PPPRRROOOJJJEEEKKKTTT ZZZAAAŁŁŁOOOŻŻŻEEEŃŃŃ DDDOOO PPPLLLAAANNNUUU ZZZAAAOOOPPPAAATTTRRRZZZEEENNIIIAAA WWW CCCIIIEEEPPPŁŁŁOOO,,, EEENNNEEERRRGGGIIIĘĘĘ EEELLLEEEKKKTTTRRRYYYCCCZZZNNNĄĄĄ III PPPAAALLLIIIWWWAAA GGGAAAZZZOOWWWEEE DDDLLLAAA GGGMMMIIINNNYYY SSSUUUSSSZZZEEECCC

Wykonawcy: Piotr Kukla Arkadiusz Osicki

Katowice, marzec 2006

Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii w Katowicach ul. Wierzbowa 11, 40- 169 , Tel/fax: +48 32 203 51 14, E-mail: [email protected]; www.fewe.pl Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy

SPIS TREŚCI 1 WSTĘP ...... 5 1.1 PODSTAWA OPRACOWANIA DOKUMENTU...... 5 1.2 CHARAKTERYSTYKA GMINY SUSZEC...... 6 1.2.1 Lokalizacja ...... 6 1.2.2 Warunki naturalne...... 7 1.2.3 Sytuacja społeczno – gospodarcza Gminy Suszec ...... 8 1.2.4 Ogólna charakterystyka infrastruktury budowlanej ...... 14 2 SYSTEMY ENERGETYCZNE ...... 19 2.1 WPROWADZENIE ...... 19 2.2 BILANS ENERGETYCZNY GMINY SUSZEC ...... 19 2.3 SYSTEM CIEPŁOWNICZY...... 25 2.3.1 Informacje ogólne...... 25 2.3.2 Produkcja i sprzedaż ciepła...... 28 2.3.3 Plany rozwoju przedsiębiorstwa ciepłowniczego ...... 29 2.4 SYSTEM GAZOWNICZY ...... 30 2.4.1 Informacje ogólne...... 30 2.4.2 Odbiorcy i zużycie gazu...... 30 2.4.3 Plany rozwojowe dla systemu gazowniczego...... 31 2.5 SYSTEM ELEKTROENERGETYCZNY ...... 32 2.5.1 Informacje ogólne...... 32 2.5.2 Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej ...... 35 2.5.3 Plany rozwoju przedsiębiorstwa elektroenergetycznego ...... 36 3 MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ODNAWIALNYCH ZASOBÓW PALIW I ENERGII ...... 38 3.1 SZACOWANIE LOKALNYCH ZASOBÓW ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII...... 39 3.1.1 Energia wiatru...... 39 3.1.2 Energia geotermalna ...... 41 3.1.3 Energia cieków wód powierzchniowych...... 43 3.1.4 Energia słoneczna...... 44 3.1.5 Energia z biomasy i biogazu...... 46 3.1.6 Niekonwencjonalne źródła energii ...... 48 4 ZAKRES WSPÓŁPRACY Z INNYMI GMINAMI...... 49

5 STAN ŚRODOWISKA NA OMAWIANYM OBSZARZE ...... 51

6 KOSZTY ENERGII ...... 57

7 WYJŚCIOWE ZAŁOŻENIA ROZWOJU SPOŁECZNO - GOSPODARCZEGO GMINY 59

8 PRZEWIDYWANE ZMIANY ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE...... 62

9 PRZEDSIĘWZIĘCIA RACJONALIZUJĄCE UŻYTKOWANIE PALIW I ENERGII...... 69 9.1 UŻYTKOWANIE CIEPŁA ...... 69 9.1.1 Mieszkalnictwo - gospodarstwa domowe ...... 69 9.1.2 Budynki użyteczności publicznej...... 72 9.1.3 Handel, usługi i drobny przemysł ...... 75 9.1.4 Przemysł ...... 75 9.2 UŻYTKOWANIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ ...... 76 9.2.1 Mieszkalnictwo - gospodarstwa domowe ...... 76 9.2.2 Budynki użyteczności publicznej...... 76

2 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

9.2.3 Oświetlenie ulic ...... 76 9.2.4 Handel, usługi i drobny przemysł ...... 77 9.2.5 Przemysł ...... 77 9.3 UŻYTKOWANIE GAZU SIECIOWEGO...... 77 9.3.1 Mieszkalnictwo - gospodarstwa domowe ...... 77 9.3.2 Budynki użyteczności publicznej...... 78 9.3.3 Handel, usługi i przemysł ...... 78 9.3.4 Przemysł ...... 78 10 KIERUNKI ROZWOJU I MODERNIZACJI SYSTEMÓW ZAOPATRZENIA W ENERGIĘ...... 79 10.1 KONCEPCJE ZASILANIA TERENÓW GMINY PRZEWIDZIANYCH DO ZAGOSPODAROWANIA ....79 10.2 ZARZĄDZANIE ENERGIĄ W BUDYNKACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ...... 80 11 PODSUMOWANIE...... 83

WAŻNIEJSZE SKRÓTY: ...... 87

SPIS TABEL TABELA 1-1 LUDNOŚĆ W GMINIE SUSZEC W LATACH 1995-2004 (DANE GUS)...... 8 TABELA 1-2 PORÓWNANIE PODSTAWOWYCH WSKAŹNIKÓW DEMOGRAFICZNYCH...... 8 TABELA 1-3 LICZBA MIESZKAŃCÓW W POSZCZEGÓLNYCH SOŁECTWACH GMINY SUSZEC W 2003 I 2005 ROKU ..... 9 TABELA 1-4 PODMIOTY ZAREJESTROWANE W SYSTEMIE REGON W LATACH 1995 – 2004...... 10 TABELA 1-5 WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE ROLNICTWA I GOSPODARKI LEŚNEJ...... 11 TABELA 1-6 WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE RYNKU PRACY...... 12 TABELA 1-7 STATYSTYKA MIESZKANIOWA Z LAT 1995 – 2004 DOTYCZĄCA GMINY SUSZEC...... 14 TABELA 1-8 BUDYNKI MIESZKALNE WG WYPOSAŻENIA W INSTALACJE ORAZ OKRESU BUDOWY...... 16 TABELA 1-9 WSKAŹNIKI ZMIAN W GOSPODARCE MIESZKANIOWEJ NA TERENIE GMINY SUSZEC ...... 17 TABELA 1-10 WYKAZ BUDYNKÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ...... 18 TABELA 2-1 ZESTAWIENIE ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO GMINY SUSZEC NA MOC ...... 23 TABELA 2-2 ZESTAWIENIE ZAPOTRZEBOWANIA GMINY SUSZEC NA ENERGIĘ ...... 23 TABELA 2-3 BILANS PALIW DLA GMINY SUSZEC NA ROK 2004 ...... 24 TABELA 2-4 CHARAKTERYSTYKA ŹRÓDEŁ CIEPŁA I EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ Z EEG „PNIÓWEK” – EC „SUSZEC” ...... 26 TABELA 2-5 DANE DOTYCZĄCE SIECI CIEPŁOWNICZYCH ...... 28 TABELA 2-6 PRODUKCJA I SPRZEDAŻ CIEPŁA W LATACH 2003 – 2005...... 28 TABELA 2-7 ILOŚĆ ODBIORCÓW GAZU NA TERENIE GMINY SUSZEC ...... 30 TABELA 2-8 ZUŻYCIE GAZU NA TERENIE GMINY SUSZEC ...... 30 TABELA 2-9 CHARAKTERYSTYKA STACJI TRANSFORMATOROWYCH NA TERENIE GMINY SUSZEC...... 32 TABELA 2-10 STACJE TRANSFORMATOROWE ZASILANIE ZE STACJI 110/20 KV „PAWŁOWICE” ...... 33 TABELA 2-11 STACJE TRANSFORMATOROWE ZASILANIE ZE STACJI 110/20 KV „BARANOWICE” ...... 34 TABELA 2-12 STACJE TRANSFORMATOROWE ZASILANIE ZE STACJI 110/15 KV „OGRODNICZA”...... 35 TABELA 2-13 ILOŚĆ ODBIORCÓW I ROCZNE ZUŻYCIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ NA TERENIE GMINY W LATACH 2001 – 2004...... 35 TABELA 2-14 ZESTAWIENIE PODSTAWOWYCH INFORMACJI O OŚWIETLENIU ULICZNYM W GMINIE SUSZEC ...... 37 TABELA 3-1 ZESTAWIENIE ISTNIEJĄCYCH OBIEKTÓW PIĘTRZĄCYCH NA TERENIE POWIATU PSZCZYŃSKIEGO...... 43 TABELA 5-1 CZYNNIKI METEOROLOGICZNE WPŁYWAJĄCE NA STAN ZANIECZYSZCZENIA ATMOSFERY ...... 51 TABELA 5-2 WIELKOŚĆ ROCZNEJ EMISJI ZANIECZYSZCZEŃ ZE SPALANIA PALIW DO CELÓW GRZEWCZYCH NA TERENIE GMINY SUSZEC W 2004 ROKU – EMISJA NISKA...... 56 TABELA 7-1 WSKAŹNIKI ROZWOJU SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO GMINY SUSZEC DLA POSZCZEGÓLNYCH SCENARIUSZY ...... 61 TABELA 8-1 ZESTAWIENIE PROGNOZ ZUŻYCIA NOŚNIKÓW ENERGII W GMINIE SUSZEC – SCENARIUSZ A – „PASYWNY”...... 63 TABELA 8-2 ZESTAWIENIE PROGNOZ ZUŻYCIA NOŚNIKÓW ENERGII W GMINIE SUSZEC – SCENARIUSZ B – „UMIARKOWANY” ...... 64 TABELA 8-3 ZESTAWIENIE PROGNOZ ZUŻYCIA NOŚNIKÓW ENERGII W GMINIE SUSZEC – SCENARIUSZ C – „AKTYWNY”...... 65

3 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

TABELA 8-4 EMISJE ZANIECZYSZCZEŃ DO ATMOSFERY NA TERENIE GMINY SUSZEC W 2025 R. ZE SPALANIA PALIW ...... 67 TABELA 9-1 ZESTAWIENIE OBIEKTÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ...... 73 TABELA 9-2 ZESTAWIENIE WYNIKÓW Z ANALIZOWANYCH OBIEKTÓW ...... 74 TABELA 10-1 ZESTAWIENIE POTRZEB ENERGETYCZNYCH DLA TERENÓW PRZEZNACZONYCH DO ZAGOSPODAROWANIA NA TERENIE GMINY SUSZEC ...... 79

SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 1-1 SUSZEC W POWIECIE PSZCZYŃSKIM...... 6 RYSUNEK 1-2 PROGNOZA DEMOGRAFICZNA DLA GMINY SUSZEC...... 9 RYSUNEK 1-3 STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW ROLNYCH WG DANYCH Z 2002 ROKU...... 11 RYSUNEK 1-4 STOPA BEZROBOCIA NA TERENIE POWIATU PSZCZYŃSKIEGO W 2005 ROKU NA TLE WOJEWÓDZTWA I KRAJU ...... 12 RYSUNEK 1-5 STOPA BEZROBOCIA W POWIATACH WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W I PÓŁROCZU 2005 ROKU ...... 13 2 RYSUNEK 1-6 PRZECIĘTNE ROCZNE ZUŻYCIE ENERGII NA OGRZEWANIE W BUDOWNICTWIE W KWH/M POWIERZCHNI UŻYTKOWEJ ...... 14 RYSUNEK 1-7 STRUKTURA WIEKOWA BUDYNKÓW ...... 15 RYSUNEK 2-1 UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH GRUP ODBIORCÓW W ZAPOTRZEBOWANIU NA ENERGIĘ W 2004 ROKU .19 RYSUNEK 2-2 UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH GRUP ODBIORCÓW W ZAPOTRZEBOWANIU NA MOC CIEPLNĄ W 2004 ROKU ...... 20 RYSUNEK 2-3 UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH GRUP ODBIORCÓW W ZAPOTRZEBOWANIU NA CIEPŁO W 2004 ROKU.... 20 RYSUNEK 2-4 STRUKTURA ZUŻYCIA PALIW I ENERGII ELEKTRYCZNEJ ŁĄCZNIE NA WSZYSTKIE CELE...... 21 RYSUNEK 2-5 STRUKTURA ZUŻYCIA PALIW I ENERGII ELEKTRYCZNEJ NA CELE GRZEWCZE (OGRZEWANIE POMIESZCZEŃ, C.W.U., CELE BYTOWE, TECHNOLOGIA) ...... 21 RYSUNEK 2-6 STRUKTURA ZUŻYCIA PALIW I ENERGII ELEKTRYCZNEJ NA CELE GRZEWCZE – OGRZEWANIE POMIESZCZEŃ ...... 22 RYSUNEK 2-7 STRUKTURA ZUŻYCIA PALIW I ENERGII ELEKTRYCZNEJ NA CELE GRZEWCZE – CIEPŁA WODA UŻYTKOWA...... 22 RYSUNEK 2-8 STRUKTURA ZUŻYCIA PALIW I ENERGII ELEKTRYCZNEJ NA CELE GRZEWCZE – POTRZEBY BYTOWE 22 RYSUNEK 2-9 LOKALIZACJA JASTRZĘBSKIEJ SPÓŁKI WĘGLOWEJ S.A...... 25 RYSUNEK 2-10 SCHEMAT SIECI CIEPLNEJ EC SUSZEC ...... 28 RYSUNEK 2-11 OBSZAR DZIAŁANIA GZE...... 32 RYSUNEK 3-1 ZASOBY ENERGII WIATROWEJ NA TERENIE WOJ. ŚLĄSKIEGO – POTENCJAŁ TEORETYCZNY ...... 39 RYSUNEK 3-2 ZASOBY ENERGII GEOTERMALNEJ NA TERENIE WOJ. ŚLĄSKIEGO ...... 42 RYSUNEK 3-3 MAPA HYDROGRAFICZNA POWIATU PSZCZYŃSKIEGO...... 43 RYSUNEK 3-4 SCHEMAT WYKORZYSTANIA ENERGII WODNEJ ...... 44 RYSUNEK 3-5 TECHNICZNE ZASOBY ENERGII SŁONECZNEJ NA TERENIE WOJ. ŚLĄSKIEGO...... 45 RYSUNEK 5-1 WYNIKI KLASYFIKACJI STREF DLA DWUTLENKU SIARKI, DWUTLENKU AZOTU, OŁOWIU, TLENKU WĘGLA, OZONU...... 53 RYSUNEK 5-2 WYNIKI KLASYFIKACJI STREF DLA PYŁU ZAWIESZONEGO PM10...... 54 RYSUNEK 5-3 WYNIKI KLASYFIKACJI STREF DLA BENZENU...... 55 RYSUNEK 6-1 KOSZT WYTWORZENIA 1 GJ ENERGII CIEPLNEJ W BUDYNKU JEDNORODZINNYM Z RÓŻNYCH NOŚNIKÓW ...... 58 RYSUNEK 8-1 PROGNOZOWANE ZMIANY ZUŻYCIA ENERGII ELEKTRYCZNEJ DO ROKU 2025 ...... 66 RYSUNEK 8-2 PROGNOZOWANE ZMIANY ZUŻYCIA GAZU ZIEMNEGO DO ROKU 2025 ...... 66 RYSUNEK 8-3 PROGNOZOWANE ZMIANY ZUŻYCIA CIEPŁA SIECIOWEGO DO ROKU 2025...... 67 RYSUNEK 10-1 MOŻLIWOŚCI OSZCZĘDZANIA ENERGII W BUDYNKACH ...... 81

4 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

1 Wstęp

1.1 Podstawa opracowania dokumentu

Podstawą prawną do opracowania "Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Suszec" jest Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997r. (Dziennik Ustaw z 2003r. Nr 153, poz. 1504 wraz z późniejszymi zmianami) przypisujące gminie zadanie własne; planowania i organizacji zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy (Art. 18 Ustawy) i zobowiązującą Wójta do opracowania "Projektu założeń do planu…" (Art. 19 Ustawy) i "Projektu planu…" (Art. 20 Ustawy).

Podstawą formalną opracowania "Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Suszec" jest Umowa zawarta pomiędzy Gminą Suszec, reprezentowaną przez Wójta Gminy Jackiem Pastuszka, a Fundacją na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii z siedzibą w Katowicach.

Niniejsze opracowanie pt. „Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Suszec”, odpowiada pod względem redakcji wymogom Ustawy - Prawo Energetyczne, tj. zawiera: 1. Ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliw gazowych, 2. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych, 3. Możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych, 4. Zakres współpracy z innymi gminami.

Niniejsza dokumentacja została wykonana zgodnie z umową, obowiązującymi przepisami, w tym techniczno – budowlanymi, Polskimi Normami i zasadami wiedzy technicznej oraz zgodnie z Polityką Energetyczną Polski do 2025 roku. Dokumentacja wydana jest w stanie zupełnym ze względu na cel oznaczony w umowie.

5 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Suszec

1.2 Charakterystyka Gminy Suszec 1.2.1 Lokalizacja

Gmina Suszec położona jest w południowo – wschodniej części województwa śląskiego, w powiecie pszczyńskim pomiędzy Pszczyną a Żorami, około 40 km na południe od Katowic, blisko trasy Katowice-Wisła. Gmina położona jest w kompleksie lasów pszczyńsko-kobiórskich. Obejmuje swym zasięgiem sześć sołectw: Suszec, Kobielice, Kryry, Mizerów, i Rudziczka. Od północy graniczy z gminami: Kobiór i , od wschodu i południa z Miastem i Gminą , od południowego – zachodu z Gminą Pawłowice, od zachodu z Miastem Żory. Suszec posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę techniczną. Niewielka odległość od głównego traktu komunikacyjnego Wisła-Katowice, a także przebiegająca przez gminę droga wojewódzka nr 935 relacji Oświęcim – Pszczyna – Żory – Rybnik – Racibórz – Opole, łącząca się w Żorach z drogą krajową nr DK 81 i w Pszczynie z drogą krajową nr DK 1 i droga wojewódzką nr 933 relacji Pszczyna – Jastrzębie Zdrój – Wodzisław Śląski – Racibórz, łącząca się w Pawłowicach z drogą krajową nr DK 81 i w Pszczynie z droga krajową nr DK 1 oraz szlak kolejowy Katowice-Rybnik to jej główne atuty lokalizacyjne. W planach Strategii Rozwoju Gminy Suszec przewiduje się modernizację drogi wojewódzkiej nr 935 na odcinku Żory - Pszczyna.

Rysunek 1-1 w powiecie pszczyńskim

6 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

1.2.2 Warunki naturalne

Gmina Suszec zajmuje obszar ok. 75 km2 i liczy około 10,5 tys. mieszkańców. Jej teren położony jest na styku Wysoczyzny Pszczyńskiej i Płaskowyżu Rybnickiego. Przeważająca część Gminy położona jest w zlewni Wisły, do której wody spływają w kierunku wschodnim (rzeka Pszczynka, potok Dokawa) oraz kierunku północno – wschodnim (potok Korzeniec Południowy). Pozostała północno – wschodnia część Gminy znajduje się w zlewni rzeki Odry (potok Rudziczka i rzeka Ruda). Znaczną część Gminy stanowią lasy, które zajmują niespełna 35% powierzchni ogółem. Największym zespołem leśnym w Gminie jest kompleks lasów kobiórskich. Zachodnia część Gminy Suszec wchodzi w skład otuliny Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”. Suszec jest Gminą o charakterze górniczo – rolniczym. Na terenie Gminy Suszec znajdują się pokłady węgla kamiennego eksploatowane przez Jastrzębie Spółka Węglowa S.A - KWK „Krupiński”. Łącznie z pokładami węgla kamiennego występuje metan, dlatego też KWK „Krupiński” zaliczana jest do kopalni metanowych. Gaz pochodzący z górotworu zawiera około 57% czystego metanu. Poza tymi surowcami na terenie Gminy Suszec występuje złoże piasków „Rudziczka” rozpoznane pod względem geologicznym. Teren złoża położony jest na północny – zachód od kopalni KWK „Krupiński”. Na terenie Gminy Suszec dobrze rozwinięta jest produkcja rolnicza oraz przetwórstwo warzywne. Na terenie Gminy dominują gleby średniej jakości. Największy udział stanowią gleby klasy IVb i IVa.

Warunki klimatyczne Gminy charakteryzują się: 1. Średnioroczną temperaturą powietrza 7 - 8 0C. 2. Średnioroczną sumą opadów na poziomie 800 mm; dominują opady w półroczu letnim. 3. Zaleganiem pokrywa śnieżnej przez około 70 dni w ciągu roku. 4. Zgodnie z danymi z lat 1981-1990, dla posterunku meteorologicznego w Bieruniu Starym w ciągu roku przeważają wiatry SW (24%), NW (16%), W (15%), NE(12%) oraz cisze (11%). Największe średnie prędkości (około 3 m/s). 5. Średnie nasłonecznienie rzeczywiste zawiera się w przedziale od <1,3 h (zimą) do 5,5 – 6 h (latem). 6. Okres wegetacyjny trwa 210- 220 dni.

7 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Suszec

1.2.3 Sytuacja społeczno – gospodarcza Gminy Suszec

Poniżej przedstawiono podstawowe dane za 2004 rok w oparciu o informacje Głównego Urzędu Statystycznego zawarte w Banku Danych Lokalnych, raporcie z wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 oraz raporcie z wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2002 (NSP) (www.stat.gov.pl). Na tle wskaźników dotyczących Gminy Suszec zestawiono dla porównania analogiczne dane dla powiatu pszczyńskiego, województwa śląskiego oraz kraju.

1.2.3.1 Uwarunkowania demograficzne

Jednym z podstawowych czynników wpływających na rozwój gmin jest sytuacja demograficzna oraz perspektywy jej zmian. Przyrost liczby ludności wiąże się ze wzrost zapotrzebowania na energię oraz jej nośniki. Liczba ludności w Gminie Suszec wg GUS ulegała w latach 1995-2004 powiększeniu o około 1 185 osób (Tabela 1-1).

Tabela 1-1 Ludność w Gminie Suszec w latach 1995-2004 (dane GUS) ludność ogółem mężczyźni kobiety Rok osoba Osoba osoba 1995 9463 4623 4840 1996 9530 4648 4882 1997 9650 4694 4956 1998 9826 4796 5030 1999 9950 4844 5106 2000 10264 5044 5220 2001 10315 5074 5241 2002 10442 5137 5305 2003 10517 5176 5341 2004 10648 5264 5384 Zmiany demograficzne charakteryzują przede wszystkim takie czynniki jak: przyrost naturalny, czyli pochodna liczby zgonów i narodzin, a także migracje zarówno międzygminne jak i zagraniczne. W tabeli 1-2 zestawiono podstawowe wskaźniki demograficzne dotyczące Gminy na tle wskaźników dla powiatu, województwa oraz kraju. Tabela 1-2 Porównanie podstawowych wskaźników demograficznych. Trend z lat Wskaźnik Wielkość Jedn. 1995-2004 Stan ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania 31.12.2004r. 10 648 osób Powierzchnia gminy 75,6 km2 gmina 140,8 os./km2 powiat 219,9 2 Gęstość zaludnienia os./km województwo 381,2 os./km2 kraj 122,1 os./km2 gmina 0,56 % powiat 0,28 % Przyrost naturalny województwo -0,16 % kraj -0,02 % gmina 0,71 % powiat 0,14 % Saldo migracji województwo -0,18 % kraj -0,02 % - trend spadkowy - bez zmian - trend wzrostowy

8 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Na podstawie danych o liczbie ludności w latach 1995 – 2004 oraz prognoz liczby ludności GUS dla powiatu pszczyńskiego wykonano prognozy demograficzne dla Gminy Suszec do roku 2025 przedstawioną na rysunku 1-2. W prognozach tych przewiduje się trzy scenariusze demograficzne – aktywny – na podstawie prognozy GUS, umiarkowany oraz pasywny – na podstawie danych Biura Planowania Przestrzennego (BPP) w Katowicach Pracownia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa.

12000 11750 aktyw ny - prognoza GUS 11500 umiarkow any 11250 pasyw ny - prognoza BPP w Katow icach 11000 ci ś 10750 10500 10250 10000 Liczba ludnoLiczba 9750 9500 9250 9000 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 Lata

Rysunek 1-2 Prognoza demograficzna dla Gminy Suszec.

Prognoza wg danych GUS zakłada wzrost liczby ludności na terenie Gminy do roku 2025 o około 1109 osób. W tabeli 1-3 przedstawiono liczbę mieszkańców, powierzchnię oraz gęstość zaludnienia w poszczególnych sołectwach na podstawie danych Urzędu Gminy Suszec z 2003 i 2005 roku. Tabela 1-3 Liczba mieszkańców w poszczególnych sołectwach Gminy Suszec w 2003 i 2005 roku Powierzchnia Liczba mieszkańców Gęstość zaludnienia Lp. Sołectwo sołectwa 2 w 2005 r. [os/km ] 2003 2005 [km2] 1. Suszec 4 204 4 169 36,49 112,3 2. Rudziczka 990 1 095 4,45 238,0 3. Kryry 1 320 1 349 13,01 103,8 4. Mizerów 1 330 1 353 7,33 180,4 5. Kobielice 1 130 1 223 8,81 135,9 6. Radostowice 1 460 1 529 4,26 347,5 RAZEM: 10 424 10 718 75,6 141,7

Na podstawie powyższej tabeli można stwierdzić, że zdecydowanie największa ilość osób zamieszkuje sołectwo Suszec, przy czym pod względem gęstości zaludnienia zajmuje ono przedostatnie 5 miejsce (mniejsza gęstość zaludnienia występuje jedynie w przypadku sołectwa Kryry). Zdecydowanie największa gęstość zaludnienia występuje w sołectwie Radostowice (347,5 osoby na km2), a następnie w sołectwach Rudziczka (238,0), Mizerów (180,4) i Kozielice (135,9).

9 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

1.2.3.2 Działalność gospodarcza

Aktualnie rozwój działalności gospodarczej na terenie Gminy Suszec charakteryzuje się stosunkowo wysoką dynamiką, co przejawia się jednym z wyższych, na tle innych gmin powiatu, wskaźnikiem przyrostu podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców daje trzecie miejsce w powiecie pszczyńskim, jednak liczba ta jest kilkakrotnie niższa od średniej w województwie śląskim i kraju. Na terenie Gminy działało w 2004 roku około 749 podmiotów gospodarczych. Podmioty zarejestrowane w systemie REGON na terenie powiatu pszczyńskiego wg danych GUS przedstawiono w tabeli 1-4.

Tabela 1-4 Podmioty zarejestrowane w systemie REGON w latach 1995 – 2004

Liczba podmiotów na Lp. Gmina 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 1000 mieszkańców w 2004 r 1 Goczałkowice-Zdrój 401 440 485 518 549 576 636 660 685 679 110,1 2 Kobiór 247 260 299 334 356 388 401 428 438 443 96,2 3 Miedźna 539 619 713 783 829 924 1066 1108 1082 1067 68,8 4 Pawłowice 624 674 767 891 980 1061 1103 1147 1173 1159 65,7 5 Pszczyna 3247 3551 3841 4327 4702 5090 5313 5493 5595 5567 112,3 6 Suszec 404 419 508 581 640 697 714 738 770 749 70,3 RAZEM 5462 5963 6613 7434 8056 8736 9233 9574 9743 9664 92,8

Głównym zakładem pracy na terenie Gminy jest KWK „Krupiński” zatrudniająca 2 200 pracowników. Zakład ten wchodzi w skład Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A. (JSW S.A.). Wydobycie węgla ogółem w latach 2002 – 2005 oraz prognoza na 2010 jest następujące: 2002 - 2 150,0 tys. ton/rok; 2003 - 2 162,8 tys. ton/rok; 2004 - 2 124,8 tys. ton/rok; 2005 – 2 212,2 tys. ton/rok; prognoza na 2010 - 2 142,0 tys. ton/rok.

Poza tym znaczącą rolę pod względem zatrudnienia odgrywają również zakłady, które powstały w wyniku restrukturyzacji kopalni, a także przedsiębiorstwa z branży rolno - spożywczej.

1.2.3.3 Rolnictwo i leśnictwo

Na terenie Gminy, wg danych z Powszechnego Spisu Rolnego, istnieje 1 111 gospodarstw rolnych. Ich łączna powierzchnia wynosi około 4 200 ha, w tym użytki rolne stanowią około 89%. Przy czym tylko 178 gospodarstw rolnych posiada powierzchnię powyżej 5 ha. Właściciele 756 gospodarstw utrzymują się wyłącznie z prowadzenia działalności rolnej. Struktura użytkowania gruntów w gospodarstwach rolnych przedstawia się następująco:

10 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

4,0% 11,7% 15,5% pozostałe grunty lasy grunty orne 0,4% sady łąki 35,7% pastw iska 32,7%

Rysunek 1-3 Struktura użytkowania gruntów rolnych wg danych z 2002 roku

Gleby zalegające na terenie Gminy należą w 63% do klasy IVa i IVb. Gleby brunatne zajmują tereny, na których istnieją dobre warunki spływu wód powierzchniowych. Gleby bielicowe zajmują płaskie tereny, gdzie spływ wód powierzchniowych jest bardzo wolny. Natomiast w zagłębieniach terenu występują torfy niskie. Do głównych upraw można zaliczyć pszenicę oraz jęczmień. W gospodarstwach rolnych prowadzona jest głównie hodowla drobiu, trzody chlewnej, w dalszej kolejności owiec i bydła.

Ogólna powierzchnia lasów na terenie Gminy Suszec wynosi 2698 ha, co stanowi ok. 35 % jej powierzchni. Około 94% powierzchni leśnej pozostaje w administracji Lasów Państwowych – Nadleśnictwa Kobiór, natomiast lasy niepaństwowe (głównie osób fizycznych) stanowią niewielkie fragmenty (ok. 170 ha).

Największym zespołem leśnym w Gminie jest kompleks lasów kobiórskich o powierzchni 2 380 ha. Pozostałe mniejsze zespoły leśne powiązane są doliną Kanału Branickiego.

Zmiany w użytkowaniu gruntów w rolnictwie i leśnictwie na tle powiatu, województwa i kraju pokazano w tabeli 1-5.

Tabela 1-5 Wskaźniki dotyczące rolnictwa i gospodarki leśnej

Trend z lat Wskaźnik Wielkość Jedn. 1995-2004 gmina 52,7 % powiat 49,5 % Powierzchnia użytków rolnych do całkowitej powierzchni województwo 0,0 % kraj 58,2 % gmina 34,8 % powiat 29,1 % Powierzchnia lasów do całkowitej powierzchni Gminy województwo 32,2 % kraj 29,2 % - trend spadkowy - bez zmian - trend wzrostowy

11 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

1.2.3.4 Bezrobocie oraz rynek pracy

Stopa bezrobocia w powiecie pszczyńskim wynosiła w III kwartale roku 2005 11,6% (jedna z niższych w województwie śląskim) i była niższa niż dla województwa śląskiego gdzie kształtowała się ona na poziomie 15,7%, co pokazano na rysunku 1-4. Ponadto stopę bezrobocia w powiatach województwa śląskiego w I półroczu 2005 roku zilustrowano graficznie na rysunku 1-5. Wskaźniki dotyczące rynku pracy na tle powiatu, województwa i kraju przedstawiono w tabeli 1-6.

25

20

15

10

stopa bezrobocia, % bezrobocia, stopa 5

0 I II III IV V VI VII VIII IX miesiąc

powiat wojewodztwo kraj

Rysunek 1-4 Stopa bezrobocia na terenie powiatu pszczyńskiego w 2005 roku na tle województwa i kraju

Tabela 1-6 Wskaźniki dotyczące rynku pracy

Trend z lat Wskaźnik Wielkość Jedn. 1995-2004 gmina 60,9 % Ludność w wieku produkcyjnym do liczby powiat 63,9 % mieszkańców ogółem województwo 65,1 % kraj 63,5 % gmina 11,5 % Ludność w wieku poprodukcyjnym do liczby powiat 11,7 % mieszkańców ogółem województwo 15,5 % kraj 15,3 % gmina 27,6 % Ludność w wieku przedprodukcyjnym do liczby powiat 24,4 % mieszkańców ogółem województwo 19,5 % kraj 21,2 % gmina 54,0 % Liczba pracujących w stosunku do liczby powiat 39,0 % mieszkańców w wieku produkcyjnym województwo 35,5 % kraj 31,6 % gmina 6,8 % - Liczba bezrobotnych do liczby mieszkańców w powiat 8,0 % - wieku produkcyjnym województwo 0,0 % - kraj 12,4 % - gmina 70,3 l.p./1000os. Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 powiat 92,8 l.p./1000os. mieszkańców województwo 91,3 l.p./1000os. kraj 93,7 l.p./1000os. - trend spadkowy - bez zmian - trend wzrostowy

12 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Mimo bardziej korzystnych wskaźników odnośnie bezrobocia na terenie powiatu, w porównaniu z województwem, w Gminie Suszec stanowi ono poważny problem. Według informacji Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Katowicach na dzień 30.09.2005r. liczba bezrobotnych ogółem wynosi 409 w tym liczba bezrobotnych kobiet 267.

Należy zauważyć, że na terenie Gminy Suszec problem bezrobocia dotyczy w większości kobiet. Liczba kobiet bez pracy stale wzrasta. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Gminie to około 3,8 % jej mieszkańców, jednak zdecydowana większość bezrobotnych utraciła już prawa do zasiłku i nie rejestruje się w Urzędzie Pracy.

Rysunek 1-5 Stopa bezrobocia w powiatach województwa śląskiego w I półroczu 2005 roku

13 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

1.2.4 Ogólna charakterystyka infrastruktury budowlanej

Obiekty znajdujące się na terenie Gminy różnią się wiekiem, technologią wykonania, przeznaczeniem i wynikającą z powyższych parametrów energochłonnością. Na terenie całej Gminy wyróżnić należy: • budynki mieszkalne, • obiekty użyteczności publicznej, • obiekty usługowe i przemysłowe – podmioty gospodarcze. Poniższy schemat ilustruje, jak kształtowały się standardy ocieplenia budynków budowanych w poszczególnych latach. Po roku 1993 nastąpiła znaczna poprawa parametrów energetycznych nowych budynków i redukcja strat ciepła.

Rysunek 1-6 Przeciętne roczne zużycie energii na ogrzewanie w budownictwie w kWh/m2 powierzchni użytkowej

1.2.4.1 Zabudowa mieszkaniowa

Na terenie Gminy Suszec można wyróżnić dwa główne rodzaje zabudowy mieszkaniowej: indywidualną jednorodzinną (wszystkie sołectwa) oraz wielorodzinną (głównie w sołectwie Suszec).

Tabela 1-7 Statystyka mieszkaniowa z lat 1995 – 2004 dotycząca Gminy Suszec Liczba mieszkań Liczba mieszkań Powierzchnia oddanych do Powierzchnia użytkowa istniejących użytkowa Rok użytku w danym roku sztuk m2 sztuk m2 1995 1972 185 271 10 1303 1996 1983 187 184 13 1949 1997 2009 190 917 27 3842 1998 2035 194 236 26 3319 1999 2064 197 429 34 3734 2000 2085 200 116 25 3151 2001 2098 201 593 13 1477 2002 2107 254 148 9 1281 2003 2140 259 162 33 5014 2004 2195 266 632 55 7470

14 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Zasoby Gminy Suszec wynoszą 2195 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 266 632 m2 (wg GUS) i w porównaniu do roku 1995 liczba mieszkań w Gminie wzrosła o 223 mieszkań. W 2001 roku wystąpił znaczny wzrost powierzchni użytkowej mieszkań, który nie spowodowany przyrostem tej powierzchni, ale weryfikacją tej wielkości dokonanej przy okazji przeprowadzania Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań w 2002r. Wskaźnik powierzchni mieszkalnej przypadającej na jednego mieszkańca wyniósł w 2004 r. 25,0 m2 i wzrósł w odniesieniu do 1995 r. o 5,5 m2/osobę. Średni metraż przeciętnego mieszkania wynosi 121,5 m2 (2004r.) i wzrósł w odniesieniu do 1995 r. o 27,5 m2.

Strukturę wiekową budynków na terenie Gminy Suszec przedstawiono na rysunku 1-7, natomiast zestawienie budynków mieszkalnych według wyposażenia w instalacje oraz okresu budowy ujmuje tabela 1-8.

35% 33%

30%

25%

20% 18% 17% 15% procentowy ł 15% Udzia 10% 7% 5% 5% 4% 3%

0% przed 1918r. 1918-1944 1944-1970 1971-1978 1979-1988 1989-2000 2001-2002 w budowie Lata budowy

Rysunek 1-7 Struktura wiekowa budynków

15 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 1-8 Budynki mieszkalne wg wyposażenia w instalacje oraz okresu budowy

Założenie dot. budynków bez instalacji Na podstawie opracowaniych przez GUS wyników NSP z 2002r. c.o. (kolumny 6 i 7)

Ogólnie budynki Piece węglowe (90% Inne* W tym wyposażone w instalację c.o. Budynki bez instalacji zamieszkane budynków bez instalacji (10% budynków bez c.o. Okres c.o.) instalacji c.o.) budowy z sieci ciepłowniczej lokalnie Powierzchnia Liczba 2 Powierzchnia Powierzchnia uż. Powierzchnia Powierzchnia uż. Powierzchnia uż. [m ] Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba [m2] [m2] uż. [m2] [m2] uż. [m2] 1234 5 4 5 6 78 9 1011 Ogółem 1 823 250 695 9 15 215 1 700 225 585 114 9 895 103 8 906 11 989 przed 1918r. 83 9 526 0 0 43 5 680 40 3 846 36 3 461 4 385 1918-1944 119 11 914 0 0 97 10 615 22 1 299 20 1 169 2 130 1944-1970 601 73 870 0 0 566 71 058 35 2 812 32 2 531 3 281 1971-1978 309 45 449 2 4 583 306 40 756 1 110 1 99 0 11 1979-1988 271 43 545 3 4 850 262 38 319 6 376 5 338 1 38 1989-2000 324 50 860 4 5 782 315 44 413 5 665 5 599 0 66 2001-2002 48 6 787 0 0 46 6 293 2 494 2 445 0 49 w budowie 64 8 322 0 0 62 8 074 2 248 2 223 0 25 nie ustalono 4 422 0 0 3 377 1 45 1 41 0 4

Ogólna ocena stanu aktualnego zasobów mieszkaniowych jest w zasadzie bardzo podobna do sytuacji na terenie całego kraju. Generalnie na terenie Gminy zastosowane technologie w budynkach zmieniały się wraz z upływem czasu i rozwojem technologii wykonania materiałów budowlanych, począwszy od najstarszych budynków, w których zastosowano mury wykonane z cegły i wraz z drewnianymi stropami, kończąc na budynkach najnowocześniejszych, gdzie zastosowano maksymalne ocieplenie przegród budowlanych materiałami termoizolacyjnymi.

Na podstawie diagnozy stanu aktualnego zasobów mieszkaniowych w Gminie Suszec można stwierdzić, że: - istnieje bardzo duży potencjał zaoszczędzenia energii cieplnej ze względu na bardzo niski poziom termomodernizacji w budynkach mieszkalnych, - generalnie należy dążyć do stymulowania i zachęcania do oszczędzania energii w budynkach mieszkalnych, co może odbywać się za pomocą uświadamiania społeczeństwa poprzez prowadzenie różnorakich akcji (organizowanie na ten temat spotkań, przedstawiania problemów w lokalnej prasie, rozsyłanie ulotek), a także poprzez prowadzenie punktu informacyjno – doradczego w Urzędzie Gminy lub działającego przy Operatorze „Programu ograniczenia niskiej emisji w Gminie Suszec”, - w budownictwie mieszkaniowym należy dążyć do zamiany powszechnie występujących na terenie Gminy niskosprawnych źródeł węglowych na proekologiczne. Gmina przewiduje realizację tego działania w ramach „Programu ograniczenia niskiej emisji w Gminie Suszec”.

W tabeli 1-9 zestawiono wskaźniki dotyczące gospodarki mieszkaniowej na terenie Gminy Suszec na tle danych dla powiatu, województwa oraz kraju.

16 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 1-9 Wskaźniki zmian w gospodarce mieszkaniowej na terenie Gminy Suszec

Trend z lat Wskaźnik Wielkość Jedn. 1995-2004 2 gmina 35,3 m pow.uż/ha

2 powiat 54,9 m pow.uż/ha Gęstość zabudowy mieszkaniowej 2 województwo 89,4 m pow.uż/ha

2 kraj 28,0 m pow.uż/ha gmina 25,0 m2/osobę powiat 25,0 m2/osobę Średnia powierzchnia mieszkania na 1 mieszkańca województwo 23,4 m2/osobę kraj 22,9 m2/osobę gmina 108,2 m2/mieszk. powiat 91,1 m2/mieszk. Średnia powierzchnia mieszkania województwo 66,0 m2/mieszk. kraj 69,0 m2/mieszk. gmina 4,3 os./mieszk. powiat 3,7 os./mieszk. Liczba osób na 1 mieszkanie województwo 2,8 os./mieszk. kraj 3,0 os./mieszk. gmina 23,0 szt.

Liczba oddawanych mieszkań w latach 1995-2004 na 1000 powiat 26,9 szt. mieszkańców województwo 14,3 szt. kraj 24,3 szt. gmina 9,5 % -

Udział mieszkań oddawanych w latach 1995-2004 w całkowitej powiat 9,8 % - liczbie mieszkań województwo 4,0 % - kraj 7,3 % - gmina 132,8 m2/mieszk.

2 Średnia powierzchnia oddawanego mieszkania w latach 1995 – powiat 131,8 m /mieszk. 2004 województwo 121,1 m2/mieszk. kraj 97,5 m2/mieszk.

17 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

1.2.4.2 Budynki użyteczności publicznej

Na terenie Gminy znajdują się budynki użyteczności publicznej o zróżnicowanym przeznaczeniu, wieku i technologii wykonania. Na potrzeby niniejszego opracowania jako budynki użyteczności publicznej przyjęto obiekty administrowane przez Urząd Gminy z pominięciem budynków mieszkalnych komunalnych, które opisano w poprzednim punkcie (w zestawieniu ujęto jedynie wielofunkcyjny budynek Urzędu Gminy – poz.2 – gdzie znajdują się mieszkania należące do Urzędu Gminy. Wykaz tych obiektów przedstawia tabela 1-10.

Tabela 1-10 Wykaz budynków użyteczności publicznej

Powierzchnia Szacunkowe zużycie użytkowa Sposób energii na ogrzewanie Lp. Nazwa podmiotu ogrzewania m2 GJ/rok

1 Remizo - Świetlica w Rudziczce 427 węgiel 475,0 Budynek Urzędu Gminy + Ośrodek Zdrowia + 2 2 174 gaz 1597,1 Mieszkania 3 Świetlica w Mizerowie 919 węgiel 850,0

4 Remizo - Świetlica w Kryrach 427 węgiel 662,5

5 Dom Kultury Suszec 1 522 gaz 531,7

6 Szkoła Podstawowa Suszec 2 044 gaz 1112,9

7 Szkoła Podstawowa Kobielice 1403,54 gaz 913,4 Węgiel + 8 Szkoła Podstawowa Rudziczka 2 292 496,9 gaz 9 Szkoła Podstawowa Kryry 2 556 gaz 1583,2

10 Szkoła Podstawowa Mizerów 1 870 gaz 1232,5

11 Szkoła Podstawowa Radostowice 3 670 gaz 374,5

12 Przedszkole Suszec 445 gaz 139,6

13 Przedszkole Rudziczka 136 węgiel 100,0

14 Przedszkole Radostowice 449 gaz 62,9 15 Hala Sportowa Suszec 3 214 gaz 865,7 RAZEM 24 211 1 1297,9

1.2.4.3 Obiekty przemysłowe, handel i usługi

Liczba podmiotów gospodarczych w Gminie Suszec wynosi 749, z czego aż 687 to podmioty należące do osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, 21 spółek prawa handlowego, 2 spółki z udziałem kapitału zagranicznego, 3 spółdzielnie, 15 fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych, a 23 podmiotów należy do sfery publicznej. Do największych odbiorców energii w Gminie należy KWK „Krupiński”. Obiekty na terenie kopalni mają łączna powierzchnię użytkowa około 65,5 tys. m2. Ponadto Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe „Komplex” sp. z o.o. – 3 tys. m2 powierzchni użytkowej oraz Przedsiębiorstwo Produkcji Mebli Metalowych „Medros” sp. z o.o. – 1,8 tys. m2 powierzchni użytkowej.

18 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

2 Systemy energetyczne

2.1 Wprowadzenie

Zaopatrzenie w energię jest podstawowym czynnikiem niezbędnym dla egzystencji ludności, jednak użytkowanie energii wywiera największy szkodliwy wpływ na środowisko spośród wszystkich rodzajów aktywności człowieka na Ziemi. Jest to wynikiem zarówno ogromnej ilości użytkowanej energii, jak i istoty przemian energetycznych, którym energia musi być poddawana w celu dostosowania do potrzeb odbiorców. Suszec należy do gmin małej wielkości, liczba ludności w Gminie wynosi około 10,6 tysiąca. Podobnie jak wiele innych gmin w Polsce, boryka się z szeregiem problemów technicznych, ekonomicznych, środowiskowych i społecznych we wszystkich dziedzinach funkcjonowania gminy. Jedną z istotnych dziedzin działalności gminy jest gospodarka energetyczna czyli zagadnienia związane z zaopatrzeniem w energię oraz jej użytkowaniem i gospodarowaniem na terenie gminy.

2.2 Bilans energetyczny Gminy Suszec

Bilans energetyczny Gminy przedstawia przegląd potrzeb energetycznych poszczególnych grup odbiorców wraz ze sposobem ich pokrywania oraz strukturę użytkowania poszczególnych nośników energii i paliw. O wielkości i złożoności problemu energetycznej gospodarki gminy świadczą poniższe podstawowe parametry: - powierzchnia Gminy: 75,6 km2, - liczba ludności: 10 600 mieszkańców, - powierzchnia użytkowa mieszkań wynosi około 267 tys.m2, - charakter Gminy: rolniczo-przemysłowy.

Wielkość rynku energii (energia łącznie na wszystkie cele) wynosi 248,7 GWh/rok (895,3 TJ). Udział poszczególnych odbiorców w zapotrzebowaniu na energię przedstawia się następująco:

27,6% 3,1% Mieszkalnictw o jednorodzinne Mieszkalnictw o w ielorodzinne Użyteczność Publiczna

Pr z emy s ł 1,9% 1,2% Handel, usługi, droby 66,2% przemysł

Rysunek 2-1 Udział poszczególnych grup odbiorców w zapotrzebowaniu na energię w 2004 roku

19 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Wielkość rynku ciepła (ogrzewanie, ciepła woda użytkowa, ciepło procesowe w gospodarstwach domowych oraz w przemyśle itp.) w zapotrzebowaniu na moc wynosi 69,4 MW, w energii 426,9 TJ/rok. Udział poszczególnych odbiorców w rynku ciepła przedstawia się następująco:

6% Mieszkalnictw o jednorodzinne Mieszkalnictw o w ielorodzinne Użyteczność Publiczna

33% Pr z emy s ł

2% Handel, usługi, drobny przemysł 4% 55%

Rysunek 2-2 Udział poszczególnych grup odbiorców w zapotrzebowaniu na moc cieplną w 2004 roku

37% 4%

50% Mieszkalnictw o jednorodzinne Mieszkalnictw o w ielorodzinne Użyteczność Publiczna

Pr z emy s ł

Handel, usługi, drobny przemysł 5% 4%

Rysunek 2-3 Udział poszczególnych grup odbiorców w zapotrzebowaniu na ciepło w 2004 roku

Odbiorcami energii w Gminie są głównie obiekty przemysłowe (66,2% udziału w rynku energii) i mieszkalne (29,5%), obiekty handlowe, usługowe i drobny przemysł (3,1%) oraz użyteczność publiczna (1,2%). Strukturę zużycia paliw na wszystkie cele (ogrzewanie, cele bytowe, przygotowanie ciepłej wody użytkowej - c.w.u. oraz oświetlenie i napędy) oraz dla rynku ciepła w rozbiciu na ogrzewanie pomieszczeń, przygotowanie c.w.u. oraz cele bytowe (bez zużycia energii elektrycznej na oświetlenie i napędy) przedstawiono na poniższych rysunkach (rysunki 2-4 do 2-8). Omówione wyżej dane przedstawiono również tabelarycznie (tabela 2-1 oraz 2-2).

20 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

węgiel - kocioł 3,5% 16,9% 20,0% węgiel - piec 2,4% drewno 1,2% olej energia elektryczna 0,3% 0,3% propan - butan gaz ziemny 55,4% ciepło sieciowe

Rysunek 2-4 Struktura zużycia paliw i energii elektrycznej łącznie na wszystkie cele

36,8% 43,6% węgiel - kocioł węgiel - piec drewno olej energia elektryczna propan - butan 7,6% 5,3% gaz ziemny 0,6% 0,6% 2,7% ciepło sieciowe 2,9%

Rysunek 2-5 Struktura zużycia paliw i energii elektrycznej na cele grzewcze (ogrzewanie pomieszczeń, c.w.u., cele bytowe, technologia)

21 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

37,6% 47,4% węgiel - kocioł węgiel - piec drewno olej energia elektryczna propan - butan 6,0% gaz ziemny 0,0% 2,7% 5,0% ciepło sieciowe 0,6% 0,6%

Rysunek 2-6 Struktura zużycia paliw i energii elektrycznej na cele grzewcze – ogrzewanie pomieszczeń

36,8% 39,6% węgiel - kocioł 5,1% węgiel - piec drewno olej energia elektryczna propan - butan 4,6% 2,8% gaz ziemny 0,0% 0,5% ciepło sieciowe 10,6%

Rysunek 2-7 Struktura zużycia paliw i energii elektrycznej na cele grzewcze – ciepła woda użytkowa

1,7% 0,0% 11,8% 0,0% 0,0% węgiel - kocioł 5,6% węgiel - piec drewno olej energia elektryczna propan - butan gaz ziemny 64,4% 16,5% ciepło sieciowe

Rysunek 2-8 Struktura zużycia paliw i energii elektrycznej na cele grzewcze – potrzeby bytowe

22 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 2-1 Zestawienie zapotrzebowania energetycznego Gminy Suszec na moc

Zapotrzebowanie Gminy Suszec na moc Powierzchnia L.p. Wyszczególnienie użytkowa Suma Potrzeby Potrzeby Potrzeby Potrzeby potrzeb c.o. c.w.u. bytowe elektr. cieplnych m 2 MW MW MW MW MW Mieszkalnictwo 1 244 335 29,32 2,93 2,07 8,12 34,32 jednorodzinne Mieszkalnictwo 2 22 2972,260,270,170,592,70 wielorodzinne Użyteczność 3 24 2113,690,000,031,193,72 Publiczna 4Przemysł 65 471 22,21 3,45 0,00 23,00 25,66 Handel, usługi, droby 5 40 5522,340,490,162,502,99 przemysł 6Oświetlenie ulic 0,09 SUMA 396 866 59,83 7,13 2,43 35,48 69,39

Tabela 2-2 Zestawienie zapotrzebowania Gminy Suszec na energię

Zapotrzebowanie Gminy Suszec na energię Powierzchnia L.p. Wyszczególnienie użytkowa Potrzeby Potrzeby Potrzeby bytowe / Potrzeby Suma potrzeb c.o. c.w.u. techologia elektr. cieplnych

m 2 GJ GJ GJ MWh GJ Mieszkalnictwo 1 244 335 175 433 48 867 12 217 5 793 236 516 jednorodzinne Mieszkalnictwo 2 22 297 9 916 4 459 1 115 513 15 490 wielorodzinne Użyteczność 3 24 211 8 125 980 272 325 9 377 Publiczna 4Przemysł 65 471 109 082 31 284 0 135 300 140 366 Handel, usługi, droby 5 40 552 21 712 3 146 324 734 25 183 przemysł 6Oświetlenie ulic 312 SUMA 396 866 324 267 88 737 13 928 142 977 426 932

23 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 2-3 Bilans paliw dla Gminy Suszec na rok 2004

L.p. Rodzaj paliwa Jednostka Roczne zużycie

1. LPG Mg/rok 102,3 Węgiel - piece kuchenne i 2. Mg/rok 2 253,6 kaflowe 3. Węgiel - kotły tradycyjne Mg/rok 10 648,5 4. Drewno Mg/rok 1 331,5 5. Olej opałowy m3/rok 58,0 6. Gaz sieciowy m3/rok 1 363 800,0 7. Ciepło sieciowe GJ/rok 157 214,0 8. Energia elektryczna MWh/rok 142 976,7

24 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

2.3 System ciepłowniczy 2.3.1 Informacje ogólne

Na terenie Gminy Suszec koncesję na wytwarzanie, przesyłanie i dystrybucję ciepła posiada Spółka Energetyczna "Jastrzębie" SA EEG "Pniówek". Produkcja i dystrybucja ciepła prowadzona w Elektrociepłowni „Suszec” (EC „Suszec”) na potrzeby technologiczne, przygotowania cieplej wody użytkowej, przede wszystkim na potrzeby ogrzewania obiektów kopalni KWK „Krupiński”, a w następnej kolejności budynków wielorodzinnych i budynków biurowych podmiotów gospodarczych zlokalizowanych w pobliżu kopalni. Lokalizację Jastrzębskiej Spółki Węglowej przedstawia rysunek 2- 9.

Rysunek 2-9 Lokalizacja Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A.

Źródła ciepła W EC „Suszec” zainstalowane są następujące źródła energii: dwa kotły wodne rusztowe węglowe typu WR – 10, jeden kocioł wodny rusztowy węglowy typu WR – 25, kocioł gazowy PwPg-6 zasilany metanem, silnik gazowy MWM Deutz typ TCG 632 V16 (3,9 MWel +4,1 MWt) oraz silnik gazowy MWM

Deutz typ TBG 2032 V16 (3,0MWel +3,2MWt). Opis wytwarzania energii elektrycznej został przedstawiony w rozdziale 2.5. Parametry techniczne kotłów podano w tabeli 2-4.

25 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 2-4 Charakterystyka źródeł ciepła i emisja zanieczyszczeń z EEG „Pniówek” – EC „Suszec”

Wyszczególnienie SEJ S.A. EC "Suszec"

Podstawowe dane techniczne dotyczące źródła:

WR-10 nr 1; WR-10 nr 2; WR-25; PwPg-6; silnik gazowy MWM Deutz Typ kotła typ TCG 632 V16; silnik gazowy MWM Deutz typ TBG 2032 V16

Rodzaj paliwa węgiel kamienny - gaz z odmetanowania kopalni

Wydajność nominalna ogółem 68,1 MW Sprawność nominalna 75% Podstawowe dane dot. instalacji ograniczających emisję zanieczyszczeń do powietrza:

Odpylanie Baterie cyklonów

Sprawność odpylania (projektowa) 86% [%] Odsiarczanie Sprawność odsiarczania [%] Wysokości kominów [m] 1 x 100m; 2 x 25,8m

Emisja zanieczyszczeń [Mg/rok]

Rodzaj zanieczysz. dwutlenek siarki 10,794 dwutlenek azotu 8,865 tlenek węgla 17,621 dwutlenek węgla 13658 B(a) P 0,0015

Rok 2003 pył 10,713 sadza 0,098 3 Ilość zużytego paliwa 5522,8 tys m CH4; 937 Mg węgla Ilość zużytego paliwa - dodatkowego (biomasa) Ilość zużytej energii 3084 elektrycznej [MWh/rok]

Emisja zanieczyszczeń [Mg/rok]

Rodzaj zanieczysz. dwutlenek siarki 2,251 dwutlenek azotu 27,483 tlenek węgla 16,969 dwutlenek węgla 14773 B(a) P 0,0003

Rok 2004 pył 2,317 sadza 0,02 3 Ilość zużytego paliwa 5548,9 tys m CH4 ; 199 Mg węgla Ilość zużytego paliwa - dodatkowego (biomasa) Ilość zużytej energii 2934 elektrycznej [MWh/rok]

26 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Emisja zanieczyszczeń [Mg/rok]

Rodzaj zanieczysz. dwutlenek siarki 1,087 dwutlenek azotu 45,656 tlenek węgla 23,461 dwutlenek węgla 12850 B(a) P 0,0001

Rok 2005 pył 1,362 sadza 0,009 3 Ilość zużytego paliwa 6090 tys m CH4; 105 Mg węgla Ilość zużytego paliwa - dodatkowego (biomasa) Ilość zużytej energii 3310 elektrycznej [MWh/rok]

Głównym paliwem dla ww. urządzeń energetycznych jest mieszanka paliwowo – powietrzna uzyskiwana z ujęcia w KWK „Krupiński”. Metan uzyskiwany z pokładów węgla jest wykorzystywany na miejscu ze względu na brak sieci rurociągów zewnętrznych (możliwość przesyłu gazu występuje w kopalniach „Jas-Mos”, „Pniówek” i „Zofiówka”) umożliwiających przesył gazu poza kopalnię. Metanowość relatywna kopalni KWK „Krupiński” wynosi 19,29 m3/Mg węgla. Łączna metanowość absolutna wynosi: 74,85 m3/min w tym: wentylacja 42,99 m3/min i odmetanowanie 31,86 m3/min. Efektywność odmetanowania wynosi 41,65%. Na podstawie danych z 2000 roku zasoby bilansowe 3 metanu w kopalni KWK „Krupiński” szacuje się na poziomie 1 568,16 mln m CH4 przy czym całkowite 3 zasoby przemysłowe możliwe do ujęcia wynoszą 126,22 mln m CH4. Całkowita ilość ujętego metanu w 2002 roku wynosi 18,95 mln m3 przy z tego strumienia gazu zagospodarowano 61%, co daje 11,67 mln m3 metanu. Wykorzystanie metanu było następujące: - 7454,4 tys. m3/rok – silnik gazowy TBG 632V16; - 1200,2 tys. m3/rok – kotły WR; - 2972,7 tys. m3/rok – suszarnia flotokoncentratu kop. „Krupiński”. Od 2005 roku nastąpiło zwiększenie wykorzystania metanu z uwagi na uruchomienie silnika gazowego MWM Deutz typ TCG 632 V16.

Sieć ciepłownicza i węzły cieplne Wytworzona w ciepłowni energia cieplna przekazywana jest sieciami magistralnymi o średnicach od 150 do 300 mm i rozprowadzającymi o średnicach od 40 do 100 mm. Około 84 % sieci cieplnych izolowanych jest watą szklaną, a 16% wełną mineralną. Dane dotyczące sieci ciepłowniczych na terenie Gminy Suszec zestawiono w tabeli 2-5. Łączna długość sieci cieplnych wynosi około 5 475 m. Poniższy rysunek przedstawia schemat sieci cieplnej i stacji wymienników EC Suszec.

27 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Rysunek 2-10 Schemat sieci cieplnej EC Suszec

Tabela 2-5 Dane dotyczące sieci ciepłowniczych

Średnica rurociągu [mm] 150 65 250 200 100 40 Długości rurociągów [m] 883 570 1604 385 1740 293

Rodzaj izolacji rurociągu np. wełna wata wata wata wata wata preizolowany mineralna szklana szklana szklana szklana szklana Straty przesyłowe ciepła [%] sumarycznie - 3,7%

2.3.2 Produkcja i sprzedaż ciepła

Dane dotyczące produkcji i sprzedaży ciepła oraz mocy zamówionej i wytwarzanej ze źródła EC „Suszec” przedstawiono w tabeli 2-6. Z tabeli tej wynika, że sprzedaż energii cieplnej w latach 2003- 2005 charakteryzuje się lekką tendencją wzrostową.

Tabela 2-6 Produkcja i sprzedaż ciepła w latach 2003 – 2005

Rok 2003 2004 2005 Moc zamówiona [MW] 27,586 25,513 25,513 Moc wytwarzana [MW] 30,246 28,173 28,173 Produkcja ciepła sumarycznie 164 274 157 214 162 508 [GJ/rok] Zużycie ciepła na potrzeby własne z podziałem na: - cele grzewcze [GJ/rok] 11560 13797 14703 - ciepła woda użytkowa [GJ/rok] 15405 13899 14239 - technologia [GJ/rok] 7 242 6 776 7 220 Sprzedaż ciepła z podziałem na: - cele grzewcze [GJ/rok] 114 933 108 194 107 806 - ciepła woda użytkowa [GJ/rok] 15 132 14 548 18 540 - technologia [GJ/rok] ---

28 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Odbiorcami energii cieplnej na terenie Gminy Suszec są: • przemysł – 89,3 % sprzedawanej energii, z czego udział KWK „Krupiński” stanowi około 75 % energii dla tego sektora. W roku 2005 sprzedaż dla KWK „Krupiński” wyniosła 108 256 GJ/rok. Na podstawie prognoz przedstawionych przez kopalnię w 2006 zużycie ciepła wyniesie 104 100 GJ/rok, a w roku 2010 zapotrzebowanie to będzie wynosiło około 104 000 GJ/rok; • budynki mieszkalne – 6,1 % sprzedawanej energii cieplnej, • pozostali odbiorcy – około 4,6 % sprzedawanej energii cieplnej.

2.3.3 Plany rozwoju przedsiębiorstwa ciepłowniczego

W EC „Suszec” na najbliższe lata przewiduje się przeprowadzenie działań modernizacyjnych, które wpłyną na dalsze ograniczenie negatywnego oddziaływania ciepłowni na środowisko oraz poprawią sprawność przesyłania energii cieplnej. W 2006 roku przewidywany jest remont odpylania kotłów WR- 25, WR-10 nr 1 i 2. Ponadto w chwili obecnej wykonywana jest ekspertyza stanu technicznego komina żelbetonowego H-100 i w zależności od wyników tej ekspertyzy możliwy jest również remont tegoż komina.

29 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

2.4 System gazowniczy 2.4.1 Informacje ogólne

Gmina jest zaopatrywana w gaz ziemny z gazociągu wysokoprężnego Ø 300 mm 2,5MPa relacji Oświęcim – Pszczyna – Suszec – Żory – Świerklany za pośrednictwem trzech stacji redukcyjno – pomiarowych w Suszcu, Kryrach i Radostowicach. Na obszarze Gminy Suszec znajduje się sieć gazowa średniego ciśnienia i niskiego ciśnienia obsługiwana Rozdzielni Gazu Pszczyna oraz Rozdzielni Gazu Żory wchodzące w skład Górnośląskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. w Zabrzu. Gazociągi wysokoprężne są obsługiwane przez Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ – System Sp. z o.o. Oddział w Świerklanach. Stan istniejącej sieci gazowej dla Gminy Suszec na dzień 31.12.2004r. wygląda następująco: - sieć niskoprężna – 1,092 km - sieć średnioprężna – 80,156 km - ogółem – 81,156 km - przyłącza n/pr – 18 szt - przyłącza śr/pr – 1673 szt - ogółem – 1691 szt.

2.4.2 Odbiorcy i zużycie gazu

Na sieci gazowej średniego ciśnienia istnieje 1 366 sztuk przyłączy, na sieci niskiego ciśnienia 178 sztuk. Dane na temat ilości odbiorców gazu na terenie Gminy Suszec na koniec roku 2004 zestawiono w tabeli 2-7.

Tabela 2-7 Ilość odbiorców gazu na terenie Gminy Suszec Odbiorcy gazu Rok Ogółem Gospodarstwa domowe Pozostali odbiorcy 2004 1637 1593 44

Zużycie gazu na terenie Gminy Suszec na koniec roku 2004 pokazano w tabeli 2-8.

Tabela 2-8 Zużycie gazu na terenie Gminy Suszec Zużycie gazu; tys. m3 Rok Ogółem Gospodarstwa domowe Pozostali odbiorcy 2004 1 363,8 877,0 486,8

Mieszkańcy w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej, mimo istniejących możliwości, często nie korzystają z dostawy gazu przewodowego, a jeszcze rzadziej wykorzystują go do ogrzewania budynków.

30 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

2.4.3 Plany rozwojowe dla systemu gazowniczego

Stan sieci gazowej na terenie Gminy Suszec zabezpiecza dostawy gazu dla obecnych i potencjalnych nowych odbiorców z tego terenu. Nie planuje się większych inwestycji związanych z rozbudową systemu gazowniczego Gminy. Ewentualna rozbudowa sieci gazowej na tym terenie będzie uzależniona od prowadzonej przez GSG sp. z o.o. analizy opłacalności ekonomicznej przedsięwzięcia i będzie rozpatrywana dla każdego odbiorcy indywidualnie. Szczegółowe warunki zostaną określone po wystąpieniu inwestorów. Podczas zadań inwestycyjnych na terenach objętych opracowaniem w zakresie systemu gazowniczego (istniejące sieci gazowe) należy uwzględnić przepisy wynikające z Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. z dnia 11 września 2001 r.) i PN-91/M-34501, a także dokonać uzgodnień lokalizacyjnych w Rozdzielni Gazu Pszczyna i Rozdzielni Gazu Żory. Przy opracowaniu szczegółowych planów zagospodarowania przestrzennego dla Gminy Suszec należy uwzględnić strefy ochronne dla urządzeń gazowniczych zgodnie z ww. Rozporządzeniem Ministra Gospodarki.

31 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec 2.5 System elektroenergetyczny 2.5.1 Informacje ogólne

Koncesję na obrót, przesyłanie i dystrybucję energii elektrycznej na omawianym terenie posiada Górnośląski Zakład Energetyczny S.A.. W ramach przyznanej koncesji obrót energią elektryczną w imieniu i na rzecz GZE S.A. prowadzi Spółka GZE Kontakt. Decyzją wydaną przez URE nr OEE/207/9856/W/1/2/99/AS z dnia 19 października 1999 r. – GZE Kontakt Sp. z o.o. uprawniona jest do prowadzenia obrotu energią elektryczną na obszarze całej Polski. Obszar działania Spółki obrazuje rysunek 2-11.

Rysunek 2-11 Obszar działania GZE W układzie normalnym zasilanie odbiorców zlokalizowanych na terenie Gminy Suszec odbywa się na średnim napięciu 20 kV oraz 15 kV liniami napowietrznymi z następujących stacji: • Stacja 110/20 kV „Pawłowice”, transformatory 1 x 10 MVA, (1 x 10 MVA w rezerwie) stopień obciążenia transformatora ~ 55%; zasilanie miejscowości Minerów, Kryry, oraz część Suszca i Kobielic. • Stacja 110/20 kV „Baranowice”, transformatory 1 x 25 MVA, (1 x 25 MVA w rezerwie) stopień obciążenia transformatora ~ 50%; zasilanie miejscowości Suszec, Rudziczka. • Stacja 110/15/6 kV „Ogrodnicza”, transformator 1 x 16 MVA, stopień obciążenia transformatora ~ 60%; zasilanie miejscowości Kobielice, Radostowice. Dane na temat stacji „Pawłowice”, „Baranowice” oraz „Ogrodnicza” zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 2-9 Charakterystyka stacji transformatorowych na terenie Gminy Suszec Moc Szacunkowe Wyszczególnienie transformatora, obciążenie, MW MVA Stacja „Pawłowice” 10 15,5 Stacja „Baranowice” 25 12,5 Stacja „Ogrodnicza” 16 9,6 Łącznie 51 27,6

Sieć elektroenergetyczna 110 kV obsługiwana przez GZE S.A. pracuje w układzie zamkniętym, w związku z czym w przypadkach awaryjnych istnieje możliwość wzajemnego połączenia wymienionych stacji. Ponadto istnieją również powiązania sieci na średnim napięciu między stacjami, które mogą być odpowiednio konfigurowane w zależności od stanu awaryjnego sieci.

32 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Przez teren Gminy przechodzą będące w eksploatacji GZE S.A. napowietrzne linie elektroenergetyczne 110 kV następujących relacji: - „Łaziska – Żabiniec – Borynia”, - „Łaziska – Suszec – Pniówek”. Poza tym przez teren Gminy tranzytem przebiegają dwie linie elektroenergetyczne napowietrzne jednotorowe 110kV relacji „Łaziska - Ogrodnicza" i „Kopanina - Pszczyna". Na terenie Gminy zlokalizowane są ponadto stacje: „Suszec” – 110/6 kV, transformatory: 2 x 25 MVA, oraz „Żabiniec” – 110/6 kV, transformatory: 2 x 16 MVA. Stacje te nie są własnością GZE S.A. Lokalizację stacji i linii 110 kV naniesiono orientacyjnie na załączonym planie. Ponadto dla zasilania odbiorców na terenie Gminy służy 51 stacji transformatorowych o napięciu 20/0,4 kV z transformatorami o łącznej mocy 8,41 MVA oraz 27 stacji o napięciu 15/0,4 kV z transformatorami o mocy 2,71 MVA. Stopień obciążenia transformatorów wynosi około 50%. Stacje transformatorowe SN/nN zasilane są liniami napowietrznymi 20 kV i 15 kV. Sieć rozdzielcza nN napowietrzna na terenie Gminy pracuje w układzie TN – C 0,4/0,23 kV. Na postawie informacji GZE S.A. ogólny stan techniczny sieci SN i nN jest zadawalający. Zestawienie stacji transformatorowych podano w załączonych tabelach 2-10, 2-11 i 2-12. Tabela 2-10 Stacje transformatorowe zasilanie ze stacji 110/20 kV „Pawłowice” Kod Rodzaj Moc transf. Lp. Nazwa Miejscowość Ulica stacji stacji (kVa) 1. S557 Borki Słupowa Mizerów Wyzwolenia 63 2. S326 Stawowa Słupowa Mizerów Borki 160 3. S555 Szkoła Słupowa Mizerów Wyzwolenia 250 4. S325 Średni Dwór Słupowa Mizerów Średni Dwór 250 5. S624 Branica Słupowa Kobielice Pszczyńska 50 6. S481 Piekarnia Słupowa Kryry Wyzwolenia 250 7. S343 Kaplica Słupowa Mizerów Wyzwolenia 100 8. S339 Nierad Słupowa Kryry Nierad 250 9. S252 Szkoła 252 Słupowa Kryry Nierad 250 10. S253 Las Słupowa Kobielice Sportowa 50 11. S646 Sportowa Słupowa Kobielice Sportowa 160 12. S340 Leśniczówka Słupowa Kobielice Branica 100 13. S328 Sklep Słupowa Mizerów Wyzwolenia 250 14. R1779 Suszec Baranowicka Słupowa Suszec Pszczyńska 160 15. S556 PGR Konradów Słupowa Mizerów Hetmaniok 100 16. S482 Poczta 482 Słupowa Kryry Wyzwolenia 250 17. R1583 Suszec Ośr. Zdrowia Słupowa Suszec 250 18. R1511 Suszec oczyszczalnia Słupowa Suszec 250 19. R1797 Suszec Nowa Słupowa Suszec 250 20. S323 Kuźnia Słupowa Mizerów Wyzwolenia 75 21. S324 Wyzwolenia Słupowa Mizerów Wyzwolenia 250 22. S508 PGR 508 Słupowa Kryry 100 23. S477 Gospoda Słupowa Kobielice Pszczyńska 100 24. S597 Osiedle Słupowa Mizerów Lipki 250 25. S625 Sikowiec Słupowa Mizerów Wyzwolenia 75 26. S342 Garusa Słupowa Mizerów 100 27. S341 Granica Słupowa Mizerów 75 28. S344 Wilcza Słupowa Kryry Skotnicza 250 Słupowa 29. R54 Suszec Gawruś (stacja Suszec 160 prywatna)

33 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 2-11 Stacje transformatorowe zasilanie ze stacji 110/20 kV „Baranowice” Lp. Kod Nazwa Rodzaj Miejscowość Ulica Moc stacji stacji transf. (kVa) 1. R1796 Suszec Poprzeczna Słupowa Suszec Poprzeczna 250 2. R1791 Suszec Zgońska Słupowa Suszec Zgońska 160 3. R1882 Suszec Wieś Słupowa Suszec Szkolna 100 4. R1504 Suszec Osiedle 4 Słupowa Suszec Piaskowa 160 5. R1756 Suszec Zlewnia Słupowa Suszec Dolna 250 6. R1811 Rudziczka Leśna Słupowa Rudziczka 100 7. R1814 Rudziczka Szkolna 2 Słupowa Rudziczka Szkolna 100 8. R1800 Rudziczka Szkolna 1 Słupowa Rudziczka Szkolna 160 9. R1879 Rudziczka 1 Słupowa Rudziczka Pszczyńska 250 10. R1813 Rudziczka PKP Słupowa Rudziczka 100 11. R1884 Suszec Stary Słupowa Suszec Środkowa 160 12. R1792 Suszec Polna Słupowa Suszec 250 13. R1815 Rudziczka Krótka Słupowa Rudziczka 100 14. R1503 Suszec Osiedle 2 Słupowa Suszec 160 15. R1785 Suszec Żabiniec Słupowa Suszec Powstańców 100 16. R1790 Suszec Słupowa Suszec Na 250 Świerczewskiego 2 Grabówki 17. R1794 Suszec Szkoła Słupowa Suszec 250 18. R1367 Suszec Sikowiec Wolnost. Suszec Astrów 160 wieżowa murowana 19. R1798 Suszec Słupowa Suszec Na 160 Świerczewskiego Grabówki 20. R1816 Rudziczka Spółdzielcza Słupowa Rudziczka Napieralskie 100 go 21. R1883 Suszec Podlesie Słupowa Suszec Kol. 250 Podlesie 22. R1520 Suszec Piaskowa Suszec Piaskowa 160

34 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 2-12 Stacje transformatorowe zasilanie ze stacji 110/15 kV „Ogrodnicza” Lp. Kod Nazwa Rodzaj Miejscowość Ulica Moc stacji stacji Transf. (kVa) 1. S178 Sołtys 178 Słupowa Kobielice Topolowa 75 2. S182 Tartak 182 Słupowa Kobielice Topolowa 50 3. S181 Główna Słupowa Kobielice Główna 30 4. S238 Pawilon 238 Słupowa Kobielice Graniczna 100 5. S478 Granica 478 Słupowa Kobielice Krzywa 100 6. S547 Podlesie 547 Słupowa Kobielice Leśna 50 7. S281 Krzyżówka 281 Słupowa Kobielice Pszczyńska 250 8. S279 Mijanka Słupowa Kobielice Wiejska 63 9. S385 Dębowa 385 Słupowa Radostowice Dębowa 50 10. S548 Szkoła 548 Słupowa Radostowice Dworcowa 250 11. S664 Wysoka Słupowa Radostowice Wysoka 63 12. S386 Łączna Słupowa Radostowice Łączna 50 13. S278 Osiedle 278 Słupowa Kobielice Krzywa 63 14. S601 Radostowice Dolne Słupowa Radostowice Stawowa 100 15. S418 PKP 418 Słupowa Radostowice Dworcowa 100 16. S126 Hurtownia 126 Słupowa Radostowice Dworcowa 50 17. S658 Papierok Słupowa Radostowice Dworcowa 100 18. S539 Szkoła 539 Słupowa Kobielice Główna 75 19. S221 Leśniczówka 221 Słupowa Kobielice Leśna 40 20. S254 Kościelna Słupowa Kobielice Kościelna 63 21. S479 Kółko rolnicze Słupowa Kobielice Pszczyńska 400 22. S127 Sarna Słupowa Kobielice 63 23. S176 Krzywa Słupowa Kobielice Krzywa 63 24. S282 Stara Droga Słupowa Kobielice Stara Droga 63 25. S476 GRN 476 Słupowa Kobielice Graniczna 100 26. S657 Kania 657 Słupowa Radostowice Bartnicza 100 27. S599 Radostowice Górne Słupowa Radostowice Pszczyńska 100

2.5.2 Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej

Ilość odbiorców i roczne zużycie energii elektrycznej w latach 2001–2004 przedstawiono w tabeli 2-13.

Tabela 2-13 Ilość odbiorców i roczne zużycie energii elektrycznej na terenie Gminy w latach 2001 – 2004 2001 2002 2003 2004 Grupa odbiorców Ilość Zużycie, Ilość Zużycie, Ilość Zużycie, Ilość Zużycie, odbiorców MWh odbiorców MWh odbiorców MWh odbiorców MWh Klienci indywidualni, moc do 40 kW – 1067 2 604,818 1045 2 431,196 999 2 485,343 1018 2 568,422 miejscowość Suszec Klienci indywidualni, moc do 40 kW – miejscowości: Brak Brak Brak Brak Brak danych Brak danych 1650* 4 062,500* Radostowice, Kryry, danych danych danych danych Mizerów, Kobielice i Rudziczka Klienci komercyjni, 1 4,535 5 564,803 5 675,428 5 733,799 moc powyżej 40 kW Megaklienci GZE, brak 1 1 112 360,380 1 111 806,640 1 113 409,780 KWK „Krupiński” danych Megaklienci SEJ – EEG „Pniówek” - EC brak 1 1 22 539,62 1 22 693,36 1 21 890,22 „Suszec”, danych KWK „Krupiński”

* przyjęto na podstawie szacunkowej kalkulacji przeprowadzonej przez GZE S.A.

35 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Dane o zużyciu energii elektrycznej dotyczące KWK „Krupiński” otrzymano również bezpośrednio z kopalni. Na podstawie tych informacji KWK „Krupiński” dokonuje zakupu energii elektrycznej w 70% z GZE S.A. oraz w 30% z Spółki Energetycznej Jastrzębie – EEG „Pniówek” - EC „Suszec” (w 2005 roku). Szacunkowe zużycie energii elektrycznej w 2005 roku wyniosło 135 000 MWh/rok, a perspektywiczne do roku 2010 na podstawie informacji KWK „Krupiński” – 131,9 MWh/rok. Moc zamówiona wynosi 23 MW. W perspektywie do 2010 roku KWK przewiduje nieznaczne zmniejszenie zakupu energii elektrycznej do poziomu 131 900 MWh/rok.

Zużycie energii na oświetlenie uliczne:

Na terenie Gminy zainstalowanych jest łącznie 982 oprawy na wszystkich typach dróg, przy czym zdecydowaną większość stanowią oprawy energooszczędne (977 sztuk). Szacunkowa, łączna moc opraw to około 85,5 kW. Szacowane zużycie energii elektrycznej na oświetlenie określono na poziomie 312 MWh/rok. W tabeli 2-14 zestawieniowo podstawowe informacje o oświetleniu ulicznym w Gminie Suszec.

2.5.3 Plany rozwoju przedsiębiorstwa elektroenergetycznego

W ramach koncepcji rozwojowej GZE S.A. przewiduje przeprowadzenie w Gminie Suszec następujących zadań inwestycyjnych: Modernizacja lini nN wyprowadzonej ze stacji S 476 w Kobielicach polegająca na wymianie istniejących słupów oraz istniejących przewodów gołych na przewody izolowane. Modernizacja sieci nN w Kobielicach ul. Leśna, Borowa, Sołecka i Jagodowa polegająca na wymianie przewodów na przewody izolowane. Wyprowadzenie linii nN ze stacji S 176, S 221, S 254. Na podstawie informacji GZE S.A. wdrożenie wyżej wymienionych zadań nastąpi po opracowaniu projektów budowlano wykonawczych po uprzednim określeniu wytycznych przedprojektowych, co przewiduje się w latach 2006 – 2008. Realizacja przedstawionych zadań uzależniona jest od wyniku finansowego firmy. W związku z tym GZE S.A. rezerwuje sobie prawo do wprowadzenia korekt rzeczowo – finansowych w planie inwestycyjnym w trakcie aktualizacji planu na rok 2006 i kolejne lata. Oprócz powyższych zadań inwestycyjnych na bieżąco realizowane są zadania rozwojowe związane z przyłączeniem nowych Klientów do istniejących sieci, wynikające z zawartych umów przyłączeniowych. Dodatkowe inwestycje związane z rozwojem sieci elektroenergetycznych SN i nN na terenie Gminy Suszec, będą wynikły z działań skierowanych w kierunku zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na moc i energię elektryczną odbiorców zlokalizowanych na terenie Gminy w oparciu o wnioski, które wpłyną od potencjalnych Klientów do GZE S.A. Nie przewiduje się inwestycji w zakresie sieci 110 kV.

36 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 2-14 Zestawienie podstawowych informacji o oświetleniu ulicznym w Gminie Suszec

L.p. Kategoria drogi Ilość opraw Moc Moc razem Ilość opraw Ilość [szt.] jednostkowa [kW] energooszczędnych opraw [W] [szt.] tradycyjny ch [szt.] 1. Drogi gminne 4 25 0,100 4 0 375 70 26,250 375 0 200 100 20,000 200 0 1 125 0,125 0 1 5 150 0,750 5 0 8 400 3,200 8 0 Razem drogi gminne 593 - 50,425 592 1 2. Drogi powiatowe 179 70 12,530 179 0 115 100 11,500 115 0 4 125 0,500 0 4 13 150 1,950 13 0 4 400 1,600 4 0 Razem drogi powiatowe 315 - 28,080 311 4 3. Drogi wojewódzkie 43 70 3,010 43 0 18 100 1,800 18 0 11 150 1,650 11 0 2 250 0,500 2 0 Razem drogi wojewódzkie 74 - 6,960 74 0 Razem Gmina Suszec 982 85,465 977 5

37 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

3 Możliwości wykorzystania odnawialnych zasobów paliw i energii

Odnawialne źródło energii to źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych. Do energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych zalicza się, niezależnie od parametrów technicznych źródła, energię elektryczną lub ciepło pochodzące w szczególności: • z elektrowni wodnych; • z elektrowni wiatrowych; • ze źródeł wytwarzających energię z biomasy; • ze źródeł wytwarzających energię z biogazu; • ze słonecznych ogniw fotowoltaicznych; • ze słonecznych kolektorów do produkcji ciepła; • ze źródeł geotermicznych.

Kryzys paliwowy lat 70 - tych uzmysłowił światu, że zasoby naturalnych surowców energetycznych są ograniczone. Obecnie wiadomo także, że ich nadmierna eksploatacja i zużycie stwarzają niebezpieczeństwo naruszenia bariery ekologicznej. W związku z tym Deklaracja Madrycka z 1994 r. wzywa kraje Unii Europejskiej, aby w roku 2010 udział energii czystej w produkowanej przez te państwa wynosił 15%. Obecnie udział niekonwencjonalnych źródeł energii w bilansie paliwowo - energetycznym w tych krajach wynosi ok. 6,5 %, a ich znaczenie stale wzrasta. Komisja Europejska wydała Białą Księgę „Energia dla przyszłości: odnawialne źródła energii”. Związany z nią Plan działań zakłada osiągnięcie do 2010 r. celu minimum 12% udziału energii odnawialnej w gospodarce UE. Pozwoli to obniżyć import paliw o 17,4 %, zredukować emisję dwutlenku węgla o ponad 400 mln ton rocznie, a także tworzyć 500 – 900 tys. nowych miejsc pracy. Niemal dwukrotny wzrost udziału energii alternatywnych w bilansie energetycznym państw UE w stosunku do stanu obecnego oznacza, że ten sektor energetyki będzie się rozwijał najbardziej dynamicznie i prawdopodobnie tendencja ta utrzyma się w nadchodzących dekadach także w skali całego świata. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że wśród twardych wymagań stawianych Polsce przez Komisję Europejską, znajdują się m.in. zniesienie pomocy państwa dla kopalń, dopuszczenie swobodnego importu węgla i minimum dwukrotna poprawa efektywności zużycia energii przez naszą gospodarkę. Biorąc pod uwagę niekorzystny bilans w polskim handlu zagranicznym, wzrost importu energii lub surowców do jej produkcji nie jest dobrym rozwiązaniem, pozostaje więc konieczność wprowadzenia technologii energooszczędnych oraz zwiększenia wykorzystania alternatywnych źródeł energii.

38 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

3.1 Szacowanie lokalnych zasobów odnawialnych źródeł energii 3.1.1 Energia wiatru

Na rysunku 3-1 pokazano zasoby energii wiatrowej na terenie województwa śląskiego określone dla wysokości 40 m.

Rysunek 3-1 Zasoby energii wiatrowej na terenie woj. śląskiego – potencjał teoretyczny źródło: Polska Akademia Nauk „Sprawozdanie z I etapu prac z inwentaryzacji OZE w województwie śląskim” Z powyższego rysunku wynika, że Gmina Suszec leży na obszarze o mało korzystnych warunkach dla budowy siłowni wiatrowej. Ewentualną realizację tego typu inwestycji należałoby jednak poprzedzić ciągłymi pomiarami siły wiatru w miejscu inwestycji przez okres kilku lat.

39 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Należy podkreślić, że użyteczną dla potrzeb energetycznych jest prędkość wiatru, co najmniej 4 m/s. Największe notowane średnie prędkości wiatru na rozpatrywanych obszarach wynoszą około 3 m/s.

Na podstawie przeprowadzonych analiz instalowanie turbin wiatrowych o dużych mocach ma sens ekonomiczny tylko w rejonach o średniorocznej prędkości wiatru powyżej w = 4,0 m/s. Ceny autonomicznych elektrowni wiatrowych produkcji polskiej kształtują się na poziomie 900 –1700 USD/kW mocy znamionowej. Z produkcją energii elektrycznej w wykorzystaniu siły wiatru wiąże się szereg zalet ale również szereg wad, z których należy zdawać sobie sprawę. Do podstawowych zalet energetyki wiatrowej należą: • naturalna odnawialność zasobów energii wiatru bez ponoszenia kosztów, • niskie koszty eksploatacyjne siłowni wiatrowych, • duża dekoncentracja elektrowni – pozwala to na zbliżenie miejsca wytwarzania energii elektrycznej do odbiorcy. Wadami elektrowni wiatrowych są: • wysokie koszty inwestycyjne, • niska przewidywalność produkcji, • niskie wykorzystanie mocy zainstalowanej, • trudności z podłączeniem do sieci elektroenergetycznej, • trudności lokalizacyjne ze względu na ochronę krajobrazu oraz ochronę dróg przelotów ptaków, • dość wysoki poziom hałasu – pochodzi on głównie z obracających się łopat wirnika, strefą ochronną powinien być objęty obszar ok. 500 m wokół masztu elektrowni.

Ponadto istniejące w Polsce uwarunkowania prawne nadal nie sprzyjają rozwojowi energetyki wiatrowej. Obowiązujące od 1997 roku Prawo Energetyczne nakazuje uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego gmin niekonwencjonalnych źródeł energii. Aby taki obiekt mógł być wybudowany niezbędna jest pozytywna opinia Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska. Z kolei Spółki Dystrybucyjne (zakłady energetyczne) przed wydaniem warunków przyłączenia wymagają pozytywnej ekspertyzy możliwości współpracy elektrowni wiatrowej z systemem energetycznym. Ekspertyza taka powinna zawierać analizy w zakresie: • wskaźników jakościowych (wskaźniki migotania, zawartość harmonicznych) – te wskaźniki w obecnych konstrukcjach zostały zredukowane do tego stopnia, że nie ograniczają możliwości podłączenia siłowni do systemu elektroenergetycznego, • rozpływu mocy i strat w podsystemie elektroenergetycznym, • warunków napięciowych w podsystemie elektroenergetycznym, • zmienności napięcia w związku ze zmianami generacji elektrowni wiatrowej i procesami łączeniowymi, • współpracy elektrowni wiatrowych z lokalnymi układami regulacji napięcia i mocy biernej, • warunków zwarciowych w otoczeniu elektrowni wiatrowej – moc elektrowni nie może przekraczać 5% mocy zwarciowej węzła sieciowego,

40 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

• wpływu elektrowni wiatrowej na stabilność pracy lokalnych elektrowni, • pracy zabezpieczeń sieciowych po włączeniu siłowni wiatrowych do sieci. Ponadto często występowanie dobrych warunków wiatrowych nie zawsze pokrywa się z warunkami energetycznymi, a istniejąca w polskim prawie luka nie określa kto i w jakim zakresie ponosi odpowiedzialność finansową za rozbudowę infrastruktury energetycznej. Dodatkowo niska przewidywalność produkcji ponosi za sobą konieczność zapewnienia przez operatora systemu rezerwy mocy w postaci innych, zazwyczaj konwencjonalnych źródłach energii. Z tych powodów pod względem technicznym elektrownie wiatrowe traktowane są jako mało atrakcyjne rozwiązania. Z analiz ekonomicznych wynika, że energia elektryczna produkowana w elektrowni wiatrowej jest zdecydowanie (ok. 2 razy) droższa od produkowanej w elektrowni konwencjonalnej. Ponadto producenci energii wiatrowej oczekują, że cała produkcja bez względu na zapotrzebowanie, będzie odbierana przez system elektroenergetyczny. Natomiast zawodowa energetyka pracuje w cyklu planowania dobowego i oczekuje od wytwórców energii zaplanowania energii na dobę naprzód. Ta sprzeczność oczekiwań jest dużym hamulcem w rozwoju energetyki wiatrowej.

3.1.2 Energia geotermalna

W Polsce wody geotermalne mają na ogół temperatury nieprzekraczające 100 oC. Wynika to z tzw. stopnia geotermicznego, który w Polsce waha się od 10 do 110 m, a na przeważającym obszarze kraju mieści się w granicach od 35 – 70 m. Wartość ta oznacza, że temperatura wzrasta o 1 oC na każde 35 – 70 m. Mapę zasobów geotermalnych, funkcjonujących i planowanych zakładów geotermalnych w Polsce przedstawiono na rysunku 3-2. Są to głównie zasoby niskotemperaturowe. Wody geotermalne w Polsce występują na obszarze około 2/3 terytorium kraju. Nie oznacza to, że na całym tym obszarze istnieją obecnie warunki techniczno-ekonomiczne uzasadniające budową instalacji geotermalnych. Przy znanych technologiach pozyskiwania i wykorzystywania wody geotermalnej w obecnych warunkach ekonomicznych najefektywniej mogą być wykorzystane wody geotermalne o temperaturze większej od 60°C. W zależności od przeznaczenia i skali wykorzystania ciepła tych wód oraz warunków ich występowania, nie wyklucza się jednak przypadków budowy instalacji geotermalnych, nawet gdy temperatura wody jest niższa od 60°C.

Na terenie Gminy Suszec istnieje stosunkowo niewielki potencjał energetycznego wykorzystania energii geotermalnej, gdyż wody termalne na głębokościach możliwych do eksploatacji mają zbyt niską temperaturę. Do ogrzewania pomieszczeń ekonomicznie uzasadnione jest wykorzystanie wód o temperaturze powyżej 800C. Natomiast na terenie powiatu pszczyńskiego rozpoznano w tzw. zbiorniku karbońskim oraz przykrywającym go zbiorniku mioceńskim zaleganie wód o temperaturze do 500C (średnio 300C) na głębokości do ok. 1400 m. Takie wody ze względów opłacalności ekonomicznej mogą być wykorzystywane na przykład do celów rekreacyjnych (baseny, pływalnie). Wykorzystanie ich do celów grzewczych i ciepłej wody użytkowej wymagałoby dodatkowego podgrzania. Należy nadmienić, że koszt inwestycji polegającej na wykonaniu odwiertów eksploatacyjnych wraz z urządzeniami do ich obsługi jest wysoki. Koszt wykonania jednego zespołu otworów (dipola) sięga nawet 2.5 mln USD, czyli ok. 10 mln PLN, nie licząc kosztów urządzeń na powierzchni (np. wymienników).

41 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Zasoby dyspozycyjne (potencjał teoretyczny) oraz zasoby eksploatacyjne (potencjał dyspozycyjny) w województwie śląskim zostały pokazane na rysunku 3-2.

Rysunek 3-2 Zasoby energii geotermalnej na terenie woj. śląskiego źródło: Polska Akademia Nauk „Sprawozdanie z I etapu prac z inwentaryzacji OZE w województwie śląskim”

42 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

3.1.3 Energia cieków wód powierzchniowych

Przeważająca część Gminy Suszec położona jest w zlewni Wisły, do której wody spływają w kierunku wschodnim (rzeka Pszczynka, potok Dokawa) oraz kierunku północno – wschodnim (potok Korzeniec Południowy). Pozostała północno – wschodnia część Gminy znajduje się w zlewni rzeki Odry (potok Rudziczka i rzeka Ruda). Mapę hydrograficzną powiatu pszczyńskiego przedstawiono poniżej.

Rysunek 3-3 Mapa hydrograficzna powiatu pszczyńskiego

Możliwości dużej energetyki wodnej na terenie województwa śląskiego zostały wyczerpane. Warunki do rozwoju małej energetyki wodnej są zróżnicowane. Generalnie o potencjalnych możliwościach energetycznych cieków decydują duże spadki podłużne rzek i potoków.

Obecnie na terenie Gminy Suszec nie wykorzystuje się potencjału energetycznego przepływających tam rzek i potoków, nie istnieją tam również żadne obiekty piętrzące. Natomiast na rzece Pszczynka, Młynówka oraz Wiśle w obrębie powiatu pszczyńskiego obiekty takie występują. Ich zestawienie podano w poniższej tabeli.

Tabela 3-1 Zestawienie istniejących obiektów piętrzących na terenie powiatu pszczyńskiego Potencjał Przepływ Spadek Nazwa obiektu teoretyczny Lp. Lokalizacja Rodzaj obiektu Q śr. H max. Miejscowość 3 Moc Energia [m /s] [m] [kW] [MW/rok] Zb. Goczałkowicki 1 Wisła Zapora ziemna 1,7 11 181,3 1588 (Pszczyna) Zb. Goczałkowicki 2 Wisła Ujęcie wody 0,3 6 17,7 155 (Pszczyna) 3 Łąka Pszczynka Jaz piętrzący 0,5 8 39,2 343 4 Halonowiec Młynówka Jaz piętrzący 0,6 2,8 16,5 144

źródło: Polska Akademia Nauk „Sprawozdanie z I etapu prac z inwentaryzacji OZE w województwie śląskim”

43 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Przyjmując wykorzystanie energii spiętrzenia wody na potrzeby małych gospodarstw w granicach 15 – 20 kW trzeba się liczyć z nakładami rzędu 90 000 – 140 000 zł. Proponuje się przy zaistnieniu korzystnych warunków techniczno – ekonomicznych wykorzystanie istniejącego potencjału cieków wodnych do produkcji energii elektrycznej. Schemat poglądowy opisujący wykorzystanie energii wód płynących do produkcji energii elektrycznej pokazano na rysunku 3-4.

Rysunek 3-4 Schemat wykorzystania energii wodnej źródło: Centrum Alternatywnych Źródeł Energii, Internetowy Serwer Elektryków,

3.1.4 Energia słoneczna

Energię słoneczną można wykorzystać do produkcji energii elektrycznej i do produkcji ciepłej wody, bezpośrednio poprzez zastosowanie specjalnych systemów do jej pozyskiwania i akumulowania. W polskich warunkach klimatycznych stosowanie urządzeń wykorzystujących energię słoneczną do produkcji energii elektrycznej w układach fotowoltaicznych, hybrydowych i podobnych jest mniej opłacalne. Największe szanse rozwoju w krótkim okresie mają technologie konwersji termicznej energii promieniowania słonecznego, oparte na wykorzystaniu kolektorów słonecznych. Szereg liczących się na rynku firm oferuje instalacje z kolektorami słonecznymi do podgrzewania wody i powietrza w domach jednorodzinnych i gospodarstwach rolnych. Kolektory słoneczne mogą być z powodzeniem wykorzystywane do: • przygotowywania c.w.u. w instalacjach pracujących cały rok, zarówno w domach mieszkalnych, jak i w budynkach użyteczności publicznej, • w hybrydowych instalacjach grzewczych z dodatkowym źródłem ciepła (kotły na paliwo stałe, ciekłe lub gazowe, pompa ciepła, energia elektryczna), • w rolnictwie w hodowli roślin (szklarnie), w procesach suszarniczych (suszenie ziarna zbóż, warzyw, dosuszanie zielonek itp.).

44 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Teoretyczne (przy założeniu 100% sprawności przetworzenia energii promieniowania słonecznego na energię użytkową) zasoby energii słonecznej na terenie Gminy Suszec mieszczą się w przedziale 900 do 1000 kWh/m2 na rok. Oznacza to średnio dogodne warunki do produkcji energii cieplnej na bazie kolektorów cieczowych lub próżniowych. Na rysunku 3-5 pokazano potencjał techniczny energii słonecznej (przy założeniu 15% sprawności przetwarzania energii słonecznej na energię elektryczną i 55% sprawności przetwarzania energii promieniowania słonecznego na energię cieplną) na terenie województwa śląskiego.

Rysunek 3-5 Techniczne zasoby energii słonecznej na terenie woj. śląskiego źródło: Polska Akademia Nauk „Sprawozdanie z I etapu prac z inwentaryzacji OZE w województwie śląskim”

45 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Opłacalność wykorzystania kolektorów słonecznych do produkcji ciepłej wody zależy od wielkości zapotrzebowania na ciepłą wodę oraz od ceny energii. Przy dużym zapotrzebowaniu na ciepłą wodę czas zwrotu kosztów poniesionych na wykonanie instalacji kolektorów słonecznych jest bardzo krótki. Inwestycja jest szczególnie opłacalna dla hoteli, pensjonatów, ośrodków wypoczynkowych, pól namiotowych, basenów i obiektów sportowych wykorzystywanych w lecie. Może być ona również z powodzeniem stosowana w zakładach przemysłowych zużywających duże ilości ciepłej wody oraz w łaźniach. Korzystne efekty ekonomiczne uzyskuje się także w przypadku kolektorów słonecznych do podgrzewania powietrza np. do suszenia siana (prosty okres zwrotu wynosi 2 lata przy cenie produkowanego ciepła na poziomie 20 zł/GJ). Kolektory słoneczne proponuje się osobom indywidualnym oraz podmiotom gospodarczym szczególnie z zakresu turystyki i rekreacji (hotele, pensjonaty).

Dla najbardziej optymalnego doboru kolektorów słonecznych dla obiektów, warto nawiązać kontakt z Europejskim Centrum Energii Odnawialnej, a także wykorzystać możliwości pakietu narzędzi RETScreen® opracowanych przez ministerstwo zasobów naturalnych Kanady i dostępnych bezpłatnie na stronach internetowych www.retscreen.net.

3.1.5 Energia z biomasy i biogazu

Biomasa Biomasa to substancja organiczna powstająca w wyniku przetwarzania energii promieniowania słonecznego w procesie fotosyntezy. Do biomasy zalicza się:

• odpady powstające przy produkcji i przetwarzaniu produktów roślinnych, • szybkorosnące rośliny hodowane w celach energetycznych na specjalnych plantacjach (wierzba energetyczna, malwa pensylwańska), • odpady i ścieki komunalne oraz odchody zwierzęce z ferm hodowlanych.

Wykorzystanie pierwszej grupy odpadów polega przede wszystkim na bezpośrednim ich spalaniu, należy jednak zwrócić uwagę na konieczność wcześniejszego belowania lub brykietowania. Druga grupa odpadów wykorzystywana jest do produkcji biogazu.

Pod względem energetycznym 2 tony biomasy równoważne są 1 tonie węgla kamiennego, jednak pod względem ekologicznym biomasa jest paliwem czystszym niż węgiel. Podczas spalania w odpowiednio zaprojektowanym do tego celu urządzeniu charakteryzuje się mniejszą emisją związków szkodliwych do atmosfery np.: SO2. Biomasa jest zatem bardziej przyjazna środowisku niż węgiel i jest odnawialna w procesie fotosyntezy.

Do oszacowania potencjału biomasy na obszarze Gminy Suszec przyjęto, że pochodzić ona będzie z produkcji roślinnej; w tym słomy, a także produkcji leśnej. Przy obliczeniu potencjału uwzględniono następujące założenia: • z jednego drzewa w wieku rębnym uzyskać można 54 kg drobnicy gałęziowej, 59 kg chrustu oraz 166 kg drewna pniakowego z korzeniami. Przyjmując średnio liczbę 400 drzew na 1 hektarze, daje to 111 Mg drewna/ha lasu. Bezpiecznie przyjęto, że z 1ha można pozyskać 45 Mg drewna, ilość tę przyjmuje się dla 10% powierzchni lasów rosnących na obszarze Gminy. Ponadto, w

46 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

lasach stosowane są cięcia przedrębne i pielęgnacyjne. Przyjęto, że z cięć przedrębnych i pielęgnacyjnych uzyskuje się 12 Mg drewna/ha i wielkość ta dotyczy 15% powierzchni lasów, • przyjęto, że 30% zebranej słomy jest możliwa do przeznaczenia na cele energetyczne, wskaźnik pozyskania słomy założono na poziomie 3,25 Mg słomy/ha, • wartości opałowe: drewno – 12,5 GJ/Mg, słoma – 11,5 GJ/Mg.

Potencjał energetyczny niewykorzystanej słomy na terenie Gminy Suszec: powierzchnia zasiewów (zboża) wynosi: 2 236 ha; zbiór słomy ze zbóż podstawowych: 3,25 Mg/ha = 7 267 Mg/rok; ilość niewykorzystanej słomy na terenie Gminy: 0,3 x 7 267 Mg/rok = 2 180 Mg/rok; wartość energetyczna niewykorzystanej słomy: 11,5 GJ/Mg x 2 180 Mg/rok = 25 070 GJ/rok. Potencjał energetyczny niewykorzystanego drewna na terenie Gminy Suszec: powierzchnia lasów i gruntów leśnych: 2 629 ha; ilość drewna możliwa do pozyskania do celów energetycznych: ok. 16 563 Mg/rok; wartość energetyczna drewna: 12,5 GJ/Mg x 16 563 Mg/rok = 207 038 GJ/rok.

Podsumowując, w Gminie istnieje potencjał wykorzystania biomasy, w szczególności drewna, a w dalszej kolejności słomy, do produkcji energii cieplnej. Proponuje się wykorzystanie istniejącego potencjału biomasy w małych i średnich kotłowniach, z których zasilane mogą być obiekty mieszkalne, użyteczności publicznej lub gospodarstwa rolne.

Biogaz Biogaz o dużej zawartości metanu (powyżej 40%) może być użyty jako paliwo w turbinach gazowych do produkcji energii elektrycznej oraz w jednostkach (agregatach) do produkcji energii elektrycznej i cieplnej w cyklu skojarzonym, bądź tylko do wytwarzania energii cieplnej, zastępując gaz ziemny lub propan-butan. Ciepło uzyskiwane z biogazowni może być przekazywane do instalacji centralnego ogrzewania, lub do komór fermentacyjnych dla przyspieszenia procesu fermentacji. Elektryczność może być wykorzystywana na potrzeby własne (np. do napędu pomp w oczyszczalni obniżając zużycie energii elektrycznej z sieci, wentylatorów wspomagających procesy spalania) lub sprzedawana do sieci. Biogaz z biogazowi rolniczych Oszacowany w „Programie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego” potencjał techniczny zasobów biogazu w gospodarstwach rolniczych na terenie powiatu pszczyńskiego wynosi 2 592 828 m3/rok, co daje w przeliczeniu na gospodarstwa rolnicze na terenie Gminy Suszec potencjał techniczny na poziomie 362 663 m3/rok, co w przeliczeniu na energię elektryczną daje 825 MWh/rok i ciepło 1 400 GJ/rok. (wartości te oszacowano przy założeniu wartości opalowej biogazu 23,4 MJ/m3; sprawności wytwarzania energii elektrycznej 35%, sprawności wytwarzania ciepła 55% i jego wykorzystaniu na poziomie 30%).

47 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Biogaz z oczyszczalni ścieków Na terenie Gminy Suszec działają trzy oczyszczalnie ścieków: • mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków w Suszcu. Przepustowość oczyszczalni ścieków wynosi ok. 564 m3/d; • mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków w Kobielicach. Przepustowość oczyszczalni ścieków wynosi ok. 38 m3/d; • oczyszczalnia ścieków przy KWK „Krupiński” – obsługująca zakład górniczy. Założono, że na każde 1000 m3 ścieków dopływających do oczyszczalni można wytworzyć 80 m3 biogazu. Roczny potencjał energii uzyskanej ze ścieków z dwóch oczyszczalni przy obecnej wydajności wynosi około: 17 600 m3/rok biogazu co po przeliczeniu na energię cieplna z uwzględnieniem sprawności wytwarzania i wykorzystania daje 68 GJ/rok. Z uwagi na małą ilość energii, która mogłaby być uzyskana ze ścieków w ciągu roku nie bierze się pod uwagę możliwości pozyskania energii z tego źródła w skali gminy. Można rozważyć pozyskiwanie energii z biogazu lokalnie na potrzeby obsługi obiektów oczyszczalni. Za wykorzystanie ewentualnego potencjału energii uzyskiwanej ze ścieków występującego w KWK „Krupiński” odpowiedzialna jest Jastrzębska Spółka Węglowa S.A.

3.1.6 Niekonwencjonalne źródła energii

Gaz wysypiskowy, spalarnia odpadów komunalnych

Na terenie Gminy nie występuje urządzone wysypisko śmieci, powstające odpady (głównie komunalne) wywożone na wysypiska zlokalizowane poza terenem Gminy. Na terenie Gminy brak jest spalarni odpadów komunalnych.

Ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych

Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji stwierdza się, że na terenie Gminy Suszec nie wykorzystuje się i nie planuje się wykorzystania ciepła odpadowego na dużą skalę.

Wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu.

Aktualnie na terenie Gminy realizuje się wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu na bazie metanu z pokładów węgla w źródle EC „Suszec” zlokalizowanym w sołectwie Suszec. Szczegółowy opis ww. źródła znajduje się w rozdziale 2.3.

48 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

4 Zakres współpracy z innymi gminami

Możliwości współpracy systemów energetycznych Gminy Suszec z odpowiednimi systemami sąsiednich gmin oceniono na podstawie odpowiedzi na pisma wysłane przez wykonawców niniejszego opracowania do gmin ościennych. Na terenie Gminy Suszec w chwili obecnej występują trzy sieciowe nośniki energii – energia elektryczna, gaz ziemny i ciepło sieciowe. Poniżej opisano zakres współpracy między Gminą Suszec, a gminami ościennymi oraz wyszczególniono powiązania energetyczne.

Gmina Orzesze Gmina Orzesze nie ma powiązań i w przyszłości nie przewiduje współpracy w zakresie systemów gazowniczego i ciepłowniczego z Gminą Suszec. W zakresie systemu elektroenergetycznego gminy posiadają powiązania poprzez linię napowietrzną 20 kV, linie napowietrzne dwutorowe 110 kV Łaziska – Żabiniec – Borynia / Łaziska – Suszec – Pniówek oraz linię elektroenergetyczną napowietrzną jednotorową 110kV relacji „Łaziska - Ogrodnicza". Dystrybucja i dostawa mediów energetycznych realizowane są w całości za pośrednictwem GZE S.A. Powyższe zapisy zostały ujęte w „Założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Orzesze” przyjętych Uchwałą Nr IV/22/03 Rady Miejskiej Orzesze w dniu 17.01.2003r.

Miasto Żory Miasto Żory ma powiązania w zakresie systemów elektroenergetycznego i gazowniczego z Gminą Suszec. W zakresie systemu ciepłowniczego brak powiązań. W zakresie systemu gazowniczego gminy posiadają powiązania poprzez przebiegający przez teren obu gmin rurociąg gazowy wysokiego ciśnienia Ø 300 mm 2,5MPa relacji Oświęcim – Pszczyna – Suszec – Żory – Świerklany oraz gazociąg średniego ciśnienia. W zakresie systemu elektroenergetycznego gminy posiadają powiązania poprzez linię napowietrzną 20 kV oraz linie napowietrzne dwutorowe 110 kV Łaziska – Żabiniec – Borynia / Łaziska – Suszec – Pniówek. Dystrybucja i dostawa mediów energetycznych realizowane są przez: GZE S.A. – energia elektryczna, GSG Zabrze – gaz ziemny średnie i niskie ciśnienie, Operator Gazociągów przesyłowych GAZ – System Sp. z o.o., Oddział w Świerklanach – gaz ziemny wysokie ciśnienie. Ewentualna współpraca Gminy Miejskiej Żory z Gminą Suszec, odnośnie pokrywania potrzeb energetycznych będzie realizowana głównie na szczeblu w/w przedsiębiorstw energetycznych (przy koordynacji ze strony Gmin). Powyższe zapisy zostały ujęte w „Założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Miasta Żory”.

49 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Gmina Miejska Pszczyna Gmina Miejska Pszczyna ma powiązania w zakresie systemów elektroenergetycznego i gazowniczego z Gminą Suszec. W zakresie systemu ciepłowniczego brak powiązań. W zakresie systemu gazowniczego gminy posiadają powiązania poprzez przebiegający przez teren obu gmin rurociąg gazowy wysokiego ciśnienia Ø 300 mm 2,5MPa relacji Oświęcim – Pszczyna – Suszec – Żory – Świerklany oraz gazociągi średniego ciśnienia. W zakresie systemu elektroenergetycznego gminy posiadają powiązania poprzez linię napowietrzną 20 kV oraz dwie linie elektroenergetyczne napowietrzne jednotorowe 110kV relacji „Łaziska - Ogrodnicza" i „Kopanina - Pszczyna". Dystrybucja i dostawa mediów energetycznych realizowane są przez: GZE S.A. – energia elektryczna, GSG Zabrze – gaz ziemny średnie i niskie ciśnienie, Operator Gazociągów przesyłowych GAZ – System Sp. z o.o., Oddział w Świerklanach – gaz ziemny wysokie ciśnienie. Gmina Miejska Pszczyna jest otwarta na wszelkie możliwości współpracy z Gminą Suszec w zakresie systemów energetycznych. Powyższe zapisy zostały ujęte w „Założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” oraz „Programie Ochrony Środowiska”.

Gmina Kobiór Gmina Kobiór ma powiązania w zakresie systemów elektroenergetycznego z Gminą Suszec. W zakresie systemu ciepłowniczego i gazowniczego brak powiązań. W zakresie systemu elektroenergetycznego gminy posiadają powiązania poprzez linię elektroenergetyczną napowietrzną jednotorową 110kV relacji „Kopanina - Pszczyna". Dystrybucja i dostawa energii elektrycznej realizowana jest przez GZE S.A. Gmina Kobiór nie podjęła działań związanych z opracowaniem „Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe”.

Gmina Pawłowice Gmina Pawłowice ma powiązania w zakresie systemów elektroenergetycznego i gazowniczego z Gminą Suszec. W zakresie systemu ciepłowniczego brak powiązań. W zakresie systemu gazowniczego gminy posiadają powiązania poprzez gazociąg średniego ciśnienia. W zakresie systemu elektroenergetycznego gminy posiadają powiązania poprzez linie napowietrzne 20 kV. Dystrybucja i dostawa mediów energetycznych realizowane są przez: GZE S.A. – energia elektryczna, GSG Zabrze – gaz ziemny średnie i niskie ciśnienie.

50 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

5 Stan środowiska na omawianym obszarze

System zaopatrzenia w ciepło na terenie Gminy Suszec oparty jest o spalanie paliw stałych i ciekłych głównie w indywidualnych paleniskach oraz źródło skojarzone Spółki Energetycznej Jastrzębie – EEG „Pniówek” - EC „Suszec” opalane metanem z pokładów węgla. Stąd główne oddziaływanie na środowisko będzie przejawiać się emisją substancji toksycznych do atmosfery z palenisk indywidualnych. Dlatego w niniejszym rozdziale skupiono uwagę na oszacowaniu emisji zanieczyszczeń i stanie powietrza atmosferycznego na omawianym obszarze.

O wystąpieniu zanieczyszczeń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie w znacznym stopniu występujące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji – zmiany stężeń zanieczyszczeń są głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania zanieczyszczeń z atmosfery. Stężenie zanieczyszczeń zależy również od pory roku. I tak: • sezon zimowy, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez niskie źródła emisji, • sezon letni, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez skażenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych. Czynniki meteorologiczne wpływające na stan zanieczyszczenia atmosfery w zależności od pory roku podano w tabeli 5-1.

Tabela 5-1 Czynniki meteorologiczne wpływające na stan zanieczyszczenia atmosfery

Główne zanieczyszczenia Zmiany stężeń zanieczyszczenia Zimą: Latem: SO2, pył zawieszony, CO O3

Sytuacja wyżowa: Sytuacja wyżowa: − wysokie ciśnienie,. − wysokie ciśnienie,. − spadek temperatury poniżej 0 oC, − wzrost temperatury powyżej 25 oC, Wzrost stężenia − spadek prędkości wiatru poniżej 2 m/s, − spadek prędkości wiatru poniżej 2 m/s, zanieczyszczeń − brak opadów, − brak opadów, − inwersja termiczna, − promieniowanie bezpośrednie powyżej 500 − mgła, W/m2,

Sytuacja niżowa: Sytuacja niżowa: − niskie ciśnienie,. − niskie ciśnienie,. Spadek stężenia − wzrost temperatury powyżej 0 oC, − spadek temperatury, zanieczyszczeń − wzrost prędkości wiatru powyżej 5 m/s, − wzrost prędkości wiatru powyżej 5 m/s, − opady, − opady,

Ocenę stanu atmosfery na terenie województwa i powiatu przeprowadzono w oparciu o dane z raportu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach pt. „Stan środowiska w województwie śląskim”. Ocena przeprowadzona jest w wyodrębnionych strefach na terenie województwa śląskiego zaliczonych do odpowiednich klas od A do C oraz B/C i A/C, od klasy najbardziej do najmniej korzystnej ze względu na stopień oddziaływania zanieczyszczeń na stan zdrowia ludzkiego – kryterium ochrony zdrowia. Strefy zaliczone do klasy B i B/C, wg kryterium ochrony zdrowia, oznaczają, że na terenie tym konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań w celu potwierdzenia ewentualnej potrzeby podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza.

51 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Do stref tych zaliczono: • ze względu na pył zawieszony PM10: Strefa Gliwicka, Rybnicka, Wodzisławska, Będzińska, Zawierciańska, Cieszyńska, Żywiecka oraz Aglomeracja Rybnicko – Jastrzębska, • ze względu na benzen: Strefa Rybnicka, Wodzisławska, Bielska, Strefa Bielsko-Biała Miasto, Aglomeracja Górnośląska oraz Aglomeracja Rybnicko - Jastrzębska. Przeprowadzona klasyfikacja aglomeracji i stref według kryterium ochrony zdrowia dla pozostałych zanieczyszczeń takich jak: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, ołów, ozon i tlenek węgla wykazała klasę A na terenie całego województwa, co oznacza konieczność utrzymania jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie. Podział na strefy wraz z wynikami klasyfikacji pokazano na rysunkach od 5-1 do 5-3.

52 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Rysunek 5-1 Wyniki klasyfikacji stref dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu, tlenku węgla, ozonu

53 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Rysunek 5-2 Wyniki klasyfikacji stref dla pyłu zawieszonego PM10

54 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Rysunek 5-3 Wyniki klasyfikacji stref dla benzenu

Klasyfikacja stref według kryterium ochrony zdrowia dla wszystkich rozpatrywanych zanieczyszczeń na terenie powiatu pszczyńskiego wykazała klasę A.

Na terenie Gminy Suszec w chwili obecnej gospodarstwa domowe korzystają w zdecydowanej większości z palenisk węglowych opalanych najczęściej niskogatunkowym węglem. Przeważająca

55 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec część infrastruktury mieszkaniowej w Gminie pochodzi z przed roku 1990, charakteryzuje się więc większą energochłonność, co wiąże się z większym zużyciem paliw (węgla) i większą emisją. Ponadto wprowadzane do atmosfery substancje emitowane są emitorami o wysokości około 10m, co powoduje rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń po najbliższej okolicy. W nieefektywnych urządzeniach grzewczych spala się niskiej jakości węgiel, a często także różnego rodzaju materiały odpadowe i odpady komunalne.

Na podstawie danych dotyczących zużycia paliw na terenie Gminy Suszec w roku 2004 oszacowano wielkość emisji substancji szkodliwych do powietrza atmosferycznego – emisja niska (tabela 5-2). Dane na temat emisji w latach 2003 – 2005 ze źródła skojarzonego Spółki Energetycznej Jastrzębie – EEG „Pniówek” - EC „Suszec” opalanego głównie metanem z pokładów węgla zestawiono w tabeli 2-4 w rozdziale 2-3.

Tabela 5-2 Wielkość rocznej emisji zanieczyszczeń ze spalania paliw do celów grzewczych na terenie Gminy Suszec w 2004 roku – emisja niska

Roczna emisja zanieczyszczeń Lp. Rodzaj zanieczyszczenia Mg/rok 1 Pył 320,4 2 SO2 165,6 3 NOx 20,3 4 CO 1 293,8 5 B(a)P [kg/rok] 258,0 6 CO2 28 578,4

56 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

6 Koszty energii

Z uwagi na to, że dominujący typ zabudowy na terenie Gminy Suszec stanowi zabudowa jednorodzinna koszt wytworzenia 1 GJ energii cieplnej na potrzeby ogrzewania określono dla typowego budynku jednorodzinnego przy uwzględnieniu średniego kosztu zakupu oraz sprawności urządzeń wytwarzających ciepło. Koszt poszczególnych nośników energii przedstawia rysunek 6-1. Poniżej zestawiono założenia przyjęte do niniejszej analizy: • powierzchnia domu jednorodzinnego 169 m2; • zużycie ciepła 141 GJ/rok; • zapotrzebowanie mocy 20 kW; • koszt węgla 403 zł/tonę (węgiel do kotła retortowego 351 zł/tonę); • koszt drewna opalowego 85 zł/m3; • koszt słomy 25 zł/m3; • koszt oleju opałowego 1,87 zł/litr; • koszt gazu ziemnego 1,31 zł/m3; • koszt energii elektrycznej 215,8 zł/MWh; • wszystkie koszty ciepła zawierają podatek VAT w wysokości 22%; • w niniejszej analizie nie uwzględnia się kosztów ewentualnej obsługi i remontów urządzeń oraz nakładów inwestycyjnych niezbędnych do poniesienia w przypadku zmiany nośnika energii.

57 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

70

60

ytecznej (brutto) (brutto) ytecznej 50 ż

40 /GJ] ł

[z 30 59,9 55,0

20 45,6 29,1

10 25,6 21,2 17,8 17,6

0

Jednostkowy koszt paliwowy energii u energii paliwowy koszt Jednostkowy energia kocioł olejowy kocioł gazowy ciepło sieciowy węgiel - kocioł kotły na węgiel - kocioł kotły na słomę elektryczna - - wymiennik tradycyjny drewno retortowy piec akumulacyjny Sposób ogrzewania

Rysunek 6-1 Koszt wytworzenia 1 GJ energii cieplnej w budynku jednorodzinnym z różnych nośników

58 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

7 Wyjściowe założenia rozwoju społeczno - gospodarczego Gminy

Podstawą do projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Suszec są założenia rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy, bowiem przyjęcie tych założeń spowoduje określoną potrzebę rozwoju infrastruktury energetycznej Gminy. Założenia rozwoju społeczno-gospodarczego wyznaczają również kierunki zagospodarowania przestrzennego w Studium uwarunkowań oraz Miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Gminy. Na potrzeby założeń do planu zaopatrzenia w energię opracowano własne, ekspertyzowe scenariusze wychodząc z dostępnych informacji oraz ogólnych prognoz i strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju dostosowanych do specyfiki Gminy Suszec. Na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto założenie, że rozwój Gminy w zakresie społecznym oraz handlu i usług będzie się odbywał zgodnie z Polityką Energetyczną Polski do 2025 roku przyjętą przez Radę Ministrów 4 stycznia 2005 roku. Na podstawie danych zawartych w uogólnionej charakterystyce trendów społeczno - gospodarczych Gminy zawartych w rozdziale 1 przedstawiono trzy scenariusze rozwoju społeczno – gospodarczego Gminy Suszec do 2025r. tzn. pasywny, umiarkowany oraz aktywny. Poniżej opisano założenia jakie przyjęto w poszczególnych scenariuszach.

I. Scenariusz A – „Pasywny” – zakłada się w nim, że większość planowanych inwestycji (zawartych w Planach Miejscowych oraz Studium Uwarunkowań) nie zostanie zrealizowana; w Gminie nie udaje się wygenerować trwałych podstaw rozwojowych (brak czynników napędzających rozwój); pojawią się negatywne trendy w gospodarce t.j. wzrost bezrobocia; zatrzymanie się wzrostu liczby podmiotów gospodarczych; brak zainteresowania inwestorów terenami pod handel, usługi oraz przemysł. Wszystkie te elementy wpływają na nie podnoszenie się poziomu życia. Scenariusz ten charakteryzuje się wprowadzaniem przedsięwzięć racjonalizujących zużycie sieciowych nośników energii przez odbiorców w niewielkim stopniu w zakresie potrzeb cieplnych oraz wzrostem zużycia energii znacznie mniejszym niż w krajach wysoko rozwiniętych (niski wzrost komfortu życia).

II. Scenariusz B – „Umiarkowany” – przewiduje się w nim, powolny w porównaniu do potrzeb rozwojowych, lecz systematyczny rozwój Gminy; planowane inwestycje zostaną częściowo zrealizowane i będą stymulować umiarkowany rozwój Gminy. Wzrośnie zainteresowanie inwestorów wyznaczonymi terenami pod handel, usługi oraz drobny przemysł. W scenariuszu tym zakłada się również wprowadzanie przez odbiorców energii przedsięwzięć racjonalizujących zużycie sieciowych nośników energii w stopniu średnim z jednoczesnym nieznacznym rozwojem wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Wzrost zużycia energii elektrycznej spowodowany wzrostem komfortu życia mieszkańców (dodatkowe urządzenia elektryczne).

59 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

III. Scenariusz C – „Aktywny” – urzeczywistniany przy założeniu aktywnej, skutecznej polityki Rządu oraz lokalnej polityki Gminy, kreującej pożądane zachowania wszystkich odbiorców energii; planowane inwestycje (zawarte w Planach Miejscowych oraz Studium Uwarunkowań) zostaną w pełni zrealizowane i będą dodatkowo generować inne inwestycje na terenie Gminy, co stymulować będzie jej stabilny rozwój. W scenariuszu tym zakłada się również wzrost zużycia energii podyktowany dynamicznym rozwojem we wszystkich dziedzinach gospodarki (przemysł, mieszkalnictwo, usługi, handel, itp.) z jednoczesnym wprowadzaniem w dużym zakresie przez odbiorców przedsięwzięć racjonalizujących zużycie nośników energii oraz rozwojem wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Powyższe scenariusze rozwoju społeczno – gospodarczego Gminy posłużą jako baza do sporządzenia prognoz energetycznych.

60 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 7-1 Wskaźniki rozwoju społeczno – gospodarczego Gminy Suszec dla poszczególnych scenariuszy

Wskaźniki rozwoju społecznego - scenariusz A - "Pasywny"

W latach W latach W latach Lp. Wyszczególnienie Jednostka 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005-2010 2011-2015 2016-2020 1Liczba ludności osób 9463 9530 9650 9826 9950 10264 10315 10442 10517 10648 10703 10749 10795 2Ilość oddawanych mieszkań szt./rok101327263425139 3355 18 15 15 3 Powierzchnia oddawanych mieszkań m2/rok 1303 1949 3842 3319 3734 3151 1477 1281 5014 7470 2 433 2 028 2 028 4Ilość mieszkań ogółem szt. 2229 2242 2269 2295 2329 2354 2367 2376 2409 2464 2482 2498 2513 5 Powierzchnia użytkowa mieszkań ogółem m2 235 395 237 344 241 186 244 505 248 239 251 390 252 867 254 148 259 162 266 632 269 065 271 093 273 121 106 106 106 107 107 107 107 107 4,3116762 4,3036585 4,2957382 Wskaźniki rozwoju społecznego - scenariusz B - "Umiarkowany"

W latach W latach W latach Lp. Wyszczególnienie Jednostka 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005-2010 2011-2015 2016-2020

1Liczba ludności osób 9463 9530 9650 9826 9950 10264 10315 10442 10517 10648 10803 10936 11059 2Ilość oddawanych mieszkań szt./rok101327263425139 3355 52 44 41 3 Powierzchnia oddawanych mieszkań m2/rok 1303 1949 3842 3319 3734 3151 1477 1281 5014 7470 6 876 5 893 5 412 4Ilość mieszkań ogółem szt. 2229 2242 2269 2295 2329 2354 2367 2376 2409 2464 2516 2560 2601 5 Powierzchnia użytkowa mieszkań ogółem m2 235 395 237 344 241 186 244 505 248 239 251 390 252 867 254 148 259 162 266 632 273 508 279 401 284 813 4,2942349 4,271804 4,2518784 Wskaźniki rozwoju społecznego - scenariusz C - "Aktywny" W latach W latach W latach Lp. Wyszczególnienie Jednostka 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005-2010 2011-2015 2016-2020 1Liczba ludności osób 9463 9530 9650 9826 9950 10264 10315 10442 10517 10648 11004 11312 11587 2Ilość oddawanych mieszkań szt./rok101327263425139 3355119 103 92 3 Powierzchnia oddawanych mieszkań m2/rok 1303 1949 3842 3319 3734 3151 1477 1281 5014 7470 15 762 13 624 12 181 4Ilość mieszkań ogółem szt. 2229 2242 2269 2295 2329 2354 2367 2376 2409 2464 2583 2685 2777 2 5 Powierzchnia użytkowa mieszkań ogółem m 235 395 237 344 241 186 244 505 248 239 251 390 252 867 254 148 259 162 266 632 282 394 296 018 308 199

61 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

8 Przewidywane zmiany zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

Na terenie Gminy Suszec występują obecnie trzy sieciowe nośniki energii: ciepło sieciowe, energia elektryczna i gaz ziemny. Wielkość zapotrzebowania na poszczególne nośniki wyznaczają następujące czynniki: cena jednostkowa za dany nośnik energii, aktywność gospodarcza (wielkość produkcji i usług) lub społeczna (liczba mieszkańców korzystających z usług energetycznych i pochodne komfortu życia jak np. wielkość powierzchni mieszkalnej) oraz energochłonność produkcji i usług lub energochłonność usługi energetycznej w gospodarstwach domowych (np. jednostkowe zużycie ciepła na ogrzewanie mieszkań, jednostkowe zużycie energii elektrycznej do przygotowania posiłków i c.w.u., jednostkowe zużycie energii elektrycznej na oświetlenie i napędy sprzętu gospodarstwa domowego itp.). Przyjęto następujący podział grup odbiorców na sieciowe nośniki energii oraz paliwa: • gospodarstwa domowe; • handel, usługi i drobny przemysł; • przemysł (głównie KWK „Krupiński”); • użyteczność publiczna, • oświetlenie ulic.

Zmiany energochłonności przyjęto ekspertyzowo kierując się następującymi opracowaniami: • Istniejącym potencjałem racjonalizacji zużycia sieciowych nośników energii, • Polityka Energetyczna Polski do 2025 roku, • Założenia do Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 – 2013, • Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Suszec, • Program Ochrony Środowiska Gminy Suszec, • Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Suszec.

Istniejący potencjał racjonalizacji zużycia sieciowych nośników energii w poszczególnych grupach odbiorców i zmiany energochłonności w gospodarce omówiono w rozdziale 9. Przedstawione tam wielkości posłużyły jako baza do wyznaczenia prognozy zużycia sieciowych nośników energii oraz pozostałych paliw dla Gminy Suszec do 2025 roku, ze zmianami w okresach pięcioletnich. Zbiorczą prognozę zużycia nośników energii przedstawiono tabelarycznie dla poszczególnych scenariuszy rozwoju (tabele 8-1 do 8-3) oraz zilustrowano graficznie na rysunkach 8-1, 8-2 i 8-3 (UWAGA: wykresy nie uwzględniają zużycia energii cieplnej i elektrycznej KWK „Krupiński”).

62 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 8-1 Zestawienie prognoz zużycia nośników energii w Gminie Suszec – scenariusz A – „Pasywny”

Lata Scenariusz A "Pasywny" 2004 2010 2015 2020 2025 LPG Mg/rok 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 węgiel Mg/rok 593,5 681,1 754,2 827,2 900,3 drewno Mg/rok 6,5 23,8 38,2 52,7 67,1 Handel, usługi i olej opałowy m3/rok 29,0 33,0 36,4 39,8 43,1 drobny przemysł OZE GJ/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 energia el. MWh/rok 733,8 733,8 733,8 733,8 733,8 ciepło sieciowe GJ/rok 7 240,0 7 380,6 7 497,8 7 615,0 7 732,2 gaz sieciowy m3/rok 185 149,0 206 747,6 224 746,4 242 745,2 260 744,0

LPG Mg/rok 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 węgiel Mg/rok 49,3 49,3 49,3 49,3 49,3 drewno Mg/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Użyteczność olej opałowy m3/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 publiczna OZE GJ/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 energia el. MWh/rok 324,9 324,9 324,9 324,9 324,9 ciepło sieciowe GJ/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 gaz sieciowy m3/rok 301 651,0 301 651,0 301 651,0 301 651,0 301 651,0 Oświetlenie ulic energia el. MWh/rok 311,9 311,9 311,9 311,9 311,9

LPG Mg/rok 97,5 98,5 99,3 100,1 100,9 węgiel Mg/rok 12 259,3 11 660,2 11 161,0 10 661,7 10 162,5 drewno Mg/rok 1 325,1 1 127,3 962,5 797,6 632,8 Gospodarstwa olej opałowy m3/rok 29,0 33,8 37,7 41,7 45,7 domowe OZE GJ/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 energia el. MWh/rok 6 306,0 6 306,0 6 306,0 6 306,0 6 306,0 ciepło sieciowe GJ/rok 9 608,0 9 461,0 9 338,5 9 216,0 9 093,5 gaz sieciowy m3/rok 877 000,0 887 473,7 896 201,8 904 929,9 913 657,9

LPG Mg/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 węgiel Mg/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 drewno Mg/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 olej opałowy m3/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Przemysł OZE GJ/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 energia el. MWh/rok 135 300,0 133 785,7 132 523,8 131 261,9 130 000,0 ciepło sieciowe GJ/rok 140 366,0 140 366,0 140 366,0 140 366,0 140 366,0 gaz sieciowy m3/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

LPG Mg/rok 102,3 103,4 104,3 105,2 106,1 węgiel Mg/rok 12 902,1 12 390,6 11 964,4 11 538,2 11 112,0 drewno Mg/rok 1 331,5 1 151,1 1 000,7 850,3 699,9 olej opałowy m3/rok 58,0 66,8 74,1 81,5 88,8 OGÓŁEM OZE GJ/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 energia el. MWh/rok 142 976,7 141 462,4 140 200,5 138 938,6 137 676,7 ciepło sieciowe GJ/rok 157 214,0 157 207,6 157 202,3 157 197,0 157 191,7 3 gaz sieciowy m /rok 1 363 800,0 1 395 872,3 1 422 599,1 1 449 326,0 1 476 052,9

63 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 8-2 Zestawienie prognoz zużycia nośników energii w Gminie Suszec – scenariusz B – „Umiarkowany”

Lata Scenariusz B "Umiarkowany" 2004 2010 2015 2020 2025 LPG Mg/rok 4,2 4,7 5,1 5,6 6,0 węgiel Mg/rok 593,5 698,5 786,0 873,5 961,0 drewno Mg/rok 6,5 25,4 41,2 57,0 72,8 Handel, usługi i olej opałowy m3/rok 29,0 27,9 27,0 26,1 25,2 drobny przemysł OZE GJ/rok 0,0 303,1 555,6 808,2 1 060,8 energia el. MWh/rok 733,8 1 105,0 1 414,4 1 723,8 2 033,2 ciepło sieciowe GJ/rok 7 240,0 7 232,8 7 226,8 7 220,8 7 214,8 gaz sieciowy m3/rok 185 149,0 264 177,0 330 033,7 395 890,4 461 747,1

LPG Mg/rok 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 węgiel Mg/rok 49,3 31,9 17,4 2,9 0,0 drewno Mg/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Użyteczność olej opałowy m3/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 publiczna OZE GJ/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 energia el. MWh/rok 441,6 441,9 442,2 442,4 442,5 ciepło sieciowe GJ/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 gaz sieciowy m3/rok 301 651,0 278 878,5 259 901,4 240 924,3 221 947,2 Oświetlenie ulic energia el. MWh/rok 311,9 321,3 330,9 340,9 351,1

LPG Mg/rok 97,5 100,6 103,2 105,8 108,4 węgiel Mg/rok 12 259,3 11 167,2 10 257,1 9 347,0 8 436,9 drewno Mg/rok 1 325,1 1 183,6 1 065,6 947,7 829,8 Gospodarstwa olej opałowy m3/rok 29,0 35,8 41,6 47,3 53,0 domowe OZE GJ/rok 0,0 943,7 1 730,1 2 516,5 3 302,9 energia el. MWh/rok 6 306,0 7 192,0 7 930,3 8 668,6 9 406,9 ciepło sieciowe GJ/rok 9 608,0 9 256,8 8 964,1 8 671,4 8 378,7 gaz sieciowy m3/rok 877 000,0 993 163,3 1 089 966,0 1 186 768,7 1 283 571,5

LPG Mg/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 węgiel Mg/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 drewno Mg/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 olej opałowy m3/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Przemysł OZE GJ/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 energia el. MWh/rok 135 300,0 130 928,6 127 285,7 123 642,9 120 000,0 ciepło sieciowe GJ/rok 140 366,0 134 547,1 129 698,1 124 849,0 120 000,0 gaz sieciowy m3/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

LPG Mg/rok 102,3 105,9 108,9 111,9 114,9 węgiel Mg/rok 12 902,1 11 897,6 11 060,5 10 223,4 9 398,0 drewno Mg/rok 1 331,5 1 209,0 1 106,9 1 004,8 902,7 olej opałowy m3/rok 58,0 63,8 68,6 73,4 78,2 OGÓŁEM OZE GJ/rok 0,0 1 246,8 2 285,7 3 324,7 4 363,6 energia el. MWh/rok 142 976,7 139 988,8 137 403,5 134 818,5 132 233,6 ciepło sieciowe GJ/rok 157 214,0 151 036,7 145 888,9 140 741,2 135 593,4 3 gaz sieciowy m /rok 1 363 800,0 1 536 218,8 1 679 901,1 1 823 583,5 1 967 265,8

64 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 8-3 Zestawienie prognoz zużycia nośników energii w Gminie Suszec – scenariusz C – „Aktywny”

Lata Scenariusz C "Aktywny" 2004 2010 2015 2020 2025 LPG Mg/rok 4,2 4,6 4,9 5,3 5,6 węgiel Mg/rok 593,5 568,0 546,8 525,6 504,4 drewno Mg/rok 6,5 6,6 6,7 6,9 7,0 Handel, usługi i olej opałowy m3/rok 29,0 31,2 33,0 34,9 36,7 drobny przemysł OZE GJ/rok 0,0 1 410,7 2 586,3 3 761,9 4 937,5 energia el. MWh/rok 733,8 1 476,3 2 095,0 2 713,8 3 332,5 ciepło sieciowe GJ/rok 7 240,0 6 857,4 6 538,5 6 219,7 5 900,8 gaz sieciowy m3/rok 185 149,0 331 598,7 453 640,1 575 681,5 697 722,9

LPG Mg/rok 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 węgiel Mg/rok 49,3 35,2 23,5 11,7 0,0 drewno Mg/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Użyteczność olej opałowy m3/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 publiczna OZE GJ/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 energia el. MWh/rok 616,7 618,1 619,3 620,5 621,7 ciepło sieciowe GJ/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 gaz sieciowy m3/rok 301 651,0 284 049,6 269 381,7 254 713,9 240 046,0 Oświetlenie ulic energia el. MWh/rok 311,9 327,5 343,9 361,1 379,2

LPG Mg/rok 97,5 105,5 112,1 118,8 125,5 węgiel Mg/rok 12 259,3 9 992,7 8 103,9 6 215,1 4 326,3 drewno Mg/rok 1 325,1 1 257,6 1 201,4 1 145,3 1 089,1 Gospodarstwa olej opałowy m3/rok 29,0 38,0 45,4 52,9 60,4 domowe OZE GJ/rok 0,0 5 584,5 10 238,3 14 892,0 19 545,8 energia el. MWh/rok 6 306,0 7 906,5 9 240,3 10 574,0 11 907,8 ciepło sieciowe GJ/rok 9 608,0 9 256,8 8 964,1 8 671,4 8 378,7 gaz sieciowy m3/rok 877 000,0 1 160 487,0 1 396 726,2 1 632 965,4 1 869 204,5

LPG Mg/rok 0,0 1,9 1,6 1,2 0,0 węgiel Mg/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 drewno Mg/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 olej opałowy m3/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Przemysł OZE GJ/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 energia el. MWh/rok 135 300,0 128 071,4 122 047,6 116 023,8 110 000,0 ciepło sieciowe GJ/rok 140 366,0 128 832,9 119 221,9 109 611,0 100 000,0 gaz sieciowy m3/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

LPG Mg/rok 102,3 112,6 119,2 125,9 131,7 węgiel Mg/rok 12 902,1 10 596,0 8 674,2 6 752,4 4 830,7 drewno Mg/rok 1 331,5 1 264,3 1 208,2 1 152,1 1 096,1 olej opałowy m3/rok 58,0 69,2 78,5 87,8 97,1 OGÓŁEM OZE GJ/rok 0,0 6 995,2 12 824,6 18 653,9 24 483,3 energia el. MWh/rok 142 976,7 138 399,9 134 346,1 130 293,2 126 241,2 ciepło sieciowe GJ/rok 157 214,0 144 947,0 134 724,5 124 502,0 114 279,5 3 gaz sieciowy m /rok 1 363 800,0 1 776 135,3 2 119 748,0 2 463 360,8 2 806 973,5

65 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Rysunek 8-1 Prognozowane zmiany zużycia energii elektrycznej do roku 2025

18 000

16 000 Scenariusz A Scenariusz B 14 000 Scenariusz C

12 000

10 000

8 000

6 000

ycie energii elektrycznej [MWh/rok] 4 000 ż Zu 2 000

0 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030

Lata

Rysunek 8-2 Prognozowane zmiany zużycia gazu ziemnego do roku 2025

4 000

3 500 Scenariusz A Scenariusz B

3 000 Scenariusz C /rok] 3 2 500

2 000

1 500 ycie gazu [tys. m [tys. gazu ycie ż

Zu 1 000

500

0 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Lata

66 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Rysunek 8-3 Prognozowane zmiany zużycia ciepła sieciowego do roku 2025

20 000

Scenariusz A

Scenariusz B 18 000 Scenariusz C

16 000 a sieciowego [GJ/rok] ł 14 000 ycie ciep ż 12 000 Zu

10 000 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Lata

Na podstawie prognoz bilansu zużycia sieciowych nośników energii i pozostałych paliw dla poszczególnych scenariuszy obliczono wielkość emisji zanieczyszczeń prognozowaną na rok 2025 (Tabela 8-4).

Tabela 8-4 Emisje zanieczyszczeń do atmosfery na terenie Gminy Suszec w 2025 r. ze spalania paliw

Scenariusz A Scenariusz B Scenariusz C Rodzaj Wielkość Jedn. Efekt Efekt Efekt Efekt zanieczysz. emisji Wielkość Efekt ekol. Wielkość Efekt ekol. Wielkość kg/GJ ekol. kg/GJ ekol. kg/GJ ekol. ekol. emisji bezwzgl. emisji bezwzgl. emisji wzgl. wzgl. bezwzgl. wzgl.

Pył Mg/a 320,4 267 0,78 54 16,8% 192 0,59 129 40,2% 103 0,39 218 68,0%

SO2 Mg/a 165,6 140 0,41 25 15,2% 94 0,29 72 43,5% 42 0,16 124 74,8%

NOx Mg/a 20,3 17 0,05 3 15,9% 25 0,08 -5 -24,4% 20 0,08 0 -0,5% CO Mg/a 1 293,8 1087 3,18 207 16,0% 640 1,96 654 50,5% 256 0,97 1038 80,2% B(a)P kg/a 258,0 217 0,63 41 16,0% 126 0,39 132 51,2% 49 0,19 209 80,9% CO2 Mg/a 28 578,4 25270 73,83 3309 11,6% 22789 69,93 5790 20,3% 15334 58,16 13244 46,3%

Obserwując zmiany emisji zanieczyszczeń przedstawione w powyższej tabeli łatwo można zauważyć efekt trendów gospodarczych – scenariuszy rozwojowych. Scenariusz A – „Pasywny” przedstawia nieznaczny kilkuprocentowy spadek emisji zanieczyszczeń co jest wynikiem małej, aczkolwiek prawdopodobnej racjonalizacji w zużyciu energii, przy jednoczesnej stagnacji w rozwoju w pozostałych dziedzinach gospodarki Gminy. Scenariusz B – „Umiarkowany” cechuje się postępującą racjonalizacją zużycia energii, lecz mimo to dodatni wzrost gospodarczy, głównie za sprawą przemysłu powoduje globalny wzrost zużycia mediów energetycznych, a zastosowanie paliw ekologicznych wpływa dodatkowo na spadek emisji zanieczyszczeń. Jako ostatni został przedstawiony Scenariusz C – „Aktywny”, w przypadku którego dynamicznym wzrostom gospodarczym towarzyszy zdecydowana racjonalizacja w zużyciu energii, wykorzystanie nowoczesnych, energooszczędnych technologii we wszystkich dziedzinach gospodarki, wykorzystanie

67 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec odnawialnych źródeł energii oraz wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa. Konsekwencją czego jest zdecydowana redukcja emisji zanieczyszczeń, a w szczególności tlenków siarki, tlenku węgla oraz niezwykle szkodliwego benzo(a)pirenu. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy może dodatkowo wpłynąć na wzrost aktywności gospodarczej, zwłaszcza z zakresu turystki i związanych z nią działalności. Dla Gminy Suszec jednym z celów priorytetowych jest stymulowanie przedsięwzięć zmierzających do zmniejszania emisji zanieczyszczeń do powietrza, szczególnie w grupie tzw. niskiej emisji. W ramach realizacji tego zadania Gmina Suszec w latach 2006 – 2008 przewiduje realizację „Programu ograniczenia niskiej emisji na terenie Gminy Suszec” w 320 indywidualnych budynkach prywatnych. Przewiduje się, że nakłady inwestycyjne na realizację ww. zadania będą wynosić ok. 3,5 mln zł przy czym właściciele budynków indywidualnych poniosą 30% kosztów modernizacji źródła ciepła, a 70% będzie pochodziło ze źródeł zewnętrznych (dofinansowanie z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach). W ramach ww. programu przewiduje się, wykonanie następujących działań: - demontaż istniejącego źródła ciepła, - dostawę nowego źródła ciepła (niskoemisyjny kocioł z palnikiem retortowym, opalany paliwem stałym – węgiel – ekogroszek), - montaż nowego źródła ciepła, - dostosowanie instalacji technologicznej kotłowni do nowego źródła ciepła.

Przewiduje się możliwość zmiany systemu wytwarzania ciepła dla centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej w budynkach indywidualnych polegającej na zastosowaniu: - kotłów gazowych, - kotłów na paliwa odnawialne (biomasa - pelety, zrębki drewna itp.), - pomp ciepła.

W wyniku wdrożenia niniejszego Programu przewiduje zmniejszenie/przyrost emisji zanieczyszczeń w analizowanej grupie 320 budynków wynoszące: - pył – redukcja o 22,2%,

- SO2 – redukcja o 9,6%,

- NO2 – przyrost emisji o 69,0%, - CO – redukcja 19,3%,

- CO2 – redukcja 5,5%, - B(a)P – redukcja 25,4%.

68 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

9 Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie paliw i energii

W poniższym rozdziale zajęto się omówieniem przedsięwzięć racjonalizujących zużycie sieciowych nośników energii występujących na terenie Gminy Suszec. W rozdziale 9.2. „użytkowanie ciepła” omówiono również budynki zasilane z indywidualnych źródeł ciepła.

9.1 Użytkowanie ciepła

9.1.1 Mieszkalnictwo - gospodarstwa domowe

Gospodarstwa domowe są na drugim co do wielkości, po przemyśle odbiorcą ciepła sieciowego wykorzystywanego głównie do celów grzewczych, a jego udział w całkowitym zużyciu ciepła w 2004r. łącznie z zapotrzebowaniem na c.w.u. stanowi jednak tylko 6%. Z systemu ciepłowniczego zasilanych jest kilkanaście budynków wielorodzinnych w sołectwie Suszec. Budynki jednorodzinne zasilane są głównie z indywidualnych kotłowni węglowych. Średnie jednostkowe zapotrzebowanie na ciepło (bez sprawności) w tych budynkach na cele grzewcze na terenie Gminy Suszec wynosi ok. 0,72 GJ/m2/rok. Wskaźnik ten jest zatem ok. 1,5 razy wyższy niż w obecnie wznoszonych budynkach mieszkalnych. Niższymi wskaźnikami zapotrzebowania na ciepło charakteryzują się budynki wielorodzinne, które częściowo zostały poddane termomodernizacji. Na podstawie danych GUS budynki mieszkalne posiadają łączną powierzchnię 266,6 tys.m2 (w tym budynki wielorodzinne 22,3 tys. m2). Podstawowym problemem z jakim boryka się Gmina Suszec, podobnie jak w całym kraju budownictwo komunalne jest zły stan techniczny obiektów, wysoka energochłonność oraz sposób ogrzewania budynków, głównie paliwami stałymi, często niskiej jakości. Sytuacja taka tworzy zjawisko zwane „niską emisją” i dotyczy głównie źródeł emitujących zanieczyszczenia przez kominy do 40m wysokości. Racjonalizacja w zakresie redukcji zużycia energii w sektorze mieszkaniowym zależy indywidualnie od świadomości i możliwości finansowych właścicieli budynków. Istnieją jednak w kraju instytucje ekologiczne wspierające tego typu przedsięwzięcia, jak np. WFOŚiGW w Katowicach, NFOŚiGW. Cechą charakterystyczną tych funduszy jest współpraca na korzystnych warunkach przede wszystkim z jednostkami administracyjnymi typu gminy, stąd istotną rolę w ostatnich latach w zakresie likwidacji niskiej emisji stanowią „Programy...”, w których głównymi beneficjentami poprzez pośrednictwo gmin, jest indywidualny mieszkaniec. Zużycie energii do celów grzewczych w budynkach mieszkalnych zależy od różnych czynników, na niektóre z nich mieszkańcy nie mają wpływu, jak np. położenie geograficzne domu. Polska bowiem podzielona jest na 5 stref klimatycznych z uwagi na temperatury zewnętrzne w okresie zimowym. Najzimniej jest w V strefie, tj. na południu w Zakopanem i na północnym-wschodzie (Ełk, Suwałki), natomiast najcieplej jest w strefie I na północnym-zachodzie w pasie od Gdańska do Myśliborza, który leży pomiędzy Szczecinem a Gorzowem Wielkopolskim. Rejon Dolnego Śląska leży w III, największej strefie klimatycznej, dla której zewnętrzna temperatura obliczeniowa wynosi 20oC poniżej zera. Kolejną

69 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec sprawą jest usytuowanie budynku. Budynek w centrum miasta zużyje mniej energii niż taki sam budynek usytuowany na otwartej przestrzeni lub wzniesieniu. O ile trudno sobie wyobrazić aby wszyscy przeprowadzili się nad morze czy budowali domy w centrach miast, to istnieją czynniki, które powodują duże zużycie energii na ogrzewanie, a które to przyczyny można w dużym stopniu ograniczyć. Pierwszą, główną przyczyną są nadmierne straty ciepła. Większość budynków nie posiada bowiem dostatecznej izolacji termicznej. W uproszczeniu można przyjąć, że ochrona cieplna budynków wybudowanych przed 1981 r. jest słaba, przeciętna w budynkach z lat 1982 – 1990, dobra w budynkach powstałych w latach 1991 – 1994 i w końcu bardzo dobra w budynkach zbudowanych po 1995 r. Energochłonność wynika zatem z niskiej izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych, a więc ścian, dachów i podłóg. Duże straty ciepła powodują także okna, które na ogół są nieszczelne i niskiej jakości. Drugą ważną przyczyną dużego zużycia paliw i energii, a tym samym wysokich kosztów za ogrzewanie jest niska sprawność instalacji grzewczej. Wynika to przede wszystkim z niskiej sprawności samego źródła ciepła (kotła), ale także ze złego stanu technicznego instalacji wewnętrznej, która zwykle jest rozregulowana, a rury źle izolowane i podobnie jak grzejniki zarośnięte osadami stałymi. Ponadto brak jest możliwości łatwej regulacji i dostosowania zapotrzebowania ciepła do zmieniających się warunków pogodowych (automatyka kotła) i potrzeb cieplnych w poszczególnych pomieszczeniach (przygrzejnikowe zawory termostatyczne). Sprawność domowej instalacji grzewczej można podzielić na 4 główne składniki. Pierwszym jest sprawność samego źródła ciepła (kotła, pieca). Można przyjąć, że im starszy kocioł tym jego sprawność jest mniejsza, natomiast sprawność np. pieców ceramicznych (kaflowe) jest około o połowę mniejsza niż dla kotłów. Dalej jest sprawność przesyłania wytworzonego w źródle (kotle) ciepła do odbiorników (grzejniki). Jeżeli pomieszczenie ogrzewamy np. piecem ceramicznym strat przesyłu nie ma, gdyż źródło ciepła znajduję się w tym samym pomieszczeniu. W przeciwnym wypadku (np. kocioł w piwnicy) przesyłanie ciepła następuje za pomocą wody w przewodach (rurach). Brak izolacji rur oraz wieloletnia eksploatacja instalacji bez jej płukania z pewnością powodują obniżenie jej sprawności. Trzecim składnikiem jest sprawność wykorzystania ciepła, która związana jest m.in. z usytuowaniem grzejników w pomieszczeniu. Ostatnim elementem mocno wpływającym na całkowitą sprawność instalacji jest możliwość regulacji systemu grzewczego. Takie elementy jak przygrzejnikowe zawory termostatyczne w połączeniu z nowoczesnymi grzejnikami o małej bezwładności (szybko się wychładzają oraz szybko nagrzewają) oraz automatyka kotła (np. pogodowa) pozwalają nawet trzykrotnie zmniejszyć stratę regulacji w stosunku do instalacji starej.

70 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Strata paliwa Strata paliwa Strata paliwa Strata paliwa 300 kg 70 kg 95 kg 107 kg

WĘGIEL WYKORZYSTANE Stary Stara Grzejniki Brak automatyki i PALIWO 1000 kg niskosprawny 700 kg zanieszyszczona 630 kg nieprawidłowo 535 kg zaworów 428 kg kocioł instalacja c.o. usytuowane termostatycznych 43%

STARY NISKOSPRAWNY UKŁAD GRZEWCZY

Strata paliwa Strata paliwa Strata paliwa Strata paliwa 150 kg 42 kg 40 kg 38 kg

WĘGIEL Nowoczesne Układ z WYKORZYSTANE Nowa instalacja grzejniki automatyką i PALIWO Kocioł retortowy 850 kg 1000 kg c.o. 808 kg prawidłowo 768 kg zaworami 730 kg usytuowane termostatycznymi 73%

NOWOCZESNY UKŁAD GRZEWCZY

Przykładowe porównanie, starej i nowej instalacji grzewczej pokazujące stopień wykorzystania paliwa rokrocznie „wkładanego” do kotła. Widać stąd, że np. użytkowanie niskosprawnego kotła powoduje 30% stratę paliwa. Jest to wartość typowa dla kotłów około 20 letnich, opalanych paliwem stałym. Natomiast dla nowoczesnych kotłów strata ta wynosi od 10 do 20%. Wszystko to przekłada się oczywiście na zmniejszenie ilości zużytego paliwa, a więc na koszty eksploatacji, ale także, na ilość wyemitowanych do powietrza spalin.

Zmiany w systemie ogrzewania oraz w skorupie budynku (ściany zewnętrzne, stropy, dach) umożliwiają zmniejszenie zużycia energii cieplnej i obniżenie kosztów. Efekty realizacji poszczególnych przedsięwzięć termomodernizacyjnych są różne w przypadku poszczególnych budynków. Jednak na podstawie danych z wielu realizacji tego typu przedsięwzięć można określić pewne przeciętne wartości efektów, które przedstawiono w tabeli obok. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na fakt, że efekty z poszczególnych

Obniżenie zuzycia ciepła w przedsięwzięć nie sumują się Sposób uzyskania oszczędności stosunku do stanu sprzed wprost. termomodernizacji Ociepleni zewnętrznych przegród budowlanych (ścian, Np. jeżeli usprawnienie X daje dachu, stropodachu) 15 - 25% Wymiana okien na okna szczelne o mniejszym 10 - 15% oszczędność 20% a współczynniku przenikania ciepła usprawnienie Y - 30% Wprowadzenie usprawnień w źródle ciepła, w tym 5 - 15% automatyki pogodowej oraz urządzeń regulacyjnych. oszczędności, to nie można Kompleksowa modernizacja wewnętrznej instalacji c.o. wraz z montażem zaworów termostatycznych we 10 - 25% wspólnego efektu wyliczyć jako wszystkich pomieszczeniach X+Y, a więc 50%. Wynika to z faktu, że efekt jaki niesie usprawnienie Y odnosi się do zużycia już zmniejszonego przez usprawnienie X.

W budynkach jednorodzinnych na terenie Gminy techniczny potencjał racjonalizacji zużycia ciepła przez termomodernizację (w przypadku budynków gdzie nie przeprowadzono termomodernizacji) wynosi ok. 60%, natomiast w budynkach wielorodzinnych wynosi ok. 40%.

Szacunkowe całkowite nakłady inwestycyjne na realizację ww. przedsięwzięć są następujące w budynkach: • mieszkalnych – jednorodzinnych niezbędne nakłady inwestycyjne na realizację ww. przedsięwzięć wynoszą ok. 29,6 mln zł (przy założeniu realizacji inwestycji w 50% budynkach jednorodzinnych);

71 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

• mieszkalnych – wielorodzinnych niezbędne nakłady inwestycyjne na realizację ww. przedsięwzięć wynoszą ok. 3,3 mln zł.

9.1.2 Budynki użyteczności publicznej

W chwili obecnej budynki użyteczności publicznej nie są zasilane ze scentralizowanego systemu ciepłowniczego. Większość budynków zasilana jest z kotłowni indywidualnych, głównie gazowych. Z otrzymanych danych wynika, że w większości tych budynków nie została przeprowadzona termomodernizacja (tabela 9-1). Na podstawie ankiet wypełnionych przez administratorów w budynkach oszacowano możliwości realizacji przedsięwzięć prowadzących do zmniejszenia zużycia energii i zanieczyszczenia powietrza. Do niniejszej analizy przyjęto: 1. Koszty ciepła (zgodnie z cenami rynkowymi). 2. Potencjał racjonalizacji użytkowania ciepła: • automatyka (pogodowa i czasowa) 10,0% • zawory termostatyczne 5,0% • wymiana instalacji wewnętrznej 8,0% • wymiana okien 8,0% • ocieplenie stropu 8,0% • ocieplenie ścian zewnętrznych 20,0% Razem 59,0% 3. Sprawność średnioroczna kotła: • gazowego – 81,5%, • olejowego – 81,5%, 4. Jednostkowe koszty inwestycyjne: • ocieplenie ścian i stropu nad ostatnią kondygnacją 180 zł/m2 powierzchni użytkowej, • wymiana okien na energooszczędne 80 zł/m2 powierzchni użytkowej, • modernizacja instalacji centralnego ogrzewania 110 zł/m2; • montaż zaworów termostatycznych 5 zł/m2; • montaż automatyki regulacyjnej 30 zł/kW. 5. Zakłada się możliwość uzyskania dotacji z źródeł proekologicznych (WFOŚiGW, NFOŚiGW, Norweski Mechanizm Finansowy lub Fundusze Unii Europejskiej) na zadania z zakresu termomodernizacji w wysokości 50% całości inwestycji (na dzień sporządzenia opracowania maksymalna możliwa wielkość dotacji to 85% w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego w formie refundacji).

72 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 9-1 Zestawienie obiektów użyteczności publicznej

Stan istniejący Powierzchnia użytkowa Moc Zużycie L.p. Obiekt Sposób zainstalowana ciepła zasilania m2 kW GJ/rok

1 Remizo-Swietlica w Rudziczce 427 węgiel 0 475,0 Budynek Urzędu Gminy+Ośrodek 2 2 174 gaz 450 1597,1 zdrowia+mieszkania 3 Swietlica w Mizerowie 919 węgiel 16 850,0

4Remizo-Świetlica w Kryrach 427 węgiel 12 662,5

5 Dom Kultury Suszec 1 522 gaz 116 531,7

6Szkoła Podstawowa Suszec 2 044 gaz 0 1112,9

7Szkoła Podstawowa Kobielice 1 404 gaz 0 913,4

8Szkoła Podstawowa Rudziczka 2 292 węgiel+gaz 0 496,9

9Szkoła Podstawowa Kryry 2 556 gaz 0 1583,2

10 Szkoła Podstawowa Mizerów 1 870 gaz 0 1232,5

11 Szkoła Podstawowa Radostowice 3 670 gaz 0 374,5

12 Przedszkole Suszec 445 gaz 0 139,6

13 Przedszkołe Rudziczka 136 węgiel 0 100,0

14 Przedszkole Radostowice 449 gaz 0 62,9

15 Hala Sportowa Suszec 3 214 gaz 0 865,7

Po przeanalizowaniu zakresu stanu istniejącego obiektów, dokonano doboru przedsięwzięć termomodernizacyjnych dla każdego z nich.

73 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Tabela 9-2 Zestawienie wyników z analizowanych obiektów

Sumaryczne Powierzchnia Szacowane nakłady SPBT użytkowa oszczędności L.p. Obiekt inwestycyjne

m2 zł GJ/rok zł/rok lat

1 Remizo-Swietlica w Rudziczce 427 92 008 207 4 169 22,1 Budynek Urzędu Gminy+Ośrodek 2 2 174 391 320 735 27 299 14,3 zdrowia+mieszkania 3 Swietlica w Mizerowie 919 209 073 391 5 245 39,9

4 Remizo-Świetlica w Kryrach 427 88 592 278 4 796 18,5

5 Dom Kultury Suszec 1 522 98 937 96 3 806 26,0

6Szkoła Podstawowa Suszec 2 044 132 831 200 7 441 17,9

7Szkoła Podstawowa Kobielice 1 404 91 230 164 6 107 14,9

8Szkoła Podstawowa Rudziczka 2 292 283 671 159 5 906 48,0

9Szkoła Podstawowa Kryry 2 556 166 140 285 10 585 15,7

10 Szkoła Podstawowa Mizerów 1 870 121 573 222 8 240 14,8

11 Szkoła Podstawowa Radostowice 3 670 238 550 67 2 504 95,3

12 Przedszkole Suszec 445 28 945 25 933 31,0

13 Przedszkołe Rudziczka 136 30 940 46 345 89,7

14 Przedszkole Radostowice 449 29 185 11 421 69,4

15 Hala Sportowa Suszec 3 214 208 910 156 5 788 36,1

W tabeli 9-2 przedstawiono wyniki analiz, przy czym należy dodać, iż przedsięwzięcie wymiany okien na energooszczędne wydłuża znacznie okres zwrotu inwestycji. Wszystkie te przedsięwzięcia proponuje się zrealizować w miarę dostępności środków, rozpoczynając od przedsięwzięć koniecznych i najbardziej efektywnych ekonomicznie, to znaczy w budynkach o największych jednostkowych zużyciach energii (np. wyrażanych w GJ/m2 powierzchni ogrzewanej) oraz największych kosztach jednostkowych ponoszonych na media energetyczne (np. zł/m2 powierzchni ogrzewanej). Przed przystąpieniem do inwestycji dla wybranych obiektów należy wykonać audyty energetyczne wskazujące na najbardziej optymalne przedsięwzięcia termomodernizacyjne (koszt audytu energetycznego wynosi w granicach 3-6 tys. zł w zależności od wielkości obiektu i wymagań inwestora). Łączne nakłady inwestycyjne na przedsięwzięcia (łącznie z wymianą okien) wynoszą 2 212 tys. zł. Łączne spodziewane oszczędności energii wynoszą 3 043 GJ/rok (ok. 93,6 tys. zł/rok). Prosty okres zwrotu dla wszystkich inwestycji wynosi 23,2 lat (przy dotacji 50%, a bez dotacji ok. 46 lat).

74 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

Ze względu na fakt, iż nakłady finansowe potrzebne na inwestycję przerastają możliwości Gminy Suszec na kompleksowe podejście do termomodernizacji budynków użyteczności publicznej, proponuje się skorzystać ze źródeł pomocowych. Instytucjami pomocowymi w zakresie ochrony środowiska są: NFOŚiGW, WFOŚiGW we Katowicach, czy uruchomiony jesienią 2005 r. Norweski Mechanizm Finansowy. Oprócz możliwości pozyskania środków z wymienionych źródeł Gmina można starać się o fundusze ze środków Unii Europejskiej w ramach programów poakcesyjnych (fundusze spójności oraz fundusze strukturalne).

9.1.3 Handel, usługi i drobny przemysł

Grupa ta stanowi ok. 5% udziału w całkowitym zapotrzebowaniu na ciepło sieciowe. Szczegółowej oceny potencjału racjonalizacji użytkowania ciepła nie można uzyskać, bowiem stopień rozpoznania tego potencjału przez samych użytkowników jest niewielki (niewiele przedsiębiorstw ma wykonany audyt energetyczny, który ocenia techniczno-ekonomiczne możliwości racjonalizacji zużycia ciepła, w tym również technologicznego). Poza tym wiele przedsiębiorstw posiada własne kotłownie opalane głównie paliwami stałymi. Ważnym narzędziem w stymulowaniu przedsiębiorstw do racjonalizacji użytkownania paliw w tym przypadku jest system dopuszczalnych emisji oraz opłat i kar ekologicznych. Przedsiębiorstwa, które emitują substancje do atmosfery zmuszone są często do ograniczenia zużycia paliw, modernizacji systemów grzewczych i technologicznych oraz wprowadzenia urządzeń odpylających w celu spełnienia norm ekologicznych (w tym zakresie zalecana jest współpraca władz Gminy z Urzędem Marszałkowskim). W grupie usług i turystyki (hotele, gospodarstwa agroturystyczne, itp.) w chwili obecnej głównymi źródłami zasilania są kotłownie indywidualne.

Podobnie jak w budynkach mieszkalnych techniczny potencjał racjonalizacji zużycia ciepła przez termomodernizację (w przypadku niedocieplonych budynków) wynosi ok. 50% i obejmuje poniższe przedsięwzięcia:

• izolowanie cieplne stropów nad najwyższą kondygnacją, • izolowanie cieplne ścian zewnętrznych, • instalowanie automatyki i regulację instalacji wewnętrznych, • wymianę okien na energooszczędne, • instalowanie termostatów przy grzejnikach.

9.1.4 Przemysł

Jest to grupa o największym zużyciu ciepła sieciowego (ponad 89% całkowitego zapotrzebowania na ciepło sieciowe w Gminie), w tym do celów technologicznych. Głównym odbiorcom wchodzącym w skład grupy – „Przemysł” jest KWK „Krupiński”. Na podstawie informacji uzyskanych z KWK „Krupiński” przewiduje się nieznaczne zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło sieciowe.

75 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec 9.2 Użytkowanie energii elektrycznej

9.2.1 Mieszkalnictwo - gospodarstwa domowe

Udział tej grupy odbiorców w całkowitym zużyciu energii elektrycznej wynosi ok. 4%. Potencjał ekonomiczny racjonalizacji zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych różni się znacznie w zależności od sposobów użytkowania, a także od stopnia zamożności użytkowników. Jego wielkość szacuje się następująco: • od 50% do 75% w oświetleniu, napędach artykułów gospodarstwa domowego, pralkach, chłodziarkach i zamrażarkach, kuchniach elektrycznych itp. • od 25% do 40% dodatkowo dla zużycia energii elektrycznej do ogrzewania pomieszczeń i przygotowywania ciepłej wody użytkowej.

Główne kierunki racjonalizacji to powszechna edukacja i dostęp do informacji o energooszczędnych urządzeniach elektroenergetycznych. W przypadku ogrzewania pomieszczeń energią elektryczną potencjał tkwi w termomodernizacji mieszkań i budynków. Założenia energetyczne dla Gminy mogą oddziaływać w tym zakresie przez doprowadzenie do utworzenia gminnego punktu doradczego w zakresie przyjaznych środowisku i energooszczędnych technologii użytkowania energii w budynkach, w tym również energii elektrycznej, który mógłby być razem finansowany przez przedsiębiorstwa energetyczne, producentów urządzeń i Gminę.

9.2.2 Budynki użyteczności publicznej

Udział tej grupy odbiorców w całkowitym zużyciu energii elektrycznej wynosi zaledwie 0,25%. Potencjał techniczny racjonalizacji zużycia energii elektrycznej zawiera się w granicach od 15% do 50%. Wyższe wartości dotyczą tych budynków, gdzie do oświetlenia stosuje się jeszcze tradycyjne oświetlenie żarowe i potencjał redukcji zużycia jest opłacalny (okres zwrotu 3-6 lat). Sytuacja taka ma miejsce, gdy jest spełniony wymagany komfort oświetleniowy, co nierzadko ma miejsce zwłaszcza w obiektach edukacyjnych. Przedsięwzięcia racjonalizacji zużycia energii elektrycznej podejmowane będą przez gospodarzy budynków w aspekcie zmniejszania kosztów energii elektrycznej bądź często w ramach poprawy niedostatecznego oświetlenia. Finansowanie podobne jak w przypadku racjonalizacji zużycia ciepła: • ze środków Gminy (roczne budżety), • przez finansowanie tzw. "trzecią stroną".

9.2.3 Oświetlenie ulic

Udział zużycia energii elektrycznej na cele oświetlenia ulic w całkowitym zużyciu energii elektrycznej wynosi tylko 0,25%. Na terenie Gminy Suszec zainstalowano łącznie na wszystkich typach dróg 977 lamp ulicznych o łącznej mocy 85,47 kW. Istniejący system oświetlenia ulicznego jest w większości

76 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec zmodernizowany. Proponuje się, aby w przypadku dobudowywania nowych punktów świetlnych montować również oprawy energooszczędne.

9.2.4 Handel, usługi i drobny przemysł

Udział tej grupy odbiorców w całkowitym zużyciu energii elektrycznej wynosi 0,5%. W handlu, usługach i drobnym przemyśle potencjał racjonalizacji zużycie energii elektrycznej jest zróżnicowany i łączą go cechy typowe zarówno dla mieszkalnictwa, użyteczności publicznej jak i przemysłu. Przykładowe możliwości oszczędności energii to zastępowanie tradycyjnego oświetlenia na energooszczędne jak również racjonalizacja użytkowania energii elektrycznej w powtarzalnych technologiach energetycznych. Potencjał ten szacuje się na poziomie od 15 % do 28%.

9.2.5 Przemysł

Udział tej grupy odbiorców w całkowitym zużyciu energii elektrycznej wynosi ok. 95%. Głównym odbiorcom wchodzącym w skład grupy jest KWK ”Krupiński”, gdzie przewiduje się nieznaczne zmniejszenie zapotrzebowania na energię elektryczną w perspektywie do 2010 roku. Przykładowe możliwości oszczędności energii to zastępowanie bardziej energooszczędnych urządzeń przemysłowych zasilanych energią elektryczną jak również racjonalizacja użytkowania energii elektrycznej w powtarzalnych technologiach energetycznych.

9.3 Użytkowanie gazu sieciowego

9.3.1 Mieszkalnictwo - gospodarstwa domowe

Udział gospodarst domowych w całkowitym zużyciu gazu wynosi ok. 65%. Ekonomiczny potencjał racjonalizacji użytkowania gazu upatruje się przede wszystkim w ogrzewaniu pomieszczeń i ciepłej wody użytkowej. Ponadto duża część zużywanego gazu sieciowego użytkowana jest na potrzeby tzw. bytowe czyli głównie przygotowywanie posiłków. Łącznie dla tych grup potencjał oszczędności w zużyciu gazu szacuje się zakresie od 10% do 20% (głównie dlatego, że często właściciele domów ogrzewanych gazem dokonali wcześniejszych przedsięwzięć termomodernizacyjnych). Wśród użytkowników gazu często istnieje obawa przed użytkowaniem go do celów grzewczych jako dogiego nośnika. Ten sposób myślenia jest tylko częściowo słuszny, ponieważ regulacji i płynność sterowania w dawkowaniu paliwem gazowym do procesów spalania powoduje zdecydowaną nadwyżkę sprawności w stosunku do, np. kotłów węglowych, a co za tym idzie oszczędność energii. Poza tym świadomość użytkownika o relatywnie wyrzszej cenie nośnika powoduje, że zaczyna świadomie kontrolować ilość spalanego paliwa oraz reżimy temperaturowe wewnątrz ogrzewanych pomieszczeń. Ponadto gaz sieciowy jest uznawany za paliwo ekologiczne, a zatem w zakresie likwidacji niskiej emisji, przewiduje się udział tego nośnika w miejsce starych systemów grzewczych. Jest to również paliwo „czyste” dzięki czmu cieszy się powodzeniem również ze względu na komfort użytkowania.

77 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

9.3.2 Budynki użyteczności publicznej

Udział budynków użyteczności publicznej w całkowitym zużyciu gazu wynosi ok. 22%, a ekonomiczny potencjał racjonalizacji użytkowania tego nośnika szacuje się w zakresach od 15 – 50%. Możliwości oszczędności zużycia gazu sieciowego należy upatrywać głównie w: termomodernizacji budynków, poprawie izolacji zasobników oraz instalacji c.w.u. oraz zastosowaniu wysokosprawnych (np. kondensacyjnych) kotłów gazowych.

9.3.3 Handel, usługi i przemysł

Udział budynków handlowych, usługowych i drobnego przemysłu w całkowitym zużyciu gazu wynosi ok. 14%, a ekonomiczny potencjał racjonalizacji użytkowania tego nośnika szacuje się w zakresach od 15–30%. Podobnie jak w przypadku energii elektrycznej grupa tego typu odbiorców łączy jednocześnie cechy typowe dla budownictwa mieszkaniowego, użyteczności publicznej i przemysłu dlatego też możliwości oszczędności zużycia gazu sieciowego należy upatrywać głównie w: termomodernizacji budynków, poprawie izolacji zasobników oraz instalacji c.w.u. oraz zastosowaniu wysokosprawnych (np. kondensacyjnych) kotłów gazowych. Ze względu na wysoką jakość tego typu paliwa przewiduje się w omawianym sektorze jeden z większych przyrostów w strukturze Gminy. Bardziej prawdopodobny jest w Gminie Suszec rozwój małych i średnich przedsiębiorstw niż dużych zakładów przemysłowych.

9.3.4 Przemysł

W grupie „Przemysł” (głównie KWK „Krupiński”) nie stosuje się gazu ziemnego.

78 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

10 Kierunki rozwoju i modernizacji systemów zaopatrzenia w energię

10.1 Koncepcje zasilania terenów Gminy przewidzianych do zagospodarowania

W oparciu o informacje Urzędu Gminy oraz zawarte również w Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Suszec wyspecyfikowano planowane do zagospodarowania obszary na terenie Gminy Suszec, których łączna powierzchnia wynosi 63,6 ha, przy czym na potrzeby mieszkalnictwa 24,2 ha oraz handlu, usług, przemysłu i innych inwestycji – 39,4 ha. Ww. obszary przeanalizowano pod kątem potrzeb energetycznych, a wyniki przedstawiono w tabeli 10.1. Analizy przeprowadzono przy założeniu, że obszary przewidywane pod zabudowę zostaną zagospodarowane w pełnym zakresie.

Wielkość prognozowanego zapotrzebowania na nośniki energii oparto o: - najnowsze rozporządzenia i normy dotyczące izolacyjności przegród i jednostkowego zapotrzebowania ciepła, - aktualne i prognozowane trendy użytkowania energii.

Sposób zasilania rozpatrywanych terenów planuje się następująco: - system zaopatrzenia w ciepło – przewiduje się stosowanie proekologicznych źródeł indywidualnych z preferencją do stosowania ciepła sieciowego, gazu ziemnego oraz paliw odnawialnych, - system pokrycia potrzeb bytowych – wszystkie potrzeby bytowe będą pokrywane przy użyciu gazu sieciowego, gazu płynnego oraz energii elektrycznej, - system zaopatrzenia w energię elektryczną – ustala się obowiązek rozbudowy sieci elektroenergetycznej w sposób zapewniający obsługę wszystkich istniejących i projektowanych obszarów zabudowy.

Tabela 10-1 Zestawienie potrzeb energetycznych dla terenów przeznaczonych do zagospodarowania na terenie Gminy Suszec

Zapotrzebowanie na energię Zapotrzebowanie na ciepło elektryczną (oświetlenie, (ogrzewanie) Rodzaj inwestycji zasilanie urządzeń)

[MW] [GJ/rok] [MW] [MWh/rok]

Mieszkalnictwo jednorodzinne 1,0 9 645 1,0 1014

Handel, usługi, przemysł i inne 6,3 39 375 7,9 2599

SUMA 7,3 49 020 8,9 3613

Podstawową korzyścią rozwoju infrastruktury w obszarach przewidzianych w Założeniach jest niezbędna dostępność przyszłych użytkowników do infrastruktury energetycznej, co niewątpliwie zachęci inwestorów do lokalizacji swoich inwestycji właśnie na tym terenie. Dzięki rozwojowi rozpatrywanych obszarów polepszą się lokalne warunki na rynku pracy.

79 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

10.2 Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej

Zarządzanie budynkami odbywa się na dwóch poziomach: zarządzania pojedynczym budynkiem, zarządzanie zespołem budynków (związane z długoterminowymi decyzjami, często o charakterze strategicznym).

Zarządzanie budynkiem z punktu widzenia energii to m. in.: • określenie zużycia poszczególnych nośników energii, • określenie sezonowych zmian zużycia energii, • określenie sposobów zmniejszenia zużycia energii (audyt), • hierarchizacja przedsięwzięć mających na celu oszczędność energii, • wprowadzanie w życie poszczególnych metod racjonalnej gospodarki energią, • dokumentowanie podejmowanych działań, • raportowanie.

Poprzez szkolenia zarządców, oraz zbieranie i analizę danych dotyczących budynków istnieje możliwość wykorzystania wszystkich opłacalnych (bezinwestycyjnych lub niskonakładowych) możliwości zmniejszenia kosztów eksploatacji budynków. Taka baza danych jest również niezastąpionym narzędziem ułatwiającym przygotowanie gminnych, powiatowych planów modernizacji budynków użyteczności publicznej (określenie zadań priorytetowych oraz źródeł finansowania i harmonogramu działań).

Co można osiągnąć poprzez odpowiednie zarządzanie infrastrukturą? • zmniejszenie kosztów eksploatacyjnych budynków, • zmniejszenie zużycia energii od 3 do 15 % w sposób bezinwestycyjny lub niskonakładowy oraz do 50 % poprzez działania inwestycyjne, co przedstawiono na rysunku 1-1, • kontrolę nad zarządzanymi budynkami, • poprawę stanu technicznego budynków, • zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska wynikającego z eksploatacji budynków, • uporządkowanie i skatalogowanie wszystkich zasobów, • ujednolicenie formy informacji o zasobach, • wiedzę na temat stanu technicznego posiadanych budynków,

80 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

100

80

60 energii, % ść

dno 40 ę

do 50 oszcz 20

do 15 do 15 0 rejestracja zużycia i kontrola efektywne energetycznie przedsięwzięcia zachowanie użytkowników termomodernizacyjne

( nie podlega kumulacji ! )

Rysunek 10-1 Możliwości oszczędzania energii w budynkach

• wiedzę o zużyciu i kosztach mediów w zarządzanych budynkach, • pomoc w przygotowywaniu różnego rodzaju raportów, • pomoc w zaplanowaniu i hierarchizacji inwestycji (przede wszystkim wybór budynków, w których w pierwszej kolejności powinien zostać wykonany audyt i przeprowadzone prace termomodernizacyjne), • pomoc w realizacji polityki zrównoważonego rozwoju w gminach, • pomoc w opracowywaniu planów termomodernizacyjnych dla gmin i powiatów.

Odpowiednie zarządzanie energetyczne w budynkach daje więc szereg korzyści ale i wymaga od zarządcy, administratora oraz użytkowników podjęcia szerokiej gamy działań, współpracy i zaangażowania. Działania w ramach zarządzania energetycznego przedstawiono na poniższym schemacie:

Przedsięwzięcia termomodernizacyjne takie jak: zmiana źródła ciepła, czy wymiana stolarki budowlanej pociągają za sobą duże nakłady inwestycyjne, dlatego, ze względu na ograniczone zazwyczaj środki własne gmin, warto w obiektach np.: szkół kłaść duży nacisk na wdrażanie przedsięwzięć niskonakładowych i kształtowanie racjonalnych postaw użytkowników obiektu prowadzących do uzyskania oszczędności energii. Propozycje takich działań przedstawiono poniżej: 1. Ogrzewanie • montaż zaworów termostatycznych, • płukanie instalacji c.o., • montaż ekranów grzejnikowych, • utrzymywanie niskiej temperatury w pomieszczeniach nieużywanych (5oC), • jeśli użytkownicy opuszczają budynek na dłuższy czas, na przykład po zakończeniu zajęć lekcyjnych i nikogo nie ma w obiekcie, dobrze jest ustawić programatory temperatury tak aby w tym czasie utrzymywać tylko minimalną temperaturę pomieszczeń,

81 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

• optymalna temperatura w pomieszczeniach użytkowych wynosi 20, jeśli utrzymywana jest wyższa należy ją obniżyć - obniżenie o 1 stopień daje około 7% oszczędności na ogrzewaniu, • montaż półki ponad grzejnikami, spowoduje to że ciepłe powietrze powędruje na środek pomieszczenia zamiast wędrować do sufitu i tam się oziębiać, • odpowiednie ustawienie mebli, nie zbyt blisko grzejników. Złe ustawienie zakłóca przepływ ciepłego powietrza. • wietrzenie pomieszczeń powinno być intensywne przez krótki czas.

2. Ciepła woda

• około 20% kosztów ogrzewania pochłania podgrzewanie wody użytkowej, dla tego, też niesprawny lub źle wyregulowany podgrzewacz może być kosztowny, • nie powinno nagrzewać się wody powyżej rozsądnej temperatury, dla zastosowań bytowo – gospodarczych wystarcza 50 oC, • mycie naczyń pod bieżącą wodą jest bardzo kosztowne, dlatego lepiej myć naczynia metodą komorową jedynie spłukiwać letnią wodą, • wodę lepiej gotować w czajniku elektrycznym, • gotować tylko tyle wody ile będzie potrzeba.

3. Oświetlenie • wyłączanie światła w pomieszczeniach, w których nikogo nie ma, • lepiej stosować żarówkę o większej mocy niż kilka niskowatowych, • tam gdzie to możliwe powinno stosować się świetlówki zamiast tradycyjnych żarówek. Zużywają one jedynie 1/3 energii potrzebnej tradycyjnej żarówce, • instalowanie źródeł światła dostosowanych do potrzeb zajęć wykonywanych w danym pomieszczeniu, • wymiana zwykłych żarówek na żarówki energooszczędne, fluorescencyjne dla światła ogólnego np.: na klatkach schodowych, w kuchniach, (są czterokrotnie wydajniejsze i ośmiokrotnie trwalsze od normalnych żarówek). Działają one minimum 8 tysięcy godzin. Trzeba jednak dodać, że częste włączanie i wyłączanie tego typu lamp minimalizuje efekt oszczędzania zmniejszając żywotność lamp. Lampy zapalane elektronicznie powinny świecić przynajmniej 15 minut, lampy bez elektronicznego zapłonu - więcej niż godzinę, • wymiana żarówek w światłach punktowych, np.: przy biurku, desce kreślarskiej, na żarówki halogenowe (są dwukrotnie wydajniejsze i dwukrotnie trwalsze od normalnych żarówek) • przy malowaniu ścian dobrze jest wziąć pod uwagę że jasne kolory ścian lepiej odbijają padające na nie światło, przez co tworzą atmosferę przestronności i jasności wnętrza. Ściana pomalowana na biało odbija około 80% padającego na nią światła.

82 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

11 Podsumowanie

1. Zawartość opracowania „Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Suszec” odpowiada pod względem redakcyjnym i merytorycznym wymogom Ustawy - Prawo Energetyczne. 2. Teren Gminy Suszec zamieszkuje obecnie 10 600 osób. Przewiduje się, że liczba mieszkańców w perspektywie do 2025 wzrośnie o ok. 500 osób (wg scenariusza B). Nastąpi też rozwój budownictwa mieszkaniowego (głównie jednorodzinnego w tym rezydencjonalnego) oraz infrastruktury przemysłowo - handlowej. Największymi walorami Gminy jest niewątpliwie jej lokalizacja pomiędzy dużymi miastami tj. Pszczyną i Żorami przy równoczesnym występowaniu na jej obszarze form przyrodniczych o wartościach naukowo-kulturowych, historycznych i krajobrazowych (kompleks lasów pszczyńsko – kobiórskich) oraz złóż węgla kamiennego. Głównym celami strategicznymi władz Gminy bazującymi na jej aktualnym potencjale środowiskowo – przemysłowym są: wspieranie restrukturyzacji kopalni węgla kamiennego poprzez sprzyjanie powstawania nowych miejsc pracy i źródeł dochodów oraz promocję miejscowych firm; wspieranie rolnictwa oraz wspieranie rozwoju budownictwa mieszkaniowego i usług rekreacyjnych. 3. Na podstawie rozdziału 1.2. przedstawiającego stan społeczny i gospodarczy Gminy Suszec na tle powiatu, województwa i kraju można stwierdzić, że występuje pozytywnych zjawisk (dodatnie saldo migracji, dodatni przyrost naturalny, przyrost liczby mieszkańców, wysoka dynamika powstawania nowych domów mieszkalnych, niska i zmniejszająca się stopa bezrobocia). Występują też negatywne zjawiska do których można zaliczyć: spadająca liczba miejsc pracy będąca wynikiem restrukturyzacji górnictwa oraz niska liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON. Określona polityka Gminy Suszec w zakresie planowania energetycznego powinna niwelować ww. zjawiska i wpływać korzystnie na rozwój Gminy. Trendy społeczno - gospodarcze Gminy stanowiły podstawę do wyznaczenia trzech scenariuszy rozwoju społeczno – gospodarczego Suszca do 2025r.: pasywnego, umiarkowanego oraz aktywnego. W dalszych analizach przyjęto, że Gmina będzie się rozwijać zgodnie ze scenariuszem B. 4. Na podstawie diagnozy stanu istniejącego przedstawionej w rozdziale 2.2 zapotrzebowanie energetyczne Gminy Suszec charakteryzują następujące parametry: • całkowite zapotrzebowanie mocy – 104,8 MW, • całkowite roczne zużycie energii – 248,7 GWh/rok, • zapotrzebowanie mocy cieplnej na cele: ogrzewania pomieszczeń, przygotowanie ciepłej wody użytkowej, bytowe i technologiczne – 69,4 MW, w tym głównie mieszkalnictwo 37,0 MW (53,4 %), • roczne zużycie energii cieplnej na cele: ogrzewania pomieszczeń, przygotowanie ciepłej wody użytkowej, bytowe i technologiczne – 426,9 TJ/rok, w tym głównie mieszkalnictwo 236,5 TJ/rok (59,0 %).

83 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

5. Przewidywany przyrost zapotrzebowania na nośniki energetyczne dla nowych terenów rozwojowych w okresie do 2025 roku oszacowano na poziomie: • potrzeby grzewcze dla nowych terenów wyniosą – 7,3 MW, • zapotrzebowanie na moc elektryczną – 8,9 MW. 6. Przewiduje się pokrycie prognozowanych potrzeb cieplnych z systemu ciepłowniczego w sołectwie Suszec w przypadku realizacji zabudowy w bezpośredniej bliskości tego systemu. Pozostałym obszarze Gminy Suszec potrzeby grzewcze będą realizowane z kotłowni lokalnych i indywidualnych z zastosowaniem paliw niskoemisyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem paliw odnawialnych. 7. W zaopatrzeniu w energię ogółem w Gminie Suszec przeważający udział ma energia elektryczna (55,4%), węgiel (22,5%), ciepło sieciowe (16,9%), a następnie gaz ziemny (3,5%), drewno (1,2%), olej opałowy (0,3%) i propan – butan (0,2%). 8. W rynku ciepła (ogrzewanie, ciepła woda użytkowa, ciepło technologiczne, przygotowanie posiłków w gospodarstwach domowych) w Gminie najwyższy udział ma węgiel (49,9%), ciepło sieciowe (37,6%), a następnie gaz ziemny (7,8%), energia elektryczna (2,8%), drewno opałowe (2,7%), olej opałowy (0,6%) i propan – butan (0,6%) 9. Stan powietrza atmosferycznego w Gminie Suszec na tle innych gmin powiatu pszczyńskiego określa się jako średni. Główny problem w Gminie to niska emisja z niskosprawnych palenisk

węglowych, który wyraża się w podwyższonego stężenia pyłu zawieszonego oraz SO2 w sezonie grzewczym. 10. Z analizy kosztów ciepła wynika, że najtańszymi nośnikami energii w Gminie Suszec jest w chwili obecnej biomasa i węgiel spalany w kotle retortowym. Stosunkowo niedrogie (tańsze nisz gaz ziemny) jest również ciepło sieciowe produkowane w źródle energetycznym EC „Suszec” należącym do Jastrzębskiej Spółki Energetycznej S.A. - EEG „Pniówek”, a zlokalizowanej w Suszcu. W gospodarce energetycznej Gminy Suszec należy dążyć do użytkowania lokalnych i odnawialnych źródeł energii, których użytkowanie będzie wpływać na tworzenie lokalnego rynku paliw. 11. W źródle zlokalizowanym w sołectwie Suszec - EC „Suszec” na najbliższe lata przewiduje się przeprowadzenie działań modernizacyjnych, które wpłyną na dalsze ograniczenie negatywnego oddziaływania ciepłowni na środowisko oraz poprawią sprawność przesyłania energii cieplnej. W 2006 roku przewidywany jest remont odpylania kotłów WR-25, WR-10 nr 1 i 2. Ponadto rozważa się również remont komina żelbetonowego H-100. 12. Gmina Suszec jest zgazyfikowana jednak gaz głównie używany jest na cele bytowe (przygotowanie posiłków). Istnieje znaczna ilość nieeksploatowanych przyłączy gazowych zaprojektowanych pierwotnie na korzystanie z gazu ziemnego na cele grzewcze. Dotyczy to głównie indywidualnych zabudowań prywatnych. 13. Stan sieci gazowej na terenie Gminy Suszec zabezpiecza dostawy gazu dla obecnych i potencjalnych nowych odbiorców z tego terenu. Nie planuje się większych inwestycji związanych z rozbudową systemu gazowniczego Gminy. Ewentualna rozbudowa sieci gazowej na tym terenie będzie uzależniona od prowadzonej przez GSG sp. z o.o. analizy opłacalności ekonomicznej przedsięwzięcia i będzie rozpatrywana dla każdego odbiorcy indywidualnie. Szczegółowe warunki

84 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

zostaną określone po wystąpieniu inwestorów. Podczas zadań inwestycyjnych na terenach objętych opracowaniem w zakresie systemu gazowniczego należy uwzględnić przepisy wynikające z Dz.U. Nr 139 poz.686 z dnia 7.12.1985r. (dot. Istniejących sieci) i PN-91/M-34501, a także dokonać uzgodnień lokalizacyjnych w Rozdzielni Gazu Pszczyna i Rozdzielni Gazu Żory. Przy opracowaniu szczegółowych planów zagospodarowaniu przestrzennego dla Gminy Suszec należy uwzględnić strefy ochronne dla urządzeń gazowniczych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30.07.2001r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz.U.nr.97 z 2001r.). 14. Obecny stan techniczny sieci elektroenergetycznych oraz zamierzenia remontowe Górnośląskiego Zakładu Energetycznego S.A. w zakresie sieci elektroenergetycznych oraz stacji transformatorowych zapewniają bezpieczeństwo w zakresie zaspokojenia aktualnego i przyszłościowego zapotrzebowania odbiorców na energię elektryczną. Działania inwestycyjne przedsiębiorstwa elektroenergetycznego w tym zakresie są zgodne z harmonogramem wynikającym z koncepcji rozwojowej przedsiębiorstwa energetycznego. 15. W zakresie zaopatrzenia w ciepło budownictwa przyjmuje się realizację następujących zadań: • poprawa jakości powietrza, ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł niskiej emisji poprzez eliminowanie tych źródeł w tym wdrożenie „Programu ograniczenia niskiej emisji na terenie Gminy Suszec”; • poprawa sposobu komunikowania się ze społeczeństwem, zmierzającą do uzyskania większej akceptowalności zagadnień związanych z systemami zaopatrzenia Gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, • promocja ekologicznych nośników energii (wspólnie z przedsiębiorstwami energetycznymi, dystrybutorami ekologicznych paliw oraz producentami niskoemisyjnych kotłów) oraz technologii termomodernizacji budynków (wspólnie z producentami automatyki ciepłowniczej oraz materiałów termoizolacyjnych), • dla celów realizacji ww. zadań utworzenie punktu informacyjno – doradczego w Urzędzie Gminy lub działającego przy Operatorze „Programu ograniczenia niskiej emisji w Gminie Suszec”. 16. W zakresie działań, związanych z racjonalizacją użytkowania ciepła oraz energii elektrycznej w obiektach należących do Gminy, budynkach mieszkalnych i innych budynkach należących do podmiotów gospodarczych przewiduje się: • popularyzowanie wśród indywidualnych mieszkańców działań mających na celu ograniczenie zużycia energii w budynkach mieszkalnych, • organizację działań opłacalnych działań termomodernizacyjnych w budynkach należących do Gminy tj. ocieplenie przegród zewnętrznych, montaż zaworów termostatycznych, montaż automatyki w kotłowniach zasilających budynki użyteczności publicznej oraz modernizacja źródeł ciepła, • organizację, planowanie i finansowanie działań związanych z modernizacją źródeł ciepła i działań termomodernizacyjnych dla pozostałych budynków stanowiących własność Gminy (budynki oświatowe, urzędy itp.) w tym pozyskanie preferencyjnego finansowania z WFOŚiGW, Ekofunduszu oraz innych środków pomocowych.

85 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec

17. W zakresie rozwoju energetyki odnawialnej na terenie Gminy przewiduje się: • wykorzystanie istniejącego energetycznego potencjału biomasy (drewno, słoma) na miejscu w przedsiębiorstwach przetwarzających drewno, gospodarstwach rolnych oraz budynkach na terenie Gminy Suszec lub we współpracy z ościennymi gminami z zastrzeżeniem terenów objętych lub wskazanych do objęcia ochroną prawną (rezerwaty przyrody itp.). W ramach tego zadania proponuje się nawiązanie współpracy z ościennymi gminami, gdzie można zużytkować energetycznie potencjał tego paliwa. Przy podejmowaniu inwestycji budowy większych kotłowni na biomasę na terenie Gminy Suszec zaleca się współpracę z Nadleśnictwem Kobiór w celu zakontraktowania niezbędnej ilości tego paliwa). Przewiduje się również możliwość lokalizacji na terenie Gminy Suszec plantacji energetycznych, • zastosowanie kolektorów słonecznych w części budynków zarządzanych przez Urząd Gminy (szkoły, przedszkola) oraz popularyzacja tego typu urządzeń wśród właścicieli budynków jednorodzinnych, podmiotów gospodarczych oraz innych obiektów, • możliwość zastosowania pomp ciepła w budownictwie mieszkaniowym, handlowym i usługowym oraz w użyteczności publicznej, • możliwość budowy elektrowni wodnych i wiatrowych. Realizacja tego typu przedsięwzięć powinna być poprzedzona opracowaniem Studium wykonalności inwestycji. 18. Niniejszy „Projekt założeń ...” stanowi dla Wójta Gminy Suszec podstawę do przeprowadzenia procesu legislacyjnego zgodnie z Art. 19 Ustawy Prawo energetyczne, który zakończy się uchwaleniem „Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec”. 19. Plany rozwoju przedsiębiorstw energetycznych są zbieżne z niniejszymi założeniami, dlatego też zgodnie z ustawą Prawo energetyczne w chwili obecnej nie ma potrzeby realizacji „Projektu planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe ...”. 20. Wójt Gminy Suszec sprawujący nadzór nad bezpieczeństwem energetycznym Gminy w ramach współpracy z przedsiębiorstwami energetycznymi zorganizuje system monitorowania: • realizacji ustaleń planów Gminy i planów rozwojowych przedsiębiorstw energetycznych na terenie Gminy Suszec, • zgodności realizacji planów rozwojowych przedsiębiorstw energetycznych z ustaleniami „Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec”, • zakresu, standardu i kosztów usług energetycznych, w tym wdrażania programów i współfinansowania przez przedsiębiorstwa energetyczne przedsięwzięć i usług zmierzających do zmniejszenia zużycia paliw i energii u odbiorców i stanowiących ekonomiczne uzasadnienie uniknięcia budowy nowych źródeł energii i sieci, • aktualnego i prognozowanego zapotrzebowania w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.

86 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Suszec WAŻNIEJSZE SKRÓTY:

SO2 – dwutlenek siarki, SOx – tlenki siarki, NO2 – dwutlenek azotu, NOx – tlenki azotu, CO – tlenek węgla, CO2 – dwutlenek węgla, CH4 – metan, PM10 – pył zawieszony, c.o. – centralne ogrzewanie, c.w.u. – ciepła woda użytkowa, W – wat, kW – kilowat – 1000 W, MW – megawat – 1000 kW, MWh – megawatogodzina, GWh – gigawatogodzina – 1000 MWh, MWel – moc elektryczna, MWt – moc cieplna (termiczna), J – dżul, kJ – kilodżul – 1000 J, MJ – megadżul – 1000 kJ, GJ – gigadżul – 1000 MJ, TJ – teradżul – 1000 GJ, LPG – propan – butan (gaz ciekły) W/m2 - jednostkowy wskaźnik zapotrzebowania mocy na 1 m2 powierzchni ogrzewanej, GJ/m2 - jednostkowy wskaźnik zapotrzebowania na ciepło na 1 m2 powierzchni ogrzewanej m3 – metr sześcienny, GZ – gaz ziemny, Mg (t) – megagram (tona), MPa – megapaskale, kVA – kilowoltoampery (w odniesieniu do energii elektrycznej), MVA – megawoltoampery (w odniesieniu do energii elektrycznej) – 1000 kVA, H – wysokość, h – godzina, ha – hektary, DN – średnica nominalna, EC – elektrociepłownia, GPZ – Główny Punkt Zasilania w energię elektryczną, SN – linia energetyczna średniego napięcia, nN – linia energetyczna niskiego napięcia, WR – kocioł węglowy rusztowy, PN – Polska Norma, UE – Unia Europejska, Dz.U. – Dziennik Ustaw, OZE – Odnawialne Źródła Energii, SEJ – Spółka Energetyczna Jastrzębie, EEG – Elektro - Energo - Gaz, GSG – Górnośląska Spółka Gazownictwa, GZE – Górnośląski Zakład Energetyczny, BPP - Biuro Planowania Przestrzennego, WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, URE – Urząd Regulacji Energetyki, GUS – Główny Urząd Statystyczny, NSP – Narodowy Spis Powszechny, DK – droga krajowa, KWK – Kopalnia Węgla Kamiennego, SW – kierunek (wiatru) południowo – zachodni, NW – kierunek (wiatru) północno – zachodni, W – kierunek (wiatru) zachodni, m/s – prędkość w metrach na sekundę, m3/s – przepływ w metrach sześciennych na sekundę, m3/dobę – przepływ w metrach sześciennych na dobę, NE – kierunek północno – wschodni.

87