Poznańskie Studia Teologiczne Tom 26/2012
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PRZYK£AD DZIEJOWEJ ROLI ARCYBISKUPA JOSYFA SLIPYJA (1892-1984) 337 POZNAÑSKIE STUDIA TEOLOGICZNE TOM 26, 2012 KRZYSZTOF R. PROKOP Gliwice Glenndálocha (Glendalough) stolica tytularna biskupa Mariana Przykuckiego, sufragana poznañskiego Glenndálocha (Glendalough) the Titular See of Bishop Marian Przykucki, the Suffragan Bishop of Poznañ W roku swych 85. urodzin oraz 35. rocznicy sakry biskupiej, zarazem w 10 lat po zakoñczeniu sprawowania urzêdów i przejciu na emeryturê, drogê przez doczesnoæ zakoñczy³ arcybiskup senior Marian Przykucki, niegdysiejszy wpierw biskup pomocniczy w archidiecezji poznañskiej (1974-1981), nastêpnie ostatni w dziejach ordynariusz che³miñski (1981-1992), wreszcie pierwszy arcybiskup metropolita szczeciñsko-kamieñski (1992-1999). Przez wiêksz¹ czêæ ¿ycia zwi¹- zany z Poznaniem, gdzie zda³ maturê (1946), odby³ formacjê seminaryjn¹ (1947- -1950) i przyj¹³ wiêcenia kap³añskie (1950), póniej pracowa³ duszpastersko jako wikariusz w parafii w. Miko³aja (1953-1954), przez dwie dekady by³ kape- lanem kolejnych pasterzy Kocio³a poznañskiego arcybiskupów Walentego Dymka (1954-1956) i Antoniego Baraniaka (1957-1973) – na koniec biskupem pomocniczym u boku tego ostatniego oraz arcybiskupa Jerzego Stroby, wikariu- szem generalnym (1975-1981) i prepozytem kapitu³y metropolitalnej (1973- -1981), a w okresie wakatu od sierpnia 1977 roku do padziernika 1978 roku wikariuszem kapitulnym i rz¹dc¹ archidiecezji, na trwa³e wpisa³ siê on w dzieje lokalnego Kocio³a. Jego dokonania na tym polu zapewne doczekaj¹ siê prêdzej czy póniej pióra monografisty, który uka¿e je w pe³niejszym wietle, zgroma- dziwszy rozproszone wiadectwa do tematyki, wszak¿e nim kto zdobêdzie siê na opracowanie wyczerpuj¹cej biografii zmar³ego w dniu 16 padziernika 2009 roku hierarchy1, wpierw mo¿na spodziewaæ siê publikacji rozmaitych wspomnieñ 1 Notabene jego zgon przypad³ w kolejn¹ rocznicê wyboru na Stolicê Piotrow¹ Jana Paw³a II, w którym to dniu M. Przykucki wspó³przewodniczy³ w roku 1978 uroczystociom pogrzebowym w archikatedrze poznañskiej kardyna³a Boles³awa Filipiaka (zob.: K.R. Prokop, Polscy kardyna³o- wie, Kraków 2001, s. 322). 338 KRZYSZTOF R. PROKOP pomiertnych tudzie¿ tekstów ukazuj¹cych wybrane aspekty pos³ugi nale¿¹cego przez tak d³ugi czas do grona episkopatu kap³ana2. W obecnym artykule przedstawione zostan¹ w zarysie dzieje biskupstwa ty- tularnego, nadanego temu pasterzowi Kocio³a u progu jego obecnoci w gronie nastêpców aposto³ów (tytulariuszem Glenndálocha, o tej bowiem stolicy mowa, Marian Przykucki by³ przez ca³y okres pos³ugi w archidiecezji poznañskiej w charakterze biskupa pomocniczego do momentu nominacji na ordynariusza che³miñskiego). Podejmowany tu w¹tek mo¿e czytelnikom zdaæ siê cokolwiek „egzotyczny”, jako ¿e chodzi o biskupstwo istniej¹ce niegdy w wiekach red- nich w odleg³ej Irlandii, którego losy w zasadzie nie maj¹ nic wspólnego z dziejami Kocio³a w Polsce, poza w³anie tym faktem, ¿e w czasach wspó³czes- nych tytu³ owej stolicy zosta³ nadany reprezentantowi polskiego episkopatu3. W odnonym kontekcie nale¿y jednak zwróciæ uwagê, ¿e jakkolwiek w rodzi- mej historiografii kocielnej dotychczas rzeczywicie niewiele uwagi powiêca- no problematyce biskupstw tytularnych, nadawanych w ci¹gu stuleci hierarchom ustanawianym do pos³ugi w polskich diecezjach, to jednak w obcojêzycznym pimiennictwie jest to tematyka maj¹ca wcale obfit¹ literaturê przedmiotu. Sk¹d- in¹d kwestiê tê podj¹³ ju¿ przed wiekiem niejako na marginesie zasadniczych dociekañ ks. Pawe³ Czaplewski w pracy Tytularny episkopat w Polsce rednio- wiecznej4, co po dziesiêcioleciach zyska³o rozwiniêcie w jednej z ksi¹¿kowych 2 Do biografii M. Przykuckiego – m.in.: Z. Szuba, Biskupi polscy XX wieku, ¯ycie Katolic- kie 2 (1983), nr 5-6, s. 208; W. Kasyna, Marian Przykucki, ostatni biskup che³miñski 1981-1992, Studia Pelpliñskie” 23 (1992), s. 33-243; K.R. Prokop, Biskupi Kocio³a katolickiego w III Rze- czypospolitej. Leksykon biograficzny, Kraków 1998, s. 116-117; ten¿e, Biskupi zachodniopomorscy (X-XX w.), Koszalin 2003, s. 295-300; A. Wañka, Przykucki Marian abp, ur. 27 I 1924 w Skokach k. W¹growca, zm. 16 X 2009 w Szczecinie, [w:] Encyklopedia katolicka, t. XVI, Lublin 2012, kol. 763. Tak¿e: Kto jest kim w Kociele? Osoby sprawuj¹ce kluczowe funkcje w Kociele katolickim w Polsce. Stan na dzieñ 1 stycznia 1996 r., oprac. G. Polak, Warszawa 1996, s. 299-300; Kto jest kim w Kociele. Ekumeniczne who is who chrzecijañstwa w Polsce. Stan na dzieñ 15 lutego 1999 r., oprac. G. Polak, Warszawa 1999, s. 299; Encyklopedia Szczecina, t. II, Szczecin 2000, s. 224 (R. Kamiñski); t. [IV] – Suplement 2, Szczecin 2007, s. 244 (R. W³odkowski); t. [V] – Su- plement 3, Szczecin 2010, s. 158 (T. Jasiunas); Leksykon Kocio³a katolickiego w Polsce (stan na 2 sierpnia 2003 r.), Warszawa 2003, s. 99; M. Przykucki, Beati pacifici. Homilie, listy, wspomnienia pierwszego metropolity szczeciñsko-kamieñskiego, Szczecin 20062 (tam¿e zw³. Biogram na s. 13- -15); Konferencja Episkopatu Polski. Informator 2009, Tarnów 2009, s. 73. 3 Zob. zw³aszcza: F. Grannell, Glendalough, [w:] Dictionnaire d’histoire et de géographie ec- clésiastiques, t. XXI, Paris 1986, kol. 187-190 (gdzie wskazana wczeniejsza literatura przedmiotu oraz edycje ród³owe do dziejów tytu³owego biskupstwa). Tak¿e: U. Mattejit, Glendalough, [w:] Lexikon des Mittelalters, t. IV, Münster – Zürich 1989, kol. 1495-1496; M. Wójcik, Gleann da Locha, Glen- dalough, [w:] Encyklopedia katolicka, t. V, Lublin 1989, kol. 1105-1106; The Encyclopedia of Ire- land, ed. B. Lalor, New Haven – London 2003, s. 443-444 (C. Gallagher, P. Harbison); D. Rees, Glen- dalough, [w:] Lexikon für Theologie und Kirche, t. IV, Freiburg – Basel – Wien 20093, kol. 746. 4 P. Czaplewski, Tytularny episkopat w Polsce redniowiecznej, Roczniki Towarzystwa Przy- jació³ Nauk Poznañskiego 40 (1913) [druk 1914], s. 91-161; 43 (1916) [druk 1915], s. 67-163 [osobne odbicie: Poznañ 1915]. GLENNDÁLOCHA (GLENDALOUGH) STOLICA TYTULARNA BISKUPA 339 publikacji autora obecnego przyczynku5. Natomiast dla czasów nowo¿ytnych oraz najnowszych bodaj nikt w polskiej historiografii nie pokusi³ siê o próbê ca³ociowego spojrzenia na ow¹ problematykê, która na to zas³uguje; przypatru- j¹c siê bowiem gronu episkopatu tytularnego z doby staropolskiej, nietrudno do- strzec np. wystêpuj¹c¹ praktykê d³ugotrwa³ego z³¹czenia tytu³ów niektórych stolic biskupich in partibus infidelium z konkretnymi sufraganiami (Gniezno Theodosia, Kraków Laodicea, Lwów Nicopolis, P³ock Lacedaemon, Po- znañ Aenos, Wilno Methone, W³oc³awek Maraga vel Margarita), podobnie jak i mianowania kolejno kilku pod rz¹d biskupów z danego kraju, jakkolwiek z ró¿nych diecezji, z nadaniem tej samej stolicy tytularnej6. W obcych historiografiach jak nadmieniono stwierdziæ mo¿na obecnoæ publikacji podejmuj¹cych tego rodzaju zagadnienie czy to w postaci monogra- ficznej7, czy przynajmniej w formie zestawieñ chronologicznych, wzbogaconych o biogramy poszczególnych tytulariuszy8. Na gruncie rodzimym pisz¹cy te s³o- wa og³osi³ kilka artyku³ów i przyczynków z owego zakresu, które winny u³atwiæ w przysz³oci opracowanie s³ownika historyczno-geograficznego stolic tytular- nych, nadawanych w ci¹gu wieków polskim biskupom9. W ten nurt wpisuje siê równie¿ obecne opracowanie, stanowi¹ce kolejny krok na drodze, o której celu 5 K.R. Prokop, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich w dobie przedtrydenckiej (2. po³. XIII-1. po³. XVI w.), Kraków 2002, s. 170-180. 6 Zob. zw³.: K.R. Prokop, „Polonica” w katalogu obsady biskupstw tytularnych XVII-XIX w. z Archivio Segreto Vaticano (ASV), Archiwa, Biblioteki i Muzea Kocielne 93 (2010), s. 175-209. 7 Np.: C.R. Fort, Tratado de los obispos españoles titulares de iglesias in partibus infidelium o auxiliares en las de España, wyd. V. de la Fuente (España Sagrada, t. LI), Madrid 1879. Ostat- nio te¿: Le diocesi d’Italia, red. L. Mezzadri, M. Tagliagerri, E. Guerriero, t. I-III, Cinisello Balsa- mo (Milano) 2007-2008, gdzie – obok biskupstw rezydencjalnych uwzglêdnione zosta³y, wyró¿- nione tak samo osobnymi has³ami, dzisiejsze stolice tytularne z obszaru ca³ego Pó³wyspu Apeniñskiego. 8 Np.: J. Darragh, The Catholic Hierarchy of Scotland. A Biographical List, 1653-1985, Glas- gow 1986, s. 103-108 (Appendix: Titular Sees in Scotland), gdzie notabene natrafiamy na pojedyn- cze polonicum, jako ¿e od roku 1974 biskupem tytularnym szkockiej diecezji Abernethy vel Aber- nethia jest aktualnie emerytowany biskup pomocniczy z Tarnowa W³adys³aw Bobowski (tam¿e, s. 104). Por.: J. Dowden, The Bishops of Scotland, being Notes on the Lives of all the Bishops, under each of the Sees, prior to the Reformation, ed. by J. Maitland Thomson, Glasgow 1912. 9 K.R. Prokop, Stolice tytularne biskupów pomocniczych diecezji koszaliñsko-ko³obrzeskiej, Koszaliñsko-Ko³obrzeskie Wiadomoci Diecezjalne” 21 (1993), nr 10-12, s. 72-83; ten¿e, Alba Maritima Biograd na moru. Stolica tytularna biskupa Ignacego Je¿a w latach 1960-1972, Prze- gl¹d Kalwaryjski 5 (1998), s. 140-176; ten¿e, San Leone stolica tytularna biskupa Stanis³awa Dziwisza, Analecta Cracoviensia 30-31 (1998-1999), s. 543-559; ten¿e, Beatia – Biatia – Vivatia – Baeza. Stolica tytularna biskupa Albina Ma³ysiaka, [w:] Z radoci¹ g³oszê Ewangeliê. 85 lat ¿y- cia Ksiêdza Biskupa Albina Ma³ysiaka. Ksiêga pami¹tkowa, red. K.R. Prokop, Kraków 2003, s. 517-524; ten¿e, Aquae Albae in Byzacena – stolica tytularna biskupa Piotra Krupy (poczet tytu- lariuszy), Miesiêcznik Diecezji Pelpliñskiej 18 (2009), z. 4, s. 315-326; ten¿e, Beatia (Vivatia) – Baeza. Stolica tytularna