DOCSLIB.ORG

Semantyka Marmuru W Teorii I Praktyce Polskiej Rzeźby Sakralnej W

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Semantyka Marmuru W Teorii I Praktyce Polskiej Rzeźby Sakralnej W Maria Nitka Maria Nitka Akademia Sztuk Pięknych Eugeniusz Geppert Academy im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu of Fine Arts in Wrocław Semantyka marmuru w teorii Semantics of marble in the theory i praktyce polskiej rzeźby sakralnej and practice of Polish sacred w drugiej połowie XIX wieku sculpture in the second half of the 19th century DOI: 10.15584/setde.2020.13.3 Biały marmur to najważniejszy i najbardziej pożą- In the 19th century white marble was the most im- dany materiał rzeźbiarski w XIX stuleciu. Preferowanie portant and desirable sculptural material. The prefer- tego kamienia, jak i jego semantyka w „wieku hi- ence for this stone as well as its semantics in the “age storii” zrodziły się ze znacznie starszej tradycji. Już of history” came from a much older tradition. Already w starożytności uważano go za jeden z najszlachet- in antiquity, it was considered one of the finest mate- niejszych materiałów rzeźby, szczególnie ceniąc ten rials for sculpture, with the kind suitable for making zdatny do wykonywania figur, zwany „statuario”1. To figures, called “statuario”, being particularly prized1. właśnie on stał się surowcem, z którego w większości This was the material used to carve most of the stat- wykuto odkrywane w nowożytności figury greckich ues of Greek and Roman gods discovered in mod- i rzymskich bogów2. W sztuce nowożytnej ceniono ern times2. Carrara marble was particularly valued in zwłaszcza marmur z Carrary. Pisał o nim już Giorgio early modern art. Already Giorgio Vasari wrote about Vasari: „w górach Carrary koło Karfaniany, blisko gór it: “in the mountains of Carrara in the Carfagnana, Luni wydobywa się różne rodzaje marmurów. [...] near to the heights of Luni, there are many varieties przede wszystkim gatunek marmurów najbielszych of marble… The most abundant kind is pure white o mlecznym tonie, łatwych w obróbce i doskonałych and milky in tone; it is easy to work and quite perfect do rzeźbienia figur”3. To ten marmur stał się mate- for carving into figures.”3. It is this marble that be- rią dla najsłynniejszych przedstawień sztuki religijnej came the material for the most famous religious rep- renesansu i baroku, obrabiany przez dłuta Michała resentations of Renaissance and Baroque art, carved Anioła i Giana Lorenza Berniniego4. by Michelangelo and Gian Lorenzo Bernini 4. Swą prawdziwą apoteozę biały marmur zawdzię- White marble was given its true apotheosis by the cza ojcu historii sztuki, Johannowi Joachimowi father of art history, Johann Joachim Winckelmann, Winckelmannowi, dla którego stał się on synonimem for whom it became synonymous with the universal uniwersalnego piękna antycznej rzeźby5. Wedle auto- beauty of ancient sculpture5. According to the author 1 T.J. Żuchowski, Poskromienie materii. Michał Anioł, Bernini, 1 T.J. Żuchowski, Poskromienie materii. Michał Anioł, Bernini, Canova, Poznań 2011, s. 13–29. Canova [Taming the Matter. Michelangelo, Bernini, Canova], Poznań 2 W epoce nowożytnej odkrywano głównie rzeźby marmu- 2011, pp. 13–29. rowe, figury wykonane z brązu zostały w większości odkryte póź- 2 In the early modern era it was mainly marble sculptures niej. C.C. Mattusch, In Search of the Greek Bronze Original, „Memoirs that were discovered, bronze statues were generally discovered later. of the American Academy in Rome. Supplementary Volumes” 1, 2002, C.C. Mattusch, In Search of the Greek Bronze Original, “Memoirs of the s. 99–115. JSTOR, www.jstor.org/stable/4238448. [dostęp 10.12.2020]. American Academy in Rome. Supplementary Volumes” 1, 2002, pp. 99– 3 G. Vasari, Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy 115. JSTOR, www.jstor.org/stable/4238448. [access date 10.12.2020]. i architektów, tłum. K. Estreicher, t. 1, Warszawa–Kraków 1980, 3 G. Vasari, Vasari on Technique, transl. L. S. Maclehose, New s. 98. Zob. też: K. Mikocka-Rachubowa, Marmur w rzeźbie epo- York 1907, p. 45. [Translator’s note: in the original text G. Vasari, ki „Grand Tour”, w: Materiał rzeźby. Między techniką a semantyką, Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, transl. /Material of Sculpture. Between technics and semantics, red. K. Estreicher, vol. 1, Warszawa–Kraków 1980, p. 98.] Cf. also A. Lipińska, Wrocław 2009, s. 489–503. K. Mikocka-Rachubowa, Marmur w rzeźbie epoki “Grand Tour” 4 Żuchowski 2011, jak przyp. 1, s. 53–213. [Marble in the Sculpture of the “Grand Tour” Era], in: Materiał rzeźby 5 Zob. M. Wagner, Reinheit und Gefährdung. Weißer Marmor Między techniką a semantyką, / Material of Sculpture. Between Technics als ästhetische und ethnische Norm, w: Materiał rzeźby 2009, jak przyp. and Semantics, ed. A. Lipińska, Wrocław 2009, pp. 489–503. 3, s. 232–234. J.J. Winckelmann wielokrotnie analizował piękno 4 Żuchowski 2011, as in footnote 1, pp. 53–213. białego marmuru, szczególnie ceniąc marmur paryjski. Podkreślał 5 Cf. M. Wagner, Reinheit und Gefährdung. Weißer Marmor też, iż doskonała rzeźba antyczna nie ma polichromii. Opisując posąg als ästhetische und ethnische Norm, in: Materiał rzeźby 2009, as in Diany z pozostałością kolorowej polichromii, wskazywał, że jest ona footnote 3, pp. 232–234. J.J. Winckelmann frequently analysed the 28 of The History of Ancient Art, the ancient gods could ra Dziejów sztuki starożytnej antyczni bogowie mogli fully display their beauty only in white marble be- w pełni ukazać swe piękno jedynie w białym mar- cause, as he wrote, “colour assists beauty; generally it murze, ponieważ, jak pisał, „barwa ma swój wkład heightens beauty and its forms, but it does not con- w piękno, ale sama pięknem nie jest, lecz podnosi je stitute it… As white is the colour which reflects the [...] na wyższy poziom. Ponieważ barwa biała jest tą, greatest number of rays of light… a beautiful body która odbija najwięcej promieni światła [...] pięk- will, accordingly, be the more beautiful the whiter it ne ciało tym będzie piękniejsze im będzie bielsze”6. is”6. Winckelmann’s readers, followers of his aesthetics Czytelnicy Winckelmanna, wyznawcy jego estetyki and enthusiasts of ancient statues, unable to purchase i miłośnicy starożytnych statui, nie mogąc nabyć ory- original antique sculptures due to legal or financial ginalnych antycznych rzeźb z powodów ograniczeń constraints, ordered copies of them, among which prawnych bądź finansowych, zamawiali ich kopie, those made in Carrara marble were among the most wśród których te wykonane w marmurze kararyjskim sought after7. White marble thus became the mate- należały do najbardziej pożądanych7. Biały marmur rial identified with the beauty of sculpture, which, stał się zatem materiałem utożsamianym z pięknem together with the statues made from it, created the rzeźby, który wraz z wykonanymi z niego posągami canon of classical art. stworzył kanon sztuki klasycznej. The recognition of marble as the noblest of ma- Uznanie marmuru za najszlachetniejszy z mate- terials also found resonance in Polish thought on art riałów znalazło też oddźwięk w polskiej myśli o sztuce and sculptural practice not only in the 18th century, i praktyce rzeźbiarskiej nie tylko w XVIII wieku, ale but also in the following one. This study will attempt i w następnym stuleciu. to show the semantics of marble in Polish sculpture in W studium tym podjęta zostanie próba ukaza- the long nineteenth century, especially in its second nia semantyki marmuru w polskiej rzeźbie w dłu- half. Starting from the presentation of the role and gim wieku XIX, zwłaszcza w jego drugiej połowie. significance of marble in the classical sculptural the- Wychodząc od prezentacji roli i znaczenia marmuru ory and practice, it will be shown how it was used in w klasycystycznej teorii i praktyce rzeźbiarskiej, poka- the sculpture of the later period, when this coherent zane zostanie jego zastosowanie w skulpturze okresu theory disintegrated, and instead of art harmoniously późniejszego, gdy ta spójna teoria ulega rozpadowi, combining matter and ideas, a postulate of art liber- a zamiast sztuki harmonijnie łączącej materię i idee ated from matter and sensuality would be formulat- sformułowany zostanie postulat sztuki wyzwolonej ed, showing the world according to the “spirit”. The z materii i zmysłowości, ukazującej świat wedle „du- ground for this analysis will be sacred sculpture, the cha”. Polem dla dokonania tej analizy będzie rzeźba fullest embodiment of “spiritual art”. For Polish and sakralna, najpełniejsze wcielenie „sztuki duchowej”. other sculptors, the unquestionable centre of sacred Dla rzeźbiarzy polskich, i nie tylko, niekwestionowa- art was Italy, especially Rome, which is why this arti- nym centrum sztuki sakralnej były Włochy, zwłasz- cle will focus on Polish artists who travelled to Italy. cza Rzym, dlatego też uwaga w niniejszym artykule The question arises how the antinomy of the ideal- skupiona zostanie na twórcach rodem z Polski, któ- istic concept of art and its material embodiment in rzy udali się właśnie do Italii. Rodzi się pytanie, jak the raw material that was traditionally considered to w ich wypowiedziach teoretycznych i praktycznych be the most perfect, that is marble , was reflected in realizacjach znalazła odzwierciedlenie antynomia ide- their theoretical statements and practical realisations. alistycznej koncepcji sztuki i jej materialne uciele- The connection between white marble and Greek śnienie w surowcu, który uznany był w tradycji za sculpture was emphasised by Józef Kremer, following najbardziej doskonały – marmurze? the masters of art history. In his treatise Ancient Greece Związek białego marmuru z grecką rzeźbą, za and Its Art, Especially Sculpture (1866–1867), he re- klasykami historii sztuki, podkreślał Józef Kremer. peatedly mentioned marble as the most important W rozprawie Grecja starożytna i jej sztuka, zwłaszcza rzeźba (1866–1867) wielokrotnie wymieniał mar- mur właśnie jako najważniejszy materiał skulptury8. beauty of white marble, particularly valuing Parian marble. He also stressed that perfect antique sculpture had no polychromy. Describing a statue of Diana with remnants of coloured polychromy, he indi- reminiscencją „archaicznego stylu”. J.J. Winckelmann, Dzieje sztuki cated that it was reminiscent of an “archaic style”. J.J. Winckelmann, starożytnej, tłum. T. Zatorski, Kraków 2012, s. 229. The History of Ancient Art, transl. G.H.
Load more

Recommended publications
  • Apollo Korzeniowski's Poland and Muscovy
    APOLLO KORZENIOWSKI’S POLAND AND MUSCOVY Jerzy Zdrada The Jagiellonian University, Cracow Apollo Korzeniowski’s treatise entitled Poland and Muscovy has escaped the attention of scholars writing about the attitudes of Poles towards Russia in the post-partition era; to date only general summaries of the work have appeared in biographical notes on this “forgotten poet”. Presenting the essential idea of Korzeniowski’s “treatise-cum-memoir”, Czesław Miłosz rightly warns us against the rash tendency to ascribe nationalism to its author.1 In his turn, Roman Taborski, while granting the work “some documentary value”, defi nes it as “a sad testimony to a loss of perspicacity in this writer, who used to be so discerning in evaluating social phenomena”, adding that the treatise is “a historiosophic study which is imbued with extreme national chauvinism and continues the traditions of messianist ideology” by idealising Poland’s historical past and vilifying the Russian nation.2 In his pithy observation, Zdzisław Najder aptly emphasises the fact that “this embittered disquisition […] deals, in passionate tones, with Russo-Polish relations from the time of the fi rst partition” and with Russia’s place in Europe. Korzeniowski, Najder adds, shows Russia against the historical background of “a struggle between barbarism and civilization” as “a contemporary embodiment of Asiatic, Tartar, and Byzantine bar- barism”, thus accusing Western Europe of a “cowardly or naive attitude towards Russia”.3 However true these views may seem, they fail to do adequate justice to the con- tent, the character and the aim of Korzeniowski’s Poland and Muscovy. They do not take into account the connection between Apollo’s refl ections and the views, or rather 1 Czesław Miłosz.
    [Show full text]
  • Lajkonik of Tucson – a Piece of True Poland: Constructing Polish – American Identities in an Ethnically Heterogeneous Society
    LAJKONIK OF TUCSON – A PIECE OF TRUE POLAND: CONSTRUCTING POLISH – AMERICAN IDENTITIES IN AN ETHNICALLY HETEROGENEOUS SOCIETY __________________________________________________ A Dissertation Submitted to the Temple University Graduate Board ___________________________________________________ in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree DOCTOR OF PHILOSOPHY ___________________________________________________ by Monika Glowacka-Musial January 2010 ii © by Monika Glowacka-Musial May 2010 All Rights Reserved iii ABSTRACT Lajkonik of Tucson – a piece of true Poland: Constructing Polish-American identities in an ethnically heterogeneous society Monika Glowacka-Musial Doctor of Philosophy Temple University, 2010 Dr. Paul Garrett Tucson, Arizona is a site of a lively Polish-American community. Initially associated with a political organization (“Solidarity Tucson”), which actively supported the Solidarity Movement throughout the 1980s, the Polish diaspora has gradually transformed into an ethnic community very much focused on maintaining its distinctive heritage. Recent formation of the Polish folkloric dance group Lajkonik was directly stimulated by the local multicultural establishment, which promotes ethnic diversity in the Old Pueblo. Having become an integral part of the Southwestern society, Lajkonik has developed a collection of identity practices, which despite diverse influences continues to reproduce Polish cultural traits. In my ethnographic account, I examine ways, by which members of the Lajkonik group construct their diasporic identities. First, I focus on the core activities of the group, which include the practice of Polish traditions, learning folk dances and songs in a wide cultural context, and negotiating the speaking of Polish. Additional analyses, based on video recordings, of Polish classes and dance rehearsals, which show the actual mechanics of the production processes, as well as the narratives of the teacher and parent of performers, further support the account of the ethnographer.
    [Show full text]
  • „Widnokrąg Sprawy Polskiej” W Świetle Wykładów Bolońskich Teofila Lenartowicza I Stefana Buszczyńskiego1
    Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza rok VIii (L) 2015 DOI: 10.18318/wiekxix.2015.23 Magdalena Woźniewska-Działak (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) „Widnokrąg sprawy polskiej” w świetle wykładów bolońskich Teofila Lenartowicza i Stefana Buszczyńskiego1 1 Trzeba wiedzieć, że to jest Sopliców choroba, Że im oprócz Ojczyzny nic się nie podoba. Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz2 apa emigracyjnych kierunków obieranych przez dziewiętnasto- Mwiecznych poetów, pisarzy i myślicieli tej epoki jest bardzo bogata3. Przecinają się one w wielu punktach, ogniskując życie polskiej emigracji w wiel- kich ośrodkach, takich jak Paryż, Londyn, Rzym, Berlin, Monachium, czasem nieco w cieniu pozostawiając miasta, w których Polacy utworzyli pomniejsze, lecz nie zawsze mniej żywotne wspólnoty. Taki casus – miasta, w którym Po- lacy bywali od zawsze, motywowani różnymi względami, lecz nie zawsze od- grywającego rolę intelektualnego czy politycznego centrum – bez wątpienia stanowi Florencja4. To tu Teofil Lenartowicz spędził część swojego życia, roz- 1 Wyrażenia „widnokrąg sprawy polskiej” używa Jan Nowakowski, najwybitniejszy badacz twórczości Lenartowicza, opisując działania podejmowane przez poetów i pi- sarzy, mające na celu podtrzymanie ducha narodowego na emigracji. 2 A. Mickiewicz, Pan Tadeusz, w: tegoż, Dzieła. Wydanie Rocznicowe, t. 4: Pan Tade- usz, oprac. Z.J. Nowak, Warszawa 1998, s. 95, w. 622–623. 3 Zob. J. Maciejewski, Mała emigracja (1864–1914). Próba uporządkowania problematyki, w: tegoż, Obszary i konteksty literatury, Warszawa 1998, s. 184–194. Por. J.W. Borejsza, Emigracja polska po powstaniu styczniowym. 150 lat później, w: tegoż, Piękny wiek XIX, Warszawa 2010, s. 134–142. 4 Podróże Polaków do Włoch niemalże zawsze uwzględniały na trasie pobyt we Florencji. Obszernie podejmuje ten wątek Małgorzata Wrześniak w pracy Florencja-muzeum.
    [Show full text]
  • ON SEVERAL POLISH POEMS… POLISH on SEVERAL on Several Polish Poems from 1829–1870 with Venice in the Background
    Czytanie Literatury https://doi.org/10.18778/2299-7458.09.05 Łódzkie Studia Literaturoznawcze 9/2020 ISSN 2299–7458 MARIA BeRKAN-JABŁoŃSKA e-ISSN 2449–8386 University of Lodz 0000-0002-7137-6094 101 ON SEVERALON POLISH POEMS… On Several Polish Poems From 1829–1870 with Venice in the Background SUMMARY The subject of the article is a review of images of Venice recorded in Polish poetry between the years 1829–1870. The paper deliberately stops in the 1870s in the selec- tion of the literary material to be analysed, focusing on the Romantic and post-Ro- mantic tradition. Due to the different artistic value of the works, the author adopted the formula of a historical and literary “catalogue” ordered chronologically and partly problematicised according to the functions which Venetian scenery or cul- ture perform in them. Attention is drawn to the fact that Venetian motifs present in the poetry of Polish artists tend to be related to particular phenomena and topics, such as Byronism, Gothicism, political and national camouflage, love and existen- tial masks, conflict between people and power. The authors referred to in the pa- per include, among others, Adam Mickiewicz, Józef Ignacy Kraszewski, Zygmunt Krasiński, Edward Dembowski, Edmund Chojecki, Karol Baliński, Mieczysław Gwalbert Pawlikowski, Teofil Lenartowicz, Feliks Wicherski,Teofil Nowosielski, Aleksander Michaux and Wiktor Gomulicki. Keywords Venice, Polish and Italian affinities, 19th century poetry, Bridge of Sighs, political camouflage © by the author, licensee Łódź University – Łódź University Press, Łódź, Poland. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution license CC-BY-NC-ND 4.0 Over the centuries, Polish-Venetian relations have been reflected in var- ious literary forms.
    [Show full text]
  • About the Authors
    1656 THE SARMATIAN REVIEW April 2012 Nazi Concentration Camps,” The Sarmatian Review (ISSN 1059- In this issue: Performative Body Spaces 5872) is a triannual publication of the Polish Sarmatian Review Data . 1657 Institute of Houston. The journal deals with (Amsterdam-New York: Rodopi, 2010). Krzysztof Koehler, The Heritage of Polish, Central, and Eastern European affairs, Krzysztof Koehler is Professor of and it explores their implications for the United Polish Republicanism . 1658 States. We specialize in the translation of Božena Karwowska, Inne wyzwania. Old Polish Literature at the Cardinal documents. Sarmatian Review is indexed in the Poezja Bogdana Czaykowskiego i Stefan Wyszyƒski University in American Bibliography of Slavic and East European Studies, EBSCO, and P.A.I.S. Andrzeja Buszy w perspektywie Warsaw and former Director of the International Database. Since September 1997, dwukulturowoÊci, by Janusz Pasterski Polish TV Channel Kultura. A noted files in PDF format are available at the Central (review) . 1665 poet and essayist, he is also Editor and Eastern European Online Library Marek Jan Chodakiewicz, Scotland (www.ceeol.com). of the Old Polish Literature Series Subscription price is $21.00 per year for and Poland: Historical Encounters published by Ignatianum College in individuals, $28.00 for institutions and 1500–2010, edited by Tom M. Devine Kraków. libraries ($28.00 for individuals, $35.00 for and David Hesse (review). 1666 Teofil Lenartowicz was a Polish libraries overseas, air mail). The views expressed Anna Gàsienica-Byrcyn, Ruch by authors of articles do not necessarily represent poet and sculptor whose art those of the Editors or of the Polish Institute of ludowy przed, w czasie i po wojnie Houston.
    [Show full text]
  • Introduction
    Introduction Narcyza Zmichowska (1819-1876) was born in Warsaw in the Congress Kingdom of Poland on 4 March 1819. The Congress Kingdom was a political entity created within the Russian partition following the Congress ofVienna in 1815 and based on the territory of the former Napoleonic Duchy ofWarsaw. Throughout Zmichowska 's lifetime Poland remained partitioned between the empires of Russia, Prussia and Austria ( 1795-1918). She was a Russian subject. She was born in the same year as Queen Victoria and British novelist George Eliot ( 1819-1880) and the same year in which a very different Polish writer Klementyna Tanska ( 1798-1845), whom Zmichowska would later take to task in a vigorous polemic ( 1876), made her debut with the influential but conservative guide to female education, Keepsake Left by a Good Mother (Pamiqtka po Dobrej Malee). Zmichowska is remembered mainly as a teacher and governess, and in some quarters as an early emancipationist and feminist. She is also the author of several novels, of which The Heathen (Poganka, 1846) was the first. She began her literary career as a poet. One of her best-known early poems, published in the Warsaw journal Primrose (Pierwiosnek)-which had already published poetry and short stories by several women including Zmichowska's untitled debut poem in 1839-was The Poets Happiness (Szczfscie poety, 1841). The Poets Happiness has been compared by, among others, critic and biographer Marian St<;pien (1968) to Romantic poet Adam Mickiewicz's Ode to Youth ( Oda do mlodosci, 1822) as X Introduction a similar programmatic declaration of youthful intent; indeed, it is a kind of female answer to Mickiewicz.
    [Show full text]
  • Cyprian Norwid and Teofil Lenartowicz
    Studia norWidiana 34:2016 EnGliSH VErSion doi: http://dx.doi.org/10.18290/sn.2016.34-3en MaGdalEna WoŹniEWSKa-dZiaŁaK ‘rZECZ CZarnolESKa’ aS PErCEiVEd By tHE tHird GEnEration oF roMantiCS: CyPrian norWid and tEoFil lEnartoWiCZ the history of the reception of the works of Jan of Czarnolas is an interesting case for many reasons, even from the perspective of researches on Classicism as a permanent phenomenon of Polish literature (‘nadprąd’ [over-trend] in Julian Krzyżanowski’s terminology). For instance, it is a part of an important nine- teenth century narration on native tradition, community, language and Polishness. it helps to illustrate nineteenth-century nostalgia for the lost arcadia and irrevoca- bly bygone Golden age. in addition, it indicates one of the most important trends in the then culture of the second half of the nineteenth century and poets whom i make the protagonists of my article: the tendency of creating and sustaining the discourse of identity, discourse of bonds and collective memory1, which was one of many goals that the people of the era designated for themselves. ‘W cieniu Cytadeli i w warunkach niekończącego się stanu wojennego’2 (in the shadow of the Citadel and in the conditions of an endless state of war) the need for national myths and legends bringing back the spirit of the nation to life was as much sig- nificant as an ongoing debate of Polish historians about the questions on ‘the sub- ject of our history’. the debate which, as andrzej nowak said, ‘was of paramount importance for rescuing and, at the same time, developing Polish identity’3.
    [Show full text]
  • W Świetle Wykładów Bolońskich Teofila Lenartowicza I Stefana Buszczyńskiego1
    Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza rok VIII (L) 2015 Magdalena Woźniewska-Działak (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) „Widnokrąg sprawy polskiej” w świetle wykładów bolońskich Teofila Lenartowicza i Stefana Buszczyńskiego1 1 Trzeba wiedzieć, że to jest Sopliców choroba, Że im oprócz Ojczyzny nic się nie podoba. Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz2 apa emigracyjnych kierunków obieranych przez dziewiętnasto- Mwiecznych poetów, pisarzy i myślicieli tej epoki jest bardzo bogata3. Przecinają się one w wielu punktach, ogniskując życie polskiej emigracji w wiel- kich ośrodkach, takich jak Paryż, Londyn, Rzym, Berlin, Monachium, czasem nieco w cieniu pozostawiając miasta, w których Polacy utworzyli pomniejsze, lecz nie zawsze mniej żywotne wspólnoty. Taki casus – miasta, w którym Po- lacy bywali od zawsze, motywowani różnymi względami, lecz nie zawsze od- grywającego rolę intelektualnego czy politycznego centrum – bez wątpienia stanowi Florencja4. To tu Teofil Lenartowicz spędził część swojego życia, roz- 1 Wyrażenia „widnokrąg sprawy polskiej” używa Jan Nowakowski, najwybitniejszy badacz twórczości Lenartowicza, opisując działania podejmowane przez poetów i pi- sarzy, mające na celu podtrzymanie ducha narodowego na emigracji. 2 A. Mickiewicz, Pan Tadeusz, w: tegoż, Dzieła. Wydanie Rocznicowe, t. 4: Pan Tade- usz, oprac. Z.J. Nowak, Warszawa 1998, s. 95, w. 622–623. 3 Zob. J. Maciejewski, Mała emigracja (1864–1914). Próba uporządkowania problematyki, w: tegoż, Obszary i konteksty literatury, Warszawa 1998, s. 184–194. Por. J.W. Borejsza, Emigracja polska po powstaniu styczniowym. 150 lat później, w: tegoż, Piękny wiek XIX, Warszawa 2010, s. 134–142. 4 Podróże Polaków do Włoch niemalże zawsze uwzględniały na trasie pobyt we Florencji. Obszernie podejmuje ten wątek Małgorzata Wrześniak w pracy Florencja-muzeum.
    [Show full text]
  • On Several Polish Poems from 1829–1870 with Venice in the Background
    Czytanie Literatury https://doi.org/10.18778/2299-7458.09.05 Łódzkie Studia Literaturoznawcze 9/2020 ISSN 2299–7458 MARIA BeRKAN-JABŁoŃSKA e-ISSN 2449–8386 University of Lodz 0000-0002-7137-6094 101 ON SEVERALON POLISH POEMS… On Several Polish Poems From 1829–1870 with Venice in the Background SUMMARY The subject of the article is a review of images of Venice recorded in Polish poetry between the years 1829–1870. The paper deliberately stops in the 1870s in the selec- tion of the literary material to be analysed, focusing on the Romantic and post-Ro- mantic tradition. Due to the different artistic value of the works, the author adopted the formula of a historical and literary “catalogue” ordered chronologically and partly problematicised according to the functions which Venetian scenery or cul- ture perform in them. Attention is drawn to the fact that Venetian motifs present in the poetry of Polish artists tend to be related to particular phenomena and topics, such as Byronism, Gothicism, political and national camouflage, love and existen- tial masks, conflict between people and power. The authors referred to in the pa- per include, among others, Adam Mickiewicz, Józef Ignacy Kraszewski, Zygmunt Krasiński, Edward Dembowski, Edmund Chojecki, Karol Baliński, Mieczysław Gwalbert Pawlikowski, Teofil Lenartowicz, Feliks Wicherski, Teofil Nowosielski, Aleksander Michaux and Wiktor Gomulicki. Keywords Venice, Polish and Italian affinities, 19th century poetry, Bridge of Sighs, political camouflage Over the centuries, Polish-Venetian relations have been reflected in var- ious literary forms. The Nobles’ Republic was modelled on the structure of the Venetian government, seeing it as the foundation of civil order and a guarantee of security, in particular for the upper classes.
    [Show full text]
  • SR April 2012
    THE SARMATIAN REVIEW Vol. XXXII, No. 2 April 2012 The Heritage of Polish Republicanism The Cloth Hall, an architectural monument of Sarmatian (eo ipso Republican) Poland, erected in 1555. It is located in Kraków’s Central Market, the site where in 1525 Albert I, Duke of Prussia, paid homage to King Sigismund I, accepting the Polish king’s suzerainty. Here in 1531 nobleman Jan Tarnowski celebrated Polish victory in the Muscovite wars, while in 1683 Jan III Sobieski proclaimed his victory over the Ottoman Empire in the Battle of Vienna. The Central Market was also the site where in 1794 Thaddeus Kosciuszko proclaimed a general rising against the powers that partitioned Poland. Photo by Edwin Dyga (January 2012). 1656 THE SARMATIAN REVIEW April 2012 Nazi Concentration Camps,” The Sarmatian Review (ISSN 1059- In this issue: Performative Body Spaces 5872) is a triannual publication of the Polish Sarmatian Review Data . 1657 Institute of Houston. The journal deals with (Amsterdam-New York: Rodopi, 2010). Polish, Central, and Eastern European affairs, Krzysztof Koehler, The Heritage of and it explores their implications for the United Polish Republicanism . 1658 Krzysztof Koehler is Professor of States. We specialize in the translation of Božena Karwowska, Inne wyzwania. Old Polish Literature at the Cardinal documents. Sarmatian Review is indexed in the Poezja Bogdana Czaykowskiego i Stefan Wyszyƒski University in American Bibliography of Slavic and East European Studies, EBSCO, and P.A.I.S. Andrzeja Buszy w perspektywie Warsaw and former Director of the International Database. Since September 1997, dwukulturowoÊci, by Janusz Pasterski Polish TV Channel Kultura. A noted files in PDF format are available at the Central (review) .
    [Show full text]
  • Bojanowski – Norwid. Projekcja Spotkania
    Zeszyty Naukowe KUL 60 (2017), nr 4 (240) JÓZEF FRANCISZEK FERT* Bojanowski – Norwid. Projekcja spotkania „Nie próbujmy opierać świętości na działaniu, budujmy ją raczej na bytowaniu, bo nie uczynki nas uświęcają, leczy my mamy je uświęcać’’1. waj wielcy protagoniści polskiego odrodzenia w wieku dziewiętnastym: DEdmund Bojanowski (1814-1871), dziś błogosławiony Kościoła katolickiego, i Cyprian Norwid (1821-1883), dziś jeden z powszechniej znanych poetów pol- skich, tête à tête najprawdopodobniej nigdy się nie spotkali, choć okazji ku temu nadarzyło się co najmniej kilka. Tak więc na tym zdaniu można by zakończyć cały wywód. A jednak… A jednak byli sobie – może nawet o tym nie wiedząc – bardzo bliscy duchowo, a w pewnych sferach stanowili wręcz nieodzowne uzupełnienie i dopełnienie swych dzieł i działań. Żaden z poważnych badaczy życia i twórczości Norwida i Bojanowskiego nie sugeruje, że kiedykolwiek rzeczywiście się spotkali. Zresztą, ani w zachowanych listach i notatkach Norwida, ani też w korespondencji i dzienniku Bojanowskiego nie znajdujemy nawet nikłej sugestii, żeby kiedykolwiek do takiego spotkania miało dojść, chociażby w Berlinie, gdzie w latach 1845-1846 bawił Norwid (w tym również w pruskim więzieniu!), a Bojanowski bywał tam w rozlicznych sprawach swoich i ogólniejszych (a wcześniej studiował), czyli zmierzających ku wzejściu idei ochronek w ramach szerszego ruchu emancypacyjnego ludno- ści wiejskiej…, to prawda, żadnych „mocnych” śladów takiego potencjalnego * Prof. dr hab. Józef Franciszek Fert, historyk literatury, wydawca, krytyk literacki, poeta; do roku 2016 profesor zwyczajny KUL, kierownik Katedry Tekstologii i Edytorstwa w Instytucie Filologii Polskiej KUL; obecnie na emeryturze. E-mail: [email protected]. 1 Tischner: Mistrzowskie rekolekcje z Eckhardtem. Janusz Poniewierski w rozmowie z ks.
    [Show full text]
  • Uniwersytet Im. Adama Mickiewicza W Poznaniu Arkadiusz Krawczyk
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Arkadiusz Krawczyk Teofil Lenartowicz wobec kultury renesansu. Z dziejów recepcji dziedzictwa odrodzenia w twórczości polskich romantyków Praca doktorska napisana pod opieką naukową prof. UAM dr hab. Aliny Borkowskiej-Rychlewskiej Poznań 2020 Spis treści Uwagi wstępne ........................................................................................................................................ 3 Fascynacja kulturą odrodzenia. Fenomen Lenartowicza ..................................................................... 3 U źródeł terminu renesans ................................................................................................................... 7 Romantyczny renesansyzm ............................................................................................................... 11 Idea wielkich ludzi a renesanse sztukmistrza .................................................................................... 20 Rozdział 1. W starej ojców szkole. Mit życia i twórczości Jana Kochanowskiego .............................. 27 Meandry recepcji „rzeczy czarnoleskiej” w refleksji pisarzy pierwszej połowy XIX wieku ........... 27 Szkic do romantycznego portretu odrodzeniowego pisarza .............................................................. 34 Pod egidą czarnoleskiego mistrza. O korespondencji Lenartowicza z przyjaciółmi i rodziną.......... 41 U źródeł własnej twórczości. Rola motta w pisarstwie lirnika mazowieckiego ................................ 45 „Wieniec laurowy” ku
    [Show full text]