PAPUR BRO RHUTHUN A’R CYLCH

Cyf 44 Rhif 2 Chwefror 2021 £1

GOLYGYDDOL

Cyfarchion i ddarllenwyr Ffarwel yr “hyrdi gyrdi,” Ymhell bo’r ffair a’i dwndwr, Y Bedol! Ffarwel i firi’r dre’, Ymhell bo’r India Roc, Yn blentyn derbyniais gopi o lyfr Y “ffigar et” a’i sgrechian, Ymhell bo’r dyrfa swnllyd’ adrodd a chanu i blant. Mam Ffarwel, ffarwel, - Hwre! Yr hufen ia a’r pop. yn awyddus imi ddysgu sawl Am Ddyffryn Clwyd ‘rwy’n myned Mor swynol yw yr adar, adroddiad cynwysedig a dwi’n I ardal dawel braf, Mor fywiog yw yr wyn, falch o ddweud fy mod wedi Yr afon fach a’i bwrlwm Mor hapus ydwyf innau, llwyddo i ddysgu dau ddarn. Yw’r miwsig yno gaf. Yn rhodio ger y llwyn. Dros y blynyddoedd adroddais y darnau isod i’m gwraig a’m Ac yna, meibion, gymaint ag iddynt syrffedu arnynt. Ond ni feddyliais …………………… lonydd, lonydd, Yma mae y gog yn canu, y byddwn yn cyfeirio gymaint Mysg y coed a’r gwyrddion feysydd, A’r gwenoliaid bach yn nythu, at y darnau yn 2020 wrth imi Mhell o sŵn y byd anniddig, Sgwrsio hir mewn cwmni diddan, droedio llwybrau a ffyrdd Dyffryn O, dawelwch bendigedig. Dyna gaf yn ………………………… Clwyd - wrth gwrs, yn unol â phob canllaw! Cyfeiriaf at y Brysiwch yma ffrindiau ffyddlon, darnau heb enwi’r pentref. Mae Mae’n eich aros groeso calon, cwestiwn neu ddau i ddarllenwyr Gweld gogoniant Duw mewn anian, Dinistr y dŵr Y Bedol ar ddiwedd yr ysgrif. Dyna wnewch yn ……………………….. Darllenwch yr hanes ar dud 7

Diolch am bob cyfle i droedio llwybrau a ffyrdd gellweirus gan un neu ddau yn dweud y cyfan. Dyffryn Clwyd er mwyn profi, ‘ardal dawel braf’ a’r Sawl blwyddyn yn ddiweddarach, cefais y fraint o hapusrwydd wrth ‘rodio ger y llwyn’. Pwy all amau gynrychioli tîm pêl droed y pentref a diolch i Tom prydferthwch a ‘gogoniant Duw mewn anian’? Roberts, Prifathro’r ysgol a ‘manager’ y tîm am y Wrth gamu trwy’r dyffryn, ble bynnag y byddaf, cyfle. Gêm yn erbyn pentref D.C. a gafodd caf fy ngyrru’n ôl yn blentyn saith oed i’r ‘coed a’r ei chwarae ar gae fferm Pwllnaid. Erbyn hynny gwyrddion feysydd’ ble ‘mae’n eich aros groeso ‘Wembley’ y pentref wedi symud, mae’n debyg bod calon’. Sefyll ar gopa Coed Cochion neu Boncyn fy nhad wedi cael gair gyda Cyfarwyddwyr y clwb. Parri ar sled gafodd ei adeiladu gan fy nhad, yn Eu curo o bedair gôl i un a ‘yours truly’ yn sgorio gôl barod i dorri record y byd yn eira a rhew Gaeaf/ y gêm, yn fy nhyb i wrth gwrs! Gwanwyn 1963. Pydru mynd oedd hanes y sled Cofiwch i mi sôn ar y dechrau am ddymuniad ar eira meddal ond ar y rhew doedd dim i’w guro. mam i mi ddysgu darnau adrodd. Ar ôl dysgu un Ambell i godwm ar waelod cae Coed Cochion ac o’r darnau uchod Mam yn mynd â fi i gystadlu yn yna o dipyn i beth symud i lethr serth Boncyn Parri. Eisteddfod Llanbedr D.C. Teimlad gwych, wedi’r Dyma oedd hap ac anap go iawn a chan fod y sled cwbl, roedd cael cystadlu yn dipyn o fraint. Yna a’r perchennog yn ffarwelio a’i gilydd yn aml ar y sylweddolais fod yr eisteddfod y flwyddyn honno daith o’r copa doedd dim sicrwydd pwy fyddai’n yn cael ei chynnal ar ddydd Sadwrn y Cup Final cyrraedd y gwaelod gyntaf. Ond diolch byth, ni rhwng Man U a Dinas Caerlŷr. Do, fe drechodd chofiaf am unrhyw un yn cael anaf dim ond ffens Man U Caerlŷr o dair gôl i un, a do, fe ddyfarnwyd Pwy sy’n cuddio yma? Llew, Bryn yr Efail ac ambell sled. y wobr gyntaf i mi am adrodd ‘Y wlad i mi’ gan Mae wyth o bobl bro’r Bedol yn cuddio Sleifio adre yn sydyn o’r ysgol yn Haf 1966 i weld y beirniad, y Prifardd Gwilym R. Jones. Dipyn o o dan eu mygydau fedrwch chi eu gêm bedwar o’r gloch, cystadleuaeth Cwpan Pêl anrhydedd. Cofiwch doedd methu’r Cup Final ddim hadnabod!! (atebion tud gefn) Droed y Byd, ond er fy ymdrechion i’w hosgoi cael yn rhywbeth anghyffredin. Am ryw reswm arferai fy nal gan Miss Jones, Tyn y Ffordd oedd eisiau trefnwyr Cymanfa Ganu ein capel gynnal yr achlysur cymwynas gennyf. Anodd oedd gwrthod er y ar Sadwrn y gêm fawr gyda gwasanaeth y prynhawn gwyddwn byddai hynny’n golygu colli hanner cyntaf yn cychwyn am hanner awr wedi dau. Gwyliais y gêm gan fod Miss Jones yn hoffi siarad. Roedd ambell i ail-hanner yng nghartref ein Gweinidog y ‘Wembley’ y pentref nepell can llath o safle un o diweddar Barchedig R.O. Williams yn Rhuthun. gapeli’r fro. Llwyddais i sgorio ambell i ‘glincer’ o gôl Gobeithio caf iechyd am flynyddoedd i ddod yn ‘Wembley’. Cofiaf daro pêl ledr drom tuag at y gôl i droedio llwybrau a ffyrdd y dyffryn a chynnal a’r bêl yn gwibio i’r gornel uchaf yn union rhwng y atgofion annwyl am gyfeillion a fu mor annwyl inni fel trawst a’r postyn, tu hwnt i afael y gôl geidwad Myfyr teulu. A bellach caf ailadrodd y storïau i’m hwyres Owen. Ond yr uchafbwynt oedd tystio un noson i newydd, o leiaf ni fydd hi wedi syrffedu ar hanesion ddarn o fwd cael ei daflu i gyfeiriad y capel. Y noson ei thaid, eto! honno roedd fy nhad ymysg aelodau’r capel oedd Hwyl gyda’r cwestiynau yn peintio’r ffenestri ac fe darodd y mwd ochr ei ‘O Dan y Bont’ ben. Dwi’n credu bod Arwel Dolafon yn ‘nabod y tramgwyddwr!!!!! Dyna oedd hwyl! Ond heb os nac Cwestiynau oni bai’r embaras mwyaf, y gêm pêl droed ‘in full Enw’r pentref? flow’ a minnau yn barod i daro’r bêl i gornel uchaf Enw’r llyfr? y gôl a chlywed llais mam yn galw, “mae’n amser Enw’r awdur/awdures? mynd i’r gwely”. Dyna oedd embaras go iawn, Cynghorion garddio ‘roedd y wên ar wynebau’r hogiau ac ambell i winc (Atebion ar dudalen 28) Tudalen 19 Tudalen 2 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 13:46 Page 1

TACHWEDD 2019 PWRS HOELION Er cof am Llew Jones, Wern Ddu, Gwyddelwern ...... £25.00 GOLYGYDDION MIS TACHWEDD Er cof am Enid Wynne Davies, Llys Iâl, Rhuthun gynt ...... £20.00 Glyn Davies, Hafan, 46 Maes Cantaba, Rhuthun. (01824 702265); Er cof am Enid Roberts, Tŷ'r Ysgol Isa, Cerrigydrudion ...... £10.00 Eirwen Jones, 7 Maes Hyfryd, Rhuthun. Teulu Ty'n y Celyn, Llanbedr DC ...... £5.00 (01824 707567); Teulu Maddie, Audlem, Sir Caer ...... £5.00 Eirlys Tomos, Llwyn Onn, Bryn Eryl, Er cof am Moss Roberts, Garage Gwyddelwern ...... £10.00 Rhuthun. (01824 705409); Er cof am Margaret Ella Evans, Rhuthun ...... £10.00 Eleri Williams, 15, Erw Goch, Rhuthun. Teulu Cai ac Elis Parry, Bro Deg, Rhuthun ...... £10.00 (01824 705277) Teulu Mali ac Ela, Llanrhaeadr ...... £10.00 Tudalen 2 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 13:46 Page 1 GOLYGYDDION MIS RHAGFYR: Dilys V Roberts, Einion, Maes Meugan, Rhuthun ...... £10.00 Llinos Mary Jones, Awelfryn, Gwyddelwern, Corwen. (01490 412645); Iwan a Lydia Edwards ...... £5.00 Iona Davies, Hafod y Bryn, Llandyrnog. (01824 790484); Wynne a Bethan Davies, Bro Deg ...... £12.00 Menna Cunningham, 2 Maes Hyfryd, Rhuthun. (01824 707270); Menai Williams, Pwllglas ...... £5.00 Morfudd Jones, Erw Fair, 7 Tan y Castell, Rhuthun. (01824 704350) Er Cof am Olive Lloyd Jones ...... £20.00 Gruff Richards, Lluest, Rhuthun ...... £5.00 PWRS HOELION LLYWYDD: Iwan Roberts, Trefin, Parc y Castell, Rhuthun. 01824 703906 Teulu Math Evans,Ty'n y Celyn, Llanbedr . . .TACHWEDD ...... 2019. . . . .£5.00 Enid Edwards, Dinmael ...... £10.00 IS-LYWYDD: Bethan Roberts, Cefn Mawr, Derwen 01824 750212 Er cof am Llew Jones, Wern Ddu, Gwyddelwern ...... £25.00 Aled a Llinos Hughes, 1 Cae Llwyd, CerrigydrudionGOLYGYDDION ...... MIS. . . .TACHWEDD ...... £5.00 Er cof am Enid Wynne Davies, Llys Iâl, Rhuthun gynt ...... £20.00 Rhiannon, Nant Erw, Maes Cantaba . . . . Glyn. . . . Davies,...... Hafan, ...... 46 . . Maes. . . . .Cantaba, . .£20.00 YSGRIFENNYDD: Menna E. Jones, Erw Fair, 7 Tan y Castell, Rhuthun Er cof am Enid Roberts, Tŷ'r Ysgol Isa, Cerrigydrudion ...... £10.00 [email protected] 01824 704350 Rhuthun. (01824Cyfanswm 702265); ……… £202.00 Eirwen Jones, 7 Maes Hyfryd, Rhuthun. Teulu Ty'n y Celyn, Llanbedr DC ...... £5.00 TRYSORYDD: Gareth Griffiths, 17 Erw Goch, Rhuthun LL15 1RR (01824 704039) Mae gan y golygyddion hawl i gywiro, talfyrru(01824 707567); neu wrthod unrhyw erthygl a Teulu Maddie, Audlem, Sir Caer ...... £5.00 dderbynnir i’w chyhoeddi yn Y Bedol.Eirlys Nid ydymTomos, yn Llwyn cyhoeddi Onn, Brynerthyglau, Eryl, Er cof am Moss Roberts, Garage Gwyddelwern ...... £10.00 TREFNYDD HYSBYSEBION: Huw Williams. llythyrau neu benillion heb gael enw llawnRhuthun. y sawl (01824 sy’n eu705409); hanfon. BLODAU Er cof am Margaret Ella Evans, Rhuthun ...... £10.00 Anfoner i Swyddfa’r Bedol. [email protected] PARCH – Rydym yn falch iawn i dderbynEleri un Williams, deyrnged 15, wediErw Goch, ei llunio Rhuthun. mewn Teulu Cai ac Elis Parry, Bro Deg, Rhuthun ...... £10.00 modd addas i’w hargraffu a heb fod yn(01824 fwy na 705277) 500 o eiriau. Nid ydym yn Teulu Mali ac Ela, Llanrhaeadr ...... £10.00 TREFNYDD CLWB 100: Gerallt Tomos, anfoner i Swyddfa’r Bedol GOLYGYDDION MIScynnwys RHAGFYR: lluniau o’r ymadawedig.CHWEFROR Dilys V Roberts, Einion, Maes Meugan, Rhuthun ...... £10.00 Llinos Mary Jones, Awelfryn, Gwyddelwern, Corwen. (01490 412645); Iwan a Lydia Edwards ...... O’R...... EFAIL...... £5.00 TREFNYDD DOSBARTHU: Iona NID Davies, YW’R HafodGOLYGYDDION y Bryn, Llandyrnog. O REIDRWYDD (01824 YN 790484); CYTUNO Â’R GWAHANOL Wynne a Bethan Davies, Bro Deg ...... £12.00 Menna Cunningham,AGWEDDAU 2 Maes Hyfryd, A FYNEGIR Rhuthun.Ann YN YJones (01824 PAPUR Evans, 707270); HWN. Y Berth, MenaiHoffem Williams, fel tîm Pwllglas golygyddol . . . . ddiolch...... i. .Clwyd ...... Dolben ...... Roberts ...... sydd . . . . .we .di . rhoi’r. .£5.00 CYSYLLTWR CAMERA: Brian Roberts, Moelwyn, Pen y Maes, Rhuthun. 01824 Morfudd Jones, Erw Fair, 7 Tan y Castell, LlandyrnogRhuthun. (01824 (790313); 704350) gorau i’w swydd fel un o’n cyd-olygyddion. Diolchwn o galon iddo am ei 705938 Er Cof am Olive Lloyd Jones ...... £20.00 Sian Eryddon, Pant Glas Isa, Rhewl Gruffholl Richards, waith ar hyd Lluest, y blynyddoedd. Rhuthun . . .Ar . . yr. . un. . .gwynt, ...... mae’n . . . . . braf. . . .cael . . . .croesawu . . . . .£5.00 LLYWYDD: Iwan Roberts,E ITrefin,N C ParcYF yE Castell,IRIA Rhuthun.D: 01824 703906 Menna Davies o Erw Goch atom- gobeithio y byddi di’n mwynhau’r profiad o YSGRIFENNYDD TANYSGRIFIADAU: Gwenan K. Williams, Fferm Tyddyn (710245); Teulu Math Evans,Ty'n y Celyn, Llanbedr ...... £5.00 roi’r papur at ei gilydd gyda ni. Dedwydd, Llanfwrog, Rhuthun LL15 2AH Cofiwch fod yr holl ohebiaethMenna Davies, i’w Dolgoed, gyrru 31 i Erw Enid Edwards, Dinmael ...... £10.00 IS-LYWYDD: Bethan Roberts, Cefn Mawr, Derwen 01824 750212 Mae ein diolch hefyd yn mynd i Gruff Hughes sydd wedi camu’n ôl fel Ffôn 01824 707932 [email protected] Goch, Rhuthun (704034) Aled a Llinos Hughes, 1 Cae Llwyd, Cerrigydrudion ...... £5.00 SWYDDFA’R BEDOL, trefnydd dosbarthu- rôl a gymerodd pan gollson ni’r diweddar Tudor Jones. Rhiannon, Nant Erw, Maes Cantaba ...... £20.00 YSGRIFENNYDD:18 STRYD Menna CLWYD,E. Jones, Erw RHUTHUN, Fair, 7 Tan LL15y Castell, 1HW Rhuthun Mae Robat Morgan bellach wedi ymgymryd â’r gwaith a chroeso iddo yntau i CLERC GWEINYDDOL: Carys Morgan, Cilmeri, 57 Stryd y Brython, Rhuthun [email protected] 01824 704350 Cyfanswm ………£202.00 (01824 702327) dîm y Bedol. (Drws ger siop Elfair) Hoffem fel golygyddion ddiolch yn fawr i bawb sydd wedi bob mor barod i TRYSORYDD: Gareth Griffiths, 17 Erw Goch, Rhuthun LL15 1RR (01824 704039) Mae gan y golygyddion hawl i gywiro, talfyrru neu wrthod unrhyw erthygl a GOLYGYDDION MIS MAWRTHFFÔN: 01824 704741 gyfrannudderbynnir mewn i’w unrhywchyhoeddi fodd yn ar Y gyfer Bedol. y rhifyn Nid ydym yma. yn cyhoeddi erthyglau, GlynTREFNYDD Davies, Hafan, HYSBYSEBION: 46 Maes Cantaba, Huw Williams. Rhuthun. (01824 702265); llythyrau neu benillion heb gael enw llawn y sawl sy’n eu hanfon. BLODAU DYDDIADUR Y BEDOL Eirwen Jones,7 Maes Hyfryd, Rhuthun.(01824 707567); [email protected] i Swyddfa’r Bedol. [email protected] PARCH – Rydym yn falch iawn i dderbyn un deyrnged wedi ei llunio mewn Eirlys Tomos, Llwyn Onn, Bryn Eryl, Rhuthun.(01824 705409); modd addas i’w hargraffu a heb fod yn fwy na 500 o eiriau. Nid ydym yn Eleri Williams, 15, Erw Goch, Rhuthun. PWRS HOELION TACHWEDD TREFNYDD CLWB 100: Gerallt Tomos, anfoner i Swyddfa’r Bedol cynnwys lluniau o’r ymadawedig. 15 Ocsiwn Addewidion, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Clwb Rygbi, 8.00y.h. Y BEDOL DRWY’R POST LLYWYDD:I dderbyn Iwan Y Bedol Roberts, yn gyson Trefin, drwy’r Parc ypost Castell, cysyllter Rhuthun. â Gwenan 07587 044255Williams, yr 16 Ffair Grefftau, Inner Wheel Rhuthun, Canolfan Awelon, TREFNYDD DOSBARTHU: Er cof am Gari, Melrose, Cerrigydrudion £10.00 Ysgrifennydd Tanysgrifiadau (manylion yn y rhestr Swyddogion). NID YW’R GOLYGYDDION O REIDRWYDD YN CYTUNO Â’R GWAHANOL IS-LYWYDD: Bethan Roberts, Cefn Mawr, Derwen 01824 750212 Teulu 15 Porth y Dre £10.00 10.00y.b. – 3.30y.p. Y pris yw £25 am y flwyddyn. AGWEDDAU A FYNEGIR YN Y PAPUR HWN. 23 Cyngerdd Côr Rhuthun a Côr Meibion , Theatr John CYSYLLTWR CAMERA: Brian Roberts, Moelwyn, Pen y Maes, Rhuthun. 01824 Arwel ac Ann Davies, 2 Tan y Bryn, Pwllglas £12.00 YSGRIFENNYDD:705938 Menna E. Jones, Erw Fair, 7 Tan y Castell, Rhuthun Teulu Mari Lois Davies £5.00 Ambrose, 7.30y.h. [email protected] 01824 704350 Er cof am Ifor, Awelon gynt £20.00 27 Noson Gymdeithasol Nadoligaidd, Vale Country Club, Llanbedr D.C., EIN CYFEIRIAD: YSGRIFENNYDD TANYSGRIFIADAU:GWEFAN GwenanY BEDOL K. Williams, Fferm Tyddyn Teulu Ana Lois Parry £10.00 TRYSORYDD: Gareth Griffiths, 17 Erw Goch, Rhuthun LL15 1RR (01824 704039) 7.00 y.h. Dedwydd, Llanfwrog, Rhuthun LL15 2AH Iorwerth Cofiwchac Eirys Roberts, fod Tyddynycaehir,yr holl ohebiaeth Gwyddelwern i’w gyrru i £5.00 30 Mic ar y Meic ac Ocsiwn Addewidion, Canolfan Cae Cymro, TREFNYDDFfôn 01824 HYSBYSEBION: 707932 [email protected] Huw Williams. Er cof am Dafydd Jones, SWYDDFA’RPencoed Ucha, BEDOL,Pwllglas £20.00 Clawddnewydd. 7.00y.h. www.ybedol.com Anfoner i Swyddfa’r Bedol. [email protected] Teulu Tomos 18Idwal STRYD Wynne CLWYD, Williams RHUTHUN, LL15 1HW £5.00 CLERC GWEINYDDOL: Carys Morgan, Cilmeri, 57 Stryd y Brython, Rhuthun Er cof am Ellen, Llety’r Bugail, Cerrigydrudion £10.00 Tudalen 2 Tachwedd.qxp_LayoutRHAGFYR 1 10/11/2019 13:46 Page 1 TREFNYDD(01824 702327) CLWB 100: Gerallt Tomos, anfoner i Swyddfa’r Bedol Er cof am Elen Davies,(Drws Hafoty Foel, ger Melin siop y Wig Elfair) £10.00 7 - 8 Marchnad Nadolig a chylch sglefrio, Marchnad Rhuthun, TREFNYDD DOSBARTHU: RobatLluniau: Morgan (702327) Cyn anfon llun i’r Bedol Olga Davies FFÔN: 01824 704741 £20.00 10:00 y.b. - 6.00 y.h. rhaid sicrhau na fyddwn yn torri unrhyw hawlfraint Menai Williams £5.00 9 Dechrau Canu Dechrau Canmol, Eglwys y Santes Fair, CYSYLLTWR CAMERA:DYDDIADUR Brian Roberts,a berthyn Moelwyn, i’rY ffotograffydd Pen BEDOL y Maes, neu’r Rhuthun. cwmni Teulu [email protected] £10.00 Yr Wyddgrug, 7.00 y.h. 01824 705938 ffotograffwyr trwy ei gyhoeddi yn Y Bedol. Dylid Bet Williams, Cefn Brith £10.00 14 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Brecwast efo Siôn Corn yn nodi os oes angen rhoi enw’r ffotograffydd o dan YSGRIFENNYDDTACHWEDD TANYSGRIFIADAU:y llun. OsGwenan na wneir K. Williams,hyn fe gymrwn Fferm ynTyddyn ganiataol Awelon, Rhuthun. 9.30-11.30y.b. 15 Ocsiwn Addewidion,PWRS Pwyllgor HOELION Apêl Rhuthun, Clwb Rygbi, 8.00y.h. Y BEDOL DRWY’R Cyfanswm POST £162.00 Dedwydd, Llanfwrog, Rhuthun LL15 2AH nad oes hawlfraint ar y llun. I dderbyn Y Bedol yn gyson drwy’r post cysyllter â Gwenan Williams, yr 14 Cyngerdd Blynyddol Côr Godre’r Aran, Canolfan Hamdden Penllyn, 16 Ffair Grefftau, Inner Wheel Rhuthun, Canolfan Awelon, TACHWEDD 2019 Ffôn 01824 707932 [email protected] Ysgrifennydd Tanysgrifiadau (manylion yn y rhestr Swyddogion). Y Bala, 7.30y.h. Er cof am10.00y.b. Llew Jones, – 3.30y.p. Wern Ddu, Gwyddelwern ...... £25.00 BLODAU PARCH – RydymY pris yn yw falch £25 iawn am yi dderbynflwyddyn. un deyrnged wedi ei llunio GOLYGYDDION MIS TACHWEDD CLERC GWEINYDDOL: Carys Morgan, Cilmeri, 57 Stryd y Brython, Rhuthun 23 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Cymanfa Garolau. Capel y Er23 cof amCyngerdd Enid Wynne Côr RhuthunDavies, Llys a Côr Iâl, MeibionRhuthun Caernarfon,gynt ...... Theatr...... John . . .£20.00 mewn modd addas i’w hargraffu a heb fod yn fwy nag 800 o eiriau dros y cyfnod Tabernacl am 6.00y.h. Glyn Davies, Hafan, 46 Maes Cantaba, (01824 702327) Ambrose, 7.30y.h. clo yma pan fo cyfyngu ar y nifer mewn angladdau . Nid ydym yn cynnwys Rhuthun. (01824 702265); Er cof am Enid Roberts, Tŷ'r Ysgol Isa, Cerrigydrudion ...... £10.00 27 Noson GymdeithasolHYSBYSEBION Nadoligaidd, Vale Country Club, Llanbedr D.C., lluniau o’r ymadawedig. Eirwen Jones, 7 Maes Hyfryd, Rhuthun. Teulu Ty'n y Celyn, Llanbedr DC ...... £5.00 Mae gan y golygyddionGWEFAN hawl i gywiro, Y talfyrru BEDOL neu wrthod unrhyw erthygl a IONAWR 7.00 y.h. (01824 707567); Teulu Maddie, Audlem, Sir Caer ...... £5.00 dderbynnir i’w chyhoeddi yn Y Bedol. Nid ydym yn cyhoeddi erthyglau, llythyrau 22 Noson yng nghwmni Nigel Owens, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Eirlys Tomos, Llwyn Onn, Bryn Eryl, Er30 Bethcof amMic am Moss ar hysbysebuy MeicRoberts, ac OcsiwnGarage yn yGwyddelwernAddewidion, Bedol? Mae’r Canolfan. . . . .prisiau . . . Cae. . . . felCymro,. . . a. . ganlyn:. . . .£10.00 neu benillion heb gael enw llawn y sawl sy’n eu hanfon. Theatr John Ambrose. 8.00y.h. www.ybedol.com Rhuthun. (01824 705409); Er cof amClawddnewydd. Margaret Ella Evans,7.00y.h. Rhuthun ...... £10.00 25 Noson Santes Dwynwen gyda Candelas, Marchnad Rhuthun. 1/4 tudalen - £35.00 1/8 tudalen - £20.00 Eleri Williams, 15, Erw Goch, Rhuthun. Teulu Cai ac Elis Parry, Bro Deg, Rhuthun ...... £10.00 Manylion i ddilyn. (01824 705277) TeuluRHAGFYR Mali ac Ela, Llanrhaeadr 1/16 . .tudalen ...... -. .£11.50 ...... £10.00 7 - 8 Marchnad Nadolig a chylch sglefrio, Marchnad Rhuthun, Cyn anfon llun i’r Bedol Dilys V Roberts,Mae disgownt Einion, Maes i’w Meugan, gael os Rhuthunyw’r hysbyseb ...... yn . . .Y . Bedol...... £10.00 Lluniau: GOLYGYDDIONCHWEFROR MIS RHAGFYR: 10:00 y.b. - 6.00 y.h. rhaid sicrhau na fyddwn yn torri unrhyw hawlfraint Llinos Mary Jones, Awelfryn, Gwyddelwern, Corwen. (01490 412645); Iwan a Lydia Edwards ...... £5.00 15 Gig gyda’r Welsh Whisperer a Hywel Pitts, Pwyllgor Apêl Rhuthun, 9 DechrauERTHYGLAU Canu Dechrau amERBYN 3 mis, Canmol, DYDD 6 mis MERCHER, Eglwys neu 12 y misSantes CHWEFROR Fair, 24 a berthyn i’r ffotograffydd neu’r cwmni Iona Davies, Hafod y Bryn, Llandyrnog. (01824 790484); Wynne a Bethan Davies, Bro Deg ...... £12.00 Theatr John Ambrose am 7.30y.h. Yr Wyddgrug,Hysbysebion 7.00 y.h. ar gyfer mis Ionawr erbyn ffotograffwyr trwy ei gyhoeddi yn Y Bedol. Dylid Menna Cunningham, 2 Maes Hyfryd, Rhuthun. (01824 707270); Menai Williams, PwllglasNEWYDDION ...... A. . HYSBYSEBION...... ERBYN...... £5.00 14 Pwyllgor Apêl RhuthunDYDD GWENER Urdd 2020. I OBrecwastNAWR 6 efo Siôn Corn yn nodi os oes angen rhoi enw’r ffotograffydd o dan Morfudd Jones, Erw Fair, 7 Tan y Castell, Rhuthun. (01824 704350) Er Cof am Olive Lloyd DYDDJones .GWENER, ...... CHWEFROR...... 26 ...... £20.00 y llun. Os na wneir hyn fe gymrwn yn ganiataol Awelon, Rhuthun. 9.30-11.30y.b. Gruff Richards, Lluest, Rhuthun ...... £5.00 nad oes hawlfraint ar y llun. 14 CyngerddDOSBARTHU Blynyddol Côr DYDD Godre’r GWENER, Aran, Canolfan MAWRTH Hamdden 19 Penllyn, LLYWYDD: Iwan Roberts, Trefin, Parc y Castell, Rhuthun. 01824 703906 TeuluCodir Math tâl Evans,Ty'n o £2 am ygyfarchion Celyn, Llanbedr neu .air . . .o . ddiolch...... Ni . . chodir...... unrhyw . . . .£5.00 Y Bala, 7.30y.h. Enid Edwards,dâl Dinmael sy’n .dilyn . . . . .profedigaeth ...... neu. . . . .am . . .“Er . . . .Cof”...... £10.00 IS-LYWYDD: Bethan Roberts, Cefn Mawr, Derwen 01824 750212 23 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Cymanfa Garolau. Capel y Cysyllter drwy’r post neu Aled a TabernaclLlinos Hughes, Aram werth 6.00y.h.1 Cae Llwyd, fore Cerrigydrudion Sadwrn, Mawrth ...... 20 ...... £5.00 YSGRIFENNYDD:ERTHYGLAU Menna ERBYN E. Jones, DYDD Erw Fair, MERCHER, 7 Tan y Castell, TACHWEDD Rhuthun 20 Rhiannon, Nant Erw,ebost: Maes Cantaba [email protected] ...... £20.00 HYSBYSEBION [email protected] 01824 704350 IONAWR Cyfanswm ………£202.00 NEWYDDION A HYSBYSEBION ERBYN 22 Noson yng nghwmniER GWYBODAETH Nigel Owens, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Beth am hysbysebu yn y Bedol? Mae’r prisiau fel a ganlyn: TRYSORYDD: Gareth Griffiths, 17 Erw Goch, Rhuthun LL15 1RR (01824 704039) Mae gan y golygyddion hawl i gywiro, talfyrru neu wrthod unrhyw erthygl a DYDD GWENER, TACHWEDD 22 dderbynnir Theatr Johni’w chyhoeddi Ambrose. yn 8.00y.h. Y Bedol. Nid ydym yn cyhoeddi erthyglau, Gallwn eich sicrhau y byddwn yn trin y wybodaeth a gawn ni oddi TREFNYDDDosbarthu HYSBYSEBION: yng Nghanolfan Huw Williams. Awelon Nos Wener, Rhagfyr 13 llythyrau25 Noson neu Santesbenillion Dwynwen heb gael gyda enw Candelas,llawn y sawl Marchnad sy’n eu hanfon.Rhuthun. BLODAU 1/4 tudalen - £35.00 1/8 tudalen - £20.00 wrthych yn gwbwl gyfrinachol a gyda gofal. 1/2 Tudalen £70 1/4 Tudalen £40 rhwngAnfoner 4.30 i -Swyddfa’r 5.00 o’r Bedol.gloch [email protected] PARCH Manylion – Rydym i ddilyn. yn falch iawn i dderbyn un deyrnged wedi ei llunio mewn 1/16 tudalen - £11.50 Ni fyddwn yn eu rhannu eich manylion â chwmni/sefydliadau eraill at 1/8 Tudalen £25 1/16 Tudalen £15 Ar werth fore Sadwrn, Rhagfyr 14 moddddiben addas marchnata, i’w hargraffu na a chwaith heb fod yn yn ei fwy rannu na 500 gyda o eiriau.thrydydd Nid parti. ydym yn Mae disgownt i’w gael os yw’r hysbyseb yn Y Bedol TREFNYDD CLWB 100: Gerallt Tomos, anfoner i Swyddfa’r Bedol CHWEFROR cynnwys lluniau o’r ymadawedig. 15 Gig gyda’r Welsh Whisperer a Hywel Pitts, Pwyllgor Apêl Rhuthun, am 3 mis, 6 mis neu 12 mis 2 Hysbysebion ar gyfer mis Ionawr erbyn TREFNYDD DOSBARTHU: NID Theatr YW’R JohnGOLYGYDDION Ambrose amO REIDRWYDD 7.30y.h. YN CYTUNO Â’R GWAHANOL AGWEDDAU A FYNEGIR YN Y PAPUR HWN. DYDD GWENER IONAWR 6 CYSYLLTWR CAMERA: Brian Roberts, Moelwyn, Pen y Maes, Rhuthun. 01824 Hysbysebion rhifyn Mawrth erbyn dydd Gwener 705938 Chwefror 24ain. EIN CYFEIRIAD: Codir tâl o £2 am gyfarchion neu air o ddiolch. Ni chodir unrhyw YSGRIFENNYDD TANYSGRIFIADAU: Gwenan K. Williams, Fferm Tyddyn dâl sy’n dilyn profedigaeth neu am “Er Cof”. Dedwydd, Llanfwrog, Rhuthun LL15 2AH Cofiwch fod yr holl ohebiaeth i’w gyrru i Cysyllter drwy’r post neu Ffôn 01824 707932 [email protected] SWYDDFA’R BEDOL, ERTHYGLAU ERBYN DYDD MERCHER, TACHWEDD 20 ebost:ebost: [email protected] [email protected] 18 STRYD CLWYD, RHUTHUN, LL15 1HW CLERC GWEINYDDOL: Carys Morgan, Cilmeri, 57 Stryd y Brython, Rhuthun NEWYDDION A HYSBYSEBION ERBYN (01824 702327) (Drws ger siop Elfair) ER GWYBODAETH DYDD GWENER, TACHWEDD 22 Dosbarthu yngFFÔN: Nghanolfan 01824 Awelon 704741 Nos Wener, Rhagfyr 13 Gallwn eich sicrhau y byddwn yn trin y wybodaeth a gawn ni oddi wrthych yn gwbwl gyfrinachol a gyda gofal. rhwng 4.30 - 5.00 o’r gloch DYDDIADUR Y BEDOL [email protected] Ni fyddwn yn eu rhannu eich manylion â chwmni/sefydliadau eraill at Ar werth fore Sadwrn, Rhagfyr 14 ddiben marchnata, na chwaith yn ei rannu gyda thrydydd parti. TACHWEDD 15 Ocsiwn Addewidion, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Clwb Rygbi, 8.00y.h. 2 Y BEDOL DRWY’R POST I dderbyn Y Bedol yn gyson drwy’r post cysyllter â Gwenan Williams, yr 16 Ffair Grefftau, Inner Wheel Rhuthun, Canolfan Awelon, Ysgrifennydd Tanysgrifiadau (manylion yn y rhestr Swyddogion). 10.00y.b. – 3.30y.p. Y pris yw £25 am y flwyddyn. 23 Cyngerdd Côr Rhuthun a Côr Meibion Caernarfon, Theatr John Ambrose, 7.30y.h. 27 Noson Gymdeithasol Nadoligaidd, Vale Country Club, Llanbedr D.C., Cysodwyd gan DylunioGWEFAN GraffEG, 16 CrugynY BEDOL Dimai, Rhydyfelin, Aberystwyth 7.00 y.h. 30 Mic ar y Meic ac Ocsiwn Addewidion, Canolfan Cae Cymro, SY23 4PR 07737622034 [email protected] Clawddnewydd. 7.00y.h. www.ybedol.com 2 RHAGFYR 7 - 8 Marchnad Nadolig a chylch sglefrio, Marchnad Rhuthun, Lluniau: Cyn anfon llun i’r Bedol 10:00 y.b. - 6.00 y.h. rhaid sicrhau na fyddwn yn torri unrhyw hawlfraint 9 Dechrau Canu Dechrau Canmol, Eglwys y Santes Fair, a berthyn i’r ffotograffydd neu’r cwmni Yr Wyddgrug, 7.00 y.h. ffotograffwyr trwy ei gyhoeddi yn Y Bedol. Dylid 14 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Brecwast efo Siôn Corn yn nodi os oes angen rhoi enw’r ffotograffydd o dan y llun. Os na wneir hyn fe gymrwn yn ganiataol Awelon, Rhuthun. 9.30-11.30y.b. nad oes hawlfraint ar y llun. 14 Cyngerdd Blynyddol Côr Godre’r Aran, Canolfan Hamdden Penllyn, Y Bala, 7.30y.h. 23 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Cymanfa Garolau. Capel y Tabernacl am 6.00y.h. HYSBYSEBION IONAWR 22 Noson yng nghwmni Nigel Owens, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Beth am hysbysebu yn y Bedol? Mae’r prisiau fel a ganlyn: Theatr John Ambrose. 8.00y.h. 25 Noson Santes Dwynwen gyda Candelas, Marchnad Rhuthun. 1/4 tudalen - £35.00 1/8 tudalen - £20.00 Manylion i ddilyn. 1/16 tudalen - £11.50 Mae disgownt i’w gael os yw’r hysbyseb yn Y Bedol CHWEFROR 15 Gig gyda’r Welsh Whisperer a Hywel Pitts, Pwyllgor Apêl Rhuthun, am 3 mis, 6 mis neu 12 mis Theatr John Ambrose am 7.30y.h. Hysbysebion ar gyfer mis Ionawr erbyn DYDD GWENER IONAWR 6

Codir tâl o £2 am gyfarchion neu air o ddiolch. Ni chodir unrhyw dâl sy’n dilyn profedigaeth neu am “Er Cof”. Cysyllter drwy’r post neu ebost: [email protected] ERTHYGLAU ERBYN DYDD MERCHER, TACHWEDD 20 NEWYDDION A HYSBYSEBION ERBYN ER GWYBODAETH DYDD GWENER, TACHWEDD 22 Dosbarthu yng Nghanolfan Awelon Nos Wener, Rhagfyr 13 Gallwn eich sicrhau y byddwn yn trin y wybodaeth a gawn ni oddi wrthych yn gwbwl gyfrinachol a gyda gofal. rhwng 4.30 - 5.00 o’r gloch Ni fyddwn yn eu rhannu eich manylion â chwmni/sefydliadau eraill at Ar werth fore Sadwrn, Rhagfyr 14 ddiben marchnata, na chwaith yn ei rannu gyda thrydydd parti. 2 Pen-blwyddPen-blwydd Hapus Hapus

Carreg filltir. Ar Ionawr 25 fe gyrhaeddodd Eurwen Carrington y garreg filltir o fod yn 90 mlwydd oed. Bydd Mrs Carrington yn adnabyddus i lawer fel un o’r athrawon a sefydlodd Ysgol Penbarras. Oherwydd y cyfyngiadau Covid nid oedd modd Pen-blwydd hapus i MARI Pen-blwydd hapus iawn i Pen-blwydd Hapus i ALED WYN dathlu yn y modd arferol ond er LOIS DAVIES, Bala yn 3 oed ar CALEB ARTHUR FRANCIS fydd HUGHES yn 5 oed ar Ionawr 3, hynny cafwyd diwrnod hwyliog Chwefror 21. Llawer o swsus a yn 8 oed Mawrth 1, a hefyd TOMOS DAFYDD HUGHES yn 3 gyda negeseuon fideo gan y chariad gan Dad, Mam ac Elsi, LUCY ANGHARAD yn 10 oed oed ar Chwefror 23 a BECA NEL wyrion Elen, Rhys, Lowri, Marged, Taid a Nain Tyddyn Chambers, Mawrth 20. Llawer o gariad i’r HUGHES yn 2 oed ar Fawrth Meilir, Eleri a Mari a’r gor-wyrion Taid a Nain Gwern Hywel a’r ddau ohonoch oddiwrth Taid a 5. Pen-blwydd hapus gan Arthur a Madeleine. Diolch am teulu i gyd xxxx Nain Tyn Bach, Nana yn Mam, Dad, Nain Rhuthun, Nain fodolaeth facetime a Whatsapp!! Hampshire, teulu Rhyd y Fen a Pwllglas a gweddill y teulu. Diolch i bawb am yr holl gardiau a theulu Plas yn Iâl. dymuniadau da. Mae Emlyn (sy’n 92) ac Ann, Delwyn, John, Gwenan a Dafydd a Chris yn edrych ymlaen ac yn gobeithio daw cyfle i ddathlu go iawn cyn hir.

Pen-blwydd hapus arbennig Pen-blwydd Hapus iawn i CADI LLWYD ELFRYN Pen- i ERIN ALYS yn flwydd oed ar MEGAN a CADI JONES, Llys blwydd hapus iawn i’r hen Chwefror 23 - llawer o gariad Aled, Llandyrnog yn 9 oed ar siwgren yma fydd yn 4 oed gan Dad, Mam ac Eben, Taid Chwefror 8. Llawer o gariad gan ar Fawrth 6 draw ym Methel, Pen-blwydd Hapus iawn i TWM a Nain Cae Hir a Taid a Nain Mam a Dad, Taid a Nain Caer Caernarfon. Swsus a hygs mawr GLYN yn 2 oed ar Fawrth 2. Garthnant. Xxx Hafod Isaf, Taid a Nain Meini oddi wrth Taid, Nain a Naini, Llawer o gariad gan Dad, Mam, Diddos, a’r teulu i gyd.xxxx Pwllglas, Awen, Gwion a Steph. Casi Mai a’r teulu oll xxx

Pen-blwydd hapus i ANA LOIS Pen-blwydd hapus EBEN MAEL, Pen-blwydd Hapus i LLIO EMYR Pen-blwydd hapus iawn i PARRY yn 3 oed ar Mawrth 1. yn 9 oed ar Ionawr 24 ac i’w WILLIAMS yn 3 oed ar Chwefror TOMOS IDWAL WYNNE WILLIAMS Llawer o gariad gan Mam a chwaer BETSAN DEWI yn 11 oed 25. Llawer o gariad gan Mam a yn 15 oed ar Chwefror 28. Llawer Dad, Cai ac Elis a’r teulu i gyd. ar Chwefror 18. Llawer o gariad i Dad, dy dair chwaer fawr Elin, o gariad oddi wrth Mam, Dad, XX chi gan Mam a Dad, Deio Llyr a’r Megan a Glain a’r holl deulu. Elin a Taid a Nain Talyrnau teulu oll x Cottage, Llanrhaeadr.

3 Tudalen 11 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:03 Page 1

COLOFN YR IFANC Siriol Ellis, Cefn Brith COLOFN Y DYSGWYR MAE DYSGU CYMRAEG YN GRÊT! Gobeithio eich bod chi sy’n dysgu Cymraeg yn ardal Y Bedol yn cytuno efo’r teitl a’ch bod chi’n mwynhau dysgu Cymraeg fel dw i wedi ei wneud ar hyd y blynyddoedd, ac, y bydd ychydig o fy hanes i o help i chi i ddal ati i ddysgu Tudalen 20 Tachwedd.qxp_LayoutCymraeg. Dechreuais i1 pan 10/11/2019 oeddwn yn 14:21 Page 1 fy mlwyddyn olaf yn Ysgol Stryd y Rhos pan oedd Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd yn Rhuthun. Yna dilyn ymlaen yn Ysgol Brynhyfryd gan astudio Cymraeg fel ailiaith yn llwyddiannus yn Arholiadau TGAU a Lefel A. Es i wedyn i Brifysgol Caer i astudio Hanes, ac, ar MISOEDD A MWY ȏl graddio treulio blwyddyn ym MhrifysgolCRAFU Bangor i wneud Cwrs Hyfforddi Athrawon a cael cyfle ar ymarfer dysgu i ddysgu Cymraeg i ddisgyblion Ysgol Borthyn, Rhuthun ac YsgolPEN Llanbedr DC - profiad wnes i Siriol a Gwion fwynhau’n fawr iawn. Erbyn hyn dw i’n athrawes yn Ysgol Ym mis Medi, 2014 dechreuais ar mhrifddinas uchaf y byd, La Paz sydd yn Penmorfa, Prestatyn. Llynedd roeddwn gwrs gradd gyfun mewn Cymraeg a 12,000 troedfedd uwchben y môr, dinas yn athrawes Blwyddyn 5 ac eleni Sbaeneg ym Mhrifysgol Aberystwyth. Yn lle’r oedd y bobl frodorol wedi cadw Blwyddyn 3. Cefais gyfle i ddysgu y drydedd flwyddyn cefais fy lleoli mewn diwylliant yr Andes yn gryf gyda’u dillad Llythyren gyntaf Tachwedd ydy ‘T’. Cymraeg i’r disgyblion a rhoi cyfle tref o’r enw Jerez yn Ne Sbaen. Ystyr traddodiadol a’u hiaith Quechua. Roedd iddynt ddefnyddio’r Gymraeg mewn Jerez yw ‘Sherry’ a dyma’r lle mae pob yr awyr yn fain iawn yma, yr elltydd yn Dyma 20 cliw i chi. Beth Ydy’r atebion cywir?. gwasanaethau, cyngherddau a Sherry yn y byd yn cael ei gynhyrchu. rhy serth i’w cerdded a phobl yn cnoi dail gweithgareddau eraill. Mis Ionawr 2020 Mae Jerez yn nhalaith Andalusia sef yr coca i helpu i ymdopi ag effeithiau’r 1. Bu Dylan Thomas yn byw yn y lle hwn ar un adeg. Tudalen 26 Tachwedd.qxp_New page Bedol 10/11/2019 14:34 Page 1 byddaf yn mynd â disgyblion yr ysgol ar ardal o Sbaen lle mae fflamenco yn rhan uchder. Mae pobl Bolivia a Peru, lle’r 2. Cwmwd yn Sir y Fflint. Tudalen 19 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:19 Page 1 gwrs i Wersyll yr Urdd yng Nghlanllyn a Nia Haf Jones mor greiddiol o’r diwylliant ac y mae aethon ni wedyn, yn bobl ysbrydol iawn, 3. Blodyn y ceir y cyflasyn fanila ohono. Tudalen 31 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:43 Page 1 rhoi mwy o gyfle iddynt ymarfer a siarad Y Bedol, ac yn dysgu disgyblion o ardal Cerdd Dant i Gymru a chefais y fraint o sy’n addoli’r Fam Ddaear ‘Pachamama’ 4.Cymraeg. Sant o’r 6ed ganrif. digon Seisneigaidd i ddysgu Cymraeg. flasu’r diwylliant unigryw yno. a chredoau cadarn ganddynt yn tarddu 5. Peth Peiriannydd arall sydd pontwedi fygrog helpu dros i ddysgu afon Menai.Rwan dw i’n teimlo fel Cymraes yn fy Caniataodd fy oriau gwaith byr fel o ddyddiau cyn yr Incas. Wedi croesi i Cymraeg ydy cystadlu yn ngwlad fy hun. Yn ddiweddar cefais athrawes Saesneg a’r grant hael gan yr Peru, ymlaen â ni am Machu Picchu. 6. Offeryn Nansi Richards. Banc Bwyd Cangen Rhuthun Eisteddfodau’r Urdd efo llefaru a wybod fy mod yn cael anrhydedd Undeb Ewropeaidd, trwy gynllun Yno, gwelsom adfeilion yr hen ddinas a 7. Hen deulu enwog oedd yn byw nepell o Rhuthun. llenyddiaeth ac CLAWDDNEWYDD mewn llawer o arbennig yn Eisteddfod Genedlaethol yr Erasmus, i mi deithio i rannau eraill o dysgu am hanes yr Incas. Wedi treulio 8. Awdur yr Awdl ‘Cwm Carnedd’. PWLLGLAS eisteddfodau eraill. Mi wnes i ennill Urdd Sir Ddinbych 2020 sef bod yn Sbaen. Dyma wraidd fy awydd i deithio. mis ar uchder o dros 10,000 troedfedd, i GWYDDELWERN CYFARCHIONGRAIGFECHAN MIS 9.Medal Bu’n GLASFRYN y wersyll Dysgwyr milwrol yn ym Eisteddfod Meirionnydd. A FeistresCHEFNBRITH Seremoni Medal y Dysgwyr. OWedi Orsafgraddio, roeddwn Trenau yn ysu i weld Sofia,lawr â ni at yr arfordir Bwlgaria a chael ymlacio ac O’R WASG 10.GenedlaetholCYDYMDEIMLO: Cysylltir yr Urddaderyn Trist yn oedd hwnEryri clywed gyda’r– wna ibeiciwr elwaFelly £180 Geraintmae o’r wedi Bore Thomas. bod Coffi yn misol. werth Maei mi fod mwy ar y byd. ErbynGohebydd: mis Chwefror Gareth 2019, Jones anadlu’n Ffôn: 01824rhwydd 703304 unwaith eto. O Peru, fe Gohebyddion: Glyn a Gladwen Jones CYMDEITHAS PWLLGLAS.CHWEFROR Nos hapus yno Nesta. 11.bythamBYW Pentrefanghofio’r farwolaeth IAITH genedigol profiad– MrsTAITH Edwardsarbennig yI FYDbardd hwnnw GlanY Hedd DdimynWyn.wedi gyfle a grwpiau dysgu i gyfarfod eraill) Cymraeg. hen – mae ffrindiau Gobeithiogan bob a un y roeddwnWener, wedi Hydref cynilo 18 digon fe gynhaliwyd i godi fy aethon ni i ganol y byd - i Ecuador lle Gohebydd: Helen Ellis. Ffôn: 01490 420447 Ffôn: 01490 412432 DATHLU: Bu’ni rhaidGanolfan imi edrych yn pleser Awelon o groesawu atom John 12.acGors. yn Bae teimlo Mae arLLYDAWEG Ynys ein mor cydymdeimladMôn. falch fy mod wedi yn eichaelgwnewch stori. hwyl. Efallai chi maii gyd ‘Hei, sy’n Mistar dysgu Urdd’ Cymraeg yw mhacDIOLCHCyfarfod a chychwyn Agoriadol ar fyy nhaithGymdeithas i Dde buonCOFION.Ffermwyr ni’n Ieuanc Anfonwn cymryd Uwchaled ein rhan cofion am mewn eu at mynd at Myfi, Gerallt, Clwyd a’r teulu SYMUD: Mae Berwyn a Cerian PROFEDIGAETH: Cydymdeimlwn BORE COFFI MACMILLAN: ofalus yng nghofnodion y Capel pan Griffiths, Rhuthun i wasanaethau'r dysgu Cymraeg.Aneirin Karadog eii gânddal enwocaf ati fel y –dywedais ac mae honno’n ar y dechrau llawer – America.“OherwyddHoffaiyn Festri John, Yn Y roeddwn lwcus Laura, Rhiw. iawn, Dave, Ein yn siaradwyr roedd newynogMari, Elen, fy anturiaethauflyneddHelenrhodd. Wynne, Blwyddyn cyn e.e. agor Gwyneth weiren Newydd un yn zip Llywelyn. Rhuthun. ddauwchben i y I 13.ollProfedigaeth o Bu golli Hywel mam, HarrisnainYn ei a gartref henyn bywnain. ‘Stanley yma. Shop’Evans Cerrigydrudion, bellach wedi symydbu farw i TynEric yDavies yn ddwys iawn â Audrey Jones, Dymuna Kate Phillips a’r teulu ddiolch glywais i'r sî gan un o'r aelodau efallai mis diwethaf yn ein Hoedfa (GwasgErbyn hynCarreg dw Gwalch, i’n gallu £8.50) siarad mwymae na dysgu chân Cymraegplant. yn gret! Pob hwyl nghariadrhoesochSteffan,gwadd Gwionoedd Anna fwyd Rhysa hefyd Lucy i fi,a ynSheiladdiolch roeddwn awyddus Dafis i’r yn o i jwnglhwylusoGlenyspawb. ar fin Roberts yrrhedeg Amazon. ac Wrth amryw un gwrs, Rhuthun eraill roedd 14.BORE(Glan Roedd Gors COFFI: ygynt). person Ym Rydym mis hwn Medi yn cydymdeimlo’nenwog Cae amCelyn. ei anterliwtiau. Byddgywir colleddiawn gyda’i ar eu wra hȏl.ig PobHannah, Grove House a'r teulu ym marwolaeth yn fawr iawn i bawb a gyfrannodd bod John a Rhiannon Pugh, Bryn Ddiolchgarwch ar y Sul cyntaf, a'r Cymraeg yn rhugl, yn ysgrifennu a Mae’ri bawb. gyfrol hon yn casglu ynghyd deithio,sychediggymunedLansannan felly am afe rhoesochddaeth bob a thestun cydymdeimlad o gyda ddiod eu fi! sgwrs i fi...” a ynpenderfynwydsydd rhaid ddim cael sefyll wedi ymuno ag bod un gyda droed yn ddaDinbych o boptu’r yn o 15.Chwaraeei blant,Enw arallClocaenoga’i wyrion ar yr a’roeddanifail wyresau yr hwnelusen aydy gweddill i ‘gwadd’.lwc yny teulu. eich cartref Ein cofion newydd atoch sbon. i gyd. ei phriod, Llew Jones. Hefyd ein mewn unrhyw fodd at y bore coffi. Coch wedi dathlu eu priodas aur Parch R Ifor Jones, Bae Colwyn; darllen Cymraeg, yn mwynhau darllen straeon o Lanymddyfri,Nia Haf Jones, Abertawe Rhuthun. a’r Ar Draws MatthewcharedigrwyddDechreuoddoeddganol mis25: 'Dau 35-36Hydref ein a Hen ddangoswyd taith (Ia 50 Gês' ym Mlynedd!) Mrasil Ie, iddynt yn Ac cyhydedddanddiweddarERArwel COF y Roberts, teitl yn ac hemisffer “Banc ambell Rhuddlan yBwyd ungogledd ohonynt a Celfyn Dyffryn a’r de 16. Pa ffrwyth ydy ‘afal cariad’? Borth; yn sôn am ddylanwadau o Merêd cydymdeimlad â Jim Watson, Pen yr Gwnaed elw o £1,520. ninas llythrennol, Rio de Janeiro. dau henRoedd gês cymaint brown o hefyd.Clwyd”.wedi derbyn triniaeth mewn amryw 1. Yr ______a ŵyr a’r ifanc a dybia yw hi ym mhob mis o’r flwyddyn Ardd, a'r teulu ym marwolaeth John LLONGYFARCHIADAU: i Dona a yn yneu wirgalar i chwiwrth priodwydgolli gwraig, y ddau mam yng a IWilliams, gofio’n annwyl Y Groes iawn aram yDafydd, Suliau 17. Enw’r sawr lysieuyn ‘dill’ yn Gymraeg.i Joan Baez, ac am brofiadau o weithio rybuddionainoeddMaeNghapel dyner wedi Banc ganddynt Rhiannon Ebenezerbod Bwyd inni a Cangenfod rheini'n Bethan ar yn yrofalus Rhuthun11llawnHughes oyno, fiso oPencoedcanlynol. Yysbytai.Agorwyd wlad olaf Ucha,Dymunwn Mae Banc oedd Pwllglas ein BwydColombia ichi diolch oll Rhuthun a wellhadhunodd lle yn treulion fawr yng gyda Grav i fynd â’r ‘cyw melyn olaf’ i’r 2. Bydd digon o wreichion yn tasgu yn y mis hwn Watson. Gari Roberts, Bryn Domwy ar ddod roeddenwedihen bod greiriauni’n mewn dau braiddbodolaeth diddorol. yn rhyersYng ofalus mis nghês Ebrill ac niNghanolfanbuan. fis yn mwynhau Awelon ac bwydydd yna mae egsotig, o hyd. 18. Ysgrifennodd Paul lythyrau at y ddau berson yma. MERCHED Y WAWR: Nos Fercher, yn Nain a Taid eto, Mared a’r partner (Beth).Hydref 1969 - Llongyfarchiadau yniddynt 52 mlwydd oll am oed eu Chwefror cenadwri 21, a'u coleg. 6. O dwi’n ffŵl, mae’r mis hwn yn y croesair ddwywaith! wrth2013.Rhyscalonnog edrych cafwyd yni'r ddau ôl,nifer wnaethon ohonoch o eitemau ac ni i'roedd ddim teulu yfedBeth 2019.ffyddlondeb coffibynnag, ffres, inni mae mwynhau yma pethau yn Ebenezer am byd newid natur , a 19. Prif ddinas y wlad lle cynhaliwyd Cwpan Rygbi’r Byd eleni. 25 o Fedi, daeth Lisa Jane Davies o wedi cael bachgen bach a brawd i Ond beth yw hanes banciau bwyd yn bydd angen cartref newydd arnom pan llawnDymunaynoll perthyn werthfawrogiym MrynGareth i'w Coch. daidac bwrlwm AnwenLle'r a'i hen aeth a’u yewythr yr ddinas amser a pharagleidioEGLWYS“I’rORGAN byd doedd EBENEZER: UNEDIG dros o ond y ddinas Yun, Wedi RHIW. i ni adeugain fo fu oeddYn ar un 20. Ysgrifennodd R. Williams Parry am yr adar yma. 8. 'Gwisg genhinen yn dy gap a gwisg hi yn dy galon’ yn y mis hwn a Landrillo atom a chawsom noson Caio a Begw. anfertholgyffredinol?fu'n' ymladd a phrysur yn yma.y Rhyfel O Frasil Byd aethonCyntaf adegfyddystod Yy Ganolfanddinas mis Hydref beryclaf yn cael fe'n ynei dymchwely gwasan- byd. Dyma ym ddifyr iawn yn ei chwmni. teuluoedd- dwn ni ddim!ddiolch am bob arwydd ymlynedd byd”. Mair, o wasanaeth Glain, Siôn, clodwiw Margaret, daeth NADOLIG YN Y CARTREF phob mis arall! i raeadrganSefydlwyd gynnwys Iguazu y sydd banchen fedalau ar bwyd y ffin gwreiddiolrhyfel, â’r wlad un einmisaethwyd hoff Mawrth wlad gan 2020. o’ry Parchedigion daith, Mae’r lle banc ’roedd Morris bwyd y bobl yn o gydymdeimladWrth edrych am a y fynegwyd manylion deuthum Gwawr,dyddiau'r Tom Organ a’r hynodteulu. soniarus i ben Atebion ar dudalen 31 Luned Aaron honno,gantun Carol acbaco i aParaguay Paddyunigryw Henderson a’ra diddorol Ariannin. er a cofMae’r nifer am yncaelP. gyfeillgar,Morris ei gynnal y (Gweinidog) môr ganyn glir, bedwar yr acawyr Eric tîmyn las o 9. Mae’r ateb yn rhan o 7 i lawr tuagar atyntdraws ymhob y ffaith dullbod aDerek modd Roberts, yn rhyw fore Sul yn ystod mis Medi - a (Gwasg Carreg Gwalch £5.95) rhaeadreufawr mam, oyma Betty lythyrau yn Trussell, gyfuniad a anfonwyd yn 1997, o 275 i o'rroi o awirfoddolwyrGreene, ninnau’n Y teimlo’nBala sydd a yn hefyd hollol rhoi eu Dafydd ddiogel. hamser I eu Yprofedigaeth Garreg Lwyd o gynt golli ac eu Angela mam, hefyd Cofiondoedd canu'rarbennig Emynau iawn am i gyfeiliant Gari ar y 11. Gallai hwn fod yn fis Mai ond bellach mae’n dilyn re yn rhai o’r raeadraucymorthffosyddwedi i ac dathlu drosat roedd y 60teulu euo mawredd blant a priodas nifer oedd o'r y auryn llerhain byw yn yn orffen,pobTimothy,piano bore roeddem ddim Y dyddRhyl ynyn a Iau teimlo einGeraint i plesio. sicrhau ein Owens,bod Trwyangen fod y Mary Lloyd Owen, Pennant, ddydd ei ben-blwydd Chwefror 11. gwblynwrth gynharachyr anhygoel. orsaf gwrs trenau wedi yn yn y euSofia, flwyddyn sensro prif ddinas cyn sef gwyliau.gwasanaethRhuthun.ddigwyddiad Felly Diolch arinni dyna gael sôniddynt wnaethonwrth trwy’r oll y Parch.am flwyddyn. ni.eu R. Fe SUDOKU carolau Bwlgaria.Gwyddelwern.Yna,cyrraedd.Chwefror ymlaen Yn 22Wrth fuan1969 âDiolch nilwc, - iiawn diwrnod i’rBuenosdaeth meddygon gofynnwyd y hynod Aires,ddau o dreulionMaegwasanaeth“DagrauW. (Bob) y timauni hiraeth bythefnosJones, a'u yn cenadwri.dreigla’n caelWrecsam ar euarfordir rhedegdawel ddiwedd y Caribî am gan 12. Digwyddodd 7 i lawr yn y mis hwn eleni iddynta’radref gweinyddesau roi o'r cymorth rhyfel iyn bobllleol fyw mewn am a phaneu angen aeth yn aelodau un annwyl Rhuthun iawn io ni.” Bwyllgor Banc Bwyd dinasoer ag gydaiddi naws eira trwmmwy Ewropeaidd wedi syrthio a y ynmis ymlacio Medi am mewn y digwyddiad, hamocs ymhen a hel llai ein 14. Rhaid ‘…dilyn yr _____ ar ochr y glog’ ym misoedd y Gwanwyn chyfarwydd.Salisbury,gwasanaetheinoson hen y ewythr dref gynt.yn Wedyn yrlle iychydig roedd weithio Llongyfarchiadau i eu fynyddoedd ddyddiau wedyncartref yn i meddyliauDyffrynSIOPDadna saitha mam, PWLLGLAS:Clwyd cyn diwrnod Gaenor, –mynd sef Morfuddroeddyn Barry, Dyddôl i realiti gennymDeian Jones Sul ynga’u a Patagonia'rSwyddolaf.Ddolgarrogunwaith Mawr Wiltshire. a’reto yw Ariannin i'rbu ein ddau ond diolch O ohonoch.ya dimChile i hyn Peredur iddo am Y tyfodd Parchgaelfis a Nghymru.NickHydrefteuluoeddOrgan Snape. 13arall cawsom hyfryd drosbrynhawn ben wedi difyr ei 15. ‘Dewch i sgwâr y pentref rhwydwaithei ladd yn o y fanciau drychineb bwyd fawr trwy yno Brydain pan allanPa morgyda'n brysur gilydd ydy aCangen mynd amRhuthun? dro chaelRobertsA. einBrian a’r cyfareddu Evans,Parch Huwein gan Gweinidog Dylan fawredd am ar yy hanrheguErs mis Medi, inni gan mae’r gyfeillion ddau ohonom Capel Y yn I weled dawns y dail’ yn y mis lliwgar hwn mynyddoeddoeu dandorrodd prydcymorth reolaeth a fu’n a’ra’u argae Ymddiriedolaeth rhewlifoedd. Gweinidogaethudealltwriaeth cronfa Aethon drwy’r Trussell ddŵr yn ni y astudioMae’riCofion Groes, Plas niferoeddi Newyddfod Wrecsamannwyl yn athrawon am sydd Llangollen. acEllen, angen mae'n a DeLlety’r cymorthAmericadiolch Plas ynyncyfan, einuwchlaw'r ddwy2000. blaenau rydym Y briodas nod pentref. trwyyn oedd gwerthfawrogi ac Bolivia maerhoi digongan wedi aros o bod fwyd ym yn i ynganddomNewyddBugail,iddynt teimlo’n ynCerrigydrudion, yn oeddfawrbell Rhuthun yn am cartrefôl! eu wedi caredigrwydd. a 'Merched hunoddcynyddu yn 18. Hwrê, mae’r adeilad yma ar gau yng Ngorffennaf bobleichYngbleser mewncyfraniad nghês inni angen i'w Sheilaa fu’naili bara groesawu gymorth cafwyd am dri diwrnod. yntau nifer yn o gysonLlangollen',ChwefrorDiolch dros hefyd 8, y blynyddoedd.1997.i Boneddiges dri o'n Atgofion 'hefi mob' Yn Eleanor 2018-19(Keith,melys Ers hyn mae’r niferoedd mewn angen rhoddwyd pecynnau bwyd i 304 o 19. “Wyt ______yn oer, amhrisadwy.henȏl i'r eitemau Graigfechan o'r Ail ar Ryfel ambell Byd i Sul fel a ButleramdanatIfor a Gareth)a Sarah oddi am wrthPonsonby 'hwffio Gwyneth, a phwffio'am Alun,bron fel * Archwiliad clyw a chwyr wedidillad cynyddu nyrsio flwyddyn ei mam ar ôl a blwyddyn. hithau'n oedolioni 50 mlynedd.Heddiw a 197 o blant sefmae'r cyfanswm Tŷ yn o A’th farrug yn wyn.” fynte erbyn hyn wedi dod yn Delyth,fod yr Eleri, offeryn Eifion, yn dod a Huw i mewn a’u i'r Mae’r teulu hwn newydd ddychwelyd o YmaelodWeinidog Mhrydain o'r Groes yng rhwngGoch Nghapel ac yn 2013-14Pendref, nyrsio 501.Amgueddfaadeilad Hefyd mewn sy'n cynun cael darn y ei Nadoligac redeg i Margaret gan 2018 Lydaw. Ond nid gwyliau haf oedd eu rhad ac am ddim 20. Bydd pawb yn dweud y gair hwn wrth weld addurniadau tlws ar y dosbarthwydEricym Davies mhlasty'r bwyd(Glan Pale i Gors913,000 ger gynt) o bobl. Yn dosbarthwydGyngorteuluoedd Sir 101 Ddinbych. o hamperi CawsomNadoligaidd DymunaRhuthun Hannah unwaith a eto.theulu y Paradwys am y paneidiau te a'r hymweliad.Hazel, Helen Aeth ya Steve Prifardd yn mwynhau Aneirin* Cymhorthion sgwrs a phaned yn digidol y Bore Coffi goeden yn 10 I Lawr 2018-19ynCAPEL ystod cododd EBENEZER: y rhyfely nifer ai 1,593, hefydCawsom 666 rhai – y yndipyncacennau Rhuthun o hanes i'n a’r cadw Cylch.y Tŷ ar a’r fynd! gerddi cyn Karadog, Laura ei wraig, Sisdial ac sefdiweddareitemau tyfiant oEric a73%. berthynai Davies, Stanley i'w thad House tra'n troiI gofio’nMae am cael adre dyner digon a chael amo fwyd Ifor, swper i gynnalAwelon blasus y banc diweddaraf Cerrigydrudion a fu farw Ionawr gynt– Anwen, Menai, Wyn a Sian a’u Erwan eu plant a Mukti’r ciHEN i fyw FFRINDIAU am aelodY rhesymau o'r Home pennaf Guard. fod pobl Roedd mewn bwydyn Y Britannia. yn gallu Roedd bod yn pawb sialens. wedi Ond flwyddyn i wlad y tad-cu a’r fam-gu. Byw 12, 2021 ddiolch o galon am yr holl teuluoedd. I Lawr angenganddi yw yn Incwm ei meddiant Isel (33%), hefyd Budd- hen rydymmwynhau ni yn ac Rhuthun yn yngyfle hynod i’r o drwy’r Llydaweg oedd y nôd. Dewch* iYmweliad gartref rhad ac daliadaugydymdeimladlyfr wedi yn eihwyr sgrifennu a yn charedigrwydd cael gan eu talu yr enwog (20%), ddiolchgargwirfoddolwyr“Dal mae hiraethi drigolion ddod yn einyr at ardalcalon ei gilydd sydd Am iy yn glywed eu hanesion a’u profiadau. amMae ddim ‘Adfent’ yn golygu siocled i blant 1. ‘Chwefror a chwyth y neidr oddi ar ei nyth’, a hon hefyd a ddangoswydWilliam newidiadau Salesbury, yn tuag y ffordd atomun o gyfieithwyr maeyn ein budd- barod,gymdeithasu.ddoe natrwy’r ddaw flwyddyn, yn ôl” i gefnogi`r banc heddiw. Dyma gyfrol sy’n ailddarganfod 2. Mis ar ddechrau’r flwyddyn ariannol a rhaid talu hwn daliadauprofedigaethy Beibl,GLASFRYN ynyn cael trafodo golli eu meddyginaethau, gŵr, talu tad, (17%). taid AcA i CHEFNBRITHbwyd gyda’u rhoddion. Mae unigolion, * Gwaredtraddodiadau’r cwyr Nadolig drwy yn y cartref a all wneud pethau yn fwy anodd mae teuluoedd, ysgolion, eglwysi, mudiadau, 3. Dyma’r nifer sydd mewn ½ blwyddyn a hena llawer daid o'rannwyl rhain iawn. yn rhai Diolch llysieuol, EdrychwnEr cof annwyl ymlaen am Elen at Davies, noson yngLlys DIAWL BACH LWCUS ‘microsuction’fynd ar goll ynghanol prysurdeb yr ŵyl cyflwynoi’r tuagParch at Huw Systembob Dylanmath CredydGohebydd: Joneso anhwylderau. Cyffredinolam Helenei Ellis busnesaunghwmni Awelon, 01490 Hafoty a 420447 siopau Iolo Foel, yr Melinardal Williams iy gyd Wig wedi y Atgofion drwy Ganeuon: heddiw. 4. Mis y ffŵl yw hwn (UniversalwasanaethNoson Credit) hynodteimladwy wedi o caelar ddiddorol ddiwrnod effaith fawr ei a bodNaturiaethwrgynt yn a hunoddhael dros enwog Chwerfor ben wrth Nos 20gyflwyno Wener2020. eu Geraint Davies Lluniau lliw hyfryd, clawr caled – mae’n Y GYMDEITHAS: I gyfarfod mis Clwyd. 'Rydym yn cydymdeimlo'n * Dysgwr Cymraeg 5. Cewch grempog ar y 25ain o’r mis hwn yn 2020 arangladd chyflwynwydy stadegau, ac i’r ymgymerwrgyda a diolchwydllawer mwy Peredur iddynto bobl rhoddionRhagfyrMam, Nain 6 bwyd yn a HenNeuadd yn Nain gyson. Pwllglas arbennig. Hefyd am rhaid addurn yn ogystal â bod yn bleser i’w yn Hydref,troi at y croesawyd banciau bwyd atom amy milfeddyg gymorth sônddwys am gyda'iy blwch wraig, casglu Rhian, yn Archfarchnad ei blant Robertsgan y llywydd, am ei ofal Rhoswen tyner ohonom Ellis a braf fel 7.30Yn dawel or gloch. hiraethwn Mae nosweithiau Iolo ddarllen. 7. Digwyddodd hyn yn yr Eisteddfod eleni drosoeddDyfrig dro. cael Williams, mwynhau o filfeddygfa'r paned a sgwrsWern. Tesco,ynElgan, hynod Gareth, sydd boblogaidd ynEifion, cael fellyTeleri ei 'y lenwiac cyntaf Elen pob teulu. Diolch hefyd i Aled Jones am Gyda chariad y cofiwn. 8. Mis diwrnod Owain Glyndŵr wedyn.DydiCawsom pobl nosonmewn hwylogangen ddim a difyr fel ynarfer ei wythnosi’ra'u felin' teuluoedd, fydd gan hiy siopwyr.a a mae Gwynfryn Tocynnau a Bet, ar yndrefnu’r gwmnitroi fyny sain a mewn chlywsom ac ibanc Debbie bwyd sut Davies yheb bu daleb. am iddo gaelIeuan,CrudAr rany yn Emily,Gwynt, Cangen ein Carol, Siopei dadBanc Shaun aa'i BwydSiopfam. a CofionTaraRhuthun Elfair 10. Dathlwn eni’r Iesu yn y mis hwn y blodau.ddewis Gwerthfawrogwn milfeddygaeth fel yn gyrfa fawr ay Wyn.cynnes atoch i gyd. Cymru a’r Môr: 10,000 o RhoddirSYMUD. y daleb Dymuniadau (voucher) iddynt gorau gan i hoffwnRhuthun. ddiolch i bawb sydd wedi ein 13. Gallwch roi hwn ar y BBQ ym mis Mehefin, os yw’r tywydd yn ffafriol wahanolniferoeddNestallwyddo, asiantaethauWilliams, ddaether gwaetha i’r Llan Erw sawl fel yn Lasanhawster. Cymorth y tywydd sydd I cefnogiEstynnwnElenCAPEL: roddodd mewn Cynhaliwyd groeso gymaint unrhyw cynnes ffordd,o einfwynhad iawn trwy gŵyl i roi Flynyddoedd o Hanes y Môr Bawb,garwCyflwynwyd i dalu’r Gwasanaethau deyrnged gan Prys olaf Cymdeithasol, a diolchwydiddo. bwyd,iDdiolchgarwch lawer. helpu Gorffwys yng yn Nghanolfanystodmewn mis hedd Hydref. Awelon, a (Y Lolfa - £24.99) 16. “Cod, a chymer y plentyn … ac aros ____ hyd nes y dywedaf Galwodd Magi Ann yn y Bore Coffi MacMillan yn y Neuadd a dyma hi hefo bellach wedi symud i'w chartref ddwy sydd wedi ymuno â tîm y GwasanaethauDiolchnewyddgan Jo.yn fawr Yng yn i ngofalbawb yr Iechyd, 'Hen ygyfrannodd baned Deanery' Canolfan 'roedd dosbarthugwirfoddolwyrchariad.Trefnwyd rhaglenbwyd, sef Mona paratoi arbennig Ffynogion Hamperi ac Kate, y trefnydd, a’i phlant Georgina, Zac ac Eleanor wrthyt…” (Mathew 2:13) Feddygol,tuagLlanelwy.Glyn, at feddygfaEifion, Gobeithiwn GwasanaethauDei Cerrig a Rhys. ya byddwch Nyrsus Tai,yn Nadoligaamserol Sue Clarkson a gan hynny Buddug, drwyo Efenechtyd. ewyllys a gyda da hi pawb. yn Atebion ar dudalen 31 GwasanaethauCymunedolPROFEDIGAETH lleol Y a’r Di-Gartref,: KoreanTristwch Veteran mawr Ysgolion i ni ErcymerydI coforffen am rhan mae’n Gwenda 'roedd rhaid Owen,Rhian, gofyn Gwenda,a cwestiwn. hunodd 17. Bydd Guto Ffowc wedi llosgi’n ____ yn 2 Ar Draws a‘rer oeddcofGroes amdano. clywed Goch. am farwolaethSIOE Dylan, FFASIWN MaearLowri Chwefror Prydain a pharti yn21, canu'r un 2019. o’r merched.gwledydd Hobmwyaf OndTegfan, beth Glasfryn, am Rhuthun? yn ysbyty O Glan dan cyfoethogoedd Llywydd yn yy byd.mis. Pam mae angen 11 arweiniadDymuna Bet y diweddar Williams Wayne (Anti Bet Roberts, Cefn banciau‘Hon yw’r bwyd fam oaiff gwbwl byth ynyn y hen, flwyddyn agorwydBrith) ddiolch Banc ynBwyd fawr Rhuthun iawn i’w ym holl mis 2019?ein seren fry, ein heulwen’. Ebrillgyfeillion 2013. am Roedd y cardiau banc a’r bwyd rhoddion wedi ei DYLAN EVANS E. JONES & SON sefydlu yn barod yn Ninbych tua dwy Robert Owen-Ellis o ddanteithionAtebion blasus i’r geiriau a gafodd yn Gan Dyfan, Trystan, Ifor Rhys, John yn ystod y Nadolig. Hefyd diolch i a’r teulu ollx TRWSIWR CEIR CLAWDDNEWYDD dechrau gyda’r GAREJ FFORDD YR ORSAF llythyren “T” Braf oedd gweld un o hen blant Clawdd wedi dychwelyd yn ôl i GWAITH SIFIL HURIO PEIRIANNAU 1. Talacharn; 2, Tegeingl; 3. Tegeirian; “Glanllyn” am ginio(Station Sul. Yn eistedd Road mae Garage)Geraint, Nant Clawddnewydd * Cyflenwad Dwrˆ * J.C.B.’s 4.Guthrie Teilo; 5. Thomas Jones Telford; 6. & Telyn Jones Cyfreithwyr Osian Roberts LL.B. 29 Ffordd Rhuthun 5 Heol Plasau gynt, gyda’i wraig a’i fab. Yn ymuno gyda nhw mae teulu Bryn Coch, sef deires; 7. Thellwall; 8. Tilsley; 9. RHUTHUN 01824 704508 * Cyflenwad * Komatsu Nansi Thirsk LL.B. Dinbych LL16 3EH Y Bala Wynne, Gaenor, Einir, Sharon, Non ag Alun gyda Tomi Gwerni yn y canol. Tonfannau; 10. Titw Tomos; 11. Llyfr newydd wedi ei ddarlunio’n Carthffosiaeth * ‘Mini Diggers’ (hefo neu Dylan Edwards B.A., LL.B. 01745 814817 01678 520428 • Atgyweirio ceir ar ôl damweiniaufendigedig ac yn dathlu hanes y môr ar Trawsfynydd; 12. Trearddur; 13. (Gwasg Carreg Gwalch, £8.50) * Draenio heb ddreifar) Trefeca;Glesni Lliwen 14. Twm Roberts o’r Nant; LL.B. 15. [email protected] Twrch; [email protected] hyd glannau gogledd-ddwyrain Cymru. • Ail-liwio ceir fel newydd Mae fersiwn Saesneg ar gael hefyd. 16. Tomato; 17. Trymsawr; 18. ‘Mae caneuon fel plant,’ meddai Geraint * Concritio * Offer malu creigiau GWASANAETH CYFREITHIOL CYFFYLLIOG Timotheus a Titus; 19. Tokyo; 20. Davies • Gwaith (aelod o Hergest, Yswiriant Mynediad am CYMRAEG YN Y SWYDDFA NEU GARTREF * Tirwaith Tylluanod. • Gyda chyfleusterauGohebydd: Marian jig/popty. Rees ar 710262. COFION: at Mair Williams, Llwyn Diolchgarwch Eglwys y Santes Fair Am unrhyw ymholiad ffoniwch 01824 750 604 Derw acGalwch Idwal Owen, am Tŷ fwy Capel o wybodaeth sydd fore Sul 20 Hydref. Aciwbigo yng Nghlinig yn Ysbyty Glan Clwyd a Nia Rees, OCSIWN: Cofiwch am y noson gyda Ffacs: 750402 neu Vodaffôn: 07831 121765 Yn Neuadd PwllglasStryd nos Wener y Ffynnon, Hydref 11,cafwyd Rhuthunnoson “Ffasiwn a Ffiz” Cefn Mawr sydd gartref bellach ar ôl Mic ar y Meic ac Ocsiwn Addewidion cael llawdriniaeth yn Ysbyty Walton. yng Nghanolfan Cae Cymro, gydag arddangosfaWedi ei ddefnyddio o wisgoedd yn llwyddiannus gan Siop Dillad am flynyddoedd Merched “Lan lawer Llofft”, i drin 20 Gobeithio eich bod i gyd yn gwella. Clawddnewydd nos Sadwrn 30 Machynlleth ac Aberystwyth, er mwyncyflyrau codi poen. arian at gronfa Pwllglas, DIOLCHGARWCH: HILL & ROBERTSCynhaliwyd Tachwedd er budd Pwyllgor Apêl EisteddfodPoen yr Urdd cefn, Sir sciatica, Ddinbych niwed 2020. i’r gwddf Merched a’r ysgwydd lleol cafodd gan gynnwysy fraint o Cyfarfod Diolchgarwch Capel Salem Bontuchel a Chyffylliog tuag at fodelu’ranafiadau dillad. Cafwydatchwipio noson a fferdod ddifyr ysgwydd. a llawer Dros o fwynhad. 12 mlynedd Diolch o brofiad i foreCyfrifwyr Sul 13Siartredig Hydref ac pan Eisteddfod yr Urdd Sir Ddinbych HyfforddiantGwenllian llawn Murphy mewn amAciwbigo drefnu’r Tsieneaidd noson. Traddodiadol. wasanaethwyd gan Dilwyn Jones, 2020. Dewch yn llu i gefnogi! Llongyfarchiadau i’r Parch Reuben ac Aelwen Roberts gynt o www.wellstreetclinic.co.uk www.ricchamberlainacupuncture.co.uk Ymgynghorwyr Busnes Wyddelwern ar ddathlu eu priodas aur ar Hydref 18 gan eu teulu a’u Dinbych a chafwyd Gwasanaeth Cysylltwch â Ric ar 01824 750732 neu ffoniwch am apwyntiad ar ffrindiau. 01824 709777 Gwasanaeth cyfrifeg, trethiant, treth ar werth, cyflogres, cyngor busnes cyffredinol, cynllunio ar gyfer treth 134 Parc y Dre, GARETH ROBERTS ARYSGRIFEN YCHWANEGOLGwaith Contract, Gosod Ceginau, etifeddiant, a materion trethiant busnes a phersonol arall. Lloriau, Ffenestri, Drysau a GwaithRhuthun AERON JONES H. A. PEINTIWRYmweliad cartref drwy AC drefniant. ADDURNWR Ty’n y Cefn, Cynnal a Chadw o bob math Pwy sy’n Ffôn: 01824 702323.D R VALLANCE Ffôn Gwerthiant: 01824 707070 Gwaith o safon – prisiau rhesymol. Gwaith cerfioPrisiau gyda rhesymol llaw gyda gwaith Amcan1 Tancuddio y bris Castell, am ddimyma? Rhuthun – sefydlwyd Ffôn: 1990. 01824 704545 ARGRAFFU Ffacs:ELLIS 01824 703000. Ebost: [email protected] 24A Heol Clwyd (Ffurfiwyd 1971) Rhaglenni, Adroddiadau, Taflenni a mwy. o safon uchel Ffône-bost:Ewch Symudol: [email protected] i chwilio 07748 am fwy. 122 977 Rhuthun.Saer Min-Y-Clwyd, Coed Hen Lôn Parcwr,Pengwern Atebion tud olaf Cysylltwch â 01824 704889Rhuthun, Sir Ddinbych, LL15 1NACyffylliog Ffôn Gartref: 01745 815451 CERRIG BEDDI Swyddfeydd hefyd yn Yr Wyddgrug, Bala a Salford ENWAU TAI LLECHEN GYMREIG 07729 960484 [email protected] 26 01824 702994 4 19 31 LLANDYRNOG LLANBEDR DYFFRYN CLWYD

Gohebydd: Iestyn Jones-Evans Ffôn: 01824 790313 Gohebydd: Iona McKee Ffôn: 01824 705074

Croeso i Geraint Bellingham a Jane Borthwick sy wedi cartrefu yn Millbrook. Cydymdeimlwn â theulu’r diweddar May Foulkes, Pentrefelin ac â theulu’r diweddar David Clwyd Davies, Delfryn gynt. Symud Tŷ Pob dymuniad da i Malcolm, Sarah a’r teulu sydd wedi symud i 32 Maes Clwyd. Pen blwyddi Pob dymuniad da i Elin Haf, Hafod y Bryn yn 30 oed a Hughie Plumb yn 80 oed. Capel y Dyffryn Bydd Gwasanaethau Bore Sul am 9.45am ar-lein yn parhau yn y dyfodol agos oherwydd cyfyngiadau newydd Covid-19. Llifogydd Unwaith eto cafwyd yr afonydd yn gorlifo, a dyma Sali, Sgubor Wen yn methu deall be sy’n digwydd! A’r elyrch wrth eu bodd yn nofio’n urddasol ar lyn newydd iddyn nhw ar gae wrth ymyl y gwaith carthffosiaeth!

Y Griffin ar ei newydd wedd

Tafarn y Griffin-Agorodd Tafarn y Griffin am gyfnod ym mis Rhagfyr ac erbyn hyn mae Sian Jones yn brysur yn trefnu Gwasanaeth Tecawê yn ogystal â gwasaneth Swyddfa Bost Symudol a fydd yn y Griffin bob prynhawn Iau rhwng 2.45 a 3.30. Bydd yn bosibl postio llythyrau a pharseli, talu biliau, talu trethi ceir, ychwanegu arian at eich ffôn yn ogystal â nifer o wasanaethau eraill. Tra bo’r cyfyngiadau mewn lle, bydd Tafarn y Griffin yn cynnig gwasanaeth tecawê ac mi fydd bwyd ar gael pob dydd o 10 y bore hyd 3 y prynhawn. Mae bwriad hefyd i gynnig Ciniawau Sul gan ddatblygu’r fwydlen wrth i’r amser fynd ymlaen. Bydd cynnyrch lleol yn cael ei ddefnyddio pan fo’n bosibl a gellir hefyd archebu bara a chacennau Becws Henllan o’r dafarn yn ddyddiol. Bydd hefyd (Diolch i Roger Rowatt am y llun) yn bosibl prynu gwinoedd yn y Griffin os nad oes gennych chi awydd mynd i’r archfarchnadoedd mwy. Cymdeithas Hanes Lleol Llandyrnog a Llangwyfan Cadwch olwg ar y dudalen facebook, Instagram, Ar Ragfyr 16, cynhaliwyd cyfarfod ar zoom gyda y dudalen Trydar a [email protected]. Medrwch Mrs Helen Papworth yn rhoi sgwrs fer i’r aelodau ar hefyd gysylltu drwy ffonio 01824 705542 ‘Stanley and the Napier Expedition’. Darlith ddiddorol iawn am H M Stanley yn 1868 fel newyddiadurwr i’r New York Herald yn dilyn taith i achub cenhadon Brysiwch wella Cofion at bawb gan wneud rhyw ychydig bob i’r Parchedig Dylan Parry a oedd wedi eu herwgipio yn Abyssinya (Ethiopia sydd yn gaeth i’w cartrefi yn wythnos i anelu am Llanbedr di Jones, sydd ar hyn o bryd yn heddiw) gan yr Ymerawdwr Tewodros II. O dan ystod y cyfnod anodd hwn ac – sbwriel. Gurad Cynorthwyol yn Ardal arweiniad Cadfridog Syr Robert Napier, cymerodd hefyd at bobl sydd heb fod yn Blodau Pont y Tŵr Bu Sioned Dyffryn Clwyd, fydd yn symud milwyr Prydeinig dros 3 mis i gyrraedd y castell dda yn ddiweddar. Edwards yn brysur iawn yn i Wrecsam fel Offeiriad mewn ger Magdala lle roedd y cenhadon yn cael eu dal. Brechu Mae llawer o drigolion gosod a chludo blodau yn y Gofal. Dymuna trigolion y Ymosodwyd ar y castell ac achubwyd y cenhadon. y pentref erbyn hyn wedi derbyn pentref a thu hwnt ar achlysur pentref a’i gymdogion yn Maes Roedd y sgwrs yn ddiddorol iawn, ac roedd tua 25 eu brechiad cyntaf yn erbyn Diwrnod Santes Dwynwen, Celyn ddiolch o galon iddo am o aelodau yn bresennol ar y zoom. Y gobaith yw y yr aflwydd. Diolch o galon i’r ddiwedd Ionawr. Cofiwch am ei wasanaeth, ei gyfeillgarwch bydd cyfarfod zoom arall ym mis Chwefror. Os oes holl bobl sydd yn helpu gyda’r y busnesau lleol arbennig wrth a’i gymorth yn ystod y cyfnod unrhyw un eisiau ymuno â’r gymdeithas, cysylltwch broses hon. Mae llawer sydd feddwl am achlysuron o bob bu’n byw yn Llanbedr ac yn â’r ysgrifennydd drwy ebostio llangwyfanhistory@ wedi ymddeol eisoes wedi math. Mi fydd yn Ddiwrnod San arbennig yn ystod misoedd hotmail.com. dangos eu caredigrwydd Ffolant ac yn Ddiwrnod Mam anodd y pandemig. Bu Dylan gan heplu yn y gwahanol cyn bo hir. Ffôn 07886832145 ac Iggy, ei filgi yn rhan bwysig Noson Lawen ‘Serch’ S4C Braf oedd gweld ganolfannau brechu. Dymuniadau Gorau Hoffai’r iawn o gymuned Maes Celyn. Gwenan, Penybryn, aelod o driawd Brynhyfryd a Nofiwr penigamp Newyddion gymuned ddymuno’n dda Dymuniadau gorau iddo. Steffan, Plas Llangwyfan, aelod o Only Men Aloud gwych oedd deall y bydd yn canu yn y Noson Lawen i ddathlu Dydd Santes Rhodri Willaims yn gymwys i Dwynwen – mwynhad pur! gystadlu yn nhreialon y Gemau Olympaidd y flwyddyn yma os y Brawychwyd pentref cyfan gyda’r newyddion trist byddant yn cymryd lle. Mi fyddai am farwolaeth disymwth Lis Morris, Dyffryn Awel. yn cystadlu yn y Ras Froga Cydymdeimlwn yn ddwys iawn gydag Elfed, Elfor, 50m,100m a 200m yn y Pwll Euros, Trefor a Tudur a’r teulu y neu profedigaeth lem Olympaidd yn Llundain. o golli Lis – cymeriad bywiog ac annwyl dros ben. Hen Daid Llongyfarchiadau i Mr Gwyn Williams sydd unwaith eto yn Hen Daid. Sbwriel Wrth redeg o Lanbedr Daliwn yn dynn i Rhuthun ar hyd y pafin yn ddiweddar sylweddolodd Yn y llygedyn Manon Dafydd faint o A ddaw drwy’r brechlyn, sbwriel oedd wedi ei daflu allan o geir. Diolch yn fawr iddi A’i gipio o wyll ynysu am ddychwelyd i gasglu’r holl I oleuo’n gobeithion ni. (AJE) sbwriel. Efallai wir fel pentrefwyr Dyma lun y fan bost o Fflint fydd yn ymweld â’r pentref gan y dylem ddilyn esiampl Manon ddechrau Chwefror 4.

5 CLAWDDNEWYDD

Colled Trist oedd clywed am Gwellhad buan Hyfryd oedd clywed farwolaeth Peter Davies Cae Wgan. fod Ieu Hafotty Foel wedi dod adre Llythyrau Roedd yn sylfaenwr cwmni ffenestri ac yn gwella’n ddyddiol. Edrychwn Cefnogaeth Gymunedol a Cymunedol Abergele gyda Horizon ond mi fuodd Peter yn ymlaen i nosweithiau hwyliog dan Gwirfoddol Conwy (CGGC) yn Loto Lwcus yn syth ar ôl y flaenllaw iawn ers y dechrau gyda ei arweiniad pan ddaw diwedd ar yr lansio Loto Lwcus!! lansiad. Mae’n gyfle gwych i cychwyn y gwasanaethau Cristnogol hunllef yma. godi ffrwd reolaidd o gyllid ac yng Nghanolfan Cae Cymro. Ein • CGGC mewn partneriaeth â roedd y broses gofrestru mor cofion gorau at Cheryl ar teulu i gyd. Gatherwell Cyf.* yn lansio Loteri syml hefyd. Bydd yn rhoi cyfle i Gymunedol newydd gyffrous bobl gyfrannu at elusennau lleol • Cyfleoedd codi arian rhagorol ar yn ogystal â chael cyfle i ennill gyfer achosion lleol gwobr!” • Gwobrau ariannol anhygoel Sali Mali – Llinos Gerallt hyd at £25,000 i’w hennill bob I’r rhai a fethodd ein Lansiad wythnos Rhithwir gallwch ei wylio nawr Y ffrog oren. Y gwallt tywyll ar dop ar ein sianel YouTube drwy ei phen. Y deryn bach drygionus… Mae Cefnogaeth Gymunedol a ddilyn y ddolen ganlynol https:// Does dim amheuaeth pwy sydd gen i Gwirfoddol Conwy (CGGC) yn www.youtube.com/watch?v=B- dan sylw. Wedi bron i ugain mlynedd falch iawn o gyhoeddi lansiad Loto 4Brh6zwHo ers y gyfres gyntaf mae Sali Mali yn Lwcus, menter Loteri Gymunedol ôl ar y sgrîn gyda chwech ar hugain o gyffrous er budd trigolion ac Dywedodd Wendy Jones (Prif benodau newydd sbon i ddiddanu’r achosion lleol sir Conwy. Swyddog yn CGGC); genhedlaeth nesaf o blant. “Rydw i wrth fy modd ein bod Pan gysylltodd cwmni cynhyrchu Ein tasg gyntaf yw annog cymaint ni wedi gallu lansio’r fenter godi Calon yng Nghaerdydd i ofyn i mi o achosion lleol â phosib i gofrestru arian anhygoel yma, ar adeg ymuno â’r tîm doedd gen i ddim yng Nghonwy er mwyn paratoi ar pan mae ymdrechion codi arian amheuaeth y byddai hon yn gyfres gyfer gwerthiant y tocynnau ddydd wedi cael eu heffeithio oherwydd wych i weithio arni. Roedd yna deimlad Mawrth Chwefror 23ain Chwefror y Pandemig. Rydyn ni i gyd yn o fraint a chyfrifoldeb, wrth gwrs, 2021. Gall achosion gofrestru chwilio am ddulliau newydd, diogel gan fod Sali Mali yn gymeriad mor drwy wefan bwrpasol CGGC ar a chynaliadwy o godi arian. Bydd eiconig a bytholwyrdd. Roedd y gyfres gyfer Loto Lwcus drwy ddilyn hon yn achubiaeth i lawer.” hefyd yn dod ag atgofion melys i mi y ddolen ganlynol https://www. o ddarllen y llyfrau pan yn blentyn a’i cvsclotolwcus.co.uk/good-causes Gallwch gael mwy o wybodaeth gwylio ar Cyw gyda fy mhlant fy hun. Llinos Gerallt, un o awduron cyfres am Loto Lwcus yn www. Crewyd y gyfres bron i gyd yn ystod newydd Sali Mali Mae CGGC yn falch iawn o weld cvsclotolwcus.co.uk, drwy ffonio y cyfnod clo cyntaf gyda’r awduron, nifer o achosion da’n cofrestru ein llinell gefnogi benodol ar cynhyrchwyr ac animeiddwyr talentog Gwasg Gomer i gyd yn cyfathrebu eisoes, yn barod ar gyfer 01492 483015 neu anfon e-bost i i gyd yn gweithio ar wahân yn ddiogel. drwy’r broses er mwyn sicrhau ein gwerthiant y tocynnau fis nesaf, [email protected] Mewn cyfnod diethr ac ansicr i bawb bod yn aros yn driw i’r cymeriadau gan gynnwys Nick Kershaw o roedd ymdrochi ym myd lliwgar a a byd Mary Vaughan Jones. Saethyddwyr Colwyn a oedd yn Facebook – www.facebook.com/ hwyliog Sali Mali a’i anifeiliaid bach yn Drosodd wedyn i ddwylo medrus yr bresennol yn ein Lansiad Rhithwir cvsclotolwcus ddihangfa ac yn falm. Pleser pur! animeiddwyr i ddod â’r cyfan yn fyw. yr wythnos ddiwethaf: Twitter - https://twitter.com/ Y man cychwyn i mi oedd chwilio Mae gan y gyfres gysylltiadau “Roedd yn gyfarfod gwych a LotoLwcus am ysbrydoliaeth yn y pethau pellach gydag ardal Y Bedol gan llawn gwybodaeth. Diolch yn fawr, cyffredin o ‘nghwmpas megis jigso, fod Rhys Ifans yn lleisio yn ei ffordd rydyn ni bob amser yn chwilio *Mae Gatherwell Cyf. yn Gwmni teganau a chrefftau cyn mynd ati i addfwyn ac annwyl ei hun a Meinir am gefnogaeth i wneud ein clwb Rheoli Loteri Allanol sydd wedi’i greu stori ac ychwanegu haenau o Lynch, Llangwm yn gyd-awdur. saethyddiaeth yn fwy ac yn well.” sefydlu’n genedlaethol. Fe’i emosiynau fyddai’n gyfarwydd i blant Rydan ni i gyd yn falch iawn o’r hyn sefydlwyd yn 2013 a dyfarnwyd bach – cyffro, ofn, cenfigen, awch am a gyflawnwyd ac mae wir yn bleser Roedd Linda Tavernor o Grŵp teitl “Gweithredwr Loteri y antur…a’r cyfan mewn cwta bedwar gweld yn cyfan yn cyrraedd y sgrîn. Gweithredu Cymunedol Abergele Flwyddyn” iddo yn 2019, teitl y munud. Roedd personoliaethau Mae’r gyfres i’w gweld ar fore Mawrth yn bresennol yn ein Lansiad mae’n ei ddal hyd heddiw. Mae unigryw Jac Do, Jaci Soch a Tomos a Iau am 7.40 ar S4C. Rhithwir hefyd a dywedodd y Gatherwell wedi cyfrannu mwy Caradog hefyd yn ychwanegu at yr Braf hefyd gweld enw Robert Emlyn canlynol: na £5m y flwyddyn i achosion da hiwmor a’r hwyl. Roedd Robin Lyons Slater, bachgen ifanc o Rhuthun, fel “Fe wnes i gofrestru Gweithredu ledled y wlad. y cynhyrchydd yn ogystal â S4C a sgriptiwr y bennod gyntaf.(Gol)

“Arbedion Ynni Mawr Y Gaeaf”

Mae Cyngor ar Bopeth Sir Ddinbych yn helpu o’r mesurau syml hyn ar waith yn hawdd, ond nid pobl i leihau eu biliau ynni ac arbed arian fel rhan oedd wedi meddwl amdanynt cyn hyn. Pan fydd o’r ymgyrch “Arbedion Ynni Mawr y Gaeaf”. Carys yn barod i edrych ar newid ei chyflenwr mae’n mynd i gysylltu â ni am help gan nad yw’n ddigon Gall ein cynghorwyr ynni ddarparu gwybodaeth a hyderus i wneud hyn ar ei phen ei hun. chyngor ar sut y gall pobl baratoi ar gyfer y gaeaf a sut i – I gysylltu ag un o’n cynghorwyr ynni ffoniwch 01745 818087 • Edrych i weld a ydynt yn gymwys i gael I gael mwy o wybodaeth ar sut i Wirio, y Gaeaf” i’ch helpu i ostwng eich biliau ynni a gostyngiadau, grantiau a chymorth Newid ac Arbed eich biliau ynni, ewch i https:// chael yr holl gymorth ariannol y mae gennych • Newid eu tariff neu gyflenwr ynni i gael y bigenergysavingwinter.org.uk/cy/ sy’n nodi: chi hawl iddo. Mae gennym lawer o adnoddau a fargen orau ac Ymgyrch genedlaethol yw “Arbedion Ynni Mawr chyngor defnyddiol i’ch helpu i arbed arian wrth • Arbed arian drwy ddefnyddio ynni yn fwy gadw’ch cartref yn gynnes drwy’r gaeaf hwn. effeithlon. Mae biliau ynni yn boen meddwl mawr i lawer ohonom ni dros y gaeaf. Ond gallech chi arbed Yn ddiweddar, cysylltodd Carys â ni i ofyn arian ar eich biliau drwy chwilio i wneud yn siŵr am gymorth gan ei bod yn cael trafferth i dalu nad ydych chi’n talu mwy na’r angen ... a gallech ei biliau ynni. Roeddem yn gallu cysylltu â’i chi leihau eich biliau heb orfod defnyddio llai o chyflenwr a gwneud cais llwyddiannus i Gronfa ynni. Ymddiriedolaeth y cyflenwr i helpu i leihau’r Newidiwch eich tariff neu gyflenwr ynni a ddyled, ac am “Ostyngiad Cartref Cynnes” fel y gallech chi arbed cannoedd o bunnoedd dros bydd cyfrif ynni Carys yn cael ei gredydu â £140. y gaeaf Gwnaethom drafod telerau ad-dalu y gallai Carys Mae sawl ffordd o arbed ynni a lleihau’ch biliau ei fforddio bob mis. Yn ogystal, rydym yn rhoi ynni y gaeaf hwn. Mae pob cam bach yn arwain cyngor i Carys ar sut i arbed ynni yn ei chartref i at arbediad mwy a bydd yn cadw’ch cartref yn leihau ei biliau. Dywedodd Carys y gallai roi rhai gynnes a chlyd.

6 Llifogydd Rhuthun RHUTHUN

20 Ionawr, 2021 Bathafarn farwolaeth un o’n haelodau sef Braf cael newydd da yn y cyfnod Mair Roberts, Telynores Colwyn. Bu anodd hwn. Llongyfarchiadau Mair a’i diweddar ŵr, O T Roberts, calonnog iawn i Hefin a Lois Hughes (Llanowain) yn aelodau gwerthfawr ar enedigaeth mab, Mabon Wyn, ym Mhendref am flynyddoedd lawer, brawd derbyniol i Enid ac ŵyr arall a Mair yn cymryd gwasanaethau i Rhian Hughes a gor-ŵyr i Gwyn gydag Ann Crug tan yn eithaf Williams. Pob bendith iddynt fel teulu. diweddar. Bu Mair yn brif delynores Anfonwn ein cofion anwylaf a’n i Gerddorfa Philarmonic Lerpwl am dymuniadau gorau am wellhad flynyddoedd ac yn teithio’r byd yn buan i Enid Edwards, Glyndyfrdwy rhinwedd y swydd bwysig yma. a hithau wedi derbyn triniaeth yn Cydymdeimlwn â’r teulu a’i ffrindiau ddiweddar. Hefyd, at aelodau a agos fel Cefyn Burgess sydd wedi ffrindiau adref ac mewn cartrefi gofal. bod yn gefn mawr i Mair yn ystod ei Rydym yn meddwl llawer amdanoch gwaeledd hir. a mawr obeithio gyda gobaith y brechlyn y cawn gwrdd unwaith eto i Tabernacl gymdeithasu. Er bod drysau’r capel yn parhau ar gau, mae’r myfyrdodau diddorol a Bethania phwrpasol gan ein Gweinidog, Parch Parhau ar gau mae drysau Morris P Morris yn cael eu rhannu Bethania yn anffodus ond rydym fel yn wythnosol dros y cyfryngau aelodau yn gwerthfawrogi’n fawr y cymdeithasol a thrwy gyfrwng e myfyrdodau a gawn yn wythnosol byst. Rydym yn gwerthfawrogi hyn gan ein Gweinidog y Parch Morris yn fawr ac yn ddiolchgar hefyd i’r P Morris. Diolch iddo hefyd am cylch o wirfoddolwyr o fewn y capel baratoi deunydd ar gyfer y plant yn sydd ar gael i helpu’r aelodau fel wythnosol. Edrychwn ymlaen at gael bo’r angen. Da deall fod rhai o’n dod at ein gilydd unwaith eto pan haelodau wedi derbyn y brechlyn. fydd y sefyllfa’n caniatau. Gwaelod Stryd Clwyd y bore wedi’r llifogydd. (Gavin Harris) Daliwch ati bawb, cadwch yn saff a gobeithiwn y gorau. Llongyfarchiadau i Elan Gwawr ar ei Deallwn fod Jones, Am tua 6.00 o’r gloch Nos Fercher 20 tywod ar gael ar gyfer y tai hynny dyweddïad â Mike o Lerpwl a phob Cilan, Llys y Castell a John Morgan, Ionawr, roeddwn yn gyrru dros bont a oedd yn dal i fod mewn perygl o dymuniad da i’r ddau. Ty’n y Wern wedi treulio peth amser Afon Clwyd wrth waelod Stryd Clwyd. gael dŵr trwy eu libartau. Daeth y yn yr ysbyty’n ddiweddar ond wedi Roeddwn eisoes wedi gyrru trwy gymuned at ei gilydd i gynnig cymorth Cydymdeimlwn â Huw a Iona McKee dychwelyd adre erbyn hyn. Da deall lifogydd ac ‘afonydd’ newydd a oedd tra’n disgwyl i’r gwasanaethau brys a’r teulu, Huw wedi colli ei dad, hefyd fod Emrys Wynne yn gwella yn croesi’r A525 rhwng Llanelwy a gyrraedd. Gwelwyd unigolion, Norman McKee, Corwen. Yr un yw’n wedi iddo derbyn llawdriniaeth ar Rhuthun ac yn amlwg roedd Storm teuluoedd a busnesau yn dod allan cydymdeimlad â Gwyneth ac Eifion ei benglin. Anfonwn ein cofion Christoph yn brysur gwneud ei farc. er mwyn ceisio sicrhau bod pawb Roberts a’r teulu wedi i Gwyneth golli cynhesaf atynt ac at bawb sydd heb I’r chwith, gwelwn fod Afon Clwyd, yn ddiogel a bod gan bob un wely i ei chwaer, Liz Morris, Llandyrnog. fod yn dda neu‘n dioddef anhwylder er yn uchel, yn llwyddo i gadw i’w gysgu ynddo. Cofion at y ddau deulu yn eu hiraeth yn ddiweddar . llwybr. Ond am 6.45, daeth neges Canlyniad pob llif o’r fath yw ceisio am anwyliaid. Mae Arwel Emlyn Jones wedi ar fy nghyfrifiadur yn galw am help. sicrhau bod unrhyw risg o lif arall yn Anfonwn ein cofion at holl aelodau cyhoeddi casgliad o englynion a Roedd Afon Clwyd bellach wedi cael ei ostwng yn sylweddol. Nid Bethania, yn enwedig y rhai ohonoch cherddi’r diweddar fardd gwlad llwyddo i dorri drwodd o Gae Ddol hwn yw’r tro cyntaf i’r ardal hon o sydd heb fod yn dda’n ddiweddar, Dafydd Jones, Clytiau Gleision, a llifo i Stryd y Felin, Buarth Crispin Ruthun ddioddef llifogydd. Gallwn gan obeithio am amser gwell i ddod. Llansannan o dan y teitl Teg Lais a gwaelod Stryd Clwyd. Mewn llai ond gobeithio mai hwn oedd y tro y Clytiau Gleision. Mae’r llyfryn i’w na thri chwarter awr, roedd dŵr wedi olaf. Dechreuodd yr ymchwiliad i’r Capel Pendref gael am £3.00. Os hoffech gopi e llifo i mewn i 21 adeilad, 17 ohonynt hyn a ddigwyddodd cyn diwedd yr Gyda thristwch y clywsom am bostiwch [email protected] yn gartrefi , tri adeilad masnachol a wythnos. Erbyn y byddwch yn darllen Charchar Rhuthun. hwn, gobeithio y bydd peth o ffrwyth Erbyn i mi gyrraedd , roedd yr ymchwiliad ar gael i ni fedru pori hwnnw, a medrodd berswadio cymdogion a ffrindiau yn helpu ei drwyddo. Yn y cyfamser, gallwn perthynas iddo dalu arian i’w gael gilydd, yn cario yr hyn a fedrent i dai werthfawrogi ein bod yn byw mewn Huwcyn allan o’r fyddin. Aeth i fyw i’r Alban a cyfagos ac yn trefnu bod llety ar gyfer cymuned a ddangosodd ysbryd priodi Albanes a gwneud bywiolaeth y rhai hynny nad oedd yn gallu aros gofalgar ar y noson. Heb os, rhaid Yn ôl yn y tri degau pan oedd fy fel Postmon. yn eu cartrefi. Darparwyd canolfan cydymdeimlo â phawb a oedd yn nhad, Alun Jones, yn ffermio yn Cefn Wedi i ni symud i Rhydonnen yn y orffwys yng Nghanolfan Hamdden nannedd y llif a gallwn ond gobeithio Maenllwyd, Gwyddelwern, roedd yn pumpdegau, byddai Huwcyn yn taro Brynhyfryd ar gyfer y rhai oedd wedi eu bod yn llwyddo i gael trefn ar eu byw yno ar ben ei hun. Fel roedd i fewn i’n gweld. A beth sydd wedi gorfod gadael eu cartrefi ac roedd heiddo. o’n cynyddu’r fuches, roedd angen aros yn y côf, mi fyddai o’n gofyn i mi timau o bobl yn sicrhau bod bagiau Emrys cymorth. fynd gyda ef yn ei gar i weld dipyn ar Dyna pryd ddaeth Huwcyn yno fel Ddyffryn Clwyd. Roedd yn ddreifar gwas! Bu yno am rai blynyddoedd dipyn yn wyllt, ond wrth fynd i lawr ac yn byw i mewn. Ar Nos Sadwrn, elltydd, roedd yn taro’r ‘gệr stic allan bydde’r ddau yn mynd ar wahân, fy o’i gêr, a dweud “Fel hyn den ni’n nhad i gyfeiriad Bryn Eglwys at ei gariad neud yn Sgotland, i safio petrol ti’n Morfydd (fy mam), a Huwcyn yn mynd gweld”. Roedd yn gymeriad bywiog ei ffordd ei hun i gyfeiriad Corwen. a hoffus. Ar ei ymweliad â’r ardal, Ar ryw fore Sul arbennig, fe gododd roedd yn aros gyda ei chwaer ym fy nhad fel arfer gan gerdded ar draws Mwllglas. y buarth at y beudy. Pwy ddaeth i’w A dyma fy nhgwestiwn i ddarllenwyr gyfarfod ond Huwcyn, wedi gwylltio’n y Bedol, pwy, tybed oedd y chwaer lân. Roedd yn amlwg fod fy nhad yma, ac oes na ddisgynyddion yn wedi ei gloi allan yn ddifeddwl, a bod? Glywais i erioed ei gyfenw, Huwcyn druan wedi cysgu yn y sied Huwcyn oedd o gan bawb. Ydwi’n wair, a meddai “Dwi’n mynd i’r armi i’r yn disgwyl gormod, neu oes na diawl!!” A dyna fu ei hanes. ddarllenydd yn dechrau crafu Ond mewn amser, fe ddaeth i’r pen? Cysylltwch gyda Alan Jones, amlwg ei fod yn casau y bywyd 01824790258

Nid yw’r gaea’n dragywydd- daw yr haf Wedi’r holl ystormydd. (Tryfanwy)

Wedi’r llifogydd – eira, Ionawr 20 2021 (Brian Roberts)

7 YSGOL PENBARRAS

Mae plant Penbarras wedi bod yn brysur iawn dros y Cyfnod Clo yn ymateb i weithgareddau ar Seesaw a Google Classroom. Gwelir Beca sydd wedi adeiladu castell i Santes Dwynwen, Steffan wedi creu Platiapapurosorws fel rhan o thema Deinosoriaid Blwyddyn 1 a 2, Noa yn ei het llwyth Huli o’r goedwig law, a darluniau Wallace and Gromet gan blant Blwyddyn 5 a 6 fel rhan o’u thema Ffilmiau.

CORWEN

EGLWYS SEION: hogyn naw oed, symudodd y teulu i diwethaf. Rydym yn cydymdeimlo’n Dr Aled Lloyd Davies. Estynnwn ein cydymdeimlad cywir â Gorwen pan gafodd ei dad ei benodi’n fawr â Lynne ei wraig, ynghyd â’r Daeth ton fawr o dristwch dros ardal Gwenda Williams o golli ei phriod, sef brifathro Ysgol Corwen ar ddiwedd meibion, Neil a Mark a’r ddwy wyres, Corwen pan gyhoeddwyd fod Dr Caradog Williams, Golygfa Uwch y Dre tridegau’r ganrif ddiwethaf. Roedd Maya ag Annelise. Aled Lloyd Davies wedi ein gadael. ar Ionawr 7. Bu Caradog yn gweithio i gan Dr Aled Lloyd Davies feddwl y Rydym yn cydymdeimlo’n fawr â Un o blant ac ieuenctid Corwen oedd Hufenfa Corwen am flynyddoedd cyn byd o Gorwen ac atgofion melys iawn theulu’r diweddar Mair Jones a fu farw Aled a bu’n ffyddlon iawn i Gorwen mentro i fyd busnes fel perchennog o’i gyfnod yn byw yma. Cafodd yrfa ar 23 Ionawr yng Nghysgod y Gaer. ar hyd ei oes. Roedd criw o fechgyn Caffi Pysgod a Sglodion yn y dref. lwyddiannus iawn fel athro ac yna Nid oedd wedi mwynhau iechyd ers talentog iawn yn cymryd rhan mewn Bu i Caradog a Gwenda ddathlu 65 fel Pennaeth Ysgol Gymraeg Maes tro. Ein cofion at Esme, ei merch a’r llawer sosial yn festri Seion pan mlynedd o briodas ar Ragfyr 3. Ein Garmon yn yr Wyddgrug. Gwyddom teulu i gyd. oeddwn in ifanc. Roedd Aled a’i cofion hefyd at ei blant, David a Janet, hefyd am arbenigrwydd Aled ym myd gyfeillion yn ein diddannu’n fedrus a’r wyrion, Gerwyn a Sara ynghyd canu cerdd dant fel canwr a beirniad MERCHED Y WAWR: iawn a ninnau’n gwirioni ac yn eu â’r teulu i gyd yn eu hiraeth a’u galar. ynghyd â’i lwyddiant fel arweinydd Gymaint yw llwyddiant cyfarfodydd hedmygu’n fawr- Ffans go iawn! Cofiaf Rydym yn cydymdeimlo hefyd gyda Parti Cerdd Dant, Meibion Menlli rhithiol y rhanbarth fel bod y fynd ar fws i Eisteddfod Genedlaethol Gwenda yn ei phrofedigaeth o golli ei am dros drideg mlynedd. Cafodd ei swyddogion wedi gorfod trefnu dau yr Urdd yn Ninbych y Pysgod ymysg hunig chwaer, Nesta Hughes a hynny wneud yn gymrawd yr Eisteddfod gyfarfod yn ystod mis Ionawr. Y cystadleuwyr eraill o’r ardal ac Aled yn wythnos cyn y Nadolig. Genedlaethol a gwnaeth gyfraniad siaradwraig gwadd oedd yr awdures dysgu caneuon newydd i ni ar y daith Yna ar ddiwrnod cyntaf y mis bach, arbennig i ddiwylliant Cymru. Rydym boblogaidd, Marlyn Samuel. Yn hir, roedd yr awyrgylch mor hwyliog bu i ni golli aelod arall sef Norman yn cydymdeimlo’n fawr â’i briod Beryl enedigol o Sir Fôn, mae Marlyn yn a brwdfrydig a phawb yn ei morio McKee, a fu farw yng nghartref a’r teulu i gyd. ymchwilydd i Radio Cymru yn ôl ei hi. Pan yn fyfyrwraig anfonwyd fi ar Cysgod y Gaer ar Chwefror 1. Nid Anfonwn ein cydymdeimlad â galwedigaeth ac yn gwneud gwaith Ymarfer Dysgu i Ysgol Brynhyfryd, lle oedd wedi mwynhau iechyd ers tro Meinir Beech a theulu Tŷ Mawr, sgriptio yn ogystal â sgwennu Roedd Aled yn athro a chefais groeso ac wedi treulio cyfnodau yn yr ysbyty Bryneglwys, hwythau wedi colli nofelau. Am tua thri chwarter awr arbennig Corwennaidd ganddo. dros y misoedd diwethaf. Bu Norman chwaer yng nghyfraith a modryb, sef cawsom fel aelodau eistedd yn ôl Mae Aled wedi bod mor gefnogol i mi yn aelod ffyddlon iawn yn Seion ers Mair Beech Davies oedd yn byw yng a mwynhau Marlyn yn sgwrsio’n a Chôr Merched Edeyrnion. Roeddem iddo ef ag Ann ymaelodi gyda ni, Nghroesoswallt. gartrefol iawn am ei nofelau -sef mor falch o’i weld o ag Emyr Jones yn dilyn cau Capel yr Annibynwyr Llwch yn yr Haul, Milionêrs, Cwcw yn eistedd yn y rhes flaen bob tro pan yn y dref. Yn gyn rheolwr banc, CYDYMDEIMLO: a Chicio’r Bwced. Braf hefyd oedd oeddem yn cystadlu yn yr Eisteddfod bu’n ymwneud â sawl sefydliad Ar 18 Ragfyr bu farw Nesta Hughes gwrando ar Marlyn yn darllen darnau Genedlaethol, roedd mor falch o’n a chymdeithas yng Nghorwen fel mewn cartref yn Ellesmere gyda’i o’r llyfrau gan ddangos ei gallu fel llwyddiant. Trysorydd cydwybodol iawn. Roedd theulu. Bu Nesta a’i gŵr Elwyn yn actors yn ogystal ag awdures! Cafwyd Mae salwch yn gallu newid ein bywyd hefyd yn aelod brwd o Gôr Meibion rhedeg siop groser ar sgwâr Corwen cyfle i ofyn cwestiynau i Marlyn ar y ond mae’r atgofion lu am Aled yn Bro Glyndŵr. Bydd colled yn sicr ar ei am flynyddoedd lawer hyd iddynt diwedd. Cyfarfod arbennig a diolch fythgofiadwy trwy Gymru gyfan a bydd ôl. Anfonwn ein cydymdeimlad cywir ymddeol yn ystod yr wythdegau. eto i swyddogion MyW am drefnu’r bwlch mawr ar ei ôl. Cofir yn arbennig iawn ag Ann, ynghyd â Nerys a Huw, Rydym yn cydymdeimlo’n gywir â cyfan. am ei lais unigryw a’i hawddgarwch. a’r wyrion, Steffan, Tomos, Trystan, Dylan y mab, a’r wyrion ynghyd â’r Diolch am y fraint o’i adnabod Sion, Gruffudd ag Owain yn eu hiraeth cysylltiadau oll. PEN-BLWYDD: Cyfarchion penblwydd gan werthfawrogi ei fod y un o’r a’u galar. Ar Ionawr 9 bu farw Joe Edwards, hwyr i Marian Thomas oedd yn dathlu Corweniaid ffyddlon. Trist hefyd oedd clywed bod un o Cesail y Berwyn. Yn enedigol o penblwydd arbennig mis dwytha. Cydymdeimlwn fel ardal â’r teulu, mae hen blant yr eglwys wedi ein gadael ar Rydymain, bu Joe’n gweithio fel gyrrwr Cofion gorau gan aelodau Merched y ganddynt atgofion lawer i’w trysori, Ionawr 24, sef Dr Aled Lloyd Davies. ambiwlans. Nid oedd wedi mwynhau Wawr ai ffrindiau bowlio,gan obeithio boed hyn yn gysur iddynt. Yn enedigol o’r Brithdir, ac yntau’n iechyd yn ystod y blynyddoedd cawn eto gwrdd eleni. Manon Easter Lewis. 8 GRAIGFECHAN

Gohebydd : Gareth Jones. Ffôn : 01824 703304

Storm eto! Do - fe ddaeth storm ‘Christoph’ pryder ar un adeg y byddai’r llif yn achosi difrod i eiddo gilydd mewn sgyrsiau tros y ffôn a.y.b. Yn anffodus yn ei hanterth i ymweld â phobman tros y ddau tai rhai o’r preswylwyr ond ar ôl tua hanner nos ar yr bu i William ac Adleis, Gwerddon brofi colled teuluol ddiwrnod Ionawr 19 ac 20 gan achosi tipyn o lanast. 20fed, gwelwyd fod lefel y dŵr a oedd wedi crynhoi yn arall yn ddiweddar gan i William golli ei frawd yng Ac er syndod i bawb yma fe effeithiwyd ar ardal araf leihau ond ei fod wedi gadael llanast mawr o gerrig nghyfraith sef Thomas Gwynfor Jones, Rhyducha Pentremethiant yma yng Nghraigfechan. Afonydd a mwd ar ei ôl yn y rhanbarth yma o’r pentre.. ger Y Bala. Anfonnwn ein cofion a’n cydymdeimlad bychain iawn fel arfer yw Afon ‘Y Graig’ ac ‘Afon Fron fel Cynulleidfa Capel Ebenezer a ffrindiau’r ardal Fawr’ ond gyda’r llif anarferol yn chwyddo ar ôl rhai Capel Ebenezer: Aros gartre bu pawb eto gan atoch fel teulu yn eich profedigaeth. Hei lwc y cawn dyddiau o law parhaol, fe orlifodd y ddwy afon (sydd yn ddilyn y rheolau Covid 19 a chanfod mwynhad o ni ail ymuno fel cynulleidfa ymhen peth amser ond ar ymuno gyda’i gilydd ger Pentremethiant), gan achosi diwnio mewn i Oedfaon bore Sul ar y Teledu a’r y funud bydd rhaid inni ddal i gadw’n saaff a dilyn y gorlif a llanast difrifol yn yr ardal yma. Yr oedd peth Radio, gan hefyd ddal i gadw cyfeillach gyda’n rheolau. Cofion at bawb ohonoch ymhell ac agos. Nid Chwarelwr ydwyf fi Un o 100 Enrepreneur RHAN 4 - PEDWERYDD DIWRNOD O DAITH LLWYBR Y LLECHI ARWEL EMLYN A HUW DYLAN Gorau’r DU o Cerdded o Rhyd Ddu i Groesor drwy Feddgelert Beddgelert i Groesor Rhyd Ddu i Feddgelert 7.2km, 4.4milltir Ruthun 8.4kn, 5.2milltir Beddgelert i Aberglaslyn Yn ogystal â 99 o ferched arloesol eraill Wrth Llyn y Gadair mae arwydd gyda soned TH Mae cerdded i lawr o Feddgelert am Aberglaslyn yn y DU, cafodd Rhian Parry ei henwi ar Parry-Williams arni. Wrth ymyl y llyn mae chwarel wrth ochr yr afon fel crwydro ar set yn Disneyland, restr Merched Mwyaf Ysbrydoledig mewn lechi fechan fel petai yn chwarel deuluol bron. Lle i fel y Grand Canyon ar raddfa fechan! Mae’r Entrepreneuriaeth Fis Ionawr eleni. Mae’r ambell deulu bach gael bywoliaeth tybiaf. Ymlaen bolderi a throedio y llwybr yn cymryd eich holl rhestr yn rhan o ymgyrch ‘Busnesau Bychain wedyn am Feddgelert a dyma lwybr hawdd a sylw gyda’r afon mewn llif bendigedig. Dyma y Deyrnas Unedig’ i gydnabod gorchestion hwylus wedi ei wneud yn dda, ymlaen ar gyflymder yw Ymwybyddiaeth Symudol (Mindfullness in y merched hyn yn eu meysydd gwahanol go dda ar hyd hwn gan gadw yn weddol agos i’r Movement). Mae’r meddyliau wedi stopio gyda’r yn ystod cyfnod y pandemig y llynedd. rheilffordd. holl ganolbwyntio ar un graig ar ôl y llall, hyfryd, Llongyfarchodd sefydlydd Busnesau Bychain bendigedig, rhyddid o feddyliau, agosatrwydd at y Deyrnas Unedig, a f:Entrepreneur,Michelle THPW natur ac undod bopeth yw, beth bynnag yw hynny. Ovens OBE, yr holl ferched, gan bwysleisio sut Nid oedd sôn amdano yn y llawlyfr taith Gwefreiddiol. Roedd Y Llwybr Llechi werth ei y bu i gymaint ohonynt ysbrydoli merched yn Nid yw’r Slate Trail Book yn ei grybwyll o wneud os nad am y darn yma yn unig o Feddgelert y gweithle ym mhob cwr o’r Deyrnas Unedig Pa beth ei gerddi pan mae’r siwrne’n faith? i Aberglaslyn. yn 2020. ‘Er cymaint y rhwystrau gafodd y A’r geiriau’n ddieithr wrth fynd am dro, merched hyn yn eu busnesau y llynedd, mae Ond sŵn ei gerddi a ddyfynnwn ni Aberglaslyn ac Ymwybyddiaeth entrepreneuriaeth ymhlith merched yn dal i Wrth grwydro moelni ei gynefin ef Rhyw gerdded ar hyd rhyw rocky road ddatblygu a ffynnu. Rhaid i ni ddangos mwy o Mae rhai’n adnabod yr oes oesoedd gri Dyna beth ydyw byw a bod, gefnogaeth fyth iddynt a dathlu eu llwyddiant. Rhwng daear TH a gogoniant nef, Crwydro ymylon yr afon hon Sefydlwyd f:Entrepreneur i gydnabod rôl Ar wasgar mae ei waith ar hyd y lle, I gwmni cythryblus llif y don, y merched syfrdanol yma – maen nhw’n Mae cerddi ganddo’n dal ar lafar gwlad Mor agos i’r afon a’r llif yn llawn, enghreifftiau gwych i ysgogi merched eraill i Oherwydd dyfnder oedd i’w be di be, Troedio’r bolderi yn gywir iawn ymgymryd â busnesau newydd.’ Mae dyn a’i gerddi yma’n llawn parhad A cham wrth gam, rhaid bod yn siwr, A gwn fod sŵn y cerddi lle y bu Canolbwyntio rhag disgyn i’r dŵr. Yn dal i atsain heddiw drwy Rhyd-Ddu. Nid oes meddyliau yno’n awr Rhwng dŵr yr afon ar ddaear lawr, Polishio Esgidiau Rhaid cerdded heb feddwl, oes myn Duw, Mae Oerddwr yma yn rhywle gerllaw O achos dyna beth yw hanfod byw Dros y bryn neu’n yr ochr draw? A cherdded heb feddwl dyna i gyd Ni wn yn iawn rhwng edrych a chlyw Yw’r ffordd o grwydro creigiau’r byd, Ond yno roedd William, Oerddwr, yn byw, Tawelu meddyliau, talu sylw yw Bu yntau yn galw yng Nghlocaenog sawl tro y ffordd odidocaf un o fyw. Ymweld â Pharc ei deulu a’r fro, Yno fel morwyn gweithiai fy Nain Aberglaslyn i Groesor Ymysg y coed, y rhedyn a’r brain, Dyma ni! Tir uwch, glaw mynydd, cyfle i dreialu A bu TH yn galw’n Y Parc y trwsus rhag y glaw newydd! Ac mi oedd o yn Yn 2005 y cychwynnodd Rhian ei chwmni Tua’r un amser a byddai’n gwneud ei farc gweithio. Yr oedd hi yn law Stiniog ers talwm, yn ‘Workplace Worksafe’ yn Rhuthun - busnes Yn Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam bell ddwl ac yn bwrw yn barhaus, fel petai am fod wrthi sydd yn canolbwyntio ar gynhyrchu offer a Ac yntau’n barddoni a neb yn well, weddill y dydd a drwy’r nos. Ond wedyn yr oeddem dillad diogelwch sydd yn cydymffurfio â holl Cafodd Nain goron ganddo ef un waith yn agosau at y Moelwyn ac mae Stiniog yr ochr ofynion Iechyd a Diogelwch yn y gweithle. Pan yr oedd yn pasio ar ei daith, draw iddo! Maen nhw hefyd yn cynhyrchu dillad o bob Am bolishio ei esgidiau a’u sgleinio hwy math, offer cymorth 1af, a llawer o wahanol Pan oedd yn pasio heibio’r plwy, fagiau cryf i gario offer arbenigol -bagiau dal Er mwyn cael cerdded llwyfannau’r byd offer hanfodol wrth drwsio tyrbinau gwynt, A’i esgidiau’n sgleinio fel perlau drud. bagiau siâp silindr i weithwyr allu cario silindrau nwy’n ddiogel. Erbyn hyn, mae Rhian, y rheolwr gyfarwyddwr, yn cyflogi 14 o bobl ar y Stad Ddiwydiannol yn Rhuthun. Pan ‘sgubodd y feirws drwy wledydd Prydain, saethodd y galw am Gyfarpar Diogelu Personol(PPE) ar gyfer staff meddygol i fyny cymaint, nes y disbyddwyd y stoc oedd mewn stordai yn y DU yn llwyr. Bu Pwy sy’n busnes Rhian yn hynod o brysur yn dosbarthu miloedd o fygydau ledled Sir Ddinbych yn cuddio yma? ystod y misoedd llwm hynny. Ewch i chwilio am fwy. “Mi weithion ni mor galed fel cwmni”, Atebion tud olaf meddai Rhian, “a thrio ymateb i’r her enfawr oedd yn ein hwynebu. Mae hi mor braf cael cydnabyddiaeth ar ddechrau blwyddyn fel hyn, ac rydw i’n teimlo’n falch iawn o lwyddiant y tîm i gyd” AJE

9 Tudalen 2 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 13:46 Page 1

TACHWEDD 2019 PWRS HOELION Er cof am Llew Jones, Wern Ddu, Gwyddelwern ...... £25.00 Tudalen 28 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 GOLYGYDDION14:39 Page 1 MIS TACHWEDD Er cof am Enid Wynne Davies, Llys Iâl, Rhuthun gynt ...... £20.00 Glyn Davies, Hafan, 46 Maes Cantaba, Rhuthun. (01824 702265); Er cof am Enid Roberts, Tŷ'r Ysgol Isa, Cerrigydrudion ...... £10.00 Eirwen Jones, 7 Maes Hyfryd, Rhuthun. Teulu Ty'n y Celyn, Llanbedr DC ...... £5.00 (01824 707567); Teulu Maddie, Audlem, Sir Caer ...... £5.00 Eirlys Tomos, Llwyn Onn, Bryn Eryl, Er cof am Moss Roberts, Garage Gwyddelwern ...... £10.00 Rhuthun. (01824 705409); Er cof am Margaret Ella Evans, Rhuthun ...... £10.00 BETWSEleri Williams, GWERFUL 15, Erw Goch, Rhuthun. GOCHTeulu Cai ac Elis Parry, Bro Deg, Rhuthun ...... RHEWL ...... £10.00 (01824 705277) Gohebydd: Maria Evans Ffôn: 01490 460360Teulu Mali ac Ela, Llanrhaeadr ...... Gohebydd:...... Siân. . . . Eryddon...... £10.00 GOLYGYDDION MIS RHAGFYR: Dilys V Roberts, Einion, Maes Meugan, Rhuthun ...... 01824 . . . . .710245 ...... £10.00 YSGOL BETWS GG: Cyngor Ysgol – Ddechrau mis ddiogel o hyn ymlaen ar ôl derbyn hyfforddiant diogelwch BwydLlinos Mary Jones, Awelfryn, Blasus Gwyddelwern, Corwen. (01490 412645); Iwan a Lydia Edwards ...... [email protected] ...... £5.00 Hydref bu aelodau’r Cyngor Ysgol ar ymweliad â Neuadd y wrth fynd ar feic ar y ffordd. Iona Davies, Hafod y Bryn, Llandyrnog. (01824 790484); Wynne a Bethan Davies, Bro Deg ...... £12.00 Cyrri GwygbysSir yn Rhuthun (chickpeas)i weld y lle a hefyd ai weld Thatws sut mae’r Melys Cyngor Gwasanaeth Diolchgarwch – Cawsom wasanaeth LLONGYFARCHADAU: Menna Cunningham, 2 Maes Hyfryd, Rhuthun. (01824 707270); yn gweithredu. diolchgarwch arbennigMenai iawn Williams, yng Nghapel Pwllglas y Gro . . ddiwedd...... Llongyfarchiadau...... i .Fflur . . . .a . .Dyfan, . .£5.00 Morfudd Jones, Erw Fair, 7 Tan y Castell, Rhuthun. (01824 704350) Dyma rysaitChwaraeon iachus ond – Aeth hynod tîm oo’r merched hynafTorri’r i nionodgystadlu yn yng eitha bachHydref a’u gyda llawer o rieniEr Cof a ffrindiau am Olive wedi Lloyd mynychu. Jones . Diolch...... Maes...... Derw . . . . . ar . . enedigaeth...... £20.00 mab flasus, nghystadleuaethsy’n hawdd i’w baratoi. pêl-droed Mae’r yr Urdd yn Ysgol Uwchradd i bawb am eu cyfraniadauGruff o Richards, fwyd ar gyfer Lluest, y Banc Rhuthun Bwyd lleol...... bychan,...... Brychan ...... Llŷr...... £5.00 LLYWYDD: Iwan Roberts, Trefin, Parc yffrio Castell, yn yr Rhuthun. olew gyda 01824 phinsied 703906 o halen cyrri’n blasuDinbych. llawn Hefydcystal aethar ôl tîmei ail- o ddisgyblionar wres blwyddyn go isel 3am a rhyw4 i 10drwy munud ofal Canolfaner NiTeulu yng Nghorwen. Math Evans,Ty'n Aeth cynrychiolaeth y Celyn, Llanbedr ...... £5.00 gystadlu mewn twrnament Rygbi Tag yng Nghlwb Rygbi o’r plant hynaf hefo MrEnid Davies Edwards, i fynd Dinmaela’r bwyd yno...... £10.00 gynhesuIS-LYWYDD: ac yn addas Bethan ar gyferRoberts, deiet Cefn Mawr,mwyn Derwen eu meddalu 01824 750212 a’u melysu. Mae’r llysieuol Rhuthun.a fegan. GellirPawb defnyddiowedi mwynhau yn fawr!halen Diolch yn arbed i’r rhai y nionod fu’n rhagCymdeithas llosgi. RhieniAled ac Athrawona Llinos Hughes, – Be well1 Cae na Llwyd, pharti Cerrigydrudion Dathlu ...... Pen-blwydd ...... £5.00 llaeth coconuttrefnu. hanner brasder os Ychwanegu’r garlleg wediCalan ei dorri’n Gaeaf i ddiwedduRhiannon, hanner Nant tymor Erw, prysur. Maes DiolchCantaba i’r ...... Meredydd ...... Evans ...... yn . . . £20.00100 YSGRIFENNYDD:Beicio – Bydd disgyblionMenna E. blwyddynJones, Erw 5 aFair, 6 yn 7 hyderus Tan y Castell, ac yn Rhuthunrhieni am drefnu’r parti i’r plant yn Neuadd Melin y Wig. dymunwch,[email protected] a chilli ffres neu pwdwr 01824 704350fân ac yna y moron, seleri a phupur Mae CymanfaCyfanswm Ganu ……… Codi’r£202.00 To dan i’w wneud yn boethach. A phan ddaw wedi eu torri yn ddarnau go fach. arweiniad Leah Owen i’w gynnal yn Mae gan y golygyddion hawl i gywiro, talfyrru neu wrthod unrhyw erthygl a yr amser,TRYSORYDD: ac mi ddaw Gareth cyn Griffiths,hir, mae o’n17 Erw Goch,Ffrio’r Rhuthungymysgedd LL15 yma 1RR tra’n (01824 plicio 704039) a Theatr Twm o’r Nant, Dinbych nos bryd di-drafferth a rhad i’w weini i griw thorri’r tatws melys yn sgwariau. dderbynnir i’w chyhoeddi yn Y Bedol. Fercher,Nid ydym Tachwedd yn cyhoeddi 27 am erthyglau, 7.30. Croeso o bobl,TREFNYDD drwy ddyblu’r HYSBYSEBION: cynhwysion Huwa’i Williams.Ychwanegu y pwdwr cyrri, llythyrau neu benillion heb gael enw llawncynnes y sawl i bawb. sy’n eu hanfon. BLODAU ail-gynhesu neu ei gadw ar wres iselAnfoner i ychydigSwyddfa’r o bupurBedol. [email protected] a’r garam PARCH – Rydym yn falch iawn i dderbyn un deyrnged wedi ei llunio mewn mewn ‘slow cooker’. masala a’i droi i‘r pwdwr orchyddio’r modd addas i’w hargraffu a heb fod yn fwy na 500 o eiriau. Nid ydym yn TREFNYDD CLWB 100: Gerallt Tomos,llysiau. anfoner Ychwanegu i Swyddfa’r y Bedoltatws melys, cynnwys lluniau o’r ymadawedig. (i 4 o bobl) y llaeth coconut a’r wygbys heb eu Richard Jones TREFNYDD DOSBARTHU: dŵr. Dewch â’r gymysgedd i’r berw NID YW’R GOLYGYDDION O REIDRWYDD YN CYTUNO Â’R GWAHANOL AGWEDDAU A FYNEGIR YN Y PAPURa’i HWN.Gwmni 2 nionynCYSYLLTWR CAMERA: Brian Roberts,ac Moelwyn, yna rhoi caeadPen y cynMaes, troi’r Rhuthun. gwres 01824 2 ewin705938 o arlleg lawr a’i goginio ar wres isel am rhyw IARD LO EYARTH, 2 ddarn o seleri hanner awr, nes bod y tatws wedi EIN CYFEIRIADHEOL Y PARC,: 2 foronenYSGRIFENNYDD TANYSGRIFIADAU: coginio.Gwenan CofiwchK. Williams, ei Ffermdroi o Tyddyndro i dro. RHUTHUN 702006 2 datenDedwydd, felys Llanfwrog, Rhuthun LL15 2AHBlaswch cyn ei weini ac ychwanegu Cofiwch fod yr holl ohebiaeth i’w gyrru i

1pupurFfôn coch 01824 707932 [email protected] a phupur os oes angen. SWYDDFA’R BEDOL, 1 llwy fwrdd o olew (o’ch dewis) Mae’n mynd yn dda iawn gyda APPROVED 1 tunCLERC GWEINYDDOL: o wygbys (chickpeas) Carys Morgan,bara Cilmeri, naan wedi 57 Stryd ei dostio y Brython, neu reis Rhuthun 18 STRYD CLWYD, RHUTHUN, LL15COAL 1HW 1 tun(01824 o laeth 702327) coconut o’ch dewis chi. Cewch ychwanegu (Drws ger siop Elfair)MERCHANT 1 llwy fwrdd o bwdwr cyrri (mild) ychydig o ddail coriander ar ei ben FFÔN: 01824 704741 Halen a phupur du os hoffwch, ond ddim yn tŷ ni! 2 lwy de o garam masala (os hoffech) Jan Wilson Jones Gwerthwr Glo DYDDIADUR Y BEDOL [email protected] i bob ardal Ffôn fin nos: TACHWEDD Gwasanaeth Diolchgarwch yr Ysgol yng Nghapel y Gro 15 Ocsiwn Addewidion, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Clwb Rygbi, 8.00y.h. Y BEDOL DRWY’R 07786POST 244426 I dderbyn Y Bedol yn gyson drwy’r post cysyllter â Gwenan Williams, yr 16 Ffair Grefftau, Inner Wheel Rhuthun, Canolfan Awelon, Ysgrifennydd Tanysgrifiadau (manylion yn y rhestr Swyddogion). 10.00y.b. – 3.30y.p. CYWY YN pris DODyw £25 Aam HWYL y flwyddyn. A HUD 23 Cyngerdd Côr Rhuthun a Côr Meibion Caernarfon, Theatr John

Ambrose, 7.30y.h. I DDYFFRYN CLWYD 27 Noson Gymdeithasol Nadoligaidd, Vale Country Club, Llanbedr D.C., GWEFAN Y BEDOL 7.00 y.h. 30 Mic ar y Meic ac Ocsiwn Addewidion, Canolfan Cae Cymro, Clawddnewydd. 7.00y.h. www.ybedol.com

RHAGFYR 7 - 8 Marchnad Nadolig a chylch sglefrio, Marchnad Rhuthun, Lluniau: Cyn anfon llun i’r Bedol 10:00 y.b. - 6.00 y.h. rhaid sicrhau na fyddwn yn torri unrhyw hawlfraint 9 Dechrau Canu Dechrau Canmol, Eglwys y Santes Fair, a berthyn i’r ffotograffydd neu’r cwmni Yr Wyddgrug, 7.00 y.h. ffotograffwyr trwy ei gyhoeddi yn Y Bedol. Dylid 14 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Brecwast efo Siôn Corn yn nodi os oes angen rhoi enw’r ffotograffydd o dan y llun. Os na wneir hyn fe gymrwn yn ganiataol Awelon, Rhuthun. 9.30-11.30y.b. nad oes hawlfraint ar y llun. 14 Cyngerdd Blynyddol Côr Godre’r Aran, Canolfan Hamdden Penllyn, Y Bala, 7.30y.h. Bydd dwy Sioe Cyw yn cael eu cynnal yn Ysgol Glan Clwyd Rhagfyr 5 am 11.00 23 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Cymanfa Garolau. Capel y y bore a 1.45 y pnawn. Manylion llawn ar galericaernarfon.com Tabernacl am 6.00y.h. HYSBYSEBION IONAWR PEREDUR ROBERTS Cyf. 22 Noson yng nghwmni Nigel Owens, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Beth am hysbysebu yn y Bedol? Mae’r prisiau fel a ganlyn: Theatr John Ambrose. 8.00y.h. CYFARWYDDWR ANGLADDAU 25 Noson Santes Dwynwen gyda Candelas, Marchnad Rhuthun. Gwasanaeth 1/4 tudalen Personol - £35.00 - Capel Gorffwys Preifat1/8 tudalen - £20.00 ManylionAelodau hynaf i ddilyn. Cyngor yr Ysgol yn cyflwyno’r cyfraniadau bwyd i Sally CERRIG BEDDI - ARYSGRIFEN 1/16 tudalen YCHWANEGOL - £11.50 Lloyd Davies, Canolfan Ni, Corwen Derwgoed, Llandderfel, Y Bala, Gwynedd LL23 7HG Mae disgownt i’w gael os yw’r hysbyseb yn Y Bedol CHWEFROR 01678 530239 / 07544 962669 15 Gig gyda’r Welsh Whisperer a Hywel Pitts, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Gweithdy’r Gof, Pentrefoelas,am 3 mis, Betws 6 misy Coed, neu Conwy 12 mis LL24 0HY Theatr John Ambrose am 7.30y.h. 01690 770408 /Hysbysebion 07884 025520 ar gyfer ebost: mis [email protected] Ionawr erbyn DYDD GWENER IONAWR 6

PROBLEMAU GYDA’CH TO FFLAT? Codir tâl o £2 am gyfarchion neu air o ddiolch. Ni chodir unrhyw dâl sy’n dilyn profedigaeth neu am “Er Cof”. SiopCysyllter drwy’rElfair post neu ebost: [email protected] ERTHYGLAU ERBYN DYDD MERCHER, TACHWEDD 20 16-18 Stryd Clwyd, Rhuthun NEWYDDION A HYSBYSEBION ERBYN ER GWYBODAETH DYDD GWENER, TACHWEDD 22 Ffôn: 01824 702575

Dosbarthu yng Nghanolfan Awelon Nos Wener, Rhagfyr 13 Gallwn eich sicrhau y byddwn yn trin y wybodaeth a gawn ni oddi wrthych yn gwbwl gyfrinachol a gyda gofal. rhwng 4.30 - 5.00 o’r gloch LLYFRAU * DISGIAU • DVDS • CROCHENWAITH Ni fyddwn yn eu rhannu eich manylion â chwmni/sefydliadau eraill at YR ATEB NAWR YW SYSTEM DOI FIBRE GLASSAr werth fore Sadwrn, Rhagfyr 14 * CARDIAUddiben marchnata, * GEMWAITH na chwaith yn ei * rannuGWYDR gyda thrydydd * LLECHI parti. * GAN “POLYROOF” GYDA GWARANT 20 MLYNEDD 2 Daw teg hin ‘n ôl drycin drom, CRYSAU RYGBI * CRYSAU T COWBOIS *

‘Nôl oerni, dawEich haul Contractwr arnom (Evan Lleol Evans) DILLAD BABIS * DARLUNIAU * CREFFTAU * J. TUDOR MORRIS LLAWER O NWYDDAU ERAILL O GYMRU BRYN YR HUDD, 01678 521002

10 28 Tudalen 20 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:21 Page 1

MISOEDD A MWY CRAFU PEN

Llythyren gyntaf Tachwedd ydy ‘T’. Dyma 20 cliw i chi. Beth Ydy’r atebion cywir?. 1. Bu Dylan Thomas yn byw yn y lle hwn ar un adeg. 2. Cwmwd yn Sir y Fflint. 3. Blodyn y ceir y cyflasyn fanila ohono. 4. Sant o’r 6ed ganrif. 5. Peiriannydd pont grog dros afon Menai. 6. Offeryn Nansi Richards. 7. Hen deulu enwog oedd yn byw nepell o Rhuthun. 8. Awdur yr Awdl ‘Cwm Carnedd’. 9. Bu’n wersyll milwrol ym Meirionnydd. 10. Cysylltir yr aderyn hwn gyda’r beiciwr Geraint Thomas. 11. Pentref genedigol y bardd Hedd Wyn. 12. Bae ar Ynys Môn. 13. Bu Hywel Harris yn byw yma. 14. Roedd y person hwn yn enwog am ei anterliwtiau. 15. Enw arall ar yr anifail hwn ydy ‘gwadd’. Ar Draws 16. Pa ffrwyth ydy ‘afal cariad’? 1. Yr ______a ŵyr a’r ifanc a dybia yw hi ym mhob mis o’r flwyddyn 17. Enw’r sawrSiop lysieuyn ‘dill’ yn Gymraeg.y Fro 18. Ysgrifennodd Paul lythyrau at y ddau berson yma. 2. Bydd digon o wreichion yn tasgu yn y mis hwn 19. Prif ddinas y wlad lle cynhaliwyd Cwpan Rygbi’r Byd eleni. 6. O dwi’n ffŵl, mae’r mis hwn yn y croesair ddwywaith! 20. ClawddnewyddYsgrifennodd R. Williams Parry am yr adar yma. 8. 'Gwisg genhinen yn dy gap a gwisg hi yn dy galon’ yn y mis hwn a phob mis arall! Atebion ar dudalen 31 Ugain mlynedd o gefnogi a chryfhau cymuned 9. Mae’r ateb yn rhan o 7 i lawr 11. Gallai hwn fod yn fis Mai ond bellach mae’n dilyn re yn rhai o’r Mae yna ugain mlynedd wedi mynd leol gyda chyfeillion da fel Hazel Hen carolau heibio ers sefydlu siop y fro yngSUDOKU Shop Derwen, Mair Cilgoed, Glenys Nghlawddnewydd, a dyma ychydig Tŷ Isaf, Helen Fawnog Rydd ynghyd â 12. Digwyddodd 7 i lawr yn y mis hwn eleni o’r hanes gan neb llai nag Eryl dwsinau o bobl ifanc ar y penwythnos 14. Rhaid ‘…dilyn yr _____ ar ochr y glog’ ym misoedd y Gwanwyn Maes Tyddyn a chwaraeodd rôl ac ar fin nos. Mi roedd yna wastad 15. ‘Dewch i sgwâr y pentref flaenllaw gyda nifer o bobol eraill le i wirfoddolwyr i helpu ac y maent yn y gymuned i sefydlu’r siop. dal wrthi a diolch amdanynt. Ond un I weled dawns y dail’ yn y mis lliwgar hwn Fel llawer pentref yng nghefn a fuodd yn asgwrn cefn mawr i’r siop 18. Hwrê, mae’r adeilad yma ar gau yng Ngorffennaf gwlad, roedd gan Clawddnewydd oedd y diweddar Jan Siop Isa. 19. “Wyt ______yn oer, Mi fu’r siop symudol yn llwyddiant ddwy siop. Siop Uchaf - Bob Lake A’th farrug yn wyn.” a Mrs Lake wastad yn brysur dim hefyd gyda llawer yn yr ardal yn edrych byd yn drafferth ac os oedd ganddo ymlaen at ei ymweliad wythnosol. 20. Bydd pawb yn dweud y gair hwn wrth weld addurniadau tlws ar y mohono “Mi gai o i ti yn fuan” ac Dros y blynyddoedd, sylweddolom fod goeden yn 10 I Lawr wedyn Siop Isa. Mr a Mrs Owen oedd cadw’r Siop ar fynd yn anodd ond fe y rhai cyntaf i fi gofio yno a sŵn y ddaeth y cyfle i brynu Tafarn y Glan parot wrthi yn clebran wrth ddod i Llyn a dyna beth achubodd y siop. I Lawr mewn drwy’r drws. Siop Uchaf fydde Mae’r ddwy fenter nawr yn brysur, yn 1. ‘Chwefror a chwyth y neidr oddi ar ei nyth’, a hon hefyd ein siop ni, a van JP Williams yn dod cefnogi a chynnal ein cymunedau. 2. Mis ar ddechrau’r flwyddyn ariannol a rhaid talu hwn o gwmpas bob wythnos. Mi fyddai Dwi’n cofio cael sgwrs gyda Anti Susan Bob Lake yn mynd oddi amgylch a Pwllcallod a ddywedodd mai ychydig 3. Dyma’r nifer sydd mewn ½ blwyddyn wastad yn brysur ac yn cefnogi’r rhai yn oer oedd ei diddordeb hi am ail 4. Mis y ffŵl yw hwn na fedrai ddreifio. Yn Rhuthun mi agor Siop Gymunedol ar y dechrau. 5. Cewch grempog ar y 25ain o’r mis hwn yn 2020 fyddai llawer iawn o siopau prysur Ond mor anghywir oedd ei daliadau 7. Digwyddodd hyn yn yr Eisteddfod eleni yr adeg honno - Eagles Stores, JP ac fe ddywedodd-“ Mae cael Siop yn Williams, Leamington Stores,Jones y pentref wedi rhoi cyfle i bobl gwrdd, 8. Mis diwrnod Owain Glyndŵr y Star ar Castle Street a llawer o sgwrsio, adnabod pobl ddiarth a chreu 10. Dathlwn eni’r Iesu yn y mis hwn rai eraill i gyd yn pobi a gwerthu cymuned gref.” 13. Gallwch roi hwn ar y BBQ ym mis Mehefin, os yw’r tywydd yn ffafriol cynnyrch ffres. Atgofion melys iawn, Hoffwn atgoffa pawb nad ar ond yn ôl i Siop y Fro. chwarae bach mae rhedeg menter 16. “Cod, a chymer y plentyn … ac aros ____ hyd nes y dywedaf Fe ddechreuwyd trafod ail agorAtebion ar gymunedol.dudalen 31 Mae cael Trysorydd fel wrthyt…” (Mathew 2:13) Siop yn yr uned Busnes a oedd Gwyn Davies sydd yn talu cyflogau a 17. Bydd Guto Ffowc wedi llosgi’n ____ yn 2 Ar Draws wedi ei leoli drws nesaf i’r Ganolfan rhedeg y cyfrifon banc ers y dechrau newydd a oedd wedi agor ers 5 yn hanfodol. Cael tîm da o aelodau’r mlynedd sef Cae Cymro. Amanda pwyllgor sydd yn llenwi’r bwlch pan fo Brewer, Dewi Griffiths, Gwennan angen, codi arian, hysbysebu, a llawer Roberts, Dereck Shoreman ,Ian mwy. Mae menter Antur Cae Cymro E. JONES & SON Welsby, GwynDYLAN Davies a fi yn cynnal nawr EVANS yn cyflogi oddeutu 900 awr y mis llawer i gyfarfod i drefnuTRWSIWR codi arian, o weithwyr CEIR gwirfoddol. Mae aelodau’r CLAWDDNEWYDD a mynd drwy’r camau technegol. Fe pwyllgor yn cyfrannu 320 awr y mis. ymunodd Lynda PriceGAREJ a Diane Ballard FFORDD Erfyniaf YR arnoch ORSAF i gefnogi ein mentrau â’r pwyllgor ac felly i ffwrdd â ni. Fe’i bach lleol. Mae eu cyfraniad at gryfhau GWAITH SIFIL HURIO PEIRIANNAU agorwyd gyda Lynda yn(Station Reolwr rhan Roadein cymunedau Garage) yn hanfodol. * Cyflenwad Dwrˆ * J.C.B.’s amser a phawb yn rhoiRHUTHUN o’u hamser fel 01824Ond y peth704508 mwyaf a welwyd eleni * Cyflenwad * Komatsu y gallasant. oedd bob mis cael achlysur i godi Sylweddolwyd • Atgyweirio yn fuan ceirfod rhaid ar ôl damweiniauarian at elusennau lleol. Dros £3;000 Carthffosiaeth * ‘Mini Diggers’ (hefo neu cael rheolwr • Ail-liwio llawn amser ceir a drosfel newyddy llynedd. Cyfle am sgwrs, cyfarfod * Draenio heb ddreifar) blynyddoedd fe fu Maggie Griffiths, ffrindiau hen a newydd a chadw * Concritio * Offer malu creigiau Ian Ellis, • Geraint Gwaith Jones Yswiriant a Katy ein Cefn Gwlad yn fyw. ‘Rydym Evans yn cymryd yr awenau gyda yn ceisio creu hanes y siopau a * Tirwaith chefnogaeth • Gyda y Pwyllgor chyfleusterau rheoli. Yn jig/popty.thafarndai oedd yn y tri pentref lleol y dechrau roedd yna ddigon o sef Clocaenog, Clawddnewydd a Am unrhyw ymholiad ffoniwch 01824 750 604 wirfoddolwyr ondGalwch fel llawer am mudiadfwy o wybodaeth Derwen cysylltwch â rhywun yn y siop arall nid oedd hi’n hawdd gwirfoddoli os gallwch ein helpu, os gwelwch yn Ffacs: 750402 neu Vodaffôn: 07831 121765 a chadw’r ddysgl yn wastad adref. dda. Rhaid20 oedd felly cyflogi mwy o bobl Eryl Williams

CEFNOGWCH EIN

Dyma rai o aelodau’r pwyllgor yn edmygu’r fainc a roddwyd HYSBYSEBWYR er cof am Jan Siop Isa. 11 Dydd Gŵyl Dewi LLANGWM

Bydd Mawrth y 1af wedi wrth ryfelwyr Cymru, y dylen enwedig ymhlith bobol barchus Gohebydd: Siân Mererid Williams pasio erbyn y daw rhifyn Mis nhw wisgo cenhinen wrth i wisgo’r Genhinen Bedr yn [email protected] Mawrth o’r Bedol allan, ac frwydro’r Sacsoniaid er mwyn lle’r llysieyn ar Ddydd Gŵyl mae’n siwr mai ei basio heibio gallu dangos y gwahaniaeth Dewi a Lloyd George, yn fwy Genedigaeth: Hyfryd yw cael croesawu bachgen heb ddathlu fyddwn ninnau i rhwng gelynion a chyfeillion. na neb arall wedyn, fu’n gyfrifol bach arall i aelwyd Castell, Gellïoedd. Mae Caradog gyd eleni oherwydd y feirws Roedd Meddygon Myddfai yn yr am ei phoblogeiddio mewn Gwion Lynch yn fab i Heledd a Guto ac yn ŵyr i Nan dieflig– rhyfedd o fyd! Siawns Oesoedd Canol yn ei ddefnyddio seremonïau. ac Ifor, Penrhiw a Meinir a Gwion, Brynffynnon. Pawb na chaiff ambell blentyn ysgol i wella sawl anhwylder- annwyd, Narcissus ydi rhan 1af yr o’r teulu wedi gwirioni a neb yn fwy felly nag Arthur gynradd y cyfle i wisgo’r wisg atal gwaedu, asio esgyrn a helpu enw gwyddonol am genhinen ac Eigra – sef y brawd a’r chwaer fawr. Pob bendith. Gymreig a’r genhinen Pedr, i merched wrth roi genedigaeth! Bedr – yr hen Narcissus druan gael dangos i’r athrawon a chael Roedd yna hen gred bod rhwbio yn syrthio mewn cariad â’i Gyrfa newydd: Ym Medi eleni, bydd Guto Bryn, rhyw ddathliad bach di-hwyl sug cennin dros gorff milwr yn ei adlewyrchiad ei hun yn nŵr y Fron Isa’, yn troi ei olygon tua dinas Caer pan yn yr ysgol! Bydd rhaid i ni’r amddiffyn rhag clwyfau rhyfel – llyn, a syllu a syllu am oriau nes fydd yn dechrau ar ei swydd newydd gyda Banc rhai hŷn gofio gwisgo cenhinen dyna sy gan y Gatrawd Gymreig iddo syrthio i mewn a boddi. Yn America. Ar hyn o bryd, mae Guto yn fyfyriwr ym Bedr ym mhob cyfarfod Zŵm a fel bathodyn cap. Yn nrama ôl y chwedl, mi dyfodd cenhinen Mhrifysgol Caerfaddon lle mae’n astudio Busnes. Tîms ar ein diwrnod Gŵyl! Mae Shakespeare ‘Brenin Harri’r 5ed’ wrth ochr y lan lle boddodd o. Llongyfarchiadau i ti a phob dymuniad da i’r dyfodol. mwy o arwyddocâd eleni na’r yn 1598 dywed y brenin ( oedd Er bod llawer o ddadlau, maen Bydd Gwenlli Aled, Penyfed, hefyd yn newid un flwyddyn erioed, i anogaeth yn hannu o linach Gymreig) nhw’n dweud bod gennym ni cyfeiriad.Yn dilyn cyfnod gyda Mudiad yr Urdd, bydd Dewi Sant i ni ‘wneud y pethau wrth Fluellen (Llywelyn) ei fod yng Nghymru Gennin Pedr gwyllt yn cynorthwyo ym Meithrinfa Twt Lol, Pentrefoelas, bychain’ – mae cymunedau yn gwisgo’r genhinen gyda o’r enw cennin Pedr Dinbych ac yn siŵr o fwynhau gyda’r plantos ifanc. ledled Cymru wedi, ac yn, balchder , ‘ I am Welsh, you y Pysgod (Tenby Daffodil -y gwireddu ei eiriau drwy eu holl know, good countryman’. Narcissus bvallaris)yn wahanol i’r Profedigaeth: Cydymdeimlwn yn ddwys gyda gymwynasau i aeoldau hŷn a Mae’n siŵr mai’r prif reswm cennin Pedr gwyllt sydd i’w cael theulu’r diweddar Thomas Jones (Tom, Pen yr ardd mwy bregus ein cymdeithas. pam bod cennin yn bwysig yn Lloegr am fod ganddo betalau gynt) fu farw yn 97oed ar derfyn Ionawr. Roedd Tom Wedi meddwl, chawsom i ni fel cenedl ydi bod yr hen melyn golau, a thrwmped o yn un o fechgyn Llangwm ac yn frawd i Ethel Jones ni ddim dathlu Dydd Gŵyl Gymry’n dda iawn am eu felyn tywyllach. Y gred ydi bod (Gwynant gynt) a’r diweddar Ifor, Robert Gwilym Dewi Sant go iawn erioed. Yn tyfu - roedd cawl cennin yn mynachod wedi hwylio i Ynys ac Emrys, Tyn Gwernannau. Gyda’i ddiweddar 2007 bu ymgyrch i gael Dydd rhan annatod o’r fwydlen, yn Bŷr a rhannau o Sir Benfro, a wraig, Mag - bu’n byw yn yr Hendre tra’n gweithio Gŵyl Banc swyddogol yng enwedig dros y Grawys. Efallai bron wedi eu difodi’n llwyr erbyn am flynyddoedd ar ystâd Garthmeilio, cyn symud i Nghymru, a danfonwyd deiseb bod pobl wedi dechrau drysu y 19Ganrif. Roedd pobol Oes Fron Haul ac yna i Gerrigydrudion. Cofiwn amdano at Lywodraeth San Steffan yn efo’r genhinen a’r genhinen Victoria wedi dotio arnyn nhw ac fel cymeriad tawel, hwyliog â chwerthiniad iach. gofyn am wireddu’r freuddwyd Bedr gan fod y ddau enw mor yn dwyn y bylbiau i’w gwerthu yn Anfonwn ein cofion at y plant – Dilys a John a’u hon –ond, ddaeth dim ohoni! debyg, a bod y blodyn wedi Llundain a thu hwnt. Cafodd ei teuluoedd a’r holl gysylltiadau eraill yn yr ardal. Felly, y cennin neu’r Cennin dod rhywsut yn arwyddlun ddewis yn brif flodyn yng Ngŵyl Trist deall hefyd i Mrs Griffith, Plas Garthmeilio Pedr ddylen ni eu naturiol gyda’r llysieuyn, Flodau Glyn Ebwy yn 1992, gynt, ein gadael yn dilyn gwaeledd byr. gwisgo i ddathlu ein gan ei bod yn ei blodau ac, erbyn hyn mi allwch chi eu Cydymdeimlwn â’i gweddw - Mr David Griffith a’r nawddsant? ddechrau Mawrth. harchebu ar y we i’w tyfu yn yr plant Annabelle, Emma, Lucinda a Richard. ‘Gwisg genhinen Byddai’n anodd ardd a’r berllan. yn dy gap a gwisg hi hefyd meddwl am Beth bynnag ydi’r gwirionedd, Golygfa i’w thrysori: Braf gweld cymaint o’r trigolion yn dy galon’, medde’r fwtya gwledd Gwyl mae’n wirioneddol braf cael lleol yn parhau i gael mwyniant yn crwydro’r ardal ar hen ddywediad. Mae’r Ddewi a gorfod edrych gweld y Cennin Pedr yn eu droed. Nifer wedi manteisio yn ddiweddar ar y cyfle genhinen yn mynd ar swp o gennin heb fod gogoniant yn darogan amser i ddringo i gopa’r Foel Goch er mwyn edmygu’r fro yn ôl ymhellach na’r yn rhy bersawrus – rheswm mwy gobeithiol, a chawn ddathlu dan garped o eira. blodyn – yn ôl hen hanes, arall efallai! Erbyn diwedd Gŵyl Ddewi – pob un yn ein awgrymodd Dewi Sant 19Ganrif roedd yna ffasiwn, yn ffordd ei hun!! AJE

O’r Llyfrgell Mae darllen yn ffordd wych o ymlacio a i wneud cais am eitemau 24 awr y dydd. theimlo’n well a gall eich helpu i ddelio â Os ydych chi, neu rywun yr ydych yn ei phryderau bywyd. Manteisiwch ar y cynnig adnabod, eisiau defnyddio’r gwasanaeth sydd ar gael yn eich llyfrgell leol: llyfrgell i’r cartref, ffoniwch eich llyfrgell leol.

Gwasanaeth Archeb a Chasglu Wyddoch chi Grwpiau darllen Mae rhai o’n grwpaiu darllen bod eich Llyfrgell leol yn cynnig gwasanaeth yn cyfarfod yn rhithiol yn ystod y cyfnod clo, Archebu a Chasglu yn ystod y cyfnod clo? cysylltwch â’r llyfrgell os rydych awydd ymuno Cysylltwch â ni gyda’ch archeb ar gyfer chi neu am ychwaneg o fanylion a’ch teulu, cewch apwyntiad cyfleus i gasglu Dechrau Da Ar gyfer sesiynau Amser Rhigwm bag o lyfrau yn saff a ddi-gyswllt. Rhoddir pob Byw Dechrau Da ar gyfer y plant lleiaf a eitem a ddychwelir mewn cyfnod cwarantîn am babanod gellwch eu gwylio nhw ar dudalen 72 awr. Facebook a sianel YouTube Dechrau Da Sir Ddinbych. YSGOL CARREG EMLYN Gwasanaeth Llyfrgell I’r Cartref Os na Llyfrgell 24/7 Mae ein llyfrgell ddigidol ar agor allwch gyrraedd y llyfrgell oherwydd iechyd trwy’r amser i lawrlwytho elyfrau, elyfrau llafar, Dysgu o Bell – Ers ddiwedd Rhagfyr rydym gwael, anabledd, neu gyfrifoldebau gofalu, cylchgronnau a phapurau newydd, Theory wedi bod yn dysgu o bell gyda plant Gweithwyr gall y gwasanaeth llyfrgell i’r cartref ddod Test Pro ac Ancestry am ddim o adref, ewch Allweddol yn unig yn yr ysgol yn ddyddiol. Mae â llyfrau ac adnoddau i’ch cartref unwaith i www.sirddinbych.gov.uk/cy/hamdden-a- plant Cyfnod Allweddol 2 yn cael cyfarfodydd byw y mis. Gallwn ddod ag eitemau i’ch cartref, thwristiaeth/llyfrgelloedd ar ‘Google Meet’ gyda’r athrawon bob bore Llun, llety gwarchod, cartref nyrsio neu ganolfan Borrowbox A ydych wedi defnyddio ein Mercher a Gwener er mwyn cael cyflwyno a thrafod ddydd. Gallwch ddefnyddio ein catalog ar-lein casgliad o elyfrau ac elyfrau llafar sydd ar gael y gwaith a chwarae ambell gêm i godi calon pawb. am ddim drwy Borrowbox? Lawrlwythwch Mae plant y Cyfnod Sylfaen hefyd yn cyfarfod ar ap @Borrowbox i gael deunydd yn syth i’ch lein ar fore Mercher ac mae’n braf cael rhannu dyfais. Ceir elyfrau Cymraeg a Saesneg i newyddion a chael gweithgareddau hwyliog gyda oedolion a phlant arno. nhw hefyd.

Oriau cyswllt Llyfrgell Rhuthun Cardiau Santes Dwynwen – Bu llawer o blant CA2 • Dydd Llun: 9.30am i 1pm, 2pm i 4.30pm yn cystadlu mewn cystadleuaeth gan Sir Ddinbych • Dydd Mawrth: 9.30am i 1pm, 2pm i 4.30pm i ddylunio cerdyn Santes Dwynwen a chyfansoddi • Dydd Mercher: ar gau pennill i roi yn y cerdyn. Ni ddaeth unrhyw un • Dydd Iau: 9.30am i 1pm, 2pm i 4.30pm o’r ysgol i’r brig ond cafodd pawb dystysgrif am • Dydd Gwener: 9.30am i 1pm, 2pm i 4.30pm gystadlu. • Dydd Sadwrn: 9.30am i 12.30pm Ffôn – 01824 705274 Hoffem groesawu Rhian Jones o Galltegfa E-bost - [email protected] atom fel cymhorthydd 1:1 a Charlotte Williams o Glawddnewydd fel ein gofalwraig, gobeithio y byddant yn hapus yn ein plith. 12 Ffydd, Gobaith, Brechlyn- tîm Teleri

Dyma i chi ychydig o hanes Teleri Roberts, un wythnos hefo’r nod o gynnig 1100 brechiad bob sy’n arwain y brechu torfol yn Ysbyty’r Enfys dydd. Mae yma dîm hynod o weithgar, a hapus. Ar yn Llandudno. Braf yw cofnodi bod sawl nyrs un shifft, mae oddeutu 50 o bobol yn cyd-weithio o fro’r Bedol yn rhan o’r ymgyrch yma ac yn ar yr un pryd i gynnig gwasanaeth i bobol Gogledd cydweithio gyda hi. Mae Teleri yn wreiddiol o Cymru, cyn belled â Dolgellau. Maen nhw’n dod at Bentre’ Llyn Cymmer, ac yn Nyrs Ysgol dalgylch lan y môr i’n gweld, er mwyn derbyn y brechiad. Brynhyfryd, sydd ar secondiad o’i swydd i Dwi hefyd wedi medru cynnig cymorth i Nyrsys ddelio gyda’r ymgyrch brechu yn erbyn Covid o fewn ein Ysbytai cymunedol, i fedru cynnig y 19. brechlyn i’n cleifion ni yno. Rhwng ’Dolig a’r Flwyddyn Newydd, cefais Ac fel dwi’n ysgrifennu hwn, mae’r rhaglen alwad yn gofyn i mi fod yn rhan o’r Tîm Brechu frechu yn cynyddu yn ei maint yn ddyddiol. Mae Covid yn Ysbyty Enfys, Llandudno - ac felly, dyma ein Meddygon Teulu hefyd wedi cael eu harcheb ddechre cyfnod arall yn fy mywyd fel Nyrs. Dwi o’r brechlyn ac yn cynnig y gwasanaeth yn lleol o wedi cael cryn dipyn o hwyl ar y gwaith brechu fewn eu meddygfa. ‘ma dros y blynyddoedd- wedi bod yn Ymwelydd Mae’r gwaith cynllunio y tu ôl i’r rhaglen yma yn Iechyd a rhoi brechiadau i’r plantos bach. Wedyn enfawr - derbyn a chadw’r brechlyn yn saff, edrych fel Nyrs Ysgol wedi bod yn cynnig y chwistrell ar faint o bobol sydd yn y gwahanol oedrannau ffliw i blant Ysgolion cynradd Siroedd Dinbych a a chysylltu â nhw i gynnig apwyntiadau. Trefnu Chonwy, a brechiadau atgyfnerthu i bobol ifanc o faint o nyrsys, a gweinyddwyr i weithio gyda’r fewn ein hysgolion uwchradd. Ond dyma fi, yn rhoi nyrsys, fydd eu hangen ar un tro. Trefnu pobol tro at rywbeth newydd unwaith eto. sydd yn gwirfoddoli o fewn Ysbyty Enfys i helpu Does ‘na run ohonom, nad yden ni wedi cael ein atgyfnerthu’r tîm- mae hi yn ddi-ddiwedd! Ond dwi heffeithio mewn un ffordd neu’r llall gan y Feirws Teleri wrth fy modd- wedi blino -ond wrth fy modd. Corona-19. Ym mis Ionawr, eleni dechreuais Dwi’n siŵr ein bod yn ddiolchgar tu hwnt weithio gyda thîm newydd o bobol yn Ysbyty ac wedi cyrraedd dros 18,000 o bobol mewn cwta i Teleri a’i thîm yn Ysbyty Enfys ac ym mhob Enfys, fel Rheolwr Nyrsio. Yma rydym wedi bod yn 5 wythnos! Yr wythnos yma ( dechre Chwefror) man arall sydd yn cynnig y brechlyn - ein cynnig gwasanaeth brechu 4 diwrnod yr wythnos mae ein sesiynau ni yn cynyddu i 6 sesiwn yr hachubiaeth a’n rhyddid gobeithio. Portread Emyr Lloyd- Ocsiwniar

Diwedd Cyfnod - Cychwyn Newydd Rai blynyddoedd yn ôl bellach, bu imi gyflwyno Emyr Lloyd mewn ocsiwn addewidion, fel un a allasai werthu swnd i Arabs tase rhaid! A rŵan, bron i hanner can mlynedd ers iddo ymuno â chwmni Arwerthwyr Rhuthun, ac wedi gwerthu pob math o bethau dan haul, mae’n amser rhoi’r gafel dan glo. Peth rhyfedd ar y naw oedd cynnal sgwrs efo fo ar Zoom ,ond dyne ni, fel hyn ‘ma hi’r dyddie yma, a Mr Lloyd na finne yn ryw giamstars efo technoleg, ond mi lwyddon ni rhywsut.

SPG:Dechreua yn y dechre, pryd ddechreues di yn yr ocsiwn? Em: 1971 oedd hi, roeddwn i’n 17 oed a mynd yn syth o’r ysgol i weithio gyda dad ac Emlyn Maddocks - a Tair cenhedlaeth – Em, Rich a Hari Paul Dryhurst Roberts, Emyr Lloyd, Glyn Owens, a’r diweddar Bob Lloyd ac dechre drwy werthu lloeau bach, a Emlyn Maddocks. gweithio fy ffordd wedyn i werthu defaid a gwartheg. Ysgol brofiad ges i - roeddet ti’n dysgu ar y job. ddydd Iau a Gwener ac yn Ninbych ar ffurflenni, tagio, trwyddedau, mae o’n ogystal ag ar gyfer bridio. Mae’r cwmni Yr adeg hynny, roedd yna lawer o ddydd Mawrth. ddi-ben-draw, ac mae rhaid iti gael erbyn hyn yn cynnal seli ceffylau yn seli ar ffermydd - gyda’r nos neu nhw’n iawn. Pan gychwynnais i, roedd ogystal â seli peiriannau a chreiriau, ar ddydd Sadwrn, ac mewn seli fel SPG: Sut wyt ti’n gweld pethe wedi popeth yn llawer mwy hamddenol, sy’n hynod o boblogaidd - heb hynny y dysges i lawer a magu hyder newid yn yr hanner can mlynedd llawer iawn o dynnu coes a mwynhad anghofio wrth gwrs y seli cŵn defaid yn y gwaith, a hynny yn y cyfnod pan ers iti ddechre? a chyfarfod cymeriadau - ond mae rydym yn ei gynnal yn y Rhiwlas, Bala. oedden ni yn yr hen ocsiwn yn dre ar Em ; Gwaith papur! Yr holl lenwi hynny yn dal i fodoli heddiw diolch i’r drefn. ‘Dwi di cyfarfod toreth o bobol SPG:A be’ wyt ti am wneud rŵan ar ddiddorol o bob cwr o’r wlad ‘ma ar hyd ôl iti ymddeol? (heblaw cadw allan y blynyddoedd. Cyfrifiaduron! - mae’r o ffordd Nan!!!) ffordd o ddelio efo’r busnes hefyd Em: Yn ystod y cyfnod clo cynta, mi wedi newid hefyd, a dwi mor falch fod ddechreues i wneud ychydig o arddio, y to ifanc ‘ma yn gwneud cymaint o ac roeddwn yn mwynhau, a dwi’n ddefnydd o’r dechnoleg newydd ac yn edrych ymlaen at y Gwanwyn imi gael symud y busnes yn ei flaen. mynd ati yn yr ardd eto. Mae gen i ‘ngheffylau yn y Galchog a fyddai’n SPG: Be wyt ti’n feddwl fydd dy mwynhau bod efo rheiny a fyddai’n adlodd ar ôl yr holl flynyddoedd siŵr o fod yn picied i mewn i’r ocsiwn wrth y llyw?? yn achlysurol i gael paned efo hwn a’r Em:’Dwi’n eithriadol o falch o’r safle llall a helpu allan pan fydd hi’n brysur newydd sydd gennym, ac fel mae yno, ac mi fydd rhaid gneud rhywfaint hwnnw wedi tyfu a datblygu. Mae’r o galifantio efo’r musus ma! Dyna ocsiwn wastad wedi bod, ac mi fydd ddiwedd cyfnod ar yrfa ddiddorol a gobeithio, yn lle pwysig i ffermwyr llwyddiannus a rŵan mae’n gychwyn gymdeithasu, a chyfarfod efo’i gilydd, newydd fel ar sawl un ohonom pan yr hen a’r ifanc. Mae safon y stoc ddaw hi i oedran arbennig, a phwy rydym yn ei werthu hefyd wedi altro a ŵyr na chaiff y banjo a’r iwcalili yn aruthrol ers i ni gychwyn, a phawb gael ychydig mwy o ddefnydd rŵan y dyddie yma yn cynhyrchu anifeiliaid a chdithe efo mwy o amser ar dy Englyn i Emyr ar ei ymddeoliad o’r radd flaena - i’r farchnad da byw yn ddwylo!

13 TEULU HAFOD Y MAIDD GLASFRYN

Fferm deuluol go iawn ydy Hafod Gwartheg yn Y Maidd, lle mae Iwan ac Eleanor pori allan ar Davies yn byw heddiw, ynghyd â’u y ffriddoedd tri phlentyn. Yn wir Eleanor ydi’r drwy’r haf. bedwaredd genhedlaeth o’i theulu i ffermio yno. Mab Robert David a Megan Davies Cefn Nannau Llangwm ydy Iwan, ac wedi bod adre yn ffermio yno, yn godro hyd 1998 cyn newid i wartheg sugno. Ar ôl iddo yntau ag Eleanor briodi nôl yn 2003, cawsant denantiaeth y fferm ar ôl i Huw Ffermdy Cefn Nannau ar ei Iorwerth ag Olwen Morris, sef tad a newydd wedd. mam Eleanor, ymddeol. Mae Hafod y Maidd yn rhan o stad y Foelas ac yn 680 o aceri gyda 420 o aceri ychwanegol o fynydd. addas ar gyfer pori ar ffriddoedd ac Mae’r fferm yn amrywio mewn ucheldir Cymru. Mae yna lawer o Tudalen 12 Tachwedd.qxp_Layoutuchder rhwng 950 a 11600 10/11/2019 troedfedd 14:05 rinweddau Page 1 bendigedig i’r gwartheg uwchlaw’r môr. yma yn cynnwys eu haddasrwydd “Roedd hi’n amlwg rai i’w cynefin. Maent yn medru lloea blynyddoedd yn ôl er mwyn gwneud yn ddwy oed yn ogystal â chael y gorau o’r fferm i gyd, y byddai’n bustych sydd yn tyfu kilo’r diwrnod rhaid cael anifeiliaid oedd yn ffynnu drwy gydol eu bywyd. Mae’r brîd ar fferm ucheldir sydd â gaeafau hefyd yn lloea yn hwylus, sydd yn Ble mae nhw rwan? caled” meddai Iwan, “a dynaar yhelp buarthgarw. Mae’r tymor lloea yn pam y dewiswyd gwartheg Luing. parhau o ddechre Mai hyd ddiwedd Roeddem wedi sefydlu buches Mehefin. Rhennir y fuches yn dri RUTH JONES Lumousin a Belgian Blue eisoes grŵp, rhai yn pori ar y ffriddoedd yng Nghefn Nannau ond roedd a’r gweddill yn pori ar dir sydd wedi Y Gables, Llandyrnog angen gwartheg i bori a ffynnu ar ei rannu yn flociau pump acar. Pori y ffriddoedd. Felly, gwerthwyd y allan mae cyfran o’r gwartheg ar gwartheg cyfandirol a chanolbwyntio fynydd-dir Hiraethog, dim silwair ar fagu gwartheg Luing”. i’r rheiny, dim ond ychydig o sugar “Gwartheg Luing oedd y dewis beet i helpu gyda threulio’r borfa hir. gorau, ar ôl edrych ar wahanol Mae’r heffrod magu gan fwyaf yn fridiau eraill” meddai Iwan. Mae’r cael eu gwerthu’n breifat o adre a gwartheg yn frodorol o Ynys Luing hefyd drwy ocsiwn Farmers Marts yn syddGWION wedi ei lleoliOWEN ar arfordir Nolgellau. gorllewinol yr Alban ac felly yn hollol Un o’r pethau positif am gadw’r gwartheg Luing ydi eu cig blasus, a dyna sefydlu cwmni arlwyo Eidion Luing Cymru (Welsh Luing Buaswn wrth fy modd yn gwahodd gyflymafBeef). ym Mae’n Mhrydain, gig cynaliadwy o ran nifer. dros gwybodusion a chynllunwyr polisi yr hen Dewisiaisben oherwydd y brîd lleoliad gan a ei thirwedd fod yn fyd ‘ma draw i’n buarth ni i weld be sydd flaengarHiraethog, am mae recordio hefyd yn a dyner mesur iawn yn mynd ymlaen yma. Ond dwi’m yn nodweddiona marbling proffidiol naturiol sy’niddo bwysig fo -fel y ar meddwl y buasen nhw ddim callach gan gyferbuasech magu anifeiliaid; yn ei ddisgwyl a dyna sy’no gig mynd eidion eu bod wedi colli cymaint o gysylltiad ymlaeno’r safon ar fuarth uchaf. Hendre Arddwyfaen y gyda’r amgylchedd a chefn gwlad yn dyddiauYn yma.dilyn Rwyfyn naturiol eisoes owedi hynny, pwyso mae’r gyffredinol a fuasen nhw ddim yn deall pobteulu llo, arwedi ei fwriad,ehangu drwy i wneud eu dal arlwyo a’u cylchred y gadwyn fwyd. Ers pryd mae tagiomewn yn nhrelar ffeiriau y motobeic.a Gwyliau Bydd Bwyd hyn ac allforiadau carbon buwch sydd yn pori yn cael ei ddefnyddio i fesur rhwyddineb mewn partïon priodas. Maent yn ar laswellt sydd yn tyfu ar y tarw a’r fuwch i loea. Unrhyw broblem photosynthesis yn gwneud mwy o a byddafffodus yn iawn cael gwaredo gael o’rcymorth fuwch neu’rpobol niwed i’r amgylchedd na hedfan tarwleol gan i’w fod helpu llo marw yn yneu fenter drafferthus hon- sydd yn ar stop ar hyn o bryd! awyrennau o gwmpas y byd? cael effaith ar ffrwythlondeb y fuwch ac Ruth Jones Ta waeth, yn ôl i’r buarth. Gyda’r yn waethYn ychwanegol fyth ar fy mhoced!! at y gwartheg mae Hydref wedi dod a’r tywydd wedi troi IwanMae’r agtag Eleanor yn fy ngalluogi yn cadw i gadw diadell darn o Dwi wedi bod yn Wisconsin, UDA am gwahanol. Y fferm gynta’ yr aethom i rydyn ni’n dod â rhai o’r buchod ar bachddefaid o’r glust Penderyn, ar gyfer syddDNA. ynIa hawddDNA. fis bellach ar fferm odro 2300 acar. Dwi’n ymweld â hi oedd Rosy Lane Holsteins. lloeau i mewn i arbed y tir ac wrth Rwyfi’w bellach hwyna yn allan gallu ac nodi yn yn cynhyrchu union pwy byw hefo teulu yr Hinchleys sydd wedi Roeddwn i’n edrych ymlaen at weld y wneud hynny yn dyfnu’r lloeau. yw ŵyntad a trwm mam syddgenetig yn y siwtio’r llo. Gallaf farchnad nodi rhoi croeso mawr i fi. Ar hyn o bryd fferm hon oherwydd yn ôl ym mis Gwartheg Stabiliser sydd yma bellach os fodern.fydd o’n foelGwerthir a pha cyfranliw fydd ucha ei epiliaid o’r ŵyn mae’r Hinchleys yn godro 220 o wartheg Chwefror ês i gyfarfod AHDB lle roedd ers y flwyddyn 2000. Croesiad wedi ei a llaweryn ocsiwn mwy. Llanrwst gan Bradburn drwy robot lely, mae gan y sied y Lloyd a Daphne o Rosy Lane yn siarad. Iwan ac Eleanor a’r plant. dechnoleg ddiweddaraf i wneud yn siwr Cawsom daith o amgylch y fferm a sefydlogi yn Amercia ydi Stabiliser - ond DiwrnodPrice. dyfnu byddaf yn pwyso’r llo bod y gwartheg mor gyfforddus â chyflwyniad gan Lloyd am sut mae nhw bellach dyma’r brîd sydd yn datblygu i weldYn pa 2019, mor ddadyma oedd arallgyfeirio y fuwch am fagu dros yr haf a phwysau a chyflwr y phosib. Mae’r gwartheg yn gorwedd ar wedi bod yn ymdopi gyda phrisiau llaeth unwaith eto ac addasu ffermdy fat waterbed ac yn cerdded ar lawr gwael yn yr UDA dros y 4 mlynedd GWASANAETH TEIARS fuwchCefn i weldNannau, sut wnaethsef cartref hi ymdopi Iwan, yn â hynny hefyd. Y bwriad ydi cael buwch rwber hefo slatiau sy’n cael ei garthu diwethaf. Yr ail ddiwrnod aethom i dŷ gwylie sy’n cysgu deuddeg a SARACENS sy’n pwyso 560 i 580kg, gan ei bod yn bob awr gan robot lely arall. Hefyd mae ymweld â ffarm organig lle roedden nhw bwytachymerwyd llawer llai mantaisna buwch o’r fawr, olygfa ac yn o’r y yna 30 ffan sy’n cadw’r sied ar y hefyd wedi gweld pris llaeth yn disgyn, diweddardd yn meddai cynhyrchu Iwan, mwy a gosodo gilogramau hot tub tymheredd optimwm. Mae fferm yr ond ddim byd i’w gymharu â’r ffermydd o giga man yn yr barbeciw haf. delfrydol mewn Hinchleys yn boblogaidd iawn yn yr confensiynol. Mae’r diwydiannau Ynllecyn ogystal delfrydol- â hyn mae’r be well brîd ynde!yn mesur ardal, yn gyntaf oherwydd y robots ac yn organig yn yr UDA wedi dechrau pa morOs effeithiol oes awydd mae teirwgennych yn troi chi bwyd brofi’r ail gan eu bod yn gwneud teithiau fferm. marchnata eu hunain yn y blynyddoedd yn ciggig aceidion rwyf bendigedigwedi ffeindio yma allan neu bod y Felly nid yn unig dwi wedi bod yn helpu diwethaf ac ers hynny wedi gweld mwy tarwfynd uchaf ar eichei berfformiad gwylie i Langwm,yn bwyta 5%mae ar y fferm ond hefyd dwi wedi bod yn o alw am laeth organig, yn enwedig yn y yn croeso llai na’r ichi tarwgysylltu salaf â’r amteulu yr ar un cynnal rhai o’r teithiau, lle dwi wedi bod dinasoedd. perfformiad.www.welshluingbeef.co.uk Nodwedd hanfodol neu ar yn mynd â phlant ysgol o amgylch y Ar y drydedd fferm cawsom ddarlith gyferffonio01490420232 ei roi i’r fuches gyfan os am fferm lle maent yn cael cyfle i odro gan ddau filfeddyg. Roedd y ffarm odro Ashley y fuwch a dewis pwmpen yr un yma yn godro 2500 o wartheg ac roedd gynhyrchuDiolch a omagu galon yn i’reffeithiol. teulu prysur o’r cae. ganddi sied hanner milltir o hyd! Roedd Petasai’ryma am gwybodusiongael tipyn o’u yma hanes, ddim onda’u yn gwybod fod amaethwyr y wlad ’ma Ddechrau fis Hydref ces i’r cyfle i fynd y ffarm hon wedi gwneud llawer o mentergarwch ac unwaith y bydd yr i’r sioe World Dairy Expo. Roedd y sioe arbrofion a chasglu data i weld yr effaith CERRIGYDRUDION yn hen deall chwiw natur ‘ma a chylchred drosodd bywyd fydda aci acw wedi meddwl am hyn yn bell o’u yn anhygoel, gyda dros 800 o stondinau ar wahanol ffyrdd o fagu lloi. Yn ar fy mhen! (01490) 420335/355 blaenau nhw! Yn wir, mae ychydig o hyn a dros 200 o wartheg yn cael eu dangos. Wisconsin y broblem fwyaf maent yn ei yn digwydd yn fy muarth bachSiân i. Eryddon Yn ogystal mi wnes i gofrestru i wneud wynebu hefo lloi ydy niwmonia. Roedd y BALA (01678) 520906 cwrs rhyngwladol, lle roeddem yn mynd ffarm yma wedi gweld y nifer o achosion i 4 fferm odro i ddysgu am bynciau yn gostwng ar ôl cychwyn bwydo’r lloi 3 14 gwaith y diwrnod yn hytrach na 2 a gwneud yn siwr bod y colostrwm cyntaf yn cael ei fwydo mor fuan â phosib, o fewn yr awr gyntaf. Roeddent hefyd yn pwysleisio pa mor hanfodol oedd hylendid, roeddent yn sicrhau bod eu bwcedi yn cael eu golchi ar ôl bwydo ac yn cael dŵr cynnes glân 3 gwaith y diwrnod. Y fferm olaf aethom i’w gweld oedd y fwyaf, roeddent yn godro 4,500 ar ddwy safle. Roedd un safle yn godro Jerseys a’r llall yn godro Holsteins. Roedd y fferm yma wedi ymdopi hefo’r blynyddoedd drwg wrth ehangu, mae yna ddywediad yn yr UDA ‘pan mae pris llaeth yn dda rhaid godro mwy o wartheg a phan mae pris llaeth yn wael rhaid godro mwy o wartheg’. Mae prisiau heffrod yn wael iawn yn yr UDA ar hyn or bryd, sy’n ddrwg i’r rhai sydd eisiau eu gwerthu ond yn dda i’r rhai sydd eisiau prynu mwy, fel y ffarmwr yma. 812333 Roedd yn gallu prynu lloi heffrod Jersey am 25 doler sydd yn gyfwerth â £19.76. Dwi wedi dysgu cymaint yn y mis cynta o fod yn Wisconsin a chyfarfod llawer o bobl yn y diwydiant godro. Uchafbwynt y mis cynta yn bendant oedd y World Dairy Expo a dwi’n argymell i bawb fachu ar y cyfle i fynd yn y dyfodol.

12 Tudalen 23 Tachwedd.qxp_New page Bedol 10/11/2019 14:25 Page 1

CLOCAENOG

Gohebydd: Sioned Malethan Ffôn: 01824 750181 YSGOL CARREG EMLYN: Gŵyl Gyhoeddi Eisteddfod yr Urdd – Cafodd pawb hwyl fawr yn gorymdeithio ym Mhrestatyn er mwyn croesawu Eisteddfod yr Urdd i Sir Ddinbych. Roedd plant y Cyfnod Tudalen 31Sylfaen Tachwedd.qxp_Layout wedi gwneud 1 10/11/2019 baner 14:43 Page 1 fendigedig a buont hefyd yn canu ar lwyfan yr ŵyl. Rydym i gyd yn edrych ymlaen at yr Eisteddfod yn Ninbych ym mis Mai rwan. Grwpiau Disgyblion – Rydym wedi bod yn dewis ein grwpiau disgyblion ar ddechrau’r flwyddynGWYDDELWERN ysgol. GRAIGFECHAN Llongyfarchiadau i’r rhai sydd wedi cael eu dewis a phob lwcGohebyddion: iddynt yn eu Glyn a Gladwen Jones AchubGohebydd: Coed Gareth Jones Derw Ffôn: 01824 703304 Ifanc rôl. Mae gennym saith grŵp Ffôn: sef 01490 Y 412432 DATHLU: Bu’n rhaid imi edrych yn pleser o groesawu atom John Gair yn ei bryd Mae’r enw ‘Extinction Rebellion’ yn difrodi. CyngorPROFEDIGAETH: Ysgol, Yr EcoCydymdeimlwn Bwyllgor, BORE COFFI MACMILLAN: ofalus yng nghofnodion y Capel pan Griffiths, Rhuthun i wasanaethau'r enw cyfarwydd bellach i ni wrth i’r Cafwyd ar ddeall nad oedd Llysgenhadonyn ddwys Gwych, iawn â Llysgenhadon Audrey Jones, Dymuna Kate Phillips a’r teulu ddiolch glywais i'r sî gan un o'r aelodau efallai mis diwethaf yn ein Hoedfa Chwaraeon,Grove House Yr E-Dim, a'r teulu Criw ym marwolaeth y Ddraig yn fawr iawn i bawb a gyfrannodd cyfryngaubod John ddangos a Rhiannon pobl â Pugh, baneri Bryn prosiectDdiolchgarwch enfawr ary llywodraeth y Sul cyntaf, i a'r a Swyddogionei phriod, Llew Ifanc Jones. Diogelwch Hefyd einy mewn unrhyw fodd at y bore coffi. lliwgarCoch yn wedi eistedd dathlu ar strydoedd eu priodas aur annogParch perchnogion R Ifor Jones, tir Baei brynu Colwyn; a Ffordd.cydymdeimlad Maent i gyd â Jim wedi Watson, dechrau Pen ar yr Gwnaed elw o £1,520. yn ganolprotestio. mis Hydref Gwelsom (Ia 50 filoedd Mlynedd!) o Ac thyfuArwel miloedd Roberts, o goed Rhuddlan ifanc awedi Celfyn eu gwaithArdd, a'r ac teuluyn brysur ym marwolaeth yn sicrhau bodJohn LLONGYFARCHIADAU: i Dona a aelodau’ryn wir i Mudiad chwi priodwyd yng Nghaerdydd y ddau yng gweithio’nWilliams, rhy Y Groesdda, a bod ar hyd y Suliau at llaisWatson. y plentyn yn gryf yn yr ysgol. Gari Roberts, Bryn Domwy ar ddod fisNghapel Medi 2020 Ebenezer yn cerdded ar yr drwy’r 11 o fis 750,000canlynol. o’r Mae coed ein dwyflwydd diolch yn yma fawr yn SialensMERCHED Ddarllen Y WAWR: yr Nos Haf Fercher, - yn Nain a Taid eto, Mared a’r partner ddinas,Hydref a beicwyr 1969 -y mudiad Llongyfarchiadau yn daliddynt mewn oll Meithrinfeydd. am eu cenadwri Cysylltodd a'u Llongyfarchiadau25 o Fedi, daeth mawr Lisa i’rJane plant Davies fu’n o wedi cael bachgen bach a brawd i protestiocalonnog ym i'r Mangor ddau ohonoch cyn hynny. ac i'r teulu aelodffyddlondeb o’r Mudiad inni yma wedyn yn Ebenezer â ‘Ffans Plant blwyddyn 3 a 4 wedi gwisgo i fyny yn ystod Diwrnod Môr ladron a Morwyr brysurLandrillo yn darllen atom dros a yr chawsom haf. Mae nosonnhw Caio a Begw. Cychwynnoddoll ym Mryn Coch. y Mudiad Lle'r aeth yn yr 2018, amser Rhuthun’ORGAN EBENEZER:i drafod trosglwyddo Wedi deugain i gydddifyr wedi iawn cael yn tystysgrif ei chwmni. a medal am ac -mae’n dwn ni ymgyrchu’n ddim! ddi-drais er rhaimlynedd i’r ardal. o wasanaeth Yr archeb clodwiw leiaf fedrai daeth Wrth edrych am y manylion deuthum dyddiau'r Organ hynod soniarus i ben gyflawni Sialens Ddarllen yr Haf yn y mwyn rhoi pwysau ar lywodraethau unrhyw unigolyn neu grŵp ei wneud llyfrgell – da iawn chi! ar draws y ffaith bod Derek Roberts, rhyw fore Sul yn ystod mis Medi - a gwledyddY Garreg y Lwydbyd i gyntgyhoeddi ac Angela ei hefyd oedddoedd 1000 canu'r o’r Emynaucoed ifanc i gyfeiliant yma. y Esther Andrews - Daeth Esther bod hi’n stad o argyfwng o ran Rhoddwyd apêl ar eu gwefan a Andrews sy’n gweithio gyda’r Eglwys wedi dathlu eu priodas aur yn piano ddim yn ein plesio. Trwy hinsawddgynharach ac ecoleg yn yein flwyddynbyd bregus sef chafwydddigwyddiad ymateb inni sôngwych wrth ! yRhai Parch. pobl R. yng Nghymru i’r ysgol i arwain ni. Mae eu logo’n dangos awrwydr, yn prynu cyn lleied â 4, a rhai’n gwasanaeth ym mis Hydref. Neges y Chwefror 22 1969 - diwrnod hynod o W. (Bob) Jones, Wrecsam ddiwedd sy’n cynrychioli’r amser sydd gan prynu 200 o’r coed ifanc. Yn wir, sgwrs oedd fod yn bwysig cael oer gyda eira trwm wedi syrthio y mis Medi am y digwyddiad, ymhen llai wledydd y byd i daclo’r broblem. gwerthwyd dros 2000 ohonynt am gobaith. Mwynhaodd y plant y sgwrs noson gynt. Llongyfarchiadau na saith diwrnod roedd gennym yn fawr Ondunwaith nid dim eto ond i'r ddau protestio ohonoch. mae’r Y Parch 2gOrgan yr un arall i dros hyfryd 35 o dros bobl ben lleol wedi a dwy ei Diolchgarwch - Cawsom ein mudiad.A. Brian Aethant Evans, ati ein i ‘achub’ Gweinidog ar y Feithrinfahanrhegu yninni Rhuthun. gan gyfeillion Tyfwyd Capel y coed Y pryd a fu’n Gweinidogaethu yn y Groes, Wrecsam ac mae'n diolch Gwasanaeth Diolchgarwch yn Eglwys ugain mil o goed ifanc derw o o fês am ddwy flynedd ym Meithrinfa ddwy briodas ac mae wedi bod yn iddynt yn fawr am eu caredigrwydd. Clocaenog. Y thema eleni oedd Feithrinfeydd, oedd ar fin cael eu Maelor. bleser inni i'w ail groesawu yntau yn Diolch hefyd i dri o'n 'hefi mob' (Keith, ‘Diolch am ein Cartrefi’ a daeth ȏl i'r Graigfechan ar ambell i Sul a Ifor a Gareth) am 'hwffio a phwffio' fel Ameina Khan o elusen Atal fynte erbyn hyn wedi dod yn fod yr offeryn yn dod i mewn i'r Digartrefedd Gorwel, sy’n ran o Grŵp Weinidog yng Nghapel Pendref, adeilad mewn un darn ac i Margaret Cynefin, i siarad gyda’r plant am ei Y machlud mêr yr esgyrn. Bod y cyfan yn y Rhuthun unwaith eto. Paradwys am y paneidiau te a'r gwaith yn helpu’r digartref yn Sir ‘Pam...pam...pam!’ mae’n ymbil fantol. Yr hinsawddY ynplant cynhesu gafodd dystysgrif amCAPEL gwblhau EBENEZER: Sialens Ddarllen Cawsom yr Haf y yncacennau Llyfrgell i'n Rhuthun cadw ar fynd! Ddinbych. Diolch i’r Parch Richard Cartergydag am angerdd ymuno yn â niei hefyd.llais. a’rhyn tirwedd a ddysgon yn newid. nhw Yrgyda iâ yngweddill yr YmweliadYna’n ateb â’r Gampfaei chwestiwn - Cafodd ei hun, plant dadmerysgol yn yn ystod araf drosWythnos y blyny Gwrth- Fwlio y y Cyfnod‘Oherwydd Sylfaen trachwant brynhawn dyn diddorol ac ddoedd.mis yma. Y môr yn codi’n raddol yngeffaith Nghampfa hynny ar yr Celticamgylchedd. Strength. acPC yn boddi’r Llinos arfordir - Daeth dipyn PC Llinoswrth i roi CawsantY nwyon, amsery cynhesu da byd yn gwneudeang. yr dipyn.sgwrs Am i blant byth. Bl 3 a 4 am Ddiogelwch GLASFRYN A CHEFNBRITH ymarferiadau‘Does neb yn a poeni.’ gweld faint o hwyl ydi yCyn We hir– neges fydd dim bwysig modd iawn. byw Siaradodd yno cadw’nBu hithau heini. a’i Diolch hil yn ynpysgota fawr i ar mam y a gwneudgyda plant bywoliaeth Bl 6 am a chynnal sut i ddelio â Gohebydd: Helen Ellis 01490 420447 Jaclan amhonno y croeso. ers miloedd o flyny- fforddsefyllfaoedd o fyw syml. ble maentFfordd yno fyw teimlo’n Jamboriddoedd. Roedd - Cafodd hi wrth plant ei ybodd, Cyfnod syddanghyfforddus, wedi goroesi sefers cyhyd. uned oA waith Y GYMDEITHAS: I gyfarfod mis Clwyd. 'Rydym yn cydymdeimlo'n Sylfaenmeddai, hwyl yn myndfawr yni bysgota y Jambori a gyda chwalu’rnewydd gymuned y mae Llywodraeth glòs, a’i hiaith Cymru ac Hydref, croesawyd atom y milfeddyg ddwys gyda'i wraig, Rhian, ei blant Martinhela gyda’i Geraint thad, eto ereleni. ei bod Bu hiGruffydd yn ei a’iHeddlu’r diwylliant Ysgolion a ffordd wedio fyw cydweithiogyda Dyfrig Williams, o filfeddygfa'r Wern. Elgan, Gareth, Eifion, Teleri ac Elen Cawsom noson hwylog a difyr yn ei a'u teuluoedd, a Gwynfryn a Bet, ynhugeiniau ddigon lwcusbellach. i gael Hela’r ei ddewis carw, y i’w hi.arno Am ynbyth. ddiweddar. gwmniLlond abŵt chlywsom o goed derw sut y ifanc bu iddoyn barod Crud i’w yrhannu Gwynt, o ei gwmpas dad a'i fam. Rhuthun Cofion helpu gydag un o’r caneuon! Twrnament Rygbi Bl 3 a 4 - Cafodd morlo a physgota drwy dyllu’r iâ. Ac mae grymoedd dinistriol ddewis milfeddygaeth fel gyrfa a cynnes atoch i gyd. Cynhadledd Gwrth Fwlio - Bu tîm rygbi Bl 3 a 4 hwyl fawr yn yr Ŵyl Mae bod allan yn yr awyr eraill ar waith yn y dirgel. Mae llwyddo, er gwaetha sawl anhawster. CAPEL: Cynhaliwyd ein gŵyl Ciaran, Elan, Emily ac Annie o Rygbi yng Nghlwb Rygbi Rhuthun yn agored lle nad oes dim yn tyfu adroddiad archwiliad cenedlaethol Cyflwynwyd gan Prys a diolchwyd Ddiolchgarwch yn ystod mis Hydref. FlwyddynynGalwodd yr amgylchedd 6 Magi yn Ann cynrychioli’r anial yn hwn y Bore ysgol Coffi MacMillanyngddiweddar. Nghanada yn Day Neuadd‘Reclaiming iawn nhw a dyma am Power chwarae hi hefo mor dda! gan Jo. Yng ngofal y baned 'roedd Trefnwyd rhaglen arbennig ac mewn‘yn gwneud Cynhadledd iKate, rywun y Gwrthdeimlotrefnydd, Fwliomor a’i phlant yn and Georgina, Place, (2019) Zac ac’ yn Eleanor dod i’r Glyn, Eifion, Dei a Rhys. amserol gan Buddug, a gyda hi yn Pêl-droed yr Urdd - Llongyfarchiadau Ninbych.hynod o Byddant,ddinod,’ meddai,rŵan, yn ‘a rhannu’r thrwy casgliad brawychus bod achosion PROFEDIGAETHBlwyddyn 1, 2 :a Tristwch 3 yn perfformio mawr i ni ar lwyfancymeryd yr rhan Ŵyl 'roedd ym Mhrestatyn Rhian, Gwenda, hynny’n rhoi nerth, llonyddwch helaeth o hil-laddiad wedi bod ar i’r plantoedd am clywed chwarae am farwolaeth mor dda Dylan, yn y SylfaenLowri a am pharti bwysigrwydd canu'r merched. bwyta’n Hob iach a theimlad o dragwyddoldeb.’ waith yng Nghanada. Dywed yr twrnamentTegfan, Glasfryn, cyn hanner yn ysbyty tymor. Glan acoedd i roi Llywyddgweithdy y imis. Fl 5 a 6 am beryglon Dyna’r apêl. adroddiad bod dros fil o ferched Daethant yn ail yn eu grŵp. alcohol. Cafodd Bl 5 a 6 fenthyg y beic Rhaglen ddogfen ryw noswaith a gwragedd o hiliau brodorol Diwrnod Môr Ladron a Morwyr – Fel smwddi hefyd er mwyn gwneud neu ddwy cyn y Nadolig oedd y Cylch Arctig wedi eu difa ers rhan o’u gwaith thema y tymor yma fe smwddis gan ddefnyddio ynni eu hon am un o gymunedau hil yr 1980. Ie, Canada, a ie, yr unfed gafoddAtebion Bl 3 a 4 ddiwrnod i’r geiriau arbennig yn ble coesau yn hytrach na ynni trydan. Inuit ar arfordir y Cylch Arctig ym ganrif a’r hugain. gwisgodd pawb i fyny fel môr-ladron Roedd hyn yn rhan o waith thema’r mhellafoedd llym Gogledd Amer- Yma yng Nghymru, mae ein neu forwyr.dechrau Daeth gyda’r cwmni Mewn dosbarthiadau y tymor yma. Cymeriad i’r ysgol gyda’r sioe ‘Ydych Gwersi Pres – Mae Bl 5 a 6 wedi bod ica. Mae siartr ‘Inuit circumpolar hiaith ninnau, ein diwylliant a’n llythyren “T” Council’ 1980, yn diffinio’r Inuit fel cymunedau wedi bod yn gwegian chi am fynd i’r Môr’ a daeth yn cael gwersi chwarae offerynnau 1. Talacharn; 2, Tegeingl; 3. Tegeirian; y pobloedd sy’n cynnwys llwythi bellach ers sawl cenhedlaeth. cynrychiolydd o’r RNLI i siarad gyda’r pres y tymor yma gan Louise o 4. Teilo; 5. Thomas Telford; 6. Telyn brodorol yr Arctig: Inupiat, Yupik Ond mae ein tynged ninnau, i dosbarth am eu gwaith pwysig yn Gonsortiwm Cerddoriaeth Sir deires; 7. Thellwall; 8. Tilsley; 9. (Alaska), Inuit, Inuvialuit (Canada), raddau helaeth, yn ein dwylo ein achub bywydau pobl sydd mewn Ddinbych. Mae hi’n dod mewn am awr Tonfannau; 10. Titw Tomos; 11. Kalaallit (Yr Ynys Las) a Yupik hunain. trafferthion yn y môr. yr wythnos i roi gwers i’r dosbarth ac Trawsfynydd; 12. Trearddur; 13. (Rwsia). Nid ydynt yn cydnabod Heno, ar lan y môr yn y Ysgol Iach - Daeth Paula Roberts o mae’r plant wrth eu boddau – ac yn adranTrefeca; Ysgolion 14. Twm Iach o’r Sir Nant; Ddinbych 15. Twrch; i’r gwella pob wythnos. Bydd gennym yr enw ‘Esgimo’, sy’n ddifriol ac gymuned Inuit honno, mae’r ysgol16. ambell Tomato; waith 17. cyn Trymsawr;hanner tymor. 18. fand pres gwerth chweil erbyn ’Dolig! felly’n wrthun ganddynt. machlud yn hir ac yn goch. Ac DaethTimotheus i siarad a gyda Titus; plant 19. y Tokyo; Cyfnod 20. Mae’r ferch ifanc ar lan y môr am byth. Tylluanod. yn gofidio bellach. Gofid dwfn ym Iolo Dafydd

Aciwbigo yng Nghlinig Stryd y Ffynnon, Rhuthun Wedi ei ddefnyddio yn llwyddiannus am flynyddoedd lawer i drin T: 01824 704 701 M. 07810 cyflyrau543 915 poen. Poen cefn, sciatica, niwed i’r gwddf a’r ysgwydd gan gynnwys E: [email protected] atchwipio a fferdod ysgwydd. Dros 12 mlynedd o brofiad Plant yr ysgol yn gorymdeithio yng Ngŵyl Eisteddfod yr Urdd ym Bryn Goleu,Hyfforddiant Llanfair llawnDyffryn mewn Clwyd, Aciwbigo Rhuthun, Tsieneaidd Traddodiadol. Mhrestatyn Llongyfarchiadau i’r Parch Reuben ac Aelwen Roberts gynt o Sir Ddinbych,www.wellstreetclinic.co.uk LL15 2SE www.ricchamberlainacupuncture.co.uk Wyddelwern ar ddathlu eu priodas aur ar Hydref 18 gan eu teulu a’u Cysylltwch â Ric ar 01824 750732 neu ffoniwch am apwyntiad ar ffrindiau. 01824 709777 23 134 Parc y Dre, Gwaith Contract, Gosod Ceginau, Lloriau, Ffenestri, Drysau a GwaithRhuthun AERON JONES H. A. Ty’n y Cefn, Llanuwchllyn Cynnal a Chadw o bob math ARGRAFFU ELLIS Prisiau rhesymol gyda gwaith Rhaglenni, Adroddiadau, Taflenni a mwy. Saer Coed o safon uchel Cysylltwch â

07729 960484 [email protected] 01824 702994 31 15 Diolch am sŵm! Da ‘di Technoleg Profiad digon od oedd ffarwelio Ydychi ’rioed wedi cysidro sut mae mewn ychydig yn cynnwys Carys efo Gwion cyn Dolig ac yntau’n ei Gwion a Steph eich Bedol yn cael ei greu ar amser ein clerc gweinyddol. Mi fuon ni chychwyn hi am Ganada bell – i briodi yn priodi yng mor anghyffredin arnom ni i gyd?? wedyn yn cyfnewid negeseuon ei ddyweddi, Stephanie Cormier! Na, Nghanada Mae pob tîm Bedol yn gweithio a danfon erthyglau a newyddion doedden ni ddim yn cael mynd; roedd ychydig yn wahanol beth bynnag, y Bedol yn ôl a mlaen o’r naill i’r o wedi gorfod cael caniatâd arbennig ond mae peidio mynd i’r swydda i llall. Yr adeg yma flwyddyn yn ôl, a phapurau swyddogol i brofi hynny roi’r papur at ei gilydd yn brofiad go doedd hanner ohonom erioed cyn iddo fo gael mynd! ryfedd. Dim sŵn tegell yn berwi na wedi clywed na defnyddio sŵm a Cyrhaeddodd yno a bu’n rhaid iddo sgwrs a jangyl na chlicio parhaus ar rwan, mae pawb wrthi!! Teuluoedd ynysu am bythefnos. Maen nhw’n allweddell, a diolch byth dim Siân a ffrindiau yn zwmio am sgwrs hynod o lym yno a byddai cosb drom PG yn gweiddi dros y lle ....”oes ne neu gwis neu ddathlu pen blwydd am beidio cydymffurfio. Diolch byth ddwy n yn...? a bonllefain o ateb yn hyd yn oed, pobol yn y gweithlu bod ganddo le cyfforddus a digon o dwad o’r stafell arall yn un ai “oes yn ei ddefnyddio yn gyson am fwyd yn cael ei anfon i lawr iddo i’r neu nacoes!!!” gyfarfodydd, corau yn ymarfer, basement yn nhŷ rhieni Steph! Dechreuodd taith y Bedol priodasau – ac angladdau yn Oherwydd i Dalaith New Brunswick gyfredol yma cyn y Nadolig gyda anffodus. Mae sawl cymdeithas fynd i ‘Orange Alert’ bu’n rhaid newid cyfnewid e byst rhwng Ann, a chlwb bellach yn cyfarfod ar trefniadau’r briodas a’i chynnal yng Menna a finnau yn trafod syniadau, lein, yn wir mae ei ddefnydd wedi nghartref Steph. Dim ond llond llaw cyfarfod Sŵm wedyn rhwng y bod yn achubiaeth i lawer ac yn fyddai’n cael bod yn bresennol bellach dair ohonom. Yna cyfarfod arall ffordd o allu parhau i weithio, a gan nad oedd caniatâd i symud o un ardal i’r llall ac y byddai’n rhaid glynu at reolau pellhau cymdeithasol llymach. Pe bai’r ardal wedi mynd i glywed araith neu ddwy cyn ffarwelio ‘Red Alert’, trefnwyd y byddai Gwion am y tro iddyn nhw fynd drwy’r eira a Steph yn cael mynd yn syth i i dynnu lluniau wrth yr afon yng swyddfa’r gyfreithwraig i briodi yn y ngwaelod yr ardd. fan honno oherwydd, ar ôl datganiad o Ar ôl hynny, cawson nhw luniaeth a ‘Red Alert’ am ddau y pnawn, byddent buon nhw’n edrych ar fideo roedd rhai ar lockdown llwyr o hanner nos ymlaen ohonom yn deulu a ffrindiau o Gymru ac ni fyddai’r briodas wedi gallu wedi ei rhoi at ei gilydd i ddymuno’n digwydd o gwbl!! dda i’r pâr priod. Cawson ninnau ein Ond, cyrhaeddodd Ionawr 9fed heb parti bach ni yma yn y tŷ cyn cysylltu fwy o ddrama! Maen nhw 4 awr ar ein eto i ddweud rhyw air neu ddau ac i holau ni yn New Brunswick, felly, â wrando ar Gwion a Steph yn dweud hithau’n 6 o’r gloch yma, dyma ni’n y gair neu ddau. Efallai mai hyn oedd y fan hyn a theulu Gwenno ym Methel yn darn anoddaf!! setlo o flaen y sgrîn deledu, wedi ein Doedden ni erioed wedi dychmygu gwisgo’n daclus ac yn barod i sŵmio! mai fel hyn y byddai pethau, yn Cawsom sgwrsio am dipyn efo enwedig gan mai yn y wlad hon Gwion tra roedd o’n disgwyl i Steph roedd y ddau eisiau priodi, ond rhwng ddod i’r golwg a gweld eu bod wedi trafferthion cael Visa a chymlethdodau mynd i drafferth i addurno’r ystafell Covid, fel arall bu’n rhaid i bethau yn hardd. Roedd o’n edrych yn fod. A bellach mae Gwion adre heb smart iawn hefyd ac yn hynod o cŵl! ei warig newydd a Steph yn gweithio Dyma ichi deulu prysur Bachymbyd bach, Rhewl, sydd drwy gydol y cyfnodau Eistedd wedyn o flaen y sgrîn a gweld fel nyrs ger ei chartref hi. Y gobaith clo wedi cadw’n brysur - ac yn heini ac yn dangos bod posib gwneud y morwynion bach yn taflu petalau ar rŵan ydy y bydd hi’n cael dod ‘adre’ unrhywbeth wrth zwmio. Diolch o galon i Mared, Iestyn, Dyfan a Lowri. y llawr, y ddwy forwyn hŷn yn sefyll yn nôl i Gymru mor fuan â phosib ac o’r eu lle a Steph yn cyrraedd efo’i thad, diwedd y caiff y ddau ohonyn nhw yn edrych mor ddel a mor hapus. ddechrau ar eu bywyd priodasol a ‘Mute’ – a chael gweld y seremoni setlo i lawr go iawn fan hyn. fer, bron fel pe baen ni yno. Cawsom Menai Williams

Pawb wrthi’n ddygyn o gwmpas Iestyn a Dyfan yn ymarfer rygbi bwrdd y gegin yn gwneud gwaith yn rhithiol gyda Clwb Rygbi ysgol. Rhuthun.

Y teulu wedi mwynhau cael bod yn rhan o’r briodas o bell. Dathlu pen blwydd - Dyfan yn mwynhau ei barti rhithiol gyda’i ffrindiau.

16 chymdeithasu o adre. Dydio ddim i’w cynnwys. Carys sydd â’r dasg yn berffaith o bell ffordd, fase well enfawr wedyn i roi pethau mewn gynnon ni gyd gyfarfod yn y cnawd, ffeiliau i’w paratoi ar gyfer eu gyrru ond o dan yr amgylchiadau, mae o’n at Elgan a bore Mercher Chwefror 3, well na dim byd. Mi rydwi hyd yn oed mi ddylie fod popeth ar eu ffordd i yn giamstar ar Sŵmio erbyn hyn ac Aberystwyth. Mi ddaw’r proflenni yn wedi bod “mewn cyfarfod cyngor ôl mewn wythnos golew, a’r gamp plwy, a llywodraethwyr” dros y wê, wedyn fydd eu darllen gan obeithio hyd yn oed wedi cynnal cyfweliadau!! nad oes gormod o walle!! Profiad rhyfeddol!! A sawl rhiant yn Yn ei ôl at Elgan i “twîcio” unrhyw eich plith sydd yn tynnu gwallt o’ch wall ac yna at yr argraffydd â fo, a pen drwy geisio cadw’r ddesgil yn gyda gwynt teg ar ei ôl, mi fydd o wastad drwy weithio o adre a chynnal wedi cyrraedd Rhuthun erbyn amser ysgol rithiol wrth fwrdd y gegin? cinio Chwefror 19! Bellach mae’n bnawn Sul Ionawr A dyma fo rwan yn eich dwylo 31 a dyma ni eto yn Sŵmio, tro hyn i diogel chi ddarllenwyr hynaws, sicrhau ein bod wedi derbyn popeth wedi ei roi at ei gilydd heb i’r un a’i fod wedi ei olygu. Crafu pen rwan golygydd groesi trothwy y swyddfa. ynglŷn â lle mae pethau i gael eu Mwynhewch a diolchwch am y wê! gosod yn y papur a dewis pa luniau SPG

Pwyllgor MyW Bellach mae MyW Rhuthun wedi trefnu nifer o gyfarfodydd Ymarfer rhithiol Côr Rhuthun – pawb yn falch iawn o gael gweld ei gilydd rhithiol ar gyfer gweddill y flwyddyn. eto – a mwynhau ychydig o ganu wrth gwrs!

Ar ôl y glaw fe ddaeth yr eira Lluniau gan Sian Edwards Pentre Draw, Pentrellyncymer

17 Mae ein gwersylloedd agored i’r byd ac yn ymgorfforiad wedi agor eu drysau i gynnig o’n hiaith a’n diwylliant ac ar cefnogaeth i blant a phobl ifanc drothwy ein canmlwyddiant Llythyrau bregus, rydym wedi sefydlu rydym yn edrych i’r dyfodol gydag Annwyl ddarllenwyr, cyfleodd ddigidol yn ein meysydd agwedd bositif ac hyderus. Mi Fel rwy’n siŵr eich bod yn Ieuenctid, Chwaraeon a’r ddaw’r Urdd drwy’r cyfnod yma, ymwybodol, mae Urdd Gobaith Celfyddydau, yn parhau i redeg yn gryfach ac yn barod i weithredu Cymru wedi – ac yn parhau – i ein gwasanaeth Prentisiaethau, er budd plant a phobl ifanc Cymru wynebu’r cyfnod mwyaf heriol yn wedi llwyddo i hyrwyddo Neges unwaith yn rhagor. ei hanes o ganlyniad i bandemig Heddwch ac Ewyllys i gynulleidfa Diolch o waelod calon i chi am Covid-19. o dros 37 miliwn, wedi cynnal yr holl gefnogaeth. Rydym wedi gorfod colli hanner Eisteddfod T llwyddiannus ein gweithlu (dros 160 staff) ac yn ac wedi creu a chynnal Cofion gorau, rhagweld colled incwm o oddeutu digwyddiadau rhyngwladol rhwng Siân Lewis £14M dros y ddwy flynedd nesaf. aelodau’r Urdd a phobl ifanc Prif Weithredwr Oni bai am gefnogaeth sylweddol Alabama a’r Iwerddon. gan Lywodraeth Cymru bydden Braint oedd cael hefyd Os hoffech wneud cyfraniad ni wedi bod mewn sefyllfa llawer cydweithio gyda Chymdeithas tuag at yr Urdd gallwch wneud mwy trychinebus, a’r gefnogaeth Bêl-droed Cymru wrth lansio hynny drwy ymweld â’n gwefan ariannol ychwanegol wedi ein ein hymgyrch codi arian, ‘Het (urdd.cymru/cyfrannu), neu drwy galluogi, yn syml, i gadw ein i Helpu’, cyn y Nadolig. Mae’r anfon siec yn daladwy i Urdd pennau uwchben y dŵr a sicrhau gefnogaeth a ddangoswyd i’r Gobaith Cymru at: y bydd Urdd yn gallu goroesi. Urdd yn ein cymunedau ar draws Adran Ariannol Urdd Gobaith Mae hi wedi bod yn gyfnod o Cymru (a thu hwnt!) wedi codi Cymru bryder mawr, ac mae gwaith caled ein calon ni fel mudiad, a fedraf i Gwersyll yr Urdd Glan-llyn iawn o’n blaenau o hyd. Ond, rwyf ddim diolch ddigon i bawb sydd Llanuwchllyn yn hynod falch ein bod fel mudiad wedi’n cefnogi. Y Bala wedi gallu arall-gyfeirio rhai o’n Mae’r Urdd wedi meithrin Gwynedd gwasanaethau er mwyn cadw cenedlaethau o blant a phobl LL23 7ST cysylltiad gyda’n haelodau. ifanc i fod yn falch o’u gwlad, yn Sian Lewis a Mistar Urdd

WILLIAM JONES RHYD Y CWMPENANNER

MARCHOGION, LLANELIDAN Gohebydd: Gwawr Davies Ffôn: 01824750067 Pwy oedd William Jones felly? Ia, Câi’r stoc orffwys yn yr aceri o [email protected] fel y gŵyr y rhan fwyaf ohonoch chi diroedd comin a’r dolydd, oedd yn , dyna oedd enw bedydd Ehedydd ymestyn tuag at Lanarmon. Roedd Helynt y Boilar Iâl . cyfle da hefyd i ail-bedoli gwartheg, A glywsoch chi son am y ddrama Cafodd ei eni yn 1815 yng ac, efallai, yfed dŵr o Ffynnon Tegla Ddigwyddodd ar ffarm yn y Cwm. Nghefn Deulin, Derwen, plentyn i - y dŵr gwyrthiol, oedd yn gwella Roedd boilar Plas Onn wedi torri, William a Catherine Jones. Chafodd pob dyn ac anifail. A’r tywydd yn oer ac yn llwm. o ddim diwrnod o addysg a phan Ond nid dim ond dŵr oedd oedd tua 9 oed, aeth yn was bach yn tynnu’r porthmyn i Llandegla. Wel ffonia Den Plymar reit sydyn i’r Llwyn Isaf. Roedd yno hyd at 16 o dafarnau ar Medd Iona wrth Gareth yn syth. Aeth wedyn at John Davies, un adeg, a byddai William yn siŵr A Gareth a ffoniodd ar unwaith, Plas-yn-Nerwen, ac yno cafodd o fod wedi elwa wrth ddisychedu’r Mai’n gaddo tywydd mawr – meinws wyth. ei gynnwys gan ei feistr i gymryd porthmyn llychlyd a blinedig. Yn wir, diddordeb mewn barddoniaeth, ac roedd pob gyda’r nos yn y tymor Esboniodd i Den beth yw’r broblem, addysgu ei hun. Oddi yno aeth i’r porthmona’n hwyliog iawn mewn Di hyn rioed di digwydd i ni, Hendre, Gwyddelwern am tua saith ambell i dafarn. Byddai yno rasys Ni chawsom ni rioed unrhyw drafferth mlynedd a thrwytho’i hun yn llyfr rhedeg, rasys ceffylau y tu allan, a Na service ers mil naw naw tri. Gramadeg Bardd Nantglyn, a phob barddoni, cyd-ganu, gwrando ar y llyfr arall y medrai gael gafael arno. Newyddion diweddaraf dros y ffin Mae’r ty ma yn teimlo fel iglw. Symud eto fu ei hanes - i y tu mewn. Roedd Tafarn-y-Gath Mai fatha trio byw dan y lloer. weithio i Mrs Davies, Rhyd y yn unigryw gan fod William yn Mae Iona’n trio cynhesu trwy’r amser, Marchogion, y tro hwn. Â’r afon mynd un cam ymhellach - cynnal Ac yn dweud bod fy nwylo fi’n oer. Hesbin gerllaw, roedd dwy ryd i Eisteddfod i’r porthmyn, ac yn groesi’r afon ers talwm, o fewn rhoi cwrw am ddim i’r enillwyr! A Dennis ddaeth yno ar garlam hanner milltir i’w gilydd - Rhyd Gallwch chi ddychmygu cannoedd Er fod o yn brysur dros ben, y Meudwy i’r de o Glan Hesbin, hithau’n gofyn iddo am adnod neu o Borthmyn ar strydoedd Llandegla I drwsio y boilar di-weithio a Rhyd y Marchogion. Dyma bennill o gysur yn ei thrallod. Aeth - sŵn yr holl anifeiliaid, y prysurdeb, A sortio y broblem drachefn. ddywed Frank Price Jones yn ei William allan i’r berllan yng nghanol y cyffro a noson hwyliog o gystadlu lyfr ‘Crwydro Gorllewin Dinbych’ storm o fellt a tharanau a’i galon yn ar ben hynny. Ar ôl 8 mlynedd, Ond er iddo drio ei orau ‘Tybed ai’r Saith Marchog y mae drom. Ond fe gafodd ysbrydoliaeth, newidiwyd y dafarn yn dŷ ffarm, Ni wnai yr hen foliar ddim byd. eu bryn rhyw 4 milltir i’r gorllewin a bu’r emyn, a’r pennill olaf yn ac yno y bu Ehedydd Iâl nes ei Fuodd wrthi rhan fwyaf o’r bore oddi yma oedd y Marchogion roes enwedig, yn gysur mawr i Ruth. farwolaeth ganol fis Chwefror 1899, Yn trio cael y lle yn fwy clyd. eu henw i’r rhyd hon? Gallai’r saith Newidiodd William ei ar ôl bywyd llawn ac amrywiol. marchog a adawyd yng ngofal tir alwedigaeth ar ôl sbel yn Green Mae plac iddo ar y wal, i’r chwith Ond yna ar ol gwir bendroni Bendigeidfran pan aeth hwnnw i Parc, Llandegla. Aeth yn felinydd, o’r ffenestri. A ffistio a dyrnu y llawr, Iwerddon fod angen croesi’r Afon a bu’n cadw Melin y Mwynglawdd Y diweddar Gwilym R Jones Mi sortiodd y broblem reit sydyn, Hesbin i edrych am ryw ddafad ym mhen uchaf Dyffryn Clywedog adroddodd y stori hon am Ehedydd Ar ty sydd yn gynnes yn awr. golledig efallai!’ am dair blynedd. Ond, fel Dic Iâl tua diwedd ei oes pan oedd o Ta waeth, yma y cyfansoddodd braidd, doedd William mor ffraeth ei dafod ag erioed. ‘Pan Ac felly mae’n rhaid i ni gofio Ehedydd Iâl y pennill olaf enwog yn ddim yn aros yn ei unfan yn hir oedd ei olwg yn dechrau pallu, fe Un peth sydd yn saff fel y banc, ei emyn 5 pennill ‘Y Nefoedd uwch iawn yn ifanc. Aeth tua 1850 yn ôl i aeth i chwilio am sbectol. Wedi cael Ni chewch chi fyth wres i’ch cynhesu fy mhen’ ffermio - setlodd ar fferm a Thafarn un addas, ac yntau ar y ffordd o’r Os nad oes ne oel yn y tanc!! ‘Er nad yw nghnawd ond gwellt y Gath, ger Llandegla, a disgrifiodd siop, gofynnodd ffrind iddo a oedd /A’m hesgyrn ddim ond clai, ei hun fel ‘ffermwr, a thafarnwr yn gweld rhywfaint yn well. Brrrrrrr! Mi ganaf yn y mellt, / anfodlon”. “Wel, ydw,” meddai Ehedydd Iâl: Gan Anhysbus Maddeuodd Duw fy mai: Roedd tafarndai’n frith yn ac adrodd yr englyn hwn. Mae craig yr oesoedd dan fy Llandegla. Dyma ddrws i Loegr ers Gwelaf uwchlaw disgwyliad - y nhraed /A’r mellt yn diffodd yn y talwm pan oedd y porthmyn yn mynydd gwaed. cerdded eu hanifeiliaid draw am A’r manion heb eithriad, Mae hanes cyfansoddi’r emyn yn Lundain. Fe gaent laesu dwylo a A chŵn lu, holl chwain y wlad, un trist - Ruth, merch Mrs. Davies, chael mymryn o lonydd yma, cyn A’r llau yng ngolau’r lleuad.’ ei feistres, yn marw o’r diciâu, a mentro ar y daith bell i Lundain. AJE

18 Tudalen 10 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:03 Page 1

YSGOL STRYD Y RHOS

Diogelwch y ffordd – Daeth Becky o Adran Diogelwch Ffordd y Sir i siarad hefo ein swyddogion am eu rôl wrth hyrwyddo sut i fod yn saff wrth ymyl y ffordd.

Diolch i Eglwys San Pedr a’r Parchedig Stuart Evans am ein gwasanaeth diolchgarwch hyfryd. Perfformiwyd eitemau o safon uchel gan ein plant. Diolch i’r rhieni am eu rhoddion caredig ar gyfer Banc Bwyd Rhuthun. Cafodd plant Blwyddyn 5 a 6 lawer o hwyl yn cymryd rhan yng ngweithgareddau awyr agored amrywiol Nant Bwlch yr Haearn. Diolch i Miss Davies, Eira a Leanne am edrych ar eu holau mor dda.

Diolch a hwyl fawr i’n hathro Mathemateg, Mr Oakes, wrth iddo symud ymlaen i brosiectau newydd. Bu Mr Oakes yn dysgu ein disgyblion mwy abl a thalentog dros nifer o flynyddoedd. CYFFYLLIOG

Rhoddodd ein Gohebydd:tîm pêldroed Marian gyfrif Rees da iawn Ffôn: o’u 01824 hunain 710262 yn Nhwrnament yr YN YR ARDD Urdd yn ddiweddar. Cartref newydd: Pob dymuniad Gwellhad buan i Ceri Llwyd, Cefn GAN JOHN A da i Endaf, Ysgeibion Farm ac Elin Mawr, Geraint Jones, Ysgeibion, yn eu cartref newydd yn Pentre. Gordon Roberts, Cae Gwyn ac Alison Gobeithio y byddwch yn hapus yno Bamber, Berwyn, y pedwar wedi cael MYFANWY STUBBS a da yw clywed bod Elin FIREyn well ar ôl Llansannan anffawd yn eu cartrefi’n ddiweddar. ei Ffôn:Celtânllawdriniaeth. 07775 Dymuniadau 950365 gorau Gobeithio eich bod yn gwella i gyd. hefyd i Lowri Jones Cae’r Felin yn ei

chartreffin Nos: newydd 01745 yn Rhuthun. 870317 Profedigaeth: Trist oedd clywed Mae hi wedi bod yn fis Ionawr Mae’r clematis yn cynnwys Perch: CAERWYN LLOYD am farwolaeth Idwal Owen, Tŷ gwlyb ac oer eleni - ond mae’r llawer iawn o fathau ond ar gyfer SwyddCyflenwad newydd: Dymuniadau a Gwasanaeth gorau i Capel gynt. Anfonwn ein cofion a’n dydd yn dechrau ymestyn a tocio mae yna 3 grŵp. Yn Chwefror Lois, Cae Gwyn yn ei swydd newydd cydymdeimlad at ei deulu a’r holl gobeithio y cawn wanwyn sychach neu’n gynnar ym mis Mawrth yngBlynyddol Nglan y Wern, oLlandyrnog. offer diffodd gysylltiadautân yn yr ardal. hefo tipyn o haul i gynhesu’r pridd. dylech docio y rhai sydd yn grŵp Os na chawsoch gyfle i balu’r 2, y rhai sydd â blodau mawr ac yn ardd lysiau yn yr hydref dyma’r blodeuo yn Mai a Mehefin fel ‘The amser i balu’r darn drosodd yn President’, ‘Dr Ruppel’, ‘Barbara enwedig ar ddiwrnod sych braf. Jackman’, ‘Beauty of Worcester’ a ‘Wyrcowt’ go iawn ar ôl y gaeaf ‘Burma Star’. hir! Peidiwch â phalu os yw’r pridd Torrwch i ffwrdd unrhyw bren dal yn wlyb oherwydd byddwch gwan neu bren sydd wedi marw. yn sathru ar y ddaear wrth ei droi Dilynwch y pren o’r pen nes cael fel bod dim aer o dannodd - mi hyd i bâr o ddau flagyrun cryf a wnewch fwy o ddrwg na daioni! thorri jyst uwchben. Peidiwch â Gwneuthurwyr ceginau o Os ydech chi’n cael problem thocio’n rhy isel neu ni chewch safon yng nghalon eich hefo “wire worms” fe wnaiff yr adar flodau o gwbl. cartref. Tudalen 2 Tachwedd.qxp_Layouthelpu eu gwared ar ôl 1 i 10/11/2019chi droi’r 13:46 Os Page ydy’r 1 clematis yn blodeuo pridd drosodd. Ychwanegwch yn hwyr yn yr haf bydd yn grŵp 3. Gydag ansawdd uchel o haen o dail wedi pydru’n dda a’i Dylech docio rhain yn galed i’r pâr waith crefftus gallwn weithio balu i mewn. o flaguryn iach isaf tua 15-30cm gyda’ch cynlluniau a’ch Glanhewch y tŷ gwydyr yn uwchben y pridd. Esiamplau o syniadau. drwyadl; edrychwch am unrhyw rhain ydy ‘Etoile Violette’, ‘Ernest doriadau neu graciau yn y paenau Markham’ a ‘Polish Spirit’. PWRS HOELION gwydyr ac ailosod os oes angen. TACHWEDDMae clematis montana, 2019 cirrhosa Tel: 07766 337 681 Glanhewch y ffenestri a diheintio’r a macropetala yn grwp 1 ac yn Er cofwww.calonfurniture.co.uk am Llew Jones, Wern Ddu, Gwyddelwern ...... £25.00 GOLYGYDDION MIS TACHWEDD meinciau a chael gwared o unrhyw blodeuo yn gynnar ar dyfiant y [email protected] cof am Enid Wynne Davies, Llys Iâl, Rhuthun gynt ...... £20.00 chwyn. Glynflwyddyn Davies, cyntHafan, felly 46 peidiwch Maes Cantaba, â Er cof am Enid Roberts, Tŷ'r Ysgol Isa, Cerrigydrudion ...... £10.00 Dyma’r amser i hau hadau Rhuthun.thocio rhain (01824 yn 702265);y gwanwyn. Teulu Ty'n y Celyn, Llanbedr DC ...... £5.00 llysiau. Cofiwch hau ychydig ar Eirwen Mae’r Jones, mathau 7 Maes o laswellt Hyfryd, Rhuthun. 10 Teulu Maddie, Audlem, Sir Caer ...... £5.00 y tro i mewn i fodiwlau o 12 neu (01824addurniadol 707567); fel Miscanthus a 24 yn hytrach na chelloedd bach. EirlysPennisetum Tomos, Llwynwedi bodOnn, yn Bryn hardd Eryl, Er cof am Moss Roberts, Garage Gwyddelwern ...... £10.00 Rhuthun. (01824 705409); Mae’r planhigion bach yn haws i’w dros y gaeaf hefo’i hadau godidog Er cof am Margaret Ella Evans, Rhuthun ...... £10.00 Eleri Williams, 15, Erw Goch, Rhuthun. Teulu Cai ac Elis Parry, Bro Deg, Rhuthun ...... £10.00 trin os ydynt mewn celloedd mwy. (01824ond yn 705277) barod i’w torri lawr erbyn Mae hi’n amser i adael i hyn. Torrwch rhain i lawr i’r bôn ac Teulu Mali ac Ela, Llanrhaeadr ...... £10.00 GOLYGYDDIONblanhigion tatws MIS cynnar RHAGFYR: egino yna gwasgaru llond llaw o wrtaith Dilys V Roberts, Einion, Maes Meugan, Rhuthun ...... £10.00 Llinosmewn Mary bocsys Jones, wyau Awelfryn, mewn lleGwyddelwern, araf Corwen. 6 mis o’U(01490 hamgylch. 412645); Os ydynt Iwan a Lydia Edwards ...... £5.00 Ionagolau, Davies, oer ond Hafod heb y rew.Bryn, Dylai’r Llandyrnog. (01824mewn 790484); potiau defnyddiwch y tabledi Wynne a Bethan Davies, Bro Deg ...... £12.00 Mennatatws gaelCunningham, eu plannu 2 panMaes mae’r Hyfryd, Rhuthun.gwrtaith (01824 sydd 707270); yn rhyddhau’n araf Menai Williams, Pwllglas ...... £5.00 Morfuddtyfiant ynJones, tua 1cm.Erw Fair, 7 Tan y Castell, ganRhuthun. roi 10 (01824 mewn 704350)potyn 50cm. Er Cof am Olive Lloyd Jones ...... £20.00 Rhai swyddi eraill: Gruff Richards, Lluest, Rhuthun ...... £5.00 LLYWYDD:Paratoi’r Iwanborderi Roberts, - chwynnu’r Trefin, Parc y Castell, Rhuthun. 01824 703906 Teulu Math Evans,Ty'n y Celyn, Llanbedr ...... £5.00 darn ac yna ychwanegu gwrtaith Enid Edwards, Dinmael ...... £10.00 IS-LYWYDD: Bethan Roberts, Cefn Mawr, Derwen 01824 750212 sydd yn rhyddhau’n raddol. Aled a Llinos Hughes, 1 Cae Llwyd, Cerrigydrudion ...... £5.00 YSGRIFENNYDD:Dyma’r amser i Mennadocio wisteria E. Jones, Erw Fair, 7 Tan y Castell, Rhuthun Rhiannon, Nant Erw, Maes Cantaba ...... £20.00 [email protected] mae hi’n bwysig tocio’r wisteria 01824 704350 Cyfanswm ………£202.00 yn gynnar yn y gwanwyn (sef yr TRYSORYDD:ail doriad - dylech Gareth fod Griffiths, wedi tocio’r 17 Erw Goch, Rhuthun LL15 1RR (01824 704039) Mae gan y golygyddion hawl i gywiro, talfyrru neu wrthod unrhyw erthygl a goesyn yn ystod yr hâf diwethaf dderbynnir i’w chyhoeddi yn Y Bedol. Nid ydym yn cyhoeddi erthyglau, TREFNYDDi lawr i 6 egin HYSBYSEBION: o’r tyfiant newydd). Huw Williams. llythyrau neu benillion heb gael enw llawn y sawl sy’n eu hanfon. BLODAU Cyfrwch 2 egin o’r goesyn aAnfoner i Swyddfa’r Bedol. [email protected] PARCH – Rydym yn falch iawn i dderbyn un deyrnged wedi ei llunio mewn thorrwch. Bydd hyn yn annog y modd addas i’w hargraffu a heb fod yn fwy na 500 o eiriau. Nid ydym yn TREFNYDDllwyn i gynhyrchu CLWB blodau 100: Gerallt ar gyfer Tomos, anfoner i Swyddfa’r Bedol cynnwys lluniau o’r ymadawedig. y tymor hwn. Cofiwch eto roi TREFNYDDgwrtaith ‘slow DOSBARTHU: release’ o amgylch NID YW’R GOLYGYDDION O REIDRWYDD YN CYTUNO Â’R GWAHANOL y bôn. AGWEDDAU A FYNEGIR YN Y PAPUR HWN. CYSYLLTWR CAMERA: Brian Roberts, Moelwyn, Pen y Maes, Rhuthun. 01824 705938 EIN CYFEIRIAD: YSGRIFENNYDD TANYSGRIFIADAU: Gwenan K. Williams, Fferm Tyddyn Dedwydd, Llanfwrog, Rhuthun LL15 2AH Tociwch y llwyni rhosod - Cofiwch fod yr holl ohebiaeth i’w gyrru i Ffôn 01824 707932 [email protected] a h.t. i lawr i tua 10cm SWYDDFA’R BEDOL, uwchben y grafft. CLERC GWEINYDDOL: Carys Morgan, Cilmeri,Wrth docio 57 Stryd rhosod y Brython,sydd yn Rhuthun 18 STRYD CLWYD, RHUTHUN, LL15 1HW (01824 702327) dringo dylech dorri trydydd rhan o’r (Drws ger siop Elfair) tyfiant uchaf i ffwrdd a hefyd torri unrhyw ganghennau sydd yn croesi FFÔN: 01824 704741 ar draws neu’n tyfu ar i mewn. DYDDIADUREto Y cofiwch BEDOL wasgaru gwrtaith [email protected] o’i hamgylch sydd yn rhyddhau’r TACHWEDD maeth yn araf. 15 Ocsiwn Addewidion, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Clwb Rygbi, 8.00y.h. Y BEDOL DRWY’R POST Mae’r gwanwyn cynnar yn amser I dderbyn Y Bedol yn gyson drwy’r post cysyllter â Gwenan Williams, yr 16 Ffair Grefftau, Inner Wheel Rhuthun, Canolfan Awelon, cyffrous yn yr ardd wrth gwrs - y Ysgrifennydd Tanysgrifiadau (manylion yn y rhestr Swyddogion). 10.00y.b. – 3.30y.p. bylbiau a’r planhigion parhaol yn Y pris yw £25 am y flwyddyn. 23 Cyngerdd Côr Rhuthun a Côr Meibiondechrau Caernarfon, dod drwodd Theatr a’r coed John a Ambrose, 7.30y.h. llwyni collddail yn dechrau blaguro 27 Noson Gymdeithasol Nadoligaidd,a dangosVale Country lliw. Club, Llanbedr D.C., GWEFAN Y BEDOL 7.00 y.h. 30 Mic ar y Meic ac Ocsiwn Addewidion,Mwynhewch Canolfan Caey garddio! Cymro, Clawddnewydd. 7.00y.h. www.ybedol.com

RHAGFYR 19 7 - 8 Marchnad Nadolig a chylch sglefrio, Marchnad Rhuthun, Lluniau: Cyn anfon llun i’r Bedol 10:00 y.b. - 6.00 y.h. rhaid sicrhau na fyddwn yn torri unrhyw hawlfraint 9 Dechrau Canu Dechrau Canmol, Eglwys y Santes Fair, a berthyn i’r ffotograffydd neu’r cwmni Yr Wyddgrug, 7.00 y.h. ffotograffwyr trwy ei gyhoeddi yn Y Bedol. Dylid 14 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Brecwast efo Siôn Corn yn nodi os oes angen rhoi enw’r ffotograffydd o dan y llun. Os na wneir hyn fe gymrwn yn ganiataol Awelon, Rhuthun. 9.30-11.30y.b. nad oes hawlfraint ar y llun. 14 Cyngerdd Blynyddol Côr Godre’r Aran, Canolfan Hamdden Penllyn, Y Bala, 7.30y.h. 23 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Cymanfa Garolau. Capel y Tabernacl am 6.00y.h. HYSBYSEBION IONAWR 22 Noson yng nghwmni Nigel Owens, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Beth am hysbysebu yn y Bedol? Mae’r prisiau fel a ganlyn: Theatr John Ambrose. 8.00y.h. 25 Noson Santes Dwynwen gyda Candelas, Marchnad Rhuthun. 1/4 tudalen - £35.00 1/8 tudalen - £20.00 Manylion i ddilyn. 1/16 tudalen - £11.50 Mae disgownt i’w gael os yw’r hysbyseb yn Y Bedol CHWEFROR 15 Gig gyda’r Welsh Whisperer a Hywel Pitts, Pwyllgor Apêl Rhuthun, am 3 mis, 6 mis neu 12 mis Theatr John Ambrose am 7.30y.h. Hysbysebion ar gyfer mis Ionawr erbyn DYDD GWENER IONAWR 6

Codir tâl o £2 am gyfarchion neu air o ddiolch. Ni chodir unrhyw dâl sy’n dilyn profedigaeth neu am “Er Cof”. Cysyllter drwy’r post neu ebost: [email protected] ERTHYGLAU ERBYN DYDD MERCHER, TACHWEDD 20 NEWYDDION A HYSBYSEBION ERBYN ER GWYBODAETH DYDD GWENER, TACHWEDD 22 Dosbarthu yng Nghanolfan Awelon Nos Wener, Rhagfyr 13 Gallwn eich sicrhau y byddwn yn trin y wybodaeth a gawn ni oddi wrthych yn gwbwl gyfrinachol a gyda gofal. rhwng 4.30 - 5.00 o’r gloch Ni fyddwn yn eu rhannu eich manylion â chwmni/sefydliadau eraill at Ar werth fore Sadwrn, Rhagfyr 14 ddiben marchnata, na chwaith yn ei rannu gyda thrydydd parti. 2 YSGOL CERRIGYDRUDION

Cystadleuaeth Darllen Lleucu Owain – Deian a Loli Dysgu Cymraeg yn fuan. Dwi wedi mwynhau cael Dros Gymru Ydych chi wedi bod yn gwylio Lleucu Yn dilyn 10 wythnos yn y Ganolfan trio pethau newydd fel neud jig-so Llongyfarchiadau Mawr i’r plant am eu Owain fel Loli yn y rhaglen deledu Iaith yn Nolgarrog, Mae Emily a 500 o ddarnau tra ydw i adref a llwyddiant yn y gystadleuaeth Darllen Deian a Loli ers dechrau’r flwyddyn? Claire – a wnaeth symud i’r ardal rŵan dwi ar ganol gwneud un 1,000 dros Gymru Eleni. – Rydym fel ysgol yn falch iawn ohoni, ar ddechrau 2020 yn ôl gyda ni yn o ddarnau sydd yn mynd i gymryd ac yn mwynhau gwylio’r rhaglen. Ysgol Cerrigydrudion ac mae’r ddwy llwyth o amser!” - Awel Evans wedi dysgu’r iaith yn rhagorol. Dyma “Yn fy marn i, mae gweithio gartref ddarn o stori a ysgrifennwyd gan wedi bod yn anodd a gwahanol i’r Emily dros y Nadolig: arfer oherwydd dydw i ddim yn cael Cododd Guinevere a cherdded i gwneud yr un gwaith ag y byddwn yn ffwrdd. Dilynais, dim ond oherwydd yr ysgol oherwydd does gen i ddim y byddai’n waeth pe byddem wedi yr un adnoddau adref. Rydym wedi gwahanu. Stopiodd ychydig gamau cael trafferth gyda’r cysylltiad we ac ymlaen, gan ddarllen arwydd. mae wedi bod yn anodd lawr lwytho “Oooh” Gwichiodd hi. “Darllenwch ac uwchlwytho gwaith. Ond, rydym yr hyn y mae’n ei ddweud, Rosie!” yn gwneud y gorau o’r sefyllfa. Dwi ar Pwysais i mewn i gael golwg fy mlwyddyn olaf yn yr ysgol ac felly agosach. “Y Llwybr hud,” darllenais rydw i’n teimlo fy mod wedi colli allan yn uchel, yna ffroeni. “Guinevere, ar y tripiau mawr ym mlwyddyn 6, sef does dim y fath beth â hud!” Ond mynd i Gaerdydd a Llangrannog a roedd hi wedi mynd, eisoes i lawr chael ymweld â’r ysgolion uwchradd. y llwybr graean a oedd i fod yn Roeddwn wir wedi edrych ymlaen “hudolus.” at gystadlu yn yr eisteddfod gyda fy ffrindiau am y tro olaf. Y peth anoddaf Dysgu o Bell - Barn y Plant am hyn yw nad wyf wedi cael gweld Mae hi’n gyfnod gwahanol iawn i ni fy ffrindiau a chyfoedion, ond mae yn yr ysgol ar hyn o bryd oherwydd cael bod adre gyhyd hefyd yn brofiad y clo diweddaraf. Fodd bynnag, gwerthfawr a bythgofiadwy.” - Lleucu Bl 3 a 4 yn cipio’r 3ydd safle mae’r plant yn parhau i weithio yn Owain galed iawn drwy fynychu gwersi “Mae fy mhrofiad i yn y cyfnod byw a chyflawni tasgau amrywiol clo yn wahanol bob diwrnod. Un bob diwrnod. Mae’r ysgol yn hynod diwrnod rwyf eisiau mynd i’r ysgol, ddiolchgar o’r holl waith caled. ond y llall dwi eisiau aros adref. Ond, Dyma farn rhai o’r disgyblion am y oherwydd y cyfnod clo, adref ydym cyfnod clo diweddaraf: ni o hyd. Mae o yn eithaf hwyl cael “dwi wrth fy modd yn cael fy aros adref i ddweud y gwir. Rydym nysgu o adre, mi ydw i yn cael hwyl yn cael chwarae gemau fel cardiau a hefo fy nheulu, ond erbyn hyn rwyf dweud jôcs yn aml. Ond dwi methu yn colli fy ffrindiau yn ofnadwy a aros i fynd nôl a chael gweld pawb!” methu disgwyl at fynd yn ôl i’r ysgol - Gwenllian Price

Dathlu Diwrnod Santes Dwynwen I ddathlu diwrnod Santes Dwynwen, bu’r plant yn brysur yn creu calonnau i’w gosod yn ffenestri eu tai ac yna yn cymryd rhan mewn ‘helfa calonnau’ drwy fynd am dro o amgylch y pentref i chwilio am Bl 5 a 6 yn cyrraedd y brig. galonnau.

CERRIGYDRUDION GWYDDELWERN

Capel Jeriwsalem Gohebyddion; Iorwerth ac Eirys Roberts Tyddyn y Cae Hir Ffôn 01490 412917 ‘Rydym yn cydymdeimlo gyda Now a Gaenor E-bost [email protected] Humphreys a’r teulu, mae Now wedi colli ei frawd, Gwilym yn ddiweddar. Yr wythnos cyn y Nadolig ewythr. Hefyd dymunwn wellhad buan i Trystan Edwards collasom dri aelod Mae ein meddyliau hefyd a gafodd niwed i’w ysgwydd tra’n chwarae’n yr eira poblogaidd o’r gymuned sef yn troi tuag at Julia ac Eryl efo’r plant. Aradeg ar y ‘piste’ tro nesa’ Tryst! Mary Owen Pennant, Jim Glan Domwy a’r teulu yn Watson Ivy House a Mavis eu colled hwythau, bu Mrs Johns Glan Domwy gynt. Johns a’i diweddar ŵr yn rhoi Cydymdeimlwn gyda gwersi cerddoriaeth i lawer Gareth a Glenda Owen Glan yn yr ardal. Llyn a’r teulu i gyd, ac Anwen Croeso i Huw, Manon, Ena a Cliff Lewis ac Einir, Encil a Gwilym i’w cartref newydd y Coed yn eu galar o golli ym Mryn Domwy. mam, nain a hen nain. Hefyd Llongyfarchiadau i Gari a Cledwyn Parry Pen y Plat Donna Bryn Domwy ar ddod wedi colli ei chwaer a Wyn yn daid a nain eto, ganwyd Parry Plasau yntau wedi colli merch fach, Erin Gwenlli, i modryb. Hannah a Rob. Dyma luniau o rhai o’n cleifion Yr un modd cydymdeimlwn dros 80 oed yn derbyn eu brechlyn gyda Dewi, Sioned, Huw, Llongyfarchiadau i Alwen COVID cyntaf. Mae’r practis yn Lois a’u teuluoedd ar ôl Eidda o Bentrfoelas am hynod falch o fod yn rhan o’r iddynt hwythau golli tad a ennill raffl i ddyfalu pa rhaglen frechu. Mae’n foment thaid, a Beryl Roberts Afallon fuwch fyddai’n lloea gynta hanesyddol ac yn cynorthwyo i a Delyth ac Eifion Jones o fuches newydd Wern Ddu. ddiogelu ein cymuned gan alluogi Delfyrn a’u teuluoedd wedi Gwnaethpwyd elw o £400 i pawb i ddychwelyd i ffordd mwy colli brawd yng nghyfraith ac Gylch Meithrin Gwyddelwern normal o fyw cyn hir. o’r fenter hon. 20 Blodau Parch

Eric Rowland Davies, Stanley House, Stanley House a chynigiodd roi lifft adre iddi a hwyl a’r canu. Yn wir roedd yn edrych ymlaen at bob Cerrigydrudion. ( Glan Gors gynt). dyna ddechrau carwriaeth oedd i bara am dros 68 penwythnos i gael gweld yr hogia lleol. Gellid adrodd Gŵr annwyl, caredig a chariadus iawn ei natur oedd o flynyddoedd Priodwyd Eric a Hannah yn 1953, llu o straeon am y cyfnod hwnnw – y ‘lock-ins’ ar ôl Eric ac fel gŵr pur enwog arall o Glan Gors o’r enw priodas hynod o hapus a’r ddau fel corff ac enaid rhoi blacowt ar y ffenestri, defnyddio twrci’r teulu i Jac, roedd yn meddu ar hiwmor ffraeth, naturiol drwy’r blynyddoedd, yn gwbl gariadus tuag at ei fwydo cwsmeriaid y Queens a rhoi sgidiau Iwan Llwyn oedd yn rhan annatod ohono. Mae sôn amdano, gilydd. Does ryfedd iddo yn ystod ei waeledd ofyn ar y tân i gadw’r rhai oedd wedi eu cloi yn y Queens ar ei rownd laeth, yn ymweld â meddygfa Cerrig i’r plant wneud yn siŵr eu bod yn edrych ar ôl eu gan eira mawr yn gynnes. pan roedd hi’n Bron Afallen a’r stafell aros yn llawn mam – rhywbeth wrth gwrs y maent yn ei wneud yn Dros y blynyddoedd mae ‘r merched wedi cael o bobl. Ac yntau’n gofyn yn glȇn ‘Sut yda chi gyd llawn cariad a gofal. Ar ôl priodi ymgartrefodd y ddau llawr o hwyl yng nghwmni eu tad a llawer o dynnu ?’ a phawb yn eu tro yn ateb – ‘wel da iawn diolch yng Nglan Gors ac ymhen amser fe gyfoethogwyd coes wedi bod rhyngddynt. Un noson ar ôl bod yn yn fawr’ a’i ateb chwim ‘wel be ddiawl da chi’n da y briodas ymhellach gyda dyfodiad saith o blant ac y Lion a phawb wedi cael un neu ddau yn ormod yn fama ta. Ac yn un o’i ‘Garej Sales’ enwog yn Eric yn dad gofalus, caredig a hwyliog a’r aelwyd yn fe wnaeth y merched liwio ei wallt yn biws a gadael gwerthu bwrdd bach dal paned i wraig oedd yn aelwyd hapus, groesawgar a chynnes. Does syndod y stwff ar ei wallt dros nos. Pan ddeffrodd Eric yn ffrindiau mawr ag ef am bumpunt ac wrth ei gario i’r bod y plant yn ei ystyried yn dad gorau’r byd. Mae y bore doedd o ddim yn hapus a deud y lleia ond car iddi yn dweud ‘di ddwyn o dwi sti.’ ganddynt atgofion melys iawn am y cyfnod hwnnw buan iawn y gwelodd ochr ddigri’r sefyllfa. A deud Cafodd Eric ei eni yng Nglan Gors a’i fagu gan ei – marchogaeth eu ceffylau o fore gwyn tan nos, y gwir doedd o’m yn cael llawer o lwc efo’i wallt. Ar fam a chyn gynted ag y gallai, dechreuodd weithio cystadlu yn Sioe Cerrig yn y ‘Jimcana’ ac un flwyddyn achlysur arall cyn priodas Marina golchodd ei wallt gyda hi ar y fferm. Fodd bynnag pan oedd yn ugain bu i’r mochyn ddod hefyd a chael ei reidio o amgylch efo ‘Nail Varnish remover’ a hynny’n arwain at ei mlwydd oed ymunodd â’r fyddin ac ar ôl treulio y ring. Ambell drip llawn hwyl i lan y môr, trip Ysgol Sul lygaid yn chwyddo a chau. cyfnod byr o hyfforddiant yng Nghroesoswallt cafodd i Rhyl a helpu eu tad a’u mham gyda’r gwaith fferm. Roedd gan Eric nifer o ddiddordebau gan gynnwys ei anfon i Korea a bu yno am dair blynedd. A chan Bob Nadolig roedd yn rhaid disgwyl i Eric orffen godro diddordeb mawr mewn rasio ceir a Fformiwla 1 ac ei fod wedi arfer trin gynnau ar y fferm datblygodd cyn y cai’r plant fynd i’r ystafell fawr i weld be oedd yn ystod ei waeledd diweddar derbyniodd neges yn saethwr sicr a chafodd ei roi ar y gynnau mawr Sion Corn wedi ei adael. Ac er bod arian yn dynn yn arbennig gan George Russell yr holl ffordd o Abu pum pwys ar hugain. Sŵn taranllyd y gynnau yma ystod y dyddiau hynny roedd Eric a Hanna yn sicrhau Dhabi ar ôl iddo orffen ei ras. Roedd wrth ei fodd dros gyfnod o amser oedd yn gyfrifol am iddo golli bod y plant bob amser yn hapus eu byd. hefyd hefo’i dractor – y ffergi bach – ac roedd ei glyw. Roedd hyn ar adegau yn medru bod yn Roedd Eric yn rhagori yn ei rôl fel tad a hefyd yn gwybod popeth amdano ac yn gallu trwsio rhwystredig iawn iddo ond dysgodd fyw â’r nam a fel taid a hen daid. Un peth roedd pawb yn y unrhywbeth oedd o’i le arno. Roedd hefyd wrth ei daeth y diffyg clywed mewn amser yn ffynhonnell o teulu yn ei fwynhau oedd pan estynnai Eric am ei fodd yn cymdeithasu a dymuniad Eric fyddai agor hwyl a difyrrwch mawr. Fe all nifer fawr dystio i ordro harmonica. Roedd yn chwaraewr dawnus ac yn y Lion i chi gyd heddiw – ac fel y bydde fo’n ei diod gan Eric a chael rhywbeth hollol wahanol ac gwybod nifer o alawon a chaneuon. Ni allai ganu o ddeud – cyfle i neud ceiniog neu ddwy o groen pob ymateb Eric oedd – ‘be ‘dio o bwys, ma nhw’i gyd yn gwbl ond byddai’n hoffi canu caneuon o’i ddyddiau un ohonoch. Ond o ddifri mae’n drist oherwydd y mynd i’r un twll.’ Dwi’n cofio bod yn y Lion pan oedd yn y fyddin iddo ef ei hun a byddai’n mwynhau cyfyngiadau na fedrwn ni ddim ymuno efo’n gilydd Cymru yn chwarae yng nghystadleuaeth y Chwe gwrando ar eraill yn canu, unigolion a chorau, ac yn i rannu mwy o atgofion am un o wir gymeriadau Gwlad a hithau yn reit llawn a merch ifanc yn sefyll arbennig y nosweithiau yn y Lion gyda Bov. Uwchaled. Dwi’n siŵr y gallwn ni gyd dystio mai da wrth y bar yn ceisio ordro potel o ‘Kopperberg’ gan Yn anffodus oherwydd problemau gyda’i gefn bu’n oedd cael ei nabod a cherdded rhan o daith bywyd yn Eric. Pe bai hi wedi gofyn am seidar cyffredin fyddai rhaid iddo roi’r gorau i ffermio a symudodd Hannah ei gwmni. ganddi fawr o obaith ond ‘kopperberg’! Fe geisiodd ag ef i fyw i Rhostir. Yn 1986 aethant i ocsiwn yn Yn anad dim arall dyn ei deulu oedd Eric a phan ddweud wrtho dair gwaith beth roedd hi isio ac ar Wrecsam i brynu car a dod yn ôl wedi prynu’r Queens ddaeth hi’n amser dod i ben deithio byd dwi’n siŵr ei ôl y trydydd tro yr unig beth wnaeth Eric oedd troi Hotel yng Ngherrigydrudion, lle bu’r ddau yn ei gadw bod hi’n gysur mawr ei fod wedi cael gwneud hynny’n oddiwrthi at rywun arall. am ddeuddeng mlynedd. Roedd personoliaeth dawel yng nghwmni ei deulu. Yn briodol iawn felly Pan ddaeth adre o’r rhyfel y bu’r digwyddiad garedig Eric a’i hiwmor yn ei wneud yn dafarnwr mae geiriau ola y deyrnged hon yn perthyn i’r teulu – pwysicaf efallai yn ei fywyd. Cyfarfu â merch ifanc delfrydol er gwaetha’i ddiffyg clyw. Roedd wrth ei Cwsg yn dawel dad – Caru ti. o Lanfihangel yn sefyll fel mae’n digwydd o flaen fodd efo’r ‘locals’ – y chwerthin, y tynnu coes, yr HDJ

Rhiannon Bethan Hughes Tecwyn Roberts, Llandyrnog Ysgol Sul, ac yn aelod eiddgar o gôr Eisteddfod Bu farw Rhiannon Bethan Hughes (Beth) yn heddychlon yn Ar ddechrau Tachwedd llynedd bu farw Tec Dinbych gyda Beryl Lloyd Roberts, yn frwdfrydig Ysbyty Glan Clwyd ar Rhagfyr 16 yn 67 oed. Roberts, gŵr gofalus a chariadus Gwyneth iawn o gymuned yr Henllys, yn ffan oes o dîm Magwyd Rhiannon Bethan Beech (Beth) yn Y Felin yn (Nyn), Tad annwyl i Dylan ac Ian, brawd pêl-droed Everton ac yn Daid proffesiynol. Llandegla, yn chwaer fach i Margaret, Cynthia a Glenys. direidus i Alan Wyn a Helen, tad-yng-nghyfraith Roedd Tec bob tro’n barod ei gymwynas i Roedd yn ddistaw ac yn hoff o ddarllen ac o anifeiliaid ac yn croesawgar i Sarah a Ceri a thaid anwylaf posib unrhyw un ac roedd yn uchel ei barch yn lleol. fedrus wrth wneud gwaith o gwmpas y fferm. i’w wyrion Molly, Wil, Jac, Harri, Tomos ac Efa Bu Tec a Nyn yn ffodus o gael ymddeoliad hir Aeth i Ysgol Brynhyfryd, Rhuthun, ac roedd ganddi lais canu Gwen. gyda’i gilydd, lle buont yn teithio ar eu gwyliau i’r arbennig a bu yn canu a chanu’r gitâr yn llwyddiannus iawn Ganwyd Tec yn drydydd plentyn i Emrys ac alpau a’r llynnoedd gyda’u ffrindiau oes. Roedd mewn Eisteddfodau. Elizabeth. Symudodd y teulu i Ddyffryn Clwyd pen Tec wastad mewn brochure rhyw wyliau Yn 17 bu iddi gwrdd â John Hughes, Glan Clywedog, o ardal ar ôl i’r chwareli llechi gau. neu’i gilydd!! Buont nôl a mlaen i Aberhonddu Rhewl, mewn dawns ym Mhwllglas a bu’r ddau’n bartneriaeth Ddoth Emrys a’r teulu i weithio yn Ysbyty TB yn at Dylan a Sir Fôn i weld Alan, ac wrth gwrs at arbennig byth ers hynny. Hyfforddodd Beth fel athrawes yng Llangwyfan a byw yn Nhŷ Capel y Dyffryn, yn Helen ei chwaer ffyddlon yn Llanrhaeadr. Ngholeg Normal, Bangor, a priododd hi â John yng Nghapel Llandyrnog. Pedair blynedd yn ôl symudodd Tec a Nyn Pisgah, Llandegla, ym 1975. Gwnaeth Tec gyfarfod Gwyneth a gwelwyd 30 metr i waelod yr ardd i’w cartref newydd Aeth y ddau i fyw i’r Drenewydd am ychydig flynyddoedd, yr hen Austin Cambridge bach coch ymhob yn Wern Fechan a chlywsom yr hen ystrydeb, lle bu Beth yn dysgu yn y Trallwng cyn dychwelyd i’r Gogledd man a’r ddau yn galifantio i i bob twll a chornel. “ddylien ni fod wedi symud blynyddoedd yn ôl Ddwyrain ac ymgartrefu yn Sychdyn lle magwyd Laura a Cafwyd priodas ym 1968 yng Nghapel y Dyffryn Tec!!” Cawson nhw fwynhau cyfnod haws yn Steffan. a symudodd y ddau i Elidir, Parc Middleton, y bwthyn, ond buan iawn bu‘n gyfnod anodd Roedd Beth yn aelod ac yn ysgrifennydd yng Nghapel Bryn Dinbych lle ganwyd Dylan ac wedyn Ian. Roedd i Tec gyda’r gofal mawr o Nyn yn ei chyfnod o Seion, Sychdyn, a bu’n gweithio fel athrawes gynradd ac fel y ddau yn byw i’w gilydd gan greu aelwyd glòs, salwch. tiwtor blynyddoedd cynnar yng Ngholeg Iâl, Wrecsam. Roedd prysur a gofalgar. Wedi colli Nyn doedd bywyd Tec ddim yr wastad yn barod i helpu eraill gan wirfoddoli gyda Chyngor ar Bu Tec yn gweithio am flynyddoedd yng un fath, a ddoth dementia i’w ran. Buom yn Bopeth, Ffrindiau Glanrafon, Cymorth Cristnogol a changen Nghanolfan Bridio Genus yn Rhuthun gan ffodus iawn o gael pob gofal i Tec adre cyn iddo Sychdyn ac Alltami o’r NSPCC am flynyddoedd. wneud ffrindiau oes gyda’r holl staff. Teithiodd symud dros dro i’r cartref yn Llangollen dros Cyn ymddeol, symudodd Beth a John i hen gartref John, sef y byd gyda’i waith. Cafodd fynd â Nyn hefo fo gyfnod y COVID. Yn anffodus ddoth y COVID Glan Clywedog, Rhewl. Adnewyddodd ac estynnodd y ddau’r ambell dro. i’r cartref, ac fel llawer eraill eleni buom yn drist tŷ a chreu cartref cyfforddus a thrwsiadus a gardd odidog. Cawsant flynyddoedd hapus dros ben yn byw iawn o’i golli mewn amgylchiadau amheuthun Roedd Beth yn aelod o glybiau darllen ac arlunio yn lleol. yn Glan-y- Wern Bennett. Roedd wrth ei fodd a disymwth. Ar ôl y cyfnod hyll yma, byddwn Roedd Beth yn drysor wrth helpu i edrych ar ôl ei hwyresau yn gweithio a ffermio. Roedd yn gwneud BBQs yn siŵr o gael achlysur iawn i dalu terynged Mari, Elen a Lucy. Roedd yn mwynhau peintio, garddio a gweu di-ri gyda gin a tonic yn ei law a gwên ar ei haeddiannol iddo- efallai’n wir mai BBQ gyda ac roedd yn mynd i’r theatr yn aml gyda Laura. wyneb. Dysgodd y plant i ddringo coed (y ffordd ‘gin a tonic’ fydd hi ar dir y fferm a oedd mor Yn ystod ei hymddeoliad cafodd ddwy daith tramor ddiogel, i fod) er i ni ddarganfod Efa ifanc yn y agos i’w galon. arbennig gyda John i Seland Newydd ac i Ganada a chafodd gwrych rhywdro wedi iddi ddisgyn o’r goeden i’r Yn ddi-ffael, dywedodd ei ffrindiau a’u ambell antur gan gynnwys ar y Zip Wire a hedfa annisgwyl trampolîn naturiol oddi tani. Fe hefyd ddysgodd gydnabod amdano mai gŵr bonheddig, caredig, mewn balŵn poeth uwchben Rhewl. y tri i feicio’n annibynnol o oed ifanc iawn drwy diwylliedig a chlên bob amser oedd Tec. Rydym Roedd Beth yn wraig, chwaer, mam a Nain heb ei hail ac fachu eu cefnau a rhedeg fel y gwynt o gwmpas ni fel teulu yn hynod drist o’i golli, ond yn diolch yn ffrind a chydweithwraig boblogaidd a hoffus. Deallus, tir Glan-y-Wern. am yr holl flynyddoedd hapus a dreuliwyd yn gosgeiddig, caredig ac unigryw, roedd pawb yn meddwl y byd Roedd ei gymuned a’i ffrindiau yn holl bwysig ei gwmni. Bydd ei wên ddireidus a’r jôc aml yn ohoni ac mae colled fawr ar ei hôl. i Tec- bu’n ffrind brwd i’r clwb snwcer, yn flaenor para yn y cof am byth. Y Teulu ffyddlon i’r capel, yn ysgrifennydd, yn athro (Dylan, Ian a’r teulu oll) 21 Tudalen 27 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:37 Page 1

CERRIGYDRUDION PWLLGLAS Colli Cawr ym Myd Cerdd CAPEL JERIWSALEM: Ein tro ni beth y dylem ddiolch. Cafwyd Wyn brawd bach i Leia Ogwen. Elfyn Ecoysgol bod yr ymgyrch Miri Mês, Symudoedd Tai Mae cynnal yna amryw Cymanfa o’r ardal Ganu'r Morris darlleniadau a Non Yaxley. gan Mae’n David amlwg H Jones a acDant Ann yn dod yn –daid aAled nain am y LloydCyfoeth Naturiol Davies Cymru, yn un ac eraillHenaduriaeth sydd â chysylltiad eleni, â’r dan ardal arweiniad fod yrDorothy holl gyfyngu Jones. a’r rheolau caeth degfed tro! eithriadol bwysig o ran cynnal a wedi symudBethan tai Smallwood, yn ddiweddar. a daethMae tyrfaoherwydd Diolch Cofidi Mena, 19Elen, wedi Catrin amharu’n a Sian am YSGOLAr Ionawr 24, CERRIGYDRUDION:ac yntau bron yn chynyddu‘Mi roedd nifer o’n y solffawrcoed sy’n ardderchog cael eu Buddugsylweddol Williams (Ffynogion ynghyd ar gynt) brynhawn fawr eu ar gwaitheu tymor yn hyfforddi'rcyntaf yn yplant colegau. ar gyfer Dawns91, bu farw i Bawb Aled –Lloyd Ar ôlDavies. cyfnod Yn o plannu,ac roedd felly gosod gofynwyd cerdd am dant gefnogaeth yn dod a’r teuluHydref wedi symud 6. Cafwyd i fyw i Tŷ’n gwasanaeth Hyderwn y gymanfa yn fawr ganuy bydd a'r pethau’n gwasanaeth ychydigenedigol o’r wythnosau Brithdir, bu’n o athro wersi, ymor plant naturiol a chasglwyd ac anadlu 40Kg iddo o fês. fo. Bydd Cefn, dechreuolGalltegfa, ei ganbrawd blant Gareth ysgol Sulgwella diolchgarwch yn y dyfodol ac agos i Dorothy o gofio ammai ei llwyddodddaearyddiaeth y ym Cyfnod Mrynhyfryd Sylfaen cyn i yDwi’n rhain cofio yn caelbod euElwyn plannu Wils angen mewn Jeriwsalem. Llywyddwyd a diolchwyd Williams a Mel yn byw bellach yn dymaharddangosfa blynyddoedd gorau ar eu bywyd. ddiwrnod gyflwynosymud yn dawns 1965 i’r ardderchog Wyddgrug ac am y meithrinfagosodiad goederbyn acrhyw yn gyngerdddychwelyd y i’r gan y Parch Carwyn Siddall. diolchgarwch. Gryffalo yn y Goedwig. Roedd ardal mewn blwyddyn neu ddwy. Llanrhydd, Rhuthun; Meryl Wellsby, Ymddiheuriadau hefyd i ti Non gan ymddeol yn y man yn Bennaeth noson roedden ni’n dod adre o’r De Cyfeiliwyd gan Alison Thomas gyda'r Am 2 y pnawn cafwyd pregeth gan y mwynhad y dawnswyr yn amlwg iawn Ardderchog! Diolch i bawb a fu’n Morgan a Mali wedi symud i fyw i na wnes i gynnwys dy enw ymysg band dan arweiniad Nia Morgan yn Parch Aled Davies, Chwilog. ynYsgol canolbwyntio’n Maes Garmon. wych Roedd yn yn creu casglu’nrhywbryd. ddyfal. Mi wnaeth o osod y gerdd Barc Brynhyfrydcynorthwyo. a Jan Diolch Roberts, i chwiorydd(Cae ieuenctid Yna, am yr ardal7.30 cafwydoedd yn cyngerdd mynd i’r wedi'r symudiadaugerddor dawnus cydlynol, a’r grefft ac yno osod sicr, Ysgolion‘ma wrth Uwchraddddreifio’r car, – Daeth ac roedd cyfle i Mawr Jeriwsalemgynt) wedi symudam baratoi'r i fyw i banedBarc ac ibrifysgol oedfa ym gydag mis Medi.Eryrod Yn Meirion anffodus o ardal roeddcerdd pawb dant oeddar flaenau yn gwylio ei fysedd wedi cael ddisbygliono’n barod I’wBlwyddyn ganu erbyn 6 gael cyrraedd dyddiau y Castell,bwyllgor Rhuthun. y gymanfa Dymuniadau am gyflenwi'rni chafoddLlanuwchllyn. y gohebydd Ar y druan noson wybod clywsom blas- cyfrannodd arbennig aryn y helaeth cyflwyniad. i gynnal blasuadre! ’ yn Ysgol Dyffryn Conwy ac gorau bisgedi.i bawb ohonoch a gobeithio ond griwdymuniadau o 14 o ddyniongorau i ti ifancNon. dawnus Nosona datblygu Goffi cerdd – Roedd dant ar bwrlwm hyd ei yn Ysgol‘Roedd Godre’r o’n gwybod Berwyn am a bu bob noson ffordd y byddwchGan nad yn hapusoedd ya Parchdedwydd Eifion yn Jones iawn dan arweiniad Branwen Hâf. Yn neuaddoes. Enillodd yr ysgol radd nos MA Iau a PhD 17 Hydref am agoredyng Nghymru yn Ysgol - foBrynhyfryd. fyddai’n arwain y eich cartrefiyn abl i gynnalnewydd. ei wasanaeth trefnwydGenedigaeth arwain y nosonLlongyfarchiadau yn hwyliog iawn panei ymchwil gynhaliwyd i hanes ycerdd Noson dant, Goffiac Ymwelwyr3 car arall bob– tro.Croeso Os oeddech eto i chi PC cyfarfod gweddi diolchgarwch ari Hawys'roedd a Jack Gruffudd (Cae Mawr Antur. gynt) Cyflwynwyd flynyddolroedd yn awdur wedi nifer ei o threfnu gyfrolau. gan Whewayyn y car aefo fu’n Aled, siarad mi gyda’rgaech plant wers am CroesoHydref Croeso 13. cynnes Cymerwyd i Dafydd rhan a ganar enedigaethgan Ffuon mabWilliams bychan a diolchwyd sef gan GyfeillionRoedd yn yr un Ysgol. o hoelion Bu’n llwyddiannuswyth ymddygiad,ddaearyddol i bob Cass tro Meurig- roedd amo wrth ei TammyMegan Llywelyn, Roberts, Gruff Mair ac Davies,Elsi sydd Mena Caio Einion Dafydd Edwards. yn ddiweddar Os ydych a am orig iawnyr Eisteddfod gyda stondianu Genedlaethol, amrywiol, a cyfle i gwasanaethei fodd yn egluro’r ac i’rgwahanol Parch greigiau Carol wedi symudPrice a amGillian gyfnod Jones. i fyw i Hendre llongyfarchiadauddifyr o ganu i Jan a hiwmorRoberts iachar yna drio’chchyflawnodd lwc mewn swyddi gemau blaenllaw amrywiol ar a Robertswrth deithio a ddaeth yma iac siarad acw’ gyda CA2 Dderwen.Hydref Croeso 20 arbennig oedd hefyd ein diwrnodddod cysylltwch yn nain unwaith â’r côr, eto. ni chewch eich phanedsawl pwyllgor wrth gwrs. drwy Diolchgydol ei i bawboes. a am ‘Dwei rôl i’n yn cofio yr eglwys. un tro bod ‘na draffig i Richarddiolchgarwch a Sue Roberts ac yn a’r y teulu bore cafwyd siomi! fynychoddAled gafodd ac ay weledigaethgyfranodd at oy sefydlunoson Clybiaumawr wrth ar ôl Bontrhydfendigaid, ysgol – Parhaodd Bl 5 gwasanaeth gan y plant ar y thema Dymuniadau gorau i Meredydd Price ym mhob ffordd. a 6 i ddatblygu eu sgiliau codio gan sydd wedi symud i fyw ddechrau’r Tai Y Rhiw Wel, mae yna gryn ymateb Cymdeithas Eisteddfodau Cymru. a ninne braidd ar ei hôl hi i ryw cerddoriaeth. Cafwyd anerchiad gan sy' drosodd yn Seland Newydd yn Rali GB – Bu nifer o rieni, staff a gynhyrchu gwrthrychau diddorol fel flwyddyn i Glasfryn, Pwllglas. wedi bod i’r hen lun diddorol o Dai Arwel Jones, cyn athro'n Ysgol y gweithio am 'chydig fisoedd. chyfeillionCofiwn yramdano’n ysgol yn arbennig gwirfoddoli yn i reidiaugyngerdd. ffair Yn disgyblion sydyn, dyma Bl 3 Aled a 4 yn yn Gobeithio’nBerwyn, fawr gyda'r y byddwch plant yn fel mynd dau i hwylY RhiwLlongyfarchiadau oddi ar gerdyn i NadoligJonathan tua ac Elin weithioardal Rhuthun dros benwythnos fel sefydlydd y rali,ac yn mwynhautroi i’r chwith gweithgareddau i lawr rhyw lôn fechan, gyda deulu wrthyn hapus ateb eiyn gwestiwn ein plith ai phanbwy neu am1907 Kerry a anfonwyd ar enedigaeth i rifyn Rhagfyr eu mab o’rMacsen gwneudarweinydd pob penigamp math o swyddi Meibion i helpu. Menlli. Mentercroesi’r rhyd Iaith a’r Conwy holl ddŵr a’r ‘ma, Cyfnod ac ddaw’r Cofid 19 ‘ma i ben y cewch Bedol gan Gwynne Morris. Diolch i DiolchFfurfiwyd o y galoncôr i ddechau i bawb. fel parti Bu’n Sylfaenosgoi’r ciw yn i gwellagyd- ac ffitrwyddmi ddaru ni gyda ymuno ym mywyd cymdeithasol a Iwan Roberts am holi am hynt a hanes benwythnosCerdd Dant yn llwyddiannus 1956, ond buan iawn iawn i’r cynrychiolwyrgyrraedd y cyngerdd o wasanaeth mewn Hamdden pryd Chymreig yr ardal. y tai ac am dynnu’r llun diddorol o’r gyrrwyr,y daethant gwylwyr i gynnal ac i nosweithiaugoffrau’r ysgol! Gwledighefyd! Conwy. Bu sesiynau pellach tai fel y maent heddiw er fod yr holl Gwasanaetho eitemau amrywiol, Diolchgarwch safonol, a – hefyd‘ Ar ganôl y canu, Wasanaeth roedd ‘na Ymgysylltu wledd Priodi Llongyfarchiadau calonnog goed, yn anffodus, yn cuddio llawer. Bnawnchrwydro MawrthCymru a thu 22 hwnt Hydref,- buont Disgyblion,i’w chael wedyn, Rhieni a’ra fo Ysgol. a finne Diolch oedd yn y i Gwion Williams, Crud yr Awel ar Yn ddiweddar, derbyniais innau gwahoddwydyn cadw cyngherddau y cyhoedd mor bell â i’r fawrgwaetha i am Gerallt fachu’r cacenni Owain siocled!! am ei briodas â Stephanie Cormier o alwad ffôn diddorol gan Freda Pierce gwasanaethPhatagonia. lle cafwyd cyfraniadau weithgareddauDyma sut y disgrifiodddiddorol. Mathonwy New Brunswick, Canada. Deallwn i o Gastell Newydd Emlyn a hithau’n ganMae bob gandosbarth Elwyn a Evans,sgwrs ddifyr iawn LlaethHughes y yLlan lleisiau ac disgybledig,Aldi – Rydym yn seremoni’r briodas fod yn un arbennig derbyn Y Bedol yn gyson drwy’r post. ganLlandyrnog, Y Parch. fu’n Huw aelod Dylan ffyddlon Jones. o parhaucynnes Meibion i gasglu Menlli. caeadau potiau a chofiadwy iawn.Yn anffodus, Mae’n nodi y byddai’n arfer dod i aros DiolchMeibion iddo Menlli am am ei amserflynyddoedd, a’r neges iogwrt Llaeth y Llan a sticeri Aldi. oherwydd y cyfyngiadau, ni chafodd ar ei gwyliau i un o’r tai hyn yn ystod amserol.atgofion cynnes iawn amdano:- DiolchCôr Aled yn fawrhoff! i bawbRwy’n syddhoffi- wedi eu bod cynnes Miri Mês – Penderfynodd y pwyllgor yn brysur yn casglu yn barod. teulu Gwion fynd drosodd o Gymru i tri degau’r ganrif ddiwethaf a’r union ‘Dyn pobol go iawn oedd o, a Acenion a’u cerddi, Ganada ond fe gawsant gyfle i wylio’r dŷ oedd Tan yr Allt. Ei modryb oedd yn bob amser yr un fath efo pawb. Rhyw wynfyd mawr, mawr i mi, briodas yn fyw ar un o’r cyfryngau byw yno ar y pryd a’i hewythr, gŵr ei Dw i’n cofio fo wrthi’n siarad efo Yw mwynllais Meibion Menlli. cyfrifiadurol ac roedd hyn yn brofiad modryb, wedi ei eni a’i fagu yn Black swyddogion pwysig mewn rhyw byw ac arbennig iawn. Edrychwn Moor, Efenechtyd. Tybed, oedd Black Eisteddfod, yn aros i fynd LLANGWMi mewn i Estynnwn ein cydymdeimlad ymlaen i groesawu’r pâr priod yn ôl i Moor yn dafarn bryd hynny? Credai ryw seremoni neu’i gilydd, a fynte’n llwyraf â Beryl Lloyd Davies a’r teulu Gymru. hefyd mai ei hewythr a adeiladodd gweiddiCȎR MEIBION arna i ‘Sut LLANGWM: wyt ti El?’ Wedi olldrwy yn eu ganu profedigaeth tipyn o ‘mouth lem. music’ y tai neu o leiaf roedd yn gweithio i’r hir ddisgwyl, cyrhaeddodd y cyflym a rhythmig, ac esiampl o’r Cofion Mae Sue Palmer, 3 Glaslyn adeiladwyr. penwythnos yr oedd aelodau Côr ‘waulking songs’ traddodiadol – wedi derbyn sawl triniaeth yn yr Euthum innau wedyn ati i bori Meibion Llangwm wedi bod yn caneuon a genid ers talwm wrth i disgwyl yn eiddgar amdano ers tro, ferched drin gwlân. Mae’n wir i ysbyty yn ddiweddar ac anfonwn ein yn y llyfr hynod o werthfawr, ‘Pobl sef y cyfle unwaith eto i gyd-ganu ddweud mai uchafbwynt y cofion ati gan hyderu y caiff wellhad sy’n Cyfri’ gan Hafina Clwyd. Yn y gydagPEREDUR un o artistiaid gwerinROBERTS cyngherddau Cyf oedd / cyflwyniadLtd buan iawn. Hefyd fe anfonwn ein llyfr mae yna hen lun diddorol iawn enwocaf yr Alban, sef Mairi emosiynol Mairi a’r Côr o’r hen cofion at y Parch. T.L Williams sydd o Dai Y Rhiw wedi ei dynnu oddi MacInnes.Cyfarwyddwr Angladdau Annibynnolffefryn / Independent ‘Ysbryd y Gael’Funeral ar ddiwedd Director y yn dal ar hyn o bryd yn Ysbyty Glan ar y ffordd fawr gyda fferm Pen y TrefnwydBridge Street,dau gyngerdd, Corwen, y naill Denbighshire yng noson, LL21 gyda 0AB sain . y01490 bagbibau 413452 yn Clwyd er iddo dreulio cyfnod byr Bryn a’r hen siop yn y cefndir a’r Ngharno a’r llall yng Ngherrigy mynd â ni i bellafoedd yr Alban i mewn ysbyty ar Lannau Dyfrdwy. Da cae lle adeiladwyd Stad Tan y Bryn drudion - cyngherddau a fydd yn gloi’r nosweithiau Celtaidd eu yw deall fod Glenys Roberts, Tan y yn ddiweddarach. Yn ôl Hafina, fe aros ynCapel y cof Gorffwys am flynyddoedd. Preifat |naws. Private Chapel of Rest Bryn yn dal i wella ar ôl ei thriniaeth. adeiladwyd Tai y Rhiw gan John Cafwyd croesoGwasanaeth twymgalon dydd yn a nosYn dilyn | 24hr y cyngherddau, service gwnaed Anfonwn ein cofion at bawb arall yn y Jones, Llannerch Gron tua 1906. Pan neuadd orlawn Carno, a’r lle yn cyfraniad o £500 i'r elusennau fro sydd heb fwynhau yr iechyd gorau ail-briododd John Jones enw ei ail dechrau01678 llenwi 530 239 ymhell cyn amser Mudiad Ymchwil01690 y Galon 770 a Chronfa 408 yn ddiweddar. wraig oedd Anne Roberts, sef merch dechrau. Yna, ar y nos Sul, yng Ambiwlans Awyr, a hynny er cof am John Roberts, gof, o Black Moor, Nghapel07544 962 Jeriwsalem 669 dan un o’n haelodau07884 selocaf 025 a fu520 farw Prifysgol Braf oedd darllen yn rhifyn Efenechtyd ac fe adeiladodd John arweinyddiaeth medrus Trystan yn frawychus o sydyn a chyn- Edwards cafwyd perfformiadau amserol rai misoedd yn ôl. Byddai Ionawr o’r Bedol am brofiadau nifer o Jones y tŷ Tan yr Allt yn arbennig i’w Derwgoedgrymus, teimladwy a chynnes. Ber, Ystrad wediGweithdy'r bod wrth ei foddGof fyfyrwyr ifanc sydd newydd gychwyn ail wraig. Felly, tybed a yw honiad LlandderfelGanwyd Mairi ar un o ynysoedd gyda’r cyngherddauPentrefoelas ac yng nghanol yn eu prifysgolion ym mis Medi gan Freda Pierce am ei hewythr yn gywir? Yallanol Bala Heledd, sef De Uist, ac y yr holl hwyl a’r direidi.Betws Dymuna’r y Coed gynnwys dwy o Bwllglas sef Elan Llŷn All rhywun ein cynorthwyo? mae hi’n hoff o hyrwyddo Côr ddiolch yn fawr iawn i bawb fu’n Gwyneddtraddodiadau cerddorol ei phobl yn trefnu’r ddwy noson, ac yn arbennigConwy LL23yr iaith 7HG Gaeleg; gwnaeth hynny i Bethan a Gwerfyl am einLL24 paratoi. 0HY

Llongyfarchiadau calonnog i Marial Gwynn Edwards (Pentre Draw, STEVE MELLOR Pentre Llyn Cymer) ar ei phriodas â Harry Edward Guttridge (Market TRWSIWR CEIR Bosworth) yng Nghapel Jeriwsalem, Cerrigydrudion ar Fehefin 29. Mae'r ddau wedi ymgartrefu yn Y Bala. Pob dymuniadau gorau iddynt Uned 1G Ystad Ddiwydiannol Lôn Parcwr, Rhuthun i'r dyfodol. Ffôn: 01824 702244 Ffacs: 01824 707386 Mobile: 07711 400045 Trwsio ceir ar ôl damweiniau - HYFFORDDIANT PREIFAT Ail Chwistrellu. Saesneg dan ofal athrawes brofiadol (Cert.Ed., Rydym wedi ein cymeradwyo gan B.A., (Hons.), M.A., plant o oedran ysgol gynradd, gwmnïau yswiriant i drwsio ceir. ysgol uwchradd, i fyny at TGAU a Lefel A. Cyfleusterau Jig Mathemateg i blant o oedran ysgol gynradd, ysgol uwchradd, i fyny at TGAU Popty Crasu ar wres isel Hefyd, Anghenion Dysgu Ychwanegol Hoffem ymddiheuro nad oedd llun Rhiw wedi ei gynnwys yn llawn i gyd fynd â llythyr AmIwan fanylion Roberts pellach, yn y rhifyn cysylltwch diwethaf. â Golygyddion 01490 450241 mis Ionawr. ACCIDENT REPAIR CENTRE LTD

22 27 Tudalen 14 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:09 Page 1

Menter a Busnes CROWN BARD NATURALLY ETHICAL – Tudalen 12 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:05 Page 1 ‘YN NATURIOL AC YN FOESOL’ 39 Stryd y Ffynnon, Rhuthun

Ni fu Prydain, erioed bron, heb ei phrotestiadau na’i hymgyrchoedd. Ble mae nhw rwan? Maent yn rhy niferus i’w rhestru ond bydd nifer ohonom yn cofio’r ymgyrchu ar y buarth dros arwyddion ffyrdd dwyieithog, dros RUTH JONES gael sianel deledu Gymraeg (S4C), yn erbyn cau pyllau glo ac yn erbyn treth y Y Gables, Llandyrnog pen. Rhai protestiadau yn llwyddo, eraill yn methu. Ond ar y cyfan, credir Sylwais fod sȇl cist ceir ar draws y Crown Bard iddynt ddod â gwelliannau. Mae ffordd i Sainsbury’s ar y ffordd i mewn i’r Maent yn dywedyd fod McDonalds protestiadau yn parhau heddiw a’r rhai Rhyl, felly mynd draw am sgowt, siom eisiau torri coed sy’n dod yn fwy amlwg ac yn fyd–eang oedd deall ei bod yn costio i fynd mewn, Ar Ffordd y Dderwen lle bu derw erioed yw’r rhai yn ymwneud â’r amgylchfyd. 80c, ond ta waeth am hynny! Ymlwybro Gan fod hen dafarn wedi ei thynnu i lawr Enw cyfarwydd yn y newyddion y o gylch y ceir wedyn, bob math o A’i gwastadeiddio a’r siom yn fawr, dyddiau hyn yw Greta Thunberg y ferch geriach, rhai’n amlwg yn broffesiynol fel Ddim siom am y cwrw, na phwy na be 16 oed o Sweden sy’n herio sawl prynwyr a gwerthwyr, eraill yn clirio eu Ond am mai Cymreig oedd enw y lle; llywodraeth ar draws y byd i ‘wrando ar tai go iawn, ond fawr ddim yn apelio. Y Crown Bard, dyna oedd ei henw hi, y gwyddoniaeth’ yn wyneb yr argyfwng GWION OWEN Ar ȏl Barddes y Goron yn Y Rhyl ’53, sy’n dilyn newid hinsawdd a chodi Weithiau mae rhywbeth yn eich taro, Lle enillodd Dilys goron hardd tymheredd y ddaear. Mudiad amlwg a dyna lle ‘roedd, ar flanced, wedi eu A hithau’n farddes nid yn fardd! arall sy’n gweithredu’n gryf yn yr un gosod yn ddestlus, y llythrennau maes yw’r ‘Gwrthryfel Difodiant’ “CROWN BARD”. Llythrennau mawr Ond mae llythrennau’r Crown Bard ar (Extinction Rebellion) yn bennaf er Buaswn wrth fy modd yn gwahodd gyflymaf ym Mhrydain, o ran nifer. coch tywyll, llythrennau o fur y dafarn ar werth yn awr mwyn gwarchod bywyd naturiol a bio- gwybodusion a chynllunwyr polisi yr hen Dewisiais y brîd gan ei fod yn draws y ffordd. Roedd yr ysfa i’w prynu Ar ȏl i rhywun eu tynnu i lawr, amrywiol y blaned. fyd ‘ma draw i’n buarth ni i weld be sydd flaengar am recordio a mesur yn gryf ac yn afresymol, rhyw ynys o Maent werth eu cadw ydynt wir Os ydych chi o’r farn bod angen yn mynd ymlaen yma. Ond dwi’m yn nodweddion proffidiol sy’n bwysig ar draddodiad Cymreig ynghanol geriach Er mwyn clodfori Cymreictod ein tir gweithredu parthed y pryderon hyn, meddwl y buasen nhw ddim callach gan gyfer magu anifeiliaid; a dyna sy’n mynd Seisnig. Ac er mwyn i rhywun weld yn ein byd mae modd i chi hefyd wneud cyfraniad Jayne Bedford eu bod wedi colli cymaint o gysylltiad ymlaen ar fuarth Hendre Arddwyfaen y “Faint?” Fod olion Cymreictod yma o hyd! yn ôl eich gallu a’ch dymuniad. gyda’r amgylchedd a chefn gwlad yn dyddiau yma. Rwyf eisoes wedi pwyso (prynu ac ail-lenwi), neu siampw Dim ateb. Yn y ddau air: Crown Bard, ceir stori tre’ Agorwyd y siop ‘Naturally Ethical’ yn 39 gyffredinol a fuasen nhw ddim yn deall pob llo, ar ei fwriad, drwy eu dal a’u arbennig. Pan yn siopa am unrhyw “How much?” A llwyddiant merched yn hawlio eu lle; Stryd-y-ffynnon ym mis Mehefin eleni cylchred y gadwyn fwyd. Ers pryd mae tagio yn nhrelar y motobeic. Bydd hyn gynnyrch, mae’n werth ystyried a ydynt “£30, they’re worth at least £3 each” Ond yn enw datblygu rhaid torri’r coed gan Jayne Bedford wedi cyfnod yn y allforiadau carbon buwch sydd yn pori yn cael ei ddefnyddio i fesur rhwyddineb yn gynnyrch masnach deg – yn dod o Yndyn mwn, ond i be? I wneud rhyw A chwalu traddodiad, fel erioed, Castle Mews. Bwriad y siop yw cynnig ar laswellt sydd yn tyfu ar y tarw a’r fuwch i loea. Unrhyw broblem goedwigoedd cynaladwy er enghraifft – eiriau fel BROWN CARD! Fe godir McDonalds i fwydo’r byd amrywiaeth o gynnyrch safonol megis photosynthesis yn gwneud mwy o a byddaf yn cael gwared o’r fuwch neu’r neu a yw’r gweithwyr dramor sy’n Gadael nhw yno a dal i fynd rownd a Heb le i’r Crown Bard ar gornel y stryd; dillad babanod, tegannau i blant, niwed i’r amgylchedd na hedfan tarw gan fod llo marw neu drafferthus yn cynhyrchu’r dillad efallai yn cael eu rownd, gweld dim, ond roedd meddwl Er gwn mai datblygiad llawer iawn mwy wellingtons a slipars, a defnyddiau awyrennau o gwmpas y byd? cael effaith ar ffrwythlondeb y fuwch ac hecsbloetio ac ar gyflogau pitw. am y llythrennau fel magnedau coch yn Oedd Barddes y Goron yn ennill ei Ruth Jones glanhau ar gyfer y cartref a’r unigolyn, Ta waeth, yn ôl i’r buarth. Gyda’r yn waeth fyth ar fy mhoced!! Mae ‘na gyfle hefyd yn y siop i fy nhynnu’n ȏl. phlwy’. er enghraifft. Yr hyn sy’n nodweddu’r Hydref wedi dod a’r tywydd wedi troi Mae’r tag yn fy ngalluogi i gadw darn Dwi wedi bod yn Wisconsin, UDA am gwahanol. Y fferm gynta’ yr aethom i fwynhau paned o goffi, cawl, Gallwn ni ddim eu gadael does bosibl! cynnyrch a werthir yw eu bod yn Ymddengys mai cyfarfodydd rydyn ni’n dod â rhai o’r buchod ar bach o’r Canuglust ar gyda’i gyfer arwr. DNA. Ia DNA. fis bellach ar fferm odro 2300 acar. Dwi’n ymweld â hi oedd Rosy Lane Holsteins. brechdannau a danteithion fegan. Mae Dychwelyd. gynnyrch moesol (ethical) ac yn Cymreig,LLANRHAEADR pwyllgorau yr Urdd a ballu yn lloeau i mewn i arbed y tir ac wrth Rwyf bellachEfallai yn gallu i rai nodiohonoch yn union pwy byw hefo teulu yr HinchleysPwy sy’n sydd wedi Roeddwn i’n edrych ymlaen at weld y Jayne yn hapus iawn i sgwrsio gyda’i Cynnig £20 a hollti’r gwahaniaeth, a’u gynnyrch masnach deg. Maent hefyd y dafarn, yn sgîl agor Ysgol Glan Clwyd, wneud hynny yn dyfnu’r lloeau. yw tad a mamweld genetigBrynle yyn llo. canu Gallaf nodi rhoi croeso mawr i fi. Ar hyn o bryd fferm hon oherwydd yn ôl ym mis chwsmeriaid a thrafod eu gofynion. cael am £25. Methu gadael iddynt, cuddio yma? yn gynnyrch di-blastig, gan fod hi’n arweinioddGohebydd: at Nerysenwi’r dafarn.Evans nerysevansdyffryn@ Gofynnodd Gwartheg Stabiliser sydd yma bellach os fydd o’ngyda foel Siâna pha Cothi liw fydd ar ei epiliaid mae’r Hinchleys yn godro 220 o wartheg Chwefror ês i gyfarfod AHDB lle roedd Credir bod mwy a mwy o bobl yn Methu gadael i CROWN BARD droi amlwg bellach y fath niwed sy’n y tafarnwyrgmail.com beth allai Ffôn roi 01745 fel enw 890294 i’r ers y flwyddyn 2000. Croesiad wedi ei a llawer mwy.raglen arbennig Rhys drwy robot lely,Ewch mae i chwilio gan y am sied fwy. y Lloyd a Daphne o Rosy Lane yn siarad. sylweddoli eu cyfrifoldeb i wneud yn BROWN CARD neu eu chwalu yn digwydd er enghraifft i fywyd naturiol y dafarn. Eglurodd rhywun oedd yno fod dechnoleg ddiweddarafAtebion i wneud tud olaf yn siwr Cawsom daith o amgylch y fferm a ymdrech, boed fach neu fawr, yn y sgîl enw lle a elwir yn “ONWARD” in the sefydlogi yn Amercia ydi Stabiliser - ond DiwrnodMeirion- dyfnu byddaf Canu yn gyda pwyso’r llo moroedd oherwydd gwastraff plastig a dynes wedi ennill y goron yn agos i’r bod y gwartheg mor gyfforddus â chyflwyniad gan Lloyd am sut mae nhw frwydr i warchod y blaned rhag cael ei name of progress, neu “COWARD” am PROFEDIGAETH. Estynnwn ein cydymdeimladbellach dyma’r brîd sydd yn datblygu i weld pafy mor arwr. dda Hogyn oedd o y fuwch am waredir yn wael, heb sôn am yr holl safle yn Eisteddfod Y Rhyl yn 1953. phosib. Mae’r gwartheg yn gorwedd ar wedi bod yn ymdopi gyda phrisiau llaeth ddifwyno gan sbwriel blastig a newid beidio eu prynu. â theulu Caereini, Mona Jones wedi colli ei fagu drosLanrhaeadr yr haf a phwysau ydy Brynle a chyflwr y sbwriel a welir yn aml ar hyd ochr ffyrdd Dyna ni wedyn: CROWN BARD. fat waterbed ac yn cerdded ar lawr gwael yn yr UDA dros y 4 mlynedd hinsawdd ac i sefyll yn erbyn Ond cytuno ar y ddêl a thrafod a deall fuwch i weldac yn sut un wnaeth o chwech hi ymdopi â y wlad. brawd,Gyda’r Aeron holl Griffiths. sôn diweddar Anfonwn am hybu ein cofion at GWASANAETH TEIARS rwber hefo slatiau sy’n cael ei garthu diwethaf. Yr ail ddiwrnod aethom i anghyfiawnder yng ngwledydd tlawd y fod y wraig wedi gweithio yn y “Crown hynny hefyd.o blant Y bwriad y diweddar ydi cael buwch Mae gan Sir Ddinbych gynllun ar deulucyfraniad y ddiweddar merched, Pauline mae’n ddegawdauBlake Pont y Bedol. bob awr gan robot lely arall. Hefyd mae ymweld â ffarm organig lle roedden nhw trydydd byd. Pawb i wneud ei ran felly! Bard” ac wedi cadw’r llythrennau oedd SARACENS sy’n pwysoDavid 560 Johni 580kg, a Ceridwengan ei bod yn gyfer rhieni newydd sy’n rhoi £75 iddynt Hefydbellach teulu ers Garth i Dilys Glyn, Cadwaladr Lynda Davies ennill y wedi colli yna 30 ffan sy’n cadw’r sied ar y hefyd wedi gweld pris llaeth yn disgyn, Galwch heibio Jayne yn 39 Stryd-y- ar un o’r muriau. Gyda llaw, 1, Ffordd y bwyta llawer llai na buwch fawr, ac yn y tuag at gostau prynu clytiau babi a ellir eiGoron thad, ar W liwt R Roberts. ei thalent A ei mae hun Mauriceac mae’n Bitcon Griffiths Maes Y Felin. tymheredd optimwm. Mae fferm yr ond ddim byd i’w gymharu â’r ffermydd ffynnon neu ffoniwch Rhuthun 707234 Dderwen oedd cyfeiriad y “Crown Bard”, diwedd yn cynhyrchu mwy o gilogramau eu hailddefnyddio. Mae Jayne yn barod ‘Derwen’drist gweld wedi bod colli un cofnod ei briod o hynnyBeryl. wediMeddwl Mae’n dod o deulu Hinchleys yn boblogaidd iawn yn yr confensiynol. Mae’r diwydiannau o gael rhagor o wybodaeth am a’r sî oedd mai McDonalds oedd yn o gig yn yr haf. i gynorthwyo rhieni gyda’r cynllun hwn amdanoch ei chwalu. i gyd. cerddorol iawn ac wedi ardal, yn gyntaf oherwydd y robots ac yn organig yn yr UDA wedi dechrau gynnyrch y siop, neu ewch ar y wefan mynd i gael ei adeiladu yno. Cael deall Yn ogystal â hyn mae’r brîd yn mesur a’u cynghori. Felly hefyd i bobl o bob Dilys Cadwaladr priodi ac ymgartrefu yn ail gan eu bod yn gwneud teithiau fferm. marchnata eu hunain yn y blynyddoedd www.naturallyethical.co.uk. hefyd fod tua wyth o goed derw efallai pa mor effeithiol mae teirw yn troi bwyd oed sy’n chwilio am gynnyrch moesol at Un o’r rhai sydd yn rhywun - coron hon Llangernyw, bu Brynle Felly nid yn unig dwi wedi bod yn helpu diwethaf ac ers hynny wedi gweld mwy i’w dymchwel i wneud hynny. LLONGYFARCHIADAU i Alun ac Ann Coetmor yn gig ac rwyf wedi ffeindio allan bod y ddefnydd bob dydd, cewch brynu brws Ȃ’i hanes arobryn a’i wraig Beryl yn mynd ar y fferm ond hefyd dwi wedi bod yn o alw am laeth organig, yn enwedig yn y Brian Roberts Jones Pont y Bedol ar ddod yn daid a nain i tarw uchaf ei berfformiad yn bwyta 5% dannedd bambw, hylif golchi llestri Sophie A dyliai merch mwy fach ei dilyn, i Iwan a Lisa. Mae Ilan Evans yn llai na’rallan tarwi ganu salaf i ddiddori. am yr un cynnal rhai o’r teithiau, lle dwi wedi bod dinasoedd. Hynt y ferch ddaeth gyntaf un. Pen y Waen wedi ei ddewis i ymarfer hefo Carfan perfformiad.Mi fu Nodweddhefyd, ynghŷd hanfodol â’i ar yn mynd â phlant ysgol o amgylch y Ar y drydedd fferm cawsom ddarlith Arwel Emlyn fferm lle maent yn cael cyfle i odro gan ddau filfeddyg. Roedd y ffarm odro Rygbi Cymru dan 21, rhaid mynd i Port Talbot gyfer ei frodyr roi i’r a’i fuches chwiorydd gyfan osyn am gynhyrchucanu a magu yng yn nghôr effeithiol. Rhys Ashley y fuwch a dewis pwmpen yr un yma yn godro 2500 o wartheg ac roedd ddwy waith yr wythnos i ymarfer!! Edrychwn Petasai’rar gwybodusiony rhaglen am yma bobl ddim ond o’r cae. ganddi sied hanner milltir o hyd! Roedd ymlaen i Cystadleuaethdy weld yn y Crys Coch rhyw ddiwrnod!! Ddechrau fis Hydref ces i’r cyfle i fynd y ffarm hon wedi gwneud llawer o Croeso cynnes i Gwynfryn Davies, Prion Ucha yn gwybodoedd fod wediamaethwyr rhoi neu y wlad ’ma Faint o eiriau Cymraeg fedrwch chi ei yn deall natur a chylchred bywyd ac i’r sioe World Dairy Expo. Roedd y sioe arbrofion a chasglu data i weld yr effaith syddwneud wedi allan dod o’r i fywllythrennau i Maes Onn.“CROWN Dymuniadau CERRIGYDRUDION dderbyn organau. Da wedi meddwl am hyn yn bell o’u yn anhygoel, gyda dros 800 o stondinau ar wahanol ffyrdd o fagu lloi. Yn BARD”. Anfonwch eich cynigion i’r iawn Brynle efallai y gorau i Maldwyn ac Annetta Williams, Coed (01490) 420335/355 blaenau nhw! Yn wir, mae ychydig o hyn a dros 200 o wartheg yn cael eu dangos. Wisconsin y broblem fwyaf maent yn ei Swyddfa erbyn Rhagfyr 2 os gwelwch clywn ni fwy ohonot ti y Fron yn eu cartref newydd yn Lôn Howell, yn digwydd yn fy muarth bach i. Yn ogystal mi wnes i gofrestru i wneud wynebu hefo lloi ydy niwmonia. Roedd y yn dda. Efallai y cewch GORON yn rwan yn canu! Dinbych. BALA (01678) 520906 cwrs rhyngwladol, lle roeddem yn mynd ffarm yma wedi gweld y nifer o achosion wobr! i 4 fferm odro i ddysgu am bynciau yn gostwng ar ôl cychwyn bwydo’r lloi 3 gwaith y diwrnod yn hytrach na 2 a gwneud yn siwr bod y colostrwm cyntaf yn cael ei fwydo mor fuan â phosib, o GRAIG fewn yr awr gyntaf. Roeddent hefyd yn pwysleisio pa mor hanfodol oedd hylendid, roeddent yn sicrhau bod eu MOTORS bwcedi yn cael eu golchi ar ôl bwydo ac FFORDD GRAIG, yn cael dŵr cynnes glân 3 gwaith y DINBYCH diwrnod. Y fferm olaf aethom i’w gweld oedd y fwyaf, roeddent yn godro 4,500 ar ddwy safle. Roedd un safle yn godro Jerseys a’r llall yn godro Holsteins. Roedd y fferm yma wedi ymdopi hefo’r blynyddoedd drwg wrth ehangu, mae yna ddywediad yn yr UDA ‘pan mae pris llaeth yn dda rhaid godro mwy o wartheg GORSAF M.O.T. a phan mae pris llaeth yn wael rhaid 3, 4, 5 a 7 godro mwy o wartheg’. Mae prisiau heffrod yn wael iawn yn yr UDA ar hyn or bryd, sy’n ddrwg i’r rhai sydd eisiau 01745 815606 eu gwerthu ond yn dda i’r rhai sydd eisiau prynu mwy, fel y ffarmwr yma. 14 812333 Roedd yn gallu prynu lloi heffrod Jersey am 25 doler sydd yn gyfwerth â £19.76. Dwi wedi dysgu cymaint yn y mis cynta o fod yn Wisconsin a chyfarfod llawer o bobl yn y diwydiant godro. Uchafbwynt y mis cynta yn bendant oedd y World Dairy Expo a dwi’n argymell i bawb fachu ar y cyfle i fynd yn y dyfodol.

12

Pwy sy’n cuddio yma? Ewch i chwilio am fwy. Atebion tud olaf

23 Tudalen 24-25 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:32 Page 2

LLANDYRNOG

Gohebydd: Iestyn Jones-Evans Ffôn: 01824 790313 gwreiddiol yn y Llyfrgell wybodaeth uniongyrchol ac unigryw a GAIR YN EI BRYD Genedlaethol. Fel rhan o deitl ei gawn ni ym marddoniaeth ddarlith Poetic License in the Vale of Ganoloesol am y canlynol: Catrin o Clwyd, eglurodd Gwynn fod gan Ferain, Llanefydd a’i gwaed DWEUD Y DREFN ‘trwydded farddol’ (poetic license) brenhinol; Bach y Graig, ddau ystyr yn y Saesneg: Tremeirchion, cartref Richard Clwch Erbyn i’r rhifyn hwn o’r Bedol gael meddiannu’r trafodaethau. Rhai (a) Yr adeg hynny, cyn i fardd gael tâl (ail ŵr Catrin), un o’r tai brics cyntaf; ei gyhoeddi, mae’n debyg y bydd y fel’na ydyn ni, ynte, pan fo’n cefnau am farddoni a medru cynnal ei hun, Gabriel Goodman, Rhuthun, Deon penderfyniad i adael Ewrop neu yn erbyn y wal. Yn union fel amryw o roedd rhaid iddo eistedd arholiad a Westminster ail-sefydlodd Ysgol beidio wedi ei wneud, neu o leiaf ei greaduriaid diniwed byd natur pan chael gradd. Trefnwyd yr arholiadau Rhuthun; a Humphrey Llwyd, ohirio am gyfnod pellach. fyddont wedi eu cornelu. Peth felly cyntaf un i roi trefn ar y beirdd a’u cartograffydd ac Aelod Seneddol dros Os gadael, ildio i fodloni galwadau yw’r natur ddynol. graddio, yng Nghaerwys, a’i alw’n Ddinbych. croch y rhai a gafodd lond bol ar Tybed a oes yna sefyllfaoedd pan Eisteddfod (ystyr tipyn gwahanol i un Roedd cyfarfod dilynol y Gymdeithas fewnfudwyr a ffoaduriaid sydd am yw’n angenrheidiol ac yn iawn i ni heddiw). Roedd angen i’r prif feirdd yn Lansio ProsiectYSGOL Ail Ryfel Byd 2025LLANFAIR adael gormes, DCtrais ac anobaith eu ddweud y drefn? Dweud y drefn a (pencerdd) astudio am 8 mlynedd i – prosiect i ddynodi 80 mlynedd ers gwledydd eu hunain. Ildio, yn enw gwylltio yn hytrach nag esbonio yn feistroli’r 24 mesur a’r holl diwedd y Rhyfel yn y Neuadd, Dydd democratiaeth, i ddyheadau’r rhai gadarn a hunanfeddiannol, a dangos gynganeddion, cyn cael gradd. Mae Sul 10 Tachwedd. Ceir manylion nad ydynt mewn sefyllfa i wneud effaith ymddygiad neu anfadwaith Tudalen 30arysgrif Tachwedd.qxp_Layout yn Eglwys Santes 1 10/11/2019 Fair, 14:42llawn Pageyn y rhifyn 1 nesaf. penderfyniadau mor enfawr a mewn ffordd gytbwys. Caerwys yn coffáu rhoi Comisiwn YSGOL BRYN CLWYD: Mae’r phellgyrhaeddol.Ysgol Hynny yn hytrach ar Bethgau am yn ein bywydau ni ein Brenhinol i Urdd y Beirdd gan Harri disgyblion Iau wedi dechrau cael nag ymddiried yn y rhai a etholwyd i hunain a digwyddiadau dydd i ddydd, Er gwaetha’r ffaith fod yr ysgol ar gau, mae plant Ysgol Llanfair VIII, i’w caniatáu i gynnal yr gwersi gitâr. Rhodd gan aelodau’r wneud y cyfryw benderfyniadau ar ein a helbulon bywyd? wrthi’n brysur dros ben yn cyflawni tasgau a heriau amrywiol. Diolch arholiadau hyn - yr Eisteddfod, yn gymuned oedd y gitârs acwstig, a bu rhan. ‘Wel oes siwr, beth am blentyn yn yn fawr iawn i chi blant am eich gwaith caled a diolch yn fawr i’r 1523. Yn 1567, cynhaliwyd ail rhai o’r rhieni’n rhoi o'u hamser yn Ond beth bynnag am hynny, mae’r camymddwyn? Neu pan fo rhieni am eu cefnogaeth a’u cymorth.Dyma rai o’r plant yn yr eira. Eisteddfod yng Nghaerwys, ac fe wirfoddol i roi gwersi, a help llaw i’r hyn oedd yn nodweddu camgymeriad pwysig wedi ei roddodd y Frenhines Elisabeth 1 ei disgyblion. LLANRHAEADRtrafodaethau’r Y.C. misoedd diwethaf yn wneud gan rai a ddylai wybod yn hun wobrau o arian pur. Cadwyd y Yn ystod y gwaith ar thema Ffermio siambrau San Steffan, ynddo’i hun, well? Mae’n rhaid eu dysgu nhw na Gohebydd: Nerys Evans Ffôn: 01745 890294 rhain yn ddiogel gan yr Arglwydd ac Amaethyddiaeth, daeth Merfyn e-bost [email protected] destun pryder. Y cecru, y cyhuddo allant ymddwyn fel hynny, neu Mostyn ac mae’r delyn aur yn dal yn Parry, ein Cynghorydd Cymuned, a gweld bai, a hynny mewn cywair wneud hynny eto. Mae pob NeuaddCAPEL Mostyn. Y PENTRE: Yn ystod y misdraw â thractor Massey Ferguson i’r ymosodol ac annifyr, yn hollol groes rheswm dros ddweud y drefn a bod Tudalen 10 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:03 Page 1 (b) Roeddcafwyd ygwasanaeth beirdd hefyd Cymun yn tueddu dan iofal ysgol. Bu’r plant yn ei ddefnyddio fel i’r hyn y disgwyliwn ei weld mewn yn ddig mewn amgylchiadau fel ddefnyddioein Gweinidog, ail ystyr y Parch. geiriau Andras ‘rhyddid Iago. rhan o’u gwaith mathemateg - cymdeithas wâr. A dweud y drefn. hyn, ‘does bosib? Bydd hynny yn barddol’Cawsom - bydden gyflwyniad nhw’n trawiadolgor-ganmol gan yamcangyfrif a mesur maint er mwyn Mewn amgylchiadau fel hyn, pan fo arwain at wella pethau ac at y a chlodfori’rplant ar uchelwyrbobl ifanc a’u yn teuluoeddeu gwasanaeth i’r dylunio lluniadau wrth raddfa. cymaint yn y fantol, mae’n naturiol, canlyniad yr ydym am ei weld.’ cymylau.diolchgarwch. Mae’n ddoeth Olew palmwydd derbyn nifer oedd yDaeth sawl teulu i’r ysgol i wrando ar thema ar effeithiau negyddol sydd yn debyg, bod teimladau cryfion, o’r cerddi gyda ‘phinsiad bach o y disgyblion yn adrodd y straeon rhwystredigaeth ac emosiwn yn Iolo Dafydd halen,’codi medd o ffermio Gwynn! y coed Roedd yn Indoesia llawer abrawychus roedden nhw wedi eu YSGOL STRYDo’r boneddigion Malaysia,Y RHOS mae yn feirdd anifeiliad medrus gwyllt eu ynhysgrifennu yn y dosbarth. Roedden marw yn ogystal a chreu llygredd ir hunain, eto’n barod iawn i dalu beirdd nhw hyd yn oed yn eu gwisgoedd amgylchedd. Diolch i’r rhieni am eu DINMAEL Diogelwch y ffordd – Daeth Becky o Adran Diogelwch Ffordd y Sir i siarad hefo i glodforihyfforddi. herodraeth Roeddynt a llinach yn annog y teulu. anfon ffansi, er mwyn cael pawb yn yr ein swyddogion am eu rôl wrth hyrwyddo sut i fod yn saff wrth ymyl y ffordd. Soniodd Gwynn hefyd am y ‘ysbryd’ iawn. rhodd ariannol tuag at WWF FOR Gohebydd: Sioned Jones – 01490 460419 NATURE. Ar ddiwedd y gwasanaeth cafodd Deryl y pleser o gyflwyno YMDDIHEURIAD: Nid oeddwn wedi Bronafallen. Cydymdeimlwn â’i tystysgrifau i Leah, Megan, Awel, Alaw, sylweddoli bod byddin o bobl wedi theulu oll. Cafodd ofal arbennig gan Tirion, Lois, Elain, Lliwen, Rhian a bod wrthi’n paratoi y baneri hyfryd Nerys ar hyd y blynyddoedd, roedd Sioned am gymryd rhan yn Llafar a ar gyfer yr Eisteddfod. Diolch yn y ddwy yn deall ei gilydd i’r dim. Chân dan ofal Gwen, Lisa a Rhian ar ogystal i Sian Sarah a Seth am eu Llawer o hwyl, sgwrsio a chroeso y thema Stori Samson. gwaith. bob amser yn Tegfan. Bu oedfa’r Fro yn y Dyffryn dan ofal ein Hefyd, cydymdeimlwn â theulu Pen Gweinidog. COFION: Anfonwn ein Cofion at Mrs Y Bryn, mae Heulwen Evans wedi Y GYMDEITHAS: Cawsom noson Enid Owen, Fferm Tŷ Nant gynt colli ei chwaer, Carol, oedd yn gartrefol yng nghwmni Glyn Williams, sydd wedi cael anffawd yn ei wreiddiol o Bentrecelyn a Rhuthun. Borth y Gest a’i gyfeilydd Huw Alan chartref yn Llanrwst, Gobeithio y Yn ddiweddarach yn y mis, daeth y Roberts. Roedd pob stori ddwedodd o caiff wellhad a dychwelyd adref o’r newydd trist fod Dwyfor Jones, Tai yn wir medde fo! Mwynhaodd pawb y Gwasanaethysbyty Diolchgarwch yn fuan. y plant yng Nghapel y DyffrynMawr wedi ein gadael ar ôl brwydr canu, ac roedd cyfle i gymdeithasu ddewr. Cydymdeimlwn eto â’r teulu dros baned wedyn. groeso i aelodau newydd i ymuno. Mis PROFEDIGAETHAU: Estynwn ein i gyd. PROFEDIGAETH: Estynnwn ein dwytha daeth aelod o glwb camera cydymdeimlad dwysaf â thri teulu yn Mae ein hardal ar ei cholled ac yn cydymdeimlad â theulu Bronallt gan Rhuthun atom i ddangos sleidiau ac y fro sydd wedi colli anwyliaid yn newid yn gyflym, colli cymeriadau fod Russel Evans wedi colli ei dad, roedd cyfle i gael sgwrs i ddilyn hefo MELIN Y WIG ystodDyma y benillionmis diwethaf a anfonwyd ‘ma.MELIN gan TegfrynYtraddodiadol WIG Jones a (Capel gweithgar Pendref) o fewn y hefyd Brynle a Nesta Evans Pennant. paned a chacen. Mis Tachwedd Collwyd Mrs Sallie Evans gymdeithas. Mae Brynle wedi colli ei chwaer Beryl. darperir te pnawn, croeso i aelodau Diolch i Eglwys San Pedr a’r Parchedig Stuart Evans am ein gwasanaeth Groesfaen, oeddGohebydd: yn Emily Nghartref Davies Ffôn: 01824 750017 Rydym yn meddwlGohebydd: hefyd Emilyam deulu Davies y Ffôn:hen 01824 a newydd. 750017 Aeth ugain ugain heibio Wrth agor drws i’r flwyddyn diolchgarwch hyfryd. Perfformiwyd eitemau o safon uchel gan ein plant. ddiweddarCafodd plant Selina Blwyddyn Peters, Pont 5 a y6 Bedollawer o hwylCLWB yn cymryd 100: Mis rhan Awst: yng £20 Pat A’iCAPEL: Brexit a’rDydd Cofid Sul Ffliw, olaf o fis Medi Llanrwst.Hyderwn yn Croesawyd ddiau cyfeillion o Diolch i’r rhieni am eu rhoddion caredig ar gyfer Banc Bwyd Rhuthun. cwmpas bob dydd. Gwelsom Sue Cydymdeimlwnngweithgareddaugynt, a hefyd â teulu theulu awyr y ddiweddar agoredClegir Isaf amrywiol Shirley NantRumney, Bwlch £10 yr Haearn. Esmor a Diolch Mona Jones,i Acroesawyd phawb sydd y Parch. yn gobeithio Hywel Edwards, Ddinmael.Cawn agor drysau eraill yn euVanderbijil profedigaethMiss Davies, Elusendai. o golliEira perthynasa Leanne am edrychMarie£5 ar Roberts,Jan eu a holau Jeff Tai Jenkins. morTeg Mawrdda. Mis ar Medi: raglen £20 Einy Parc bod yma ar flaen i Felin yy ciwWig. RoeddAg sydd lluniaeth gyhyd ar ysgafn gau. i ddilyn y sef IdwalGWELLA Owen,: Anfonwn Tŷ Capel ein Cyffylliog cofion at J. R. CefnHuw Gwlad Roberts, yn mynd £10 o Carys,gwmpas £5 y Muriel IHydref gael y brechiad 6. Yng Nghapel newydd, Jerusalem gwasanaethA bod yn ostyngedig gyda chyfle i gael sgwrs gynt.Hughes, Cofion at Bro y teulu Erin, i gyd. Derek Hughes ffermStark. yn casgluMis Hydref:dail a blodau £20 oedd Richard GanCerrig obeithio y Drudion dawCEFNOGWCH hi’n oedd gwic, y gymanfa aAm chymdeithasu. gymwynnasau lu, Moelwyn, Arthur Webber, Pentre Isa, yn caelWilliams, eu defnyddio £10 Carys, mewn £5ryseitiau Amanda Acunedig arbed pawb eleni ohonom gyda Bethan DIOLCHGARWCH:A hael ein gwerthfawrogiad Pnawn Dydd Iau Smallwood, Llangwm yn arwain. Hydref 24 roedd Gwasanaeth TeleduMerfynMerrik Pwy Parry, Wheeler, fuase ein yn CynghoryddBwthyn meddwl Parc fod Postyn,Cymuned, amrywiol.Caley. yn dangos Hefyd eigwnaeth dractor hylif Massey O grafangau’r ffliwen sic. O’r rhai sy’n gwarchod ni. MERCHED Y WAWR: Croesawodd Roedd y capel yn llawn gyda chanu Diolchgarwch gan blant Ysgol Betws amrywiaethac Anetta o fwydyddWilliams, i’w Coed cael Fergusony o’nFron. i’rarbennig ysgol. o gnau concyrs. EIN HYSBYSEBWYR LLONGYFARCHIADAU: i Celi Evans Beryl pawb i’r cyfarfod ynghyd â’n gŵr bywiog. Gwerfil Goch yng Nghapel y Gro. Vale Cottage ar basio ei phrawf gyrru. gwadd Elfed Williams Dolwar, fu’n Hydref 13. Ymunwyd yng nghapel y Cafwyd gwasanaeth ardderchog a’r CLWB Y PENTAN. Cynhelir y clwb yn siarad am ei waith fel cownselor gyda Gro gyda’r Parchedig Helen Wyn plant wedi dysgu eu gwaith yn dda a y festri ar y 3ydd dydd Mercher o bob Iechyd Meddwl. Cawsom baned gan Jones, Eglwysbach yn gwasanaethu. chanu bywiog. mis am 2 o’r gloch y pnawn, Mae rhif Gwen a Nesta a thalwyd y diolchiadau Hydref 20. Cynhaliwyd Gwasanaeth COFION: At bawb yn yr ardal nad yr aelodau wedi lleihau ac estynnwn gan Megan. o Ddiolchgarwch yma ym Melin y Wig ydynt yn dda a hefyd cofion at y rhai gyda’r Parch Gerwyn Roberts, sydd mewn Cartrefi Preswyl. PEIDIWCH Â GADAEL I’CH FFERM LLANARMON YN IÂL GAEL EI THARGEDU GAN LADRON Gohebydd: Olwen E. Roberts. Ffôn: 01824 780286 EGLWYS SANT GARMON: Dydd Iau Nash. Dydd Gwener canlynlol Hydref 17 am 7.00 cynhaliwyd cawsom gyfle i fwynhau bore coffi a Gwasanaeth Diolchgarwch dan blasu teisen yn Ysgol Llanarmon a arweiniad y Barnwr Ian Trigger gyda’i Llanferres i godi arian tuag at • Pob agwedd o waith Toi Diolch a hwyl fawr i’n hathro Mathemateg, Mr Oakes, wrth iddo symud destun diddorol a phwrpasol “Ein wasanaeth Macmillan. Roedd y cyfan ymlaen i brosiectau newydd. Bu Mr Oakes yn dysgu ein disgyblion mwy rhoddion hael y Cynhaeaf”. Yn dilyn wedi ei drefnu gan y plant a’u Am• amcangyfrifGwaith Llechi am ddim a Theils abl a thalentog dros nifer o flynyddoedd. ymunodd cynulleidfa gref i fwynhau hathrawon a derbyniwyd swm Cysylltwch â swper wedi ei baratoi gan Ann Hurst sylweddol. • To Fflat a gwaith Plwm a’r merched. Addurnwyd yr eglwys yn CLWB CINIO – Amser cinio bob dydd hardd a chasglwyd y llysiau a’r Iau bydd y pensiynwyr yn cwrdd i • Ffascias a Gwteri ffrwythau i’w rhoi i’r anghenus yn ein fwynhau cinio blasus yn y Gigfan. Rhoddoddplith. Yn ystodein tîm y mispêldroed gwerthfawrogwn gyfrif da iawn Daw o’u hunain cyfeillion yn gwirfoddol Nhwrnament o’r ardalyr i wasanaethau o EwcaristUrdd a Gweddi yn ddiweddar. weini a gwerthfawrogwn eu Bendigaid yn absenoldeb ein rheithor gwasanaeth. gan y Parch Dylan Caradog Parry CAPEL RHIW IÂL – Cyfle i fynychu 25 Jones, y Parch Stuart Evans, Paul cyfarfodydd Diolchgarwch ydyw mis Chamberlain, Gellifor ac Andrew Hydref i ddiolch a gwerthfawrogi ein • R • M • Ginn, Caerwys. Organyddion y Llansannan mis rhoddion dderbyniwn drwy gydol y Seiri Coed FIRE • Arbenigwyr coed derw • Ffôn:Celtânoedd 07775Mari Roberts 950365 a Sue Hanahoe. flwyddyn ac fe gawsom y cyfle i GENEDIGAETH: Llongyfarchiadau i wahodd y Parch Robert Parry, Lerpwl, • Ceginau • Ffenestri • Drysau • finSioned Nos: a 01745 Sam Carey 870317 ar enedigaeth i’n harwain mewn gwasanaeth hyfryd JONES Perch:merch CAERWYN fach Hydref LLOYD 25. a thestun pwrpasol am y cynhaeaf a’n • Lloriau • Grisiau • COFIWN: am y cleifion o’r ardal bendithion lu mewn awyrgylch Cyflenwadgyda’n cofion a chyfarchionGwasanaeth cynnes draddodiadol. Roedd canu Ffôn : 01824 705251 Blynyddolatynt. o offer diffodd tânardderchog gyda Noel Parry wrth yr JOINERY Parc Busnes Lôn Parcwr • Rhuthun UNDEB Y MAMAU: Agorwyd y tymor organ a chynrychiolaeth dda yn pan ddaeth cynulleidfa gref i’r Eglwys bresennol. Sul cynta’r mis croesawyd 24 a chroesawyd pawb gan y Parch y Parch David Owen, Ponciau i Philip Chew. Mwynhawyd cyngerdd wasanaethu gyda chyfarfod Undebol ardderchog gan ddisgyblion Ysgol y Sul canlynol dan ofalaeth y Parch. Bro Famau gyda cherddoriaeth, Eirlys Gruffudd Evans yng Nghapel adroddiadau a cherddorfa – popeth Tegla, Llandegla. Llywydd y mis oedd LLETY MAES FFYNNON yn gywrain iawn. Gwerthfawrogwn y Glenys Roberts. John Mannering, diddordeb mae’r ysgol yn gymryd yn Llanarmon fu’n ein hannerch y Gary a Carys Owen y gymuned drwy gydol y flwyddyn. trydydd Sul a’r cyfle i gwrdd â’n 25 Maes Ffynnon, Rhuthun LL15 1LX Mae canmoliaeth uchel iddynt yn gilydd. Mae croeso cynnes i bawb 01824 705225 symudol 07971 103286 Gwneuthurwyrcymryd rhan yn ceginau y Gymraeg o a’r ymuno yn y gwasanaeth ar nos Sul www.holidaylettings.co.uk/ safonSaesneg. yng Diolchwyd nghalon iddynt eich gan Gill am 5.30. rentals/ruthin/136883 cartref. 30 Gydag ansawdd uchel o waith crefftus gallwn weithio gyda’ch cynlluniau a’ch syniadau.

Tel: 07766 337 681 www.calonfurniture.co.uk [email protected]

10 Tudalen 7 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 13:56 Page 1

YSGOL PEN BARRAS

Gwasanaeth Diolchgarwch – Diolch i’r plant am gyflwyno gwasanaeth diolchgarwch arbennig iawn yn yr ysgol. Roedd pob plentyn wedi gwneud eu rhan yn ardderchog. Diolch am y goedwig law wnaeth y dosbarth meithrin a derbyn, tra bod blwyddyn 1 a 2 yn trafod sut medrwn ni ofalu am y byd. Diolch am yr ardal leol oedd plant blwyddyn 3 a 4 a disgyblion blwyddyn 5 a 6 yn dangos parch at ei gilydd ac eraill. Diolch hefyd am bob cyfraniad hael at Fanc Bwyd Rhuthun.

Themâu dosbarth – Mae’r plant wedi mwynhau dysgu am eu themâu y tymor Tudalen 30 Tachwedd.qxp_Layoutyma a chael llu o weithgareddau 1 10/11/2019 a phrofiadu 14:42 Page difyr. 1 Daeth nifer o ymwelwyr i’r ysgol i siarad gyda’r plant am eu thema a diolch i bob un ohonynt. Meithrin a Derbyn “ Y Jwngl”- Diolch i Kath o goleg Cambria, Llysfasi, am fore diddorol iawn yn Yr Uned dan 5 yn dysgu am greaduriaid o bob math sy’n byw yn y Goedwig Law. Blwyddyn 1 a 2 “Ych a fi!”- Cafwyd bore arbennig wrth i Bl. 1 a 2 gael cystadleuaeth paratoi brechdan iach! Diolch i’r maer, Gavin Harris am ddod i feirniadu a chael sgwrs hefo bob un o’r plant am eu brechdanau. Diolch hefyd i Iwan Edwards am helpu Bl2 i ateb y cwestiwn mawr – “YdyLLANRHAEADR pryfaid genwair yn Y.C. ych a fi?” Blwyddyn 3 a 4 “Hud a lledrith” – Wel am hwyl gafwyd yn gwylioGohebydd: Professor Nerys Llusern Evans Ffôn: 01745 890294 yn gwneud ei hud a lledrith gyda’r plant - llond trol o chwerthin e-bosta digon [email protected] o ryfeddu! Diolch hefyd i Llinos Gerallt ddaeth i sgwrsio gyda’r plant yn trafod ei gwaith yn CAPELsgriptio Y ar PENTRE: gyfer cyfresi Yn teleduystod –y diddorolmis iawn! cafwydBlwyddyn gwasanaeth 5a 6 “Siapan” Cymun – braintdan ofal yn wir, oedd i blant B5 a 6, gael treulio amser ein Gweinidog, Parch. Andras Iago. yng nghwmni Noriko o Lansannan. Yn wreiddiol o Siapan, mae Noriko wedi dysgu Baner yr Eisteddfod Cawsomsiarad Cymraeg gyflwyniad yn wych, trawiadol ac roedd gan yei chyflwyniad i’r plant yn arbennig iawn, wrth plantiddi ar ddisgrifio bobl ifanc Siapan yn eu a rhaigwasanaeth o’i thraddodiadau ac arferion bob dydd. diolchgarwch.Diolch hefyd, Olew i Connor palmwydd a Steve oedd o glwb y Karate Rhuthun am roi blas o’r grefft i’r themaplant. ar effeithiau negyddol sydd yn codi o ffermio y coed yn Indoesia a Malaysia,Cymdeithas mae Rhieni anifeiliad Ffrindiau gwyllt ynac Athrawon yr ysgol – Diolch o galon i marwFfrindiau’r yn ogystal ysgol aam chreu drefnu llygredd disgo calan ir gaeaf a noson o ffilmiau i’r plant. Roedd amgylchedd.cefnogaeth ardderchogDiolch i’r rhieni i’r noson am a’r eu plant wrth eu boddau mewn gwisgoedd ffansi Tudalen 8-9 Tachwedd.qxp_Layouthyfforddi.ac yn mwynhau Roeddynt hwyl yn 1 y annogdigwyddiad.10/11/2019 anfon Diolch14:02 hefydPage i’r1 gymdeithas, am brynu llyfrau rhoddddarllen ariannol i bob dosbarth tuag at - WWF gwerth FOR mil o bunnoedd. Mawr yw ein gwerthfawrogiad! NATURE. Ar ddiwedd y gwasanaeth cafoddYsgolion Deryl Iach y a’r pleser Clwb o Eco gyflwyno – Diolch i Paula Roberts am gyflwyno plac cam 5 tystysgrifauyn y cynllun i Leah, “Ysgolion Megan, Iach”, Awel, a diolchAlaw, i Mrs Parry a’r Cyngor Eco am eu holl waith Tirion,caled. Lois, Mae’r Elain, Cyngor Lliwen, Eco, hefyd, Rhian wedi a bod yn plannu coed ffrwythau i greu llwybr Sionedat yr ardd. am gymrydDiolch i rhanIwan ynEdwards Llafar a a chwmni Airbus am drefnu’r cyfan. Rydym yn Chânddiolchgar dan ofal iawn Gwen, i’r Cyngor Lisa a EcoRhian am ar sicrhau bod mwy o finiau ailgylchuCORWEN papur yn y themayr ysgol, Stori gan Samson. sicrhau bellach, bod bin ailgylchu ymhob dosbarth. BuCafodd oedfa’r blwyddynFro yn y Dyffryn 3 a 4 fore dan hyfryd ofal ein yng Nghae Ddȏl yn edrych am goed derw er Gweinidog.mwyn casglu mês wrth gymryd rhan yn yEGLWYS cynllun Miri SEION: Mes. Y Suliau – : Y GYMDEITHAS:ANRHEGU CawsomFIONA noson Cynhaliwyd Cymanfa Ganu Undebol gartrefolCyngor yng Ysgol nghwmni - Aeth Glyn y Cyngor Williams, Ysgol arPenllyn, daith iEdeyrnion Neuadd y ac Sir Uwchaled yn ddiweddar pnawn a Borthdysgu y Gestllawer a’i iawn gyfeilydd am waith Huw y cyngor. Alan Dydd Sul, Hydref 6 yng nghapel Roberts. Roedd pob stori ddwedodd o Jerwsalem, Cerrigydrudion. Yr yn Chwaraeonwir medde fo! – BuMwynhaodd nifer fawr pawbo’r plant y ynarweinydd cymryd rhan oedd mewn Bethan cystadleuthau Smallwood.Gwasanaeth pêl- Diolchgarwch y plant yng Nghapel y Dyffryn droed a rygbi yn ddiweddar. Da iawn i bawb am wneud eu gorau glas. canu, ac roedd cyfle i gymdeithasu Bu’r Parch Goronwy Owen, Y Bala yn Iwan Edwards hefo’r plant fu’n plannu coed dros baned wedyn. cynnalgroeso Diolchgarwchi aelodau newydd Dydd i ymuno. Sul Hydref Mis PROFEDIGAETHAwelon - Roedd: plant Estynnwn Blwyddyn ein1 a 2 13.wedidwytha gwirioni Yn daeth diweddu’r gweld aelod eu o ffrindiau glwb mis camera cafwydyn Llys cydymdeimladAwelon unwaith â theulu eto, am Bronallt y tro cyntaf gan ersgwasanaethRhuthun gwyliau’r atom haf. Sul i yRoeddddangos Beibl yndigon Eglwyssleidiau o hwyl Mael ac a fodchwerthin Russel Evanstrwy’r p’nawn wedi colli yn gwneud ei dad, ‘sleim’aroedd Sulien a chwarae cyfle bore i gaelDydd gemau! sgwrs Sul, Ymddiheuriadau Hydref i ddilyn 27. hefo MELIN Y WIG hefydam yBrynle llanast a llysnafeddog,Nesta Evans ondPennant. does dimCofion:paned byd gwell aAnfonwn na chacen. chwerthin ein Mis cofionlond Tachwedd ein at boliau Ann ar brynhawn Gwener. Mae Brynle wedi colli ei chwaer Beryl. McKeedarperir sydd te pnawn, wedi dod croeso adref ari aelodau ôl treulio Gohebydd: Emily Davies Ffôn: 01824 750017 Rydym yn meddwl hefyd am deulu y cyfnodhen a newydd. mewn cartref gofal yn DIPYN O ddiweddarBore Goffi Selina MacMillan Peters, Pont - Diolch y Bedol i bawb LlanrhaeadrCLWB am eu 100: cyfraniadau ac Misi Norman Awst: tuag McKee at£20 ymgyrch ar Pat ôl CAPEL: Dydd Sul olaf o fis Medi Llanrwst. Croesawyd cyfeillion o gynt,MacMillan a hefyd teuluyn ystod y ddiweddar ein bore Shirleycoffi gan blanteiRumney, ddamwain y Cyfnod £10 a’i Sylfaen.Esmor driniaeth a Roedd Mona yn yr pawbJones, ysbyty yn croesawyd y Parch. Hywel Edwards, Ddinmael. Vanderbijilfalch iawn Elusendai. o’r cyfanswm a godwyd sef £284.36.yn£5 ddiweddar.Jan Diolcha Jeff Jenkins.yn fawr iawn! Mis Medi: £20 y Parc yma i Felin y Wig. Roedd lluniaeth ysgafn i ddilyn y GRAFU PEN GWELLA: Anfonwn ein cofion at J. R. Dathlu’rHuw Roberts, Deugain: £10 Carys,Llongyfarchiadau £5 Muriel Hydref 6. Yng NghapelGwelliannau Jerusalem Cartrefgwasanaeth DBP gyda chyfle i gael sgwrs Hughes,Gŵyl Cyhoeddi Bro Erin, Eisteddfod Derek Hughes Sir Ddinbych arbennigStark. – BrafMis i oedd Manon Hydref: gweld Easter cymaint£20 Lewis Richard o blant am Cerrig y Drudion oedd y gymanfa a chymdeithasu. Pen Barras a’u rhieni wedi teithio i Brestatyn ar gyfer yr orymdaith i gyhoeddi bod Dyma ichi rai o Eglwysi bro’r Bedol tybed fedrwch chi eu henwi? Bydd Moelwyn, Arthur Webber, Pentre Isa, ddathluWilliams, deugain £10 mlynedd Carys, £5fel arweinydd Amanda unedig eleni gyda Bethan DIOLCHGARWCH: Pnawn Dydd Iau Eisteddfod yr Urdd yn dod i Sir Ddinbych yn 2020. Roedd nifer o blant wedi bod marc am bob ateb cywir a marc ychwanegol os medrwch gysylltu’r sant Merrik Wheeler, Bwthyn Parc Postyn, CôrCaley. Merched Edeyrnion. Bu’r côr yn Smallwood,DEUNYDD Llangwm yn arwain. ADEILADUHydref 24 roedd Gwasanaeth yn brysur iawn yn dylunio a gwneud baner ar gyfer yr orymdaith, ac roedd côr o priodol i bob eglwys. Atebion i’r swyddfa fel e bost neu drwy lythyr erbyn ac Anetta Williams, Coed y Fron. fuddugolMERCHED un Yar WAWR:ddeg o weithiauCroesawodd yn yr Roedd y capel yn llawn gyda chanu Diolchgarwch gan blant Ysgol Betws blant Blwyddyn 2 a 3 wedi canu’n ardderchog ar y llwyfan perfformio. Roedd hi’n Mawrth 1af. Gwobr taleb £5 i’r cyntaf allan o’r het . LLONGYFARCHIADAU: i Celi Evans EisteddfodBeryl pawb Genedlaethol i’r cyfarfod ynghyd ac wedi â’n teithio gŵr bywiog. Gwerfil Goch yng Nghapel y Gro. hyfryd cael cymysgu gyda phlant, rhieni ac athrawon o ysgolion eraill y sir, ac PLASTIG DINBYCH Vale Cottage ar basio ei phrawf gyrru. gwadd Elfed Williams Dolwar, fu’n Hydref 13. Ymunwyd yng nghapel y Cafwyd gwasanaeth ardderchog a’r mae’n argoeli’n dda am eisteddfod a hannerdramor flwyddyn cyn nesaf. belled â Barbados yn Dyma’r parti fu’n diddanu yn y Swper Cynhaeaf. CLWB Y PENTAN. Cynhelir y clwb yn diddanusiarad am cynulleidfaoedd ei waith fel cownselor a chystadlu gyda Gro gyda’r Parchedig Helen Wyn plant wedi dysgu eu gwaith yn dda a I ddathlu llwyddiant Fiona Collins O’r chwith,CYFLENWYR Margaret Lloyd, Gwenan A Mars GOSODWYR Lloyd, Ynyr Rogers, Osian y festri ar y 3ydd dydd Mercher o bob mewnIechyd Meddwl. gwyliau Cawsom baned cerddorol. gan Jones, Eglwysbach yn gwasanaethu. chanu bywiog. yn ennill gwobr Dysgwr y Williams a Siân Williams, y cyfeilydd 1 2 mis am 2 o’r gloch y pnawn, Mae rhif Llongyfarchiadau’rGwen a Nesta a thalwyd un modd y diolchiadau i aelodau’r Hydref 20. Cynhaliwyd Gwasanaeth COFION: At bawb yn yr ardal nad Flwyddyn yn yr Eisteddfod yr aelodau wedi lleihau ac estynnwn côrgan sy’n Megan. aelodau o Eglwys Seion, sef Niao Jones,Ddiolchgarwch Pantffynnon,Ffenestri yma Glyndyfrdwyym UPVC, Melin y Wig a’i Drysau, oeddydynt Capelyn “Rockdoors”, dda ya Cwmhefyd cofion gan ymuno at y rhai a’r Genedlaethol yn Llanrwst, Mari Roberts, Gwenda Humphreys, thîmgyda’r yn festri Parch Eglwys Gerwyn Seion. Eleni Roberts, mae gynulleidfasydd mewn iCartrefi wasanaeth Preswyl. gan Barch penderfynodd Marian ag Eirian Gwydr Dwbl, Unedau wedi eu selio, Sheila Hughes a Wendy Jones. aelodau o’r pedair eglwys yng Trefor Lewis, Deganwy. Yn dilyn drefnu bod aelodau cangen Genedigaeth: Braf oedd clywed am ngofalaeth EdeyrnionYstafelloedd ynghyd a ffrindiau Gwydr, aethom Cynteddau, draw i Eglwys Sant Digain a Corwen o Ferched y Wawr yn cael LLANARMONenedigaeth YN Math IÂL mab bach arall i Ffion o gapeli eraill yr ardal wedi dod at ei chael croeso yno gan y ficer a chyfle i cyfle i anrhydeddu Fiona. Wedi’r Landeri a systemau Bondo Sych, a’i gŵr Geraint yn yr Wyddgrug, ail ŵyr gilydd i ffurfio cymdeithas newydd sbon. ddysgu am hanes yr Eglwys dros pryd bwyd ymGohebydd: mwyty’r Olwen Eryrod E. arRoberts. Ffôn: 01824 780286 i Bryn a Wendy Jones a nai arall i Awel Arweinydd y nosonTo rwberoedd Edwin “Firestone” Jones baned a ollawer de a chacen. mwy. Llawer o ddiolch nos Fercher Hydref 2, cyflwynwyd EGLWYS SANT GARMON: Dydd Iau Nash.a’i gŵr Iwan. Dydd Byddwch Gwener yn brysur canlynlol iawn a mwynhawyd pryd blasus iawn. Yna i aelodau’r capel am baratoi’r lluniaeth. llun wedi’i fframio o Fiona'n derbyn Hydref 17 am 7.00 cynhaliwyd cawsomrŵan Taid gyfle a Nain! i fwynhau bore coffi a cyflwynodd Edwin dri o ieuenctid ardal Er iddi lawio’n drwm ar brydiau, Tlws y Dysgwyr gan Eifion Lloyd Stâd Ddiwydiannol Gwasanaeth Diolchgarwch dan blasuMedal teisen Gee: yn Ein Ysgol llongyfarchiadau Llanarmon a fel Rhuthun ymlaen i’n diddanu. Mae cawsom gyfle i ymweld â’r goeden Jones, Llywydd yr Eisteddfod arweiniad y Barnwr Ian Trigger gyda’i LlanferresEglwys i Mair i Lewis godi ar arian dderbyn tuag y Fedal at Gwenan Mars Lloyd, Ynyr Rogers ac YwenColomendy, hynafol a saif Dinbych wrth ymyl yr 3 Genedlaethol. O dan y llun roedd destun diddorol a phwrpasol “Ein wasanaethGee am ei Macmillan.chyfraniad Roeddi’r Ysgol y cyfanSul trwy Osian Williams yn gystadleuwyr brwd a Eglwys. Ymlaen wedyn a chael croeso pennill roedd Eifion wedi ei LL16 5TA rhoddion hael y Cynhaeaf”. Yn dilyn wediei hoes. ei drefnu Er nad gan yw Mair y plant bellach a’u yn llwyddiannus iawn mewn eisteddfodau gan swyddogion Capel y Bedyddwyr. I chyfansoddi i gofio'r achlysur. Yn ymunodd cynulleidfa gref i fwynhau hathrawonmedru mynychu’r a derbyniwyd gwasanaethau swm yn lleol a chenedlaethol. Cawsom ddiweddu ein pererindod i Langernyw ogystal â’r llun cyflwynodd Marian e: [email protected] swper wedi ei baratoi gan Ann Hurst sylweddol.Seion mae Hazel Jones ei ffrind yn unawdau, deuawdau a thriawd yn canu bu i ni ymweld ag amgueddfa Syr Henry dau dwb o gymysgedd o flodau a a’r merched. Addurnwyd yr eglwys yn CLWBgwneud CINIO yn siŵr – Amser ei bod cinio yn cael bob ymuno dydd a amrywiaeth o ganeuon. Yn cyfeilio Jones gan ddysgu am ei blentyndod grug roedd wedi ei threfnu ei hun i Ffôn: hardd a chasglwyd y llysiau a’r Iauchynulleidfa bydd y pensiynwyr Capel y Bedyddwyr yn cwrdd i yn iddynt oedd Siân Williams, mam Osian tlawd a’i gyfraniad fel addysgwr ac Fiona. Llongyfarchiadau mawr i ti ffrwythau i’w rhoi i’r anghenus yn ein fwynhauRhuthun. cinio Rydym blasus yn yn yanfon Gigfan. ein ac yn cyflwyno’r eitemau oedd Margaret athro athroniaeth yng Nglasgow. Mae’n Fiona, rydym fel cangen yn falch 01745 818849 plith. Yn ystod y mis gwerthfawrogwn Dawdymuniadau cyfeillion gorau gwirfoddol atoch Mair. o’r ardal i Lloyd, mam Gwenan. Noson safonol amgueddfa gwerth ei gweld. Llawer o iawn ohonot. Bydd erthygl am wasanaethau o Ewcarist a Gweddi weiniSWPER a Y gwerthfawrogwn CYNHAEAF: Cafwyd eu iawn. Gwnaed y diolchiadau gan Edwin ddiolch i aelodau’r ddau gapel a’r hanes Fiona yn dysgu’r Gymraeg www.dbphomeimprovements.com Bendigaid yn absenoldeb ein rheithor gwasanaeth.noson arbennig i gychwyn tymor Jones. Eglwys am eu croeso cynnes. Cyn yn y rhifyn nesaf o’r Wawr. Llawer gan y Parch Dylan Caradog Parry CAPELCymdeithas RHIW yr IÂL Ofalaeth – Cyfle ari fynychu Hydref 4 NOSON ELUSENNOL: Rhag- mynd adref bu i ni fwynhau pryd blasus o ddiolch i Eirian a Marian am Jones, y Parch Stuart Evans, Paul cyfarfodyddgyda bwffe cynnesDiolchgarwch wedi ei ydyw baratoi mis gan hysbysiad bod pwyllgor lleol ardal iawn yng ngwesty’r Waterloo ym Metws 4 5 Chamberlain,drefnu noson mor Gellifor hyfryd. ac Andrew Hydref i ddiolch a gwerthfawrogi ein Corwen• R yn • cynnal M noson• film prydSeiri y y Coed. Ein diolchCoed yn arbennig i Eirian, Ginn, Caerwys. OrganyddionCreaduriaid y mis yrhoddion Goedwig dderbyniwnLaw drwy gydol y dangosir “Mama Mia 2” yn Neuadd Edwin, Llinos Mary a Glenys am y oedd Mari Roberts a Sue Hanahoe. flwyddyn ac fe gawsom y cyfle i Carrog ar Ddydd Santes Dwynwen, nos• Arbenigwyrtrefniadau gwych. coed Brafderw oedd • cael GENEDIGAETH: Llongyfarchiadau i wahodd y Parch Robert Parry, Lerpwl, Sadwrn, Ionawr 25. Bydd y drysau’n• Ceginaucwmni’r • Ffenestri Parch T. L. Williams • Drysau gyda ni• ar Sioned a Sam Carey ar enedigaeth i’n harwain mewn gwasanaeth hyfryd agor amJONES 7.00yh. Tâl mynediad drwy y daith. merch fach Hydref 25. a thestun pwrpasol am y cynhaeaf a’n docyn yw £5 a £3 i blant. Bydd elw’r • GWAWRLloriau CYMRU:• Grisiau Croesawyd • John7 COFIWN: am y cleifion o’r ardal bendithion lu mewn awyrgylch noson yn mynd tuag at elusennau lleol. Rowlands i gyfarfod cyntaf y tymor, gyda’n cofion a chyfarchion cynnes draddodiadol. Roedd canu Y tocynnau ar werthCEFNOGWCH gan aelodau’rFfôncangen : 01824 Corwen EIN o Ferched705251 y Wawr, nos atynt. ardderchog gyda Noel Parry wrth yr pwyllgorJOINERY yn y flwyddyn newydd.Parc Dewch BusnesFercher, Lôn Hydref Parcwr 23. Mae• Rhuthun John sy’n UNDEB Y MAMAU: Agorwyd y tymor organ a chynrychiolaeth dda yn draw i fwynhau cyd ganuHYSBYSEBWYR i ganeuon enedigol o’r Bala ond bellach yn byw yn pan ddaeth cynulleidfa gref i’r Eglwys bresennol. Sul cynta’r mis croesawyd Abba – beth am wisgo yng ngwisg y Llandyrnog, yn arbenigo ar dyfu pys 6 7 a chroesawyd pawb gan y Parch y Parch David Owen, Ponciau i cyfnod, yn cynnwys y sgidiau platform! pêr. Cawsom ganddo drwy gyfrwng Philip Chew. Mwynhawyd cyngerdd wasanaethu gyda chyfarfod Undebol PERERINDOD I LANGERNYW: Aeth sleidiau wybod am hanes y blodyn ardderchog gan ddisgyblion Ysgol y Sul canlynol dan ofalaeth y Parch. aelodau Gofalaeth Edeyrnion eleni hyfryd yma gan ddechrau gyda’i Bro Famau gyda cherddoriaeth, Eirlys Gruffudd Evans yng Nghapel draw i bentref hynod Llangernyw a wreiddiau ar ynys Sicily. Mae John wedi adroddiadau a cherddorfa – popeth Tegla, Llandegla. Llywydd y mis oedd hynny ar Ddydd Sul olaf misL Medi.LETYennill M A sawlE S gwobr FF ynY N y N sioeauON gan yn gywrain iawn. Gwerthfawrogwn y Glenys Roberts. John Mannering, Gofal a gwasanaeth personol Doedd y tywydd ddim yn ffafriol iawn gynnwysGary a yCarys Sioe GenedlaetholOwen ac eleni diddordeb mae’ra phroffesiynol ysgol yn gymryd yn unigolLlanarmon fu’n ein hannerch y wrth i ni gychwyn o Gorwen a mynd ar cafodd Cymdeithas Pys Pêr y gymuned drwy gydol y flwyddyn. trydydd Sul a’r cyfle i gwrdd â’n hyd ffordd Telford cyn troi am Lanrwst.25 MaesGenedlaethol Ffynnon, Rhuthun Cymru, LL15 mae 1LX John yn Mae canmoliaeth uchel iddynt yn gilydd. Mae croeso cynnes i bawb Wedi cael cinio blasus yn y tŷ bwyta01824 ar 705225Gadeirydd symudol ohoni, 07971 y cyfle 103286 i roi enw cymryd rhanProfion yn y Gymraeg Glaucoma a’r ymuno yn y gwasanaeth ar nos Sul draws pont Llanrwst ymlaen â ni am www.holidaylettings.co.uk/Cymraeg ar fath diweddaraf o bys pêr. Saesneg. Diolchwyd iddynt gan Gill am 5.30. Langernyw. Y lleoliad cyntaf i ni ymweld Cyflwynwydrentals/ruthin/136883 yr enw sef Gwawr Cymru Pob math o lensys cyffwrdd ar gael 8 9 30 Sbectol gyflawn o £44.95

Dewis eang o fframiau AMAETHWYR CORWEN CYF. Iard yr Orsaf, Corwen, Sir Ddinbych LL21 0EG Dowch i weld Ffôn: (01490) 412272 Ffacs: (01490) 412431 e-bost: [email protected]

9 Sgwâr Sant Pedr 1916 – 2021 Nwyddau o bob math / blawdiau anifeiliaid / gwrteithiau / RHUTHUN offer ffensio / offer adeiladu / hadau / bwydydd anifeiliaid anwes / 01824 704849 gwellt a gwair / nwyddau garddio a llawer mwy . Cynrychiolwr lleol: Geraint Roberts 01745 812346 Ffôn symudol 07730 989807 Hefyd Cangen yng Ngherrigydrudion Ffôn: 01490 420443

8 Pwy sy’n Trwy hyder ar dyle’r daith cuddio yma? Y mae gwybod grym gobaith. (J.M.Edwards) Ewch i chwilio am fwy. Atebion tud olaf

25 PENTRECELYN

Gohebydd: Elizabeth Jones Ffôn: 07740542051 Mynd am dro Wel, daeth y tywydd gaeafol, “Rwyt Helo a chyfarchion i bawb ym cherdded oddeutu chwarter milltir Ionawr yn oer, a’th farrug yn wyn” oedd ein mro’r Bedol. Gethin neu Gethin i fyny’r allt. Erbyn cyrraedd pen yr profiadau ddiwedd mis cyntaf y flwyddyn. Pandy ydw i a diolch i olygyddion allt fe fyddwch yn gallu clywed yn Mae eirlysiau bach yn gwthio eu pennau mis Chwefror am y cyfle i sôn am gyntaf ac wedyn gweld y rhaeadr eiddil o’r pridd i ddangos fod y Gwanwyn ar daith gerdded yn y fro. Fel rydych sydd wedi ei ffurfio mewn hafn drothwy’r drws. Y dydd yn ymestyn fesul yn gwybod, mae gennym nifer serth ar y chwith ichi. Mae yna cam ceiliog a gobaith erbyn hyn gyda’r helaeth o lwybrau y gellir mynd lwybr yn mynd â chi at y rhaeadr brechlyn. byddwn yn fythol ddiolchgar i’r arno yn yr ardal a gwerthfawrogi’r i weld yn agosach y prydferthwch Gwyddonwyr am weithio dydd a nos i’w golygfeydd godidog a sylwi ar fyd naturiol yma ac os fydd y dŵr gynhyrchu. natur. Mi ês i drwy’r rhestr o’r rhai ddigon isel fedrwch groesi gyda Anfonwn ein cofion anwylaf at drigolion mwyaf adnabyddus, ond dewis gofal dros yr afon a mentro lawr y fro ac at y rhai sy’n wael. Rydym yn yn y diwedd un eithaf newydd i mi at waelod y rhaeadr. Yma, fel y meddwl amdanoch a gobeithio am well a llawer un arall fuaswn yn tybio, gwelwch yn y lluniau, fedrwch cyfnod unwaith eto i gael dod at ein gilydd yn ogystal, un sydd yn cynnwys weld y rhaeadr mewn llawer mwy fel teuluoedd a ffrindiau. un o drysorau natur dirgel yng o fanylder y gwahanol haenau Estynnwn ein cydymdeimlad â holl deulu’r Nghoedwig Clocaenog. o’r graig sial sydd yn gwneud y diweddar Vivyan Powell gynt o Cileurych a Fe gerddom ni’r daith hon yn rhaeadr yn fwy fel set o risiau, Groes Faen, Carrog. Symudodd Vivyan a Nhachwedd 2020 pan oedd y tra mae’r dŵr yn tasgu ar i lawr Ruth i Lansilin, Sir Drefaldwyn ar ôl ymddeol cyfyngiadau Covid wedi llacio drosto-mae’r gwrthgyferbyniad o ffermio rhai blynyddoedd yn ôl erbyn hyn. rhywfaint. Mae’r daith yn fras yn Hen fap o’r 1900 yn dangos y rhwng y sial du tywyll a’r dŵr Cydymdeimlwn yn ddiffuant hefyd ag cychwyn yn Llanfihangel G.M ac rhaeadr a Cae’r Ddunod pistyll gwyn yn werth ei weld Ann, Gwynedd, Delyth a’r teulu o golli yn dilyn Afon Alwen ar i fyny ac yn coeliwch i fi. Clwyd, sef brawd ac ewythr hoffus a diweddu ym Mhentre Llyn Cymmer. Unwaith rydych wedi gweld theyrngar a ffrind i lawer a mab y diweddar Ond mae yna lawer mwy i’r daith y rhaeadr yn ei holl ogoniant Emyr a Phyllis Davies, Nant Ucha. Roedd yma nag mynd o A. i B! Os ydych mae yna rywbeth arall i dynnu Clwyd yn berchen ar gymeriad nodedig yn gerddwr profiadol fedrwch eich sylw cyn mynd ymlaen â’r iawn, boneddigaidd, llawn hiwmor a barcio ger y bont yn Llanfihangel daith. Wrth y rhaeadr mae yna dedwydd iawn ei fyd. Roedd bob amser a cherdded hefo’r afon, gan weld bont hynafol wedi ei hadeiladu yn mwynhau bywyd. Bu’r teulu yn hynod Eglwys hanesyddol Sant Mihangel, gyda llaw i groesi’r afon fach . I’r o ofalus ohono dros yr holl flynyddoedd sydd wedi rhestru yn Radd 2, ar y peirianwyr yn eich mysg mae’n ynghyd â staff Cartref Dolywern, lle treuliodd dde. Mae’r ffordd yn dilyn dyffryn edrych yn bont ddiddorol yn Clwyd bedair blynedd hapus iawn ymhlith Alwen nes eich bod yn cyrraedd gyntaf gan ei bod wedi adeiladu ei deulu estynedig. Fe’i rhoddwyd i orffwys man hanesyddol arall sef Cae’r heb ddim modd o beiriant sydd ym mynwent Capel Salem. Ddunod. (os fel ni os ydych hefo yn gymeradwy yn ei hun. Yn Rydym yn meddwl am y ddau deulu yn eu plant, mae yna fan parcio yma i ogystal â bod yn hynod i’w profedigaeth. fyrhau’r daith gerdded). Fel mae’r edmygu, mae hyn yn dynodi fod enw yn dynodi, mae yna gaer yna ffordd neu lwybr hynafol Diolch i’r gohebydd am rannu’r llinellau isod: hynafol yn y fan hyn ger y fferm o’r yn pasio’r rhaeadr ers amser • Gwella’r gorffennol, byw’r presennol a un enw. Fe allwch dal weld olion maith a gellir gweld hyn ar y map breuddwydio’r dyfodol. y gaer wrth dalu sylw at y darn o’r 1900‘au cynnar o leoliad y • Yr allwedd i hapusrwydd yw cael o dir sydd yn uwch na gweddill rhaeadr- o bosib yn gysylltiedig breuddwydion. yr ardal. Mae haneswyr yn gallu hefo Cae Ddunod efallai? • Yr allwedd i lwyddiant yw gwneud i dyddio’r gaer yma mor bell yn ôl at Mae gennych rŵan ddau ddewis freuddwydion ddod yn wir. Oes yr Haearn, ac yn ôl Cadw mae Y bont gerrig hynafol i orffen y daith ym Mhentre Llyn • Peidio cyfrif diwrnodau ond gwneud i’r yna dystiolaeth bwysig i hanes Cymmer neu ail-droedio’r daith diwrnodau gyfrif. dynoliaeth y Cymry sy’n mynd mor yna ‘detour’ hanfodol i wneud yn ôl i Lanfihangel, yn dibynnu • Os gwnawn wynebu’r drych yn gwenu, bell yn ôl at 800 CC. yma i weld beth mae rhai yn ei ar eich profiad neu ffitrwydd. Mi bydd y drych yn gwenu’n ôl. Ar ôl y bont yn Cae’r Ddunod alw yn ‘Rhaeadr Gudd Coedwig benderfynom orffen y daith yma • Unig yw’r rhai sy’n adeiladu waliau yn mae’r ffordd cyngor yn mynd Clocaenog’. Roeddwn wedi clywed gan ei bod yn ddiwedd prynhawn hytrach na phontydd. â chi am gyfeiriad Groesffordd sôn am y rhaeadr yma gan ambell gan alw yn y ‘Drive Thru’ yn fferm • Edrychaf i’r dyfodol, oherwydd dyna Dinbych ond i ni sy’n cerdded, berson ac wedi pasio ar ‘tractor y Rhug i gael siocled poeth ar y lle rydw i’n mynd i dreulio gweddill fy mae llwybr cyhoeddus yn mynd a run’ rhyw ugain mlynedd yn ôl. ffordd adre i gynhesu!! Gobeithio y mywyd. ni at gyfeiriad Pentrellyncymmer. Ond rŵan roedd rhaid archwilio’r gwnewch fwynhau’r daith cystal â Ar ôl cychwyn ar y llwybr mae’r rhaeadr yn fanwl gyda’r teulu! ni, cadwch yn saff. ffordd yn cyrraedd fforch ac mae Cymerwch y trac ar y dde a Gethin Pandy BONTUCHEL

Gohebydd : Gwenan K. Williams. Ffôn : 01824 707932 E-bost : [email protected] Pwy sy’n cuddio yma? Wel, dyma ni wedi cyrraedd diwedd Ionawr, a phawb yn dal i “aros gartref” oherwydd y Ewch i chwilio am fwy. Covid 19. Erbyn hyn, mae o leiaf dau fath Atebion tud olaf gwahanol o’r feirws wedi ymddangos, sy’n achosi cryn pryder. Ar y llaw arall, mae’r ymgyrch brechu wedi dechrau, a phawb yn gobeithio y bydd yn llwyddiant ac y gwelwn leihad yn yr achosion o’r feirws erbyn bydd y diwrnodau wedi ymestyn, a chawn gwrdd â theulu a chyfeillion unwaith eto. Mae arwyddion y Gwanwyn ym mhob man, hyd yn oed y Cennin Pedr yn blodeuo mewn ambell fan, yr eirlysiau allan a dwi hyd yn oed wedi gweld briallu’r clawdd yn eu blodau - wedi goroesi o dan yr eira a gawsom wythnos diwethaf. Mae’r adar bach hefyd yn dechrau prysuro i weld yn yr ardd. Deallwn fod amryw o’r ardal wedi bod yn wael yn ystod yr wythnosau diwethaf - anfonwn ein cofion atynt i gyd a’n dymuniadau gorau am wellhad buan. Dyma’r rhaeadr yn ei ogoniant 26 Atgofion yn y Byd Amaeth

(Gyda chaniatâd Rod Williams, Rhiwbebyll, dyma dameidiau i aros pryd cyn i’r erthygl ymddangos yn y cylchgawn Fferm a Thyddyn) ‘Ar fferm fechan yng nghysgod Bryniau Clwyd y treuliais y deng mlynedd gyntaf o’m hoes. Fferm fechan fynyddig ydi Fron Gelyn, Llandyrnog, gyda hanner can acar o dir glas ac wyth deg o dir mynyddig. Symudodd fy Nhaid a Nain yno yn 1906 fel tenantiaid i Stâd y Cinmel. Yn ddiweddarach, cawsant gyfle i brynu’r fferm gan y tirfeddiannwr. Yn ystod ei gyfnod yn ffermio Fron Gelyn, mentrodd fy nhaid i brynu dwy fferm arall i sefydlu ei feibion yn y diwydiant. Yn ogystal â ffermio, byddai Taid yn rhedeg busnes dyrnu ar ffermydd lleol o gwmpas Llandyrnog a Nannerch, dros y mynydd yn Sir y Fflint’. Rod gyda chansen laeth Hau yn Fron Gelyn, Rod, ei dad a William Jones ‘Ar ddiwedd y tymor dyrnu byddai’n trefnu bwrdd am y dydd mewn caffi yn Ninbych, lle byddai’r ffermwyr yn dod i ‘Wrth gwrs, mi roedd hyn yn fater Fel daeth ciwbicls yn fwy poblogaidd Ariannol i Ffermwyr Cymru) dalu eu biliau a chael sgwrs a phaned difrifol iawn. Ond yn ystod y cyfarfod, ac roedd gennym ymgyrch i geisio ‘Byddai teithio adref yn hwyr y nos yng nghwmni ei gilydd. fe ddaeth i’r amlwg bod y sefyllfa annog mwy o ffermwyr i droi o ar ôl cyfarfod yn beth cyffredin iawn Cymerodd fy rhieni gyfrifoldeb y ddim mor ddrwg ag oeddem wedi ei wair at silwair. Roedd grant hael at a sawl gwaith cefais fy stopio gan yr fferm ar ddechrau’r Ail Ryfel Byd. ofni. Beth oedd yn poeni’r Ffarmwraig gost yr adeiladau, ond mi roedd yn heddlu yn fy holi! Fe gofiaf un achlysur Yn nhermau heddiw, bach iawn oedd bod Mr ------wedi ei ‘insyltio’ fuddsoddiad reit trwm. Roedd hefyd yn arbennig lle roeddwn i’n teithio am oedd nifer y stoc - tua 20 o wartheg hi!! gan ddweud fod y Tarw ddim i fyny rhaid buddsoddi mewn peiriannau Lanrhystud ac yn poeni braidd bod godro, stoc ifanc, tua 150 o ddefaid â’r gofynion!’ silwair ac ‘roedd cynllun cymhorthdal i angen teiars newydd ar y car. Dyma mynydd, pedair hwch a dofednod. annog ffermwyr i gydweithio a rhannu’r gar heddlu yn dod i nghyfarfod i ac Un ffynhonnell arall o incwm oedd (Ei swydd nesa’ oedd gan Adran gost rhwng tair fferm. Mae gen i gôf wedi iddynt fynd heibio dyma sylwi gwerthiant cwningod gydag un teulu Gwasanaethau Amaethyddol (DAS) yn sefydlu sawl cynllun yn yr ardal (un eu bod wedi brecio’n sydyn gyda’r o Landyrnog yn cerdded i fyny bob Ne-orllewin Sir Gaerfyrddin) gyda Brian Jones - Cwmni Castell bwriad o droi’n ôl i fy nilyn. Fel oedd dydd Mawrth i hela ar y mynydd’. Howell heddiw - gyda llaw roedd teulu lwc, mi oedd yna lôn ar y chwith i droi ‘Roedd yn amser reit ddiddorol i weithio Brian yn gwerthu cywion ar stondin mewn iddi. Stopio’r car a diffodd y (Ar ôl graddio, ei swydd gyntaf oedd yn Sir Gâr gyda datblygiad ciwbicls a ym marchnad Caerfyrddin ar y pryd) golau! Mewn cwpwl o funudau dyma yn Aberhonddu yn 1966 yn rhedeg gydag amser, fe ddaeth silwair yn fwy a’r rhan fwyaf wedi bod yn llwyddiant gar yr heddlu heibio fel cath i ------.’ Cynllun Fferm Fechan y Llywodraeth) poblogaidd na gwair. Yn fuan iawn cyn i’r contractwyr yn raddol gymryd ‘Wedi iddynt ddiflannu o’r golwg, wedi dechrau’r swydd, mae gen i atgof drosodd y gwaith. dyma ail-ddechrau ar fy nhaith ac ‘Un achlysur i mi gofio yw teithio i o ymweld â Fferm Laeth oedd gydag Fe gofiaf un grŵp yn ardal yn teimlo reit bodlon fy mod wedi ardal ar y ffin gyda’r Prif Swyddog enw da am wartheg Pedigri. Mi roedd Caerfyrddin, dau ffermwr lleol ac un arbed tri phwynt ar fy leisens. Wrth Bill Prowell. Roedd y ffarmwraig wedi y ffermwr yn ‘prowd’ iawn o ddangos oedd wedi symud i’r ardal o dros y ddod i mewn i Aberystwyth, dyma’r anfon llythyr i’r Gweinidog Amaeth y ei fuches a dyma daro sylw “mae gan y ffin. Mi roedd cyfnod gwneud silwair car heddlu yn fy nghyfarfod unwaith DU, yn dilyn ymweliad gan y Swyddog fuwch yma bwrs bendigedig”, medde reit aml yn gwthio mlaen i wythnos eto a’r tro hwn, doedd ddim lle i Da Byw i gofrestru tarw dan y ‘Bull fi. Roedd edrychiad y ffermwr yn denis Wimbledon ac ‘roedd y ddengyd. Cefais fy holi’n dwll gan y Premier Scheme’ a doedd hi ddim yn dweud cyfrolau - pwy ydi’r boi yma?? ffermwr newydd o dros y ffin yn rhoi ddau swyddog, ac edrych ar bopeth hapus o gwbwl a dyma ddywedodd - roeddwn yn gallu darllen ei feddwl blaenoriaeth i’r tenis! Felly doedd y oedd yn y car, ond ar ddiwedd y yn y llythyr: ‘I was visited by Mr --- o’r edrychiad! Fe ddysgais mai’r Tarw bartneriaeth yma ddim am barhau! dydd teimlo’n reit ddiolchgar na’r unig --- the Livestock Officer and was sydd gan y pwrs a’r Fuwch sydd gan (Yn 1974 cafodd waith yn Adran gyngor oedd ‘Get the Midland Bank to assaulted by him’ . gadair yn Sir Gâr!! Amaeth y Midland fel Cynghorydd buy you a new set of tyres’!

Diolch i Gwynfor Williams Garstang,( Llanerchgron Pwllglas gynt) am y lluniau yma.

Mae’r ddwy daleb yn ddiddorol , un o siop yn Llanelidan a’r llall o siop Roberts and Thomas, Rhuthun am frecwast priodas rhieni Gwynfor.

Diwrnod Dyrnu yn Tyn y Ffridd Clawddnewydd. Injan Hugh Wynne Hughes Pencoed Ucha Pwllglas, fy hen ewythr (brawd nain Maestyddyn Isa). John William Clawddnewydd sydd ar y tracsion (Fowler) Yn sicr Saunders Davies Brynffynnon, tad Eleri a’r diweddar Nia, sydd y tu ôl i’r crochan dŵr. Oes rhywun yn nabod y lleill? 27 Chwaraeon

WhatsApp, sut y byddai tîm cyntaf Amser i’w Rhuthun a chwaraeodd yn erbyn Wrecsam mewn gêm Cwpan Cymru yn 1987 yn gwneud yn erbyn tîm anghofio! cyntaf presennol y clwb. Ar ôl dipyn o drafod penderfynwyd hwyrach y RHAN 1 byddai’r tîm o 87 yn ennill gydag un gôl o fantais ond fel ychwanegodd Pwy fuasai’n breuddwydio amser un o’r cyfranwyr rhaid cofio bod y yma’r llynedd y byddai’r feirws corona tîm o 1987 i gyd yn ei chwedegau wedi newid gymaint ar ein bywydau erbyn hyn! Y tîm a gollodd o dair bob dydd, heb sôn am bêl-droed a gôl i ddim ar y noson fawr honno ar chwaraeon yn gyffredinol! Ond felly y y cae ras, o dan ofal y rheolwr o fri mae hi. Cae clwb Pel-droed Rhuthun Dei Rich Jones oedd Iwan Vaughan Er bod ‘na sôn am y feirws yn Evans, Keith Humphreys, Brian Lloyd, ystod misoedd y gaeaf llynedd, Brian Griffiths, Roy Davies, Gwynfor debyg bod hi’n wir dweud bod o hynny dim EURO 2020, am sioc! Er anffodus daeth hynny i ben unwaith Hughes, Glyn Williams, Iolo Hughes, ddim yn cael ei weld fel bygythiad hynny roedden ni i gyd yn meddwl eto, pan gynyddodd yr ail don o’r Wynne Davies, Robyn Dowell ac Idris go iawn i ni yma yng Nghymru gan y buasai popeth yn gwella erbyn firws yng nghanol mis Rhagfyr. Mae Williams. y boblogaeth yn gyffredinol, ond yn diwedd y cyfnod clo cyntaf a phawb hi’n anodd rhagweld pryd y byddwn Hyd yma y tymor hwn, chwaraewyd ystod mis Mawrth ac yn sicr ar nos yn ôl yn chwarae’r campau erbyn yr yn medru ail gychwyn eto’r tymor bron iawn hanner tymor o bêl-droed Lun y 23ain newidiodd pob peth! haf, neu fis Medi ar y hwyraf, ond fel yma, cyn belled bod y brechlyn yn Uwch Gynghrair Cymru, mae’n Yn sydyn doedd yna ddim rygbi de ni’n gwybod erbyn hyn ddim felly gweithio fel y disgwyl, mi ddylai pethe debyg y caiff y gynghrair ailgychwyn yn cynnwys cystadleuaeth y chwe oedd hi fod! fod yn eithaf ‘normal’ erbyn dechrau’r o flaen chwaraeon lleol pan fydd y gwlad, dim golff, dim tenis, dim hoci, O ran pêl-droed lleol, mae timau tymor nesa, ond mi ddywedwyd cyfyngiadau presennol yn dechrau dim bowlio, dim dartiau, dim mynd CP Tref Rhuthun o bob oedran, ar pethau felly yn ôl ym mis Mai a cael eu llacio, hynny yn anffodus, i’r gampfa na’r ganolfan chwaraeon, ôl dilyn canllawiau a grëwyd gan Mehefin diwethaf! unwaith eto, heb gefnogwyr. dim pêl-droed proffesiynol, lleol, Gymdeithas Pêl Droed Cymru, wedi Am fod yna ddim pêl-droed lleol I’w barhau ... ieuenctid nag a’r nos Lun a nos medru ymarfer am gwpl o fisoedd a i’w drin a’i drafod yn ddiweddar Wyn Davies Wener chwaith! ac wrth gwrs ar ben chwarae llond dwrn o gemau, ond yn gofynnwyd a thrafodwyd drwy grŵp

gan Iona Mckee

Dywedodd Dewi Sant “Gwnewch y pethau Beth am wneud y pethau bychain bychain”Y Triwch Plant wneud y pethau bychain sydd yn y rhestr isod er mwyn rhoi sydd yn y rhestr er mwyn helpu neu roi gwên ar eich wyneb chi eich hun? wên ar wyneb eich teulu.

• Ffoniwch nain neu taid. • Tynnwch lun rhywbeth rydych yn • Cynigwch helpu Mam neu ddiolchgar amdano. Dad. • Tynnwch lun chi eich hun fel • Cliriwch eich llofft. archarwr. Pa bw^ er arbennig fyddai • Rhowch gwtch i Mam a Dad. gennych chi? • Ysgrifennwch lythyr at • Tynnwch lun eich llaw ac rywun addurnwch pob bys gyda rhywbeth • Chwarae gêm neu ddarllen rydych yn dda am wneud. gyda brawd neu chwaer • Gwrandewch ar gerddoriaeth a • Plygwch eich dillad. thynnwch lun. • Helpwch i edrych ar ôl • Tynnwch lun ohonoch chi’n wên o anifail anwes. glust i glust a rhestrwch beth sy’n • Dywedwch ‘os gwelwch yn eich gwneud yn hapus. dda’ a ‘diolch’. • Chwaraewch gêm gydag aelod o’r • Gosodwch y bwrdd. teulu. • Dysgwch gau eich careiau. • Dywedwch jocs wrth eich teulu. • Anfonwch neges destun neu • Gwnewch faneri (bunting)lliwgar ebost garedig. gyda lluniau eich hoff bethau.

Atebion: Enw’r pentref – Llanelidan; Enw’r llyfr – Caneuon Glannau Hesbin; Enw’r awdures – Lluniau mewn mwgwd: Sioned Elfair, Huw Dylan Jones, Rhys Meirion, Sioned Catherine Cooke, LLCM.; Adroddiadau – Y Wlad i Mi a Llanelidan (Dyffryn Clwyd) Pont y Tŵr, Robat Arwyn, Bethan Smallwood, Eryl Maes Tyddyn, Llyr Hughes Alun Coetmor Gruffydd

28