Τευχοσ 8 Αθηνα 2018 Το Τευχοσ Εκδοθηκε Με Τη Χορηγια Του Ιδρυματοσ «Κωστα Και Ελενησ Ουρανη» Αριθμοσ 8 2018 Issn 2241-1089
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ΤΕΥΧΟΣ 8 ΑΘΗΝΑ 2018 ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΕΚΔΟΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗ ΧΟΡΗΓΙΑ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ «ΚΩΣΤΑ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ ΟΥΡΑΝΗ» ΑΡΙΘΜΟΣ 8 2018 ISSN 2241-1089 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Νίκιας Λούντζης ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ: Λάζαρος Αποστόλης-Κριεζής ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΥΣ: Νικόλαος Κουρκουμέλης ΤΑΜΙΑΣ: Σπυρίδων Φιλιώτης ΜΕΛΗ: Πιερρίνα Κοριατοπούλου-Αγγέλη Ελένη Καρρέρ-Κριεζή Ιωάννης Φιλιώτης ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πιερρίνα Κοριατοπούλου-Αγγέλη Νίκος Κουρκουμέλης Νίκιας Λούντζης Άκης Παπαϊωάννου Δανάη Παπαϊωάννου Εξώφυλλο: Διονύσης Πάλμας Ο τόμος διατίθεται και διαδικτυακά στην ιστοσελίδα http://www.filoimouseiousolomou.gr/analekta/ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ σελ. Πρόλογος 7 Σπυριδούλα Αράθυμου Ζωγραφικές απεικονίσεις της Κέρκυρας από ξένους ζωγράφους 9 Σπύρος Δεληγιαννόπουλος Οι Όπερες του Giuseppe Verdi όπως αντικατοπτρίζονται στην πιανιστική εργογραφία του Παύλου Καρρέρ 51 Παναγιώτης Αγησιλάου Ζιωτόπουλος Ενας μεγάλος λησμονημένος Νεοέλληνας λογοτέχνης 71 Γιώργος Ζούμπος Ο Ασύρματος του Ποταμού 77 Γιάννης Ιωαννίδης Η μουσική της ποίησης ─ Διονύσιος Σολωμός 83 Αλεξάνδρα Καββαδία, Νάσος Λαβράνος Αρχειακή τεκμηρίωση των σχέσεων Ανδρέα Μεταξά και Διονυσίου Ρώμα 91 Ευτυχία Ε.-Γ. Καρύδη Ενδυματολογικές παρατηρήσεις σε κερκυραϊκά προικοσύμφωνα του 17ου-19ου αι. 111 Νίκος Κ. Κουρκουμέλης Σχόλια στο χρονικό ίδρυσης των προσκοπικών ομάδων της Κέρκυρας 129 Νικόλαος-Δημήτριος Μάμαλος Η ημερομηνία θανάτου του Παναγιώτη Ποταγού 165 Στέλιος Μουζάκης Επεξεργασία ταμπάκου στα Επτάνησα (ταμπακόμυλος) 173 Διονύσης Ν. Μουσμούτης Ανέκδοτη μονόπρακτη κωμωδία του Διονυσίου Π. Στεφάνου 191 Γεράσιμος Δ. Παγκράτης Πολιτισμός και Κοινωνία στα νησιά του Ιονίου Πελάγους κατά τους Ναπολεόντειους Χρόνους 211 Θεοδόσης Πυλαρινός Ανέκδοτα ποιήματα του Γεωργίου Μαρτινέλη 227 Αθανάσιος Τρικούπης Νικόλαος Μάντζαρος και Εθνικός Ύμνος 241 Γιώργος Φιορεντίνος Ο Νικόλαος Βαρβιάνης και η Ζάκυνθος 251 Ψήφισμα 267 ΠΡΟΛΟΓΟΣ «Ο κόσμος όλος χωράει σε μια λέξη. Σ’ ένα ρήμα που δεν έχει ακόμα ειπωθεί. Σαν μια γυναίκα που δεν λέει να γδυθεί κι έχει φέξει.» Νάσος Βαγενάς, ”Adagio” Οι ”Φίλοι του Μουσείου Σολωμού και επιφανών Ζακυνθίων”, παραλλάζο- ντας το στίχο, αλλά και αντικρούοντας τον ποιητή, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η ”Επτάνησος” δεν χωράει σε μία λέξη· και για το λόγο αυτό, συνεχίζουνε την προσπάθειά της έκδοσης των «Ιονικών Αναλέκτων». Μια προσπάθεια σύγχρονης προσέγγισης της Ιστορίας, του Πολιτισμού και της διαχρονικής πνευματικής και καλλιτεχνικής έκφρασης των κατοίκων του Ιονίου. Οι ”Φίλοι” εκφράζουνε για άλλη μια φορά θερμές ευχαριστίες προς το «Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη» για την εμπιστοσύνη και τη συνεχιζόμενη οικονομική στήριξη. Νίκιας Λούντζης Πρόεδρος των ”Φίλων του Μουσείου Σολωμού και επιφανών Ζακυνθίων” 7 Σπυριδούλα Αράθυμου Ζωγραφικές απεικονίσεις της Κέρκυρας από ξένους ζωγράφους Η παρούσα πραγματεία προέκυψε από μια μεγάλη συλλογή στοιχείων για την απεικόνιση της Κέρκυρας μέσα από τα μάτια ξένων και Ελλήνων εικαστικών χωρίς να έχει τεθεί κάποιο χρονικό πλαίσιο. Βέβαια, δε θα ήταν δυνατό, σύμ- φωνα με τους περιορισμούς μιας περιοδικής έκδοσης, να παρουσιαστεί αυτό το πόνημα στο σύνολο του. Ύστερα από αρκετές επεξεργασίες, αποφασίστηκε ότι θα αναφερθούν μόνο οι μη Έλληνες ζωγράφοι, που αποθανάτισαν την Κέρ- κυρα, από τον 18ο έως τις αρχές του 20ου αιώνα. Οι λιθογραφίες έμειναν εκτός καθώς έτσι η δημοσίευση θα απαιτούσε τον διπλάσιο όγκο.1 Οι ζωγράφοι παρατίθενται ανά χρονολογία γέννησης, με βασικά βιογρα- φικά στοιχεία και στο τέλος βρίσκεται ένας ενδεικτικός κατάλογος των έργων τους με θέμα την Κέρκυρα. Η εργασία αυτή δεν αποτελεί τεχνοκριτική αλλά μάλλον μια τεκμηριωτική προσπάθεια. Είναι συναρπαστικά τα στοιχεία, που προκύπτουν από τις ζωές αυτών των ανθρώπων. Πολυταξιδεμένοι όλοι και ακόμα και μέσα από τις βιογραφίες τους καταλαβαίνει κανείς ότι διακατέχονταν από το πάθος της δημιουργίας, αυτό που ξεχωρίζει τους καλλιτέχνες από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Από την Κέρκυρα πέρασαν πολλοί ζωγράφοι. Αυτοί, οι οποίοι παρουσιά- ζονται εδώ εντοπίστηκαν ύστερα από βιβλιογραφική έρευνα, έρευνα στους κα- ταλόγους των μουσείων του εξωτερικού και στα αποτελέσματα δημοπρασιών μεγάλων και μικρών οίκων. Σίγουρα, υπάρχουν πολλοί πίνακες, που βρίσκο- νται σε ιδιωτικές συλλογές, οι οποίοι δεν είναι γνωστοί και είναι ευχής έργον μια μέρα, να γίνουν. Δεν ήταν επαγγελματίες όλοι οι ζωγράφοι. Κάποιοι ήταν ερασιτέχνες αλλά και κάποιοι δεν ήταν καλλιτέχνες αλλά στρατιωτικοί και ναυτικοί, οι οποίοι όμως ήταν πολύ επιδέξιοι στο σχέδιο και τα έργα τους αποτελούν πολύ σπου- δαία ιστορικά τεκμήρια της εποχής τους. Ακόμη, δεν ήταν όλοι το ίδιο διάση- 1. Έτσι και αλλιώς, έχει γίνει μια πολύ μεγάλη προσπάθεια από το Ίδρυμα Λασκαρίδη για τη συγκέντρωση των εικονογραφήσεων του ελληνικού χώρου, της Μικράς Ασίας και της Νοτίου Ιταλίας μέσα από περιηγητικά και όχι μόνο βιβλία. Το απαύγασμα της προσπάθειας αυτής βρίσκεται στον πολύ χρηστικό ιστότοπο «Travelogues- Με τα μάτια των περιηγητών»: http://el.travelogues.gr/ 9 Σπυριδούλα Αράθυμου μοι. Πέρασαν από το νησί κάποιοι πολύ μεγάλοι αστέρες της ζωγραφικής αλλά και κάποιοι όχι τόσο σπουδαίοι. Το συμπέρασμα όμως, που βγαίνει, είναι ότι, η Κέρκυρα υπήρξε σταθμός και τόπος δημιουργίας για πολλούς καλλιτέχνες. Όχι μόνο επειδή υπήρξε σταυροδρόμι ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση αλλά και επειδή προσέφερε τα κατάλληλα ερεθίσματα στους καλλιτέχνες, όπως το απα- ράμιλλο φυσικό κάλλος, τα μοναδικά χρώματα της φύσης και του ουρανού και το καθαρό φως. Hugh William Williams (Σκωτσέζος, 1773 - 1829) Ο H.W. Williams ήταν μαθητής του καλλιτέχνη David Allan, του οποίου η επιρροή είναι εμφανής στην ποιότητα του σχεδίου του2. Ο Williams ήταν πρω- ταρχικά ένας τοπιογράφος. Ο φίλος και συνάδελφος του, Joseph Mallord William Turner3, τον επηρέασε αλλά ήταν και θαυμαστής του4. Το 1817 ο Williams τα- ξίδεψε στην Ελλάδα και στην Ιταλία, όπου ζωγράφισε διάφορα τοπία. Μια δε- καετία αργότερα, δημοσίευσε το Select Views of Greece (1827-29),το οποίο του χάρισε το προσωνύμιο «‘Grecian Williams»5,6. Ήταν στενά αναμεμιγμένος στη δημιουργία της Scottish Academy7 στο Εδιμβούργο το 18268. Ενώ έκανε κάποιες ελαιογραφίες, κυρίως δούλευε υδατογραφίες. Το έργο του αποκτήθηκε από την Εθνική Πινακοθήκη της Σκωτίας και το Μουσείο του South Kensington. Έργα του βρίσκονται στα ακόλουθα μουσεία: Amsterdam Rijksmuseum, Μουσείο Μπενάκη, Birkenhead Williamson Art Gallery, Μου- σείο του Birmingham , στο Μουσείο Cambridge Fitwilliam, στο Εθνικό Μουσείο Cardiff της Ουαλίας, στο Εθνικό Μουσείο του Δουβλίνου, στις Εθνικές Πινακο- θήκες της Σκωτίας, Βρεττανικό Μουσείο, Μουσείο Victoria and Albert και σε 2. Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. 3. Joseph Mallord William Turner (1775 –1851), γνωστός ως J. M. W. Turner και ως William Turner ήταν Άγγλος ρομαντικός ζωγράφος, λιθογράφος και υδατογράφος. Είναι γνωστός για τα εκφραστικά του χρώματα, τα φανταστικά τοπία και τις έντονες θαλασσογραφίες του. Βλ. Tate Galleries https://www.tate.org.uk/art/ research-publications/jmw-turner/joseph-mallord-william-turner-1775-1851-r1141041 . Ημ. Προσβ. 1/4/2019 4. Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. 5. Williams ο Έλληνας 6. The life and Works of Hugh William Williams, by J Rock 1996 Vol 1 and Vol 2 catalogue of works after the artist P7. Ημ. Προσβ. 1/4/2019 7. Σήμερα αποκαλείται Royal Scottish Academy 8. Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. Ημ. Προσβ. 1/4/2019 10 ΖΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΑΠΟ ΞΕΝΟΥΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥΣ πολλές άλλες πινακοθήκες. Έρευνα της The Fine Art Society δείχνει ότι, τα πε- ρισσότερα έργα του με ελληνικά θέματα βρίσκονται στην Ελλάδα9. Sir William Gell, (Άγγλος 1777-1836) 10 Ο William Gell ήταν αρχαιολόγος- τοπογράφος. Η οικογένεια Gell ήταν μια από τις παλαιότερες αγγλικές οικογένειες με μέλη της να έχουν υπηρετήσει στο στρατό, ναυτικό, κοινοβούλιο και στην εκκλησία, με ρίζες που ανάγονταν στο 1209, στη βασιλεία του Βασιλιά Ιωάννη. Ο Gell σπούδασε στη σχολή του Derby και στο Emmanuel College του Cambridge, από όπου πήρε βασικό και μεταπτυ- χιακό τίτλο. Ο Gell ήταν πολύ καλός φίλος με τους Thomas Moore11, Walter Scott12 και το Λόρδο Βύρωνα. Έγραψε πολλά βιβλία με δικά του σκίτσα. Το 1801 στάλθηκε για την πρώτη του διπλωματική αποστολή στην Ελλάδα. Από το 1804 ως το 1806 ταξίδεψε στην Ελλάδα, τα γειτονικά νησιά και στις ακτές της Μικράς Ασίας. Το 1804 επιδιόρθωσε τον αρχαιολογικό χώρο της Τροίας. Το 1807 εκλέχθηκε μέλος της Εταιρείας των Dilettanti13 και της Royal Society14. Το 1811 η Εταιρεία των Dilettanti τον έστειλε να εξερευνήσει την Ελ- λάδα και τη Μικρά Ασία. Αυτά τα ταξίδια είχαν ως αποτέλεσμα διάφορες εκδό- σεις όπως το «Geography and Antiquities of Ithaca and Itinerary of Greece, with 9. The life and Works of Hugh William Williams, by J Rock 1996 Vol 1 and Vol 2 catalogue of works after the artist P7. 10. ChishoChisholm,lm, Hugh, ed. (1911). �Gell, Sir William” . Encyclop��������������������������������������dia Britannica (11th ed.). Cambridge �����������niversity Press. Wroth, W. W. & Thompson, J. – �Gell, Sir William (1777–1836), classical archaeologist and traveller” στο Oxford Dictionary of National Biography (2004) 11. ThomasThomas Moore (1779-1852) Ιρλανδός ποιητής, τραγουδιστής, τραγουδοποιός. Εκτελεστής της πνευματικής διαθήκης του Λόρδου Βύρωνα, μαζί με τον John Murray. Ήταν υπεύθνος για το κάψιμο των απομνημονευμάτων του Λόρδου Βύρωνα μετά το θάνατο του. Βλ. Εγκυκλοπαίδεια Britannica https://www. britannica.com/biography/Thomas-Moore . Ημ. Προσβ.