M.Ö. 2.-M.S. 1.Yüzyillarda Lykia Tarihi: Roma Ile Ilişkileri, Eyalet Olma Süreci
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI ESKİÇAĞ TARİHİ BİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ M.Ö. 2.-M.S. 1.YÜZYILLARDA LYKIA TARİHİ: ROMA İLE İLİŞKİLERİ, EYALET OLMA SÜRECİ Filiz CAMGÖZ 2501060107 Tez Danışmanı: Prof. Dr. Mustafa Hamdi SAYAR İstanbul, 2010 ii ÖZ (ABSTRACT) Bu tez çalışmasının amacı, Anadolu’nun güneybatı köşesinde yer alan, bugün Teke yarımadası denilen Lykia Bölgesi’nin, yerine, kökenlerine ve erken tarihine kısaca değindikten sonra bölgenin M.Ö. 2.- M.S. 1. y.y.’larda tarihini ve Roma ile ilişkilerini ortaya koymaktır. Bu doğrultuda çalışma Roma’nın bu dönemdeki politikasını ve Lykia bölgesi kentlerinin Roma hâkimiyetinde ne tür bir tepki gösterdikleri konusuna açıklık getirmektir. Bu konuda Lykia Bölgesi’nin seçilmesinin sebebi Lykialılar’ın tarihinde yabancı kuvvetlere gösterdikleri direnişçi tavırdır. Örnek vermek gerekirse M.Ö. 546’da Persler’in Lydia Krallığı’nın başkenti Sardes’i ele geçirdikten sonra Anadolu’daki Lydia hâkimiyetine son vererek General Harpagos’un güneydeki bölgelere gönderilmesidir. Pers kumandanı Harpagos güney bölgelerde sadece Lykia’da bir direnişle karşılaşmış, Orta Lykia’daki Ksanthoslular kadın, çocuk ve varlıklarını kalede yakarak öldürmüş, erkekleri ise son kişiye kadar savaşmış, teslim olmamışlardır. Bu konuda örnek gösterilecek bir diğer olay ise M.Ö. 190 yılında Roma ile Anadolu’nun son güç krallığı Seleukoslar’ın kralı III. Antiokhos arasında meydana gelen Magnesia Savaşı’ndan sonra M.Ö. 188’de Apemea (Dinar)’da yapılan anlaşmaya göre Lykia Roma’nın müttefiki Rhodos hâkimiyetine verilmesidir. Bu durum Lykialılar tarafından kabul edilmemiş ve M.Ö. 180’de Lykia Birliği kurulmuştur. Lykialılar’ın bu tutumu Roma’yı farklı politikalar izlemeye yöneltmiştir. Lykia şehirlerindeki önde gelen zenginleri yönetime getirerek yönetimi oligarşik hale getiren Roma, bu şekilde halkı ikiye ayırmış oluyordu. “Divide et impera” olarak adlandırılan Roma’nın bu siyaseti bir süre sonra Lykia Birliği işlemez hale getirmiş ve Lykia M.S. 43’te Roma eyaleti olmuştur. The main object of this thesis is after briefly talk about the origins and the Early History of Lycia that is southwest corner of Anatolia which is called today Teke peninsula, bring up the History of Lycia during the period 2. Century B.C. and 1. Century A.D. and to elucidate Rome’s Policy and Lycia’s position under Roman rule. Lycians displayed resistance to foreign forces throughout the history. For instance in 546 B.C. Persian forces arrived Sardis, the metropolis of the Lydian Kingdom, they conquered the city and they ended Lydian reign. After that Persian commander Harpagus reached South coastal area of Anatolia, he submitted a serious resistance in Lycia especially in Ksanthos. The Lycians withdrew to Xanthos and after destroying the buildings of the city along with their wives, children and proporties, and they invaded to Harpagus’ troops to the death of last Xanthian. Another important act of Lycians that must be mentioned here is in the second centruy B.C. When Rome fighted to Antiochos the Great and beated him, in Magnesia ad Spilum in 190 B.C., she made an alliance in Apemea in 188 B.C. and gave Lycia to her ally Rhodes. Lycians didn’t accept this and established a federation in 180 B.C. This approach of Lycians made Rome to produce new policies. When Rome came in contact with Lycia, she trended to make Lycian League have an aristocrat administrative. For his Rome encourged Lycian wealthy people to be oficials but no one else. In this condition Lycian people was divided into two groups: oficial aristocrats and the other people. Rome’s this “divide et impera” policy made Lycian League not working anymore and A.D. 43 Lykia was organized as a Roman Province. iii ÖNSÖZ Yüksek Lisansa başladığım ikinci yıl aldığım Roma- Anadolu İlişkileri isimli dersten başlamak üzere, Anadolu’daki uygarlıkların emperyalist bir güç olan Roma’ya karşı sergiledikleri tavırlar merak konum olmuştur. Kendi kendilerine yetebilecek güce, kaynağa ve teknolojiye sahip topluluklar bir şekilde Roma egemenliğine girip, Roma’ya vergi ödemeye başlamalarının ne tarz bir süreçten geçtiğini incelemek gerçekten ilgimi çekecekti. Ayrıca Doğu Roma imparatorluğunu Hellen ve Roma öğelerini taşıdığını bilmek, Roma’nın Anadolu’daki yayılım politikasının batı politikasından çok daha farklı olduğu tahminini beraberinde getirdi. Bu konuda yaptığım ön araştırmalar ise beni Lykia Bölgesi’ne götürdü. İlk gününden beri büyük bir istek ve heyecanla yaptığım bu tez çalışmasının sonunda Lykia örneğinin çok iyi bir seçenek olduğunu görüyorum. Bu konuyu seçerken, düşüncelerimi dinleyerek benden tecrübelerini esirgemeden sabırla cevap veren, ulaşamadığım kaynakların sağlanması konusunda tereddütsüz yardım eden ve doğru yönlendirmeleriyle konuya tam olarak odaklanmama yardım eden değerli hocam Prof. Dr. Mustafa Hamdi SAYAR’a teşekkürü bir borç bilirim. Tezimi yazma esnasında düştüğüm terimsel zorlukları tezimi okuyarak düzeltme yapan değerli hocam Prof. Dr. Vedat ÇELGİN’e, sadece tezim konusunda değil akademik hayatta karşılaştığım maddi manevi her türlü zorlukta büyük sabırla bana cevap veren değerli hocam Yrd. Doç Dr. Hamdi ŞAHİN’e, tezimi okuyarak değerli fikirlerini benden esirgemeyen sayın Dr. Gürkan ERGİN’e, kaynak bulma konusunda yardımlarını esirgemeyen Dr. Hüseyin Sami ÖZTÜRK’e teşekkürlerimi bir borç bilirim. Kaynaklara ulaşma konusunda yardımı bulunan Hale Güney’e (M.A.), zaman ayırıp tezimi okuyarak dostane bir şekilde bana cevap veren değerli arkadaşlarım Bülent ÖZTÜRK (M.A.), Esen KAYA (M.A.) ve Sima ÜNSAL’a teşekkür ederim. Yüksek Lisansa başladığım ilk günden beri maddi manevi desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen, sabırla bana katlanan çok değerli arkadaşlarım, Esra ŞAHİN ve Utku İÇEN’e tüm bunların yanında Hellence harfleri öğrenerek bana yardımda bulunan M. Kemal VARDAR’a teşekkürlerimi bildiririm. Bir aileden çok öte maddi iv ve manevi desteklerle ayakta kalmamı sağlayan annem Binnur CAMGÖZ, kardeşim Yeliz CAMGÖZ eşi Erdem ŞAHİN, babam Hasan CAMGÖZ’e, tüm bunların yanında Hellence harfleri öğrenerek bana yardım eden kardeşim Merve CAMGÖZ’e ne kadar teşekkür etsem azdır. v İÇİNDEKİLER Öz……………………………………………………………………………………ii Önsöz………………………………………………………………………………..iii İçindekiler……………………………………………………………………………v Levha, Resim ve Haritalar Listesi………………………………………...………...vii Kısaltmalar Listesi……………………………………………………………...….viii Giriş (Yöntem, kuruluş düzeni ve teknik hususlar)………………………………….1 1. Konuya İlişkin Antik Kaynaklar ve Modern Araştırmalar………………………..4 2. Lykia’nın Tarihi Coğrafyası ve M.Ö. 8.- M.Ö. 3. yy.lardaki Lykia Tarihinden Satırbaşları ……………………………………………………….………………...15 2.1. Lykia’nın Tarihi Coğrafyası………………………………………….…..15 2.2. M.Ö. 8.- 3. yy.lardaki Lykia Tarihinden Satırbaşları…………………….24 3. Roma’nın Anadolu’daki Yayılımı ve Lykia………………………………..……40 3.1. Apamea Barışı Sonrası Lykia……………………………………………40 3.2. VI. Mithradates Eupator’ un Roma ile Savaşların ve Lykia……………..43 3.3. M.Ö. 2–1. yy.larda Küçük Asia’da Korsanlık Faaliyetleri, Roma’nın Korsanlara Müdahalesi ve Lykia’nın Bu dönemdeki Tutumu……………..50 3.3.1. Küçük Asia’da Korsanlık Faaliyetleri....……………………...50 3.3.2. Roma’nın Korsanlara Müdahalesi…………….……………….52 4. Roma’da İç Savaş ve Lykia……………………………………………………..56 4.1. Roma’da İç Savaş ve Lykia’nın Tutumu……………………………..….56 4.2. Lykia’da İç Karışıklıklar ve Provincia Lycia…………………………….64 4.2.1. Lykia’da İç Karışıklıklar……………………………………….64 4.2.2 Provincia Lycia…………………………………………………70 5. Lykia ve Pamphylia Çift Eyaleti……………………………………………..….82 6. Roma İmparatorluk Dönemi ile Lykia’sına Genel Bir Bakış……………………86 6.1.Siyasi ve Askeri Değişiklikler…………………………………………….86 6.2. Provincia Lycia’da Dinsel İnançların Durumu…………………………..96 Sonuç…………………………………………………………………………...….101 Bibliyografya………………………………………….………………………….108 vi Antik Kaynaklar………………………………….…………………………….…108 Modern Yayınlar………………………………………………………………..…111 Harita I………………………………………………………………………….…123 Harita II……………………………………………………………….…………..124 Harita III……………………………………………………………….………….125 Harita IV…………………………………………………………………………..127 Levha I…………………...………………………………………………………..126 Levha II……………………………………………………………………………130 Ek I………………………………………...………………………………………132 Ek II………………………………………………………………………………..137 vii HARİTA, LEVHA VE EKLER LİSTESİ Harita I: Stadiasmus Patarensis’e göre Lykia haritası Harita II: Lykia Orografyası Harita III: Lykia Hidrografyası Harita IV: M.Ö. 7.- M.S. 3.y.y.larda Lykia Haritası Levha I: Hanedanlık Dönemi Lykia Sikkelerinden Seçmeler Levha II: Roma İmparatorluk Dönemi Lykia Sikkelerin Seçmeler Ek I: Yazıt no I: Stadiasmus Patarensis Yazıt no II: M.Ö. 46’da Roma ile Lykia Arasındaki Anlaşma Yazıtı Ek II: Bölüm I: Lykia’da Dea Roma’nın Kabulüne Dair Yazıtlar Bölüm II: Roma Eyaleti Lykia’da Yerel Kültlerden Seçme Yazıtlar Bölüm III: Lykia’da Roma İmparatorluk Kültüne Dair Seçme Yazıtlar Ek III: Stadiasmus Patarensis’e göre Yerleşmeler Tablosu viii KISALTMALAR LİSTESİ AJA American Journal of Archaeology. AJAH American Journal of Ancient History. a.g.e. Adı Geçen Eser a.g.y. Adı Geçen Yer ANRW Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. AS Anatolian Studies. BMC British Museum Catalogue of Greek Coins. CAH Cambridge Ancient History. CIG Corpus Inscriptionum Graecarum. CIL Corpus Inscriptionum Latinarum. CRAI Comptes rendues de l’Académie des Inscriptions et Belles Lettres. CQ Classical Quarterly. DNP Der Neue Pauly. EA Epigraphika Anatolica. GRBS Greek, Roman and Byzantine Studies. IGR Inscriptiones Graecae ad Res Romanas Pertinentes IK Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien,