Het Fort Sint Anna in De Polder Van Namen in De Periode 1636-1718
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
J.M.G. Leune Het fort Sint Anna in de polder van Namen GigaBoek Broek op Langedijk, 2016 webversie november 2016 Colofon ©J.M.G. Leune, Capelle aan den IJssel ISBN: 97890 8548 4202 NUR: 685, 689, 693 en 904 Uitgeverij GigaBoek www.gigaboek.nl [email protected] Deze publicatie werd mogelijk gemaakt door bijdragen van: De Stichting Menno van Coehoorn De Stichting Het Zeeuwse Landschap De polder van Namen met het fort Sint Anna gezien vanuit het zuiden, 1679. 1 1 ZA, Atlassen Hattinga, inv. 470, fragment van een kaart van het Hulsterambacht door Herman Pierssens, 1679. Inhoudsopgave Voorwoord……………………………………………………………………………………...……. 6 Hoofdstuk 1: Het ontstaan van de vesting 1.1 Achtergronden………………………………………………………………………………………. 8 1.2 Kort overzicht van voorafgaande gebeurtenissen.………………………………………………….. 9 1.3 Afbeeldingen van de omgeving van het fort omstreeks 1630.……………………………………… 11 1.4 De localisering van het fort…………………………………………………………………………. 13 1.5 St. Anna en de Slag op het Slaak…………………………………………………………………… 15 Hoofdstuk 2: Van Spaans naar Staats 2.1 Staatse veroveringen in 1632………………………………………………………………………... 18 2.2 Het fort in juli 1632………………………………………………………………………………….. 23 2.3 De eerste afbeelding na de afbouw…………………………………………………………………... 29 2.4 Latere afbeeldingen………………………………………………………………………………….. 32 2.5 De bestuurlijke aansturing vanaf juli 1632…………………………………………………………... 37 Hoofdstuk 3: Het fort als militaire vesting 3.1 De uitrusting van de vesting ………………………………………………………………………… 39 3.2 Militaire functionarissen…………………………………………………………………………….. 43 3.3 Het garnizoen………………………………………………………………………………………... 55 3.4 Ammunitie…………………………………………………………………………………………… 66 3.5 Krijgskundige ontwikkelingen………………………………………………………………………. 69 3.6 Het wapen van het fort………………………………………………………………………………. 74 Hoofdstuk 4: Het leven in het fort 4.1 Algemeen…………………………………………………………………………………………….. 75 4.2 De burgerbevolking………………………………………………………………………………….. 76 4.3 De vermogensbelasting in 1665……………………………………………………………………... 78 4.4 De gemene middelen van consumptie……………………………………………………………….. 79 4.5 Onderwijs……………………………………………………………………………………………. 83 Hoofdstuk 5: De fortkerk 5.1 Inleiding……………………………………………………………………………………………... 89 5.2 Het kerkgebouw……………………………………………………………………………………... 89 5.3 De predikanten………………………………………………………………………………………. 90 5.4 De ouderlingen en diakenen…………………………………………………………………………. 95 5.5 De armenzorg………………………………………………………………………………………... 95 Hoofdstuk 6: Het fort als licentkantoor 6.1 Inleiding……………………………………………………………………………………………... 103 6.2 Gepermitteerde schippers……………………………………………………………………………. 104 6.3 Licentmeesters……………………………………………………………………………………….. 106 6.4 De opbrengst van de licenten………………………………………………………………………... 107 Hoofdstuk 7: De polder van Namen 7.1 Beknopte geschiedenis………………………………………………………………………………. 115 7.2 De herbedijking in 1613……………………………………………………………………………... 118 7.3 De relatie met het fort………………………………………………………………………………... 123 7.4 De bewoning van de polder………………………………………………………………………….. 133 7.5 De ambachtsheerlijkheid van de polder van Namen………………………………………………… 149 7.6 Kerkelijk leven………………………………………………………………………………………. 168 7.7 De ramp van 26 januari 1682………………………………………………………………………... 174 3 Hoofdstuk 8: De laatste fase van de polder en van het fort 8.1 De ramp van 3 maart 1715…………………………………………………………………………... 185 8.2 Het fort in de periode 1715-1718……………………………………………………………………. 186 8.3 De besluitvorming over de herbedijking van de polder van Namen 1715-1718 ……………………. 189 8.4 De ligging van het fort anno 2016…………………………………………………………………… 192 Hoofdstuk 9: Chronologisch overzicht van belangrijke en opmerkelijke gebeurtenissen……………………………………………………………………………………….. 196 Bijlage 1: Overzicht van eerdere publicaties van J.M.G. Leune over Staatse Scheldeforten ………………………………………………………………………………………... 201 Bijlage 2: Overzicht van namen in bijlage 5………………………………………………... 202 Bijlage 3: Ontbrekende en geraadpleegde bronnen………………………………………. 207 Afkortingen…………………………………………………………………………………………... 209 Geraadpleegde literatuur………………………………………………………………………… 210 Personenindex……………………………………………………………………………………….. 215 Overzicht van bijlagen die zijn te raadplegen op de website: http://www.hanleune.nl/het-fort-sint-anna-in-de-polder-van-namen. nr. aantal onderwerp blz. 4 96 Compilatie van de verbalen van de Raad van State betreffende de inspecties van het fort Sint Anna in de polder van Namen in de periode 1636-1718. 5 181 Bijzonderheden over betrokkenen bij het fort St. Anna. 6 21 Overzicht van gebeurtenissen in de aanloop naar de bouw van het fort St. Anna in de polder van Namen en de verovering van het fort door Staatse troepen, 1627-1632. 7 27 Aantekeningen uit de resoluties van en de ingekomen stukken bij de Gecommitteerde Raden van Zeeland betreffende het fort St. Anna in de polder van Namen en de omgeving daarvan, 1632-1717. 8 9 Octrooi voor de herbedijking van de polder van Namen, 19 december 1612. 9 2 Octrooi inzake het verlenen van sauvegarde aan de bedijkers, eigenaren en bewoners van de polders van Ossenisse, Hontenisse en de polder van Namen, 1 februari 1621. 10 1 Remonstrantie van de ingelanden van de polders van Ossenisse en van Namen inzake vermindering van contributie aan de Staten-Generaal, april 1623. 11 2 Akte van consent van de Staten-Generaal inzake de bedijking van het slik “De Grou”, 1 maart 1638. 12 1 Kaart van de polder van Namen ca. 1654. 13 1 Octrooi inzake vrijdom van lasten voor de ingelanden van de polder van Namen, 10 augustus 1654. 14 1 Continuatie van vrijdom van lasten voor de ingelanden van de polder van Namen, 21 augustus 1682. 15 5 Schoolreglement van de Generaliteit, 1655. 16 8 Accoord tussen de Raad van State en het kapittel van Kortrijk over het onderhoud van de predikanten en schoolmeesters in het Hulsterambacht, 3 juni 1664. 17 3 Defecten op het fort St. Anna, geconstateerd op 16 maart 1672. 18 4 Uitstaand kapitaal van de fortkerk van St. Anna op 16 april 1677. 19 4 Uitstaand kapitaal van de fortkerk van St. Anna op 1 januari 1698. 20 4 Lidmatenregister van de fortkerk van St. Anna 1683-1716. 21 2 Leden en functionarissen van de magistraat van de ambachtsheerlijkheid van Namen, 1652-1677. 4 22 1 Leden en functionarissen van de magistraat van de ambachtsheerlijkheid van Namen, 1692-1705. 23 3 Hoofdbewoners van de polder van Namen in april 1665. 24 3 Manspersonen ouder dan 16 jaar in de polder van Namen ca. 1672-1675. 25 5 Verklaring van inwoners van het dorp Namen over de beroving van en de moord op de baljuw Dijdtloff Goudt in 1682. 26 2 Verzoek van de ingelanden van de polder van Namen aan de Staten-Generaal om vrijdom van lasten voor een periode van 40 jaren, 1682. 27 5 Brief van de gedeputeerden Van der Velde en Cuper van Holthuysen aan de Raad van State d.d. 6 maart 1683 over de bereidheid van de ingelanden van de polder van Namen om mee te werken aan de herdijking van deze polder na de ramp van 26 januari 1682. 28 9 Plan, begroting en aanbesteding van werkzaamheden inzake de herdijking van de polder van Namen, uit te voeren in 1683. 29 14 Verbaal van Frans Cuper van Holthuysen over de herdijking van de polder van Namen, 30 april 1683. 30 26 Verbaal van Frans Cuper van Holthuysen over de herdijking van de polder van Namen, 26 juli 1683. 31 38 Verbaal van Marinus van Crommon d.d. 17 juli 1684 over de aanbesteding van de herdijking van de polder van Namen. 32 2 Aannemers die in 1684 betrokken waren bij de herdijking van de polder van Namen. 33 132 Ontvangsten en uitgaven voor de herdijking van de polder van Namen van 19 april 1684 tot 1 november 1684. 34 43 Eindverslag van Johan van Banchem en Marinus van Crommon over de herdijking van de polder van Namen, 29 november 1684. 35 4 Verzoek van de predikant van Namen ca. november 1684 om vergoeding voor het leggen van een dam rondom zijn woning. 36 2 De verpachting van Generaliteitsland in de polder van Namen op 3 november 1684. 37 3 Raming van de kosten van het onderhoud van de polder van Namen in de periode 1 november 1684 tot 1 april 1685. 38 1 Kaart van de polder van Namen ca. 1685. 39 1 De compagnie “landlieden” in de polder van Namen in 1692. 40 7 Begroting van de kosten van de herdijking van de polder van Namen, 1715. 41 1 Overzicht van bewaard gebleven databestanden betreffende dopen en huwelijken van personen op het fort St. Anna in de polder van Namen en hun lidmaatschap van de fortkerk aldaar. 5 Voorwoord Tijdens mijn onderzoekingen naar de geschiedenis van de Staatse forten aan de Schelde stuitte ik ook op het fort St. Anna in de polder van Namen, maar dit gebeurde min of meer terloops, fragmentarisch en niet systematisch. 2 Ik nam mij voor nog eens een aparte studie aan dit fort te wijden en daarmee mijn onderzoek naar de Staatse Scheldeforten te completeren. Het resultaat daarvan ligt nu voor. Het fort St. Anna behoorde tot de Scheldeforten die in de twee laatste decennia van de 16de, de gehele 17de en 18de eeuw een rol hebben gespeeld in de strijd over de hegemonie in het zuidwestelijke deltagebied. Die strijd had betrekking op de machtsverhouding tussen de Zuidelijke en de Noordelijke Nederlanden. De twist over de landsgrenzen betrof vooral de zeggenschap over de Wester- en de Oosterschelde en daarmee over de stad Antwerpen die zich in de tweede helft van de 16de eeuw had ontwikkeld tot een grote en veruit de belangrijkste havenstad in West-Europa. De Antwerpse haven raakte na de Val van Antwerpen in 1585 in de wurggreep van de Noordelijke Nederlanden. De toegang tot de stad vanuit het noorden via de Schelde stond volledig onder controle van de Republiek. Er werd door de autoriteiten in Den Haag