taiala, Fuafuaga faalemasina a Sui o Nuu e a Nu’u ma vai ma Faiga Faavae mataitu ai polokalame a nuu i Alaalafaga 2016- le puleaina lelei o otaota 2021 Galulue ma Sui o Nuu i le Si’itia le tulaga mataituina o le fa’aaogāina gafatia e nuu ona o punaoa ma o latou tali atu i suiga o le aafiaga tau ma vave toe faafo’isia i le Faatino polokalame tulaga lelei mai faalauiloa ma aoaoga mala fa’alenātura

Tapa pemita talafeagai ae lei Si’itia le tulaga o faatinoina ni atinae si’osi’omaga o nuu ma lo latou Matāfaioi: MWCSD matāfaioi i le /MNRE /Nuu puipuiga o le si’osi’omaga

MNRE PAGE 72

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

MNRE PAGE 73

Faafanua o Salimu/Musumusu

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

4.7 Samamea

Galuega Fuafuaina o le CIM Plan Ātīna’e tetele Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala, Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Fagai Faavae Fale o le Nuu, Si’itia meatotino i fafo ma Fa’aitiitia tupe Faia Tulaga Faataatia o Fuafuaga Fa’ata’atia o le Aoga ma Falesa i sone lamatia pe a toe faaalu e toe Eleele pei ona aiaia i lalo o le CIM 2015 totonu o Sone faafouina faaleleia ai Tulafono o le PUMA 2004 lamatia meatotino Taiala mo le Fausiaina o Tapena ia fuafuaga mo le faaleagaina mai Faamalosia le Faamamaluina Fale i Samoa fa’aaogāina o eleele ma mala fa’alenātura o le Taiala mo le Fausiaina o taiala e taofia ai atinae i Fale i Samoa 2017 totonu o Sone o Lamatiaga Malupuipuia nuu, ( Eleele Tafia/Lolovaia) fale ma auala Unaia le faia o inisiua mo Faatino faalauiloa e unaia ai Si’itia le iloa i faiga atinae tetele i totonu o Sone o itū’āiga fausaga e gafatia faa-inisiua lamatiaga tulaga o lologa ma aofia fo’i i totonu o isi Sone o Fa’aaogā faafanua ma iuga o Lamatiaga sailiiliga a Tomai Faapitoa e fesoasoani ai i le faailoaina o Tusia ata o atinae tetele e eleele saogalemu e si’itia iai le faaaogaina ai sone o nuu lamatiaga ua faailoaina; faataitaiga, si’itia faavae o Faailoa sone o lamatiaga fale i vaega aafiagofie i IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le lologa fuafuaina lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai Taofia aiga ma nuu mai le toe atinaeina/galueaina o luga o auvai

Matāfaioi: N u u / Aiga /MWTI/ MNRE/ MWCSD

Auala o le Faia suesuega mo le si’itia o Si’itia le Fa’aaogā faafanua ma iuga o Fuafuaga Fa’ata’atia o Fagaloa Bay vaega o le auala i totonu o malupuipuia o sailiiliga a Tomai Faapitoa e le CIM 2015 Road ua lamatia sone lamatia IFHZ, CEHZ ma atinae tetele mai fesoasoani ai i le tusiaina o CFHZ suiga o le tau fuafuaga TSP 2014-2019 Tini 2 KO 1 Faaauau ona faalelei le Si’itia le tulaga Ia faatino sailiiliga i le aafiaga auala ma alavai agai i le tapenapena i mala i le soifua o tagata ma sami ia lelei le fetafeaiga o le fa’alenātura puipuiga faalesi’osi’omaga e vai pei ona fautuaina i le fua iai le tau ma le ata o Ripoti o Iloiloga o Lamatiaga Fa’aitiitia aafiaga galuega faatino mo Vaa o o Auala o Samoa mai eleele tafia Fonoti ma mala Pulea lelei e Nuu/itūmālō fa’alenātura Faailoa sone o lamatiaga ma le Malo galuega faatino e IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le ala i le tapa o pemita Malupuipuia nuu, fuafuaina lelei o le talafeagai mo galuega fale ma auala fa’aaogāina o eleele aemaise faatino o tulafono e limataitaina ai Fa’aitiitia tupe Matāfaioi: LTA/ MWTI/ faaalu e toe MNRE/ District/Nuu faaleleia ai /Aiga meatotino

MNRE PAGE 75

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

faaleagaina mai mala fa’alenātura

Puipuiga o auala Faalelei auala o le vai Fa’aitiitia tupe Implement Va’a o Fonoti Fuafuaga Fa’ata’atia o laupapa ma auala faaalu e toe Faatino se sailiiliga auiliili e le CIM 2015 sima (Ford) mai Faalelei auala kolosi faaleleia ai puipuia o Nofoaga Apovai ma Lologa meatotino fuafuaga mo vaaia lelei o TSP 2014-2019 Tini 2 Faalelei ma toe faafou faaleagaina mai nofoaga Lolovaia e aofia ai ma KO 1 puipuiga o auvai mala fa’alenātura le fa’aaogāina o iuga o sailiiliga a Tomai Faapitoa i papa/maa “Ripoti o iloiloga o Faamautinoa le Fa’aitiitia le e faavae ai tapenaga o ata o lamatiaga o Auala o faamamaina o auala o le vai faaleagaina mai ātīna’e tetele ma nofoaga Samoa (2017)”; “Ripoti i vaega maualuluga lologa e afua mai talafeagai o le Iloiloga o tulaga vaega maualuluga faataatia o Auala o Fausia puipui e fa’aitiitia ai Samoa (2016)”; Ia faatino sailiiliga i le soifua le lolovaia i le gātaifale Fa’aitiitia lologa i o tagata ma puipuiga vaega maualalalo faalesi’osi’omaga e fua iai le Faatutu faailoilo e faatinoina o ātīna’e tetele fautuaina ai taavale ma Malupuipuia tagata feoai i le maualuga o auala autu mo Tapena fuafuaga mo le vaaia le loloto o le vai i auala feoaiga mo Upolu lelei o eleele e tuuitiitia ai sima atoa aafiaga o si’osi’omaga fa’alenātura ma apitaga o Galulue faatasi le Malo ma Saogalemu Nuu, meaola i se nofoaga Nuu i auala e puipuia ai fale ma auala auvai mai le atinaeina Ia aofia i polokalame o tala faatatau o le tupe: Ripoti i Matāfaioi: MWTI/ iloiloga Tau ma Faamanuiaga LTA/MNRE/ Itūmālō/ Nuu o se atinae, ata ma le tau o le fausiaina.

Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai

Fale ma auala Iloilo ma faailoa vaega Si’itia le tulaga Faamalosia le fa’aaogāina o le Fuafuaga Aoao o sulufai talafeagai mo fale sulufai. lelei ma le malosi Taiala mo le Fausiaina o Fale Fa’afoega o Mala faafou pe fausia se fale o atinae tetele e a Samoa 2017 2017-2021 sulufai ma se auala toe vave Taiala mo le Fausiaina faafo’isia ai mai Fa’aaogā faafanua ua faailoa o Fale i Samoa Faia iloiloga mo fale sulufai mala lamatiaga faalesi’osi’omaga ma faailoa i luga o faafanua fa’alenātura ma iuga o sailiiliga a Tomai Faiga Faavae mo Tagata o lamatiaga i totonu o le Faapitoa e fesoasoani ai i le e iai Manaoga Faapitoa CIM Plan Si’itia le tulaga faailoaina o nofoaga e viliina ai tapenapena ma vai ma tapena ai ata o galuega NISP 2011 KESO 5 Tapena Fuafuaga mo le lava saunia i mala Nuu tau Puleaina o Mala fa’alenātura Fa’alenātura (VCDMP)

Faatino aoaoga mo tagata e iai Manaoga Faapitoa i auala e faatino i taimi e tulai ai mala fa’alenātura

MNRE PAGE 76

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Faatutu faailoilo e limataitaina ai le nuu i taimi o faalavelave fa’afuase’i

Pe afai e leo iai se fale talafeagai e sulufai iai, fausia fale sulufai i fafo atu o sone o lamatiaga Faailoga ma faaleleia se aoga, falesa ‘olo’o fafo ma sone lamatia ma fa’aaogāina o se falesulufai

Matāfaioi: MNRE /DMO/ MWTI/Nuu/CSSP/Ekalesi a/MWCSD Churches/MWCSD

Faalelei le Vai Faia se pa i le vai e puipui Si’itia le tulaga tali Fa’aaogā faafanua ua faailoa Fuafuaga Fa’ata’atia o le taele o le Nuu mai vai fetafeai ma lologa atu i suiga o le tau lamatiaga faalesi’osi’omaga CIM 2015 ma iuga o sailiiliga a Tomai Suesue le tulaga o le vai ae Si’itia le soifua Faapitoa e fautuaina galuega Water and Sanitation lei toe faaleleia (eg: maloloina ma le fuafuaina Sector Plan pa/galuega faalelei) tumama lautele Faatino suesuega i le vai e Fuafuaga Galulue Matāfaioi: CSSP/ NGOs/ Fa’aitiitia le le MNRE Vaega o Punaoa o Fa’atasi a Nu’u ma MNRE/Nuu faatamaia o le Suavai ma Tumama Lautele Alaalafaga suavai taumafa

Punaoa Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala, Fuafuaga Fa’alenātura Faatinoina Talafeagai ma Faiga ma le Faavae Si’osi’omaga Puipuiga mai Toto laau i luga o auvai Fo’ia ai le Tapena le Taiala mo le Itūmālō Taiala mo le Totoina o Lologa faaleagaina mai o Vaa o Fonoti e puipuia o le 2 Miliiona Laau Unaia le totoina o laau lologa e afua mai Nofoaga Apovai ma fuafuaga 2015-2020 samoa e o faatasi ma vaega maualuluga mo vaaia lelei o nofoaga galuega faainisinia mo Lolovaia e aofia ai ma le Fuafuaga Fa’agaoioi e alavai Fa’aitiitia le fa’aaogāina o iuga o sailiiliga a Toe Fa’afo’i ai i le Lelei lolovaia o eleele Tomai Faapitoa i papa/maa 2016-2020 Unaia itūmālō ma nuu ile toe tanu aemaise iuga o sailiiliga mo totoina o vaega apovai e galuega o alavai. fa’aitiitia ai le lolovaia o Saogalemu fale, vaega maualalalo nuu, fale ma auala Faailogaina e le MNRE sone lamatia i ala o Matāfaioi: MNRE/Nuu vaitafe ma toe totoina vaega lamatia mai lologa Puipuiga faigofie Faaleleia falelaau ma toe Puipuiga faigofie Tapena fuafuaga mo le NESP 2017-2021 mo nofoaga faatotogaina e faamalosia ai Itūmālō Vaa o Fonoti e maaaleale i le atinae tetele i le fa’aitiitia ai faatinoga le Taiala mo le Totoina o gātaifale Toto laau samoa i le gātaifale talafeagai e ono aafia ai le 2Miliona Laau gātaifale e faamalosia ai apitaga fa’alenātura ma le 2015-2020 taligalu ma eleele mai le Fa’aitiitia aafiaga i ola fa’alenātura o se nofoaga tafia; Talie, Fetau, Toa, eleele tafia ma Fuafuaga Fa’agaoioi e Togatogo e gafatia ona tali mala fa’alenātura Fesoasoani le Matagaluega o Toe Fa’afo’i ai i le Lelei atu i mala fa’alenātura ma Faatoaga ma Faiga Faiva i le 2016-2020

MNRE PAGE 77

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

suiga o le tau Faatino Auala o faatuina o nofoaga e faataitai Puipuiga ai itū’āiga laau eseese Avea o se talipupuni malosi, Fa’alenātura talafeagai ia le ititi ifo lona lautele ma le 200m Galulue faatasi le vaega o Vaomatua, Si’osi’omaga o le MNRE ma le Matagaluega o Faatoaga i le tuuina atu o Matāfaioi: MNRE/ laau talafeagai ma suiga o le MAF/Nuu tau

Lauina o le Faailoa vaega talafeagai mo Fo’ia ni aafiaga e Faaauau pea ona faailoa e le Fuafuaga Galulue oneone/maa le lauina o oneone mo ono tulai mai le MNRE nofoaga talafeagai mo Fa’atasi a Nu’u ma galuega a aiga/nuu tafia o le gātaifale le lauina o le oneone ia ausia Alaalafaga ai manaoga o atinae e aunoa Faia sailiiliga i aafiaga o le Saogalemu nuu, ma le aafia o auvai ma lauina o le oneone aiga,fale ma auala gātaifale

Faatino faatalanoaga ma Fa’aitiitia aafiaga Faatino iloiloga o nofoaga afioaga i le faia o faiga mai le tafia o le talafeagai faavae po o tulafono gātaifale faatonutonu mo le lauina o Faatino soalaupulega ma nuu le oneone Faamanuiaga tau aafia i galuega o le lauina o tamaoaiga mo oneone Galulue faatasi le Malo ma nuu i le lauina Nuu i le vaaia o nofoaga gafataulimaina o Tapena ma lesitala tulafono ‘olo’o lauina ai le oneone oneone a Nuu ma Itūmālō e pulea ai ma maa ma mataitu le lauina o oneone ma maa mai vaitafe Faia polokalame faalauiloa i itū’āiga faatinoga Fa’aaogā fonotaga faa-le- gafataulimaina mo le masina e mata'itu ai le puipuiga o eleele galuega o le CIM

Matāfaioi: MNRE/ Nuu/Aiga

Alamanuia ma Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala, Fuafuaga le Lava o Faatinoina Talafeagai ma Faiga Taumafa Faavae Faatoaga ‘Ava Ia faia faatoaga a le nuu i fafe Atinae nuu ia Galulue faatasi le vaega o Fuafuaga a le Vāega aafia mai manu ma sone lamatia i lologa mai lava taumafa Vaomatua, Si’osi’omaga o le Tau Fa’ato’aga 2016- faalafua ma le vaitafe ma si’itia le MNRE ma le Matagaluega o 2021 utiuti o eleele tamaoaiga Faatoaga i le tuuina atu o Galulue le MNRE ma le Nuu i se laau talafeagai ma suiga o le Taiala mo le Totoina o polokalame e tafieseina ai meaola faalafua (i.e) isumu Si’itia le ola tau le 2 Miliona Laau 2015- tapenapena ma le 2020 Faatino se polokalame e lava saunia o Tapena fuafuaga e fa’aitiitia tafieseina ai manu faalafua tagata e tali atu i ai faatinoga le talafeagai e Fuafuaga Fa’agaoioi e mala fa’alenātura ono aafia ai apitaga Toe Fa’afo’i ai i le Lelei Unaia faatinoga o Puleaina fa’alenātura ma le ola 2016-2020 Gafataulimaina o Eleele fa’alenātura o se nofoaga

Matāfaioi: MNRE-WRD & Fautuaina e le Vaega o Forestry/ Itūmālō Vaomatua o le MNRE itū’āiga /Nuu/CSSP /NGOs laau talafeagai aemaise fo’i o le putuputu talafeagai mo ofaga o meaola ma laau

MNRE PAGE 78

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Pulega Lelei Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala, Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Unaia Pulega Tapena pe toe iloilo Faamalosia ai le Tapena ma lesitala tulafono Tūlāfono Mautū lelei e ala i tulafono a Nuu i le vaaia faatinoina o a Itūmālō/Nuu tau i le Fono a Nu’u Tulafono a lelei o punaoa ma le Fuafuaga Alualu puipuiga o aseta a le (Tūlāfono Toe Nuu(by laws) fa’aaogāina o eleele e Mamao o Sectors itūmālō/Nuu/Malo, le Teuteu 2016) mo vaaia lelei o tuuititia ai le poloka o si’osi’omaga, tamaoaiga, punaoa alavai; lafoaiina Faamalosia ai nofoaga apovai ma le Fuafuaga a le Vāega o fa’alenātura ma faasolitulafono o otaota, Tulafono, gātaifale Nu’u ma Alaalafaga fa’aaogāina o meaola taaloa ma le atinae Tulafono eleele le fuafuaina o nofoaga Faatonutonu, Fa’aaogā fonotaga Fuafuaga o Ātīna'e a apovai ma vaega e vili ai Taiala, Fuafuaga faalemasina a Sui o Nuu e Nu’u ma Alaalafaga vai ma Faiga Faavae mataitu ai polokalame a nuu i 2016-2021 le puleaina lelei o otaota Galulue ma Sui o Nuu i le Si’itia le tulaga mataituina o le fa’aaogāina gafatia e nuu ona o punaoa ma o latou tali atu i suiga o le aafiaga tau ma vave toe faafo’isia i le Faatino polokalame tulaga lelei mai faalauiloa ma aoaoga mala fa’alenātura

Tapa pemita talafeagai ae lei Si’itia le tulaga o faatinoina ni atinae si’osi’omaga o nuu ma lo latou Matāfaioi: MWCSD matāfaioi i le /MNRE /Nuu puipuiga o le si’osi’omaga

Isi Mataupu Fofo Fautuaina Fautuaga

Fesoasoani mo Polokalame Ia saili fesoasoani le Nuu i E le'o se mataupu feso’ota’i ma Suiga o le Tau galuega faavaitaimi mo ofisa talafeagai autalavaou Matāfaioi: Village

MNRE PAGE 79

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

MNRE PAGE 80

Faafanua o Samamea

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

4.8 Taelefaga

Galuega Fuafuaina o le CIM Plan Ātīna’e tetele Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala, Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Fale o le Nuu, Si’itia meatotino i fafo ma Fa’aitiitia tupe Faia Tulaga Faataatia o Fuafuaga Fa’ata’atia o le Aoga ma Falesa i sone lamatia pe a toe faaalu e toe Eleele pei ona aiaia i lalo o le CIM 2015 totonu o Sone faafouina faaleleia ai Tulafono o le PUMA 2004 lamatia meatotino Taiala mo le Fausiaina o Tapena ia fuafuaga mo le faaleagaina mai Faamalosia le Faamamaluina Fale fa’aaogāina o eleele ma mala fa’alenātura o le Taiala mo le Fausiaina o taiala e taofia ai atinae i Fale i Samoa 2017 totonu o Sone o Lamatiaga Malupuipuia nuu, ( Eleele Tafia/Lolovaia) fale ma auala Unaia le faia o inisiua mo Faatino faalauiloa e unaia ai Si’itia le iloa i atinae tetele i totonu o Sone o itū’āiga fausaga e gafatia faiga faa-inisiua lamatiaga tulaga o lologa ma aofia fo’i i totonu o isi Sone o Fa’aaogā faafanua ma iuga o Lamatiaga sailiiliga a Tomai Faapitoa e fesoasoani ai i le faailoaina o Tusia ata o atinae tetele e eleele saogalemu e si’itia iai le faaaogaina ai sone o nuu lamatiaga ua faailoaina; faataitaiga, si’itia faavae o Faailoa sone o lamatiaga fale i vaega aafiagofie i IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le lologa fuafuaina lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai Taofia aiga ma nuu mai le toe atinaeina/galueaina o luga o auvai

Matāfaioi: N u u / Aiga /MWTI/ MNRE/ MWCSD Vaega o le Faia suesuega mo le si’itia o Si’itia le Faia Tulaga Faataatia o Fuafuaga Fa’ata’atia o Auala Fagaloa vaega o le auala i fafo ma malupuipuia o Eleele pei ona aiaia i lalo o le le CIM 2015 Bay Road sone lamatia IFHZ, CEHZ ma atinae tetele mai Tulafono o le PUMA 2004 CFHZ suiga o le tau TSP 2014-2019 Tini 2 Faamalosia le Faamamaluina KO 1 Faaauau ona faalelei le Si’itia le tulaga o le Taiala mo le Fausiaina o auala ma alavai agai i le tapenapena i mala Fale i Samoa 2017 sami ia lelei le fetafeaiga o le fa’alenātura vai pei ona fautuaina i le Ripoti o Iloiloga o Lamatiaga Fa’aitiitia aafiaga Unaia le faia o inisiua mo o Auala o Samoa mai eleele tafia atinae tetele i totonu o Sone o ma mala lamatiaga Pulea lelei e Nuu/itūmālō fa’alenātura ma le Malo galuega faatino e Fa’aaogā faafanua ma iuga o ala i le tapa o pemita Malupuipuia nuu, sailiiliga a Tomai Faapitoa e talafeagai mo galuega fale ma auala fesoasoani ai i le faailoaina o faatino eleele saogalemu e si’itia iai le Fa’aitiitia tupe nuu Matāfaioi: LTA/ MWTI/ faaalu e toe MNRE/ District/Nuu faaleleia ai Faailoa sone o lamatiaga /Aiga meatotino IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le faaleagaina mai fuafuaina lelei o le

MNRE PAGE 82

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

mala fa’alenātura fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai

Puipuiga i le Faia se iloiloga i le Si’itia ai le tulaga Faatino se sailiiliga auiliili e Fuafuaga Fa’ata’atia o Gātaifale fausiaina o le taligalu mo le lelei o atinae puipuia o Nofoaga Apovai ma le CIM 2015 puipuia o le auala e tusa ai tetele ma le tulaga fuafuaga mo vaaia lelei o ma le i le vave toe nofoaga Lolovaia e aofia ai ma TSP2014-2019 Tini 2 Ripoti o Iloiloga o faaleleia le fa’aaogāina o iuga o sailiiliga KO 1 Lamatiaga o Auala o Samoa a Tomai Faapitoa i papa/maa Research the impacts of Faatumau le e faavae ai tapenaga o ata o Fa’ata’i Tūlāfono sand mining lelei o le ola ātīna’e tetele ma nofoaga Taufa’aofi o Fa’afoega fa’alenātura o talafeagai o Puna’oa o le 'Ele'ele Faia faatalanoaga mo le le nofoaga faiga o se faavae ma Faatino se iloiloga o Tau o Tulafono Faatonutonu o le Fa’aitiitia aafiaga o galuega ma Faamanuiaga o lauina o le oneone eleele tafiao i le galuega e fua iai galuega gātaifale faatino Faamalosia puipuiga o le Malupuipuia nuu, si’osi’omaga ma tagata i Ia fa’aaogāina ripoti i aafiaga fale ma auala vaega o faatino ai tanu, o soifua o tagata ma puipuiga

lauina o le oneone ma isi faalesi’osi’omaga ma faatino Tuuititia tupe punaoa mo atinae tetele. soalaupulega ma i latou e faaalu i meatotino Galulue faatasi le Malo ma le aafia Nuu i le fautuaina o pemita faaleagaina talafeagai mo atinae faatino Tu'u i totonu o le ata fa’ata’atia o popōlega i le Matāfaioi: MNRE/ Nuu saogalēmū o le si’osi’omaga /Aiga/MWTI ma agafeso’ota’i ma fai fa’atalanoaga ma i lātou 'olo'o a'afia ai

Fautuaina le faauluina o Talosaga mo pemita talafeagai e pei ona faatulafonoina

Fa’aaogā faafanua ma iuga o sailiiliga a Tomai Faapitoa e fesoasoani ai i le tapenaina o ata o ātīna’e tetele

Tapena ma resitara tulafono a Itūmālō ma Nuu i Tulafono a nuu e tuuititia le faaotaota i totonu i alavai ma vai

MNRE PAGE 83

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Puipuiga mai Faalelei ala o vai ma auala Fa’aitiitia tupe Faatino se sailiiliga auiliili e Fuafuaga Fa’ata’atia o Lologa mo auala sopo faaalu e toe puipuia o Nofoaga Apovai ma le CIM 2015 sima ma auala faaleleia ai fuafuaga mo vaaia lelei o laupapa Faalelei ma toe faafou meatotino nofoaga Lolovaia e aofia ai ma TSP 2014-2019 Tini 2 puipui o auvai o le Paoa i faaleagaina mai le fa’aaogāina o iuga o sailiiliga KO 1 Afulilo ma auala i Taelefaga mala fa’alenātura a Tomai Faapitoa i papa/maa e faavae ai tapenaga o ata o Ripoti o Iloiloga o Faamautinoa le Fa’aitiitia le ātīna’e tetele ma nofoaga Lamatiaga o Auala o faamamaina o auala o le vai faaleagaina mai talafeagai Samoa (2016) ma le i vaega maualuluga lologa e afua mai Taiala o Auala e Tali vaega maualuluga Faatino se sailiiliga auiliili e Atu i Suiga o le Tau, Fausia puipui e fa’aitiitia ai puipuia o Nofoaga Apovai ma LTA le lolovaia i le gātaifale Fa’aitiitia lologa i fuafuaga mo vaaia lelei o vaega maualalalo nofoaga Lolovaia e aofia ai ma Faatutu faailoilo e le fa’aaogāina o iuga o sailiiliga fautuaina ai taavale ma Malupuipuia a Tomai Faapitoa i papa/maa tagata feoai i le maualuga o auala autu mo e faavae ai tapenaga o ata o le loloto o le vai i auala feoaiga mo Upolu ātīna’e tetele ma nofoaga sima atoa talafeagai

Galulue faatasi le Malo ma Saogalemu Nuu, Ia faatino sailiiliga i le soifua Nuu i auala e puipuia ai fale ma auala o tagata ma puipuiga auvai mai le atinaeina faalesi’osi’omaga e fua iai le

faatinoina o ātīna’e tetele Matāfaioi: MWTI/ LTA/MNRE/ Itūmālō/ Nuu Tapena fuafuaga mo le vaaia lelei o eleele e tuuitiitia ai aafiaga o si’osi’omaga fa’alenātura ma apitaga o meaola i se nofoaga

Ia aofia i polokalame o tala faatatau o le tupe: Ripoti i iloiloga Tau ma Faamanuiaga o se atinae, ata ma le tau o le fausiaina.

Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai

MNRE PAGE 84

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Alavai i vaega Iloilo ma faalelei alapaipa Si’itia le Fa’aaogā faamatalaga o iai e Fuafuaga Fa’ata’atia o pitosili ona kolosi i le auala i totonu o malupuipuia o limataitaina ai ae le gata ai: le CIM 2015 lamatia i le Sone o lamatiaga e o gatasi atinae tetele ma “Ripoti o iloiloga o lamatiaga fetaulaiga o le ma le Ripoti o Iloiloga o le malosiaga e o Auala o Samoa (2017)”; TSP2014-2019 Tini 2 auala Le Mafa Auala Lamatia o Samoa tali atu ai i mala “Ripoti o le Iloiloga o tulaga KO 1 Pass ma le fa’alenātura faataatia o Auala o Samoa Fagaloa Bay Faataatia alavai fou ma (2016)”; “Samoa Code of Fuafuaga a le Vāega o Road faalautele alavai tuai i totonu Unaia aiga o alala Nu’u ma Alaalafaga Environmental Practice o taufusi mo le faaleleia o i le gātaifale ia fetafeaiga o le vai i le taufusi si’itia i uta (2007)” aemaise fo’i o ala o ia i le Faatino iloiloga Tau i taufusi Malupuipuia nuu, Faamanuiaga ma faatupega e fale ma auala fua iai fuafuaga mo le Faatino tulaga faataatia mo faatupeina o ātīna’e tetele alavai paipa e fa’aitiitia ai le Fa’aitiitia tupe lolovaia o nofoaga mai vai faaalu e toe Ia faatino sailiiliga i le soifua fetafeai faaleleia ai o tagata ma puipuiga meatotino faalesi’osi’omaga e fua iai le Faatino asiasiga o alavai faaleagaina mai ma galuega faalelei tau ma le ata o galuega mala fa’alenātura faatino mo afioaga aafia

Faatonutonu e Itūmālō Ia talosagaina pemita atinae lata ane i vaitafe ma moomia e tusa ai ma le alavai feso’ota’i i le Auala tulafono Autu i le Gātaifale i Sasa’e

Tapena le Taiala mo le Itūmālō Matāfaioi: LTA o Vaa o Fonoti mo le puipuia o /MWTI/MWCSD/ Nofoaga Apovai ma fuafuaga Itūmālō/Nuu/Aiga mo vaaia lelei o nofoaga Lolovaia e aofia ai ma le fa’aaogāina o iuga o sailiiliga a Tomai Faapitoa i papa/maa aemaise iuga o sailiiliga mo galuega tau i alavai.

Auaunaga tau Fa'aau le auaunaga o le Si’itia le tulaga Tapena ma lesitala tulafono Fuafuaga Fa’ata’atia o le Suavai suavai i Taelefaga gafatia ona a Nuu ma Itūmālō CIM 2015 puipuia mai taimi faatonutonu ai le atinaeina o mugala nofoaga apovai ma vaega e Fuafuaga a le Vaega faatino ai vai vili Tau Suāvai ma Vai Faatau tane vai mo aiga Si’itia le tulaga Lafoa’i lamatia i le utiuti/leai o se lelei ma le malosi Faatino galuega fuafuaina a suavai. o atinae tetele e le Pulega o Suavai i lana Fuafuaga Fa’aagaaga a toe vave Ripoti (2016) o galuega le SWA mo le 10

faafo’isia ai mai faatino mo le isi 10 tausaga e Tausaga (2016)

Ia lagolagoina e le nuu le mala fesoasoani ai i aiga e lei Fuafuaga e Fesootai Pulega o Suavai i le fa’alenātura mafai ona maua se suavai ai ma Nuu tuutaimi ina o suavai i taumafa

taimi o mugala e utiuti ai le Si’itia le soifua

suavai maloloina ma le Ia aofia i polokalame o le tala tumama lautele faaletupe tau o le tusiaina o

ata ma le faaauauina o Lagolagoina e le taumafaiga Fa’aitiitia le auaunaga aemaise fo’i o le a le Pulega o Suavai mo le afaina o le suavai faatauina o tane vai eliina o nisi vai vili i totonu taumafai o le itūmālō Fa’aaogā faafanua ua faailoa Fa’aitiitia aafiaga lamatiaga faalesi’osi’omaga mai lologa i vaega ma iuga o sailiiliga a Tomai tu uta o le Faapitoa e fesoasoani ai i le

MNRE PAGE 85

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

itūmālō faailoaina o nofoaga e viliina ai Matāfaioi: SWA/ MWCSD/ vai ma tapena ai ata o galuega MNRE / Itūmālō/ Nuu/ CSSP

Punaoa Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala, Fuafuaga Fa’alenātura Faatinoina Talafeagai ma Faiga ma le Faavae Si’osi’omaga Taufusi ma Faatino iloiloga o fetafeaiga Puipui ma unaia Tapena fuafuaga mo le vaaia Fa’ata’i NESP 2017- Togatogo Faasao o le tai e puipuia le ola lelei le fa’aaogāina o lelei o eleele e tuuitiitia ai 2021 o le si’osi’omaga laau samoa aafiaga o si’osi’omaga fa’alenātura. fa’alenātura ma apitaga o Fuafuaga Galulue Tapue le ola meaola i se nofoaga Fa’atasi a Nu’u ma Taofia le taina ma le fa’alenātura o laau Alaalafaga atinaeina o nofoaga ma meaola Ia faatino e le Vaega o faataufusi Si’osi’omaga ma Faasao o le Fa’aitiitia le aafia fautuaga e fesoasoani ai Faaauau le totoina o laau o suavai taumafa puipuiga o nei faasao Samoa e fa’aitiitia eleele tafia ma eleele solo. Avea o Fa’aitiitia aafiaga Faailoa fesoasoani tau tupe se talipupuni malosi, ia le mai lologa i vaega ma faatino polokalame mo ititi ifo lona lautele ma le tu uta le puipuiga o nofoaga 200m i vaega moomia faasao(togatogo & taufusi)

Ia tuupaina e nuu meaola taaloa

Matāfaioi: MNRE / Nuu /CSSP/ UNDP-GEF SGP/ MWTI

Puipuiga mai Toto laau i luga o auvai Fo’ia ai le Tapena le Taiala mo le Itūmālō Ta’iala mo le Totōina o Lologa faaleagaina mai o Vaa o Fonoti e puipuia o le 2 Miliiona Lā'au Unaia le totoina o laau lologa e afua mai Nofoaga Apovai ma fuafuaga 2015-2020 samoa e o faatasi ma vaega maualuluga mo vaaia lelei o nofoaga galuega faainisinia mo Lolovaia e aofia ai ma le Fuafuaga Fa’agaoioi e alavai Fa’aitiitia le fa’aaogāina o iuga o sailiiliga a Toe Fa’afo’i ai i le Lelei lolovaia o eleele Tomai Faapitoa i papa/maa 2016-2020 Unaia itūmālō ma nuu ile toe tanu aemaise iuga o sailiiliga mo totoina o vaega apovai e galuega o alavai. fa’aitiitia ai le lolovaia o Saogalemu fale, vaega maualalalo nuu, fale ma auala Faailogaina e le MNRE sone lamatia i ala o vaitafe ma toe Matāfaioi: MNRE/Nuu totoina vaega lamatia mai lologa Puipuiga faigofie Toe faalelei falelaau ma Puipuiga faigofie Tapena fuafuaga mo le NESP 2017-2021 mo nofoaga faatotogaina e faamalosia ai Itūmālō Vaa o Fonoti e maaaleale i le atinae tetele i le fa’aitiitia ai faatinoga le Taiala mo le Totoina o gātaifale Toto laau samoa i le gātaifale talafeagai e ono aafia ai le 2Miliona Laau gātaifale e faamalosia ai apitaga fa’alenātura ma le 2015-2020 taligalu ma eleele mai le Fa’aitiitia aafiaga i ola fa’alenātura o se nofoaga tafia; Talie, Fetau, Toa, eleele tafia ma Fuafuaga Fa’agaoioi e Togatogo e gafatia ona tali mala fa’alenātura Fesoasoani le Matagaluega o Toe Fa’afo’i ai i le Lelei atu i mala fa’alenātura ma Faatoaga ma Faiga Faiva i le 2016-2020 suiga o le tau Faatino Auala o faatuina o nofoaga e faataitai Puipuiga ai itū’āiga laau eseese Avea o se talipupuni malosi, Fa’alenātura talafeagai ia le ititi ifo lona lautele ma Galulue faatasi le vaega o

MNRE PAGE 86

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

le 200m Vaomatua, Si’osi’omaga o le MNRE ma le Matagaluega o Faatoaga i le tuuina atu o laau talafeagai ma suiga o le Matāfaioi: MNRE/ tau MAF/Nuu

Alamanuia ma Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga le Lava o Faatinoina Talafeagai ma Faiga Taumafa Faavae Puleaina o Faia sailiiliga i le faamai ua Tapue le ola Tapena fuafuaga mo le Fuafuaga a le Vāega Iniseti, Manu ma aafia ai niu i Faleapuna fa’alenātura o laau Itūmālō Vaa o Fonoti e Tau Fa’ato’aga 2016- Laau Faalafua ma meaola fa’aitiitia ai faatinoga le 2021 Faia se polokalame mo le talafeagai e ono aafia ai tafieseina o laau faalafua Atinae nuu ia apitaga fa’alenātura ma le Fuafuaga o Fa’atinoga lava taumafa ma ola fa’alenātura o se nofoaga Aoao a Samoa mo Faatino le tapenaina o si’itia le Manu ma Lā’au faamaumauga o laau ma tamaoaiga Faia polokalame faalauiloa a ‘Ese’ese Fa’alafuā meaola faalafua e aofia ai lo le MAF ia si’itia ai le (NISAP) latou talaaga ma tulaga ua malamalama o le iai nei aemaise ona aafiaga aufaifaatoaga mai aafiaga o ma ni fofo talafeagai e ao vai tafe mai atinae lafumanu e ona faatino leo lelei faatinoina

Faatino aoaoga ma Faatino e le MNRE, MAF ma polokalame faalauiloa i SROS polokalame o le aafiaga o laa ma manu tafieseina o laau ma manu faalafua faalafua

Unaia faatinoga o Puleaina Faatino aoaoga mo Gafataulimaina o Eleele aufaifaatoaga i le puleaina o manu ma laau faalafua Faia aoaoga mo aufai faatoaga e pulea ai meaola taaloa (puaa, povi) ‘olo’o faaleagaina mata vai ma vaitafe

Tuupaina meatuaolo a le itūmālō

Matāfaioi: Nuu/Itūmālō/ MNRE/MAF/ SROS

MNRE PAGE 87

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Pulega Lelei Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Unaia Pulega Tapena pe toe iloilo Faamalosia ai le Tapena ma lesitala tulafono Tūlāfono Mautū lelei e ala i tulafono a Nuu i le vaaia faatinoina o a Itūmālō/Nuu tau i le Fono a Nu’u Tulafono a lelei o punaoa ma le Fuafuaga Alualu puipuiga o aseta a le (Tūlāfono Toe Nuu(by laws) fa’aaogāina o eleele e Mamao o Sectors itūmālō/Nuu/Malo, le Teuteu 2016) mo vaaia lelei o tuuititia ai le poloka o si’osi’omaga, tamaoaiga, punaoa alavai; lafoaiina Faamalosia ai nofoaga apovai ma le Fuafuaga a le Vāega o fa’alenātura ma faasolitulafono o otaota, Tulafono, gātaifale Nu’u ma Alaalafaga fa’aaogāina o meaola taaloa ma le atinae Tulafono eleele le fuafuaina o nofoaga Faatonutonu, Fa’aaogā fonotaga Fuafuaga o Ātīna'e a apovai ma vaega e vili ai Taiala, Fuafuaga faalemasina a Sui o Nuu e Nu’u ma Alaalafaga vai ma Faiga Faavae mataitu ai polokalame a nuu i 2016-2021 le puleaina lelei o otaota Galulue ma Sui o Nuu i le Si’itia le tulaga mataituina o le fa’aaogāina gafatia e nuu ona o punaoa ma o latou tali atu i suiga o le aafiaga tau ma vave toe faafo’isia i le Faatino polokalame tulaga lelei mai faalauiloa ma aoaoga mala fa’alenātura

Tapa pemita talafeagai ae lei Si’itia le tulaga o faatinoina ni atinae si’osi’omaga o nuu ma lo latou Matāfaioi: MWCSD /MNRE matāfaioi i le /Nuu puipuiga o le si’osi’omaga

Isi Mataupu Fofo Fautuaina Fautuaga

Vaaia o ala paipa vai a le EPC Galulue faatasi le Nuu ma le E le'o se mataupu feso’ota’i ma Suiga o le Tau agai Afulilo Malosiaga FaaEletise mo fofo Matāfaioi: Nuu/EPC talafeagai

MNRE PAGE 88

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

MNRE PAGE 89

Faafanua o Taelefaga

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

4.9 Uafato

Galuega Fuafuaina o le CIM Plan Ātīna’e tetele Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Fale o le Nuu, Si’itia meatotino i fafo ma Fa’aitiitia tupe Faia Tulaga Faataatia o Fuafuaga Fa’ata’atia o le Aoga ma Falesa i sone lamatia pe a toe faaalu e toe Eleele pei ona aiaia i lalo o le CIM 2015 totonu o Sone faafouina faaleleia ai Tulafono o le PUMA 2004 lamatia meatotino Taiala mo le Fausiaina Tapena ia fuafuaga mo le faaleagaina mai Faamalosia le Faamamaluina o Fale i Samoa fa’aaogāina o eleele ma mala fa’alenātura o le Taiala mo le Fausiaina o taiala e taofia ai atinae i Fale i Samoa 2017 totonu o Sone o Lamatiaga Malupuipuia nuu, ( Eleele Tafia/Lolovaia) fale ma auala Faatino faalauiloa e unaia ai Unaia le faia o inisiua mo itū’āiga fausaga e gafatia Si’itia le iloa i atinae tetele i totonu o Sone o tulaga o lologa ma aofia fo’i i faiga faa-inisiua lamatiaga totonu o isi Sone o Lamatiaga Fa’aaogā faafanua ma iuga o sailiiliga a Tomai Faapitoa e

fesoasoani ai i le faailoaina o Tusia ata o atinae tetele e eleele saogalemu e si’itia iai le faaaogaina ai sone o nuu lamatiaga ua faailoaina; faataitaiga, si’itia faavae o Faailoa sone o lamatiaga fale i vaega aafiagofie i IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le lologa fuafuaina lelei o le fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai Taofia aiga ma nuu mai le toe atinaeina/galueaina o luga o auvai

Matāfaioi: N u u / Aiga /MWTI/ MNRE/ MWCSD Fale ma Auala Iloilo ma faailoa vaega Si’itia le tulaga Faamalosia le fa’aaogāina o le Fuafuaga Aoao o Sulufai talafeagai mo fale sulufai. lelei ma le malosi Taiala mo le Fausiaina o Fale Fa’afoega o Mala faafou pe fausia se fale o atinae tetele e a Samoa 2017 2017-2021 sulufai ma se auala toe vave Taiala mo le Fausiaina faafo’isia ai mai Fa’aaogā faafanua ua faailoa o Fale i Samoa Faia iloiloga mo fale sulufai mala lamatiaga faalesi’osi’omaga ma faailoa i luga o faafanua fa’alenātura ma iuga o sailiiliga a Tomai Faiga Fa’avae Aoao mo Faapitoa e fesoasoani ai i le o lamatiaga i totonu o le Tagata e Iai A’afiaga faailoaina o nofoaga e viliina ai Tūmau o le Soifuaga CIM Plan Si’itia le tulaga vai ma tapena ai ata o galuega tapenapena i mala NISP 2011 KESO 5 Tapena Fuafuaga mo le fa’alenātura

Nuu tau Puleaina o Mala

Fa’alenātura (VCDMP)

Faatino aoaoga mo tagata e iai Manaoga Faapitoa i auala e faatino i taimi e tulai

MNRE PAGE 91

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

ai mala fa’alenātura

Faatutu faailoilo e limataitaina ai le nuu i taimi o faalavelave fa’afuase’i

Pe afai e leo iai se fale talafeagai e sulufai iai, fausia fale sulufai i fafo atu o sone o lamatiaga Faailoga ma faaleleia se aoga, falesa ‘olo’o fafo ma sone lamatia ma fa’aaogāina o se falesulufai

Matāfaioi: MNRE /DMO/ MWTI/Nuu/CSSP/ Ekalesia/MWCSD

Faalelei le Auala Fausia alavai i tafa ala i Si’itia le Fuafuaga Aoao o Faatino iloiloga Tau i o le Fagaloa Bay vaega ‘olo’o lamatia o le malupuipuia o Fa’afoega o Mala Faamanuiaga ma faatupega e Road mo auala ma i totonu o sone atinae tetele mai 2017-2021 fua iai fuafuaga mo le femalagaiga o lamatia IFHZ, CEHZ ma suiga o le tau faatupeina o ātīna’e tetele tagata i Uafato CFHZ Fuafuaga Fa’ata’atia o Si’itia le tulaga Ia iloilo ma fa’aaogā le CIM 2015 Faatino asiasiga o alavai tapenapena i mala atugaluga faalesi’osi’omaga ma galuega faalelei fa’alenātura ma aafiaga o soifua o tagata NISP 2011 KESO 5 ma soalaupule ma tagata Ia faatonuina e Nuu atinae Fa’aitiitia aafiaga uma e aafia i le fuafuaina o TSP 2014-2019 Tini 2 ‘olo’o fa’aaogāina vaega mai eleele tafia se galuega KO 1 faasao o le auala mai le ma mala atinaeina e tagata fa’alenātura Ia talosagaina pemita Fuafuaga a le Vāega o moomia e tusa ai ma le Nu’u ma Alaalafaga Pulea lelei e Nuu/itūmālō Malupuipuia nuu, tulafono ma le Malo galuega faatino e fale ma auala ala i le tapa o pemita Fa’aaogā faafanua ma iuga o talafeagai mo galuega Fa’aitiitia tupe sailiiliga a Tomai Faapitoa e faatino faaalu e toe fesoasoani ai i le tusiaina o faaleleia ai fuafuaga Matāfaioi: LTA/ MWTI/ meatotino MNRE/ District/Nuu /Aiga faaleagaina mai Tapena fuafuaga mo le vaaia mala fa’alenātura lelei o eleele e tuuitiitia ai faatinoga le talafeagai e ono aafia ai le si’osi’omaga

fa’alenātura ma apitaga o

meaola i se nofoaga

Tapena se Fuafuaga Aoaotetele mo Puipuiga o Nofoaga Apovai mo Va’a o Fonoti

Faailoa sone o lamatiaga IFHZ, CEHZ ma CFHZ mo le fuafuaina lelei o le

MNRE PAGE 92

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

fa’aaogāina o eleele aemaise o tulafono e limataitaina ai

Faaleleia Faatauina tane vai mo aiga Si’itia le tulaga Tapena ma lesitala tulafono Fuafuaga Fa’ata’atia o le Auaunaga tau lamatia i le utiuti/leai o se gafatia ona a Nuu ma Itūmālō CIM 2015 suavai suavai. puipuia mai taimi faatonutonu ai le atinaeina o mugala nofoaga apovai ma vaega e Fuafuaga a le Vaega faatino ai vai vili Tau Suāvai ma Vai Si’itia le tulaga Lafoa’i Lagolagoina e le nuu le lelei ma le malosi Faatino galuega fuafuaina a taumafaiga a le Pulega o o atinae tetele e le Pulega o Suavai i lana Fuafuaga Fa’aagaaga a Suavai mo le eliina o nisi vai toe vave Ripoti (2016) o galuega le SWA mo le 10 vili i totonu o le itūmālō faafo’isia ai mai faatino mo le isi 10 tausaga e Tausaga (2016) mala fesoasoani ai i aiga e lei

fa’alenātura mafai ona maua se suavai Fuafuaga e Fesootai ai ma Nuu Lagolagoina e le nuu taumafa

taumafaiga a le Pulega o Si’itia le soifua

Suavai mo le puipuia, maloloina ma le Ia aofia i polokalame o le tala tumama lautele faaletupe tau o le tusiaina o faasaoina o vai vili i vaega viliina ai le vai ma matavai ata ma le faaauauina o aemaise nofoaga apovai Fa’aitiitia le auaunaga aemaise fo’i o le afaina o le suavai faatauina o tane vai taumafai Fa’aaogā faafanua ua faailoa Matāfaioi: SWA/ MWCSD/ Fa’aitiitia aafiaga lamatiaga faalesi’osi’omaga MNRE / Itūmālō/ Nuu/ mai lologa i vaega ma iuga o sailiiliga a Tomai CSSP tu uta o le itūmālō Faapitoa e fesoasoani ai i le faailoaina o nofoaga e viliina ai vai ma tapena ai ata o galuega

Punaoa Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Fa’alenātura ma Faatinoina Talafeagai ma Faiga le Si’osi’omaga Faavae Puipuiga o Unaia metotia o faatoaga Fa’aitiitia eleele Tapena le Taiala mo le Fuafuaga a le Vāega Nofoaga Apovai faafefiloi ma vaomatua ma tafia ma eleele Itūmālō o Vaa o Fonoti e tau Suāvai isi itū’āiga laau mo le solo puipuia o Nofoaga Apovai ma taofiafia o eleele tafia ma fuafuaga mo vaaia lelei o Fuafuaga Galulue eleele solo Si’itia le tulaga nofoaga Lolovaia Fa’atasi a Nu’u ma lelei o nofoaga Alaalafaga Taofia le faatoaina o eleele apovai Tapena ma lesitala tulafono a ma le atinaeina o faatoaga i Nuu ma Itūmālō ia aofia ai le nofoaga apovai, mata vai Faaleleia le tulaga faasalaina o tatuuina Fuafuaga Fa’agaoioi e ma vai vili i totonu o le tapenapena i mala faasolitulafono o vaomatua Toe Fa’afo’i ai i le Lelei itūmālō fa’alenātura ma le atinaeina o nofoaga 2016-2020 apovai Fa’aitiitia le aafia Faamalosia puipuiga o Sone o le suavai Fautuaina e le Vaega o mo Nofoaga Apovai ma laau taumafa Vaomatua o le MNRE itū’āiga tetele ma faamalosia le laau talafeagai aemaise fo’i o faatonutonuina o le le putuputu talafeagai mo atinaeina o vaega ofaga o meaola ma laau maualuluga Ia faatino e le Matagaluega o Toe toto nofoaga apovai i Faatoaga aoaoga ma laau samoa pei o tava ma faalauiloa i le itū’āiga eseese

MNRE PAGE 93

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

poumuli o laau aina e gafatia suiga o le tau. Fesoasoani i le Matāfaioi: MNRE/ faafaileleina o laau aemaise o /SWA/Itūmālō/Nuu/ le tuuina atu o laau CSSP/GEF-SGP

Tapueina o Ia lagolagoina ma Si’itia le ola Galulue faatasi le vaega o Fuafuaga e Fesootai Nofoaga Faasao i fesoasoani le Nuu i le toe maloloina e ala i le Vaomatua, Si’osi’omaga o le ai ma Nuu Uafato e fa’aitiitia totoina o vaomatua i vaega maua o vai mama MNRE ma le Matagaluega o eleele solo maualuluga ma le puleaina Faatoaga i le tuuina atu o Taiala mo le Totoina o lelei o otaota laau talafeagai ma suiga o le le 2 Miliona Laau Ia galue faatasi le Malo mal tau 2015-2020 e Nuu ia tuuina le faasao i Si’itia le lalo o polokalame a le malo malupuipuia o Fuafuaga Fa’agaoioi e mo Nofoaga Faasao nuu Tapena fuafuaga mo le Toe Fa’afo’i ai i le Lelei Itūmālō Vaa o Fonoti e 2016-2020 Unaia metotia o faatoaga Si’itia le tulaga fa’aitiitia ai faatinoga le faafefiloi ma vaomatua ma lava tapena o nuu talafeagai e ono aafia ai isi itū’āiga laau mo le ma le saunia e tali apitaga fa’alenātura ma le taofiafia o eleele tafia ma atu i mala ola fa’alenātura o se nofoaga eleele solo fa’alenātura Ia tapena e le vaega o Faatino polokalame mo le Vaomatua a le MNRE Puleaina o Manu Faalafua fautuaga talafeagai mo itū’āiga laau eseese aemaise Unaia faatinoga o Puleaina o le totoina e talafeagai Gafataulimaina o Eleele nofoaga o le totoina ai

Matāfaioi: MNRE-WRD & Forestry/ District /Nuu/CSSP Puipuiga faigofie Toe faalelei falelaau ma Puipuiga faigofie Tapena fuafuaga mo le NESP 2017-2021 mo nofoaga faatotogaina e faamalosia ai Itūmālō Vaa o Fonoti e maaleale i le atinae tetele i le fa’aitiitia ai faatinoga le Ta’iala mo le Totōina o gātaifale Toto laau samoa i le gātaifale talafeagai e ono aafia ai le 2 Miliona Lā’au gātaifale e faamalosia ai apitaga fa’alenātura ma le 2015-2020 taligalu ma eleele mai le Fa’aitiitia aafiaga i ola fa’alenātura o se nofoaga tafia; Talie, Fetau, Toa, eleele tafia ma Fuafuaga Fa’agaoioi e Togatogo e gafatia ona tali mala fa’alenātura Fesoasoani le Matagaluega o Toe Fa’afo’i ai i le Lelei atu i mala fa’alenātura ma Faatoaga ma Faiga Faiva i le 2016-2020 suiga o le tau Faatino Auala o faatuina o nofoaga e faataitai Puipuiga ai itū’āiga laau eseese Avea o se talipupuni malosi, Fa’alenātura talafeagai ia le ititi ifo lona lautele ma le 200m Galulue faatasi le vaega o Vaomatua, Si’osi’omaga o le MNRE ma le Matagaluega o Faatoaga i le tuuina atu o Matāfaioi: MNRE/ laau talafeagai ma suiga o le MAF/Nuu tau

Alamanuia ma Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga le Lava o Faatinoina Talafeagai ma Faiga Taumafa Faavae Puleaina o Faia se polokalame mo le Tapue le ola Tapena fuafuaga mo le Fuafuaga a le Vāega Iniseti, Manu ma tafieseina o laau faalafua fa’alenātura o laau Itūmālō Vaa o Fonoti e Tau Fa'ato'aga 2016- Laau Faalafua ma meaola fa’aitiitia ai faatinoga le 2021 talafeagai e ono aafia ai Atinae nuu ia apitaga fa’alenātura ma le Fuafuaga o Fa’atinoga

MNRE PAGE 94

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Faatino le tapenaina o lava taumafa ma ola fa’alenātura o se nofoaga Aoao a Samoa mo faamaumauga o laau ma si’itia le Manu ma Lā’au meaola faalafua e aofia ai lo tamaoaiga Faia polokalame faalauiloa a ‘Ese’ese Fa’alafuā latou talaaga ma tulaga ua le MAF ia si’itia ai le (NISAP) iai nei aemaise ona aafiaga malamalama o le ma ni fofo talafeagai e ao aufaifaatoaga mai aafiaga o ona faatino vai tafe mai atinae lafumanu e leo lelei faatinoina Faatino aoaoga ma polokalame faalauiloa i Faatino e le MNRE, MAF ma aafiaga o laa ma manu SROS polokalame o le faalafua tafieseina o laau ma manu faalafua Unaia faatinoga o Puleaina Gafataulimaina o Eleele Faatino aoaoga mo aufaifaatoaga i le puleaina o Faia aoaoga mo aufai manu ma laau faalafua faatoaga e pulea ai meaola taaloa (puaa, povi) ‘olo’o faaleagaina mata vai ma vaitafe

Tuupaina meatuaolo a le itūmālō

Matāfaioi: Nuu/Itūmālō/ MNRE/MAF/ SROS

MNRE PAGE 95

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

Pulega Lelei Fofo Talafeagai Faamanuiaga Taiala e fesoasoani ai i le Taiala ma Fuafuaga Faatinoina Talafeagai ma Faiga Faavae Unaia Pulega Tapena pe toe iloilo Faamalosia ai le Tapena ma lesitala tulafono Tūlāfono Mautū lelei e ala i tulafono a Nuu i le vaaia faatinoina o a Itūmālō/Nuu tau i le Fono a Nu’u Tulafono a lelei o punaoa ma le Fuafuaga Alualu puipuiga o aseta a le (Tūlāfono Toe Nuu(by laws) fa’aaogāina o eleele e Mamao o Sectors itūmālō/Nuu/Malo, le Teuteu 2016) mo vaaia lelei o tuuititia ai le poloka o si’osi’omaga, tamaoaiga, punaoa alavai; lafoaiina Faamalosia ai nofoaga apovai ma le Fuafuaga a le Vāega o fa’alenātura ma faasolitulafono o otaota, Tulafono, gātaifale Nu’u ma Alaalafaga fa’aaogāina o meaola taaloa ma le atinae Tulafono eleele le fuafuaina o nofoaga Faatonutonu, Fa’aaogā fonotaga Fuafuaga o Ātīna'e a apovai ma vaega e vili ai Taiala, Fuafuaga faalemasina a Sui o Nuu e Nu’u ma Alaalafaga vai ma Faiga Faavae mataitu ai polokalame a nuu i 2016-2021 le puleaina lelei o otaota Galulue ma Sui o Nuu i le Si’itia le tulaga mataituina o le fa’aaogāina gafatia e nuu ona o punaoa ma o latou tali atu i suiga o le aafiaga tau ma vave toe faafo’isia i le Faatino polokalame tulaga lelei mai faalauiloa ma aoaoga mala fa’alenātura

Tapa pemita talafeagai ae lei Si’itia le tulaga o faatinoina ni atinae si’osi’omaga o nuu ma lo latou Matāfaioi: MWCSD /MNRE matāfaioi i le /Nuu puipuiga o le si’osi’omaga

MNRE PAGE 96

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN

MNRE PAGE 97

Fa’afanua o Uafato

Fa’afanua o le fa’ata’otoga o Itūmālō o Upolu