Jaargang 1, juli 2018 Themanummer 2: Natuur en Landschap dan 25 jaar groepen runderen, paarden en edelherten. We hebben een gesprek gehad met de boswachter en het was heel interessant. We hebben een paar Van de redactie… vragen gesteld. Beste lezer, Dit is onze tweede editie van de Vlotte Krant, met het thema: Natuur en Hoe komt het dat in de winter ongeveer 3000 dieren zijn gestorven? Landschap. Met deze keer onder meer een prachtige column en tekening van “Er zijn veel te veel dieren in de Oostvaardersplassen en te weinig eten.” een lokaal bekende portrettist en natuurliefhebber, een bezoek aan de NME Kunnen jullie de dieren niet meer ruimte bieden? en museum, een kritisch onderzoek naar het rumoer rondom de Oostvaardersplassen. En we hebben een nieuwe rubriek bedacht voor deze “We zouden het kunnen uitbreiden naar de Veluwe, maar daar hebben ze krant: Waarom? Daarom! eigenlijk ook al te veel dieren.” We willen iedereen die heeft bijgedragen hartelijk bedanken! Wat vinden jullie er zelf van, dat jullie niks kunnen doen aan de situatie van de dieren? We stellen graag het redactieteam aan u voor: Aylin dos Santos Campos, Vera Principaal, Jaran Stegmeijer, Maud Potgieter, Kian Bakker, Sophie Vos, “ Dieren gaan dood en wij zorgen dat dit op het goede moment gebeurd en dat Waldemar Louwrier, Ranomi van Moorselaar, Robert de Haan, Morena Olthof het zo natuurlijk mogelijk verloopt.” en Olga Demydczuk. Welke dieren leven er allemaal? “Er leven hier edelherten, Konik paarden, runderen en heel veel vogels.” Veel leesplezier, Leven er ook zeldzame dieren? de hoofdredactie van De Vlotte Krant, “Ja, er zijn bevers, zee arenden, lepelaars en nog veel meer dieren.” Jade van Dijk en Leon Demydczuk Wat doet u als boswachter? “Ik installeer dingen, Ik geef excursies en ik vergader veel, ik maak administraties en ik tel de dieren.” Hoe zit het met de Oostvaardersplassen?

Jade van Dijk en Ranomi van Moorselaar gingen op onderzoek uit Twee kanten

Mensen eten vlees uit de bio-industrie, maar maken zich kwaad om uitgehongerde dieren in de Oostvaardersplassen. Er zijn dus twee kanten aan het verhaal. Uiteindelijk is besloten dat ze de dieren toch bijvoeren. Maar ze hebben dit niet besloten omdat dit het beste is voor de dieren. Bij sommige mensen spookt er een vraag door het hoofd. Zijn de Oostvaardersplassen mislukt? Er verschijnen alleen afbeeldingen van de dieren in de winter. Niet wanneer het zomer is, want dan bouwen ze hun vetlaag op. Hoogleraar Berendse was één van de bedenkers van de nieuwe natuur in de Oostvaardersplassen. Nu zegt hij dat het experiment mislukt is.

Een paar feitjes… Gestorven dieren in april 2018

dieren geschoten natuurlijke totaal afgeschoten in dood procenten

Edelhert 221 30 251 88%

De Oostvaardersplassen is een natuurgebied in Flevoland. Het gebied is Heckrund 3 0 3 100% ontstaan na de drooglegging van de Flevopolders. Drooglegging betekent dat je al het water uit een meer haalt. Konikpaard 43 15 58 74% De Oostvaardersplassen is ongeveer 5600 hectare (56 km2). Dit natuurgebied is ontstaan tussen 1950 en 1968. Er is op dit moment een discussie bezig over totaal 267 45 312 86% de dieren. Er gaan namelijk veel dieren dood, dit komt door het voedsel tekort. En omdat er veel te veel dieren leven op een klein stukje grond. Mensen die er werken vinden dat het natuur is en dat het niet nodig is om bij te voeren. Maar veel mensen zeggen van wel omdat er anders teveel dieren dood gaan. Er zijn deze winter 3226 dieren doodgegaan. In het gebied leven inmiddels al meer

1

Jaargang 1, juli 2018 Themanummer 2: Natuur en Landschap

Leren over de natuur: op bezoek bij de NME Kian Bakker en Sophie Vos interviewen mevrouw Bragien Struijk

Archeologie: het verleden verstopt in het landschap Door Waldemar Louwrier

Hoe kunnen kinderen leren over de natuur? In onze gemeente hebben we daarvoor de NME. Kian en Sophie gingen op bezoek en spraken met mevrouw Struijk over het werk van de NME.

Archeologie is een beroep waarbij je dingen opgraaft of opduikt en Wat is de NME? onderzoekt, waardoor je veel uit het verleden komt te weten. “De NME betekent natuur en milieu educatie (educatie is lessen). Het is een Je hebt verschillende soorten Archeologie: natuurtuin die gemaakt is om kinderen de natuur te laten ontdekken. Ook worden er lessen over de natuur en natuur bedreigingen gegeven. Het is dus Je kunt archeoloog zijn op landbouwgrond. En je kunt stads- en eigenlijk een bezoekers centrum.” gemeentearcheoloog zijn. Ook op de bodem van de zeeën en meren zijn archeologen. Geo-archeologen kijken vooral naar het landschap. Er zijn Hoe lang bestaat de NME? archeologen die specialist zijn wat betreft een bepaald tijdvak of gebied. Zo “De NME bestaat ongeveer 10 jaar.” zijn er archeologen die alleen maar bezig zijn met vondsten uit de Romeinse Hoe ontstond de N.M.E? tijd, de Griekse tijd of de prehistorie. Andere archeologen weten alles over vondsten uit bijv. Egypte, Indonesië of Zuid-Amerika. Je kunt als archeoloog “De gemeente vond het een goed idee om een soort natuurplek te maken. De alleen maar bezig zijn met het onderzoeken van botjes, scherven of stuifmeel. gemeente had samen met de kinderboerderij bedacht om het naast hen te Maar ook kun je superhandig zijn in het speuren naar metaalresten met een plaatsen.” metaaldetector. Dus als archeoloog kun je alle kanten op. Wat voor dieren zijn er bij de kinderboerderij? “Er zijn best veel dieren. De meeste dieren zijn varkens, schapen, kippen en Vergunningen geiten. Ook hebben ze kalkoenen, ganzen, pauwen, eenden, duiven, konijnen en cavia’s.” In Nederland geldt voor iedereen (en dus ook voor professionele archeologen) om een vondst te melden bij de Rijksdienst. Voor het Cultureel Erfgoed en zijn Is het leuk om bij de N.M.E te werken? opgravingen gelden regels. Zoals: Voor het verstoren van een archeologisch “Ja, de meesten vinden van wel. Ze vinden het mooi dat er veel natuur is en dat rijksmonument is altijd een monumentenvergunning (dat is dat je een er veel gebied is. Het is leuk dat er veel verschillende mensen werken en dat er monument mag betreden/aanpassen) en soms ook een een vergunning nodig om bezoekers komen die blij zijn met de mooie plek. Het is leuk dat je er veel in een gebied te graven ( omgevingsvergunning). Het zonder opgraven van verschillende dingen kan doen.” archeologische resten is niet toegestaan. Daarvoor is een vergunning voor een Hoe houden jullie het hier zo schoon/mooi? opgraving of een diploma nodig. “Er werken hier 40 mensen, dus als iedereen doet waar hij goed in is en er goed wordt samen gewerkt, lukt dat goed.” Eerste Opgraving Waarom hebben jullie natuurpaden? De eerste echte opgraving is gevonden door Thomas Jefferson. Die als derde “Als er lessen worden gegeven kunnen ze langs de paden lopen. Ook is het leuk president van de Verenigde Staten zijn grond in Virginia in 1784 openmaakte. voor de bezoekers.” Jefferson geloofde dat deze graven afkomstig waren van geheimzinnige heuvel bouwers. Hij kwam tot de conclusie dat deze heuvels waren gebouwd door inheemse indianen die het gebruikten als graf (met inheemse indianen wordt bedoeld: verhuisde indianen).

Grootste vondst De grootste archeologische vondst was het graf van Toetanchamon. Toetanchamon was één van de Egyptische farao’s, ontdekt door Howard Carter en Lord Carnarvon. Hij is niet beroemd geworden, omdat hij zo'n goede farao was, maar omdat zijn graf toen het gevonden werd nog helemaal mooi en onbeschadigd was. Op ongeveer 19-jarige leeftijd is hij vermoord door zijn opa Eje, omdat die zelf farao wilde zijn. zijn dodenmasker is nog helemaal intact is gebleven. Het is het enige bekende hele dodenmasker. Een dodenmasker is een afdruk van een gezicht van doden. Zo blijft het gezicht intact en kun je zien wie het is.

Cartoon: Vera Principaal en Aylin dos Santos Campos

2

Jaargang 1, juli 2018 Themanummer 2: Natuur en Landschap

hoop verschillende dingen gezien, beleefd of gedaan. Ja? Mooi, dan leef je! Heb je een idee waarom ik je deze vragen stelde? Nou? Bedenk maar een paar antwoorden... Denk daar rustig over na, voor je verder leest. Ik wacht wel op je... Zo, ben je er weer? Fijn!

De reden van de eerste groep vragen is om te laten zien dat er héél veel verschillende mensen zijn. En iedereen is bijzonder. Bijzonder betekent niet beter of slechter. Bijzonder betekent in dit geval gewoon 'anders dan een Column ander'. Ieder mens heeft z'n eigen speciale wensen, gewoontes, aardigheden maar ook onaardigheden. (da's een moeilijk woord, excuus) Zelfs mensen die “Natuur is leven” aan dezelfde sport doen, zijn niet allemaal gelijk. Gelukkig maar... Door Joes Boerma Portrettist van mens, dier, woning en landschap Het tweede groepje vragen heeft de bedoeling je te laten zien dat er veel verschillende landschappen (= omgevingen) zijn, met allemaal eigen, bijzondere eigenschappen. Een landschap kan kaal zijn, of begroeid. Heel nat zijn, of juist heel droog. Onder water, op de grond of onder de grond. In de of in de lucht. Allemaal verschillende stukjes van de wereld. In elk stukje wereld moet je om andere dingen denken om goed te kunnen leven. Dat geldt voor iedere plant, ieder dier, dus ook ieder mens. Je past je aan je omgeving aan. Welke kleren zijn handig of onhandig, waar is drinken, hoe kom je aan eten. Denk om gevaarlijk water van snelstromende rivieren. Denk er om je te beschermen tegen de grote hitte van de brandende zon in een kale steenwoestijn. Daar leef je 's nachts, als het donker is, maar vooral: als het minder heet is.

Wanneer ik nu een verhaal wil vertellen over natuur en omgeving, dan is de grote vraag: 'Welke omgeving'? En 'wat voor mens ben ik?'. Ben ik bijvoorbeeld bang om iets nieuws te onderzoeken? Of vind ik dat juist hartstikke leuk? Ook als dat onderzoeken opeens niet meer leuk is omdat er iets vervelends gebeurt waar ik niet aan gedacht heb? Stop ik dan met onderzoeken of ga ik door? Duizenden en nog eens duizenden verschillende mogelijkheden om één van al die verschillende mensen in één van al die verschillende stukken omgeving te zetten. Ook een dorp is een omgeving. Er zijn mensen die nooit buiten een heel grote stad komen. Er zijn mensen die niet weten hoe melk ontstaat. Of niet weten waar aardappels groeien. (Is het nodig daar een mening over te hebben?) Heel veel verschillende combinaties van mens en omgeving, van natuur in een omgeving.

Mensen zijn ook stukjes natuur. Om te leven moeten mensen eten, drinken en ook poepen. Mensen gaan ook dood, net als cavia's, kikkers, olifanten. Mensen zijn natuurlijke, levende dingen. Allemaal mens, allemaal verschillend.

Omgevingen zijn ook heel verschillend. Een mens past zich aan zijn omgeving aan. Past zich aan het weer aan (regenjas, t-shirt of winterjas). Een mens past zich aan het seizoen aan, sandalen, warme schoenen, zonnebril, handschoenen in de winter.

Tekening: Joes Boerma Wil je als mens jezelf plezierig voelen in een andere, nieuwe omgeving, dus in

een ander landschap? Bijvoorbeeld als je verhuist, of op vakantie bent. Kijk Om te beginnen stel ik twee groepjes vragen. Lees de eerste vraag en denk na dan hoe het leven in die nieuwe omgeving in elkaar zit. Bekijk wat de mensen in over mogelijke antwoorden. Niet gewoon doorlezen, nee, nadenken, antwoorden die omgeving eten en drinken. Hoe laat ze opstaan en wanneer gaan slapen. Pas bedenken. Hersens gebruiken... je aan hun manier van leven, op die plek, aan. En vooral, kijk wat mensen kopen Daarna lees je de volgende vraag en bedenkt daar weer antwoorden op. Tot je op de markt. De markt is de spiegel van het leven van mensen in een omgeving. alle vragen hebt beantwoord. Hier komen de vragen. Op die manier leer je het snelst wat daar bij jou past en wat niet. Zo geniet je sneller van allerlei leuke dingen en krijg je minder snel een probleem. Heb je in jouw omgeving ergens moeite mee? Dat is helemaal niet zo erg, want moeilijk is Eerste groepje: hoeveel sporten zijn er? (bedenk nu de antwoorden!) iets heel anders dan onmogelijk. Onmogelijkheden zijn door jou niet op te Hoeveel verschillende modellen schoenen zijn er? lossen. Maar moeilijkheden kun je oplossen door te leren. Leren gaat niet Zijn er mensen die een hekel hebben aan het luisteren naar muziek? vanzelf! Dat doe jij zelf! En als je lui bent leer je niet veel... Welke muziek? Hoe kun je snel leren? Door te kijken en vooral door te luisteren. Wees stil en luister, dat maakt je slim. Denk eerst na en stel dan vragen aan mensen die je Tweede groepje vragen iets ziet doen wat je (nog) niet begrijpt. Leer hun taal, hun gebruiken. Dan ben Ben je wel eens in een woestijn geweest? Heb je op een boot op een grote je bijna nooit alleen. Vraag, praat, luister. Leer van de mensen om je heen. echte zee gevaren? Zou je in een mandje onder aan een luchtballon willen Bijna alle mensen vinden het leuk je vragen te beantwoorden. Denk niet alleen zitten en dan met de ballon de lucht in willen gaan? Wat is voor jou het meest aan jezelf, want zo belangrijk ben jij echt niet voor de rest van de wereld. Ook bijzondere aan een grot? al denk je zelf dat het wel zo is... Vraag je af waarom iemand iets doet. Vergeet niet: elke omgeving is boeiend; Heb je bij elke vraag antwoorden bedacht? Zijn je hersenen nu goed wakker? overal gebeurt wel iets. Dan gaan we nu verder (met nadenken).

Je hebt met je zoeken naar antwoorden, in je hoofd en in je herinnering, een

3

Jaargang 1, juli 2018 Themanummer 2: Natuur en Landschap

Nieuwe rubriek Waarom? Daarom! Door Karolien Demydczuk

Als ik soms 's nachts buiten sta en foto's maak van sterren en meteorieten (dat noemen we 'vallende sterren', maar dat zijn het niet) zie ik niet zo heel veel. Ja, sterren natuurlijk (als er geen wolken zijn). En ik zie veel te veel licht van lampen bij huizen en straten, pure milieuvervuiling, al die lichtjes in de tuin. Maar verder zie ik niet zo veel. Soms vleermuizen die om me heen fladderen. Rakelings langs m'n hoofd om de muggen te vangen die mij hebben ontdekt en me willen prikken om te eten. Toch beleef ik wel veel. Door te luisteren naar de geluiden om me heen. Een vos blaft, op zoek naar een andere vos. Eenden en scholeksters vliegen en eten ook 's nachts. En maken hun eigen geluiden. Soms hoor ik kwartels roepen. Dat zijn kleine vogels die bijna alleen maar lopen en weinig vliegen. Tot nu toe heb ik nog maar één keer twee kwartels héél even gezien. En ik ben al ouder dan zestig jaar. Heb duizenden uren buiten staan kijken, ruiken en luisteren in het bos, in het vlakke veld of aan het water. En ik heb daar staan genieten! Van planten, van dieren, van bomen en wolken. Foto: turfstekers aan het werk Niet alleen van hoe ze leven, maar vooral kijken, proberen te begrijpen waarom ze doen wat ze doen. Hoe planten en dieren proberen leven te blijven. In deze nieuwe rubriek gaan we op zoek naar het antwoord op mooie, interessante, spannende waaromvragen. In welke omgeving je ook leeft, woont, speelt of werkt, je kunt er veel leren. Als je oplet en kijkt, zie je allemaal verschillende wereldjes, andere omgevingen. Net zo mooi, maar ook net zo gemeen als de jouwe. Deze keer stelde Leon de vraag: “Waarom hebben zoveel plaatsen hier een naam met Compagnie erin?” Je wilt dat ik iets vertel over natuur en omgeving? Zeg me dan eerst over Een hele mooie vraag over Natuur en Landschap! welke natuur en over welke omgeving. De natuur om mij heen? Om die van een ander mens heen? De natuur van een worm, van een wolk? Een omgeving als in het water van een slootje? Een waterplas? Of alles wat er leeft en groeit in Er zijn in onze omgeving inderdaad best wel veel plaatsen met de naam een grote holle boom? Onder een steen in de bergen. Of de tuin? Compagnie: Tripscompagnie, Borgercompagnie, Nieuwe Compagnie...

De natuur kun je niet zo maar bespreken, want de natuur is veel te groot om Deze plaatsen liggen in een gebied dat de Veenkoloniën heet. De Veenkoloniën alles tegelijk te zien en te begrijpen. Je kunt wèl goed ruiken aan en kijken en is een groot gebied dat van Zuidoost Groningen tot in Drenthe doorloopt. Heel luisteren naar kleine stukjes van die heel grote natuur. Wanneer je daar mee vroeger was er in dit gebied eigenlijk alleen maar een soort moeras van veen. bezig bent en uitzoekt welke planten en dieren leven in (bijvoorbeeld) een klein Veen is een bepaalde grondsoort, zacht en sponzig. stukje van een tuin, leer je ontzettend veel. Niet in tien minuten, maar in de Mensen hadden al vroeg ontdekt dat je van veen brandstof kon maken: turf. loop van een heel jaar. Een stukje tuin van een meter breed en vier meter lang is al heel boeiend. Verandert elke dag, elk uur. Neem een loep of vergrootglas en bekijk alles wat je ontdekt. Je ziet dan een prachtig stuk leven en sterven In de 17e eeuw (jawel, de Gouden Eeuw!) werd turf een hele belangrijke van planten en dieren. Probeer dat in jouw eigen omgeving. Of bij opa en oma. brandstof om dingen te kunnen maken: stenen bakken om bijvoorbeeld huizen Of bij de buren. Vraag maar of dat mag. en kerken te bouwen en bier brouwen – bier was in die tijd veiliger om te drinken dan water!

En de handel in turf werd een belangrijke manier om geld te verdienen. Om in Natuur is overal. Natuur is leven. Het leven van dier, plant, mens. Allemaal turf te gaan handelen gingen mensen met elkaar samenwerken. Deze manier van samen; de één eet de ander. En wordt weer door iets anders opgegeten. Komt samenwerken noemden ze een compagnie, een handelscompagnie. Een hele daar weer uit als poep. Waar schimmels van leven. Die de poep in heel kleine bekende Nederlandse handelscompagnie kennen jullie wel: de Verenigde Oost- stukjes breken en in de grond stoppen. Waar de wortels van planten die heel Indische Compagnie, de VOC! Alleen handelde de VOC niet in turf en ook niet in kleine stukjes weer eten door ze uit de grond te halen en er stengels van te Nederland. Maar dat weten jullie allemaal natuurlijk al! maken. En bladeren, bloemen en vruchten. Die dan weer eten zijn voor andere wezens. Het leven draait zo verder en verder, met steeds andere dieren en andere planten. Alles komt weer in de grond. Alles gaat ook weer uit de grond. De compagnieën in Groningen handelden in turf. Tripscompagnie was Vandaag, morgen of pas over honderd jaar misschien. bijvoorbeeld een handelscompagnie genoemd naar de oprichter, meneer Trip. Hij ging samen met collega's aan de slag in het gebied dat nu Tripscompagnie heet, om van de veengrond turf te laten maken. Het leven loopt in een rondje, komt steeds weer bij hetzelfde terecht. Een rondje heet een kring. Het leven loopt in een kringetje. Dat noemen we de Borger is een ander woord voor burger. En in de 17e eeuw was niet iedereen zo kringloop van het leven. Het is het leven van de natuur. Hartstikke boeiend, maar een burger. Je had dan speciale rechten die je gekocht had. reuze spannend. Kijk er naar, verbaas je. Geniet er van. Borgercompagnie is ontstaan door een groep burgers (borgers) die in dat gebied turf lieten maken. Daarvoor zetten ze allemaal mensen aan het werk,

om de grond af te graven en ook om kanalen aan te leggen voor schepen die de Veel plezier met de natuur in jouw omgeving. turf naar bijvoorbeeld de stad Groningen konden brengen. Want in de stad Groningen waren de bierbrouwerijen en de steenbakkerijen. En waar mensen werken, gaan ze vaak ook wonen. Zo zijn de dorpen Tripscompagnie, Borgercompagnie en Nieuwe Compagnie ontstaan.

Dus, waarom hebben zoveel plaatsen een naam met compagnie erin? Nou, ze zijn vernoemd naar handelscompagnieën die in dat gebied turf lieten maken en deze verkochten. Daarom dus!

Foto: een eigen blik op de omgeving

4

Jaargang 1, juli 2018 Themanummer 2: Natuur en Landschap

Dit schilderij zorgde voor een discussie over de Romantische kunst. Hij werd steeds beroemder. Zijn schilderij krijtrotsen op Rügen wordt gezien als beeldbepalend voor de Duitse Romantiek. Hij werd in 1824 professor van landschapsschilderkunst aan de Academie van . In 1835 hij kreeg een beroerte, daar herstelde hij gedeeltelijk van, maar kreeg een tweede beroerte waarvan hij bijna volledig verlamd van raakte. Hij overleed vijf jaar later. Schilders van de Romantiek Knud Baade door Robert de Haan en Leon Demydczuk Knud Baade (28 maart 1808 - 24 november 1879) was een Noorse schilder,

meestal van portretten en landschappen. Hij was vooral bekend om zijn maanlicht schilderijen die worden gekenmerkt door sterke en dramatische contrasten tussen licht en schaduw. Het schilderij hiernaast is daarvan een mooi voorbeeld.

Knud Andreassen Baade werd geboren in Skjold, een voormalige gemeente nu in Vindafjord in , Noorwegen.

Toen hij nog een jongen The fighting Temeraire tugged to her last berth was, verhuisde hij met zijn gezin naar J. M. William Turner, 1839 Bergen. Hij begon zijn artistieke opleiding op de leeftijd van vijftien jaar, onder de Deens-Zweedse schilder, Carl Peter Lehmann (1794-1876). In 1827 Robert en Leon zijn naar het Groninger museum geweest, speciaal voor deze ging hij naar Kopenhagen, waar hij ongeveer drie jaar aan de Academie editie van de Vlotte Krant! Ze hebben daar een expositie over de landschap – studeerde, totdat financiële moeilijkheden hem dwongen naar Christiania (nu en schilderkunst bezocht. Het ging over schilderijen in de tijd van de ) te verhuizen en portretschilderkunst op te nemen. Toen echter zijn Romantiek. Die periode was van het jaar 1750 tot 1900. vader een magistraat werd in Sogn, volgde hij zijn gezin naar de parochie van Solvorn in Luster. De bergen, fjorden en rotsachtige baaien boden ruime Het schilderen van landschap begon in de Gouden Eeuw. In die tijd waren de onderwerpen voor zijn werk. Hij reisde ook noordwaarts naar en zo Nederlandse schilders de belangrijkste schilders, vanwege de techniek, het ver naar het noorden als Bodø op zoek naar materiaal voor zijn schilderijen. licht en het gebruik van (nieuwe soorten) verf.

De Romantiek is een latere periode. In die periode was het heel belangrijk om gevoel en emotie op te roepen. Dat deed men met gedichten en schilderijen. In Nederlandse schilders die periode waren de Engelse, Duitse en Scandinavische schilders de Er waren veel Nederlandse schilders waaronder Barend Cornelis Koekkoek belangrijkste. (Middelburg 11 okt. 1803 - Kleef 5 apr. 1862). De Engelse schilder William Turner was in de Romantiek de meest beroemde We vonden dat ze heel mooi konden schilderen en we zijn erg geïnspireerd schilder. geraakt om deze tekst te schrijven. Hier vertellen ze over de schilders en welke schilderijen die ze mooi vonden. Barend Cornelis Koekkoek William Turner Barend Cornelis Koekkoek, was een Nederlands Romantisch landschapsschilder. Joseph Mallord William Turner (Covent Garden (London), 23 april 1775 – Hij werd geboren in Middelburg als de oudste van vier zonen van Johannes Chelsea (London),19 december 1851) was een Engelse romantische Hermanus Koekkoek en Anna van Koolwijk. Zijn vader was schilder van rivier- kunstschilder, die landschappen en vooral marines schilderde. en zeegezichten. De vader van Turner, ook William, was een pruikenmaker die later kapper werd. Koekkoek studeerde onder andere aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Zijn moeder, Mary Marshall, was huisvrouw. Zij werd geestelijk gezien in de Kunsten in Amsterdam. Hij was al in zijn eigen tijd beroemd om zijn loop der jaren steeds romantische weergave van landschappen. "De natuur is het volmaakte onzekerder. Dat is deels veroorzaakt door het jonge overlijden van het zusje schilderij" hield Koekkoek zijn publiek voor en dit geeft duidelijk aan wat zijn van Turner in inspiratiebron was. 1786. Turners moeder stierf in 1804, toen ze al opgenomen was in een In 1833 trouwde hij met Elise Thérèse Daiwaille, de dochter van zijn krankzinnigengesticht. leermeester en vriend Jean Augustin Daiwaille. Zij kregen vijf dochters. In november 1858 kreeg Koekkoek een hersenbloeding. Dat was het einde van zijn Door deze problemen werd Turner in 1785 naar zijn oom van de kant van zijn carrière als kunstenaar. Hij stierf op 58-jarige leeftijd in 1862. moeder gestuurd, in Brentford, een in die tijd kleine stad ten westen van Londen aan de oever van de Theems. Daar toonde hij voor het eerst aandacht voor schilderen. Een jaar later ging hij naar school in Margate in Kent, ten oosten van Londen, in het gebied van het estuarium van de Theems. Tegen die tijd had hij al veel schilderijen gemaakt, die zijn vader in de etalage van zijn zaak exposeerde. William Turners vader overleed in 1829, waardoor William Turner vaak depressieve aanvallen kreeg. Joseph Mallord William Turner overleed in Chelsea op 19 december 1851 op 76-jarige leeftijd aan een natuurlijke dood.

Caspar David Friedrich Winterlandschap, gezicht op kleef. B.C. Koekkoek, (Greifswald 5 september 1774 - Dresden 7 mei 1840) was een Duitse schilder en tekenaar uit de Romantiek. 1839, Kleef In 1787 is hij tijdens het schaatsen door het ijs gezakt. Hij werd gered door broer, maar zijn broer is zelf verdronken. Dat was zijn hele leven een trauma Robert en Leon: “We vonden de expositie in het Groninger museum over de geweest. schilders uit de Romantiek erg leuk en we hebben er veel van geleerd.” Na 1808 werd Friedrich bekender door zijn schilderij “Kreuz im Gebirge” (Kruis in het gebergte). Voor mensen op de tentoonstelling was het een schandaal, want de kruisdood van Jezus was minder belangrijk gemaakt dan het landschap. 5

Jaargang 1, juli 2018 Themanummer : Natuur en Landschap

Moppenrubriek Kians ingezonden mop is gekozen tot mop van de maand: Een 140 jaar oude man zit nog steeds bij de brandweer en dat is een hele prestatie dus wordt hij geïnterviewd. Journaliste: wat is de grootste brand die u geblust heeft? Brandweerman: ”Dat was de brand van Atlantis.” De Winnende foto “Natuur en Landschap” journaliste vraagt: ”Maar Atlantis is verdwenen door een vloedgolf!”, waarop de brandweerman zegt: ”Niks vloedgolf! Als ik blus, dan blus ik goed!”. Kian Bakker

Nog een inzending van Vera: Jantje komt maandag thuis en zijn moeder zegt:” Jantje, Flappie is dood!” Jantje gaat met een blij gezicht naar buiten, maar komt even later weer huilend thuis. Zijn moeder vraagt:” Wat is er?”, waarop Jantje antwoordt: “ Flappie mijn kat is dood” en zijn moeder zegt: ”Dat heb ik zonet ook al verteld!” Jantje zei: ”Ja, maar ik dacht dat je zei “pappie is dood”!” Vera Prinicpaal

Ranomi stuurde een foto van een prachtige zonsondergang, te zien vanuit de flat van haar oma. Ranomi van Moorselaar

Recepten van de Maand We genieten van heerlijk zomerweer en daar hoort natuurlijk een lekker ijsje bij. Dankzij Jamie Oliver kan dat op een hele gezonde manier: Fro-Yo met mango, limoen en gember – een heerlijk fris yoghurtijsje.

Maal in de keukenmachine 400 gr bevroren mango, 1 gepelde banaan, 150 gr havermout, de geraspte schil en de sap van 1 limoen en 3 cm geschilde gember fijn. Giet er 200 ml yoghurt bij en zet de machine nog heel even aan. Je kunt je Fro-Yo gelijk serveren of hem nog maximaal 40 minuten in de vriezer doen, zodat hij goed koud is, maar nog wel goed opgeschept kan worden.

Ook is het belangrijk om goed te drinken op deze warme dagen. Bijvoorbeeld een lekker, verfrissend glas water met: Komkommer, appel en munt Snijd 1 appel in hele dunne schijfjes. Snijd de komkommer met een dunschiller in lange linten en doe ze met de schijfjes appel in een kan water met ijsblokjes. Doe er wat blaadjes verse munt bij en roer alles goed door elkaar. of een heerlijk kopje kruidenthee met: Grapefruit, sinaasappel en munt Snijd ½ grapefruit (liefst een roze) en 1 sinaasappel in schijfjes en doe ze met een paar takjes verse munt in een theepot. Roer er 1 liter pas gekookt water door, laat 5 minuten trekken en drink de thee heet. Je kunt hem ook laten afkoelen en in de koelkast zetten voor een heerlijke ijsthee!

Bron: Jamie’s Superfood voor elke dag. Recepten voor een healthier en happier leven (2015) Strip: Olga Demydczuk en Morena Olthof

Mars 1c, 9602 KZ Hoogezand http://www.jenaplanschool.nl/vlot/

6