AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ 2015-2018

Suszec 2010 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

ul. Niemodlińska 79 pok. 22-23 45-864 Opole tel./fax. 077/454-07-10, 077/474-24-57 kom. 605-26-24-27, 783-995-101 mail: [email protected], [email protected]

Wykonawcą Aktualizacji „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Suszec na lata 2011 – 2014 z perspektywą 2015-2018” był zespół firmy ALBEKO z siedzibą w Opolu w składzie:

mgr inż. Beata Podgórska mgr inż. Jarosław Górniak mgr inż. Paweł Synowiec mgr inż. Marta Dubiel lic. Marta Stelmach lic. Mariusz Orzechowski

2

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE ...... 7 2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU .... 8 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY SUSZEC ...... 10 3.1. INFORMACJE OGÓLNE ...... 10 3.2. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE ...... 11 3.3. WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 12 3.4. UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI, GEOMORFOLOGIA, GEOLOGIA ...... 12 3.5. ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY SUSZEC ...... 13 3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego ...... 13 3.5.1.1. Formy użytkowania terenów ...... 14 3.5.1.2. Zabytki ...... 14 3.6. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ...... 15 3.7. SYTUACJA GOSPODARCZA ...... 15 3.8. ROLNICTWO ...... 15 3.9. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO - INŻYNIERYJNA ...... 19 3.9.1. Zaopatrzenie gminy Suszec w energię cieplną...... 19 3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny ...... 19 3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną...... 19 3.9.4. Infrastruktura transportowa...... 20 3.9.5. Zaopatrzenie w wodę ...... 23 3.9.6. Odprowadzenie ścieków ...... 24 4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU ...... 27 4.1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY SUSZEC...... 27 4.1.1. Zasady realizacji programu ...... 27 4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Państwa...... 27 4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego...... 28 5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY SUSZEC...... 29 6. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 ...... 34 6.1. CELE EKOLOGICZNE ...... 34 6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym ...... 34 6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym ...... 34 6.1.3. Cele ekologiczne dla Gminy Suszec...... 35 7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH ...... 36 7.1. UWZGLĘDNIENIE ZASAD OCHRONY ŚRODOWISKA W STRATEGIACH SEKTOROWYCH ...... 36 7.1.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 36 7.2. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE ...... 36 7.2.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 37 7.3. UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA...... 38 7.3.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 38 7.4. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY W ŚRODOWISKU ...... 39 7.4.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 39 7.5. ASPEKT EKOLOGICZNY W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM ...... 40 7.5.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 40 8. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ...... 41 8.1. OCHRONA PRZYRODY ...... 41 8.1.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 44 8.2. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW ...... 46 8.2.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 47 8.3. RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI WODNYMI...... 48 8.3.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 48 8.4. KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZIĄ ...... 49 8.4.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 49 8.5. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 49 3

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

8.5.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 52 8.6. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 54 8.6.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 57 9. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO...... 59 9.1. ŚRODOWISKO A ZDROWIE ...... 59 9.1.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 59 9.2. JAKOŚĆ POWIETRZA ...... 60 9.2.1. Cel średniookresowy do 2018...... 66 9.3. OCHRONA WÓD ...... 68 9.3.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 78 9.3.2 Cel priorytetowy (2011-2014) ...... 80 9.4. GOSPODARKA ODPADAMI ...... 80 9.5. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU ...... 80 9.5.1. Cel średniookresowy do 2018...... 85 9.6. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 86 9.6.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 89 9.7. POWAŻNE AWARIE ...... 89 9.7.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 91 9.8. WYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ...... 92 9.8.1. Cel średniookresowy do 2018 r...... 99 10. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ NA LATA 2011 – 2014...... 101 11. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU...... 105 12. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 107 13. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU ...... 109 14. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 109 15. LITERATURA...... 111

Spis rysunków: Rysunek 1. Położenie Gminy Suszec na tle podziału administracyjnego powiatu pszczyńskiego .... 11 Rysunek 2. Gmina Suszec na tle podziału fizycznogeograficznego Polski (J. Kondracki, 2002 r.).. 12 Rysunek 3. Mapa poglądowa rozkładu dróg na terenie gminy Suszec...... 21 Rysunek 4. Mapa dróg krajowych i wojewódzkich na terenie powiatu pszczyńskiego...... 21 Rysunek 5. Schemat przebiegu linii kolejowych na terenie Gminy Suszec...... 22 Rysunek 6. Położenie rezerwatu „Babczyna Dolina”...... 42 Rysunek 7. Położenie Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”...... 43 Rysunek 8. Rozmieszczenie kompleksów leśnych w Gminie Suszec ...... 46 Rysunek 9. Stopień zanieczyszczenia gleb Gminy Suszec metalami ciężkimi...... 52 Rysunek 10. Sieć hydrograficzna Powiatu Pszczyńskiego...... 69 Rysunek 11. Główne zbiorniki wód podziemnych na tle Powiatu Pszczyńskiego...... 74 Rysunek 12. Lokalizacja punktów monitoringowych wód podziemnych badanych w 2005 r...... 76 Rysunek 13. Klasyfikacja gmin ze względu potencjał techniczny biogazu z biogazowni rolnicznych ...... 93 Rysunek 14. Klasyfikacja gmin śląskich, ze względu na wartość technicznego potencjału biomasy 94 Rysunek 15. Klasyfikacja obszarów ze względu na potencjał techniczny wiatru na wysokości 60m...... 95 Rysunek 16. Potencjał techniczny energii geotermalnej na terenie województwa śląskiego...... 97 Rysunek 17. Zasoby energii wód kopalnianych w Powiecie Pszczyńskim...... 99 Rysunek 18. Schemat zarządzania programem ochrony środowiska...... 108

4

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Spis tabel: Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów Gminy Suszec ...... 13 Tabela 2. Typy gleb na terenie Gminy Suszec...... 14 Tabela 3 Liczba ludności w Gminie Suszec...... 15 Tabela 4. Podział podmiotów gospodarki narodowej na koniec 2009 r...... 16 Tabela 5. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2004-2009 ...... 17 Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane na terenie Gminy Suszec wg wybranych sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) w 2007 r...... 17 Tabela 7. Struktura zasiewów w Gminie Suszec [ha]...... 19 Tabela 8. Sieć wodociągowa w Gminie Suszec ...... 24 Tabela 9. Sieć kanalizacyjna w gminie Suszec...... 24 Tabela 10. Gospodarka wodno-ściekowa w gminie za lata 2007-2009 ...... 26 Tabela 11. Zasoby leśne występujące na terenie Gminy Suszec...... 46 Tabela 12. Typy gleb na terenie Gminy Suszec...... 50 Tabela 13. Wskaźniki bonitacji negatywnej w glebach powiatu pszczyńskiego...... 51 Tabela 14. Zawartość metali ciężkich, materii organicznej i siarki w glebach Gminy Suszec...... 52 Tabela 15. Zawartość metali ciężkich w próbkach gleby Gminy Suszec ...... 53 Tabela 16. Zasoby geologiczne i przemysłowe złóż na terenie Gminy Suszec w bazie PIG...... 55 Tabela 17. Wykaz emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z SEJ SA w latach 2008 i 2009...... 61 Tabela 18. Lokalizacja i parametry stacji pomiarowych w powiecie pszczyńskim...... 63 Tabela 19. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2009 ...... 63 Tabela 20. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2008 ...... 63 Tabela 21. Roczny efekt ekologiczny...... 66 Tabela 22. Wskaźniki jakości wody badane w punktach monitoringu operacyjnego w 2009 r...... 70 Tabela 23. Przekroje pomiarowo–kontrolne wód powierzchniowych w 2009 r...... 70 Tabela 24. Ocena ogólna wód powierzchniowych kontrolowanych w 2009r...... 71 Tabela 25. Ocena rzek pod kątem wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi w 2009 r...... 72 Tabela 26. Klasyfikacja jakości wód podziemnych zbiornika GZWP 346-Q za 2005r...... 77 Tabela 27. Urządzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie Gminy Suszec...... 88 Tabela 28. Wartości opałowe dla przykładowych rodzajów biomasy ...... 92 Tabela 29. Priorytetowe cele krótkookresowe na terenie Gminy Suszec w latach 2011-2014...... 101 Tabela 30. Wskaźniki efektywności realizacji celów Programu ochrony środowiska Gminy Suszec...... 105 Tabela 31. Najważniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem...... 108 Tabela 32. Środki finansowe przeznaczone na ochronę środowiska w latach 2007–2013 (w mln EU)...... 110

WYKAZ SKRÓTÓW ARiMR Agencja Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa ECONET Krajowa Sieć Ekologiczna EFRROW Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich EMAS Eco Management and Audit Scheme Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu GPZ Główny Punkt Zasilania GSM Global System for Mobile Communication - standard telefonii komórkowej GZWP Główny Zbiornik Wód Podziemnych ISPA Instrument for Policies for Pre Accesion Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej JCW Jednolite Części Wód Podziemnych 5

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

KAG Kategorie Agronomiczne Gleb KSE Krajowy System Energetyczny KSRG Krajowy System Ratowniczo Gaśniczy MEW Małe Elektrownie Wodne MŚ Minister Środowiska OCHK Obszar Chronionego Krajobrazu OSP Ochotnicza Straż Pożarna PEM Promieniowanie elektromagnetyczne PEP Polityka Ekologiczna Państwa PGR Państwowe Gospodarstwa Rolne PIG Państwowy Instytut Geologiczny PIP Państwowa Inspekcja Pracy PIS Państwowa Inspekcja Sanitarna PKP Polskie Koleje Państwowe PN Polska Norma ppk Punkt pomiarowo kontrolny PROW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich PSE Polskie Sieci Energetyczne PSP Państwowa Straż Pożarna PSSE Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna RPO WŚ Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego SDR Średni dobowy ruch współczynnik przeliczeniowy SRP Stacja redukcyjno-pomiarowa THM Trihalometanol UE Unia Europejska UMTS Universal Mobile Telecomunication System – Uniwersalny System Telekomunikacji Ruchomej WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WHO World Health Organization Światowa Organizacja Zdrowia WIOŚ Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska WWA Węglowodory aromatyczne RLM Równoważna liczba mieszkańców RZGW Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej WUS Wojewódzki Urząd Statystyczny WZMiUW Wojewódzki Związek Melioracji i Urządzeń Wodnych WSSE Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna ZZR Zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ZDR Zakład o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej

6

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

1. WPROWADZENIE Rozwój cywilizacyjny i wielokierunkowa ekspansja człowieka spowodowały, szczególnie na terenach od wielu lat objętych presją przemysłu oraz gospodarstw rolnych (byłych PGR-ów), znaczną degradację środowiska naturalnego – zanieczyszczenie jego poszczególnych komponentów, wyczerpywanie się zasobów surowcowych, ginięcie gatunków zwierząt i roślin, a także pogorszenie stanu zdrowia ludności na terenach przeobrażonych na niespotykaną dotychczas skalę. Dlatego przyjmuje się, że jednym z najważniejszych praw człowieka jest prawo do życia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Istota rozwoju zrównoważonego polega więc na tym, aby zapewnić zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszłym generacjom możliwości rozwoju. Wskazane zostało również, że ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne. Gminy należą do władz publicznych, zatem na nich również spoczywa obowiązek wykonywania zadań z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiedzialność za jakość życia mieszkańców. Dodatkowym wyzwaniem stało się członkostwo w Unii Europejskiej oraz związane z nim wymogi. Trudnym zadaniem czekającym samorządy jest wdrożenie tych przepisów i osiągnięcie standardów UE w zakresie m.in. ochrony środowiska. Efektywność działań w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim od polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczności lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, muszą być prowadzone zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporządzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji w danym rejonie. Zadanie takie ma spełniać wieloletni program ochrony środowiska. Program jest dokumentem planowania strategicznego, wyrażającym cele i kierunki polityki ekologicznej samorządu Gminy Suszec i określającym wynikające z niej działania. Tak ujęty Program będzie wykorzystywany jako główny instrument strategicznego zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska, podstawa tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi, przesłanka konstruowania budżetu gminy, płaszczyzna koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów polityki ekologicznej, podstawa do ubiegania się o fundusze celowe. Cele i działania proponowane w Programie ochrony środowiska posłużą do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa Gminy Suszec, które służyć będą poprawie stanu środowiska przyrodniczego. Realizacja celów wytyczonych w programie powinna spowodować polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy. Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Sam program nie jest dokumentem stanowiącym, ingerującym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących środowisko. Należy jednak oczekiwać, że poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą respektowane i uwzględniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Zakłada się, że kształtowanie polityki ekologicznej w Gminie Suszec będzie miało charakter procesu ciągłego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania “kroczącego”, polegającej na cyklicznym weryfikowaniu perspektywicznych celów w przekrojach etapowych i wydłużaniu horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach.

7

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii właściwej dla planowania strategicznego, polegającej na: ­ określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego dla Gminy Suszec, zawierającej charakterystyki poszczególnych komponentów środowiska wraz z oceną stanu; ­ określeniu kreatywnej części Programu poprzez konkretyzację (uszczegółowienie) celów głównych oraz ich operacjonalizację w postaci sformułowania listy działań; ­ scharakteryzowaniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawno-instytucjonalnych, źródeł finansowania, ocen oddziaływania na środowisko planowania przestrzennego; ­ określeniu zasad monitorowania.

Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urzędu Gminy w Suszcu, ze Starostwa Powiatowego w Pszczynie, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, a także prace instytutów i placówek naukowo – badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak również dostępna literatura fachowa. Od podmiotów gospodarczych z terenu gminy uzyskano bieżące informacje dotyczące szerokiej problematyki ochrony środowiska, z których wnioski zostały uwzględnione w Programie. Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień 31.12.2009.

Program oparty jest na zapisach następujących dokumentów: - Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 – tekst jednolity). Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. - Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016”. – Warszawa 2008 r. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiować: ­ stan wyjściowy ­ cele średniookresowe do 2016 roku ­ kierunki działań w latach 2009 – 2012 ­ monitoring realizacji Programu ­ nakłady finansowe na wdrożenie Programu - Cele i zadania ujęte w kilku blokach tematycznych, a mianowicie: ­ kierunki działań systemowych, ­ ochrona zasobów naturalnych, ­ poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. - Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego. W dokumentach tych określono długoterminową politykę ochrony środowiska odpowiednio dla województwa śląskiego, Powiatu Pszczyńskiego oraz Gminy Suszec, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji, określono sposoby zarządzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu. - Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawartości programów. W gminnym programie powinny być uwzględnione: ­ zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom centralnym) ­ zadania własne gmin (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków budżetowych i pozabudżetowych będących w dyspozycji gminy),

8

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Niniejszy dokument będzie uszczegóławiany, korygowany i koordynowany z projektowanymi obecnie dokumentami wyższego szczebla oraz aktami wykonawczymi do ustawy “Prawo ochrony środowiska” i do kilkunastu ustaw komplementarnych, których treść powinna być uwzględniana w Programie.

9

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

3. CHARAKTERYSTYKA GMINY SUSZEC

3.1. Informacje ogólne Nazwa Suszec pojawia się w wykazie polskich nazw miejscowości tylko jeden raz. Pochodzi od słowa ,,suchy'', gdyż około 300 lat temu okoliczne tereny były bagnami i mokradłami, a tylko wieś Suszec była nadającym się miejscem do życia i pracy ludzi. Data powstania Suszca nie jest znana. Pierwsza wiadomość o istnieniu tej wsi pochodzi z 1326 roku. Herbem Suszca od co najmniej końca XVIII w. jest rozłożyste drzewo. Od 1994 r. jest to również herb całej gminy.

Suszec jest gminą górniczo-rolniczą. Największym zakładem pracy w gminie jest kopalnia węgla kamiennego "Krupiński". Dobrze rozwinięta jest produkcja rolnicza oraz przetwórstwo warzywne. Ogółem na terenie gminy zarejestrowanych jest około 520 podmiotów gospodarczych. Choć przemysł wydobywczy nadal skupia największą część zatrudnionych, podejmowane są starania mające ułatwić rozwój nowopowstałym oraz już istniejącym przedsiębiorstwom. Suszec jest gminą otwartą na wszelkie inicjatywy w dziedzinie gospodarki, inwestorzy mogą liczyć na dużą przychylność władz gminy, oraz szybką obsługę administracyjną.

Gmina Suszec położona jest na styku Wysoczyzny Pszczyńskiej i Płaskowyżu Rybnickiego. Przez obszar gminy przebiega wododział Wisły i Odry. Większość obszaru gminy położona jest w zlewni Wisły, do której wody spływają w kierunku wschodnim (Potok Dokawa) i w kierunku północno-wschodnim (Potok Korzeniec Południowy). Jedynie północno-zachodnia enklawa obszaru gminy znajduje się w zlewni rzeki Odry. Wody powierzchniowe z tego obszaru spływają do Odry poprzez potok Rudziczka i rzeką Rudę. Całkowita liczba mieszkańców gminy wynosi 11 253 (około 0,3% ludności województwa). Gmina ma charakter przemysłowo-rolniczy. Dużym atutem jest położenie blisko przejścia granicznego w Cieszynie, a także dwóch pasm górskich – Beskidu Śląskiego i Beskidu Żywieckiego. Gmina graniczy: - od północy z miastem Orzesze i gminą Kobiór, - od wschodu i południa z miastem i gminą Pszczyna, - od zachodu z miastem Żory i gminą Pawłowice.

Dogodna lokalizacja komunikacyjna oraz warunki geograficzno-przyrodnicze (bliskość ośrodków miejskich, ale również bliskość terenów leśnych i akwenów wodnych, spokojna okolica) sprawiają, że na terenie gminy dynamicznie rozwija się budownictwo mieszkaniowe. W obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Gminy Suszec znaczna ilość terenów przeznaczona jest pod budownictwo jednorodzinne i pod tereny inwestycyjne (usługowa i działalność produkcyjną) zwłaszcza wzdłuż drogi Pszczyna - Żory DW - 935 i wzdłuż drogi DW 933 w Mizerowie.

Dużą część gminy stanowią lasy, które zajmują 36,8 % ogółu powierzchni. Największym zespołem leśnym w gminie jest kompleks lasów Kobiórskich o powierzchni 2 380 ha. Powiązane doliną Kanału Branickiego pozostałe mniejsze zespoły leśne tworzą wraz z tym kompleksem bardzo silny ekosystem oddziaływujący na cały obszar gminy. Zachodnia część gminy Suszec wchodzi w skład otuliny Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”. Gmina Suszec należy do Jastrzębsko-Żorskiego oraz Pszczyńskiego Segmentu Lokalnego. Gmina Suszec wraz z 150 innymi jednostkami administracyjnymi jest członkiem stowarzyszenia o nazwie Związek Gmin Górnego Śląska i Północnych Moraw, który zrzesza duże miasta takie jak Katowice czy Ostrawa, jak również małe gminy w Polsce i Republice Czeskiej.

10

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

3.2. Położenie geograficzne i administracyjne Gmina Suszec położona jest w południowo-wschodniej części województwa śląskiego. Pod względem administracyjnym gmina Suszec należy do powiatu Pszczyńskiego. Jej powierzchnia wynosi 7 447 ha (stan na 01.01.2010), co pozwala sklasyfikować gminę do grupy gmin o średniej wielkości w skali regionu. W jej obrębie wyróżnia się 6 sołectw: - Suszec, - Radostowice, - Kryry, - Mizerów, - Kobielice, - Rudziczka.

Gmina Suszec graniczy: - od północy i wschodu z gminą Kobiór, - od północy i zachodu z gminą Orzesze, - od zachodu z gminą Żory i Pawłowice, - od południa i wschodu z gminą Pszczyna.

Rysunek 1. Położenie Gminy Suszec na tle podziału administracyjnego powiatu pszczyńskiego

Źródło: www.gminy.pl

Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną J. Kondrackiego (2002) Gmina Suszec należy do:  megaregionu Region Karpacki (5),  prowincji Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym (51),  podprowincji Podkarpacie Północne (512),  makroregionu Kotlina Oświęcimska (512.2), o mezoregionu Równina Pszczyńska (512.21) – zajmuje cały obszar gminy i stanowi piaszczystą, lekko pofalowaną równinę, osiągającą wysokości 250–270 m n.p.m. (pochylenie ku wschodowi). Podłoże zbudowane jest z utworów czwartorzędowych, wśród których występują osady morza mioceńskiego o znacznej miąższości. Jest to region o dużym zalesieniu (przede wszystkim sosna), głównym kompleksem leśnym są Lasy Pszczyńskie z rezerwatem żubrów.

11

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Rysunek 2. Gmina Suszec na tle podziału fizycznogeograficznego Polski (J. Kondracki, 2002 r.)

3.3. Warunki klimatyczne Klimat terenu gminy kształtuje się pod wpływem położenia geograficznego, rozmieszczenia wód, charakteru rzeźby terenu, rodzaju gleb oraz charakteru szaty roślinnej. Według jednej z bardziej znanych, klasycznych regionalizacji klimatycznych E. Romera, województwo śląskie leży w zasięgu pięciu krain należących do dwóch typów klimatycznych. Południowy fragment środkowej części województwa, który obejmuje m.in. Powiat Pszczyński, jest zaliczany przez Romera do typu klimatów podgórskich nizin i kotlin. Zaznaczają się tu wpływy kontynentalne, wyrażające się wzrostem amplitudy rocznej temperatury powietrza w kierunku wschodnim. Okres wegetacyjny wynosi tutaj 210 dni. Charakteryzowane przez Romera – poza obszarami górskimi – strefy mezoklimatyczne nie mają wyraźnych granic i ulegają przesunięciu zależnie od aktualnych fluktuacji klimatu. Powiat Pszczyński leży w obrębie Kotliny Oświęcimskiej. Średnia temperatura roczna wynosi 7oC. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, najchłodniejszym styczeń. Opady kształtują się w granicach 700-800 mm rocznie. Wiatry są słabe i bardzo słabe głównie z kierunku zachodniego. Poza czynnikami naturalnymi, ważnym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się klimatu Powiatu Pszczyńskiego i całego województwa śląskiego jest działalność gospodarcza człowieka.

3.4. Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia, geologia W budowie geologicznej obszaru gminy biorą udział trzy formacje geologiczne:  karbon – budują go głównie piaskowce, łupki ilaste oraz łupki z węglem. Górna część karbonu zalega na głębokości ok. 150÷400 m.  trzeciorzęd – są to głównie iły mioceńskie – ok. 200 m.  czwartorzęd - w warstwach powierzchniowych są to gliny morenowe o miąższości ok. 4÷10 m, pod warstwą glin i pyłów zalegają utwory piaszczysto-żwirowe.

W budowie geologicznej terenu biorą udział utwory czwartorzędowe, trzeciorzędowe i karbońskie. Warstwy karbońskie reprezentowane są przez piaskowce łaziskie i orzeskie. Warstwy łaziskie występują w północnej części terenu na wschód od uskoku Kryry. Wykształcone są w postaci piaskowców różnoziarnistych, miejscami w postaci zlepieńców. Przewarstwione są mułowcami i iłowcami, oraz grubymi pokładami węgla, których miąższość wynosi od ok. 3,0 do 0,5 m. Warstwy orzeskie zalegające poniżej warstw łaziskich wykształcone są w postaci piaskowcowych interwałów z wyraźną przewagą łupków. Piaskowce ilaste są drobnoziarniste. Pokłady węgla mają miąższość do 2,0 m, charakteryzują się niejednorodnością wykształcenia, są rozszczepione i tworzą pakiety o małych grubościach. Utwory trzeciorzędowe mioceńskie, położone są

12

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 bezpośrednio na karbonie, mają miąższość ok. 40 - 100 m, a w rejonach synklinalnych do ok. 230 m. Trzeciorzęd tworzą tu iły pylaste, szare, margliste, przeważnie zwarte. Zawierają przewarstwienia piasków, lokalnie żwirów i zlepieńców tworzących warstwy przepuszczalne.

W rejonach licznych uskoków występują frakcje iłowcowo-piaskowcowe o zróżnicowanej przepuszczalności. Warstwy czwartorzędowe wykształcone w postaci holoceńskich utworów rzecznych i plejstoceńskich związanych z akumulacją lodowcową. W spągu warstw czwartorzędowych zalegają gliny morenowe, przewarstwione seriami piasków z wkładkami żwirów (piaski fluwioglacjalne). W stropie czwartorzędu występują piaski drobno - i średnioziarniste z przewarstwieniami glin i pyłów. Miąższość czwartorzędu wynosi od 10 do 40 m. W miejscach obniżeń starszego podłoża mogą występować warstwy z przewagą żwirów.

3.5. Analiza zagospodarowania przestrzennego Gminy Suszec

3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego Teren gminy zajmuje obszar o powierzchni 7 447 ha, z czego 36,8 % zajmują lasy. Stanowią one fragment leśnego pasa ochronnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Podstawowe funkcje gminy ukształtowały się w wyniku jej położenia w strefie uprzemysłowienia, gmina znajduje się w sąsiedztwie GOP-u ( Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego).

Rodzaje wytwórczości prowadzone na terenie gminy można podzielić na: - związane z obsługą rolnictwa, - związane z produkcją rolną i przetwórstwem rolno – spożywczym, - związane z produkcja towarów, - związane z obsługą budownictwa, budową dróg i infrastruktury technicznej.

Obszarami rozwoju funkcji rolniczej są sołectwa Kryry, Mizerów, Kobielice i Radostowice oraz z ograniczeniami ( wynikającymi z rozwoju przemysłu) sołectwa Suszec i Rudziczka. Głównymi obszarami występowania funkcji przemysłowej w gminie pozostają sołectwa Suszec i Rudziczka, na terenie których zlokalizowana jest Kopalnia Węgla Kamiennego „Krupiński”. Tereny pomocnicze przemysłu wydobywczego, jak zwałowisko skały płonnej, również mieszczą się na obszarze obu wymienionych sołectw. Tereny budownictwa mieszkaniowego oraz usługowego mieszczą się na zwartych zespołach , na glebach możliwie niskiej jakości.

W strukturze użytkowania gruntów gminnych dominują użytki rolne. Zgodnie z opracowaniem Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii w Warszawie użytkowanie gruntów w gminie przedstawia się następująco:

Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów gminy Suszec Lp. Rodzaj Wielkość [ha] Udział procentowy [%] Powierzchnia ogólna 7 447 100 1. Użytki rolne, w tym: 4 071 54,6 1.1. Grunty orne 2 426 32,6 1.2. Sady 16 0,2 1.3. Łąki 1126 15,1 1.4. Pastwiska 293 3,9 1.5. Grunty rolne zab., pod stawami, rowy 210 2,8 2. Grunty leśne oraz zadrzewienia i zakrz. 2 770 37,1 2.1.Lasy 2 747 36,8 2.2.Grunty zadrzewione i zakrzewione 23 0,3

13

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Lp. Rodzaj Wielkość [ha] Udział procentowy [%] 3. Grunty zabudowane i zurbanizowane 550 7,5 3.1.Tereny komunikacyjne 216 2,9 4. Grunty pod wodami 29 0,4 5. Nieużytki 27 0,4 Źródło danych: Główny Urząd Geodezji i Kartografii w Warszawie, Starostwo Powiatowe w Pszczynie, 01.01.2010 r.

3.5.1.1. Formy użytkowania terenów W ogólnym areale gminy Suszec użytki rolne stanowią około 54,6 % ogólnej powierzchni gminy. Według stanu ewidencji gruntów ogólna powierzchnia gminy wynosi 7 447 ha, na którą składa się: 4 071 ha użytków rolnych, w tym: ­ 2 426 ha gruntów ornych, ­ 16 ha sadów, ­ 1 126 ha łąk, ­ 293 ha pastwisk.

Na terenie powiatu pszczyńskiego występują gleby bielicowe, brunatne powstałe na utworach piaszczystych, piaskach słabogliniastych oraz glinach lekkich i glinach średnich. Czarne ziemie zdegradowane wytworzone zostały z piasków lekkich, słabo gliniastych oraz glin lekkich. Na terenach występowania gleb torfowych lokalnie doszło do powstania gleb torfowo - murszowych i mułowo - murszowych.

Na terenie Powiatu Pszczyńskiego i Gminy Suszec dominuje rolnictwo, które cechuje wysoka kultura upraw i hodowli. Na równie wysokim poziomie postawione jest ogrodnictwo oraz produkcja i przetwórstwo pieczarek.

Zróżnicowanie typologiczne, rodzajowe i gatunkowe gleb, jak również zmienność przestrzenna ich występowania na terenie gminy Suszec uwarunkowane zostały właściwościami skał glebotwórczych, warunkami wodnymi i szatą roślinną. Gleby brunatne zajmują tereny, na których istnieją dobre warunki spływu wód powierzchniowych. Gleby bielicowe zajmują płaskie tereny, gdzie spływ wód powierzchniowych jest bardzo wolny. natomiast w zagłębieniach terenu ukształtowały się torfy niskie.

Tabela 2. Typy gleb na terenie Gminy Suszec. Gleby Gleby brunatne Gleby Czarne ziemie Torfy mułowo – wyługowane bielicowe zdegradowane niskie Gmina torfowe Suszec [ha] 1317,3 1354,8 369,0 736,7 57,4

3.5.1.2. Zabytki Województwo śląskie to region o bogatym, zróżnicowanym i atrakcyjnym w skali regionalnej, krajowej i europejskiej krajobrazie kulturowym, sięgającym zamierzchłej przeszłości. Położenie geograficzne województwa na przecięciu starych traktów biegnących z Zachodu na Wschód i z Południa na Północ Europy oraz naturalne bogactwa tej ziemi miało wpływ na kształtowanie się procesów społecznych i gospodarczych oraz osadnictwa w regionie i wielkie zróżnicowanie jego kulturowych krajobrazów. W krajobrazie kulturowym województwa występują stanowiska archeologiczne kultur epoki kamienia, epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, wczesnego średniowiecza i średniowiecza. Na całym obszarze województwa śląskiego istnieje gęsta sieć osadnicza historycznych ośrodków miejskich o genezie średniowiecznej.

14

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Wyrazem bogactwa i zróżnicowania kulturowego województwa śląskiego są jego zabytki. Szczególną grupę stanowią zabytki techniki oraz zabytkowe obiekty poprzemysłowe. Ten rodzaj obiektów odzwierciedla specyficzną, industrialną historię województwa, a zwłaszcza zurbanizowanej Aglomeracji Górnośląskiej. Najcenniejsze obiekty wpisane są do rejestru zabytków (3414 wpisów). Ich liczba, z wyłączeniem

Na terenie gminy zachowało się kilkanaście zabytków zarejestrowanych w rejestrze województwa śląskiego. Aktualnie w rejestrze zabytków znajduje się kilka suszeckich obiektów nieruchomych (A) oraz ruchomych (B). Do grupy pierwszej należy suszecka plebania (lp. rejestru A/531/65) oraz zespół zabudowań folwarcznych, tzn. budynek XVIII – wiecznego browaru oraz zarządcówka (lp. rejestru A/525/65). Z kolei grupę „B” stanowią: frontowy oraz tylny portal plebanii wraz z rzeźbami (poz. B/328/72) oraz 6 barokowych lichtarzy cynowych z przełomu XVIII i XIX w. zapisanych w 1972 r. pod poz. B/329/72. Powyższe podlegają ścisłej ochronie konserwatorskiej.

Prócz tego na terenie wsi istnieją dalsze obiekty, które należy ochraniać, chociaż nie umieszczono ich dotąd w oficjalnym rejestrze zabytków. Są to przede wszystkim przydrożne krzyże kamienne oraz figura św. Jana Nepomucena, a ponadto kapliczka przy stawie na Sikowcu wraz z jej wyposażeniem. Dochodzi do tego śródleśny posąg z 1807 r. przy drodze Branica – Kobiór zwany „Maryjką”. Przed kilku laty został on wraz z otoczeniem odnowiony przez suszeckie koło Związku Górnośląskiego. W miejscowości Kryry w katalogu zabytków wydanym przez PAN w 1961 r. wykazano 3 chałupy, 7 stodół ośmiobocznych oraz 2 sześcioboczne i czworoboczne. Ponadto zapisano tam kościół parafialny, kapliczkę przy gospodarstwie Benedykta Gruszki i Bożą Mękę obok sklepu Wojtasów. Z kolei w urzędowym rejestrze zabytków konserwatora wojewódzkiego nadal figurują wyłącznie wymienione stodoły i domy, które zresztą w międzyczasie zniknęły. Tak więc chwili obecnej na terenie wsi nie ma obiektów objętych ścisłą kontrolą i opieką konserwatora. Niemniej opieką, poza kościołem i ww. kapliczką, należałoby objąć następujące obiekty: krzyże przydrożne oraz wybrane budynki po b. majątku książęcym.

Stan zachowania obiektów zabytkowych jest zróżnicowany i w dużej mierze uzależniony od stanu prawnego nieruchomości.

3.6. Sytuacja demograficzna Według danych pozyskanych z Urzędu Gminy – liczba mieszkańców w Gminie Suszec na koniec 2009 r. wynosiła 11 253 osoby. W porównaniu z 2004 r. nastąpił wzrost liczby mieszkańców o ok. 6,1% (647 osób). Średnia gęstość zaludnienia na koniec 2009 r. wyniosła ok. 149 osób na 1 km2.

Przyczynami regularnego wzrostu liczby ludności w analizowanych latach były zarówno dodatni przyrost naturalny w gminie (liczba urodzeń była wyższa od liczby zgonów) jak i migracje ludności z terenów miejskich (głównie z pobliskiego miasta Żory) na tereny gminy.

Szacuje się, że w kolejnych latach będzie następował dalszy wzrost liczby ludności.

Tabela 3 Liczba ludności w Gminie Suszec. Liczba ludności w roku:

Szacunkowo 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 10607 10718 10845 10901 11042 11253 11593 11767 11943 12123 12304 12489 12676 12867 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pozyskanych z Urzędu Gminy Suszec

3.7. Sytuacja gospodarcza W strukturze gospodarczej gminy znacząco przeważają podmioty działające w sektorze prywatnym, w ramach którego największą rolę odgrywają osoby fizyczne prowadzące działalność 15

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 gospodarczą. Podmioty działające w sektorze publicznym stanowią niewielki odsetek całej liczby podmiotów, największe znaczenie odgrywają państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego. Druga grupą podmiotów działających w ramach tego sektora są spółki handlowe, jednak ich znaczenie jest znacznie mniejsze niż pozostałych podmiotów. Struktura funkcjonalno – przestrzenna gminy wyznaczona jest przez trzy główne funkcje: rolniczą, przemysłową i mieszkaniowo – usługową. Obszarami rozwoju funkcji rolniczej są sołectwa Kryry, Mizerów, Kobielice i Radostowice oraz z ograniczeniami (wynikającymi z rozwoju przemysłu) sołectwa Suszec i Rudziczka.

Największym podmiotem gospodarczym zatrudniającym ok. 2200 pracowników jest KWK "Krupiński". Poważny potencjał gospodarczy gminy stanowią przedsiębiorstwa powstałe na bazie niewykorzystanego majątku kopalni. Rozwija się również przetwórstwo warzywne. Największe przedsiębiorstwa pod względem zatrudnienia działające na terenie gminy: - KWK "Krupiński", - Zakład Przetwórstwa Warzywnego "SEKMAR", - Zakład Przetwórstwa Warzywnego ,"KRYSTMAR", - Zakład Wyrobów Metalowych ,"MEDROS", - "ROLBUD", - "Elektro- Energo-Gaz" sp. z o.o., - "Komplex" sp. z o.o., - Wytwórnia pieczarek - Szczepan Polok, - Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o., - Zakład Produkcyjny „BOLAMPEKS", - CBS – sprzedaż materiałów budowlanych.

Głównymi kierunkami produkcji rolnej są uprawa zbóż, roślin paszowych i warzyw oraz w ograniczonym zakresie hodowla bydła i trzody chlewnej. Obecnie występują silne tendencje w kierunku rozwoju prywatnego przetwórstwa produkcji rolnej, a także upraw pod szkłem i w tunelach foliowych. Znaczenie i powiązania gospodarcze gminy w otoczeniu wynikają jednak głównie z jej funkcji pozarolniczych, tj. górnictwa oraz działalności małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych, przetwórczych i rzemieślniczych. Równolegle obok działalności przemysłowej funkcjonuje również działalność usługowa prowadzona przez firmy zajmujące się handlem hurtowym i detalicznym, usługami dla ludności, doradztwem, usługami bankowymi, transportem. Aktywność gospodarcza w gminie Suszec (poza gospodarką rolną) wyrażona liczba podmiotów gospodarczych przedstawia się następująco:

Tabela 4. Podział podmiotów gospodarki narodowej na koniec 2009 r. w sektorze publicznym: - podmioty gospodarki narodowej ogółem 25 - państwowe i samorządowe jednostki prawa 20 budżetowego ogółem - spółki handlowe 2 w sektorze prywatnym: - podmioty gospodarki narodowej ogółem 745 - osoby fizyczne 620 - spółki prawa handlowego 31 - spółki z udziałem kapitału zagranicznego 5 - spółdzielnie 2 - fundacje 3 - stowarzyszenia i organizacje społeczne 16 Źródło www.stat.gov.pl, 2009r.

16

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Tabela 5. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2004-2009 Liczba zarejestrowanych Lp. Rok podmiotów Sektor publiczny Sektor prywatny gospodarczych ogółem 1. 2004 749 23 726 2. 2005 721 23 698 3. 2006 723 24 699 4. 2007 713 24 689 5. 2008 736 25 711 6. 2009 770 25 745 Źródło: www.stat.gov.pl

W sektorze publicznym w 2009 roku zarejestrowano 25 podmiotów (3,2%), natomiast w sektorze prywatnym 745 (96,7%).

Na terenie gminy Suszec do ewidencji działalności gospodarczej wpisana jest następująca ilość podmiotów gospodarczych w podziale na poszczególne sektory.

Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane na terenie Gminy Suszec wg wybranych sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) w 2007 r. Ilość podmiotów w Nazwa sekcji wg PKD 2007 roku A. Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo 33 C. Przetwórstwo przemysłowe 88 E. Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz 5 działalność związana z rekultywacją F. Budownictwo 134 G. Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, 204 włączając motocykle H. Transport, gospodarka magazynowa 68 I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami 30 gastronomicznymi J. Informacja i komunikacja 11 K. Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 18 L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 6 M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 44 N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność 19 wspierająca O. Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe 7 zabezpieczenia społeczne P. Edukacja 22 Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 16 R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 21 S. Pozostała działalność usługowa 44

Źródło: www.stat.gov.pl, Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD w 2007 r.

17

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Gmina Suszec położona jest w obszarze o stosunkowo niskiej stopie bezrobocia. Pozostających bez pracy w gminie w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym na koniec 2004 r. - 9,8 %, a stan na rok 2008 - 3,4%. Przebudowa gospodarki obszaru zmierza w kierunku restrukturyzacji górnictwa oraz tworzenia warunków dla powstania nowych miejsc pracy, i choć przemysł wydobywczy nadal skupia największą część zatrudnionych, to jednak podejmowane są starania, mające na celu ułatwienie rozwoju nowopowstałym przedsiębiorstwom. Sprzyjający rozwojowi przedsiębiorczości klimat stwarza przyjazne nastawienie gminy poprzez doradztwo, organizowanie różnych szkoleń, spotkań dla mieszkańców. Mieszkańcy gminy mają opinię ludzi sumiennych i pracowitych.

Gmina Suszec wraz z 150 innymi jednostkami administracyjnymi jest członkiem stowarzyszenia o nazwie Związek Gmin Górnego Śląska i Północnych Moraw. Jednym z celów związku jest współpraca gospodarcza i rewitalizacja regionu.

3.8. Rolnictwo Zróżnicowanie typologiczne, rodzajowe i gatunkowe gleb, jak również zmienność przestrzenna ich występowania na terenie gminy Suszec uwarunkowane zostały właściwościami skał glebotwórczych, warunkami wodnymi i szatą roślinną.

Gleby brunatne zajmują tereny, na których istnieją dobre warunki spływu wód powierzchniowych. Gleby bielicowe zajmują płaskie tereny, gdzie spływ wód powierzchniowych jest bardzo wolny. Natomiast w zagłębieniach terenu ukształtowały się torfy niskie. Na terenie gminy Suszec dominują gleby średniej jakości. Największy udział jest gleb klasy IVb, IVa. Gleb dobrych jest zaledwie 1,69%, a średnio dobrych 19,0%. Stosunkowo duży jest udział gleb ornych słabych 11,17% oraz bardzo słabych 5,13%. Użytki zielone III klasy zajmują 55,58%. Natomiast użytki średniej jakości zajmują powierzchnię 29,09%. Znacznie mniej jest użytków słabych.

Na obszarze Gminy Suszec znajduje się Kopalnia Węgla Kamiennego „Krupiński”, która znacznie przyczyniła się do zmiany jej charakteru (wieś rolniczo – górnicza). Dobrze rozwinięta jest również produkcja ogrodnicza oraz przetwórstwo warzywne.

Utrzymanie rolnictwa na obszarze gminy oraz zwiększenie dochodowości gospodarstw rolnych w powiązaniu z przetwórstwem i rynkiem regionalnym wymaga wzmocnienia w polu strategicznym „Rolnictwo i przetwórstwo” następujących procesów: uporządkowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez koncentrację gruntów rolnych, ochrony gruntów rolnych i leśnych, zalesienia nieprzydatnych użytków rolnych; wzrostu liczby dużych gospodarstw rolnych, rozwoju gospodarstw rolnych nastawionych na działy specjalne produkcji rolnej (ogrodnictwo, warzywnictwo i hodowla ryb); rozwoju i modernizacji bazy przetwórczej w powiązaniu z regionalnym rynkiem zbytu; rozwoju specjalistycznych usług dla gospodarstw rolnych oraz zwiększenia specjalistycznych szkoleń dla rolników.

Na terenie gminy działają organizacje rolnicze: Stowarzyszenie Producentów Trzody Chlewnej i Kółka Rolnicze.

W powierzchni zasiewów gminy dominują następujące uprawy: - zboża – 84,2%, - ziemniaki – 7,1%, - rośliny przemysłowe – 1,4%, - rośliny pastewne – 4,6%, - pozostałe rośliny – 2,7%.

Zróżnicowanie typologiczne, rodzajowe oraz gatunkowe gleb, a także zmienność przestrzenna ich występowania na terenie gminy Suszec uwarunkowane zostały właściwościami skał glebotwórczych, warunkami wodnymi i szatą roślinną.

18

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Strukturę zasiewów w gminie przedstawia tabela poniżej:

Tabela 7. Struktura zasiewów w Gminie Suszec [ha]. w tym zboża podstawowe ogółem w tym rzepak Gmina ziemniaki kukurydza mieszanki i rzepik pszenica żyto jęczmień zbożowe ha Suszec 2557 432 75 385 533 182 370 30

Źródło danych: www.stat.gov.pl, 2002

3.9. Infrastruktura techniczno - inżynieryjna 3.9.1. Zaopatrzenie gminy Suszec w energię cieplną.

Na terenie Gminy Suszec brak jest centralnego systemu zaopatrzenia w ciepło obejmującego wszystkie sołectwa. W przewadze są indywidualne systemy zasilania budynków. Większość z nich to małe kotłownie lokalne oraz ogrzewanie piecowe. Część obiektów użyteczności publicznej, usługowych i zakładów produkcyjnych posiada już własne nowoczesne kotłownie olejowe bądź gazowe – przyjazne dla środowiska naturalnego. W gminie Suszec: W strukturze zużycia paliw na cele grzewcze na terenie gminy Suszec dominuje spalanie węgla - szacunkowo przyjęto, że ok. 70% źródeł indywidualnych opalanych jest węglem kamiennym. Na pozostałe paliwa przypada ok. 30% produkowanej energii. Gaz płynny LPG i propan wykorzystywany jest w celach grzewczych w nieznacznym stopniu. Ogrzewanie elektryczne stosowane jest sporadycznie ze względu na wysokie koszty eksploatacyjne. W kotłowniach lokalnych zasilających pojedyncze bloki mieszkalne zasadniczo spalany jest węgiel o bardzo dobrych parametrach, sortymentu orzech I lub II (wartość opałowa 30 MJ/kg, zawartość popiołu 7¸8 %, zawartość siarki 0,6 - 0,8 %). Większość budynków mieszkalnych, gdzie stosowane są paleniska indywidualne jest natomiast opalanych tanim węglem o złych parametrach (miał węglowy „muł” i „flot” o wartości opałowej 20¸24 MJ/kg, zawartości popiołu do 24 %, zawartości siarki 0,8 - 0,9 %) i proces ten nasila się w ostatnim okresie z przyczyn ekonomicznych.

Wszystkie gminy Powiatu Pszczyńskiego przyłączyły się do „Programu ograniczania niskiej emisji”, który polega na pomocy, jaką samorządy gminne oferują mieszkańcom na modernizację kotłowni i wymianie starych pieców węglowych na piece ekologiczne, w których materiałem energetycznym jest węgiel kamienny o innych parametrach fizycznych i chemicznych czyli tzw. eko-groszek.

3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny Przez teren gminy przebiega gazociąg wysokoprężny o średnicy 300 mm Oświęcim – Pszczyna – Suszec – Żory – Świerklany. Ze stacji redukcyjno - pomiarowych gaz rozprowadzany jest przez rozdzielczą sieć średnioprężną poprzez indywidualne reduktory ciśnienia. Sieć rozdzielcza o długości 102,7 km obejmuje teren całej gminy. Do sieci rozdzielczej przyłączonych jest 1629 budynków. Średnie zużycie gazu przypadające na jednego mieszkańca wynosi ok. 83 m³/rok. Sieć gazownicza zarządzana jest przez Górnośląską Spółkę Gazownictwa w Zabrzu sp. z o.o. HOK w Pszczynie.

3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE) obejmuje wszystkie źródła mocy i energii elektrycznej, które powiązane są ze sobą poprzez: - elektryczną sieć przesyłową obejmującą najwyższe napięcia 750, 400 i 220 kV, - sieć dystrybucyjną (napięcia 110, 30, 20, 15 i 6 kV), - sieci niskiego napięcia.

19

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Podstawowymi elementami każdej sieci są stacje i linie energetyczne. Operatorem sieci przesyłowej i jej właścicielem są Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA (PSE S.A.). Sieć dystrybucyjna i sieci niskiego napięcia podlegają w większości zakładom energetycznym.

Głównym zadaniem linii 110 kV jest „rozdział” energii elektrycznej, wprowadzonej do tej sieci przez transformacje NN/110 kV i elektrownie, w poszczególne rejony województwa oraz jej tranzyt poza jego granice. Linie 110 kV są liniami jedno oraz dwutorowymi, o przekroju przewodów roboczych 120¸525 mm2. Stan techniczny linii 110 kV na terenie województwa śląskiego można ocenić jako więcej niż dostateczny. Ocena ta nie ma jednak charakteru w pełni jednoznacznego gdy wpływa na nią stan techniczny fragmentów linii oraz poszczególnych urządzeń wchodzących w ich skład. Ponadto prowadzone są bieżące prace remontowe mające na celu poprawę ich stanu. Gminę Suszec przecinają trzy czynne linie wysokiego napięcia 110 kV – dwie w Radostowicach i jedna w pobliżu KWK „Krupiński” w Suszcu.

Odbiorcy z terenu gminy zasilani są z Głównych Punktów Zasilania 110 kV GPZ 110/SN, których podstawowym zadaniem jest zapewnienie dostaw mocy i energii elektrycznej odbiorcom komunalno-bytowym i drobnym odbiorcom przemysłowym. Funkcja ta jest realizowana poprzez sieć średniego (SN) a następnie niskiego (nn) napięcia. Przesył mocy dokonywany jest ciągami liniowymi 15 kV, w które włączone są stacje transformatorowe przelotowe lub na odczepie. Linie 15 kV wykonywane są jako napowietrzne o przekrojach 25, 35, 50, 70 AFI.

Sieć niskiego napięcia na całym obszarze gminy wykonana jest jako napowietrzna o zróżnicowanych przekrojach, jest dobrze rozbudowana i systematycznie modernizowana. Występujące awarie są na bieżąco usuwane. W gminie nie występują braki w zapewnianiu odpowiedniej mocy dla odbiorców z terenu gminy.

3.9.4. Infrastruktura transportowa. Gmina powiązana jest komunikacyjnie z układem wojewódzkim i powiatowym komunikacją kołową i kolejową. Potrzeby komunikacyjne mieszkańców gminy zaspokajane są obecnie przez system drogowy, pełniący podstawową rolę w powiązaniach komunikacyjnych obszaru gminy z ośrodkami wyższego rzędu. System kolejowy pełni funkcję uzupełniającą w powiązaniach komunikacyjnych gminy.

Transport drogowy System drogowy odgrywa najistotniejszą rolę w obsłudze komunikacyjnej mieszkańców gminy. Sieć dróg na terenie gminy Suszec łączy mieszkańców gminy z pobliskimi miastami powiatowymi oraz z aglomeracją śląską. Drogi powiatowe odgrywają istotną rolę w powiązaniach komunikacyjnych terenu gminy z układem drogowym wyższego rzędu. Poza tym na terenie gminy istnieje wiele odcinków dróg gminnych. Są one uzupełnieniem kołowej komunikacji wewnętrznej. Ułatwiają połączenie pomiędzy sołectwami, stanowią równocześnie trasy transportu płodów rolnych, ułatwiają dojazd do zabudowań, przedsiębiorstw i pól uprawnych mieszkańcom gminy.

20

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Rysunek 3. Mapa poglądowa rozkładu dróg na terenie Gminy Suszec.

Rysunek 4. Mapa dróg krajowych i wojewódzkich na terenie powiatu pszczyńskiego.

Źródło: www.zdw.katowice.pl

Sieć drogowa gminy jest tworzona przez: - drogi wojewódzkie: o drogę wojewódzką nr 935 relacji Oświęcim – Pszczyna – Żory – Rybnik – Racibórz – Opole, która łączy się w Żorach z drogą krajową nr DK 81 i w Pszczynie z drogą krajową nr DK 1;

21

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

o drogę wojewódzką nr 933 relacji Pszczyna – Jastrzębie Zdrój – Wodzisław Śląski – Racibórz, Łączące się w Pawłowicach z drogą krajową nr DK 81 i w Pszczynie z drogą krajową nr DK 1. Drogi powyższe zaliczane są do kategorii dróg wojewódzkich o znaczeniu regionalnym, funkcjonalnie klasyfikowane są jako ciąg główny ruchu przyspieszonego, jednojezdniowego, dwupasowego. Ze względu na zły stan techniczny oraz wzmożenie ruchu kołowego, drogi te wymagają modernizacji. - drogi powiatowe – ich długość na terenie gminy wynosi ogółem 29,3 km; są to drogi utwardzone o nawierzchni bitumicznej, w większości wymagające remontu: o S 4100 relacji DW 935 – Suszec – Kryry – Mizarów – Warszowice (gm. Pawłowice), o S 4110 relacji Brzeźce (gm. Pszczyna) – Kobielice – DW 935, o S 4149 relacji Pszczyna – Radosławice – DW 935, o S 4150 relacji DW 935 – Radosławice, o S 4151 relacji DW 935 – Bronica – Kobiór, o S 4152 relacji S 4153 – Suszec, o S 4153 relacji S 4154 – Suszec – Mikołów, o S 4154 relacji Suszec – DW 935 – S 4153 – ul. Dolna – ul. Poprzeczna, o S 4155 relacji DW 935 – Suszec – Żory, o S 4156 relacji Dw 935 – Suszec ul. Brzozowa, o S 4139 relacji S 4100 – Mizerów – Pszczyna, o S 4106 relacji Pawłowice – Mizerów – S 4100, - drogi gminne - drogi lokalne zaliczone do kategorii gminnej posiadają długość ok. 70 km z czego blisko 3/4 to drogi o nawierzchni bitumicznej. Większość tych dróg wymaga remontu lub modernizacji.

Transport kolejowy

Przez Gminę Suszec przebiega jedna linia kolejowa PKP relacji Pszczyna – Żory – Rybnik. W chwili obecnej linia kolejowa wykorzystywana jest do przewozów osobowych i towarowych.

Rysunek 5. Schemat przebiegu linii kolejowych na terenie Gminy Suszec.

Źródło: Kolejowa mapa Polski 11.01.2009.

Pierwszorzędne znaczenie zmierzające do właściwego funkcjonowania układu komunikacyjnego i poprawy bezpieczeństwa ruchu będą miały następujące działania:

22

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

- ograniczanie wpływu niekorzystnych skutków tranzytowego ruchu samochodowego (zanieczyszczenie, hałas, drgania) poprzez umiejętne prowadzenie zabudowy, stref zieleni, budowę barier akustycznych. - budowa wewnętrznego układu tras pieszych i rowerowych - modernizacja wszystkich dróg powiatowych i wszystkich ulic wewnątrz wiejskich, - budowa chodników i wydzielonych ścieżek rowerowych prowadzonych wzdłuż jezdni.

3.9.5. Zaopatrzenie w wodę Do zaopatrzenia mieszkańców województwa śląskiego w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi wykorzystywane są ujęcia wód podziemnych – 967 ujęć i wód powierzchniowych – 44 ujęcia. Mimo nieznacznej ilości podstawowym źródłem wody do spożycia dla mieszkańców są przede wszystkim ujęcia wód powierzchniowych, z których dostarczana jest woda dla ponad trzech milionów ludzi (ponad 65% odbiorców). Są to zarówno ujęcia o znacznej ilości ujmowanej do uzdatnienia wody (ujęcia usytuowane na zbiornikach Goczałkowickim i Czanieckim), jak również ujęcia o niewielkiej wydajności zaopatrujące w uzdatnioną wodę zaledwie kilkaset osób (np. potok Wysoki w Jaworzu). Poza wodociągami oraz studniami przydomowymi, w zaopatrzeniu mieszkańców województwa śląskiego w wodę do spożycia, niewielki udział mają także studnie publiczne. Cały Powiat Pszczyński zaopatrywany jest w wodę głównie z wodociągów magistralnych Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów (GPW) w Katowicach. Największym ujęciem wody pitnej na terenie powiatu pszczyńskiego jest ujęcie wód powierzchniowych i stacja uzdatniania wody w Goczałkowicach Zdroju - należąca do Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów w Katowicach.

Woda kupowana jest przez PGK Suszec w Górnośląskim Przedsiębiorstwie Wodociągów, jest to woda z ujęcia w Goczałkowicach oraz ujęć na rzece Sole. Poza tym znajdują się inne ujęcia wody: - Łąka - ujęcie wody do celów przemysłowych, - Pawłowice - ujęcie wody pitnej.

Ujęcie Łąka jest ujęciem wód powierzchniowych z jeziora o tej samej nazwie. Z ujęcia powierzchniowego w Łące korzysta Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. w Jastrzębiu Zdroju - Kopalnia Węgla Kamiennego „Krupiński" w ilości 3.200 m3/d,

Na terenie Gminy Suszec zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi oraz zbiorowego odprowadzenia ścieków, realizowane są przez odrębne przedsiębiorstwo - Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Suszcu. Obowiązki przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego oraz zakres usług, określa uchwalony przez Radę Gminy Suszec regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków musi odbywać się na podstawie umowy zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo - kanalizacyjnym, a odbiorcą usług. Wysokość cen i stawek opłat za usługę dostarczania wody i odprowadzania ścieków określa co roku przedsiębiorstwo wodociągowo - kanalizacyjne w Taryfie dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków.

Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Spółka z o.o. eksploatuje na terenie Gminy Suszec sieć wodociągową o łącznej długości ok. 126,3 km. Realizując politykę stałego udoskonalania usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę, a także wychodząc naprzeciw oczekiwaniom lokalnej społeczności Gminy Suszec, PGK Sp. z o.o. od początku swej działalności sukcesywnie dokonuje wymiany wodociągu głównego wraz z przyłączami wodociągowymi na terenach poszczególnych sołectw. Inwestycje tego typu są koniecznością, by zmniejszyć przede wszystkim liczbę awarii na poszczególnych odcinkach sieci wodociągowej. To z kolei pozwala zmniejszać koszty eksploatacji wodociągu, a więc ograniczać straty wody, wydatki za szkody powstałe właśnie wskutek awarii, a nade wszystko poprawić stan jakościowy przesyłanej do odbiorców wody. Od początku działalności PGK Sp. z o.o. wymieniono ok. 50 km sieci wodociągowej wraz z przyłączami. Ze względu na występujące w tym obszarze szkody górnicze, sieć ulega częstym awariom, w związku z czym wymaga stałego nadzoru i kontroli. 23

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Inwestycje tego typu są bardzo czaso- i pracochłonne i przede wszystkim kosztowne, wymagają również staranności oraz rzetelności i opracowania skutecznego programu ich finansowania.

Tabela 8. Sieć wodociągowa w Gminie Suszec Lp. Wodociągi: Jednostka Gmina 1. Długość czynnej sieci rozdzielczej km 125,7 2. Połączenia do budynków szt 2 328 3. Woda dostarczana do gospodarstw domowych tys. m3 282,2 4. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 10 587 Źródło: Stat.gov.pl za rok 2009

Większość odbiorców wody to gospodarstwa domowe oraz drobni odbiorcy przemysłowi. Sieci wodociągowe na terenie gminy to przede wszystkim wodociągi stalowe, wybudowane w latach 80-tych. Wiadomo, że stal ulega korozji, co wiążę się z wysoką awaryjnością sieci, co z kolei jest przyczyną dużych strat w przesyle wody. Skorodowane rury wodociągów, a także częste awarie, są przyczyną okresowych pogorszeń jakości wody, głównie z powodu znacznej zawartości tlenków żelaza. W 2007 roku ze środków uzyskanych z odpisów amortyzacyjnych, a także środków zewnętrznych (środki WFOSiGW w Katowicach) PGK Sp. z o.o. kontynuowała rozpoczętą w 2004 roku kompleksową wymianę sieci wodociągowych. Rok 2007 był pierwszym rokiem realizacji kolejnego „Wieloletniego planu rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych na lata 2007 – 2009”, uchwalonego Uchwałą nr V/8/27/2007 Rady Gminy Suszec z dnia 1 marca 2007 r. Sieć wykonana z rur stalowych stanowi 78% ogółu sieci wodociągowej, PCV – 15% a PE – 7%.

3.9.6. Odprowadzenie ścieków Stan istniejący

W gminie funkcjonują trzy oczyszczalnie ścieków: - oczyszczalnia ścieków przy KWK „Krupiński” – obsługująca zakład górniczy oraz osiedle mieszkaniowe przy ul. Piaskowej w Suszcu; - oczyszczalnia ścieków w Suszcu o wydajności 546 m3/dobę, do której doprowadzane są ścieki komunalne z terenu części Suszca i Rudziczki; przyjmuje ok. 395 m3 ścieków dziennie (średniodobowy dopływ ścieków w 2009r.). Ogromny udział kosztów stałych wpływa na wysoki koszt jednostkowy oczyszczenia 1 m3 ścieków. W 2009 r. do oczyszczalni ścieków w Suszcu odprowadzono ok. 144 000 m3 ścieków. - oczyszczalnia ścieków w Kobielicach o wydajności 40 m3/dobę, obsługująca część sołectwa Kobielice, jest niewielką oczyszczalnią, co także niekorzystnie oddziałuje na koszt jednostkowy oczyszczenia ścieków. W 2009 r. odprowadzono do oczyszczalni ścieków w Kobielicach – ok. 17 000 m3 ścieków. Oprócz urządzeń oczyszczalni ścieków, eksploatowanych jest 14 przepompowni ścieków. Stale prowadzone są prace konserwacyjne na istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej polegającej na czyszczeniu przyłączy oraz głównej sieci kanalizacyjnej. Rozwój budownictwa mieszkaniowego w gminie Suszec spowodował również wzrost ilości przyłączy kanalizacyjnych (w 2009 r. zostało wykonanych 15 sztuk). PGK Spółka z o.o. regularnie wykonuje analizy ścieków. Parametry fizykochemiczne ścieków nie przekraczają wskaźników zawartych w pozwoleniach wodno-prawnych.

Tabela 9. Sieć kanalizacyjna w gminie Suszec. Lp. Kanalizacja Jednostka Gmina 1 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 45,4 2 Połączenia do budynków szt 718 3 Ścieki odprowadzone tys. m3 123,8 4 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba 5 281 Źródło: Stat.gov.pl za rok 2009 24

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Oczyszczalnia ścieków w Suszcu położona jest w centralnej części gminy Suszec, na lewym brzegu potoku Suszec. Usytuowana jest pomiędzy linią kolejową PKP Pszczyna – Żory, ulicą Ogrodową i terenami nieuprawnymi od wschodu i zachodu. Teren na którym znajduje się oczyszczalnia wraz z drogą dojazdową do oczyszczalni oraz strefa ochronna do 100 m jest własnością gminy. Oczyszczalnia znajduje się poza zasięgiem eksploatacji górniczej, nie przewiduje się eksploatacji złóż węgla w rejonie lokalizacji oczyszczalni. Jest to oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna, proces technologiczny przewiduje oczyszczanie ścieków metodą niskoobciążonego osadu czynnego, zmodyfikowanego przez intensyfikację biochemicznej denitryfikacji i defosfatacji wspomaganej chemicznym strącaniem fosforu oraz tlenową stabilizacją osadu. Ścieki surowe dopływające do oczyszczalni trafiają do pompowni ścieków surowych, podobnie ścieki dowożone wozami asenizacyjnymi z obszarów nieskanalizowanych do punktu zlewnego dawkowane są do pompowni ze stacji zlewnej. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest Potok Suszecki. W schemacie technologicznym oczyszczalni ścieków uwzględniono następujące obiekty i instalacje: - pompownia ścieków surowych, - punkt zlewny ścieków z układem dozowania ścieków dowożonych do systemu oczyszczania, - zblokowana stacja mechanicznego oczyszczania ścieków firmy Huber, - obiekty biologicznego oczyszczania ścieków, komora beztlenowa, komora anoksyczna i tlenowa, - dwa osadniki wtórne, - pompownia osadów: recyrkulowanego i nadmiernego, - zagęszczacz grawitacyjny osadu, - stacja mechanicznego odwadniania osadu, - stacja dmuchaw, - stacja magazynowania i dozowania reagentów,

Oczyszczalnia jest własnością Gminy Suszec, natomiast eksploatacją zajmuje się Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Suszcu. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest potok Suszecki lewobrzeżny, dopływ potoku Branickiego. Wybudowano 7 przepompowni ścieków w celu minimalizacji zagłębienia sieci kanalizacyjnej. Pompownie zaprojektowano i wykonano jako obiekty podziemne, w postaci studni cylindrycznych. Praca pompowni sterowana jest automatycznie w zależności od poziomu ścieków w zbiorniku czerpalnym pompowni.

Oczyszczalnia ścieków w Kobielicach – zlokalizowana jest na terenach nieuprawnych w sąsiedztwie rowu melioracyjnego (dopływ potoku Branickiego) stanowiącego odbiornik ścieków oczyszczonych. Oczyszczanie ścieków odbywa się na drodze mechaniczno – biologicznej. Układ oczyszczający poprzedzony jest pompownią z krata wstępną, skąd ścieki tłoczone są na układ technologiczny oczyszczalni. Oczyszczanie mechaniczne realizowane jest w osadniku Imhoffa, gdzie następuje wytrącenie zawiesin opadających oraz flotacja tłuszczów i zawiesin pływających. Następnie ścieki podczyszczone wstępnie przepływają do komory napowietrzania zespolonej z osadnikiem wtórnym. Komora napowietrzania wyposażona jest w system napowietrzania drobnopęcherzykowego. Recyrkulacja osadu między osadnikiem wtórnym a komorą napowietrzania odbywa się za pomocą podnośnika powietrznego. Osad nadmierny z osadnika wtórnego transportowany jest oddzielną pompą do osadnika wstępnego, skąd jest okresowo usuwany i wywożony do przeróbki do oczyszczalni ścieków w Suszcu.

Obecnie Gmina Suszec skanalizowana jest w 30%. Sołectwa Suszec, Radziczka, Kobielice i Radostowice są częściowo skanalizowane. W pozostałych dwóch sołectwach tj. Kryry i Mizerów prowadzone są prace projektowe sieci kanalizacyjnej. Szczególną ochroną powinien być objęty obszar GZWP „Pszczyna”, jako alternatywne źródło zaopatrzenia w wodę w świetle ogólnie znanego deficytu wodnego i stanu wód w kraju.

Oprócz wymienionych oczyszczalni ścieków komunalnych w gminie znajdują się również lokalne oczyszczalnie ścieków socjalno-bytowych oraz przemysłowych - OŚ przy KWK Krupiński.

25

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

W Gminie Suszec działają także przydomowe oczyszczalnie ścieków w liczbie 12 szt., gmina nie prowadzi ewidencji zbiorników bezodpływowych.

Tabela 10. Gospodarka wodno-ściekowa w gminie za lata 2007-2009 Jednostka 2007 2008 2009 Komunalne oczyszczalnie ścieków OCZYSZCZALNIA SUSZEC Ścieki oczyszczane odprowadzane ogółem m3/rok 129 810 111 926 144 160 BZT5 kg/rok 2 066,58 765,39 820,40 ChZT kg/rok 7 199,49 5296,90 5615,69 Zawiesina kg/rok 1 064,05 1114,97 1133,75 Osady wytworzone w ciągu roku Mg/rok 36,10 23,18 21,00 OCZYSZCZALNIA KOBIELICE Ścieki oczyszczane odprowadzane ogółem m3/rok 23903 21682 17202 BZT5 kg/rok 538,87 157,58 104,36 ChZT kg/rok 1 858,94 1135,65 717,61 Zawiesina kg/rok 559,57 256,09 319,96 Osady wytworzone w ciągu roku Mg/rok - - - RAZEM Ogółem m3/rok 602 440 581 332 571 655 Eksploatacja sieci wodociągowej m3/rok 2281 1517 1421 Gospodarstwa domowe m3/rok 278 568 276 754 282 198 Źródło: PGK Suszec, 2010 r.

Na części terenu gminy nie ma zorganizowanego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków. W związku z tym istnieje zagrożenie dla stanu wód podziemnych. Gospodarka ściekowa w tych przypadkach opiera się na przejściowym gromadzeniu ścieków w zbiornikach wybieralnych i wywożeniu ich do oczyszczalni ścieków, a także na pola uprawne lub nielegalne wylewiska oraz na bezpośrednim odprowadzaniu ścieków do odbiornika.

Oprócz ścieków wytwarzanych przez bytowanie ludzi na terenie miejscowości powstają ścieki opadowe. Ten rodzaj ścieków związany jest z występowaniem zwartej zabudowy z małą ilością odsłoniętej gleby. Konieczne jest zatem zbieranie tych wód i odprowadzanie poza obręb miejscowości. Zanieczyszczenia wód ujmowanych do kanalizacji opadowej może mieć różne przyczyny: - zanieczyszczenie obejść wiejskich odchodami zwierzęcymi, resztkami pasz itp. - zanieczyszczenie ulic substancjami ropopochodnymi, - śmieci wyrzucone poza kubły, sterty śmieci usytuowanych na terenach do tego nie przygotowanych, - zanieczyszczenie ulic wynikające z ruchu samochodów i pieszych.

Podstawowe zanieczyszczenia ścieków opadowych to przede wszystkim zawiesiny nieorganiczne i substancje ropopochodne. Na terenie gminy Suszec zorganizowany systemów odprowadzania wód opadowych obejmuje niewielka powierzchnię (tylko centrum Suszca) o długości 0,636 km.. ich odwodnienia.

26

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska Gminy Suszec przyjęto uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych gminy zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym. Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w gminie były podstawą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych.

4.1. Uwarunkowania zewnętrzne opracowania Programu Ochrony Środowiska Gminy Suszec. Zasady ochrony środowiska wymuszają zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego podejścia. Gmina nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska zachowują ciągłość bez względu na granice terytorialne. Z tego względu, konieczne jest przyjęcie uwarunkowań wynikających z programów, planów i strategii zewnętrznych wyższego rzędu, umożliwiających szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska. Główne uwarunkowania zewnętrzne dla Gminy Suszec w zakresie ochrony środowiska wynikają z następujących dokumentów: - strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, województwa śląskiego, Powiatu Pszczyńskiego oraz Gminy Suszec, - strategii rozwoju regionalnego kraju, - koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa śląskiego, - polityki ekologicznej państwa wraz z programem wykonawczym, - systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych, - międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ochrony środowiska, - zobowiązań Polski przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej, - programu ochrony środowiska dla województwa śląskiego, - strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, leśnictwa).

4.1.1. Zasady realizacji programu Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujęte w "Polityce Ekologicznej Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016", „Programie Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego” oraz w dostosowanej do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska, zostały przyjęte jako podstawa niniejszego programu. W świetle priorytetów aktualnej polityki ekologicznej Państwa, planowane działania w obszarze ochrony środowiska w Polsce wpisują się w priorytety w skali Unii Europejskiej i cele 6 Wspólnotowego programu działań w zakresie środowiska naturalnego. Zgodnie z ostatnim przeglądem wspólnotowej polityki ochrony środowiska do najważniejszych wyzwań należy zaliczyć: ­ działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, ­ przystosowanie do zmian klimatu, ­ ochrona różnorodności biologicznej.

4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Państwa Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdrażanie postanowień Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najważniejszych obszarach ochrony środowiska. 27

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

W ten sposób realizacja krajowej polityki ekologicznej wpisywać się będzie w osiąganie celów tej polityki na poziomie całej Wspólnoty.

Osiąganiu powyższych celów służyć będzie realizacja następujących priorytetów i zadań:

1. Kierunki działań systemowych polegające na: ­ uwzględnianiu zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych, ­ aktywizacji rynku na rzecz ochrony środowiska, ­ zarządzaniu środowiskowym, ­ udziale społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska, ­ rozwoju badań i postępie technicznym, ­ odpowiedzialności za szkody w środowisku, ­ uwzględnianiu aspektu ekologicznego w planowaniu przestrzennym.

2. Ochrona zasobów naturalnych polegająca na: ­ ochronie przyrody, ­ ochronie i zrównoważonym rozwoju lasów, ­ racjonalnym gospodarowaniu zasobami wodnymi, ­ ochronie powierzchni ziemi, ­ gospodarowaniu zasobami geologicznymi.

3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego polegające na działaniach w obszarach: ­ środowisko a zdrowie, ­ jakość powietrza, ­ ochrona wód, ­ gospodarka odpadami, ­ oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych, ­ substancje chemiczne w środowisku.

4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego. W obecnie obowiązującym „Programie Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do roku 2015” - naczelną zasadą jest zasada zrównoważonego rozwoju, umożliwiająca harmonizację rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów środowiskowych. Długoterminowy cel programu sformułowany jest następująco: Rozwój województwa, w którym możliwy jest postęp ekonomiczny i społeczny w harmonii z wymogami ochrony środowiska Cel ten jest zgodny z wizją rozwoju województwa śląskiego zdefiniowaną w "Strategii rozwoju województwa śląskiego". Jest nią wizja "regionu realizującego podstawowe zasady zrównoważonego rozwoju, czystego we wszystkich wymiarach środowiska naturalnego i o kompletnej infrastrukturze ochrony środowiska, radzącego sobie z problemami zanieczyszczenia pochodzącego z różnych źródeł oraz odtwarzającego wartości środowiska naturalnego i powiększającego różnorodność biologiczną obszarów". Obowiązek realizacji zasady zrównoważonego rozwoju spoczywa na wszystkich obywatelach Polski. Wynika on z Konstytucji RP (art.5). Zrównoważony rozwój jest naczelną zasadą polityki państw - członków Unii Europejskiej i Organizacji Narodów Zjednoczonych, jak również Polityki Ekologicznej Państwa. Przygotowywany aktualnie projekt nowego „Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018” formułuje również cel nadrzędny i priorytety ekologiczne Województwa Śląskiego. Naczelną zasadą przyjętą w Programie jest zasada zrównoważonego rozwoju, która umożliwia zharmonizowany rozwój gospodarczy i społeczny zgodny z ochroną walorów środowiska. W związku z tym nadrzędnym celem Programu jest: Rozwój gospodarczy przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego województwa

28

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY SUSZEC.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suszec, obejmujący lata 2004-2006 wraz z perspektywą na lata 2007-2011 został uchwalony Uchwałą Rady Gminy w Suszcu nr XIV/68/348/2002 z dn. 10 października 2002 roku i obejmował cele z „Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. Szczegółowy opis realizacji programu ochrony środowiska został wykonany jako oddzielne opracowanie. Przedstawione w programie działania zostały skierowane na realizacje polityki ekologicznej w takich obszarach jak: Ochrona jakości wód powierzchniowych i wód podziemnych oraz ich wykorzystanie: W latach 2004-2007 wykonano: 1. Modernizację (rozbudowę) ul. Ogrodowej w Suszcu wraz z budową kanalizacji deszczowej. W ramach inwestycji wykonana została kanalizacja deszczowa na całej długości, chodniki, nawierzchnie jezdni oraz przebudowane zostało skrzyżowanie z ul. Św. Jana. Wartość zadania wynosiła 1.476.089,31zł. Na realizację inwestycji otrzymano dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i budżetu państwa. 2. Wybudowano sieć wodociągową i kanalizację sanitarną w sołectwie Suszec w rejonie ulic: Wielodroga, Cegielniana, Wyzwolenia, Pszczyńska, Stawowa, Mokra, Napieralskiego. Na ten cel wydatkowano 165 285,52 zł. 3. Wybudowano sieć wodociągową i kanalizacyjną sanitarną w sołectwie Suszec i Rudziczka – poniesione koszty 987 992,89 zł. 4. Wybudowano kanalizację sanitarną w sołectwie Kryry – 138 819 zł. 5. Wykonano kanalizację deszczową w ul. Słonecznej w Suszcu wraz z odtworzeniem nawierzchni – 138 452 zł. 6. Opracowano projekt i wykonano system odprowadzania i oczyszczania ścieków sołectw Kryry i Mizerów – 300 120,00 zł. 7. Opracowano projekt kanalizacji sanitarnej sołectw Kobielice/Radostowice – 63 029,84 zł. 8. Wykonano aktualizację dokumentacji projektowej i studium wykonalności dla kanalizacji sanitarnej w sołectwie Kryry – II etap – 34 160 zł. 9. Wykonano aktualizację dokumentacji projektowej i studium wykonalności dla kanalizacji sanitarnej w sołectwie Mizerów – I etap – 18 300 zł. Gmina corocznie ponosi również koszty związane z utrzymaniem i modernizacją urządzeń melioracyjnych. Średnio w roku wydatkuje się na ten cel ok. 65 000 zł. W 2008 roku: - Projektowanie i budowa parkingu przy Urzędzie Gminy w Suszcu wraz z przebudową układu komunikacyjnego w rejonie ul. Lipowej, P. Godźka i ul. Wyzwolenia – wydatkowano 50 420,02 zł, - Budowa parkingu przy ul. Szkolnej w Suszcu – wydatkowano 10 404,16zł, - Budowa sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej w sołectwie Suszec i Rudziczka – etap II – wydatkowano 445 264,31 zł, - Prace projektowe oraz przebudowa ul. Szkolnej w Rudziczce (od ul. Woszczyckiej do ul. Kleszczowskiej) wraz z kanalizacją deszczową. – wydatkowano 1 830,00zł, - Budowa kanalizacji sanitarnej w sołectwie Kryry – II etap ( w tym aktualizacja dokumentacji projektowej, studium wykonalności) – wydatkowano 34 160,00zł, - Budowa kanalizacji sanitarnej w sołectwach Kobielice i Radostowice (ul. Graniczna, ul. Spacerowa, ul. Malinowa) – wydatkowano 1 000,00zł, - Budowa kanalizacji sanitarnej w sołectwie Mizerów – I etap (w tym aktualizacja dokumentacji projektowej, studium wykonalności) – wydatkowano 18 300,00zł, - Budowa chodnika oraz kanalizacji deszczowej w ciągu ulicy Baranowickiej w Suszcu na odcinku od posesji nr 20 do rowu otwartego w sąsiedztwie posesji nr 25 i budowa chodnika przy ul. Baranowickiej w Suszcu na odcinku od skrzyżowania z ul. Pszczyńską do skrzyżowania z ul. Wielodroga wraz z odwodnieniem, zlokalizowanego na działce nr 175/64. – wydatkowano 929 631,72zł, - Budowa kanalizacji deszczowej w ciągu ul. Woszczyckiej i ul. Drozdów w Rudziczce na odcinku od skrzyżowania z ul. Szkolną do ul. Pszczyńskiej. – wydatkowano 372 991,68zł,

29

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

- Projekt przebudowy drogi powiatowej, ul. Św. Jana położonej w Suszcu, na odcinku o długości 380mb od przejazdu kolejowego do parkingu przy ul. Św. Jana 66 wraz z budową kanalizacji deszczowej o długości 565 mb na odcinku od cieku Kanał Suszecki do parkingu przy ul. Św. Jana nr 66 oraz przebudowę drogi gminnej, ul. Szkolna w Suszcu na długości 320mb na odcinku od skrzyżowania z ul. Św. Jana do Szkoły Podstawowej w Suszcu wraz z budową kanalizacji deszczowej o długości 130mb na odcinku od skrzyżowania z ul. Św. Jana do parkingu przy ul. Szkolnej w Suszcu – Plac Odnowy – wydatkowano 3 787,36zł, W 2009 roku: - Prace projektowe i budowa parkingu przy ul. Nierad i Łoskutowa w Kryrach – wydatkowano 123 901,31 zł, - Prace projektowe oraz przebudowa ul. Szkolnej w Rudziczce (od ul. Woszczyckiej do ul. Kleszczowskiej) wraz z kanalizacją deszczową. – wydatkowano 346 629,10 zł, - Budowa kanalizacji sanitarnej w sołectwie Kryry – II etap (w tym aktualizacja dokumentacji projektowej i studium wykonalności) – wydatkowano 30 550,36zł, - Budowa kanalizacji sanitarnej w sołectwach Kobielice i Radostowice (ul. Graniczna, ul. Spacerowa, ul. Malinowa) – wydatkowano 607 746,49zł, - Budowa kanalizacji sanitarnej w sołectwie Mizerów – I etap (w tym aktualizacja dokumentacji projektowej i studium wykonalności) – wydatkowano 499,99zł, - Budowa sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej w sołectwie Suszec i Rudziczka – II etap – wydatkowano 52 438,55zł, - Budowa sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej w sołectwie Suszec i Rudziczka – III etap – wydatkowano 3 660,00zł, - Poprawa bezpieczeństwa pieszych w ciągu drogi nr S4154 poprzez budowę chodnika przy ul. Św. Jana w Suszcu na odcinku od skrzyżowania z ulicą Cichą do skrzyżowania z ulicą Powstańców Śląskich wraz z kanalizacją deszczową – wydatkowano 392 755,26zł, - Poprawa bezpieczeństwa pieszych w ciągu drogi nr S4150 poprzez budowę chodnika przy ul. Dworcowej w Radostowicach na odcinku od Potoku Dokawa do cieku Dokawa wraz z budową kanalizacji deszczowej – wydatkowano 531 310,95zł, - Budowa chodnika przy ul. Jana Pawła II w Kobielicach na odcinku od ul. Wiejskiej do ul. Pańskiej wraz z odwodnieniem – wydatkowano 249 097,79zł, - Budowa chodnika przy ul. Wyzwolenia w sołectwie Suszec na odcinku od skrzyżowania z DW935 do skrzyżowania z ul. Akacjową wraz z kanalizacją deszczową wydatkowano 1 000 000,00zł, - Budowa chodnika przy ul. Wyzwolenia w sołectwie Mizerów na odcinku od skrzyżowania z ul. Uczniowską do skrzyżowania z ul. Hetmaniok wraz z kanalizacją deszczową – wydatkowano 600 000,00zł,

Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami została szczegółowo opisana w oddzielnym załączniku „Plan Gospodarki Odpadami”

Ochrona powietrza atmosferycznego W latach 2004-2007 wykonano szereg prac termomodernizacyjnych w tym m.in. 1. w kompleksie szkolnym w Radostowicach ul. Dworcowa 56 wraz z rozbudową budynku szkolnego - 871 095 zł. Termomodernizacja obejmowała: - docieplenie budynków Szkoły Podstawowej oraz Przedszkola Publicznego w Radostowicach, - przebudowę kotłowni węglowej na gazową z rozbudową wewnętrznej instalacji gazowej w budynku szkoły, - przebudowę istniejącej wymiennikowni ciepła na kotłownię gazową w budynku Przedszkola, - wymianę okien, 2. w budynku Domu Kultury w Suszcu. Zadanie to w części zostało współfinansowane z programu SAPARD w kwocie 73.492,95 zł. Całkowity koszt robót budowlanych wyniósł: 292 787,20 zł. Termomodernizacja obiektu polegająca na przebudowie i dociepleniu dachów, dociepleniu ścian oraz wymianie pozostałej nie wymienionej stolarki. 30

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

3. w budynku szkolnym w Rudziczce. Poniesione koszty 72 150 zł. 4. w budynku Urzędu Gminy w Suszcu – 28 792 zł. 5. rozpoczęto remont i modernizację Remizo-Świetlicy w Mizerowie – 4 200 zł. 6. opracowano projekt modernizacji systemu ogrzewania Zespołu Szkolno-Przedszkolnego i Gimnazjum w Kryrach – 13 176 zł.

Od 2006 do 2008 roku realizowano program niskiej emisji w ramach którego dofinansowano z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wymianę 320 kotłów pochodzących z budynków jednorodzinnych. Dofinansowanie wyniosło ok. 2 240 000 zł. W 2008 roku: Termomodernizacja kompleksu szkolnego w Radostowicach ul. Dworcowa 56 wraz z rozbudową budynku szkolnego – dokończenie zawartych umów - z budżetu gminy wydatkowano 137 232,50 zł, Remont, przebudowa, rozbudowa i termomodernizacja budynku szkoły podstawowej w Rudziczce – wydatkowano 5 940,00zł, Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy Suszec – wydatkowano 22 692,00zł, Remont i termomodernizacja Remizo-Świetlicy w Mizerowie. – wydatkowano 14 082,00zł, Modernizacja systemu ogrzewania Zespołu Szkolno-Przedszkolnego i Gimnazjum w Kryrach – wydatkowano 13 176,00zł, W 2009 roku: Remont, przebudowa, rozbudowa i termomodernizacja budynku szkoły podstawowej w Rudziczce – wydatkowano 1 098 035,76 zł, Remont i modernizacja Remizo – Świetlicy w Mizerowie (w tym termomodernizacja) – wydatkowano 573 166,05zł, Modernizacja systemu ogrzewania Zespołu Szkolno – Przedszkolnego i Gimnazjum w Kryrach – wydatkowano 363 516,39zł,

Ochrona przed hałasem W latach 2004-2007 podjęto szereg działań na terenie gminy na rzecz których poniesiono następujące koszty, m.in. przeprowadzono: - modernizację ul. Ogrodowej w Suszcu – 1 322 872 zł. - modernizację ul. Szkolnej w Rudziczce – 14 500 zł. - modernizację ul. Dębowej w Radostowicach – 14 500 zł. - przebudowę ul. Rolniczej w Kryrach – 340 348 zł. wykonano prace projektowe: - przebudowy odcinka ul. Klubowej w Suszcu wraz z placem manewrowym – 10 696 zł. - modernizacji ul. Błękitnej w Suszcu – 10 966 zł. - przebudowy ul. Szkolnej w Rudziczce (od ul. Woszczyckiej do ul. Kleszczowskiej) wraz z kanalizacją deszczową – 12 196 zł. - modernizacji ul. Dębowej w Radostowicach (od ul. Jesionowej do ul. Czarkowskiej) – 18 769,99 zł. - przebudowy odcinka ul. Klubowej w Suszcu wraz z placem manewrowym w sąsiedztwie Remizy Strażackiej – 10 696,22 zł. - przebudowy ul. Błękitnej w Suszcu – 11 150 zł.

Przekazano również dotacje dla Powiatu Pszczyńskiego na przebudowę: - drogi ul. Ks. Barona w Rudziczce (DP nr S4155) – 198 787,58 zł. - drogi ul. Ks. Barona w Rudziczce (DP nr S4155) – 100 000 zł. W 2008 roku: - Prace projektowe oraz przebudowa ul. Szkolnej w Rudziczce (od ul. Woszczyckiej do ul. Kleszczowskiej) wraz z kanalizacją deszczową. – wydatkowano 1 830,00zł, - Prace projektowe i modernizacja ul. Dębowej w Radostowicach (od ul. Jesionowej do ul. Czarkowskiej) – wydatkowano 368 313,73zł, - Prace projektowe i przebudowa odcinka ul. Klubowej w Suszcu wraz z placem manewrowym w sąsiedztwie remizy strażackiej. – wydatkowano 142 584,98zł, - Prace projektowe i przebudowa ulicy Błękitnej w Suszcu. – wydatkowano 167 181,20zł,

31

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

W 2009 roku: - Prace projektowe i budowa ul. Błękitnej w Suszcu – wydatkowano 239 639,65 zł, - Projektowanie i modernizacja odcinka ul. Krzywej w Kobielicach – wydatkowano 451 158,75zł, - Projektowanie i przebudowa odcinka ul. Borki w Mizerowie – wydatkowano 100 229,14zł, - Projektowanie i przebudowa odcinka ul. Granicznej w Radostowicach – wydatkowano 157 402,25zł, - Projektowanie i przebudowa ul. Zagrodowej w Suszcu – wydatkowano 12 900,00zł, - Prace projektowe i przebudowa ul. Szkolnej – II etap i ul. Napieralskiego (od ul. Szkolnej do DW935) w Rudziczce – wydatkowano 7 320,00zł,

Ochrona przyrody i kształtowanie krajobrazu: Corocznie przeznacza się środki na wycinkę drzew i zakup drzewek i krzewów ok. 3 000,00 zł./rok. W 2008 roku: - Budowa boiska sportowego w Radostowicach – w tym m.in. Mechaniczne rozplantowanie ziemi na terenie planowanym do zabudowy urządzeń sportowo – rekreacyjnych w Radostowicach ze zwałowisk znajdujących się na tym terenie – wydatkowano 28 067,88zł, - Budowa boiska sportowego wraz z zapleczem w Suszcu – wydatkowano 10 000,00zł, - Budowa Centrum Integracji Lokalnej w Kobielicach – wydatkowano 60 000,00zł, W 2009 roku: - Projektowanie i budowa Skateparku w Suszcu – wydatkowano 732,00zł, - Budowa wiaty i trybun wraz z zagospodarowaniem terenu przy boisku sportowym w Kryrach – wydatkowano 78 044,19zł, - Budowa boiska sportowego w Radostowicach – wydatkowano 98 807,88zł, - Budowa boiska sportowego wraz z zapleczem w Suszcu – wydatkowano 881 733,08zł,

Zapobieganie zagrożeniom i poważnym awariom: W 2008 roku: - Zakup samochodu ratownictwa wysokościowego dla komendy powiatowej PPSP w Pszczynie – wydatkowano 50 000,00zł, W 2009 roku: - Zakup samochodu pożarniczego dla OSP Mizerów – wydatkowano 285 000,00zł,

Edukacja ekologiczna W ramach edukacji ekologicznej przeprowadzono szereg działań m.in.: ­ organizowane są konkursy ekologiczne propagujące ochronę środowiska naturalnego oraz ufundowano nagrody dla laureatów konkursu, ­ przeprowadzano akcję sprzątania świata, ­ zamieszcza się informacje o środowisku w lokalnej gazetce „Nowiny Suszeckie” ­ opracowano i rozprowadzono po terenie gminy ulotki na temat segregacji odpadów,

Z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska Gminy Suszec poniesiono koszty: Poniesione koszty w latach Nazwa zadania [zł] 2004 2005 2006 2007 2008 2009 działanie w zakresie edukacji ekologicznej oraz 1 885,81 propagowanie działań 2 340,00 proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju: - - 5 913,04 8 830,00 - konkursy ekologiczne, 130,00 - nagrody, 9 003,00 - warsztaty ekologiczne, - torby ekologiczne z logo gminy

32

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 profilaktyka zdrowotna dzieci 600,00 na obszarach na których występują przekroczenia 2 800,00 1 600,00 1 400,00 1 200,00 800,00 standardów jakości środowiska, badania jakości wody - - - 379,98 - Przedsięwzięcia związane z gospodarką odpadami i 6 809,18 ochroną powierzchni ziemi

Mimo tak krótkiego okresu czasu jaki upłynął od zatwierdzenia programu ochrony środowiska nastąpiły zmiany w przepisach na tyle znaczące, że część zadań zapisanych w programie uległa zdezaktualizowaniu. Ponadto niektóre z zadań obciążających samorząd gminny wymagają znacznych nakładów środków finansowych, co niejednokrotnie jest podstawową przyczyną braku ich realizacji. W tym przypadku ważną sprawą jest określenie priorytetów dla poszczególnych tematów zadań i określenie konieczności ich wykonania w określonym czasie. Prawo ochrony środowiska przewiduje wykonanie aktualizacji programów ochrony środowiska co 4 lata, co umożliwi doprowadzenie zapisów programu do zgodności z obowiązującymi przepisami.

33

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

6. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 Naczelną zasadą przyjętą w przedmiotowym programie jest zasada zrównoważonego rozwoju w celu umożliwienia lepszego zagospodarowania istniejącego potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Na podstawie raportu o stanie środowiska i źródłach jego przekształceń oraz zagrożeń przedstawiono poniżej propozycję działań programowych umożliwiających spełnienie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilkunastu lat i umożliwia aktywizację społeczeństwa gminy, zwiększenie inicjatywy i wpływu społeczności na realizację działań rozwojowych. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłużyć do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a następnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy.

6.1. Cele ekologiczne Kompleksowość zagadnień ochrony środowiska, a także zakres przeobrażeń na terenie gminy wymusiła wyznaczenie celów średniookresowych i priorytetowych, a także przyjęcie zadań z zakresu wielu sektorów ochrony środowiska. Spośród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień, których rozwiązanie przyczyni się w przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie gminy. Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozę stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie Gminy Suszec, uwarunkowania zewnętrzne (obowiązujące akty prawne) i wewnętrzne, a także inne wymagania w zakresie jakości środowiska. Wybór priorytetowych przedsięwzięć ekologicznych na terenie Gminy Suszec na lata 2011-2014 z perspektywą 2015-2018 przeprowadzono przy zastosowaniu następujących kryteriów organizacyjnych i środowiskowych.

6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym - wymiar zadania przedsięwzięcia (ponadlokalny i publiczny), - konieczność realizacji przedsięwzięcia ze względów prawnych, - zabezpieczenia środków na realizację lub możliwość uzyskania dodatkowych zewnętrznych środków finansowych (z Unii Europejskiej z innych źródeł zagranicznych lub krajowych), - efektywność ekologiczna przedsięwzięcia, - znaczenie przedsięwzięcia w skali regionalnej, - spełnianie wymogów zrównoważonego rozwoju - zgodność przedsięwzięcia dla rozwoju gospodarczego Gminy.

6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym - możliwość likwidacji lub ograniczenia najpoważniejszych zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi, - zgodność z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zadań wynikających ze Strategii rozwoju województwa śląskiego, - zgodność z celami i priorytetami ekologicznymi określonymi w “Polityce Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016” i „Programie Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego”, - zgodność z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska, - skala dysproporcji pomiędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem wymaganym przez prawo, - skala efektywności ekologicznej przedsięwzięcia (efekt planowany, tempo jego osiągnięcia), 34

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

- wieloaspektowość efektów ekologicznych przedsięwzięcia (możliwość jednoczesnego osiągnięcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska), - w odniesieniu do gospodarki odpadami istotnym kryterium była zgodność proponowanych zadań z wymogami kształtowania nowoczesnej gospodarki odpadami poprzez priorytetowe traktowanie tworzenia systemów, działań w zakresie zbiórki i transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

6.1.3. Cele ekologiczne dla Gminy Suszec. Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele dla Gminy Suszec z zakresu ochrony środowiska: - środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, - wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem oraz podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii.

35

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH

7.1. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Stan wyjściowy

Wszystkie działania człowieka są prowadzone w środowisku przyrodniczym, mają więc wpływ na jego stan obecny i przyszły. Oznacza to konieczność takiego gospodarowania, aby zachować środowisko w możliwie dobrym stanie dla przyszłych pokoleń. Tak więc kryteria zrównoważonego rozwoju powinny być uwzględnione we wszystkich dokumentach strategicznych sektorów gospodarczych. Dokumenty te, zgodnie z art. 46 ustawy z dn. 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, powinny być poddawane tzw. strategicznym ocenom oddziaływania na środowisko w celu sprawdzenia, czy rozwiązania w nich zawarte nie przyniosą zagrożenia dla środowiska teraz i w przyszłości.1

7.1.1. Cel średniookresowy do 2018 r.

Dążenie, aby projekty dokumentów strategicznych były zgodne z obowiązującym prawem

7.2. Zarządzanie środowiskowe Stan wyjściowy: Systemy Zarządzania Środowiskowego (SZŚ) zapewniają włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie zagadnień do kompetencji jej zarządu. Systemy te są dobrowolnym zobowiązaniem się organizacji w postaci przedsiębiorstwa, placówki sektora finansów, szkolnictwa, zdrowia, jednostki administracji publicznej i innej do podejmowania działań mających na celu zmniejszanie oddziaływań na środowisko, związanych z prowadzoną działalnością. Posiadanie przez daną firmę prawidłowo funkcjonującego SZŚ gwarantuje, iż firma ta działa zgodnie ze wszystkimi przepisami ochrony środowiska. W ostatnim pięcioleciu nastąpił dynamiczny rozwój systemów zarządzania środowiskowego. Blisko 1 100 organizacji w Polsce posiada certyfikowane systemy zgodnie z normą PN - EN ISO 14001. Od 2002 r. prowadzone były intensywne przygotowania do stworzenia możliwości rejestracji polskich organizacji w systemie EMAS. Pierwszą krajową organizacją w tym systemie zarejestrowano we wrześniu 2005 r. Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu (EMAS) (ang. Eco-Management and Audit Scheme) to system zarządzania środowiskowego, w którym dobrowolnie mogą uczestniczyć organizacje (przedsiębiorstwa, instytucje, organizacje, urzędy). Głównym założeniem systemu jest wyróżnienie tych organizacji, które wychodzą poza zakres minimalnej zgodności z przepisami i ciągle doskonalą efekty swojej działalności środowiskowej. Podstawowe zasady systemu określa rozporządzenie 761/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczające dobrowolny udział organizacji we wspólnotowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS). Rozporządzenie z dniem 1 maja 2004 r. zaczęło obowiązywać w Polsce. System EMAS wykazuje duże podobieństwo do normy ISO 14001. Od roku 2001 treść normy ISO 14001 została włączona do rozporządzenia EMAS, pozwalając na ograniczenie się do identyfikacji dodatkowych wymagań stawianych organizacjom w systemie EMAS. Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego w oparciu o wymagania normy ISO 14001 można traktować jako krok w kierunku rejestracji w systemie EMAS Na terenie Gminy funkcjonują przedsiębiorstwa posiadające m.in. certyfikowane Systemy Zarządzania Jakością (ISO 9001:2000), środowiskiem (ISO 14001) oraz HACCP.

1 Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 – Warszawa 2008 36

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

W Gminie Suszec wykorzystywane były w poprzednich latach narzędzia informatyczne wspomagające wdrażanie programu ochrony środowiska w gminie: programy REMAS i SOZAT. Obecnie funkcjonują wypełnione bazy danych do ww programów. Program REMAS to zintegrowany (wielopoziomowy) model systemu zarządzania środowiskowego, stanowiący rozwinięcie klasycznego modelu Czystszej Produkcji, o zasadnicze elementy modelu zgodnego z ISO 14001 oraz dodatkowe narzędzia, w tym informatyczne (opracowywanie i wdrażania programu ochrony środowiska z zastosowaniem procedur zarządzania środowiskowego PR1, PR2 i PR3). Współpracuje z Gminnym Bankiem Zanieczyszczeń Środowiska SOZAT w zakresie ewidencji jednostek organizacyjnych, systemu kontroli i prognozowania opłat środowiskowych oraz raportowania. Program SOZAT zawiera informacje dotyczące gminy zawarte w Wojewódzkim Banku Zanieczyszczeń Środowiska, wykorzystywanym przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, w odniesieniu do podmiotów działających na terenie powiatu pszczyńskiego i gminy Suszec. SOZAT jest podstawowym instrumentem informatycznym budowanego w województwie systemu kontroli i prognozowania opłat środowiskowych stanowiących dochody funduszy ekologicznych. Program ten, pracujący w systemie Windows, służy do zbierania i przetwarzania danych o substancjach wprowadzanych do środowiska przez jednostki organizacyjne. Częściowa integracja programów komputerowych REMAS i SOZAT zapewnia wzajemne przenoszenie wybranych danych z gminnego banku zanieczyszczeń odpowiednio do kwestionariusza przeglądowego programów REMAS oraz w odwrotnym kierunku, tj. opracowanych w ramach programów ochrony środowiska ujednoliconych dokumentów systemowych do bazy danych wojewódzkiego systemu zarządzania informacjami ekologicznymi. Powiązanie systemu zarządzania środowiskowego z systemem zarządzania informacjami ekologicznymi pozwala między innymi na pełniejsze wykorzystanie walorów banku zanieczyszczeń SOZAT. Program REMAS zawiera: - księgę szczegółowych procedur systemu zarządzania środowiskowego powiatem: PR1, PR2, PR3 w wersji numerycznej, - kwestionariusz przeglądowy, tj. bazę monitorowanych parametrów, obejmującą około 200 parametrów, z których 36 wykorzystywanych jest do obliczenia zestawu wskaźników oceny efektów działalności środowiskowej - takich samych dla wszystkich gmin i powiatów (a wiec porównywalnych). Dane do bazy REMAS mogą być importowane w sposób zagregowany z bazy SOZAT, z bazy danych o stanie środowiska WIOŚ oraz są wprowadzane przez powiat (wskazane dla ostatnich 3 lat), - wskaźniki oceny efektów działalności środowiskowej, - zestaw dokumentów systemowych w wersji numerycznej, stanowiących podstawę programu ochrony środowiska, zapisanych do bazy danych i możliwych do przesyłania pomiędzy programami REMAS gminy, powiatu i województwa.

7.2.1. Cel średniookresowy do 2018 r. Upowszechnianie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego

Kierunki działań: Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o stanie środowiska, Gmina Suszec udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska Gmina Suszec, Współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi organizacje pozarządowe Prowadzenie w formie elektronicznej publicznie dostępnych wykazów Gmina Suszec danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie oraz ich udostępniania w Biuletynie Informacji Publicznej

37

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Zachęcanie organizacji do wzięcia udziału w programach szkoleniowo- Gmina Suszec informacyjnych dotyczących EMAS Wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska Gmina Suszec Wspomaganie systemów kontrolno-pomiarowych stanu środowiska Gmina Suszec Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska, Planu Gospodarki Odpadami

7.3. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Stan wyjściowy Rola edukacji ekologicznej w procesie realizacji polityki środowiskowej, a więc i obowiązków ekologicznych, jest szczególnie istotna. Problem niedostatków w zakresie ochrony środowiska jest widoczny nie tylko z punktu widzenia stosowanych przez przedsiębiorców technologii (a raczej ich niestosowania, braku polityki segregacji odpadów, braku odpowiedniej ilości odpowiednich jakościowo składowisk odpadów itp.), jak i wyrobienia w społeczeństwie, szacunku do otaczającej przyrody. Nie chodzi również tylko o edukację w ścisłym tego słowa znaczeniu, czyli proces nauczania, świadczony w ramach systemu oświaty, ale o kształtowanie świadomości ekologicznej w każdej dziedzinie życia, mającej jakikolwiek związek z ochroną środowiska. Na terenie Gminy Suszec w ramach edukacji ekologicznej przeprowadzono szereg działań m.in.: ­ organizowane są konkursy ekologiczne propagujące ochronę środowiska naturalnego oraz ufundowano nagrody dla laureatów konkursu, ­ przeprowadzano akcję sprzątania świata, ­ zamieszcza się informacje o środowisku w lokalnej gazetce „Nowiny Suszeckie” ­ opracowano i rozprowadzono po terenie gminy ulotki na temat segregacji odpadów.

7.3.1. Cel średniookresowy do 2018 r. Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą: „myśl globalnie, działaj lokalnie”

Kierunki działań:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Kontynuacja realizacji programu edukacji ekologicznej Gmina Suszec Wspieranie merytoryczne i finansowe aktywnych form edukacji Gmina Suszec, ekologicznej dzieci i młodzieży np. organizowanie konkursów i sesji organizacje popularno-naukowych związanych z tematyką środowiskową pozarządowe Gmina Suszec, Wsparcie finansowe projektów z zakresu edukacji ekologicznej o organizacje zasięgu ponadgminnym pozarządowe Gmina Suszec, Współdziałanie władz gminnych z mediami w zakresie prezentacji stanu organizacje środowiska i działań podejmowanych na rzecz jego ochrony pozarządowe Gmina Suszec, Udział przedstawicieli Urzędu Gminy w szkoleniach z zakresu organizacje publicznego dostępu do informacji o środowisku pozarządowe Doskonalenie metod udostępniania informacji o środowisku i jego Gmina Suszec ochronie przez wszystkie instytucje publiczne Gmina Suszec, Edukacja ekologiczna oraz promowanie działalności proekologicznej organizacje pozarządowe, szkoły Nagrody dla sołectw za zachowania proekologiczne Gmina Suszec

38

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

7.4. Odpowiedzialność za szkody w środowisku Stan wyjściowy

3 października 2008 roku Sejm uchwalił w ustawę o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku, która określa zasady odpowiedzialności za zanieczyszczenia. Ustawa dostosowuje polskie prawo do dyrektywy unijnej z 2004 roku. Zasada zakładająca, że zanieczyszczający środowisko płaci, jest stosowana w Polsce już od lat. System opłat i kar za zanieczyszczenia i szkody w środowisku był wprowadzony w latach 80. Działał skutecznie, ale nie był rozwiązaniem kompatybilnym z jednolitą polityką w tym zakresie w Unii. Ustawa określa zasady odpowiedzialności za naprawę szkód w środowisku. Z powodu nie wywiązywania się sprawców z tego obowiązku, instytucje publiczne ponoszą straty w wysokości od 25 do 125 mln zł rocznie. Nowe prawo przewiduje, że osoby poszkodowane lub inne zainteresowane strony (np. organizacje ekologiczne) będą mogły zgłaszać zaistniałe szkody do organów ochrony środowiska. W przypadku, gdy nie będzie można rozpoznać sprawcy lub nie będzie można wobec niego rozpocząć egzekucji, naprawą szkody zajmie się regionalny dyrektor ochrony środowiska. Na nim ciąży również obowiązek podjęcia działań w przypadkach wystąpienia zagrożenia życia lub zdrowia ludzi albo pojawienia się nieodwracalnych szkód w środowisku. Jeśli zagrożenie zostanie wywołane przez organizmy genetycznie zmodyfikowane, organem odpowiedzialnym będzie minister środowiska. Ustawa Prawo ochrony środowiska rozróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności związanej z występowaniem szkody w środowisku: ­ odpowiedzialność administracyjna związana z egzekwowaniem administracyjnych obowiązków ciążących na podmiotach korzystających ze środowiska, ­ odpowiedzialność cywilnoprawna pozostająca w gestii sądów powszechnych. Chociaż polskie podejście do kwestii odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku jest szersze od wspólnotowego, to w najbliższych latach polityką w tym zakresie kształtować będą przepisy UE zawarte w Dyrektywie 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za zapobieganie i naprawę szkód w środowisku. Do zadań Głównego Inspektora Ochrony Środowiska należeć będzie prowadzenie rejestru zagrożeń i szkód w środowisku (zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 1991r. o Inspekcji Ochrony Środowiska Dz.U. z 2007r. Nr 44, poz. 287 z późn. zmianami)

7.4.1. Cel średniookresowy do 2018 r.

Stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizacja możliwości wystąpienia szkody

Kierunki działań:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Stworzenie bazy danych o szkodach w środowisku i działaniach Inspektorat Ochrony naprawczych Środowiska Prowadzenie szkoleń na temat odpowiedzialności sprawcy za szkody Inspektorat Ochrony w środowisku dla pracowników administracji, sądownictwa oraz Środowiska, organizacje podmiotów gospodarczych pozarządowe

39

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

7.5. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Stan wyjściowy

Miejscowy plan, zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r., jest podstawowym instrumentem kształtowania ładu przestrzennego pozwalającym gminom na racjonalną gospodarkę terenami. Poza miejscowym planem w systemie planowania przestrzennego występują instrumenty pomocnicze, w postaci decyzji lokalizacyjnych. Pomimo istnienia ustawy oraz ustaw określających kompetencje w tym zakresie samorządów wszystkich szczebli znaczna powierzchnia kraju nie jest objęta miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Taka sytuacja powoduje wydawanie wielu decyzji lokalizacyjnych i gospodarczych, podejmowanych bez uwzględnienia konieczności zachowania ładu przestrzennego i uporządkowanego rozwoju terenów mieszkaniowych, przemysłowych czy rekreacyjnych. W decyzjach lokalizacyjnych często występuje też brak uwzględniana zasad ochrony środowiska.

7.5.1. Cel średniookresowy do 2018 r.

Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji

Kierunki działań:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań Gmina Suszec ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w szczególności wynikających z opracowań ekofizjograficznych, prognoz oddziaływania na środowisko Wprowadzenie mechanizmów ochrony zasobów złóż kopalin przed Gmina Suszec zagospodarowaniem powierzchni uniemożliwiającym przyszłe wykorzystanie Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników Gmina Suszec monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i hałasu

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Regionalny Dyrektor Przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już Ochrony Środowiska, na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania Państwowy Inspektor przestrzennego Sanitarny

40

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

8. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH

8.1. Ochrona przyrody Stan wyjściowy – dominujące w gminie zbiorowiska roślinne.

Szata roślinna Gminy Suszec ukształtowała się pod silnym wpływem zróżnicowanej działalności człowieka. Stan zachowania cennych elementów flory i fauny, a także naturalnych i półnaturalnych ekosystemów na terenie gminy jest bardzo zróżnicowany. Pomijając tereny silnie przekształcone, w obrębie których nie występują wartościowe z przyrodniczego punktu widzenia ekosystemy, rozpoznano obszary cenne, charakteryzujące się znacznym udziałem przedstawicieli rzadkich oraz ginących gatunków roślin i zwierząt. Wśród naturalnych zespołów roślinnych, należałoby wymienić fragmenty dobrze zachowanych grądów, spotykanych w różnych częściach gminy. Na podkreślenie zasługują również wilgotne i mokre łąki, występujące na niewielkich jej powierzchniach. Przez południową część Gminy Suszec przepływa rzeka Pszczynka, wzdłuż której rozciąga się duży kompleks łąk torfowych. Bogactwo roślinności badanego obszaru jest odzwierciedleniem dużej ilości siedlisk, jakie wykształciły się tu w wyniku zróżnicowanej rzeźby terenu, różnego typu gleb, warunków klimatycznych i wilgotnościowych. Na terenie Gminy Suszec nie prowadzono dotychczas systematycznych badań faunistycznych. Stan wiedzy o faunie tego obszaru jest zatem niewielki. Analiza ekologicznych uwarunkowań występowania rzadkich gatunków pozwala jednak wnioskować, że gmina, pomimo silnego przekształcenia środowiska przyrodniczego, należy do obszarów cennych faunistycznie.

Obszary przyrodniczo cenne Teren Gminy Suszec nie cechuje się występowaniem dużej liczby cennych form i obiektów przyrodniczych poddanych ochronie prawnej. Spowodowane jest to zapewne dużą ingerencją człowieka w naturalne środowisko oraz znaczne przekształcenie pierwotnej formy środowiska.

Rezerwat przyrody jest obszarem obejmującym zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, w tym siedliska przyrodnicze, a także określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź krajobrazowych. Na terenie Gminy Suszec występuje jeden rezerwat przyrody – Babczyna Dolina.

Babczyna Dolina – leśny rezerwat przyrody o powierzchni 76,25 ha położony w województwie śląskim, w powiecie pszczyńskim, na terenach gmin Kobiór i Suszec. Zawiera naturalne układy biocenotyczne charakterystyczne dla dolin rzecznych. Utworzony został 31 stycznia 2002 rozporządzeniem wojewody śląskiego (Rozp. Woj. Śl. Dz.U.Woj.Śl. Nr 4, poz. 216). Przedmiotem ochrony jest zespół przyrodniczy boru trzcinnikowego z rzadkimi gatunkami mszaków, w tym Orthotrichum obtusifolium i Orthotrichum lelli a także wątrobowiec Frullania dilatata a także inne higrofity i hydrofity. Jest to także ostoja dla gatunków fauny: jaszczurki żyworodnej, padalca i zaskrońca.

41

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Rysunek 6. Położenie rezerwatu „Babczyna Dolina”.

Źródło: www.katowice.rdos.gov.pl, Rejestr form Ochrony Przyrody, styczeń 2010

Obszary chronionego krajobrazu tworzone są w celu zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów o różnych typach ekosystemów. Zwyczajowo przyjęło się, że obejmują tereny większe od parku krajobrazowego o walorach przyrodniczo-krajobrazowych charakterystycznych dla danego regionu. Działalność gospodarcza na takim obszarze nie ulega poważniejszym ograniczeniom, lecz powinna być prowadzona w sposób nie naruszający stanu względnej równowagi ekologicznej. Szczególnymi celami ochrony obszarów jest zachowanie terenów o walorach przyrodniczych i kulturowych oraz stabilizacja środowiska przyrodniczego przez tworzenie tzw. korytarzy ekologicznych. Wyznaczenie obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze uchwały sejmiku województwa, które określa jego nazwę, położenie, obszar, sprawującego nadzór, ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów. Obszary Chronionego Krajobrazu nie występują na terenie gminy.

Zespoły przyrodniczo- krajobrazowe są to fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne. Na terenie gminy nie występują.

Park krajobrazowy – to obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Utworzenie parku krajobrazowego lub powiększenie jego obszaru następuje w drodze uchwały sejmiku województwa

Park Krajobrazowy „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich” utworzony na mocy rozporządzenia nr 181/93 Woj. Katowickiego z 23 listopada 1993r (Dz.Urz. Woj. Katowickiego z 1993r nr 15, poz . 130) zm. Rozp. Nr 37/2000 Woj. Śląskiego z 28 sierpnia 2000 (Dz.Urz. Woj. Śląskiego z 2000r nr 35, poz. 548). Powierzchnia całkowita parku krajobrazowego- 634,0 km². Powierzchnia parku krajobrazowego - 493,9 km². Powierzchnia otuliny parku krajobrazowego -140,1 km². Park stanowią tereny chronione ze względu na popularyzację walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych. Położony jest w południowo – zachodniej części województwa śląskiego i zajmuje wschodnią część Kotliny Raciborskiej oraz północne fragmenty Płaskowyżu Rybnickiego. Obszar PK,,CKKRW’’ położony jest w obrębie zlewni Rudy, Suminy i Bierawki. Tylko niewielka, zachodnia jego część należy do przyrzecza Odry. Obfitość wód, zwłaszcza powierzchniowych, przyczyniła się do znacznego zróżnicowania warunków siedliskowych, a co za tym idzie do rozwoju wielu cennych gatunków flory i fauny. Wszechdostępna woda odgrywała również kluczowe znaczenie w gospodarce Cystersów. Ze względu na rekreacyjno – turystyczne funkcje obszarów chronionych istotną cechą położenia jest bezpośrednie sąsiedztwo takich miast jak: Gliwice, Żory, Rybnik, Racibórz. Ośrodkiem węzłowym jest miejscowość Rudy w gminie Kuźnia Raciborska, znana przede wszystkim z lokalizacji pocysterskiego zespołu klasztorno – pałacowego. Szata roślinna ukształtowała się tu w holocenie, po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia plejstoceńskiego. Tworzyły ją prawie wyłącznie zespoły

42

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 leśne. Do dzisiaj ekosystem leśny przetrwał głównie na terenach nieatrakcyjnych dla rolnictwa z powodu nieurodzajnych, piaszczystych gleb (rozległy kompleks lasów rudzkich w północnej i środkowej części Parku) oraz w miejscach trudnodostępnych ze względu na zabagnienie lub niekorzystną rzeźbę terenu (jary, stoki). Najnowsze prace florystyczne potwierdziły występowanie 49 gatunków roślin naczyniowych objętych ochroną gatunkową. Natomiast 29 innych gatunków chronionych wyginęło tu na stanowiskach naturalnych w ciągu ostatnich stu lat. Florę Parku wzbogacają gatunki przybyłe w sposób naturalny z różnych krain geograficznych, między innymi: z Niziny Węgierskiej przez Bramę Morawską, z Karpat i z Sudetów. Na obszarze Parku Krajobrazowego odnotowano 14 gatunków płazów, 6 gatunków gadów, 236 gatunków ptaków oraz 50 gatunków ssaków. Spośród kręgowców uznawanych za zagrożone w skali kraju, zakwalifikowanych do “Polskiej czerwonej księgi zwierząt”, w granicach Parku przystępują do rozrodu: traszka grzebieniasta, bąk, bączek, hełmiatka, bielik, zielonka, podróżniczek i przedstawiciel nietoperzy - borowiaczek, a przypuszczalnie także gniewosz plamisty, rożeniec, kania czarna, koszatka i popielica. Park Krajobrazowy “Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich” chroni przestrzeń głównego w południowej Polsce korytarza ekologicznego przebiegającego równoleżnikowo. Łączy on doliny górnej Wisły i Odry oraz strefy podgórskie Karpat i Sudetów. Tworzą go zwarte kompleksy lasów rudzkich i pszczyńskich. Krytyczny, najwęższy pas pomostu ekologicznego znajduje się wokół Szczejkowic. Tamtejszy ekosystem leśny wymaga tym samym szczególnej ochrony. Opisywany ciąg ekologiczny dopełniany jest przez systemem hydrograficzny rzek: Rudy, Pszczynki, Korzeńca i Gostyni, umożliwiający migrację organizmów wodnych między zlewniami Wisły i Odry. Najbogatszym przyrodniczo terenem w obrębie PK “CKKRW” jest kompleks leśno-stawowy “Łężczok” w okolicach Raciborza, będący obecnie jedynym rezerwatem w granicach Parku. Ochronę prawną “Łężczoka” przez uznanie za rezerwat przyrody wprowadzono w 1957 roku w celu zachowania wielogatunkowego lasu łęgowego, alei zabytkowych drzew, starorzeczy rzeki Odry ze stanowiskiem kotewki orzecha wodnego oraz miejsc lęgowych awifauny. Rezerwat przyrody “Łężczok” zajmuje około 400 ha, w tym 134 ha powierzchni leśnej i 247 ha stawów.

Rysunek 7. Położenie Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”.

43

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Źródło: www.katowice.rdos.gov.pl, Rejestr form Ochrony Przyrody, styczeń 2010

Użytki ekologiczne: Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania”. Na terenie gminy obecnie nie występują użytki ekologiczne.

Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska, o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie (Ustawa o ochronie przyrody z dn. 25 sierpnia 2009r., Dz. U. 2009, Nr 151, poz. 1220 – tekst jednolity). Tą formą ochrony na terenie Gminy Suszec objęto 2 obiekty: - wiąz polny - Suszec centrum, ul. Św. Jana 23, - dąb szypułkowy – Radostowice Leśniczówka.

Obszary NATURA 2000 Obszar Natura 2000 to nowa forma ochrony przyrody (obok istniejących parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, czy innych) wprowadzana w naszym kraju od czasu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Za obszary Natura 2000 uznaje się tereny najważniejsze dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych Europy. Obecnie na terenie gminy nie ma wyznaczonych obszarów Natura 2000.

Obszary i obiekty proponowane do objęcia ochroną prawną Aktualnie nie proponuje się do objęcia ochroną prawną żadnych obszarów i obiektów przyrodniczych na terenie Gminy Suszec.

Fauna: Świat zwierzęcy obszaru Gminy Suszec tworzą: - jelenie oraz sarny – występujące w zwartych kompleksach leśnych lasów Pszczyńskich i Kobiórskich, - lis – ekspansja w łowisku, - populacja dzika – poza obszarem obwodów wyłączonych kompleksów leśnych, 44

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

- zając, bażant – populacja gatunków terenów otwartych i strefy ekotonowej (na styku zbiorowisk leśnych i nieleśnych), - żubr, - bogata populacja i duże pozyskanie ptactwa wodnego – kompleksy stawów hodowlanych, inne akweny wodne.

8.1.1. Cel średniookresowy do 2018 r.

Zachowanie bogatej różnorodności biologicznej

Kierunki działań:

Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych: Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych w istniejących Gmina Suszec, kompleksach leśnych Nadleśnictwo Ochrona i zwiększanie różnorodności biologicznej Nadleśnictwo, Gmina Suszec Ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewłaściwym sposobem Nadleśnictwo, Gmina użytkowania Suszec Utrzymanie obszarów objętych ochroną prawną Gmina Suszec Ochrona pomników przyrody Gmina Suszec

Ochrona fauny i flory: Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Organizacje Zachowanie istniejących zbiorników wodnych pozarządowe, Gmina Suszec Gmina Suszec, Powiat Stały nadzór nad rozwojem uciążliwego przemysłu Pszczyński

Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego:

Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Suszec, Wzmocnienie roli rekreacyjnej zieleni organizacje pozarządowe, Nadleśnictwo, Rozwój sieci szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych na terenach organizacje interesujących przyrodniczo pozarządowe, Gmina Suszec Zachowanie istniejącej zieleni urządzonej Gmina Suszec Urządzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień i Gmina Suszec parków Budowa boiska sportowego wraz z zapleczem w Suszcu Gmina Suszec Projektowanie i utworzenie terenu rekreacyjnego wraz z budową Gmina Suszec Skateparku w Suszcu Budowa muszli koncertowej wraz z zagospodarowaniem terenu przy Gmina Suszec Domu Kultury w Suszcu

45

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

8.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Stan wyjściowy – lasy:

Gmina posiada niewątpliwe walory krajobrazowe i przyrodnicze. Teren Gminy Suszec otaczają praktycznie ze wszystkich stron lasy (pozostałości tzw. Puszczy Pszczyńskiej) – zabezpieczające gminę przed zanieczyszczeniami z pobliskich aglomeracji miejskich. Zachodni obszar gminy Suszec stanowi skład otuliny Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich” (granice utworzone na drodze Rozporządzenia Wojewody Katowickiego w 1993r.). W północnej części gminy znajduje się rezerwat przyrody „Babczyna dolina”.

Tabela 11. Zasoby leśne występujące na terenie Gminy Suszec. Lp. Nazwa Lokalizacja i opis 1. Kompleks leśny, w którym przeważają drzewostany iglaste: ”Lasy Kobiórskie”- o powierzchni 2 380 ha sosna, świerk oraz występujące na obrzeżach gatunki drzew: brzoza, dąb, buk. 2. “Las Kręgulec” – o powierzchni 8 ha Las z przewagą sosny oraz gatunków liściastych. 3. „Las Łęg” – o powierzchni 52 ha Las o mieszanym drzewostanie: brzoza i dąb oraz sosna i świerk. 4. „Las Małczok” – o powierzchni 44 ha Las wzbogacony o 100-letnie sosny z niewielkim udziałem świerka oraz sosny. 5. „Las Jasieniec” – o powierzchni 12 ha Las z przewagą sosny oraz gatunków liściastych. 6. „Las w Kryrach” – o powierzchni 10 ha W kompleksie leśnym wprowadzono w miejsce gatunków iglastych - drzewa liściaste: dęby oraz brzozy. 7. “Las Brzeszczok” – 5 ha Las z przewagą sosny oraz gatunków liściastych. 8. „Las Gawliczok” – o powierzchni 22 ha Kompleks leśny tworzą przebudowane 10-letnie drzewostany sosnowo-dębowe. 9. „Chłopskie Goje” – o powierzchni 57 ha Las z przewagą sosny oraz gatunków liściastych.

Rysunek 8. Rozmieszczenie kompleksów leśnych w Gminie Suszec

46

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Stan zdrowotny lasów Gminy Suszec, ulega ciągłej poprawie. Skład lasów tworzą dominujące drzewostany iglaste (sosna stanowiąca - 88% drzewostanu, z kolei świerk i modrzew – po 2%.); gatunki liściaste (dąb – 4%, olsza i brzoza – po 3%, buk i osika – po 2%) oraz gatunki wiekowych drzewostanów (drzewa 100-letnie – stanowiące 16%). Las jest najbogatszym ekosystemem każdego krajobrazu, jest zespołem różnych organizmów, wśród których dominującą rolę spełnia fitocenoza drzewiasta. Lasy i zadrzewienia mają wspólną cechę odrębną od innych ekosystemów, którą jest długowieczność oraz mają istotne znaczenie w utrzymaniu składu atmosfery przez zmniejszanie siły wiatru, osłabiają tempo parowania, zmniejszają amplitudę wahań temperatury powietrza, co wpływa dodatnio na wzrost wszelkiej roślinności. Rozwój leśnictwa na terenie gminy jest związany z warunkami przyrodniczymi. Lasy zajmują najczęściej słabe grunty lub tereny o niekorzystnych warunkach rzeźby terenu.

8.2.1. Cel średniookresowy do 2018 r.

Racjonalne użytkowanie zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego

Kierunki działań:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Przedsięwzięcia związane z ochroną przyrody, urządzanie Gmina Suszec i utrzymanie zieleni, zadrzewień, zakrzewień na terenach będących własnością gminy Inwentaryzacja i weryfikacja klasyfikacji gruntów pod kątem pełnego Gmina Suszec, uwzględnienia gruntów zalesionych i zadrzewionych oraz ujęcie granicy Nadleśnictwo rolno-leśnej w planach zagospodarowania przestrzennego Prowadzenie ciągłej kampanii edukacyjno – informacyjnej w celu Gmina Suszec, podnoszenia świadomości w zakresie celów i korzyści z trwale Nadleśnictwo zrównoważonej gospodarki leśnej Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego obszarów Gmina Suszec przeznaczonych do zalesiania

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Aktualizacja granicy rolno-leśnej w miejscowych planach Wojewoda, Marszałek, zagospodarowania przestrzennego Nadleśnictwo Nadleśnictwo, Zapewnienie trwałości i wielofunkcyjności lasów Starosta, właściciele gruntów Realizacja Wojewódzkiego Programu Zwiększenia Lesistości gatunkami Nadleśnictwo, rodzimymi Właściciele gruntów Nadleśnictwo, Inwentaryzacja zasobów leśnych pod kątem ich stanu zdrowotnego Starosta, właściciele gruntów Nadleśnictwo, Zachowanie istniejących kompleksów leśnych Starosta, właściciele gruntów Nadleśnictwo, Prowadzenie gospodarki leśnej ze szczególnym uwzględnieniem Starosta, właściciele pozaprodukcyjnych funkcji lasu gruntów

47

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Nadleśnictwo, Ochrona gleb leśnych Starosta, właściciele gruntów Nadleśnictwo, Stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom Starosta, właściciele niepożądanym (pożary, choroby, szkodniki, nielegalne wysypiska gruntów, Gmina śmieci) Suszec Nadleśnictwo, Renaturalizacja obszarów leśnych gatunkami rodzimymi Właściciele gruntów Nadleśnictwo, Zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej oraz nieużytków i właściciele gruntów, terenów zdegradowanych i przekształconych gatunkami rodzimymi ARiMR Stały nadzór nad gospodarką leśną w lasach prywatnych Starosta, Nadleśnictwo

8.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi

Stan wyjściowy W ramach tego zagadnienia pod uwagę należy wziąć przede wszystkim zmniejszenie materiałochłonności, odpadowości, wodochłonności i energochłonności produkcji przemysłowej. Jest to podejście korzystne zarówno ze względów ochrony zasobów środowiska, jak też ekonomii prowadzonych procesów technologicznych w poszczególnych zakładach. Oprócz minimalizacji oddziaływania na środowisko, poprzez pobór wody, surowców naturalnych i energii, wytwórcy z sektora gospodarczego mają szansę ponosić niższe opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz redukować koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Z uwagi na wprowadzanie nowych technologii oraz uwarunkowania ekonomiczne większość przedsiębiorstw, instytucji oraz spółdzielni realizuje zadania w celu osiągnięcia zrównoważonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii m.in. poprzez: ­ wymianę starych odcinków sieci wodociągowej z zastosowaniem nowych technologii oraz stosowanie doszczelniaczy przy usuwaniu awarii, ­ stosowanie w miarę możliwości zamkniętych układów obiegu wody, ­ odpady przemysłowe są gromadzone, przechowywane i przekazywane jednostkom do tego celu upoważnionym (zgodnie z posiadanymi decyzjami), ­ wprowadza nowe małoodpadowe technologie, ­ sukcesywnie wymienia się tradycyjne sieci ciepłownicze na preizolowane oraz modernizuje węzły cieplne, ­ zarządy spółdzielni i zarządcy budynków sukcesywnie wprowadzają w każdym budynku liczniki dostarczanej energii cieplnej na potrzeby CO oraz liczniki na ciepłą i zimną wodę.

8.3.1. Cel średniookresowy do 2018 r.

Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę od deficytów wody

Kierunki działań:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Wspieranie stosowania zamkniętych obiegów wody w Podmioty gospodarcze przedsiębiorstwach Stosowanie technologii przyjaznych dla środowiska naturalnego Podmioty gospodarcze Podmioty gospodarcze Promowanie wprowadzania systemów recyklingu umożliwiających trudniące się wielokrotne użytkowanie materiałów segregacją odpadów 48

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

8.4. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią Stan wyjściowy

Główną rzeką obszaru Gminy Suszec jest rzeka Pszczynka – lewostronny dopływ Wisły o długości 45,8 km. Źródła znajdują się na terenie powiatu wodzisławskiego (okolice Gogołowej) i Jastrzębia- Zdroju, rzeka przepływa także przez Pszczynę i to od jej nazwy prawdopodobnie wzięła się nazwa tego miasta (dawna pisownia nazwy rzeki to Blszczynka od słowa "błyszczeć"). Na rzece znajduje się zbiornik Łąka. Obszary potencjalnego zagrożenia powodzią obejmują tereny wsi Mizerów, miasta Suszec (ul. Mokra, Wielodroga), wsi Kobielice (ul. Wiejska, Pańska, Jana Pawła II), wsi Radostowice (ul. Porębska, Dębowa) oraz wsi Kryry. W okresie nawalnych deszczy może na tych terenach dochodzić do zalania lub podtopienia budynków i posesji, na skutek wezbrań rzek, strumieni i potoków uchodzących do rzeki Pszczynki. W czasie wystąpienia zagrożenia powodziowego może wystąpić okresowy brak energii elektrycznej, łączności przewodowej, utrudniania w transporcie drogowym, zniszczenia infrastrukturze komunalnej oraz skażenia ujęć wody. Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową odpowiada, zgodnie z ustawą Prawo wodne, Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW) oraz organy samorządowe (samorząd województwa, powiatu, gminy) Z inicjatywy Dyrektora RZGW powstaje projekt planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZGW są również odpowiedzialne za prowadzenie działań informacyjnych i koordynację w razie powodzi lub suszy na podległym terenie.

8.4.1. Cel średniookresowy do 2018 r. Zabezpieczenie przed skutkami powodzi

Kierunki działań:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Systematyczna konserwacja rzek i cieków RZGW Gliwice, ŚZWiM Przystosowanie terenów międzywala do szybkiego reagowania w RZGW Gliwice, Gmina przypadku powodzi (pielęgnacja lasów i zarośli łęgowych, odnowa Suszec, ŚZWiM, Spółki użytków zielonych, konserwacja rowów melioracyjnych) wodne, właściciele terenu Stworzenie systemu szybkiego ostrzegania i reagowania w przypadku RZGW Gliwice, Gmina zagrożenia powodzią Suszec Opracowanie planu awaryjnego na wypadek powodzi, uwzględniającego RZGW Gliwice, Gmina ochronę obiektów wrażliwych na terenie gminy (np. oczyszczalni Suszec, ŚZWiM ścieków, ujęć wód, terenów zabytkowych i przyrodniczo cennych, składowisk odpadów, itp.) Ochrona przed powodzią – odbudowa i konserwacja urządzeń Gmina Suszec, przeciwpowodziowych ŚZWiM, RZGW Gliwice

8.5. Ochrona powierzchni ziemi

Stan wyjściowy: Na terenie gminy nie występują gleby orne najlepsze i bardzo dobre. Dominują gleby średniej jakości. Największy jest udział gleb klasy IVb, IVa. Natomiast gleb dobrych jest zaledwie 1,69%, a średni dobrych 19,0%. Stosunkowo duży jest udział gleb ornych słabych – 11,7% oraz bardzo słabych 5,13%. Użytki zielone III klasy zajmują 55,58%. Natomiast użytki średniej jakości zajmują powierzchnię 29,09%. Znacznie mniej jest użytków słabych.

49

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Kompleksy przydatności rolniczej gleb obejmują zespoły różnych gleb (pod względem typów, rodzajów i gatunków), które wykazują zbliżone własności rolnicze i mogą być podobnie użytkowane. Kompleksy są więc typami siedliskowymi rolniczej przestrzeni produkcyjnej, z którymi związany jest odpowiedni dobór roślin uprawnych. Na gruntach gminy wyróżniono 9 kompleksów przydatności rolniczej gleb: - kompleks pszenny bardzo dobry – znajduje się na terenie Mizerowa, wytworzony jest z lessu i utworów lessowa tych, - kompleks pszenny dobry – wytworzony jest głównie z glin i iłów, największy obszar tego kompleksu występuje na terenie Mizerowa, - kompleks pszenny wadliwy – na terenie gminy występuje na niewielkim obszarze, - kompleks żytni bardzo dobry – ok. 13,55% powierzchni, - kompleks żytni dobry, - kompleks żytni słaby, - kompleks żytni bardzo słaby, - kompleks zbożowo pastewny mocny, - kompleks zbożowo pastewny słaby.

Zróżnicowanie typologiczne, rodzajowe i gatunkowe gleb, jak również zmienność przestrzenna ich występowania na terenie gminy uwarunkowane zostały właściwościami skał glebotwórczych, warunkami wodnymi i szatą roślinną. Gleby brunatne zajmują tereny na których istnieją dobre warunki spływu wód powierzchniowych. Gleby bielicowe zajmują płaskie tereny, gdzie spływ wód powierzchniowych jest bardzo wolny. Natomiast w zagłębieniach terenu ukształtowały się torfy niskie. Gleby bielicowe obejmują następujące, genetycznie zróżnicowane gleby (wytworzone zostały z piasków i charakteryzują się poziomami genetycznymi A1-A3-B1-C): Gleby brunatne, w przewadze wyługowane, charakteryzują się dobrze wykształconym poziomem brunatnienia. Tworzą je utwory piaszczyste oraz piaski gliniaste lekkie, piaski gliniaste mocne oraz gliny lekkie, gliny średnie. - czarne ziemie zdegradowane, wytworzone z utworów piaszczystych lekkich, piasków słabo gliniastych oraz glin lekkich, zajmują w całej gminie powierzchnię 369 ha. - gleby torfowe tworzą turzycowo – olszynowe torfy niskie z piaskiem w podłożu na głębokości 50cm – zajmują powierzchnię 736 ha. - gleby torfowo-murszowe - powstały na terenach występowania gleb torfowych w wyniku obniżenia poziomu wód gruntowych - na terenie gminy takich gleb jest 57,4 ha.

Według podziału na 5 stopni ciężkości gleb (w oparciu o skład mechaniczny poziomu orno- próchniczego z uwzględnieniem frakcji pyłowych, spławianych i koloidalnych) występują tutaj gleby zaliczane do następujących kategorii: - gleby lekkie do uprawy, w górnych poziomach wykazują skład mechaniczny piasku słabo gliniastego (ok. 32 % na terenie gminy), - gleby średnio – ciężkie do uprawy – zajmują ok. 68 % powierzchni i w poziomie próchniczym orno-próchniczym wykazują skład mechaniczny glin lekkich i średnich.

Tabela 12. Typy gleb na terenie Gminy Suszec. Gleby Gleby Gleby Czarne ziemie mułowo brunatne Torfy niskie Miejscowość bielicowe zdegradowane torfowe i wyługowane torfowe ha Suszec 615,1 212,0 160,0 229,3 8,4 Kobielice 125,3 234,4 38,5 5,9 18,6 Kryry 148,1 340,7 62,3 406,6 13,1 Mizerów 219,6 286,5 3,8 60,9 17,3 Radostowice 73,6 191,2 30,5 - - Rudziczka 135,6 90,0 73,9 34 - GMINA 1 317,3 1 354,8 369,0 736,7 57,4 SUSZEC 50

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Większość gleb na terenie gminy ze względu na rodzaj charakteryzuje się odczynem lekko kwaśnym. Z podanych w opracowaniu „Określenie skażenia gruntów Gminy Suszec i opracowanie modeli ich zagospodarowania dla celów produkcji żywności w tym metodami ekologicznymi” danych wynika, że najbardziej konieczne i potrzebne jest wapnowanie w sołectwach Suszec i Rudziczka. Do wykonania tych zabiegów najwłaściwszym nawozem jest nawóz wapniowo – magnezowy. Pozwoliłoby to na zmniejszenie niedoborów magnezu jakie występują w glebach na badanym terenie. Gleby na ogół są zasobne w przyswajalny fosfor, a w wielu przypadkach zawartość jest bardzo wysoka. Taki stan najprawdopodobniej jest wynikiem stosowania wysokich dawek nawozów mineralnych. Zasobność gleb w potas jest stosunkowo niska. W celu utrzymania wysokiej zasobności gleb w ten składnik pokarmowy należy zwiększyć dawki nawozów potasowych.

Tabela 13. Wskaźniki bonitacji negatywnej w glebach powiatu pszczyńskiego. Odczyn Potrzeby Zawartość Zawartość Zawartość ph wapnowania fosforu potasu magnezu Powiat pszczyński % 86 84 59 53 38

Zanieczyszczenie gleb i procesy degradacji

Do głównych czynników powodujących degradację chemiczną gleb zalicza się: - nadmierną zawartość metali ciężkich takich jak: kadm, miedź, nikiel oraz innych substancji chemicznych, np. ropopochodnych, - zasolenie, - nadmierną alkalizację, - zakwaszenie przez związki siarki i azotu, - skażenie radioaktywne.

Aktualnie obowiązujące kryteria oceny zawartości zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi zawarte są w załączniku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359). Rozpoznanie stanu gleb użytkowanych rolniczo pod względem zanieczyszczenia metalami ciężkimi jest istotne z uwagi na produkcję bezpiecznej żywności dla człowieka. Występowanie w glebach podwyższonych zawartości metali ciężkich będące następstwem działalności ludzkiej poprzez: emisje przemysłowe, motoryzację, nadmierną chemizację rolnictwa, powoduje degradację biologicznych właściwości gleb, skażenie wód gruntowych oraz przechodzenie zanieczyszczeń do łańcucha żywieniowego. Nadmierna zawartość metali ciężkich degraduje biologiczne właściwości gleb, powoduje zanieczyszczenie łańcucha żywieniowego i wód gruntowych. Szczególne zagrożenie stwarzają one w glebach kwaśnych, przechodzą bowiem w formy łatwo dostępne dla roślin. Tereny wzdłuż arterii komunikacyjnych narażone są w sposób ciągły na zanieczyszczenia powstałe w wyniku spalania paliw: tlenki azotu, węglowodory i pierwiastki śladowe, w tym ołów. Także eksploatacja dróg i pojazdów jest przyczyna przenikania do gleb związków organicznych i metalicznych: kadmu, niklu, miedzi i cynku. Kolizje drogowe z udziałem pojazdów transportujących substancje niebezpieczne powodują lokalne zagrożenia dla środowiska glebowego przez skażenia substancjami ropopochodnymi, kwasami i innymi. Degradacja gleb na terenie Gminy Suszec przejawia się w ich zakwaszeniu, co prowadzi do spadku ich produkcyjności. Bardzo niebezpiecznym następstwem zakwaszenia gleb jest wzrost rozpuszczalności metali ciężkich. Przeprowadzone w 2005r. na terenie województwa śląskiego badania gleby przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Gliwicach wykazały, że większość użytków rolnych charakteryzuje się odczynem bardzo kwaśnym i kwaśnym, co wskazuje na nieprawidłowe warunki dla wzrostu i rozwoju większości roślin uprawnych. Uzyskane wyniki potwierdzają wysokie potrzeby w zakresie wapnowania w województwie śląskim. Badania obejmowały 21 707 próbek gleby z powierzchni 41 762 ha w 3 850 gospodarstwach rolnych. 51

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Na obszarach o dużej koncentracji zakładów przemysłowych nastąpiło skażenie gleb metalami ciężkimi. W obszarach o nadmiernej kumulacji metali ciężkich w glebie nie należy uprawiać roślin przeznaczonych do spożycia. W glebach na terenie województwa śląskiego odnotowano przekroczenie dopuszczalnych norm ołowiu w 121 próbach, kadmu w 176 próbach, a cynku w 192 próbach.

Tabela 14. Zawartość metali ciężkich, materii organicznej i siarki w glebach Gminy Suszec. Zawartość Lp. Pierwiastek Jednostka Zawartość w glebie naturalna w glebie 1. kadm mg/kg 0,5 - 1,5 0,3 – 1,0 2. ołów mg/kg 50-200 20 - 60 3. cynk mg/kg <70 50 - 100 4. rtęć mg/kg <0,1 0,05-0,3 5. materia organiczna % 1-3 1-3 6. siarka mg/kg >2400 150-1000 Źródło: Określenie skażenia gruntów Gminy Suszec i opracowanie modeli ich zagospodarowania dla celów produkcji żywności w tym metodami ekologicznymi.

Rysunek 9. Stopień zanieczyszczenia gleb Gminy Suszec metalami ciężkimi.

Tylko 17% całkowitej powierzchni województwa śląskiego jest terenem silnie uprzemysłowionym i gęsto zamieszkałym, a ponad 50% jest użytkowana rolniczo. Pomimo to Górny Śląsk postrzegany jest od dawna jako region o zdegradowanym środowisku naturalnym, w którym gleby są w wysokim stopniu zanieczyszczone metalami ciężkimi. Badania wyrywkowo pobranych na terenie całego województwa próbek gleb uprawianych rolniczo nie potwierdzają katastroficznego obrazu stanu gleby. Z tego powodu Komisja Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Sejmiku Województwa Śląskiego zwróciła się do samorządów o przeprowadzenie kompleksowego badania 52

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 gleb i występujących zanieczyszczeń. Opracowano również założenia do przeprowadzenia takich badań. Pierwszą gminą, która przystąpiła do kompleksowego zbadania gleb, była gmina Suszec (wyniki opublikowane w czasopiśmie Chemia i Inżynieria Ekologiczna rok: 2003, Vol. 10, nr 9, s. 865 -- 873, 5 pt „Metale ciężkie w glebach gruntów ornych Gminy Suszec”). Badaniami objęto 2461 ha gruntów rolnych, których obszar podzielono na 1230 poletek, o powierzchni 2 ha każde. Z każdego poletka przygotowano jedną uśrednioną próbkę gleby, którą poddano analizom laboratoryjnym. Oznaczano zawartość wybranych składników oraz ważne rolniczo wskaźniki (zawartość P i K, pH itp.), zwrócono jednak szczególną uwagę na zawartość metali ciężkich. Do oznaczeń całkowitej zawartości metali ciężkich próbki gleb mineralizowano w urządzeniu mikrofalowym, a następnie oznaczano w nich stężenie Pb, Zn, Cr, Ni, Cu i Cd metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej. Zawartość As i Hg oznaczono w osobnym postępowaniu metodą wodorkową. Do opracowania wyników wykorzystano oprogramowanie GIS. Uzyskane wyniki wykazały, że zawartość metali ciężkich nie przewyższa dopuszczalnych zawartości dla gleb uprawnych. Wg ww opracowania, na znacznych terenach gminy zawartość metali ciężkich kwalifikuje grunty rolne pod uprawy ekologiczne.

Tabela 15. Zawartość metali ciężkich w próbkach gleby Gminy Suszec Zawartość Wartość Lp. Pierwiastek Jednostka Zawartość średnia odniesienia 1. As mg/kg 4,98-17,40 8,64 1,6 2. Cd mg/kg 0,20-2,07 0,77 0,1 3. Cr mg/kg 13,63-81,84 31,47 69 4. Cu mg/kg 4,15-45-36 8,08 39 5. Hg mg/kg 0,02-0,46 0,06 0,08 6. Ni mg/kg 2,33-15,91 5,56 55 7. Pb mg/kg 17,83-212,85 38,56 17 8. Sb mg/kg 0,34-2,26 0,80 0,2 9. Zn mg/kg 22,80-177,10 61,40 67 Źródło: Metale ciężkie w glebach gruntów ornych gminy Suszec”

Oznaczano również zawartość pH: <4,5 - 7,3%, 4,6-5,5 - 38,7%, 5,6-6,5 - 45,9%, 6,6-7,2 - 8,1% oraz materii organicznej w zakresie od 1,3% do 17,2% (średnio 2,7%).

8.5.1. Cel średniookresowy do 2018 r.

Rekultywacja gleb zdegradowanych i zdewastowanych oraz przywracanie im funkcji przyrodniczej, rekreacyjnej lub rolniczej

Kierunki działań:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Właściwe kształtowanie ekosystemów rolnych z wykorzystaniem Gmina Suszec, otaczających je systemów naturalnych i ich zdolności do autoregulacji ARiMR, właściciele m.in. poprzez wdrażanie programów rolno-środowiskowych gruntów

53

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Gmina Suszec, Przeciwdziałanie degradacji chemicznej gleb poprzez ochronę powietrza Właściciele gruntów i i wód powierzchniowych obiektów przemysłowych

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna WIOŚ Katowice, Powiat Pszczyński, Prowadzenie monitoringu jakości gleby i ziemi Izby Rolnicze, Stacje chemiczno – rolnicze, właściciele gruntów Właściciele gruntów, Przeciwdziałanie erozji gleb poprzez stosowanie odpowiednich ARiMR, organizacje zabiegów na gruntach o nachyleniu powyżej 10% pozarządowe Ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleby poprzez możliwie jak Właściciele gruntów, najdłuższe utrzymywanie pokrywy roślinnej w postaci wprowadzenia ARiMR, Organizacje upraw wieloletnich oraz wsiewek i poplonów pozarządowe Racjonalne użycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin na Właściciele gruntów, terenach rolnych i leśnych oraz stosowanie technik naturalnych (fito i ARiMR, organizacje agromelioracyjnych) w celu zwiększenia udziału materii organicznej w pozarządowe glebie Właściciele gruntów, Przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych ARiMR, organizacje przez czynniki antropogeniczne pozarządowe Realizacja programu rekultywacji gleb zdegradowanych na obszarach Nadleśnictwo, rolniczego użytkowania, w tym ich zalesianie gatunkami rodzimymi właściciele gruntów Zrekultywowanie gleb zdegradowanych w kierunku rolnym, leśnym i Właściciele gruntów, rekreacyjno-wypoczynkowym Powiat, Gmina Suszec

8.6. Gospodarowanie zasobami geologicznymi

Stan wyjściowy: Ochrona złóż kopalin realizowana ma być w celu prowadzenia racjonalnej gospodarki i najpełniejszego wykorzystania eksploatowanych złóż, łącznie z wykorzystaniem kopalin towarzyszących i zagospodarowaniem nadkładów. Na terenie gminy uwidacznia się niestety niekorzystny wpływ działalności górniczej. Przemysł wydobywczy powoduje szereg oddziaływań, z których najistotniejsze to powstawanie odpadów pogórniczych i przeróbczych, przekształcanie powierzchni terenu oraz drenowanie poziomów wodonośnych z potencjalną możliwością ich zanieczyszczenia. Przekształcenie powierzchni terenu następuje przede wszystkim w wyniku składowania odpadów na hałdach oraz powstawania otwartych wyrobisk poeksploatacyjnych, często o dużej powierzchni. Charakterystykę złóż zlokalizowanych na terenie Gminy Suszec przedstawiono w tabeli poniżej:

54

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Tabela 16. Zasoby geologiczne i przemysłowe złóż na terenie Gminy Suszec w bazie PIG. Powierzchnia Zasoby Nazwa Powierzchnia Zasoby Rodzaj terenu geologiczne Lp. obszaru Nazwa złoża obszaru Zagospodarowanie przemysłowe surowca 2 górniczego bilansowane 3 górniczego górniczego [m ] 2 3 [tys. m ] [m ] [tys. m ] Metan Złoże o zasobach Ruptawa – pokładów prognostycznych b.d. b.d. 1 Warszowice - Żory - Suszec węgli 179 787 154 179 787 154 Strumień Węgle Złoże rozpoznane 2 100 212 b.d. kamienne szczegółowo Metan pokładów 1 392,34 254,19 Złoże 2 Suszec III Krupiński węgli 27 215 700 36 393 400 zagospodarowane Węgle 176 014 40 919 kamienne

Suszec III Kruszywa Eksploatacja złoża 3 Suszec III 65 237 105 567 14 790 b.d. Gola naturalne zaniechana

Metan Złoże o zasobach pokładów prognostycznych b.d. b.d. 4 Żory - Suszec Żory - Suszec węgli 53 107 084 53 107 084 Węgle Złoże rozpoznane 2 100 212 b.d. kamienne szczegółowo

Źródło: www.pgi.gov.pl

55

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Rolą organów administracji publicznej jest określenie warunków prowadzenia takiej działalności, jej zakończenia i rozliczenia. Inny charakter działań ochronnych wymagany jest w przypadku złóż nie eksploatowanych, stanowiących główne zaplecze surowcowe regionu. Są to zwykle obiekty udokumentowane w latach ubiegłych, gospodarka tymi złożami pozostaje kompetencji wojewody. Daje to szansę uniknięcia ich nadmiernego rozdrobnienia i zapewnienia maksymalnego wykorzystania zasobów oraz zachowania możliwości kształtowania polityki gospodarczej w skali regionu. Jedynym sposobem zabezpieczenia zasobów udokumentowanych złóż przed ich utratą jest ochrona obszarów przed zainwestowaniem uniemożliwiającym późniejsza ich eksploatację. Zadanie to realizowane być może poprzez właściwe zapisy w studiach i planach zagospodarowania przestrzennego, które są zadaniem własnym gmin. Zapewnienie właściwej rekultywacji terenów poeksploatacyjnych jest konieczne, ze względu na ochronę walorów krajobrazowych i przyrodniczych terenów zdegradowanych. Obowiązek rekultywacji spoczywa na właścicielu gruntu lub sprawcy. Starosta egzekwuje obowiązek rekultywacji, w ostateczności prowadzi rekultywację na koszt właściciela gruntu. Koniecznym jest aby władza lokalna współpracowała z użytkownikami złoża na każdym etapie korzystania. Na terenie gminy uwidacznia się niestety niekorzystny wpływ działalności górniczej. Przemysł wydobywczy powoduje szereg oddziaływań, z których najistotniejsze to powstawanie odpadów pogórniczych i przeróbczych, przekształcanie powierzchni terenu oraz drenowanie poziomów wodonośnych z potencjalną możliwością ich zanieczyszczenia. Przekształcenie powierzchni terenu następuje przede wszystkim w wyniku składowania odpadów na hałdach oraz powstawania otwartych wyrobisk poeksploatacyjnych, często o dużej powierzchni.

Przekształcenia powierzchni ziemi W związku z pojawiającymi się w Polsce potrzebami wprowadzenia do krajowej praktyki w zakresie ochrony środowiska metodyki postępowania z terenami zdegradowanymi w wyniku działalności gospodarczej, obowiązki inwentaryzacji postępowania i weryfikacji takich terenów przekazano w ręce starostów. Praktyka ta w założeniu, doprowadzić ma do zmniejszenia ilości i wielkości terenów poprzemysłowych, które wymagają działań naprawczych (rekultywacji, rewitalizacji, itp.). Pozwoli to na racjonalne połączenie sfery ochrony środowiska ze sferą gospodarczą, uwzględniając tym samym zasady zrównoważonego rozwoju. Wynikające stąd założenie mówi, że tereny poprzemysłowe nie powinny być nieużytkami gospodarczymi. Zarządzanie terenami naznaczonymi działalnością gospodarczą z uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska należy rozpatrywać biorąc pod uwagę właściwy podział tych terenów. Istnieje bowiem konieczność zaklasyfikowania terenów poprzemysłowych do pewnych klas, które pozwolą na właściwsze i trafniejsze podjęcie działań naprawczych. Wspomniane wcześniej klasy terenów zdegradowanych to: - tereny poprzemysłowe zdegradowane chemicznie (gleba/ziemia wymagają oczyszczenia) - tereny poprzemysłowe zdegradowane pod względem morfologicznym – fizycznym (rekultywacja likwidująca niekorzystne przekształcenia naturalnego ukształtowania terenu) - tereny nie pełniące już funkcji gospodarczych. Na tak sklasyfikowane rodzaje terenów poprzemysłowych nakłada się jeszcze zagadnienie rodzaju odpowiedzialności odnośnie tych terenów. Istnieje bowiem odpowiedzialność bezpośrednia, kiedy sprawca degradacji środowiska jest określony, co oznacza zastosowanie zasady “ten kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia” oraz odpowiedzialność pośrednia (odpowiedzialność władz publicznych) w przypadku, gdy sprawca nie jest znany lub egzekucja obowiązku jest bezskuteczna. W Polsce dość istotnym problemem są tzw. “porzucone” tereny przemysłowe, w przypadku których nie ma możliwości egzekwowania zasady ”zanieczyszczający płaci”, co powoduje automatyczne przeniesienie odpowiedzialności na władze publiczne. Sytuacja ta dotyczy głównie terenów, gdzie działały przedsiębiorstwa państwowe. Odrębnym zagadnieniem związanym z właściwym gospodarowaniem terenami poprzemysłowymi są odpowiednie podstawy prawne. Uwarunkowania prawne w tym zakresie można odnaleźć w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 roku o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie. Ustawa ta określa zasady odpowiedzialności za naprawę szkód w środowisku. m.in. art. 15 określa, że „jeżeli podmiot korzystający ze środowiska nie podejmie działań zapobiegawczych i naprawczych, organ ochrony środowiska, w drodze decyzji, nakłada na niego obowiązek przeprowadzenia tych działań”.

56

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Ustawą z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko wprowadzono zasadę udostępnienia informacji (art. 9) dotyczących m.in. stanu elementów środowiska, takich jak: powietrze, woda, powierzchnia ziemi, kopaliny, klimat, krajobraz i obszary naturalne, w tym bagna, obszary nadmorskie i morskie, a także rośliny, zwierzęta i grzyby oraz inne elementy różnorodności biologicznej, w tym organizmy genetycznie zmodyfikowane, oraz wzajemnych oddziaływań między tymi elementami. Artykuł 21 mówi, że w publicznie dostępnych wykazach zamieszcza się dane m.in.. (pkt 23 f) z zakresu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska o wnioskach o wydanie decyzji i o decyzjach w sprawie rekultywacji zanieczyszczonej gleby lub ziemi, jeżeli zanieczyszczenie zaistniało przed dniem 30 kwietnia 2007 r. lub wynikało z działalności, która została zakończona przed dniem 30 kwietnia 2007 r. Ponadto (art. 161) ww. ustawy określa, że Wojewodowie przekażą właściwym regionalnym dyrektorom ochrony środowiska niezwłocznie po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy: 1) akta spraw dotyczących rekultywacji zanieczyszczonej gleby lub ziemi wraz z pełną posiadaną dokumentacją, 2) rejestry zawierające informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi – które otrzymali od starostów na podstawie ustawy zmienianej w art. 152. Pewne odnośniki dotyczące ochrony powierzchni ziemi uwzględnia także ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 r. Nr 151, poz. 1220 – tekst jednolity), ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 – tekst jednolity, z późniejszymi zmianami). Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 – tekst jednolity, z późniejszymi zmianami). Działalność wydobywcza, zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej, będzie miała na uwadze wymierne łagodzenie i ograniczanie niekorzystnego oddziaływania na środowisko. W związku z tym kluczowego znaczenia nabiera problem przywracania terenom zdegradowanym działalnością górniczą zarówno stanu zgodnego z wymaganymi standardami jak również walorów użytkowych i krajobrazowych. Do priorytetowych przedsięwzięć i zadań proekologicznych, które będą realizować przedsiębiorstwa górnicze w latach 2004-2010 należy zaliczyć: − zmniejszenie oddziaływania odprowadzanych ścieków na wody powierzchniowe (w szczególności w zakresie wód o ponadnormatywnym zasoleniu pochodzących z odwadniania zakładów górniczych), − ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów górniczych wraz z kontynuacją możliwie maksymalnego ich zagospodarowania na powierzchni i w wyrobiskach podziemnych kopalń, − redukcję emisji pyłowo - gazowej do atmosfery (w tym zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych), − likwidację źródeł nadmiernego poziomu hałasu emitowanego do środowiska, − zwiększenie frontu prac rekultywacyjnych i zagospodarowania składowisk odpadów powęglowych oraz innych terenów i gruntów zdegradowanych działalnością górniczą, − intensyfikację napraw obiektów infrastruktury naziemnej i podziemnej; mostów, wiaduktów, dróg, linii kolejowych oraz obiektów kubaturowych sektora państwowego, samorządowego i prywatnego - uszkodzonych wpływami eksploatacji górniczej.

8.6.1. Cel średniookresowy do 2018 r. Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego

Kierunki działań Zadania własne i koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Bieżąca aktualizacja istniejących planów zagospodarowania Wójt przestrzennego i studiów uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego

57

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Przedsiębiorcy, Rekultywacja terenów po eksploatacji kopalin właściciel złoża Stworzenie inwentaryzacji złóż kopalnianych i wyrobisk po eksploatacji WIOŚ Katowice bez koncesji Kontrola stanu faktycznego w przypadku wydobywania kopalin bez Starosta, Marszałek wymaganej koncesji i naliczanie opłat eksploatacyjnych w przypadku nielegalnej działalności Marszałek, Starosta, Gromadzenie, archiwizowanie i przetwarzanie danych geologicznych PIG Wojewoda, Starosta, Opiniowanie studiów i planów uwarunkowań kierunków instytucje zgodnie z zagospodarowania przestrzennego ustawą Ochrona terenów perspektywicznych pod względem wydobycia kopalin Organy koncesyjne

58

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

9. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO.

9.1. Środowisko a zdrowie Stan wyjściowy Jakość środowiska w znacznym stopniu wpływa na stan zdrowia. Wg raportu WHO około 25 % zgonów i chorób w skali globalnej jest wynikiem negatywnego oddziaływania środowiskowego. Zanieczyszczenie środowiska ma swój udział w rozwoju aż 80 % chorób, pośrednio wpływa też na ogólny stan zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez ograniczenie człowiekowi dostępu do zasobów środowiskowych a co za tym idzie ograniczenie możliwości wypoczynku i wrażeń estetycznych. Dlatego też program ochrony środowiska powinien ujmować zjawiska globalne i długofalowe, wpływające zarówno na zdrowie fizyczne jak i na komfort psychiczny człowieka. Do największych problemów mających wpływ na stan zdrowia ludzi należą: ­ jakość wody przeznaczonej do spożycia, ­ zanieczyszczenie wód gruntowych, ­ zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, ­ emisja hałasu.

Główne kierunki działań na rzecz środowiska i zdrowia zostały określone w przyjętym przez Radę Ministrów Wieloletnim Programie „Środowisko a zdrowie”.

9.1.1. Cel średniookresowy do 2018 r. Poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia

Kierunki działań:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Monitoring jakości wody do spożycia przez ludzi szczególnie w organy Państwowej odniesieniu do zawartości w wodzie wielopierścieniowych Inspekcji Sanitarnej węglowodorów aromatycznych (WWA), trihalometanów (THM) oraz metali ciężkich Prowadzenie nadzoru nad warunkami pracy pracowników ze organy Państwowej szczególnym uwzględnieniem narażania na czynniki biologiczne oraz Inspekcji Sanitarnej, substancje chemiczne niebezpieczne Państwowa Inspekcja Pracy Promocja zdrowego stylu życia i unikanie zagrożeń oraz profilaktyka Organizacje chorób cywilizacyjnych i ograniczenie zewnętrznych przyczyn ich pozarządowe powstawania

59

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

9.2. Jakość powietrza Stan wyjściowy Powietrze jest tym komponentem środowiska, do którego emitowana jest większość zanieczyszczeń powstających na powierzchni Ziemi, zarówno w rezultacie procesów naturalnych, jak i działalności człowieka. Współcześnie coraz trudniej jest wskazać rejony, w których powietrze atmosferyczne byłoby całkowicie wolne od zanieczyszczeń. W skali kraju największym wytwórcą zanieczyszczeń powietrza jest sektor energetyczny, z którego pochodzi ponad 70% emisji oraz przemysł cementowo - wapienniczy i chemiczny. Pomimo wyraźnego spadku emisji z zakładów przemysłowych nadal niepokojący pozostaje wysoki poziom emisji pochodzącej z sektora bytowo-komunalnego, czyli tzw. emisji „niskiej”. Niska emisja zanieczyszczeń powietrza jest emisją pochodzącą z lokalnych kotłowni węglowych i indywidualnych palenisk domowych opalanych najczęściej węglem tanim, a więc o złej charakterystyce i niskich parametrach grzewczych. Wielkość emisji z tych źródeł jest trudna do oszacowania. Mimo stosunkowo niewielkiego udziału niskiej emisji w globalnej emisji zanieczyszczeń, jej wpływ na lokalny stan zanieczyszczenia jest istotny, głównie ze względu na lokalizacje tych źródeł oraz warunki wprowadzania zanieczyszczeń do atmosfery. Z procesem spalania węgla, zwłaszcza w nisko sprawnych paleniskach indywidualnych i małych kotłach z rusztem stałym związana jest emisja benzo(α)pirenu należącego do grupy węglowodorów aromatycznych. Znacznym problemem, szczególnie w dużych miastach, jest również emisja ze środków transportu. W dużych ośrodkach przemysłowych udział zanieczyszczeń komunikacyjnych jest porównywalny z zanieczyszczeniami pochodzącymi z emitorów przemysłowych i energetycznych. Szczególnie uciążliwe są zanieczyszczenia gazowe powstające w trakcie spalania paliw przez pojazdy mechaniczne. Drugą grupę emisji komunikacyjnych stanowią pyły, powstające w wyniku tarcia i zużywania się elementów pojazdów. Biorąc pod uwagę tendencje zmian emisji NOx zwraca uwagę rosnący z roku na rok poziom emisji ze źródeł mobilnych, przy spadku emisji tego zanieczyszczenia ze źródeł stacjonarnych. Zanieczyszczenia powietrza można podzielić na dwie grupy:  zanieczyszczenia gazowe – związki chemiczne w stanie lotnym np.: tlenki azotu, tlenki siarki, tlenek i dwutlenek węgla, węglowodory. Zanieczyszczenia gazowe, które wpływają na stan atmosfery w skali globalnej to: dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4) i tlenki azotu (Nox). Nazywamy je gazami cieplarnianymi, ponieważ są odpowiedzialne za globalne ocielenie, spowodowane zarówno działalnością człowieka, jak też procesami naturalnymi;  zanieczyszczenia pyłowe: - pyły o działaniu toksycznym – są to pyły zawierające metale ciężkie, pyły radioaktywne, azbestowe, pyły fluorków oraz niektórych nawozów mineralnych, - pyły szkodliwe – pyły te mogą działać uczulająco; zawierają one krzemionkę, drewno, bawełnę, glinokrzemiany; - pyły obojętne – które mogą mieć działanie drażniące; zawierają głównie związki żelaza, węgla, gipsu, wapienia.

Na obszarze Gminy Suszec nie występują większe źródła zanieczyszczeń, jeżeli pojawiają się, to ich źródłem są paleniska domowe (emisja niska), co obserwuje się szczególnie w sezonie grzewczym. Emisja zanieczyszczeń wiąże się z powszechnym jeszcze używaniem pieców grzewczych o niskiej sprawności i gorszej jakości paliw. Istotnym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest ruch drogowy na drodze DW 935 i DW 93 oraz emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z elektrociepłowni „Suszec”. Badania nad wpływem ruchu drogowego na wielkość zanieczyszczenia atmosfery w Gminie Suszec nie były prowadzone, ale na znaczący wpływ tego ruchu na stan zanieczyszczenia atmosfery wskazują obserwacje wielkości opadu pyłu do pojemników zbiorczych w zależności od odległości od drogi o znacznym natężeniu ruchu. Ogólnie zauważa się, że im bliżej drogi znajduje się pojemnik, tym wyższa jest wielkość opadu pyłu, pomimo tego wyniki analiz opadu pyłu nie wykazują w żadnym przypadku przekroczenia dopuszczalnych norm. Spółka Energetyczna „Jastrzębie” prowadzi monitoring gazów i pyłów emitowanych do atmosfery ze wszystkich swoich zakładów, w tym z EC „Suszec”. Oddziaływanie energetyki zawodowej na środowisko nie jest małe, ale wskaźniki wielkości emisji pozostają poniżej norm dopuszczalnych. 60

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

To efekt ciągłych działań modernizacyjnych, remontowych i inwestycyjnych podejmowanych przez SEJ S.A.. Wysiłki te mają pomóc w utrzymaniu sprawności urządzeń na najwyższym poziomie i z równym zaangażowaniem służyć dbałości o czystość środowiska naturalnego. Poniższa tabela przedstawia wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z SEJ S.A. oraz z EC „Suszec” w latach 2008 i 2009.

Tabela 17. Wykaz emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z SEJ SA w latach 2008 i 2009. EEG EC Suszec SEJ SA razem Lp. Nazwa j.m 2008 2009 2008 2009

1. SO2 kg 2 080 550 3 327 319 2 866 991

2. CO2 Mg 30 493 30 221 898 107 815 128 3. pył kg 4 122 1 021 212 362 157 894

4. NO2 kg 66 236 76 368 1 622 142 1 304 569 Źródło: Raport środowiskowy Spółki Energetycznej "Jastrzębie" S.A. za 2009 rok.

Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń w roku 2009 w porównaniu do roku 2008 spowodowane zostało zmniejszeniem zużycia węgla o 34 501 ton w stosunku do roku ubiegłego. Elektrociepłownia „Suszec” powstała na potrzeby kopalni KWK „Krupiński”, zasilając tez osiedle mieszkaniowe, które powstało przy kopalni. W lutym 1997r. podpisano kontrakt handlowy - na wykonanie projektu zabudowy i dostawę agregatu prądotwórczego w oparciu o silnik gazowy na gaz zubożony TBG 632 V16 wraz z wymiennikiem odzysku ciepła - z firmą Saarberg Fernwärme GmbH. Uruchomienie instalacji nastąpiło już w grudniu 1997r. Zrealizowanie m.in. zabudowy 1 agregatu prądotwórczego TBG 632 V16 w EC "Suszec" pozwoliło wykorzystać nadwyżki metanu z odmetanowania KWK "Krupiński", przez co uzyskano znaczne efekty ekologiczne i ekonomiczne. Spalanie mieszanki metanowej nie daje takich zanieczyszczeń jak SO2, pyły i sadze. Ponadto emisja NO2, CO, CO2 jest znacznie niższa niż w przypadku kotłów parowych i wodnych opalanych węglem kamiennym. Zwiększenie ilości pozyskania metanu z wcześniejszego odmetanowania pokładów węgla przeznaczonych do eksploatacji poprawia warunki bezpieczeństwa na dole kopalni, wydatnie zmniejszając zagrożenie metanowe. Realizacja projektu skojarzonej gospodarki energetycznej w oparciu o metan, obok uzyskanych efektów energetycznych, wpływa na obniżenie emisji metanu, co w konsekwencji ma wpływ na obniżenie opłat ekologicznych. Należy pamiętać, że metan jest bezpośrednim czynnikiem wywołującym efekt cieplarniany. Eliminując w ciągu roku emisję 6,5 mln m3 metanu zapobiegamy emisji około 4600 Mg metanu albo około 290 tys. kmoli metanu. Ze względu na efekt cieplarniany odpowiada to zmniejszeniu emisji o około 242 000 Mg ditlenku węgla.

Ujęcie metanu i jego zagospodarowanie: Metan występujący jako kopalina towarzysząca zasobom złóż węgla kamiennego jest ujmowany w trakcie robót górniczych dla zapewnienia bezpieczeństwa załogi. Efektywność odmetanowania wynosi około 40 % uwalnianego metanu, pozostałe 60 % jest usuwane na drodze wentylacyjnej. Ujęta do rurociągów odmetanowania mieszanka metanowo-powietrzna (45–65 % CH4) wykorzystywana jest gospodarczo w obiektach własnych oraz sprzedawana do SEJ S.A. Odbiorcami są kotły pyłowe w EC Moszczenica i EC Zofiówka, silniki gazowe w EC Krupiński (skojarzony układ energetyczny) i EC Pniówek (skojarzony układ energetyczno-chłodniczy centralnej klimatyzacji kopalni). Wykorzystanie metanu w roku 2006 przedstawia się następująco: 3 (w tys. m CH4) - kotły gazowe kop. „Borynia” 1.255,6 - suszarnia flotokoncentratu kop. „Krupiński” 4.036,2 - silniki gazowe SEJ S.A. 27.605,8 - SEJ S.A. EC „Moszczenica” 21.206,0 - SEJ S.A. EC „Zofiówka” 28.220,6 - SEJ S.A. kotły gazowe WR 6.068,6. 61

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Monitoring W województwie śląskim system monitorowania jakości powietrza zmieniał się na przestrzeni ostatnich lat i prowadzony był w oparciu o wyniki badań z 275 stanowisk pomiarowych obejmujących pomiary: - wysokiej jakości na stałych stacjach monitoringu, rozumiane jako pomiary ciągłe, prowadzone z zastosowaniem mierników automatycznych (pa)- 14 stanowisk pomiarowych dwutlenku azotu (NO2), 1- stanowisko tlenków azotu (NOx), 16- dwutlenku siarki (SO2), 10- ozonu (O3), 8- pyłu zawieszonego PM10, 11- tlenku węgla (CO), 2- stanowiska benzenu (C6H6); - manualne (pm): na stałych stacjach monitoringu prowadzone codzienne- 12 stanowisk pyłu PM10 oraz 1 w trybie cyklicznym traktowane jako „mniej intensywne”, 18 stanowisk stężeń ołowiu (Pb), 12 stanowisk kadmu (Cd), 12- niklu (Ni), 12- arsenu (As), 12- benzo(α)piranu (BaP); - pasywne (pp)- 45 stanowisk pomiarów dwutlenku siarki (SO2), 58 tlenków azotu (NOx) oraz 31- benzenu (C6H6). Na terenie województwa śląskiego monitoring powietrza prowadzony jest przez następujące instytucje: - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, - Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna, - Agencja Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Śląskiej, - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, - Zakłady Farmaceutyczne POLPHARMA S.A.

W ramach dostosowywania szeregu przepisów do standardów unijnych w 2002 roku weszły w życie istotne akty prawne – Ustawa Prawo Ochrony Środowiska wraz z kolejnymi rozporządzeniami – rzutujące na ocenę czystości powietrza. W zakresie emisji określane są instalacje, w tym także energetyczne, dla których nie jest wymagane pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Dla instalacji energetycznych kryterium decydującym jest rodzaj spalanego paliwa. Powstała w ten sposób liczna grupa źródeł energetycznych, które wymknęły się procedurom decyzyjnym organów administracyjnych. Do źródeł takich np. należą te, których łączna nominalna moc wynosi od 1MW do: - 5 MW w przypadku spalania węgla kamiennego, - 10 MW w przypadku spalania koksu, drewna, słomy i olejów, - 15 MW w przypadku spalania gazu oraz inne niż energetyczne o nominalnej mocy cieplnej od 0,5MW do 1 MW, opalane węglem kamiennym, koksem, drewnem, słomą, olejem napędowym, olejem opałowym, benzyną, paliwem gazowym, z których: - wprowadzane do powietrza gazy lub pyły pochodzą wyłącznie ze spalania tych paliw lub - wprowadzane do powietrza gazy lub pyły pochodzące z prowadzonych w tych instalacjach procesów innych niż spalanie paliw nie powodują przekroczenia 10% dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu albo 10% wartości odniesienia. Oprócz źródeł energetycznych wymienia się szereg innych instalacji o charakterze produkcyjnym i usługowym, np. instalacje do lakierowania lub malowania zużywające mniej niż 1 Mg w ciągu roku wyrobów lakierowych, oczyszczalnie ścieków, huty szkła o wydajności mniejszej niż 1 Mg/dobę, punkty gastronomii, itp. Mimo, iż w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 22.12.2004 r (Dz.U. nr 283, poz. 2839) określono rodzaje instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia do organów ochrony środowiska w chwili rozpoczęcia działalności, to i tak aktualne przepisy prawa można uznać za bardziej liberalne dla ochrony powietrza, niż obowiązujące przed 2001 rokiem. W związku z tym cała grupa źródeł, w tym przede wszystkim energetycznych, pozostaje niezidentyfikowana, a należą do niej m.in. źródła: - opalane węglem kamiennym o łącznej nominalnej mocy do 0,5 MW, - opalane koksem, drewnem, słomą, olejami i paliwem gazowym o łącznej nominalnej mocy do 1 MW. Źródła te wraz z wieloma o charakterze produkcyjnym powodują właśnie niską i średnią emisję, w tym emisję energetyczną wywierającą decydujący wpływ na lokalne poziomy imisji. 62

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Zmieniły się także akty prawne w zakresie imisji. Rozporządzeniami Ministra Środowiska z dnia 17.12.2008r. (Dz. U. Nr 5, poz.31) wprowadzono nowe normy graniczne (górne i dolne progi oszacowania), określono poziomy alarmowe oraz marginesy tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji, a także określono zasady oceny poziomów substancji w powietrzu (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281). Nowe przepisy wprowadziły inne okresy uśredniania wartości stężeń, rozdzieliły wartości kryterialne dla SO2, NOx i O3 na dotyczące ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony roślin i ekosystemów, a także zlikwidowały normę średnioroczną dla SO2 w dziedzinie ochrony zdrowia ludzi. Ze względu na ochronę zdrowia ludzi nie uległ zmianie poziom dopuszczalny średnioroczny dla NO2, zaostrzono zaś kryterium w stosunku do pyłu zawieszonego zmniejszając normę do 40 g/m3.

Jakość powietrza Na terenie Gminy Suszec Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach nie prowadzi bezpośredniego monitoringu powietrza. Najbliższe stacje pomiarowe znajdują się w Gminie Kobiór, Pawłowice i Miedźna. Trzy stacje rejestrują stężenia tylko NO2. Jakość powietrza na terenie Gminy Suszec mierzona jest w skali powiatu pszczyńskiego (strefa bieruńsko- pszczyńska).

Tabela 18. Lokalizacja i parametry stacji pomiarowych w powiecie pszczyńskim. Lp. Kod krajowy stacji Właściciel Czas Substancja Lokalizacja stacji uśredniania oznaczana 1. SIKobioKobi_pszcz miesięczny NO Kobiór WSSE 2 2. SIPawloPaw_pszcz miesięczny NO Pawłowice Katowice 2 3. SIMiedzMied_pszcz miesięczny NO2 Miedźna Źródło: Raport o stanie środowiska województwie śląskim WIOŚ Katowice, 2007 r.

Na potrzeby oceny bieżącej (rocznej) wykonano klasyfikację stref w oparciu o następujące założenia:  klasa A - poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej; nie jest wymagane prowadzenie działań na rzecz poprawy jakości powietrza,  klasa B - poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną, lecz nie przekracza wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji; należy określić obszary przekroczeń wartości dopuszczalnych,  klasa C - poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji; niezbędne jest opracowanie programu ochrony powietrza POP.

Tabela 19. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2009 Ochrona Ochrona zdrowia roślin Strefa B(a) SO NO C H CO PM10 Pb As Cd Ni O SO NO O 2 2 6 6 P 3 2 x 3 Strefa bieruńsko- A A A A A A A A A C C A A C pszczyńska Źródło: Ósma roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim obejmująca rok 2009, WIOŚ Katowice, 2010

Tabela 20. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2008 Ochrona Ochrona zdrowia roślin Strefa B(a) SO NO C H CO PM10 Pb As Cd Ni O SO NO O 2 2 6 6 P 3 2 x 3 Strefa bieruńsko- A A A A A A A A A C C A A C pszczyńska Źródło: Siódma roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim obejmująca rok 2008, WIOŚ Katowice, 2009 63

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

W wyniku przeprowadzonej oceny jakości powietrza strefę bieruńsko-pszczyńską dla kryterium oceny zdrowia zakwalifikowano do klasy A, natomiast do klasy C pod względem zanieczyszczenia benzo(α)pirenem oraz ozonem. W związku z tym, dla zanieczyszczeń zaklasyfikowanych do klasy C wymagane jest opracowanie „Programu Ochrony Powietrza” dla obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych.

W przypadku kryterium ochrony roślin, strefa bieruńsko-pszczyńska uzyskała wynikową klasę C ze względu na poziom ozonu (O3) i podobnie potrzebę opracowania specjalnego programu w tym zakresie. Marszałek Województwa Śląskiego w związku z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu ozonu zgodnie ustawą Prawo ochrony środowiska jest zobowiązany uchwalić Program Ochrony Powietrza (POP) po wcześniejszym zaopiniowaniu przez Starostę Pszczyńskiego. Celem takiego programu jest opracowanie harmonogramu rzeczowo – finansowo - czasowego, którego wdrożenie pozwoli na realizację ustalonych zadań prowadzących do zmniejszenia poziomu w/w substancji do poziomu dopuszczalnego.

W wyniku rocznej oceny jakości powietrza w województwie śląskim dokonanej w 2007 roku, wyznaczono strefy, które zostały zakwalifikowane jako strefy C, a tym samym zostały zobligowane do opracowania Programu ochrony powietrza (POP). W województwie śląskim wyszczególniono 11 stref, dla których wystąpiły ponadnormatywne stężenia przynajmniej jednej z normowanych substancji. Do stref tych została zaliczona strefa bieruńsko-pszczyńska, gdzie należy opracować program ochrony powietrza ze względu na przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu w roku kalendarzowym. Na terenie strefy bieruńsko-pszczyńskiej nie ma stacji monitoringu jakości powietrza w zakresie benzo(a)pirenu, jednak strefę tę sklasyfikowano, w ramach rocznej oceny jakości powietrza w województwie śląskim, jako obszar, na którym nie jest dotrzymywany docelowy poziom tej substancji. Jako podstawę do takiej klasyfikacji przyjęto wyniki pomiarów wykonanych w pozostałych punktach pomiarowych benzo(a)piranu w województwie śląskim. W strefie bieruńsko-pszczyńskiej konieczna jest redukcja emisji benzo(a)pirenu w celu dotrzymania wartości docelowej w powietrzu. Przystępując do określenie programu działań naprawczych zmierzających do przywrócenia w strefie bieruńsko-pszczyńskiej jakości powietrza wymaganej przepisami prawa na wstępie poddano analizie działania wynikające z istniejących planów, programów, strategii, które będą realizowane niezależnie od Programu ochrony powietrza (tzw. wariant „0”). Z uwagi na ich znaczący wpływ na poprawę jakości powietrza w strefie, ich realizacja jest konieczna i zostały ujęte w harmonogramie rzeczowo-finansowym. Uwzględniając przyczyny złej jakości powietrza w powiatach raciborskim, rybnickim i wodzisławskim oraz wyliczone niezbędne redukcje emisji można stwierdzić, że w wyniku tych działań stan jakości powietrza powinien ulec poprawie, ale w sposób niewystarczający do osiągnięcia standardów imisyjnych wymaganych przepisami prawa. Konieczne jest zatem podjęcie dodatkowych działań zmierzających do poprawy stanu obecnego. W analizach dla roku prognozy zamodelowano działania związane z redukcją emisji powierzchniowej. Ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych może być osiągnięte dzięki zmniejszeniu zapotrzebowania na ciepło poprzez termomodernizację, podłączenie do sieci cieplnej, wymianę dotychczasowych kotłów węglowych o niskiej sprawności na nowoczesne kotły węglowe (paliwo - węgiel orzech, groszek) oraz retortowe, ekologiczne (paliwo – brykiety) lub wymianę dotychczasowych kotłów węglowych na kotły gazowe lub olejowe oraz ogrzewanie elektryczne w obszarach przekroczeń. W tym celu konieczna jest: - zmiana sposobu ogrzewania (tzn. zamiana paliwa stałego na paliwa ciekłe lub gazowe), - wykonanie przyłączy sieci gazowej do poszczególnych budynków, - likwidacja pieców węglowych w mieszkaniach i domkach jednorodzinnych, - ewentualnie rozbudowa sieci gazowej, - wykonanie przyłączy sieci cieplnej do poszczególnych budynków, - ewentualna rozbudowa sieci cieplnej, - wymiana starych kotłów węglowych na nowoczesne, niskoemisyjne.

64

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Zmiana nośnika ciepła umożliwia redukcję stężenia benzo(a)pirenu poprzez redukcję emisji dzięki wykorzystywaniu paliw powodujących dużo mniejszą emisję pyłu. Wymiana starych kotłów węglowych no kotły retortowe umożliwia redukcję stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM10 poprzez poprawę procesu spalania, co prowadzi do ograniczenia emisji benzo(a)pirenu. Zaproponowane działania zmniejszające emisję powierzchniową prowadzą do redukcji zarówno pyłu PM10 jak i benzo(a)pirenu. W harmonogramie rzeczowo-finansowych podano jaka skala działań (w postaci wymaganego efektu ekologicznego) jest niezbędna do doprowadzenia do stanu właściwego.

Z uwagi na stwierdzone w wyniku modelowanie przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 określono efektu ekologiczny i koszty wymiany kotłów w indywidualnych systemach grzewczych. Przedstawiono w związku z tym zadania do obligatoryjnego wykonania w ramach Programu ochrony powietrza dla Lędzina, Imielina, Bierunia i Pszczyny. Pozostałe gminy strefy z uwagi na przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu również powinny podjąć działania w celu ograniczenia emisji tej substancji w takim zakresie, w jakim będzie to możliwe i ekonomicznie uzasadnione. Ograniczenie lub likwidację emisji powierzchniowej osiągnąć można poprzez zastosowanie różnego rodzaju działań/inwestycji. W programie przedstawiono 2 warianty działań: wariant 1 ujmuje wszystkie możliwe działania, optymalizując ich liczbę pod względem efektu ekologicznego i kosztów inwestycyjnych. Wariant 2 zawiera inwestycje o największym efekcie ekologicznym (z pominięciem ogrzewania olejowego i elektrycznego z uwagi na wysokie koszty eksploatacyjne). Modernizacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych powinna odbywać się zgodnie z planami i zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miast i gmin. Celem tych działań powinno być przede wszystkim zapewnienie dostaw ciepła i przyłączeń do sieci ciepłowniczej na obszarze objętym przekroczeniami norm jakości powietrza. Celowa jest rozbudowa sieci gazowych, szczególnie na kierunkach budownictwa rozproszonego, gdzie mniej opłacalne jest dostarczanie ciepła sieciowego. Biorąc pod uwagę rosnące natężenie pojazdów na drogach powiatów stanowiących strefę, istotna jest realizacja inwestycji usprawniających ruch: zmiany i usprawnienia istniejącego układu drogowego, nowe inwestycje drogowe, modernizacje układu komunikacyjnego. Harmonogramy rzeczowo - finansowe działań naprawczych dla strefy bieruńsko-pszczyńskiej opracowano w oparciu o diagnozę istniejącego stanu jakości powietrza oraz jego prognozy dla roku 2020. Czas realizacji zaplanowanych zadań został podzielony na trzy okresy tj.: - pierwszy etap do 2011 roku – działania krótkoterminowe, - drugi etap do 2013 roku (termin osiągnięcia poziomu docelowego) – działania średnioterminowe, - trzeci etap do 2020 roku – działania długoterminowe. Proponowane działania przyczyniają się do redukcji emisji pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu. Koszty działań w zakresie ograniczenia emisji powierzchniowej do 2013 roku oszacowano na poziomie ok. 68,5 mln zł dla strefy bieruńsko-pszczyńskiej. W Programie wyznaczono miasta, w których niezbędna do osiągnięcia wymaganego stanu jakości powietrza jest kontynuacja Programu Ograniczenia Niskiej emisji. Niemniej jednak pozostałe gminy strefy bieruńsko-pszczyńskiej mogą przystąpić do przygotowania i realizacji takiego programu i systematycznie prowadzić działania zmierzające do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza. Gminy mogą również prowadzić cały szereg działań wspomagających określonych w harmonogramie rzeczowo-finansowym. W latach 2006-2008 został wdrożony program ograniczenia niskiej emisji na terenie Gminy Suszec. W ramach tego programu wymieniono w 320 budynkach mieszkalnych stare nieefektywne źródła ciepła (tj. piece starej generacji) na nowe ekologiczne źródła ciepła (tj. 304 szt. z paleniskiem retortowym i 16 szt. – gazowych). Mieszkaniec otrzymał dotację w wysokości 70% kosztów kwalifikowanych inwestycji jednak nie więcej niż 7 000,00 zł. W ramach programu zamontowano:  w 2006 r. – 70 urządzeń grzewczych z paleniskiem retortowym  w 2007 r. – 100 urządzeń grzewczych z paleniskiem retortowym,  w 2008 r. – 130 urządzeń grzewczych, w tym 16 szt. gazowych.

65

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Wymiana urządzeń grzewczych przyczyniła się do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń pyłowo- gazowych do atmosfery. Efekt ekologiczny w wymiarze rocznym przedstawia tabela poniżej:

Tabela 21. Roczny efekt ekologiczny. Substancja Jednostka 2006 r. 2007 r. 2008 r. Pył [kg/a] 8.830 12.620 13.111 SO2 [kg/a] 1.668 2.342 4.953 NO3 [kg/a] 128 183 286 CO [kg/a] 3.760 8.233 17.387 CO2 [kg/a] 256 366 619.618 Benzo(a)piren [kg/a] 1.8 2.56 5

9.2.1. Cel średniookresowy do 2018r.

Osiągnięcie jakości powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu na terenie Gminy Suszec oraz utrzymanie jakości powietrza atmosferycznego zgodnie z obowiązującymi standardami jakości środowiska

Kierunki działań:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Suszec, Powiat Prowadzenie remontów istniejących dróg m.in. zmiana nawierzchni Pszczyński, Zarządy dróg Gmina Suszec, Powiat Upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i możliwościach Pszczyński, technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych organizacje rodzajów odnawialnych źródeł energii pozarządowe Gmina Suszec, Powiat Prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących odnawialne Pszczyński, źródła energii organizacje pozarządowe Gmina Suszec, Wspieranie rozwiązań pozwalających na unikanie lub zmniejszanie Przedsiębiorstwa wielkości emisji z transportu komunikacyjne, Zarządy dróg Powiat Pszczyński, Realizacja przedsięwzięć termomodernizacyjnych Gmina Suszec, właściciele obiektów Powiat Pszczyński, Promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz Gmina Suszec, technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii organizacje i zmniejszających materiałochłonność gospodarki pozarządowe Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i Gmina Suszec, Powiat możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania Pszczyński, odnawialnych źródeł energii oraz szkodliwości spalania odpadów w organizacje gospodarstwach domowych pozarządowe Gmina Suszec, Powiat Szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymagań Pszczyński, dotyczących ochrony środowiska organizacje pozarządowe 66

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł Gmina Suszec komunalnych m.in. wymian kotłów węglowych na paliwo gazowe, olej opałowy, biopaliwa Budowa i modernizacja dróg gruntowych Gmina Suszec Projektowanie i budowa parkingu przy Urzędzie Gminy w Suszcu wraz z Gmina Suszec przebudową układu komunikacyjnego w rejonie ul. Lipowej, P. Godźka i ul. Wyzwolenia Prace projektowe i budowa parkingu przy ul. Nierad i Łoskutowa w Gmina Suszec Kryrach Prace projektowe i przebudowa ulicy Szkolnej - II etap i ul. Gmina Suszec Napieralskiego (od ul. Szkolnej do DW 935) w Rudziczce Projektowanie przebudowy ul. Szkolnej w Suszcu wraz z budową Gmina Suszec odwodnienia na odcinku od Szkoły Podstawowej do skrzyżowania z ul. Kolonia Podlesie Projektowanie przebudowy ul. Czarkowskiej w Radostowicach wraz z Gmina Suszec budową odwodnienia Projektowanie przebudowy ul. Granicznej w Radostowicach od DW935 Gmina Suszec do ul. Porębskiej wraz z budową odwodnienia Projektowanie i przebudowa ul. Stawowej w Suszcu Gmina Suszec Przebudowa parkingu na osiedlu przy ul. Piaskowej w Suszcu Gmina Suszec Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy Suszec wraz z Gmina Suszec odwodnieniem Projektowanie i przebudowa Szkoły Podstawowej w Suszcu Gmina Suszec Program ograniczenia niskiej emisji Gmina Suszec

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Marszałek Nadzorowanie i monitorowanie realizacji Programu Ochrony Powietrza

Usprawnienie organizacji ruchu drogowego Zarządcy dróg, Gmina Suszec Tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z Organy zgodnie z wymaganiami obowiązującego prawa w zakresie ochrony środowiska ustawą Wnikliwe prowadzenie postępowań w sprawie oceny oddziaływania na Regionalny Dyrektor środowisko planowanych przedsięwzięć Ochrony Środowiska Zwiększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo Podmioty gospodarcze biopaliwa) Sprzątanie dróg przez ich zarządców w szczególności systematyczne Zarządcy Dróg sprzątanie na mokro dróg, chodników, w miejscach zagęszczonej Powiatowych, zabudowy ze szczególną starannością po sezonie zimowym, po Gminnych ustąpieniu śniegów - przedsiębiorstwa komunalne Modernizacja ciepłowni lub łączenie systemów ciepłowniczych w celu Zarządcy optymalizacji wykorzystania energii pierwotnej paliw nieruchomości Spełnienie wymagań prawnych przez zakłady w zakresie jakości Podmioty gospodarcze powietrza, spełnienie standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa Wykonywanie obowiązkowych pomiarów w zakresie wprowadzania Podmioty gospodarcze gazów i pyłów do powietrza oraz przekazywanie odpowiednim organom w formie ustalonej prawem Prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w WIOŚ Katowice, zakresie gospodarowania odpadami – dążenie do likwidacji problemu Gmina Suszec spalania odpadów poza spalarniami i współspalarniami odpadów oraz prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów w zakresie

67

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 ochrony środowiska Prowadzenie interwencji w ramach kompetencji organów i inspekcji WIOŚ Katowice, ochrony środowiska w związku z uciążliwościami zgłaszanymi przez Gmina Suszec społeczeństwo dotyczącymi emisji gazów i pyłów do powietrza oraz emisji uciążliwych zapachów

9.3. Ochrona wód

Stan wyjściowy - wody powierzchniowe: Na wody powierzchniowe gminy składają się: - wody płynące rzek i potoków, - wody stojące stawów, zbiorników wodnych, zalewiska bezodpływowego.

Ukształtowanie obszaru gminy oraz jej położenie w układzie sąsiadujących jednostek stwarzają sytuację, w której stan czystości wód powierzchniowych gminy uzależniony jest od gospodarki wodno-ściekowej prowadzonej na jej obszarze. Jedynie rzeka Pszczynka przepływa tranzytem przez gminę Suszec niosąc ładunki zanieczyszczeń z obszarów zewnętrznych, pozostałe cieki wodne mają początek na obszarze gminy. Przez obszar gminy przepływają następujące rzeki i potoki: - rzeka Pszczynka, - kanał Branicki, - rzeka Dokawa, - potok Nieradka, - potok Rudziczka, - potok Korzeniec Południowy.

Na obszarze gminy można wyróżnić 8 obszarów źródłowych lub dających początek ciekom wodnym. Są to obszary szczególne dla jakości wód poszczególnych cieków wodnych, gdyż decydują już u źródła, o ich czystości i swobodzie spływu z obszaru zlewni. Z 8 wyszczególnionych obszarów, w 6 występuje zabudowa. Jedynie środowisko początków potoków Korzeniec Południowy i Baranówka można uznać za nieprzekształcone. Na obszarze gminy występuje 17 rejonów, na których istnieją zespoły lub pojedyncze stawy. Staw po północnej stronie ulicy Na Grabówki przekształcił się na skutek osiadań terenów spowodowanych eksploatacją pokładów węgla w zlewisko bezodpływowe o powierzchni ok. 10 ha. Ukształtowanie obszaru gminy stwarza sytuację, że jedynie w części południowej gminy (Mizerów) występuje przepływ wód powierzchniowych z obszaru zewnętrznego (rzeka Pszczynka niesie wody z rejonu Krzyżowic i Warszowic gminy Pawłowice i Osin oraz Rogoźnej miasta Żory). Z pozostałego obszaru gminy Suszec wody spływają na obszary zewnętrzne (miasto Żory, miasto i gmina Pszczyna, gmina Kobiór).

68

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Rysunek 10. Sieć hydrograficzna Powiatu Pszczyńskiego.

Stan wód powierzchniowych Obecnie klasyfikacje wód powierzchniowych określa się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162, poz. 1008). Badania jakości wód powierzchniowych na terenie całego województwa śląskiego, jak również na terenie Powiatu Pszczyńskiego przeprowadza WIOŚ w Katowicach. W ramach podsystemu monitoringu jakości wód powierzchniowych, w województwie śląskim, w latach 2007-2009 prowadzone są badania jakości wód w rzekach wg programu monitoringu rzek, obejmującego monitoring diagnostyczny i operacyjny. Prowadzone są także badania jakości wód użytkowych, wymagane rozporządzeniami szczegółowymi w zakresie warunków do bytowania ryb oraz wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. W ramach monitoringu operacyjnego są prowadzone również badania w zakresie zanieczyszczenia związkami azotu pochodzenia rolniczego. Ponadto, zgodnie z porozumieniami międzynarodowymi we wskazanych punktach pomiarowych prowadzone są wspólne badania wód granicznych z Republiką Czeską. W ramach poszczególnych monitoringów prowadzone są badania wskaźników fizykochemicznych. Wskaźniki biologiczne wprowadzane są sukcesywnie do opracowywanych metodyk badawczych.

W roku 2009 badania prowadzono w 216 punktach pomiarowych zlokalizowanych na 159 jednolitych częściach wód powierzchniowych (jcwp). Monitoringiem operacyjnym na wodach zagrożonych objęto 150 punktów, w 98 punktach badano jakość wód będących środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych, w 42 punktach prowadzono badania pod kątem jakości wód wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Jakość wody w 4 punktach badano w zakresie wód wykorzystywanych do celów rekreacyjnych. W 2 punktach prowadzono monitoring badawczy.

Na terenie Gminy Suszec nie wyznaczono żadnego punktu pomiarowo-kontrolnego w ramach monitoringu operacyjnego i regionalnego w latach 2007-2009 w województwie śląskim. Najbliższe punkty monitoringowe zlokalizowane są na terenie sąsiedniej Gminy Pszczyna. Punkty pomiarowo-kontrolne znajdują się na Potoku Dokawa, Kanale Branickim, rzece Pszczynka i Wiśle, czyli na tych samych ciekach, które przepływają przez teren Gminy Suszec.

Ocenę zrobiono w punktach badanych w zakresie monitoringu operacyjnego. Pojęcie stanu ekologiczego odnosi się do jcwp naturalnych, pojęcie potencjału ekologicznego do jcwp sztucznych lub silnie zmienionych. Zakres badań obejmował wskaźniki przedstawione w tabeli poniżej.

69

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Tabela 22. Wskaźniki jakości wody badane w punktach monitoringu operacyjnego w 2009 r.

Źródło: Ocena wstępna stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód w punktach pomiarowych badanych w 2009 roku (aktualizacja, sierpień 2010), WIOŚ, Katowice

Przekroje pomiarowo – kontrolne wód powierzchniowych w bezpośredniej bliskości gminy Suszec w 2009 r. przedstawia tabela:

Tabela 23. Przekroje pomiarowo–kontrolne wód powierzchniowych w 2009 r. Nazwa punktu Lokalizacja Lp. Nazwa cieku – nazwa jcw pomiarowo- kontrolnego Rodzaj monitoringu Kanał Branicki Pszczyna – 1. Kanał Branicki – Kanał Branicki – ujście do operacyjny Pszczynki Pszczynka Pszczyna – 2. Pszczynka – Pszczynka do zb. Łąka powyżej operacyjny zbiornika Łąka Dokawa ujście Pszczyna – 3. Dokawa - Dokawa do Pszczynki operacyjny Mała Wisła Wisła – Wisła od Błądnicy do zb. wpływ do Pszczyna – 4. Goczałkowice zbiornika operacyjny Goczałkowice Źródło: Źródło: Ocena wstępna stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód w punktach pomiarowych badanych w 2009 roku (aktualizacja, sierpień 2010), WIOŚ, Katowice

Przy uwzględnieniu kategorii jakości wody scharakteryzowano podział wód na pięć klas jakości:  klasa I – wody o bardzo dobrej jakości  klasa II – wody dobrej jakości  klasa III – wody zadawalającej jakości  klasa IV – wody niezadowalającej jakości  klasa V – wody złej jakości.

70

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

O jakości wód w województwie w roku 2007 tak jak w latach poprzednich decydowały ścieki komunalne, ścieki przemysłowe, w tym wody dołowe z kopalń węgla kamiennego i rud metali, a także ścieki z terenów rolniczych. Problemem w skali województwa są w dalszym ciągu nieoczyszczone ścieki komunalne. Zanieczyszczenia pochodzące z tego źródła, powodują w rzekach deficyty tlenowe, podwyższoną zawartość związków organicznych, biogennych, zasolenia oraz decydowały o zanieczyszczeniach bakteriologicznych. Na podstawie wyników przeprowadzanych przez WIOŚ w Katowicach badań, dokonano ogólnej oceny wód powierzchniowych przepływających przez teren Gminy Suszec kontrolowanych w 2009 roku.

Tabela 24. Ocena ogólna wód powierzchniowych kontrolowanych w 2009r.. Substancje STAN/ STAN szczególnie POTENCJAŁ CHEMICZNY Nazwa rzeki Klasa Klasa elementów szkodliwespecyficzne EKOLOGICZNY - nazwa ppk elementów fizykochemicznych zanieczyszczenia biologicznych syntetyczne i niesyntetyczne) Kanał Branicki – II Poniżej stanu UMIARKOWANY - Stan dobry ujście do dobrego Pszczynki Pszczynka powyżej III Poniżej stanu Stan dobry UMIARKOWANY - zbiornika dobrego Łąka Dokawa Poniżej stanu ujście do III Stan dobry UMIARKOWANY - dobrego Pszczynki Mała Wisła wpływ do - Poniżej stanu Stan dobry - DOBRY zbiornika dobrego Goczałkowice Źródło: Ocena wstępna stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód w punktach pomiarowych badanych w 2009 roku (aktualizacja, sierpień 2010), WIOŚ, Katowice Wody Gminy Suszec wykazują znaczne zróżnicowanie pod względem jakości (od wód czystych pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym do wód zanieczyszczonych - zwłaszcza bakteriologicznie). Wpływ na zanieczyszczenie związkami biogennymi ma przede wszystkim stan gospodarki wodno – ściekowej w zlewni rzek. Zauważyć należy, iż wiele miejscowości w zlewni nie posiada kanalizacji.

Jakość wód kontrolowanych przez organy Inspekcji Sanitarnej

W województwie śląskim w 2009r., z wykorzystywanych 58 ujęć wód powierzchniowych, próbki wody do badań pobrano z 56, z których wody wykorzystywane są do celów wodociągowych. Są to zarówno ujęcia o bardzo dużej ilości ujmowanej do uzdatniania wody, zaopatrujące kilkaset tysięcy osób, jak np. ujęcia usytuowane na zbiornikach Goczałkowickim i Czanieckim, czy też ujęcia o niewielkiej wydajności, zaopatrujące w wodę po uzdatnieniu, od kilkudziesięciu do kilkuset osób. Wymagania jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728). Zgodnie z rozporządzeniem, ustala się w zależności od warunków granicznych wskaźników jakości wody, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia. Dla parametrów podaje się wynik klasyfikacji w postaci: A1 – oznacza wodę wymagającą prostego uzdatniania fizycznego, A2 – oznacza wodę wymagającą typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, 71

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

A3 – oznacza wodę wymagającą wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, Non – oznacza wodę powierzchniową gorszej jakości niż jakość klasy A3, która nie może być ujmowana w celu przeznaczenia na wodę do picia.

Dostawą wody pitnej dla mieszkańców Gminy Suszec zajmuje się Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów. Woda pochodzi z ujęcia powierzchniowego w Goczałkowicach oraz z ujęć na rzece Sole. Tabela poniżej prezentuje ocenę wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności Gminy Suszec w wodę przeznaczoną do spożycia.

Tabela 25. Ocena rzek pod kątem wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi w 2009 r. L.p. Nazwa punktu pomiarowego km Kategoria jakości wody Wskaźniki nie odpowiadające kategoriom jakości wody 1. Mała Wisła wpływ do zbiornika 55,9 A3 - Goczałkowice 2. Soła powyżej potoku Rycerka 80,9 A3 - 3. Soła powyżej Węgierskiej Górki 62,2 A2 - 4. Soła ujście do Tresnej 49,9 A3 - Źródło: Ocena rzek badanych pod kątem wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia w 2009 roku, WIOŚ 2010

Przydatność do bytowania ryb w warunkach naturalnych.

Przydatność do bytowania ryb w warunkach naturalnych określana jest zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U.2002.176.1455). W 2009r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska przeprowadził ocenę rzek pod kątem wymagań, jakim powinny odpowiadać wody będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. Z przeprowadzonych w 99 punktach pomiarowo-kontrolnych na terenie województwa śląskiego badań, 89 przekrojów nie spełniało warunków zapisanych w rozporządzeniu ministra Środowiska z dn. 04.10.2002r., a pozostałe 10 spełniały wymagania tylko i wyłącznie dla ryb karpiowatych. Na terenie Gminy Suszec w żadnym z występujących tam cieków wodnych nie prowadzono oceny przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych.

Stan wyjściowy - wody podziemne:

Pod pojęciem użytkowych zasobów wód podziemnych rozumie się wody występujące pod powierzchnią ziemi w wolnych przestrzeniach skał skorupy ziemskiej, tworzące w zależności od głębokości występowania wody: przypowierzchniowe oraz głębsze użytkowe poziomy wodonośne (Ustawa Prawo Wodne, 18.07.2001). Pod pojęciem jakości wody należy rozumieć jej właściwość, na którą składa się szereg parametrów, stanowiących o możliwości jej wykorzystania do określonego celu m.in.: ekologicznego, konsumpcyjnego i gospodarczego. Sprawa jakości wody jest niezwykle ważna w kwestii związanej z zaopatrywaniem ludzi w wodę przeznaczoną do spożycia. Konsumpcyjne wykorzystanie wody związane jest z przeprowadzeniem szeregu analiz, których wyniki należy zinterpretować w oparciu o obowiązujące przepisy prawne. W przypadku przekroczenia wartości wskaźników mamy do czynienia z wystąpieniem zanieczyszczenia na badanym obszarze. Podstawowym dokumentem prawnym obowiązującym w Polsce jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z dnia 6 sierpnia 2008 r.). Innym dokumentem jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 20.04.2010 zmieniające rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. nr 72, poz. 466). Jeśli chodzi o prawo europejskie, to jakość wody przeznaczonej do spożycia musi odpowiadać kryteriom zawartym w Dyrektywie Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Światowa Organizacja Zdrowia 72

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 ogłosiła w 2006 r. do dziś obowiązujące zalecenia odnoszące się do jakości wód pitnych. Działalność rolnicza wywiera istotny wpływ na jakość i stopień zanieczyszczenia wód podziemnych. Intensywność i rozkład ładunku zanieczyszczenia rolniczego zależy zarówno od sposobu zagospodarowania terenu, jak i od warunków hydrogeologicznych. Intensywna produkcja rolna na obszarach wiejskich prowadzi m.in. do wzrostu mineralizacji, przewodnictwa elektrolitycznego, twardości ogólnej, zawartości fosforanów, azotanów w wodzie, jak również do zanieczyszczenia pozostałościami po środkach ochrony roślin. Do pierwszej grupy zanieczyszczeń wód podziemnych należą nawozy i środki ochrony roślin. Ich niewłaściwe stosowanie wiąże się z powstawaniem rozległych w przestrzeni ognisk zanieczyszczeń. Wraz z nawozami organicznymi dochodzi do dostarczania znacznych ilości azotu, potasu i fosforu. Azot w procesach rozkładu substancji organicznej, przy współudziale bakterii, ulega przekształceniu w związki amonowe, a następnie w procesach utleniania tworzą się formy azotu azotynowego i azotanowego. Badania dowodzą, że do zanieczyszczenia wód podziemnych może dochodzić wskutek dostarczania nawozów organicznych, zwłaszcza gnojowicy, poprzez niedostosowanie dawki do nawożonej powierzchni. Do drugiej grupy zanieczyszczeń można zaliczyć intensywną hodowlę. Dostarcza ona głównie substancji organicznych: ścieki hodowlane, gnojówka, gnojowica, ścieki gospodarcze i odcieki z nawozów oraz kiszonek paszowych. Skutkiem intensywnej hodowli może być wzrost przewodnictwa elektrolitycznego wody, jej zmiany organoleptyczne, wzrost stężenia związków - - + 3- + organicznych: NO2 , NO3 , NH4 , PO4 , K oraz zanieczyszczenia bakteriologicznego. Przyczyną zanieczyszczenia wód podziemnych substancjami pochodzącymi z hodowli są najczęściej nieszczelne zbiorniki na gnojówkę i gnojowicę oraz nieszczelne płyty obornikowe lub ich brak. Wielkość oddziaływania zanieczyszczeń na środowisko wodne jest bezpośrednio związana z poziomem intensywności użytkowania gleb i stopniem koncentracji produkcji zwierzęcej w poszczególnych rejonach – obszarach zlewni. Poważnym problemem są także nieskanalizowane wsie i ścieki bytowo-gospodarcze gromadzone: w szambach, odprowadzane wprost do cieków poprzez szczątkowe kanalizacje burzowe a także do szeregu obniżeń, oczek wodnych i stawów, które w efekcie końcowym wpływają na jakość wód podziemnych. Wody podziemne w powiecie pszczyńskim stanowią główne źródło zaopatrzenia w wodę dla celów komunalnych oraz źródło uzupełniające dla celów produkcyjnych. Zasoby wód podziemnych występują w następujących formacjach geologicznych: w karbonie, w warstwie trzeciorzędowej oraz w warstwie przypowierzchniowej. Gmina Suszec posiada na swoim obszarze znaczne zasoby wód podziemnych. Wody podziemne terenu gminy Suszec wyznaczają dwie strefy zróżnicowane pod względem głębokości zalegania wód: - Strefa I - poziom wody kształtuje się na głębokości 0÷2 m. Obejmuje głównie doliny rzek. Lokalnie na terenach podmokłych zwierciadło tego poziomi układa się na głębokości 0÷0,4 m. Tereny takie występują pomiędzy Suszcem a Radostowicami oraz wzdłuż Pszczynki w rejonie Mizerowa. Wody tego poziomu występują w piaskach i namułach pochodzenia rzecznego. - Strefa II - obejmuje wody gruntowe występujące w piaskach i żwirach fiuwioglacjalnych pod powierzchnią glin i lessów na głębokości od 2,0 m w partiach niżej położonych do 7,0 m (na zachód od sołectwa Kryry) i 11,5 m (na zachód od głównej drogi sołectwie Radostowice) – w partiach wyżej wyniesionych. Występujące zwierciadło wody w II strefie ma charakter napięty. Jakość wód na obszarach zabudowanych, a szczególnie wiejskich jest niewłaściwa, gdyż stanowi wynik nieprawidłowości w gospodarce ściekami. Wody opadowe, spływając po zetknięciu z powierzchnią ziemi, stanowią źródło zanieczyszczeń wód powierzchniowych. Spływ substancji z obszarów zlewni obciążonych działalnością człowieka, stanowi zanieczyszczenia obszarowe (główne źródło - mineralne nawożenie gleby, chemiczne środki ochrony roślin, składowanie odpadów). Istotnym elementem, wpływającym na zagrożenia jakości wód podziemnych jest nieprawidłowe prowadzenie hodowli (gnojówka, gnojowica, wody gnojowe, soki kiszonkowe zawierają znaczne ilości materii organicznej, która przy nieprawidłowym ujmowaniu może przedostawać się do potoków lub infiltrować do wód podziemnych).

73

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Nadrzędnym celem ochrony wód podziemnych jest zahamowanie procesów ich zanieczyszczania, jak również przywrócenie oraz zachowanie ich naturalnej jakości dla obecnych i przyszłych użytkowników, a także zachowanie naturalnych funkcji tych wód w ekosystemach. Wody podziemne występują we wszystkich trzech formacjach geologicznych. W karbonie występowanie wód podziemnych jest ograniczone głównie do przewarstwień piaszczystych. Z reguły wody te występują na znacznej głębokości i są silnie zmineralizowane, dlatego nie mają większego znaczenia dla wykorzystania gospodarczego. Wody trzeciorzędowe znajdują się w przewarstwieniach i soczewkach piaszczystych występujących wśród iłów mioceńskich. Przewarstwienia te występują bardzo nieregularnie, są nawzajem odizolowane, a wydajność ich z reguły jest bardzo niska. Wody występujące głębiej posiadają znaczny stopień zmineralizowania. W przypowierzchniowych warstwach lokalnie mogą być wykorzystane dla ujęć wód, generalnie jednak posiadają również małe znaczenie użytkowe. Główne znaczenie użytkowe dla ujęć wody posiadają wody czwartorzędowe.

Rysunek 11. Główne zbiorniki wód podziemnych na tle Powiatu Pszczyńskiego.

Z uwagi na fakt, że formacje piaszczysto-żwirowe o dobrej wodonośności występują na przeważającej części terenu gminy, jej obszar należy zaliczyć do bardzo zasobnych w wodę. Biorąc pod uwagę wydajność z utworów czwartorzędowych wg danych państwowego Instytutu Geologicznego w Sosnowcu wyodrębniono dwa zasadnicze obszary wodonośne o znaczeniu 74

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 użytkowym dla zaopatrzenia w wodę:  obszar głównego zbiornika wód podziemnych (GZW) Q11 "Pszczyna" (wg oznaczenia GZWP nr 346, o potencjalnej wydajności z pojedynczej studni powyżej 40 m3/h) - zlokalizowany jest w środkowej części gminy; zasoby wody znajdują się w utworach piaszczysto-żwirowych wypełniających dolinę kopalną. Obszary o mniejszej wydajności znajdują się jedynie w południowej części Radostowic i środkowo-północnej części Suszca.  obszary użytkowego poziomu wodonośnego (o pojedynczej wydajności z 1 studni powyżej 5 m3/h) - obejmują pozostałe rejony gminy.

Jakość wód podziemnych

Obecnie klasyfikacje wód podziemnych określa się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143, poz. 896). Z uwagi na to, że badania jakości wód były prowadzone przed wejściem w życie rozporządzenia oparto się na nieobowiązującym rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu interpretacji i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. Nr 32, poz. 284), które straciło moc prawną z dniem 1 stycznia 2005 roku. Ocenę jakości wód podziemnych przeprowadza Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. Ocenę przeprowadzono w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004r. w sprawie klasyfikacji do prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód. Rozporządzenie to zmieniało dotychczasowy sposób oceny jakości wód podziemnych określony w klasyfikacji jakości zwykłych wód podziemnych dla potrzeb monitoringu środowiska na podstawie oceny wskaźników fizycznych i chemicznych (PIOS 1995), który zakładał podział wód na cztery klasy jakościowe. W rozporządzeniu wprowadzono także nowy sposób prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych. Zmiany w klasyfikacji wód spowodowały, że w poniższej ocenie nie ma odniesienia do wyników badań uzyskanych w latach poprzednich. Ostatnie badania monitoringu jakości wód podziemnych miały miejsce w 2005 r. i dotyczyły analizy fizykochemicznej wód GZWP 346 (Pszczyna), który obejmuje swym zasięgiem południową część Gminy Suszec. Prowadzone w roku 2005 w ramach podsystemu monitoringu wód podziemnych badania jakości wód podziemnych wynikają z założeń zawartych w „Programie Państwowego Monitoringu Środowiska dla Województwa Śląskiego na lata 2004- 2005 oraz Aneksie na 2005 rok. Program monitoringu jakości wód podziemnych użytkowych poziomów wodonośnych na obszarze województwa śląskiego w roku 2005 obejmował opróbowanie 144 punktów badawczych, w tym 104 punktów sieci monitoringu regionalnego oraz 40 punktów sieci monitoringu krajowego. Opróbowanie wód w punktach sieci krajowej zostało wykonane przez pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego. W ramach programu terenowego wykonano pomiary: temperatury, odczynu, przewodności elektrolitycznej właściwej, stężenia tlenu rozpuszczonego oraz azotynów. Badania laboratoryjne zrealizowano w Centralnym Laboratorium Chemicznym Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Zakres oznaczonych wskaźników obejmował: amoniak, antymon, arsen, azotany, azotyny, bar, bor, brom, chlorki, chrom, cyjanki, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, kobalt, krzemionka, lit, magnez, mangan, miedź,molibden, nikiel, odczyn, ołów, potas, przewodność elektrolityczną właściwą, selen, siarczany, srebro, stront, sumę substancji rozpuszczonych, sód, twardość ogólną, tytan, wanad, wapń, węglany, wodorowęglany, ogólny węgiel organiczny (TOC), zasadowość ogólną, zawiesinę „TSS” na sączku ø 0,45μm, żelazo ogólne. Badania monitoringowe w sieci regionalnej wykonywane były przez pracowników WIOŚ w Katowicach. Terenowe oznaczenia parametrów fizykochemicznych wód obejmowały: temperaturę, odczyn (pH), tlen rozpuszczony oraz potencjał utleniająco-redukcyjny (Eh). Badania laboratoryjne były prowadzone przez Laboratorium WIOŚ z siedzibą w Bielsku Białej i w Częstochowie. Laboratoryjna analiza parametrów fizykochemicznych wód obejmowała oznaczenie: amoniaku, arsenu, azotanów, azotynów, boru, chlorków, chromu, cynku, fluorków, fosforanów, glinu, indeksu fenolowego, indeksu oleju mineralnego, kadmu, krzemionki, magnezu, manganu, miedzi, niklu, odczynu, ogólnego węgla organicznego (TOC), ołowiu, przewodności 75

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 elektrolitycznej właściwej, potasu, rtęci, siarczanów, sodu, utlenialności (CHZTMn), wapnia, wodorowęglanów, zasadowości ogólnej, żelaza ogólnego. Klasyfikacja wód podziemnych, badanych w ramach monitoringu została przeprowadzona zgodnie Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji wód, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 32, poz. 284 z 2004r.).

Rysunek 12. Lokalizacja punktów monitoringowych wód podziemnych badanych w 2005 r.

Źródło: Opracowanie wyników badań jakości wód podziemnych Państwowego Monitoringu Środowiska na terenie województwa śląskiego oraz wyników badań ilościowych w 2005 r., WIOŚ, Sosnowiec, 2006

76

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Jakość wód podziemnych zbiornika GZWP 346-Q została przedstawiona poniżej.

Tabela 26. Klasyfikacja jakości wód podziemnych zbiornika GZWP 346-Q za 2005r. Wskaźniki Wskaźniki odpowiadające fizyko-chemiczne poszczególnym klasom jakości Numer Nazwa Klasa przekroczonych Typ wody punktu punktu jakości wartości III IV II klasa dopuszczalnych klasa klasa wg RMZ HCO -SO - OWO, SiO , PO , O , 0034/R Czarków 3 4 IV Mn, Fe 2 4 2 Ca-Mg Fe Mn NH4 Źródło: Opracowanie wyników badań jakości wód podziemnych Państwowego Monitoringu Środowiska na terenie województwa śląskiego oraz wyników badań ilościowych w 2005 r., WIOŚ, Sosnowiec, 2006

W poprzednich latach tj. 2003 i 2004 jakość wód zbiornika GZWP 346 otrzymała również wynikową IV klasę czystości.

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Tychach sprawuje stały nadzór sanitarny nad urządzeniami wodnymi, które służą do tzw. zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie Gminy Suszec. Jednocześnie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Suszcu oraz Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. w Katowicach, we własnym zakresie prowadzą okresowy monitoring jakości wód na poszczególnych ujęciach, nad którymi sprawują stały nadzór. Badania wody prowadzone są w oparciu o Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z Dz. U. Nr 72, poz. 466). Badania wody obejmują podstawowe parametry fizykochemiczne tj. barwa, mętność, smak zapach, odczyn, przewodność elektryczna, jon amonowy, azotyny, glin, żelazo, oraz parametry mikrobiologiczne takie jak obecność bakterii grupy coli, Escherichia Coli i Clostridium perfingens.

Z przeprowadzonej analizy wody w Zakładzie Uzdatniania Wody w Goczałkowicach (woda uzdatniona wtoczona do sieci) – dnia 02.09.2010r. (sprawozdanie z badań wody nr 052/09/10) - wynika że woda pod względem bakteriologicznym i fizykochemicznym spełnia wymagania Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 72, poz. 466).

Z przeprowadzonej analizy wody na Stacji redukcyjnej „Poręba” przy ul. Świerczewskiego (woda uzdatniona) – dnia 06.10.2010r. (sprawozdanie z badań wody nr SB48513/10/2010) - wynika że woda pod względem bakteriologicznym i fizykochemicznym również spełnia wymagania Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 72, poz. 466). Oznacza to, że woda w sieci nie ulega pogorszeniu w stosunku do wody wtłaczanej przy ujęciu w Goczałkowicach.

Ponadto Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Tychach sprawuje stały nadzór nad kąpieliskami. W sezonie letnim 2010 w miejscowości Suszec na jeziorze Gwaruś (ul. Baranowicka) stwierdzono przydatność wody do kąpieli na tym kąpielisku. Woda zatem spełniała wszelkie wymagania Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz. U. z 2002 r. Nr 183 poz. 1530).

Źródła zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych Jakość wód na obszarach zabudowanych, a szczególnie wiejskich jest niewłaściwa, stanowiąc wynik nieprawidłowości w gospodarce ściekami. Wody opadowe spływając po zetknięciu z powierzchnią ziemi, stanowią źródło zanieczyszczeń wód powierzchniowych. Spływ substancji z obszarów zlewni obciążonych działalnością człowieka, stanowi zanieczyszczenia obszarowe (główne źródło - mineralne nawożenie gleby, chemiczne środki ochrony roślin, składowanie odpadów). Wody powierzchniowe gminy składają się z wód płynących rzek i potoków oraz wód stojących stawów. Stan czystości wód powierzchniowych uzależniony jest od gospodarki wodno – ściekowej 77

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 prowadzonej w gminie. Występujące zanieczyszczenia wód powierzchniowych spowodowane są przede wszystkim wprowadzaniem nie oczyszczonych ścieków komunalnych do cieków wodnych. Zagrożenie dla lokalnych cieków odwadniających teren gminy stanowi nieuporządkowana gospodarka ściekami opadowymi z terenu gminy. W gminie brak kanalizacji deszczowej Spływ wód opadowych odbywa się powierzchniowo do rowów melioracyjnych (często niedrożnych) oraz rowami do cieków wodnych. Zanieczyszczenia zawarte w wodach opadowych są zanieczyszczeniami pochodzącymi w głównej mierze z atmosfery. Tlenki węgla, siarki i azotu przekształcają się (częściowo) odpowiednio w kwas węglowy, kwas siarkowy, kwas azotowy i obniżając pH pary wodnej w atmosferze tworzą kwaśne deszcze. Zanieczyszczenia w ściekach opadowych wynikają głównie ze spłukania powierzchni utwardzonych, na których występują m.in. takie zanieczyszczenia jak: paliwa i smary, części ogumienia, odchody zwierząt domowych itp. Odprowadzanie wód opadowych powoduje degradację bezpośrednich odbiorników wód opadowych.

Ścieki komunalne i przemysłowe Obserwowany od kilku lat znaczny spadek zużycia wody i przyczyniające się do tego zjawiska m.in. stosowanie obiegów zamkniętych w przemyśle, zmiany w technologii produkcji na mniej wodochłonne, upadek wielu gałęzi przemysłu, ale również bardziej racjonalne gospodarowanie wodą, zarówno wśród odbiorców zbiorowych jak i indywidualnych, wpływa na ilość odprowadzanych do wód powierzchniowych ścieków, zarówno komunalnych jak i przemysłowych. Podobnie jak zużycie wody – ilość ścieków systematycznie obniża się, przy czym spadek ten szczególnie dotyczy użytkowników komunalnych (ilość ścieków odprowadzanych bezpośrednio z zakładów przemysłowych utrzymuje się od lat na zbliżonym poziomie). Zmienia się również wielkość i charakter zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych. O ile w latach poprzednich dominowały zanieczyszczenia wnoszone ze źródeł punktowych, zarówno komunalnych jak i przemysłowych, tak obecnie – ze względu na ilość i standard oddawanych do eksploatacji oczyszczalni ścieków – dominować zaczynają zanieczyszczenia ze źródeł obszarowych. Na ich charakter składają się zarówno nie oczyszczone ścieki z terenów nie objętych jeszcze kanalizacją jak też i wymywane z terenów zabudowanych, łąk, pastwisk i pól uprawnych przez opady atmosferyczne substancje zanieczyszczające, w szczególności składniki nawozów mineralnych i organicznych, środki ochrony roślin, odcieki i osady. Prowadzone są działania zmierzające do racjonalizacji zużycia wody, zarówno na cele produkcyjne jak i gospodarstw domowych, wymuszonej przez zastosowane instrumenty prawno - ekonomiczne (opłaty, kary i skuteczniejsze kontrole). Zwłaszcza urealnienie poziomu opłat zwiększyło zainteresowanie użytkowników wody stosowaniem oszczędniejszych rozwiązań technologicznych, a czasami po prostu zmniejszeniem jej marnotrawstwa. Racjonalizacji zużycia wody sprzyja również upowszechnienie pomiaru jej zużycia oraz wprowadzenie zamkniętych obiegów wody. Na terenie gminy Suszec istnieją 2 oczyszczalnie ścieków komunalnych, które pozostają w administracji Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Suszcu. Z roku na rok poprawia się sytuacja skanalizowania gminy. Prowadzone są liczne prace związane z polepszeniem gospodarki wodno-ściekowej na terenie gminy Suszec.

9.3.1. Cel średniookresowy do 2018 r.

Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wszystkich wód

Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod względem jakościowym jak i ilościowym. Oznacza to, że wody powierzchniowe powinny pozostawać w stanie ukształtowanym przez przyrodę i jednocześnie, na wyznaczonych odcinkach lub akwenach, być przydatne do: - wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wodę do picia, - celów kąpielowych, - bytowania ryb, spełniając także odpowiednie wymagania na obszarach chronionych.

78

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Kierunki działań: Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Suszec, Powiat Rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływającymi na jakość Pszczyński, WIOŚ wód, wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki Katowice, organizacje wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniem pozarządowe Gmina Suszec, WIOŚ Współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdrażania dobrych Katowice, Gminy, praktyk rolniczych, niezbędnych dla skutecznej ochrony wód przed organizacje zanieczyszczeniem obszarowym pozarządowe, ARiMR Rozbudowa istniejącej sieci kanalizacyjnej dla miejscowości dla w Gmina Suszec których jest to ekonomicznie uzasadnione. Wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków Gmina Suszec w miejscach gdzie jest niemożliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej Projektowanie i budowa parkingu przy Urzędzie Gminy w Suszcu wraz z Gmina Suszec przebudową układu komunikacyjnego w rejonie ul. Lipowej, P. Godźka i ul. Wyzwolenia Prace projektowe i budowa parkingu przy ul. Nierad i Łoskutowa w Gmina Suszec Kryrach Prace projektowe i przebudowa ulicy Szkolnej - II etap i ul. Gmina Suszec Napieralskiego (od ul. Szkolnej do DW 935) w Rudziczce Projektowanie przebudowy ul. Szkolnej w Suszcu wraz z budową Gmina Suszec odwodnienia na odcinku od Szkoły Podstawowej do skrzyżowania z ul. Kolonia Podlesie Projektowanie przebudowy ul. Czarkowskiej w Radostowicach wraz z Gmina Suszec budową odwodnienia Projektowanie przebudowy ul. Granicznej w Radostowicach od DW935 Gmina Suszec do ul. Porębskiej wraz z budową odwodnienia Projektowanie i przebudowa ul. Stawowej w Suszcu Gmina Suszec Przebudowa parkingu na osiedlu przy ul. Piaskowej w Suszcu Gmina Suszec Budowa kanalizacji sanitarnej w sołectwie Kryry - II etap w tym Gmina Suszec aktualizacja dokumentacji projektowej, studium wykonalności Budowa kanalizacji sanitarnej w sołectwie Mizerów - I etap (w tym Gmina Suszec aktualizacja dokumentacji projektowej, studium wykonalności) Projektowanie, modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Gmina Suszec Suszcu Projektowanie i budowa kanalizacji deszczowej ul. Spacerowej w Gmina Suszec Kobielicach Projektowanie i budowa odwodnienia ul. P. Godźka w Suszcu od ul. Gmina Suszec Lipowej do ul. Baranowickiej Projektowanie i budowa odwodnienia ul. Brzozowej w Suszcu Gmina Suszec Projektowanie i budowa odwodnienia ul. Mokrej w Suszcu Gmina Suszec Projektowanie i budowa odwodnienia ul. Kruczej w Rudziczce Gmina Suszec Projektowanie i budowa odwodnienia wraz z wymianą nawierzchni na Gmina Suszec boiskach szkolnych w Rudziczce i Kobielicach

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Intensyfikacja działań kontrolnych mających na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz WIOŚ Katowice, przeciwdziałanie nieprawidłowościom w odprowadzaniu ścieków RZGW Gliwice przemysłowych, w tym weryfikacja pozwoleń wodno-prawnych 79

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Budowa szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz płyt Podmioty gospodarcze, obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę i chów mieszkańcy gminy zwierząt Rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych, WIOŚ Katowice dostosowanie jej do wymagań wspólnotowych Wspieranie działań inwestycyjnych mających na celu ograniczenie Podmioty gospodarcze i eliminację ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach do środowiska wodnego a w szczególności substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego Wymiana sieci wodociągowej w Sołectwie Suszec – rejon Grabówki PGK Sp. z o.o. Wymiana sieci wodociągowej w Sołectwie Suszec – rejon Centrum etap PGK Sp. z o.o. II Wymiana sieci wodociągowej w Sołectwie Rudziczka – rejon północ (ul. PGK Sp. z o.o. Woszczycka, Łąkowa, Ks. Barona) Wymiana sieci wodociągowej w Sołectwie Rudziczka – rejon południe PGK Sp. z o.o. Wymiana sieci wodociągowej w Sołectwie Kryry – rejon ul. Pocztowej PGK Sp. z o.o. Wymiana sieci wodociągowej w Sołectwie Radostowice – rejon północ PGK Sp. z o.o. (ul. Pszczyńska, Dworcowa) Wymiana sieci wodociągowej w Sołectwie Radostowice – rejon północ PGK Sp. z o.o. (ul. Bartnicza, Sosnowa, Dębowa, Ks. Żydka, Jesionowa, Dworcowa) Budowa sieci wodociągowej w rejonie ul. Potoczek i ul. Dworskiej w PGK Sp. z o.o. Mizerowie Budowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w rejonie ul. Wielodroga, PGK Sp. z o.o. Cegielniana, Lipowa i Wiosenna w Suszcu oraz w rejonie ul. Barwnej i Pogodnej w Rudziczce Budowa sieci wodociągowej w rejonie ul. Jesionowej i Ks. Żydka w PGK Sp. z o.o. Radostowicach

9.3.2 Cel priorytetowy (2011-2013)

Zapewnienie 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych kończąc krajowy program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych

Kierunki działań:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Suszec, Realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych ujętych w Krajowym programie Przedsiębiorstwo oczyszczania ścieków komunalnych przewidzianych dla aglomeracji o Gospodarki RLM od 2 000 do 15 000 Komunalnej w Suszcu

9.4. Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami została omówiona w Planie Gospodarki Odpadami na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018 stanowiącym oddzielny dokument.

9.5. Oddziaływanie hałasu Stan wyjściowy: Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastające w ostatnich latach w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją gminy.

80

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Odczuwany jest przez ich mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników wpływających ujemnie na samopoczucie i środowisko. Hałasem nazywa się każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określony jako szkodliwy, uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest więc bardzo subiektywne i zależy od wrażliwości słuchowej poszczególnych jednostek. Zespół zjawisk akustycznych zachodzących w środowisku, określony za pomocą parametrów akustycznych czasu i przestrzeni nazywa się umownie klimatem akustycznym środowiska zewnętrznego. Uciążliwość hałasu dla organizmu zależy od natężenia dźwięku, jego częstotliwości i czasu trwania. Podstawę prawną działań w zakresie ochrony środowiska przed hałasem stanowi przede wszystkim ustawa Prawo ochrony Środowiska (Dz.U. 2008 nr 25 poz. 150 – tekst jednolity) Artykuł 112 stwierdza: “Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: - utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, - zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, a gdy nie jest on dotrzymany zapobieganie jego powstawaniu lub przenikaniu do środowiska”.

Dodatkowo uwzględnić należy rozwiązania zgodne z wymaganiami ochrony środowiska zawarte w projektach budowlanych obiektów lokalizowanych w pobliżu tras komunikacyjnych w ramach tzw. charakterystyki ekologicznej obiektu (według zarządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 30 grudnia 1994 roku). Pozostałe ustalenia dotyczące hałasu i wibracji zawarte są w następujących aktach prawnych: - Prawo o ruchu drogowym, - o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, - o drogach publicznych, - o Inspekcji Ochrony Środowiska, - o zagospodarowaniu przestrzennym, - Prawo budowlane, - o autostradach płatnych oraz odpowiednich przepisów wykonawczych i normach. Wartości progowe poziomów hałasu określają: - rozporządzanie MŚ z dnia 14 czerwca 2007r. (Dz. U. Nr 120, poz. 826). Wartości progowe poziomów hałasu wyrażone są za pomocą równoważonego poziomu hałasu i odnoszą się odrębnie dla dróg i linii kolejowych, odrębnie dla pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu, a także startów, lądowań i przelotów statków powietrznych, ustalając wartości dla pory dziennej i nocnej, - rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 21 grudnia 2005 roku w sprawie wymogu dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz.U. Nr 263/05 poz. 2202), - wspólnotowe regulacje prawne, w tym Dyrektywa 2002/49/EC z dnia 25.06.2002 w sprawie oceny i zarządzania hałasem środowiskowym.

Inny ważny zapis dotyczy oceny stanu akustycznego środowiska, którą to ocenę dokonuje się obowiązkowo dla: aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tys. oraz terenów poza aglomeracjami, na których eksploatacja obiektów (drogi, linii kolejowej, lotniska) może powodować przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu. Gdy eksploatacja instalacji powodującej hałas w środowisku przekracza dopuszczalne poziomy, wydawana jest decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu. W przypadku przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, tramwajowych, lotnisk oraz portów zarządzający tymi obiektami zobowiązany jest do wykonywania pomiarów i sporządzania map akustycznych terenów na których występują przekroczenia i zastosowania odpowiednich zabezpieczeń akustycznych. Mapy akustyczne należy aktualizować co 5 lat. W związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej uwzględnione zostały również uwarunkowania zawarte w prawie wspólnotowym. Zagadnienia związane z hałasem podzielone zostały na cztery kategorie:

81

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

- emisje hałasu z pojazdów silnikowych: Dyrektywy 78/1015/EWG (motocykle) i 96/20/WE (pojazdy silnikowe) wprowadzające limity poziomu natężenia dźwięku, - emisje hałasu ze sprzętu domowego: Dyrektywa ramowa 86/594/EWG, - emisje hałasu z samolotów: Dyrektywy 80/51/EWG (samoloty ponaddźwiękowe), 89/629/EWG (samoloty odrzutowe), 92/14/EWG (ograniczenie eksploatacji samolotów), - sprzęt i maszyny budowlane: Dyrektywa ramowa 84/532/EWG (dopuszczalne poziomy mocy akustycznej) oraz siedem dyrektyw “córek”: 84/533/EWG (sprężarki), 84/534/EWG (żurawie wieżowe), 84/535/EWG (generatory prądu), 85/537/EWG (kruszarki betonu), 85/538/EWG (kosiarki do trawy), 86/662/EWG (koparki hydrauliczne).

Wyróżnia się trzy główne rodzaje hałasu, według źródła powstawania: - hałas przemysłowy powodowany przez urządzenia i maszyny w obiektach przemysłowych i usługowych, - hałas komunikacyjny pochodzący od środków transportu drogowego, kolejowego i lotniczego, - hałas komunalny występujący w budynkach mieszkalnych, szczególnie wielorodzinnych i w obiektach użyteczności publicznej.

Hałas przemysłowy

Problemy z hałasem przemysłowym mogą wystąpić w otoczeniu dużych zakładów, lub skupisk zakładów. Wytypowanie zakładów niekorzystnie oddziaływujących na klimat akustyczny należy do zadań WIOŚ. Zakres planowanych kontroli oraz wyniki przeprowadzonych kontroli są zawarte w raportach WIOŚ. Hałas przemysłowy w Gminie Suszec stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym, występuje głównie na terenach sąsiadujących z zakładami przemysłowymi (głównie KWK „Krupiński”). Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależy od parku maszynowego, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych, a także prowadzonych procesów technologicznych oraz funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nim terenów. Wewnątrz hal przemysłowych hałas sięga poziomu 80 – 125 dB i w znacznym stopniu przenosi się na tereny sąsiadujące. W sąsiedztwie zakładów przemysłowych poziomy dźwięku osiągają wartości od 50 dB (mało uciążliwe) do 90 dB (bardzo uciążliwe). Na hałas przemysłowy składają się wszelkie źródła dźwięku znajdujące się na terenie zakładów przemysłowych, rzemieślniczych czy obiektów handlowych, usytuowane zarówno na otwartej przestrzeni (punktowe źródła hałasu), jak i w budynkach (wtórne źródła hałasu). Na terenie Gminy Suszec funkcjonują przedsiębiorstwa, warsztaty oraz podmioty gospodarcze oferujące usługi o charakterze komercyjnym, w tym jednostki handlu detalicznego, spółki prawa handlowego, osoby fizyczne. W związku z prowadzoną działalnością mogą one stanowić potencjalne źródło emisji hałasu do środowiska. Uciążliwość hałasu emitowana z tych obiektów zależy między innymi od ilości źródeł hałasu, czasu ich pracy czy odległości od terenów podlegających ochronie akustycznej. W górnictwie podziemnym takie procesy technologiczne jak urabianie, odstawa urobku, przewietrzanie czy wzbogacanie kopalin stanowią źródła zagrożenia hałasem. Głównymi źródłami hałasu są wentylatory głównego przewietrzania, pompy głównego odwadniania , maszyny urabiające, urządzenia odstawcze i wentylatory. Hałas jest najczęściej występującym czynnikiem szkodliwym w wiertnictwie, górnictwie naftowym i gazu ziemnego. Źródłem hałasu występującego w czasie eksploatacji urządzeń wiertniczych są agregaty prądotwórcze, pompy płuczkowe, sita wibracyjne, mieszalniki płuczki, stół wiertniczy itp. Niektóre urządzenia a zwłaszcza agregaty prądotwórcze są źródłami hałasu o dużym natężeniu. Hałas ten zwłaszcza w terenach wymagających szczególnej ochrony może powodować zakłócenia w środowisku przyrodniczym, w przypadku terenów rolnych, na których zlokalizowana jest większość wierceń nie istnieje większa uciążliwość dla środowiska. Natomiast jest uciążliwy i stanowi zagrożenie dla pracowników gdy" hałas ten emitowany jest całodobowo co ma szczególne znaczenie w przypadku bliskiej lokalizacji zaplecza socjalno-administracyjnego. W latach 1993 - 1994 przeprowadzone zostały przez Główny Instytut Górnictwa badania poziomu hałasu komunikacyjnego oraz ze źródeł przemysłowych i jego rozprzestrzeniania się w środowisku 82

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 na obszarze byłego województwa katowickiego. Badania te jednoznacznie wykazały, że zagrożenie powodowane przez hałas przemysłowy jest dużo mniejsze od zagrożenia hałasem komunikacyjnym. Obszar zagrożeń powodowanych hałasem przemysłowym wynosił niespełna 1,6% obszaru województwa katowickiego dla pory dziennej (przy wartości kryterialnej 50 dB) oraz 2,4% dla pory nocnej (przy wartości kryterialnej 40 dB). Dla hałasu komunikacyjnego obszary te są kilkakrotnie większe.

Hałas komunikacyjny Klimat akustyczny na terenie Gminy Suszec kształtuje również w znacznej mierze ruch komunikacyjny,

 hałas komunikacyjny drogowy:

Harmonijny rozwój transportu i komunikacji jest warunkiem decydującym o rozwoju gospodarczym danego obszaru. Z drugiej strony, rozwój motoryzacji, oddziałuje negatywnie na środowisko, zwłaszcza gdy nie jest związany z modernizacją i rozwojem stanu technicznego dróg. Przyjmuje się, że na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat corocznie przybywa około 10% samochodów. Na poziom hałasu drogowego w pobliżu zabudowy mieszkalnej mają wpływ przede wszystkim: - natężenie ruchu komunikacyjnego, - udział transportu ciężkiego w strumieniu ruchu, - odległość zabudowy mieszkalnej od drogi, - prędkość ruchu pojazdów (ze wzrostem prędkości hałas rośnie), - typ i stan techniczny pojazdów, - nachylenie drogi, - stan nawierzchni oraz płynność ruchu. Większość hałasów w środowisku (w tym hałas drogowy) charakteryzuje się zmiennymi poziomami w czasie. Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach nie będących drogami kolejowymi. Jest to hałas typu liniowego. Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi ośrodkami. Przez teren gminy przebiegają będące źródłami hałasu drogowego drogi wojewódzkie oraz szereg dróg powiatowych i gminnych, łączących Gminę Suszec z innymi ośrodkami. Występuje nakładanie się ruchu tranzytowego z ruchem lokalnym, co stwarza znaczne utrudnienia dla uczestników ruchu drogowego i uciążliwości dla terenów otaczających. Ocenia się, że przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu komunikacyjnego występują na terenach zabudowanych, położonych wzdłuż dróg. Pomiary hałasu komunikacyjnego w otoczeniu dróg krajowych wykonane w ramach generalnego pomiaru ruchu w 2005 roku wskazują na jego uciążliwość. Dochodziło do przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu przyjmując tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, jednorodzinnej z usługami i zagrodowej o dopuszczalnym poziomie hałasu dla pory dnia 60 dB i dla pory nocy 50 dB. Przeprowadzone w 2007 roku badania akustyczne realizowane przez WIOŚ w Katowicach na terenie województwa śląskiego wykazały negatywny wpływ klimatu akustycznego na zabudowę mieszkaniową w bezpośrednim sąsiedztwie podstawowych ciągów komunikacji drogowej przebiegającej przez strukturę urbanistyczną badanych miast. Na podstawie dokonanej analizy akustycznej należy uznać obecny stan warunków akustycznych w otoczeniu analizowanych odcinków dróg (ulic) za negatywny, co wymagać będzie działań ograniczających ich oddziaływanie akustyczne. Podkreślić należy także niekorzystny fakt intensyfikacji negatywnych emisji (imisji) hałasu na tereny chronione pod względem akustycznym w porze nocnej. Wynika to zasadniczo ze wzmożenia ruchu tzw. ciężkiego w tym okresie. Przy obecnej niekorzystnej strukturze przewozu towarów środkami komunikacji kolejowej, zintensyfikował się przewóz towarów „pociągami drogowymi” (np. TIR-ami) i to w najmniej korzystnej porze doby, czyli nocy, która służyć ma ogółowi mieszkańców jako czas snu. Fragmenty map akustycznych stanowić powinny materiał wyjściowy dla dalszych ocen i przyszłych porównań warunków akustycznych środowiska oraz służyć projektom opracowań programów ochrony środowiska przed hałasem. Wyniki pomiarów intensywności ruchu na drogach krajowych wykonanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych Krajowych i Autostrad w województwie śląskim wskazują na ciągłe pogarszanie się klimatu akustycznego wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych. W Gminie 83

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Suszec w 2005 roku określono wartości średniodobowego natężenia ruchu (SDR) dla dróg wojewódzkich: - Mizerów (Kier. Suszec) - Pszczyna (Dw 935) – SDR=5 223, - Gr. M. Żory M.N.P.P. – Suszec (Dw 933) – SDR= 8 120, - Suszec - Pszczyna (Dw 933) – SDR=6 571,

Wyniki pomiarów wykonane w ramach PMŚ w latach 2002 – 2005 wskazują wyraźnie na wzrost zagrożenia hałasem ponad poziom dopuszczalny powyżej (60 dB) w porównaniu z poprzednimi latami. Występuje wyraźny trend zwiększania się stopnia zagrożenia hałasem komunikacyjnym w zakresie poziomów wyższych niż 70 dB. Na obszarze powiatu pszczyńskiego pomiary hałasu wykonane zostały w punktach pomiarowych zarówno w porze dziennej jak i nocnej wraz z niezbędnym oznaczeniem warunków pozaakustycznych (natężenie, struktura ruchu pojazdów) i atmosferycznych. Na każdej z badanych dróg wytypowano po kilka przekrojów pomiarowych hałasu. Pomiary hałasu komunikacyjnego w otoczeniu ww. dróg wskazują na jego znaczną uciążliwość wzdłuż każdej z badanych dróg. Największą uciążliwość hałasu obserwuje się na obszarach o zwartej zabudowie. Z ogólnodostępnych danych wynika, że w porze dziennej równoważny poziom dźwięku wynosi 72,4dB, a ponadnormatywnym hałasem ulicznym 60 dB zagrożonych jest około 28% mieszkańców rozproszonej zabudowy mieszkalnej i około 42% mieszkańców zabudowy zwartej. Klimat akustyczny środowiska kształtowany przez hałas drogowy jest bardzo zróżnicowany przestrzennie. Zależy od obciążenia ruchem samochodowym danej drogi jak i udziałem pojazdów ciężkich w potoku ruchu, od prędkości i płynności jazdy, parametrów technicznych oraz stanu nawierzchni drogi. Ponadto przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu pochodzącego od ruchu samochodowego spowodowane jest zbyt bliską lokalizacją zabudowy mieszkalnej od drogi jak i brakiem zabezpieczeń przeciwhałasowych (ekrany akustyczne, pasy zieleni izolacyjnej).

 hałas komunikacyjny kolejowy

Pod pojęciem hałasu kolejowego rozumie się hałas powstający w wyniku eksploatacji linii kolejowych. Występujące na terenie gminy źródła hałasu komunikacyjnego kolejowego, identyfikowane z przebiegającymi liniami kolejowymi o różnym natężeniu ruchu, są trudne do umieszczenia na skali uciążliwości ze względu na brak wcześniejszych pomiarów hałasu komunikacyjnego, co nie pozwala na jednoznaczne określenie wielkości i zasięgu przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu. Badania, wykonane na tego typu liniach, wykazują przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu (tj. 50 dB dla pory nocy) w odległości 150 m od skrajnego toru (udokumentowano 55 dB - stanowiący dopuszczalny poziom hałasu dla pory dnia, dla zabudowy mieszkaniowej). W otoczeniu linii kolejowej nie były wykonywane pomiary hałasu kolejowego.

Hałas osiedlowy i mieszkaniowy

Ponad 25% mieszkańców jest narażona na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach występujący w wyniku stosowania “oszczędnych” materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas wewnątrz osiedlowy spowodowany jest przez pracę silników samochodowych, wywożenie śmieci, dostawy do sklepów, głośną muzykę radiową itp. Do tych hałasów dołącza się niejednokrotnie bardzo uciążliwy hałas wewnątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodno- kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania. Według polskiej normy, poziom hałasu pochodzący od instalacji i urządzeń budynku może wynosić w ciągu dnia 30-40 dB, nocą 25-30 dB.

Wibracje

Źródła wibracji można podzielić na dwa główne rodzaje: - wibracje pochodzące od narzędzi i urządzeń, - wibracje przenoszone z podłoża, np. z drgających platform, podłóg, siedzeń w pojazdach mechanicznych itp.

84

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Szkodliwość wibracji zależy od wielkości natężenia źródła charakteru zmian, w czasie oraz długotrwałości działania. Na wibracje narażony jest każdy człowiek zarówno w pracy jak i w życiu codziennym. Wibracje i wstrząsy, podobnie jak hałas, przenoszone są przez wzbudzone do drgań konstrukcje budynków mieszkalnych. Skutkiem oddziaływania wibracji na człowieka są zmiany w układzie nerwowym, krążenia, narządach ruchu oraz układzie pokarmowym. Dlatego też wibracje należy zmniejszać lub likwidować w miejscach ich powstawania m.in. poprzez zmiany w konstrukcji aparatury i maszyn, stosowanie elastycznych podłoży (guma, korek), ekranów tłumiących wibracje itp.

9.5.1. Cel średniookresowy do 2018 r.

Dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe

Kierunki działań

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Budowa ścieżek rowerowych Gmina Suszec Gmina Suszec, Powiat Modernizacja nawierzchni dróg Pszczyński, Zarządy dróg Gmina Suszec, Powiat Usprawnianie organizacji ruchu drogowego Pszczyński, Zarządy dróg Przestrzeganie zasad strefowania w planowaniu przestrzennym m.in. Gmina Suszec lokalizowania w sąsiedztwie przedsięwzięć o zbliżonej uciążliwości hałasu Projektowanie i budowa parkingu przy Urzędzie Gminy w Suszcu wraz z Gmina Suszec przebudową układu komunikacyjnego w rejonie ul. Lipowej, P. Godźka i ul. Wyzwolenia Prace projektowe i budowa parkingu przy ul. Nierad i Łoskutowa w Gmina Suszec Kryrach Prace projektowe i przebudowa ulicy Szkolnej - II etap i ul. Gmina Suszec Napieralskiego (od ul. Szkolnej do DW 935) w Rudziczce Projektowanie przebudowy ul. Szkolnej w Suszcu wraz z budową Gmina Suszec odwodnienia na odcinku od Szkoły Podstawowej do skrzyżowania z ul. Kolonia Podlesie Projektowanie przebudowy ul. Czarkowskiej w Radostowicach wraz z Gmina Suszec budową odwodnienia Projektowanie przebudowy ul. Granicznej w Radostowicach od DW935 Gmina Suszec do ul. Porębskiej wraz z budową odwodnienia Projektowanie i przebudowa ul. Stawowej w Suszcu Gmina Suszec Przebudowa parkingu na osiedlu przy ul. Piaskowej w Suszcu Gmina Suszec

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Wykonywanie pomiarów emisji hałasu przez określonych prawem Zarządy dróg, WIOŚ zarządców dróg i podmioty gospodarcze oraz przekazywanie wyników Katowice pomiarów uprawnionym organom ochrony środowiska w formie ustalonej prawem

85

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z wymogami Organy zgodnie z obowiązujących przepisów prawnych w zakresie ochrony środowiska ustawą Tworzenie bazy danych na podstawie wyników uzyskanych: z Powiat Pszczyński prowadzonego monitoringu przez Śląskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Katowicach, od zarządców dróg publicznych z pomiarów emisji oraz zgłoszeń w związku z występującą uciążliwością emisji hałasu Ustalanie i egzekwowanie dopuszczalnych poziomów hałasu w Powiat Pszczyński, środowisku przez właściwe organy i inspekcje ochrony środowiska WIOŚ Katowice Powiat Pszczyński, Szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymagań organizacje dotyczących ochrony środowiska pozarządowe

9.6. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych

Stan wyjściowy:

Podział promieniowania elektromagnetycznego na jonizujące i niejonizujące wynika z granicznej wielkości energii, która wystarcza do jonizacji cząstek materii. Złożone spektrum promieniowania elektromagnetycznego jest bardzo rozległe i obejmuje różne długości fal, od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni nadfioletowych, do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma. Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałują na organizmy tylko te, które są pochłaniane przez atomy, cząsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania na materię, widmo promieniowania elektromagnetycznego można podzielić na promieniowanie jonizujące i niejonizujące: - promieniowanie jonizujące, występuje w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych, naturalne procesy w środowisku naturalnym, - promieniowanie niejonizujące występuje wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp. Z punktu widzenia ochrony środowiska i zdrowia człowieka w zakresie promieniowania niejonizującego istotne są mikrofale, radiofale oraz fale o bardzo niskiej i ekstremalnie niskiej częstotliwości.

Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na wszystkie organizmy żywe, dlatego też ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska. Ogólną sytuację radiacyjną w środowisku charakteryzują obecnie następujące wielkości podstawowe: - poziom promieniowania gamma, obrazujący zagrożenie zewnętrzne naturalnymi i sztucznymi źródłami promieniowania jonizującego, istniejące w środowisku lub wprowadzone przez człowieka, - stężenia naturalnych i sztucznych izotopów promieniotwórczych w komponentach środowiska, a w konsekwencji w artykułach spożywczych, obrazujące narażenie wewnętrzne ludzi w wyniku wchłonięcia izotopów drogą pokarmową.

Źródła promieniowania elektromagnetycznego:

Promieniowanie jonizujące Promieniowanie jonizujące jest nieodłącznym elementem środowiska naturalnego, dociera z Kosmosu, z wnętrza Ziemi. Przy opracowywaniu zbiorczych ocen zagrożeń radiacyjnych dla ludzi i środowiska rozróżnia się zagrożenia pochodzące od radionuklidów naturalnych i sztucznych. W przyrodzie występuje prawie 80 radioizotopów ok. 20 pierwiastków promieniotwórczych. 86

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Do najbardziej znanych należą izotopy uranu i toru, a także potasu, węgla i wodoru. Intensywność promieniowania wywołana naturalnymi pierwiastkami promieniotwórczymi jest różna w różnych miejscach naszego globu. Radionuklidy pochodzenia sztucznego przedostały się do środowiska w wyniku prób z bronią jądrową lub zostały uwolnione z obiektów jądrowych i składowisk paliwa w trakcie ich normalnej eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu). Również wytwarzane są przez różnego rodzaju urządzenia stosowane np. w diagnostyce medycznej, przemyśle, badaniach naukowych.

Promieniowanie niejonizujące. W odniesieniu do Gminy Suszec źródłami emisji promieniowania elektromagnetycznego są anteny nadawcze telefonii komórkowej, anteny nadawcze sygnału radiowego, linie przesyłowe wysokich napięć i stacje transformatorowe. Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2008 nr 25 poz. 150 – tekst jednolity – dział VI Ochrona przed polami elektromagnetycznymi – art. 121 i 122). Ochrona przed polami polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: - utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach - zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Katowicach został ustawowo zobowiązany do wykonywania w ramach PMŚ zadań związanych z okresowymi badaniami kontrolnymi poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Punkty pomiarowe, w których wykonano badania wybierano w miejscach dostępnych dla ludności, usytuowanych na obszarze województwa w : - centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., - pozostałych miastach, - terenach wiejskich. W 2009 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach przeprowadził pomiary natężenia promieniowania elektromagnetycznego . Ogółem pomiarami objęto 56 punktów pomiarowo kontrolnych na terenie województwa. Wyniki okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych prowadzonych w 2009 roku w ramach państwowego monitoringu środowiska na terenie województwa śląskiego, wykonywanych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych wskazują, iż wartości skutecznych natężeń pola elektrycznego w żadnym punkcie pomiarowym nie została przekroczona dopuszczalna wartość wynosząca 7 V/m. Zgodnie z art. 124 ustawy Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektor prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów PEM określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów.

Źródła mikrofal

W odniesieniu do szkodliwości i wywierania wpływu w zakresie mikrofalowym największy niepokój wśród społeczeństwa budzi telefonia komórkowa. Jej burzliwy rozwój w ostatnich kilku latach, objawiający się ogromną liczbą samych telefonów oraz licznością stacji bazowych instalowanych na budynkach, w szczególności w dużych miastach, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania tego typu łączności. Wyzwala to w ludziach ogromne emocje i budzi niepokój o zagrożenie dla zdrowia człowieka, przeprowadzane jednakże systematycznie pomiary nie 87

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 potwierdzają tych obaw. Urządzenia takie znajdują się zwykle na specjalnych masztach bądź wysokich kominach i budynkach. Planowanie nowych lokalizacji dla stacji bazowych telefonii komórkowych powinno na każdym etapie uwzględniać obowiązujące wymogi prawne i budowlane.

Tabela 27. Urządzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie Gminy Suszec. Lp. Operator Pasmo Lokalizacja, adres 1 ERA GSM900 Suszec, Piaskowa 35 2 ERA GSM900 Radostowice, działka nr 994 i 972/1 3 PLUS GSM900 Suszec, Pszczyńska, dz. nr 3920/488 4 PLUS GSM 900 Mizerów, Lipki 2 5 PLUS GSM 900 Kobielice, Rolna 4 6. ORANGE GSM 900 Suszec, Stacyjna, dz. nr 2670/466

Dla ochrony mieszkańców gminy przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym ogranicza się inwestowanie w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących linii elektroenergetycznych wysokich i najwyższych napięć. Wymaga się okresowego wykonywania stosownych pomiarów - wg przepisów prawa powszechnego - dla wyznaczania rzeczywistych zasięgów stref oddziaływania linii i urządzeń oraz ew. ustalenia stref ograniczonego użytkowania. Należy dążyć do stopniowego zastępowania ograniczeń w zagospodarowywaniu terenów wzdłuż linii zmniejszaniem zasięgu ich oddziaływania osiąganym środkami technicznymi. Przy zbliżeniach linii do budynków mieszkalnych po stwierdzeniu przekroczenia dopuszczalnego rzeczywistego natężenia pola elektromagnetycznego wymaga się ekranowania linii.

Zagrożenie polami elektromagnetycznymi Budowa i eksploatacja linii elektroenergetycznych najwyższych napięć, tj. 400 kV i 220 kV podlega ciągłej kontroli od momentu uwzględniania jej trasy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego do uzyskania pozwolenia na użytkowanie włącznie. Głównymi aktami prawnymi, poprzez które organy administracji rządowej i samorządowej mogą kontrolować poprawność przebiegu procesu inwestycyjnego i eksploatacji, są ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, prawo ochrony środowiska i prawo budowlane oraz rozporządzenia dotyczące poziomów pól elektromagnetycznych. Dla linii przesyłowej najwyższych napięć 400kV obszar ograniczonego oddziaływania (tzw. pas technologiczny stanowi pas terenu pod linią o szerokości 70m (35m od osi linii w obu kierunkach). W pasie bezpośrednio pod linią 220 kV oraz w odległości mniejszej niż 25 m od osi linii, mierząc poziomo i prostopadle do osi, nie należy budować budynków mieszkalnych i lokalizować terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową. Warunki lokalizacji w tej strefie pozostałych obiektów budowlanych wymagają każdorazowego indywidualnego uzgodnienia z zarządcą linii. Ponadto zabrania się sadzenia roślinności pod linią i w odległości do 10 m od rzutu poziomego skrajnego przewodu. Dla napowietrznych linii elektrycznych i elektroenergetycznych do 110 kV strefa ochronna znajduje się w pasie o szerokości do 40 m. Stacje transformatorowe powinny mieścić się w rezerwowanym pod nie obszarze o wymiarach 150 m x 80 m. Wszelkie zmiany zagospodarowania terenu pod linią 110 kV oraz w odległościach poziomych mniejszych niż 15 m od skrajnych przewodów linii należy projektować zgodnie z przepisami szczególnymi i uzgodnić z właściwym zarządcą sieci. Natomiast wzdłuż linii 15 kV oraz 1 kV proponuje się pozostawienie pasów wolnych od zagospodarowania i zadrzewienia o szerokości odpowiednio: 16 m i 4 m (po 8 m i 2 m od osi linii) wzdłuż urządzeń. Są to tak zwane strefy techniczne, umożliwiające eksploatację sieci napowietrznych z uwzględnieniem dojazdu do stanowisk słupowych.

88

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

9.6.1. Cel średniookresowy do 2018 r.

Ochrona mieszkańców Gminy Suszec przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych

Kierunki działań:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska WIOŚ Katowice w zakresie przestrzegania obowiązujących pomiarów prawem dotyczącym ochrony środowiska Prowadzenie polityki przestrzennej pozwalającej na ochronę ludzi przed WIOŚ Katowice szkodliwymi polami elektromagnetycznymi, prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa, higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisów sanitarnych w celu ochrony przed polami elektromagnetycznymi Monitorowanie i ocena poziomu pól elektromagnetycznych emitowanych WIOŚ Katowice na terenach zurbanizowanych i w miejscach przebywania ludzi Tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z Sejmik województwa, wymaganiami przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska Rada Powiatu Skuteczne uniemożliwianie dostępu do strefy o podwyższonym poziomie Podmioty gospodarcze, emisji pól elektromagnetycznych oraz informowanie o jej szkodliwości właściciele obiektów Modernizowanie sieci przebiegających w obszarach zurbanizowanych Właściciele sieci Regionalny Dyrektor Wnikliwe prowadzenie postępowań w sprawie oceny oddziaływania Ochrony Środowiska, planowanych przedsięwzięć Wójt Wykonywanie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych Podmioty gospodarcze, w środowisku zgodnie z wymogami przepisów prawa w zakresie ochrony WIOŚ Katowice środowiska

9.7. Poważne awarie

Stan wyjściowy: Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r. nr 25, poz. 150 – tekst jednolity), wprowadza w miejsce nazwy dotychczas stosowanej – “nadzwyczajne zagrożenie środowiska” problematykę pod nazwą “poważne awarie” wraz z odpowiednimi regulacjami. Definicje poważnej awarii i poważnej awarii przemysłowej określa odpowiednio art. 23 i 24 w/w ustawy: - poważna awaria - to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem, - poważna awaria przemysłowa przez pojęcie to rozumie się poważną awarię w zakładzie.

Zgodnie z Ustawą Prawo ochrony środowiska, do ochrony przed poważnymi awariami zobowiązani są zarówno prowadzący zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienie awarii, jak i dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji. Zasady zaliczania zakładów do zakładów o zwiększonym ryzyku albo zakładów o dużym ryzyku określił Minister Gospodarki w drodze rozporządzenia z dnia 9.04.2002 r (Dz.U. Nr 58, poz. 535). W zależności od rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w zakładzie stwarzającym zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej uznaje się za zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku. 89

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Na terenie województwa śląskiego służby ochrony przeciwpożarowej i inspekcji ochrony środowiska dokonały kwalifikacji zakładów produkcyjnych za względu na stopień zagrożeń awariami przemysłowymi. Na ogólna liczbę 99 zakładów stwarzających ryzyko wystąpienia poważnej awarii wyróżniono 16 zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (ZDR), 19 zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej oraz 64 zakłady mogące powodować poważne awarie. Żaden z tych zakładów nie jest zlokalizowany na terenie Gminy Suszec. Na obszarze Gminy Suszec występuje szereg innych zagrożeń:  zagrożenia pożarowe - powstają głównie na obszarach leśnych, szczególnie w okresach długotrwałej suszy, występują sezonowo wiosną, latem i jesienią podczas wypalania traw, wynikają z infrastruktury miejskiej i wiejskiej obiektów użytkowych (instalacje, sprzęty gospodarstwa domowego itp.),  zagrożenia drogowe i kolejowe - przecinające teren gminy szlaki komunikacji drogowej i kolejowej są potencjalnymi miejscami zagrożenia pożarowego, chemicznego oraz ekologicznego. Wynika to z faktu, że szlakami tymi transportowane są toksyczne środki przemysłowe (TSP) – materiały niebezpieczne dla ludzi i środowiska takie jak: amoniak, chlor, kwas siarkowy, dwutlenek siarki, siarkowodór, benzyna, fosgen, tlenek etylenu czy dynamit. Wymienione materiały przewożone są jako ładunki tranzytowe zarówno drogami jak i liniami kolejowymi. W transporcie drogowym (w przeciwieństwie do transportu kolejowego) nie wdrożono dotychczas sprawnie działającego systemu monitorowania przewozów ładunków niebezpiecznych, wobec czego nie sposób dokładnie ustalić ilości przewożonych przez teren gminy materiałów niebezpiecznych. Źródłem zagrożeń środowiskowych jest również załadunek i rozładunek materiałów niebezpiecznych, w szczególności zaś ich transport po drogach publicznych przy wykorzystaniu specjalistycznego sprzętu jezdnego (prawdopodobieństwa wypadku lub awarii w transporcie drogowym). Z uwagi na konfliktowość przewożonych ładunków, trasy przewozów prowadzone winny być przy zachowaniu maksymalnego bezpieczeństwa dla mieszkańców i środowiska. Należy przyjąć, że występuje statystyczne prawdopodobieństwo potencjalnego wystąpienia awarii komunikacyjnych, mogących zagrozić środowisku - obszarami szczególnego są tereny zlokalizowane w pobliżu głównych arterii komunikacji drogowej, charakteryzujących się największym natężeniem ruchu tego rodzaju przewozów.  zagrożenia chemiczne i ekologiczne - wynikają głównie z magazynowania i stosowania przez zakłady przemysłowe materiałów niebezpiecznych takich jak amoniak, kwas, chlor, wodór, siarkowodór (stare, nieczynne depozyty odpadów) i inne,  zagrożenia budowlane - związane głównie z utratą statyki budowli lub jej elementu, mogące wystąpić w budynkach. Na terenie gminy skutkiem minionej działalności kopalni są szkody pogórnicze przejawiające się nierównomiernym osiadaniem gruntu i pękaniem budynków. Zjawisko to występuje głównie na obszarze sołectw Suszec i Rudziczka.  inne zagrożenia urbanistyczne - główna magistrala gazu pod wysokim ciśnieniem przecinająca teren gminy oraz stacje redukcyjne gazu z wysokiego na średnie ciśnienie i średniego na niskie oraz napowietrzne linie energetyczne wysokiego i średniego napięcia przebiegające przez tereny leśne, wzdłuż torów i w sąsiedztwie stacji transformatorowych oraz duże transformatory.  wody kopalniane - działający System Olza to 100 km rurociągów odbierających wody dołowe z 8 kopalń dawnego Rybnickiego Okręgu Węglowego, kilkanaście przykopalnianych zbiorników wód, dwa zbiorniki retencyjne, 8 pompowni oraz uruchomiona w 2004 roku stacja dozowania słonych wód z kolektora do koryta Odry. System stał się skutecznym narzędziem ochrony wód powierzchniowych przed słonymi wodami kopalnianymi, pozwala bowiem – dzięki zastosowaniu najnowszych systemów monitoringu i automatycznego sterowania instalacjami dozującymi – na zachowanie odpowiednich proporcji pomiędzy ilością wprowadzanych do rzeki wód zasolonych, a jej przepływem i zasoleniem początkowym.  zagrożenie gazowe - wynikające z migracji gazów, głównie metanu. Metan to bodaj największy problem zakładów górniczych JSW, bowiem jego stężenie zakwalifikowano

90

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

jest do najwyższych kategorii. Aktywność odmetanowania wynosi około 40% uwalnianego metanu, pozostałe 60 % jest usuwane na drodze wentylacyjnej. Ujęta do rurociągów odmetanowania mieszanka metanowo-powietrzna wykorzystywana jest gospodarczo w obiektach własnych oraz sprzedawana do SEJ S.A. Najpoważniejszą inwestycją z tej dziedziny jest, oddana w grudniu ub.r., najnowocześniejsza w Polsce stacja odmetanowania, która w całości przejęła zadania starej stacji. Automatyczny i w pełni programowalny system sterowania depresją stacji umożliwia optymalne zabezpieczenie ujęcia gazu z dołowej sieci rurociągów metanowych. Utylizacja metanu przynosi także korzyści ekonomiczne, ponieważ spalanie metanu w miejsce węgla obniża koszty produkcji energii. Dodatkowo występuje aspekt bezpieczeństwa górniczego – stabilny odbiór metanu z KWK „Krupiński” zmniejsza zagrożenie gazowe w tej kopalni.

Zadania koordynacji m.in. prac związanych z poważnymi awariami i ewentualnie powstałymi zagrożeniami regulują stosowne procedury na szczeblu powiatowym, w powiązaniu z działaniem służb ratowniczych (strażą pożarną, policją, pogotowiem ratunkowym, pogotowiem energetycznym, pogotowiem gazowym, pogotowiem wodociągowo-kanalizacyjnym). Powinny być one zawarte w Gminnym i Powiatowym Planie Reagowania Kryzysowego. Komenda Państwowej Straży Pożarnej prowadzi ewidencję zdarzeń w komunikacji drogowej i kolejowej oraz innych spowodowanych działalnością człowieka stwarzających miejscowe zagrożenia. Uwzględniają one także zdarzenia, których sprawcy pozostali niezidentyfikowani, a które nie były obojętne dla miejscowych ekosystemów, jak np. pozostawienie na drodze dużej plamy oleju. Statystyka nie obejmuje pożarów i fałszywych alarmów, do których wzywane były jednostki PSP. Wiodącą rolę w sprawowaniu funkcji zapobiegawczo-ochronnych i ratowniczych pełni Straż Pożarna. Programy zapobiegania poważnym awariom, wewnętrzne plany operacyjno-ratownicze, raporty o bezpieczeństwie są elementami, na bazie których m.in. PSP opracowuje zewnętrzne plany operacyjno-ratownicze. W gminie funkcjonują 4 jednostki Związku OSP RP tj; Suszec, Mizerów, Kryry i Rudziczka. Jednostki działają na podstawie ustawy o stowarzyszeniach. Wszystkie jednostki wyposażone są w podstawowy sprzęt gaśniczy, wszystkie jednostki posiadają strażnice wraz z garażami, w których przechowywane są samochody pożarnicze i sprzęt gaśniczy. Decyzją Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych w Mizerowie i Rudziczce zostały włączone do Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego (KSRG). W związku z czym jednostki te mogą prowadzić działania ratownicze na terenie gminy, powiatu, województwa i kraju. Działa również Zakładowa OSP ZOSP KWK Krupiński.

9.7.1. Cel średniookresowy do 2018 r.

Zmniejszanie ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej przez nadzór nad wszystkimi instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii

Kierunki działań:

Zadania koordynowane:

Rodzaj zadania Jednostka odpowiedzialna

Prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu Straż Pożarna społeczeństwa dotyczącej zasad postępowania w razie wystąpienia poważnej awarii, w celu ukształtowania właściwych postaw i zachowań Promowanie systemu ubezpieczeń ekologicznych dla obiektów i Organizacje pozarządowe działań, które w sytuacji awaryjnej będą wymagać sfinansowania działań ratowniczych i naprawczych

91

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Monitoring potencjalnych sprawców poważnych awarii pod kątem WIOŚ Katowice spełniania przez nich wymogów bezpieczeństwa i prewencji Właściciel zakładu, Straż Opracowanie programu zapobiegania poważnym awariom Pożarna Opracowanie planu operacyjno – ratowniczego na wypadek zaistnienia Straż Pożarna poważnej awarii Utrzymywania w gotowości służb ratowniczych na wypadek zaistnienia Straż Pożarna poważnej awarii

9.8. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Stan wyjściowy: W Polsce zakłada się, że w 2010 roku udział zużycia energii odnawialnej będzie na poziomie 7,5 % (wynika to z Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła). Rodzaje energii odnawialnej: 1. energia biomasy, 2. energia geotermalna, 3. energia słoneczna, 4. energia wiatru, 5. energia wodna, 6. energia otoczenia, 7. energia fal morskich, przypływów i odpływów, 8. inne.

Energia biomasy

Wykorzystanie biomasy, do celów energetycznych następuje przez bezpośrednie spalanie drewna, słomy, odpadków produkcji roślinnej lub roślin energetycznych (specjalnego gatunku wierzby oraz tzw. malwy pensylwańskiej itp.).

Tabela 28. Wartości opałowe dla przykładowych rodzajów biomasy Wyszczególnienie Wartość opałowa [MJ/kg] Słoma żółta 14,3 Słoma szara 15,2 Drewno opałowe 12,0 Trzcina 14,5

Pod względem energetycznym 2 tony biomasy równoważne są 1 tonie węgla kamiennego, jednak pod względem ekologicznym biomasa jest paliwem czystszym niż węgiel. Podczas spalania w odpowiednio zaprojektowanym do tego celu urządzeniu charakteryzuje się mniejszą emisją związków szkodliwych do atmosfery np. SO2. Biomasa jest zatem bardziej przyjazna środowisku niż węgiel i jest odnawialna w procesie fotosyntezy. Na terenie gminy uprawy roślin energetycznych prowadzone są na niewielką skalę.

Biopaliwo gazowe (biogaz) wytworzone w procesie fermentacji pojawia się na składowiskach odpadów komunalnych oraz oczyszczalniach ścieków. W tych obiektach wystarczy zabudować instalację odzysku gazu, aby mieć biogaz do spalania w kotłach lub silnikach spalinowych i produkować ciepło i energię elektryczna, przede wszystkim na użytek własny. Instalacji takich jest niewiele na terenie całego województwa, na terenie gminy Suszec nie występują.

92

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Położenie i gospodarka rolna gminy stwarza potencjalne możliwości wykorzystania słomy oraz upraw roślin energetycznych. Gmina Suszec w skali województwa jest zaliczana do gmin posiadających jeden z największych potencjałów pod tym względem. W ocenie możliwości wykorzystania lokalnego potencjału energii odnawialnej w kategoriach ekonomicznych przedstawionych w „Projekcie Programu wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego” na podstawie map potencjału odnawialnych źródeł energii dla województwa śląskiego dokonano wyboru stref o zróżnicowanych warunkach do rozwoju poszczególnych źródeł energii w kategoriach ekonomiczno-technicznych. W zależności od wielkości potencjału oraz możliwości jego pozyskania wprowadzono trzy strefy A, B i C odpowiadające odpowiednio największemu, średniemu i małemu potencjałowi rozwoju wykorzystania poszczególnych źródeł energii odnawialnych. Strefa A odpowiada obszarom charakteryzującym się najkorzystniejszymi wskaźnikami opłacalności i określono ją jako strefa priorytetów krótkoterminowych do 2008 roku. Strefy B i C o niższych wskaźnikach opłacalności określono jako strefy priorytetów długoterminowych do 2015 roku Do kategorii grupy gmin, które charakteryzują się najbardziej korzystnymi warunkami do rozwoju biogazowni rolniczych - grupa A zaliczono m.in. Gminę Suszec.

Według opracowania pt. „Projekt Programu wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego” dokonano oceny możliwości wykorzystania lokalnego potencjału energii odnawialnej w kategoriach ekonomicznych na terenie poszczególnych gmin. Określono możliwości wykorzystania OZE dla gminy Suszec:  preferowane kierunki rozwoju – inwestycje krótkookresowe – energia biogazu z biogazowni rolniczych.

Rysunek 13. Klasyfikacja gmin ze względu potencjał techniczny biogazu z biogazowni rolnicznych

Gmina Suszec

93

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Rysunek 14. Klasyfikacja gmin śląskich, ze względu na wartość technicznego potencjału biomasy

Gmina Suszec

Energia wiatru

Energetyka wiatrowa w Polsce jest dopiero u progu rozwoju. Coraz to większe zainteresowanie często jednak nie idzie w parze z wiedzą na temat tego typu przedsięwzięć i sposobie ich realizacji. Jest to o tyle niepokojące, ze wielu inwestorów posiadając odpowiednie środki może wstrzymać się od wybudowania parku wiatrowego i stracić po pierwsze okazje do zainwestowania swoich pieniędzy, po drugie zaś zaufanie do samej idei inwestowania w energetykę wiatrowa. Dlatego tez ocena potencjału energetycznego wiatru dla miejsca lokalizacji przyszłej elektrowni wiatrowej jest jednym z pierwszych, niezbędnych kroków w realizacji całej inwestycji. Dla terytorium naszego kraju nie istnieją gotowe mapy wiatru przydatne dla energetyki wiatrowej, które można by wykorzystać przy planowaniu terenu posadowienia turbin. W Polsce, przy obecnych warunkach ekonomicznych i technicznych, za teren przydatny do wykorzystania energii wiatru uznaje się taki, dla którego średnia roczna prędkość wiatru na 70 m n.p.g. jest nie mniejsza niż 6 m/s. Energia elektryczna wyprodukowana w siłowniach wiatrowych uznawana jest za energię czystą, proekologiczną, gdyż nie emituje zanieczyszczeń materialnych do środowiska ani nie generuje gazów szklarniowych. Siłownia wiatrowa ma jednakże inne oddziaływanie na środowisko przyrodnicze i ludzkie, które bezwzględnie należy mieć na uwadze przy wyborze lokalizacji. Dlatego tez lokalizacja siłowni i farm wiatrowych podlega pewnym ograniczeniom. Jest rzeczą ważną, aby w pierwszej fazie prac tj. planowania przestrzennego w gminie zakwalifikować bądź wykluczyć miejsca lokalizacji w aspekcie wymagań środowiskowych i innych. W ten sposób postępując uniknie się zbędnych kosztów, straty czasu oraz otwartego konfliktu z mieszkańcami i ekologami. Wstępna analiza lokalizacyjna powinna obejmować określenie minimalnej odległości od siedzib ludzkich w aspekcie hałasu (w tym infradźwięków), wymogi ochrony krajobrazu w odniesieniu do obszarów prawnie chronionych np. parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody itp., oraz wymogi ochrony środowiska przyrodniczego, w aspekcie siedlisk zwierzyny i ptactwa, tras przelotu ptaków.

94

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Rysunek 15. Klasyfikacja obszarów ze względu na potencjał techniczny wiatru na wysokości 60m.

Gmina Suszec

Obecnie na terenie Gminy Suszec nie ma działających elektrowni wiatrowych, nie planuje się również inwestycji tego typu.

Energia wodna:

W naszym kraju udział energetyki wodnej w ogólnej produkcji energii elektrycznej wynosi zaledwie 1,5%. Teoretyczne zasoby hydroenergetyczne naszego kraju wynoszą ok. 23 tys. GWh rocznie. Zasoby techniczne szacuje się na ok. 13,7 tys. GWh/rok. Wielkość ta to niemal 10% energii elektrycznej produkowanej w naszym kraju. Powyższe dane obejmują jedynie rzeki o znaczących przepływach. Przy uwzględnieniu pozostałych rzek, kwalifikujących się jedynie do budowy małych elektrowni wodnych (MEW), ich wartość jeszcze wzrośnie. Podstawowym warunkiem dla pozyskania energii potencjalnej wody jest istnienie w określonym miejscu znacznego spadu dużej ilości wody. Dlatego tez budowa elektrowni wodnej ma największe uzasadnienie w okolicy istniejącego wodospadu lub przepływowego jeziora leżącego w pobliżu doliny. Miejsca takie jednak nieczęsto występują w przyrodzie, dlatego tez w celu uzyskania spadu wykonuje się konieczne budowle hydrotechniczne.

95

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Województwo śląskie posiada zróżnicowane warunki dla rozwoju małej energetyki wodnej. Ogółem w województwie śląskim, na terenach nieprzemysłowych, zlokalizowano 132 istniejące budowle hydrotechniczne. Teoretyczne moce jakie można uzyskać zagospodarowując wszystkie obiekty kształtują się następująco: w 39 obiektach poniżej 10 kW, w 37 obiektach 10 do 20 kW, w 14 obiektach 20 do 30 kW w 23 obiektach 30 do 100 i 19 powyżej 100 kW. Gminy północnej części województwa posiadają przeciętne warunki dla rozwoju małej energetyki wodnej nie mniej jednak wszystkie zinwentaryzowane obiekty piętrzące są w dobrym stanie technicznym co jest zjawiskiem rzadko spotykanym w innych częściach województwach i wynika głównie z dużego udziału zbiorników retencyjnych nie podlegającym tak szybkiemu niszczeniu jak mniejsze obiekty. Nie stwierdzono wykorzystywania tego typu źródeł energii odnawialnej na terenie Gminy Suszec.

Energia geotermalna

Energia geotermalna – jest zawarta w wodach, parach wodnych i otaczających je skałach. Zasoby te są w Polsce ogromne i są odnawialne wtedy, gdy po wykorzystaniu ciepła z pobranej wody z powrotem włączane są do miejsca pobrania. Pod względem energetycznym najlepiej jest eksploatować wody wysokotemperaturowe, jednak występują one zwykle bardzo głęboko, nawet na głębokościach poniżej 3000m. Słabe rozpoznanie głębokich zbiorników geotermalnych przy planowaniu ich eksploatacji wiąże się z ryzykiem finansowym. Wykorzystanie wód średnio i niskotemperaturowych, z uwagi na mniejszą głębokość występowania zbiorników (1500–2000m) niesie ze sobą mniejsze ryzyko, ale jest też energetycznie mniej korzystne. W zachodniej części Powiatu Pszczyńskiego, na terenie gminy Pawłowice, rozpoznano zasoby energii geotermicznej. Obecnie złoża te nie są wykorzystane, ale w przyszłości jest możliwość ich praktycznego wykorzystania.

Budowa wgłębna na terenie gminy nie została rozpoznana wierceniami i profilowaniem geofizycznym na dużych głębokościach. Ten stopień rozpoznania budowy geologicznej wynikający z badań kartograficznych i studiów terenowych zwykle pozwala na wytypowanie perspektywicznych serii skalnych dla geotermii do przewiercenia otworem poszukiwawczym, który w przyszłości mógłby spełniać rolę otworu eksploatacyjnego. Proponowane rozpoznanie wiertnicze może dostarczyć informacji na temat rozszerzenia poszukiwań wód geotermalnych przydatnych do zastosowania w gminnym ciepłownictwie, jakkolwiek teren gminy leży w strefie występowania podwyższonych temperatur wód podziemnych, które mogą stanowić alternatywne źródło ciepła dla jej terenu. Na głębokości ok. 3000m temperatura wód wynosi ok. 105oC, co może stanowić przesłankę dla możliwości wykorzystania energii geotermalnej ze źródeł głębokich.

96

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Rysunek 16. Potencjał techniczny energii geotermalnej na terenie województwa śląskiego.

Gmina Suszec

Energia słońca

Najbardziej popularnymi metodami pozyskiwania energii z promieniowania słonecznego są systemy fototermiczne, wykorzystujące tzw. kolektory słoneczne oraz systemy fotowoltaiczne, przetwarzające promieniowanie słoneczne bezpośrednio na energię elektryczną. Zasoby energii słonecznej są wystarczające do zaspokojenia wszystkich potrzeb w zakresie produkcji cieplej wody użytkowej w okresie letnim i ok. 50÷60 % tych potrzeb w okresie wiosenno – jesiennym. Energię słoneczną wykorzystuje się w: 1) kolektorach słonecznych, 2) instalacjach fotowoltaicznych, 3) oświetleniu solarnym, 4) sygnalizacji solarnej.

Panujący rozkład energii słonecznej w poszczególnych miesiącach roku pozwala na spożytkowanie tej energii w ograniczonym zakresie, wymuszającym uzupełnienie energii z innych źródeł, bądź stosowania rozwiązań z rozbudowaną akumulacją ciepła. Generalnie można przyjąć, że energia solarna obecnie może być w tym przypadku wykorzystywana w technologii suszenia, 97

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz ogrzewania pomieszczeń. W przyszłości może być szerzej wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej, gdy pojawią się ogniwa fotowoltaiczne zdecydowanie tańsze i o zdecydowanie większej sprawności niż obecnie. Miejscem użytkowania energii solarnej są przede wszystkim prywatne budynki mieszkalne. Obecne instalacje są nieliczne, nie mają one znaczenia w gospodarce energetycznej gminy, powiatu i województwa, można je traktować jako obiekty referencyjne przyszłych instalacji. W polskich warunkach klimatycznych stosowanie urządzeń wykorzystujących energię słoneczną do produkcji energii elektrycznej w układach fotowoltaicznych, hybrydowych i podobnych nie jest opłacalne. Z punktu widzenia bilansu energetycznego gminy, zastosowanie małych - pilotowych - układów tego rodzaju nie ma znaczenia. Na przykład, w polskiej strefie klimatycznej, koszt produkcji energii elektrycznej w oparciu o zespół ogniw fotowoltaicznych może sięgać 4-7 zł/kWh, przy stosunkowo małej mocy urządzenia. Znacznie bardziej opłacalne, dzięki całorocznemu stałemu zapotrzebowaniu, jest wykorzystanie energii słońca do ogrzania wody użytkowej. Koszty inwestycji dla czteroosobowej rodziny wynoszą w zależności od typu kolektorów słonecznych, a także producenta w granicach od 7 000 zł do 15 000 zł. Do produkcji ciepłej wody można zastosować z dużym powodzeniem kolektory płaskie. Dla czteroosobowej rodziny wystarczy 3 do 5 m2 powierzchni kolektora.

Energia otoczenia: Ziemia nagrzewana promieniami słonecznymi stanowi niewyczerpane źródło energii cieplnej o niskiej temperaturze. Ciepło z otoczenia, np. z gruntu czy z wody może być wykorzystane po przetworzeniu do celów grzewczych. Temperatura gruntu na głębokości 15 metrów przez cały rok jest stała i wynosi ok. 10 stopni C, a wód gruntowych od 8 do 12 stopni C. Urządzenia, które pobierają ciepło z otoczenia i podnoszą je do poziomu temperatury wymaganej dla celów grzewczych nazywane są "pompami ciepła". Jest wiele rodzajów systemów grzewczych z wykorzystaniem pomp ciepła i chociaż charakteryzują się one dużymi kosztami inwestycyjnym, to stają się coraz bardziej popularne, ze względu na bardzo wysoką sprawność energetyczną, rzędu 300 - 400%.

Energia wód kopalnianych: Wody kopalniane stanowią naturalny i łatwy do wykorzystania nośnik umożliwiający transport energii geotermicznej na powierzchnię ziemi. Wody kopalniane wypompowuje się na powierzchnię, gdzie mogą być częściowo wykorzystywane w procesach technologicznych, ich nadmiar odprowadza się do cieków powierzchniowych. Możliwość wykorzystania energii cieplnej z wód kopalnianych ograniczona jest do obszarów na terenie których znajdują się czynne zakłady górnicze. Wykorzystując dane pochodzące z ankiet rozesłanych do gmin woj. śląskiego (Zakład Energii Odnawialnej PAN) oraz danych udostępnianych przez Główny Instytut Górnictwa określono obszary gdzie istnieje możliwość lokalizacji instalacji odzyskujących ciepło. Koszty inwestycyjne związane z realizacją projektów pozyskania ciepła z wód kopalnianych w gminach na terenie których znajdują się instalacje odwadniania kopalń zależeć będą przede wszystkim od całkowitej mocy instalacji. Średni koszt inwestycyjny instalacji o mocy 0,5 MW kształtuje się na poziomie 0,8 mln zł, rosnąc (ceny pomp ciepła i wymienników rosną prawie liniowo wraz ze wzrostem mocy) wraz ze zwiększaniem mocy.

98

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Rysunek 17. Zasoby energii wód kopalnianych w Powiecie Pszczyńskim.

Gmina Suszec

Wykorzystanie energii metanu z odmetanowywania kopalni. Agregat prądotwórczy. Silnik gazowy zabudowany w Elektrociepłowni "Suszec" był pierwszym w Polsce silnikiem pracującym w oparciu o gaz z odmetanowania złóż węgla. Realizacja zadania inwestycyjnego pt.: "Zabudowa agregatu prądotwórczego z silnikiem gazowym 2,7 MWe i 3,1 MWt" trwała bardzo krótko, bo zaledwie 10 miesięcy. W lutym 1997r. podpisano kontrakt handlowy - na wykonanie projektu zabudowy i dostawę agregatu prądotwórczego w oparciu o silnik gazowy na gaz zubożony TBG 632 V16 wraz z wymiennikiem odzysku ciepła - z firmą Saarberg Fernwärme GmbH. Uruchomienie instalacji nastąpiło już w grudniu 1997r. Zrealizowanie m.in. zabudowy 1 agregatu prądotwórczego TBG 632 V16 w EC "Suszec" pozwoliło wykorzystać nadwyżki metanu z odmetanowania KWK "Krupiński", przez co uzyskano znaczne efekty ekologiczne i ekonomiczne. Spalanie mieszanki metanowej nie daje takich zanieczyszczeń jak SO2, pyły i sadze. Ponadto emisja NO2, CO, CO2 jest znacznie niższa niż w przypadku kotłów parowych i wodnych opalanych węglem kamiennym. Zwiększenie ilości pozyskania metanu z wcześniejszego odmetanowania pokładów węgla przeznaczonych do eksploatacji poprawia warunki bezpieczeństwa na dole kopalni, wydatnie zmniejszając zagrożenie metanowe. Realizacja projektu skojarzonej gospodarki energetycznej w oparciu o metan, obok uzyskanych efektów energetycznych, wpływa na obniżenie emisji metanu, co w konsekwencji ma wpływ na obniżenie opłat ekologicznych.

9.8.1. Cel średniookresowy do 2018 r.

Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

Kierunki działań:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Suszec, Powiat Upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i możliwościach Pszczyński, technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych organizacje rodzajów odnawialnych źródeł energii pozarządowe 99

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Gmina Suszec, Powiat Prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących odnawialne Pszczyński, źródła energii organizacje pozarządowe Wsparcie przedsięwzięć związanych z wykorzystaniem odnawialnych Gmina Suszec źródeł energii

100

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

10. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ NA LATA 2011 – 2014. Tabela 29. Priorytetowe cele krótkookresowe na terenie Gminy Suszec w latach 2011-2014. Cel Instytucja Źródła Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] średniookresowy Kierunek działań koordynująca finansowania 2011 2012 2013 2014 RAZEM: Ochrona przyrody i Urządzanie i utrzymanie terenów kształtowanie Gmina Suszec Budżet gminy zieleni, zadrzewień, zakrzewień i 4 000 4 000 4 000 4 000 16 000 krajobrazu parków Budowa boiska sportowego wraz z Gmina Suszec Budżet gminy 392 801 - - - 392 801 zapleczem w Suszcu Projektowanie i utworzenie terenu Gmina Suszec Budżet gminy rekreacyjnego wraz z budową 400 000 399 268 - - 799 268 Skateparku w Suszcu Budowa muszli koncertowej wraz z Gmina Suszec Budżet gminy zagospodarowaniem terenu przy 100 000 100 000 - - 200 000 Domu Kultury w Suszcu Ochrona powietrza Projektowanie i budowa parkingu przy atmosferycznego, Urzędzie Gminy w Suszcu wraz z ochrona wód oraz Gmina Suszec Budżet gminy przebudową układu komunikacyjnego 520 000 781 950 - - 1 301 950 ochrona przed w rejonie ul. Lipowej, P. Godźka i ul. hałasem Wyzwolenia. Prace projektowe i budowa parkingu Gmina Suszec Budżet gminy 931 448 - - - 931 448 przy ul. Nierad i Łoskutowa w Kryrach Prace projektowe i przebudowa ulicy Szkolnej - II etap i ul. Napieralskiego Gmina Suszec Budżet gminy 350 000 200 000 - - 550 000 (od ul. Szkolnej do DW 935) w Rudziczce Projektowanie przebudowy ul. Szkolnej w Suszcu wraz z budową Gmina Suszec Budżet gminy odwodnienia na odcinku od Szkoły 500 000 400 000 - - 900 000 Podstawowej do skrzyżowania z ul. Kolonia Podlesie Projektowanie przebudowy ul. Gmina Suszec Budżet gminy Czarkowskiej w Radostowicach wraz z 200 000 300 000 - - 500 000 budową odwodnienia Ochrona powietrza Projektowanie przebudowy ul. atmosferycznego, Gmina Suszec Budżet gminy Granicznej w Radostowicach od 150 000 200 000 - - 350 000 ochrona wód oraz DW935 do ul. Porębskiej wraz z

101

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 Cel Instytucja Źródła Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] średniookresowy Kierunek działań koordynująca finansowania 2011 2012 2013 2014 RAZEM: ochrona przed budową odwodnienia hałasem c.d. Projektowanie i przebudowa ul. Gmina Suszec Budżet gminy 100 000 100 000 - - 200 000 Stawowej w Suszcu Przebudowa parkingu na osiedlu przy Gmina Suszec Budżet gminy 290 000 290 000 - - 580 000 ul. Piaskowej w Suszcu Edukacja ekologiczna Gmina Suszec Budżet gminy Kampanie edukacyjno - informacyjne 5 000 5 000 5 000 5 000 20 000

Nagrody dla uczestników konkursów Gmina Suszec Budżet gminy 5 000 5 000 5 000 5 000 20 000 organizowanych przez Gminę Akcja „Sprzątanie Świata” - zakup Gmina Suszec Budżet gminy 2 500 2 500 2 500 2 500 10 000 worków i rękawic Ochrona powietrza Termomodernizacja budynku Urzędu Gmina Suszec Budżet gminy 550 000 521 208 - - 1 071 208 Gminy Suszec wraz z odwodnieniem Projektowanie i przebudowa Szkoły Gmina Suszec Budżet gminy 900 000 - - - 900 000 Podstawowej w Suszcu WFOŚiGW, Budżet Gmina Suszec Program ograniczenia niskiej emisji 50 000 200 000 200 000 200 000 650 000 gminy Ochrona wód Budowa kanalizacji sanitarnej w powierzchniowych i Soł.Kryry - II etap w tym aktualiz. Gmina Suszec Budżet gminy 8 000 000 2 000 000 - - 10 000 000 podziemnych dokumentacji projektowej, studium wykonalności Budowa kanalizacji sanitarnej w sołectwie Mizerów - I etap (w tym Gmina Suszec Budżet gminy - 4 500 000 - - 4 500 000 aktualizacja dokumentacji projektowej, studium wykonalności) Projektowanie, modernizacja i Gmina Suszec Budżet gminy rozbudowa oczyszczalni ścieków w 500 000 250 000 - - 750 000 Suszcu Projektowanie i budowa kanalizacji Gmina Suszec Budżet gminy deszczowej ul. Spacerowej w 350 000 400 000 100 000 3 000 000 3 850 000 Kobielicach Ochrona wód Projektowanie i budowa odwodnienia powierzchniowych i Gmina Suszec Budżet gminy ul. P. Godźka w Suszcu od ul. Lipowej 1 000 000 - - - 1 000 000 podziemnych do ul. Baranowickiej

102

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 Cel Instytucja Źródła Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] średniookresowy Kierunek działań koordynująca finansowania 2011 2012 2013 2014 RAZEM: Projektowanie i budowa odwodnienia Gmina Suszec Budżet gminy 100 000 100 000 - - 200 000 ul. Brzozowej w Suszcu Projektowanie i budowa odwodnienia Gmina Suszec Budżet gminy 100 000 100 000 - - 200 000 ul. Mokrej w Suszcu Projektowanie i budowa odwodnienia Gmina Suszec Budżet gminy 100 000 100 000 - - 200 000 ul. Kruczej w Rudziczce Projektowanie i budowa odwodnienia wraz z wymianą nawierzchni na Gmina Suszec Budżet gminy 1 000 000 - - - 1 000 000 boiskach szkolnych w Rudziczce i Kobielicach Środki własne, środki z porozumień Wymiana sieci wodociągowej w PGK Sp. z o.o. z JSW KWK 490 000 - - - 490 000 Sołectwie Suszec – rejon Grabówki Krupiński, WFOŚiGW Środki własne, środki z porozumień Wymiana sieci wodociągowej w PGK Sp. z o.o. z JSW KWK Sołectwie Suszec – rejon Centrum 890 000 - - - 890 000 Krupiński, etap II WFOŚiGW Środki własne, środki z porozumień Wymiana sieci wodociągowej w PGK Sp. z o.o. z JSW KWK Sołectwie Rudziczka – rejon północ 190 000 400 000 - - 590 000 Krupiński, (ul. Woszczycka, Łąkowa, Ks. Barona) WFOŚiGW Środki własne, środki z porozumień Wymiana sieci wodociągowej w PGK Sp. z o.o. z JSW KWK - 450 000 - - 450 000 Sołectwie Rudziczka – rejon południe Krupiński, WFOŚiGW Ochrona wód Środki własne, powierzchniowych i środki z porozumień Wymiana sieci wodociągowej w podziemnych c.d. PGK Sp. z o.o. z JSW KWK 130 000 - - - 130 000 Sołectwie Kryry – rejon ul. Pocztowej Krupiński, WFOŚiGW Środki własne, Wymiana sieci wodociągowej w PGK Sp. z o.o. - 100 000 - - 100 000 środki z porozumień Sołectwie Radostowice – rejon północ

103

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018 Cel Instytucja Źródła Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] średniookresowy Kierunek działań koordynująca finansowania 2011 2012 2013 2014 RAZEM: z JSW KWK (ul. Pszczyńska, Dworcowa) Krupiński, WFOŚiGW Środki własne, Wymiana sieci wodociągowej w środki z porozumień Sołectwie Radostowice – rejon północ PGK Sp. z o.o. z JSW KWK 20 000 20 000 - - 40 000 (ul. Bartnicza, Sosnowa, Dębowa, Ks. Krupiński, Żydka, Jesionowa, Dworcowa) WFOŚiGW Budowa sieci wodociągowej w rejonie Środki własne, PGK Sp. z o.o. ul. Potoczek i ul. Dworskiej w - 60 000 - - 60 000 WFOŚiGW Mizerowie Budowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w rejonie ul. Środki własne, PGK Sp. z o.o. Wielodroga, Cegielniana, Lipowa i 900 000 - - - 900 000 WFOŚiGW Wiosenna w Suszcu oraz w rejonie ul. Barwnej i Pogodnej w Rudziczce Budowa sieci wodociągowej w rejonie Środki własne, PGK Sp. z o.o. ul. Jesionowej i Ks. Żydka w 5 000 50 000 - - 55 000 WFOŚiGW Radostowicach Zarządzanie Budżet Gminy, Elektroniczne Wrota Powiatu środowiskiem Gmina Suszec Dotacje (środki 39 852 - - - 39 852 Pszczyńskiego unijne) Budżet Gminy, Gmina Suszec Dotacje (środki E-struktura Powiatu Pszczyńskiego 69 959 90 537 - - 160 396 unijne)

104

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

11. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU. Monitoring prowadzonej polityki ochrony środowiska oznacza, że realizacja Programu będzie podlegała ocenie w zakresie: - stopnia wykonania przyjętych zadań, - stopnia realizacji założonych celów, - analizy przyczyn powstałych rozbieżności.

Wyniki oceny stanowić będą podstawę kolejnej aktualizacji programu. Propozycja aktualizacji winna być formułowana przy znaczącym udziale systemu. System oceny realizacji programu powinien być oparty na odpowiednio dobranych wskaźnikach presji, stanu i reakcji, pozwalających całościowo opisać zagadnienie polityki ochrony środowiska i zarazem dających możliwość porównań międzyregionalnych. System tworzyć będą: 1. wskaźnik presji na środowisko, wskazujące główne źródła problemów i zagrożeń środowiskowych, odnoszących się do tych form działalności, które zmniejszają ilość i jakość zasobów (np. emisja zanieczyszczeń do środowiska, ilość odpadów gromadzonych na składowiskach, tempo eksploatacji zasobów środowiska). 2. wskaźniki stanu środowiska, odnoszące się do jakości środowiska i jego zasobów, pozwalające na ocenę zachodzących zmian (np. lesistość, udział gruntów rolnych), 3. wskaźniki reakcji (działań ochronnych), pokazujące działania podejmowane w celu poprawy jakości środowiska lub złagodzenia antropresji na środowisko (np. procent mieszkańców korzystających z oczyszczalni ścieków, udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni województwa, powierzchnia gruntów zrekultywowanych, wydatki na ochronne środowiska). Do określenia powyższych wskaźników wykorzystywane są przede wszystkim informacje Głównego Urzędu Statystycznego oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Dane podano według stanu za rok 2009. Listę proponowanych wskaźników dla Gminy Suszec przedstawiono w tabeli poniżej:

Tabela 30. Wskaźniki efektywności realizacji celów Programu ochrony środowiska Gminy Suszec. Dane wyjściowe Lp. Wskaźniki 2009 Ochrona przyrody i krajobrazu 1. Obszary Natura 2000 brak 2. Rezerwaty 1 3. Parki krajobrazowe brak 4. Obszary chronionego krajobrazu brak 5. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe brak 6. Użytki ekologiczne brak 7. Powierzchnia obszarów prawnie 296,3 chronionych w [ha]. Lasy 8. Lesistość gminy w [%] 35,2 % Gleby 9. Grunty zdewastowane i zdegradowane 27 ha 10. Ekologiczne gospodarstwa rolne b.d. posiadające certyfikat Jakość wód podziemnych i powierzchniowych 11. Jakość wód podziemnych nie oznaczana na terenie gminy (IV klasa GZWP 346) 12. Jakość wód powierzchniowych Elementy biologiczne – II-III klasa, Elementy fizykochemiczne – poniżej stanu dobrego, Substancje szczególnie szkodliwe – stan dobry, 105

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Dane wyjściowe Lp. Wskaźniki 2009 Potencjał ekologiczny - umiarkowany 13. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach BZT5 - 2605 komunalnych odprowadzane do ChZT - 9058 odbiorników w kg/rok Zawiesina – 1624 Chlorki i siarczany - b.d. 14. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach BZT5 – b.d przemysłowych odprowadzane do ChZT - b.d. odbiorników w kg/rok Zawiesina – 37072 Chlorki i siarczany – 37377092 15. Ścieki przemysłowe i komunalne Komunalne: 84 tys. m3/rok oczyszczane Przemysłowe: 1 465 tys. m3/rok 16. Ludność w gminie korzystająca z sieci 46 % kanalizacyjnej 17. Ludność obsługiwana przez ok. 29 % oczyszczalnie ścieków (w % ludności ogółem) Ochrona powietrza atmosferycznego 18. Substancje, których poziom jest wyższy od wartości dopuszczalnej i przekracza PM10, B(a)P, O wartość dopuszczalną powiększoną o 3 margines tolerancji 19. Substancje, których poziom jest wyższy od wartości dopuszczalnej, lecz nie brak przekracza wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji 20 Substancje, których poziom nie SO , NO , C H , CO, Pb, As, Cd, Ni przekracza wartości dopuszczalnej 2 2 6 6 Energia odnawialna 21. Udział energii odnawialnej w całkowitym b.d . zużyciu energii pierwotnej - ogółem

Dla prawidłowej realizacji monitoringu wykonalności celów, priorytetów i zadań programu ochrony środowiska Gminy Suszec niezbędna jest okresowa wymiana informacji pomiędzy Starostwem Powiatowym a Urzędem Gminy, dotycząca stanu komponentów środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zadań (w tym w szczególności zadań gmin). Przewiduje się wymianę ww. informacji w sposób zorganizowany – w ustalonej formie pisemnej lub elektronicznej (sprawozdawczość okresowa).

106

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

12. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA Nadzór nad realizacją programu w praktyce oznacza określenie zasad zarządzania nim wraz z ustaleniem mechanizmu monitorowania jego realizacji. Program Ochrony Środowiska Gminy Suszec jest dokumentem o charakterze strategicznym. Stanowi instrument wspomagający realizację prawa miejscowego (gminy, powiatu) pozostając w ścisłym związku z planami zagospodarowania przestrzennego gmin, decyzjami o warunkach zabudowy i zagospodarowania oraz decyzjami związanymi z realizacją przedsięwzięć w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, gospodarki odpadami, rozwojem terenów zielonych i innych. Kierownictwo posiada kompetencje pozwalające mu realizować zawarte w programie cele i zadania. Aby jednak ta realizacja przebiegała spójnie z polityką regionalną konieczne jest przygotowanie struktur administracyjnych do ścisłej współpracy z organami dysponującymi znacznie szerszymi uprawnieniami wynikającymi z ich kompetencji.

Organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza gminny program ochrony środowiska, który podlega zaopiniowaniu poprzez organ wykonawczy powiatu. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji programu można wyodrębnić cztery grupy podmiotów uczestniczących w nim. Są to: ­ podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem, ­ podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące, ­ podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu, ­ społeczność gminy jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu.

Główna odpowiedzialność za realizację programu spoczywa na Wójcie, który składa Radzie Gminy raporty z wykonania programu. W praktyce Wójt może wyznaczyć koordynatora wdrażania programu. Zadaniem koordynatora jest ścisła współpraca z Wójtem i Radą Gminy oraz przedstawianie im okresowych sprawozdań z realizacji programu. Rada Gminy współdziała z organami administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego, powiatowego oraz z samorządami gminnymi. Natomiast w dyspozycji Zarządu Województwa znajdują się instrumenty finansowe na realizację zadań programu (poprzez WFOŚiGW). Ponadto Rada Gminy współdziała z instytucjami administracji rządowej, w dyspozycji których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontrolują respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska (WIOŚ), prowadzą monitoring wód (RZGW). Władze gminy mogą być wspierane przez Zespół Konsultacyjny, który może być powołany spośród przedstawicieli lokalnych społeczności samorządowych zaangażowanych już w proces tworzenia projektu programu poprzez udział w sesjach warsztatowych i spotkaniach roboczych. Zadaniem Zespołu Konsultacyjnego mogłoby być nadzorowanie procesu wdrażania programu oraz uzgadnianie współpracy w realizacji poszczególnych zadań. Spotkania Zespołu Konsultacyjnego powinny odbywać się co najmniej dwa razy w roku. W niektórych pracach Zespołu Realizacji Programu powinny także uczestniczyć podmioty gospodarcze realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi w programie.

107

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Rysunek 18. Schemat zarządzania programem ochrony środowiska.

Rada Gminy

Wójt Marszałek, Zarząd Koordynator programu Województwa

Instytucje kontrolujące Zespół Realizacji Programu

Instytucje finansujące Jednostki realizujące przedsięwzięcia

Odbiór społeczny programu

Tabela 31. Najważniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem. Lp. Zagadnienie Główne działania w latach 2011- Instytucje 2014 uczestniczące 1. Wdrażanie programu Raporty o wykonaniu programu (2011 Rada Gminy, ochrony środowiska i 2013) Inne jednostki wdrażające Program Wspieranie finansowe samorządów, WFOŚiGW, zakładów, instytucji, organizacji Fundusze celowe, wdrażających program Fundusze UE 2. Edukacja ekologiczna, Rozwój różnorodnych form edukacji Rada Gminy, Komunikacja ze ekologicznej w oparciu o instytucje Zarząd społeczeństwem, zajmujące się tym zagadnieniem - województwa System informacji o Realizacja zapisów ustawy dot. WIOŚ, środowisku dostępu do informacji o środowisku i Organizacje jego ochronie. Większe wykorzystanie pozarządowe mediów (prasa, telewizja, internet) w celach informowania społeczeństwa o podejmowanych i planowanych działaniach z zakresu ochrony środowiska, w tym realizacji programów 3. Systemy zarządzania Wspieranie i promowanie zakładów / Gmina Suszec, środowiskiem instytucji wdrażających system Wojewoda zarządzania środowiskiem Fundusze celowe 4. Monitoring stanu Zgodnie z wymaganiami ustawowymi WIOŚ, WSSE, środowiska Informacje o stanie środowiska w RZGW, Marszałek, gminie Gmina Suszec

108

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

13. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU Realizacja programu wdrażania wymagań ochrony środowiska Unii Europejskiej jest zadaniem trudnym i kosztownym. Trudności wynikać będą nie tylko z problemów technicznych i organizacyjnych, ale także ograniczonej płynności finansowej polskich przedsiębiorstw, co utrudniać będzie pozyskiwanie środków finansowych na niezbędne inwestycje. Znaczna część kosztów dostosowania obciąży samorządy, reszta będzie musiała być poniesiona przez podmioty gospodarcze. Źródła finansowania programu będą zróżnicowane, w zależności od rodzaju i okresu przewidywanego działania, a przede wszystkim możliwości stosowania instrumentów finansowo – ekonomicznych, zapewnionych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Dostępne na rynku polskim publiczne źródła finansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska można podzielić na: ­ krajowe – pochodzące z budżetu państwa, budżetu gminy, pozabudżetowych instytucji publicznych, udzielane w formie dotacji, grantów i subwencji, ­ pomocy zagranicznej – Fundusz Spójności, fundusze strukturalne, fundacje itp. Specyfiką systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, że większą część wydatków ponoszą przedsiębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorządy terytorialne, natomiast udział środków budżetu jest mały. Wiele samorządów chce skorzystać w okresie promowania 2007 – 2013 ze środków dostępnych w PO Infrastruktura i Środowisko (Fundusz Spójności i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego).

Środki finansowe dostępne na ochronę środowiska są również, w utworzonym na mocy Rozporządzenia Rady (WE) 1290/2005, Europejskim Funduszu Rolnym – Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Zdaniem EFRROW, jest promocja zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich we Wspólnocie. Zgodnie z przepisami każdy kraj członkowski obowiązany jest opracować Krajowy Plan Strategiczny oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Krajowy Plan Strategiczny obejmuje lata 2007 – 2013. Łączna kwota środków na PROW 2007 – 2013 to ok. 17,2 mld euro, z czego ponad 13,2 mld euro będzie pochodzić z budżetu UE (EFRROW), a około 4 mld stanowić będą krajowe środki publiczne. W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Śląskiego na lata 2005 – 2013 przewidziano dwa priorytety wpisujące się w założenia niniejszego Programu:

Priorytet 1: Poprawa (ilościowa i jakościowa) infrastruktury produkcyjnej, technicznej i społecznej dla wzmocnienia konkurencyjności obszarów wiejskich; W ramach pierwszego priorytetu planowane jest działanie Budowa i modernizacja systemu infrastruktury przeciwpowodziowej, urządzeń melioracyjnych i małej retencji wodnej z zaplanowanymi środkami na lata 2007 – 2013 wynoszącymi 83,7 mln EU (wg. kursu 4,00).

Priorytet 2: Poprawa konkurencyjności oraz wspieranie trwałego i zrównoważonego rozwoju rolnictwa oraz wzmocnienie przetwórstwa rolno – spożywczego. W ramach drugiego priorytetu w zapisy niniejszego Programu wpisuje się zadanie: Wsparcie działań w gospodarstwach rolnych, służących zachowaniu walorów przyrodniczo – krajobrazowych obszarów wiejskich – kwota dofinansowania z EFRROW na lata 2007 – 2013 – 200,0 mln EU (wg. kursu 4,00).

Zakładana całkowita kwota do wykorzystania z EFRROW na lata 2007 – 2013 to blisko 710,45 mln Euro.

109

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

Tabela 32. Środki finansowe przeznaczone na ochronę środowiska w latach 2007–2013 (w mln EU). Lp. Dokumenty EFRR EFRROW FS Razem Regionalny Program 1. Operacyjny Województwa 399,10 - - 399,10* Śląskiego Projekt PO Infrastruktura i Środowisko – projekty z 2. -# - 1328,30+ 1328,30 terenu Województwa Śląskiego Program Rozwoju Obszarów 3. 710,45 - 710,45 Wiejskich RAZEM bez przerwy 399,10 710,45 1328,30+ 2437,85 Rezerwa z PO Infrastruktura i Środowisko – projekty z 5. - - 143,70+ 143,70 terenu Województwa Śląskiego RAZEM z rezerwą 399,10 710,45 1472,00+ 2581,55 *łącznie ze środkami tylko w części przeznaczonymi na ochronę środowiska #z funduszu tego mogą np. skorzystać duże przedsiębiorstwa i samorządy, na dzień dzisiejszy nie jest możliwe oszacowanie kwoty +wielkość środków wg. Projektów zapisanych w indykatywnym wykazie projektów kluczowych i dużych do POIiŚ oraz przesłanych do MRR w ramach konsultacji społecznych (aktualne na dzień 29.08.2007).

110

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

14. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM.

Projekt Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Suszec na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018 został opracowany zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska i został oparty na celach perspektywicznych, nawiązujących do Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007-10 z perspektywą na lata 2011-14 oraz do Programu Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego. Program przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Program przedstawia główne cele przeznaczone do realizacji usystematyzowanych w następujących grupach: ­ kierunki działań systemowych, ­ ochrona zasobów naturalnych, ­ poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Zadaniem Programu jest podanie aktualnej sytuacji związanej z całym stanem środowiska w Gminie. W Programie dokonano analizy czynników, które wpływają na sytuację stanu zanieczyszczenia środowiska. Podano w nim krótką charakterystykę geograficzno-fizyczną Gminy Suszec oraz uwarunkowania demograficzne i gospodarcze. Na podstawie możliwych dostępnych danych uzyskanych z Urzędu Gminy, informacji z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach, Śląskiego Urzędu Marszałkowskiego, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego i Starostwa Powiatowego w Pszczynie, scharakteryzowano wszystkie komponenty środowiska, podając ich obciążenia emisyjne. Następnie na podstawie dostępnych badań i wyników pomiarów dokonano oceny stanu środowiska naturalnego w Gminie Suszec, analizując jego poszczególne komponenty, czyli wody powierzchniowe i podziemne, powietrze, hałas, przyrodę, powierzchnię ziemi, gospodarkę leśną i promieniowanie elektromagnetyczne. Ponieważ dokumentację Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Suszec przygotowano jako osobny dokument, w Programie nie zajęto się tym komponentem. Po sektorowej analizie dotyczącej stanu środowiska w Gminie Suszec, zwrócono uwagę na tendencje, jakie się zarysowują w poszczególnych komponentach środowiska i wyeksponowano rodzaje i typy zagadnień, jakimi należy się zająć w przyszłej działalności organów gminy. Ze względu na perspektywy czasowe oznaczono w Programie cele krótkoterminowe i długoterminowe. Dla poszczególnych części środowiska zaproponowano grupy zadań pozainwestycyjnych i inwestycyjnych, określając nazwy niektórych zadań, nakłady finansowe i harmonogram czasowy, jednostki realizujące i możliwe źródła finansowania. Dla zadań wychodzących poza 2015 rok (średniookresowe) nie określano wielkości nakładów sygnalizując wyłącznie konieczność ich kontynuacji lub proponując rozpoczęcie nowych przedsięwzięć.

111

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUSZEC NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015-2018

15. LITERATURA

1. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016” – Warszawa 2008 r. 2. Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego 3. Biuletyn Statystyczny Województwa Śląskiego, WUS, 4. Raport o stanie środowiska w województwie śląskim w 2006, 2007 i 2008 roku - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach, 5. Biernat S. Krysowska M. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 6. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma branżowa. Agrotechnika. Analiza chemiczno-rolnicza gleby. Oznaczanie wartości pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”. 7. Klima St. (1999): Zarządzanie ochroną środowiska w Unii Europejskiej. Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości. Kraków. Kraków, grudzień 2000; AGH Wydział Górniczy w Krakowie. 8. Bednarek R., Prusunkiewicz Z. Geografia gleb, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1997 9. Bernaciak A., Gaczek W., Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2002. 10. Błaszyk T., Górski J., Odpady a problemy zagrożenia i ochrony wód podziemnych, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 1996. 11. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma branżowa. Agrotechnika. Analiza chemiczno-rolnicza gleby. Oznaczanie wartości pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”. 12. http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/index.php 13. http://baza.pgi.gov.pl 14. http://energetyka.w.polsce.org 15. http://www.oze.rankking.pl 16. http://www.katowice.pios.gov.pl 17. Urząd Regulacji Energetyki, baza koncesji 2007. 18. Stelmach M., Materiały naukowe wykorzystane do napisania pracy licencjackiej, 2009 19. Projekt Programu wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego, Kraków Katowice 2005r. 20. Określenie skażenia gruntów Gminy Suszec i opracowanie modeli ich zagospodarowania dla celów produkcji żywności w tym metodami ekologicznymi, Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki Instytut Inżynierii Wody i Ścieków, Politechnika Śląska w Gliwicach 2001. 21. Zeszyty Naukowe. Górnictwo / Politechnika Śląska Występowanie niklu w glebach ornych wybranych gmin Górnego Śląskiego 22. Raport środowiskowy Spółki Energetycznej "Jastrzębie" S.A. za 2009 rok. 23. http://www.zdw.katowice.pl 24. http://www.katowice.rdos.gov.pl, Rejestr form Ochrony Przyrody 25. Wacławek W., Chemia i Inżynieria Ekologiczna, Heavy Metals in Arable Soils of the Suszec Commune, 2003, Vol. 10, nr 9, s. 865 -873 26. Raport o stanie środowiska województwie śląskim WIOŚ Katowice, 2007 r. 27. Roczne oceny jakości powietrza w województwie śląskim obejmujące lata 2008 i 2009, WIOŚ Katowice 28. Ocena wstępna stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód w punktach pomiarowych badanych w 2009 roku (aktualizacja, sierpień 2010), WIOŚ, Katowice 29. Ocena rzek badanych pod kątem wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia w 2009 roku, WIOŚ 2010 30. Opracowanie wyników badań jakości wód podziemnych Państwowego Monitoringu Środowiska na terenie województwa śląskiego oraz wyników badań ilościowych w 2005 r., WIOŚ, Sosnowiec, 2006 31. Gminny Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Suszec na lata 2004-2006, Suszec 2004r.

112