O, Heerlijke Nieuwe Wereld!
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Onafhankelijk weekblad sinds 1877 17 mei 2018 BP Jaargang 142 / Nr. 20-21 € 5,95 Dubbel dikke toekomst- special O, heerlijke nieuwe wereld! Wat betekent de technologische revolutie voor ons mens-zijn? Alessandro Baricco over de nieuwe barbaren Luciano Floridi over onze angst voor Jos de Mul Artificial Intelligence over de posthumane Het pratende huis mens van de toekomst Komt de Is geo-engineering designbaby de oplossing voor eraan? klimaatverandering? SHUNSKE SATO, ARTISTIEK LEIDER NEDERLANDSE BACHVERENIGING SEIZOEN 2018-2019 MET: BRANDENBURGSE CONCERTEN, KERST MET BACH, MATTHÄUS-PASSION EN MEER! BEKIJK DE COMPLETE CONCERTAGENDA EN BESTEL NU KAARTEN OP BACHVERENIGING.NL O, heerlijke nieuwe wereld! Vorige week presenteerde Google zijn nieuwste technologische iets waar mensen toch geen vat op gemaksmiddel: Duplex, een digitale stem die net als een echt mens Nee, super- hebben. En ondertussen dreigen wij klinkt, zelfs aarzelend ‘eh…’ kan zeggen in een conversatie, of een intelligente te worden overvleugeld door artificiële bevestigend ‘hmm’ kan laten horen. Duplex kan afspraken voor je machines intelligentie, te worden leeggezogen door maken met de kapper of een reservering bij een restaurant, en dat zullen de mens de tech-giganten in Silicon Valley of te kan ze zo levensecht dat mensen aan de andere kant van de lijn worden geknecht door algoritmen. De niet merken dat ze gebeld worden door een robot. Dat is behoorlijk niet zomaar voortschrijdende techniek houdt kortom beangstigend, want voor je het weet ligt misleiding op de loer. tot slaaf niet alleen een grote belofte in, omdat ze Google kondigde dan ook aan dat Duplex zich in de loop van het maken grote en kleine problemen zal oplossen gesprek als robot kenbaar zal maken. – van klimaatverandering tot ons gebrek Deze week was er sprake van een wereldprimeur in Nederland: aan lichaamsbeweging (‘je hebt vandaag mensen met een kinderwens die mogelijk drager zijn van een nog maar drieduizend stappen gezet’) – erfelijke ziekte kunnen bij zes huisartsen aankloppen voor een ze zorgt ook voor angst, omdat ze het wel eens van ons zou kunnen dna-dragerstest. Kosten: 950 euro. In de rest van de wereld wordt overnemen, waardoor de autonomie van ons mens-zijn verandert. de test alleen nog via ziekenhuizen aangeboden. Als de genafwijking In dit speciale nummer gaan wij in op de nodige baanbrekende vóór de zwangerschap wordt ontdekt kunnen alleen de ‘gezonde’ technologische ontwikkelingen: van het slimme huis van de embryo’s worden teruggeplaatst, of kan worden gekozen voor een toekomst tot gepersonaliseerde medicijnen, van de zelfrijdende eicel- of spermadonor. Ook dit is, zeker voor christelijke politici, auto tot de voortgang in de voortplantingstechnologie. Maar vooral beangstigend. De ChristenUnie heeft bij monde van Kamerlid Carla willen we onderzoeken hoe technologie invloed heeft op ons mens- Dik-Faber al haar zorgen geuit. Zal dit soort screening niet leiden zijn. Daarbij ontmaskeren we spookverhalen: nee, superintelligente tot medicalisering van de zwangerschap, of erger: tot eugenetica? machines zullen de mens niet zomaar tot slaaf maken (Luciano Wat als toekomstige ouders zich zomaar laten testen, ook als er Floridi over onze angst voor AI); nee, er zullen niet zo snel geen erfelijke ziekte in de familie zit? Komt de designbaby dan niet posthumane wezens ontstaan (Jos de Mul over het posthumane dichtbij? tijdperk); nee, de designbaby is echt nog ver weg; en nee, de Dit zijn zomaar twee recente berichten die nog weer eens barbaren nemen het niet van ons over, van de barbaren kunnen we aangeven dat we midden in een technologische en biochemische juist veel leren (Alessandro Baricco over de nieuwe mens). revolutie zitten. Of het nu gaat om het gebruik van big data en En waar we de greep op de technologie dreigen te verliezen algoritmen bij, zeg, het bestrijden van misdaad, het selecteren van moeten we onszelf voor ogen houden dat techniek niet uit de lucht kandidaten voor een nieuwe baan of het bepalen van de hoogte van je komt vallen, maar gemaakt wordt door mensen. Daarom moeten autoverzekering; om de inzet van artificiële intelligentie in ons huis we het morele gesprek over technologie blijven voeren. Om dat (de keukenrobot die op basis van ingrediënten in de ijskast een recept te stimuleren pleit wiskundige Cathy O’Neil in dit nummer voor aanraadt) of in de zorg; om het tegengaan van klimaatverandering een soort eed van Hippocrates voor de bouwers van algoritmen. met bio-engineering – het is duidelijk dat door nieuwe technologie ‘Uiteindelijk’, zegt ze, ‘gaat het niet om de technologie en de elk facet van ons leven drastisch zal veranderen. En in alle gevallen algoritmen, maar om de mensen die erachter zitten en de mensen is sprake van dezelfde wedloop: de technologische ontwikkelingen die ze gebruiken.’ Als we inzien dat technologie inderdaad dát is: lopen voor op de ethische reflectie erop. Wet- en regelgeving mensenwerk, dan moet dat ook de motivatie geven haar te sturen. hobbelen ook vaak amechtig achter de nieuwe vindingen aan. XANDRA SCHUTTE BEELD MILO Juist die wedloop tussen wat mogelijk en wat wenselijk is, zorgt voor dat beangstigende gevoel. De technologische revolutie PS Dit is leesstof voor twee weken. wordt maar al te vaak als een onvermijdelijkheid voorgesteld, als Het volgende nummer verschijnt 31 mei 17.5.2018 DE GROENE AMSTERDAMMER 3 In dit nummer 12 LEREN VAN DE LUDDIETEN 54 MINDER ZIEKTES DOOR CRISPR Nieuwe technologie gaat altijd gepaard Nieuwe gentechnieken vragen om met maatschappelijke keuzes nieuwe regels Jaap Tielbeke Jos Wassink 16 XI’S AI-REVOLUTIE 58 EMBRYO-ACHTIGEN Kunnen Chinese wetenschappers iets Volgens topwetenschappers is de nieuws ontdekken? designbaby nog ver weg Eefe Rammeloo Margreet Fogteloo 20 ‘MENSEN TRAINEN DE ALGORITMEN’ 62 ALESSANDRO BARICCO Wiskundige Cathy O’Neil over de ‘De ingenieur is de nieuwe intellectueel’ schaduwzijde van de digitale revolutie Anne Branbergen Casper Thomas 36 SMART WONEN 66 ALTIJD CLOSE-UP Een pratend huis maakt ons leven Ook in de ofine wereld zijn gemakkelijker we onze privacy kwijt Irene van der Linde Saskia Naafs 42 GEKWEEKTE MINI-ORGANEN 70 DE QUANTUMCOMPUTER De ethische grenzen van Over vijf jaar kan hij er zijn: het gepersonaliseerde geneeskunde rekenwonder met qubits Jop de Vrieze Sanne Bloemink 74 EEN BETERE MENS Schaft onze soort zichzelf af? Frank Mulder 78 LICHT VOOR ETHIOPIË In Afrika maakt elektriciteit een einde aan honger 24 ETHIEK IN SILICON VALLEY Ralf Bodelier De nieuwe generatie geeft minder om status of geld Laila Frank 28 EMANCIPERENDE APPJES Met haar smartphone vindt Kirsten zelfstandig de weg naar school Pieter Hilhorst, Sacha Hilhorst & Albert Jan Kruiter 32 GEO-ENGINEERING Waarom we een slecht idee toch nodig kunnen hebben Hidde Boersma 46 BANG VOOR AI? Waarom echte Artificiële Intelligentie onwaarschijnlijk is Omslagfoto: Luciano Floridi Atlas, een autonome humanoïde robot ontwikkeld door Boston Dynamics, in 2013 gekocht door Google 4 DE GROENE AMSTERDAMMER 17.5.2018 De uitvinding, pagina 23, 41, 53, 73 en 85 98 EEN NIEUW LICHAAM DOWNLOADEN Technologische vernieuwing volgens 2001: A Space Odyssey en Altered Carbon Gawie Keyser Alessandro Baricco 90 RUIMTEVAART IS MACHO 100 EEN LUISTEREND OOR Eerst Oost versus West, Burgers zijn monddood als de overheid nu Elon Musk versus Jef Bezos niet meer terugpraat, vindt kunstenaar Rasit Elibol en geluidsonderzoeker Lawrence Abu Hamdan 94 FRANKENSTEIN Roos van der Lint Het monster dat al te menselijk is Jan Postma Dichters & Denkers 104 LOUISE ERDRICH MAAKT DYSTOPISCHE SCIENCEFICTION MET EEN OPGEWEKTE HOOFDPERSOON 82 DE AUTONOME AUTO Joost de Vries Rijden zonder chaufeur komt er. Maar wanneer? 106 URSULA K. LE GUIN OVER Bas van Putten UTOPIEËN VERSUS DYSTOPIEËN IN SCIENCEFICTION Essay Marja Pruis 86 HET POSTHUMANE TIJDPERK Als ons brein geïntegreerd 108 BIJ LIDIA YUKNAVITCH ZWETEN, is in een computer BLOEDEN EN POEPEN Jos de Mul DE OVERLEVERS NIET MEER Fiep van Bodegom Columns 6 JOEP BERTRAMS 7 BUITENLAND Rutger van der Hoeven 8 GORILLA 9 ECONOMIE Dirk Bezemer, ANONE 103 TECHNOLOGICA Marcel Möring 109 ELSBETH ETTY 113 KAMAGURKA 114 OPHEFFER, DICK TUINDER Dit is Rubrieken nummer 20-21 6 IN DE WERELD De volgende Groene 11 IN DEN HAAG verschijnt 110 CRYPTOGRAM op 31 mei 111 POST 17.5.2018 DE GROENE AMSTERDAMMER 5 In de Wereld Zelfs Duitsers bouwen nu nieuwe elektro-auto’s Berlijn – Bijna trots werden ze begin dit jaar gepresenteerd, de cij- fers van de verkoop van elektrische auto’s in Duitsland. Meer dan het dubbele bedroegen die in 2017 in vergelijking met het jaar ervoor, waarmee het land op dit vlak ineens tot de snelste stijgers ter wereld behoorde. Zou het hoge doel dan toch nog bereikt worden? Bijna tien jaar geleden is het dat bondskanselier Angela Merkel beloofde dat er in 2020 een miljoen elektrische auto’s in Duitsland zouden rondrijden. Het vooruitzicht paste geheel bij het hoogstaande zelfbeeld van veel Duitse politici en commentatoren: dank- zij de beroemde Duitse ingenieursgeest en het minstens zo beroemde Duitse milieubewustzijn zou de wereld schoner en beter worden. Tien jaar later blijkt van deze hoogstaande verwachtingen echter weinig gerealiseerd. De cijfers van de elektro-auto kun je namelijk ook nuchterder lezen: de verdubbeling betreft slechts een stijging van 0,8 naar 1,6 procent, in totaal 54.492 auto’s. In Nederland worden er ook niet veel elektrische auto’s gekocht, maar procentueel wel meer dan in Duitsland, en JOEP BERTRAMS JOEP Nederland heeft zelfs meer laadzuilen dan het grotere Duitsland. Qua productie zijn de cijfers al even mager. Duitsland blijkt notoir laat met de ontwikkeling De Spaanse HSL-treinen Dat heeft zo zijn voordelen. De reis tussen Bar- van nieuwe schonere auto’s – of het nu elektrisch gaan van niks naar nergens celona en Madrid, een afstand van 650 kilome- is of op basis van waterstof – in vergelijking met Barcelona – Otero de Sanabria is ter, duurt tweeënhalf uur. Vorig jaar maakten de concurrenten Amerika, China en Frankrijk.