Migraties Binnen En Buiten De Belgische Voetbalwereld (1950-2001)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
“Bewegen zonder bal” Migraties binnen en buiten de Belgische voetbalwereld (1950-2001) Aron Beyens Promotor: dr. Torsten Feys; co-promotor: prof. dr. Jan Tolleneer, Commissaris: dr. Jan Naert Masterproef voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte voor het behalen van de graad van Master in de Geschiedenis Academiejaar 2013 - 2014 In Ghana, no club can pay you even $100 a month… I have a family, I have to buy clothes, I have to eat. Somebody pops up: ‘I have a club for you in Belgium, they will pay you $2000 a month’. Do you think I will stop? Would you stop? I will go. -Nii Lamptey (quote interview. Bron: Darby1) 1 P. Darby,‘'Go Outside': The History, Economics and Geography of Ghanaian Football Labour Migration.’, in: African Historical Review, 42 (2010), 1, pp. 19-41. 2 Woord vooraf Op deze manier wil ik een dankwoord richten aan verschillende personen die een enorm belangrijke rol gespeeld hebben in het tot stand brengen van deze masterscriptie. Eerst en vooral wil ik mijn promotor Torsten Feys hartelijk bedanken, die mij op tijd en stond geholpen heeft met raad betreffende bronnen, literatuur en schrijfwijze. Zonder hem zou ik ook nooit op dit thema uitgekomen zijn, en zou het quasi onmogelijk geweest zijn om dit project af te werken. Daarnaast wil ik ook mijn co-promotor prof. Jan Tolleneer bedanken voor zijn hulp bij het vinden van een geschikt thema, en vooral om mij warm te krijgen een sportthema te nemen. Ook zijn optimistische visie betreffende een vast werkschema en zijn ontzettend interessante lessen binnen het vak Sportgeschiedenis waren van zeer groot belang. Hierna zou ik ook Filip Strubbe willen bedanken om mij wegwijs te maken in het Koninklijk Archief te Brussel en meer specifieker in het KBVB-archief. Last but not least zou ik mijn ouders en vriendin willen bedanken voor hun niet-aflatende steun en oprechte belangstelling in mijn onderzoek. Zonder hen zou ik het nooit tot een goed einde kunnen gebracht hebben. 3 Lijst met afkortingen EEG: Europese Economische Gemeenschap FIFA: Fédération Internationale de Football Association FIFPro: Fédération Internationale des Associations de Footballeurs Professionnels KBVB: Koninklijke Belgische Voetbalbond UEFA: Union of European Football Associations 4 INHOUD HOOFDSTUK 1: ALGEMENE INLEIDING EN UITEENZETTING VAN DE VRAAGSTELLING ................................................................................................................... 7 1.1. ALGEMENE INLEIDING ...................................................................................................... 7 1.2. INLEIDING TOT DE STRUCTUUR VAN HET ONDERZOEK ...................................................... 9 1.3 LITERATUUR EN BRONNEN DIE HET ONDERZOEK VORMGEGEVEN HEBBEN ....................... 13 HOOFDSTUK 2: EEN THEORETISCHE ANALYSE VAN VOETBALMIGRATIE ......... 15 2.1. INLEIDING ....................................................................................................................... 15 2.2. DE ECONOMISCHE DETERMINANT BINNEN DE VOETBALMIGRATIETHEORIE ..................... 16 • 2.2.1. Voetbalmigratie volgens Bale en Maguire ................................................. 16 • 2.2.2. Voetbalmigratie volgens Magee en Sugden ............................................... 17 2.3. DE SOCIO-CULTURELE DETERMINANT BINNEN DE VOETBALMIGRATIETHEORIE .............. 19 • 2.3.1. Voetbalmigratie volgens Taylor en Lanfranchi: Aaneengesloten migratiesystemen binnen een internationaal systeem .......................................... 20 • 2.3.2. Taylor ‘revisited’: een herziening van de culturele determinant met een groter uitgewerkte sociale component .................................................................. 23 2.4. DE JURIDISCHE DETERMINANT: POSITIE VAN (VOETBAL)IMMIGRANTEN ......................... 25 2.5. BESLUIT VAN HET THEORETISCH KADER ......................................................................... 26 HOOFDSTUK 3: MIGRATIE BINNEN DE BELGISCHE EERSTE KLASSE: EEN PLOTSE VOORUITGANG OF GESTAGE EVOLUTIE? ..................................................... 28 3.1. PROFIEL VAN EEN VOETBALMIGRANT IN DE BELGISCHE EERSTE KLASSE ........................ 29 3.2. EEN UITEENZETTING BETREFFENDE HET STATISTISCH MATERIAAL ................................. 31 3.3. HET BELGISCH VOETBALMIGRATIEVERHAAL IN DE EERSTE KLASSE VERWEVEN MET HET ALGEMEEN BELGISCH MIGRATIEBELEID: DE HOOFDROLSPELERS ........................................... 33 • 3.3.1 De clubs: werkgevende instanties ............................................................... 33 • 3.3.2. Politiek: De KBVB, de UEFA, FIFA en de Staat ...................................... 35 • 3.3.3. De publieke opinie ..................................................................................... 37 HOOFDSTUK 4: DE JAREN ’50. DE ALLEREERSTE BUITENLANDERS IN DE BELGISCHE EERSTE KLASSE ............................................................................................ 38 4.1. DE EERSTE REGLEMENTEN VOOR BUITENLANDSE VOETBALLERS IN DE BELGISCHE EERSTE KLASSE .................................................................................................................................. 39 4.2. DE ALLEREERSTE MIGRATIEGOLF: HONGAARSE VLUCHTELINGEN .................................. 42 4.3 HET EINDE VAN DE JAREN ’50: DE EERSTE AFRIKAANSE VOETBALLERS .......................... 45 4.4. HET BENELUX-ARBEIDSVERDRAG EN DE EERSTE NATIONALITEITSCLAUSULES .............. 46 4.5. DE JAREN VIJFTIG EN HET BEGIN VAN DE COSMOPOLITAN LEAGUE ................................. 48 HOOFDSTUK 5: DE JAREN ’60 EN HET STATUUT ‘VOETBALBELG’. DE BELGISCHE EERSTE KLASSE ALS EEN VOLGROEIDE COSMOPOLITAN LEAGUE .................................................................................................................................................. 50 5.1. EEN TRANSITIE OP DE NATIONALE ARBEIDSMARKT ......................................................... 50 5.2. DE GEVOLGEN VAN DE CONGOLESE ONAFHANKELIJKHEID OP DE BONDSREGLEMENTEN EN DE LIBERALISERING VAN DE AANSLUITING ............................................................................ 51 5.3. DE AANPASSING VAN ARTIKEL 82 EN 90 ......................................................................... 54 5.4. HET GUNSTIG SOCIAAL EN FISCAAL STATUUT VAN EEN PROFVOETBALLER ..................... 56 5.5. DE CONGOLESE LEEGLOOP ............................................................................................. 57 5.6. DE LAATSTE JAREN VAN THE SIXTIES: EEN DUIDELIJKERE REGELGEVING ....................... 60 • 5.6.1 Het uitbreidende doch continuerende spelersbestand van vreemde spelers 65 5 • 5.6.2 De oprichting van de eerste spelersvakbonden ........................................... 67 5.7. DE JAREN ZESTIG EN DE VERPROFESSIONALISERING VAN HET TRANSFEREREN VAN VREEMDE VOETBALLERS ....................................................................................................... 69 HOOFDSTUK 6: DE JAREN ’70 EN ’80. BELGIË ALS (SUB)TOPCOMPETITIE IN EUROPA .................................................................................................................................. 70 6.1. GELIJKLOPENDE INITATIEVEN TUSSEN DE STAAT EN DE KBVB BETREFFENDE HET MIGRATIEBELEID. .................................................................................................................. 70 6.2. DE BELGISCHE COMPETITIE ALS COSMOPOLITAN LEAGUE: DE EERSTE KLASSE ALS TOPCOMPETITIE ..................................................................................................................... 74 6.3. DE EUROPESE INSTANTIES WINNEN AAN MACHT: DE REGELGEVINGEN VAN DE JAREN ’80. .............................................................................................................................................. 81 • 6.3.1. Grijpt Europa de macht?: de 3+2 regeling. ................................................ 83 6.4. DE BELGISCHE EERSTE KLASSE WERD TERUG EEN ‘STEPPINGSTONE LEAGUE’ ................ 85 • 6.4.1. De spelersmakelaar als invloedrijke spilfiguur .......................................... 88 6.5. DE DUBBELE NATIONALITEIT: IMPACT EN DOORBRAAK .................................................. 90 6.6. JAREN ’70 EN ’80: DE TRANSITIEPERIODE VOOR HET KANTELMOMENT ........................... 92 HOOFDSTUK 7: HET BOSMAN-ARREST EN DE WOELIGE PERIODE 1995-2001 ...... 93 7.1 VOOR HET BOSMAN-ARREST ........................................................................................... 93 7.2. WAT BEVAT NU JUIST HET BOSMAN ARREST? ................................................................ 99 7.3. NA HET BOSMAN-ARREST ............................................................................................. 100 7.4. HET BUITENLANDSE SPELERSBESTAND VOOR EN NA HET BOSMAN-ARREST TOT HET EINDE VAN HET ONDERZOEK. ........................................................................................................ 103 HOOFDSTUK 8: BESLUIT .................................................................................................. 110 BIBLIOGRAFIE EN BRONNEN ......................................................................................... 113 BRONNEN: ........................................................................................................................... 113 LITERATUUR: ...................................................................................................................... 113 KRANT- EN TIJDSCHRIFTARTIKELS ...................................................................................... 116 UITSPRAKEN RECHTBANK EN