Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis Cruquiusweg 31 1019 AT Amsterdam Nederland

hdl:10622/ARCH02242

© IISG Amsterdam 2020 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

Inhoudsopgave

Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven)...... 3 Archiefvorming...... 3 Inhoud en structuur...... 3 Raadpleging en gebruik...... 3 Bijlagen...... 3 Inventaris van het archief van de Werkplaats Kindergemeenschap Bilthoven (1921-) 1926-1954 (-1986)...... 14 ALGEMEEN...... 14 NOTULEN EN VERGADERSTUKKEN...... 14 CORRESPONDENTIE...... 14 BIJZONDER...... 16 ORGANISATIE...... 16 Statuten en reglementen...... 16 Financiën...... 17 Gebouwen, inventaris en terreinen...... 17 Personeel...... 18 Leerlingenadministratie...... 19 Commissies...... 19 TAAK...... 19 Werkers en medewerkers...... 19 Werk- en leerplannen...... 19 Leermiddelen en lesstofz...... 19 Vorderingen en gedrag, proeven...... 20 Doelstellingen...... 21 Ouders en verzorgers...... 21 Aktiviteiten, projecten en kampen...... 21 Muziek, zang en theater...... 22 Vieringen...... 23 Bilthovense Aanvullings Cursus (BAC), Internationale Aanvullings Cursus (IAC), Bilthovense Aanvullings Opleiding (BAO)...... 23 Individueel Voortgezet Onderwijs (IVO)...... 24 Opleidingsinstituut voor het progressieve onderwijs...... 24 Contacten met anderen...... 24 Overig...... 25 STUKKEN BETREFFENDE DE GESCHIEDENIS...... 25 DOCUMENTATIE...... 25 Plaatsingslijsten van de aanvullingen op de archieven van WERKPLAATS KINDERGEMEENSCHAP BILTHOVEN ("DE WERKPLAATS") 1935-1941...... 25 ARCHIEF DE WERKPLAATS KINDERGEMEENSCHAP BILTHOVEN ("DE WERKPLAATS")...... 26 Aanvulling 2008...... 26 Aanvulling 2012...... 26 Tweede aanvulling 2012...... 26 Vergaderstukken...... 26 Andere stukken...... 27

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 2 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven)

Archiefnummer ARCH02242 Archiefvormer Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) Periode (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954 Periode (bulk) 1926-1954 Omvang 6.62 m. Taal lijst Dutch Taal materiaal Dutch Archiefvorming Geschiedenis Zie voorwoord bij de inventaris. Acquisitie Schenking Julia Boeke en overige erfgenamen. 1976 Inhoud en structuur Inhoud Notulen, statuten en reglementen, correspondentie, stukken betreffende leermiddelen en leerstof, activiteiten en projecten, muziek, zang en theater, de Bilthovense Aanvullings Cursus (BAC); stukken betreffende medewerkers. Bewerking Inventaris van het archief van de Werkplaats Kindergemeenschap Bilthoven (1921-) 1926-1954 (-1986) gemaakt door Julia Boeke en Cees Smit in 1990, van de aanvullingen 2012 door Bouwe Hijma. Onderwerpen Geografische namen Netherlands Personen Boeke, Kees Boeke-Cadbury, Betty Röntgen, Franz E. Rümke-Evers, Jet Organisaties Stichting tot Bevordering der Vrije Persoonlijke Ontwikkeling Vereniging Vrienden van de Werkplaats Thema's Culture, media and arts Education Materiaaltype Archival material Raadpleging en gebruik Raadpleging Vrij Aanbevolen citeerwijze Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven), inventory number ..., International Institute of Social History, Amsterdam Bijlagen VOORWOORD

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 3 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

Op tweede Paasdag 3 april 1961, vond de tweede "Paasmars voor de Vrede" plaats in Amsterdam. In de voorhoede liepen de organisatoren van de Mars: Rien Buter , zijn vrouw Rieke Buter-den Tonkelaar , Betty en Kees Boeke en ook Bram Storm , allen op weg naar het Grand Hotel Krasnapolsky waar een samenkomst was belegd. Lopend over het Rokin bracht Bram Storm de volgende gedachte naar voren: "Het is mijn wens herinneringen bijeen te brengen van al degenen die na de eerste wereldoorlog bij Kees en Betty Boeke in Bilthoven samenkwamen en deel hadden aan werk en strijd voor vrede en gerechtigheid. Ik zou ook willen horen wat die periode voor al diegenen heeft betekend. Zou dat mogelijk zijn?" Het merkwaardige feit deed zich voor dat er binnen de familiekring voorbereidingen in gang waren voor de viering van de Gouden Bruiloft van Betty en Kees Boeke , in december van dat zelfde jaar. Dezelfde gedachte: herinneringen en gebeurtenissen die voor hun kinderen ingrijpend en onvergetelijk waren, speelden daarbij een belangrijke rol. Beide initiatieven lagen in één lijn! Zo is er een begin gemaakt, niet alleen van een verzameling herinneringen, foto's en geschriften rond Kees en Betty Boeke , maar ook van een contact met het IISG . Bram Storm stelde namelijk vanaf het begin de eis, dat wat hij bijeen zou brengen te zijner tijd als belangrijk document zou worden overgebracht naar het IISG in Amsterdam, waar het zo zei hij "thuis" hoorde. De zes verzamelboeken "Ontmoetingen met Kees en Betty Boeke " (inv.nrs. 260-265) zijn op die manier tot stand gekomen en zouden in die zin de introductie kunnen vormen tot het Boeke - en "De Werkplaats"-archief. Op 13 februari 1976 overleed Betty Boeke-Cadbury in haar huis in Abcoude. Op 14 April nadien werd het gehele archief overeenkomstig haar wens naar het IISG in Amsterdam overgebracht. Voor sommigen van de nabestaanden was dit moeilijk te verwerken, omdat het hier om een wel zeer persoonlijk erfgoed en waardevolle nagedachtenis ging: geschriften, foto's, boeken, documenten, wat niet al. Die waren voortaan nagenoeg onbereikbaar en daarenboven gemeen- goed geworden. Eind 1987 nam een medewerker van het IISG de inventarisatie van het archief ter hand. Begin 1990 was deze arbeid voltooid. Het werk is met enthousiasme, respect en zorgvuldigheid verricht, waarvoor de familie heel dankbaar kan zijn. Wanneer het Boeke - en "De Werkplaats" archief binnenkort in het IISG in gebruik zal worden genomen is het goed te bedenken, dat wat daarin is vervat en wordt prijs gegeven, niet alleen deel uitmaakt van een stuk "Sociale Geschiedenis", maar meer nog te maken heeft met Mensen, en verslag doet van menselijke bezieling en gedrevenheid. Er is sprake van kwetsbare mensen, die het hebben aangedurfd hun leven in dienst te stellen van de Gemeenschap, geleid door innerlijke overtuiging en geestkracht. Moge er inspiratie en bemoediging van uitgaan! Op die manier kan de "Mars voor Vrede " verder gaan en de "fakkel" worden overgenomen en doorgegeven. Amsterdam, Maart 1990 Julia Boeke

Geschiedenis 1884-1911

Cornelis (Kees) Boeke werd geboren op 25 september 1884 te Alkmaar. Zijn vader was Jan Daniël Boeke ( 1842-1902 ), fysicus en directeur van de Rijks HBS in Alkmaar, zijn moeder Petronella Everharda Oort (1850-1933) . Kees' vader was agnosticus, zijn moeder lid van de Hervormde kerk. In 1902 deed Kees eindexamen HBS. Hij volgde de studie voor Civiel Ingenieur (weg- en waterbouwkunde) aan de Technische Hogeschool te Delft. Hij studeerde in 1910 af op het onderwerp "Breuk na herhaalde belasting". Het onderzoek hiervoor verrichtte hij in Londen. Als secretaris en voorzitter van de Delftsche afdeling van de Nederlandse Christen Studenten Vereeniging (NCSV) en tijdens zijn verblijf in Engeland kwam hij in contact met Quakers. Hij maakte kennis met de secretaris van de Friends' Foreign Mission Association (FFMA), Henry Hodgkin , die zendeling was geweest in China. De gelegenheid deed zich voor te solliciteren naar de functie van hoofd van de quakerschool in Brummana in Syrië. Tijdens zijn sollicitatie maakte Kees Boeke kennis met Beatrice Cadbury, lid van the Candidates Committee en the Syria Committee van de FFMA.

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 4 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

Beatrice Cadbury werd op 28 april 1884 te Moseley Village bij Birmingham geboren. Haar vader was Richard Cadbury (1835-1899) , die samen met zijn broer George de chocolade- en cacaofabriek in Bournville leidde. De Cadbury's waren Quakers. Zij wilden hun ideeën in de praktijk brengen door een efficiënte bedrijfsvoering te combineren met de zorg voor het welzijn van de werknemers en veel geld te besteden aan het ondersteunen van charitatieve projecten. De familie Cadbury was hierin niet uniek; in Engeland waren met name ook de chocoladefabrikanten Fry en Rowntree op deze wijze aktief. Beatrice Cadbury's moeder, Emma Jane Wilson (1846-1907), was de kleindochter van een zakenman, die slachtoffer werd van de industriële ontwikkelingen: hij speculeerde in het personenvervoer per diligence in een tijd waar de opkomst van de spoorwegen niet meer te stuiten was. Haar vader vond later werk bij de spoorwegen (1). Emma, lid van de Anglicaanse kerk, werd na haar huwelijk met Richard Cadbury ook Quaker. In het gezin heerste een sterk besef dat al te uitbundig leven niet goed was. Toch beschrijft Beatrice Cadbury-Boeke haar kinder- en meisjesjaren als "intens gelukkig" (2). In 1894 ging Beatrice na de Froebelschool naar de Edgbaston High School for Girls; in 1901 ging ze naar de Mount School in York. In 1903 bezocht ze Westfield College in Londen. In 1907 verongelukte haar moeder tijdens een wereldreis die ze samen met Beatrice maakte. Haar vader was al in 1899 in Jerusalem overleden. Beatrice ging nu bij haar zuster en zwager, Helen en Charles Alexander wonen, in "Tennessee", Moseley. Charles was evangelist ("de Zingende Evangelist"), en voor zijn missies trok hij met zijn echtgenote de wereld rond. In deze periode werd Beatrice lid van the Syria Committee en later van the Candidates Committee van de FFMA.

1911-1914

Op 19 december 1911 trouwden Kees Boeke en Beatrice Cadbury ; uit het huwelijk zouden acht kinderen geboren worden: Helen (1912), Emma (1914), Paula (1916), Julia (1917), Candia (1920), Daniël (1921), Theodora (1923) en Marian (1927). In januari 1912 vertrokken ze naar Brummana waar Kees Boeke zijn werk bij de quakerschool kon beginnen. Na de geboorte van hun eerste dochter Helen, in november 1912 , en een verblijf in Engeland en Nederland gedurende de daaropvolgende zomermaanden, besloten Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury hun werk in Syrië voort te zetten in Ras el Metn, meer in het binnenland gelegen. Het werk bestond hier uit het toezicht houden op dagscholen in de omliggende dorpen. Als gevolg van het uitbreken van de eerste wereldoorlog waren ze echter gedwongen te vertrekken. Het gezin vestigde zich voorlopig in "Tennessee", het huis van Helen Alexander- Cadbury en Charles Alexander .

1914-1918

Kees Boeke volgde een cursus voor het "Secondary Teachers Diploma" aan de universiteit van Birmingham, waarna hij een baan vond als leerkracht bij een secondary school. Hij werd echter ontslagen vanwege zijn anti-militaristische en pacifistische opvattingen, die hij ook in de klas uitdroeg. Beatrice Boeke-Cadbury en Kees Boeke hadden nu alle gelegenheid zich aan het werk voor de Quakers in het algemeen en de vrede in het bijzonder te wijden. In het Centraal Comité van de kort na het uitbreken van de oorlog opgerichte Fellowship of Reconciliation (FOR) ontmoette Kees Boeke veel vooraanstaande pacifisten. Hij werd secretaris van de afdeling Birmingham van de FOR. In 1915 ging hij als afgevaardigde van de FOR naar Duitsland en legde daar contacten met pacifisten, o.a. met Elizabeth Rotten die werk deed onder krijgsgevangenen, en later een belangrijke rol zou gaan spelen in de onderwijsvernieuwing. In Engeland grepen Beatrice Boeke-Cadbury en Kees Boeke iedere gelegenheid aan om te ageren tegen de oorlog; vaak hielden ze toespraken in zalen, maar ook op straat. In de herfst van 1916 verliet het gezin "Tennessee" om in een eigen huis te gaan wonen, samen met Eveline Fletcher, de echtgenote van Ernest Fletcher die wegens dienstweigering in de gevangenis zat. Nadat zij zich tijdelijk in Wales hadden gevestigd om daar onder de mijnwerkers

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 5 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954 anti-oorlogspropaganda te voeren, werd Kees Boeke in staat van beschuldiging gesteld wegens opruiing. Hij werd veroordeeld tot 6 weken gevangenisstraf en 'deportatie' uit Engeland. 1929-1945

Kees Boeke gaf in het begin Engels , later nam Beatrice Boeke-Cadbury dit over. Naast de eerder genoemde medewerkers van het eerste uur waren Greet Mulder , Ina Prins , Joop en Willie Westerweel , Jet Kirpensteyn , Hein Herbers en Marie de Monchy de drijvende krachten achter de ontwikkeling van de idealen van 'de Werkplaats'. In de beginperiode was er geen financiële basis; de medewerkers leverden hun bijdrage vrijwillig, en de leermiddelen werden in eigen beheer vervaardigd. In 1933 werd de organisatie van 'de Werkplaats' verder uitgewerkt: de "Medewerkerssamenkomst" kreeg de leiding van de Werkplaats Kindergemeenschap Bilthoven (WKB). Medewerkers en helpers kwamen regelmatig bij elkaar en er werden op vaste tijden "Ouderssamenkomsten" gehouden. In 1934 werd jaarlijks een Commissie van Beheer uit de Medewerkerssamenkomst samengesteld, die het financiële beheer uitoefende en de begrotingen en rekeningen opstelde. Ook was de Commissie van Beheer verantwoordelijk voor de "Medewerkerszorg": de medewerkers konden geen aanspraak maken op salaris, maar waren afhankelijk van datgene dat door de WKB beschikbaar kon worden gesteld. In december 1934 werd de Stichting Kindergemeenschap Bilthoven in het leven geroepen die zich ten doel stelde de WKB te ondersteunen. De "Bespreking" bleef bestaan om de dagelijkse gang van zaken in 'de Werkplaats' goed te laten verlopen. De Werkplaats Gemeenschap Bilthoven (WGB) werd een afzonderlijk lichaam dat tot doel had leermiddelen en schoolbehoeften beschikbaar te stellen aan de WKB, maar óók aan andere scholen. In 1943 werd deze gemeenschap opgeheven. Handenarbeid werd in de 'de Werkplaats' van wezenlijk belang beschouwd. Hieronder werd niet het 'vak' handenarbeid verstaan, maar werkzaamheden binnen de organisatie waarvoor de werkers verantwoordelijk waren: schoonmaken, vervaardigen en repareren van leermiddelen en meubels, koken, opbergen van leermiddelen en materialen. Ook het tuinieren rond 'de Werkplaats' en in de tuin van de familie Hulst te Groenekan was een belangrijk onderdeel van de handenarbeid. Een andere belangrijke plaats hadden de culturele vakken: muziek, toneel, tekenen en rytmiek. Het musiceren en toneel spelen vormden zelfs een onlosmakelijk deel van het leven in 'de Werkplaats'; er werden vanaf het begin in 1926 uitvoeringen verzorgd. Dagelijks werd na de lunch de "Siësta" gehouden. De werkers rustten in ligstoelen, sommigen sliepen, anderen luisterden naar muziek, o.a. van Mozart , Haydn en Bach . Daarna werd een half uur buiten gesport. Wekelijks werden het "Weekbegin" en "Weekslot" gehouden, waarbij de werkers soms werden toegesproken door Kees Boeke , er werd gezongen, voorgedragen en toneel gespeeld. In 1928 werd begonnen met de Bij, een schoolblad samengesteld en uitgegeven door de werkers. In 1931 werd er voor het eerst een werkkamp georganiseerd in Hulshorst. Er volgden er nog meer, o.a. het gedenkwaardige vaarkamp op de "Prins Hendrik" in 1934 van Amsterdam via Dordrecht, Zijpe en Veere naar Gent en weer terug naar Amsterdam, de kampen op Terschelling en in België en Frankrijk, en in de oorlogsjaren in Putten en Nunspeet. 'De Werkplaats' leidde in de eerste jaren niet op voor examens. In 1933 besloten de medewerkers een vast schema voor de te onderwijzen vakken en een daaraan gekoppeld proevensysteem te ontwikkelen en eigen 'Werkplaats'-diploma's te verstrekken. Deze diploma's hadden kleuren die hetzelfde waren als die van de groepen waarin de werkers zaten; zo was er een paarse groep, een blauwe, een groene, een gele en een oranje groep. Vanaf 1934 werkten 'de Werkplaats', de Pallas Athene school in Amersfoort en de ULO-afdeling van de Bussumse Montessorischool bij de ideeën over onderwijsvernieuwing en bij de ontwikkeling van diploma's al nauw samen. In 1938 werd door Kees Boeke , J.H. Bolt (hoofd van de Pallas Athene school) en L.H. Fontein (hoofd van de Bussumse Montessorischool) de Stichting het IVO- diploma in het leven geroepen, die haar leerlingen ter afsluiting een diploma uitreikte. Kees Boeke

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 6 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954 e.a. wilden ook een opleiding voor leerkrachten bij het vernieuwingsonderwijs; in 1938 ging in 'de Werkplaats' de Bilthovense Aanvullingscursus van start. Deze cursus werd in de oorlogsjaren geleidelijk gestaakt, na 1945 zouden de ideeën voor een opleiding van leerkrachten bij nieuwe scholen weer opgepakt worden. In 1939 startte 'de Werkplaats' de aktie "Jeugd-Hulp voor Vluchtelingen" uit verontwaardiging over het aan de grens terugsturen van vluchtelingen uit Duitsland. In Den Dolder woonde toen een groep Joodse kinderen uit Polen; 'de Werkplaats' en de 'Jeugd-Hulp' wilden hen helpen en het onderwijs verzorgen. Resultaat was dat de gemeente het gebouw "Eickenrode" beschikbaar stelde; hier draaiden de kinderen met het 'Werkplaats'-programma mee totdat ze uit elkaar gingen om op andere plaatsen in het land ondergebracht te worden. In 1941 kregen scholen de opdracht de namen van de Joodse kinderen op te geven. Beatrice Boeke-Cadbury en Jeanne Caland gingen lessen geven aan de Joodse kinderen die 'de Werkplaats' hadden verlaten. Na verloop van tijd kwamen Joodse kinderen toch onder andere namen naar 'de Werkplaats', terwijl ze onderdoken bij medewerkers. Toen 'de Werkplaats', "Eickenrode" en het woonhuis van de Boeke 's door de Duitsers werden gevorderd moest het gezin verhuizen naar de Gezichtslaan. 1918-1929

Na het gedwongen vertrek uit Engeland vestigde het gezin zich in Bilthoven, in "Het Boschhuis" aan de Nic.Beetslaan. Hier werden hun eerste quakermeetings gehouden, en "Het Boschhuis" werd steeds meer een ontmoetingsplaats van vrienden en geïnteresseerden. In december 1918 werd besloten in "Het Boschhuis" een conferentie te houden; hierbij werd De Broederschap in Christus (BiC) opgericht. Er werd een boodschap verspreid: "Een Woord aan Allen die der Tijden Ernst verstaan", die besloot met de oproep: "Medechristenen van alle klassen, van alle kerken, van alle landen, vereenigt u!" (3). In 1924 zou de BiC deel gaan uitmaken van Kerk en Vrede . In 1919 werd in "Het Boschhuis" een internationale conferentie gehouden, op initiatief van Ernest en Eveline Fletcher die bij het gezin Boeke waren komen wonen, en van Henry Hodgkin en Kees Boeke . Er werd besloten tot de oprichting van een Christelijke Internationale , waarvan Pierre Cérésole en Kees Boeke de secretarissen werden. Het secretariaat van de Christelijke Internationale werd korte tijd later verplaatst naar Londen, naar de FOR, die nu IFOR ging heten. Pierre Cérésole , oprichter van de Service Civile (later Service Civile Internationale SCI), vertrok naar Noord-Frankrijk voor een eerste experiment van de SCI, het opbouwen en repareren van in de oorlog vernielde huizen. Dit met het idee om te komen tot een alternatief voor de militaire dienstplicht. Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury besloten de door hen te betalen verdedigingsbelasting te besteden aan een positief maatschappelijk doel. Dit werd niet geaccepteerd waarop zij weigerden verder alle belasting te betalen; dit leidde tot openbare verkoping van de inboedel. Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury belandden een aantal keer in het Huis van Bewaring nadat ze op straat hadden gesproken, en na sommatie hadden geweigerd te vertrekken. Ook vele anderen hadden door hun aktiviteiten kennis gemaakt met het gevangeniswezen, en vonden dat de bestaande opvattingen over misdaad en straf veranderd moesten worden. Er werd een apart comité gevormd, Het Comité van Actie tegen de bestaande opvattingen omtrent Misdaad en Straf , waarvan ook Clara Meyer-Wichmann deel uitmaakte. In 1920 vormde Kees Boeke samen met Lodewijk van Mierop de redactie voor de uitgave van De Vergetenen, een bundel artikelen, brieven en tekeningen over de situatie in gevangenissen en huizen van bewaring. Andere belangrijke aandachtspunten waren de opvoeding en het onderwijs; er werden pedagogische conferenties gehouden waarbij veel ideeën geformuleerd werden die later in 'de Werkplaats' nader uitgewerkt zouden worden. Als gevolg van het toenemend aantal aktiviteiten werd "Het Boschhuis" te klein. Er werd op hetzelfde terrein een nieuw gebouw neergezet, "Het Broederschapshuis", waarin de samenkomsten en conferenties voortaan konden plaatsvinden en waar de gasten konden verblijven. De bouw werd gerealiseerd door De Utrechtse Bouw Associatie (UBA), die loon naar behoefte uitbetaalde. Van 22-25 maart 1921 werd in Bilthoven een internationale conferentie gehouden, waarbij werd afgesproken dat een nieuwe organisatie in het leven zou worden geroepen, "in geval het Haagsch Congres weigert een door ons aanvaardde absolutistische resolutie aan te nemen" (4). Dit congres

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 7 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954 van de Internationale Anti-Militaristische Vereeniging ( IAMV ), op 26 maart in Den Haag, kwam niet tot een "absolutistisch antimilitaristisch" standpunt. Kees Boeke en Pierre Cérésole hadden al een verschil van mening over de vraag of een alternatief voor de militaire dienstplicht door de regering moest worden erkend of niet. Dit meningsverschil verdeelde veel anti-militaristen. Na het congres van de IAMV werd de oprichting van Paco (Esperanto voor vrede) in de herfst van 1921 een feit. Paco sloot zich aan bij het Internationaal Anti-Militaristisch Bureau ( IAMB ) (5). Het secretariaat was eerst in Bilthoven gevestigd, in 1923 verhuisde het naar Londen, nu War Resisters' International (WRI) genaamd. Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury waren steeds sterker tot de overtuiging gekomen dat het niet juist was te profiteren van de aandelen in de fabrieken van de Cadbury Bros. in Birmingham: "the great war and its appalling consequences have led us to believe that just the private holding of capital, such as we have done up to the present time, lies at the root of nearly all the social and economic trouble in the world to-day", schreef Beatrice Boeke-Cadbury in een brief "To all who are co-operating in the works known as Cadbury Bros. Ltd" (6). Ze wilde van de aandelen af en overlegde met de The Bournville Works Men's and Women's Councils, die in de fabrieken functioneerden. Op 19 mei 1922 werd in Bilthoven door Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury enerzijds en door de afgevaardigden Tom Hackett en Kathleen Cox anderzijds een overeenkomst getekend: The Boeke Trust Committee waarin de aandelen werden ondergebracht was een feit. Van de inkomsten zouden aktiviteiten georganiseerd moeten worden op het gebied van: "1) Internationalism, 2) Development of the idea of control in industry, 3) The care and interest of the Boeke family, such as the education of the children, 4) Relief of the suffering and distress, 5) Work done by the Bilthoven Council, 6) Movements for working class unity, 7) Social investigation, propaganda and education" (7). De 'Boeke Trust' hield jaarlijks een conferentie, in de laatste jaren voor de oorlog werden deze conferenties georganiseerd voor vertegenwoordigers van vredesorganisaties en vakbonden. De 17e conferentie zou in 1939 in Bilthoven gehouden worden met als thema "opvoeding voor de vrede"; door de oorlog kon dit geen doorgang vinden. Na de oorlog werden er geen conferenties meer georganiseerd. Binnen de IFOR reageerde men negatief op het afstand doen van de aandelen, men vond dat het geld beter besteed had kunnen worden aan de organisatie. De BiC was een vrij gesloten organisatie en het denken van Kees Boeke ontwikkelde zich in een meer 'wereldlijke' richting. Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury kregen behoefte aan een 'open' beweging, toegankelijk voor iedereen. Als gevolg hiervan ontstond de 'Bilthovense Beweging'; de beweging kreeg in 1922 de naam Gemeenschapsleiding Bilthoven en gaf het Gemeenschapsblad uit. De Gemeenschapsleiding Bilthoven wilde een gemeenschap nastreven los van organisatie- en dwangmiddelen van de staat, waar beslissingen niet met meerderheid van stemmen zouden worden genomen, maar na algemene overeenstemming. Kees Boeke zou hiervoor later de term "Sociocratie" gaan gebruiken. Gevolg van deze stellingname was Kees Boeke 's besluit om niet langer te gehoorzamen aan de wetten die de staat de burgers oplegt. Als konsekwentie hiervan besloot hij geen gebruik meer te maken van de voordelen die een staat de burgers biedt: de post, politie, paspoort en het openbaar vervoer, en tenslotte wilde hij geen geld meer gebruiken. Beatrice Boeke-Cadbury besloot "na een tijd van aarzeling Kees op deze weg te volgen" (8). Twaalf jaar lang hield het gezin deze manier van leven vol, waarbij zij gesteund werden door vrienden en de 'Boeke Trust'. In 1934 zou Kees Boeke zijn stellingname herzien (9). Het gezin Boeke werd in deze jaren gedwarsboomd door mensen die het niet eens waren met deze ideeën en de daaruit voortvloeiende levenswijze. Tenslotte leidde dit er toe dat het gezin zich in de zomer van 1926 gedwongen voelde "Het Boschhuis" te verlaten en in tenten te gaan wonen. In november kon het één van de door de UBA gebouwde huizen in Bilthoven aan de Koekoeklaan betrekken; het huis werd gekocht door de 'Boeke Trust'. Al vanaf het begin kregen in Bilthoven opvoeding en onderwijs veel aandacht: vanaf 1920 werden er jaarlijks pedagogische conferenties gehouden. De oudste kinderen zaten vanaf de oprichting in 1919 op de Montessorischool in Bilthoven. Door het niet gebruiken van geld ontstonden er in 1925 moeilijkheden en besloot Kees Boeke zijn eigen kinderen zelf les te gaan geven. In 1926 begon

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 8 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954 het werk in een kamer van een leidster van de Montessorischool, Mies van der Es. In 1927 werden in het huis van Chy Kerdijk-de Monchy twee kamers ingericht. Na enige tijd werd haar gehele huis voor de uitvoering van de ideeën gebruikt. In Kindergemeenschap schrijft Kees Boeke over de naam 'de Werkplaats': "De reden waarom ik de naam gekozen heb, is dat ik bij 'school' altijd geneigd ben te denken aan iemand die 'geschoold wordt' en het mijn bedoeling juist is de kinderen niet te 'scholen', maar hun de gelegenheid te geven door allerlei soort werk zich naar hun eigen aard en aanleg te ontwikkelen.... Wat ik dus wilde trachten te vormen was inderdaad een plaats om te werken, vandaar de naam" (10). De leerlingen werden "werkers" genoemd, de leerkrachten "medewerkers", "degenen die zich geheel aan het werk geven" (11), en "helpers", "zij die alleen op vaste tijden komen voor lessen in bepaalde vakken" (12). In 1927 werd de "Bespreking" ingevoerd; dit was de bijeenkomst van werkers en medewerkers waarin afspraken werden gemaakt, het werk verdeeld en problemen besproken; één van de werkers werd "leider" en deze werd geholpen door een "schrijver". De helpers hadden ook hun wekelijkse "Bespreking". Besluitvorming vond ook hier op Sociocratische grondslag plaats. In 1928 werd Kees Boeke gearresteerd omdat er geen wettig hoofd aan 'de Werkplaats' verbonden was. Mevrouw Wolswijk, die een hoofdacte had, wierp zich toen op als hoofd waardoor de inspecteur 'de Werkplaats' als 'school' kon erkennen. Met behulp van vrienden, vooral van mevrouw Bosman en van de 'Boeke Trust', werden aan de Hobbemalaan een nieuw schoolgebouw en twee woonhuizen voor de families Boeke en Kerdijk gebouwd, ontworpen door Franz Röntgen , de zoon van de musicus Julius Röntgen . In 1929 betrokken werkers en medewerkers het nieuwe schoolgebouw, de twee families vestigden zich in de woonhuizen ernaast.

1945-1954

Direct na het eindigen van de oorlog verspreidde Kees Boeke zijn in 1944 geschreven brochure "Redelijke ordening van de mensengemeenschap", waarin hij zijn (quaker-)ideeën over Sociocratie uiteen zette en aangaf hoe hij de organisatie en het bestuur van ons land uitgevoerd zou willen zien (13). Als alternatief voor dictatuur en parlementarisme zag hij een democratie van de gemeenschap door de gemeenschap. Buurtschappen zouden de bases moeten vormen voor overleg, besluitvorming zou in wijken en districten moeten plaatsvinden, waarbij geen gebruik gemaakt mocht worden van het systeem van meerderheid van stemmen. Deze ideeën hebben nog steeds veel invloed binnen verschillende organisaties. De in 1935 opgerichte Werkgemeenschap voor Vernieuwing van Opvoeding en Onderwijs (WVO), die in 1936 door de New Education Fellowship (NEF) werd erkend als haar Nederlandse sectie, kende in Kees Boeke vanaf haar oprichting al een aktief lid en hij was van 1938 tot 1951 redacteur van Vernieuwing van Opvoeding en Onderwijs. Na de oorlog namen deze aktiviteiten toe en in 1946 werd hij uitgenodigd om deel te nemen aan een door de NEF georganiseerde reis naar Australië. Daar hield hij veel lezingen over zijn opvattingen over opvoeding en onderwijs. In 1935 was er voor het eerst geproken over plannen om tot internationale paviljoenen te komen; in 1937 werden deze plannen voor een Internationale Kindergemeenschap verder uitgewerkt, die echter door het uitbreken van de oorlog niet van de grond konden komen. De plannen werden na 1945 weer opgepakt. Kees Boeke vond dat een International Children's Community (ICC) niet in één land gevestigd moest worden, maar dat ieder land haar eigen paviljoen zou moeten hebben; de paviljoenen moesten verenigd worden in één internationaal lichaam, waar weer op Sociocratische grondslag beslissingen zouden moeten worden genomen. Van 31 maart t/m 1 april 1949 hield de UNESCO in Parijs een conferentie van hoofden van internationale scholen. Hier ontvouwde Kees Boeke zijn plannen. Hij wilde een "Really International Children's Community". De Werkplaats International Children's Community (WICC) werd opgericht en Kees Boeke reisde door de VS om hulp te krijgen. Hij kreeg echter te weinig steun om het kostbare project van de grond te tillen.

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 9 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

Na de oorlog brak er voor 'de Werkplaats' een nieuwe periode aan: het werd steeds meer erkend als gezaghebbend vernieuwend instituut. Dit blijkt ook uit het feit dat prinses Juliana haar drie oudste dochters in 1945 naar 'de Werkplaats' liet gaan. In "Grondregelen van de Werkplaats Kindergemeenschap Bilthoven (WKB)" werd nog gesteld: "Geldelijke steun uit overheidskassen wordt niet aanvaard" (14). In 1946 werd toch subsidie aangevraagd en toegezegd. Kees Boeke had moeite met deze ontwikkeling, maar door de groei van 'de Werkplaats' leek het onvermijdelijk. Organisatorisch moest er, om voor subsidieverlening in aanmerking te komen, veel veranderen: uit de Medewerkerssamenkomst werd een dagelijks bestuur, de "Leiding" gevormd. Het voor de subsidietoekenning noodzakelijke stichtingsbestuur kreeg nu de algemene leiding. Eén van de vereisten om voor subsidietoekenning door het minsterie in aanmerking te komen was ook de instelling van een eindexamen. Als gevolg van de oorlogsperiode bestonden er voor 'de Werkplaats' grote huisvestingsproblemen. Er werd een bouwval aan de Jan Steenlaan verworven, die werd verbouwd en in 1951 in gebruik genomen. De veranderingen waren voor Kees Boeke moeilijk te accepteren; veel van de 'oude' idealen kwamen in het gedrang terwijl, en misschien ook doordat, 'de Werkplaats' door velen erkend werd als plaats van waaruit ideeën over onderwijsvernieuwing konden ontstaan. Op zijn 70e verjaardag namen hij en Beatrice Boeke-Cadbury afscheid van 'de Werkplaats' om het volgende jaar naar Libanon te vertrekken voor het verwezenlijken van de nog niet uitgevoerde plannen om tot een internationale kindergemeenschap te komen.

1954-1976

Kees Boeke wilde een internationale kindergemeenschap stichten in een samenwerkingsverband van meerdere kindergemeenschappen over de gehele wereld. In 1954 maakte hij een reis naar Libanon om met vrienden aldaar te onderzoeken welke mogelijkheden er waren. In 1955 vertrokken het echtpaar Boeke met twee dochters en een kleinzoon naar Libanon, om zich tenslotte niet ver van Beiroet in Suk-el-Garb te vestigen. Kees Boeke zou daar aan het hoofd komen te staan van een nieuw in te richten technische opleiding aan de al bestaande Libanon Boys High School. Maar door een samenloop van omstandigheden lukte het hem niet zijn ideeën uit te voeren en in september 1955 vlogen ze weer terug naar Nederland , waar zij zich in Abcoude vestigden. In 1957 richtte Kees Boeke zich nog eenmaal tot de vergadering van de Conference of Internationally minded Schools (CIS) in Parijs met een adres waarin hij zijn plannen voor een International Children's Community, nu opgezet binnen het kader van de CIS, uiteenzette (15). Kees Boeke heeft echter als gevolg van zijn slechter wordende gezondheidstoestand niet meer aan de uitvoering van deze plannen kunnen werken. In Abcoude werkte Kees Boeke ideeën uit waaraan hij al eerder in 'de Werkplaats' had gewerkt: de "Tiendesprongen", een leermiddel voor het uitbeelden van de relativiteit van de kosmos. In 1957 werd dit werk in de VS en in Engeland uitgegeven onder de titel Cosmic View, waarna een Nederlandse uitgave verscheen onder de titel "Wij in het heelal, een heelal in ons". In dezelfde tijd verscheen het in z'n geheel in The Courier van de UNESCO , waardoor er in de hele wereld kennis van werd genomen. Kees Boeke had het werk samen met een oud-werker, Els de Bouter , verricht en na verschijnen werkten zij aan een publicatie over de relativiteit van de tijd, "The great race", in het Nederlands "Tiendetijden". Dit project kon niet meer door hem volbracht worden: op 3 juli 1966 overleed Kees Boeke . Beatrice Boeke-Cadbury zette zich na het overlijden van haar echtgenoot in voor de verwezenlijking van de Sociocratische ideeën. Ze vertaalde Kees Boeke 's brochure "Redelijke ordening van de mensengemeenschap" in het Engels , en ze had contact met Gerard Endenburg, die deze ideeën toepaste in zijn bedrijf en die het boekje "Sociocratie. Een redelijk ideaal" schreef. Ook schreef ze "Het leven van Kees Boeke ", dat in 1971 werd uitgegeven. Op 13 februari 1976 overleed Beatrice Boeke-Cadbury . Julia Boeke overleed als laatste van de kinderen van Kees en Betty Boeke op 7 juni 2013.

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 10 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

Verantwoording voor de inventarisatie en richtlijnen voor het gebruik van de inventarissen

Algemeen

Toen de archieven werden overgebracht naar het IISG was er sprake van één archief, terwijl het in werkelijkheid om twee archieven gaat: de archieven van Kees Boeke en Beatrice Boeke- Cadbury en van 'de Werkplaats', die vermengd geraakt waren. Aan de ordening van de archieven is door Julia Boeke begonnen met de bedoeling een inventaris te maken. Na verloop van tijd is dit werk overgenomen door Cees Smit waarbij ernaar is gestreefd de bewerkelijke ordening van de ingewikkelde archieven op zo eenvoudig mogelijke manier te voltooien. Het resultaat zijn twee inventarissen die het karakter hebben van gerubriceerde plaatsingslijsten waarbij niet op alle punten is voldaan aan de officiële ordeningsvoorschriften, maar die toch een voldoende ingang bieden op de archieven.

Inventaris van het archief van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury

De splitsing van beide archieven gaf op een aantal punten problemen. De vermenging had met name plaats gevonden bij de correspondentie opgenomen in de rubriek "openbare leven" (inv.nrs. 305-363), als gevolg van het feit dat Kees Boeke niet alleen zijn correspondentie ten dienste van 'de Werkplaats', maar ook vaak zijn persoonlijke correspondentie via het secretariaat van 'de Werkplaats' liet lopen. Bovendien drukte Kees Boeke zijn persoonlijke stempel dermate nadrukkelijk op het functioneren van 'de Werkplaats' dat het moeilijk was te bepalen wanneer correspondentie namens hem persoonlijk of namens 'de Werkplaats' gevoerd werd. Er is gekozen voor handhaving van deze aangetroffen orde, omdat vanwege bovenstaande omstandigheden een splitsing in persoonlijke en 'Werkplaats'-correspondentie onmogelijk was. Voor de 'Werkplaats'-correspondentie moet dus ook gekeken worden naar de inv.nrs. 305-363. Het probleem t.a.v. vermenging van de twee archieven deed zich ook voor bij de stukken betreffende onderwijs. Kees Boeke was aktief in, en had kontakten met verschillende organisaties in zijn hoedanigheid van leider van 'de Werkplaats', maar ook op persoonlijke titel. Uitgangspunt bij de splitsing is geweest dat de stukken betreffende de aktiviteiten die tot de taakuitvoering van 'de Werkplaats' gerekend moeten worden, in het archief van 'de Werkplaats' geplaatst dienden te worden (inv.nrs. 290-311). De overige stukken zijn geplaatst in het archief van Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury . (inv.nrs. 491-568). De stukken die over 'de Werkplaats' gaan (inv.nrs. 569-593) zijn beschouwd als persoonlijk archief van Kees Boeke . Wat betreft de volledigheid van het archief moet worden opgemerkt dat Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury in de periode 1923-1935 geen gebruik wensten te maken van o.m. de posterijen. Dit misschien verklaart het feit dat er uit deze periode weinig correspondentie aanwezig is, alhoewel dit niet het geval is bij de correspondentie met Kees Boeke 's moeder (inv.nrs. 46-95) en met de kinderen (inv.nrs. 99-162). De brieven die de ouders van Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury ontvingen zijn uit praktische overwegingen opgenomen in de rubriek "familiecorrespondentie", om de rubrieksindeling niet nog ingewikkelder te maken en om te voorkomen dat voor deze correspondentie in meerdere rubrieken gezocht moet worden. De ordening van de beschrijvingen is voornamelijk chronologisch, maar deze chronologie is doorbroken waar de stukken van Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury gescheiden van elkaar werden aangetroffen, en waar het voor de overzichtelijkheid wenselijk was stukken met dezelfde redactionele vorm bij elkaar te plaatsen. Het film- en geluidmateriaal is in de bijlage globaal beschreven en als aparte collectie opgenomen bij de afdeling Beeld en Geluid van het IISG , evenals de foto's betreffende het openbare leven en de negatieven op glas en lantaarnplaatjes op glas.

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 11 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

De familiefoto's die vooral van belang zijn in verband met het archief zijn hierin achtergebleven (inv.nrs. 724-826). Daarbij moet worden opgemerkt dat een aantal foto's betreffende het openbare leven (inv.nrs. 773-809) samen met de familiefoto's in albums waren geplakt en dus niet konden worden afgezonderd. Boeken die met het archief zijn meegekomen zijn via een collectiecode terug te vinden in de bibliotheek computer. Uit het archief is niet vernietigd; het heeft een omvang van 12.50 m.

Inventaris van het archief van 'de Werkplaats'

De inventaris van het archief van 'de Werkplaats' heeft alleen betrekking op de periode waarin Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury bij 'de Werkplaats' aangesloten waren. Stukken uit de periode na het afscheid van Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury in 1954 zijn niet aanwezig op het IISG , behoudens stukken behorende tot het persoonlijk archief. De correspondentie die in het archief is opgenomen (inv.nrs. 22-93) werd als zodanig aangetroffen; ook hier is dus gekozen voor handhaving van de oude orde. Eerder is al opgemerkt dat voor raadpleging van 'Werkplaats'- correspondentie ook gekeken moet worden naar de inv.nrs. 305-363 in het archief van Kees Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury . De verslagen van de besprekingen van de werkers en medewerkers zijn in dezelfde rubriek opgenomen als de notulen van het stichtingsbestuur (inv.nrs. 1-19). Hier zijn dus geen cesuren aangebracht op basis van de organisatorische veranderingen die zich voordeden, maar is er gekozen voor een chronologische indeling waarmee de overzichtelijkheid het meeste gediend is. De foto's die betrekking hebben op 'de Werkplaats' zijn overgebracht naar de afdeling Beeld en Geluid van het IISG en in een globale beschrijving opgenomen in de bijlage. Uit het archief is niet vernietigd; het heeft een omvang van 4,50 m.

NOTEN

(1) Beatrice Boeke-Cadbury , Emma Richard Cadbury (1846-1907). Private edition, z.j.: p.9. (2) Beatrice Boeke-Cadbury , Het leven van Kees Boeke . Purmerend 1971: p.30. (3)Archief Cornelis Boeke en Beatrice Boeke-Cadbury (CB-BBC): inv.nr. 413. (4)CB-BBC: inv.nr. 434. (5)CB-BBC: inv.nr. 434. (6)CB-BBC: inv.nr. 466. (7)CB-BBC: inv.nr. 466. (8)Het leven van Kees Boeke : p.76. (9)CB-BBC: inv.nr. 460. (10) Kees Boeke , Kindergemeenschap; ervaringen en perspectieven van 'de Werkplaats' te Bilthoven. Utrecht 1934: p.12. (11)Kindergemeenschap: p.21. (12)Kindergemeenschap: p.21. (13)CB-BBC: inv.nr. 482. (14)Archief van 'de Werkplaats': inv.nr. 98. (15)CB-BBC: inv.nr. 567.

Ter inleiding aanvulling 1991 (inv.nrs. 836-840 en 335-355)

De aanvullingen werden in 1991 door het IISG ontvangen. Het betreft stukken waarvan de archieven van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury en van "de Werkplaats" al op het IISG aanwezig waren, en waarvan inventarissen zijn gemaakt. De nummering van de onderstaande plaatsingslijsten sluit aan op die van de inventarissen. De plaatsingsnummers 339-352 van het archief van "De Werkplaats" zijn door brand zwaar beschadigd.

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 12 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

De stukken zijn na toestemming raadpleegbaar.

BIJLAGEN: materiaal overgebracht naar de afdeling Beeld en Geluid van het IISG.

AUDIO-VISUEEL MATERIAAL FILM Werkplaatsfilm (8 mm)gemaakt door Herman Bongers. 1939. 11 spoelen, 2 ex. Werkplaatsfilm van van Malsen (16 mm). Z.j. 1 spoel. "Kijkjes in een Werkplaats Kindergemeenschap". Z.j. 1 Filmstrook (35 mm). "Tiendesprongen". Z.j. 1 filmstrook (35 mm). De Projectie Onderwijs Centrale. Z.j. 9 filmstroken (35 mm). De UNESCO. Z.j. 8 filmstroken (35 mm). "Kees Boeke 70 jaar". 1954. 1 film (8 mm). De verhuizing van Paula Boeke. 1955. 1 film (8 mm). Het huis van Daniël en Elizabeth, "Logan Hill" in de VS. 1957. 1 film (8 mm). GELUID "Vredesboodschap", uitzending van 'de Werkplaats' voor de NCRV. 1949. 2 grammofoonplaten. N.B. Niet aanwezig (mei 2007); zie ook het archief van 'de Werkplaats', inv.nr. 277. Uitvoering van de "Johannes Passion" o.l.v. C. Boeke in 'de Werkplaats', afscheidscadeau van de werkers. 1954. 6 grammofoonplaten. N.B. Niet aanwezig (mei 2007) "Die Kunst der Fuge" door 'de Werkplaats'. Z.j. 16 grammofoonplaten. N.B. Niet aanwezig (mei 2007); zie ook het archief van 'de Werkplaats', inv.nr. 277. Toespraken van B. Boeke-Cadbury en Julia Boeke tijdens de reünie van 'de Werkplaats'. 1972. 1 geluidsband. Requiem "In Memoriam Kees Boeke" van Andries Hartsuiker. 1966. 1 geluidsband. II. FOTO'S N.B. Zie ook het archief van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury, inv.nrs. 773-776, 778-779, 783, 785-787, 794, 800-802, 809. Werkplaatsfoto's. 1928, 1930-1953, 1955-1956, 1958-1959. Tentoonstelling over 'de Werkplaats', opgeplakte foto's en teksten. Foto's van de Paasconferentie van de WVO. 1937. Foto's van de school in Suk el Gharb. 1957. Foto's van het huis van Marie de Monchy. 1962. 1 album. Foto's van C. Boeke's reis naar de VS. mei-nov.1956. Foto's van C. Boeke, B. Boeke-Cadbury en Elizabeth Rotten. Portretten van de ouders van B. Boeke-Cadbury, C. Boeke's moeder, en huwelijksfoto's van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury. III. NEGATIEVEN OP GLAS EN LANTAARNPLAATJES OP GLAS Lantaarnplaatjes gemaakt in Syrië. 1912. Lantaarnplaatjes van de "Torry Alexander Mission", gemaakt in Belfast. ca. 1910. Kleurenfoto op glas, gemaakt in Kyrance door F.J. Stall. 1914. N.B. Een begeleidende brief van F.J. Stall aan Charles Alexander aanwezig in het archief van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury, inv.nr. 710. Lantaarnplaatjes van o.a. Charles Alexander en Helen Alexander-Cadbury. ca. 1915. Negatieven van familiefoto's gemaakt in Engeland. ca. 1914. Lantaarnplaatjes van familieleden, gemaakt in Engeland. ca. 1914. Lantaarnplaatjes van B. Boeke-Cadbury met de kinderen in Engeland. ca. 1914. Negatieven van foto's gemaakt door Ernest Fletcher in Nederland. ca. 1917. Negatieven van foto's van 'de Werkplaats', o.a. leermiddelen.

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 13 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

Inventaris van het archief van de Werkplaats Kindergemeenschap Bilthoven (1921-) 1926-1954 (-1986)

ALGEMEEN

NOTULEN EN VERGADERSTUKKEN 1-9 Verslagen van de besprekingen van de werkers en medewerkers. 1927-1943. 7 delen en 2 mappen 1 "Besprekingboek", waarin tevens overzichten van ontvangen giften. 1927-1931. 1 deel 2 "Besprekingboek". 1931-1933. 1 deel 3 "Probeerboek bespreking". 1931-1934. 1 deel 4 "Agendabriefjes", lijsten van te bespreken onderwerpen. ca. 1931-1934. 1 map 5 "Probeerboek bespreking". 1934-1936. 1 deel N.B. Hierin tevens verslagen van de 'gele' bespreking en van de algemene bespreking. 1936 . 6 Verslagen van de 'blauwe' bespreking. 1936-1942. 1 map 7-8 Verslagen van de 'gele' bespreking. 1936-1943. 2 delen 7 1936-1941. 8 1942-1943. 9 "Probeerboek" algemene bespreking, algemene afgevaardigden bespreking en de 'gele' bespreking. 1940-1943. 1 deel 10 Notulen en vergaderstukken van de Medewerkerssamenkomst. 1932, 1934, 1949-1952, 1956. 1 map 11-12 Notulen en vergaderstukken van het stichtingsbestuur. 1946-1954. 2 mappen 11 1946-1948. 12 1949-1954. 13 Stukken betreffende bestuurszaken. 1948-1949. 1 omslag N.B. Afkomstig van Jet Rümke-Evers . 14-19 Notulen en vergaderstukken van de Leiding. 1948, 1950-1954, 1956. 3 omslagen en 3 mappen 14 1948, 1950. 1 omslag 15 1951. 1 map 16 1952. 1 map 17 1953. 1 map 18 1954. 1 omslag 19 1956. 1 omslag 20 Notulen en vergaderstukken van de Sociaal-Economische Commissie. 1949-1950. 1 map 21 Aantekeningen van C. Boeke houdende verslagen van diverse vergaderingen. 27 mrt.1947-20 jan.1953. 1 deel

CORRESPONDENTIE

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 14 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

N.B. Veel correspondentie van 'de Werkplaats' bevindt zich in het archief van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury : zie inv.nrs. 305-363, 531-541, 581. 22 Correspondentie, chronologisch geordend. 1933-1937, 1939, 1944, 1948, 1950-1951, 1953-1954 en z.j. 1 map 23-87 Correspondentie, alfabetisch geordend. 1933, 1935-1936, 1938-1941, 1943. 65 mappen N.B. De inv.nrs. 26-27, 44-45, 52, 59-63, 67-73 zijn wegens ernstige brandschade niet raadpleegbaar. 23 1933, A-H. 24 1933, J-S. 25 1933, T-W. 26 1935-1936, A. 27-28 1935-1936, B. 29 1935-1936, C. 30 1935-1936, D. 31 1935-1936, E. 32 1935-1936, F. 33 1935-1936, G. 34 1935-1936, H. 35 1935-1936, I-J. 36 1935-1936, K. 37 1935-1936, L. 38 1935-1936, M. 39 1935-1936, N. 40 1935-1936, O-P. 41 1935-1936, R. 42-43 1935-1936, S. 44 1935-1936, T-V. 45 1935-1936, W. 46 1938, A. 47-50 1938, B. 51 1938, C. 52 1938, D. 53 1938, E. 54 1938, F. 55 1938, G. 56-58 1938, H. 59 1938, I-J. 60-61 1938, K. 62-63 1938, L.

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 15 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

64-65 1938, S. 66 1938, W. 67 1939, G. 68-69 1939, H. 70 1939, I-J. 71-72 1939, K. 73 1939, L. 74 1940-1941, P. 75 1940-1941, R. 76 1941, A-B. 77 1941, H. 78 1941, S. 79 1941, T-V. 80 1941, W-Z. 81-82 1943, S. 83 1943, T. 84-85 1943, U-V. 86 1943, W. 87 1943, Z. 88 Brieven van C. Boeke uit de VS en aantekeningen van Jet Rümke-Evers betreffende haar waarneming tijdens zijn afwezigheid. 1946. 1 map N.B. Afkomstig van Jet Rümke-Evers. 89 Circulaires. 1946, 1949-1954. 1 map 90 Brieven van Tine Lambert . 1948-1949. 1 map N.B. Afkomstig van Jet Rümke-Evers . Zie ook het archief van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury , inv.nr. 587. 91-93 Correspondentie van 'de Werkplaats' en privé-correspondentie. 1949-1950, 1953, 1956-1957, 1959, 1961, 1963. 3 mappen N.B. Afkomstig van Jet Rümke-Evers. 91 1949-1950. 92 1950. 93 1950, 1953, 1956-1957, 1959, 1961, 1963. 94-95 Agenda's van ingekomen en uitgaande stukken. 1950-1953. 1 cahier en 1 map 94 Sep.1950-Feb.1952. 1 cahier 95 9 Jan.1952-9 Sep.1953. 1 map

BIJZONDER

ORGANISATIE

Statuten en reglementen

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 16 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

96 Statuten van de Stichting tot Bevordering der Vrije Persoonlijke Ontwikkeling. 1928, 1937. 2 stukken 97 Statuten van de Stichting Kindergemeenschap Bilthoven, met concepten. 1934 en z.j. 1 omslag 98 "Grondregelen van de Werkplaats Kindergemeenschap Bilthoven", met concept. ca. 1935. 2 stukken 99 Reglementen: algemene reglementen, schoolreglement, reglement van rechten en plichten, 'Werkplaats'-statuut met 'Werkplaats'-reglementen. Met concepten en aantekeningen. 1949, 1954. 1 map

Financiën

N.B. Zie ook inv.nrs. 1, 259 100-102 Stukken van de Commissie van Beheer: notulen, correspondentie, aantekeningen, verslag cursusjaar 1935-1936, financiële overzichten. 1934-1937, 1943-1944. 3 mappen N.B. De stukken in inv.nrs. 101-102 zijn alfabetisch geordend. 103-104 Kasboeken. 1934-1938, 1944. 2 delen 103 Sep.1934-Mrt.1938. 104 Apr.1944-Dec.1944. 105-107 Afschriften van de postgiro en kwitanties. 1934-1950. 3 port 108-110 Begrotingen, jaarrekeningen en financiële verslagen, aantekeningen en overzichten ten behoeve van de opstelling van de begrotingen en de jaarrekeningen. 1934-1950, 1952. 3 mappen 111-112 Rekeningen. 1935-1947. 2 port N.B. Zie ook het archief van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury , inv.nrs. 228-234, 550-556 113 Diverse aantekeningen en ingekomen brieven van financiële aard. 1937-1944, 1951. 1 map 114 Stukken betreffende bijdragen aan 'de Werkplaats' naar aanleiding van de moeilijke situatie. 1938-1946. 1 map 115-116 Stukken betreffende afrekening van C. Boeke met 'de Werkplaats'. 1938-1945, 1947. 2 mappen 117 Stukken betreffende de financiële organisatie van uitgave en distributie van de kalender ten bate van 'de Werkplaats'. 1942. 1 map 118 Postgiroboekjes, chequeboekjes van de Nederlandse Handels Maatschappij (NHM) en dagafschriften van de rekening-courant met de NHM. 1942, 1944-1950. 1 port 119 Correspondentie betreffende inning van schoolgelden. 1944-1945, 1947. 1 map 120 Stukken betreffende de subsidieaanvraag bij het rijk. 1945-1947. 1 map 121-127 Formulieren ingevuld door schoolgeldplichtige ouders en verzorgers. 1946-1949. 7 mappen

Gebouwen, inventaris en terreinen

N.B. Zie ook het archief van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury , inv.nr. 583

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 17 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

128 Aantekeningen en tekeningen van C. Boeke betreffende inrichting van 'de Werkplaats'. 1927 en z.j. 1 omslag 129 Bouwtekeningen van het buitenhuis. 1928. 1 omslag 130 Bouwtekeningen van Franz E. Röntgen van twee woonhuizen aan de Hobbemalaan 76 en 78 te Bilthoven. 1928. 2 stukken 131 Gegevens betreffende de eventuele bouw van een zwembad. 1934. 1 omslag 132 Bouwtekeningen van Franz E. Röntgen van de uitbreiding van de zaal. ca. 1936. 2 stukken 133 Bouwvergunning voor de bouw van een houten gebouwtje aan de Hobbemalaan 76. 1937. 1 stuk 134 Stukken betreffende huur en onderhoud van "Eickenrode". 1939-1943. 1 omslag 135 Stukken betreffende onderhoud en verhuur van de tennisbaan aan de Hobbemalaan. 1939-1944. 1 omslag 1 stuk N.B. Aanwezig op de afdeling Beeld en Geluid. 136 Stukken betreffende opslag en verzekering van inboedel als gevolg van de ontruiming van 'de Werkplaats'. 1944. 1 omslag 137 Overzicht van huurders en van ontvangen en betaalde bedragen t.b.v. Hobbemalaan 66. 1944. 1 map 138-139 Stukken betreffende de bouw van het nieuwe gebouw aan de Jan Steenlaan te Bilthoven. 1946-1948. 2 mappen N.B. In inv.nr. 138 bevinden zich ook tekeningen. 140 Rooster van schoonmaakwerkzaamheden in het nieuwe gebouw. 1950. 1 stuk 141 Bestektekeningen van de uitbreiding met de LO-afdeling, en tekeningen van de vouwdeuren van de kleuterafdeling. 1954-1956. 1 map

Personeel

142 Lijsten en overzichten van medewerkers en helpers. 1926-1944, 1949 en z.j. 1 omslag N.B. Zie ook inv.nrs. 152-154 143 Stukken betreffende medewerkerszorg, ter waarborging van de bestaanszekerheid van de medewerkers. 1934, 1946. 1 omslag N.B. Zie ook het archief van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury , inv.nr. 479 144 Formulieren ten behoeve van doorlichting van de medewerkers. 1946. 1 omslag 145 Aantekeningen: "WP-werk doen" en "WP-werk gedaan". 1946. 2 cahiers N.B.Afkomstig van Jet Rümke-Evers . 146 Brieven van medewerkers betreffende sollicitatie, werktijden en salarisregeling. 1948 en z.j. 1 omslag 147 Informatiestencil voor medewerkers over de organisatie binnen 'de Werkplaats'. 1948. 1 stuk 148 Circulaires aan de medewerkers. 1949-1951. 1 omslag 149 Instructie voor de huishoudlerares, met begeleidend schrijven aan de nieuwe huishoudlerares. 1950. 2 stukken 150 Roosters van medewerkers. 1953-1954. 2 stukken

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 18 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

151 Reglement van rechten en plichten van medewerkers en de algemeen leider. 1954. 1 stuk

Leerlingenadministratie

152-154 Jaarlijsten van werkers, medewerkers en helpers. 1926-1951. 2 delen en 1 map 152 1926-1936. 153 1937-1951. 154 1937, 1943-1944, 1948. 1 map N.B. Zie ook inv.nr. 142 155 Lijsten van werkers en grafieken en aantekeningen van aantallen werkers over de jaren 1926-1954. 1 map 156 Lijsten van oud-werkers. 1936, 1950. 1 omslag 157 Overzicht van het aantal werkers, verdeling jongens-meisjes, en verdeling over het kleuter, lager en middelbaar onderwijs. 1950-1951. 1 stuk 158 Lijst van werkers met betrekking tot hun geloof. Z.j. 1 stuk 159 Stukken betreffende lesroosters. 1949-1950 en z.j. 1 omslag 160 Aanmeldingsformulieren en aantekeningen betreffende plaatsing van nieuwe werkers. 1942-1943, 1947 en z.j. 1 map

Commissies

161 Overzicht van de commissies. 1949. 1 stuk

TAAK

Werkers en medewerkers

N.B. Zie ook inv.nrs. 1-10, 142-160

Werk- en leerplannen

162 Werkplannen van de 'paarse groep', de 'blauwe groep' en de 'groene groep', en een lesrooster van 'de Werkplaats'. 1946-1947. 1 omslag 163 Leerplannen van de Lagere School afdelingen van 'de Werkplaats' en van de Pallas Athene School. 1946-1948. 1 omslag

Leermiddelen en lesstofz

N.B. Zie ook het archief van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury , inv.nrs. 594-620 164-165 Cursus Engels met de titel "Dick and Lizzy", samengesteld door C. Boeke , en aantekeningen. 1921, ca. 1933, 1945 en z.j. 2 port 166-167 Aantekeningen van C. Boeke betreffende leermiddelen, lesstof en opdrachten. 1926, 1928, 1933, 1936, 1939, 1947, 1951 en z.j. 2 mappen 168 Overzicht van de leermiddelen, gereedschappen enz. en hun opberging. ca. 1933. 1 stuk

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 19 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

169 Lijsten, folders, circulaires, aanwijzingen voor het gebruik en prijslijsten van leermiddelen van de Werkplaats Gemeenschap Bilthoven (WGB). 1933, ca. 1949. 1 map 170-176 Aantekeningen betreffende en ontwerptekeningen van leermiddelen van C. Boeke . 1933, 1943, 1947, 1950, 1952 en z.j. 4 mappen en 3 omslagen 170-171 Taaltoestel. 1933, 1943 en z.j. 2 mappen 172 Leerkaart en leertoestel. 1947. 1 map 173 Contrôletoestel. 1947. 1 omslag 174 "The Contactor". 1950. 1 omslag 175 "Detector". 1950, 1952 en z.j. 1 map N.B. Hiervan zijn ook tekeningen aanwezig op de afdeling Beeld en Geluid. 176 "De Toverstaf". 1952. 1 omslag 177 Stukken betreffende de aankoop van een filmprojector. 1940. 1 omslag 178 Lijsten van verboden leerboeken van verschillende vakken. ca. 1941. 1 omslag 179 Aantekeningen van C. Boeke betreffende uitvoering van plannen tot het produceren van leermiddelen door werkers, het "Werra bedrijf plan". 1947. 1 omslag 180 Stukken betreffende de instelling van de Werkplaats Bedrijven. 1947-1948. 1 map 181 Notulen van de Stichting Werkplaats Bedrijven. 25 jul. 1947-2 jul. 1949. 1 deel 182-190 Lesmateriaal: contrôlevellen ten behoeve van de vakken Engels, Duits, Italiaans, Grieks, Latijn en rekenen. Z.j. 2 port. en 7 mappen 182-183 Engels. 2 port 184 Duits. 1 map 185 Italiaans. 1 map 186 Grieks. 1 map 187-188 Latijn. 2 mappen 189 Rekenen. 1 map 190 Divers. 1 map 191 Teksten van toneelstukjes in het Engels door B. Boeke-Cadbury . Z.j. 1 map 192-195 Stukken betreffende leermiddelen op muzikaal gebied. Z.j. 3 mappen en 1 stuk 192 Muziektoestel. 193 Opgaven muziektheorie. 194 Toetsenkaart. 1 stuk 195 Leerboekjes, losse aantekeningen en schetsen van C. Boeke . 196 Kaarten met tekst en tekeningen ten behoeve van Engelse les. Z.j. 1 port 197 "De Krant", vertaling van C. Boeke uit "the Children's Encyclopedia" voor de werkers. Z.j. 1 stuk 198 Diverse opgaven. Z.j. 1 omslag 199 "Systematiek van leerstof en leermiddelen voor onderwijs en opvoeding", staten houdende indeling van vakken, met inliggend aantekeningen. Z.j. 1 deel

Vorderingen en gedrag, proeven

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 20 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

N.B. Zie ook inv.nrs. 302, 304-306 200-204 Verslagen van medewerkers betreffende vorderingen en gedrag van werkers, proefresultaten en grafieken van werkers. ca. 1934-1945. 5 mappen 205-207 Schoolwerk, werkstukken en skripties van de werkers. 1934, 1938, ca. 1940-1945, 1948-1950. 3 port 208 Verslag van de 'blauwe groep' aan de Medewerkerssamenkomst, betreffende voortgang met de proeven. Met bijlage. 1936. 1 omslag 209 Overzichten van te verrichten proeven voor het vak natuurkunde. ca. 1941. 1 omslag 210 Correspondentie betreffende vorderingen en gedrag van werkers. 1941, 1944-1947, 1957. 1 map 211 Lijsten met beoordeling van werkers. 1942. 1 map 212-213 Tekeningen van de werkers. 1942, 1950, 1952. 2 mappen 214 Aantekeningen van C. Boeke betreffende het proevenstelsel. 1946-1947. 1 omslag 215 "Tabel van de verplichte semestergraden". Z.j. 1 stuk 216 "Werkboekje", model van een rapport. Z.j. 1 katern 217 Stukken betreffende verdwijning van materiaal, vernieling en brandstichting. 1941, 1950-1951. 1 map

Doelstellingen

218 Stukken betreffende naleving van de regels en bewaking van de doelstellingen van 'de Werkplaats'. 1935-1937, 1943 en z.j. 1 omslag 219 Verklaring van de medewerkers waarin vorming van Werkplaats Kindergemeenschappen wordt gepropageerd. 1946. 1 stuk 220 Stukken betreffende een enquête onder de medewerkers over de organisatie en de doelstellingen van 'de Werkplaats'; vragen en brieven van medewerkers waarin zij antwoord geven en conclusies. 1950. 1 map

Ouders en verzorgers

221 Circulaires aan de ouders/verzorgers. 1928-1938, 1941, 1946, 1949-1950 en z.j. 1 map 222-223 Presentielijsten, notulen en vergaderstukken van de Ouderssamenkomsten. 1930-1946. 2 mappen 224 Mededelingen van de schoolartsendienst aan de ouders/verzorgers. 1941. 1 omslag 225 Ingevulde enquêteformulieren van ouders/verzorgers betreffende de beweegredenen achter hun besluit het kind van 'de Werkplaats' af te halen. [1948]. 1 omslag

Aktiviteiten, projecten en kampen

---.De Bij, orgaan van 'de Werkplaats'. 1928-1961. 5 banden en 2 dozen. N.B. Overgebracht naar de periodiekenafdeling. 226-228 Copy voor de Bij . 1941-1942, 1947-1948. 3 mappen 229 Stukken betreffende de productie van de Bij . 1953. 1 omslag

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 21 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

230 Brief van Helen Boeke aan C. Boeke betreffende de inhoud van de Bij . Z.j. 1 stuk 231 "Weekvragen". 1929-1936. 1 deel 232 "Dagboek". 12 jul.1930-18 apr.1931. 1 deel 233-244 Stukken betreffende de kampen. 1934, 1936, 1938, 1942-1944, 1946-1948. 4 delen, 2 omslagen en 6 mappen 233-234 Stukken betreffende het vaarkamp met de "Prins Hendrik". 1934. 1 deel en 1 omslag 235-236 Stukken betreffende het kamp op Terschelling. 1936. 1 omslag en 1 deel 237 Verslag van het kamp in Couture St. Germain. 1938. 1 deel 238 Verslag van het kamp in Lustin. 1938. 1 deel 239 Stukken betreffende het kamp in Putten. 1942. 1 map 240 Stukken betreffende de schoolmaaltijden. 1943-1944. 1 map 241-242 Stukken betreffende het kamp in Nunspeet. 1944. 2 mappen 243-244 Stukken betreffende het kamp op Terschelling. 1948. 2 mappen 245 Stukken betreffende lessen over beleefdheidsvormen. 1935, 1938. 1 map 246 Stukken betreffende de jeugdaktie "Hulp aan Noodlijdenden", waarvan het Centraal Comité in 'de Werkplaats' was gevestigd. 1939. 1 map N.B. Zie ook het archief van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury , inv.nr. 462 247 "Werkboek van de Werkplaats", overzicht van karweien. 1941. 1 deel 248 Stukken betreffende onderwijs aan slecht ziende kinderen. 1948-1950. 1 map 249-250 Stukken betreffende "Goodwill Day"; aantekeningen, correspondentie, teksten van uitzendingen en documentatie. 1949-1954. 2 mappen 251 Rooster voor "de Ronde". Z.j. 1 stuk 252 Aantekeningen van C. Boeke en gegevens betreffende een opzet voor een project over hoe kinderen elders en hier, vroeger en nu leven en leefden. Z.j. 2 stukken 253 Werkplaats kinderboekje no.1, "Hipsie en Tripsie", geschreven en getekend door twee werkers. Z.j. 1 katern

Muziek, zang en theater

254 Circulaires van 'de Werkplaats' betreffende muziek-, dans- en toneeluitvoeringen door de medewerkers. 1930, 1935, 1937, 1939, 1942-1943, 1946, 1951. 1 omslag 255 Overzichten van uitgevoerde zangstukken, muziekstukken en toneelstukken, tot aug.1933. ca. 1933. 3 stukken 256-258 Aantekeningen van C. Boeke t.b.v. muzieklessen, uitvoering van liederen en toneelstukken, en geschreven muziek. 1936, 1940 en z.j. 1 map en 2 port 259 Stukken betreffende de financiële organisatie van uitvoering van de "Matthäus Passion", "de Rattenvanger", "Hamlet", "Midzomernachtdroom", "Driekoningenavond", Haydn-uitvoeringen en "Die Schöpfung". 1942-1944. 1 map 260-261 Toneelstukjes van C. Boeke uitgevoerd door de werkers. 1928-1929. 2 delen 260 "Examendroom". 1928. 261 "Het winterfeest van de familie vd. Zon". 1929. 262 Stukken betreffende de uitvoering van "Dido en Aeneas". 1937. 1 omslag 263 Stukken betreffende de uitvoering van "Der Jasager". 1937. 1 omslag

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 22 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

264 Tekstboekje van de "Matthäus Passion", uitgave ten behoeve van de Werkplaats uitvoeringen. ca. 1939. 2 stukken 265 Lijsten van koorleden, instrumentalisten en spelers van Shakespeare-opvoeringen over 1942-1945. ca. 1945. 1 omslag 266 Stukken betreffende het zangspel "Vrede op Aarde". 1948. 1 map 267 Tekst van "Van den Vos Reinaerde", en een uitnodiging aan de werkers en medewerkers. 1952. 1 map 268 Muziek uit "Driekoningenavond". Z.j. 1 map 269 Stukken betreffende het Bilthovens Strijkorkest; presentielijsten van oefeningen en aantekeningen betreffende gespeelde muziek en partituren. 1929-1930. 1 map 270 Aantekeningen van C. Boeke betreffende de voorwaarden voor het laten functioneren van een orkest en een toneelgroep in 'de Werkplaats'. 1937. 1 stuk 271 "Werza concerten", overzicht van concerten in 'de Werkplaats' op de zaterdagen. 1938-1940, 1947, 1949-1950. 1 cahier N.B. Afkomstig van Jet Rümke-Evers. 272 Diverse stukken betreffende muziekuitvoering en muziekles. 1949 en z.j. 1 map 273 Muziek uit "Die Kunst der Fuge", en een brochure door C. Boeke met aantekeningen bij de te geven uitvoering m.m.v. een koor van 'de Werkplaats'. Z.j. 1 omslag N.B. Zie ook inv.nr. 281 en bijlage: I. 274 Tekst en muziek van het Werkplaatslied. Z.j. 2 stukken 275 Werkplaatsliederen. Z.j. 2 delen 276 Aantekeningen van C. Boeke betreffende de inhoud van de liederenboekjes van 'de Werkplaats'. Z.j. 1 omslag 277 Lijsten van grammofoonplaten. Z.j. 1 omslag N.B. De lijsten "Kunst der Fuge" en "Vredesboodschap" verwijzen naar platen aanwezig op de afdeling Beeld en Geluid van het IISG ; zie ook bijlage: I. 278-284 Diverse gedrukte en geschreven muziekstukken, partituren en liederen. 7 port N.B. In inv.nr. 281 bevinden zich partituren van "Die Kunst der Fuge", zoals uitgevoerd in 'de Werkplaats'; zie ook inv.nr. 273 en bijlage: I.

Vieringen

N.B. Zie ook het archief van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury , inv.nrs. 583, 590-592 285-286 Stukken betreffende het 10-, 12 1/2- en 25-jarig bestaan van 'de Werkplaats'. 1939, 1942, 1950-1951. 1 map en 1 deel 287 Stukken betreffende het "Weekbegin". 1943, 1950. 1 map 288 Aantekeningen van C. Boeke ten behoeve van de viering van het "Jaarslot", met overzichten van werkers die 'de Werkplaats' verlaten. 1950. 1 stuk 289 Fotocopie van de "oorkonde" uit 1929 ten behoeve van de jaarlijkse viering van de stichting van 'de Werkplaats'. Z.j. 1 stuk

Bilthovense Aanvullings Cursus (BAC), Internationale Aanvullings Cursus (IAC), Bilthovense Aanvullings Opleiding (BAO)

290 Plakboek met circulaires, presentielijsten, verslagen van bijeenkomsten, agenda's van de IAC en van de BA C. 1938-1940. 1 deel

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 23 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

291 Circulaire van C. Boeke aan de medewerkers waarin hij het voorstel doet tot het starten van een aanvullingscursus. 1938. 1 stuk 292 Aantekeningen, opgaveformulieren en correspondentie betreffende organisatie en inhoud van cursussen in het kader van de BA C. 1939. 1 omslag 293 Diverse aantekeningen van C. Boeke betreffende de BA C. 1942. 1 map 294 Plakboek met aantekeningen van C. Boeke en verslagen van bijeenkomsten van de BA C. 1942-1943. 1 deel 295 Prospectus van de BAC. Z.j. Concepten en manuscripten. 1 omslag 296 "De individu in de kosmische gemeenschap", aantekeningen van C. Boeke t.b.v. de slotbeschouwing van een BAC-cursus, met de titel "Individu en gemeenschap in verband met opvoeding en onderwijs". Z.j. 1 stuk 297 Brief van C. Boeke aan de leden van het Bureau Exécutif van de IAC te Brussel waarin hij klaagt over gebrekkige informatie. 1938. 1 stuk 298 Circulaire van C. Boeke aan de leden van de IAC betreffende verschillende lopende zaken. 1939. Concept. 1 stuk 299 "Eisen te stellen voor het verkrijgen van het BAO-diploma", geschreven door C. Boeke . 1943. Manuscript. 1 stuk

Individueel Voortgezet Onderwijs (IVO)

N.B. Zie ook het archief van C. Boeke en B. Boeke-Cadbury inv.nr. 502 300-301 Stukken betreffende het IVO. 1940, 1943-1944, 1947, 1950 en z.j. 2 mappen 302 Aanvragen van een IVO-diploma van leerlingen van de IVO-school 'de Werkplaats', en overzichten van afgelegde proeven. 1941, 1946. 1 map 303 Stukken betreffende IVO II; concepten van leerplannen, aantekeningen n.a.v. besprekingen en correspondentie. 1943. 1 map N.B. Afkomstig van Jet Rümke-Evers. 304-306 Proevenoverzichten van een aantal werkers. 1945 en z.j. 1 map en 2 port 304 1945. 1 map 305-306 Z.j. 2 port 307 Voorstel van 'de Werkplaats' betreffende samenstelling van het IVO-A diploma. 1953. 1 stuk

Opleidingsinstituut voor het progressieve onderwijs

308 Memorandum van C. Boeke over een te vormen "Werkplaats Jeugdgemeenschap". 1948. 1 stuk 309 Stukken betreffende uitbreiding van 'de Werkplaats' met een Werkplaats Jeugdgemeenschap met vormingscentrum voor leerkrachten bij het progressieve onderwijs. 1948-1949. 1 map 310-311 Stukken betreffende de stichting van het opleidingsinstituut voor het progressieve onderwijs; notulen, correspondentie en congresverslagen. 1948-1950. 2 mappen

Contacten met anderen

312 Brief van C. Boeke aan de Montessorischool te Bilthoven met voorstellen voor samenwerking, met antwoorden. 1934. 1 omslag

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 24 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

313 Verslagen van bezoeken aan 'de Werkplaats'. 1936, 1946, 1959. 1 omslag

Overig

314 Folder, circulaire en statuten van de Vereniging Vrienden van de Werkplaats. 1938. 1 omslag 315-316 Stukken betreffende de schoolmelkvoorziening. 1946-1948. 2 mappen

STUKKEN BETREFFENDE DE GESCHIEDENIS

317 Overzichten van de geschiedenis van 'de Werkplaats'. 1926-1950. 1 map 318 Tekst van C. Boeke over de voorgeschiedenis van 'de Werkplaats' over de periode jan.1926-mei 1928 , met de bedoeling dat werkers de geschiedenis verder zouden schrijven. 1929. 1 deel

DOCUMENTATIE

319 Krante-en tijdschriftartikelen over 'de Werkplaats'. 1932, 1942, 1950, 1952, 1954, 1956, 1964, 1969, 1973, 1976, 1978-1979, 1986. 1 map 320 Folders, brochures en prospectussen over 'de Werkplaats'. 1933-1934, 1942-1943, 1946, 1950, 1953-1954 en z.j. 1 map 321 Folders, artikelen en brochures over opvoeding in het algemeen en 'de Werkplaats' in het bijzonder. 1 map N.B. Afkomstig van Jet Rümke-Evers. 322-323 Documentatie betreffende onderwijsmethoden, leermiddelen en uitgaven. 1936, 1945-1946, 1948-1949 en z.j. 2 mappen 324-333 Circulaires, folders, brochures en periodieken van organisaties op onderwijs- en opvoedkundig gebied. 1934, 1936, 1945-1955, 1957 en z.j. 8 mappen en 2 omslagen 324 1934, 1936. 1 omslag 325 1945. 1 omslag 326 1946. 1 map 327 1947-1948. 1 map 328 1949. 1 map 329 1950. 1 map 330 1951-1952. 1 map 331 1953, 1957. 1 map 332 1951-1955 en z.j. 1 map 333 Z.j. 1 map 334 Circulaires betreffende culturele, vormende en sportaktiviteiten. 1946. 1 omslag

Plaatsingslijsten van de aanvullingen op de archieven van WERKPLAATS KINDERGEMEENSCHAP BILTHOVEN ("DE WERKPLAATS") 1935-1941

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 25 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

ARCHIEF DE WERKPLAATS KINDERGEMEENSCHAP BILTHOVEN ("DE WERKPLAATS") 335-352 Correspondentie. 1935-1941. 18 mappen NB.De nrs. 339-352 zijn door brand beschadigd. 353-355 Giroafschriften, kwitanties en nota's. 1935-1941. 1 map en 2 dozen

Aanvulling 2008

356-357 Notulen van de bijeenkomsten van de leiding en van de vaste medewerkers. 1950-1951, 1954-1955. 1 deel en 1 map 356 1950-1951. 357 1950-1951, 1954-1955. 358 'Puntenlijstjes' voor de bijeenkomsten van de leiding en de vaste medewerkers. Z.j. 1 map 359 Ingekomen en andere stukken. 1950-1951. 1 map

Aanvulling 2012

360 Twee opgeplakte foto's met bijschrift '1929 - 12 juli - 1939. Stichtingsdag 1939 10 jarig bestaan van de Werkplaats - Hobbemalaan'. 1939. 1 stuk

Tweede aanvulling 2012

Vergaderstukken 361-370 Verslagen van de bijeenkomsten van medewerkers, soms met ouders en helpers. 1930-1931, 1939-1955. 10 delen 361 1930-1931. 362 1939-1941. 363 1941-1942. 364 1941-1943 365 1942-1943. 366 1943-1944. 367 1944-1946. 368 1946-1948. 369 1948-1949. 370 1949-1955. 371 Verslagen van de oudersamenkomsten. 1940-1947. 1 deel 372 Notulen van de vergaderingen van de Commissie van Beheer. 1940-1948. 1 deel 373-376 Verslagen van de bijeenkomsten van de leiding. 1945-1949, 1951-1956. 3 delen en 1 map 373 1945-1947. 374 1946.

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 26 Archief Werkplaats Kindergemeenschap (Bilthoven) (1921-) 1926-1954 (-2010)1926-1954

375 1948-1949. 376 1951-1956. 377 Verslagen van De gele bespreking'. 1943-1953. 1 deel 378 Verslagen van 'De groene bespreking'. 1946. 1 deel 379-380 Notulen van de bestuursvergaderingen van de Stichting Werkplaats Kindergemeenschap'. 1946-1956. 2 delen 379 1946-1950. 380 1950-1956. 381 Notulen van de vergaderingen van de Sociaal-Economische Commissie. 1949-1950. 1 deel

Andere stukken 382-383 Krantenartikelen en afleveringen van periodieken betreffende Kees Boeke, diens echtgenote Betty Boeke-Cadbury en de Werkplaats. 1935, 1938, 1954, 1961, 1964, 1970-1971, 1973, 1976, 1984, 1993, 1999, 2001, 2003-2004, 2008, 2010 en z.j. 2 mappen 384 Stukken betreffende het dienstverband van Julia Boeke bij de Werkplaats. 1949-1953. 1 map 385 Stukken betreffende het dienstverband van Kees Boeke bij de Werkplaats. 1950-1956, 1962, 1966, 1968, 1975-1977. 1 map 386 Brochure '70 Jaar Werkplaats. Kees Boeke en Onze Werkplaats'. [1976]. 1 katern 387 Losbladige bundel 'Pedagogische Konferentie WP 50' bij het vijftigjarig bestaan van de Werkplaats. 1976. 1 deel 388 Tekst 'een mensen-school in c.q. voor de jaren negentig door Kees Both. 1987. 1 omslag 389 Concept 'De Werkplaats in Bilthoven en zijn pioniers. Een studie naar de achtergronden van de Werkplaats in het leven van Kees Boeke en Beatrice Cadbury' door Hans-Jan Kuipers. 1990. 1 omslag 390 Schoolgids Basisschool Werkplaats Kindergemeenschap. 1999. 1 katern 391 Stukken betreffende De Bron. Cultuur rond Kees en Betty Boeke, het Kees Boeke Centrum en de initiatieven van Cor van Tol om het gedachtegoed van Kees Boeke levend te houden. 2001-2002, 2006. 1 map 392 'Herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog en de Werkplaats. Een voordracht voor kinderen van de hoogste groep van de basisschool van de Werkplaats Kindergemeenschap, op woensdag 13 april 2004 door Cor van Tol. 2004. 1 katern

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 27