Objaśnienia Do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1:50 000
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA ŚRODOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz KROSNO (1023) Warszawa 2007 r. Autorzy: ADAM SZELĄG*; MAREK GAŁKA*, MICHAŁ ROLKA*, KATARZYNA STRZEMIŃSKA*, ANNA BLIŹNIUK*, IZABELA BOJAKOWSKA*, PAWEŁ KWECKO*, HANNA TOMASSI-MORAWIEC* Główny koordynator MGśP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA* Redaktor regionalny: BARBARA RADWANEK-BĄK* Redaktor regionalny planszy B: DARIUSZ GRABOWSKI* Redaktor tekstu: MARTA SOŁOMACHA*, ADAM SZELĄG* * Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN Copyright by PIG and MŚ, Warszawa, 2007 Spis treści I. Wstęp - A. Szeląg .............................................................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza - A. Szeląg .................................................. 4 III. Budowa geologiczna - A. Szeląg ....................................................................................... 6 IV. ZłoŜa kopalin - A. Szeląg ................................................................................................. 10 1. Ropa naftowa i gaz ziemny. ...................................................................................... 12 2. Kamienie budowlane i drogowe................................................................................ 14 3. Kopaliny ilaste ceramiki budowlanej........................................................................ 15 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin - A. Szelą g................................................................ 16 1. Ropa naftowa i gaz ziemny. ...................................................................................... 16 2. Kamienie budowlane i drogowe................................................................................ 17 3. Kopaliny ilaste ceramiki budowlanej........................................................................ 18 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin - A. Szeląg ........................................... 19 VII. Warunki wodne - A. Szeląg ............................................................................................. 22 1. Wody powierzchniowe.............................................................................................. 22 2. Wody podziemne....................................................................................................... 23 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 26 1. Gleby – A. Bliźniuk, P. Kwecko ................................................................................ 26 2. Osady wodne – I. Bojakowska .................................................................................. 28 3. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec........................................... 31 IX. Składowanie odpadów – M. Gałka, M. Rolka, K. Strzemińska ....................................... 33 X. Warunki podłoŜa budowlanego - A. Szeląg .................................................................... 40 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu - A. Szelą g ..................................................................... 42 XII. Zabytki kultury - A. Szeląg .............................................................................................. 48 XIII. Podsumowanie - A. Szeląg .............................................................................................. 51 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 52 I. Wstęp Arkusz Krosno Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 został opracowany w Oddziale Karpackim Państwowego Instytutu Geologicznego w Krakowie (plansza A) oraz w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i w Oddziale Górnośląskim Pań- stwowego Instytutu Geologicznego w Sosnowcu (plansza B). Mapę wykonano zgodnie z In- strukcją opracowania Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000, (Instrukcja..., 2005). Przy opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na ar- kuszu Krosno Mapy geologiczno-gospodarczej Polski (MGGP) w skali 1:50 000 wykonanym w Katowickim Przedsiębiorstwie Geologicznym w Katowicach w 2002 r. (Olszewska, 2002). Opracowanie sporządzono na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie 1942. Mapa geośrodowiskowa Polski jest kartograficznym odwzorowaniem występowania kopalin oraz gospodarki złoŜami, na tle wybranych elementów: hydrogeologii, geochemii środowiska, geologii inŜynierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Składa się ona z dwóch plansz: plansza A zawiera zaktualizowane treści MGGP, a plansza B - nowe treści dotyczące geochemii środowiska zapisane w warstwie informacyjnej „Ochrona powierzchni Ziemi”, a takŜe w nowych warstwach informacyjnych: składowanie odpadów i system NATURA 2000. Przeznaczona jest ona głównie do praktycznego wspomagania regionalnych i lokalnych działań gospodarczych. SłuŜyć ma instytucjom, samorządom terytorialnym i administracji państwowej w podejmowaniu decyzji dotyczących gospodarki zasobami środowiska przyrod- niczego oraz planowania przestrzennego. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe mogą stanowić pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych progra- mów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Mapa moŜe teŜ być przydatna w kształtowaniu proekologicznych postaw lokalnych społeczności oraz w edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. W opracowaniu przeanalizowano i wykorzystano materiały archiwalne pochodzące z Centralnego Archiwum Geologicznego Państwowego Instytutu Geologicznego w Warsza- wie, Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Instytutu Upraw, NawoŜenia i Gleboznawstwa w Puła- wach, Zespołu Podkarpackich Parków Krajobrazowych oraz urzędów powiatowych i gmin- nych. Dane archiwalne zostały zweryfikowane w czasie prac terenowych. Klasyfikację sozo- logiczną złóŜ uzgodniono z Geologiem Wojewódzkim w Rzeszowie. 3 Dane dotyczące złóŜ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych dla kom- puterowej bazy danych o złoŜach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Arkusz Krosno rozciąga się między 21o 45' a 22o 00' długości geograficznej wschod- niej oraz 49o 40' a 49o 50' szerokości geograficznej północnej na powierzchni około 333 km2. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym J. Kondrackiego (2000) cały omawiany obszar naleŜy do Zewnętrznych Karpat Zachodnich, makroregion Pogórza Środkowobeskidz- kie (fig. 1). W granicach arkusza Pogórze Środkowobeskidzkie tworzy dwa mezoregiony. Część południowo-zachodnią zajmuje fragment Kotliny Jasielsko-Krośnieńskiej. W obrębie arkusza tworzy ona rozległe, płaskie obniŜenie o przebiegu z północnego zachodu ku połu- dniowemu wschodowi, wypełnione osadami rzecznymi i jeziornymi, odwadniane przez Wi- słok i jego dopływy. Pozostała część obszaru obejmuje częściowo zalesiony i pagórkowaty fragment Pogórza Dynowskiego. Jest to typ pogórza średniego, które rozwinęło się na średnioodpornych war- stwach fliszowych jednostek: śląskiej, podśląskiej i skolskiej, rozciągającego się pomiędzy dolinami Wisłoka i Sanu. Tworzy ono szerokie garby sięgające wysokości około 450 m po- przecinane dolinami o głębokości 150-200 m. WyróŜniającymi się kulminacjami na tym ob- szarze są: Królewska Góra (554m n.p.m.) i Sucha Góra (585m n.p.m.). Omawiany obszar znajduje się na terenie, gdzie dochodzi do transformacji mas powie- trza polarno-morskiego i kontynentalnego (Dynowska, Maciejewski (red.) 1991; Warszyńska, 1995). Pogórze Karpackie leŜy w piętrze klimatu umiarkowanie ciepłego, z opadami poniŜej 800 mm rocznie i średnią roczną temperaturą 7,7ºC. Według wieloletnich danych notuje się tu 130 dni z przymrozkami i 50 dni mroźnych, a przeciętna długość zalegania pokrywy śnieŜnej wynosi 80 dni. ZróŜnicowanie morfologiczne terenu wpływa na lokalne zmiany warunków klimatycznych i zmienną długość wegetacji, a osobliwością klimatyczną tych terenów są wia- try fenowe rymanowsko-dukielskie. Pod względem administracyjnym arkusz Krosno leŜy w granicach województwa pod- karpackiego, na pograniczu czterech powiatów: grodzkiego krośnieńskiego, krośnieńskiego (gminy: Korczyna, Wojaszówka, Krościenko WyŜne), brzozowskiego (gminy: Haczów, Ja- sienica Rosielna, Domaradz, Brzozów i miasto Brzozów) oraz strzyŜowskiego (gminy: Strzy- Ŝów i Niebylec). 4 Fig. 1. PołoŜenie arkusza Krosno na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2000) 1 – granica podprowincji, 2 - granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu Mezoregiony Kotliny Sandomierskiej: 512.52 – Pogórze Rzeszowskie Mezoregiony Pogórza Środkowobeskidzkiego: 513.63 – Pogórze StrzyŜowskie, 513.64 – Pogórze Dynowskie, 513.65 – Pogórze Przemyskie, 513.67 – Kotlina Jasielsko-Krośnieńska, 513.68 – Pogórze Jasielskie, 513.69 – Pogórze Bukowskie Mezoregiony Beskidu Środkowego: 513.71 – Beskid Niski Największą miejscowością jest na tym terenie Krosno, liczące około 50 000 mieszkań- ców, które do 1998 r. było stolicą województwa. Obecnie stanowi ono oddzielną jednostkę administracyjną. Miasto Krosno i powiat krośnieński zajmują dominującą pozycję gospodar- czą i kulturalną regionu. Największymi zakładami przemysłowymi są: Krośnieńskie Huty Szkła – potentat w skali krajowej oraz Fabryka Amortyzatorów „POLMO” – produkująca wszystkie typy amortyzatorów. Wiodącymi branŜami przemysłowymi są: handel, naprawy i budownictwo. Zdecydowana ich większość to stosunkowo