Rada Gminy Zaklików Zarz ąd Gminy Zaklików

TEKST UJEDNOLICONY

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaklików

Zał ącznik nr I do Uchwały XLI/197/02 Rady Gminy Zaklików z dnia 26 kwietnia 2002r.

wraz ze zmianami wprowadzonymi: Uchwał ą Nr XLI/235/2013 Rady Gminy Zaklików z dnia 20 wrze śnia 2013 roku - I zmiana

Zaklików 2013 r.

1 Główny projektant: Mgr Władysław Gurdak – upr. urb. Nr 1094/90 39-460 Nowa Dęba, ul. Cegielniana 4 Tel. (0-15) 846-21-45

Zespół autorski:

Mgr Władysłwa Gurdak Wprowadzenie Powi ązanie funkcjonalno- przestrzenne gminy Cele i zadania rozwojowe Polityka realizacji przedsi ęwzi ęć publicznych Anna Matyka Warto ści środowiska przyrodniczego

Mgr Dominik Komada Ochrona dziedzictwa kulturowego

Mgr In Ŝ. Aniela Gr ądziel Problematyka zagospodarowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej Mgr Jan Raku ś Polityka rozwoju w sferze społeczno-gospodarczej

In Ŝ. Maria Mróz Kierunki i zasady rozwoju systemów transportowych

Mgr In Ŝ. Jan Sadecki Kierunki i zasady rozwoju systemów infrastruktury Mgr In Ŝ. Janina Wi ącek technicznej Tech. Jolanta Koco ń Opracowanie techniczne Tech. El Ŝbieta Skalska Tech. Maria Rzepka Tech. Jacek Morawski Opracowanie graficzne, skład, redakcja komputerowa, zdj ęcia

Zespół autorski I zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Zaklików: - mgr in Ŝ. Radosław Jo ńczak - główny projektant, ZOIU Z-417, - mgr in Ŝ. Monika Kołodziej-Gądek - projektant, ZOIU Z-555, - mgr Malwina Popkiewicz.

2 Spis tre ści: UCHWAŁA …………………………………………...……………………………………...…..……...... …7 Tekst uchwały Rady Gminy Zaklików ……………………………………..…………...... …...8 WPROWADZENIE ………………………………………………………...……………………...….....…...9 1. Uwagi ogólne………………………………………………………………..…….……………...... …..10 2. podstawa prawna i zakres opracowania ……...………………………………………..…...... …11 3. Metoda sporz ądzenia studium ……………………………………………………………….…...... 11 UWARUNKOWANIA REALIZACJI CELÓW ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY ……...... 16 1 Uwarunkowania zewn ętrzne wynikaj ące z usytuowania gminy w obszarze administracyjnych i przyrodniczym i społeczno-gospodarczym …………..…………...... …17 2 Stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego ……….………………………...... ….……18 2.1 Poło Ŝenie geograficzne i morfologia terenu …………………………………………….…....18 2.2 Budowa geologiczna ……………………………………………………………………….…...19 2.3 Zasoby surowcowe i ich eksploatacja …………………………………………….…………..19 2.4 Klimat ………………………………………………………………………………….………….21 2.5 Środowisko wodne ……………………………………...………………………….….………..21 2.5.1 Wody powierzchniowe ……………………………………………………….……………..21 2.5.2 Wody podziemne ………………………………………………………….………………...23 2.6 Środowisko atmosferyczne ……...………………………………………………..……………24 2.7 Gleby – stan zanieczyszczenia ………………………………………………………….....….26 2.8 Promieniowanie elektroenergetyczne ………………………………………………...…..…..26 2.9 Klimat akustyczny …………………………………………………………………………….…27 2.10 Ogólna ocena stanu środowiska ………………………………………………………….…...27 2.11 Walory krajobrazowe …………………………………………………………………………...28 2.12 Środowisko biotyczne, system powi ąza ń ekologicznych …………………………………...28 2.13 Istniej ące formy prawnej ochrony przyrody ……………………………………………….….31 2.14 Zagro Ŝenia środowiskowe …………………………………………………………………..….32 2.15 Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego ……32 2.15.1 Uwarunkowania ochronne wynikaj ące z przepisów i norm prawa lokalnego ………...32 2.15.2 Uwarunkowania ochronne obszarów o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, stanowi ących naturalny system powi ąza ń przyrodniczych …………33 2.15.3 Uwarunkowania wynikaj ące z zagro Ŝeń naturalnych …………………………………...33 2.15.4 Uwarunkowania wynikaj ące z antropogennych przeobra Ŝeń i zagro Ŝeń środowiska .33 3 Uwarunkowania kulturowe ...... 34 3.1 Rys historyczny ...... 34 3.2 Sie ć dro Ŝna ...... 35 3.3 Osadnictwo ...... 35 3.4 Własno ść szlachecka ...... 36 3.5 Własno ść ko ścielna ...... 37 3.6 Archeologia ...... 37 3.7 Architektura i budownictwo ...... 41 3.8 Zespoły rezydencjonalne i folwarczne ...... 43 3.9 Zabytki techniki ...... 43 3.10 Cmentarze ...... 44 3.11 Kapliczki, figury i krzy Ŝe przydro Ŝne ...... 46 3.12 Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków ...... 46 3.13 Wykaz obiektów w ewidencji dóbr kultury ...... 47 4 Uwarunkowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej ...... 50 4.1. Gospodarka rolna ...... 50 4.2. Struktura u Ŝytków rolnych ...... 52 4.3. Produkcja ro ślinna ...... 52 4.4. Produkcja zwierz ęca ...... 53 4.5. Struktura agrarna ...... 54 4.6. Formy władania ziemi ą ...... 55 4.7. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej ...... 55

3 4.8. Uwarunkowania wynikaj ące z własno ści gruntów ...... 56 5 Uwarunkowania wynikaj ące z jako ści Ŝycia mieszka ńców ...... 67 5.1. Demografia ...... 67 5.1.1. Liczba ludno ści, struktura płci, g ęsto ść zaludnienia ...... 67 5.1.2. Struktura wieku ...... 68 5.1.3. Ruch naturalny ludno ści ...... 69 5.1.4. Migracje ...... 69 5.1.5. Zatrudnienie ...... 69 5.1.6. Problemy bezrobocia ...... 70 5.2. Zasoby mieszkaniowe gminy ...... 70 5.3. Stan infrastruktury socjalnej ...... 72 5.3.1. O świata ...... 72 5.3.2. Usługi kultury ...... 74 5.3.3. Ochrona zdrowia i opieka społeczna ...... 75 5.3.4. Usługi handlu, gastronomii i rzemiosła ...... 76 5.3.5. Sport i rekreacja ...... 77 5.4. Podmioty gospodarcze działaj ące na obszarze gminy ...... 78 6 Uwarunkowania wynikaj ące z funkcjonowania systemu transportowego ...... 81 6.1. Komunikacja drogowa ...... 81 6.1.1. Układ komunikacyjny gminy ...... 81 6.1.2. Obci ąŜ enie ruchem zewn ętrznym dróg wojewódzkich ...... 82 6.1.3. Ocena funkcjonowania układu drogowego ...... 83 6.1.4. Komunikacja zbiorowa ...... 86 6.1.5. Komunikacja indywidualna ...... 87 6.1.6. Obsługa motoryzacji ...... 88 6.1.7. Obsługa transportu rolniczego ...... 88 6.2. Komunikacja kolejowa ...... 89 7 Uwarunkowania wynikaj ące z wyposa Ŝenia i obsługi uzbrojenia technicznego ...... 90 7.1. Elektroenergetyka ...... 90 7.2. Telekomunikacja ...... 94 7.2.1. Telefonia standardowa ...... 94 7.2.2. Telefonia komórkowa ...... 96 7.3. Zaopatrzenie w gaz ...... 97 7.4. Zaopatrzenie w wod ę ...... 98 7.5. Gospodarka ściekowa ...... 98 7.6. Gospodarka odpadami ...... 101 7.6.1. Składowisko odpadów ...... 101 7.6.2. Uwarunkowania i kierunki gospodarki odpadami ...... 102 7.7. Regulacja stosunków wodnych ...... 104 8 Uwarunkowania wynikaj ące z potrzeby ochrony ludno ści przed zagro Ŝeniami Ŝywiołowymi ...... 109 8.1. Zagro Ŝenia Ŝywiołowe i katastrofalne ...... 109 8.1.1. Zagro Ŝenia po Ŝarowe ...... 109 8.1.2. Zagro Ŝenia chemiczne ...... 109 8.1.3. Ska Ŝenia promieniotwórcze ...... 109 9 Uwarunkowania wynikaj ące z poło Ŝenia poligonu wojskowego ...... 110 10 Uwarunkowania wynikaj ące z zada ń słu Ŝą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych ...... 111 11 Podstawowe problemy gminy i szanse ich rozwi ązania ...... 113 12 Uwarunkowania wynikaj ące z wyst ępowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odr ębnych ...... 113 13 Uwarunkowania wynikaj ące z wyst ępowania obszarów naturalnych zagro Ŝeń geologicznych ...... 114 14 Uwarunkowania wynikaj ące z wyst ępowania udokumentowanych złó Ŝ kopalin oraz zasobów wód podziemnych ...... 114

4 15 Uwarunkowania wynikaj ące z wyst ępowania terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr ębnych ...... 114 16 Uwarunkowania wynikaj ące z wymaga ń dotycz ących ochrony przeciwpowodziowej ....114

POLITYKA ROZWOJU I KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...... 115 CELE ROZWOJOWE GMINY ...... 116 17. Cele rozwoju gminy ...... 117 18. Kierunki rozwoju i przekształce ń struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy ...... 118 18.1. Kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania oraz u Ŝytkowania terenów, w tym wył ączone spod zabudowy ...... 120 ZASADY ROZWOJU I POLITYKI PRZESTRZENNEJ ...... 125 19. Kierunki rozwoju i polityka w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego ...... 126 19.1 Ochrona wód powierzchniowych ...... 126 19.2 Ochrona wód podziemnych ...... 126 19.3 Ochrona powietrza atmosferycznego ...... 127 19.4 Ochrona i wykorzystanie zasobów naturalnych, ochrona powierzchni ziemi...... 127 19.5 Ochrona gruntów rolnych i le śnych ...... 128 19.6 Obiekty i obszary chronione i proponowane do ochrony na podstawie ustawy o ochronie przyrody ...... 128 19.7 Ochrona klimatu akustycznego ...... 134 19.8 Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym ...... 134 19.A. Kierunki rozwoju i polityka w zakresie ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego ...... 134 20 Polityka w zakresie ochrony środowiska kulturowego ...... 135 20.1 Zakres ochrony konserwatorskiej ...... 135 20.2 Punkty i ci ągi widokowe ...... 139 20.3 Układy ruralistyczne raz z zabytkow ą zabudow ą, kapliczkami, figurami i pomnikami ..139 20.4 Obiekty dysharmonizuj ące z otoczeniem ...... 140 20.5 Stanowiska archeologiczne ...... 140 20.A. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej ...... 141 21. Polityka i kierunki rozwoju w odniesieniu do rolniczej przestrzeni produkcyjnej .... 142 22. Polityka rozwoju społeczno-gospodarczego ...... 145 22.1 Prognoza rozwoju demograficznego ...... 145 22.1.1 Liczba ludno ści, g ęsto ść zaludnienia ...... 145 22.1.2 Struktura wieku ...... 145 22.2 Prognoza zmian jako ści Ŝycia mieszka ńców ...... 146 22.2.1 System obsługi ludno ści gminy ...... 146 22.3 Prognoza rynku pracy ...... 148 22.4 Rozwój budownictwa mieszkaniowego ...... 148 22.4.1 Rozwój mieszkalnictwa ...... 148 22.4.2 Polityka mieszkaniowa ...... 149 23. Polityka rozwoju systemu transportowego ...... 150 23.1 Komunikacja drogowa ...... 150 23.1.1 Układ komunikacyjny docelowy ...... 150 23.1.2 Drogi wojewódzkie ...... 150 23.1.3 Drogi powiatowe ...... 151 23.1.4 Drogi gminne ...... 151 23.1.5 Drogi transportu rolniczego ...... 152 23.1.6 Potrzeby parkingowe na obszarze gminy ...... 153 23.1.7 Bezpiecze ństwo ruchu ...... 154 23.1.8 Ście Ŝki i trasy rowerowe ...... 154 23.2 Komunikacja kolejowa ...... 155 24. Polityka rozwoju systemów infrastruktury technicznej ...... 156 24.1 Elektroenergetyka ...... 156

5 24.2 Telekomunikacja ...... 158 24.2.1 Telefonia standardowa ...... 158 24.2.2 Telefonia komórkowa ...... 158 24.3 Zaopatrzenie w gaz ...... 159 24.4 Zaopatrzenie w wod ę ...... 159 24.5 Gospodarka ściekowa ...... 159 24.6 Gospodarka odpadami ...... 160 24.7 Regulacja stosunków wodnych ...... 160 25. Kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej ...... 161 25.1. Komunikacja ...... 161 25.1.1. Komunikacja drogowa ...... 161 25.1.2. Komunikacja kolejowa ...... 162 25.2. Infrastruktura techniczna ...... 162 25.2.1. Elektroenergetyka, ciepło ...... 162 25.2.2. Telekomunikacja ...... 163 25.2.3. Zaopatrzenie w gaz ...... 163 25.2.4. Zaopatrzenie w wod ę ...... 163 25.2.5. Gospodarka ściekowa ...... 163 25.2.6. Gospodarka odpadami ...... 164 26. Polityka w zakresie ochrony ludno ści przed zagro Ŝeniami Ŝywiołowymi ...... 165 26.1 Zagro Ŝenia Ŝywiołowe i katastrofalne ...... 165 26.2 Aspekty obrony cywilnej ...... 166 27.Polityka w zakresie gospodarczego wykorzystania poligonu wojskowego ...... 167 27.1 Zasady prowadzenia gospodarki le śnej ...... 167 27.2 Współpraca wojskowa z administracj ą cywiln ą ...... 167 27.3 Ubezpieczenie ośrodka szkolenia poligonowego ...... 167 27.4 Zasady zawiadamiania ludno ści cywilnej o strzelaninach ...... 168 27.5 Ochrona przeciwpo Ŝarowa terenów le śnych ...... 169 27.6 Łowiectwo na terenie poligonu ...... 169 28. Polityka realizacji przedsi ęwzi ęć publicznych gminy ...... 170 28.1 Gospodarowanie mieniem komunalnym ...... 170 28.2 Realizacja przedsi ęwzi ęć publicznych ...... 173 28.3 Promocja gminy ...... 174 28.4 Polityka lokalizacyjna ...... 175 28.5 Okre ślenie obszarów, dla których sporz ądzenie planów miejscowych jest obowi ązkowe ...... 175 29.Obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym ...... 178 30. Obszary, dla których istnieje obowi ązek sporz ądzenia planów miejscowych ...... 178 31. Obszary, dla których gmina zamierza sporz ądzi ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ...... 178 32. Kierunki i zasady rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej ...... 179 33. Obszary szczególnego zagro Ŝenia powodzi ą oraz obszary osuwania si ę mas ziemnych ...... 179 34. Obiekty lub obszary, dla których wyznacza si ę w zło Ŝu kopaliny filar ochronny ...... 179 35. Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych ...... 180 36. Obszary wymagaj ące przekształce ń, rehabilitacji lub rekultywacji ...... 180 37. Granice terenów zamkni ętych i ich stref ochronnych ...... 180 38. Obszary, na których rozmieszczone b ędą urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW, a tak Ŝe ich strefy ochronne ...... 180 39. Synteza ustale ń projektu I zmiany studium wraz z uzasadnieniem obja śniaj ącym przyj ęte rozwi ązania ...... 181 MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ...... 182 40. Wykaz mapek i schematów ...... 183 DOKUMENTY FORMALNO-PRAWNE (WYCI ĄG) ...... 184

6

UCHWAŁA

7

Uchwała Nr XLI/197/02 Rady Gminy Zaklików z dnia 26 kwietnia 2002 r.

W sprawie uchwalenia Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaklików

Na podstawie art. 18 ust. 2, pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 o Samorz ądzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. Nr 142, poz. 1591 z dnia 22.11.2001r. z pó źniejszymi zmianami), art. 26 ust 6 ustawy z dnia 7 lipca 1994 o zagospodarowaniu przestrzennym – tekst jednolity (Dz. U. z 1999r. Nr 15, poz. 139 – z pó źn. zm.) Rada Gminy Zaklików ustala co nast ępuje:

§1. Uchwala Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaklików jako akt kierownictwa wewn ętrznego okre ślaj ący polityk ę przestrzenn ą gminy.

§2. Studium stanowi ć b ędzie dokument ułatwiaj ący przygotowanie lub podejmowanie decyzji przez Zarz ąd Gminy w odniesieniu do lokalnych przedsi ęwzi ęć dla realizacji celów publicznych, działalno ści wymagaj ącej ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenów na obszarach nie obj ętych planami miejscowymi a tak Ŝe dokumentem, na podstawie którego nast ępowa ć b ędzie koordynacja działa ń zwi ązanych z zagospodarowaniem terenów na obszarze gminy.

§3. Zobowi ązuje si ę Zarz ąd Gminy do realizacji polityki przestrzennej na obszarze gminy w oparciu o kierunki i zasady przyj ęte w "Studium".

§4. Integraln ą cz ęść uchwały stanowi ą:

Zał ącznik Nr I zawieraj ący cz ęść opisow ą polityki rozwoju i kierunków zagospodarowania przestrzennego na obszarze gminy.

Zał ącznik Nr II Zawieraj ący cz ęść rysunkow ą: plansza Nr 1. Kierunki i zasady polityki przestrzennej. Struktura funkcjonalno-przestrzenna 1:15 000 plansza Nr 2. Kierunki i zasady polityki przestrzennej – infrastruktura techniczna 1:15 000.

§5. Wykonanie uchwały powierza si ę Zarz ądowi Gminy Zaklików.

§6. Uchwała wchodzi w Ŝycie z dniem podj ęcia.

Przewodnicz ący Rady Gminy

8

WPROWADZENIE

9 1. Uwagi ogólne

Studium, jak wynika bezpo średnio z przepisów ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym a po średnio z innych ustaw o planowaniu przestrzennym oraz regulacji innych prawnych dotycz ących kompetencji samorz ądów jest osi ą lokalnego systemu planowania . Stwierdzenie to opiera si ę na nast ępuj ących przesłankach:
Studium jest jedynym dokumentem planistycznym sporz ądzonym na terenie całej gminy . Jest najwa Ŝniejszym dokumentem okre ślaj ącym kierunki polityki przestrzennej prowadzonej przez samorz ąd. W odró Ŝnieniu od strategii rozwoju społeczno-gospodarczej jest dokumentem z mocy ustawy obowi ązkowo sporz ądzonym przez ka Ŝdą gmin ę, podczas gdy decyzja o sporz ądzeniu strategii podejmowana jest dobrowolnie przez zainteresowane gminy. Przedmiotem studium s ą dwojakiego rodzaju tre ści: − tre ści zwi ązane ze stanem istniej ącym, czyli diagnoza aktualnej sytuacji gminy i uwarunkowa ń jej rozwoju, daj ąca rozpoznanie obiektywnych okoliczno ści rozwoju zgodnie z wymaganiami art. 6 ust. 4 (UZP) − tre ści okre ślaj ące kierunki rozwoju przestrzennego i zasady polityki przestrzennej, a wi ęc podstawowe reguły działania w przestrzeni przyj ęte przez samorz ąd, zgodnie z art. 6 ust. 5 ustawy.
Potrzeba powi ązania kierunków zagospodarowania przestrzennego z ogólnymi celami rozwoju gminy wymaga poszukiwania zwi ązków rozwoju przestrzennego z podstawami rozwoju społeczno-gospodarczego gminy , a zatem wymusza konieczno ść osadzenia rozwi ąza ń przestrzennych w realiach społeczno-ekonomicznych.
Do opracowania planów miejscowych oraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydanych bez planu miejscowego, studium powinno by ć najwa Ŝniejszym punktem odniesienia i źródłem informacji koordynacyjnych . Nie chodzi tu tylko o formaln ą spójno ść tych dokumentów ale o racjonaln ą zgodno ść działa ń i konsekwencj ę w realizacji obranych kierunków rozwoju przestrzennego, ustalonych na etapie studium w oparciu o diagnoz ę uwarunkowa ń i sprecyzowane cele rozwoju gminy.
Studium jest dokumentem który zawiera m. in. bardzo szeroki zestaw informacji na temat środowiska gminy, jej społeczno ści i gospodarki . Władze gminy, chc ąc opracowa ć i przedstawi ć mieszka ńcom koncepcj ę rozwoju przestrzennego gminy (b ądź jej zmiany) musz ą dysponowa ć rzeteln ą baz ą informacji uzasadniaj ącą przyj ęte rozwi ązania. Temu słu Ŝy cz ęść analityczna studium i zgromadzony zasób informacji, który po uporz ądkowaniu winien by ć systematycznie uaktualniany i wzbogacony, tak aby potem mógł by ć ka Ŝdorazowo wykorzystany nie tylko dla realizacji polityki przestrzennej, ale tak Ŝe dla promocji rozwoju gminy, sporz ądzania programów gospodarczych i inwestycyjnych oraz opracowania ofert ukierunkowanych na potencjalnych inwestorów.

Cz ęść informacyjna studium jest zatem dobr ą podstaw ą do budowy gminnego systemu informacji przestrzennej, który w procesie zarz ądzania gmin ą w warunkach gospodarki rynkowej okazuje si ę nieodzowny.

10 Reasumuj ąc: podstawowymi zdaniami studium s ą:
Rozpoznanie aktualnej sytuacji gminy, istniej ących uwarunkowa ń oraz problemów, zwi ązanych z jej rozwojem;
Sformułowanie kierunków zagospodarowania przestrzennego i zasad polityki przestrzennej gminy, w tym zasad ochrony interesu publicznego;
Stworzenie podstawy do koordynacji planów miejscowych i decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydawanych bez planów;
Promocja rozwoju gminy.

2. Podstawa prawna i zakres opracowania

Ustawa z 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym art. 6 ust. 1 (Dz. U. z 1999 r. nr 15, poz. 139)
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tj Dz. U. z 2012 r. poz. 647 z pó źn. zm.)
Uchwała nr XXX/143/01 z dnia 11.04.01 r. Rady Gminy Zaklików o przyst ąpieniu do sporz ądzenia studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaklików.
Uchwała Nr VIII/38/2011 Rady Gminy Zaklików z dnia 18 kwietnia 2011 w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia I zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Zaklików
Zasi ęg opracowania „Studium” obejmuje teren o powierzchni 202 km 2 w aktualnych granicach administracyjnych gminy Zaklików.
I zmiana studium obejmuje teren o powierzchni ok. 3600 ha w granicach sołectw: Józefów, Karkówka, Stare Baraki, Zdziechowice Pierwsze, Zdziechowice Drugie.

3. Metoda sporz ądzenia studium

Metoda sporz ądzenia „Studium” wyłania si ę z zało Ŝonego efektu ko ńcowego. Istnieje szereg warunków jakie musz ą zosta ć spełnione, aby opracowane studium było dokumentem odpowiadaj ącym wymaganiom ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, spełniało wymienione powy Ŝej zadania, a tak Ŝe odzwierciedlało specyfikacj ę obszaru gminy. Najwa Ŝniejsze z tych warunków to: − wola polityczna władz samorz ądowych do sporz ądzenia dokumentu ukazuj ącego społecze ństwu koncepcj ę rozwoju przestrzennego gminy i sposoby jej realizacji – w tym źródła finansowania oraz warunki organizacyjne umo Ŝliwiaj ące niezb ędne działania; − dost ępny zasób informacji o gminie i jej zewn ętrznym otoczeniu pozwalaj ący na wiarygodne okre ślenie uwarunkowa ń rozwoju; − funkcjonowanie lokalnego systemu planowania rozwoju gminy umo Ŝliwiaj ące przenoszenie tre ści studium do innych dokumentów planistycznych o charakterze operacyjnym ( programy) i reguluj ącym (plany miejscowe).

Dla zapewnienia sprawnego przebiegu prac oraz uzyskania po Ŝą danych efektów merytorycznych, niezb ędnym było nawi ązanie ścisłej współpracy zespołu autorskiego z przedstawicielami samorz ądu lokalnego, któremu na bie Ŝą co przedstawiano wyniki opracowania według zako ńczonych faz. Ocenie poddano: − jako ść bazy informacyjnej; − kompleksowo ść wyst ępuj ących uwarunkowa ń;

11 − hierarchizacj ę wyst ępuj ących problemów przestrzennych; − kierunki długofalowej polityki przestrzennej.

Ostateczny wynik prac projektowych zawarty jest w cz ęś ci:
graficznej zawieraj ącej rysunki:

Plansza Nr 1. Struktura powi ąza ń zewn ętrznych 1:50 000

Plansza Nr 2 Uwarunkowania przestrzenne 1:15 000

Plansz Nr 3 Kierunki i zasady polityki przestrzennej. Struktura funkcjonalno-przestrzenna 1:15 000

Plansza Nr 4 Kierunki i zasady polityki przestrzennej – infrastruktura techniczna 1:15 000

opisowej zawieraj ącej charakterystyk ę stanu istniej ącego, uwarunkowa ń rozwoju oraz polityki i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

W zwi ązku z wymogiem zastosowania formy ujednoliconej zmiany studium z obowi ązuj ącym studium (zgodnie z §8 ust. 2 Rozporz ądzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy), nadano tekstowi zmiany studium nast ępuj ącą metodologi ę:
zmiany w tek ście studium wprowadzone Uchwał ą Nr XLI/235/2013 Rady Gminy Zaklików z dnia 20 wrze śnia 2013 roku oznaczone kolorem czerwonym, dotycz ą wył ącznie obszaru obj ętego zmianą studium. Pozostałe ustalenia zawarte w tek ście studium pozostaj ą bez zmian,
na ujednoliconych rysunkach - Zał ączniku Nr 2.1 i 2.2 do Uchwały Nr XLI/235/2013 Rady Gminy Zaklików z dnia 20 wrze śnia 2013 roku oraz na zał ączniku graficznym „Uwarunkowania rozwoju przestrzennego” wyznaczono granic ę obszaru obj ętego niniejsz ą zmian ą.

12 Schemat Nr 1. System planowania w Polsce.

13 Schemat Nr 2. Schemat planowania na poziomie gminy.

14 Schemat nr 3. Schemat powi ąza ń merytorycznych elementów procesu sporz ądzania studium.

15

UWARUNKOWANIA REALIZACJI CELÓW ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY

16 1. Uwarunkowania zewn ętrzne wynikaj ące z usytuowania gminy w obszarze administracyjnym, przyrodniczym i społeczno- gospodarczym

Gmina Zaklików nale Ŝy do najwi ększych obszarowo gmin woj. podkarpackiego, usytuowana na pograniczu z woj. Lubelskim. Administracyjnie gmina wchodzi w skład powiatu stalowowolskiego. Najbli Ŝsze o środki o funkcji powiatowej poło Ŝone w odległo ściach 20 km (Stalowa Wola) i 30 km (Kra śnik) wzmacniaj ą rang ę Zaklikowa jako o środka gminnego pełni ącego funkcj ę administracyjn ą , usługow ą, kulturow ą na rzecz pozostałych wsi wchodz ących gminnych. W układzie komunikacji regionalnej obszar gminy obsługuj ą przebiegaj ące przez jej obszar: − droga wojewódzka nr 855 relacji Stalowa Wola – Ołbi ęcin − droga wojewódzka nr 857 relacji Zaklików – Modliborzyce − linia kolejowa normalnotorowa Lublin – Przeworsk

W układzie sieci osadniczej gmina Zaklików została zaliczona jako o środek obsługi lokalnej (siedziba gminy). „Ośrodkiem obsługi lokalnej jest miejscowo ść Zaklików o umiarkowanych tendencjach rozwojowych, b ędąca siedzib ą władz samorz ądowych oraz jednostek obsługi mieszka ńców poziomu I w zakresie usług o światy, ochrony zdrowia, poczty i telekomunikacji, obrotu pieni ęŜ nego, policji i stra Ŝy po Ŝarnej”. Według projektu zagospodarowania przestrzennego województwa podkarpackiego obszar gminy obejmuj ą dwie strefy polityki przestrzennej.

Strefa rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Dominuj ącym sektorem gospodarki rolnej jest gospodarka indywidualna. Gospodarka ta cechuje si ę du Ŝym rozdrobnieniem. Gospodarstwa spełniaj ą bardziej funkcj ę socjaln ą ni Ŝ ekonomiczn ą. Nie oznacza to jednak, Ŝe takie gospodarstwa winny znikn ąć . Niezb ędne jest jednak powstanie znacz ącej liczebnie grupy gospodarstw wi ększych, wyspecjalizowanych w ró Ŝnych gał ęziach produkcji zdolnych do zastosowania nowych technologii, wprowadzania post ępu.

Strefa – obszar systemu ekologicznego, prawnie chronionego, do którego wchodz ą lasy, doliny rzeczne, Park Krajobrazowy „Lasy Janowskie” wraz z otulin ą, obszar Natura 2000 Szczecyn - SOO (PLH060083) . Tereny te wykorzystane s ą w du Ŝej mierze do celów turystyczno – rekreacyjnych o charakterze ponadgminnym.

17 2. Stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego

2.1 Poło Ŝenie geograficzne i morfologia terenu Wg podziału fizyczno-geograficznego J. Kondradzkiego (1977) gmina Zaklików poło Ŝona jest w obr ębie dwóch makroregionów: Kotliny Sandomierskiej obejmuj ącej centralna i południow ą cz ęść gminy gdzie wydzielono dwie jednostki wy Ŝszego rz ędu tj. mezoregion Kotliny Biłgorajskiej i Doliny Dolnego Sanu i Wy Ŝyny Lubelskiej w północnej cz ęś ci reprezentowanej przez mezoregion Wzniesie ń Urz ędowskich. Równina Biłgorajska rozci ąga si ę w południowej cz ęś ci terenów gminy. Jest to obszar rozległy, płaski, spadki w jego obr ębie nie przekraczaj ą 10%. Jego wzniesienie nad poziomem morza waha si ę w granicach 150 – 200 m. Obszar równinny rozci ągnięty jest słabo zaznaczaj ącymi si ę w morfologii terenu dolinami nieckowatymi. Krajobraz urozmaicaj ą wydmy i lekkie pofalowania rozwianych wydm. W obr ębie Równiny Biłgorajskiej wydzielono nast ępuj ące formy morfologiczne: − równiny – monotonne, prawie płaskie obszary, lokalnie rozci ęte obni Ŝeniami dolinnymi. − doliny nieckowate – płytkie niecki wyst ępuj ące w obr ębie równin, słabo zaznaczaj ące si ę w terenie o zagł ębieniach w stosunku do otaczaj ących terenów wahaj ących si ę w granicach 2 – 10 m. − wydmy – s ą to paraboliczne wzniesienia w stosunku o wysoko ściach wzgl ędnych wahaj ących si ę od 5 – 15 m i spadkach od 5 – 15%, przechodz ące w wydmy drobne, nieregularne o spadkach do 10% oraz rozległe pola piasków wydmowych, rozwianych o deniwelacjach kilku metrów.

Dolina Dolnego Sanu jest to płaska terasa o wysoko ści 5 – 15 m powy Ŝej koryta rzeki. Obejmuje ona niewielk ą, południow ą cz ęść terenu gminy. Kraw ędź oddzielaj ąca tras ę nadzalewow ą od trasy zalewowej wy Ŝszej jest niewyra źna, zatarta i wła ściwie nie maj ąca odbicia w morfologii (wyznaczona jest głównie na podstawie budowy geologicznej). Powierzchnia terasy wznosi si ę stopniowo w kierunku północno-wschodnim i wschodnim. Urozmaiceniem płaskiej powierzchni s ą wydmy, z którymi s ąsiaduj ą płytkie zagł ębienia podmokłe b ędące efektem równomiernej akumulacji utworów buduj ących ten poziom i erozyjnego działania wód powierzchniowych. Wzniesienia Urz ędowskie to obszar w północnej cz ęś ci gminy, którego stroma kraw ędź o wysoko ści 10 – 15 m przebiega wzdłu Ŝ wzniesie ń Baraki Stare – Szclina – Zdziechowice – Dąbrowa – Łysaków. Obszar ten wznosi si ę na wysoko ść od 190 do ok. 250 m n. p. m. a kulminacje wyst ępuj ące na północ od miejscowo ści Józefów osi ągaj ą 261 m n. p. m. Dominuj ącym elementem urozmaiconej rze źby terenu s ą rozległe wzniesienia rozczłonkowane gęst ą sieci ą gł ęboko wci ętych dolin. Na wysoczyznach przewa Ŝaj ą tereny o mniejszych nachyleniach wyra Ŝaj ące si ę warto ściami spadków 0- 5%. W rejonach obni Ŝeń dolinnych nachylenia zwi ększaj ą si ę a spadki wahaj ą si ę w granicach 5 15%. Obserwuje si ę tutaj aktywny proces modelowania rze źby przez wody opadowe w dolinach bocznych oraz w strefach przykraw ędziowych dolin głównych, w postaci działania procesów denudacji i akumulacji deluwiów. Formy erozyjne ( W ąwozy, jary) wyst ępuj ące w tej cz ęś ci gminy s ą w wi ększo ści pokryte lasami, zadrzewieniami, zakrzewieniami, co w znacznym stopniu ogranicza intensywno ść procesów erozji wodnej.

18 2.2 Budowa geologiczna Obszar gminy poło Ŝony jest na pograniczu dwóch du Ŝych jednostek geologicznych: Synklinerium Brze Ŝnego w północnej cz ęś ci i Zapadliska Podkarpackiego w południowej cz ęś ci. W budowie geologicznej Synklinerium Brze Ŝnego bior ą udział utwory kredowe i trzeciorz ędowe facji morskiej, których nadkład stanowi ą utwory czwartorz ędowe. Utwory kredowe reprezentowane s ą przez opoki i szare wapienie zalegaj ące na gł ęboko ści około 170 m p. p. t. Utwory trzeciorz ędowe to osady miocenu spoczywaj ące niezgodnie na zerodowanej powierzchni utworów kredy. Miocen reprezentowany jest przez litotamniowe, serpulowe, rafowe o spoiwie gliniastym i piaszczystym. Najpłycej na gł ęboko ści ok. 2,5 m p. p. t. wyst ępuj ą one w Zdziechowicach w rejonie Antonówki – D ąbrowy – Łysakowa na gł ęboko ści 4,5 m p. p. t. pod warstw ą utworów piaszczystych. Utwory czwartorz ędowe to osady akumulacji lodowcowej i wodnolodowcowej wykształconej jako gliny, gliny zwi ęzłe, iły oraz Ŝwiry. Mi ąŜ szo ść tego kompleksu waha si ę w granicach 5,5 – 31,5 m. Na osadach lodowcowych wzgl ędnie bezpo średnio na wapieniach trzeciorz ędowych zalegaj ą osady eoliczne, wykształcone w postaci pyłów, glin pylastych oraz lokalnie piasków pylastych (rejon Barków Starych) o mi ąŜ szo ści w granicach 15,5 – 25 m. Osady rzeczne to piaski drobnoziarniste, średnio zag ęszczone o przeci ętnej gł ęboko ści zalegania 4,0 – 9,0 m p. p. t. W dolinach rzek wyst ępuj ą gliny, namuły organiczne i torfy. Zapadlisko Podkarpackie to rozległe obni Ŝenie tektoniczne, wypełnione trzeciorz ędowymi osadami miocenu miocenu morskiego Zapadlisko powstałego w ko ńcowej fazie fałdowania geosynkliny karpackiej. Południowa cz ęść gminy usytuowana jest w północno-wschodnim obrze Ŝu Zakopaliska, a utwory je wypełniaj ące wykształcone s ą w gł ęboko-morskiej facji iłów i iłołupków z przewarstwieniami wapieni. Ostatnim ogniwem utworów trzeciorz ędowych s ą iły krakowieckie, zalegaj ące bezpo średnio pod nakładem utworów czwartorz ędowych. Wychodnia iłów krakowieckich uwidacznia si ę w dolinie rzeki Złodziejki. Strop tych utworów na terenie na terenie gminy wyst ępuje na gł ęboko ści 7 – 35 m p. p. t. Kompleks osadów czwartorz ędowych reprezentuj ą piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe, piaski i Ŝwiry rzeczne wy Ŝszych terasów akumulacyjnych, piaski coliczne oraz namuły organiczne, mady, torfy i piaski współczesnych osadów aluwialnych wyst ępuj ące w dolinach rzek.

2.3 Zasoby surowcowe i ich eksploatacja Na terenie gminy nie stwierdzono wyst ępowania złó Ŝ surowców z grupy podstawowych. Powszechnie wyst ępuj ą kopaliny pospolite. Są to wyst ępuj ące w północnej cz ęś ci gminy: wapienie i margle dla przemysłu wapiennego oraz wapienie litotamnowe przydatne równie Ŝ w budownictwie (okładziny, budowa murów). W centralnej i południowej cz ęś ci gminy wyst ępuj ą piaski rzeczne terasów akumulacyjnych, piaski deluwialne i wodnolodowcowe, piaski eoliczne o szerokim zastosowaniu w budownictwie, lokalne torfy o mo Ŝliwym zastosowaniu w ogrodnictwie. Ponadto w centralnej cz ęś ci gminy stwierdza si ę wyst ępowanie iłów, glin i iłołupków, maj ących zastosowanie przy produkcji cegły.

19 Obszar gminy był przedmiotem prowadzenia szeregu prac geologiczno- poszukiwawczych, w rezultacie których okre ślono wyst ępowanie obszarów zło Ŝonych surowców mineralnych, zwi ązanych z podło Ŝem trzeciorz ędowym i czwartorz ędowym. Są to udokumentowane w kategoriach bilansowych: piaski kwarcowe do produkcji betonów komórkowych : 3 − zło Ŝe Zaklików – Zdziechowice (kategoria C 2 1462 tys. m , wyst ępuj ące na kilku polach) piaski kwarcowe do produkcji cegły wapienno kwarcowej: 3 − zło Ŝe Zaklików – Irena (kategoria C 2 5257 tys. m ) 3 − zło Ŝe Lipa I (kategoria C 1 1606 tys. m ) 3 − zło Ŝe Lipa (kategoria C 1 411 tys. m ) kruszywa naturalne:

− zło Ŝe Łysaków (kategoria C 1 220 tys. ton) 3 − zło Ŝe Antonówka (kategoria C 1 90,8 tys. m ) − zło Ŝe Antoniówka I (152 tys. ton) surowce ilaste do produkcji cementu:

− zło Ŝe Zaklików (kategoria C 1 30144 tys. ton) surowce ilaste ceramiki budowlanej: − zło Ŝe Zaklików II (kategoria C 7395 tys. m 3) wapienie dla przemysłu wapiennego:

− zło Ŝe Łysaków (kategoria C 1 + C 2 18220 tys. ton)

− zło Ŝe Potok – Radna Góra (kategoria C 2 128062 tys. ton)

− zło Ŝe Potok – Karkówka (kategoria C 2 38754 tys. ton)

Ponadto w centralnej i południowej cz ęś ci gminy w obr ębie torfowisk zostały wst ępnie rozpoznane zło Ŝa torfów niskich, wysokich i przej ściowych o ł ącznych zasobach szacunkowych okre ślonych na 4730 tys. ton. Torfy w zale Ŝno ści od własno ści fizykochemicznych mog ą by ć stosowane w rolnictwie i ogrodnictwie jako nawóz organiczni i środek poprawiaj ący struktur ę gleby. Dawne zastosowanie torfów jako środka opałowego w chwili obecnej ma znaczenie marginalne. Surowce wyst ępuj ące na terenie gminy były przedmiotem eksploatacji w latach ubiegłych. W rezultacie powstały tereny wymagaj ące rekultywacji w Zaklikowie (w rejonie cegielni, piaskownie) i Lipie (piaskownie) oraz kamieniołomy po poborze wapieni w Łysakowie. Aktualnie wydobycie prowadzone jest na mocy wydanych koncesji i utworzonych terenów i obszarów górniczych: − TG Łysaków Piotrowski o pow. 0,7 ha – eksploatacja piasków; − TG Lipa II o pow. 5,51 ha – eksploatacja piasków dla potrzeb produkcji w Zakładzie Produkcji Silikatów; − TG Zaklików Skoczylas o pow. 1,14 ha – eksploatacja surowca ilastego dla potrzeb produkcji w cegielni; − TG Zaklików – Taracha o pow. 2,22 ha - eksploatacja surowca ilastego dla potrzeb produkcji w cegielni. − TG Antoniówka II o pow. 1,24 ha - eksploatacja kruszywa naturalnego.

W trakcie post ępowania koncesyjnego jest zło Ŝe piasków Antonówka o pow. ok. 2,00 ha. Ponadto stwierdza si ę przypadki „dzikiej” eksploatacji piasków. Jest to wydobycie punktowe, na mał ą skal ę, prowadzone przez miejscow ą ludno ść na potrzeby własne. Powstałe wyrobiska s ą z reguły małe i szybko ulegaj ą naturalnej sukcesji.

20 2.4 Klimat

Wg klasyfikacji Okołowicza gmina poło Ŝona jest w obr ębie Krainy klimatycznej Sandomierskiej. S ą to obszary o du Ŝych wpływach klimatu kontynentalnego, który wyra Ŝa si ę w wi ększych rocznych amplitudach powietrza, wydłu Ŝonych okresach upalnego lata i do ść długimi zimami. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,3 – 7,7 OC, dobowe wahania temperatury s ą do ść znaczne, zwłaszcza w cz ęś ci północno wschodniej. Średnia roczna wilgotno ść wzgl ędna powietrza wynosi 66 – 68%, ogólna roczna suma opadów wynosi 600 – 650 mm. Pokrywa śnie Ŝna ze wzgl ędu na przewa Ŝaj ącą południow ą ekspozycj ę terenu, nie jest gruba zalega stosunkowo krótko (60-65 dni), jedynie w cz ęś ci południowo – wschodniej do 70 dni, a w obszarach le śnych do 90 dni. Przewa Ŝaj ą wiatry południowo – zachodnie i zachodnie. Specyficzny klimat lokalny wyst ępuje w obr ębie kompleksów le śnych. S ą to obszary zacienione, otrzymuj ące minimalne ilo ści bezpo średniego promieniowania słonecznego. Posiadaj ą ni Ŝsze średnie dobowe temperatury, a amplitudy waha ń temperatur tak w przekroju dobowym jak i rocznym s ą wyrównane. Wilgotno ści wzgl ędne powietrza s ą zawsze du Ŝe. Lasy odznaczaj ą si ę du Ŝym procesem cisz i wydłu Ŝonym okresem zalegania mgieł i pokrywy śnie Ŝnej.

2.5 Środowisko wodne 2.5 1 Wody powierzchniowe Teren gminy posiada dobrze rozwini ętą sie ć rzeczn ą, nie wyst ępuje tu deficyt wód powierzchniowych. Obszar gminy odwadniany jest przez rzek ę Sanna (ciek II rz ędu) dopływ Wisły oraz szereg jej dopływów m.in. Karasiówk ę wpływaj ącą do Sanny poza terenem gminy. Rzeka Sanna płynie w północnej cz ęś ci gminy, posiada przebieg równole Ŝnikowy. Przez centraln ą cz ęść gminy przepływa rzeka Jadłówka (dopływ Sanny) i jej prawobrze Ŝny dopływ Złodziejka oraz rzeka Łukawica płyn ąca wzdłu Ŝ wschodniej cz ęś ci gminy. Sie ć wodn ą uzupełnia szereg bezimiennych cieków i rowów melioracyjnych. Ponadto na terenie gminy du Ŝą powierzchni ę ok. 350 ha zajmuj ą wody stoj ące, stawy rybne zasilane ze źródeł wód podziemnych oraz z rzek: Sanna, Karasiówka, Złodziejka, Jadłówka. Stawy zlokalizowane s ą w miejscowo ściach: Zdziechowice II, Lipa, Łysaków, Zaklików – Kolonia. Realne zagro Ŝenie powodziowe z wylewami rzek z ich koryt, w zasadzie n terenie gminy nie wyst ępuj ą. Rzeki charakteryzuj ą si ę małymi przepływami, płyn ą we wci ętych dolinach po wyrównanym terenie. W okresach roztopów wiosennych i nasilenia opadów stwierdza si ę wyst ępowanie podtopie ń terenu w dolinie rzeki Sanny na północny wschód od Zaklikowa i w rejonie D ąbrowy oraz na zachód od miejscowo ści Lipa. S ą to obszary o wysokim poziomie wód gruntowych i nieprzepuszczalnym podło Ŝu.

Jako ść wód powierzchniowych Wody powierzchniowe płyn ące s ą dzi ś najbardziej zanieczyszczonym elementem środowiska w Polsce, co jest nast ępstwem nieracjonalnej gospodarki zasobami oraz odprowadzenia nadmiernej ilo ści ścieków przemysłowych i komunalnych o niedostatecznym stopniu oczyszczenia. Istotnym czynnikiem degraduj ącym wody powierzchniowe s ą zanieczyszczenia obszarów pochodz ące ze spływów powierzchniowych (głównie w czasie wyst ępowania obfitych opadów i topnienie pokrywy śnie Ŝnej), wprowadzaj ących do wód zanieczyszczenia pochodz ące z gospodarki rolnej (nawozy, środki ochrony ro ślin) oraz zanieczyszczenia bakteriologiczne b ędące rezultatem stosowania praktyki nadrz ędno ści zaopatrzenia ludno ści w wod ę z wodoci ągów w stosunku do uporz ądkowania gospodarki ściekowej.

21 Sytuacja taka dotyczy gminy Zaklików, gdzie około 50% gospodarstw jest zwodoci ągowania przy braku zbiorczego systemu oczyszczania ścieków. Gospodarka ściekowa organizowana jest we własnym zakresie (zbiorniki bezodpływowe) co stwarza zagro Ŝenie dla środowiska wód podziemnych (poprzez spływy obszarowe) w przypadkach nie prawidłowej ich eksploatacji. Jedynym potencjalnym, punktowym źródłem zanieczyszczenia wód jest zrzut ścieków pochodz ących z mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków sanitarnych i mechanicznej oczyszczalni ścieków deszczowych zlokalizowanych w Zaklikowie w fabryce elementów zł ącznych HSW – ZM Spółka z.o.o w Stalowej Woli odprowadzanych wspólnym kanałem do rzeki Karasiówki. Z mocy ustawy o PIO Ś prowadzony jest monitoring jako ści wód powierzchniowych. Ocena jako ści wód polega na porównaniu reprezentatywnych st ęŜ eń poszczególnych wska źników zanieczyszcze ń z normatywnymi st ęŜ eniami okre ślonymi w Rozporz ądzeniu Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 05.11.1991 r. i przypisaniu im klas czysto ści. Ustawa – prawo wodne z 1974 r. wyró Ŝnia trzy klasy czysto ści wód powierzchniowych, w zale Ŝno ści od ich mo Ŝliwego wykorzystania: − woda klasy I (najwy Ŝszy stopie ń czysto ści) – przeznaczona jest do zaopatrzenia ludno ści w wod ę pitn ą, na potrzeby przemysłu spo Ŝywczego i hodowl ę ryb łososiowatych; − woda klasy II – przeznaczona do hodowli zwierz ąt gospodarczych i ryb innych ni Ŝ łososiowate oraz do celów rekreacyjnych; − woda klasy III - przeznaczona do przemysłu oraz nawadniania terenów rolniczych.

Wody o zanieczyszczeniu wy Ŝszym ni Ŝ wody III klasy okre śla si ę jako wody nadmiernie zanieczyszczone (pozaklasowe) nie odpowiadaj ące normom. W ogólnej ocenie stopnia zanieczyszczenia rzek decyduje najgorsza grupa wskaźników na danym odcinku cieku. Aktualnie nie prowadzi si ę bada ń jako ści wód w rzekach terenu gminy. Ostatnie wyniki bada ń pochodz ą z monitoringu lokalnego z lat 90-tych. Z uwagi na charakter zlewni mo Ŝna przypuszcza ć, i Ŝ jako ść wód nie ulega znacznym zmianom. Sanna (jako ść wód omówiono na podstawie wyników bada ń przeprowadzonych w 1991 r.) Jako ść wód rzeki została oceniona na podstawie bada ń przeprowadzonych w przekroju m. Zaklików. Sanna jest rzek ą stosunkowo czyst ą, w klasyfikacji ogólnej jako ść jej wód została oceniona w III klasie czysto ści ze wzgl ędu na zawarto ść bakterii z grupy Coli. Klasyfikacja fizyko-chemicznych parametrów wód przedstawia si ę korzystniej, wi ększo ść parametrów osi ąga warto ści parametryczne normatywne I klasy czysto ści, jedynie zawarto ść zwi ązków biogennych (fosforany, azot azotynowy) przekracza poziom warto ści dopuszczalnych dla klasy I. Karasiówka (jako ść wód omówiono na podstawie bada ń przeprowadzonych w 1991 r.) Jako ść wód rzeki została oceniona na podstawie bada ń przeprowadzonych w przekroju m. Zdziechowice. Jako ść wód Karasiówki, w badanym przekroju, nie odpowiada przyj ętej klasyfikacji ze wzgl ędu na wysoki poziom zanieczyszcze ń bakteriologicznych. Jednak Ŝe, podobnie jak w przypadku Sanny, klasyfikacja fizyko-chemicznych parametrów wód przedstawia si ę korzystniej, wi ększo ść parametrów osi ąga warto ści normatywne I klasy czysto ści, jedynie zawarto ść zwi ązków biogennych odpowiada normom okre ślonym dla klasy II.

22 Złodziejka, Jadłówka (jako ść wód omówiono na podstawie wyników bada ń przeprowadzonych w 1992 r.). Rzeka Złodziejka stanowi lewobrze Ŝny dopływ Jodłówki. Ponad połow ę zlewni Jodłówki stanowi ą lasy. Wyst ępuj ą tu liczne stawy i podmokłe ł ąki. Naturalne cechy zlewni decyduj ą tu o jako ści wód w górnym biegu Złodziejki. Świadcz ą o tym: wysoka barwa wody, kwa śny odczyn, podwy Ŝszona utlenialno ść , ponadnormatywne st ęŜ enie Ŝelaza. Wymienione cechy s ą charakterystyczne dla cieków przepływaj ących przez tereny podmokłe, le śne, bogate w substancje humusowe. Stan sanitarny rzeki odpowiada klasie III. Powy Ŝej m. Lipa obserwuje si ę ju Ŝ wpływ czynników antropogenicznych na chemizm. I bakteriologi ę wód, który zaznacza si ę jeszcze bardziej w rejonie m. Lipa. NA omawianym odcinku rzeki stan sanitarny nie odpowiada normatywnym. Znacz ąco wzrasta poziom zwi ązków biogennych. W dalszym biegu rzeka przepływa przez tereny pastwisk. Poprawia si ę bakteriologia wód (III klasa) i zmieniaj ą si ę fizyko - chemiczne cechy wód w wyniku naturalnego wpływu zlewni. Niskie warto ści tlenu rozpuszczonego, jakie odnotowano w dwóch przekrojach na rzece, były wynikiem stanów ni Ŝówkowych, które wyst ąpiły w okresie lata. Jako ść wód Jadłówki kontrolowano tylko na uj ściowym rzeki (km 1,0). W badanym przekroju, pod wzgl ędem bakteriologicznym, jako ść wód odpowiada klasie III. Cechy fizyko – chemiczne klasyfikuj ą rzek ę do wód pozaklasowych. Wody rzeki charakteryzuj ą si ę wysok ą ponadnormatywn ą zawarto ści ą Ŝelaza (pochodzenia naturalnego), kwa śnym odczynem i specyficzn ą barw ą, która spowodowana jest obecno ści ą substancji humusowych Łukawica – prawobrze Ŝny dopływ Sanu, badania jako ści wód rzecznych zostały przeprowadzone w latach 80-tych. W chwili obecnej maj ą one jedynie znaczenie archiwalne.

2.5.2 Wody podziemne Zró Ŝnicowanie budowy geologicznej powoduje zró Ŝnicowanie w sposobie gromadzenia wód podziemnych i gł ęboko ści zalegania poziomów wodono śnych. Generalnie obszar gminy charakteryzuje si ę nisk ą wodono śno ści ą o wydatkach studni w granicach 10 m 3/h, prócz terenów poło Ŝonych na północy i południowym zachodzie, gdzie wydatki studni wynosz ą 50m 3/h. w północnej cz ęś ci gminy w obr ębie Synklinorium Brzegowego wyst ępuj ą dwa poziomy wodono śne: pierwszy poziom wody gruntowej zwi ązany jest z zalegaj ącymi piaskami czwartorz ędowymi, którego zwierciadło swobodnie stabilizuje si ę na gł ęboko ści ok. 5,0 m p. p. t. Drugi poziom wodono śny wyst ępuje szczelinach skalnych wapieni trzeciorz ędowych i margli kredowych na wysoko ści 19 - 40 m p. p. t. Zwierciadło wydy wyst ępuje pod napi ęciem hydrostatycznym. W centralnej cz ęś ci gminy stwierdza si ę wyst ępowanie trzech poziomów wodono śnych: pierwszy poziom zwi ązany jest ze stropow ą warstw ą piasków rzecznych o zwierciadle swobodnym stabilizuj ącym si ę na poziomie 1 – 8 m p. p. t. charakteryzuj ący si ę małymi wydajno ściami. Drugi poziom wodono śny o zwierciadle lekko napi ętym , wyst ępuj ącym na wysoko ści 9 – 12 m p. p. t. zwi ązany jest z utworami wodno-lodowcowymi. Trzeci poziom wyst ępuje w szczelinach skalnych wapieni trzeciorz ędowych, na gł ęboko ści poni Ŝej 10 m p. p. t. Na południu gminy wody gruntowe gromadz ą si ę w piaskach rzecznych o du Ŝych mi ąŜ szo ściach, tworz ąc swobodne zwierciadło ju Ŝ na gł ęboko ści 0,7 – 3 m p. p. t. W okresach bardzo mokrych woda mo Ŝe wyst ąpi ć bezpo średnio pod powierzchni ą terenu. Wyst ępuje tutaj du Ŝa ilo ść wód powierzchniowych i bagien.

23 Niewielki południowo-zachodni fragment obszaru gminy znajduje si ę w obr ębie wydzielonego w widłach Wisły i Sanu GZWP Nr 425 D ębica - Stalowa Wola - Rzeszów. Jest to najwi ększy zbiornik na terenie woj. podkarpackiego. Kolektorami zasobów wodnych s ą czwartorz ędowe piaski i Ŝwiry. GZWP ma charakter porowy. Charakteryzuje si ę wydatkami studni w granicach 50-70 m 3/h. Lokalnymi punktowymi potencjalnymi źródłami zanieczyszczenia wód gruntowych na terenie gminy s ą: Nasycalnia Podkładów Kolejowych w Lipie oraz gminne wysypisko odpadów w Zaklikowie (posiada wyposa Ŝenie chroni ące środowisko - izolacja podło Ŝa ujmowanie odcieków, piezometry). W rejonie m. Lipa w piaskach baranowskich (torto ński poziom wodono śny) wyst ępuj ą wody mineralne typu siarczanowo- chlorowo- wodorow ęglanowo- sodowo- wapniowego, o ogólnej mineralizacji około 3 g/dm 3. Decyzj ą PCUG z 12.07.1969 r. zostały zatwierdzone zasoby eksploatacyjne w kategorii "C" w ilo ści 9,6 m 3/h dla jednego otworu. Zarz ądzeniem MZiOS z 22.11.1974 r. wody uznano za lecznicze i okre ślony został profil leczniczy obejmuj ący narz ądy ruchu, choroby skóry i choroby układu kr ąŜ enia. W momencie odst ąpienia od realizacji uzdrowiska w Lipie (pomimo Rozporz ądzenia Rady Ministrów z dnia 12.04.1974 r. w sprawie rozci ągni ęcia przepisów o uzdrowiskach na m. Lipa), spowodowanego brakiem inwestorów partycypuj ących w przedsi ęwzi ęciu oraz kolizj ą lokalizacji obiektów uzdrowiskowych z terenami specjalnego przeznaczenia decyzj ą PCUG z dnia 18.08.1984 r. została uchylona decyzja zatwierdzaj ąca zasoby i zatwierdzono projekt likwidacji wykonanego otworu rozpoznawczego. Na terenie gminy funkcjonuje uj ęcie wody pitnej w miejscowo ści Zdziechowice - Karkówka, składaj ące si ę z dwóch studni wierconych, o ł ącznych zasobach eksploatacyjnych z utworów trzeciorz ędowych - kredowych, zatwierdzonych w kategorii B, wynosz ących 59 m 3/h,

Uj ęcie to posiada strefy ochrony bezpo średniej, o wymiarach dla studni S 1 - 20 x 20 m, dla studni S 2 18,5 x 22 m. Jak wynika z operatu wodno-prawnego, nie ma potrzeby ustanawiania stref ochrony po średniej, gdy Ŝ w nadkładzie warstwy wodono śnej wyst ępuje ci ągła warstwa utworów nieprzepuszczalnych o mi ąŜ szo ści 14 do 30 m, chroni ąca przed migracj ą zanieczyszcze ń z powierzchni. W zasi ęgu leja depresyjnego studni S 1 - 341,5 m i S 2 - 135 m, nie wyst ępuj ą Ŝadne obiekty mog ące stanowi ć zagro Ŝenie dla ujmowanych wód. Jako ść wód podziemnych Badania jako ści wód podziemnych wykonywane s ą przez PIO Ś w ramach minitoringu krajowego i regionalnego. Na terenie gminy znajduj ą si ę trzy punkty z sieci krajowej w miejscowo ści Łysaków. Jak wynika z systematycznie prowadzonych bada ń, s ą to wody sklasyfikowane w klasie I b, co oznacza wody wysokiej jako ści; dotyczy to analizowanych wód wgł ębnych poziomu kredowego, jak równie Ŝ wód gruntowych poziomu czwartorz ędowego. Jako ść wody surowej z uj ęcia w Karkówce pod wzgl ędem fizyko-chemicznym i bakteriologicznym odpowiada wymaganiom sanitarnym; ujmowane wody nie wymagaj ą uzdatniania.

2.6 Środowisko atmosferyczne Powietrze atmosferyczne ze wzgl ędu na powszechno ść wyst ępowania, niezb ędn ą obecno ść w procesach Ŝyciowych organizmów, jest jednym z elementów środowiska decyduj ącym o jako ści Ŝycia człowieka i jego otoczenia. Wpływa na stopie ń czysto ści wód powierzchniowych, zakwaszenie gleb, zdrowotno ść lasów, zanieczyszczenie upraw. Stopie ń zanieczyszczenia powietrza zwi ązany jest z wielko ści ą emisji wprowadzonych do atmosfery strumieni zanieczyszcze ń, pochodz ących przede wszystkim ze źródeł antropogennych.

24 Gmina Zaklików poło Ŝona jest w rejonie o korzystnych warunkach aerosanitarnych. Na terenie gminy z uwagi na brak rozwini ętego, szczególnie uci ąŜ liwego przemysłu lokalnego, brak wi ększych punktowych źródeł emisji zanieczyszcze ń powietrza, mog ących znacz ąco wpłyn ąć na pogorszenie stanu atmosfery na wi ększym obszarze. Jednymi punktowymi źródłami emisji, które mog ą obni Ŝyć standardy w zakresie powietrza atmosferycznego jest Nasycalnia Podkładów Kolejowych w Lipie emituj ąca w ci ągu roku 48 Mg zanieczyszcze ń gazowych i 38,7 Mg zanieczyszcze ń pyłowych oraz Zakład Silikatów w Lipie. I cegielnie w Zaklikowie. Wielko ść emisji zanieczyszcze ń pochodz ących z terenu gminy stanowi 0,4% emisji pochodz ącej z powiatu stalowowolskiego. Ponadto wpływ na stan środowiska atmosferycznego, w skali lokalnej posiada emisja niekontrolowana z niepunktowych źródeł . Zalicza si ę do nich emisja z: − sektora transportowego; − sektora komunalnego – z małych kotłowni i palenisk domowych gdzie podstawowym źródłem energii cieplnej jest spalanie w ęgla i koksu; − rolnictwo (hodowla bydła, zabiegi agrotechniczne). Zanieczyszczenia emitowane do atmosfery powoduj ą zmian ę jej naturalnego składu chemicznego, struktury termicznej i zakłócaj ą bilans promieniowania słonecznego, stwarzaj ąc zagro Ŝenie dla ludzi i środowiska. W zwi ązku z czym konieczne jest systematyczne kontrolowanie stanu czysto ści powietrza. Wyniki bada ń stanowi ą podstaw ę oceny stopnia nara Ŝenia zdrowia ludzi oraz oceny wpływu zanieczyszcze ń na zmiany zachodz ące w środowisku. Badania zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych prowadz ą WSSE i WIO Ś w wytypowanych punktach pomiarowych. Program bada ń obejmuje zanieczyszczenia podstawowe pochodz ące z procesów spalania paliw: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, pył zawieszony, opad pyłu, opad kadmu i ołowiu, zwi ązki fluoru oraz zanieczyszczenia specyficzne pochodz ące z procesów technologicznych. Lokalizacja paliw pomiarowych wynika z regionalnej polityki ochrony środowiska, s ą to miejsca potencjalnej koncentracji zanieczyszczeń. Na terenie gminy nie zlokalizowano punktu pomiarowego, najbli Ŝsze znajduj ą si ę w Stalowej Woli i Nisku. Jak wynika z bada ń (PIO Ś 1997, 1998 r.) przekroczenia dopuszczalnych norm okre ślonych stosownymi przepisami dotycz ą zwi ązków fluoru w Stalowej Woli w granicach 15% Da ( śrdioroczna warto ść dopuszczalna) oraz zanieczyszcze ń specyficznych – organicznych (benzen, toluen) w Stalowej Woli zwi ązanych z lokalizacj ą przemysłowego źródła emisji w granicach 30-300% Da. Stwierdzone warto ści zanieczyszcze ń podstawowych w punktach kontrolno – pomiarowych Stalowej Woli i Niska wahaj ą si ę w granicach 10 – 54% Da. Niew ątpliwie istotn ą ochron ę przed napływem przed napływem zanieczyszcze ń z terenów zanieczyszcze ń stanowi ą du Ŝe kompleksy le śne w otoczeniu i na terenie gminy. Reasumuj ąc nale Ŝy stwierdzi ć, i Ŝ gmina charakteryzuje si ę korzystnymi warto ściami czysto ści powietrza, o czym świadczy zdrowotno ść lasów (wyst ępuje strefa wolna od uszkodze ń – „O” strefa zagro Ŝeń przemysłowych), środowiska szczególnie wra Ŝliwego na zanieczyszczenia zwłaszcza gazowe. Ponadto na przestrzeni ostatnich lat odnotowuje si ę systematyczn ą popraw ę w tym zakresie (ograniczenie emisji z zakładów uciąŜ liwych). Narastaj ącym problemem staje si ę emisja komunikacyjna, szczególnie odczuwana w rejonie tras tranzytowych. Najwi ększe nasilenie ruchu w skali gminy wg danych pochodz ących z aktualnego pomiaru nat ęŜ enia ruchu w 2000 roku wyst ępuje na drodze wojewódzkiej nr 855 (średnio 1500 w ci ągu doby). Wobec powy Ŝszego mo Ŝna przypuszcza ć, i Ŝ w rejonie tej trasy wyst ępuje zorganizowana emisja zanieczyszcze ń motoryzacyjnych, stwarzaj ąca mo Ŝliwo ść w miejscowo ściach Lipa i Zaklików poło Ŝonych przy w/w drodze. Dotychczas nie potwierdzono tego zjawiska badaniami.

25 2.7 Gleby – stan zanieczyszczenia UŜytki rolne wyst ępuj ące na terenie gminy zaliczane s ą do gleb II – VI z klasy bonitacyjnej. Przewa Ŝaj ą u Ŝytki w klasie V i VI (ponad 55% u Ŝytków rolnych). Gleby klasy II stanowi ą 0,3%, III 28% u Ŝytków rolnych. Niewielki odsetek stanowi ą gleby pochodzenia organicznego, szczególnie chronione z mocy ustawy o ochronie gruntów ornych i le śnych. S ą to gleby torfowe i murszowe wyst ępuj ące w miejscowo ściach: Goliszowice i Lipa. Zagro Ŝenia rolniczej przestrzeni produkcyjnej maj ą charakter ilo ściowy i jako ściowy. Zagro Ŝenia ilo ściowe wyra Ŝaj ą si ę w zmniejszaniu powierzchni u Ŝytkowej rolniczo w nast ępstwie przejmowania gruntów na cele rolnicze. ZagroŜenia o charakterze jako ściowym wynikaj ą z działalno ści wydobywczej, oddziaływania na grunty orne zanieczyszcze ń powietrza pochodz ących z przemysłu i komunikacji, zanieczyszcze ń wód i zanieczyszcze ń odpadami. Wszelkie zmiany w składzie chemicznym oraz odczynie i warunkach oksydoredukcyjnch gleby zmieniaj ą jej wła ściwo ści biologiczne i ograniczaj ą naturaln ą funkcj ę w biosferze. Do czynników degraduj ących gleb ę nale Ŝą : − nadmierne ilo ści metali ci ęŜ kich: kadmu, cynku, miedzi, ołowiu, niklu; − zakwaszenie przez zwi ązki siarki; − ska Ŝenie radioaktywne.

Wyst ępowanie tych zjawisk w glebach u Ŝytków rolnych stwarza zagro Ŝenie dla człowieka poprzez przenikanie zanieczyszcze ń do upraw. W celu uzyskania cało ści obrazu upraw trwałych przekształce ń i zmian zachodz ących w glebie oraz stworzenia mo Ŝliwo ści szybkiego reagowania na zachodz ące nieprawidłowo ści realizowany jest monitoring gleb zajmuj ący si ę badaniem i ocen ą stanu biologicznieczynnej powierzchni ziemi. Na podstawie ogólnopolskiego programu bada ń realizowanego w latach 1992 – 1997 pod nadzorem merytorycznym IUNiG w Puławach przez OSChR w Kielcach stwierdza si ę na terenie gminy: − 29% u Ŝytków rolnych stanowi ą gleby bardzo kwa śne (do 4,5 pH); − 34% gleby kwa śne; − 27% gleby lekko kwa śne; − 8% oboj ętne; − 2% gleby o odczynie zasadowym; − Zawarto ść w glebach u Ŝytków rolnych metali ci ęŜ kich (Zn, Cu, Ni, Cd, Pb) w stopniu „O” oznaczaj ącym zawarto ść naturaln ą;

− Naturaln ą zawarto ść siarki siarczanowej (S-SO 4) w u Ŝytkach rolnych.

Reasumuj ąc nale Ŝy stwierdzi ć, i Ŝ gleby u Ŝytków rolnych obszaru gminy nadaj ą si ę pod uprawy wszystkich ro ślin, w tym upraw warzyw przeznaczonych dla niemowl ąt i małych dzieci.

2.8 Promieniowanie elektromagnetyczne

Na terenie gminy nie stwierdza si ę zagro Ŝenia promieniowaniem elektromagnetycznym. Przebiegaj ąca przez centraln ą cz ęść gminy z południa na północ linia 220 kV Stalowa Wola – Abramowice, GPZ 110 kV / 15 kV Zaklików oraz linia 110 kV doprowadzaj ąca, zlokalizowane są w sposób nie koliduj ący z zabudow ą mieszkalną.

Analogicznie zagro Ŝenie negatywnym oddziaływaniem stacji bazowych linii komórkowej w Zdziechowicach i Zaklikowie poprzez wytwarzanie pola elektromagnetycznego, zostało wyeliminowane w rezultacie wła ściwej lokalizacji. Przekroczenie nat ęŜ eń dopuszczalnych,

26 wyst ępuj ą w wolnej przestrzeni, niedost ępnej dla ludzi, na znacznych wysoko ściach co wyklucza zagro Ŝenie w zwi ązku z nieprzewidywaniem budownictwa wysokiego na terenie gminy.

2.9 Klimat akustyczny

Na klimat akustyczny wpływ posiadaj ą: − hałas przemysłowy; − hałas komunikacyjny.

Uci ąŜ liwo ść spowodowania nadmiern ą emisj ą hałasu jest charakterystyczna głównie dla terenów zwartej zabudowy, dotyczy terenów mieszkalno-przemysłowych oraz przebiegu tras komunikacyjnych o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu. Gmina Zaklików nie była przedmiotem bada ń natęŜ enia hałasu. Na terenie gminy źródłami hałasu przemysłowego s ą traki, piły, oraz urz ądzenia obróbki drewna zlokalizowane w Zaklikowie. Ewentualna uci ąŜ liwo ść tych obiektów nie była przedmiotem skarg ludno ści. Poziom nat ęŜ enia hałasu drogowego zale Ŝny jest od: − rodzaju i hała śliwo ści pojazdów; − rodzaju i jako ści powierzchni; − ukształtowania terenu i zwarto ści zabudowy; − nat ęŜ enia ruchu.

Maj ąc na uwadze w/w czynniki nale Ŝy przypuszcza ć, i Ŝ uci ąŜ liwo ść zwi ązana z nadmiern ą emisj ą hałasu komunikacyjnego mo Ŝe pojawi ć si ę w m. Lipa i Zaklików poło Ŝonych przy drodze wojewódzkiej nr 855 o średnim ruchu dobowym wynosz ącym wg bada ń z 2000 r. 1500 pojazdów/dob ę. Brak danych odno śnie poziomu emisji hałasu.

2.10 Ogólna ocena stanu środowiska

PIO Ś dokonuje okresowo kompleksowej oceny stanu środowiska na terenach gmin. Wynikiem oceny jest klasyfikacja gmin ze wzgl ędu na wyst ępowanie zagro Ŝeń środowiskowych. Kryteria oceny to: − poziom zanieczyszczenia powietrza; − poziom zanieczyszczenia wód powierzchniowych; − poziom zanieczyszczenia wód podziemnych; − stopie ń dewastacji i degradacji gruntów; − poziom zagro Ŝenia hałasem; − ilo ść zakładów uci ąŜ liwych z listy krajowej i wojewódzkiej.

W rejonie poło Ŝenia gminy Zaklików ocen ę przeprowadziła WIO Ś Tarnobrzeg w 1996 roku. Gmina Zaklików została zaliczona do grupy gmin, na których terenie praktycznie nie wyst ępuj ą zagro Ŝenia i ze wzgl ędu na bardzo dobry stan środowiska ni było dotychczas potrzeby przeprowadzenia szczegółowych bada ń.

27 2.11 Walory krajobrazowe Teren gminy charakteryzuje si ę stosunkowo du Ŝą zmienności ą krajobrazu, wynikaj ące ze specyficznego poło Ŝenia na granicy dwóch makroregionów. Północna cz ęść gminy pozbawiona wi ększych kompleksów le śnych, posiada malowniczy krajobraz utworzony przez formy erozyjne w postaci w ąwozów, jarów, parowów i dolinek o stromych zboczach. Wi ększo ść z nich jest zakrzewiona, zadrzewiona lub pokryta roślinno ści ą ciepłolubn ą tworz ąc ciekawe aspekty w krajobrazie. Atrakcyjne elementy krajobrazu to doliny silnie meandruj ących rzek Sanny i Karasiówki. Centralna i południowa cz ęść gminy nie posiada szczególnie urozmaiconej rze źby terenu i morfologicznie jest raczej monotonn ą, równinn ą, poprzecinan ą dolinami cieków i wałami wydmowymi stanowi ącymi ciekawy element morfologiczny. Wa Ŝnym elementem krajobrazu s ą rozległe lasy, bogate florystycznie, charakteryzuj ące si ę w przewadze du Ŝą dost ępno ści ą, co stanowi dodatkowy walor turystyczny. Otwarte tereny turystyczne nie s ą monotonne, wyst ępuje tu szachownica pól, szczególnie szczególnie barwnie wygl ądaj ąca wiosn ą i latem. Ró Ŝnorodno ść upraw, przeplatana ł ąkami. Niekiedy z k ępami drzew i krzewów, pi ęknie komponuje si ę z kompleksami le śnymi, ciekami wodnymi, licznymi kompleksami stawów tworz ąc wybitnie harmonijny krajobraz.

2.12 Środowisko biotyczne, system powi ąza ń ekologicznych Szata ro ślinna pełni funkcje klimatyczne i biotyczne, wpływaj ące na podniesienie ogólnych standardów ekologicznych i popraw ę jako ści Ŝycia oraz funkcje glebochronne, wodochłonne. Wg podziało geobotanicznego Szafera (1972) obszar gminy poło Ŝony jest w obr ębie Krainy Kotliny Sandomierskiej, w okr ęgu Biłgorajskim. Flora gminy jest bardzo zró Ŝnicowana i niezwykle bogata ze wzgl ędu na obecno ść siedlisk w odmiennym charakterze - od dolin rzecznych poprzez tereny piaszczystych wydm z ubogimi murawami i borami po Ŝyzne siedliska zaj ęte przez gr ądy i buczyny. Na terenie gminy wyst ępuj ą nast ępuj ące zbiorowiska ro ślinno ści: Lasy i zbiorowiska zaro ślowe Kompleksy le śne terenu gminy stanowi ą pozostało ści Puszczy Solskiej, w chwili obecnej znacznie przekształconej przez człowieka. Lasy wyst ępuj ą w postaci zwartych kompleksów w centralnej i południowej cz ęś ci gminy zajmuj ąc ponad 60%obszaru całej gminy. Struktura siedliskowa lasów jest tu niezwykle ró Ŝnorodna. Najbardziej rozpowszechnione s ą siedliska borowe (75%), gdzie wiod ąca rol ę pełni zespół kontynentalnego boru mieszanego ( blisko 50% powierzchni), mniejsze powierzchnie zajmuj ą: suboceaniczny bór świe Ŝy (ok. 13%), spotykane s ą równie Ŝ płaty boru suchego, wy Ŝynnego, jodłowego boru mieszanego, gr ądu, Byczyny (szczególnie na podło Ŝu wapiennym), przystrumykowego ł ęgu jesionowo – olszowego, topolowego oraz brzeziny bagiennej. Przewarzaj ą drzewostany iglaste ok. 85%. Skład gatunkowy obejmuje kilkana ście gatunków drzewiastych. Trzon drzewostanów buduje sosna (86%) pozostałe to: jodła 4,5%, brzoza 2,7%, olsza 4,4%, grab 0,2%, d ąb 1,2%, buk 0,9%, jesion, świerk, modrzew, klon, osika, lipa około 0,1%. W podszycie boru świe Ŝego wyst ępuje jodłowiec, jarz ębina, kruszyna, boru bagiennego rokita, wierzba uszata. Średni wiek drzewostanów w obr ębie kompleksów le śnych gminy wynosi od ok. 65 lat, a przeci ętna ich zasobno ść ok. 250 m 3/h.

28 Działalno ść człowieka oraz zanieczyszczenie środowiska na przestrzeni lat spowodowały przekształcenia w pierwotnych warunkach panuj ących w obr ębie lasów. Obecnie na niespełna 30% powierzchni le śnej terenu gminy wyst ępuje zgodno ść gatunków drzewostanów z warunkami siedliskowymi. Las jest jednym z najwa Ŝniejszych komponentów środowiska przyrodniczego. Znaczenie lasu wypływa z wielorakich jego funkcji, w śród których wyró Ŝnia si ę: − funkcj ę ochronn ą polegaj ącą na tym, i Ŝ las jest główna formacj ą ro ślinn ą oddziełowuj ącą dodatkowo na wiele elementów środowiska: klimat, stosunki wodne, skład chemiczny wody i powietrza. Lasy zabezpieczaj ą przed takimi zjawiskami jak: wiatr, zmniejszaj ą zanieczyszczenia powietrza, produkuj ą tlen, chroni ą przed hałasem, przetrzymuj ą wilgo ć; − funkcj ę produkcyjn ą, polegaj ąca na dostarczeniu surowca drzewnego i innych dóbr jak: owoce le śne, grzyby itp.; − funkcj ę społeczn ą polegaj ącą na tym, Ŝe lasy s ą niezast ąpionym terenem dla turystów i rekreacji.

Ponadto s ą niezmiennie wa Ŝnym elementem krajobrazu stanowi ą naturalne środowisko le śnych gatunków zwierz ąt. Lasy i zadrzewienia na terenie gminy zajmuj ą powierzchni ę 13484 ha, co stanowi 65,3% ogólnej powierzchni. Struktura władania lasów przedstawia si ę nast ępuj ąco: − 9436 ha lasy pa ństwowe w zarz ądzie Nadle śnictwa Janów Lubelski i Go ścieradów; − 14 ha lasy komunalne; − 3975 ha lasy prywatne; − 59 ha wspólnot grupowych. Wśród kompleksów le śnych wyst ępujących na obszarze gminy wydzielono lasy posiadaj ące, status lasów chronionych z mocy Decyzji nr 20 Ministra Środowiska z dnia 28.08.2000 r. na terenie lasów pa ństwowych pozostaj ących w zarz ądzie PGL Nadle śnictwa Janów Lubelski oraz z mocy Zarz ądzenia nr 103 MOSZNiL z dnia 23.07.1996 r. na terenie lasów pa ństwowych pozostaj ących w zarz ądzie PGL Nadle śnictwo Go ścieradów. Ł ączna powierzchnia lasów uznanych za ochronne wynosi 5911,18 ha, w nast ępuj ących kategoriach ochronno ści: − lasy wodochronne; − lasy o znaczeniu dla obronno ści i bezpiecze ństwa pa ństwa; − lasy stanowi ące ostoj ę dla zwierz ąt obj ętych ochron ą gatunkow ą; − lasy nasienne; − lasy poło Ŝone w odległo ści do 10 km od granic m Stalowa Wola; − lasy na stałych powierzchniach badawczych i do świadczalnych.

Pozostałe to lasy typowo gospodarcze. Kompleksy le śne. Kompleksy le śne terenu gminy charakteryzuj ą si ę zadawalaj ącą zdrowotno ści ą. Poło Ŝone w strefie „O” zagro Ŝeń przemysłowych (wolnej od uszkodze ń. Na obszarze lasów pozostaj ących w zarz ądzie Nadle śnictwa Janów Lubelski został utworzony Le śny Kompleks Promocyjny Lasy Janowskie obejmuj ący w cało ści powierzchni ę 3630 ha. Zarz ądzeniem nr 30 Dyrektora Generalnego Lasów Pa ństwowych z dnia 19.12.1994 r. Le śne kompleksy promocyjne maj ą za zadanie promowanie zasad i metod zrównowa Ŝonej, opartej na podstawach ekologicznych, gospodarki le śnej. Maj ą ponadto pełni ć funkcj ę edukacyjn ą, ukierunkowana na prezentacj ę walorów i zasobów przyrodniczych obszarów le śnych.

29 Zbiorowiska niele śne Wśród ro ślinno ści niele śnej wyst ępuje ogromne zró Ŝnicowanie od ro ślinno ści wodnej poprzez szuwarow ą, torfowiskow ą, od ł ąk wilgotnych do suchych muraw piaszczyskowych i ro ślinno ści ciepłolubnej. Flora zbiorowisk, szczególnie wodnych, bagiennych i torfowiskowych, wyst ępuj ących głównie we wschodniej cz ęś ci gminy jest niezwykle bogata. Stwierdzono tu wyst ępowanie 27 gatunków ro ślin chronionych obj ętych ochron ą ścisł ą i cz ęś ciow ą, z listy gatunków ro ślin podlegaj ących ochronie gatunkowej, do których nale Ŝy zaliczy ć przede wszystkim: gr ąŜ ela Ŝółtego, grzybienie białe, zespół turzycy bagiennej, storczyk, widłak jałowcowy, odmiany rosiczki. Świat zwierz ęcy Wg podziału na krainy zoogeograficzne (Jaczewski 1973 r. w Narodowym Atlasie Polski) obszar gminy nale Ŝy do Krainy Niziny Sandomierskiej. Ró Ŝnorodno ść wyst ępuj ących na terenie gminy zbiorowisk szaty ro ślinnej sprzyja bogactwu gatunków fauny. Wybitnym walorem zwłaszcza wschodniej cz ęś ci gminy jest wyst ępowanie elementów puszcza ńskich fauny. Z bada ń ornitologicznych wynika, i Ŝ wyst ępuje tu 15 gatunków ł ęgowych ptaków. Z grupy uznanych za gin ące lub na granicy zaników wyst ępuje tu: brodziec le śny, orlik grubodzioby i czapla purpurowa. Z gatunków silnie zagro Ŝonych wygini ęciem odnotowano rybołowa, bielika, orlika krzykliwego, gado Ŝera, Ŝurawin ą, siewk ę rzeczn ą, mew ę mał ą i sóweczk ę. Z innych rzadkich ptaków chronionych wyst ępuj ą: kormoran, łab ędź niemy, cietrzew, głuszec, zimorodek. Na szczególn ą uwag ę zasługuje liczna populacja bociana czarnego. Fauna ssaków obejmuje 29 gatunków, co stanowi 43% gatunków fauny krajowej. Do najcenniejszych nale Ŝy niew ątpliwie wilk zagro Ŝony w Polsce wygini ęciem i ło ś równie Ŝ rzadki wyst ępuj ący tu przy południowej granicy swego zasi ęgu, podobnie jak nornik północny. Liczna zwierzyna łowna dopełnia obrazu tej krainy o puszcza ńskim charakterze krajobrazu. Naturalny system powi ąza ń ekologicznych na terenie gminy tworz ą: − Rozległe ekosystemy le śne, − Ekosystemy dolin rzecznych Sanny, Karasiówki oraz dolin innych dopływów, − Ekosystemy ł ąkowe – obszary u Ŝytków zielonych, stanowi ących baz ę równowagi ekologicznej dla s ąsiaduj ących, łatwo wysuszaj ących si ę obszarów, co dotyczy północnej cz ęś ci gminy, − Ekosystemy wód płyn ących, licznych kompleksów stawów, śródle śnych oczek wodnych.

Kompleksy lasów Janowskich stanowi ą fragment sieci ekologicznej ECONET – PL opracowanej w ramach europejskiego programu Mi ędzynarodowej Unii Ochrony Przyrody jako obszar w ęzłowy o znaczeniu mi ędzynarodowym. Podstawowym celem utworzenia sieci ekologicznej w kraju i w Europie jest zwi ększenie skuteczno ści ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej. Główne zasady wdro Ŝenia sieci ECONET to: − Zasada nasycenia ró Ŝnym formami ochrony prawnej, − Zasada renaturyzacji obszarów zdegradowanych, − Zasada promowania rozwoju zrównowa Ŝonego.

30 2.13 Istniej ące formy prawnej ochrony przyrody

Na terenie gminy ochron ę prawn ą (Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16.10.1991 r. Dz. U. nr 14 poz. 492) zastosowano dla zwartego kompleksu le śnego poło Ŝonego we wschodniej cz ęś ci gminy, stanowi ącego cz ęść pasma Puszczy Solskiej, o wysokim bogactwie zasobów biologicznych (niezwykle bogate i zró Ŝnicowane zespoły ro ślinne, bogata fauna, wyst ępowanie gatunków zagro Ŝonych wygini ęciem), które znalazły si ę w obr ębie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” powołane Uchwał ą nr II/12/84 URN w Tarnobrzegu z dnia 03.10.1984 r. Uchwałą nr XXVI/14/88 z dnia 30.03.1988 r. Powierzchnia parku na terenie gminy 974 ha, powierzchnia otuliny 8760 ha. Najcenniejszego fragmentu rozległego krajobrazu le śnego Lasów Lipskich i Janowych, które obj ęto ochron ą w formie rezerwatu le śnego „Ł ęka” o pow. 377,35 ha Zarz ądzeniem Ministra Środowiska (Dz. U. nr 161 z dnia 29.12.1998 r.). Przedmiotem ochrony jest wielogatunkowy drzewostan o cechach naturalnych z dominuj ącym zespołem gr ądu, du Ŝym udziałem jesionu wyniosłego odnawiaj ącego si ę naturalnie poło Ŝony nad rzek ą Łukawic ą. Jest to dogodny teren do gniazdowania ptaków chronionych (bocian czarny, orzeł bielik). Ponadto ochron ę zastosowano przez utworzenie 14 pomników przyrody Ŝywej w postaci okazałych, s ędziwych drzew. Są to: na terenie wsi Łysaków: − modrzew europejski − jesion wniosły na terenie wsi Irena: − dąb szypułkowy − dąb szypułkowy − dąb szypułkowy na terenie wsi Karkówka: − lipa drobnolistna na terenie wsi Zdziechowice: − lipa drobnolistna na terenie wsi Goliszowiec przysiółek Janiki: − dąb szypułkowy i jodła pospolita (pomnik grupowy) − dąb szypułkowy na terenie gminy Antonówka: − modrzewie, d ęby, świerki, sosna pospolita (pomnik grupowy) na terenie wsi Lipa, przysiółek Brosy − dąb szypułkowy − jesion wyniosły − jesion wyniosły.

Na terenie gminy wyst ępuje szereg obszarów i obiektów cennych pod wzgl ędem przyrodniczym i krajobrazowym. Propozycje obj ęcia ich ró Ŝnymi formami ochrony prawnej znajduj ą si ę w drugiej cz ęś ci mniejszego opracowania.

W granicach obszaru opracowania, na terenie obr ębu Zdziechowice Drugie, w sąsiedztwie Baraków Nowych, zlokalizowany jest obszar Natura 2000 - Szczecyn - SOO (PLH060083) , który chroni mi ędzy innymi jedno z dwóch na terenie Lubelszczyzny stanowisk chrz ąszcza pachnicy d ębowego - Osmoderma eremita . Zrównania wierzchowinowe buduj ą wapienie, gezy i opoki kredowe pokryte lessami lub zwietrzelin ą skał podło Ŝa. Strefa kraw ędziowa Wy Ŝyny

31 Lubelskiej (południowa cz ęść obszaru) poci ęta jest dolinami denudacyjnymi i rozci ęciami erozyjnymi. Przewa Ŝaj ą gleby płowe w kompleksie z brunatnymi wyługowanymi, wytworzone z lessów i utworów lessopodobnych. R ędziny wytworzone z wapieni i margli kredowych wyst ępuj ą na wierzchowinach i zboczach, z których w znacznym stopniu została zdarta pokrywa czwartorz ędowa. Obszar chroni istotne płaty siedliska gr ądu subkontynentalnego wykształconego w postaciach: z bukiem i z jodł ą - obydwa gatunki maj ą tu kresowe stanowiska na północno-wschodniej granicy zasi ęgu.

2.14 Zagro Ŝenia środowiskowe Gmina Zaklików zalicza si ę do obszarów o korzystnych warunkach środowiska naturalnego, w zasadzie tylko w niewielkim stopniu przekształconych przez człowieka. W celu utrzymania takiego stanu, nale Ŝy jednak zwróci ć uwag ę na wyst ępowanie zjawiska negatywnych pojawiaj ących si ę na terenie gminy mog ących ten stan zmieni ć. Do zagro Ŝeń środowiskowych wyst ępuj ących na obszarze gminy zalicza si ę zagro Ŝenia naturalne i antropogenie. Zagro Ŝenia naturalne wynikaj ą z poło Ŝenia gminy, budowy geologicznej i warunków hydrogeologiczntch. S ą to: − wyst ępowanie wysokiego poziomu wód gruntowych, a w okresach wiosennych roztopów i nasilenia opadów podstopie ń terenu w obr ębie torfowisk nad Sann ą, w północno – wschodniej cz ęś ci Zaklikowa i we wsi D ąbrowa oraz na północny zachód od wsi Lipa; − wyst ępowanie zjawisk erozji wodnej powoduj ącej pogłębienie si ę jarów i w ąwozów, a w konsekwencji zmniejszenie terenów rolnych (północna cz ęść gminy).

Zagro Ŝenia antropogenne zwi ązane z działalno ści ą człowieka: − Nieuporz ądkowana gospodarka ściekowa (brak kanalizacji i oczyszczalni ścieków) przy 50% zwodoci ągowania co powoduje powstawanie zanieczyszcze ń obszarowych, degraduj ących środowisko wodne i glebowe (odcieki i nieprawidłowo eksploatowanych zbiorników bezodpływowych do gromadzenia ścieków); − Brak zorganizowanej systematyczno ści zbiorki i wywozu odpadów komunalnych z terenu całej gminy, pomimo funkcjonowania gminnego wysypiska odpadów, co prowadzi do za śmiecania „dzikimi” wysypiskami negatywnie oddziałuj ącymi na całokształt środowiska przyrodniczego; − Pojawiaj ące si ę przypadki nielegalnej eksploatacji kruszyw naturalnych (piasków) powoduj ącej nieracjonalne gospodarowanie zasobami i dewastacja gruntów, szczególnie niekorzystne w obr ębie ciekawych form morfologicznych jakimi s ą wyst ępuj ące głównie na terenach le śnych wydmy.

2.15 Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego 2.15.1 Uwarunkowania prawne wynikaj ące z przepisów i norm prawa lokalnego: • Konieczno ść ochrony areału gleb o wysokiej bonitacji (klasa III i IV), gleb pochodzenia organicznego, obszarów le śnych szczególnie ochronnych przed zanieczyszczeniem i zmian ą u Ŝytkowania; • Konieczno ść ochrony terenów wyst ępowania udokumentowanych obszarów surowców pospolitych (piaski, wapienie, surowce ilaste) oraz utworzonych dla ich wydobycia terenów górniczych; • Konieczno ść ochrony terenów wyst ępowania wst ępnie rozpoznanych złó Ŝ torfów, równie Ŝ jako obszaru cennego pod wzgl ędem przyrodniczym – torfowisko wysokie i niskie;

32 • Konieczno ść wzmo Ŝenia nadzoru sanitarnego w obr ębie rejonu stref ochrony bezpo średniej studni uj ęcia wody w Karkówce oraz stosowania ogranicze ń w zagospodarowaniu, w obszarze zasobowym uj ęcia; • Konieczno ść ochrony wód podziemnych w obszarze GZWP; • Konieczno ść respektowania zasad zagospodarowania na obszarach (Park Krajobrazowy „Lasy Janowskie” wraz z otulin ą, rezerwat „Ł ęka” obszar NATURA 2000 Szczecyn) i w otoczeniu obiektów (pomniki przyrody) przyrody prawnie chronionej.

2.15.2 Uwarunkowania ochronne obszarów o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, stanowi ących naturalny system powi ąza ń przyrodniczych.

− potrzeba ochrony systemów biotycznych o znaczeniu mi ędzynarodowym w sieci ECONET – PL tj. kompleksów le śnych stanowi ących pozostało ść Puszczy Solskiej oraz systemów lokalnych tj. ekosystemów ł ąkowych, zieleni śródpolnej, enklaw zieleni w terenach zabudowanych w celu zachowania systemu powiąza ń ekologicznych oraz wzniesie ń wydmowych jako ciekawych form morfologicznych w krajobrazie .

2.15.3 Uwarunkowania wynikaj ące z zagro Ŝeń naturalnych

− stosowanie ogranicze ń w zainwestowaniu (wymóg analiz geologicznych okre ślaj ących posadowienie obiektów) na terenie o wysokim poziomie wód gruntowych; − przeciwdziałanie zjawiskom erozji i stosowanie ogranicze ń w zainwestowaniu na tych terenach.

2.15.4 Uwarunkowania wynikaj ące z antropogennych przeobra Ŝeń i zagro Ŝeń środowiska

− Uzale Ŝnienie rozwoju przestrzennego od mo Ŝliwo ści zaopatrzenia w wod ę, odprowadzenia i oczyszczenia ścieków w sposób zorganizowany; − Potrzeba minimalizacji zagro Ŝeń wynikaj ących z braku zorganizowanej, systematycznej zbiórki odpadów komunalnych; − Potrzeba eliminacji „dzikiej” eksploatacji kruszyw, w szczególno ści na terenach le śnych; − Konieczno ść rekultywacji terenów zdewastowanych w wyniku eksploatacji wapieni w Łysakowie, poboru piasków w Zaklikowie i Lipie oraz w rejonie cegielni w Zaklikowie po wydobyciu surowca ilastego; − Konieczno ść stosowania ogranicze ń w zainwestowaniu w obszarach negatywnego oddziaływania istniej ących i projektowanych elementów liniowych infrastruktury technicznej i komunikacji.

33 3 Uwarunkowania kulturowe

3.1 Rys historyczny Ju Ŝ w X wielu obszar całej Małopolski, w tym i tereny gminy Zaklików został wchłoni ęty przez pa ństwo Piastów. W ko ńcu XII wieku powstała kasztelania w Sandomierzu, jednym z najwa Ŝniejszych miast ówczesnej Polski. Osadnictwo i rozwój gospodarczy tych ziem wstrzymały liczne najazdy Tatarów, Litwinów, Ja ćwingów, Rusinów m.in. na przełomie lat 1259/1260 czy w 1376 r. OŜywienie gospodarcze i budowlane tych ziem nast ąpiło w XIV wieku, zwłaszcza za panowania króla Kazimierza Wielkiego. W owym czasie obszar gminy Zaklików (a Ŝ do 1474 r.) wchodził w skład województwa sandomierskiego. Od 1474 r. do 1795 r. tereny gminy wchodziły w skład nowopowstałego (wydzielonego z województwa sandomierskiego) województwa lubelskiego i powiatu urz ędowskiego. W połowie XVII wieku ogromne spustoszenie dla tych ziem przyniósł „potop szwedzki”. W wyniku III rozbioru Polski, w 1795 obszar gminy wł ączony został do zaboru austriackiego i wszedł w skład Galicji Zachodniej – cyrkuł lubelski. W 1807 roku podczas wojen napoleo ńskich, w wyniku traktatu tyl Ŝyckiego powstało z ziem II i III rozbioru Ksi ęstwo Warszawskie, powi ększone w 1809 r. o ziemi ę III zaboru austriackiego i okr ęg zamojski. W tym to okresie czasu obszar gminy znalazł si ę w granicach Ksi ęstwa Warszawskiego i przynale Ŝał do powiatu Kra śnickiego wchodz ącego w skład powiatu lubelskiego. ten stan utrzymał si ę do roku 1815, kiedy to na mocy postanowie ń Kongresu Wiede ńskiego zlikwidowane zostało Ksi ęstwo Warszawskie, które pod nazw ą Królestwo Polskie stało si ę cz ęś ci ą zaboru rosyjskiego. W ten to sposób obszar gminy wszedł w skład województwa (od 1837 r. guberni) lubelskiego, obwodu (od 1842 r.) powiatu zamojskiego z siedzib ą w Janowie Ordynackim (ob. Lubelskim). W wyniku przeprowadzonej w 1866 r. zmiany podziału administracyjnego obszar gminy znalazł si ę w granicach powiatu janowskiego, województwa lubelskiego, guberni lubelskiej. Po odzyskaniu niepodległo ści, na przestrzeni lat 1918 - 40 przynale Ŝał do powiatu janowskiego, województwa lubelskiego, a od 1940 r. do 1975 r. do powiatu kra śnickiego tego Ŝ województwa. W wyniku przeprowadzonej w 1975 r. reformy administracyjnej kraju obszar gminy znalazł si ę w granicach nowopowstałego województwa tarnobrzeskiego, w granicach którego pozostał aŜ do roku1998. W zwi ązku z kolejn ą reform ą podziału terytorialnego kraju i utworzeniem powiatów z dniem 1 stycznia 1999 r. obszar gminy Zaklików wszedł w skład powiatu stalowowolskiego województwa podkarpackiego. Pod wzgl ędem przynale Ŝno ści ko ścielnej obszar gminy przynale Ŝał do 1790 r. do dekanatu urz ędowskiego archidiakonatu zawichojskiego. W 1790 roku dekanaty urz ędowski i zaklikowski wł ączono do diecezji chełmi ńskiej. W 1805 r. Bull ą papie Ŝa Piusa VII Indefessum personarum przył ączono do diecezji kieleckiej trzy dekady: Chodel, Urz ędów i Zaklików. Od 1992 na mocy Bulli papie Ŝa Jana Pawła II Totus Tuus Poloniae dekanaty janowski i zaklikowski weszły w skład diecezji sandomierskiej. Do pocz ątku XV wieku Zaklików nale Ŝał do parafii p.w. św. Maurycego w Zawicho ście. W 1409 r. staraniom wła ściciela Zdziechowic Jana Trestki erygowana została parafia przy ko ściele p.w. św. Anny w Zdziechowicach. W 1565 roku wybudowano w mie ście drewniany ko ściół p.w. św. Anny (ob. na cmentarzu parafialnym) który był fili ą ko ścioła w Zdziechowicach. Przy ko ściele zało Ŝono szkoł ę parafialn ą i szpital. W latach 1585 - 1590 Zaklików i Zdziechowice nabył Marcin Gniewosz, wyznania kalwi ńskiego i zaraz po obj ęciu dóbr ko ściół w Zdziechowicach zamienił na zbór kalwi ński. Zbór ten upadł w 1594 roku, a budynek zniszczył po Ŝar. W 1608 roku biskup krakowski Piotr Tylicki na pro śbę Anny z Grodeckich Gniewoszowej, wdowy po Marcinie Gniewoszu erygował przy nowowzniesionym, murowanym ko ściele p.w. św.

34 Trójcy w Zaklikowie - parafi ę. Budowa tego ko ścioła była wyrazem ekspiacji za grzech odst ępstwa m ęŜ a. Obecnie do parafii w Zaklikowie nale Ŝą wsie: Antoniówka, Baraki Nowe i Stare, Irena, Karkówka, kolonia Józefów, Kolonia Łysaków, Zdziechowice i osada Zaklików. W 1972 r. biskup Lubelski Piotr Kałwa utworzył parafi ę w Lipie, wydzielaj ąc j ą z parafii Zaklików. Do tej Ŝe parafii naleŜą wsie: Gielnia, Goliszowiec, Janiki, Kruszyna i Lipa. Natomiast do parafii w Borowie nale Ŝy wie ś: Ł ąŜ ek Zaklikowski, za ś do parafii w Brzezinach Stojeszy ńskich - Łysaków.

3.2 Sie ć dro Ŝna

Zró Ŝnicowanie rozwoju osadnictwa na obszarze gminy zaleŜało w du Ŝym stopniu od przebiegu wa Ŝnego mi ędzynarodowego szlaku handlowego, ł ącz ącego obszary zachodniej i południowej Europy - przez Kraków, Sandomierz, Zawichost, Czerwie ń, Włodzimierz Kijowski z Kijowem i innymi o środkami Rusi oraz od lokalnej sieci komunikacyjnej, ł ącz ącej centrum interesuj ącego nas obszaru z terenem Puszczy Sandomierskiej na południu i Lublinem na wschodzie.

3.3 Osadnictwo

Kiedy powstały pierwsze osady na interesuj ącym nas terenie trudno jest definitywnie rozstrzygn ąć . Najwcze śniejszymi szlakami, które wiodły osadników w gł ąb Puszczy Solskiej były rzeki. Osadnik id ąc wzdłu Ŝ rzeki mógł dosta ć si ę bez wi ększego trudu do matecznika puszczy, miał bowiem w niej przewodnika, który chronił go od zabł ądzenia. St ąd te Ŝ najdawniejsze osady ludzkie w Puszczy Solskiej spotykamy nad rzekami. Z czasem wzdłu Ŝ tych szlaków wodnych powstawały równoległe szlaki dróg l ądowych. Osadnictwo zmierzało z terenów g ęsto zaludnionych w Puszcz ę Solsk ą dwoma szlakami: z Ziemi Halickiej i Grodów Czerwieńskich nad Sann ę oraz drugim szczególnie nas interesuj ącym, z Ziemi Sandomierskiej, wzdłu Ŝ szlaku handlowego na Ru ś. Na pewno istniały tu gr ądy w okresie wczesno średniowiecznym, mi ędzy X - XII stuleciem. Jak si ę przypuszcza grody w Zdziechowicach, Zawicho ście i W ęglinie miały na celu obron ę drogi biegn ącej ze wschodu (Włodzimierz Kijowski) do Zawichostu i dalej do Krakowa. Takim usytuowaniem przy wa Ŝnym szlaku handlowym tłumaczy si ę wczesne zagospodarowanie tych terenów, którego drugi etap przypada na drug ą połow ę XIV wieku, na czasy Władysława Jagiełły, b ędące okresem kolonizacji terenów le śnych nad Sanem. Pocz ątkowo wa Ŝniejszym ośrodkiem były Zdziechowice. Z chwil ą gdy rozpocz ęła si ę lokalizacja tych terenów, ludno ść osiadła na obszarze starego osadnictwa opuszczała swe dotychczasowe siedziby i przenosiła si ę na nowe miejsca, gwarantuj ące tzw. wolizn ę, a po jej upływie znacznie ni Ŝsze czynsze i dziesi ęcin ę pieni ęŜ ną. Do zakładania nowych, wzgl ędnie powi ększania dotychczasowych folwarków przyczyniło si ę stale post ępuj ące rozdrobnienie własno ści szlacheckiej, nieraz podział wło ści mi ędzy kilku wła ścicieli. Na pocz. XVI wieku Hieronim Zaklika wzniósł na gruntach wsi Zdziechowice (ob. Zaklików) na terenie grodziska wczesno średniowieczny drewniano-kamienny zamek. Wspomniany Hieronim Zaklina, o którym pie śń ludowa głosiła, Ŝe „gnał Tatarów od granic” Ŝył w pierwszej połowie XVI wieku, a działał w latach 1508 – 1525. Odnoszenie wi ęc daty powstania zamku do tych lat jest do ść przekonuj ące. Syn Hieronima, Stanisław Zaklina uzyskał 9 kwietnia 1565 roku przywilej od króla Zygmunta Augusta na poło Ŝenie miasta w granicach wsi Zdziechowice. Miasto nazwane Zaklikowem zostało zało Ŝone na prawie magdeburskim. Jako miejsce lokalizacji wybrano teren le Ŝą cy obok wcze śniej wzniesionego zamku.

35 Od 1679 roku datuje si ę na obszarze mi ędzy Wisł ą a Bugiem osadnictwo tatarskie o charakterze jenieckim, którego pozostało ści ą były domy zwane „tatarskimi” lub „arabskimi” m.in. w Biłgoraju, Janowie Lubelskim i Zaklikowie. Domy te znane jedynie z fotografii – ustawione szczytem do ulicy nie miały w ścianie szczytowej (frontowej) okien lecz jedynie drzwi z pół kolistym nadpro Ŝem. Znaczn ą mniejszo ść narodow ą na omawianym terenie stanowili do 1939 roku śydzi. Wi ększo ść ich mieszkała w mie ście, a tylko niewielka cz ęść na wsiach, gdzie trudnili si ę handlem i rzemiosłem. śydzi byli równie Ŝ dzier Ŝawcami maj ątków ziemskich, zwłaszcza w dobrach Ordynacji Zamojskiej, od połowy XIX wieku. Domy wiejskich osadników pochodzenia hebrajskiego nie ró Ŝniły si ę wygl ądem od domów chłopskich, st ąd nawet tam, gdzie były liczniejsze kolonie Ŝydowskie nie wytworzyły odr ębnego stylu architektonicznego. Rozwój murarstwa i kamieniarstwa w Zaklikowie przybrał w XIX wieku nie notowane, gdzie indziej rozmiary. Corocznie na wiosn ę liczne rzesze murarzy opuszczało Zaklików i udawały si ę do Warszawy i innych miast na zarobek sezonowy. Praca zaklikowskich murarzy była tak ceniona, Ŝe jednego z nich, Sapalskiego zaproszono w 1852 roku do budowy gmachów w Petersburgu. W 1837 roku zało Ŝone zostały w Irenie z inicjatywy hr. Henryka Łubi ńskiego zostały metalowe. Była to jedna z pierwszych w Guberni Lubelskiej, a czwarta w Królestwie Polskim nowoczesna pudlingarnia i walcownia Ŝelaza. Obok tych zakładów jako sprz ęŜ one z nimi, powstały fabryki maszyn i narz ędzi rolniczych w Irenie oraz kotłów oraz gwo ździ w Zaklikowie. Poci ągn ęło to w zast ępstwie wybudowane w 1860 drogi, przebiegaj ącej od granicy Galicji przez Iren ę do Zaklikowa. Do tej budowy u Ŝyto ŜuŜlu fabrycznego, którym to materiałem pó źniej j ą remontowano. Wszystkie te fabryki zamkni ęto w 1889 roku. Jednak w tym te Ŝ czasie odnotowuje si ę wzrost liczby zakładów o charakterze przetwórczym. Tak Ŝe w Zaklikowie prosperuje młyn turbinowy o czterech kamieniach oraz trzy młyny wodne. Około 1895 roku urz ądzono w Zaklikowie wielkie gospodarstwo rybackie o pow. Ok. 300 mórg. Pozostawało ono pod zarz ądem Spółki Rybackiej, której prezesem był Adam Przanowski, współwła ściciel dóbr zaklikowskich. Na przełomie XIX i XX wieku na terenie Zaklikowa działała cegielnie, piec wapienny oraz tartak wyrabiaj ący m.in. gronty, zlikwidowany w 1942 roku. Przed 1895 rokiem zbudowano pod Zaklikowem, na rzece Sannie, u wylotu ul. Kra śnickiej (ob. Lubelskiej)most kamienny z balustrad ą Ŝelazn ą. W 1915 roku zbudowano lini ę kolejow ą, łącz ącą Lublin przez Kra śnik, Zaklików z Lip ą.

3.4 Własno ść szlachecka Wi ększo ść obszaru obecnej gminy Zaklików znajdowała si ę w r ękach szlacheckich. W XIV wieku Zdziechowice stanowiły własno ść Jana Treski. W I poł. XV wieku przeszły w posiadanie Czy Ŝowskich. Naczasów Jana Długosza Zdziechowice były własno ści ą Jana Czy Ŝowskiego herbu Półkozic, zmarłego bezpotomnie 1 1475 roku, syna Jana kasztelana krakowskiego. Ci Czy Ŝowscy wywodz ący si ę z Czy Ŝowa Szlacheckiego w woj. Sandomierskim podzielili si ę nast ępnie na dwie gał ęzie: Lig ęzów – Czy Ŝowskich h. Półkozic i Zaklików – Czy Ŝowskich h. Topór. St ąd te Ŝ a Ŝ do ko ńca XVIII wieku herbem Zaklikowa była szara o śla głowa na czerwonym polu, czyli herb Półkozic. Od ok. 1593 roku do I poł. XVIII wieku dobra zaklikowsko-zdziechowickie stanowiły własno ść Gniewoszów, by w poł. XVIII wieku przej ść w posiadanie Małachowskich. Od ko ńca XVIII – ko ńca XJX wieku w posiadaniu rodu Puchałów, a w poł. XIX wieku Szlubowskich. Od 3 ćw. XIX w. do 1935 roku dobra zdziechowickie stanowiły własno ść hr. Tarnowskich, kiedy to zostały rozparcelowane. Resztówka została nabyta przez Rogali ńskiego. W XVIII wieku folwark Antonówka nale Ŝał do ówczesnych wła ścicieli dóbr zaklikowski- zdziechowickie. Nast ępnie pod koniec XIX w. stanowił własno ść Przanowskich, by w okresie mi ędzy wojennym przej ść w posiadanie hr. Tarnowskich.

36 W XIX wieku Irena nale Ŝała do hr. Henryka Lubie ńskiego, a nast ępnie do 1906 roku hr. Tarnowskich. Skoropycz w XIX wieku nale Ŝał do hr. Tarnowskich. W 1914 roku zało Ŝony tu został przez Ksawerego Wojewódzkiego folwark. Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego... w 1884 roku Łysaków stanowił własno ść sierakowskich, nast ępnie Jelczewskich. Przed II wojn ą światow ą stanowił własno ść Oksza Strzeleckich.

3.5 Własno ść ko ścielna Dobra ko ścielne na obszarze gminy były nieliczne i dotyczyły jedynie parafii w Zdziechowicach. Powstała w 1409 r. parafia została uposa Ŝona przez Jana Tresk ę, wła ściciela Zdziechowic w folwark o pow. 96 mórg. Pozostał on w rękach ko ścielnych aŜ do 1864 roku.

3.6 Archeologia Najstarsze ślady osadnictwa na terenie gminy, pochodz ą z epoki kamienia, datowanej na 83 000 r. p.n.e. Zarejestrowano m.in. w Lipie st. 1, 6, Gielni st. 4, 6, Zaklikowie st. 3, 8, 10, 12, 19, 29, 30, ŁąŜ ku Zaklikowskim st. 6,8, Irenie st. 3-5, 10-12, Kol. Łysaków st. 1,2, Zdziechowicach st. 16, 10, 22, 27. Natomiast w Ł ąŜ ku Zaklikowskim st. 15, Barakach Starych 1, 7, 10 i Barakach Nowych st. 1-4, 8 odnaleziono liczne ślady z osadnictwa okresu pó źnego paleolitu, kiedy to klimat po zlodowaceniach zacz ął si ę stopniowo ociepla ć, stwarzaj ąc dogodne warunki do osiedlania si ę. Okres mezolitu ( środkowej epoki kamienia), datowany 8 300 – 4 500 r. p.n.e. Jest reprezentowany przez stanowiska w: Gielni st. 1,5, Lipie st. 2, 3, Ł ąŜ ku Zaklikowskim st. 7, 13, Zaklikowie st. 4, 6, 14, Dąbrowie st. 2,3, Barakach Nowych st. 7, 14, Barakach Starych st. 2, 8, 18, Zdziechowicach st. 7, 15 23, 25, 26. Do odkry ć z okresu neolitu zaliczany stanowiska bez odkrycia w Barkach Nowych st. 1, 2, 8, 21 i Zdziechowicach st. 2, 5, bardzo cenne osady kultury pucharów lejkowatych w Gielni st. 2, 3, 5, 8, Lipie st. 4, 5, Zaklikowie st. 4, 13, 1, Zdziechowicach st. 31, oraz ślady osadnictwa kultury ceramiki grzebykowo – dołkowej w Zaklikowie st. 4, Barakach Nowych st. 23 i ceramiki sznurowej w Zaklikowie st. 6 i Lipie st. 2. Pierwsze wyroby br ązowe na omawianym terenie pojawiły si ę ju Ŝ we wczesnej opoce br ązu, za spraw ą kultury trzecinieckiej (1 600 – 1 200 r. p.n.e.), która powstała na terenie górnej i środkowej Wisły, na podtorzu kultur postsznurowych, przy silnych impulsach z zewn ątrz. Jej ludno ść trudniła si ę zarówno hodowl ą jak i rolnictwem, a przewaga jednej gał ęzi nad drug ą miała charakter lokalny i była uzale Ŝniona od warunków środowiska naturalnego. Zabytki kultury trzcinieckiej na obszarze gminy spotykamy w Zaklikowie st. 5, 6 i Zdziechowicach st. 26. Przy omawianiu epoki br ązu trwaj ącej od 1 800 – 700 r. p.n.e. warto podkre śli ć, Ŝe najpot ęŜ niejszym ludem zajmuj ącym tereny Polski był lud o kulturze łu Ŝyckiej (1 300 – 400 r. p.n.e.). Z tego okresu pochodzi szereg stanowisk archeologicznych, a w śród nich m.in. w Zaklikowie st. 4, 7, 9, 11, 13 i 16 i Barakach Starych st. 4. Nast ępn ą chronologicznie epok ę Ŝelaza (700 – 400 r. p.n.e.) reprezentuj ą stanowiska w ŁąŜ ku Zaklikowskim st. 1, 2. Z okresu wczesnego średniowiecza pochodz ą stanowiska w Barakach Nowych st. 21, Zaklikowie st 12, 13, 20, 22, Karkówce st. 1 i Zdziechowicach st. 1, 3, 6, 11, 23-25, 28, 32, 34. Do odkry ć z okresu średniowiecza i pó źnego średniowiecza zaliczamy stanowiska w Ł ąŜ ku Zaklikowskim st. 14 i Zaklikowie st. 1. Okres nowo Ŝytny reprezentuj ą stanowiska w Irenie st. 8 – 10.

37 Wykaz stanowisk archeologicznych na obszarze gminy Zaklików, woj. Podkarpackie. Lp. Miejscowo ść Charakter Chronologia Obszar Nr stanowiska stanowiska AZP 1. Baraki Nowe 1 obozowisko mezeolit 87-76 2. Baraki Nowe 2 obozowisko, osada mezeolit, neolit 87-76 3. Baraki Nowe 3 obozowisko Mezolit 87-76 4. Baraki Nowe 4 obozowisko Mezolit 87-76 5. Baraki Nowe 5 ślad osadnictwa Epoka kamienna 87-76 6. Baraki Nowe 6 obozowisko Epoka kamienna 87-76 7. Baraki Nowe 7 obozowisko Pó źny mezolit 87-76 8. Baraki Nowe 8 ślad osadnictwa Mezolit 87-76 9. Baraki Nowe 9 ślad osadnictwa Epoka kamienia 87-76 10. Baraki Nowe 10 obozowisko Pradzieje 87-76 11. Baraki Nowe 11 ślad osadnictwa Epoka kamienia 87-76 12. Baraki Nowe 12 obozowisko Epoka kamienia 87-76 13. Baraki Nowe 13 obozowisko Epoka kamienia 87-76 14. Baraki Nowe 14 obozowisko Wczesna epoka br ązu 87-76 15. Baraki Nowe 15 ślad osadnictwa Kultura ceramiki sznurowej 87-76 16. Baraki Nowe 16 obozowisko Pó źny mezolit 87-76 17. Baraki Nowe 17 obozowisko Epoka kamienia 87-76 18. Baraki Nowe 18 obozowisko Mezolit 87-76 19. Baraki Nowe 19 obozowisko Epoka kamienia 87-76 20. Baraki Nowe 20 ślad osadnictwa Pradzieje 87-76 21. Baraki Nowe 21 osada Neolit 87-76 22. Baraki Nowe 22 ślad osadnictwa Epoka kamienia 87-76 23. Baraki Nowe 23 osada Neolit 87-76 24. Baraki Nowe 24 ślad osadnictwa Neolit 87-76 25. Baraki Nowe 25 ślad osadnictwa Mezolit 87-76 26. Baraki Nowe 26 ślad osadnictwa Mezolit 87-76 27. Baraki Nowe 27 ślad osadnictwa Pradzieje 87-76 28. Baraki Nowe 28 ślad osadnictwa Pradzieje 87-76 29. Baraki Nowe 29 ślad osadnictwa Pradzieje 87-76 30. Baraki Nowe 30 obozowisko Pradzieje 87-76 31. Baraki Nowe 31 ślad osadnictwa Pradzieje 87-76 32. Baraki Nowe 32 ślad osadnictwa Wczesny mezolit 87-76 33. Baraki Nowe 33 ślad osadnictwa Pó źny mezolit 87-76 34. Baraki Nowe 34 ślad osadnictwa Epoka kamienia 87-76 35. Baraki Nowe 35 ślad osadnictwa Neolit - epoka br ązu 87-76 36. Baraki Stare 1 Obozowisko Epoka kamienia 87-76 37. Baraki Stare 2 Obozowisko Młodszy mezolit 87-76 38. Baraki Stare 3 Obozowisko Mezolit 87-76 39. Baraki Stare 4 Osada Paleolit - epoka br ązu 87-76 40. Baraki Stare 5 Obozowisko Paleolit - mezolit 87-76 41. Baraki Stare 6 Obozowisko Pó źny mezolit 87-76 42. Baraki Stare 7 Obozowisko Mezolit 87-76 43. Baraki Stare 8 Obozowisko Młodszy mezolit 87-76 44. Baraki Stare 9 Obozowisko Mezolit 87-76 45. Baraki Stare 10 Obozowisko Mezolit - neolit 87-76 46. Baraki Stare 11 Ślad osadnictwa Pradzieje 87-76 47. Baraki Stare 12 Ślad osadnictwa Paleolit schyłkowy 87-76 48. Baraki Stare 13 obozowisko mezolit 87-76 49. Baraki Stare 14 obozowisko paleolit - wczesna epoka br ązu 87-76 50. Baraki Stare 15 obozowisko epoka kamienia 87-76 51. Baraki Stare 16 grób ? pradzieje 87-76 52. Baraki Stare 17 obozowisko mezolit 87-76 53. Baraki Stare 18 ślad osadnictwa pó źny mezolit 87-76 54. Baraki Stare 19 obozowisko epoka kamienia 87-76

38 55. Baraki Stare 20 ślad osadnictwa pradzieje 87-76 56. Baraki Stare 21 ślad osadnictwa pradzieje 87-76 57. Baraki Stare 22 ślad osadnictwa pradzieje 87-76 58. Baraki Stare 23 obozowisko epoka kamienia 87-76 59. Baraki Stare 24 ślad osadnictwa epoka kamienia 87-76 60. Baraki Stare 25 ślad osadnictwa paleolit schyłkowy 87-76 61. Baraki Stare 26 obozowisko epoka kamienia 87-76 62. Baraki Stare 27 obozowisko paleolit schyłkowy - mezolit 87-76 63. Baraki Stare 28 ślad osadnictwa pradzieje 87-76 64. Baraki Stare 29 obozowisko paleolit schyłkowy 87-76 65. Baraki Stare 30 obozowisko mezolit 87-76 66. ŁąŜ ek Zaklikowski 1 dymarki pradzieje 87-76 67. ŁąŜ ek Zaklikowski 2 Ślad osadnictwa pradzieje 87-76 68. ŁąŜ ek Zaklikowski 3 Ślad osadnictwa mezolit 87-76 69. ŁąŜ ek Zaklikowski 4 osada neolit 87-76 70. ŁąŜ ek Zaklikowski 9 obozowisko Epoka kamienia 87-76 71. ŁąŜ ek Zaklikowski 10 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 87-76 72. ŁąŜ ek Zaklikowski 11 obozowisko mezolit 87-76 73. ŁąŜ ek Zaklikowski 12 obozowisko Epoka kamienia 87-76 74. ŁąŜ ek Zaklikowski 15 Ślad osadnictwa Paleolit schyłkowy 87-76 75. ŁąŜ ek Zaklikowski 16 Ślad osadnictwa neolit 87-76 76. Zdziechowice 30 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 87-76 77. Dąbrowa 1 obozowisko mezolit 87-77 78. Józefów 1 Ślad osadnictwa Paleolit schyłkowy 87-77 79. Karkówka 1 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 87-77 80. Zaklików 9 osada Neolit-kultura łu Ŝycka 87-77 81. Zaklików 17 ślad osadnictwa średniowiecze 87-77 82. Zaklików 18 ślad osadnictwa Epoka kamienia 87-77 83. Zaklików 21 ślad osadnictwa Mezolit - neolit 87-77 84. Zaklików 22 ślad osadnictwa Epoka kamienia - w. średniowiecze 87-77 85. Zaklików 23 ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze 87-77 86. Zaklików 24 ślad osadnictwa Epoka kamienia 87-77 87. Zaklików 25 ślad osadnictwa Epoka kamienia 87-77 88. Zaklików 26 osada Wczesne średniowiecze 87-77 89. Zaklików 27 ślad osadnictwa mezolit 87-77 90. Zaklików 28 ślad osadnictwa Paleolit schyłkowy - mezolit 87-77 91. Zdziechowice 1 grodzisko wczesne średniowiecze 87-77 92. Zdziechowice 2 grodzisko epoka br ązu 87-77 93. Zdziechowice 3 obiekt kulturowy ? wczesne średniowiecze 87-77 94. Zdziechowice 4 grób popielnicowy pradzieje 87-77 95. Zdziechowice 5 ślad osadnictwa neolit - wczesny br ąz 87-77 96. Zdziechowice 6 em. Kurhanowe wczesne średniowiecze 87-77 97. Zdziechowice 7 ślad osadnictwa mezolit 87-77 98. Zdziechowice 8 osada wczesny br ąz 87-77 99. Zdziechowice 9 ślad osadnictwa paleolit środkowy 87-77 100. Zdziechowice 10 ślad osadnictwa pradzieje 87-77 101. Zdziechowice 11 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze 87-77 102. Zdziechowice 12 obozowisko paleolit schyłkowy 87-77 103. Zdziechowice 13 ślad osadnictwa wczesny br ąz 87-77 104. Zdziechowice 14 ślad osadnictwa pradzieje 87-77 105. Zdziechowice 15 ślad osadnictwa mezolit 87-77 106. Zdziechowice 16 obozowisko epoka kamienia 87-77 107. Zdziechowice 17 ślad osadnictwa neolit 87-77 108. Zdziechowice 18 ślad osadnictwa paleolit schyłkowy 87-77 109. Zdziechowice 19 ślad osadnictwa paleolit schyłkowy 87-77 110. Zdziechowice 20 ślad osadnictwa epoka kamienia 87-77 111. Zdziechowice 21 ślad osadnictwa paleolit schyłkowy 87-77 112. Zdziechowice 22 ślad osadnictwa epoka kamienia 87-77

39 113. Zdziechowice 23 obozowisko pó źny mezolit 87-77 114. Zdziechowice 24 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze 87-77 115. Zdziechowice 25 obozowisko mezolit 87-77 116. Zdziechowice 26 obozowisko mezolit 87-77 117. Zdziechowice 27 ślad osadnictwa epoka kamienia 87-77 118. Zdziechowice 28 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze 87-77 119. Zdziechowice 29 ślad osadnictwa pradzieje 87-77 120. Zdziechowice 31 ślad osadnictwa neolit 87-77 121. Zdziechowice 32 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze 87-77 122. Zdziechowice 33 ślad osadnictwa epoka kamienia 87-77 123. Zdziechowice 34 ślad osadnictwa epoka kamienia - w. średniowiecze 87-77 124. Zdziechowice 35 ślad osadnictwa pradzieje 87-77 125. Irena 1 wał pradzieje 88-76 126. Irena 2 cmentarzysko pradzieje 88-76 127. Irena 3 obozowisko Epoka kamienia 88-76 128. Irena 4 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-76 129. Irena 5 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-76 130. Irena 6 Ślad osadnictwa pradzieje 88-76 131. Irena 7 obozowisko Wczesny br ąz 88-76 132. Irena 8 Kloc ŜuŜla pradzieje 88-76 133. Irena 9 Piecowisko dymarek XVIII - pocz. XIX w. 88-76 134. Irena 10 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-76 135. Irena 11 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-76 136. Irena 12 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-76 137. Irena 13 Ślad osadnictwa Epoka br ązu 88-76 138. ŁąŜ ek Zaklikowski 5 dymarki Pocz. XIX w. 88-76 139. ŁąŜ ek Zaklikowski 6 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-76 140. ŁąŜ ek Zaklikowski 7 Ślad osadnictwa Mezolit - wczesny br ąz 88-76 141. ŁąŜ ek Zaklikowski 8 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-76 142. ŁąŜ ek Zaklikowski 13 obozowisko mezolit 88-76 143. ŁąŜ ek Zaklikowski 14 Ślad osadnictwa Pó źne średniowiecze 88-76 144. ŁąŜ ek Zaklikowski 17 Ślad osadnictwa Paleolit schyłkowy 88-76 145. Dąbrowa 2 obozowisko mezolit 88-77 146. Dąbrowa 3 obozowisko Epoka kamienia - wczesny br ąz 88-77 147. Kolonia Łysaków 1 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-77 148. Kolonia Łysaków 2 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-77 149. Zaklików 1 Wzgórze zamkowe Pó źne średniowiecze 88-77 150. Zaklików 2 Wzgórze tzw. "kopiec średniowiecze 88-77 tatarski" 151. Zaklików 3 Punkt osadniczy Epoka kamienna 88-77 152. Zaklików 4 osada Mezolit - neolit 88-77 153. Zaklików 5 osada Wczesny br ąz 88-77 154. Zaklików 6 osada Mezolit - wczesny br ąz 88-77 155. Zaklików 7 Ślad osadnictwa pradzieje 88-77 156. Zaklików 8 Punkt osadniczy Epoka kamienia 88-77 157. Zaklików 10 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-77 158. Zaklików 11 Ślad osadnictwa pradzieje 88-77 159. Zaklików 12 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-77 160. Zaklików 13 osada Neolit - w. średniowiecze 88-77 161. Zaklików 14 osada Mezolit - neolit 88-77 162. Zaklików 15 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-77 163. Zaklików 16 Ślad osadnictwa Epoka br ązu 88-77 164. Zaklików 19 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 88-77 165. Zaklików 20 Ślad osadnictwa neolit 88-77 166. Zaklików 29 Ślad osadnictwa pradzieje 88-77 167. Zaklików 30 obozowisko pradzieje 88-77 168. Zaklików 31 osada neolit 88-77 169. Zaklików 32 Ślad osadnictwa mezolit 88-77

40 170. Zaklików 33 Ślad osadnictwa mezolit 88-77 171. Zaklików 34 Ślad osadnictwa neolit 88-77 172. Lipa 4 osada neolit 89-76 173. Lipa 5 osada neolit 89-76 174. Lipa 6 ślad osadnictwa Epoka kamienia 89-76 175. Gielnia 1 ślad osadnictwa mezolit 89-77 176. Gielnia 2 ślad osadnictwa neolit 89-77 177. Gielnia 3 ślad osadnictwa neolit 89-77 178. Gielnia 4 ślad osadnictwa Epoka kamienia 89-77 179. Gielnia 5 osada Neolit - wczesny br ąz 89-77 180. Gielnia 6 ślad osadnictwa neolit 89-77 181. Gielnia 7 ślad osadnictwa neolit 89-77 182. Gielnia 8 osada neolit 89-77 183. Gielnia 9 obozowisko Epoka kamienia 89-77 184. Lipa 1 obozowisko Epoka kamienia 89-77 185. Lipa 2 ślad osadnictwa Mezolit - wczesny br ąz 89-77 186. Lipa 3 obozowisko mezolit 89-77

3.7 Architektura i budownictwo

Architektura sakralna Zabytki sakralne reprezentowane s ą przez dwa ko ścioły w Zaklikowie: parafialny p.w. św. Trójcy i cmentarny p.w. św. Anny. Ko ściół parafialny p.w. św. Trójcy wybudowany w okresie renesansu w tradycji pó źnogotyckiej nale Ŝy do najokazalszych budowli sakralnych na tym terenie. Wybudowany w 1608 roku z fundacji Anny z Grodeckich i Piotra Gnieoszów. Konsekrowany w 1609 roku, kilkakrotnie przebudowany, zwłaszcza wn ętrze m.in. w 1776 r., 1801 r., (zapewne podwy Ŝszony). W drugiej poł. XVIII wieku dobudowano dwie kaplice od pn. i pd. oraz dwie kruchty: od zach. (druga poł. XVIII) i pd. przy kaplicy (XIX/XX w.). Ko ściół zniesiony został z cegły, obustronnie otynkowany, jednonawowy. Nawa prostok ątna, czteroprz ęsłowa, z prezbiterium nieco w ęŜ szym i ni Ŝszym, dwuprz ęsłowym, zamkni ętym wewn ątrz półkoli ście, zewn ątrz trójbocznie. Sklepienie prezbiterium kolebkowe, w nawie zakrystii i kruchcie zach. kolebkowe z lunetami, w kaplicy pn. kolebkowo – krzy Ŝowe, w kaplicy pd. sufit. Wn ętrze nawy rozczłonkowane filarami przy ściennymi, łączonymi arkadow ą wn ęką. Fasada zwie ńczona trójk ątnym szczytem, uj ętym w profilowane obramienia, ponad krucht ą, na osi wn ęka zamkni ęta półkoli ście, ponad ni ą emblematy papieskie, a po bokach prostok ątne, uj ęte w opaski płyciny. Drzwi nabijane uko śnie klepkami i ćwiekami, z wyci ętą na środku rozet ą. Okna w glifach zamkni ęte łukiem odcinkowym. Dachy dwuspadowe, nad prezbiterium ni Ŝszy, z o śmioboczn ą wie Ŝyczk ą na sygnaturk ę, nad naw ą i zakrysti ą pulpitowy, kryty blach ą miedzian ą.

41 Drugim obiektem sakralnym jest ko ściół cmentarny p.w. św. Anny wzniesiony w 1580 roku. Poło Ŝony jest na cmentarzu parafialnym, u zbiegu ul. Cmentarnej i ul. Św. Anny, ogrodzonym murem. Orientowany, drewniany, konstrukcji wie ńcowej, wzmocniony lisicami, szalowany, posadowiony na dębowej podwalinie ł ączonej na nakładk ę oraz na podmurowaniu z cegły i kamienia. Kruchta konstrukcji ryglowej. Ściany zakrystii nieoszacowane. Nawa zbli Ŝona do kwadratu, prezbiterium prostok ątne, węŜ sze, zamkni ęte, trójboczne, przy nim od pn. zakrystia z przedsionkiem przylegaj ącym do nawy. Od zach. niewielka kwadratowa kruchta. W nawie i prezbiterium strop na jednym poziomie, szalowany deskami i listwami na nakładk ę. Belka t ęczowa profilowana, u dołu z barokowym krucyfiksem. Chór muzyczny z wybrzuszonym parapetem, wsparty na dwóch słupach, usztywnionych rysiami. W nawie, kruchcie i zakrystii podłoga deskowa. W prezbiterium posadzka z płytek ceramicznych i cementowa. Drzwi drewniane, sp ągowe, na kowalskich zawiasach pasowych, z kowalskimi skoblami i ła ńcuchami. Okna prostok ątne, sze ściopolowe. Dachy dwuspadowe, kryte blach ą ocynkowan ą. Nad naw ą ośmioboczna wie Ŝyczka na sygnaturk ę. Wi ęź ba dachowa krokwiowo – stolcowa, z podwójnym stolcem, wzmocnionym zastrzałami. Krokwie oparte na płatwi wczopowanej w kra ńce belek stropowych. Okap z profilowanej belki.

Budownictwo W historycznej zabudowie ludowej na terenie gminy zdecydowanie przewa Ŝaj ą obiekty drewniane. Tych najstarszych pochodz ących z ko ńca XIX wieku zachowało si ę niewiele np domy nr 26, 28 w barakach Nowych i nr 4 w Barakach Starych. Przewa Ŝaj ąca wi ększo ść budynków zainteresowania konserwatorskiego, datowana jest na lata 20-ste i 30-ste XX wieku. W zabudowie zagród wiejskich na obszarze gminy, typowe rozwi ązanie, sprowadza si ę do trzech podstawowych budynków: domu mieszkalnego, budynku inwentarskiego i stodoły. W obiektach wchodz ących w skład siedliska wyst ępuje głównie konstrukcja zr ębowa. Podstaw ę funkcji stanowi podwalina zw ęgłowana na obłap lub na nakładk ę z zamkiem. Posadowiona na kamieniach polnych lub ceglanej podmurówce. Od góry konstrukcj ę zr ębu spinaj ą oczepy zwi ązane na nakładk ę z zamkiem oraz zaci ęte w oczepie belki stropowe, uło Ŝone w poprzek budynku. Wi ęź ba dachowa konstrukcji krokwiowo – j ętkowej, krokwie zaczopowane w opasce, oczepie lub belkach stropowych. W wielu budynkach wyst ępuje zewn ętrzny szalunek. Deski szalunku z reguły przybijane s ą w układzie pionowym na przylg ę. Konstrukcja sumikowo – łątkowa nie jest spotykana. Ten rodzaj konstrukcji stosowano do osadzania drzwi i okien, zwłaszcza w okresie mi ędzywojennym. Na obszarze gminy przewa Ŝaj ą domy szeroko frontowe, jedno i półtora traktowe, w których pomieszczenia tworz ą jeden lub dwa ci ągi wn ętrz rozplanowanych równolegle do wzdłu Ŝnej osi budynku. Wn ętrzami tymi są zwykle jedna lub dwie izby, komora i sie ń. Na terenie gminy zasadniczo spotykamy dwa typy dachów, mianowicie: • Dwuspadowe, najcz ęś ciej spotykane, np. domy nr 27, 33, 69, 116 w Zdziechowicach czy dom nr 32 w Irenie; • Czterospadowe, rzadziej wyst ępuj ące, np. domy nr 28, 34 w Barakach Nowych czy dom nr 85 w Barakach Starych.

42

Sporadycznie spotka ć mo Ŝna domy z dachem naczółkowym np. dom nr 27 w Irenie, dawna plebania i dom przy ul. Rozwadowskiej 29 w Zaklikowie. Zabudowa murowana na obszarze gminy w przewa Ŝaj ącej wi ększo ści skupiona jest w Zaklikowie. S ą to budynki jedno- i dwukondygnacyjne, zdobione skromnym detalem architektonicznym, nakryte dachami siodłowymi, pokrytymi dachówk ą ceramiczn ą b ądź blach ą ocynkowan ą.

3.8. Zespoły rezydencjonalne i folwarczne Na obszarze gminy zachowało si ę do dnia dzisiejszego kilka pozostało ści dawnych zało Ŝeń rezydencjonalnych i folwarcznych. Od pocz. XV w. do ko ńca XIX wieku funkcjonował w Zdziechowicach folwark stanowi ący uposa Ŝenie ko ścioła parafialnego p.w. św. Anny. W XVI wieku wzniesiony został w Zaklikowie drewniano-kamienny zamek (obecnie nieistniej ący), o którym Ulrich von Werdum, podró Ŝuj ący po Polsce w latach 1670-72 pisał: stoi zamek na pół z kamienia, na pół z drzewa, na piaskowym pagórku w środku błot. Na wzgórzu zamkowym w jego pn. wsch. cz ęś ci widoczne były do lat 60- tych XX w. fragmenty murów fundamentowych. Ponadto na obszarze gminy funkcjonowały od XVIII - l. 40-tych XX wieku folwarki w Skoropyczu - Józefowie, Antoniówce i Łysakowiec oraz zespół dworsko-parkowy w Irenie. Folwark w Skoropyczu – Józefowie powstał w 1914 roku z nadania hr. Tarnowskiego dla Ksawerego Wojewódzkiego. Był tu dom mieszkalny i ozdobny ogród oraz obiekty gospodarskie (chlewnie). Do dnia dzisiejszego zachowały si ę chlewnie i grupa starych d ębów wokół śladów po dawnym budynku mieszkalnym. Folwark w Antoniówce funkcjonował ju Ŝ w XVIII wieku. Wówczas to ówcze śni jego wła ściciele Małachowscy wznie śli na jego terenie murowan ą kaplic ę św. Jana Nepomucena (od XIX w. św. Antoniego Padewskiego). W 1 ćw. XX w. stanowił on własno ść hr. Tarnowskiego. Obecnie na jego terenie znajduje si ę P.G. Ryb. w Zaklikowie. Z dawnych obiektów pozostał jedynie magazyn bez cech architektury historycznej oraz dwa d ęby szypułkowe. Folwark w Łysakowie odnotowany został w Słowiku Geograficznym Królestwa Polskiego… w 1884 roku. Stanowił własno ść Sierakowskich, nast ępnie Jelczewskich a ostatnio Oksza Strzeleckich. Z historycznego zało Ŝenia zachowała si ę obora oraz starodrzew parkowy w postaci szpalerowych obsadze ń granic terenu, alei i regularnych grup drzew. Zespół dworsko-parkowy w Irenie powstał w 1906 roku. Zało Ŝony został przez hr. Tarnowskiego w miejscu dawnej pudlingarni, zało Ŝonej pod koniec XIX wieku przez hr. Henryka Łubie ńskiego. Zało Ŝenie zachowało si ę w historycznych granicach. Do dnia dzisiejszego zachowały si ę: budynek dworu i obiekty gospodarcze z pocz. XX wieku. Zachował si ę tak Ŝe nieliczny starodrzew w ozdobnej cz ęś ci parku i liczniejszy w naturalistycznym zało Ŝeniu nadrzecznym.

3.9. Zabytki techniki Z licznych niegdy ś zabytków techniki takich jak: zakłady metalowe, wapienniki, cegielnie, młyny i wiatraki na obszarze gminy Zaklików przetrwało do naszych czasów zaledwie kilka m.in. dawny młyn wodny (ob. Elektrownia) w Zaklikowie, młyn wodny (ob. motorowy) w Ł ąŜ ku Zaklikowskim czy ku źnia w Zdziechowicach. Przed I wojn ą światow ą na terenie gminy działały młyny i wiatraki. Stopniowo jednak zacz ęły si ę pojawia ć młyny motorowe.

43 Dawny młyn, ob. elektrownia przy ul. Nadrzecznej w Zaklikowie wybudowany został na przełomie XIX i XX wieku. Pierwotnie budowany był jako młyn wodny. Stanowił własno ść Szczepana hr. Tarnowskiego, pó źniej jego synów: Jana i Szczepana, a z pocz ątkiem II wojny światowej dzier Ŝawiony przez śydów. Młyn czynny był tak Ŝe w okresie okupacji. Wówczas to podł ączono energi ę elektryczn ą oraz zamontowano urz ądzenia elektryczne w miejsce dawnych maszyn. Po II wojnie światowej młyn upa ństwowiono. Nowym wła ścicielem zostało P.G. Rybackie w Zaklikowie. Wówczas to obiekt zmodernizowano i przystosowano na elektrowni ę montuj ąc agregat o mocy 55kW. Od 1972 roku obiekt był nie u Ŝytkowany. W 1996 roku przej ęty przez pp. Małgorzat ę i Piotra Piterów został zaadoptowany na elektrowni ę i punkt gastronomiczny. Jest to obiekt murowany z cegły, obustronnie tynkowany. Wi ęźba dachowa konstrukcji krokwiowo – płatwiowej. Dach nad turbinowni ą siodłowy, a nad elektrowni ą trójpł ąciowy kryty blach ą dachówko podobn ą. Klatka turbinowa betonowa z zachowan ą turbin ą FRANCISA. W budynku elektrowni agregat pr ądotwórczy i koło pasowe. Młyn wodny, ob. Motorowy w Ł ąŜ ku Zaklikowskim wzniesiony został w latach 30-tych XX wieku, nad brzegiem rzeki Sanny. Jest to obiekt drewniany, konstrukcji słupowej, oszalowany pionowo deskami, czterokondygnacyjny, nakryty dachem siodłowym pokrytym blach ą. Komora na turbin ą, na rzucie prostok ąta, drewniana, nakryta dachem pulpitowym pokrytym dachówk ą zakładkow ą. Spo śród szeregu ku źni funkcjonuj ących niegdy ś na terenie gminy do dnia dzisiejszego zachowała si ę jedna w Zdziechowicach. Wzniesiona została w 1 ćw. XX wieku. Jest to obiekt drewniany, konstrukcji wie ńcowej, na rzucie zbli Ŝonym do kwadratu. Nakryta dachem siodłowym, pokrytym pap ą. Wi ęź ba dachowa konstrukcji krokwiowo-płatwiowej, wysunięta przed front obiektu, tworz ąc podcie ń wsparty na dwóch słupach. Szczyty obite deskami w układzie pionowym na przylg ę.

3.10 Cmentarze Do nekropoli b ędących w kr ęgu zainteresowania konserwatorskiego nale Ŝą : dawny cmentarz przyko ścielny z Zdziechowicach, cmentarz przyko ścielny w parafialny w Zaklikowie, cmentarze z pacyfikacji wsi w Janikach, Giliszowcu, Kruszynie, Ł ąŜ ku Zaklikowskim, cmentarz polsko-katolicki w Lipie. Dawny cmentarz przyko ścielny z Zdziechowicach zało Ŝony został na pocz. XV wieku. Usytuowany na Pd. – wsch. Kra ńcu wsi, na wzniesieniu, nad dolin ą Karasiówki. Teren opuszczony, poro śni ęty krzakami i samosiejkami drzew. Od pn. i pd. s ąsiaduje z zabudow ą siedliskow ą, od Zach. Z dolin ą Karasiówki, a od wsch – polami ornymi. Układ cmentarza nieczytelny. Cmentarz przyko ścielny w Zaklikowie zało Ŝony został w ko ńcu XVI wieku. Usytuowany w pn. cz ęś ci osady, przy ul. Lubelskiej. Teren cmentarza tworzy regularny czworobok, otoczony murem, a od strony ul. metalowym parkanem. Centrum zało Ŝenia zajmuje ko ściół parafialny. Pd. - zach. naro Ŝnik zajmuje dzwonnica. Obok niej nagrobek Józefa Puchały (zm. 1822 r.). W otoczeniu cmentarza klony i lipy oraz dwie drewniane kapliczki z 1880 r. Cmentarz parafialny w Zaklikowie zało Ŝony został w ko ńcu XVIII wieku. Zlokalizowany na zach. kra ńcu osady, w śród skupionej zabudowy, u zbiegu ul. Cmentarnej i Św. Anny. Od zach.

44 ograniczony dawnym cmentarzem Ŝydowskim i zakładami. Od. Pd. przylega do zabudowy siedliskowej. Brama na cmentarz w formie dzwonnicy, z przej ściem w przyziemiu od ul. Cmentarnej. Zało Ŝony na planie prostok ąta, z prostok ątnym aneksem cz ęś ci najstarszej od pn. zach. i podobnym w cz ęś ci nowszej od wsch. Cz ęść współczesna z alej ą główn ą i prostopadłymi do niej alejkami bocznymi. Układ cmentarza czytelny. Cmentarz z pacyfikacji wsi w Janikach powstał w 1943 roku. Poło Ŝony jest w odległo ści 300m na pn. od zabudowa ń wsi, na skraju lasu, po zachodniej stronie polnej drogi. Zało Ŝony na planie prostok ąta, ogrodzony płotem betonowych elementów, z centralnie usytuowan ą kapliczk ą, z krzy Ŝem i płytami po bokach. Na cmentarzu pochowanych jest 14 mieszka ńców wsi zamordowanych przez Niemców 22.10.1943 roku podczas pacyfikacji wsi. Cmentarz wojenny w Irenie powstał w 1863 roku. Poło Ŝony jest w centrum wsi, przy drodze z Zaklikowa do Borowa. Zało Ŝony na planie wydłu Ŝonego prostok ąta, z alejk ą po środku i ziemnymi mogiłami w cementowych obramieniach. Teren cmentarza ogrodzony metalowym ogrodzeniem. Na cmentarzu pochowani s ą powsta ńcy styczniowi polegli w bitwie koło Ireny oraz Ŝołnierze rosyjscy polegli podczas I wojny światowej w 1915 r. Cmentarz wojenny w Irenie powstał w 1863 roku. Poło Ŝony jest w centrum wsi, przy drodze z Zaklikowa do Borowa. Zało Ŝony na planie wydłu Ŝonego prostok ąta, z alejk ą po środku i ziemnymi mogiłami w cementowych obramieniach. Teren cmentarza ogrodzony metalowym ogrodzeniem. Na cmentarzu pochowani s ą powsta ńcy styczniowi polegli w bitwie koło Ireny oraz Ŝołnierze Rosyjscy polegli podczas I wojny światowej w 1915 r. Cmentarz z pacyfikacji wsi w Goliszowcu powstał w 1942 roku. Poło Ŝony w środku wsi, po pn. stronie drogi, mi ędzy zabudowaniami, z dwóch stron otoczony ł ąką; od zach. przylega do zabudowy siedliskowej. Zało Ŝony na rzucie zbli Ŝonym do kwadratu, z centralnie umieszczon ą murowan ą kapliczk ą, przylegaj ącą do tylnej ściany ogrodzenia. Ogrodzenie a Ŝurowe z cegieł. Na cmentarzu pochowano 46 mieszka ńców wsi zamordowanych przez Niemców 30.09.1942 r. Cmentarz z pacyfikacji wsi w Kruszynie powstał w 1942 roku. Poło Ŝony jest 300 m na pn. od zabudowa ń wsi, na piaszczystym wzniesieniu- polanie, poro śni ętej traw ą, po śród lasu. Po wsch. stronie drogi le śnej do Goliszowca, na pd. od skrzy Ŝowania tej drogi z nieistniej ącym torem kolejki w ąskotorowej. Zało Ŝony na planie prostok ąta, otoczony ogrodzeniem z betonowych, prefabrykowanych elementów, z dwoma niesymetrycznymi płytami i nagrobkami. Na cmentarzu pochowano 11 mieszka ńców wsi zamordowanych przez Niemców 29.09.1942 r. Cmentarz z pacyfikacji wsi w Ł ąŜ ku Zaklikowskim powstał w 1944 roku. Poło Ŝony jest na Zach. Kra ńcu wsi, po pd. Stronie drogi, 50 m na pd. – zach. od ostatnich zabudowań. Zlokalizowany na piaszczystej wydmie, w obr ębie terasy zalewowej rzeki Sanny, mocno wyeksponowany w terenie. Zało Ŝony na rzucie prostok ąta, z bram ą wej ściow ą w naro Ŝniku pn. zach.; w cz ęś ci centralnej drewniana, obmurowana w 1966 roku kaplica p.w. MB Częstochowskiej, wzniesiona w 1900 roku jako cerkiewka dla wojska rosyjsko– austryjackiego. Mogiły sytuowane s ą rz ędowo od pn. i wsch. Na cmentarzu pochowano mieszka ńców wsi zamordowanych przez Niemców w lutym 1942 roku podczas pacyfikacji wsi oraz poza ni ą (na Majdanku). Dawny cmentarz Ŝydowski w Zaklikowie zało Ŝony został w 1 pol. XIX wieku. Zlokalizowany jest na wsch. Kra ńcu miasta, po pd. Stronie ul. Św. Anny Od pd. 1 zach. przylega do cmentarza parafialnego, a od wsch. Graniczy z zakładami przemysłowymi. Teren lekko pagórkowaty, poro śni ęty młodym laskiem sosnowym. Zało Ŝony na planie zbli Ŝonym do prostok ąta, bez podziałów wewn ętrznych. Układ cmentarza nieczytelny. Na cmentarzu zachowało si ę kilkana ście macew oraz ślady kilkudziesi ęciu mogił.

45 Cmentarz polsko-katolicki w Lipie zało Ŝony został w latach 20-tych XX wieku. Poło Ŝony jest w polu, na skraju lasu, w terenie równinnym, piaszczystym. W odległo ści ok. 350 m. na pn. zach. od centrum wsi i ok. 150 m. na wsch. Od drogi Rozwadów - Lublin, od której dojazd drog ą gruntow ą. Cmentarz od zach., pn. i wsch. otoczony młodym lasem. Zało Ŝony na planie prostok ąta z krzy Ŝem cmentarnym po środku. Cz ęść pn. - wsch. wypełniona mogiłami. Układ cało ści czytelny.

3.11. Kapliczki, figury i krzy Ŝe przydro Ŝne Wznoszenie kapliczek, figur przydro Ŝnych i krzy Ŝy przy drogach lub w przydomowych ogródkach jest zwyczajem bardzo starym i szeroko praktykowanym. Na terenie gminy Zaklików spotykamy ró Ŝne obiekty w tej grupie zabytków. Do okazalszych i cenniejszych zabytków małej architektury sakralnej zaliczana jest kaplica p.w. św. Antoniego (pierwotnie św. Jana Nepomucena) w Antonówce usytuowana nad brzegiem stawu Zjawienie. Wniesiona została w XVIII wieku przez ówczesnych wła ścicieli dóbr zaklikowsko-zdziechowickich. Murowana z cegły pełnej, obustronnie tynkowana. Zało Ŝona na planie prostok ąta, jednokondygnacyjna. Nakryta dachem dwuspadowym, pokrytym eternitem falistym. Stolarka okienna i drzwiowa drewniana. Drzwi współczesne, płycinowe. Podłoga i strop drewniane. Elewacje na wysokim cokole, uj ęte w naro Ŝach pilastrami i zako ńczone profilowanym, drewnianym gzymsem. Wewn ątrz w retabulum ołtarza XIX - wieczny obraz św. Antoniego Padewskiego. Drug ą grup ę stanowi ą kapliczki w formie domków, nakrytych dachami dwu- i czterospadowymi, mieszcz ącymi wewn ątrz rze źby Ukrzy Ŝowanego Chrystusa, świ ętych b ądź Matki Boskiej. Tego typu obiekty zachowały si ę w: Lipie (l. 30-te XX w.), Kruczych Górach (1846 r.) i dwie w Zaklikowie: jedna z figur ą św. Jana Nepomucena (2 poł. XIX w.), a druga z figurą Chrystusa na krzy Ŝu (1833 r.). Do niezwykle cennych obiektów omawianej grupy zabytków nale Ŝy drewniane kapliczki stoj ące w Zaklikowie: dwie na terenie cmentarza przyko ścielnego św. Trójcy i jedna przy przeje ździe kolejowym. Niewiele zachowało si ę na obszarze gminy zabytkowych drewnianych krzy Ŝy. S ą one wykonane z ró Ŝnych gatunków drzew, cz ęsto z d ębu jako materiału najtrwalszego i posiadaj ą z reguły skromne zdobienia i wryte inskrypcje. T ą grup ę zabytków reprezentuje m.in. krzy Ŝ z 1838 roku ustawiony nieopodal kaplicy św. Antoniego w Antonówce. Kapliczki, figury i krzy Ŝe przydro Ŝne z reguły ogradzane drewnianymi płotkami oraz obsadzane ro ślinno ści ą średni ą i wysok ą, nie tylko identyfikuj ą mieszka ńców pod wzgl ędem wyznaniowym, ale stanowi ą te Ŝ malowniczy akcent w miejscowym krajobrazie.

3.12. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków 1. Układ urbanistyczny Zaklikowa, nr rej. 232/A z dn. 2.08.1982 r. 2. Ko ściół paraf. p.w. św. Trójcy wraz z dzwonnic ą w Zaklikowie, nr rej. 233/a, z dn. 2. 08. 1982r. 3. Ko ściół cmentarny p.w. św. Anny w Zaklikowie, nr rej. 234/A, z dn. 2.08.1982 r. 4. Dawny młyn wodny wraz z elektrowni ą, przy ul. Nadrzecznej w Zaklikowie, nr rej. 583/A, z dn. 1.03.1996 r. 5. Najstarsza cz ęść cmentarza parafialnego w Zaklikowie, nr rej. 453/A, z dn. 22.04.1991 r. 6. Cmentarz z pacyfikacji wsi w Ł ąŜ ku Zaklikowskim, nr rej. 568/A, z dn. 27.12.1993 r. 7. Cmentarz powsta ńców z 1863 r. i Ŝołnierzy rosyjskich z I wojny światowej w Irenie, nr rej. 507/A, z dn. 24.05.1993 r. 8. Grodzisko wczesno średniowieczne w Zdziechowicach, nr rej. 242/A, z dn. 10.05.1985 r.

46 3.13. Wykaz obiektów w ewidencji dóbr kultury

ANTONÓWKA Kaplica p.w. św. Antoniego Padewskiego, mur. XVIII w. IRENA Zespół sworski, wł. Dom Pomocy Społecznej „Caritas” Dwór, mur., pocz. XX w. Oficyna, mur.pocz.XX w. Park krajobrazowy, pocz. XX w. Dom nr 18/19, drewn. XIX/XX w. Dom nr 27, drewn., pocz. XX w. Dom nr 32, drewn., 1. 30-te XXw. JÓZEFÓW Zespół folwarczny, wł. UG Zaklików Ruina dworu, mur. XIX w. Obora, mur. 1.20-te XX w. Park krajobrazowy, XIX w. LIPA Kapliczka w pn. – wsch. Cz ęś ci wsi, drewn., 1.30-te XX w. ŁĄś EK ZAKLIKOWSKI Młyn wodny, ob.motorowy, drewn., 1.30-te XX w. ŁYSAKÓW Pozostało ści zespołu folwarcznego, wł. Partyzancki Park Pami ęci Narodowej w Janowie Lubelskim Obora, ob. dom, mur. 2 poł. XIX w., przebud., po 1945r. Park krajobrazowy, XIX w. NOWE BARAKI Zagroda nr 28, wł. J.Pietraszak: Dom,drewn.,2poł. XIX w. Obora, drewn., 2 poł XIX w. Stodoła, drewn., 2 poł XIX w. Zagroda nr 35, Dom, drewn., pocz. XX w. Obora, mur.1.20-te XX w. Stodoła, drewn.,1.20-te XX w. Dom nr 26, drewn., XIX/XX w. Dom nr 34, drewn., 1.20-te XX w. STARE BARAKI Zagroda nr 46, Dom, drewn., ok. 1926 r. Stodoła z chlewem, drewn., ok. 1926 r. Zagroda nr 59, Dom, mur. kam., 1919 r. Obora, mur. kam., 1927 r. Stodoła, drewn., ok. 1927 r. Spichlerz, drewn., mur. kam., ok. 1930 r. Budynek gospodarczy, mur. kam. ok. 1911 r. Zagroda nr 69, Dom, mur. kam. 1919 r. Obora, mur.kam., pocz. XX w.

47 Budynek gospodarczy, mur. /kam./- drewn., pocz. XX w. Stodoła, drewn., pocz. XX w. Dom nr 4, drewn., k. XIX w. Dom nr 9, drewn. ,k. XIX w. Dom nr 10, drewn., XIX/XX w. Dom nr 32, drewn., ok. 1928 r. Dom nr 76, drewn., l. 80-te XIX w. Dom nr 81, drewn., l. 80-te XIX w. Dom nr 85, drewn., pocz. XX w. ZAKLIKÓW Układ urbanistyczny, 1565 - 1939 r. Zespół ko ścioła paraf. p.w. św. Trójcy, Ko ściół mur. 1608 r., rozbud. 2 poł. XVIII i pocz. XIX w., restaur. 1880-1881, remont. 1975, l. 90-te XX w. Dzwonnica, mur. 1786 r., remont. L. 90-te XX w. Plebania, mur. XIX/XX w. Zespół ko ścioła cmentarnego p.w. św. Anny, Ko ściół, drewn., 1580, remont. XVIII - XX w. Kapliczka ul. Lubelska, drewn., XIX/XX w. Kapliczka ul. Lubelska, mur. 1833 r. Ul. Św. Anny Dom, nr 2, drewn., pocz. XX w. Dom nr 6/8, mur., pocz. XX w. Ul.Cicha Dom nr 3, mur. pocz. XX w. Dom nr 7, mur. pocz. XX w. Ul.Długa Dom nr 6, mur. pocz. XX w. Dom nr 15, mur. 1891 r. Ul.Janowska Dom nr 1, mur. 1939 r. Dom nr 6, mur. l. 20-te XX w. Dom nr 7, mur., l. 20-te XX w. Dom nr 9, mur., l. 20-te XX w. Dom nr 12, mur., l. 20-te XX w. Dom nr 13, mur. l. 20-te XX w. Dom nr 15, mur., l. 20-te XX w. Dom nr 23, drewn., XIX/XX w. Dom nr 24, drewn./mur., l. 20-te XX w. Dom nr 25, mur., pocz. XX w. Dom nr 26, mur., l. 20-te XX w. Dom nr 30/32, mur., pocz. XX w. Dom nr 33, mur., pocz. XX w. Dom nr 38, mur., l. 20-te XX w. Dom nr 40, drewn., XIX/XX w. Dom nr 44/46, mur., pocz. XX w. Dom nr 50, mur., l. 20-te XX w. Dom, róg ul. 3 Maja, mur. l. 20-te XX w.

48 Ul.Ko ścielna Dom nr 12, mur., 1.30-te XX w. Dom nr 18, mur., 1.30-te XX w. Dom nr 22, mur., XIX/XX w. Ul.Lubelska Dom nr 13, mur. 1.30-te XX w. Ul.3 Maja Dom nr 13, mur. 1.30-te XX w. Ul. Mickiewicza Dom nr 1, mur., pocz. XX w. Dom nr 2, mur., 2 poł. XIX w. Dom nr 4, mur., XIX/XX w. Dom nr 11, mur., 1908-1912 r. Dom nr 13, mur. 1912-1913 r. Ul.Rozwadowska Dom nr 7, mur., pocz. XX w. Dom nr 20, mur., 1.20-te XX w. Dom nr 29, drewn., pocz. XX w. Ul.Sandomierska Dom nr 22, mur., pocz. XX w. Ul. Wesoła Dom nr 1, mur., pocz. XX w. Ul.Zamkowa Dom nr 5, mur., pocz. XX w. Dom nr 10, mur., 1904 r. Dom nr 15, drewn., 2 ćw. XIX w. Dom nr 17, mur., 1.20-te XX w. Dom nr 19, mur., 1.20-te XX w. Dom nr 22, mur. – drewn., 1.20-te XX w. Dom nr 25, mur., 1.20-te XX w. Dom nr 29, mur., 1.20-te XX w. Dom nr 30, drewn., 1.30-te XX w. Dom nr 32, mur., 1.20-te XX w. Dom nr 36, drewn., 1.20-te XX w. Młyn wodny, ob. elektrownia, ul. Nadbrze Ŝna, mur. XIX/XX w. ZDZIECHOWICE DRUGIE Ku źnia, drewn., 1.20-te XX w. ZDZIECHOWICE PIERWSZE Zespół folwarczny, wł. Kółko Rolnicze: Dwór, ob. dom, mur. pocz. XX w. Budynek gospodarczy I, mur. 1.20-te XX w. Budynek gospodarczy II, mur. 1.20-te XX w. Park krajobrazowy, XIX w. Dom nr 33, drewn., 1.20-te XX w. Dom nr 35, drewn., 1.20-te XX w. Dom nr 69, drewn., ok. 1929 r. Dom nr 116, drewn., 1.20-te XX w. Dom nr 127, drewn., XIX/XX w.

49 4 Uwarunkowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej 4.1. Gospodarka rolna Rolnictwo dla gminy Zaklików jest jedn ą z podstawowych funkcji. Pod wzgl ędem klimatycznym gmina nale Ŝy do 2 dzielnic: Biłgorajsko-Janowskiej obejmuj ącą cz ęść południow ą oraz Lubelsko-Chmielskiej (cz ęść północna gminy), klimat gminy okre ślany jest jako ostry i zbli Ŝony do kontynentalnego. Średnia roczna temperatura wynosi 7.3 oC – 7.7 oC, a warunki klimatyczne s ą w wi ększo ści sprzyjaj ące do uprawy wszystkich ro ślin jakie uprawia si ę na terenie gminy. Najlepsze warunki glebowo-przyrodnicze do produkcji rolnej maj ą wsie: Baraki Stare, Józefów, Karkówka, Zdziechowice I i Zdziechowice II. Gleb najlepszych w klasach od I- III jest stosunkowo niewiele i najwy Ŝszy udział ich udział jest w wymienionych wsiach. Ocena rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy jest średnio korzystna rze źba terenu i agroklimat oraz warunki wodne zostały wy Ŝej wycenione ni Ŝ jako ść i przydatno ść rolnicza gleb. Wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej, który uwzgl ędnia wszystkie elementy środowiska przyrodniczego dla gminy Zaklików wynosi 61,7 pkt. Wg IUNG w Puławach. Jest on najni Ŝszy w porównaniu ze wska źnikami dla powiatu, województwa i kraju. Wska źnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy na tle powiatu, województwa i kraju: − Gmina Zaklików - 61,7 pkt. − Powiat stalowolski - 67,9 pkt. − Województwo podkarpackie - 73,0 pkt. − Polska - 66,0 pkt.

O mo Ŝliwo ściach produkcyjnych rolnictwa gminy decyduje poza jako ści ą rolniczej przestrzeni produkcyjnej, ilo ść ziemi u Ŝytkowanej rolniczo. W ogólnej powierzchni gminy 20215 ha, u Ŝytki rolne zajmuj ą 4923 ha co stanowi 24,3 % ogólnej powierzchni gminy. Struktura u Ŝytkowania gruntów gminy odznacza si ę niewielkim udziałem u Ŝytków rolnych, tak niewielki udział ziemi rolniczej jest charakterystyczny dla gmin powiatu stalowowolskiego i ni Ŝańskiego. Wi ększ ą cz ęść gminy zajmuj ą lasy i grunty le śne tj.: 13209 ha, co stanowi 65,3% powierzchni gminy, a grunty zadrzewione i zakrzewione zajmuj ą 275 ha. Lasy stanowi ą bogactwo gminy Zaklików zarówno pod wzgl ędem gospodarczym, krajobrazowym i zdrowotnym. Du Ŝe obszary le śne, obecno ść rzek, a zwłaszcza malowniczej doliny rzeki Sanny kwalifikuj ą gmin ę jako potencjalny obszar rekreacyjny. Rozwój rolnictwa ograniczony jest mało korzystnymi warunkami glebowymi, a zwłaszcza w cz ęś ci środkowej i południowej gminy w obr ębie Niziny Sandomierskiej gdzie w wi ększo ści wyst ępuj ą gleby pseudo bielicowe, bielicowe i w niewielkim stopniu mady. Bardziej korzystne warunki do rozwoju produkcji rolnej wyst ępuj ą w cz ęś ci północnej gminy le Ŝą cej na Wy Ŝynie Lubelskiej, gdzie wyst ępuj ą r ędziny posiadaj ące du Ŝą warto ść rolnicz ą. S ą to r ędziny

50 węglanowe oraz lŜejsze odmiany r ędzin nadaj ące si ę pod upraw ę ro ślin o wi ększych wymaganiach glebowych zarówno zbo Ŝowych, okopowych oraz warzyw. W dolinie rzeki Sanny i Karasiówki wyst ępuj ą mady, a na terenach podmokłych gleby bagienne oraz gleby pochodzenia organicznego: torfy i mursze. Gleby te najcz ęś ciej s ą u Ŝytkowane jako ł ąki i pastwiska oraz miejscami jako grunty orne i ogrody warzywne. Gleby pochodzenia organicznego wyst ępuj ą w najwi ększych kompleksach w miejscowo ściach: Lipa, Goliszowiec, Zaklików. Zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i le śnych nie nale Ŝy ich przeznacza ć na cele nierolnicze.

Tabela Nr 1. Bonitacja gruntów rolnych w ha (wg IUNG Puławy) 1994 r. Klasa gruntu Grunty orne UŜytki zielone II 18 - IIIa 1015 9 IIIb 487 - IVa 385 152 IVb 308 - V 552 574 VI 1268 427 VI z 65 47 Razem: 4098 1209

Na terenie gminy udział poszczególnych klas bonitacyjnych w ogólnej powierzchni u Ŝytków rolnych przedstawia si ę nast ępuj ąco: Klasa II - 0.3 % powierzchni u Ŝytków rolnych; Klasa III - 28.5 % powierzchni u Ŝytków rolnych; Klasa IV - 16 % powierzchni u Ŝytków rolnych; Klasa V - 21.2 % powierzchni u Ŝytków rolnych; Klasa VI - 34,0 % powierzchni u Ŝytków rolnych;

Warto ść u Ŝytkowa gleb jest zró Ŝnicowana, klasy od II-IV stanowi ą 44,8% powierzchni uŜytków rolnych, a klasa V i VI – 55,2 % powierzchni u Ŝytków rolnych. Najwi ększy udział posiada klasa VI oraz klasa III. Wska źnik bonitacji gleb w skali 3-stopniowej wynosi 1,49 dla gruntów ornych 1,54 a dla u Ŝytków zielonych 1,26. Przy tak du Ŝym zró Ŝnicowaniu gleb mo Ŝna wydzieli ć miejscowo ści, które posiadaj ą najwi ększy udział gleb klasy III, nale Ŝą do nich: Karkówka, Zdziechowice 1, Józefów, Zdziechowice II, cz ęś ciowo Baraki Stare. Wsie te poło Ŝone s ą w północnej cz ęś ci gminy, pod wzgl ędem typu wyst ępuj ące gleby na tym terenie to r ędziny maj ące du Ŝą warto ść rolnicz ą i wytworzone na podło Ŝu skał wapiennych. Gleby te nale Ŝą do kompleksu pszennego dobrego oraz pszennego wadliwego i osi ąga si ę na nich wysokie plony ro ślin zbo Ŝowych, okopowych jak równie Ŝ warzyw. Najsłabsze gleby z du Ŝym udziałem klasy V i VI wyst ępuj ą we wsiach: Baraki Nowe, Gielnia, Goliszowiec, Irena, Kolonia Łysaków, Lipa, Ł ąŜek Zaklikowski, Zaklików. Miejscowo ści te posiadaj ą niekorzystne warunki do rozwoju produkcji rolnej, wyst ępuj ące gleby zaliczane s ą do kompleksu Ŝytniego słabego i bardzo słabego.

Gleby wyst ępuj ące na terenie gminy maj ą odczyn w wi ększo ści kwa śny, gleb o odczynie lekko kwa śnym jest 27% ogólnej powierzchni u Ŝytków rolnych, a odczyn oboj ętny i zasadowy posiada 10% gleb. Nie stwierdza si ę w glebach przekrocze ń metali ci ęŜ kich i siarki, zawarto ść tych pierwiastków jest neutralna.

51 4.2. Struktura u Ŝytków rolnych

Grunty orne 3427 ha 69,8% powierzchni u Ŝytków rolnych Sady 62 ha 1,2% powierzchni u Ŝytków rolnych Łąki 723 ha 14,6% powierzchni u Ŝytków rolnych Pastwiska 711ha 14,4% powierzchni u Ŝytków rolnych Razem: 4923 ha 100% powierzchni u Ŝytków rolnych

Najwi ększy udział w strukturze u Ŝytków rolnych posiadaj ą grunty orne około 70%, niewielki jest udział sadów, który w porównaniu do lat wcze śniejszych nieznacznie zwi ększył si ę, powierzchnia sadów w latach 1996-97 wynosiła 38 ha. Udział ł ąk i pastwisk w strukturze uŜytków rolnych wynosi 29% i jest nieco wy Ŝszy w porównaniu z latami poprzednimi. Najwi ększe powierzchnie u Ŝytków zielonych znajduj ą si ę we wsiach: Lipa, Zaklików, ale w wi ększo ści s ą one poło Ŝone na słabych glebach.

4.3. Produkcja ro ślinna

Podstawowym kierunkiem w produkcji ro ślinnej jest uprawa zbó Ŝ oraz okopowych, a szczególnie ziemniaków, zgodnie z wyst ępuj ącymi warunkami glebowymi. Udział zbó Ŝ wraz z mieszankami zbo Ŝowymi w strukturze zasiewów wynosi 70%, spo śród ro ślin zbo Ŝowych w gminie najwi ęcej uprawia si ę pszenicy, Ŝyta oraz owsa. Do ść poka źną pozycj ę stanowi uprawa gryki, której udział w strukturze zasiewów wynosi 12.4 %. W zale Ŝno ści od sytuacji gospodarczej kraju, a tym samym i gminy oraz wielko ści cen dla tej ro śliny uprawa gryki na tym terenie b ędzie si ę rozwija ć. W strukturze zasiewów du Ŝy udział maj ą ziemniaki ponad 16% i niewielki jest udział ro ślin pastewnych, bo tylko 9.4%. Na terenie gminy uprawia si ę do ść du Ŝo warzyw w porównaniu z innymi gminami oraz truskawek i malin. Wyszczególnienie Powierzchnia (ha) ogólna powierzchnia zasiewów 3060 zbo Ŝa wraz z mieszankami zbo Ŝowymi 1800 gryka 380 ziemniaki 500 Ro śliny pastewne (okopowe i str ączkowe) 290 warzywa 70 truskawki 20

52

4.4. Produkcja zwierz ęca

Podstawowym kierunkiem w produkcji zwierz ęcej jest hodowla bydła oraz trzody chlewnej. Liczba zwierz ąt na terenie gminy wynosi: − bydło 1222 szt. W tym krowy 790, − trzoda chlewna 1635 w tym lochy 73,

Obsada bydła w sztukach na 100 ha u Ŝytków rolnych: − gmina Zaklików - 24 − powiat stalowowolski - 30 − woj. Podkarpackie - 30 − Polska - 39

Obsada trzody chlewnej w sztukach na 100 ha UR: − gmina Zaklików - 33 − powiat stalowowolski - 30 − woj. Podkarpackie - 40 − Polska - 97

We wsiach o dobrych warunkach glebowych obsada zwierz ąt jest wi ększa w porównaniu z pozostałymi wsiami, gdzie u Ŝytki zielone s ą w wi ększo ści V i VI klasy. Pomimo du Ŝej pracochłonno ści przy chowie trzody chlewnej, kierunek ten utrzymuje si ę ze wzgl ędu na ugruntowane tradycje na tym terenie oraz zapewnion ą baz ę paszow ą. W śród gospodarstw współpracuj ących z Wojewódzkim O środkiem Doradztwa Rolniczego w Boguchwale – Oddział w Stalowej Woli z/s w Radomy ślu n/Sanem w wi ększo ści hoduje si ę trzod ę chlewn ą. Dzi ęki dobrym warunkom klimatycznym oraz czystemu środowisku naturalnemu na terenie gminy rozwija si ę produkcja pszczelarska. Du Ŝa ilo ść lasów, brak uci ąŜ liwego przemysłu, małe gospodarstwa rolne sprzyjaj ą rozwojowi tego kierunku (pasieki pszczele wywo Ŝone s ą na plantacje gryki). W gospodarstwach, które poło Ŝone s ą w północnej cz ęś ci gminy we wsiach: Karkówka, Zdziechowice, wi ększo ść gospodarstw oprócz hodowli trzody chlewnej zajmuje si ę hodowl ą bydła rze źnego, brak jest zainteresowania hodowl ą bydła mlecznego i sprzeda Ŝą mleka.

53 4.5. Struktura agrarna

Na terenie gminy działalno ść rolnicz ą prowadzi 1096 gospodarstw indywidualnych, średnia powierzchnia gospodarstwa tj.; ilo ść u Ŝytków rolnych przypadaj ąca na 1 gospodarstwo wynosi 4,4 ha. Obok gospodarstw rolnych na terenie gminy Zaklików istniej ą działki rolne do 1 ha, których jest 448. W ogólnej liczbie gospodarstw w roku 1997 znajdowały si ę nast ępuj ące grupy obszarowe gospodarstw: ( źródło Powszechny Spis Rolny). − od 1-2 ha 347 31,6% − 2-5 509 46,4% − 5-7 140 12,7% − 7-10 70 6,4% − powy Ŝej 10 ha 30 2,7%

W gminie Zaklików istnieje du Ŝe rozdrobnienie gospodarstw, liczba gospodarstw od 1-5 ha stanowi 78% ogólnej liczby gospodarstw. Tak du Ŝe rozdrobnienie jest charakterystyczne dla województwa podkarpackiego. Gospodarstwa o powierzchni do 10 ha stanowi ą 19%, a gospodarstwa powy Ŝej 10 ha stanowi ą 2,7% ogółu gospodarstw. Korzystnym zjawiskiem w strukturze agrarnej gminy jest fakt, Ŝe na przestrzeni ostatnich 15 lat ilo ść gospodarstw o powierzchni 10 ha uległa zwi ększeniu z 20 do 30. Najwi ększe powierzchniowo gospodarstwa wyst ępuj ą w Zdziechowicach. W rolnictwie gminy zatrudnionych jest 1919 osób, z czego cz ęść stanowi ą dwuzawodowy, liczba osób pracuj ąca na 100 ha u Ŝytków rolnych wynosi 39 osób ( średnia dla kraju wynosi 22 osoby). Powy Ŝszy fakt świadczy o przeludnieniu agrarnym w gminie w gminie, z ekonomicznego punktu widzenia 17 osób na 100 ha u Ŝytków rolnych jest zb ędne w gospodarstwach rolnych i powinno znale źć prac ę w sektorze poza rolnictwem. Na terenie gminy nie zostały utworzone grupy producentów rolnych, nie istniej ą te Ŝ na terenie gminy skupy płodów rolnych oraz Ŝywca. Brak mo Ŝliwo ści sprzeda Ŝy płodów rolnych zmusza do sprzeda Ŝy we własnym zakresie, sprzeda Ŝ trzody chlewnej odbywa si ę w sąsiednich gminach tj.: Trzydnik Du Ŝy i Modliborzyce. Na terenie gminy tworzone s ą sezonowo skupy owoców np.: skup malin w Zdziechowicach. Zapotrzebowanie rolników z terenu gminy na usługi mechanizacyjne zaspokajane było przez SKR w Zaklikowie. Wzrost wyposa Ŝenia w sprz ęt rolniczy gospodarstw indywidualnych przyczynił się do spadku świadczonych usług, a Ŝ do całkowitej likwidacji spółdzielni.

54 4.6. Formy władania ziemi ą

Dominuj ącym sektorem gospodarki rolnej jest sektor prywatny tj.: gospodarka indywidualna. Powierzchnia u Ŝytków rolnych b ędąca we władaniu gospodarstw indywidualnych wynosi 4514 ha, co stanowi ponad 90% powierzchni ogólnej u Ŝytków rolnych. Grunty Skarbu Pa ństwa to w wi ększo ści grunty Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego tj.: lasy i grunty le śne, za ś powierzchnia u Ŝytków rolnych wynosi 217 ha, powa Ŝną pozycj ę stanowi ą grunty pod obiektami oraz tereny komunikacyjne i wody. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą gospodarstwa uspołecznione, istniej ące w latach wcze śniejszych Pa ństwowe Gospodarstwo Rybackie w Zaklikowie oraz Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Irenie uległy likwidacji, a ich grunty weszły w skład Zasobu Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa. Cz ęść gruntów została sprzedana, a reszta została wydzier Ŝawiona prywatnym wła ścicielom pod hodowl ę ryb, a na bazie dawnej spółdzielni produkcyjnej powstał zakład przetwórstwa owocowo-warzywnego. Grunty b ędące własno ści ą gminy zajmuj ą ponad 30 ha i s ą to tereny atrakcyjne, do zagospodarowania dla inwestorów, tereny te s ą poło Ŝone w centrum Zaklikowa oraz w północno-wschodniej cz ęś ci zalewu. Teren, który nale Ŝy zagospodarowa ć ze wzgl ędu na jego atrakcyjne poło Ŝenie znajduje si ę w Lipie i stanowi własno ść wspólnoty wiejskiej i jest w dyspozycji Rady Sołeckiej tej wsi.

4.7. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej Powierzchnia obszarów zagospodarowanych rolniczo, świadcz ąca o zasobno ści gminy w ziemi ę wynosi 4923 ha i stanowi 26,3% ogólnej powierzchni gminy. Wi ększa cz ęść gminy zajmuj ą lasy i grunty le śne tj.: 13209 ha, co stanowi 65,3% ogólnej powierzchni gminy. Wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg IUNG wynosi 61,7 pkt. I jest on najni Ŝszy w porównaniu ze wska źnikiem dla powiatu stalowowolskiego, województwa podkarpackiego i kraju. Warto ść u Ŝytkowa gleb jest zró Ŝnicowana i najwi ększy udział posiadaj ą gleby klasy VI – 43% oraz klasy III – 28% ogólnej powierzchni u Ŝytków rolnych. Gleby klasy IV stanowi ą 16%. Najbardziej korzystne warunki do rozwoju produkcji rolnej posiadaj ą miejscowo ści poło Ŝone w północnej cz ęś ci gminy: Zdziechowice I i II, Karkówka, Józefów, cz ęś ciowo Baraki Stare. Zarówno gleby klasy V jak i VI pod wzgl ędem rolniczym posiadaj ą niewielk ą przydatno ść i wi ększo ść z nich nale Ŝy przeznaczy ć do zalesienia. Zajmuj ą one ponad 55% powierzchni uŜytków rolnych. Udział u Ŝytków zielonych w strukturze u Ŝytków rolnych jest do ść du Ŝy i wynosi 29% ich powierzchni, jednak wi ększo ść z nich poło Ŝona jest na glebach klasy V i VI. W strukturze zasiewów dominuj ą ro śliny zbo Ŝowe, których udział wynosi 70%, w śród ro ślin zbo Ŝowych do ść znaczny udział posiada gryka, której udział wynosi 12%. W przypadku korzystnych cen gryki, powierzchnia uprawy tej ro śliny b ędzie si ę powi ększa ć. Obok ro ślin zbo Ŝowych w gminie uprawia si ę do ść du Ŝo ziemniaków, które stanowi ą 16% powierzchni zasiewów. Ziemniaki stanowi ą podstawowy składnik w Ŝywieniu trzody chlewnej. Struktura obszarowa gospodarstw indywidualnych cechuje si ę du Ŝym rozdrobnieniem, udział gospodarstw o powierzchni do 5 ha jest du Ŝy i wynosi 78% wszystkich gospodarstw, a średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi 4,4 ha. W rolnictwie gminy pracuje 1919 osób, na 100 ha u Ŝytków rolnych pracuje 39 osób ( średnia krajowa to 22 osoby), co świadczy o przeludnieniu agrarnym i bezrobociu w gminie. Rozwój produkcji rolnej, a szczególnie produkcji roślinnej, a zwłaszcza uprawa zbó Ŝ, warzyw oraz ro ślin jagodowych, a w produkcji zwierz ęcej hodowla trzody chlewnej zale Ŝeć b ędzie od sytuacji ekonomicznej.

55 4.8. Uwarunkowania wynikaj ące z własności gruntów

Przewaga prywatnej własno ści gruntów. Rolnictwo w gminie Zaklików jest jedn ą z podstawowych funkcji, dlatego te Ŝ obszary rolnicze w klasach II – IV niezale Ŝnie od formy własno ści nale Ŝy zachowa ć do u Ŝytkowania rolniczego. W przypadku konieczności przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze nale Ŝy kierowa ć si ę Ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych z dnia 03.02.1995 r. z pó źniejszymi zmianami. Wyst ępuj ące na terenie gminy gleby pochodzenia organicznego (Lipa, Goliszowiec, Zaklików) nie nale Ŝy przeznacza ć na cele nierolnicze, a nale Ŝy zachowa ć je do u Ŝytkowania rolniczego, zgodnie z ustaw ą gleby te s ą szczególnie chronione.

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66 5 Uwarunkowania wynikaj ące z jako ści Ŝycia mieszka ńców 5.1. Demografia

5.1.1. Liczba ludno ści, struktura płci, g ęsto ść zaludnienia

Gmina Zaklików zajmuje powierzchni ę 202 km 2 i liczy (wg GUS) 8950 mieszka ńców, w tym 4326 m ęŜ czyzn i 4624 kobiet. Według ewidencji ludno ści Urz ędu Gminy w Zaklikowie na koniec 1999 r. liczba ludno ści wynosiła 9043 mieszka ńców, w tym 4435 m ęŜ czyzn i 4608 kobiet. Wska źnik feminizacji wynosi 107 kobiet na 100 m ęŜ czyzn i jest wy Ŝszy od średniego wska źnika dla gmin wiejskich województwa podkarpackiego, wynosz ącego 101 kobiet na 100 męŜ czyzn oraz wy Ŝszy od wska źnika dla gmin wiejskich powiatu stalowowolskiego, wynosz ącego 101,3 kobiet na 100 m ęŜ czyzn.

Tabela Nr 1. Wielko ść gminy Zaklików na tle gmin wiejskich powiatu, województwa i kraju w 1999 r. Pow. ogólna Liczba ludno ści Jednostka terytorialna 2 w km wg GUS ludno ści wg ewidencji gm. Zaklików 202,0 8,95 9,04 pow. stalowowolski 150,1 8,70 x woj. Podkarpackie 117,0 8,70 x Polska 135,0 6,60 x Źródło: Rocznik statystyczny woj. podkarpackiego 2000 r., Strategia gminy Zaklików.

Z powy Ŝszego zestawienia wynika, i Ŝ gmina Zaklików zarówno pod wzgl ędem powierzchni jak i pod wzgl ędem liczby ludno ści jest gmin ą wi ększ ą od średniej wielko ści gminy wiejskiej w powiecie, województwie i w kraju. Gęsto ść zaludnienia jest niska i wynosi 44 os/km 2 i jest znacznie mniejsza od średniej gęsto ści zaludnienia dla gmin wiejskich: powiatu stalowowolskiego - 65 os/km 2, województwa podkarpackiego - 118 os/km 2 i kraju - 124 os/km 2. Charakterystycznym wska źnikiem dla terenów wiejskich jest wska źnik zag ęszczenia na 100 ha u Ŝytków rolnych. W gminie Zaklików wynosi on 183 os/100 ha UR. Wska źnik ten jest dwukrotnie wi ększy od średniej krajowej dla gmin wiejskich - 79 os/100 ha UR, wy Ŝszy od wska źnika dla gmin wiejskich powiatu stalowowolskiego - 157 os/100 ha UR i gmin wiejskich województwa - 69 os/100 ha UR. Obserwuje si ę zró Ŝnicowanie g ęsto ści zaludnienia w poszczególnych sołectwach, co ilustruje poni Ŝsze zestawienie.

Tabela Nr 2. Gęsto ść zaludnienia w poszczególnych sołectwach na 1 km 2 i na 100 ha UR na 31.XII.1999 r. Liczba Powierzchni Liczba Miejscowo ść W tym po. UR Liczba os/100 ha ludno ści ogólna w ha os/km 2 UR Zaklików 3076 4356 645 71 477 Antoniówka 107 łącznie z wsi ą Zdziechowice II 1818 Baraki Nowe 52 422 296 12 4747 Baraki Stare 193 453 407 43 178 Dąbrowa 178 110 100 162 85 Gielnia 158 2057 186 8 65 Goliszowiec 130 1176 200 11 168 Irena 218 285 130 17 36 Józefów 79 237 218 33 83 Karkówka 217 276 261 79 95

67 Kolonia Łysaków 131 1105 138 12 222 Lipa 2426 4838 575 50 41 ŁąŜ ek 90 2124 219 4 94 Łysaków 273 573 290 48 86 Zdziechowice I 716 994 836 72 135 Zdziechowice II 999 1209* 822 91 Razem 9043 20215 5323** 44 x 4923 183 * powierzchnia razem ze wsi ą Antoniówka ** dane wg Planu rolniczego urz ądzenia gm. Zaklików 1986 śródło: Urz ąd Gminy w Zaklikowie Tak du Ŝe zró Ŝnicowanie g ęsto ści zaludnienia jest wynikiem du Ŝego udziału lasów w ogólnej powierzchni poszczególnych jednostek osadniczych.

Tabela Nr 3. Dynamika rozwoju ludno ści gminy Zaklików w latach 1992 - 1999. Lata liczba ludno ści 1992 8877 1993 8890 1994 8910 1995 8967 1996 8996 1997 9007 1998 8971 1999 8950 (9043) Źródło: Rocznik statystyczny woj. tarnobrzeskiego 1996 i 1998; Rocznik statystyczny woj. podkarpackiego 1999 i 2000; Urz ąd Gminy w Zaklikowie.

5.1.2. Struktura wieku

Tabela Nr 4. Struktura wieku mieszka ńców gminy Zaklików na tle powiatu, województwa i kraju (stan 31.XII.1999 r.). Jednostka Ludno ść (udział w %) ludno ść w wieku terytorialna wiek wiek wiek nieprodukcyjnym na 100 przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny osób w wieku produkcyjnym gm. Zaklików 28,2 54,4 17,6 84,8 pow. 26,5 60,7 12,8 64,6 stalowowolski woj. 27,8 58,2 14,0 71,8 podkarpackie Polska 26,3 /X 59,6 /X 14,1 /X 68,0 /X /X 1998 rok Źródło: Strategia Gminy Zaklików; Rocznik statystyczny woj. podkarpackiego 2000. W strukturze ludno ści wg ekonomicznych grup wiekowych dominuje grupa wieku produkcyjnego. Udział tej grupy wynosi ponad 54% ogółu mieszka ńców gminy i jest ni Ŝszy od wska źnika dla powiatu stalowowolskiego - 60,7%, woj. podkarpackiego - 58,2 % i ogólnopolskiego - 59,6 %. Wy Ŝsze s ą natomiast wska źniki udziału grup wieku przedprodukcyjnego i poprodukcyjnego. Relacj ę ludno ści w wieku produkcyjnym do nieprodukcyjnego wyra Ŝa wska źnik obci ąŜ enia demograficznego, który dla gminy Zaklików wynosi prawie 84. Porównanie tego wska źnika do warto ści dla powiatu, województwa i kraju ilustruje powy Ŝsza tabela.

68 5.1.3. Ruch naturalny ludno ści

Gmina Zaklików wykazuje znaczne wahania ruchu naturalnego, co obrazuje poni Ŝsza tabela.

Tabele nr 5. Ruch naturalny ludno ści gminy Zaklików w latach 1997-1999. 1997 1998 1999 Wyszczególnienie Liczba na 1000 M Liczba na 1000 M Liczba na 1000 M mał Ŝeństwa 51 5,6 59 6,5 63 6,9 urodzenia 104 11,4 98 10,8 88 9,7 zgony 108 11,9 104 11,5 101 11,1 przyrost naturalny -4 -0,4 -6 -0,7 -13 -1,4 Źródło: Rocznik statystyczny woj. Tarnobrzeskiego 1998; Rocznik statystyczny woj. Podkarpackiego 1999 i 2000.

5.1.4. Migracje

Tabele nr 6. Migracje ludno ści gminy Zaklików w latach 1996-1999. Saldo Migracji Lata Napływ Odpływ Liczba osób na 1000 M 1996 125 100 25 2,8 1997 96 101 -5 -0,6 1998 78 89 -11 -1,2 1999 105 93 12 1,3 Źródło: Rocznik statystyczny woj. Tarnobrzeskiego 1997 i 1998; Rocznik statystyczny woj. Podkarpackiego 1999 i 2000.

Zjawisko migracji ludno ści gminy Zaklików w analizowanym okresie wykazywało zró Ŝnicowanie w wielko ści napływu i odpływu. Wi ąŜ e si ę to w du Ŝej mierze z mo Ŝliwo ściami znalezienia pracy na obszarze gminy.

5.1.5. Zatrudnienie

Tabele nr 5. Pracuj ący w gminie Zaklików w latach 1998-1999. Pracuj ący Działy gospodarki 1998 r. 1999 r. liczba osób % liczba osób % Pracuj ący ogółem 881 100,0 958 100,0 w tym: kobiety 423 48,0 435 45,4 z liczby ogółem: przemysł 400 45,4 508 53,0 budownictwo 37 4,2 29 3,0 edukacja 140 15,9 143 14,9 ochrona zdrowia 121 13,7 96 10,1 pozostałe 183 20,8 182 19,0 Bezrobotni 599 - 789 - Źródło: Rocznik statystyczny woj. podkarpackiego 1999 i 2000.

W świetle Powszechnego Spisu Rolnego z 1996 r. liczba osób pracuj ących, zamieszkałych w indywidualnych gospodarstwach rolnych wynosi około 1920 osób. Średnio w gminie na 100 ha UR pracuje 39 osób przy średniej krajowej 22 os/100 ha UR.

69 5.1.6. Problemy bezrobocia W 1998 r. w gminie zarejestrowanych było 599 osób bezrobotnych, a w 1999 r. liczba bezrobotnych wzrosła do 789 osób. Stopa bezrobocia okre ślana dla powiatu stalowowolskiego na koniec grudnia1999 r. wynosił 13,8 % i wska źnik stopy bezrobocia w III kwartale 2001 r. utrzymywał si ę na tym samym poziomie. Wska źnik stopy bezrobocia jest ni Ŝszy od średniego wska źnika dla woj. Podkarpackiego – 14,9 % i ni Ŝszy od ogólnokrajowego – 16,0 %. Rozwój drobnej przedsi ębiorczo ści na wsi, który mógłby w sposób widoczny wpłyn ąć na zmniejszenie zjawiska bezrobocia, natrafia na szereg trudno ści. Cz ęść z nich to problemy obiektywne natury zewn ętrznej jak np.: bariera popytu, brak środków transportu, problemy zwi ązane z dystrybucj ą gotowych towarów i zakupem surowców, zubo Ŝenie miejscowej ludno ści, spadek stopy Ŝyciowej ludno ści w skali kraju, polityka o środków decyzyjnych, kłopoty z dostępem do kredytów bankowych (np. brak wymaganych por ęcze ń). Druga cz ęść to problemy natury wewn ętrznej, zwi ązane z brakiem wykwalifikowanej kadry pracowniczej dla zakładów produkcyjnych, brakiem odpowiednich systemów motywacyjnych i zabezpiecze ń socjalnych dla pracowników, trudn ą do opanowania fluktuacj ę kadr, niedostateczn ą wiedz ę ekonomiczn ą kandydatów na przedsi ębiorców oraz informacji na temat programów pomocowych i kredytów preferencyjnych na rozwój rolnictwa. Rejonowy Urz ąd Pracy w Stalowej Woli podejmuje kroki maj ące na celu przeciwdziałanie zjawisku bezrobocia. Organizowane s ą prace interwencyjne i roboty publiczne, wdra Ŝany jest program aktywizacji zawodowej absolwentów oraz szkole ń zawodowych (pozwalaj ących na przekwalifikowania zawodowe), udzielanie po Ŝyczek na otwarcie działalno ści gospodarczej oraz organizowanie giełd pracy, pomoc doradcza dla nowopowstałych firm.

Uwarunkowania wynikaj ące z zagadnie ń demograficznych: − wielko ść gminy mierzona liczb ą ludno ści wskazuje, i Ŝ gmina Zaklików nale Ŝy do gmin wi ększych zarówno w skali powiatu, województwa i kraju, − gęsto ść zaludnienia na 1km 2 jest niska i zró Ŝnicowana w poszczególnych jednostkach osadniczych, na co wpływ ma du Ŝy udział lasów w powierzchni ogólnej gminy. − wysoki wska źnik zatrudnienia w rolnictwie przy niskim poziomie edukacji rolniczej, − stosunkowo korzystna struktura wiekowa ludno ści gminy, − systematyczny, powolny przyrost naturalny ludno ści gminy, − bardzo powolny wzrost liczby ludno ści gminy, − du Ŝe zasoby ludno ści w wieku produkcyjnym, − mało skuteczne formy walki z bezrobociem, − utrudnienia w rozwoju drobnej przedsi ębiorczo ści na wsi,

5.2. Zasoby mieszkaniowe gminy

Zasoby mieszkaniowe gminy wg informacji uzyskanych w Urz ędzie Gminy w Zaklikowie, obejmuj ą 2660 mieszka ń (stan na 31.XII.2000 r.) natomiast wg GUS zasoby te zamykaj ą si ę wielko ści ą 2541 mieszka ń (stan na 31.XII.1999 r.). W oparciu o dane statystyczne GUS zasoby mieszkaniowe, w ramach wskazanej liczby mieszka ń, obejmuj ą 8675 izb o ł ącznej powierzchni 162,8 tys. m 2. We własnych mieszkaniach zamieszkuje 8869 osób, tj. 98,1% ogółu mieszka ńców. Przeci ętna wielko ść mieszkania wynosi 64,1 m 2, a jedno mieszkanie zamieszkuje średnio 3,49 osoby. Wska źniki zasobów mieszkaniowych gminy na tle powiatu i gmin wiejskich województwa podkarpackiego ilustruje poni Ŝsza tabela.

70 Tabele nr 5. Zasoby mieszkaniowe gminy Zaklików (stan 31.XII.1999 r.) Jednostka terytorialna Liczba Liczba izb Po. u Ŝytk. na Śr. liczba Śr. liczba mieszka ń 1 os. w m 2 os/mieszk. os/izb ę gm. Zaklików 2541 8675 18,4 3,49 1,02 pow. stalowowolski 11049 39741 19,0 3,97 1,10 gminy woj. podkarpackiego 304500 1073262 17,8 4,09 1,16 Źródło: Rocznik statystyczny woj podkarpackiego 2000.

Na obszarze gminy budownictwo mieszkaniowe realizowane jest w systemie indywidualnym (budownictwo wielorodzinne niskiej intensywno ści obejmuje ok. 100 mieszka ń), na własnych działkach. Gmina nie dysponuje własnym zasobem działek. W aktualnym planie zagospodarowania przestrzennego gminy zapisane s ą jeszcze znaczne rezerwy terenów dla realizacji budownictwa mieszkaniowego. Ruch budowlany na obszarze gminy wykazuje tendencj ę spadkow ą, co obrazuje poni Ŝsze zestawienie oddawanych do u Ŝytku budynków mieszkalnych.

Tabele nr 9. Liczba oddawanych mieszka ń w latach 1995 - 1999. Lata Liczba oddawanych mieszka ń 1995 14 1996 17 1997 7 1998 7 1999 7 Źródło: Rocznik statystyczny woj. Tarnobrzeskiego 1996-1998. Rocznik statystyczny woj. Podkarpackiego 1999 i 2000.

Tabele nr 10. Liczba mieszka ń w poszczególnych miejscowo ściach (stan na 31.12.2000r.) Miejscowość Liczba mieszka ń % Zaklików 1080 40,6 Antoniówka 22 0,8 Baraki Nowe 17 0,6 Baraki Stare 65 2,5 Dąbrowa 31 1,2 Gielnia 40 1,5 Goliszowiec 45 1,7 Irena 24 0,9 Karkówka 64 2,4 Kolonia Łysaków 52 1,9 Józefów 27 1,0 Lipa 635 23,9 ŁąŜ ek 24 0,9 Łysaków 61 2,3 Zdziechowice I 240 9,0 Zdziechowice II 233 8,8 Razem: 2660 100 Źródło: Urz ąd Gminy Zaklików.

71 Stan techniczny zasobów mieszkaniowych w przewadze jest dobry, substancja zu Ŝyta lub wymagaj ąca remontów szacowana jest na oko około 3-4% ogółu zasobów mieszkaniowych. Zaznacza si ę zjawisko wymiany zu Ŝytej substancji mieszkaniowej, przez budow ę nowych budynków mieszkalnych obok starych, przez co gmina uzyskuje bardziej nowoczesny i estetyczny wygl ąd. Wyst ępuje i utrwala si ę tendencja do koncentracji zabudowy wzdłu Ŝ istniej ących ci ągów komunikacyjnych, wzdłu Ŝ których przebiegaj ą ci ągi infrastruktury technicznej. Zanikło zjawisko ch ęci rozpraszania zabudowy poza głównymi ci ągami infrastruktury i komunikacji. W obr ębie istniej ącej rozproszonej zabudowy zachodzi sporadycznie do wymiany substancji budowlanej, utrwalaj ącej rozproszenie tej zabudowy. Gmina posiada znaczne rezerwy terenów budowlanych, które s ą zapisane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy. Wskazane w planie tereny stanowi ą własno ść prywatn ą, umo Ŝliwiaj ą mo Ŝliwo ść lokalizacji budynków wła ścicielom lub stanowi ą przedmiot transakcji kupna – sprzeda Ŝy potencjalnych inwestorów. Gmina nie dysponuje własnymi zasobami terenów budowlanych, umo Ŝliwiaj ącymi prowadzenie własnej polityki w zakresie gospodarki mieszkaniowej. Walory środowiska przyrodniczego, jakimi s ą lasy, woda, urozmaicona rze źba terenu, przyci ąga inwestorów domów wypoczynkowych. Koncentracja tego typu zabudowy wyst ępuje we wsiach Irena, Ł ąŜ ek, Zaklików, Baraki Nowe, Baraki Stare. Na obszarze gminy mo Ŝna wyró Ŝni ć wsie wskazuj ące tendencje rozwojowe, do których nale Ŝą : Zaklików, Lipa i Zdziechowice oraz Irena, Ł ąŜ ek, Baraki Nowe i Baraki Stare. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania mieszkalnictwa: − stan techniczny mieszkalnictwa w prawdzie jest dobry, − sukcesywnie nast ępuje wymiana zu Ŝytej substancji mieszkaniowej, − w minimalnym stopniu zachodzi zjawisko wymiany substancji mieszkaniowej w terenach rozproszonej zabudowy, pozwalaj ące na utrwalanie rozproszenia zabudowy, − zwodoci ągowanie i gazyfikacja gminy sprzyja podnoszeniu standardu mieszkalnictwa i poziomu Ŝycia mieszka ńców, − budownictwo mieszkaniowe realizowane jest na własnych działkach przez wła ścicieli tych działek, − zabudowa mieszkaniowa koncentruje si ę wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych, wzdłu Ŝ których przebiegaj ą ci ągi infrastruktury technicznej oraz w wyznaczonych planem terenów mieszkaniowych, − gmina posiada znaczne rezerwy terenowe pod zabudowę mieszkaniow ą, zapisane w miejscowym planie zagospodarowania gminy, − brak terenów mieszkaniowych b ędących w zasobie samorz ądu gminy, − du Ŝe zainteresowanie lokalizacj ą zabudowy rekreacyjnej w gminie,

5.3. Stan infrastruktury socjalnej 5.3.1. O świata

W gminie Zaklików funkcjonuj ą 4 zespoły szkół, obejmuj ące szkoły podstawowe, gimnazja, a w miejscowo ści gminnej równie Ŝ liceum ogólnokształc ące. W Zdziechowicach i Łysakowie w obr ębie zespołu szkół funkcjonuj ą ogniska przedszkolne. Przyj ęty system umo Ŝliwia cz ęś ciowo zamiennie wykorzystywa ć pomieszczenia do nauki. Jedynie w Zdziechowicach dokonano rozdziału pomieszcze ń dla szkoły podstawowej i gimnazjum. Wielko ści poszczególnych szkół przedstawiaj ą poni Ŝsze tabele.

72 Tabele nr 11. Rozmieszczenie szkół podstawowych w gminie w roku szkolnym 2001/2002. Miejscowo ść Liczba uczniów Liczba oddziałów Liczba pom. do nauki Sala gimnastyczna Zaklików 308 13 27 w 1 n, w Zdziechowice 235 12 8 1 w Lipa 290 13 18 w 1 n ÷ 1z Łysaków 70 6 6 w - Razem: 923 44 59 4 Źródło: Dyrektorzy poszczególnych szkół.

Tabele nr 12. Rozmieszczenie gimnazjów w gminie w roku szkolnym 2001/2002. Miejscowo ść Liczba uczniów Liczba oddziałów Liczba pom. do nauki Sala gimnastyczna Zaklików 189 10 27 w 1 n, w Zdziechowice 114 6 6 1 w Lipa 133 6 18 w 1 n ÷ 1z Łysaków 33 3 6 w - Razem: 469 25 59 4 Źródło: Dyrektorzy poszczególnych szkół.

W – pomieszczenia wspólne ze szkołami podstawowymi i liceum N – sala niepełnowymiarowa Z – pomieszczenie zast ępcze adaptowane na sal ę gimnastyczn ą

Tabele nr 13. Rozmieszczenie liceów ogólnokształc ących w gminie w roku szkolnym 2001/2002. Miejscowo ść Liczba uczniów Liczba oddziałów Liczba pom. do nauki Sala gimnastyczna Zaklików 143 6 27 w 1 n, w Razem: 143 6 27 w 1 n, w Źródło: Dyrektorzy szkół.

W – pomieszczenia wspólne z gimnazjum i szkoł ą podstawow ą N – sala niepełnowymiarowa

W zakresie obsługi, sie ć szkół podstawowych, gimnazjów i liceum jest wystarczaj ąca. Odczuwalny jest brak Sali gimnastycznej przy zespole szkół w Zaklikowie i Sali do ćwicze ń gimnastycznych przy zespole szkół w Łysakowie. Ponadto modernizacji wymaga ć b ędzie obiekt w Lipie. Wszystkie obiekty maj ą zapewnion ą prawidłow ą wielko ść terenu z funkcjonuj ącymi boiskami i terenami rekreacyjnymi.

73 Placówki wychowania przedszkolnego Tabele nr 14. Placówki wychowania przedszkolnego w roku szkolnym 2001/2002. Miejscowo ść Placówki Oddziały Liczba dzieci Oddziały przedszk. Zaklików 1 4 83 - Lipa 1 3 53 - Zdziechowice - 2 - 38 Łysaków - 1 - 11 Razem: 2 10 136 49 Źródło: Dyrektorzy placówek.

Aktualnie sie ć placówek wychowania przedszkolnego obejmuje 2 przedszkola (Zaklików, Lipa) oraz oddziały przedszkolne przy szkołach (Zdziechowice, Łysaków) – sprawuj ące opiek ę głównie dla 6-latków. Placówki te zapewniaj ą opiek ę nad dzie ćmi w wieku przedszkolnym.

Uwarunkowania wynikaj ące z uwarunkowa ń i funkcjonowania urz ądze ń o światy: − sie ć szkolnictwa, skupiaj ą w zespołach szkół: szkoły podstawowe, gimnazja oraz liceum ogólnokształc ące w Zaklikowie zapewnia prawidłow ą obsług ę w zasi ęgu oddziaływania; − sie ć placówek wychowania przedszkolnego (przedszkola, ogniska przedszkolne) pokrywa aktualne potrzeby w zakresie opieki nad dzieckiem w wieku przedszkolnym; − obiekty o światowe wymagaj ą modernizacji lub rozbudowy, w ramach, których to działa ń powinny powsta ć nowe sale gimnastyczne i nast ąpi ć poprawa warunków kształcenia.

5.3.2. Usługi kultury

Infrastruktura urz ądze ń kultury w gminie jest bardzo skromna. Tworz ą j ą Gminny O środek Kultury w Zaklikowie z sal ą widowiskow ą, filia GOK w Lipie, biblioteka gminna zlokalizowana w budynku GOK oraz świetlica przy Domu Stra Ŝaka w Zdziechowicach. GOK, zlokalizowany w centrum miejscowo ści gminnej, posiada niezb ędne zaplecze dla organizowania imprez kulturalnych i okoliczno ściowych oraz dysponuje zapleczem dla działalno ści kulturalnej w śród młodzie Ŝy poprzez jej udział w kółkach zainteresowa ń, zespołach muzycznych. Działa tutaj klub poezji, kółko plastyczne, prowadzona jest nauka gry na instrumentach muzycznych. Dorobek tych działa ń przedstawiany jest w formie wystaw, koncertów, festynów rekreacyjno-kulturalnych czy uczestnictwo w okoliczno ściowych spotkaniach rocznicowych, świ ąt pa ństwowych, rocznic historycznych. W tym zakresie wyst ępuje partnerska współpraca ze szkołami wszystkich typów.

Oprócz pracy z młodzie Ŝą w GOK-u działa chór m ęski, klub seniora i koło ZBoWiD.

74 Wa Ŝnym elementem kultury jest Muzeum Ziemi Zaklikowskiej, zajmuj ące si ę dokumentowaniem i popularyzacj ą przeszło ści Zaklikowa i jego okolic. W mniejszym zakresie prowadzona jest działalno ść kulturalna w filii GOK w Lipie. W gminie działa równie Ŝ biblioteka gminna w Zaklikowie, obsługuj ąca obszar całej gminy. Dysponuje ona ksi ęgozbiorem licz ącym około 16,3 tys. woluminów, co stanowi zaledwie 0,3% ksi ęgozbioru wiejskich bibliotek publicznych województwa podkarpackiego i 9,1% ksi ęgozbioru wiejskich bibliotek powiatu stalowowolskiego. Ksi ęgozbiór biblioteki gminnej jest ponad 4-krotnie mniejszy od pozostałych bibliotek gminnych w powiecie. Liczba czytelników wynosi zaledwie 388 osób, tj. 4,3% ogółu mieszka ńców gminy i zaledwie 5,7% ogólnej liczby czytelników w gminach powiatu stalowowolskiego. Poziom czytelnictwa w śród tej liczby czytelników jest do ść wysoki i wynosi 23,2 ksi ąŜ ki na czytelnika. Jest to wielko ść wi ększa od średniej dla gmin wiejskich województwa – 19,9 ksi ązki i średniej dla gmin powiatu stalowowolskiego – 21,2 ksi ąŜ ki. Mankamentem w dziedzinie upowszechniania kultury moŜe by ć bardzo skromna baza lokalowa, a tak Ŝe brak bibliotek poza miejscowo ści ą gminn ą. Wa Ŝnym ogniwem w Ŝyciu kulturalnym gminy s ą organizacje społeczne i zawodowe, których działalno ść ma znaczenie integruj ące mieszka ńców gminy oraz wpływa na rzecz rozwoju lokalnej społeczno ści.

Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania urz ądze ń kultury: − sie ć placówek upowszechniania kultury nie zapewnia w stopniu wystarczaj ącym potrzeb mieszka ńców gminy; − niemal cała baza lokalowa i działalno ść kulturalna koncentruje si ę w miejscowo ści gminnej; − po Ŝą danym byłoby utworzenie filii biblioteki gminnej w miejscowo ściach o wi ększej koncentracji mieszka ńców; − zaznacza si ę współpraca organizacji społecznych i zawodowych w rozwoju Ŝycia kulturalnego gminy; − wyst ępuje współpraca GOK z placówkami o światowymi w rozwoju i upowszechnianiu kultury; − na cele upowszechniania kultury w środowisku istnieje mo Ŝliwo ść wykorzystania pomieszcze ń w obiektach komunalnych.

5.3.3. Ochrona zdrowia i opieka społeczna

W gminie Zaklików funkcjonuje Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, obejmuj ący 3 ośrodki zdrowia: w Zaklikowie, Zdziechowicach i Lipie. Niezale Ŝnie od NZOZ funkcjonuj ą 2 niepubliczne gabinety stomatologiczne w Zaklikowie i w Lipie, na podstawie Stosownych umów lekarzy stomatologów z Podkarpack ą Regionaln ą Kas ą Chorych.

Tabele nr 15. Rozmieszczenie o środków zdrowia. Miejscowo ść Liczba gabinetów Liczba lekarzy Liczba piel ęgniarek Apteka Zaklików 5 3 10 2 Zdziechowice 2 1 1 - Lipa 2 1 1 1 Razem: 9 5 12 3 Źródło: Informacje dyrektora NZOZ w Zaklikowie.

Na 1 lekarza przypada średnio 1809 mieszka ńców gminy, na 1 piel ęgniark ę 754 mieszka ńców gminy, a na 1 stomatologa 4522 mieszka ńców.

75

W zakresie obsługi specjalistycznej, gmina znajduje si ę w zasi ęgu urz ądze ń zlokalizowanych w o środku powiatowym – Stalowej Woli. System obsługi w zakresie podstawowej opieki medycznej jest wystarczaj ący. Lokalizacja o środków zdrowia w miejscowo ściach o najwi ększej koncentracji mieszka ńców w dostatecznym stopniu zapewnia obsług ę medyczn ą w zasi ęg oddziaływania o środka. Stan techniczny o środków zdrowia w Lipie i Zdziechowicach jest dobry, zapewniaj ąc prawidłowe funkcjonowanie i obsług ę mieszka ńców. Natomiast obiekt w Zaklikowie wymaga przebudowy i modernizacji w zakresie dostosowania obiektu do wymogów ustawy z 1992 r. o zakładach opieki zdrowotnej. W Irenie, w parku podworskim funkcjonuje Dom Pomocy Społecznej prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Opatrzno ści Bo Ŝej, które to zgromadzenie jest wła ścicielem obiektów i terenu D.P.S. Dom Pomocy Społecznej sprawuje opiek ę nad 55 pensjonariuszami, jest w dobrym stanie technicznym i zapewnia prawidłow ą obsług ę. W celu dalszej poprawy standardu placówki prowadzona jest dalsza rozbudowa. Najbardziej potrzebujących mieszka ńców gminy wspomaga Gminny O środek Pomocy Społecznej. Pomoc, jako zadania zlecone i własne, realizowana jest w formie rent socjalnych, zasiłków stałych i okresowych, ochrony macierzy ństwa, zasiłków specjalnych, zasiłków celowych, do Ŝywiania dzieci w szkołach. Ró Ŝnymi formami pomocy społecznej obj ętych jest (III kwartał 2001 r.) 858 osób, tj. około 9,5 % mieszka ńców gminy z 511 rodzin. Najliczniejsz ą grup ę świadczeniobiorców stanowi ą dzieci i młodzie Ŝ – 418 osób, tj. 48,7% ogólnej liczby osób korzystaj ących ze świadcze ń. S ą to świadczenia przeznaczone na do Ŝywianie w szkołach.

Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania słu Ŝby zdrowia i opieki społecznej: − gmina obsługiwana jest przez Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej obejmuj ący 3 ośrodki zdrowia; − wymagana jest przebudowa i modernizacja o środka zdrowia w Zaklikowie, celem poprawy obsługi i funkcjonowania oraz eliminacji barier architektonicznych; − pomoc społeczna najbardziej potrzebuj ącym uzale Ŝniona jest od środków bud Ŝetowych własnych i dotacji na zadania zlecone.

5.3.4. Usługi handlu, gastronomii i rzemiosła

Sie ć usług handlu, funkcjonuj ąca na obszarze gminy, obejmuje 70 sklepów nale Ŝą cych do sektora prywatnego oraz do sektora uspołecznionego reprezentowanego przez GS „SCh” w Zaklikowie. Zakres obsługi sieci sklepów obejmuje poziom elementarny i podstawowy, skoncentrowany głównie w o środku gminnym oraz w o środku usługowym w Lipie. Sie ć usług handlu zapewnia prawidłow ą obsług ę mieszka ńców gminy. Uzupełnieniem sieci urz ądze ń handlu s ą centra usługowe o środka powiatowego w Stalowej Woli. Baza lokalowa handlu obejmuje obiekty wolnostoj ące lub wbudowane ł ącznie z innymi usługami w obiektach u Ŝyteczno ści publicznej, lub w budynkach mieszkalnych. Stan techniczny urz ądze ń jest zró Ŝnicowany pod wzgl ędem technicznym i funkcjonalnym. Sie ć usług gastronomicznych obejmuje 13 obiektów zlokalizowanych w Zaklikowie, Lipie i Zdziechowicach. Liczba obiektów wzrasta w sezonie letnim, głównie poprzez lokalizacj ę punktów małej gastronomii w o środkach rekreacyjno-wypoczynkowych. Stan techniczny urz ądze ń gastronomii wykazuje zró Ŝnicowanie pod wzgl ędem tak funkcjonalnym jak i technicznym.

76 Sie ć urz ądze ń rzemiosła usługowego obejmuje ponad 30 warsztatów świadcz ących usługi w zakresie mechaniki pojazdowej, ślusarstwa, naprawy sprz ętu RTV i AGD, fryzjerstwa. Zaznacza si ę niedobór usług krawieckich. W wi ększo ści, warsztaty rzemie ślnicze skupione s ą w najwi ększych, rozwojowych miejscowo ściach gminy. Na taki stan rozwoju usług lub na mo Ŝliwo ści dalszego ich rozwoju wpływ mog ą mie ć czynniki - mała aktywno ść gospodarcza mieszka ńców (du Ŝy odsetek bezrobotnych); - mały lokalny popyt na usługi; - blisko ść o środków miejskich (głównie Stalowej Woli)

Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania usług handlu, gastronomii i rzemiosła: − wyposa Ŝenie gminy w urz ądzenia handlu, gastronomii i rzemiosła usługowego jest rozwini ęta w stopniu dostatecznym, odpowiadaj ący sile nabywczej społecze ństwa gminy; − stan techniczny i funkcjonalny urz ądze ń usługowych wykazuje du Ŝe zró Ŝnicowanie; − wpływ o środków miejskich na ograniczenie szerszego zakresu usług w gminie; − mała aktywno ść gospodarcza mieszka ńców gminy w kierunku rozwoju usług; − mo Ŝliwo ść rozwoju usług w powi ązaniu z rozwojem funkcji rekreacyjnej gminy; − kształtowanie si ę wielofunkcyjnego o środka handlowo-usługowego gminy w Zaklikowie.

5.3.5. Sport i rekreacja Gmina Zaklików dysponuje średnio rozwini ętą baz ą sportow ą, któr ą tworz ą 3 pełnowymiarowe boiska sportowe z baz ą treningow ą, boiska przyszkolne i sale gimnastyczne przy szkołach. Jest to ilo ść niewystarczaj ąca, gdy Ŝ urz ądzenia te koncentruj ą si ę w czterech najwi ększych miejscowo ściach gminy. Sale gimnastyczne, jako pojedyncze obiekty dla zespołów szkół, w niepełnym zakresie zapewniaj ą potrzeby o światy. W gminie działaj ą 3 kluby sportowe piłki no Ŝnej, uczestnicz ące w rozgrywkach ligowych. Istnieje, wi ęc potrzeba budowy 2 sal gimnastycznych (Zaklików, Łysaków) oraz boisk sportowych dla młodzie Ŝy mieszkaj ącej z dala od istniej ących obiektów sportowych. Gmina Zaklików dysponuje walorami przyrodniczymi i morfologicznymi terenu dla wi ększego rozwoju o środków rekreacyjnych. Blisko ść znacz ących o środków miejskich (Stalowa Wola, Kra śnik) powinna by ć czynnikiem przyspieszaj ącym rozwój tej dziedziny gospodarki. Istniej ąca baza rekreacyjno-wypoczynkowa, skoncentrowana głównie w Zaklikowie, powinna by ć uporz ądkowana i rozbudowana. Du Ŝe zainteresowanie koncentracj ą o środków rekreacyjnych i zabudowy letniskowej wyst ępuje w miejscowo ściach Irena i Ł ąŜ ek, gdzie woda i las s ą elementami przyci ągaj ącymi inwestorów budownictwa rekreacyjnego.

77 Walory przyrodnicze – du Ŝy odsetek zalesienia, zbiorniki wodne, malownicze krajobrazy to atuty, które gmina powinna wykorzysta ć do rozwoju gospodarczego.

Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania sportu i rekreacji: − gmina dysponuje średnio rozwini ętą baz ą urz ądze ń sportowych; − wymagana jest budowa nowych sal gimnastycznych przy zespołach szkół w Zaklikowie i Łysakowie; − niedobór urz ądze ń sportowych w miejscowo ściach oddalonych od istniej ących urz ądze ń sportowych; − gmina posiada bogate naturalne walory przyrodnicze dla rozwoju turystyki i o środków wypoczynkowo – rekreacyjnych, które winny by ć czynnikiem pobudzaj ącym rozwój gospodarczy gminy, głównie w dziedzinie usług (gastronomia, handel); − istniej ąca baza sportowo-rekreacyjna wymaga uporz ądkowania i rozbudowy.

5.4. Podmioty gospodarcze działaj ące na obszarze gminy W gminie wg GUS, w 1998 r. zarejestrowanych było 299 podmiotów gospodarczych, z tego 16 (5,4%) nale Ŝą cych do sektora publicznego i 283 (94,6%) nale Ŝą cych do sektora prywatnego. W 1999 r. nast ąpił wzrost liczby podmiotów gospodarczych do 355, z tego 20 (5,6%) w sektorze publicznym i 335 (94,4%) w sektorze prywatnym. Na 1000 mieszka ńców przypada 39,3 podmiotów gospodarczych, przy średniej wojewódzkiej dla gmin wiejskich - ponad 94 podmioty gospodarcze i średniej dla gmin wiejskich powiatu stalowowolskiego – podmioty gospodarcze.

Struktur ę bran Ŝow ą podmiotów oraz zmiany, jakie nast ąpiły w latach 1998-1999 ilustruje poni Ŝsza tabela.

Tabela Nr 16. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji EKD w gminie Zaklików. 1998 r. 1999 r. Sekcje liczba podmiotów % liczba podmiotów % Przemysł ogółem, w tym: 44 14,7 58 16,3 Działalno ść produkcyjna 44 14,7 58 16,3 Budownictwo 38 12,7 41 11,5 Handel i naprawy 101 33,8 121 34,1 Transport, gosp. magazynowa, ł ączno ść 22 7,4 26 7,3 Obsługa nieruchomo ści 17 5,3 17 4,8 Edukacja 5 1,7 7 2,0 Ochrona zdrowia 9 3,0 12 3,4 Pozostałe 63 21,0 73 20,6 Razem: 299 100,0 355 100,0 Źródło: Rocznik statystyczny woj. Podkarpackiego 1999 i 2000.

78

79 Pozytywnym zjawiskiem rozwoju działalno ści gospodarczej jest zagospodarowanie nieczynnych pomieszcze ń oraz obiektów i terenów wypadaj ących z produkcji i przeznaczenie ich na inne cele produkcyjne i produkcyjno-usługowe. Pomimo post ępuj ącego rozwoju, nale Ŝy baczniejsz ą uwag ę zwróci ć na wi ększ ą promocj ę gminy. Potencjał podmiotów gospodarczych okre śla liczba generowanych przez nie miejsc pracy. Na obszarze gminy Zaklików działa kilka takich zakładów, do których nale Ŝą : − HSW S.A. – Zakład Zaklików, − Nasycalnia Podkładów w Lipie, − Zakład Energetyczny Zaklików, − Spółdzielnia pracy BETONIARNIA w Lipie, − Zakład Drzewny „Rejon Las” Sp. z. o. o. Zaklików, − Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowe „Dankros” Kro ścienko – Zakład Zaklików, − Zakład Remontowo-Budowlany przy UG w Zaklikowie, − Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego w Irenie, − Zakłady Sylikatowe w Lipie.

80 6. Uwarunkowania wynikaj ące z funkcjonowania systemu transportowego

6.1. Komunikacja drogowa

Dla dróg powiatowych i gminnych przyj ęta została numeracja według dotychczasowych przepisów, obowi ązuj ąca do czasu nadania drogom nowych numerów według Rozporz ądzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej, które okre śla sposób numeracji oraz zakres, tre ść i sposób prowadzenia ewidencji dróg i obiektów mostowych.

6.1.1. Układ komunikacyjny gminy

Tab. Nr 1. Układ drogowy. Rodzaj nawierzchni twarda gruntowa Nr ewidencyjny drogi Nazwa drogi Klasa odcina drogi w granicachulepszona gminynieulepszona (km) ulepszonanieulepszona Drogi wojewodzkie 855 Olbi ęcin - Zaklików - Stalowa Wola G 18,866 18,866 - - - 857 Zaklików - Modliborzyce Z 7,107 7,107 - - - Drogi powiatowe 42511 Go ścieradów - Salomin - Zdziechowice Z 5,49 5,49 - - - Budki42512 Dolne - Agatówka - Salomin Górny - Baraki Stare Z- Zdziechowice 7,62 6,188 - - 1,432 42520 Zdziechowice - Potoczek Z 8,98 1,98 1 - - 42521 Zaklików - Borów Z 10,85 10,85 - - - 42524 Lipa - Gielnia Z 4,185 4,785 - - - Modliborzyce42530 - Ciechocin - Kalenne - Goliszowiec - RzeczycaZ 7,264 Długa 2,144 0,56 0,52 4,04 Drogi gminne 4254001 Zdziechowice - Łychów L 2,5 1,2 - - 1,3 4254002 ązek - do granicy gminy (w kier. Szczecyna)L 1,35 - - - 1,35 4254003 Zaklików - Antonówka L 2,9 2,9 - - - 4254004 Łysaków - wie ś L/D 1,3 0,75 - 0,55 4254005 Baraki Nowe - do granicy gminy (w kier. Salomina)D 1,35 - - - 1,35 4254006 Lipa - wie ś L 1 1 - - - 4254007 Lipa - droga zakładowa D 0,4 0,4 - - - 4254008 Łysaków - droga zakładowa D 0,2 0,2 - - - 4254009 Zaklików - Gielnia L 2 2 - - - 4254011 Lipa - Goliszowiec L 5,7 5,7 - - - 4254012 Józefów - Baraki Stare D 2,3 - - - 2,3 4254014 Baraki Stare - Baraki Nowe D 1,4 - - - 1,4 4254015 Baraki Nowe - Ł ąŜ ek D 3,7 - - - 3,9 4254016 Baraki Nowe - Irena L 6,9 - 1,4 - 5,5 4254017 Zaklików - Radna Góra L 3,1 - - - 3,1 4254018 Antoniówka - Karkówka L 3,6 3,6 - - - 4254019 Antoniówka - Łysaków L 2,4 1,5 - - 0,9 4254021 ŁąŜ ek - wie ś L 1,7 - - 0,3 1,4 4254023 Gielnia - Świdry L 4,6 - - - 4,6 4254024 Lipa - Goliszowiec D 3,9 - - - 3,9 4254025 Lipa - Zawały D 2,4 - - - 2,4

81 Klasy techniczne dróg oznaczone w tabeli Nr 1 symbolami literowymi: − G – główna drogi wojewódzkiej, − Z – zbiorcza dla drogi wojewódzkiej i powiatowych − L i D – lokalna i dojazdowa dla dróg gminnych okre ślone zostały na podstawie funkcji pełnionej w układzie komunikacyjnym.

Podstawowe dane, takie jak szeroko ść jezdni, korony, geometria trasy wskazuj ą, Ŝe wi ększo ść z nich nie posiada parametrów technicznych i u Ŝytkowych odpowiadaj ących wymaganym klasom technicznym.

Zestawienie długo ści dróg pod wzgl ędem rodzaju nawierzchni przedstawia tabela:

Tabela Nr 2. Rodzaje nawierzchni dróg. Rodzaje nawierzchni (km) Twarda Gruntowa Kategoria dróg ulepszona (bitumiczna)nieulepszona ulepszona nieulepszona Wojewódzkie 25,973 - - - Powiatowe 30,837 1,56 0,52 5,472 Gminne 19,25 1,4 0,3 33,95 Razem: 76,06 2,96 0,82 39,422

W ogólnej długo ści zewidencjonowanej sieci drogowej 119,3 km, 63,7% stanowi ą drogi o nawierzchni bitumicznej (twarda ulepszona). Dla dróg gminnych, na ogóln ą długo ść (według ewidencji) 54,9 km, drogi o nawierzchni bitumicznej stanowi ą 35,1%. Wska źniki g ęsto ści sieci drogowej okre ślone zostały dla dróg o nawierzchni twardej (ulepszonej i nieulepszonej):

19 3, 2 − przestrzenny – a p = = 59,02 km/100km ,2 0215 119 3, − demograficzny – a d = = 133,30 km/10 000 mieszka ńców ,0 8950

Dla obszarów o rolniczo-przemysłowych charakterze uŜytkowania wielko ść przestrzennego wska źnika g ęsto ści zamiejskiej sieci dróg twardych obsługuj ących obszar w sposób zadowalaj ący, według programu potrzeb okre śla si ę na 59,2 km/100 km 2.

6.1.2. Obci ąŜ enie ruchem zewn ętrznym dróg wojewódzkich

Źródłem uzyskania danych o nat ęŜ eniu i strukturze ruchu s ą publikacje „Transprojektu” Warszawa zawieraj ące dane statystyczne o ruchu drogowym, opracowane na podstawie generalnego pomiaru ruchu na drogach krajowych, przeprowadzonego kolejno w latach 1985, 1990, 1995 i 2000. Wyniki przedstawione zostały w tabeli Nr 3 oraz graficznie na schemacie Nr 4.

82 Tabela Nr 3. Obci ąŜ enie dróg wojewódzkich średniorocznym dobowym ruchem w obszarze i rejonie gminy Zaklików. Nr Badany Średni dobowy ruch (pojazdy) Procentowy udział w ruchu samochodowym (%) drogi odcinek 85 90 Wska źnik 95 Wska źnik 100 Wska źnik Samochody osobowe Samochody Autobusy wzrostu wzrostu wzrostu ci ęŜ arowe 85-90 90-95 95-100 85 90 95 100 85 90 95 100 85 90 95 100 855 Trzydnik- 1500 1350 0,9 110 0,3 3476 1,34 32 41 70 70 33 19 9 8 7 8 6 5 Zaklików Zaklików- 950 1650 1,7 1800 0,1 2517 0,84 35 44 73 70 29 22 9 8 13 9 4 5 Dąbrowa Rzecz. 857 Zaklików- 750 650 0,6 1200 1,9 1271 1,06 30 40 78 - 31 19 8 - 10 12 4 - Modliborzyce * - brak danych

Analiza wyników czterech kolejnych pomiarów wykazuje: − odcinek Trzydnik – Zaklików tendencja malej ąca w latach 1985 – 1995 i wzrost nat ęŜ enia ruchu o 34% w stosunku do 1995 r. w 2000 r.; − odcinek Zaklików – D ąbrowa Rzeczycka po znacznym wzro ście o 74% w latach 1985 – 1990 notowana jest tendencja malej ąca nat ęŜ enia ruchu; − odcinek Zaklików – Modliborzyce gdzie gwałtowny wzrost nat ęŜ enia ruchu o 85% nast ąpił w latach 1990 – 1995 i obecnie ustabilizował się na poziomie 1995 r.

W ogólno światowej skali oceny typu, drogi w obszarze i okolicach gminy Zaklików okre ślone zostały jako drogi o gospodarczym charakterze ruchu czyli takie, na których średni dobowy ruch dla poszczególnych miejsc zbli Ŝony jest do SDR, natomiast średni dobowy ruch w dni robocze jest wi ększy od średniego dobowego ruchu w dni świ ąteczne.

6.1.3. Ocena funkcjonowania układu drogowego

Drogi wojewódzkie Głównymi elementami układu realizuj ącymi dost ępno ść komunikacyjn ą i zewn ętrzne powi ązania z układem dróg krajowych s ą drogi wojewódzkie:
Nr 855 Olbi ęcin – Zaklików – Stalowa Wola stanowi ące poł ączenie: − w Olbi ęcinie ł ączy si ę droga krajow ą Nr 77 Sulejów – śarnów - Ruda Maleniecka – Kielce – Łagów – Opatów – O Ŝarów – Arnopol – Kra śnik – Janów Lubelski – Frampol – Gorajce – Szczebrzeszyn – Zamo ść – Hrubieszów – Zosin – Granica Pa ństwa, − w Stalowej Woli ł ączy si ę z drog ą krajow ą Nr 77 Lipnik – Sandomierz – Stalowa Wola – Le Ŝajsk – Try ńcza – Jarosław – Radymno – Przemy śl.
Nr 857 Zaklików – Modliborzyce: − W Modliborzycach stanowi wlot do drogi krajowej Nr 19 (docelowo droga ekspresowa) Granica Pa ństwa – Ku źnia Białostocka – Siemiatycze – Mi ędzyrzecz Podlaski – Kock – Lubartów – Lublin – Kra śnik – Janów Lubelski – Nisko – Sokołów Małopolski – Rzeszów.

Droga Nr 855 Olbiecin – Zaklików – Stalowa Wola Trasa drogi jako ci ąg komunikacyjny wyznaczony został z odcinków dróg lokalnych, dlatego charakteryzuje si ę du Ŝą kr ęto ści ą i nieczytelnym przebiegiem jako drogi głównej. Szczególnie zaznacza si ę to w miejscowo ściach Lipa i Zdziechowice. Trasa charakteryzuje si ę długimi, prostymi odcinkami, poł ączonymi ostrymi i krótkimi łukami. W przebiegu przez teren gminy posiada jezdni ę o szeroko ści 6,0 m i gruntowe pobocza o szeroko ści 1,5 – 2,5 m co ogólnie spełnia wymagane przepisami warto ści parametrów technicznych dla klasy G (główna).

83

84 Ze wzgl ędu na utrwalony historycznie przebieg jest drog ą ogólnie dost ępn ą z du Ŝą ilo ści ą wł ącze ń i indywidualnych zjazdów z posesji. Uniemo Ŝliwia to prawidłow ą obsług ę ruchu generowanego przez zabudow ę i jednocze śnie doprowadza do obni Ŝenia standardu obsługi ruchu tranzytowego. Wyst ępuje przy tym zagro Ŝenie bezpiecze ństwa z powodu koncentracji pieszego i samochodowego ruchu lokalnego oraz ruchu poprzecznego do kierunku drogi przez Lip ę na odcinku ok. 3 km i przez Zaklików, gdzie droga wojewódzka przechodzi ci ągiem miejskiego układu ulic i wzdłu Ŝ wschodniej pierzei rynku. Orientacyjn ą odległo ść granicy strefy uci ąŜ liwo ści drogi do kraw ędzi jezdni, przy nat ęŜ eniu ruchu 1500 pojazdów na dob ę, szacuje si ę na ok. 50m. Droga Nr 857 Zaklików – Modliborzyce Jest drog ą o mniejszym znaczeniu komunikacyjnym. Stanowi ł ącznik pomi ędzy drog ą wojewódzk ą a krajow ą. Posiada jezdni ę o szeroko ści 5,0 m i gruntowe pobocza o szeroko ści 1,5m szeroko ść jezdni nie odpowiada wymaganej przepisami dla klasy techniczno-funkcjonalnej Z (zbiorcza). Znaczenie drogi wzro śnie po zrealizowaniu modernizacji drogi krajowej do parametrów drogi ekspresowej.

Drogi powiatowe Zapewniaj ą obsług ę miejscowo ści gminnych i spo śród sze ściu ci ągów komunikacyjnych wytypowanych jako drogi powiatowe, cztery stanowi ą poł ączenia z gminami s ąsiednimi: Go ścieradów, Zawichost, Modliborzyce, Potok Wielki, Pysznica i Radomy śl n/Sanem, przy czym droga Modliborzyce – Rzeczyca Długa posiada odcinek o nawierzchni gruntowej i nie ma Ŝadnego znaczenia w komunikacji mi ędzy gminami. Funkcj ę drogi powiatowej jako poł ączenia siedziby powiatu z siedzib ą gminy przejmuje na siebie droga wojewódzka Olbi ęcin – Zaklików – Stalowa Wola.

Drogi gminne Wyznaczona i dotychczas obowi ązuj ąca sie ć dróg gminnych na ogół spełnia kryterium kwalifikacji przewidziane przepisami „Ustawy o drogach publicznych” u kładzie funkcjonalnym. Drogi o nawierzchni bitumicznej stanowi ą 35% ogólnej długo ści dróg gminnych. Tylko nieliczne posiadaj ą parametry techniczno-uŜytkowe odpowiednie dla klasy L (lokalna) lub D (Dojazdowa). Uwarunkowaniem techniczno-ekonomicznym modernizacji dróg w terenie zabudowanym s ą wąskie pasy drogowe uniemo Ŝliwiaj ące wprowadzenie w przekrój drogi systemu odwodnienia, ście Ŝek rowerowych, a nawet chodników dla ruchu pieszego. Trudno ści w pozyskaniu terenu niejednokrotnie eliminuj ą całkowicie działania modernizacyjne.

85 6.1.4. Komunikacja zbiorowa Obsługa gminy komunikacj ą zbiorow ą w zakresie lokalnym przewozów pasa Ŝerskich realizowana jest przez Przedsi ębiorstwo Komunikacji Samochodowej Stalowa Wola.

Z o środka gminnego (przystanek dworcowy) dost ępne s ą poł ączenia do: Kierunek Przez Ilo ść kursów na dob ę Borów 1 Irena 2 Janów Lubelski 4 Janów Lubelski Potoczek (skrzy Ŝowanie) 1 Janów Lubelski Potok Wielki 1 Kra śnik Fabryczny Łychów 2 Kra śnik Łychów 2 Kra śnik Trzydnik Du Ŝy 5 Kra śnik Węglin, Trzydnik Du Ŝy 1 Lipa k. Stalowej Woli 2 Lublin Kra śnik 4 Lublin Łychów 1 Lublin Trzydnik Du Ŝy 1 Olbi ęcin Trzydnik Du Ŝy 2 Osinki Potok Wielki 1 Potoczek 2 Rzeczyca Ksi ęŜ a Łychów 2 Stalowa Wola HSW 8 Stalowa Wola d.a. 18 Rzeszów Gielnia Wie ś 1 Szczecyn Ksi ęŜ omierz 3 Trzydnik Mały 1 Wola Trzydnicka Łychów 1 Wymysłów Borów 1 Zakopane Nowy S ącz 1 Zarajec I Stawki I 1 Zdziechowice II 2

Za podstaw ę analizy obsługi przyj ęto standard wymagany dla obszarów wiejskich: − odległo ść doj ścia do przystanku autobusowego maksymalnie 1 km, co odpowiada czasowi ok. 15 minut marszu pieszego; − konieczno ść podró Ŝy przesiadkowych.

Wyznaczona została izolinia na podstawie przyj ętego standardu obsługi, na granicy, której i poza ni ą znalazły si ę miejscowo ści: − cz ęś ciowo: Zdziechowice Drugie (przy drodze powiatowej 42511), Skała Szczelina, ŁąŜ ek Zaklikowski, Irena, Łysaków; − całkowicie: Józefów, Baraki Stare, Baraki Nowe, Goliszowiec (przy drodze powiatowej 42530), Kruszyna, Janiki – Chałupki, D ąbrowa, Antoniówka, Karkówka, Wola Potocka.

86 Wymienione miejscowo ści znajduj ą si ę na granicy strefy lub stanowi ą kolonie o kilku lub kilkunastu rozproszonych zabudowaniach, no ogół z gruntow ą drog ą dojazdow ą. Wprowadzenie komunikacji zbiorowej w obszary znikomego zapotrzebowania na przewozy pasa Ŝerskie i przy złych warunkach dojazdu autobusu jest nieuzasadnione ze wzgl ędów ekonomicznych. Dla mieszka ńców tych miejscowo ści korzystanie ze środków komunikacji publicznej zwi ązane jest z pokonywaniem wi ększych odległo ści doj ścia do przystanku od maksymalnych, przyj ętych przez wymagany standard obsługi.

6.1.5. Komunikacja indywidualna

Polityka komunikacyjna gminy zakłada podporz ądkowanie układu komunikacyjnego dla swobodnego korzystania z samochodu osobowego. Nie stwarza si ę ogranicze ń odno śnie uŜytkowania samochodów osobowych i parkowania. Stan motoryzacji Ludno ść Wska źnik wzrostu ilo ści Wska źnik nasycenia (samochodów Rok pojazdów samochody gminy samochodów osobowych osobowych/1000 mieszka ńców) ogółem osobowe 1992 8877 1987 874 - 98 1993 8890 1701 835 1,05 94 1994 8910 1806 940 1,13 105 1995 8967 1932 1043 1,11 116 1996 8996 2275 1090 1,05 121 1997 9007 2408 1224 1,12 136 1998 8971 2491 1310 1,07 146

Brak danych o stanie motoryzacji w 1999 i 2000 roku. Starostwo Powiatowe w Stalowej Woli prowadzi rejestracj ę pojazdów ogólnie dla całego powiatu bez podziału na gminy. Odnotowany został równomierny i stały przyrost ilo ści samochodów osobowych w latach 1993-1998, daj ąc wska źnik nasycenia 146 samochodów osobowych na 1000 mieszka ńców, przy średniej krajowej 220 i średniej dla byłego województwa tarnobrzeskiego 175. Prognoz ę motoryzacyjn ą ustala się na poziomie 400 samochodów osobowych na 1000 mieszka ńców, czyli przeci ętnie jeden samochód na rodzin ę. Przy utrzymaniu si ę tendencji wzrostu z lat 1993-1998 prognoza docelowa osi ągni ęta zostanie po 2022 roku.

87

6.1.6. Obsługa motoryzacji. Pod względem zaopatrzenia w paliwo, gmin ę obsługuje jedna stacja paliw. Lokalizacja Wyposa Ŝenie Ilo ść dystrybutorów Sprzeda Ŝ olejów Stanowisko Kolumna ze Woda do Pb i akcesoriów obsługowe spr ęŜ onym mycia 94 95 ON G Razem 95 98 samochodowych samochodów powietrzem pojazdów Zaklików - droga wojewódzka - 1 1 - 1 1 3+1 + - + - Nr 855

6.1.7. Obsługa transportu rolniczego

Drogi rolnicze s ą głównie drogami o nawierzchni gruntowej. Niewielki procent tych dróg wyposa Ŝony jest w nawierzchni ę utwardzon ą lub ulepszon ą, najcz ęś ciej wykonan ą samorzutnie przez zainteresowanych u Ŝytkowników, dokonan ą w przypadkach niezb ędnych, kiedy wymaga tego potrzeba przejazdu. Układ dróg obsługi rolnictwa wykazuje du Ŝą regularno ść na całym obszarze upraw. Układ posiada hierarchi ę, któr ą tworz ą drogi o funkcji: − głównej – drogi publiczne wojewódzkie, powiatowe i gminne, − zbiorczej – zbiorcze dojazdy do pól; − pomocniczej – drogi bezpo średniej obsługi upraw, W miejscowo ściach Lipa, Zdziechowice i Majdan Łysakowski, jako drogi główne transportu rolniczego, wykorzystywane s ą drogi wojewódzkie. Bezpo średnie zjazdy z pól nast ępuj ą po obu stronach, co 30 – 50 m, W Lipie funkcjonuj ą drogi o charakterze zbiorczym, lecz w pełni ich wykorzystanie po eliminacji bezpo średnich zjazdów na drog ę wojewódzk ą, wi ąza ć si ę b ędzie z du Ŝym wydłu Ŝeniem dojazdów.

88 6.2. Komunikacja kolejowa

Obecna linia kolejowa relacji Lublin – Przeworsk powstała w dwu etapach. W 1900 roku wzdłu Ŝ Sanu, na jego lewym brzegu, uruchomiono lini ę od istniej ącej stacji Rozwadów (1887 r.) przez Nisko do Przeworska. Dopiero w czasie działa ń wojennych, w latach 1914-1915 saperzy, dla potrzeb zaopatrzenia frontów wyko ńczyli prymitywn ą lini ę z Rozwadowa w kierunku Lublina. Jej tras ę uło Ŝono w pofałdowanym terenie tak, aby zminimalizowa ć roboty ziemne, a wi ęc z bardzo małymi promieniami łuków (R 200- 300 m) oraz du Ŝymi wzniesieniami (rz ędu nawet do 17%). Długo ść odcinka w granicach gminy wynosi 18,569 km. Jest lini ą dwutorow ą, niezelektryfikowan ą. Wykorzystanie zdolno ści przepustowej szacuje si ę poni Ŝej 60%. Stan techniczny w skali ocen: dobry, dostateczny, niedostateczny – okre ślony został jako dobry. Przewozy pasa Ŝerskie obsługiwane s ą poci ągami w: ruchu regionalnym relacji: Lublin – Rozwadów 4 pary poci ągów osób./dob ę Lublin – Rzeszów 1 para poci ągów osób./dob ę Kra śnik – Rozwadów 1 para poci ągów osób./dob ę

ruchu mi ędzyregionalnym: Chełm – Rzeszów 1 para poci ągów osób./dob ę

Na linii kursuje poci ąg ruchu mi ędzynarodowego relacji Odessa – Warszawa. Poci ąg ten nie ma postoju na stacji kolejowej w Zaklikowie i Lipie s ą stacjami po średnimi obsługuj ącymi ruch pasa Ŝerski i towarowy. Z północnej głowicy stacji w Lipie odchodz ą tory bocznicowe do Nasycalni Podkładów Kolejowych.

89 7. Uwarunkowanie wynikaj ące z wyposa Ŝenia i obsługi uzbrojenia technicznego

7.1. Elektroenergetyka

Głównym Punktem Zasilania gminy w energi ę elektryczn ą jest GPZ 110/15 kV Zaklików zasilany liniami napowietrznymi: − 110 kV „Stalowa Wola – Zaklików” − 110kV „Zaklików – Budzy ń”

Obszar gminy zasilany jest napi ęciem 15 kV. Energia elektryczna wyprowadzona jest z w/w GPZ-tu liniami napowietrznymi: − 15kV „Zaklików – Obwodowa” − 15kV „Zaklików – Li śnik” − 15kV „Zaklików – Budzy ń” − 15kV „Zaklików – Rzeczyca-Budzy ń” − 15kV „Zaklików – Rzeczyca” − 15kV „Zaklików – Łysaków – Potoczek” − 15kV „Zaklików – Borów – Annopol” − 15kV „Zaklików – Lipa” do 77 stacji transformatorowych15/0,4 kV znajduj ących si ę w poszczególnych miejscowo ściach gminy, z czego 21 stacji zasila o środek gminny. Stacje transformatorowe s ą głównym źródłem zasilania odbiorców bytowo-komunalnych, sieci o świetleniowej, handlu i usług. 4 stacje transformatorowe na terenie Zaklikowa s ą stacjami wn ętrzowymi, zasilanymi lini ą kablow ą 15 kV wyprowadzon ą z GPZ 110/15 kV Zaklików, a pozostałe stacje na terenie Zaklikowa i gminy s ą stacjami napowietrznymi zasilanymi w/w liniami napowietrznymi 15 kV. Obszar gminy obsługiwany jest pod wzgl ędem elektroenergetycznym przez Rzeszowski Zakład Energetyczny S.A. – Rejon Energetyczny w Janowie Lubelskim. Eksploatacj ę sieci średniego i niskiego napi ęcia oraz budow ę urz ądze ń elektroenergetycznych w okre ślonym zakresie w gminie wykonuje Posterunek Energetyczny w Zaklikowie przy ul. Janowskiej 8, a bie Ŝą ce awarie usuwa Pogotowie Energetyczne mieszcz ące si ę w budynku Posterunku Energetycznego. Wykaz stacji transformatorowych 15/0,4 kV na terenie gminy w poszczególnych miejscowo ściach przedstawia tabela Nr1.

Tabela Nr 1. Wykaz stacji transformatorowych 15/0,4 kV na terenie gminy Zaklików. Lp. Nazwa stacji wg RE - Symbol na mapie Typ stacji trafo Moc stacji Tarnobrzeg [kVA] 1 Zaklików 1 Przedszkole Za-1 RSTw 20/630 630 2 Zaklików 2 Ko ściół Za-2Ko ść iół STSL 20/630 400 3 Zaklików 3 ODJ Za-3 ODJ RSTw 20/630 400 4 Zaklików PH Za-PH STLb 20/630 250 5 Zaklików 4 Za-4 STSR 20/250 100 6 Zaklików Bełkowszczyzna Za- STS 20/100 30 Bełkowszczyzna 7 Zaklików GS Za-GS STS 20/250 100 8 Zaklików PGR Za-PGR STS 20/250 160 9 Zaklików PKP-1 PKP-1 STS 20/250 75 10 Zaklików PKP-2 PKP STS 20/250 maj.odb. 11 Zaklików Baza Las Baza Las STS 20/250 400 12 Zaklików STW STW STS 20/250 maj. odb.

90 13 Zaklików Agranom. Za-Agron STS 20/250 250 14 Zaklików O środek Wypocz. Za-Ośr.Wyp. STS 20/250 75 15 Zaklików Tartak Za-Tartak STS 20/250 400 16 Zaklików RDP Za-RDP STS 20/250 maj.odb. 17 Zaklików Omega Za-Omega STS 20/250 maj.odb. 18 Zaklików Antoniówka Antoniówka ZH 75 19 Zaklików Cegielnia Za-Cegielnia STS 20/100 maj.odb. 20 Zaklików Zakł. Kamien. Za-Zakł.Kam STS 20/250 250 21 Zaklików Os. Sandom. Za-Os.Sand. STS 20/250 250 22 Goliszowiec 1 G-1 ZH 100 23 Goliszowiec 2 G-2 ZH 50 24 Goliszowiec 3 G-3 ZH 50 25 Karkówka 1 K-1 STS 20/100 100 26 Karkówka 2 K-2 STS 20/100 100 27 Karkówka 3 K-3 STS 20/100 100 28 Dąbrowa Zaklikowska Dąbr.Zaklik. ZH 100 29 Lipa 1 Tartak L-1 Tartak B2A 250 30 Lipa 2 PGR L-2 PGR STS 20/250 100 31 Lipa 3 Plebania L-3 STS 20/250 160 32 Lipa 4 Os. Mieszkan. L-4 STS 20/250 250 33 Lipa 5 Silikaty L-5 Wie Ŝowa maj. odb. 34 Lipa 6 Betoniarnia L-6 STS 20/250 100 35 Lipa 7 Szkolna L-7 STS 20/250 160 36 Lipa 8 L-8 STS 20/250 100 37 Lipa 9 PKP L-9 STS 20/250 100 38 Lipa 10 PKP L-10 STS 20/250 maj. odb. 39 Lipa 11 Kolejka Le śna L-11 STS 20/250 100 40 Lipa 12 Wodoci ąg L-12 STS 20/250 250 41 Lipa 13 Nasycalnia L-Nasycalnia wie Ŝowa maj. odb. 42 Lipa 14 SKR L-14 STS 20/250 160 43 Lipa 15 Zawoły L-15 Zawoły STS 20/250 100 44 Lipa Oczyszczalnia L-Oczyszcz. STS R20/250 maj. odb. 45 Lipa Wojsko L-Wojsko B2A 100 46 Lipa Poligon L-Poligon MSTW 20/630 maj. odb. 47 Łysaków 1 łysaków B2A 100 48 Łysaków 2 HYDROGEO Ł-Łysakk.HYD. STS 20/100 63 49 Kolonia Łysaków 1 Kł-1 STS 20/100 40 50 Kolonia Łysaków 2 Kł-2 STS 20/100 25 51 Kolonia Łysaków 3 Kł-3 STS 20/100 40 52 Majdan Łysakowski Majd. Łysak. STS 20/100 100 53 Józefów 1 J-1 STS 20/100 30 54 Józefów 2 J-2 STS 20/100 50 55 Kolonia Zdziechowice Kol. Zdziech. STS 20/100 40 56 Borki Stare 1 BS-1 STS 20/100 50 57 Borki Stare 2 BS-2 STS 20/100 50 58 Borki Stare 3 BS-3 STS 20/100 30 59 Borki Nowe 1 BN-1 STS 20/100 30 60 Borki Nowe 2 BN-2 STS 20/100 50 61 ŁąŜ ek Zaklikowski 1 Ł-1 ZH 50 62 ŁąŜ ek Zaklikowski 2 Ł-2 ZH 63 63 Irena 1 I-1 STS 20/250 250 64 Irena 2 I-2 ZH 50 65 Irena 3 Suszarnia Owoców. I-3 STS R 20/400 maj. odb.

91 66 Zdziechowice 1 Zd-1 STS 20/250 100 67 Zdziechowice 2 Zd-2 STS 20/250 100 68 Zdziechowice 3 Zd-3 STS 20/250 100 69 Zdziechowice 4 Zd-4 STS 20/250 100 70 Zdziechowice 5 Zd-5 STS 20/250 100 71 Zdziechowice 6 Zd-6 STS 20/250 100 72 Zdziechowice 7 Zd-7 STS 20/250 100 73 Zdziechowice 8 Zd-8 STS 20/250 160 74 Zdziechowice 9 Zd-9 STS 20/250 40 75 Zdziechowice Uj ęcie Wod. Zd-Uj ęć .Wod. STS 20/250 maj.odb 76 Gielnia 1 G-1 STSa 20/100 50 77 Gielnia 2 G-2 STSa 20/100 50 RAZEM: 8268

Łączna moc transformatorów zainstalowanych w stacjach transformatorowych Rzeszowskiego Zakładu Energetycznego wynosi 8268 kVA. 12 stacji na terenie gminy to stacje prywatne na maj ątku odbiorcy. Przez południowo-wschodni ą cz ęść gminy z południa na północ przebiega tranzytem linia Najwy Ŝszych Napi ęć – Polskich Sieci Elektroenergetycznych – Wschód Spółka z.o.o.220 kV „Stalowa Wola – Abramowice”. Linie 110 kV zasilaj ące GPZ 110/15 kV „Zaklików” i linia 220 kV wymagaj ą strefy ochronnej w obr ębie, której nie nale Ŝy lokalizowa ć obiektów kubaturowych ze wzgl ędu na ochron ę ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pola elektromagnetycznego zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r. (Dz. Ustaw Nr 107) oraz zgodnie z wymogami MGiE z dnia 28.01.1985 r. ogłoszonego w MP Nr 3 z dnia 28.02.1985 r., poz. 24. Strefa ochronna dla tych linii wynosi minimum: − dla linii 220 kV – 40 m − dla linii 110 kV – 20 m licz ąc od osi linii w jedn ą i drug ą stron ę.

W strefie ochronnej mo Ŝliwe jest natomiast prowadzenie gospodarki rolnej (uprawy polowe, wypasy). Urz ądzenia elektroenergetyczne istniej ącego GPZ 110/15 kV powoduj ą szumy, dopuszczalna ich norma wg pomiarów Instytutu Energetyki, Ochrony Środowiska i Ochrony Przepi ęciowej wyst ępuje w odległo ści 130 m od transformatorów 110/15 kV zainstalowanych w GPZ. W zwi ązku z powy Ŝszym w odległo ściach mniejszych od 100 m nie nale Ŝy lokalizowa ć obiektów kubaturowych , przeznaczonych na stały pobyt ludzi. Od przebiegaj ących przez obszar gminy napowietrznych linii elektromagnetycznych średniego napi ęcia 15 kV zasilaj ących stacje transformatorowe 15/0,4 kV równie Ŝ wymagane jest zachowanie odległo ści zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami szczególnymi, odległo ść ta wynosi 7,5 m od osi linii w jedn ą i drug ą stron ę.

92 Stacje transformatorowe słupowe 15/0,4 kV wymagaj ą terenu wolnego od zabudowy w promieniu 5 m od stacji, a stacje transformatorowe wn ętrzowe minimum 10 m od budynku mieszkalnego i 15 m od gara Ŝu. Lokalizacja i wznoszenie budynków oraz innych obiektów w pobli Ŝu istniej ących linii i stacji w odległo ściach mniejszych ni Ŝ w/w wymagaj ą uzgodnienia: − dla linii 220 kV z Polskimi Sieciami Elektroenergetycznymi – Wschód Spółka z o.o. w Radomiu, − dla linii 110 kV z Rzeszowskim Zakładem Energetycznym S.A. w Rzeszowie, − dla linii 15 kV i stacji transformatorowych 15/0,4 z Rejonem Energetycznym w Janowie Lubelskim. W przypadku wyst ąpienia kolizji projektowanych obiektów z istniej ącymi sieciami elektroenergetycznymi, sieci te nale Ŝy przebudowa ć na koszt zainteresowanego.

Analiza urz ądze ń elektroenergetycznych gminy wykazuje, Ŝe: − GPZ 110/15 kV Zaklików wyposa Ŝony jest w 2 transformatory o mocy 10 i 6,3 MVA, które pracuj ą na zmian ę (1 stanowi rezerw ę). W szycie poboru mocy przez odbiorców GPZ posiada znaczn ą rezerw ę mocy wynosz ącą – 50% przy pracy transformatora o mocy 10 MVA i – 20 % przy pracy transformatora 6,3 MVA – dane z doby pomiarowej z dnia 20 grudzie ń 2000 r. − Rozdzielnia średniego napi ęcia wyposa Ŝona jest w 27 pól średniego napi ęcia, z czego 10 pól jest wolnych, gotowych do przył ączenia nowych odbiorów. − Stan techniczny wi ększo ści stacji transformatorowych jest dobry, wi ększo ść stacji jest nowych, po modernizacji.

Stan techniczny sieci średniego napi ęcia na obecne zapotrzebowanie mocy jest wystarczaj ący, natomiast w perspektywie nale Ŝy przebudowa ć magistrale o zani Ŝonych przekrojach przewodu, w pierwszej kolejno ści magistral ę „Zaklików – Li śnik” i „Zaklików – Lipa” tam gdzie przekrój jej wynosi 35 mm 2 AFL. Remontu kapitalnego sieci niskiego napi ęcia wymagaj ą miejscowo ści: cz ęść Zaklikowa (obecnie w trakcie realizacji), Łysaków, Gielnia, Irena, Karkówka, D ąbrowa Zaklikowska. Parametry dostarczanej energii elektrycznej do odbiorców po oddaniu w tym roku stacji transformatorowej „Zaklików 4” s ą w normie. Do bilansu energetycznego mog ą by ć wykorzystane źródła niekonwencjonalnej energii odnawialnej: • elektrycznej − małe elektrownie wodne wykorzystuj ące energi ę lokalnych spi ętrze ń wodnych − elektrownie wiatrowe − elektrownie wykorzystuj ące biogaz • cieplnej − zasoby wód geotermalnych − biogaz, biomasa (słoma, drewno itp.) − źródła niskotemperaturowe − energia promieniowania słonecznego

W gminie Zaklików z w/w źródeł energii odnawialnej jest tylko w Zaklikowie przy ulicy Ko ścielnej mała elektrownia wodna „EKO-HYDRO” sprz ęŜ ona z sieci ą Rzeszowskiego Zakładu Energetycznego, Elektrownia ta wytwarza ok. 35 kW mocy, z czego ok. 20 kW oddaje do sieci, a pozostał ą zu Ŝywa na potrzeby własne. Wła ścicielem jest p. M.P. Pitera.

93 7.2. Telekomunikacja

7.2.1. Telefonia standardowa Głównym operatorem w gminie świadcz ącym swoje usługi telekomunikacyjne w zakresie obsługi abonentów i eksploatacji sieci i urz ądze ń telekomunikacyjnych jest Telekomunikacja Polska S.A. – Rejon Obsługi Klienta w Stalowej Woli przy ul. Popiełuszki nale Ŝą cy do Obszaru Telekomunikacji w Tarnobrzegu. Drugim operatorem świadcz ącym usługi w gminie w miejscowo ści Lipa oprócz TP S.A. dla ok. 100 abonentów jest Pilicka Telefonia S.A., obsługuj ąca abonentów systemem radiowym „Fortel” ze stacji bazowej nadawczo-odbiorczej w Stalowej Woli posiadaj ącej zasi ęg do 15 km. System ten polega na tym Ŝe ka Ŝdy abonent posiada oddzieln ą lini ę radiow ą. Abonentów TP S.A. obsługuje:
Centrala cyfrowa w Zaklikowie − pojemno ść / zaj ęto ść – 1216/1076 standardowych ł ączy głównych − pojemno ść / zaj ęto ść – 16/11 ł ączy ISDN.

Sie ć telekomunikacyjn ą gminy stanowi ą: − kabel światłowodowy TKD „Stalowa Wola – Kra śnik” − kanalizacja techniczna − kabel światłowodowy „Zaklików – Antonówka” − kable miejscowe sieci rozdzielczej − linie napowietrzne.

Stan danych centrali i sieci telekomunikacyjnej na 31.10.2001 r. – Rejon Obsługi Klienta w Stalowej Woli. Obszar Telekomunikacji w Tarnobrzegu. Obszar gminy jest dobrze stelefonizowany. Wszystkie miejscowo ści gminie posiadaj ą łączno ść telefoniczn ą i wysoki wska źnik g ęsto ści telefonicznej jest wy Ŝszy od krajowego. Wska źnik g ęsto ści telefonicznej w gminie, obrazuj ący ilo ści standardowych łączy głównych na 100 mieszka ńców, na koniec wrze śnia 2001 r. i w kraju na koniec 2000 r. wynosił: − Gmina Zaklików - 18,69 standardowych ł ączy głównych na 100 Mk. − Polska ogółem - 26,50 standardowych ł ączy głównych na 100 Mk. − Miasto - 32,22 standardowych ł ączy głównych na 100 Mk. − Wie ś - 15,83 standardowych ł ączy głównych na 100 Mk. Kompleksowa telefonizacja gminy przebiegła w latach 1998/99, wówczas wska źnik g ęsto ści telefonicznej gminy wzrósł ponad 2-krotnie z 7,74 na 15,85 standardowych ł ączy głównych na 100 Mk. Obecnie tj. w listopadzie 2001 r. zako ńczona została rozbudowa sieci rozdzielczej w miejscowo ści Irena i Ł ąŜ ek Zaklikowski w wyniku, której 103 abonentów zostało wł ączonych do sieci telekomunikacyjnej. Telekomunikacja Polska S.A. Obszar Telekomunikacji w Tarnobrzegu poprzez nowoczesne centrale cyfrowe w Zaklikowie i Lipie świadczy usługi telekomunikacyjne o standardzie światowym, oprócz tradycyjnych poł ącze ń świadczy szereg usług dodatkowych, jakimi s ą: Zintegrowana sie ć cyfrowa ISDN ISDN to nowoczesna, w pełni cyfrowa sie ć telekomunikacyjna, która umo Ŝliwia korzystanie z ró Ŝnych technik przekazu i szerokiej gamy usług dodatkowych, przy wykorzystaniu tradycyjnego łącza (para miedzianych przewodów). Do jednego ł ącza ISDN mo Ŝna zainstalowa ć do o śmiu urz ądze ń (np. telefon, fax, modem), przy czym dwa z nich mog ą pracowa ć jednocze śnie i niezale Ŝnie. ISDN umo Ŝliwia korzystanie z : telefonii, telefaksu, teletekstu, poczty elektronicznej, transmisji danych, wideofonie, teleakcji, a ponadto szeregu usług dodatkowych: prezentacji numeru linii wywołuj ącej, wielokrotnego numeru abonenta, bezpo średniego wybierania numeru

94 wewn ętrznego, informacji o opłacie itp. Pełne wykorzystanie mo Ŝliwo ści stwarzanych przez sie ć ISDN, wymaga zastosowania specjalnych urz ądze ń przystosowanych do pracy w sieci. Sie ć ISDN znajduje zastosowanie niemal Ŝe w ka Ŝdej dziedzinie działalno ści, mo Ŝe słu Ŝyć: − przedsi ębiorstwom (produkcja, przetwórstwo, handel). − instytucjom finansowym, − instytucjom usługowym (biura podró Ŝy, kancelarie adwokackie, biura konsultingowe, domy aukcyjne, biura nieruchomo ści, biura projektów itp.), − placówkom medycznym, − słu Ŝbom nadzoruj ącym obiekty i chroni ącym mienie (agencje ochrony, obserwacje środowiska, pogotowia gazowe, elektryczne itp.).

Infolinia 800 Infolinia 800 to usługa maj ąca na celu ułatwienie firmom i instytucjom kontaktu z klientami. Istota tej usługi polega na tym, Ŝe za rozmow ę płaci ten, do kogo dzwoni ą, a nie ten, kto dzwoni. Numery infolinii 800 zaczynaj ą si ę charakterystyczn ą sekwencj ą cyfr 0-800.

Polpak T PolpakT to szybka sie ć transmisji danych, oparta na protokole Frame Relay, umo Ŝliwiaj ąca przesyłanie informacji z pr ędko ści ą od 64 kb/s do 2 Mb/s. Charakteryzuje si ę wysok ą niezawodno ści ą i efektywno ści ą wykorzystania ł ączy, niskimi kosztami transmisji. Sie ć Polak-T pozwala na korzystanie ze stałych kanałów wirtualnych PVC oraz wirtualnych sieci prywatnych VPN. Mo Ŝliwo ści te s ą ch ętnie wykorzystywane przez banki, du Ŝe firmy posiadaj ące wiele oddziałów , urz ędy administracji pa ństwowej, towarzystwa ubezpieczeniowe, firmy informatyczne i inne. Powszechn ą usług ą bazuj ącą na strukturze sieci Polak-T jest dost ęp do sieci Internet po komutowanych i dzier Ŝawionych.

Dost ęp do sieci Internet Internet to gigantyczna sie ć ł ącz ąca miliony komputerów na całym świecie, umo Ŝliwiaj ąca dost ęp do informacji na ka Ŝdy temat. Dzi ęki TP S.A. Internet staje si ę powszechnie dost ępn ą sieci ą informatyczn ą. Dzwoni ąc pod numer 0-20 21 22 mo Ŝna poł ączy ć si ę przez Internet z całym światem. Wystarczy posiada ć komputer z odpowiednim oprogramowaniem, modem z homologacj ą ora lini ę telefoniczn ą. Za poł ączenie z Internetem płaci si ę jak za rozmow ę miejscow ą. TP S.A. nie pobiera dodatkowych opłat za korzystanie z dost ępu do Internetu. Na serwerze TP S.A. mo Ŝna wykupi ć konto pocztowe e-mail i umie ści ć stron ę WWW.

Polkom 400 Najbezpieczniejsza poczta elektroniczna. Umo Ŝliwia przechowywanie i przekazywanie informacji (w postaci faksów, teleksów) w ruchu krajowym i mi ędzynarodowym, pomi ędzy abonentami posiadaj ącymi ró Ŝnego rodzaju urządzenia, tj. komputery, telefaksy. U Ŝytkownicy POLKOM 400 mog ą korzysta ć z publicznej ksi ąŜ ki adresowej lub stworzy ć własn ą baz ę teleadresow ą, co ułatwia i przy śpiesza przekazywanie informacji.

VSAT VSAT jest systemem ł ączno ści satelitarnej o du Ŝej szybko ści transmisji danych, przekazu telefaksowego i poł ącze ń telefonicznych. Jest u Ŝywany przez du Ŝe firmy turystyczne, banki o zasi ęgu mi ędzynarodowym, firmy handlowe i spedycyjne funkcjonuj ące w krajach pozbawionych dobrej infrastruktury telekomunikacyjnej. Dost ęp do usług VSAT mo Ŝna uzyska ć za pomoc ą anteny satelitarnej o małej średnicy.

95 Komertel Komertel to wydzielona sie ć telekomunikacyjna przeznaczona dla u Ŝytkowników biznesowych. Zapewnia ona automatyczne poł ączenia telefoniczne i telefaksowe za wszystkimi krajami świata oraz automatyczne poł ączenia mi ędzymiastowe w kraju.

Dzier Ŝawa ł ączy telekomunikacyjnych Usługa polega na zestawieniu, uruchomieniu i oddaniu do u Ŝytku abonenta ł ączy okre ślonej jako ści. Dzier Ŝawa ł ączy umo Ŝliwia realizacj ę usług: telefonicznych, telegraficznych, transmisji danych, radiofonicznych i telewizyjnych.

POLPAGER – ogólnopolski system przywoławczy System umo Ŝliwia przekazywanie wiadomo ści u Ŝytkownikowi odbiornika przywoławczego (pagera), niezale Ŝnie od miejsca pobytu. Kieszonkowy odbiornik przywoławczy, wyposa Ŝony jest w wy świetlacz do odczytu przekazywanej wiadomo ści.

Usługi audio-tekstowe Pod numerami telefonów rozpoczynaj ących si ę cyframi 0-700 oferowane s ą usługi audio- tekstowe (m.in. informacja, rozrywka, horoskopy, konkursy radiowe i telewizyjne). Opłata za poł ączenie ustalana jest przez firm ę oferuj ącą usługi audio-tekstowe.

Poland Direct Poland Direct pozwala na łatwe i wygodne poł ączenie telefoniczne z zagranicy do Polski na koszt rozmówcy w kraju, gdy wezwana osoba zgodzi się zapłaci ć za rozmow ę.

Octopus ISDN Umo Ŝliwia szybki i sprawny dost ęp do Internetu, zapewnia szybkie i niezawodne przesyłanie informacji o doskonałej jako ści. Abonenci Telekomunikacji Polskiej S.A. przył ączeni do centrali analogowej nie mog ą korzysta ć z wszystkich dodatkowych usług oferowanych przez TP S.A. z tych które wymagaj ą przekazu cyfrowego jak np. sie ć ISDN , Polak-T, SDT, poczta głosowa.

7.2.2. Telefonia komórkowa

Na terenie gminy w miejscowo ści Zdziechowice II na działce Nr 2028 znajduje si ę Radiowa Nadawczo-Odbiorcza Stacja Bazowa Cyfrowej Telefonii Komórkowej Era GSM Nr 56121. Stacja ta zainstalowana jest na wie Ŝy o wysoko ści 60 m n.p.t. W/w lokalizacja zapewnia dobr ą ł ączno ść u Ŝytkownikom telefonii komórkowej Ery GSM, oraz ł ączy lini ą radiow ą s ąsiednie stacje bazowe. Wg opracowanej „Oceny oddziaływania na środowisko” stacja ta nie oddziaływuje w sposób negatywny na stan środowiska naturalnego i zdrowie ludzi. W wyniku przeprowadzonej analizy teoretycznej, uwzgl ędniaj ąc wysoko ść zawieszenia anten wie Ŝy stwierdza si ę, Ŝe obszary strefy granicznej s ą niedost ępne dla ludno ści. Obszary strefy granicznej (pola elektromagnetyczne o warto ściach przekraczaj ących 0,1 W/m) dla w/w stacji wyst ępuj ą: − dla anten sektorowych – w zasi ęgu maksymalnym 26,6 m od anten, powy Ŝej ok. 56,7 m n.p.t. − dla anten radiolinii – w zasi ęgu maksymalnym 88,2 m od anten, powy Ŝej ok. 60,4 m n.p.t.

Wynik analizy uwzgl ędnia dodatkowe anteny radiolinii, przewidziane do przyszłego monta Ŝu).

96 W zasi ęgu pól o poziomach wi ększych od 0,1 W/m nie znajduje si ę Ŝadna zabudowa, ale wykraczaj ą one poza granice terenu do którego inwestor stacji posiada tytuł prawny. Aby nie dopu ści ć w przyszło ści do zagro Ŝenia ludno ści, nale Ŝy w planach zagospodarowania przestrzennego uwzgl ędni ć obszary ograniczonego u Ŝytkowania w otoczeniu stacji. W przypadku rozpatrywanej stacji obszar ograniczonego u Ŝytkowania (ograniczonej zabudowy) obejmuj ą przestrze ń w zasi ęgu do 90 m od anten nadawczych powy Ŝej 53 m n.p.t. (warunek ten uwzgl ędnia dodatkowe anteny radiolinii, które mog ą by ć zainstalowane w przyszło ści u Ŝytkowania). Zasi ęg Cyfrowej Telefonii Komórkowej Plus GSM posiadaj ą miejscowo ści: Karkówka i Józefów. (Dane z 2001.07.10 www.plusgsm.pl/zasi ęg/województwo).

7.3. Zaopatrzenie w gaz Przez teren gminy z południa na północ przebiega gazoci ąg wysokopr ęŜ ny o znaczeniu krajowym o średnicy Ø 700 mm Jarosław – Puławy. Aktualnie obowi ązuj ące odległo ści podstawowe od wy Ŝej wymienionego gazoci ągu wynosz ą: − budynki u Ŝyteczno ści publicznej - 50,0 m od granicy terenu, − budynki mieszkalne - 25,0 m od rzutu budynku, − budynki gospodarcze - 15,0 m od rzutu budynku, − zakłady przemysłowe - 37,5 od granicy terenu.

Od w/w gazoci ągu o średnicy Ø 700 odchodz ą gazoci ągi o średnicy Ø 200 Zaklików – Janów Lubelski – Biłgoraj oraz o średnicy Ø 100 Zaklików – stacja redukcyjno-pomiarowa Go ścieradów. Na terenie gminy zlokalizowane s ą trzy stacje redukcyjno-pomiarowe gazu: 1. Stacja redukcyjno-pomiarowa gazu I˚ - Zaklików. Rok budowy 1994, przepustowo ść Qn = 1500 Nm 3/h, 2. Stacja redukcyjno-pomiarowa gazu II˚ - Zaklików. Rok budowy 1996, przepustowo ść Qn = 600 Nm 3/h, 3. Stacja redukcyjno-pomiarowa gazu I˚ - Lipa. Rok budowy 1993, przepustowo ść Qn = 3200 Nm 3/h.

Zrealizowano dotychczas sie ć niskopr ęŜ ną od stacji redukcyjno pomiarowej II˚ na terenie Zaklikowa – cz ęść centrum i południowa. Natomiast cz ęść północna zasilana jest od stacji redukcyjno-pomiarowej I˚ sieci ą średniopr ęŜ ną. W trakcie realizacji jest sie ć średniopr ęŜ na na terenie sołectw Zdziechowice I i Zdziechowice II.

Tabela Nr 2. Długo ść sieci [m] Lp. Sołectwa Ilo ść odbiorców główna przył ącze 1. Zaklików 349 14325 6135 2. Zdziechowice 4 3373 450

Istniej ą potencjalne mo Ŝliwo ści pełnej gazyfikacji całego obszaru gminy wynikaj ące ze znacznych rezerw przepustowo ści stacji redukcyjno-pomiarowych gazu jak równie Ŝ w sieci średni i nisko pr ęŜ nej.

97 7.4. Zaopatrzenie w wod ę Gminny Zakład Budowlano Remontowy przy Urz ędzie Gminy w Zaklikowie eksploatuje uj ęcia wody składaj ące si ę z dwóch studni gł ębinowych czerpi ących wod ę z utworów trzeciorz ędowych i kredowych. Studnia S-1 odwiercona jest na gruntach administracyjnych nale Ŝą cych do sołectwa Karkówka, natomiast studnia S-2 na gruntach sołectwa Zdziechowice. Ustalone decyzj ą Starosty Powiatu Stalowowolskiego Nr O ś.R. II. 6223/4/2000 z dnia 2.06.2000 r. zasoby wynosz ą: − S-1 Q = 20 m 3/h przy depresji S = 9 m − S-1 bis – brak danych − S-2 Q = 39 m 3/h przy depresji S = 30 m Ustalone ł ącznie zasoby uj ęć wynosz ą Q = 59 m 3/h.

Zrealizowana stacja wodoci ągowa składa si ę: − budynku stacji wodoci ągowej z neutralizatorem chloru, − zbiorników stalowych 2xV = 300 m 3 − bezodpływowych zbiorników na ścieki V = 6 m 3 – ścieki bytowe, − bezodpływowego zbiornika ścieków V = 6 m 3 – ścieki chlorowania.

Tabela Nr 3. Podstawowe elementy uj ęcia i sieci wodoci ągowej. Wodoci ągi budynki mieszkalne i zbiorowego zamieszkania Woda przył ączone do sieci wodoci ągowej długo ść czynnej dostarczona Nazwa gminy i sieci rozdzielczej gosp. domowym, miejscowo ści mieszkania w tych pobrana z (bez przył ączy w budynki gosp. zbiorowym budynkach uj ęć km) i i ind. gosp. rolnych w dam 3 w sztukach w dam 3 Razem gmina 73,2 1339 1339 148,9 105,8 Zaklików 22,9 572 572 61,5 46,8 Zdziechowice I 8,6 110 110 19 11 Zdziechowice II 7,0 142 142 21 12 Lipa 23,4 423 423 38,4 28 Karkówka 4,2 35 35 4 3 Gielnia 4,2 27 27 2 2 Irena 2,9 30 30 3 3 W trakcie realizacji jest sie ć wodoci ągowa w sołectwach Baraki Stare i Józefów. Przygotowano równie Ŝ dokumentacj ę techniczn ą na wodoci ąg Goliszowiec. Uwarunkowania rozwoju: Dotychczasowa eksploatacja istniej ących studni wykazuje, Ŝe nie zapewniaj ą one bilansowych potrzeb zarówno projektowanych jak równie Ŝ potrzeb docelowych przy zało Ŝeniu zwodoci ągowania całego obszaru gminy. Zani Ŝony pobór wynika ze zmniejszenia si ę wydajno ści uj ęcia w stosunku do zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych. W zwi ązku z powy Ŝszym nale Ŝy podj ąć działania w celu wykonania kolejnych odwiertów i udokumentowania zasobów na poziomie niezb ędnych kierunkowych potrzeb.

7.5. Gospodarka ściekowa Na obszarze gminy brak jest zorganizowanego systemu gospodarki ściekowej. Istniej ąca zabudowa mieszkaniowa oraz istniej ące obiekty u Ŝyteczno ści publicznej posiadaj ą lokalne systemy kanalizacji odprowadzaj ące ścieki do zbiorników bezodpływowych (szamb). Opró Ŝnianiem ich zajmuje si ę Zakład Remontowo Budowlany Przy Urz ędzie Gminy. Ścieki wywo Ŝone s ą na tereny nieu Ŝytków rolnych w ilo ści około 400 m 3/miesi ąc beczkami asenizacyjnymi.

98 Zarz ąd Gminy podj ął działania dla rozwi ązania problemu gospodarki ściekowej. Zrealizowano (w znacznym stopniu) oczyszczalni ę ścieków w Lipie i rozpocz ęto realizacj ę oczyszczalni ścieków w Zaklikowie. Przygotowano projekty kanalizacji sanitarnej dla miejscowo ści Zaklików i Lipa oraz rozstrzygni ęto przetargi na realizacj ę tych przedsi ęwzi ęć .

Uwarunkowania rozwoju: Dalszy post ęp w uregulowaniu gospodarki ściekowej na obszarze gminy zwi ązany b ędzie z realizacj ą w/w przygotowanych zada ń, które mo Ŝna okre śli ć jako zlewnie „Oczyszczalni Zaklików” i „Oczyszczalni Lipa” Wybór sposobu rozwi ązania gospodarki ściekowej jest ści śle uzale Ŝniony od dwóch podstawowych warunków: − ukształtowania terenu – teren płaski z minimalnym spadkiem oraz wysoki poziom wód gruntowych narzuca wykonanie kanalizacji mieszanej grawitacyjno-ci śnieniowej lub podci śnieniowej. − charakter zabudowy – zabudowa rozproszona utrudnia wykonanie kanalizacji, znaczenie wydłu Ŝa sie ć kanalizacyjn ą, a co za tym idzie zwi ększ koszt realizacji.

Dla rozwi ąza ń docelowych nale Ŝy maksymalnie wykorzysta ć istniej ącą i projektowan ą oczyszczalnie z ewentualn ą rozbudow ą. Dla zabudowy nie obj ętej grupowym systemem nale Ŝy przewidzie ć kanalizacj ę zagrodow ą i lokaln ą. Do kanalizacji zagrodowej proponuje si ę gospodarstwa oddalone od zwartej zabudowy wi ęcej ni Ŝ 100 m oraz te, które nie maj ą mo Ŝliwo ści grawitacyjnego odprowadzania. Gospodarstwa te s ą poło Ŝone w ró Ŝnych regionach i ich ilo ść jest znaczna. Przewiduje si ę nast ępuj ące i wzorcowe rozwi ązania odprowadze ń i unieszkodliwiania ścieków: − zbiornik bezodpływowy ścieków okr ągły o obj ęto ści czynnej od 5,0 m 3 do 14,1 m 3 nadaj ący si ę dla gospodarstw poło Ŝonych w zag ęszczonej zabudowie i bez odbiornika w pobli Ŝu – ścieki do wywo Ŝenia; − osadnik gnilny ścieków z kr ęgów jednokomorowych, dwukomorowy lub trzykomorowy o obj ęto ści czynnej od 3,5 m 3 do 9,2 m 3 – mo Ŝliwy do stosowania tam gdzie znajduje si ę odbiornik ścieków oraz jest miejsce na jego wykonanie; − osadnik gnilny ścieków poł ączony ze zło Ŝem biologicznym torfowym – mo Ŝliwy do stosowania w przypadku, gdy w pobli Ŝu jest odbiornik; − zbiornik ściekowy wraz z pompowni ą ścieków mo Ŝliwy do zastosowania tam, gdzie w pobli Ŝu jest kanalizacja zbiorcza (powy Ŝej 50m lecz nie wi ęcej ni Ŝ 100m) za ś budynek nie mógł by ć podł ączony z uwagi na brak naturalnego spadku.

„Oczyszczalnia Zaklików ”, której realizacj ę rozpocz ęto w swoich zało Ŝeniach bilansowych zaprojektowano o nominalnej przepustowo ści 620 m 3/d przy czym inwestycje planuje si ę realizowa ć w dwóch etapach: − etap I - dwa ci ągi technologiczne o przepustowo ści 155m 3/d x 2 = 310 m 3/d − etap II - jeden ci ąg technologiczny o przepustowo ści 310 m 3/d.

W skład Biologicznej Oczyszczalni Ścieków w Zaklikowie wchodz ą nast ępuj ące obiekty i urz ądzenia: − punkt zlewny ścieków dowo Ŝonych wozami asenizacyjnymi, − przepompownia ścieków, − stacja mechanicznej obróbki ścieków, − reaktor biologiczny, − grawitacyjny zag ęszczacz osadu, − zbiornik do gromadzenia osadów dowo Ŝonych, − urz ądzenie do zag ęszczania osadów.

99 Zgodnie z udzielonym pozwoleniem wodno-prawnym na zrzut ścieków w ilo ści: 3 − Qśr d = 616m /d 3 − Qmax d = 717m /d 3 − Qmax b = 56m /h nast ąpi do rzeki Sanny w km 28 + 500 brzegu prawnego.

Analiza przyj ętego bilansu ścieków jak i zastosowanego układu technologicznego wskazuje na mo Ŝliwo ść elastycznego działania dostosowanego do mo Ŝliwo ści inwestycyjnych gminy. Nale Ŝy mie ć na uwadze długi okres realizacji zadania powi ązany z mo Ŝliwo ściami realizacyjnymi budowy kanalizacji sanitarnej dla poszczególnych sołectw. Dla rozwi ąza ń kierunkowych nale Ŝy bilansowa ć zlewni ę „Oczyszczalni Zaklików” obejmuj ącą sołectwa: − Zaklików, − Zdziechowice I, − Zdziechowice II, − Karkówka, − Antonówka, − Baraki Stare, − Baraki Nowe, − Józefów, − Irena, − ŁąŜ ek Zaklikowski, − Łysaków, − Dąbrowa. Jako alternatywne rozwi ązanie dla centralnej oczyszczalni Zaklików dla okresu kierunkowego mo Ŝliwy jest wariant z lokalnymi oczyszczalniami ścieków. Przyjmuj ąc, Ŝe dla okresu perspektywicznego zagospodarowanie ścieków z sołectw: Ł ąŜ ek Zaklikowski, Baraki Nowe, Baraki Stare, Józefów, D ąbrowa, Łysaków nast ąpi przez dowóz do punktu zlewnego, przy dalszej znacznej rozbudowie sieci osadniczej i uzbrojenia w sie ć infrastruktury (woda, gaz) mo Ŝliwa jest realizacja lokalnych oczyszczalni ścieków. Mo Ŝna tu wydzieli ć trzy zlewnie z oczyszczalniami, których lokalizacje s ą wskazane w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Gminy: − ŁąŜ ek Zaklikowski − Baraki Stare, Baraki Nowe, Józefów − Łysaków, D ąbrowa Na obecnym etapie mo Ŝliwo ści realizacyjnych wariant scentralizowanych zlewni wydaje si ę bardziej zasadny, jednocze śnie ze wzgl ędu na etapowanie realizowanych inwestycji nie wyklucza on rozwi ązania wariantowego.

„Oczyszczalnia Lipa ”, której budowa jest w znacznym stopniu zaawansowana. Zaprojektowano o nominalnej docelowej przepustowo ści 308 m 3/d. Planuje si ę realizacj ę w dwóch etapach: − etap I – dwa ci ągi technologiczne o przepustowo ści 77 m 3/d ka Ŝdy (2 x 77 m3/d = 154 m3/d), − etap II – jeden ci ąg technologiczny o przepustowo ści 154 m 3/d.

W skład: „Biologicznej Oczyszczalni Ścieków Lipa” wchodz ą nast ępuj ące obiekty urz ądzenia: − punkt zlewny ścieków dowo Ŝonych wozami asenizacyjnymi, − przepompownia ścieków, − stacja mechanicznej obróbki ścieków, − reaktor biologiczny, − zag ęszczacz osadu,

100

Zgodnie z udzielonym pozwoleniem wodno-prawnym zrzut ścieków w ilo ści: 3 − Qśr d = 308m /d 3 − Qmax d = 357m /d 3 − Qmax h = 26m /h nast ąpi za po średnictwem rowu „B” do rzeki Złodziejki w km 2+070 brzeg lewy.

Przyj ęte rozwi ązania technologiczne, etapowanie inwestycji, rozpocz ęcie realizacji systemu kanalizacji sanitarnej, grawitacyjno-ci śnieniowej dla sołectw Lipa i Gielnia stwarzaj ą realne przesłanki dla rozwi ąza ń kierunkowych dla których nale Ŝy równie Ŝ bilansowa ć ścieki z sołectwa Goliszowiec przy zało Ŝeniu, Ŝe b ędą one dowo Ŝone do punktu zlewnego na oczyszczalni lub przetłaczane do sieci kanalizacyjnej sołectwa Lipa.

7.6. Gospodarka odpadami

Gospodarka odpadami w gminie prowadzona jest w oparciu o Uchwał ę Rady Gminy w Zaklikowie Nr XXI/134/97 z dnia 24 stycznia 1997 r. Zgodnie z t ą uchwał ą wywóz odpadów i ich unieszkodliwianie mo Ŝe by ć dokonywane przez Zakład Remontowo Budowlany przy Urz ędzie Gminy w Zaklikowie oraz przez podmioty uprawnione to jest posiadaj ące koncesj ę wydan ą przez Zarz ąd Gminy. − p. Zbigniew Klimek w zakresie odpadów komunalnych stałych − p. Stanisław Buchaj w zakresie odpadów komunalnych stałych z miejscowo ści Lipa.

Zakład Remontowo Budowlany posiada 328 pojemników 110 l, które wydzier Ŝawia wła ścicielom gospodarstw w miejscowo ści Zaklików i Lipa. Szkoła w Lipie równie Ŝ wyposa Ŝona jest w pojemniki 110 l. Zakład Remontowo Budowlany świadczy usługi w zakresie opró Ŝniania tych pojemników, na podstawie umów zawartych pomi ędzy zakładem, a wła ścicielem gospodarstwa. Odbiór odpadów odbywa si ę 2 razy w miesi ącu z gospodarstw domowych i 4 razy w miesi ącu z obiektów u Ŝyteczno ści publicznej. Stanowi to około 75 m 3/miesi ąc. Do zada ń Zakładu Remontowo Budowlanego nale Ŝy równie Ŝ opró Ŝnianie 20 koszy zlokalizowanych na terenie Gminy w miejscach publicznych, utrzymanie czysto ści na terenach otwartych tj. terenach zielonych (o powierzchni 17517 m 2) i jednym targowisku w Zaklikowie. Drugie targowisko w Zaklikowie utrzymane jest w czysto ści przez jednostk ę OSP. W pozostałych gospodarstwach i w obiektach u Ŝyteczno ści publicznej wytwarzane odpady gromadzone s ą we własnych „przygotowanych śmietnikach”. Wywóz tych odpadów odbywa si ę w bardzo ró Ŝny sposób. Dokonuj ą go mieszka ńcy we własnym zakresie lub uprawnione podmioty. śaden z uprawnionych nie posiada specjalistycznego sprz ętu do wywozu odpadów. Sprz ęt wykorzystywany przez te podmioty to przyczepa ci ągnikowa, r ęcznie zapełniana odpadami.

7.6.1. Składowisko odpadów Gmina Zaklików posiada własne składowisko odpadów zlokalizowane w miejscowo ści Zaklików i obsługuj ące teren całej Gminy. Teren wysypiska, o powierzchni 1,35 ha jest ogrodzony. Na terenie składowiska znajduje si ę: budynek socjalny obsługi, niecka wła ściwego składowiska, wydzielone boksy na składowanie odpadów wyselekcjonowanych ze strumienia odpadów komunalnych, brodzik dezynfekcyjny. Niecka wła ściwego składowiska ma kształt litery T – dwa czworok ąty poł ączone ze sob ą. Dane techniczne niecki: − powierzchnia dna - 3794,3 m 3 − powierzchnia w obrysie korony niecki - 6104,2 m 3

101 − gł ęboko ść niecki - 2,6 – 3,5 m − kubatura niecki - 15095,0 m 3

Niecka składowiska posiada szczeln ą warstw ę zabezpieczaj ącą przed wpływem wycieków ze składowiska na wody gruntowe w postaci 600 mm warstwy gliny. Wody opadowe systemu drena Ŝu wykonanego z rur ceramicznych o średnicy 100 uło Ŝonych w obsypce Ŝwirowej i przykrytych warstw ą piasku, odprowadzone s ą do szczelnego zbiornika, średnica 1800 mm. Zgromadzone wody okresowo rozdeszczowywane s ą na warstwy odpadów. W obr ębie niecki składowiska wykonane zostały dwa zbiorniki betonowe z przeznaczeniem na gromadzenie substancji niebezpiecznych (odpadów z nadzwyczajnych zagro Ŝeń z terenu gminy, opakowania po środkach ochrony ro ślin). Obecnie zbiornik te nie s ą wykorzystywane. Na składowisko, zgodnie z uchwał ą Rady Gminy przyjmowane s ą stałe odpady komunalne. Zabronione jest przekazywanie na składowisko odpadów płynnych, odpadów niebezpiecznych i padłych zwierz ąt. Zgromadzone odpady s ą rozplanowywane i zag ęszczane mechanicznie. Zag ęszczone warstwy o grubo ści około 1,8m przykrywane s ą warstw ą piasku o grubo ści 0,2m. Okresowo odpady s ą wapnowane. Na terenie składowiska znajduj ą si ę równie Ŝ trzy boksy na wyselekcjonowane odpady. Zgodnie z opisem powinny by ć przeznaczone na składowanie złomu, szkła i odpadów tekstylnych. Boksy s ą niezadaszone, w zwi ązku z tym obecnie składowane jest w nich tylko szkło odpadowe. Złom jest odbierany bezpo średnio przez osoby zainteresowane przeznaczeniem go na surowce wtórne, natomiast opady tekstylne nie mog ą by ć składowane ze wzgl ędu na rozpoczynaj ący si ę proces gnicia po ka Ŝdym deszczu. Składowisko zostało oddane do eksploatacji w 1994 r. Zgodnie z projektem wykonania niecka powinna zabezpiecza ć miejsce do składowania odpadów z terenu miejscowo ści Zaklików przez okres 10 lat. Obecnie wypełnienie niecki wynosi 50%. W ostatnim okresie, po doprowadzeniu gazu do sołectw, ilo ść odpadów zdecydowanie wzrosła.

7.6.2. Uwarunkowania i kierunki gospodarki odpadami Unieszkodliwianie odpadów Wychodz ąc naprzeciw polityce komunalnej i ekologicznej pa ństwa oraz standardom Unii Europejskiej, zrealizowane składowisko odpadów Zaklików winno dysponowa ć nast ępuj ącymi obiektami: − zbiorczym punktem selektywnego gromadzenia odpadów, − sortowni ą odpadów u Ŝytkowych, − kompostowni ą bioodpadów i odpadów zielonych oraz osadów z gminnych oczyszczalni ścieków, − składowisko odpadów nieaktywnych. Punkt selektywnego gromadzenia odpadów stwarzałby mo Ŝliwo ści ich wtórnego sortowania, przechowywania i dystrybucji do specjalistycznych zakładów przerobu. Do punktu dostarczono by odpady u Ŝytkowe, problemowe, niebezpieczne, wielkogabarytowe, samochodowe i inne z całego terenu gminy. Odpady problemowe i niebezpieczne wydzielone z odpadów komunalnych w ramach selekcji negatywnej – detoksykacji, a niezagospodarowane przez producenta, powinny by ć na terenie składowane – magazynowane tymczasowo do chwili przekazania specjalistycznym jednostkom, zajmuj ącym si ę ich unieszkodliwianiem – głównie poprzez utylizację termiczn ą. Spalanie wysokotemperaturowe mo Ŝe odbywa ć si ę w spalarniach mobilnych lub ponadregionalnych centrach. Taki kierunek jest zgodny z programem wykonawczym do polityki ekologicznej pa ństwa.

102 Organizacja i zarz ądzanie Zorganizowanie obsługi wywozu odpadów tak aby 100% mieszka ńców pozbywała si ę odpadów w sposób legalny. Zadania własne gmin w zakresie utrzymania czysto ści mo Ŝna realizowa ć poprzez jednostki własne lub powierza ć innym podmiotom na zasadach zezwolenia- koncesji. Zalecan ą form ą organizacji jest zachowanie strategicznego mienia komunalnego. Usługi transportu powierza si ę zwykle wybranym w drodze przetargu uspołecznionym lub prywatnym jednostkom organizacyjnym. Zakłady własne gminy powinny działa ć w oparciu o przepisy prawa handlowego daj ące zakładowi osobowo ść prawn ą, umo Ŝliwiającą generowanie środków na rozwój i ewentualny zysk oraz wchodzenie w spółki dla pozyskania kapitału zewn ętrznego. Nale Ŝy by ć przygotowanym na konkurecj ę równie Ŝ firm zachodnich po przyst ąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Nale Ŝy stymulowa ć racjonalne zagospodarowanie odpadów poprzez rozwijanie świadomo ści ekologicznej oraz edukacji i eksponowanie wzorców do na śladowania. Bardzo dobre rezultaty daje wychowanie ekologiczne społecze ństwa poprzez edukacj ę młodzie Ŝy.

Zasady polityki cenowej i taryfowej Generalnie zaleca si ę, aby usługi komunalne w zakresie gromadzenia, wywozu i unieszkodliwiania odpadów były odpłatne. Ustalaj ą taryfy opłat nale Ŝy kierowa ć si ę zasad ą samofinansowania działalno ści i eliminacji dotacji bud Ŝetowych. Opłaty powinny spełnia ć funkcje – dochodow ą i informacyjno-motywacyjn ą. W okresie pocz ątkowym – wprowadzania systemu zbiorczych – wiejskich punktów gromadzenia czy te Ŝ selekcji „u źródła” praktykuje si ę finansowanie z bud Ŝetu gminy – aby zach ęci ć mieszka ńców do korzystania z systemu. W pó źniejszym okresie opłatami obci ąŜ a si ę mieszka ńców, np. sołtysi zawiadamiaj ą i opłacaj ą wywóz pojemnika ze składek społeczno ści lokalnej. Dobre rezultaty daje system bezpłatnego pozbywania si ę odpadów wyselekcjonowanych, natomiast odpłatnego odpadów zmieszanych. System ten mobilizuje do minimalizowania ilo ści odpadów oraz do ich selekcji w gospodarstwach domowych. Istniej ą te Ŝ opłaty poprzez system podatkowy. System ten ma nast ępuj ące zalety: zlikwidowanie podstaw do nieformalnego zbywania odpadów – mieszkaniec nie jest zobowi ązany umowami z wywo źnikiem, a gmina ma mo Ŝliwo ść kompleksowego sterowania regionaln ą gospodark ą odpadami. Wada – brak mechanizmów mobilizuj ących do redukcji i selekcji odpadów.

Systemy gromadzenia odpadów Gminny system zbiórki odpadów komunalnych w zbiorczych – wiejskich punktach gromadzenia w pojemnikach 1100 litrów, poprzez zabezpieczenie niezb ędnej liczby pojemników, aby ich rozstawienie umo Ŝliwiało dost ęp i korzystanie z nich przez 100% mieszka ńców gminy. Uzupełni ć na terenach zurbanizowanych indywidualnych system zbiórki odpadów za po średnictwem pojemników 110 l., aby zag ęś ci ć ich rozstawienie. Dysponuj ąc ju Ŝ na terenie składowiska boksami na odpady u Ŝytkowe, wprowadzi ć pilota Ŝowo selektywn ą zbiórk ę odpadów „u źródła” za pomoc ą kolorowych worków (szkło, tworzywo, metal i ewentualnie makulatura). Uzupełniaj ąco wprowadzi ć selektywn ą zbiórk ę odpadów u Ŝytkowych (szkło, tworzywa, metal) system „kontener w s ąsiedztwie” za pomoc ą zestawów 3 – pojemnikowych – kolorowe pojemniki o pojemno ści 1100 l. rozstawione minimum 1 zestaw w ka Ŝdej miejscowo ści.

103 Systemy wywozu odpadów Proponuje si ę aby gminny system zbiórki odpadów komunalnych realizowa ć w oparciu o pojemniki 110l. i 1100l. i specjalistyczna śmieciark ę. Wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów u Ŝytkowych w workach foliowych i pojemnikach kolorowych spowoduje konieczno ść odbioru tych odpadów. Poniewa Ŝ zakłada si ę, Ŝe zakres tej obsługi b ędzie lokalny – wewn ątrz gminny – do tego celu mo Ŝna b ędzie wykorzystywa ć typowy tabor (ci ągnik z przyczep ą), jednostek uspołecznionych lub prywatnych, wynajmowanych przez gmin ę.

7.7. Regulacja stosunków wodnych

Melioracje szczegółowe Gminna Spółka Wodna obejmuje swym zasi ęgiem działania obszaru gminy. Celami spółki są: − utrzymanie eksploatacji urz ądze ń wodnych szczegółowych, − budowa b ądź współudział w budowie urz ądze ń wodnych szczegółowych,

Teren obj ęty działaniem spółki to 464 ha na obiektach: Sanna, Karasiówka, Złodziejka, Kruszyna w tym: − grunty orne 194 ha, − trwałe u Ŝytki zielone 270 ha, − rowy i cieki naturalne 40685m, − budowle na urz ądzenia 32 szt. − sie ć drenarska na powierzchni 105 ha, w tym na gruntach ornych o powierzchni 82 ha.

Wykaz melioracji szczegółowych: Grunty orne Lp. Sołectwa Obiekt Ogółem [ha] Łąki [ha] [ha] 1 Lipa Złodziejka 199 80 114 2 Goliszowiec Złodziejka 90 56 34 3 Gielnia Złodziejka 83 51 32 4 Łysaków Sanna 9 - 9 5 Zaklików Sanna 43 - 43 6 Zdziechowice Karasiówka 32 1 31 7 Goliszowiec Kruszyna 8 6 7 W zakresie melioracji podstawowych podległych Podkarpackiemu Zarz ądowi Wodnych Melioracji wyst ępuj ą obiekty, których parametry przedstawia poni Ŝsza tabela: Lp. Nazwa rzeki Kilometra Ŝ na terenie gminy Długo ść na terenie gminy [km] 1 Sanna 13+880 do 33+000 19,12 2 Złodziejka 0+000 do 8+200 8,20 3 Łukawica 0+000 do 14+000 14,00 4 Karasiówka 10+000 do 22+000 12,00

Uwarunkowania rozwoju W zlewniach Sanny, Bukowej oraz Łukawicy systemy rzeczne ukształtowały si ę w wyniku zabiegów regulacyjnych i zabudowy hydrotechnicznej z przed kilkudziesi ęciu lat. W ostatnich 15 latach koryta rzeczne nie uległy tu wi ększym sztucznym przekształceniom, w wielu miejscach stan koryt rzecznych jest zbli Ŝony do stanu naturalnego. Równocze śnie regulacje rzek wykonane w ubiegłych latach, wielokrotnie odbiegaj ą od wymogów stawianych takim zabiegom obecnie, cz ęsto s ą to cieki nadmiernie wyprostowane, lokalnie te Ŝ nadmiernie przegł ębione.

104 Jak wynika z profili podłu Ŝnych, wi ększo ść rzek w systemie wodnym ma znaczne podłu Ŝne i stale jest zagro Ŝona erozj ą denn ą. Równocze śnie te Ŝ, niektóre rzeki s ą zagro Ŝone zamuleniem przez produkty erozji zlewni. Budowle na rzekach, wykonane w wi ększo ści 20 – 40 lat temu, s ą obecnie w znacznym stopniu zdekapitalizowane i wymagaj ą remontów bie Ŝą cych, czasami te Ŝ kapitalnych. Najstarsze z budowli, takie jak jazy mły ńskie, s ą najcz ęś ciej całkowicie zniszczone przez wody wielkich rzek i ich odtworzenie oznacza ć b ędzie praktycznie całkowite wyburzenie resztek budowli starych i budow ę nowych obiektów. W dobrym lub przynajmniej poprawnym stanie technicznym znajduj ą si ę zwykle te obiekty pi ętrz ące, które s ą zwi ązane z kompleksami stawowymi obecnie u Ŝytkowanymi. Konserwacja rzek nale Ŝy do słu Ŝb melioracyjnych i jest realizowana w miar ę posiadanych na ten cel środków. Wobec braków w tym zakresie, konserwacja często jest ograniczana, za ś remonty bie Ŝą ce budowli wykonywane s ą tylko na obiektach najbardziej zagro Ŝonych. Brak środków finansowych na konserwacj ę i utrzymanie powoduje, Ŝe niektóre z tych robót, ze wzgl ędu na ich rozmiar, takie jak na przykład odmulenie i zabezpieczenie przeciwerozyjne dolnej Sanny s ą odkładane w czasie, mimo dobrego rozpoznania terenu. Istnieje potrzeba podj ęcia działa ń inwestycyjnych dla kompleksowej ochrony dolnego i środkowego odcinka rzeki Sanny przed erozj ą. Po analizie dost ępnych materiałów archiwalnych. W tym dotychczasowych studiów i po rozpoznaniu zagadnienia uznano, Ŝe niezb ędne jest trzech jazów mły ńskich w km 11+750, 15+875 oraz w km 21+750. S ą to budowle o znacznym spadzie (rz ędu 2-4m), i w przypadku zastabilizowania niwelety poprzez wykonanie tych budowli, zlikwidowane zostanie zagro Ŝenie erozyjne, zarówno w dolnych jak i górnym stanowisku tych budowli. Przy ka Ŝdej z tych budowli powstanie mo Ŝliwo ść wykonania małej elektrowni wodnej (MEW), lub turbinowni mły ńskiej. W przypadku utrzymani stałego poziomu wody w tych jazach mły ńskich (praca elektrowni na przepływ bie Ŝą cy), w górnych stanowiskach będzie mo Ŝna uzyska ć do ść znaczn ą retencj ę korytow ą. Korekcja progowa potrzebna jest równie Ŝ w górnym biegu Sanny, od km 25+050 do km 27+750 (razem 2,7 km). Zaproponowane jazy mły ńskie winny by ć budowlami stałymi, o wysokiej klasie technicznej (II lub III), z kompleksowym zagospodarowaniem całego stopnia wodnego. Budowle korekcyjne natomiast, mog ą by ć lekkimi budowlami faszynowo-kamiennymi, o elastycznej konstrukcji, z mo Ŝliwo ści ą korygowania rz ędnej progu w trakcie eksploatacji, łatwe do utrzymania i remontu. Mog ą to by ć budowle podobne do stopni korekcyjnych ju Ŝ wykonanych, na przykład ostatnio w rejonie Zaklikowa. Remont wału powodziowego nad Sann ą winien by ć dokonany zgodnie z parametrami wymaganymi dla obwałowa ń rzek I lub II klasy technicznej. Równocze śnie nale Ŝy realizowa ć zlewniowy system retencji wód w zbiornikach. W ramach tego przedsi ęwzi ęcia proponuje si ę realizacj ę nast ępuj ących zbiorników:

ZBIORNIK Z 1 – ZAKLIKÓW W rejonie Zaklikowa istnieje mo Ŝliwo ść wykonania zbiornika, bazuj ącego na istniej ącej budowli pi ętrz ącej na rzece Sannie i z zaj ęciem terenów b ędących obecnie nieu Ŝytkami (z uwag ę na cofk ę spi ętrzenia z jazu). Programuje si ę zbiornik o powierzchni 6,80 ha i o niedu Ŝej pojemno ści 63 ty ś. m 3. Atrakcyjniejsze parametry zbiornika mo Ŝna by uzyska ć jedynie w przypadku zrealizowania wi ększej ilo ści robót ziemnych, drogich i technicznie kłopotliwych w konkretnych warunkach terenowych. Zbiornik wymaga ogroblowania prawie ze wszystkich stron i dlatego nale Ŝałoby si ę zastanowi ć, czy nie byłoby słusznie cz ęść obszaru zbiornika przeznaczy ć na „u Ŝytek ekologiczny”, zwłaszcza w strefach gdzie zło Ŝone były by masy ziemne z pogł ębiania głównej cz ęś ci zalewu. Zbiornik słu Ŝyłby celom małej retencji i celom rekreacyjnym, głównie w zakresie rybacko- wędkarskim. Wydaje si ę, Ŝe przy mo Ŝliwych do uzyskania parametrach, limitowanych

105 dodatkowo przez warunki opró Ŝnienia zlewu do dolnego stanowiska, programowanie pla Ŝy dla celów rekreacyjnych nie było by na tym zbiorniku słuszne. Gospodarka wodna na zbiorniku byłaby prosta, napełnienie wiosn ą (ale nie coroczne) i opró Ŝnianie jesieni ą, w przypadku konieczno ści odłowów ryb. Z uwagi na mał ą gł ęboko ść zbiornika akwen winien by ć kilkakrotnie w ci ągu roku wykaszany z ro ślinno ści wodnej. Wpływ zbiornika na środowisko b ędzie minimalny. Propozycja utworzenia u Ŝytku ekologicznego na cz ęś ci obszaru programowego zbiornika mo Ŝe okaza ć si ę szczególnie atrakcyjna, eliminuj ąca negatywy zwi ązane z niezbyt atrakcyjnym poło Ŝeniem sytuacyjno- wysoko ściowym.

ZBIORNIK Z 2 – ZAKLIKÓW Zbiornik ten mógłby powsta ć na terenie wyeksploatowanego wyr ąbiska piasku, przy prawym obrze Ŝu doliny rzeki Sanny. W istocie chodzi tu o dokonanie rekultywacji terenu poprzez wykorzystanie mo Ŝliwo ści powstania całego zbiornika. Programuje si ę, Ŝe zbiornik ten alimentowany b ędzie z istniej ącego spi ętrzenia na rzece (podobnie jak zbiornik Z 1), dzi ęki wykonaniu ruroci ągu uj ściowego i mnicha, słu Ŝą cego zarówno do wprowadzania wody na zalew, jak i opró Ŝniania go z wody. Przewiduje si ę, Ŝe dno zbiornika, całkowicie nieuszczelnione, winno mie ć ł ączno ść hydrauliczn ą z wodami gruntowymi, co oczywi ście oznacza, Ŝe wyst ępowałyby okresowe zmiany poziomów wód w zbiorniku. Funkcje zbiornika poza rekultywacj ą mo Ŝna wi ąza ć z celami rekreacyjnymi, mo Ŝliwe byłoby wykonanie od północy atrakcyjnej pla Ŝy. Wpływ zbiornika na środowisko: pozytywny.

ZBIORNIK Z 3 – ZDZIECHOWICE Zbiornik ten programowany jest w miejscu całkowicie zamulonego stawu rybnego. Przewiduje si ę, Ŝe funkcja str ącania osadów prowadzonych rzek ą byłaby dalej wiod ąca, st ąd wydzielenie w rejonie uj ęcia płytkiej strefy osadnikowej, dla wst ępnej sedymentacji rumowiska, wydaje si ę zdecydowanie konieczne (strefa ta winna by ć corocznie czyszczona). Programowanie tego zbiornika wi ąŜ e si ę ze stosunkowo małymi nakładami kosztów. Wykorzystany mo Ŝe by ć istniej ący jaz, pozostaj ący w dobrym stanie technicznym, groble zbiornika poprowadzone byłyby tras ą grobli, z odpowiednim ich przewymiarowaniem. Dla omawianego zbiornika funkcj ę rybacko-wędkarsk ą mo Ŝna by pozostawi ć bez zmian, by ć mo Ŝe rozszerzaj ąc funkcje rekreacyjne zalewu. Programowany zbiornik 4,20 ha, o małej kubaturze (76 ty ś. m 3), uniemo Ŝliwia wydzielenie w nim rezerwy powodziowej, wa Ŝnej dla rzeki płyn ącej z terenów wy Ŝynnych, o gwałtownych i du Ŝych spływach wód wielkich.

Gospodarka wodna zbiornika mo Ŝe nadal odpowiada ć gospodarce stawu rybnego, a jedyn ą zmian ą byłoby opisane wy Ŝej coroczne czyszczenie osadnika wst ępnego z rumowiska. Oddziaływanie programowanego zbiornika na środowisko nie uległoby zmianie (w stosunku do dotychczasowego oddziaływania stawu rybnego) Zbiornik: Z-1 Zaklików Gmina: Zaklików Skala mapy: 1 : 10 000 Nr mapy podstawowej w skali 1:25 000: 145.43 Parametry zbiornika:
funkcje: mała retencja; rekreacja
pow. zalewu [ha]: 6,80
gł ęboko ść średnia [m]: 1,40
pojemno ść przy NPP [ty ś. m 3]: 63,00
rz ędna NPP [m n.p.m.]: 178,70 Dane hydrologiczne cieku alimentuj ącego:
nazwa rzeki: rzeka Sanna

106
powierzchnia zlewni: 207,90 km 2
SQ [m 3/s]: 1,42
przepływ kontrolny [m 3/s]:Q1% 49,78 Budowle zbiornika: doprowadzalnik wraz z syfonem z instalacj ą
uj ęcie i doprowadzenie wody: spi ętrzaj ącą Sann ę
długo ść zapór lub grobli [m]: ok. 950 m
średnia wysoko ść zapór lub grobli [m]: ok. 2,20 m
pozostałe budowle: śluza spustowa średnica 2*80 Ocena mo Ŝliwo ści wykonania MEW: brak mo Ŝliwo ści technicznych Pozostałe dane i informacje:
retencja (%) w stosunku do rocznego odpływu rzeki: 0,15%
czasza zbiornika: pogł ębienie czaszy średnio 0,6 m

Zbiornik: Z-2 Zaklików Gmina: Zaklików Skala mapy: 1 : 10 000 Nr mapy podstawowej w skali 1:25 000: 145.23 Parametry zbiornika:
funkcje: rekreacja; zagospodarowanie wyrobiska
pow. zalewu [ha]: 1,50
gł ęboko ść średnia [m]: 1,42
pojemno ść przy NPP [ty ś. m 3]: 26,00
rz ędna NPP [m n.p.m.]: 178,30 Dane hydrologiczne cieku alimentuj ącego:
nazwa rzeki: rzeka Sanna
powierzchnia zlewni: 207,90 km 2
SQ [m 3/s]: 1,42
przepływ kontrolny [m 3/s]:Q1% 49,78 Budowle zbiornika:
uj ęcie i doprowadzenie wody: Uj ęcie: ruroci ąg l-220 m, średnica 0,6 m
długo ść zapór lub grobli [m]: 150 m
średnia wysoko ść zapór lub grobli [m]: 1,0 m
pozostałe budowle: śluza wypustowo-spustowa o śred. 0,6 m z podwójnym zamkni ęciem Ocena mo Ŝliwo ści wykonania MEW: brak mo Ŝliwo ści technicznych Pozostałe dane i informacje:
retencja (%) w stosunku do rocznego odpływu rzeki: 0,5%. Opó źnienie zbiornika wył ącznie w okresie zniesienia pi ętrzenia na jazie

Zbiornik: Z-3 Zdziechowice Gmina: Zaklików Skala mapy: 1 : 10 000 Nr mapy podstawowej w skali 1:25 000: 145.43 Parametry zbiornika:
funkcje: mała retencja i rekreacja
pow. zalewu [ha]: 4,20
gł ęboko ść średnia [m]: 1,50
pojemno ść przy NPP [ty ś. m 3]: 76,00
rz ędna NPP [m n.p.m.]: wg rz ędnej pi ętrzenia jazu istniej ącego Dane hydrologiczne cieku alimentuj ącego:
nazwa rzeki: rzeka Karasiówka
powierzchnia zlewni: 91,30
SQ [m 3/s]: 0,623
przepływ kontrolny [m 3/s]:Q1% 31,04 Budowle zbiornika:

107
uj ęcie i doprowadzenie wody: z jazu istniej ącego
długo ść zapór lub grobli [m]: bez zmian
średnia wysoko ść zapór lub grobli [m]: ok. 2,0 m
pozostałe budowle: pogł ębienie czaszy o ok. 1,1 m mnich spustowy średnica 0,8 m przewał bezpiecze ństwa l - 15 m Ocena mo Ŝliwo ści wykonania MEW: brak uzasadnienia Pozostałe dane i informacje:
retencja (%) w stosunku do rocznego odpływu rzeki: 0,3%
jaz istniej ący: remont bie Ŝą cy

108 8. Uwarunkowania wynikaj ące z potrzeby ochrony ludno ści przed zagro Ŝeniami Ŝywiołowymi

8.1. Zagro Ŝenia Ŝywiołowe i katastrofalne Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy uwzgl ędnia wpływ i skutki zagro Ŝeń Ŝywiołowych i katastrofalnych na proces rozwoju przestrzennego zagospodarowania obszaru. Gmina nale Ŝy do rejonu o średnim nat ęŜ eniu czynników zagra Ŝaj ących Ŝyciu i zdrowiu ludno ści. Zagro Ŝenia dla ludno ści mog ą nast ąpi ć na skutek awarii, uszkodze ń b ądź zniszcze ń zbiorników (magazynów) i instalacji z toksycznymi środkami przemysłowymi, awarii elektrowni jądrowych lub ładunków j ądrowych rozmieszczonych na obszarach pa ństw s ąsiaduj ących, poŜary przestrzenne lasów oraz ska Ŝenia środowiska naturalnego w zwi ązku z transportem niebezpiecznych substancji chemicznych.

8.1.1. Zagro Ŝenia po Ŝarowe Zagro Ŝenie po Ŝarowe stwarza zwarto ść zabudowy budynków drewnianych i budynków o pokryciu łatwopalnym. Na terenach le śnych w rejonach zagro Ŝonych po Ŝarami przestrzennymi prowadzony jest monitoring zagro Ŝeń, sprawowany przez słu Ŝby nadle śnictw b ędących w kontakcie z jednostkami stra Ŝy po Ŝarnej. Do tego celu wykorzystywane s ą wie Ŝe obserwacyjne. Ochron ę przeciwpo Ŝarow ą w zakładach przemysłowych, gdzie wyst ępuje zagro Ŝenie po Ŝarowe sprawuj ą zakładowe stra Ŝe po Ŝarne. W ostatnich latach wprowadzone s ą nowoczesne formy ochrony, polegaj ące na wprowadzeniu systemu zabezpiecze ń i czujników. Systemy zabezpiecze ń posiadaj ą ł ączno ść z jednostkami sta Ŝy po Ŝarnej.

8.1.2. Zagro Ŝenia chemiczne Awaryjne ska Ŝenia chemiczne o zasi ęgu lokalnym mog ą powstawa ć w zakładach gromadz ących znaczne ilo ści niebezpiecznych substancji chemicznych z racji wykorzystywania ich w procesach technologicznych. Szczególnie zagro Ŝenie substancjami chemicznymi niebezpiecznymi dla Ŝycie i zdrowia ludzi i zwierz ąt oraz ska Ŝenia środowiska stanowi ą przewozy substancji toksycznych w transporcie kołowym i kolejowym. O skali i charakterze tego zagro Ŝenia stanowi klasa ich toksyczno ści, a przede wszystkim znikoma przewidywalno ść wyst ąpienie sytuacji awaryjnych i zwi ązane z tym trudno ści podejmowania natychmiastowych dobrze zorganizowanych przedsi ęwzi ęć ratunkowych. W sytuacjach powy Ŝszych mo Ŝe nast ąpi ć konieczno ść dora źnej ewakuacji ludno ści, któr ą kieruje Szef OC województwa lub szefowie OC gmin.

8.1.3. Ska Ŝenia promieniotwórcze Mog ą wyst ąpi ć w razie awarii elektrowni j ądrowych poza granicami kraju. Najwi ększe zagro Ŝenie stwarzaj ą elektrownie j ądrowe w: miejscowo ściach: Równe – 280 km, Chmielnicki – 400 km, na Ukrainie; miejscowo ściach: Bohunice i Mochovce ok. 270 km w Słowacji; miejscowo ściach: Dukowany – 400 km, Temelin – 400 km w Czechach; Nie przewiduje si ę by ska Ŝenia osi ągn ęły wielko ść stanowi ącą bezpo średnie zagro Ŝenie Ŝycie ludzi, nale Ŝy jednak liczy ć si ę z mo Ŝliwo ści ą ska Ŝenia upraw warzyw i owoców, wody i konieczno ści ą wprowadzenia „rygorów” w ich wykorzystaniu do spo Ŝycia oraz potrzeb ą zabezpieczenia preparatów jodu stabilnego i zapewnienia do celów konsumpcyjnych wody z zakrytych uj ęć .

109 9. Uwarunkowania wynikaj ące z poło Ŝenia poligonu wojskowego

Rozległe lasy w okolicach D ęby skłoniły władze wojskowe do urz ądzenia w 1927 r. ćwicze ń wojskowych. Fakt ten wraz z budow ą Wytwórni Amunicji Nr 3 sprawił, Ŝe w D ębie powstał poligon wojskowy. Drugi etap w dziejach poligonu nowod ębskiego to okres okupacji. Po zako ńczeniu kampanii wrze śniowej wojskowe władze niemieckie zacz ęły koncentrowa ć wojsko m.in. w okolicach D ęby. Pod koniec 1939 r. powstał tu Lager D ęba z poligonem artylerii przy go ści ńcu z D ęby do Kolbuszowej okolicach Majdanu Królewskiego. Przetrwał on do ko ńca okupacji i odgrywał wa Ŝną rol ę w ćwiczeniach Wermachtu – a konkretnie Armii Południe, przygotowuj ącej si ę tu w czerwcu 1941 roku do akcji „Barbarossa” a tak Ŝe do „Africakorps” generała Rómmla i dla 6 armii generała Paulusa przed jego skierowaniem pod Stalingrad. Poligon obejmował teren o kształcie wielkiego trapezu o bokach 22,35 i 30 km. Wchodziły w to fragmenty kilku gmin. Kształt jego oparty został na stworzonym tu w 1927 r. przez władze polskie poligonie. Komenda obozu znajdowała si ę w D ębie. Komendantem poligonu „Południe” został generał Salitter, a pó źniej generał Rexilius. W lipcu 1944r. okolice Nowej D ęby znalazły si ę w r ękach oddziałów 1 Frontu Ukrai ńskiego. Poligon u Ŝytkowali przez pewien czas Rosjanie. Pó źniej przyj ęło go Ludowe Wojsko Polskie. Podlegał on dowództwu V Okr ęgu Wojskowego w Krakowie. Pierwszym komendantem został kpt. Józef Cebula. W pierwszych dwóch powojennych latach poligon powi ększono do 16 ty ś. ha o obszar w obr ębie gminy Zaklików. Przez nast ępne 20 lat trwała rozbudowa i doskonalenie tego obszaru. W maju 1967r. otrzymał on funkcjonuj ącą do dzi ś nazw ę O środek Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych. Obejmuje pow. 24500 ha. Mo Ŝe na nim ćwiczy ć równocze śnie około 2 ty ś. Ŝołnierzy – ćwiczenie strzelania ze wszystkich rodzajów broni. Zapewnia kompleksowe szkolenie brygady. Poligon wykorzystuj ą te Ŝ na plenery filmowcy. W ostatnim czasie przygotowano tu równie Ŝ miejsce na prowadzenie wojskowych ćwicze ń mi ędzynarodowych w ramach programu „Partnerstwo dla pokoju”. Na terenie gminy Zaklików poligon zajmuje około 20% powierzchni gminy. S ą to tereny le śno-łąkowe, na których działalno ść gospodarcza oraz zasady wykorzystania terenu dla celów cywilnych s ą bardzo ograniczone. Teren poligonu zgodnie z Decyzj ą Nr O-11/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 28.12.2000 r. w sprawie ustalenia terenów zamkni ętych – nale Ŝy uzna ć jako teren zamkni ęty.

110 10. Uwarunkowania wynikaj ące z zada ń słu Ŝą cych realizacji ponad lokalnych celów publicznych

Podstawowe uwarunkowania słu Ŝą ce realizacji tych celów koncentruj ą si ę w nast ępuj ących sferach formalno-prawnych: Reforma administracyjna kraju; utrata wa Ŝno ści miejscowych planów ogólnych zagospodarowania przestrzennego, a proces inwestycyjny-ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym.

Reforma administracyjna wprowadziła szereg zmian w ró Ŝnych ustawach, a przede wszystkim w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawa ta, nie wprowadziła istotnych zmian na poziomie gmin, natomiast zmieniła znaczenie systemu planistycznego na poziomie wojewódzkim.

Do podstawowych zada ń województw samorz ądowych nale Ŝy sporz ądzenia nast ępuj ących dokumentów: − Strategia rozwoju województwa; − Plan zagospodarowania przestrzennego województwa; − Programy wojewódzkie; − Okresowa aktualizacja planu zagospodarowania przestrzennego.

Wojewoda w ramach kompetencji administracji rz ądowej: − Prowadzi „Rejestr wojewódzki”, w którym uwzgl ędnia zadania rz ądowe dotycz ące obszaru województwa oraz programy wojewódzkie.

Organy powiatu mog ą prowadzi ć w granicach swojej wła ściwo ści rzeczowej, analizy i studia z zakresu zagospodarowania przestrzennego, odnosz ące si ę do obszaru powiatu i zagadnie ń jego rozwoju (art. 54 a., ust.2). W my śl tego przepisu samorz ąd powiatowy nie ma kompetencji dotycz ących opracowywana planów zagospodarowania przestrzennego. Zarz ąd Powiatu mo Ŝe sporz ądza ć „studia i analizy”, które przyjmie Rada Powiatu, ale nie b ędą one podlegały Ŝadnym uzgodnieniom czy opiniom i nie b ędą nikogo wi ązały. Zarz ąd Powiatu mo Ŝe jedynie składa ć wnioski do gmin, które dotyczyłyby sporz ądzania lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego uwzgl ędniaj ącego w przestrzeni przeznaczenie terenu na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia b ędącego w kompetencji powiatu. W tym przypadku organy samorz ądu powiatowego zachowuj ą si ę jak inwestorzy, którzy mog ą składa ć wnioski do planów miejscowych. Dotyczy ć one b ędą przede wszystkim projektowanych dróg powiatowych, szkół ponadpodstawowych, szpitali powiatowych itp.

Zarz ąd Gminy sporz ądza: − „Programy rozwoju gospodarczego gminy” − „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy” − „Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego” − „Ocen ę zmian w zagospodarowaniu przestrzennym”

Bior ąc pod uwag ę fakt, Ŝe wszystkie inwestycje ponad lokalne warunkuj ą rozwój gminy i popraw ę warunków Ŝycia mieszka ńców, to nale Ŝy d ąŜ yć do wprowadzenia tych inwestycji do dokumentów planistycznych województwa podkarpackiego.

111 Równie Ŝ wa Ŝną sfer ą formalno – prawn ą na rozwój inwestycji ponad lokalnych b ędą te wymogi prawne ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, które stwierdzaj ą, Ŝe aktualnie obowi ązuj ące plany zagospodarowania trac ą wa Ŝno ść po 31.12.2001 roku. Oznacza to, Ŝe prawem miejscowym nie b ędą zabezpieczone rezerwy terenowy pod projektowane inwestycje gminne, a przede wszystkim pod inwestycje ponad lokalne. W tym zakresie niezb ędne s ą rozstrzygni ęcia ustawowe. W procesie inwestycyjnym najwa Ŝniejsz ą rol ę b ędą spełniały miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalone przez Radę Gminy i je Ŝeli najwa Ŝniejsze inwestycje zostan ą wpisane do programów zada ń rz ądowych i wojewódzkich to Wojewoda i Marszałek b ędą mieli obowi ązek negocjowa ć warunki wprowadzenia tych zada ń do planów miejscowych.

Elementem negocjacji s ą przede wszystkim koszty zwi ązane ze sporz ądzaniem planu oraz skutki finansowe wynikaj ące z zatwierdzenia planu tj. zabezpieczenie środków finansowych na wykup gruntów lub wypłacenie stosownych odszkodowa ń dla wła ścicieli lub u Ŝytkowników wieczystych, je Ŝeli w wyniku uchwalenia planu spadnie warto ść gruntu.

112 11. Podstawowe problemy gminy i szanse ich rozwi ązania

Najgro źniejsze zjawisko wyst ępuj ące na terenie gminy to: 1. słaby poziom rozwoju gospodarczego, 2. wysoki poziom bezrobocia,

Jak wi ększo ść gmin, Zaklików boryka si ę z szeregiem dodatkowych problemów, które mo Ŝna podzieli ć na: 1. Problemy społeczne. W śród tych problemów najdotkliwsze jest oczywi ście bezrobocie, które jest konsekwencj ą zachodz ących zjawisk gospodarczych w sferze strategii gospodarki pa ństwa a przejawia si ę w wyniku: − niekorzystnej struktury wiekowej gminy (wzrastaj ąca liczba mieszka ńców wieku poprodukcyjnego i systematycznie malej ąca liczba ludno ści w wieku do 18 lat); − słabo rozwini ęty sektor usług na terenie gminy ogranicza ofert ę miejsc pracy, co z uwagi na rolniczy charakter gminy daje obraz tzw. przeludnienia wsi; − ograniczony dost ęp do miejsc pracy poza gmin ą.

2. Problemy strukturalne przejawiaj ące si ę w: − niedoinwestowaniu gminy w usługi o charakterze komercyjnym; − słabe wyposa Ŝenie gospodarstw domowych w infrastruktur ę techniczn ą; − rudno ści ze zbytem płodów rolnych oraz brak przetwórstwa na miejscu,

3. Problemy ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego. Gmina posiada niewiele zabytków kultury materialnej. Ponadto du Ŝa powierzchnia lasów stwarza warunki do rekreacyjno-turystycznego ich wykorzystania.

Szanse rozwi ązania problemów gminy nale Ŝy rozwa Ŝać poprzez kryteria: − organizacyjne. Władze samorz ądowe powinny poszukiwa ć rozwi ąza ń w porozumieniu z PUP ułatwiaj ące mieszka ńcom gminy pozostaj ącym be pracy zdobycia kwalifikacji przydatnych na rynku pracy. Wa Ŝnym elementem pobudzaj ącym i aktywizuj ącym obszar gminy jest jego promocja na forum regionalnym. − ekonomiczne. Zale Ŝne s ą one od: a) racjonalnego gospodarowania zasobami finansowymi i mieniem gminy, b) umiej ętno ści pozyskiwania funduszy pomocowych dla inwestycji pro-ekologicznych i gospodarki rolnej. − przestrzenne, przejawiaj ące si ę w formie: a) tworzenia obszarów atrakcyjno ści inwestycyjnej, b) wyznaczanie zwartych obszarów zabudowy mieszkaniowej wyposa Ŝonej w pełny zakres infrastruktury technicznej, c) wykorzystania walorów przyrodniczo-kulturowych do celów rekreacji.

12. Uwarunkowania wynikaj ące z wyst ępowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odr ębnych

W granicach obszaru obj ętego zmian ą studium znajduj ą si ę nast ępuj ące obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów odr ębnych: - obszar Natura 2000 - Szczecyn - SOO (PLH060083), - otulina Parku Krajobrazowego "Lasy Janowskie",

113 - pomniki przyrody, - uj ęcie wód podziemnych w miejscowo ści Karkówka, - gleby I - III klasy bonitacyjnej, - lasy ochronne, - zło Ŝa: ∗ "Antoniówka I" - kruszywa naturalne, ∗ "Potoczek" - kamienie drogowe i budowlane, ∗ "Zaklików - Zdziechowice" - piaski kwarcowe d/p betonów komórkowych.

13. Uwarunkowania wynikaj ące z wyst ępowania obszarów naturalnych zagro Ŝeń geologicznych

W granicach obszaru obj ętego zmian ą studium nie wyst ępuj ą obszary naturalnych zagro Ŝeń geologicznych.

14. Uwarunkowania wynikaj ące z wyst ępowania udokumentowanych złó Ŝ kopalin oraz zasobów wód podziemnych

Na terenie opracowania wyst ępuj ą udokumentowane zło Ŝa, głównie kruszywa naturalnego: − zło Ŝe "Antoniówka I" - kruszywa naturalne, w sołectwie Zdziechowice Drugie (miejscowo ść Antoniówka), − zło Ŝe "Potoczek" - kamienie drogowe i budowlane, w sołectwach: Zdziechowice Pierwsze, Zdziechowice Drugie, Karkówka, − zło Ŝe "Zaklików - Zdziechowice" - piaski kwarcowe d/p betonów komórkowych, w sołectwie Zdziechowice Drugie.

W granicach obszaru obj ętego zmian ą studium nie wyst ępuj ą Główne Zbiorniki Wód Podziemnych.

Na terenie obj ętym zmian ą studium wody zalegaj ą na dwóch gł ęboko ściach: ok. 5m p.p.t. – swobodne zwierciadło wody oraz na gł ęboko ści ok. 19-40m p.p.t. – zwierciadło pod napi ęciem hydrostatycznym. Wydajno ść uj ęcia w miejscowo ści Karkówka stanowi ok. 50 m 3/h i jest najwi ększa w stosunku do powierzchni całej gminy.

15. Uwarunkowania wynikaj ące z wyst ępowania terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr ębnych

W granicach obszaru obj ętego zmian ą studium ustalony jest teren i obszar górniczy "Antoniówka II", obejmuj ący zło Ŝe "Antoniówka I". Teren i obszar górniczy "Antoniówka II" utworzony został na mocy decyzji Nr O ŚR IV-7511/II/9/08 z dnia 15.07.2008 r., wydanej przez Starost ę Powiatu Stalowowolskiego. Koncesja wygasa z dniem 31.12.2018 r.

16. Uwarunkowania wynikaj ące z wymaga ń dotycz ących ochrony przeciwpowodziowej

W granicach obszaru obj ętego zmian ą studium nie wyst ępuj ą obszary potencjalnie nara Ŝone na zalanie przez wody powodziowe. W dolinach cieków i na obszarach bezodpływowych mog ą jedynie wyst ąpi ć lokalne podtopienia spowodowane intensywnymi opadami deszczu lub wiosennymi roztopami.

114

POLITYKA ROZWOJU I KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

115

CELE ROZWOJOWE GMINY

116 17. Cele rozwoju gminy

Jako główny cel rozwoju gminy zakłada si ę osi ągni ęcie stabilnego, wszechstronnego rozwoju, w którym byłyby zapewnione warunki wzrostu jako ści Ŝycia mieszka ńców przy zachowaniu równowagi mi ędzy aktywno ści ą gospodarcz ą a ochron ą środowiska przyrodniczego i kulturowego. Realizacja tego celu wymaga: − traktowania ochrony środowiska jako nierozł ącznej cz ęś ci wszystkich procesów rozwojowych; − prowadzenia racjonalnej gospodarki zasobami naturalnymi m.in. takimi jak: lasy, woda, surowce mineralne; − kształtowanie struktury funkcjonalno – przestrzennej w nawi ązaniu do systemów ekologicznych uwzgl ędniaj ąc ograniczenia wynikaj ące z zagro Ŝeń Ŝywiołowych; − rozwijanie funkcji adekwatnych do predyspozycji środowiska.

Ten priorytetowy cel mo Ŝna rozwi ąza ć w postaci celów: a) społeczno-gospodarczych wyra Ŝaj ących si ę w: − dąŜ eniu do kształtowania mechanizmów symuluj ących rozwój gospodarczy gminy zapewniaj ący mieszka ńcom w maksymalnym stopniu źródła utrzymania w obr ębie gminy głównie poprzez restytucj ę usług dla potrzeb rolnictwa oraz specjalistyczn ą produkcj ą rolnicz ą; − kształtowanie ładu przestrzennego i estetycznego w rozwoju osadnictwa; − sukcesywnie doposa Ŝenie terenów osadniczych w infrastruktur ę techniczn ą. b) ekologicznych wyra Ŝaj ących si ę poprzez: − dostosowanie rozwoju społeczno-gospodarczego do uwarunkowa ć przyrodniczych; − racjonaln ą gospodark ę zasobami wód, lasów oraz ochron ą przestrzeni terenów otwartych; − prawn ą ochron ę warto ści przyrodniczych takich jak u Ŝytki ekologiczne, pomniki przyrody, itp. c) kulturowych polegaj ących na zachowaniu warto ściowych zasobów dziedzictwa kulturowego i kształtowaniu atrakcyjnego wizerunku gminy. d) przestrzennych ukierunkowanych na podnoszenie ładu przestrzennego w kształtowaniu zagospodarowania gminy przy zachowaniu walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych.

Funkcje gminy Gmina Zaklików − obszar rolniczej przestrzeni produkcyjnej ukierunkowany głównie jako zaplecze surowcowe dla miast oraz atrakcyjny teren do zamieszkania i wypoczynku (agroturystyka). Zaklików − wie ś gminna – o środek administracyjno-gospodarczy gminy, koncentrujący szerokie spektrum aktywno ści gospodarczej.

117 18. Kierunki rozwoju i przekształce ń struktury funkcjonalno – przestrzennej gminy

1. Podstawowe ustalenia polityki przestrzennej w odniesieniu do gminy Zaklików dotycz ą zapewnienia warunków rozwoju zrównowa Ŝonego tj. takiej organizacjo przestrzennej, która eliminowałaby ilo ść konfliktów mi ędzy ochron ą środowiska i dóbr kultury, a rozwojem gospodarczym i działaniami na rzecz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców (w tym rozwoju mieszkalnictwa). Przedstawione aspekty polityki przestrzennej dotycz ą zagospodarowania obszaru wynikaj ące z ogranicze ń szczegółowo ustalonych w przepisach szczególnych i normatywnych, wzgl ędnie proponowane do przyj ęcia w ramach ustaleń planów miejscowych jako prawa lokalnego z uwagi na powszechn ą konieczno ść zabezpieczenia powszechnie uznanych warto ści. Dotyczy to szczególnie zapewnienia warunków ochrony środowiska i ochrony dóbr kultury.

2. Oprócz zapewnienia realizacji przestrzennych aspektów ochrony środowiska, w tym zieleni i krajobrazu i ochrony dóbr kultury a tak Ŝe zabezpieczeni warunków dla funkcjonowania i realizacji ponadlokalnych celów publicznych do podstawowych zada ń polityki przestrzennej gminy nale Ŝą : − stworzenie warunków przestrzennych dla poprawy jako ści Ŝycia mieszka ńców; − stworzenie warunków przestrzennych dla o Ŝywienia Ŝycia gospodarczego gminy (w tym tak Ŝe dla przekształce ń rolnictwa i wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej); − zwi ększenie efektywno ści gospodarowania terenami oraz zapewnienie warunków ładu przestrzennego.

3. W zakresie poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców kierunki polityki przestrzennej dotycz ą: − zapewnienia odpowiedniej wielko ści terenów mieszkaniowych w obszarach posiadaj ących szczególnie predyspozycje dla rozwoju tej funkcji w warunkach nie stwarzaj ących istotnych kolizji z wyst ępuj ącymi zasobami przyrodniczo – krajobrazowymi. Na terenach zabudowy mieszkaniowej zagrodowej wyklucz si ę lokalizacj ę inwestycji mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. Wskazano tereny w bezpo średnim s ąsiedztwie zabudowy wsi gminnej – Zaklików; − tworzenia warunków dla rozwoju inicjatyw ludno ści zmierzaj ących do uruchomienia działalno ści inwestycyjnej poło Ŝone w bezpo średnim s ąsiedztwie linii normalnotorowej i drogi wojewódzkiej nr 855. Atrakcyjno ść tych terenów podnosi ć mo Ŝe oddalenie od skupisk zabudowy mieszkaniowej; − ustalenia przestrzennych warunków sprzyjaj ących rozbudowie systemu infrastruktury technicznej (okre ślone zostały przestrzennie tereny do grupowych systemów zaopatrzenia w infrastruktur ę techniczn ą); − doskonalenia systemu komunikacyjnego – drogowego poprzez: − wskazanie mo Ŝliwo ści korzystnych poł ącze ń mi ędzygminnych; − zapewnienia warunków dost ępno ści dla wyznaczonych terenów mieszkaniowych; − ułatwienia w ruchu tranzytowym poprzez projektowanie obwodnicy Zaklikowa na drogach wojewódzkich nr 855 i nr 857.

4. W odniesieniu do o Ŝywienia Ŝycia gospodarczego w obszarze gminy poza wspomnianym tworzeniem warunków dla uruchomienia działalno ści zwi ązanej z obsług ą ludno ści polityk ę przestrzenna nale Ŝy ukierunkowa ć na: − zapewnienia przestrzennych warunków realizacji inwestycjo w obszarach przydatnych dla tych celów w ramach istniej ącego zainwestowania lub terenów wyznaczonych w

118 dotychczas obowi ązuj ącym planie zagospodarowania przestrzennego gminy oraz wyznaczenie nowych terenów dla tych inwestycji w obszarach ustalonych dla urbanizacji pod warunkiem spełnienia wymogu ich nieuci ąŜ liwo ści dla otoczenia; − wyznaczenie nowych terenów dla rozwoju funkcji gospodarczych, w tym szczególnie usług i urz ądze ń obsługi maj ąc na uwadze wyst ępuj ące uwarunkowania; − wspieranie inicjatyw lokalnej ludno ści w zakresie uruchomienia drobnej działalno ści gospodarczej; − tworzenie warunków dla rozwoju nieuci ąŜ liwych dla środowiska rolniczych gospodarstw specjalistycznych w obszarach rolniczej przestrzeni produkcyjnej. 5. Zwi ększenie efektywno ści gospodarowania przestrzeni ą dotyczy zarówno gospodarowania terenami, jak i zasobami kubaturowymi i jest zwi ązane z : − intensyfikacj ą u Ŝytkowania terenów poprzez uzupełnienia lub rozbudowę istniej ącego programu kubaturowego oraz wykonanie pełnego programu towarzysz ącego lub uzupełniaj ącego (w tym zieleni i urz ądze ń komunikacyjnych); − przeciwdziałaniu rozproszeniu zabudowy; − zmian ą funkcji lub charakteru niektórych terenów przez wprowadzenie bardziej intensywnych form w dostosowaniu do warunków lokalnych (w tym szczególnie uwarunkowa ń środowiskowych); − racjonalnym gospodarowaniu istniej ącymi obiektami kubaturowymi i ich wykorzystaniem poprzez ustalenie odpowiednich funkcji u Ŝytkowych (dotyczy obiektów stanowi ących mienie gminy lub własno ść Skarbu Pa ństwa).

Powy Ŝsze wi ąŜ e si ę z prawidłowym wykorzystaniem istniej ącego oraz projektowanego uzbrojenia, a konsekwencj ą tych działa ń winno by ć osi ągni ęcie poprawy ładu przestrzennego.

6. Bardzo istotnym w zakresie ładu przestrzennego jest okre ślenie skali, typu i formy nowej zabudowy, w tym szczególnie jednorodzinnej dla zharmonizowania z krajobrazem oraz najbli Ŝszym otoczeniem poprzez wykonanie, a nast ępnie tworzenie zach ęt dla stosowania katalogu powtarzalnych projektów uwzgl ędniaj ących elementy regionalnej architektury.

Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy określono w odniesieniu do stref polityki przestrzennej obejmuj ących cały obszar gminy ró Ŝni ących si ę wzajemnie charakterem, okre ślonymi w odniesieniu do nich re Ŝimami ochronnymi. Wyznaczaj ąc wspomniane strefy polityki przestrzennej skojarzono dane nt. celów rozwoju i funkcji gminy oraz dane o uwarunkowaniach zagospodarowania przestrzennego (predyspozycjach i ograniczeniach) i konsekwencjach akie w tym zagospodarowaniu i w środowisku mo Ŝe wywoła ć rozwijanie ró Ŝnych rodzajów działalno ści, zwi ązanych z funkcjami gminy.

119 18.1. Kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania oraz uŜytkowania terenów, w tym wył ączone spod zabudowy

W celu tworzenia warunków do zrównowa Ŝonego rozwoju funkcjonalnego, w tym m.in. ochrony i zachowania ładu przestrzennego, ochrony Ŝycia mieszka ńców oraz środowiska przyrodniczego i kulturowego, w zmianie studium ustala si ę kierunki i zasady zagospodarowania przestrzennego. Obszar obj ęty zmian ą studium obejmuje tereny rolne wraz z zabudow ą mieszkaniow ą niskiej intensywno ści, zabudow ą zagrodow ą i towarzysz ącymi im usługami. W celu czytelnego okre ślenia kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego obszarów obj ętych zmian ą studium, wyznacza si ę nast ępuj ące kategorie terenów: − M - teren zabudowy mieszkaniowej i usługowej; − RM - teren zabudowy zagrodowej; − R - teren rolny; − R/EW - teren, na którym mog ą by ć rozmieszczone urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW; − Z - teren zieleni; − ZL - teren le śny; − ZLD - teren dolesie ń; − WS - teren wód powierzchniowych śródl ądowych.

Ogólne zasady i standardy zagospodarowania jednostek terenowych 1. Obszar obj ęty I zmian ą studium dzieli si ę na tereny, dla których okre ślono funkcje oraz sposoby i zasady zagospodarowania. Tereny te przedstawiono za pomoc ą granic i symboli na rysunku zmiany studium pt. "Kierunki i zasady polityki przestrzennej. Struktura funkcjonalno-przestrzenna". 2. Granice poszczególnych jednostek terenowych określone na rysunku studium mog ą podlega ć doprecyzowaniu w planach miejscowych. 3. Dopuszcza si ę przyjmowanie w ustaleniach planów miejscowych utrzymania dotychczasowego przeznaczenia, sposobu zagospodarowania i zabudowy, o ile utrzymana funkcja nie b ędzie powodowa ć konfliktów z s ąsiednimi terenami. 4. Za zgodne z ustaleniami studium uznaje si ę pozostawienie terenu rolnego lub le śnego przeznaczonego w studium pod inne funkcje w przypadku braku uzyskania zgody na zmian ę przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne, lub wyst ępowania lokalnych czynników uniemo Ŝliwiaj ących realizacj ę przeznaczenia podstawowego. 5. Przedsi ęwzi ęcia mog ące zawsze i potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko nale Ŝy lokalizowa ć poza terenami przeznaczonymi pod zabudow ę mieszkaniow ą. 6. Przyj ęte w studium wska źniki urbanistyczne mog ą ulec uści śleniu w planach miejscowych (w zale Ŝno ści od uwarunkowa ń i rozwi ąza ń przestrzennych). 7. Wymagania w zakresie kształtowania zabudowy i ładu przestrzennego nale Ŝy dostosowa ć do cech tradycji budownictwa regionalnego w zakresie kształtów i pokrycia dachów oraz kolorystyki dachów i elewacji. 8. Za zgodne z ustaleniami zmiany studium uznaje się wprowadzenie nieoznaczonych na rysunku studium dróg publicznych klasy dojazdowej, dróg wewn ętrznych i ci ągów pieszo- jezdnych. 9. Dopuszcza si ę budow ę nowych sieci i urz ądze ń infrastruktury technicznej oraz modernizacj ę istniej ących obiektów infrastruktury technicznej. 10. Dopuszcza si ę lokalizacj ę sieci i urz ądze ń infrastruktury technicznej na wszystkich terenach wyznaczonych w studium, przy zachowaniu warunków technicznych.

120 11. Zaopatrzenie w wod ę powinno odbywa ć si ę poprzez budow ę przył ączy wodoci ągowych od istniej ącej i projektowanej sieci wodoci ągowej. 12. Dla terenów zurbanizowanych nale Ŝy zapewni ć przeciwpo Ŝarowe zaopatrzenie w wod ę, zgodnie z przepisami odr ębnymi. 13. Odprowadzanie ścieków powinno odbywa ć si ę poprzez budow ę przył ączy kanalizacyjnych od istniej ącej i projektowanej sieci kanalizacyjnej. 14. Zakaz odprowadzania nieoczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych i gleby. 15. Zakaz odprowadzania opadowych wód z parkingów i ulic do cieków naturalnych bez ich wst ępnego podczyszczenia w sposób wymagany przepisami odr ębnymi. 16. Nale Ŝy sukcesywnie przeprowadza ć wymian ę sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej wraz z bie Ŝą cymi remontami tej sieci.

Wyró Ŝniono nast ępuj ące strefy, które wzajemnie w przestrzeni si ę przenikaj ą:

I. Strefa warto ści przyrodniczych i kulturowych Obszar ochrony zasobów środowiska przyrodniczego, dóbr kultury oraz warto ści krajobrazowych swoim zasi ęgiem obejmuje obiekty i tereny, w ramach których wydzielono: − tereny i obiekty, które na mocy ustaw szczególnych obj ęte s ą ochron ą prawn ą; − korytarze ekologiczne oraz tereny zieleni istniej ącej; − tereny atrakcyjne krajobrazowo; − tereny ochrony wód podziemnych oraz wód powierzchniowych.

Podstawowymi działaniami w tych obszarach winna by ć ochrona i konserwacja warto ści naturalnych oraz rekultywacja zniszczonych elementów krajobrazu naturalnego. Działalno ść inwestycyjna winna ogranicza ć si ę do: − budowy i rozbudowy obiektów, urz ądze ń i elementów infrastruktury technicznej, których funkcjonowanie nie jest sprzeczne z wymogami ochrony środowiska; − wprowadzenia zmian w ukształtowaniu i pokryciu naturalnym terenu poprawiaj ących walory obszaru; − stwarzania warunków do sukcesywnej dekompozycji osadnictwa wiejskiego z uwzgl ędnieniem ogranicze ń jego funkcjonowania.

I.1. Dla terenów obj ętych I zmian ą studium ustala si ę kierunki zagospodarowania dla wyznaczonych terenów: 1. Z - teren zieleni 1) Przeznaczenie podstawowe: ziele ń; 2) Tereny zieleni wzdłu Ŝ cieków naturalnych i wód powierzchniowych śródl ądowych ustala si ę jako tereny ochrony przeciwpowodziowej, regulacji i utrzymania wód; 3) W granicach terenów zieleni dopuszcza si ę lokalizacj ę szlaków turystycznych, ście Ŝek pieszych, rowerowych i konnych, obiektów małej architektury; 4) W granicach terenów zieleni zakazuje si ę lokalizacji zabudowy, za wyj ątkiem terenu zlokalizowanego w granicach terenu i obszaru górniczego "Antoniówka II". 5) zagospodarowanie terenów po okresie eksploatacji zgodnie z wytycznymi okre ślonymi w pkt 36 "Obszary wymagaj ące przekształce ń, rehabilitacji lub rekultywacji".

2. ZL - teren le śny 1) Przeznaczenie podstawowe: lasy. 2) Zagospodarowanie terenów zgodnie z przepisami odr ębnymi o lasach. 3) W granicach terenów le śnych dopuszcza si ę lokalizacj ę szlaków turystycznych, ście Ŝek pieszych, rowerowych i konnych, obiektów małej architektury; 4) W granicach terenów le śnych zakazuje si ę lokalizacji zabudowy.

121 3. ZLD - teren dolesie ń 1) Przeznaczenie podstawowe: dolesienia; 2) W granicach terenów dolesie ń zakazuje si ę lokalizacji zabudowy.

4. WS - teren wód powierzchniowych śródl ądowych 1) Przeznaczenie podstawowe: wody powierzchniowe śródl ądowe; 2) W granicach terenów dopuszcza si ę obiekty, urz ądzenia i budowle słu Ŝące gospodarce wodnej; 3) Dopuszcza si ę wykorzystanie terenów dla turystyki wodnej, rekreacji, w ędkarstwa.

II. Strefa rolniczej przestrzeni produkcyjnej Obejmuje tereny zagospodarowania i u Ŝytkowania rolniczego przeznaczone jako źródło utrzymania ludno ści rolniczej. W ramach całego obszaru wskazano: 1. Tereny z du Ŝym udziałem uprawy zbó Ŝ z wykorzystaniem obszarów: − gleb dobrej jako ści; − wykonanych melioracjach; − korzystnej struktury własno ściowej. 2. Tereny proponowane do rozwoju produkcji zdrowej Ŝywno ści.

Tereny, których mowa w pkt 1 wył ączone zostały z zabudowy z wyj ątkiem niezb ędnych obiektów i urz ądze ń infrastruktury technicznej.

Na terenach wskazanych w pkt 2 wskazana jest realizacja działań zwi ązanych z : − przetwórstwem rolno – spo Ŝywczym i dystrybucj ą produktów rolnych; − produkcj ą (upraw ą) ro ślin warzywnych; − budow ą systemów i urz ądze ń wodno-melioracyjnych słu Ŝących poprawie jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej; − ograniczenie wznoszenia nowej zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej.

II.1. Dla terenów obj ętych I zmian ą studium ustala si ę kierunki zagospodarowania dla wyznaczonych terenów: 1. R - teren rolny 1) Przeznaczenie podstawowe: rola; 2) Przeznaczenie uzupełniaj ące: ł ąki i pastwiska; 3) Na terenach rolnych dopuszcza si ę: − sieci i urz ądzenia infrastruktury technicznej, w tym m.in. linie elektroenergetyczne, GPZ dla potrzeb elektrowni wiatrowych, stacje bazowe telefonii komórkowej, − infrastruktur ę komunikacyjn ą, − ci ągi piesze, rowerowe, − zalesienia, zadrzewienia i zakrzewienia; 4) Na terenach rolnych zlokalizowanych w granicach strefy ochronnej obszarów, na których mog ą by ć rozmieszczone urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW zakazuje si ę zalesienia.

2. R/EW - teren, na którym mog ą by ć rozmieszczone urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW 1) Przeznaczenie podstawowe: obiekty i urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii; 2) przeznaczenie uzupełniaj ące: rola; 3) Na terenach dopuszcza si ę:

122 − sieci i urz ądzenia infrastruktury technicznej, w tym m.in. linie elektroenergetyczne, GPZ dla potrzeb elektrowni wiatrowych, − infrastruktur ę komunikacyjn ą; 4) Wysoko ść wie Ŝ elektrowni wiatrowych nie powinna przekroczy ć 150 m; 5) Moc nominalna jednej turbiny elektrowni wiatrowej do 4,0 MW; 6) Kolorystyka elektrowni wiatrowych winna by ć niekontrastuj ąca z otoczeniem, o matowej powierzchni nienadaj ącej refleksów; 7) Nale Ŝy d ąŜ yć, aby turbiny miały zbli Ŝon ą wysoko ść ; 8) Minimalne odległo ści elektrowni wiatrowej od: − zabudowy mieszkaniowej - 500 m, − granic lasów - 200 m, − uj ęć wód - 150 m, 300 m, − napowietrznych linii elektroenergetycznych wysokiego napi ęcia - 180 m, − napowietrznych linii elektroenergetycznych średniego napi ęcia - 15 m, − gazoci ągu wysokopr ęŜ nego - 50 m, 30 m, − linii kolejowej - 150 m.

III. Strefa osadnictwa wiejskiego i działalno ści gospodarczej Obejmuje tereny zabudowy mieszkaniowej, usług publicznych oraz rozproszon ą zabudow ę drobnej wytwórczo ści. W ramach całego obszaru wydzielono: 1. Tereny rozwoju osadnictwa wiejskiego o wielofunkcyjnym charakterze. 2. Tereny rozproszonej zabudowy mieszkaniowej. 3. Tereny usług publicznych i komercyjnych. 4. Tereny produkcji, obsługi rolnictwa i le śnictwa oraz drobnej wytwórczo ści. 5. Tereny działalno ści rekreacyjno-turystycznej.

III.1. Dla terenów obj ętych I zmian ą studium ustala si ę kierunki zagospodarowania dla wyznaczonych terenów: 1. M - teren zabudowy mieszkaniowej 1) Charakter zabudowy i u Ŝytkowania terenów: a) przeznaczenie podstawowe: − zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna o niskiej intensywno ści, − zabudowa zagrodowa, − zabudowa usługowa; b) przeznaczenie uzupełniaj ące: − obiekty i urz ądzenia słu Ŝą ce realizacji inwestycji celu publicznego, − obiekty i urz ądzenia sportowo-rekreacyjne, − ziele ń urz ądzon ą i obiekty małej architektury, − infrastruktura techniczna i komunikacyjna, − parkingi, gara Ŝe, budynki gospodarcze; 2) W zakresie zasad zagospodarowania, wska źników i parametrów zabudowy ustala si ę: a) wysoko ść zabudowy do 10 m, za wyj ątkiem wolnostoj ących gara Ŝy i budynków gospodarczych, dla których maksymalna wysoko ść nie wi ększa ni Ŝ 7 m, b) liczb ę kondygnacji nie wi ększ ą ni Ŝ 2 kondygnacje nadziemne, c) dachy o k ącie nachylenia połaci dachowych od 30 0 do 50 0, z mo Ŝliwo ści ą odst ępstwa dla wolnostoj ących gara Ŝy i budynków gospodarczych, dla których dopuszcza si ę dachy płaskie, d) powierzchni ę zabudowy nie wi ększą ni Ŝ 40% powierzchni działki, e) powierzchni ę terenu biologicznie czynnego nie mniejsz ą ni Ŝ 30% powierzchni działki, f) intensywno ść zabudowy do 0,5; 3) Dopuszcza si ę wznoszenie obiektów budowlanych o wysoko ści wi ększej ni Ŝ w pkt 2 lit. a) je Ŝeli s ą to okre ślone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego dominanty widokowe;

123 4) Na terenach zakazuje si ę lokalizacji przedsi ęwzi ęć mog ących zawsze i potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko.

2. RM - teren zabudowy zagrodowej 1) Charakter zabudowy i u Ŝytkowania terenów: a) przeznaczenie podstawowe: zabudowa zagrodowa, b) przeznaczenie uzupełniaj ące: − obiekty i urz ądzenia zwi ązane z funkcjonowaniem i prowadzeniem gospodarki rolnej, − zabudowa agroturystyczna, − obiekty i urz ądzenia sportowo-rekreacyjne, − ziele ń urz ądzona i obiekty małej architektury, infrastruktura techniczna i komunikacyjna, − parkingi, gara Ŝe, budynki gospodarcze; 2) W zakresie zasad zagospodarowania, wska źników i parametrów zabudowy ustala si ę: a) wysoko ść zabudowy do 10m, b) liczb ę kondygnacji nie wi ększ ą ni Ŝ 2 kondygnacje nadziemne, c) dachy o k ącie nachylenia połaci dachowych od 30 0 do 50 0, z mo Ŝliwo ści ą odst ępstwa dla wolnostoj ących gara Ŝy i budynków gospodarczych, dla których dopuszcza si ę dachy płaskie, d) powierzchni ę zabudowy nie wi ększ ą ni Ŝ 50% powierzchni działki, e) powierzchni ę terenu biologicznie czynnego nie mniejsz ą ni Ŝ 20% powierzchni działki, f) intensywno ść zabudowy do 0,5; 3) Dopuszcza si ę wznoszenie zabudowy gospodarczej, słu Ŝą cej prowadzeniu gospodarki rolnej, o wysoko ści wi ększej ni Ŝ w pkt 2 lit. a).

124

ZASADY ROZWOJU I KIERUNKI POLITYKI PRZESTRZENNEJ

125 19. Kierunki rozwoju i polityka w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego Przy formułowaniu generalnych ustale ń dotycz ących ochrony środowiska na obszarze gminy Zaklików kierowano si ę zasadą zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarczego z uwzgl ędnieniem czynników środowiskowych. Okre ślono kierunki takiego przebiegu nieuchronnego i po Ŝą danego rozwoju gospodarczego, który nie naruszałby w sposób istotny i nieodwracalny środowiska Ŝycia człowieka, nie doprowadziłby do degradacji biosfery i który godziłby prawa przyrody, ekonomii i kultury. Wychodz ąc od wniosków sformułowanych w pierwszej cz ęś ci opracowania, a mianowicie uwarunkowa ń rozwoju wynikaj ących ze stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego terenu gminy, jak równie Ŝ uwarunkowa ń zewn ętrznych przyj ęto nast ępuj ące zasady polityki ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego i krajobrazu.

19.1. Ochrona wód powierzchniowych Celem zapewnienia ochrony wód powierzchniowych jako podstawowy wymóg okre śla si ę realizacj ę sieci kanalizacyjnej, w pierwszej kolejno ści w miejscowo ściach posiadaj ących wodoci ągi oraz zorganizowanie systemu oczyszczania ścieków w Lipie, a docelowo budow ę sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej wraz z oczyszczaniem ścieków w pozostałych jednostkach osadniczych. Celowym jest osi ągni ęcie, co najmniej II klasy czysto ści wód rzek przepływaj ących przez teren gminy, co czyni ich w pełni przydatnymi dla celów hodowlanych i rekreacyjnych. Z uwagi na specyfikacj ę zanieczyszczenia (bakteriologiczne, biogenne) Karasiówki i Złodziejki (pozaklasowe z uwagi na przekroczenia norm tych parametrów). Sanny (III klasa, gdzie o klasie decyduje warto ść parametrów bakteriologicznych), pochodz ących głównie z osiedli wiejskich, wyposa Ŝenie w sie ć kanalizacyjn ą i oczyszczanie ścieków wyeliminuje dopływ zanieczyszcze ń obszarowych do zlewni, co uruchomi proces samooczyszczania cieków, a w konsekwencji doprowadzi do poprawy stanu sanitarnego. Pozostałe parametry fizykochemiczne (prócz naturalnych, charakterystycznych dla zlewni le śnych) posiadaj ą niskie warto ści i wskazuj ą na wody bardzo dobrej jako ści. Pozytywny wpływ na wody powierzchniowe b ędzie miała równie Ŝ organizacja systematycznej zbiórki odpadów z terenu całej gminy i bie Ŝą ca likwidacja „dzikich” wysypisk odpadów.

19.2. Ochrona wód podziemnych Źródłem zaopatrzenia ludno ści w wod ę s ą wody poziomu trzeciorz ędowo-kredowego (uj ęcie w Karkówce) i czwartorz ędowego (studnie kopane, indywidualne uj ęcia) charakteryzuje si ę wysok ą jako ści ą. Celem zapewnienia warunków ochrony zasobów wód ujęcia w Karkówce ograniczenia i wskazania dotycz ą: − Kontynuacji wzmo Ŝonej ochrony sanitarnej w obr ębie stref ochrony bezpo średniej poszczególnych studni tj. u Ŝytkowania terenu wył ącznie do celów zwi ązanych z uj ęciem wody. − Pomimo naturalnej ochrony w postaci ci ągłej warstwy utworów nieprzepuszczalnych o mi ąŜ szo ści 14 do 30 m ustala si ę ochron ę obszaru zasobowego uj ęcia poprzez zakaz lokalizacji na tym terenie przedsi ęwzi ęć mog ących negatywnie oddziaływa ć na wody podziemne. − Na obszarze pozostaj ącym w zasi ęgu GZWP zakres ogranicze ń uzale Ŝniony jest od sposobu zagospodarowania terenu. Na terenach wiejskich obowi ązuje zakaz lokalizacji inwestycji mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko wodne. A w szczególno ści wysypisk odpadów i wylewisk nie zabezpieczonych przed przenikaniem do podło Ŝa

126 przeprowadzenia ruroci ągów transportuj ących substancje niebezpieczne, ponadto obowi ązek likwidacji „dzikich” wysypisk odpadów i punktów bezpo średniego zrzutu ścieków do wód podziemnych oraz sieci kanalizacyjnej w celu zorganizowania prawidłowej gospodarki ściekowej. Na terenach le śnych konieczna jest kontrola działania środków ochrony ro ślin i środków stosowanych przy nawo Ŝeniu lasów na wody podziemne.

19.3. Ochrona powietrza atmosferycznego W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego celem jest zachowanie norm czysto ści okre ślonych stosownymi, aktualnie obowi ązuj ącymi przepisami prawa (Rozporz ądzenie MO ŚZNiL z dnia 28.04.1998 r.) Formułuje si ę nast ępuj ące kierunki działa ń w zakresie ochrony warunków aerosanitarnych: − stosowanie niskoemisyjnych no śników energii cieplnej (gaz lub olej opałowy), co wi ąŜ e si ę z konieczno ści ą gazyfikacji całej gminy; − wykorzystanie wymogu sporz ądzenia ocen wpływu na środowisko przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco na nie działa ć; − prowadzenie działalno ści kontrolnej higieny atmosfery w celu podejmowania przeciwdziała ń; − zapobieganie powstawaniu uci ąŜ liwo ści zwi ązanej z emisj ą zanieczyszcze ń motoryzacyjnych poprzez wprowadzenie zieleni izolacyjnej, zachowanie nieprzekraczalnych linii zabudowy w zale Ŝno ści od kategorii drogi, w uzupełnieniu powinny by ć podejmowane działania po średnie tj. zaostrzenie kontroli technicznej pojazdów.

Zasady ochrony powietrza odnosz ą si ę do zachowania norm czysto ści wszystkich komponentów środowiska, ze wzgl ędu na powszechno ść jego wyst ępowania i decyduj ący wpływ zanieczyszczenia powietrza w stosunku do środowiska Ŝycia człowieka.

19.4. Ochrona i wykorzystanie zasobów naturalnych, ochrona powierzchni ziemi Wszystkie udokumentowane w kategoriach bilansowych zło Ŝa surowców pospolitych wyst ępuj ących na terenie gminy podlegaj ą ochronie na podstawie przepisu szczególnego jakim jest prawo geologiczne i górnicze z racji ich aktualnego wykorzystania na mocy wydanych koncesji oraz mo Ŝliwo ści zagospodarowania w perspektywie. W celu prowadzenia racjonalnej gospodarki surowcami konieczna jest eliminacja „dzikiej” eksploatacji i wprowadzanie w miar ę potrzeb pozyskiwania surowców na mocy koncesji okre ślaj ącej warunki eksploatacji i rekultywacji. Dopuszczenie kontrolowanej. Racjonalnej gospodarki zasobami z wymogiem rekultywacji, pomimo zakazów wynikaj ących z racji poło Ŝenia, na obszarach przyrody prawnie chronionej (dotyczy otuliny PK „Lasy Janowskie”) pozwoli na eliminacj ę przypadków dewastacji terenu dzik ą eksploatacj ą. Na terenach wyst ępuj ących licznie torfowisk (chronionych z mocy ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych, cennych przyrodniczo) o wst ępnie rozpoznanych zasobach torfów, dopuszcza si ę prowadzenie koncesjonowanej eksploatacji, dla celów ogrodniczych po wcze śniejszym dokładniejszym rozpoznaniu złó Ŝ i pozytywnej opinii raportu oddziaływania na środowisko. Wskazane jest równie Ŝ podj ęcie działa ń celem wykorzystania wyst ępuj ących na terenie miejscowo ści Lipa wód mineralnych dla potrzeb rozwoju funkcji lecznictwa uzdrowiskowego poprzez ponown ą rejestracj ę udokumentowanych zasobów i wyst ąpienie z wnioskiem do stosownych organów decyzyjnych o utworzenie uzdrowiska. Warunkiem utworzenia uzdrowiska jest b ędąca w sferze planów likwidacja poligonu w Lipie z uwagi na ograniczone mo Ŝliwo ści lokalizacyjne obiektów uzdrowiskowych.

127 Na podstawie materiałów archiwalnych, dotycz ących projektu uzdrowiska, celem ochrony warunków naturalnych, niezb ędnych do rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego oraz kształtowania innych czynników środowiskowych proponuje si ę wprowadzenie strefy ochrony uzdrowiskowej „C” z zakazem lokalizowania nowych obiektów mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. Szczegółowe zasady zagospodarowania i zasi ęgi stref A, B i C ochrony uzdrowiskowej okre śla statut powołuj ący uzdrowisko. W zakresie ochrony powierzchni ziemi jako cel podstawowy, ustala si ę przeprowadzenie rekultywacji terenów po poborze piasku w Zaklikowie i zagospodarowanie terenu dla celów rekreacyjnych, w Lipie proponuje si ę rekultywacj ę o kierunku le śnym. Tereny byłych kamieniołomów w Łysakowie wymagaj ą uporz ądkowania, ewentualnego uzupełnienia zieleni. Proponuje si ę wykorzystanie ich do celów rekreacyjnych lub dydaktycznych (profile geologiczne). Docelowo rekultywacji b ędą wymagały tereny aktualnego wydobycia kruszyw i surowców ilastych w Zaklikowie i Lipie. W zakresie zabiegów chronionych u Ŝytki rolne przed skutkami procesów erozyjnych wyst ępuj ących w północnej cz ęś ci gminy w obr ębie Wy Ŝyny Lubelskiej nale Ŝy stosowa ć: − transformacj ę gruntów ornych z przeznaczeniem na sady, uprawy krzewów owocowych lub trwałe u Ŝytki zielone; − ochron ę i uzupełnienie istniej ących zadrzewie ń śródpolnych; − prawidłow ą dla tego typu terenów agrotechnik ę; − zalesienie gleb zdegradowanych w wyniku erozji.

19.5. Ochrona gruntów rolnych i le śnych W my śl ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych zaleca si ę oszcz ędne dysponowanie gruntami wysokiej bonitacji oraz gruntami le śnymi w przeznaczeniu ich na cele nierolnicze i niele śne. Szczególnej ochronie podlegaj ą gleby pochodzenia organicznego wyst ępuj ące na terenie wsi Lipa i Goliszowiec. Przeznaczenie gruntów na cele nierolnicze i niele śne odbywa si ę w planie zagospodarowania przestrzennego. Zasady wył ącze ń z produkcji rolnej gruntów pochodzenia mineralnego i organicznego okre śla art. 7.1. ww. ustawy. Zgodnie z ustaw ą o lasach, szczególnej ochronie podlegaj ą kompleksy le śne posiadaj ące status lasów ochronnych. W obr ębie lasów ochronnych, do dotyczy pow. 5911,18 ha lasów pa ństwowych na terenie gminy ustala si ę podporz ądkowanie funkcji produkcyjnej funkcjom ochronnym. Gospodarka le śna winna by ć prowadzona w sposób zapewniaj ący ci ągłe spełnianie przez nich celów, dla których zostały wydzielone, w szczególno ści poprzez: − dbało ść o stan zdrowotny i sanitarny lasów; − preferowanie naturalnego odnowienia lasów; − dbało ść o utrzymanie naturalnych stosunków wodnych; − ograniczenie stosowania zr ębów zupełnych.

19.6. Obiekty i obszary chronione i proponowane do ochrony na podstawie ustawy o ochronie przyrody

Dla terenów poło Ŝonych w obr ębie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” ustala si ę obowi ązek przestrzegania lokalnych norm prawa (Uchwała WRN w Tarnobrzegu z dnia 03.10.1984 r.) w tym zakresie, a mianowicie:

128

Zakazuje si ę: − zanieczyszczania wody, gleby i powietrza, − lokalizowania jakichkolwiek inwestycji przemysłowych, rolniczych powoduj ących niszczenie lub degradacj ę środowiska oraz jego walorów krajobrazowych, − zmian naturalnych form u Ŝytkowania terenu na bardziej intensywne gospodarczo np. lasu na uŜytki rolne, − likwidowania istniej ących zadrzewie ń śródpolnych i śródł ąkowych, − eksploatacji miejscowych zasobów kruszywa i materiałów budowlanych. − lokalizowania wysypisk śmieci, składowisk odpadów grzebalników martwej zwierzyny, itp. urz ądze ń, − przeprowadzania napowietrznych linii przemysłowych i ci ągów komunikacyjnych za wyj ątkiem utrzymania dróg dojazdowych do miejscowo ści jako si ęgacze, − wjazdu na teren chroniony wszelkich pojazdów samochodowych z wył ączeniem ruchu lokalnego i interwencyjnego poza miejscami wyznaczonymi, − uŜywania poza pomieszczeniami zamkni ętymi urz ądze ń radiotechnicznych oraz innych źródeł hałasu, uci ąŜ liwych dla otoczenia, − realizacji wszelkich działalno ści gospodarczych mog ących zniszczy ć lub zmieni ć w istotny sposób naturalny krajobraz wzgl ędnie jego poszczególne elementy.

Ogranicza si ę: − stosowanie zr ębów zupełnych do minimum niezb ędnego ze wzgl ędów hodowlanych i warunków siedliskowych, stosuj ąc zr ęby zw ęŜ one, − stosowanie chemicznych metod zwalczania szkodników tylko do sytuacji zagro Ŝenie kl ęsk ą gradacji owadów, − intensyfikowanie produkcji drog ą nawo Ŝenia lasu. − intensyfikacj ę produkcji rolnej poprzez przechodzenie na du Ŝe areały upraw jednogatunkowych o intensywnym nawo Ŝeniu i stosowaniu środków chemicznych ochrony ro ślin jedynie w szczególnych przypadkach.

Wprowadza si ę ogólne zasady zagospodarowania:

W le śnictwie: − podstawowym celem gospodarki le śnej w Parku jest zapewnienie warunków do maksymalnego i harmonijnego spełniania funkcji społecznych, ochronnych i produkcyjnych, − lasy w granicach Parku uzna ć za lasy ochronne grupy I dostosowuj ąc elaboraty urz ądzania gospodarstwa le śnego do granic i zasad obowi ązuj ących na terenie Parku.

W gospodarce łowieckiej: − gospodarka łowiecka prowadzona b ędzie w oparciu o zasady przyj ęte w odniesieniu do obszarów szczególnie chronionych.

W rolnictwie: − utrzyma ć dominuj ącą pozycj ę rodzinnych gospodarstw rolnych zapewniaj ących zachowanie mozaikowego układu pól dostosowanych do warunków fizjograficznych i intensywnego płodozmianu, − w gospodarstwach rybackich przeprowadza ć koszenie trzcin poza okresem l ęgowym ptactwa, − w czasie prac piel ęgnacyjnych lub odnowieniowych unika ć jednoczesnego pozbawienia wody całego kompleksu stawów, a prace wykonywa ć kolejno w poszczególnych stawach pozostawiaj ąc jednocze śnie pewne ilo ści k ęp ro ślinno ści szuwarowej.

W gospodarce wodnej: − odzyska ć i utrzyma ć pełn ą czysto ść wszystkich cieków wodnych,

129 − wzdłu Ŝ cieków płyn ących przez obszary rolnicze stosowa ć obudow ę biologiczn ą w celu ochrony wód przed zanieczyszczeniem.

W komunikacji: − ograniczy ć szybko ść poruszania si ę pojazdów na obszarze Parku ze szczególnym uwzgl ędnieniem dróg migracji zwierzyny i korytarzy ekologicznych.

W budownictwie: − budownictwo odtworzeniowe dla potrzeb miejscowej ludno ści powinno nawi ązywa ć do historycznie ukształtowanych form regionalnych.

W rekreacji i turystyce: − teren Parku przeznaczy ć dla turystyki kwalifikowanej (pieszej, rowerowej, narciarskiej) oraz wypoczynku świ ątecznego w formie spacerów, zwiedzania, obserwowania przyrody, grzybobrania, zwiedzania dydaktycznego, − zagospodarowanie dostosowa ć do wy Ŝej wymienionych form rekreacji, a wi ęc urz ądzi ć szlaki turystyczne, miejsca wypoczynkowe, widokowe, − dopuszcza si ę rekreacyjne u Ŝytkowanie całego obszaru Parku poza obszarami wył ączonymi – specjalnie oznakowanymi (rezerwaty, ostoje zwierzyny, uprawy).

Na terenie otuliny Parku: Zakazuje si ę: − lokalizowania inwestycji i sposoby zagospodarowania terenu mog ących mie ć negatywny wpływ na Park oraz utrudnia ć powi ązania z cennymi obszarami s ąsiaduj ącymi, − lokalizowania przemysłowych ferm hodowlanych o raz stosowania bez ściółkowych technologii, − lokalizowania terenów do gnojowicowania oraz grzebania martwych zwierz ąt, − prowadzenia zabiegów melioracyjnych oraz innych mog ących mie ć wpływ na zmian ę poziomu wód powierzchniowych i gruntowych na terenie Parku, − likwidowanie istniej ących stawów i spi ętrze ń wodnych. − czyszczenia stawów i koszenia trzcin w okresie l ęgowym ptactwa, − wprowadzania elementów inwestycji bez odpowiednich urz ądze ń zabezpieczaj ących środowisko przed zanieczyszczeniem i przerywaniem ciągów ekologicznych, − budowy budynków niezharmonizowanych z otoczeniem, − lokalizowania o środków wypoczynkowych i innych budowli na terenach le śnych oraz w odległo ści mniejszej ni Ŝ 100m od brzegu rzeki i zbiorników wodnych, − stosowanie środków chemicznych w ilo ści 4% w mieszaninie z piaskiem u Ŝywanej do uszorstnienia dróg przebiegaj ących przez teren Parku i strefy ochronnej.

Ogranicza si ę: − intensyfikacj ę produkcji le śnej drog ą nawo Ŝenia, − stosowanie chemicznej ochrony lasu przed szkodnikami, poza szczególnymi przypadkami, − wielko ść zr ębów zupełnych, − rozwój komunikacji (w strefie jej bezpo średniego oddziaływania na Park) do potrzeb lokalnych, − szybko ść pojazdów na drogach przecinaj ących korytarze ekologiczne, prowadz ących z Parku na zewn ątrz, − eksploatacje surowców mineralnych na skal ę przemysłową, − rozwijania skoncentrowanych układów urbanistycznych w otoczeniu Parku oraz na kierunkach powi ąza ć ekologicznych i krajobrazowych z warto ściowymi obszarami sąsiaduj ącymi z Parkiem.

130 Wprowadza si ę ogólne zasady zagospodarowania:

W le śnictwie: − w otoczeniu o środków rekreacyjnych i obsługi ruchu turystycznego lasy uzna ć za ochronne grupy - lasy masowego wypoczynku ludno ści, − na obszarach niezgodno ści panuj ącego drzewostanu z typem siedliskowym podj ąć przebudow ę wzbogacaj ąc skład gatunkowy drzewostanów i podszytów, − przy nowych nasadzeniach stosowa ć głównie gatunki rodzime oraz w miar ę mo Ŝliwo ści lokalny materiał ro ślinny, − zalesia ć grunty rolne najni Ŝszych klas bonitacyjnych, zwłaszcza na głównych kierunkach powi ąza ń z otaczaj ącymi cennymi przyrodniczo obszarami s ąsiednimi, uwzgl ędniaj ąc korytarze ekologiczne.

W rolnictwie: − utrzyma ć dotychczasowy ro ślinno-hodowlany kierunek produkcji rolnej, wielko ść obsady zwierz ąt dostosowa ć do miejscowej bazy paszowej, − na terenach rolnych i ł ąkach utrwala ć i wprowadza ć zadrzewienia śródpolne i przydro Ŝne. − w produkcji rolnej stosowa ć nowoczesne metody agrotechniczne oraz biologiczne z ograniczeniem stosowania środków chemicznych.

W gospodarce wodnej: − zabezpieczy ć odcinki cieków wodnych od źródeł do obszarów Parku przed mo Ŝliwo ści ą przedostania si ę zanieczyszczenia, − stosowa ć odbudow ę biologiczn ą cieków wodnych przebiegaj ących przez obszary rolnicze, − uporz ądkowa ć gospodark ę wodno-ściekow ą w zieleni rzek przepływaj ących przez obszar Parku.

W budownictwie: − lokalizacja obiektów budowlanych nie mo Ŝe kolidowa ć z przeznaczeniem obszarów przyległych do Parku na cele zaplecza turystycznego i wypoczynkowego, − stosowa ć w budownictwie mieszkaniowym i ogólnym we wsiach otaczaj ących Park Krajobrazowy regionalne cechy architektoniczne i wystroju ludowego. − starannie rekultywowa ć wszelkie czasowo zdewastowane obszary zwi ązane z prowadzeniem robót budowlanych.

W rekreacji i turystyce: − przeznaczy ć teren strefy przyległej do Parku na lokalizacj ę o środków obsługi ruchu turystycznego, − wsie poło Ŝone w pobli Ŝu Parku w obszarze o du Ŝych walorach krajobrazowych przeznaczy ć na wsie letniskowe, − wielko ść o środków turystyczno-rekreacyjnych dostosowa ć do lokalnych warunków środowiska.

Na obszarze rezerwatu „Ł ęka” zgodnie z aktem prawnym ustanawiaj ącym rezerwat (Rozporz ądzenie M ŚZNiL z dnia 21.12.1998 r. Dz. U. nr 161 z dnia 29.12.1998 r.) zabrania si ę: − pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych ro ślin, z wyj ątkiem przypadków uzasadnionych potrzebami gospodarstwa rezerwatowego, uj ętych w planie ochrony, − zbioru wszystkich dziko rosn ących ro ślin, a w szczególno ści owoców, nasion i grzybów, z wyj ątkiem zbiory nasion na potrzeby hodowli lasu, − polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko Ŝyj ących zwierz ąt, niszczenia nor i legowisk zwierz ęcych, gniazd ptasich i wybierania jaj, − wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczysto ści, innego zanieczyszczenia wód i gleby oraz powietrza. − zakłócania ciszy,

131 − palenia ognisk, − stosowania środków chemicznych w gospodarce le śnej, − zmiany stosunków wodnych, − umieszczania tablic, napisów, ogłosze ń reklamowych i innych znaków nie zwi ązanych z ochron ą, z wyj ątkiem znaków drogowych i innych znaków zwi ązanych z ochron ą porz ądku i bezpiecze ństwa, − wst ępu na teren rezerwatu, poza miejscami wyznaczonymi przez wojewod ę, z wyj ątkiem słu Ŝb le śnych oraz słu Ŝb ochrony przyrody, − ruchu pojazdów, z wyj ątkiem słu Ŝb le śnych oraz słu Ŝb ochrony przyrody.

Cz ęść obszaru obj ętego I zmian ą studium poło Ŝona jest w granicach obszaru specjalnej ochrony Natura 2000 "Szczecyn" - PLH060083. Obszar ten chroni mi ędzy innymi jedno z dwóch na terenie Lubelszczyzny stanowisk chrz ąszcza pachnicy d ębowego - Osmoderma eremita . Zrównania wierzchowinowe buduj ą wapienie, gezy i opoki kredowe pokryte lessami lub zwietrzelin ą skał podło Ŝa. Strefa kraw ędziowa Wy Ŝyny Lubelskiej (południowa cz ęść obszaru) poci ęta jest dolinami denudacyjnymi i rozci ęciami erozyjnymi. Przewa Ŝaj ą gleby płowe w kompleksie z brunatnymi wyługowanymi, wytworzone z lessów i utworów lessopodobnych. Rędziny wytworzone z wapieni i margli kredowych wyst ępuj ą na wierzchowinach i zboczach, z których w znacznym stopniu została zdarta pokrywa czwartorz ędowa. Obszar chroni istotne płaty siedliska gr ądu subkontynentalnego wykształconego w postaciach: z bukiem i z jodł ą - obydwa gatunki maj ą tu kresowe stanowiska na północno-wschodniej granicy zasi ęgu.

Zagro Ŝenia: − zanikanie pierwotnych lasów, − zmniejszanie si ę powierzchni starodrzewi, − usuwanie starych drzew dziuplastych w ramach ci ęć sanitarnych oraz ze wzgl ędów bezpiecze ństwa, − usuwanie martwych drzew z lasu.

Zakazy i ograniczenia: − ograniczanie funkcji produkcyjnych lasu, − ograniczanie usuwania martwych drzew z lasu, − zakaz wycinania dziuplastych drzew, − zakaz obni Ŝania poziomu wód gruntowych.

Zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody parki krajobrazowe i rezerwaty wymagaj ą opracowania planów ochrony. Z chwil ą ustanowienia plany ochrony jego ustalenia s ą wi ąŜą ce dla miejscowych planów zagospodarowania i decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania. Aktualnie jest opracowywany plan ochrony „Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie”.

Do obiektów przyrodniczych podlegaj ących ochronie z mocy ustawy o ochronie przyrody nale Ŝą pomniki przyrody (14 obiektów). W stosunku do pomników przyrody zgodnie z normami prawa lokalnego ustanawiaj ącymi te formy ochrony zabrania si ę w odległo ści 15m dokonywania wszelkich, istotnych zmian bez zgody Wojewody. W stosunku do samych drzew zabrania si ę uch wycinania, niszczenia, wznoszenia budowli w zasi ęgu korzeni i korony.

Ze wzgl ędu, Ŝe obszar gminy stanowi cz ęść systemu Krajowej Sieci Ekologicznej – EKONET i odgrywa znacz ącą rol ę w systemie ochrony przyrody s ąsiaduj ących ze sob ą gmin i województw, polityka przestrzenna gminy w tym zakresie winna zmiesza ć do zwi ększania skuteczno ści ochrony przyrody (o ró Ŝnych re Ŝimach ochronnych), których ustanowienie powinno nast ąpi ć zgodnie ze stosowanymi, aktualnie obowi ązuj ącymi przepisami (ustawa o ochronie przyrody).

132 Na podstawie koncepcji opracowanej w ramach „Programu działa ń nad rozwojem ochrony przyrody i krajobrazu w woj. podkarpackim” przez BULiGL Oddział Przemy śl 1999 r. oraz projekt Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego proponuje si ę utworzenie Zaklikowsko-Ulanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu z uwagi na wyst ępowanie wyró Ŝniaj ących si ę krajobrazowo terenów o ró Ŝnych typach ekosystemów w celu zapewnienia zachowania wzgl ędnej równowagi ekologicznej. Projekt Zaklikowsko-Ulanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu obejmuje tereny gmin: Zaklików, Radomy śl n/Sanem, Pysznica, Ulanów, Harasiuki i Jarocin włączaj ąc otulin ę Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” w jego obr ęb bez jej prawnej likwidacji, tym samym cała powierzchnia gminy Zaklików obj ęta zostałaby ochron ą w formie obszaru chronionego krajobrazu. Projekt Zaklikowsko-Ulanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu stanowi cz ęść Wieloprzestrzennego Systemu Obszarów Chronionych. Ustanowienie OChK zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody pozostaje w gestii Wojewody lub Rady Gminy.

W oparciu o wy Ŝej wymienione projekty proponuje si ę na terenie gminy utworzenie dwóch rezerwatów: - rezerwat le śny Modrzewina o pow. 5,77 ha, gdzie przedmiotem ochrony b ędzie fragment lasu z du Ŝym udziałem modrzewia poło Ŝony na terenie wsi Gielnia. Rezerwat posiada cz ęś ciowo opracowan ą dokumentacj ę przyrodnicz ą, - rezerwat le śny Zaklików o pow. 233,12 ha proponowany celem zachowania walorów przyrodniczych środowisk le śnych: lasów, na wilgotnych i bagiennych siedliskach boru wilgotnego, boru bagiennego przylegaj ących do kompleksu stawów rybackich na terenie wsi Zaklików i Lipa. Utworzenie rezerwatu le Ŝy w gestii Wojewody.

W formie zespołu przyrodniczo – krajobrazowego „Dolinna Sanny i Stanienki” proponuje si ę obj ęcie ochron ą fragmentu malowniczej skarpy nad Sann ą i jej dopływem Stanian ą wraz z poło Ŝonym u jej podnó Ŝa kompleksem stawów w Majdanie Łysakowskim i zabytkowymi elementami architektonicznymi miejscowości Potoczek (gm. Potok Wielki). Warto ści przyrodnicze proponowanego obiektu to: zespół grądu z du Ŝym udziałem 100-letnich drzew i stawy b ędące ostoj ą ptactwa wodno-błotnego i biotopem rzadkich i chronionych ro ślin – grzybieni białych i salwinii pływaj ącej. Ogólna powierzchnia obiektu wynosi ok. 150 ha. Utworzenie tej formu ochrony przyrody le Ŝy w gestii Wojewody lub Rady Gminy. W formie uŜytków ekologicznych proponuje si ę objęcie ochron ą ekosystemów zwi ązanych ze środowiskiem le śnym i wyst ępowaniem torfowisk. S ą to: − torfowisko wysokie o pow. 0,67 ha poło Ŝone na terenie le śnictwa Gielnia, − torfowisko wysokie o pow. 1,15 ha poło Ŝone na terenie le śnictwa Gielnia, − torfowisko wysokie o pow. 0,27 ha poło Ŝone na terenie le śnictwa Brody, − fragment lasu mieszanego o du Ŝym stopniu naturalno ści o pow. 0,80 ha poło Ŝony na terenie le śnictwa Kruszyna, − torfowisko wysokie i przej ściowe o pow. 0,73 ha poło Ŝone na terenie le śnictwa Kruszyna, − fragment lasu mieszanego świe Ŝego ze 170-letnimi d ębami o pow. 1,06 ha poło Ŝony na terenie le śnictwa Brody.

Proponuje si ę obj ęcie ochron ą w formie 8 pomników przyrody Ŝywej okazałych s ędziwych drzew – d ębów szypułkowych i jesionu wyniosłego, poło Ŝonych na terenie le śnictwa Brody w oddziałach le śnych 291 i 292. Ustanowienie pomników przyrody i u Ŝytków ekologicznych pozostaje w gestii Wojewody lub Rady Gminy.

133 19.7. Ochrona klimatu akustycznego W zakresie ograniczenia uci ąŜ liwo ści zwi ązanej z hałasem komunikacyjnym za niezb ędne okre śla si ę : − odci ąŜ enie miejscowo ści Zaklików i Lipa od ruchu tranzytowego poprzez realizacj ę obej ść drogowych, − popraw ę nawierzchni dróg od jako ści której zale Ŝy poziom emisji hałasu, − egzekwowanie przepisów prawa o ruchu drogowym zarówno w zakresie przestrzegania dopuszczalnej pr ędko ści jak i odpowiedniego stanu technicznego pojazdów. W przypadku pojawienia si ę uci ąŜ liwo ści zwi ązanej z hałasem przemysłowym (usługi tartaczne), potwierdzonej pomiarami nat ęŜ enia hałasu niezb ędna b ędzie jej eliminacja poprzez zastosowanie wycisze ń. Pozytywny skutek w tym zakresie wynika ć b ędzie z obowi ązki sporz ądzenia kompleksowych ocen wpływu na środowisko (w tym na klimat akustyczny) projektowanych obiektów.

19.8. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym W zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym ustala si ę zasad ę honorowania ogranicze ń okre ślonych stosownymi przepisami, wynikaj ącymi z lokalizacji istniej ących i projektowanych źródeł promieniowania tj. urz ądze ń elektromagnetycznych, w szczególno ści linii NN i WN, stacji bazowych telefonii komórkowej.

19. A. Kierunki rozwoju i polityka w zakresie ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego i uzdrowisk

Cz ęść obszaru obj ętego I zmian ą studium połoŜona jest w granicach obszaru specjalnej ochrony Natura 2000 "Szczecyn" - PLH060083. Ponadto południowo-wschodnia cz ęść obszaru obj ętego zmian ą studium zlokalizowana jest w granicach otuliny Parku Krajobrazowego "Lasy Janowskie".

W celu ochrony ekosystemów le śnych proponuje si ę: − ochron ę naturalnej ró Ŝnorodno ści biologicznej ekosystemów le śnych, − wspomaganie naturalnych procesów regeneracyjnych w obszarach le śnych, − powstrzymanie procesów degradacji stosunków wodnych w lasach, − przy zalesianiu nowych terenów nale Ŝy uwzgl ędni ć miejscowe uwarunkowania siedliskowe, − zalesienia najsłabszych gleb, za wyj ątkiem gleb zlokalizowanych w granicach strefy ochronnej obszarów, na których mog ą by ć rozmieszczone urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii, − utrzymanie mozaiki siedlisk le śnych z terenami otwartymi.

W celu ochrony ekosystemów niele śnych, flory i fauny proponuje si ę: − zapewnienie trwałej ochrony najcenniejszych fragmentów ekosystemów niele śnych z rzadkimi i zagro Ŝonymi populacjami gatunków ro ślin i zwierz ąt, − zapewnienie ci ągło ści istnienia gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymanie lub przywracanie do wła ściwego stanu ochrony, − zachowanie naturalnych cech siedliskowych, − zachowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej, − utrzymanie lub przywracanie do wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a tak Ŝe pozostałych zasobów i składników przyrody, − ochrona szaty ro ślinnej ł ąk i polan śródle śnych, − na terenach podmokłych nale Ŝy zachowa ć naturalne siedliska.

134 Obszar opracowania cechuje si ę wyst ępowaniem wód powierzchniowych i cieków naturalnych, dla których w celu ochrony proponuje si ę: − porz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenach zainwestowanych, − prowadzenie inwestycji w sposób zapobiegaj ący zanieczyszczaniu wód podziemnych, − ochron ę przed zanieczyszczeniami wód powierzchniowych, − prowadzenie elementów systemów melioracyjnych nie naruszaj ących stosunki gruntowo- wodne.

W celu ochrony krajobrazu kulturowego proponuje si ę: − przeciwdziałanie degradacji krajobrazu kulturowego poprzez lokalizacj ę nowych obiektów i zespołów urbanistycznych, − kształtowanie zabudowy poprzez nadanie jej cech tradycyjnej zabudowy regionu, − odtworzenie i eksponowanie w układach ruralistycznych historycznych dominant architektonicznych i osi widokowych, − porz ądkowanie przestrzeni w sposób prowadz ący do eksponowania obiektów zabytkowych w krajobrazie, − wpisanie nowej zabudowy w krajobraz kulturowy oraz jej realizacja w nawi ązaniu do zasad kształtowania obiektów o tradycyjnych, lokalnych formach, − ochron ę walorów krajobrazowych oraz zeleni we wsiach, − ochron ę sakralnych obiektów małej architektury - kapliczek, figur i krzy Ŝy przydro Ŝnych.

20. Polityka w zakresie ochrony środowiska kulturowego

20.1. Zakres ochrony konserwatorskiej Ochron ą konserwatorsk ą na terenie gminy Zaklików nale Ŝy obj ąć wszystkie elementy charakterystyczne dla zespołów zabudowy dawnego miasta Zaklików, wsi oraz zwi ązanych z nimi elementów krajobrazu naturalnego, a w tym: − zachowane zespoły rezydencjonalne i ko ścielne; − układ urbanistyczny nowo Ŝytnego, historycznego miasta Zaklików; − układy ruralistyczne; − krajobraz kulturowy (w tym charakter zabudowy) i elementy dopełniaj ące go tj. kapliczki, figury przydro Ŝne i cmentarze; − stanowiska archeologiczne − obszar chronionego krajobrazu oraz elementy krajobrazu naturalnego.

W zwi ązku z tym na obszarze gminy Zaklików wyznacza si ę nast ępuj ące rodzaje stref ochrony konserwatorskiej:

„A” - strefa pełnej ochrony konserwatorskiej „B” - strefa ochrony zachowanych elementów zabytkowych „K” - strefa ochrony krajobrazu „OW” - strefa obserwacji archeologicznej

Ochron ą konserwatorsk ą obejmuje si ę tak Ŝe obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz uj ęte w zał ączonym wykazie zabytków architektury i budownictwa gminy Zaklików, cmentarze, zabytki techniki, tereny z punktami widokowymi, układy ruralistyczne a tak Ŝe stanowiska archeologiczne. Ponadto okre śla si ę zasady post ępowania wobec zabudowy dysharmonizuj ącej z otoczeniem. Utrzymanie obiektów zabytkowych w nale Ŝytym stanie wynika z przepisów ustawy o ochronie dóbr kultury z 15 lutego 1962 roku (tekst jednolity Dz. U. z 1999 r. Nr 98, poz. 1150). W opracowaniu niniejszych wytycznych konserwatorskich uwzgl ędniono opracowanie M.

135 Witwickiego „Strefy ochrony konserwatorskiej” zawarte w „Wiadomo ściach Konserwatorskich” Nr 3/26/X/1993 r.

Strefa „A” – pełnej ochrony konserwatorskiej Strefa ta obejmuje obszary szczególnie warto ściowe pod wzgl ędem historycznym, o dobrze zachowanej jednorodnej strukturze układu przestrzennego i zwi ązanego z nim integralnie terenu i krajobrazu wraz z obiektami zabytkowymi. Dominuj ące w nim elementy kompozycji przestrzennej obrazuj ą czytelnie pochodzenie zespołu zarówno pod wzgl ędem rozplanowania, jak i zabudowy. W strefie tej zakłada si ę bezwzgl ędny priorytet wymaga ń konserwatorskich , które winny zmierza ć do mo Ŝliwie najpełniejszej rewaloryzacji historycznego zało Ŝenia. Stref ę „A” na obszarze gminy Zaklików ustala si ę dla nast ępuj ących terenów: „A-1” – obejmuje układ urbanistyczny d. miasta Zaklików wraz z historyczn ą zabudow ą oraz zachowanym podziałem działek ( nr rej. 290/A, z dnia 06 maja 1985 r.) Ochronie konserwatorskiej podlega zachowane zało Ŝenie planistyczne miasta: istniej ące place i drogi, zespół ko ścioła parafialnego, ko ściół cmentarny, kapliczki przy ul. Lubelskiej oraz pozostała zabytkowa i posiadaj ąca tradycyjny charakter zabudowa (murowana jak i drewniana), wgl ądy na główne dominanty miejscowo ści (ko ściół parafialny, ko ściół cmentarny). Obiekty zabytkowe oraz posiadaj ące tradycyjny charakter winny by ć remontowane w uwzgl ędnieniu ze słu Ŝbą konserwatorsk ą. Nale Ŝy zachowa ć ich skal ę i brył ę charakterystyczn ą dla miasta (tj. wysoko ść obiektów i kształt dachów) oraz posiadany skromny wystrój architektoniczny. Nowe obiekty mog ą by ć lokalizowane na niezabudowanych działkach z konieczno ści ą zachowania historycznej linii zabudowy, a w przypadku pierzei rynkowych z kontynuacj ą, funkcjonuj ącego od czasów średniowiecza sposoby lokalizacji obiektu w granicy z sąsiedni ą działk ą (jako zabudowa uzupełniaj ąca). Wskazana jest stopniowa wymiana pokry ć dachowych na dachówk ę ceramiczn ą lub materiał j ą imituj ący faktur ą i kolorem. Takie pokrycie nale Ŝy stosowa ć obligatoryjnie na nowych obiektach. Uporz ądkowania i rewaloryzacji wymaga płyta rynku i zabudowa przyrynkowa. Uporz ądkowania wymagaj ą ogrody u Ŝytkowe, poło Ŝone na zapleczu zabudowy rynkowej. Ochronie konserwatorskiej podlega równie Ŝ istniej ące ukształtowanie terenu, które nale Ŝy zachowa ć. Teren historycznego układu urbanistycznego obj ęty jest ponadto stref ą obserwacji archeologicznej OW – 1 i stref ą ochrony krajobrazu kulturowego.

„K-1” (omówiono osobno). Na terenie strefy wszelkie prace budowlane, remontowe musz ą by ć uwzgl ędnione ze słu Ŝbą konserwatorsk ą, a w przypadku strefy obserwacji archeologicznej równie Ŝ roboty ziemne. Wskazana jest korekta estetyczna obiektów dysharmonizuj ących w czasie ich najbli Ŝszego remontu m.in. poprzez pokrycie dachami połaciowymi, symetrycznymi oraz wprowadzenie podziałów elewacji i skromnego detalu architektonicznego.

„A-2” – obejmuje zespół ko ścioła parafialnego p.w. ści ęcia św. Trójcy w Zaklikowie. Nie dopuszcza si ę mo Ŝliwo ści lokalizacji nowej zabudowy na tym terenie, remonty istniej ących obiektów zabytkowych musz ą by ć uzgodnione ze słu Ŝbą konserwatorsk ą. Uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków podlegaj ą równie Ŝ wszelkie prace ziemne, w czasie których nale Ŝy zapewni ć nadzór archeologiczny. Ochronie konserwatorskiej podlega równie Ŝ istniej ący w zespole ko ścielnym starodrzew oraz konfiguracja terenu.

Strefa „B” – ochrony zachowanych elementów zabytkowych Strefa ta obejmuje tereny usytuowane w s ąsiedztwie najcenniejszych cz ęś ci układu przestrzennego, o zachowanym historycznym rozplanowaniu, z zabudow ą o warto ściach kulturowych, które cz ęś ciowo uległa likwidacji lub zniekształceniu, a znajduj ące si ę w tym terenie obiekty współczesne nadaj ą mu zró Ŝnicowany charakter. W strefie tej obowi ązuje wymóg zachowania istniej ących elementów o warto ściach kulturowych i dostosowania nowej zabudowy do historycznej kompozycji.

136 „B-1” – obejmuje układ ruralistyczny wsi Zdziechowice wraz z historyczn ą zabudow ą i zachowanym podziałem działek. Ochronie konserwatorskiej podlega zachowane zało Ŝenie planistyczne wsi: istniej ące place, drogi, kapliczki przydro Ŝne oraz posiadaj ąca tradycyjny charakter zabudowa drewniana i murowana. Obiekty zabytkowe oraz posiadaj ące tradycyjny charakter winny by ć remontowane w uzgodnieniu ze słu Ŝbą konserwatorsk ą. Nale Ŝy zachowa ć ich skal ę, brył ę charakterystyczn ą dla wsi (tj. wysoko ść obiektów i kształt dachów) oraz posiadany skromny detal architektoniczny. Nowe obiekty mog ą by ć lokalizowane na niezabudowanych działkach z konieczno ści ą zachowania historycznej linii zabudowy. Wskazana jest stopniowa wymiana pokry ć dachowych na dachówk ę ceramiczn ą lub materiał j ą imituj ący faktur ą i kolorem. Takie pokrycie dachowe nale Ŝy stosowa ć obligatoryjnie na nowych obiektach. Na obszarze strefy wszelkie prace remontowo – budowlane musz ą by ć uzgadniane ze słu Ŝbą konserwatorsk ą, a w przypadku stanowisk archeologicznych równie Ŝ prace ziemne. Wskazana jest korekta estetyczna obiektów dysharmonizuj ących w czasie ich najbli Ŝszego remontu m.in. poprzez pokrycie dachami połaciowymi, symetrycznymi oraz wprowadzenie podziałów elewacji i skromnego detalu architektonicznego.

"B-2” – obejmuje układ ruralistyczny wsi Nowe Baraki wraz z historyczn ą zabudow ą i zachowanym podziałem działek. Ochronie konserwatorskiej podlega zachowane zało Ŝenie planistyczne wsi: istniej ące place, drogi, kapliczki przydro Ŝne oraz posiadaj ąca tradycyjny charakter zabudowa murowana. Obiekty zabytkowe oraz posiadaj ące tradycyjny charakter winny by ć remontowane w uzgodnieniu ze słu Ŝbą konserwatorsk ą. Nale Ŝy zachowa ć ich skal ę, brył ę charakterystyczn ą dla wsi (tj. wysoko ść obiektów i kształt dachów) oraz posiadany skromny detal architektoniczny. Nowe obiekty mog ą by ć lokalizowane na niezabudowanych działkach z konieczno ści ą zachowania historycznej linii zabudowy. Wskazana jest stopniowa wymiana pokry ć dachowych na dachówk ę ceramiczn ą lub materiał j ą imituj ący faktur ą i kolorem. Takie pokrycie dachowe nale Ŝy stosowa ć obligatoryjnie na nowych obiektach. Na obszarze strefy wszelkie prace remontowo-budowlane musz ą by ć uzgadniane ze słu Ŝbą konserwatorsk ą, a w przypadku stanowisk archeologicznych równie Ŝ prace ziemne. Ochronie konserwatorskiej podlega równie Ŝ istniej ące ukształtowanie terenu, które nale Ŝy zachowa ć.

„B-3” – obejmuje układ ruralistyczny wsi Stare Baraki wraz z historyczn ą zabudow ą i zachowanym podziałem działek. Ochronie konserwatorskiej podlega zachowane zało Ŝenie planistyczne wsi: istniej ące place, drogi, kapliczki przydro Ŝne oraz posiadaj ąca tradycyjny charakter zabudowa murowana. Obiekty zabytkowe oraz posiadaj ące tradycyjny charakter winny by ć remontowane w uzgodnieniu ze słu Ŝbą konserwatorsk ą. Nale Ŝy zachowa ć ich skal ę, brył ę charakterystyczn ą dla wsi (tj. wysoko ść obiektów i kształt dachów) oraz posiadany skromny detal architektoniczny. Nowe obiekty mog ą by ć lokalizowane na niezabudowanych działkach z konieczno ści ą zachowania historycznej linii zabudowy. Wskazana jest stopniowa wymiana pokryć dachowych na dachówk ę ceramiczn ą lub materiał j ą imituj ący faktur ą i kolorem. Takie pokrycie dachowe nale Ŝy stosowa ć obligatoryjnie na nowych obiektach. Na obszarze strefy wszelkie prace remontowo-budowlane musz ą by ć uzgadniane ze słu Ŝbą konserwatorsk ą, a w przypadku stanowisk archeologicznych równie Ŝ prace ziemne.

„B-4” – obejmuje pozostało ści dawnego folwarku w Zdziechowicach, w skład którego wchodziły: dwór, obora, stajnia, budynek rz ądcy i magazyn na zbo Ŝe. Do chwili obecnej zachowały si ę : dwór i dwa budynki gospodarcze. Ochron ą konserwatorska obj ęto wszystkie obiekty z terenu folwarku wymienione w „Wykazie obiektów w ewidencji dóbr kultury”. W strefie tej niewskazane jest dog ęszczanie istniej ącej zabudowy. Zabytkow ą zabudow ę nale Ŝy remontowa ć, z zachowaniem bryły obiektów, ich detalu architektonicznego oraz formy dachu. Na wszelkie prace na terenie d. folwarku nale Ŝy uzyska ć zgod ę Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

137

„B-5” – obejmuje teren folwarku w Łysakowie. Do chwili obecnej zachowały si ę dwa budynki gospodarcze: obora i stodoła. Ochron ą konserwatorsk ą obj ęto wszystkie obiekty z terenu folwarku wymienione w „Wykazie obiektów w ewidencji dóbr kultury”. W strefie tej niewskazane jest dog ęszczanie istniej ącej zabudowy. Zabytkow ą zabudow ę nale Ŝy remontowa ć, z zachowaniem bryły obiektów, ich detalu architektonicznego oraz formy dachu. Na wszelkie prace na terenie d. folwarku nale Ŝy uzyska ć zgod ę Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

„B-6” – obejmuje teren zespołu dworsko – parkowego w Irenie. Do chwili obecnej zachował si ę budynek dworu i oficyna.

Ochron ą konserwatorsk ą obj ęto wszystkie obiekty z terenu folwarku wymienione w „Wykazie obiektów w ewidencji dóbr kultury”. W strefie tej niewskazane jest dog ęszczanie istniej ącej zabudowy. Zabytkow ą zabudowę nale Ŝy remontowa ć, z zachowaniem bryły obiektów, ich detalu architektonicznego oraz formy dachu. Na wszelkie prace na terenie d. folwarku nale Ŝy uzyska ć zgod ę Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Strefa „K” – ochrony krajobrazu kulturowego Strefa ta obejmuje obszary bezpo średnio zwi ązane z układem historycznym, znajduj ące si ę w jego otoczeniu, cz ęsto z interesuj ącą przyrod ą. Działalno ść konserwatorska w tej strefie winna zmierza ć do zachowania b ądź cz ęś ciowego odtworzenia elementów krajobrazu urz ądzonego. Dla obszaru gminy wyznaczono strefy „K” obejmuj ące tereny krajobrazy naturalnego zwi ązanego integralnie z układem ruralistycznym. Zabrania si ę lokalizacji na obszarze strefy obiektów o du Ŝej kubaturze, funkcji szkodliwej dla środowiska i dysharmonizuj ących z tradycyjn ą zabudow ą i naturalnym otoczeniem. Nowa zabudowa winna by ć lokalizowana na historycznie zagospodarowanym terenie zgodnie z wytycznymi dla ochrony układów ruralistycznych, Nale Ŝy zachowa ć naturaln ą rze źbę terenu, z płyn ącymi rzekami i ciekami wodnymi, zadrzewieniem itp. Zaleca si ę zachowanie bez zabudowy naturalnych kompleksów ł ąk i terenów podmokłych. Wyznacza si ę nast ępuj ące tereny obj ęte ochron ą krajobrazu kulturowego:

„K-1” – obejmuje krajobraz kulturowy d. miasta Zaklikowa, z zachowaniem pierwotnym układem planistycznym, murowan ą i drewnian ą zabudow ą oraz maturalnym zadrzewieniem.

Strefa „OW” – obserwacji archeologicznej W strefie tej znajduj ą si ę tereny wyst ępowania reliktów archeologicznych zwi ązanych z lokalizacj ą nowo Ŝytnego miasta Zaklików oraz obszar d. zało Ŝenia ko ścielnego w Zdziechowicach. Na obszarze tym wszelka działalno ść inwestycyjna musi by ć dokonywana pod nadzorem archeologiczno – konserwatorskim. W przypadku prowadzenia prac przez prywatnych inwestorów istnieje obowi ązek zlecenia przez nich sonda Ŝowych bada ń lub nadzorów archeologicznych.

Stref ę obserwacji archeologicznej wyznacza si ę dla nast ępuj ących zespołów: OW-1 – teren historycznej lokacji miasta Zaklików, OW-2 – teren historycznego zało Ŝenia ko ścielnego w Zdziechowicach.

Ustalenia dla strefy B - ochrony zachowania elementów zabytkowych: "B-1", "B-2", "B-3, "B-4" i strefy OW - obserwacji archeologicznej "OW-2" trac ą moc i o obowi ązuj ą ustalenia i wytyczne zgodnie z rozdziałem 20.A. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej.

138 20.2. Punkty i ci ągi widokowe

Ustala si ę nast ępuj ące punkty, ci ągi i osie widokowe. W ich zasi ęgu nie nale Ŝy wprowadza ć nowej zabudowy poza istniej ącym zainwestowaniem oraz nasadze ń wysokimi drzewami i krzewami. Mog ącymi przesłoni ć wgl ąd na zabytkowe obszary i obiekty. Poza obszarem ju Ŝ zainwestowanym na dalszym planie widokowym dopuszcza si ę mo Ŝliwo ść lokalizacji budynków parterowych, o małej kubaturze, z dachami tradycyjnymi dwu- lub czterospadowymi, symetrycznymi, pokrytymi dachówk ą ceramiczn ą lub materiałami dachówkopodobnymi, po opracowaniu analizy widokowej terenu, która wska Ŝe tak ą mo Ŝliwo ść , zaakceptowanej przez słu Ŝbę konserwatorsk ą.

Ustala si ę nast ępuj ące punkty i ci ągi widokowe: 1. Ci ąg widokowy od strony rzeki Sanny na zespół dworsko – parkowy w Irenie, 2. Punkt widokowy od strony wzgórza zamkowego na zespół ko ścioła parafialnego w Zaklikowie. 3. Punkt widokowy z drogi Rozwadów – Lublin na zespół ko ścioła parafialnego w Zaklikowie, 4. Punkt widokowy z drogi Modliborzyce – Borów na zabudow ę ul. Janowskiej, 5. Punkt widokowy z drogi Rozwadów – Lublin na zabudow ę Zaklikowa, 6. Punkt widokowy z drogi Modliborzyce – Zaklików na zespół folwarczny w Łysakowie, 7. Punkt widokowy z drogi Zaklików – Lublin na teren d. zało Ŝenia ko ścielnego w Zdziechowicach, 8. Punkt widokowy od drogi Zaklików – Lublin na zespół folwarczny w Zdziechowicach, 9. Ci ąg widokowy od strony drogi Lublin – Zaklików na teren grodziska w Zdziechowicach, 10. Punkt widokowy od strony drogi Go ścieradów – Zaklików na zespół folwarczny w Zdziechowicach, 11. Punkt widokowy z drogi Stawki – Łysaków na zespół folwarczny w Łysakowie.

20.3. Układy ruralistyczne wraz z zabytkow ą zabudow ą, kapliczkami, figurami i pomnikami

Układy ruralistyczne obejmuj ą historyczne układy planistyczne wsi, oznaczone na mapie „Uwarunkowania przestrzenne”. Na obszarach tych nowa zabudowa mo Ŝe by ć lokalizowana z maksymalnym zachowaniem istniej ących układów działek. Wytyczne do nowej zabudowy oraz remontów istniej ącej mog ą by ć wydane przez gminne słu Ŝby budowlane. Powinny one uwzgl ędnia ć nast ępuj ące wymogi konserwatorskie: − nowe obiekty brył ą, wysoko ści ą, detalem i kształtem symetrycznych, wysokich dachów powinny nawi ązywa ć do historycznych rozwi ąza ń architektonicznych, − układ zabudowy na działce powinien wynika ć z historycznego układu zabudowy wiejskiej, − zaleca si ę utrzymanie istniej ącej drewnianej zabudowy, kwalifikuj ącej si ę do zachowania ze wzgl ędu na stan techniczny poprzez remont i adaptacj ę dla współczesnych potrzeb, przy zachowaniu ogólnego charakteru architektury obiektu (tj. wysoko ści, kształtu dachu, detalu architektonicznego, niewskazane jest zastosowanie sidingu), − podczas remontów obiektów dysharmonizuj ących z historyczn ą zabudow ą nale Ŝy dokona ć ich korekty estetycznej np. poprzez wprowadzenie tradycyjnej formy dachu, − jako pokrycie dachu nale Ŝy stosowa ć dachówk ę ceramiczn ą lub inny materiał imituj ący ją form ą i kolorem.

Zastosowanie si ę do wy Ŝej wymienionych wymogów, a w szczególno ści zachowanie wysokich, symetrycznych dachów krytych odpowiednim materiałem o formie i barwie dachówki ceramicznej pozwoli w perspektywie kilkunastu lat zaakcentowa ć historyczny układ planistyczny wsi oraz nada estetyczny wygl ąd tej zabudowie poprzez likwidacj ę szpec ącej architektury.

139 Ochron ą nale Ŝy obj ąć kapliczki, krzy Ŝe przydro Ŝne, figury i pomniki. Niezb ędna jest bie Ŝą ca kontrola władz gminy i konsultacje ze słu Ŝbą konserwatorsk ą przy ka Ŝdorazowym podejmowaniu prac renowacyjnych tych obiektów. Doceniaj ąc trosk ę mieszka ńców i ich wkład emocjonalny w tym zakresie nale Ŝy zwróci ć uwag ę, aby poprzez niewła ściwe pod wzgl ędem konserwatorskim działania nie doprowadzi ć doi niszczenia lub uszkodzenia pierwotnej substancji zabytkowej. St ąd istnieje konieczno ść uzgadniania remontów tych obiektów ze słu Ŝbą konserwatorsk ą. Zabytkowe obiekty architektury, budownictwa i inne obiekty nie omawiane powy Ŝej, nie poło Ŝone w strefach ochrony konserwatorskiej, a figuruj ące w "Wykazie obiektów zabytkowych w ewidencji dóbr kultury" (wykaz zał ączony do opracowania dot. uwarunkowa ń kulturowych) równie Ŝ podlegaj ą ochronie konserwatorskiej. St ąd wszelkie prace remontowo - budowlane zwi ązane z ich ewentualn ą rozbudow ą i nadbudow ą, adaptacj ą, modernizacj ą i zmian ą przeznaczenia winny by ć poprzedzone zgod ą na nie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Ze stanowiska konserwatorskiego wskazana jest te Ŝ ochrona tradycyjnej drewnianej zabudowy wiejskiej tak mieszkalnej jak i gospodarczej, szczególnie b ędącej w dobrym stanie technicznym i poło Ŝonej w strefach ochrony układów ruralistycznych. Nale Ŝy remontowa ć j ą zgodnie z zasadami okre ślonymi wcze śniej.

20.4. Obiekty dysharmonizuj ące z otoczeniem Na terenie gminy Zaklików, w jej poszczególnych miejscowo ściach zarówno na obszarach obj ętych ochron ą konserwatorsk ą, jak i na pozostałych terenach powstało w ostatnich 40-tu latach wiele obiektów dysharmonizuj ących z dotychczasow ą, tradycyjn ą architektur ą, nie wkomponowanych w otaczaj ący krajobraz kulturowy i naturalny. Zasady post ępowania z takimi budowlami poło Ŝonymi w strefach ochrony konserwatorskiej okre ślono przy ustalaniu wytycznych konserwatorskich dla nich obowi ązuj ących. Architektura pozostałych obiektów winna by ć skorygowana w czasie najbli Ŝszego remontu, aby dostosowa ć j ą tradycyjnych rozwi ąza ń (m.in. poprzez przekrycie ich symetrycznymi dachami połaciowymi, zastosowanie odpowiedniego detalu architektonicznego, podziału elewacji i odpowiedniej jej kolorystyki). W przypadku, gdy taka korekta jest niemo Ŝliwa do wykonania (istniej ący, nietradycyjny dach, zbyt du Ŝa kubatura) nale Ŝy zasłoni ć j ą zieleni ą wysok ą.

20.5. Stanowiska archeologiczne Na obszarze gminy Zaklików ze wzgl ędu na zachowany interesuj ący materiał archeologiczny na nast ępuj ących stanowiskach niezb ędne jest przeprowadzenie bada ń sonda Ŝowych: Gielnia st. 5, Zdziechowice st. 1, 23, 23, Zaklików st. 21, Stare Baraki st. 2, 4, 14 i Nowe Baraki st. 16, 18. Wi ększo ść stanowisk poło Ŝona na wydmach jest zagro Ŝona zniszczeniem b ądź przez rozwiewanie wydm b ądź przez ich zalesianie, poprzez gł ębok ą, mechaniczn ą ork ę. Wymagaj ą one prac wykopaliskowych. Takie prace ratowniczo - zabezpieczaj ące nale Ŝy kontynuowa ć na stanowiskach w Starych Barakach st. 1 i 14. Dla pozostałych stanowisk archeologicznych nale Ŝy regularnie przeprowadza ć inspekcje terenowe. Niezale Ŝnie od dora źnych czynno ści urz ędowych (wpis do rejestru zabytków, inspekcje konserwatorskie) wszystkie stanowiska archeologiczne wymagaj ą stałej opieki, wykraczaj ącej poza mo Ŝliwo ści słu Ŝby konserwatorskiej. Zadania te mog ą i powinny by ć spełniane przez samorz ąd terytorialny i organizacje pozarządowe, we współpracy ze słu Ŝbą konserwatorsk ą.

140 20. A. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej

Na obszarze obj ętym zmian ą studium, obejmuj ącym wsie: Zdziechowice Pierwsze, Zdziechowice Drugie, Karkówka, Józefów, Sater Baraki, wyznacza si ę strefy ochrony konserwatorskiej:

„B” - strefa ochrony konserwatorskiej „OW” - strefa obserwacji archeologicznej

Strefa B obejmuje układy ruralistyczny wsi: Zdziechowice, Nowe Baraki, Stare Baraki wraz z ich historyczn ą zabudow ą. Ponadto granic ą strefy B ochrony konserwatorskiej obj ęte s ą pozostało ści dawnego folwarku z Zdziechowicach, w skład którego wchodzi: dwór, obora, stajnia, budynek rz ądcy i magazyn na zbo Ŝe. Do chwili obecnej zachowały si ę : dwór i dwa budynki gospodarcze. Granice stref ochrony konserwatorskiej okre ślone na rysunku studium mog ą ulec zmianie na etapie sporz ądzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

W strefie B ochrony konserwatorskiej obowi ązuj ą nast ępuj ące wymogi: − nale Ŝy zachowa ć i wyeksponowa ć elementy historycznego układu przestrzennego, w tym istniej ące place, drogi, kapliczki przydro Ŝne oraz historyczn ą zabudow ę, − nale Ŝy usun ąć lub przebudowa ć obiekty dysharmonizuj ące środowisko wizualne, − wszelka działalno ść inwestycyjna musi uwzgl ędnia ć istniej ące ju Ŝ zwi ązki przestrzenne i planistyczne, − przy nowych inwestycjach oraz zwi ązanych z rozbudow ą i przebudow ą obiektów istniej ących nale Ŝy zachowa ć ich skal ę, brył ę i u Ŝyte materiały elewacyjne, nawi ązuj ąc do tradycji architektonicznej danej wsi, − nowa zabudowa winna by ć zharmonizowana z historyczn ą kompozycj ą przestrzenno - architektoniczn ą w zakresie lokalizacji, rozplanowania, skali, ukształtowania bryły, w tym kształtu i wysoko ści dachu, u Ŝytych form architektonicznych, podziałów otworów okiennych i drzwiowych oraz materiału, − nowa zabudowa nie mo Ŝe dominowa ć nad zabudow ą historyczn ą, − w nowej zabudowie zaleca si ę stosowanie tradycyjnych materiałów wyko ńczeniowych, dekoracyjnych, − kolorystyka obiektów winna uwzgl ędnia ć walory estetyczne otoczenia, jak i rozwi ązania kolorystyczne wyst ępuj ące w zabudowie historycznej danej wsi.

Szczegółowe zasady zagospodarowania w strefie B ochrony konserwatorskiej powinny by ć okre ślone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego z uwzgl ędnieniem obowi ązuj ących przepisów odr ębnych.

Strefa "OW" obejmuje obszar dawnego zało Ŝenia ko ścielnego w Zdziechowicach. W granicach strefy OW obserwacji archeologicznej wszelkie działania inwestycyjne nale Ŝy prowadzi ć zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami odrębnymi dotycz ącymi ochrony zabytków archeologicznych.

Ponadto na terenie opracowania wyst ępuj ą liczne stanowiska archeologiczne, na obszarze których realizacj ę prac ziemnych nale Ŝy wykonywa ć zgodnie z przepisami odr ębnymi dotycz ącymi ochrony zabytków archeologicznych.

141 21. Polityka i kierunki rozwoju w odniesieniu do rolniczej przestrzeni produkcyjnej

Rolnictwo dla gminy Zaklików jest jedn ą z podstawowych funkcji, na podstawie diagnozy stanu istniej ącego nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe rolnictwo cechuje niska efektywno ść . Niska efektywno ść rolnictwa w gminie wynika przede wszystkim z mało korzystnych warunków glebowych, a wi ęc słabej przydatno ści gleb do u Ŝytkowania rolniczego. Bardzo mały jest równie Ŝ udział u Ŝytków rolnych (24,3%) ogólnej powierzchni gminy. Gleby klasy V i VI, a wi ęc najsłabsze bonitacyjnie stanowi ą 55,2% powierzchni u Ŝytków rolnych, gleby klasy od II-IV stanowi ą 44,8% powierzchni u Ŝytków rolnych. Gleby klas od II-IV znajduj ą si ę głównie we wsiach poło Ŝonych w północno-zachodniej cz ęś ci gminy, są to wsie: Zdziechowice I i II, Józefów, Karkówka. W strukturze zasiewów najwi ększy udział posiadaj ą zbo Ŝa tj.: 70%, na glebach w cz ęś ci północnej gminy uprawiane s ą zbo Ŝa o wi ększych wymaganiach glebowych: pszenica oraz j ęczmie ń. Na glebach słabych uprawiane s ą: Ŝyto, owies oraz gryka. Obok ro ślin zbo Ŝowych uprawiane s ą ziemniaki oraz w niedu Ŝym procencie ro śliny pastewne. Gmina Zaklików jako jedna z niewielu gmin powiatu stalowowolskiego posiada du Ŝą powierzchni ę upraw warzyw. Pomimo du Ŝego udziału u Ŝytków zielonych w ogólnej powierzchni u Ŝytków rolnych, które powinny stanowi ć baz ę paszow ą dla hodowanych zwierz ąt, zarówno obsada bydła jak i trzody chlewnej jest niska w porównaniu z województwem i krajem. Kierunki w produkcji ro ślinnej s ą wynikiem warunków glebowych, dla podniesienia efektywno ści gospodarowania konieczne jest wprowadzenie pracochłonnych upraw, które s ą najbardziej optymalne ze wzgl ędów ekonomicznych, a szczególnie bior ąc pod uwag ę zró Ŝnicowane warunki glebowe gminy oraz rozdrobnienie gospodarstw. Do nich mo Ŝemy zaliczy ć: zwi ększenie powierzchni uprawy warzyw korzeniowych oraz warzyw pod osłonami, truskawek i krzewów jagodowych. Z informacji Wojewódzkiego O środka Doradztwa Rolniczego w Boguchwale, oddział w Stalowej Woli z/s w Radomy ślu n/Sanem wynika, Ŝe na terenie gminy nie powstały dotychczas grupy producentów rolnych. Rolnicy gminy zainteresowani s ą utworzeniem grupy producentów zbó Ŝ. W zwi ązku z tym nale Ŝy zwi ększy ć upraw ę gryki, która jest jedn ą z bardziej ekonomicznych upraw na glebach słabych. Oprócz ro ślin zbo Ŝowych oraz ziemniaków, ro ślin pastewnych na terenie gminy uprawia si ę du Ŝo warzyw oraz krzewów jagodowych, w czasie zbiorów zorganizowany jest punkt skupu malin w miejscowo ści Zdziechowice. W produkcji zwierz ęcej w zwi ązku z du Ŝym udziałem w strukturze zasiewów zbó Ŝ oraz ziemniaków nale Ŝy d ąŜ yć do zwi ększenia pogłowia trzody chlewnej. Kierunek ten b ędzie zachowany w produkcji zwierz ęcej, ze wzgl ędu na tradycje na tym terenie oraz baz ę paszow ą. Obok produkcji zwierz ęcej na terenie gminy b ędzie rozwija ć si ę produkcja pszczelarska, rozwojowi tego kierunku sprzyja du Ŝa ilo ść lasów, czyste środowisko przyrodnicze oraz du Ŝe powierzchnie uprawy gryki. Struktur ę agrarn ą w gminie Zaklików cechuje du Ŝe rozdrobnienie, gospodarstw o powierzchni do 5 ha jest 78% ogólnej liczby gospodarstw. Najwi ększe obszarowo gospodarstwa znajduj ą si ę w Zdziechowicach. W miejscowo ściach tj.: Baraki Stare, Baraki Nowe oraz Kolonia Łysaków zaszły zmiany w strukturze obszarowej gospodarstw, cz ęść z nich uległa likwidacji w zwi ązku ze starzeniem si ę wsi. Niska efektywno ść rolnictwa spowodowana jest mał ą skal ą produkcji wynikaj ącą z rozdrobnienia gospodarstw oraz przeci ąŜ enia ich zb ędn ą sił ą robocz ą. W polityce gminy nale Ŝy dąŜ yć do wielofunkcyjnego rozwoju gminy i powstania nowych miejsc pracy w dziedzinach zwi ązanych z rolnictwem i poza rolnictwem. Dziedzinami takimi s ą: gospodarka le śna oraz gospodarka rybacka. W lasach prowadzi si ę planow ą gospodark ę le śną zwi ązan ą z zadrzewieniami, piel ęgnacj ą, pozyskaniem drewna.

142 Lasy w znacznej mierze zwi ększaj ą mo Ŝliwo ści dochodowe mieszka ńców poprzez skup runa le śnego, pozysk drewna. Hodowl ą ryb, a zwłaszcza karpa zajmuj ą si ę prywatni wła ściciele, którzy dzier Ŝawi ą stawy w Zaklikowie, b ędące własno ści ą Skarbu Pa ństwa (195 ha) oraz 170 ha stawów jest własno ści ą osób prywatnych. Podstawowym celem polityki przestrzennej dotycz ącej rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy w oparciu o przedstawione uwarunkowania jest” − Stworzenie strukturalnych i przestrzennych warunków do utrzymania i umacniania gospodarstw rolnych. − Zmiany struktury u Ŝytkowania ziemi rolniczej w kierunku wzrostu liczby gospodarstw obszarowo wi ększych kosztem gospodarstw mniejszych małoefektownych. − Powstanie wi ększej grupy gospodarstw specjalistycznych i produkuj ących na sprzeda Ŝ w celu wzrostu opłacalno ści produkcji rolnej. − Ukierunkowanie produkcji rolnej na gospodark ę rynkow ą w dostosowaniu do obecnie istniej ących zapotrzebowa ń na rynku krajowym.

Ze wzgl ędu na warunki naturalne kształtowanie produkcji b ędzie przebiega ć w nast ępuj ących kierunkach: − produkcja ro ślinna – kierunek zbo Ŝowo-okopowy, zwi ększenie udziału warzyw, krzewów jagodowych oraz truskawek − produkcja zwierz ęca – chów trzody chlewnej, bydła, a tak Ŝe produkcja pszczelarska i hodowla ryb.

Du Ŝa cz ęść gminy poło Ŝona jest w Otulinie Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie, du Ŝy udział lasów w powierzchni gminy oraz wyst ępowanie atrakcyjnych krajobrazowo terenów tj.: malowniczej doliny rzeki Sanny tworz ącej liczne zakola w miejscowo ściach Ł ąŜ ek, Irena, Zaklików, Łysaków stwarzaj ą mo Ŝliwo ści rozwoju produkcji zdrowej Ŝywno ści oraz agroturystyki. W polityce dotycz ącej kierunków zagospodarowania przestrzennego rolniczej przestrzeni produkcyjnej wydzielone zostały nast ępuj ące obszary: − Obszar proponowany do rozwoju produkcji zdrowej Ŝywno ści. − Obszar gleb organicznych wył ączony z zabudowy. − Obszar projektowanych zalesie ń. − Obszar produkcji rolnej z du Ŝym udziałem uprawy zbó Ŝ.

Ad.1. Obszar proponowany do rozwoju produkcji zdrowej Ŝywno ści obejmuje grunty we wsiach poło Ŝonych w Otulinie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie”. S ą to: Gielnia, Goliszowice, Kolonia Łysaków, Lipa, Zaklików. Grunty wyst ępuj ące w tych miejscowo ściach s ą słabej jako ści, wi ększo ść z nich wskazana została do zalesienia. Grunty, które b ędą u Ŝytkowane rolniczo, powinny by ć uprawiane metodami ekologicznymi. Przepisy obowi ązuj ące na obszarach prawnie chronionych (otulina Parku) oraz korzystne warunki środowiskowe w zakresie czysto ści gleb i powietrza przemawiaj ą za takim rozwi ązaniem. W miejscowo ściach tych proponuje si ę równie Ŝ rozwój agroturystyki, tak ą form ę wypoczynku proponuje si ę tak Ŝe w miejscowo ściach poło Ŝonych w śród lasów: Baraki Nowe oraz poło Ŝonych nad malownicz ą rzek ą Sann ą tj.: Irena, ŁąŜ ek Zaklikowski, Zaklików. Rozwój agroturystyki przyczyni si ę do zwi ększenia dochodów mieszka ńców gminy.

Ad.2. Obszar gleb organicznych wyst ępuj ących na terenie gminy to gleby typu murszowego i torfowego. Wyst ępuj ą one na terenie wsi: Lipa, Goliszowice, Zaklików. Gleby te zgodnie z Ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych z dnia 03.02.1995 r. wraz z pó źniejszymi zmianami

143 podlegaj ą szczególnej ochronie. Nie powinny by ć przeznaczane pod zabudow ę oraz inne cele nierolnicze, a u Ŝytkowane rolniczo. Na glebach tych w wi ększo ści wyst ępuj ą u Ŝytki zielone.

Ad.3. Obszar projektowanych zalesie ń obejmuje grunty niskich klas bonitacyjnych V i VI poło Ŝonych w śród lasów albo w ich pobli Ŝu niedostatecznie wykorzystanych rolniczo. Grunty te nie b ędą przydatne w produkcji rolnej, nie uprawiane staj ą si ę nieu Ŝytkami, dlatego te Ŝ nale Ŝy je zalesi ć. Zgodnie z Aneksem do Planu Rolniczego Urz ądzenia Gminy Zaklików, który został opracowany w 1988 r. powierzchnia gruntów do zalesienia na terenie tej gminy wynosi 892 ha. Grunty te poło Ŝone s ą we wsiach: Baraki Nowe, Baraki Stare, D ąbrowa, Gielnia, Goliszowice, Irena, Janiki-Chałupki, Lipa, Ł ąŜ ek Zaklikowski, Łysaków, Zaklików. Najwi ększe powierzchnie przeznaczone do zalesienia wyst ępuj ą w Lipie, Barakach Starych, Zaklikowie.

Ad.4. Obszar produkcji rolnej z du Ŝym udziałem uprawy zbó Ŝ obejmuje wsie poło Ŝone w północnej cz ęś ci gminy: Zdziechowice. Józefów, Karkówka, cz ęś ciowo Baraki Stare. S ą to wsie o bardzo dobrych warunkach glebowych, dobrze zainwestowane pod wzgl ędem rolniczym i wyst ępuj ą w nich najwi ększe obszarowo gospodarstwa. Ta cz ęść gminy decyduje o jej produkcji rolnej. O bardzo dobrych warunkach glebowych na tym obszarze świadczy udział gleb klasy III w ogólne powierzchni u Ŝytków rolnych tych miejscowo ści: − Karkówka - 95% gleby kl. III w stosunku do powierzchni u. r. − Zdziechowice - 77% gleby kl. III w stosunku do powierzchni u. r. − Józefów - 66% gleby kl. III w stosunku do powierzchni u. r. − Baraki Stare - 46% gleby kl. III w stosunku do powierzchni u. r.

144 22. Polityka rozwoju społeczno-gospodarczego

22.1. Prognoza rozwoju demograficznego

22.1.1. Liczba ludno ści, g ęsto ść zaludnienia

Z dost ępnych danych dotycz ących ludno ści gminy, a wi ęc GUS i Ewidencja Ludno ści Urz ędu Gminy w Zaklikowie wynika, i Ŝ w 2010 r. liczba ludno ści gminy mo Ŝe osi ągn ąć około 9100 – 9150 osób. G ęsto ść zaludnienia przy zakładanej liczbie ludno ści nieznacznie wzro śnie – do 45 os/km². Perspektywiczn ą liczb ę ludno ści okre ślono na podstawie „Prognozy ludno ści Polski wg województw i powiatów na lata 1999 – 2030” opracowanej przez GUS. „Prognoza…” zakłada do 2010 r. wzrost liczby mieszka ńców powiatu stalowowolskiego o około 1,04 %. Przyrost liczby ludno ści gminy ilustruje ni Ŝej zamieszczony wykres.

Prognoza demograficzna dla gminy Zaklików do 2010 r.

Źródło: Rocznik statystyczny województwa tarnobrzeskiego 1996-1998. Rocznik statystyczny województwa podkarpackiego 1999 i 2000. Prognoza ludno ści Polski wg województw i powiatów na lata 1999-2030, GUS 1999r.

22.1.2. Struktura wieku

Struktur ę wieku ludno ści gminy do 2010 r. przyj ęto za GUS-owsk ą „Prognoz ą ludno ści Polski wg województw i powiatów na lata 1999 – 2030”. Szacunkowe wska źniki przyj ęte dla powiatu stalowowolskiego okre ślaj ą odsetek ludno ści w poszczególnych grupach wiekowych w wymiarze: − wiek przedprodukcyjny – 21,5 % − wiek produkcyjny – 62,5 % − wiek poprodukcyjny – 16,0 %

145 Szacunkowa liczba ludno ści odpowiadaj ąca przyj ętym wska źnikom w poszczególnych grupach wiekowych w 2010 r. mo Ŝe wynosi ć: Wariant I Wariant II wiek przedprodukcyjny 1960 1970 wiek produkcyjny 5690 5720 wiek poprodukcyjny 1450 1460 Razem 9100 9150

W strukturze ludno ści wg ekonomicznych grup wiekowych, prognozowany jest wzrost grupy wieku produkcyjnego (do 62,5 %) i wieku poprodukcyjnego (16,0 %). Obni Ŝeniu powinien ulec wska źnik obci ąŜ enia demograficznego, czyli relacja grupy ludno ści w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym. Szacunkowa wielko ść wska źnika obci ąŜ enia demograficznego wynie ść mo Ŝe 60.

22.2. Prognoza zmian jako ści Ŝycia mieszka ńców

22.2.1. System obsługi ludno ści gminy

Oświata Na podstawie udokumentowanych zasobów urz ądze ń o światy i uwarunkowa ń rozwoju tych zasobów oraz celów rozwojowych gminy, formułuje si ę nast ępuj ące działania słu Ŝą ce poprawie jako ści obsługi w dziedzinie o światy: − utrzyma ć istniej ącą sie ć szkół wszystkich typów, które zapewni ą obsług ę przewidywanej liczby uczniów zreformowanych szkół; − podejmowa ć działania w kierunku modernizacji obiektów o światowych w Lipie i Łysakowie; − czyni ć starania o budow ę sal gimnastycznych przy zespołach szkół w Zaklikowie i Łysakowie, dostosowuj ąc obiekty do przewidywanej liczby uczniów; − istniej ąca sie ć placówek wychowania przedszkolnego (przedszkola, ogniska przedszkolne) zapewni potrzeby w zakresie opieki nad dzieckiem w wieku przedszkolnym.

Kultura Na podstawie udokumentowanych zasobów urz ądze ń kultury i uwarunkowa ń rozwoju tych zasobów oraz celów rozwojowych gminy, formułuje si ę nast ępuj ące działania słu Ŝą ce poprawie jako ści obsługo w dziedzinie kultury: − zmierza ć do zwi ększenia liczby placówek upowszechniania kultury w gminie, głównie w miejscowo ściach oddalonych od GOK; − dąŜ yć do utworzenia poza o środkiem gminnym filii biblioteki gminnej; − kultywowa ć tradycje lokalnej kultury ludowej, a w jej rozwoju i upowszechnianiu bazowa ć na współpracy z organizacjami społecznymi i zawodowymi oraz placówkami o światowymi; − uwzgl ędnia ć w programie rozwoju turystyki i rekreacji propagowanie dorobku lokalnego środowiska kulturalnego; − pogł ębia ć współprac ę twórców kultury z placówkami o światowymi.

Ochrona zdrowia i opieka społeczna Na podstawie udokumentowanych zasobów urz ądze ń ochrony zdrowia i opieki społecznej, uwarunkowa ń rozwoju tych zasobów oraz celów rozwojowych gminy, formułuje si ę nast ępuj ące działania słu Ŝą ce poprawie jako ści obsługi w dziedzinie ochrony zdrowia i pomocy społecznej: − utrzyma ć ukształtowan ą struktur ę urz ądze ń obsługi w zakresie ochrony zdrowotnej mieszka ńców;

146 − przy śpieszy ć działania zmierzaj ące do przebudowy i modernizacji o środka zdrowia w Zaklikowie w my śl wymogów ustawy z 1992 r. o zakładach opieki zdrowotnej; − umo Ŝliwia ć świadczenie usług medycznych innym podmiotom medycznym posiadaj ącymi umowy z Regionaln ą Kas ą Chorych; − obejmowa ć opiek ą w ramach pomocy społecznej osoby i rodziny pozbawionych środków utrzymania; − wspiera ć działania w kierunku rozbudowy i modernizacji Domu Pomocy Społecznej w Irenie; − podejmowa ć działania zmierzaj ące do leczniczego wykorzystania zasobów wód mineralnych.

Handel, gastronomia, rzemiosło Na podstawie udokumentowanych zasobów urz ądze ń handlu, gastronomii i rzemiosła, uwarunkowa ń rozwoju tych zasobów oraz celów rozwojowych gminy formułuje si ę nast ępuj ące działania słu Ŝą ce poprawie jako ści obsługi w tych dziedzinach: − wspiera ć działania wła ścicieli lokali handlowych zmierzaj ących do podnoszenia standardu obsługi; − zach ęca ć i wspomaga ć inwestorów zamierzaj ących rozwija ć gastronomiczn ą, handlow ą i usług rzemie ślniczych w powi ązaniu z o środkami rekreacji; − koordynowa ć działania w kierunku rozwoju wielofunkcyjnego gminnego o środka handlowo – usługowego; − umo Ŝliwia ć lokalizacj ę usług w s ąsiedztwie wi ększych skupisk miejsc pracy; − zapewni ć w rejonach lokalizacji usług publicznych liczby miejsc parkingowych, odpowiadaj ących programowi usług; − pobudza ć i wspiera ć aktywno ść gospodarcz ą mieszka ńców gminy (głównie bezrobotnych) w kierunku rozwoju działalno ści usługowej.

Sport i rekreacja Na podstawie udokumentowanych zasobów urz ądze ń sportu i rekreacji, uwarunkowa ń rozwoju tych zasobów oraz celów rozwojowych gminy, formułuje si ę nast ępuj ące działania słu Ŝą ce poprawie jako ści obsługi w tych dziedzinach: − wspiera ć inicjatywy zmierzaj ące do zwi ększania bazy urz ądze ń sportowych (głównie powi ększenie liczby boisk sportowych); − zmierza ć do budowy sal gimnastycznych przy zespołach szkół w Zaklikowie i Łysakowie; − podejmowa ć działania zmierzające do poprawy standardu obiektów i urz ądze ń sportowych; − wykorzysta ć walory przyrodnicze gminy dla rozwoju rekreacji i turystyki; − przygotowywa ć tereny, wyposa Ŝone w odpowiednie urz ądzenia infrastruktury technicznej, umo Ŝliwiaj ące lokalizacj ę obiektów i urządze ń rekreacyjnych oraz towarzysz ących urz ądze ń usługowych; − wspiera ć inicjatywy wykorzystania gospodarstw rolnych do rozwoju agroturystyki.

147 22.3. Prognoza rynku pracy

Szacuje si ę, Ŝe zasoby pracy w gminie Zaklików w 2010 r. wynosi ć b ędą około 5300 osób, natomiast zasoby siły roboczej około 5400 osób. Gmina Zaklików posiada du Ŝe nadwy Ŝki siły roboczej w rolnictwie. Ograniczenie liczby pracuj ących w rolnictwie do poziomu średniej krajowej wynosz ącej 22 os/100 ha UR, pozwoli na zatrudnienie w rolnictwie około 900 – 1000 osób. Oznacza to konieczno ść przej ścia do pracy poza rolnictwem ponad 900 osób. Przewiduje si ę jednak, Ŝe proces obni Ŝania wska źnika zatrudnienia w rolnictwie na 100 ha UR mo Ŝe przebiega ć wolniej i nie osi ągnie zakładanego wska źnika. Obni Ŝenie wska źnika zatrudnienia w rolnictwie do ok. 30 os/100 ha UR i zakładanej transformacji gruntów najni Ŝszych klas bonitacyjnych w wielko ści ponad 850 ha na cela zalesie ń, mo Ŝe da ć zatrudnienie w rolnictwie około 1200 osobom. Dla pozostałej liczby nale Ŝy przewidywa ć mo Ŝliwo ść zatrudnienia w działach pozarolniczych jak równie Ŝ wyjazdy do pracy do o środków miejskich.

Zagospodarowanie zwolnionej z rolnictwa nadwy Ŝki siły roboczej, wymaga ć b ędzie utworzenia miejsc pracy w sferze pozarolniczej poprzez: − programowanie rozwoju przedsi ębiorczo ści w gminie; − rozwój systemu szkolnictwa i doskonalenia kadr dla przedsi ębiorczo ści pozarolniczej; − opracowanie systemu zach ęt dla rozwoju małej i średniej przedsi ębiorczo ści; − utworzenie „klubu pracy”, zajmuj ącego si ę poszukiwaniem i gromadzeniem ofert pracy; − pozyskiwanie kredytów na działalno ść gospodarcz ą; − edukacja bezrobotnych pod potrzeby rynku pracy; − współpraca z Urz ędem Pracy w organizowaniu prac Publicznych dla bezrobotnych; − mo Ŝliwo ść lokalizacji nowych zakładów produkcyjno-usługowych w terenach okre ślonych w rysunku studium jak równie Ŝ na własnych działkach.

22.4. Rozwój budownictwa mieszkaniowego

22.4.1. Rozwój mieszkalnictwa

Szacuje si ę, Ŝe około 3 – 4 % istniej ących zasobów mieszkaniowych, tj. około 100 budynków mieszkalnych znajduje si ę w złym stanie technicznym, które powinny ulec likwidacji lub wymianie. Przy zakładanym wzro ście liczbie ludno ści do około 9150 mieszka ńców i przy zało Ŝeniu <3,5 osoby na 1 mieszkanie i utrzymuj ącym si ę zastoju w budownictwie mieszkaniowym, liczba mieszka ń mo Ŝe wzrosn ąć do 2010 r. o około 100 mieszka ń. Dla realizacji takiego programu, wymagany b ędzie teren o powierzchni ok. 15 ha. Powierzchni ę t ą zapewniaj ą tereny wskazane w rysunku studium. Dominuj ącą form ą budownictwa mieszkaniowego b ędzie rozci ągaj ąca si ę wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych, przemieszana zabudowa zagrodowa i jednorodzinna oraz w wyznaczonych terenach zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Uzupełnieniem funkcji mieszkaniowej pozostan ą usługi zlokalizowane na działkach wydzielonych lub jako wbudowane. W celu racjonalnego wykorzystania walorów przyrodniczych gminy oraz zapewnienia ładu przestrzennego wskazano w studium tereny dla potrzeb lokalizacji budownictwa rekreacyjnego.

148 22.4.2. Polityka mieszkaniowa

Na podstawie stanu udokumentowanych zasobów mieszkaniowych i uwarunkowa ń rozwoju tych zasobów oraz celów rozwojowych gminy, formułuje si ę nast ępuj ące działania słu Ŝą ce poprawie funkcjonowania i standardu Ŝycia mieszka ńców gminy: − podejmowa ć przeciwdziałania rozpraszaniu zabudowy; − koncentrowanie zabudowy mieszkaniowej dla ludno ści nierolniczej w wyznaczonych terenach budownictwa jednorodzinnego; − wzmo Ŝenie działa ń zmierzaj ących do pełnego uzbrojenia terenów mieszkaniowych w sieci infrastruktury technicznej; − tworzenie warunków do poprawy standardu mieszka ń w starszych budynkach i ich otoczenia poprzez m.in. docieplanie, remonty, popraw ę estetyki budynków; − tworzenie warunków dla rozwoju budownictwa dla ludno ści pozarolniczej poprzez m.in. pozyskiwanie terenów, uzbrojenie terenów, itp.; − utworzenie zasobu terenów mieszkaniowych, b ędącego w dyspozycji samorz ądu gminy; − rozszerzenie działek budowlanych we wsiach rozwojowych; − przyst ąpi ć do opracowania stosownych planów zagospodarowania przestrzennego, okre ślaj ących sposób realizacji terenów budownictwa rekreacyjnego.

149 23. Polityka rozwoju systemu transportowego

23.1. Komunikacja drogowa

22.1.1. Układ komunikacyjny docelowy Proponowany, docelowy układ komunikacyjny uwzgl ędnia: − zapewnienie powi ąza ń układu komunikacyjnego gminy z układem zewn ętrznym; − uzyskanie walorów funkcjonalno-przestrzennych (mo Ŝliwych do osi ągni ęcia przy istniej ących uwarunkowaniach) przez dobór parametrów techniczno-uŜytkowych i kształtowanie układu; − ochron ę zabytkowych walorów układu ulic o miejskim charakterze; − wskazanie do modernizacji istniej ących dróg, odno śnie których przewiduje si ę wzrost ich znaczenia w układzie komunikacyjnym.

23.1.2. Drogi wojewódzkie Prognoza ruchu dla dróg wojewódzkich nr 855 i 857 (dawne drogi krajowe) opracowana została dla horyzontów czasowych 2000, 2005, 2010, 2015 przy zało Ŝeniu, Ŝe do roku 2015 nie zajd ą zmiany oraz nie wyst ąpi ą inne czynniki mog ące mie ć wpływ na zachowania komunikacyjne.

Tabela Nr 1. Prognoza ruchu na zamiejskiej sieci dróg wojewódzkich do roku 2015. Średni dobowy ruch Procentowy udział w ruchu samochodowym (%) Nr Badany (pojazdy) dr. odcinek Samochody osobowe Samochody ci ęŜ arowe Autobusy 2000 2005 2010 2015 2000 2005 2010 2015 2000 2005 2010 2015 2000 2005 2010 2015 Trzydnik- 1443 1793 2142 2492 74,8 77,5 79,7 81,0 7,5 7,0 6,7 6,7 4,2 3,5 2,9 1,2 Zaklików 855 Zaklików- 2502 3064 3663 4240 73,9 80,1 81,5 82,3 7,8 7,3 7,2 7,2 3,2 2,6 2,2 1,9 Dąbrowa Rz. Zaklików- 857 1645 2043 2442 2841 81,9 84,3 85,8 86,9 6,7 6,2 6,0 6,0 2,7 2,2 1,8 1,5 Modliborzyce Prognoza na 2005 r. sporz ądzona na podstawie pomiaru z 1995 r. przewidywała średni dobowy ruch o wielko ści: Nr 2000r. (po./dob ę) Badany odcinek uwagi drogi prognoza pomiar Trzydnik-Zaklików 1443 1476 Zgodnie z prognoz ą 855 Zaklików-Dąbrowa Rz. 2502 1517 Spadek nat ęŜ enia ruchu w stosunku do przewidywanego 857 Zaklików-Modliborzyce 1645 1271 Niewielki spadek nat ęŜ enia ruchu w stosunku do przewidywanego

Podstawowe kryterium celowo ści budowy obwodnicy, zwłaszcza w ci ągu drogi wojewódzkiej Stalowa Wola – Olbi ęcin, mo Ŝe pojawi ć si ę (wg prognozy) dopiero po roku 2020, kiedy to nat ęŜ enie ruchu tranzytowego w godzinie szczytu osi ągnie warto ść około 300 pojazdów/h. Proponowana w studium obwodnica Zaklikowa wynika z wadliwie geometrycznie ukształtowanej trasy wewn ątrz obszaru zabudowanego i braku mo Ŝliwo ści zapewnienia odpowiednich warunków ruchowo-drogowych dla ruchu tranzytowego. Zwłaszcza na kierunku Borów – Zaklików – Modliborzyce trasa jest niedro Ŝna dla pojazdów ci ęŜ kich i o du Ŝych gabarytach. Głównym celem realizacji obej ścia drogowego jest eliminacja zagro Ŝeń dla zabytkowej zabudowy i jej ochrona przed uci ąŜ liwo ści ą ruchu drogowego. Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego przewidywał dwa niezale Ŝne obej ścia drogowe Zaklikowa na kierunkach Olbi ęcin – Stalowa Wola i Borów – Modliborzyce. W studium zaproponowany został pier ścieniowy układ obwodnicowy, który dzi ęki systemowi poł ącze ń z wewn ętrznym układem ulicznym doprowadza ruch zewn ętrzny do najkorzystniejszych dla niego miejsc wjazdu, a tak Ŝe umo Ŝliwia relacje skr ętne ruchu

150 tranzytowego poza wewn ętrznym układem ulic. Układ pier ścieniowy eliminuje konieczno ść budowy dwu dodatkowych skrzy Ŝowa ń oraz ł ączy na jednej jezdni relacje skr ętne w południowo – zachodnim rejonie układu obwodowego. W studium podtrzymuje si ę propozycj ę MPOZP uzupełnienia układu dróg wojewódzkich, stanowi ących powi ązania zewn ętrzne, przez zmian ę kategorii funkcjonalnej obecnej drogi powiatowej Zaklików – Borów na drog ę wojewódzk ą. Odcinek ten wraz z przewidywan ą obwodnic ą stanowi naturalne przedłu Ŝenie drogi wojewódzkiej Modliborzyce – Zaklików w kierunku zachodnim i wł ączenie do drogi wojewódzkiej nr 854 Annapol – Gorzyce. Znaczenie tego kierunku i powi ązania wzro śnie wobec zamierzonego przekształcenia obecnej trasy drogi krajowej nr 19 do parametrów drogi ekspresowej S 19. Korekt ę trasy proponuje si ę dla drogi wojewódzkiej w przebiegu D ąbrowa Rzeczycka – Lipa i przez Lip ę z omini ęciem zabudowy mieszkaniowej usytuowanej pasmowo wzdłu Ŝ jej obecnej trasy. Propozycj ę odcinkowych zmian trasy czyni ą j ą geometrycznie płynna, o czytelnym przebiegu i bardziej bezpieczn ą. Ponadto zostan ą cz ęś ciowo b ądź całkowicie wyeliminowane: − straty czasy przejazdu wynikaj ące z niedostatecznej pr ędko ści ruchu; − zagro Ŝenia ekologiczne wynikaj ące z uci ąŜ liwo ści drogi i ruchu drogowego: − zagro Ŝenie wypadkami; − niedostateczna szeroko ść jezdni; − nadmierna dost ępno ść drogi przechodz ącej przez obszar zabudowy.

23.1.3. Drogi powiatowe Zgodnie z ustaw ą o drogach publicznych, od pocz ątku 1999 r. sie ć podzielona została na cztery kategorie dróg. Okre ślone zostały kryteria i procedury zaliczania dróg do danej kategorii. Ze wzgl ędu na brak mo Ŝliwo ści przeprowadzenia takich procedur do ko ńca 1998 r., ustawa wprowadzaj ąca umo Ŝliwiła wyjściowe zaliczenie dróg do poszczególnych kategorii w drodze Rozporz ądzenia Rady Ministrów. Obowi ązuj ący do 1999 r. układ dróg wojewódzkich z wyró Ŝnikiem numerowym województwa tarnobrzeskiego „42” stał si ę w cało ści układem dróg powiatowych. Dalsze korekty, sposób numeracji oraz zakres, tre ść i sposób prowadzenia ewidencji, jak równie Ŝ obiektów mostowych okre śla Rozporz ądzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 28 lutego 2000 r. Drogi powiatowe stanowi ć maj ą poł ączenia miast b ędących siedzibami powiatów z siedzibami gmin i siedzib gmin mi ędzy sob ą. W obszarze gminy Zaklików oprócz ww. dróg wyst ępuj ą drogi powiatowe o lokalnym zasi ęgu powi ąza ć, ł ącz ący o środek gminy z jednostkami osadniczymi w granicach gminy.

23.1.4. Drogi gminne Weryfikacji dotychczas obowi ązuj ącego wykazu dróg gminnych nale Ŝy dokona ć zgodnie z kryterium kwalifikacji przewidzianym „Ustaw ą o drogach publicznych” i powielaj ących si ę poł ącze ń wytypowa ć te, które stanowi ą najwa Ŝniejsze elementy układu komunikacyjnego: − drogi ł ącz ące poszczególne sołectwa i stanowi ące powi ązania zewn ętrzne z gminami sąsiednimi; − drogi u Ŝytkowane przez wi ększo ść mieszka ńców gminy, przy której znajduj ą si ę obiekty uŜyteczno ści publicznej i zabudowa mieszkaniowa; − drogi obsługuj ące lokaln ą zabudow ę. Sporz ądzenie wykazu dróg gminnych wraz z nadaniem nowych numerów winno nast ąpi ć w formie Uchwały Rady Gminy w terminie ustalonym Rozporz ądzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej. Pozostałe drogi nie zaliczone do kategorii dróg gminnych (publicznych) w szczególno ści dojazdowe do gruntów rolnych i le śnych, prowadz ące do przysiółków do jednego czy zaledwie kilku gospodarstw, powinny by ć ustawowo potraktowane jako gminne drogi wewn ętrzne, a wi ęc

151 niepubliczne i jako takie zwolnione z wymogów „Rozporz ądzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć drogi publiczne i ich usytuowanie”. Tym samym powstan ą realne warunki dostosowania tych dróg do aktualnych potrzeb i mo Ŝliwo ści. Na wniosek Nadle śnictwa Go ścieradów proponowana jest zmiana trasy drogi gminnej, oznaczonej dotychczasowym numerem ewidencyjnym 4254015 i poprowadzenie jej śladem istniej ących le śnych linii oddziałowych. Proponowany przebieg nie będzie wymagał wylesienia gruntów. W „Studium …” proponuje si ę uzupełnienie układu komunikacyjnego miejscowo ści Lipa o ulice (drogi gminne), które obsługiwa ć b ędą tworz ące si ę drugie pasmo zabudowy wzdłu Ŝ obecnej drogi wojewódzkiej Stalowa Wola – Olbi ęcin oraz drogi powiatowej Lipa – Gielnia. − ul. Lipowa (równoległa do drogi wojewódzkiej) z włączeniem do ulic Polnej i Sandomierskiej; − ulica zwana „ko ścielna droga” (równoległa do drogi wojewódzkiej) wzdłu Ŝ potoku Złodziejka z wł ączeniem do ulic Szkolnej i Ł ąkowej; − ul. Świerkowa (równoległa do drogi powiatowej) z wł ączeniem do ulic Goleszowskiej i Spacerowej. Poprawne funkcjonowanie układu pod wzgl ędem dopuszczonych przepisami odst ępów mi ędzy skrzy Ŝowaniami (zapewnienie wymaganego poziomu bezpiecze ństwa ruchu drogowego) nast ąpi po zrealizowaniu obej ścia drogowego Lipy, kiedy to obecna droga wojewódzka słu Ŝyć b ędzie jedynie obsłudze lokalnej zabudowy.

23.1.5. Drogi transportu rolniczego Do zada ń modernizacyjnych nale Ŝy wł ączy ć sie ć dróg transportu rolniczego wa Ŝnych dla gmin ze wzgl ędu na jej typowo rolniczy charakter zagospodarowania. Proponuje si ę przyporz ądkowanie istniej ących dróg rolniczych klasyfikacji funkcjonalnej, która mo Ŝe sta ć si ę pomocna dla wła ściwego projektowania sieci z uporz ądkowaniem jej na obszarach wiejskich oraz podejmowaniu decyzji odno śnie kolejno ści modernizacji. Klasyfikacji dokona ć nale Ŝy zwłaszcza na terenach gdzie układ dróg rolniczych wykazuje cechy przypadkowo ści. Nale Ŝy bezwzgl ędnie d ąŜ yć do eliminacji bezpo średnich zjazdów z pól na drogi wojewódzkie obecne i projektowane jako obej ście drogowe. Klasyfikacja funkcjonalna dróg rolniczych: − główne drogi rolnicze: drogi publiczne powiatowe i gminne pełni ące funkcj ę zbiorczych dróg rolniczych; − drogi zbiorcze: drogi publiczne (gminne), nie publiczne, zbiorcze ni Ŝszego rz ędu, przejmuj ące ruch z dróg pomocniczych; − drogi pomocnicze: tzw. Technologiczne, umo Ŝliwiaj ące dojazd bezpo średnio do pól. Ustalone funkcje pozwol ą na dostosowanie geometrii (głównie przekroju poprzecznego) do przewidywanego nat ęŜ enia ruchu i parametrów korzystaj ących z nich pojazdów, a tak Ŝe na ustalenie rodzaju nawierzchni. Wymagania techniczne jakim powinny odpowiada ć poszczególne odcinki sieci dróg transportu rolniczego, zapewniaj ące warunki dojazdu do pól zmechanizowanego sprz ętu i maszyn rolniczych oraz przystosowanie ładowno ści środków transportowych.

Tabela nr 2. wymagania techniczne dróg transportu rolniczego. Klasa Klasa techniczna Przekrój drogi Szeroko ść jezdni (m) Obci ąŜ enie Rodzaj funkcjonalna nawierzchni (kN/o ś) nawierzchni główne Z lub L dwupasmowa 5,5 80 twarde ulepszone zbiorcze L lub D dwupasmowa 5,0 60 utwardzona jednopasmowa 3,5 z zatokami mijania Pomocnicze D jednopasmowa 3,0 lub 3,5 nie okre śla si ę gruntowa ulepszona

152 Koszt budowy nowych dróg przy niewielkim ruchu lokalnym (sezonowe obci ąŜ enie ruchem) powoduj ą, Ŝe planowanie rozwoju dróg obsługuj ących rolnictwo powinno odbywa ć si ę w oparciu o istniej ącą sie ć poł ącze ń. Program modernizacji winien uwzgl ędnia ć kolejno ść zgodn ą z klas ą funkcjonaln ą: − drogi główne – poło Ŝone w ci ągu dróg powiatowych i gminnych; − drogi zbiorcze (obsługa rolnictwa); − drogi pomocnicze (wewn ętrzne) – bezpo średniej obsługi pól. Wskazane jest dla dróg obsługuj ących transport rolniczy stosowanie tanich konstrukcji nawierzchni z materiałów odpadowych i miejscowych oraz okre ślenie trwało ści nawierzchni maj ąc na uwadze sezonowość obci ąŜ enia ruchem. Warunkiem takiego działania jest przeprowadzenie remontów w czasie nasilenia prac polowych i po sezonie. Drogi pomocnicze, ze wzgl ędu na to, Ŝe obsługuj ą niewielkie powierzchnie u Ŝytków rolnych i mog ą by ć czasowo zmieniane, w zasadzie nie powinny by ć trwale umocnione. Prace utrzymaniowe na tych drogach b ędą wystarczaj ące, je Ŝeli sprowadz ą si ę do profilowania z odwodnieniem i ewentualnym ulepszeniem nawierzchni gruntowej przez stabilizacj ę mechaniczn ą. Wymagane jest, aby wszystkie drogi rolnicze, aby wszystkie drogi rolnicze, bezpo średnio poł ączone z grodami publicznymi miały na odcinkach co najmniej 50 m nawierzchni ę tward ą powoduj ącą wstrz ąsowe oczyszczanie kół pojazdu oblepionych ziemi ą. Wiele dróg mo Ŝna wykona ć sposobem gospodarczym, tym bardziej, Ŝe w rolnictwie istniej ą ku temu pewne mo Ŝliwo ści techniczne (np. mechaniczna stabilizacji gruntu) pod warunkiem zapewnienia fachowego, kontrolowanego wykonawstwa tych robót. Racjonalne ukształtowanie sieci dróg transportu rolniczego i poprawa ich stanu technicznego przyczyni si ę do osi ągni ęcia szeregu korzy ści: − obni Ŝenie kosztów eksploatacji pojazdów i maszyn rolniczych przez zmniejszenie zu Ŝycia ilo ści paliwa, ogumienia, zwi ększenie trwało ści i niezawodno ści pojazdów, obni Ŝenie kosztów i cz ęstotliwo ści napraw; − oszcz ędno ści czasu, ludzi, sprz ętu i przewozu ładunków dzi ęki zwi ększeniu pr ędko ści jazdy; − oszcz ędno ści na kosztach przewozu wynikaj ących z wykorzystania nominalnej ładowno ści pojazdów; − oszcz ędno ści na kosztach przewozu wynikaj ących z wykorzystania nominalnej ładowno ści pojazdów; − zmniejszenie strat w uprawach przez likwidacj ę stałych lub czasowych objazdów nieprzejezdnych odcinków dróg; − zwi ększenie intensywno ści produkcji rolnej na terenach trudno dost ępnych.

23.1.6. Potrzeby parkingowe na obszarze gminy Przy śpieszony w ostatnich latach rozwój motoryzacji indywidualnej wskazuje rosn ące zapotrzebowanie na miejsca postojowe. Zapewnienie miejsc postojowych powinno stanowi ć integraln ą cz ęść programu u Ŝytkowego ka Ŝdej inwestycji budowlanej.

Tabela nr 3. wska źniki do okre ślenia potrzeb ilo ściowych. Rodzaj obiektu Podstawa odniesienia Liczba stanowisk na jednostk ę odniesienia Budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne - na własnej posesji Budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne mieszkanie 1,2 - 1,5 Biura, banki, urz ędy 1000 m 2 powierzchni u Ŝytkowej 25 Obiekty handlowe lokalne 1000 m 2 powierzchni handlowej 30 Zakłady produkcyjne i rzemie ślnicze 100 zatrudnionych 25 Hotele, motele, pensjonaty 100 łó Ŝek 30 Restauracje, kawiarnie 100 miejsc konsumpcyjnych 25 100 miejsc widowiskowych Obiekty sportowe 25+0,5 stan. post. dla autobusu 100 u Ŝytkowników Szkoły, przedszkola 100 zatrudnionych (personel) 25 Przychodnia zdrowia 1000 m 2 powierzchni u Ŝytkowej 25 Kina, sale widowiskowe, domy kultury 100 miejsc widowiskowych 25

153 23.1.7. Bezpiecze ństwo ruchu Do głównych problemów bezpiecze ństwa ruchu drogowego (problem ogólnokrajowy) nale Ŝą przej ścia dróg zamiejskich przez małe miejscowo ści oraz zwi ązane z tym zagro Ŝenia pieszych. Wi ąŜ e si ę to w sposób oczywisty z wielofunkcyjno ści ą i niedostosowaniem przekroju drogi do panuj ącego obecnie ruchu jako odcinka przechodz ącego przez tereny zabudowane. Realizacja obej ścia drogowego wyeliminuje szereg zagro Ŝeń lecz do tego czasu podj ąć nale Ŝy działania dora źne mające na celu podniesienie poziomu bezpiecze ństwa zarówno pieszych jak i pojazdów przez realizacj ę nast ępuj ących zada ń: − segregacja ruchu pojazdów i pieszych – budowa chodników przy wszystkich kategoriach dróg na odcinkach przechodz ących przez tereny zabudowane; − do ka Ŝdego przystanku autobusowego nale Ŝy umo Ŝliwi ć wymagane doj ście po wypłytowanym chodniku – jest to szczególnie wa Ŝne dla przystanków poza terenami zabudowanymi – brak chodników powoduje zbiorowe chodzenie po jezdni; − usuwanie wszelkiego rodzaju przeszkód ograniczaj ących widoczno ść na wlotach skrzy Ŝowa ń, wjazdach, przejazdach; − ochron ę przed niewła ściwym zagospodarowaniem otocznia dróg wojewódzkich poprzez przestrzeganie prawidłowych zasad lokalizowania w pobli Ŝu budynków mieszkalnych, obiektów przemysłowych. Działalno ści gospodarczej i usługowej.

23.1.8. Ście Ŝki i trasy rowerowe

Popularno ść ruchu rowerowego w podró Ŝach codziennych, wskazuje na celowo ść budowy ście Ŝek rowerowych. Potrzeba wprowadzania w pas drogowy ście Ŝek rowerowych jako bezpiecznej i najbardziej efektywnej komunikacji lokalnej ujawnia si ę głównie w miejscowo ściach o charakterystycznej, pasmowej zabudowie wzdłu Ŝ drogi. Dotyczy to przede wszystkim miejscowo ści Lipa usytuowanej wzdłu Ŝ drogi wojewódzkiej na długo ści ok. 3 km. Pozyskanie terenu bez naruszania szeroko ści pasa drogowego (istniej ące ogrodzenia posesji) upatrywane jest w zamianie przekroju drogowego na przekrój uliczny. Wi ąŜ e si ę to przede wszystkim z zast ąpieniem odwodnienia rowami przez kanalizacj ę deszczow ą, co dałoby mo Ŝliwo ść realizacji obustronnych ci ągów pieszych i rowerowych. Z inicjatywy Europejskiej Federacji Rowerzystów powstał program europejskich tras rowerowych Euro Velo. Program przewiduje stworzenie dwunastu mi ędzynarodowych tras, z którymi cztery maj ą prowadzić przez Polsk ę w tym trasa nr 4: Odessa (Morze Czarne) – Lwów – Kraków – Brno – Frankfurt – Havr – Roscoff (Kanał La Manche). Na terenie województwa podkarpackiego trasa przebiega ć b ędzie przez powiaty: (Tarnów) – D ębica – Ropczyce – Rzeszów – Ła ńcut – Przeworsk – Jarosław – Lubaczów. Propozycja poprzednia jako trasa nr 6 przebiega ć miała przez powiaty (Staszów) – Tarnobrzeg – Stalowa Wola – Nisko – (Janów Lubelski). W projekcie „Rowerem do Europy” utrzymuje si ę j ą nadal jako tras ę krajow ą. Zadanie utworzenia tras rowerowych o charakterze turystycznym nie musi polega ć na specjalnym przygotowaniu (utworzeniu) tras, lecz na odpowiednim skierowaniu u Ŝytków na wła ściwe trasy, zale Ŝnie od indywidualnych mo Ŝliwo ści kondycyjnych i sprz ętu. W krajobrazie otwartym istnieje wiele mo Ŝliwo ści poruszania si ę na rowerze sieci ą dróg polnych (w znacznej cz ęś ci gruntowych) i ście Ŝek jak równie Ŝ dróg le śnych. Zasadnicz ą rol ę odgrywa jedynie czytelne oznakowanie tras odpowiednim kolorem w zale Ŝno ści od stopnia trudno ści pokonywania terenu. Przebieg tras rowerowych przez miejscowo ści poci ąga za sob ą konieczno ść wykonania odcinków nawierzchni wydzielonych z chodników wzdłu Ŝ ulic lub dopuszczenie ruchu mieszanego (pieszy, rowerowy i pojazdów) na ulicach o niewielkim nat ęŜ eniu. Zakłada si ę równie Ŝ wyst ępowanie miejsc, w których rowerzysta powinien zsi ąść z roweru.

154 Jako wytyczne do oznakowania szlaku drogowskazowo i informacyjnie słu Ŝy instrukcja Zarz ądu Głównego PTTK z 1995 r. wraz z „Aneksem di instrukcji znakowania szlaków turystycznych” wydanym przez Komisj ę Turystyki Kolarskiej Zarz ądu Głównego PTTK w kwietniu 1997 r. Starostwo Powiatowe w Stalowej Woli – Wydział ds. Promocji Powiatu i Informacji Europejskiej opracował tras ę powiatowego szlaku rowerowego. Przebieg trasy został wyznaczony w drodze konsultacji z Urz ędami Gmin, lokalnymi instytucjami zajmuj ącymi si ę wspieraniem rozwoju turystyki i nadle śnictwem. Ma on ł ączn ą długo ść ok. 120 km i obejmue wszystkie gminy powiatu. Przebieg trasy: Maziarnia – Kołodzieje – Bojanów – Stany – Przyszów – Ciemny K ąt – Stalowa Wola – Agatówka – Kotowa Wola – Zbydniów – Skowierzyn – Wrzawy – Chwałowice – ŁąŜ ek Chwałowicki – Baraki Stare – Zaklików – Gielnia – Lipa – Goliszowice – Lipowiec – Szwedy – Studzieniec – Słomiana – Krzaki – Kły Ŝów – Stalowa Wola. Na planszy „Kierunki i zasady polityki przestrzennej – struktura funkcjonalno-przestrzenna” szlak pokazano kolorem ró Ŝowym. Szlak rowerowy przebiega przez atrakcyjne tereny oraz miejsca szczególnie godne zobaczenia. Uwzgl ędnia równie Ŝ mo Ŝliwo ść zaopatrzenia – sklepy nie rzadziej ni Ŝ co 30 km, noclegi w promieniu ok. 50 km oraz dost ęp do transportu publicznego nie rzadziej ni Ŝ co 50 km. Z układem turystycznym szlaków rowerowych ł ączy si ę proponowana w studium ście Ŝka rowerowa realizuj ąca komunikację lokaln ą w Lipie. Turystyczny szlak rowerowy zaproponowany przez Starostwo Powiatowe w Stalowej Woli wyznaczony został po trasie istniej ących dróg publicznych, polnych i le śnych. Poza konieczno ści ą oznakowania jest przedsi ęwzi ęciem prawie bezinwestycyjnym. W Studium proponuje si ę jako działanie docelowe wykorzystanie nieczynnego torfowiska kolejki wąskotorowej o przebiegu Lipa – Gwizdów – Ł ąŜ ek Ordynacki – Szklarnia – Szewce – Bukowa. Na planszy „Kierunki i zasady polityki przestrzennej – struktura funkcjonalno-przestrzenna” szlak pokazano kolorem Ŝółtym. Z Bukowej mi ędzywojewódzki szlak rowerowy przez powiaty biłgorajski, zamojski, Tomaszewski, miejscowo ści Biłgoraj – Osuchy – Józefów – Susiec – Narol – Beł Ŝec – Hrebenne – Rawa Ruska – poł ączy si ę w Lwowie z europejsk ą tras ą rowerow ą Morze Czarne – Kanał La Manche. Prowadzenie szlaku rowerowego śladem torfowiska kolejki wąskotorowej wymaga ć b ędzie przystosowania nawierzchni do jazdy na rowerze oraz uzupełnienie zdewastowanych elementów infrastruktury na trasie takich jak mosty, przepusty itp.

23.2. Komunikacja kolejowa Zgodnie z dokonanym podziałem linii kolejowych na pa ństwowe i lokalne (DZ.U. Nr 13/2011 r.), linia Lublin – Przeworsk przypisana została do grupy linii. Dotacje z bud Ŝetu pa ństwa kierowane będą na finansowanie budowy i modernizacji linii o pa ństwowym znaczeniu, natomiast linie o znaczeniu lokalnym, zgodnie z „Ustaw ą o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsi ębiorstwa pa ństwowego PKP” mog ą by ć przekazywane nieodpłatnie jednostką samorz ądu terytorialnego lub sprzedawane przedsi ębiorstwom. Ustawa umo Ŝliwia wdro Ŝenie w Ŝycie tak zwanej regionalizacji przewozowej, czyli zawieranie umów w pionie Dyrekcji Przewozów Pasa Ŝerskich PKP S.A. z samorz ądami poszczególnych województw na dofinansowanie regionalnych przewozów pasa Ŝerskich w granicach jednego województwa lub przewozy realizujące poł ączenia z województwami sąsiednimi.

155 24. Polityka rozwoju systemów infrastruktury technicznej

24.1. Elektroenergetyka W perspektywie do 2015 roku Rzeszowski Zakład Energetyczny nie planuje na terenie gminy budowy Ŝadnych obiektów kubaturowych i sieciowych o niepiciu 110 kV. Głównym źródłem zasilania gminy w energi ę elektryczn ą b ędzie oddany do eksploatacji od 1992 r. GPZ 110/15 kV „Zaklików” zasilany liniami: − 110 kV „Stalowa Wola – Zaklików” − 110 kV „Zaklików – Budzy ń” przebiegaj ącymi przez zachodni obszar gminy z południa na północ.

Przebiegaj ąca tranzytem przez obszar gminy, z południa na północny wschód, linia Najwy Ŝszych Napi ęć 220 „Stalowa Wola – Abramowice” – pozostaje bez zmian. Linie magistralne średniego napi ęcia 15 kV zasilaj ące obszar gminy: − 15 kV „Zaklików – Obwodowa” − 15 kV „Zaklików – Li śnik” − 15 kV „Zaklików – Budzy ń” − 15 kV „Zaklików – Rzeczyca – Budzy ń” − 15 kV „Zaklików – Rzeczyca” − 15 kV „Zaklików – Łysaków – Potoczek” − 15 kV „Zaklików – Borów – Annopol” − 15 kV „Zaklików – Lipa” w najbli Ŝszej perspektywie pozostaj ą bez zmian.

W dalszej perspektywie linie magistralne o zani Ŝonych przekrojach przewodów takie jak: − 15 kV "Zaklików - Li śnik" − 15 kV "Zaklików - Lipa - Rozwadów" w miejscowo ści Lipa gdzie przekrój wynosi 35 mm 2 − 15 kV "Zaklików - Borów - Annopol" − 15 kV "Zaklików - Obwodowa" (od strony GPZ-u) będą modernizowane do przekroju 70 mm 2 AFL.

Rzeszowski Zakład Energetyczny – Rejon Energetyczny w Janowie Lubelskim opracował program modernizacji i rekonstrukcji sieci elektroenergetycznych miejscowo ści wymagaj ących pilnej potrzeby poprawy warunków napi ęciowych.

W I kolejno ści w miejscowo ściach: Łysaków − budowa stacji trafo – 1 szt. − budowa linii Ś.N. – 0,5 km − budowa linii n.n. – 0,7 km − remont kapitalny linii n.n. – 3,7 km

Zaklików − remont kapitalny linii n.n. – 4 km − wymiana starych kabli ŚN do stacji „Przedszkole”

W II kolejno ści remont linii niskiego napi ęcia wymagany jest w miejscowo ściach: − Karkówka – remont kapitalny − Irena − Gielnia − Dąbrowa Zaklikowska − Goliszowiec – remont linii ŚN.

156 Perspektywiczny wzrost zapotrzebowania mocy przez nowych odbiorców energio elektrycznej, jak równie Ŝ zapewnienie dostaw energii istniej ącym odbiorcom o wła ściwych parametrach i spełnienia wymogów z zakresu ochrony przeciw pora Ŝeniowej realizowane będzie poprzez: − budow ę stacji transformatorowych napowietrznych 15/0,4 kV na obszarach wiejskich; − budow ę stacji transformatorowych wewn ętrznych 15/0,4 kV na obszarach intensywnej zabudowy; − budow ę linii średniego napi ęcia, kablowych do zasilania stacji wewn ętrznych, napowietrznych do zasilania stacji napowietrznych; − budow ę linii niskiego napi ęcia kablowych, napowietrznych do zasilania poszczególnych odbiorców i o świetlania ulicznego.

Lokalizacja projektowanej zabudowy kubaturowej w pobli Ŝu stacji GPZ 110/15 kV, linii elektroenergetycznej 220 kV i 110 kV, winna by ć zgodna z wymogami zawartymi w aktualnie obowi ązuj ących przepisach budowy urz ądze ń elektrycznych i polskich normach oraz zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów promieniowania, jakie mog ą wyst ępowa ć w środowisku, oraz wymaga ń obowi ązuj ących przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania (Dz.U. nr 107 poz. 676 z dnia 20 sierpnia 1998 r.). W przypadku wyst ąpienia kolizji projektowanych obiektów z istniej ącymi sieciami elektroenergetycznymi nale Ŝy sieci te przystosowa ć do nowych warunków pracy – wymagane jest oddzielne porozumienie inwestorów obiektów z RZE S.A. (RE Janów Lubelski). Koszty ww. zakresu prac pokrywa zainteresowany. Dla linii elektroenergetycznych napowietrznych w terenach przewidzianych do zalesiania przewidzie ć pasy bez zadrzewie ń o szeroko ściach: − linie 110 kV – 20 m (po 10 m od osi linii) − linie 15 kV – 11 m (po 5,5 m od osi linii)

W gminie istniej ą potencjalne mo Ŝliwo ści rozwoju niekonwencjonalnych (odnawialnych) źródeł energii takich jak: − elektrowni wodnych − biomasy (drewno, słoma) − biogazu.

Gmina nie posiada warunków do lokalizacji elektrowni wiatrowych. Znajduj ące si ę poza stref ą wyst ępowania średnich rocznych pr ędko ści wiatru przekraczaj ących 4 m/s u Ŝytecznych dla potrzeb energetycznych.

Rozwój innych niekonwencjonalnych źródeł energii pozyskiwanych z: − zasobów wód geotermalnych − źródeł niskotemperaturowych − energii słonecznej uzale Ŝniony b ędzie od tego, czy b ędą sprzyjaj ące warunki i mo Ŝliwo ści prawne zach ęcaj ące do inwestowania w niekonwencjonalne źródła energii.

W zwi ązku z post ępem technologii turbin wiatrowych oraz szczegółowymi badaniami wietrzno ści północnej cz ęś ci gminy Zaklików mo Ŝna uzna ć, Ŝe budowa elektrowni wiatrowych w chwili obecnej mo Ŝe by ć realizowana na obszarze gminy Zaklików.

157 24.2. Telekomunikacja

24.2.1. Telefonia standardowa Telekomunikacja Polska S.A. Obszar Telekomunikacji w Tarnobrzegu planuje zapewnienie łączno ści telefonicznej i dost ęp do wszelkich usług dodanych o standardzie światowym wszystkim mieszka ńcom gminy poprzez:
rozbudow ę istniej ących central cyfrowych w: − Zaklikowie − Lipie
rozbudow ę sieci rozdzielczej w miejscowo ściach: − Zaklikowie − Antonówce − Dąbrowie Zaklikowskiej − Zdziechowicach II
rozbudow ę sieci abonenckiej dla wszystkich zgłaszaj ących si ę klientów
budow ę koncentratora (wyniesiona cz ęść centrali).

Pilicka Telefonia S.A. do 2003 r. planuje w gminie Zaklików powi ększenie ilo ści abonentów do ok. 100 poprzez budow ę sieci i urz ądze ń teletechnicznych dla wszystkich ch ętnych znajduj ących si ę w zasi ęgu oddziaływania projektowanej stacji nadawczo-odbiorczej w Potoku Wielkim II, na terenie Stra Ŝy Po Ŝarnej. Zasi ęg oddziaływania takiej stacji wynosi ≈ 15 km.

24.2.2. Telefonia komórkowa

W Zaklikowie przy ul. Lubelskiej 51, na terenie Fabryki Elementów Zł ącznych Huty Stalowa Wola, projektowana jest (obecnie w realizacji) Radiowa Stacha Nadawczo-Odbiorcza Cyfrowej Telefonii Komórkowej GSM 900 „Centertel” Nr F1-5630-TG4. Starostwo Powiatowe w Stalowej Woli w dniu 03.09.2001 r. wydało pozwolenie na budow ę i zasilanie ww. stacji. Opracowana ocena „Oddziaływania na środowisko” wykazuje, Ŝe: planowana inwestycja – monta Ŝ ww. stacji na wie Ŝy o wysoko ści 50 m nie oddziaływuje w sposób negatywny na stan środowiska naturalnego i zdrowie ludzi . Obszar wyst ępowania pól elektromagnetycznych o warto ściach stwarzaj ących potencjalne zagro Ŝenie dla zdrowia ludzi i środowiska znajduje si ę na znacznej wysoko ści od 45,4 do 50,3 m n.p.t., w promieniu do 42,5 m. W bezpo średnim otoczeniu stacji znajduj ą si ę tereny i obiekty przemysłowe Fabryki Elementów Zł ącznych sp. z o.o.; niskie budynki magazynowe, biurowo-techniczne, skład opału, hydrofornia i zbiorniki wodne, hale produkcyjne i kotłownia, a w dalszym s ąsiedztwie rozci ągaj ą si ę tereny rolne – pola uprawne. W promieniu ponad 80 m od miejsca usytuowania anten nadawczych stacji nie wyst ępuje jakakolwiek zabudowa mieszkaniowa. Bior ąc pod uwag ę aktualne zagospodarowanie terenu otoczenia stacji, nie wyznacza si ę obszaru ograniczonej. Operator Telefonii Komórkowej Plus GSM stara si ę o budow ę Radiowej Stacji Nadawczo – Odbiorczej w Zaklikowie przy ul. Dworcowej, ale ze wzgl ędu na protesty mieszka ńców, co do lokalizacji stacji, nie otrzymał od Urz ędu Gminy warunków zabudowy i zagospodarowania terenu.

158 24.3. Zaopatrzenie w gaz Istniej ące stacje redukcyjne pomiaru gazu: − I° Zaklików o przepustowo ści Qn = 1500 Nm³/h, − II° Zaklików o przepustowo ści Qn = 600 Nm³/h, − III° Lipa o przepustowo ści Qn = 3200Nm³/h oraz zrealizowane sieci w Zaklikowie i realizowane w Zdziechowicach I, i Zdziechowicach II stwarzaj ą potencjalne mo Ŝliwo ści pełnej gazyfikacji obszaru całej gminy poprzez budow ę sieci niskopr ęŜ nej i średniopr ęŜ nej w układzie pier ścieniowo – rozdzielczym.

24.4. Zaopatrzenie w wod ę Pełne pokrycie bilansowych potrzeb gminy jest mo Ŝliwe w oparciu o udokumentowanie zasoby wód wgł ębnych z utworów trzeciorz ędowych i kredowych. Uj ęcie Zdziechowice – Karkówka o zatwierdzonych zasobach wysoko ści 59 m³/h pozostanie jako uj ęcie podstawowe zabezpieczaj ące aktualne potrzeby mieszka ńców miejscowo ści: Zaklików, Zdziechowice I, Zdziechowice II, Karkówka, Lipa, Gielnia, w których zrealizowano sie ć wodoci ągow ą oraz Józefów i Baraki Stare gdzie aktualnie sie ć wodoci ągowa jest realizowana. Istniej ący układ poboru wody nale Ŝy rozbudowa ć o nowe studnie gł ębinowe do wielko ści zabezpieczaj ące kierunkowe potrzeby bilansowe mieszka ńców całej gminy. Zakłada si ę rozbudow ę istniej ącego układu sieci wodoci ągowej dla sołectw: Irena, Ł ąŜ ek Zaklikowski, Baraki Nowe, Goliszowiec, D ąbrowa, Łysaków i Kolonia Łysaków. Do czasu realizacji docelowego układu sieci wodoci ągowej przewiduje si ę zaopatrzenie w wod ę mieszka ńców ww. sołectw z lokalnych uj ęć .

24.5. Gospodarka ściekowa Podstawowym zadaniem na okres perspektywiczny b ędzie stworzenie systemu odbioru i zagospodarowania ścieków z obszaru gminy. Istniej ący potencjał w postaci realizowanej oczyszczalni ścieków „Lipa” (pierwszy etap o przepustowo ści 157 m³/dob ę) oraz rozpocz ęta realizacja oczyszczalni „Zaklików” wraz z przygotowanymi projektowo zadaniami obejmuj ącymi kanalizacj ę sanitarn ą dla miejscowo ści Zaklików i Lipa stanowi ą dobr ą podstaw ę dla rozwi ąza ń kierunkowych. Wyznacza si ę dwa podstawowe obszary na których b ędą stosowane grupowe systemy oczyszczania ścieków. I. Obszar systemowy „Zlewni Zaklików” bazuj ący na zaprojektowanej oczyszczalni

mechaniczno – biologicznej w Zaklikowie o docelowej przepustowo ści Q śrd = 616 m³/dob ę ze zrzutem do rzeki Sanna obejmuj ący bilansowo miejscowo ści: Zaklików, Zdziechowice I, Zdziechowice II, Karkówka, Baraki Stare, Józefów, Baraki Nowe, Antonówka, D ąbrowa, Łysaków, Ł ąŜ ek Zaklikowski i Irena. Jako rozwi ązanie alternatywne dla okresu kierunkowego wskazuje si ę mo Ŝliwo ść wydzielenia trzech zlewni w ramach „Zlewni Zaklików” z własnymi rejonowymi oczyszczalniami lokalnymi: − ŁąŜ ek Zaklikowski − Baraki Stare, Baraki Nowe, Józefów − Łysaków, D ąbrowa. II. Obszar systemowy „Zlewni Lipa” bazuj ący na realizowanej oczyszczalni mechaniczno – biologicznej „Lipa” o docelowej przepustowo ści Q śrd = 308 m³/dob ę ze zrzutem do rzeki Złodziejki obejmuj ący bilansowo miejscowo ści: Lipa, Gielnia, Goliszowiec.

Ze wzgl ędu na konfiguracj ę terenu, wysoki poziom wód gruntowych, rozci ągni ętą zabudow ę preferuje si ę realizacj ę systemu kanalizacji sanitarnej w układzie grawitacyjno – ci śnieniowym.

159 Dla obszarów nie obj ętych grupowym systemem gdzie istniej ąca zabudowa posiada charakter zabudowy rozproszonej, wyst ępuje brak tendencji rozwojowych głównie ze wzgl ędów ekonomicznych przewiduje si ę mo Ŝliwo ść realizacji indywidualnych systemów gromadzenia z dowozem do punktów zlewnych lub realizacj ę lokalnych systemów oczyszczania ścieków.

24.6. Gospodarka odpadami Jako podstawowe zadania uznaje si ę wykreowanie systemu gospodarki odpadami na obszarze gminy. Zachowuj ąc nowo istniej ące wysypisko jako strategiczne mienie komunalne nale Ŝy poszukiwa ć form organizacyjnych, które przy minimalnych kosztach pozwol ą na: − takie zorganizowanie systemu gromadzenia i obsługi wywozu aby 100 % mieszka ńców pozbywało si ę odpadów w sposób legalny; − dysponuj ąc na terenie składowiska boksem na odpady u Ŝytkowe nale Ŝy kontynuowa ć selektywn ą zbiórk ę odpadów „u źródła” za pomoc ą kolorowych worków (szkło, tworzywa, metal, makulatura). Uzupełniaj ąco wprowadzi ć selektywn ą zbiórk ę odpadów u Ŝytkowych (szkło, tworzywa, makulatura) systemem „kontener w s ąsiedztwie” za pomoc ą zestawu 3 kolorowych pojemników rozstawionych minimum 1 zestaw w ka Ŝdej miejscowo ści; − nale Ŝy stymulowa ć racjonalne zagospodarowanie odpadów poprzez szerzenie świadomo ści ekologicznej oraz edukacj ę i eksponowanie pozytywnych wzorców do naśladowania.

Elementem, który wykreuje wspólne formy organizacyjne i uruchomi nowe źródła finansowania mo Ŝe by ć zawarte w dniu 6.12.01 r. porozumienie mi ędzygminne pod patronatem samorz ądu powiatu stalowowolskiego.

24.7. Regulacja stosunków wodnych Jako główne zadanie w zakresie melioracji szczegółowych uznaje si ę utrzymanie w nale Ŝytym stanie technicznym istniej ących obiektów. Cele cz ąstkowe wytypowane do realizacji to: − Odbudowa obiektów Łysaków – Gielnia − Wykonanie melioracji na terenie sołectw: Ł ąŜ ek Zaklikowski i Zdziechowice W zakresie melioracji podstawowych główne zadania to realizacja: − zbiorników wodnych: Z-1 – Zaklików o powierzchni 6,8 ha Z-2 – Zaklików o powierzchni 1,5 ha Z-3 – Zdziechowice o powierzchni 4,2 ha − regulacja rzeki Złodziejki, − remonty jazów na rzece Sanna w Ł ąŜ ku Zaklikowskim w km 15+875 i 21+750, − przebudowa jazu na rzece Sanna w Zaklikowie w km 29+500, − regulacja rzeki Sanna z zabezpieczeniem przed erozj ą stopniami faszynowo – kamiennymi w km 25+050 do 27+750 (7 sztuk).

160 25. Kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej

25.1. Komunikacja

25.1.1. Komunikacja drogowa

1. Na rysunku studium okre ślono podstawowy układ dróg publicznych: drogi głównej, dróg zbiorczych i lokalnych, które wraz z pozostałymi drogami (dojazdowymi i wewn ętrznymi) maj ą zapewni ć obsług ę terenów zainwestowanych oraz terenów przeznaczonych pod zainwestowanie. 2. Główny układ komunikacyjny stanowi ą: droga wojewódzka nr 855, drogi powiatowe oraz sie ć dróg gminnych. 3. Dopuszcza si ę, w zale Ŝno ści od zaistniałych potrzeb, wyznaczanie dodatkowych dróg wszystkich klas. 4. Dla terenów oznaczonych symbolem KDG, KDZ, KDL ustala si ę sposób zagospodarowania pod drogi publiczne. 5. Ustala si ę lokalizacj ę dróg publicznych, stanowi ących główne elementy układu drogowego, oznaczonych symbolami: − KDG - droga publiczna klasy głównej (droga wojewódzka nr 855); − KDZ - droga publiczna klasy zbiorczej ( − KDL - droga publiczna klasy lokalnej (wa Ŝniejsze drogi gminne). 6. Ustala si ę szeroko ści dróg: − KDG - 25 m; − KDZ - 20 m; − KDL - 12 m. 7. W pasach dróg dopuszcza si ę lokalizacj ę: − ci ągów pieszych; − ście Ŝek rowerowych; − infrastruktury technicznej; − obiektów małej architektury; − zieleni. 8. W granicach obszaru obj ętego zmian ą studium wskazuje si ę proponowany przebieg planowanego przeło Ŝenia drogi wojewódzkiej z obej ściem miejscowo ści Zaklików. 9. Za zgodne z ustaleniami studium uznaje si ę wprowadzenie nieoznaczonych na rysunku studium dróg publicznych klasy dojazdowej oraz dróg wewn ętrznych, których przebieg i parametry nale Ŝy okre śli ć w planach miejscowych. 10. Za zgodne z ustaleniami studium uznaje si ę zmian ę parametrów technicznych i przebiegu dróg pokazanych na rysunku studium w przypadku stwierdzenia ogranicze ń uzasadniaj ących zmian ę. 11. W zakresie obsługi komunikacyjnej zakłada si ę: − modernizacj ę istniej ących dróg; − budow ę i modernizacj ę chodników z przystosowaniem dla osób niepełnosprawnych; − budow ę ście Ŝek rowerowych oraz szlaków turystycznych. 12. Dla obsługi gospodarki rolnej nale Ŝy realizowa ć drogi rolne, dla których nie okre śla si ę parametrów oraz nie wyznacza na rysunku.

161 25.1.2. Komunikacja kolejowa W granicach obszaru obj ętego zmian ą studium wyst ępuje linia kolejowa, która poło Ŝona jest w granicach terenów zamkni ętych, dla których nie ustalono stref ochronnych.

25.2. Infrastruktura techniczna

25.2.1 Elektroenergetyka, ciepło

W zakresie zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: − zachowuje si ę istniej ące napowietrzne linie energetyczne, − dopuszcza si ę mo Ŝliwo ść budowy napowietrznych linii energetycznych, − dopuszcza si ę skablowanie oraz zmian ę przebiegu istniej ących sieci energetycznych, − dopuszcza si ę budow ę, modernizacj ę i przebudow ę istniej ących sieci, − dopuszcza si ę mo Ŝliwo ść rozmieszczenia słupów i urz ądze ń niezb ędnych z korzystania z linii w innych ni Ŝ dotychczas miejscach, − dopuszcza si ę lokalizacj ę urz ądze ń infrastruktury technicznej, których dokładna lokalizacja powinna zosta ć okre ślona w planach miejscowych, − dopuszcza si ę wydzielenie odr ębnych działek przeznaczonych pod realizacj ę GPZ, stacji transformatorowych.

W zakresie zaopatrzenia w energi ę ciepln ą przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: − zaopatrzenie w energi ę ciepln ą z indywidualnych kotłowni, − zaleca si ę stosowanie ekologicznych źródeł energii cieplnej, − do wytwarzania energii w celach grzewczych i technologicznych zaleca si ę stosowanie paliw, zapewniaj ących ni Ŝszy poziom emisji zanieczyszcze ń powietrz, np. gaz, olej opałowy, energia elektryczna, biomasa lub alternatywne źródła energii odnawialnej)

W zakresie alternatywnych źródeł energii przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: − na terenach R/EW - tereny, na których mog ą by ć rozmieszczone urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100kW, dopuszcza si ę realizacj ę elektrowni wiatrowych, − przy lokalizacji urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę z odnawialnych źródeł energii nale Ŝy uwzgl ędni ć ochron ę mieszka ńców i obszarów cennych przyrodniczo, poprzez zachowanie parametrów okre ślonych przepisami odr ębnymi, − lokalizacja urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę z odnawialnych źródeł energii nie powinna narusza ć warunków zabudowy i zagospodarowania terenów s ąsiednich, − lokalizacja siłowni wiatrowych nie mo Ŝe powodowa ć ogranicze ń w zagospodarowaniu istniej ących i projektowanych terenów przeznaczonych pod zabudow ę zwi ązan ą ze stałym pobytem ludzi, − siłownie wiatrowe nale Ŝy lokalizowa ć w takiej odległo ści od terenów przeznaczonych pod zabudow ę zwi ązan ą ze stałym pobytem ludzi, aby nie nara Ŝać jej na ponadnormatywny hałas i drgania, zgodnie z przepisami odr ębnymi. − nale Ŝy zachowa ć minimalne odległo ści zgodnie z rozdziałem 18.1. Kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania oraz u Ŝytkowania terenów, w tym wył ączone spod zabudowy, − dopuszcza si ę równie Ŝ wykorzystanie innych alternatywnych źródeł energii, tj. energia słoneczna, itp.

25.2.2. Telekomunikacja W zakresie telekomunikacji przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: − przewiduje si ę rozbudow ę sieci telekomunikacyjnych zarówno w formie tradycyjnej jak i wykorzystuj ąc nowe technologie,

162 − zaleca si ę rozwój usług i sieci telekomunikacyjnych w zakresie urz ądze ń sieci przewodowej oraz bezprzewodowej stosownie do wzrostu zapotrzebowania na usługi telekomunikacyjne i teleinformatyczne.

25.2.3. Zaopatrzenie w gaz W zakresie zaopatrzenia w gaz przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: − zakłada si ę budow ę, rozbudow ę i modernizacj ę sieci gazowej, − zakłada si ę zaopatrzenie w gaz z sieci gazowej, − do czasu realizacji sieci gazowej zakłada si ę korzystanie z gazu na dotychczasowych zasadach (gaz propan-butan dystrybuowany w butlach), − sie ć gazow ą nale Ŝy realizowa ć zgodnie z przepisami odr ębnymi, − dopuszcza si ę lokalizacj ę urz ądze ń infrastruktury technicznej (stacje redukcyjne gazu), których dokładna lokalizacja powinna zosta ć okre ślona w planach miejscowych.

25.2.4. Zaopatrzenie w wod ę W zakresie gospodarki wodnej przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: − zaopatrzenie w wod ę z uj ęcia wód podziemnych Zdziechowice - Karkówka oraz poprzez system sieci wodoci ągowej, − zakłada si ę budow ę i rozbudow ę sieci wodoci ągowej oraz modernizacj ę istniej ącej sieci wodoci ągowej, − nale Ŝy zapewni ć mo Ŝliwo ść przył ączenia nowych odbiorców do sieci wodoci ągowej, − nale Ŝy podejmowa ć niezb ędne działania i inwestycje słu Ŝą ce zapewnieniu wysokiej niezawodno ści dostaw wody pitnej o dobrych parametrach jako ściowych, poprzez skuteczn ą ochron ę uj ęcia wody przed zanieczyszczeniami oraz dbało ść o wła ściwe parametry techniczne sieci i urz ądze ń słu Ŝą cych zaopatrzeniu w wod ę, − dopuszcza si ę realizacj ę nowych uj ęć wód podziemnych po przeprowadzeniu bada ń, zgodnie z przepisami odr ębnymi, − dopuszcza si ę zaopatrzenie w wod ę ze studni indywidualnych.

25.2.5. Gospodarka ściekowa W zakresie gospodarki ściekowej przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: − odprowadzanie ścieków mo Ŝe by ć realizowane do indywidualnych lub grupowych zbiorników bezodpływowych b ądź do przydomowych oczyszczalni ścieków do czasu realizacji kanalizacji sanitarnej, − dopuszcza si ę realizacj ę przydomowych oczyszczalni ścieków lub szamb na obszarach, które z ekonomicznych wzgl ędów nie zostan ą przewidziane do obj ęcia zbiorcz ą kanalizacj ą sanitarn ą, − zakłada si ę budow ę, rozbudow ę i modernizacj ę sieci kanalizacyjnej, − zaleca si ę obj ęcie wszystkich gospodarstw domowych systemem kanalizacji sanitarnej, − zakazuje si ę odprowadzania ścieków, w tym równie Ŝ zanieczyszczonych wód opadowych i roztopowych, bezpo średnio do wód i gleby, − odprowadzenie wód opadowych powinno odbywa ć si ę zgodnie z zasadami okre ślonymi w przepisach odr ębnych.

25.2.6. Gospodarka odpadami Gospodark ę odpadami nale Ŝy prowadzi ć zgodnie z przepisami odr ębnymi o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. − zaleca si ę obj ęcie systemem odbioru odpadów wszystkich gospodarstw domowych,

163 − zaleca si ę prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów, − nale Ŝy podejmowa ć skuteczne działania administracyjne skłaniaj ące do utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy, − nale Ŝy d ąŜ yć do podniesienia świadomo ści społecznej mieszka ńców w ramach edukacji ekologicznej, w szczególno ści w zakresie minimalizacji wytwarzania odpadów oraz ich selektywnej zbiórki.

164 26. Polityka w zakresie ochrony ludno ści przed zagro Ŝeniami Ŝywiołowymi

26.1. ZagroŜenia Ŝywiołowe i katastrofalne „Studium” uwzgl ędnia wpływ i skutki zagro Ŝeń Ŝywiołowych i katastrofalnych na proces rozwoju przestrzennego obszaru. Gmina Zaklików nale Ŝy do rejonu o średnim nat ęŜ eniu czynników zagra Ŝaj ących Ŝyciu i zdrowiu ludno ści. ZagroŜenia dla ludno ści mog ą nast ąpi ć na skutek awarii, uszkodze ń lub zniszcze ń zbiorników (magazynów) i instalacji z toksycznymi środkami przemysłowymi, awarii elektrowni j ądrowych lub ładunków j ądrowych rozmieszczonych na obszarach pa ństw sąsiaduj ących, zagroŜenia powodziowe w okresach wysokich stanów wody na rzekach, po Ŝary przestrzenne lasów oraz ska Ŝenia środowiska naturalnego w zwi ązku z transportem niebezpiecznych substancji chemicznych.

Zagro Ŝenia powodziowe Powód ź nie stwarza bezpo średniego zagro Ŝenia dla Ŝycia ludzi i zwierz ąt. Rzeki odprowadzaj ące wody powierzchniowe charakteryzuj ą si ę małymi przepływami, płyn ą we wci ętych dolinach po równinnym terenie. Okresowo mog ą wyst ępowa ć podtopienia w dolinie rzeki Sanny. Pogorszeniu mog ą ulec warunki higieniczno-sanitarne, a w konsekwencji zagro Ŝenie epidemiologiczne.

Zagro Ŝenie po Ŝarowe Zagro Ŝenie po Ŝarowe stwarza zwarto ść zabudowy budynków drewnianych i budynków o pokryciu łatwopalnym. Na terenach kompleksów le śnych w rejonach zagro Ŝonych po Ŝarami przestrzennymi prowadzony jest monitoring zagro Ŝeń, sprawowany przez słu Ŝby nadle śnictw będących w kontakcie z jednostkami stra Ŝy po Ŝarnej. Do celu wykorzystywane s ą wie Ŝe obserwacyjne. W ostatnich latach w zakładach pracy wprowadzane s ą nowoczesne formy ochrony, polegaj ące na wprowadzeniu systemu zabezpiecze ń i czujników. Systemy zabezpiecze ń posiadaj ą ł ączno ść z jednostkami stra Ŝy po Ŝarnej.

Zagro Ŝenia chemiczne Awaryjne ska Ŝenia chemiczne o zasi ęgu lokalnym mog ą powstawa ć w zakładach gromadz ących znaczne ilo ści niebezpiecznych substancji chemicznych z racji wykorzystywania ich w procesach technologicznych. Szczególne zagro Ŝenie substancjami chemicznymi niebezpiecznymi dla Ŝycia i zdrowia ludzi i zwierz ąt oraz ska Ŝenia środowiska stanowi ą przewozy substancji toksycznych w transporcie kołowym. O skali i charakterze tego zagro Ŝenia stanowi klasa ich toksyczno ści, a przede wszystkim znikoma przewidywalno ść wyst ąpienia sytuacji awaryjnych i zwi ązane z tym trudno ści podejmowania natychmiastowych dobrze zorganizowanych przedsi ęwzi ęć ratunkowych. W sytuacjach powy Ŝszych mo Ŝe nast ąpi ć konieczno ść dora źnej ewakuacji ludno ści, któr ą kieruje Szef OC województwa lub szefowie OC gmin i powiatu.

Ska Ŝenia promieniotwórcze Mog ą wyst ąpi ć w razie awarii elektrowni j ądrowych poza granicami kraju. Najwi ększe zagro Ŝenie stwarzaj ą elektrownie j ądrowe w: − miejscowo ściach Równe – 280 km, Chmielnicki – 400 km, na Ukrainie; − miejscowo ściach Bohunice i Mochovce ok. 230 km w Słowacji;

165 − miejscowo ściach Dukowany – 360 km, Temelin – 400 km w Czechach. Nie przewiduje si ę do ska Ŝenia osi ągn ęły wielko ść stanowi ąca bezpo średnie zagro Ŝenie Ŝycia ludzi, nale Ŝy jednak liczy ć si ę z mo Ŝliwo ści ą ska Ŝenia upraw warzyw i owoców, wody i konieczno ści ą wprowadzenia „rygorów” w ich wykorzystaniu do spo Ŝycia oraz potrzeb ą zabezpieczenia preparatów jodu stabilnego i zapewnienia do celów konsumpcyjnych wody z zakrytych uj ęć .

26.2. Aspekty obrony cywilnej W zakresie budownictwa ochronnego W rejonach budownictwa jednorodzinnego przewidzie ć ukrycia wykonywane w podpiwniczeniach budynków przez mieszka ńców we własnym zakresie, w okresie podwy Ŝszonej gotowo ści obronnej pa ństwa. Dla zakładów pracy nie posiadaj ących budowli ochronnych nale Ŝy zarezerwowa ć tereny pod dora źną realizacje budowli na podstawie typowej lub powtarzalnej dokumentacji budowlanej. Dla nowo budowanych zakładów pracy i obiektów u Ŝyteczno ści publicznej, które b ędą kontynuowa ć działalno ść w czasie wojny przewidywa ć budow ę schronów dla załóg.

W zakresie alarmowania DąŜ yć do pokrycia terenu gminy syrenami elektrycznymi dla celów alarmowania i powiadamiania mieszka ńców w przypadku zagro Ŝeń (słyszalno ść syreny do 300 m w zabudowie zag ęszczonej). Zainstalowane syreny wł ączy ć do obowi ązuj ącego w województwie systemu radiowego sterowania. W zakresie zaciemnienia W razie prowadzenia modernizacji, rozbudowy lub budowy nowej instalacji elektrycznej oświetlenia zewn ętrznego przysposabia ć j ą do potrzeb zaciemniania i wygaszania. W zakresie zaopatrzenia w wod ę Zarezerwowa ć tereny pod budow ę awaryjnych studni wody pitnej lub wytypowa ć je z ju Ŝ istniej ących. Odległo ść studni wody pitnej od miejsc zamieszkania ludno ści powinna wynosi ć nie wi ęcej ni Ŝ 800 m i posiada ć wydajno ść min. 7,5 l na jedn ą osob ę na dob ę. Istniej ące uj ęcia wody przysposobi ć do funkcjonowania w warunkach specjalnych według obowi ązuj ących przepisów. W zakresie urz ądze ń specjalnych Nowo budowane obiekty sanitarne (ła źnie, pralnie, myjnie samochodowe) przystosowa ć do potrzeb prowadzenia zabiegów specjalnych – likwidacji ska Ŝeń. W zakresie energetyki DąŜ yć do bezawaryjnego zasilania w energi ę elektryczn ą zakładów i wszystkich obiektów wa Ŝnych dla zapewnienia warunków do przetrwania ludno ści. W zakresie formy przestrzennej i struktury wewn ętrznej Sytuowa ć strefy budownictwa mieszkaniowego z dala od obiektów zagro Ŝonych TSP oraz od terenów zalewowych zagro Ŝonych przez powodzie. Unika ć nadmiernego zag ęszczenia budynków w celu zminimalizowania mo Ŝliwo ści rozprzestrzeniania si ę po Ŝarów oraz powstawania zawałów ci ągłych. Sytuowa ć budynki po dwu stronach ulic tak, aby odległo ść mi ędzy nimi nie była mniejsza ni Ŝ suma ich wysoko ści – 10 metrów. Sie ć ulic i terenów zielonych wraz z drogami wylotowymi powinno stanowi ć jednolity system ci ągów komunikacyjnych promienistych i pier ścieniowych, powinien on zapewnia ć pełn ą przelotowo ść umo Ŝliwiaj ącą sprawn ą ewakuacj ę ludno ści oraz manewr sił ratowniczych.

166 27. Polityka w zakresie gospodarczego wykorzystania poligonu wojskowego

27.1. Zasady prowadzenia gospodarki le śnej

Zagospodarowanie terenów le śnych poło Ŝonych w granicach poligonu zwanego o środkiem szkolenia poligonowego przeprowadzaj ą jednostki administracji lasów pa ństwowych, zgodnie z Porozumieniem Ministrów ON i O ŚNiL. Jednostki administracji lasów pa ństwowego prowadz ą gospodark ę na terenach le śnych ośrodka w oparciu o zasady obowi ązuj ące w swoim resorcie, przy uwzgl ędnieniu zasad odr ębno ści gospodarowania przyj ętych dla obiektów wojskowych. Zmiana uprawy le śnej na inny rodzaj u Ŝytkowania (wylesienia) terenów le śnych uŜytkowanych przez o środek mo Ŝe nast ąpi ć w trybie obowi ązuj ących przepisów w sprawie wł ączania i wył ączania gruntu pa ństwowego gospodarstwa le śnego oraz zmiany uprawy le śnej na inny rodzaj u Ŝytkowania – wył ącznie na wniosek Ministra Obrony Narodowej. Podstaw ą do prowadzenia gospodarki le śnej na terenach u Ŝytkowanych przez o środek s ą plany urz ądzenia gospodarstwa le śnego okre ślaj ącego rodzaj, zakres i sposoby wykonania prac gospodarczych, uzgodnione w toku ich opracowywania z dowództwami okr ęgów wojskowych i rodzajów sił zbrojnych.

27.2. Współpraca wojskowa z administracj ą cywiln ą Współpraca ta powinna dotyczy ć nast ępuj ącej problematyki: 1) obustronnego ustalania zakresy prac dla osi ągni ęcia korzystnych warunków ochrony przeciwpo Ŝarowej lasów oraz prowadzenia planowej gospodarki le śnej, 2) bie Ŝą cej informacji władz i okolicznej ludno ści cywilnej o warunkach bezpiecze ństwa oraz zasadach wła ściwego zachowania si ę w lasach wchodz ących w granice o środków szkolenia poligonowego, 3) utrzymywania stałej ł ączno ści z miejscowymi władzami terenowymi oraz prowadzenia wspólnie z nimi akcji u świadamiaj ącej w śród ludno ści cywilnej w sprawie przestrzegania zasad bezpiecze ństwa.

W celu zapewnienia bezpiecze ństwa pracownikom le śnym wszystkie prace w o środku mog ą by ć prowadzone po uprzednim uzgodnieniu z komendantem o środka i ewentualnym poinstruowaniu ich przez komend ę o środka (raz w roku). Zalesienia i wyr ęby lasów w terenie ośrodka szkolenia poligonowego mog ą by ć prowadzenia gospodarki le śnej i ochrony przeciwpo Ŝarowej lasów w o środkach szkolenia poligonowego reguluje „Porozumienie zarz ądzenia ministrów Obrony Narodowej i O ŚZNiL”. Wszelka działalno ść w obr ębie poligonu winna odbywa ć si ę zgodnie z warunkami prawnymi dotycz ącymi terenów zamkni ętych.

27.3. Ubezpieczenie o środka szkolenia poligonowego

Komendant o środka bezpo średnio odpowiada za organizacj ą i ubezpieczenie całej powierzchni o środka. Ubezpieczenie o środka organizuje si ę przez: 1) ustawienie tablic wzbraniaj ących wst ęp, ostrzegawczych oraz sygnałów, 2) ustawienie masztów z koszami (kulami) podnoszonymi na czas strzelania, 3) stałe zamkni ęcie dróg, 4) czasowe zamkni ęcie dróg, 5) dora źne patrolowanie,

167 6) wystawienie w wyj ątkowych przypadkach, na szczególnie wa Ŝnych przelotowych drogach publicznych, stałych (ruchomych) posterunków ubezpieczenia obsadzanych przez Ŝołnierzy lub wartowników cywilnych.

Na granicach o środka oraz przy drogach publicznych przechodz ących przez teren o środka ustawia si ę tablice ostrzegawcze w odst ępach umo Ŝliwiaj ących widoczno ść s ąsiednich tablic i w dobrze widocznych miejscach maszty z koszami (kulkami) oraz dodatkowo na drogach publicznych znaki drogowe z zakazem zatrzymywania si ę i postoju. Tablice i znaki drogowe z zakazem zatrzymywania si ę i postoju musz ą by ć zaopatrzone w napisy : „POLIGON WOJSKOWY – WST ĘP WZBRONIONY”. Kosze (kule) na masztach podnoszone s ą na czas strzelania w celu ostrze Ŝenia osób wojskowych i cywilnych (w tym pracowników administracji lasów pa ństwowych) przed wkroczeniem na zagro Ŝony teren. Drogi publiczne przechodz ące przez teren o środka nara Ŝone na niebezpiecze ństwo w czasie strzela ń, powinny by ć na czas strzela ń zamykane zaporami pomalowanymi w białe czerwone pasy oraz ubezpieczane posterunkami. Na środku zapory powinna by ć umieszczona tablica z napisem: „STÓJ! OSTRE STRZELANIE! WEJ ŚCIE GROZI ŚMIERCI Ą!” oraz znak drogowy zakazu wjazdu wszystkich pojazdów z jednoczesnym wskazaniem drogi objazdu. O czasowe zamkni ęcie drogi publicznej przechodz ącej przez teren o środka oraz ustawienie na tych drogach wła ściwych znaków drogowych zapewniaj ących bezpiecze ństwo podczas strzelania nale Ŝy zwróci ć si ę do wła ściwych organów terenowej administracji rz ądowej. Drogi wlotowe prowadz ące do o środka szkolenia, ucz ęszczane przez wojsko, administracj ę lasów pa ństwowych lub inne upowa Ŝnione osoby, zamyka si ę stałymi zaporami. Przy zaporach umieszcza si ę tablice z napisem: „STÓJ! OSTRE STRZELANIE! WEJ ŚCIE GROZI ŚMIERCI Ą!”.

27.4. Zasady zawiadamiania ludno ści cywilnej o strzelaninach Komendant o środka jest zobowi ązany powiadomi ć wła ściwe organa terenowej administracji rz ądowej i le śnej w ostatnim tygodniu ka Ŝdego miesi ąca o terminach strzela ń w nadchodz ącym miesi ącu. W przypadku zmiany uzgodnionego wcze śniej terminu lub miejsca strzelania zawiadomienie powinno by ć dor ęczone zainteresowanym władzom nie pó źniej ni Ŝ 24 godziny przed terminem rozpocz ęcia tego strzelania. Komendant o środka, przez organa terenowej administracji rz ądowej, zobowi ązany jest zapozna ć okoliczn ą ludno ść z przepisami bezpiecze ństwa oraz wyja śni ć, jakie niebezpiecze ństwo grozi osobom przebywaj ącym na terenie o środka. Komendant o środka zobowi ązany jest za po średnictwem władz terenowej administracji rz ądowej – do prowadzenia działalno ści propagandowo – u świadamiaj ącej w śród okolicznej ludno ści, w sprawie przestrzegania przez ni ą zasad i warunków bezpiecze ństwa podczas strzela ń. Działalno ść propagandow ą nale Ŝy prowadzi ć przez cały rok. Do propagowania zasad i przepisów bezpiecze ństwa nale Ŝy wykorzysta ć: 1) pogadanki wygłaszane na zebraniach mieszka ńców i w szkołach przyległych do o środka, 2) ogłoszenia wywieszane w pomieszczeniach urz ędów władz terenowych, szkołach i innych pomieszczeniach lub miejscach ogólnie dost ępnych, 3) tablice ostrzegawcze i informacyjne, 4) lokalne środki masowego przekazu (TV, radio, praca), 5) współprac ę z duszpasterstwem w danym regionie.

168 27.5. Ochrona przeciwpo Ŝarowa terenów le śnych

Na terenach le śnych, wykorzystywanych przez wojsko, obowi ązuj ą przepisy okre ślone w rozporz ądzeniach MSWiA dotycz ące ochrony przeciwpo Ŝarowej oraz instrukcjach ochrony przeciwpo Ŝarowej poszczególnych o środków, a tak Ŝe w „Porozumieniu ministrów Obrony Narodowej oraz Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa”. Tereny le śne poło Ŝone w granicach o środków powinny by ć dodatkowo zabezpieczone przed po Ŝarami przez wojsko. Zabezpieczenie to powinno polega ć na: 1) zało Ŝeniu i utrzymaniu w stanie mineralizowanym pasów przeciwpo Ŝarowych wokół pól roboczych i zwartych k ęp drzewostanów w granicach pól roboczych oraz wokół rejonów celów; przebieg i szeroko ść tych pasów ustalaj ą jednostki lasów pa ństwowych w porozumieniu z komendantami o środków, 2) systematycznym oczyszczaniu rejonu celów (pól ognia) z samosiewów, suszu oraz innych łatwopalnych materiałów; w szczególno ści z powierzchni obejmuj ącej 100 metrów w gł ąb pola od utrzymywanego w stanie mineralizowanym pasa przeciwpo Ŝarowego, 3) zało Ŝeniu i utrzymaniu – w uzgodnieniu z jednostkami lasów pa ństwowych – wzdłu Ŝ dróg le śnych wyznaczonych dla ruchu pojazdów g ąsienicowych pasów przeciwpo Ŝarowych w rejonach szczególnie zagro Ŝonych po Ŝarem, 4) zało Ŝeniu i utrzymywaniu pasów przeciwpo Ŝarowych wokół namiotów, miejsc postoju sprz ętu, punktów tankowania oraz składowisk materiałów łatwopalnych.

27.6. Łowiectwo na terenie poligonu Gospodarka łowiecka na terenach le śnych u Ŝytkowanych przez o środek prowadzona jest według zasad ustalonych w obowi ązuj ących przepisach i hodowli, ochronie zwierz ąt łownych i prawie łowieckim (Art. 14 ust. 7 ustawy z dn. 17.06.1959 r.) – przez: 1) jednostki administracji lasów pa ństwowych – w obwodach łowieckich wył ączonych z wydzier Ŝawienia, niewydzier Ŝawionych i terenach nie wł ączonych do obwodów łowieckich, 2) koła łowieckie – w wydzier Ŝawionych im obwodach łowieckich.

Pozyskania zwierzyny na terenach obwodów łowieckich wymienionych w § 1 ust. 1 pkt 1. mog ą dokonywa ć jedynie członkowie Polskiego Zwi ązku Łowieckiego, którzy w trybie uzgodnionym ze Sztabem Generalnym WP oraz w my śl obowi ązuj ących w tym zakresie przepisów uzyskali upowa Ŝnienie na odstrzał zwierzyny łownej. Na terenach wydzier Ŝawionych kołom łowieckim upowa Ŝnienia do odstrzału zwierzyny wydaj ą zarz ądy wła ściwych kół łowieckich. Wszystkie osoby, które uzyskały zezwolenie na odstrzał indywidualny zwierzyny łownej powinny: 1) uzgodni ć rejon i czas polowania z komendantem o środka, który decyduje o mo Ŝliwo ści i czasie polowania, 2) zgłosi ć wła ściwej słu Ŝbie le śnej rejon i czas polowania, 3) ka Ŝdorazowo zgłasza ć oficerowi dy Ŝurnemu o środka wej ście i opuszczenie rejonu polowania.

169 28. Polityka realizacji przedsi ęwzi ęć publicznych gminy

28.1 Gospodarowanie mieniem komunalnym

Szeroko rozumiana gospodarka w gminie staje si ę niew ątpliwie przedmiotem publicznego zainteresowania. W śród ró Ŝnych narz ędzi gospodarki przestrzennej zwróci ć tutaj nale Ŝy szczególn ą uwag ę na planowanie przestrzenne i gospodark ę nieruchomo ściami komunalnymi. Istnieje cały szereg obustronnych zwi ązków pomi ędzy planowaniem przestrzennym, a gospodark ą gruntami. Nale Ŝy tutaj mie ć na uwadze zarówno zale Ŝno ści ustawowe (zasoby gruntów, wywłaszczenia nieruchomo ści, zobowi ązania gminy i wpływy do bud Ŝetu gminy z tytułu zmniejszenia lub wzrostu warto ści nieruchomo ści) jak i faktyczne oddziaływanie rozstrzygni ęć planistycznych na warto ść gruntów i na rynek nieruchomo ści.

Tabela nr 1. Wpływy z maj ątku komunalnego do bud Ŝetu gminy w latach 1996-2000 r. Rok Dochody w mln zł bud Ŝetu ogółem Wpływy z maj ątku komunalnego % 1996 5,652 0,012 0,2 1997 7,180 0,016 0,2 1998 8,528 0,076 0,9 1999 8,636 0,021 0,2 2000 10,044 0,289 2,9 Źródło: UG Zaklików Maj ątek gminy obejmuje nast ępuj ący zakres rzeczowy: a) nieruchomo ści gruntowe; b) budynki i lokale mieszkalne; c) lokale usługowe; d) obiekty u Ŝyteczno ści publicznej; e) drogi. Gospodarowanie tym maj ątkiem wymaga podejmowania rozwa Ŝnych decyzji, które z jednej strony przynosz ą korzy ści dla gminy, a z drugiej nie powoduj ą zbyt du Ŝych obci ąŜ eń dla uŜytkowników . Przedmiotem odpłatnego gospodarowania obj ęty jest w zasadzie maj ątek gminy wymieniony pod pozycjami od a) do c). Mo Ŝe przybiera ć ró Ŝną form ę: sprzeda Ŝ na własno ść , wieczystego uŜytkowania lub dzier Ŝawy. Z dotychczasowego do świadczenia wynika, Ŝe preferowan ą i obustronnie akceptowan ą form ą zbywania budynków i lokali mieszkalnych jest sprzeda Ŝ na własno ść . Gospodarowanie nieruchomo ściami gruntowymi rz ądzi si ę troch ę innymi prawami. Popyt na nieruchomo ści nie zawsze idzie w parze z kapitałem niezb ędnym na kupno terenów. Dlatego dla wielu inwestorów zarówno małych jak i wielkich firm, alternatyw ą jest pozyskanie gruntów w formie dzier Ŝawy, u Ŝytkowania. Obni Ŝą ono koszty pocz ątkowe inwestycji, gdy Ŝ nie wymaga anga Ŝowania kapitału na kupno terenów, a jednocze śnie nie wyklucza w przyszło ści jego kupienia. UŜytkowanie wieczyste słu Ŝyć mo Ŝe zintensyfikowaniu budownictwa – głównie mieszkaniowego – stanowi ąc ułatwienie dost ępu do gruntów. U Ŝywaj ąc tej formy władze gminy mog ą zapobiega ć spekulacji gruntami oraz realizowa ć zało Ŝenia planów zagospodarowania terenów. Nie bez znaczenia jest fakt, Ŝe dla gminy bardziej opłacalne jest oddanie gruntów w wieczyste u Ŝytkowanie ni Ŝ sprzedanie. Sprzedaj ąc ziemi ę, gmina pozbywa si ę nie tylko kontroli nad jej wykorzystaniem ale tak Ŝe stałych wpływów finansowych. Jest to tylko pozorna sprzeczno ść . Gmina Ŝą daj ąc stosunkowo wi ększych opłat rocznych (e porównaniu z sum ą jak ą nale Ŝałoby zapłaci ć kupuj ąc działk ę) rekompensuje to sobie dzi ęki wzrostowi warto ści gruntów

170 w nast ępstwie inwestycji jaki poczynili na nich i w okolicy u Ŝytkownicy wieczy ści. W przyszło ści, gdy dzi ęki temu warto ść gruntów znacznie wzro śnie, gmina mo Ŝe je sprzeda ć za du Ŝo wy Ŝsz ą cen ę u Ŝytkownikowi wieczystemu. Za szczególnie istotne w gospodarowaniu mieniem gminnym uwa Ŝa si ę nast ępuj ące działania: a) dokonywanie sprzeda Ŝy w drodze przetargu gruntów nie stwarzaj ących dla gminy perspektyw aktywnego gospodarowania, w tym u Ŝytków rolnych oraz pojedynczych niewielkich działek w ramach terenów istniej ącego lub przewidywanego zainwestowania; b) dokonywanie sprzeda Ŝy w drodze przetargów gruntów przeznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele mieszkaniowe lub mieszka ń z zasobu komunalnego, a uzyskane środki przeznaczaj ąc na uzbrojenie terenów i zapewnienie dost ępno ści komunikacyjnej nowych obszarów mieszkaniowych (szczególnie tych, które stanowi ą mienie gminne); c) nabywanie gruntów przyległych do terenów stanowiących mienie gminne oraz pojedynczych działek dla realizacji ustalonych celów publicznych; d) szerokie korzystanie z prawa pierwokupu we wszystkich korzystnych dla gminy przypadkach; e) stosowanie instrumentu scale ń w warunkach niekorzystnego układu przestrzennego własno ści (w tym nabywanie gruntów dla uzyskania wymaganego udziału gruntów gminnych w procesie scalania) oraz dokonywanie dobrowolnej wymiany gruntów z podmiotami uspołecznionymi i prywatnymi daj ące wspólne korzy ści; f) gromadzenie środków finansowych na udział w wykupie terenów, które mog ą stanowi ć ofert ę dla inwestycji strategicznych (nowe miejsca pracy, stały dopływ środków z podatków i dzier Ŝawy); g) przeznaczenie lub dokonywanie zmian w zapisach planów miejscowych dla obszarów, na których wyst ępuj ą grunty mienia gminnego dla umo Ŝliwienia realizacji celów publicznych oraz inwestycji istotnych dla rozwoju gminy (dotyczy sytuacji braku istotnych przeciwwskaza ń z zakresu ochrony dóbr kultury i środowiska naturalnego oraz uwarunkowa ń lokalnych).

W konkretnych uwarunkowaniach proponuje si ę zró Ŝnicowanie przestrzenne polityki gospodarowania mieniem gminy w dostosowaniu do występuj ących uwarunkowa ń i ustalonych stref polityki przestrzennej. Szczególnie aktywna polityka gospodarowania mieniem gminnym winna nast ępowa ć w obszarach przewidzianych do urbanizacji. W obszarze tym po Ŝą dane s ą działania zwi ązane z pomna Ŝaniem mienia gminnego (dotyczy działa ń okre ślonych w punktach: c, d, e, f, g) dla zapewnienia stałych dochodów do bud Ŝetu gminy. W pozostałych obszarach, a szczególnie w obszarach zwi ązanych z utrzymaniem funkcji rolniczych i le śnych, gospodarowanie mieniem winno dotyczy ć sprzeda Ŝy (działania okre ślone w punktach: a, b) oraz zabezpieczenia celów publicznych.

171

172 28.2. Realizacja przedsi ęwzi ęć publicznych

W trakcie sporz ądzania projektu „Studium” Wojewoda Podkarpacki nie przedstawił wykazu zada ń wpisanych do wojewódzkiego rejestru zada ń o charakterze ponadlokalnym. Niemniej jednak na podstawie analizy dokumentów planistycznych dla województwa podkarpackiego wyartykułowano zadania istotne w rozwoju społeczno – gospodarczym i strukturze przestrzennej gminy.

Nale Ŝą do nich:

Środowisko przyrodnicze i kulturowe 1. Obj ęcie ochron ą prawn ą zasobów środowiska przyrodniczego, w tym: − fragment Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” wraz z otulin ą (utworzony Uchwał ą Nr II/12/84 WRN Tarnobrzeg z dn. 03.10.1984 r.; powi ększony uchwał ą Nr XXVI/141/88 WRN Tarnobrzeg z dn. 30.03.1988 r.), − rezerwat le śny „Ł ęka” utworzony Zarz ądzeniem M Ś (Dz.U. Nr 61 z dn. 29.12.1998 r.), − obszar w ęzłowy w sieci ekologicznej o znaczeniu mi ędzynarodowym „Lasy Janowskie”, − zło Ŝa kopalin pospolitych (piaski, surowce ilaste, wapienie) o znaczeniu lokalnym, − wykorzystanie zasobów wód mineralnych w miejscowo ści Lipa dla rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego − projektowane wł ączenie cz ęś ci terenu gminy w granice Zaklikowskiego – Ulanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu − projektowany rezerwat le śny „Modrzewina” oraz rezerwat „Zaklików”, − sukcesywne zalesienie terenów odłogowych i zdegradowanych, − rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. 2. Ochrona prawna istniej ących obiektów zabytkowych i historycznego układu urbanistycznego Zaklikowa oraz obiektów zabytkowych o znaczeniu lokalnym.

Komunikacja − Zmiana kategorii drogi Zaklików – Borów z powiatowej na wojewódzk ą. − Obej ście drogowe Zaklikowa w ci ągu dróg wojewódzkich Stalowa Wola – Olbi ęcin i Borów – Modliborzyce. − Przeło Ŝenie drogi wojewódzkiej Stalowa Wola – Olbi ęcin poza teren zabudowany w Lipie. − Trasa mi ędzywojewódzkiego szlaku rowerowego.

Elektroenergetyka Rzeszowski Zakład Energetyczny S.A. planuje:
w Łysakowie − budow ę stacji trafo – 1 szt. − budow ę linii ŚN – 0,5 km − budow ę linii n.n. – 0,7 km − remont kapitalny linii – 3,7 km
w Zaklikowie − remont kapitalny linii n.n – 4 km (w trakcie realizacji) − wymiana starych kabli ŚN do stacji trafo „Przedszkole” − w Karkówce, Irenie, Gielni, D ąbrowie Zaklikowskiej − remont linii n.n.
w Goliszowcu − remont linii ŚN − przebudow ę linii magistralnych − 15 kV „Zaklików – Li śnik” − 15 kV „Zaklików – Lipa – Rozwadów” w Lipie gdzie przekrój wynosi 35 mm²

173 − 15 kV „Zaklików – Borów – Annopol” − 15 kV „Zaklików – Obwodowa” (od strony GPZ-u).

Telekomunikacja Telekomunikacja Polska S.A.- Obszar Telekomunikacji w Tarnobrzegu planuje: − Rozbudow ę istniej ących central cyfrowych w Zaklikowie i Lipie, − Budow ę koncentratora (wyniesiona cz ęś ci centrali) w Antoniówce, − Rozbudowa sieci rozdzielczej w Zaklikowie, Antonówce, D ąbrowie Zaklikowskiej, Zdziechowicach I i Zdziechowicach II − Budow ę Radiowej Stacji Nadawczo-Odbiorczej Cyfrowej Telefonii Komórkowej „Centertel” GSM-900 MHz w Zaklikowie przy ul. Lubelskiej 51.

Zaopatrzenie w gaz − Gazyfikacja sieci ą średniopr ęŜ ną sołectw Zdziechowice I, Zdziechowice II, Karkówka, Antonówka, D ąbrowa, Łysaków, Kolonia Łysaków, Józefów, Baraki Stare, Baraki Nowe, − Gazyfikacja sieci ą niskopr ęŜ ną sołectw Irena i Ł ąŜ ek Zaklikowski od stacji redukcyjno- pomiarowej II° „Zaklików”, − Gazyfikacja sieci ą niskopr ęŜ ną sołectw Lipa, Gielnia, Goliszowiec od stacji redukcyjno- pomiarowej I° „Lipa”

Zaopatrzenie w wod ę − Rozbudowa uj ęcia Zdziechowice – Karkówka − Realizacja wodoci ągu Józefów – Baraki Stare − Realizacja wodoci ągu Goliczowiec − Realizacja wodoci ągu w sołectwach Ł ąŜ ek Zaklikowski, Antonówka, D ąbrowa, Łysaków, Łysaków Kolonia, Baraki Nowe

Gospodarka ściekowa − Budowa oczyszczalni mechaniczno-biologicznej Zaklików, − Budowa oczyszczalni mechaniczno-biologicznej Lipa, − Realizacja sieci kanalizacji sanitarnej dla sołectw Zdziechowice I, Zdziechowice II, Irena, Karkówka, Ł ąŜ ek Zaklikowski, − Realizacja sieci kanalizacji sanitarnej dla sołectw Lipa, Gielnia.

Regulacja stosunków wodnych − Budowa zbiorników retencyjnych − Z-1 – Zaklików (rz. Sanna) − Z-2 – Zaklików (rz. Sanna) − Z-3 – Zdziechowice (rz. Karasiówka) − Regulacja rzeki Złodziejka − Remont jazów na rz. Sanna w km: 15+885 i 21+750 − Regulacja rz. Sanna – zabezpieczenie przed erozj ą stopniami faszynowo-kamiennymi w ilo ści 7 szt. w km 25+050 do 27+750 − Przebudowa jazu w Zaklikowie na rz. Sanna w km 29-500 – zadanie uj ęte w najbli Ŝszych planach realizacyjnych.

28.3. Promocja gminy Zanim inwestor trafi do gminy, władze samorz ądowe mog ą i powinny prowadzi ć aktywna promocj ę gminy i akwizycj ę inwestycji. Na tym bowiem etapie gmina mo Ŝe sama wybiera ć i decydowa ć, kogo zainteresowa ć swoj ą ofert ą. Istotnym elementem w strategii pozyskiwania inwestycji bezpo średnich jest wybór takiego przedsi ęwzi ęcia, które b ędzie zgodnie ze średnio i długoterminowymi celami rozwoju gminy.

174 DąŜą c do zapewnienia sobie jak najwi ększego zysku (a wi ęc realizacji celów wyznaczonych w strategii rozwoju gminy, utworzenia nowych miejsc pracy, zwiększenia wpływów z podatków i podniesienia presti Ŝu regionu), władze samorz ądowe mog ą wykorzystywa ć techniki marketingowe, powszechnie stosowane na rynku dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Wychodz ąc z zało Ŝenia, Ŝe „poznanie i zrozumienie klienta tak dobrze, aby produkt lub usługa odpowiadała mu i sama si ę sprzedawała”, pierwszym i najwa Ŝniejszym zadaniem gminy staje si ę identyfikacja potrzeb inwestora. Podejmuj ąc decyzj ę o wej ściu na nowy rynek, inwestor musi dokona ć starannego wyboru lokalizacji, stwarzaj ącej najwi ększe szanse na sukces przedsi ęwzi ęcia. Znajomo ść procedur i kryteriów wyboru, którymi kieruje si ę inwestor, pomaga w przygotowaniu profesjonalnej oferty. Na wybór konkretnej lokalizacji wpływa wiele elementów, mi ędzy innymi natury emocjonalnej. Japo ńskie firmy ch ętnie inwestuj ą w małych gminach (zale Ŝy im na bliskim kontakcie z lokalnymi władzami). Koncerny ameryka ńskie natomiast preferuj ą du Ŝe miasta (zwalnia je to w pewnym stopniu od odpowiedzialno ści za otocznie socjalne inwestycji). Nie s ą to jednak powody o podstawowym znaczeniu. O wyborze lokalizacji inwestycji decyduj ą: − blisko ść rynku; − blisko ść bazy surowcowej; − brak mo Ŝliwo ści rozbudowy produkcji w dotychczasowej lokalizacji (na przykład ze wzgl ędów politycznych, ekologicznych i innych); − dost ępno ść wykwalifikowanej siły roboczej; − koszty produkcji; − koszty osobowe.

Najwa Ŝniejszymi elementami przyci ągaj ącymi obcy kapitał do Polski s ą: du Ŝy rynek nabywców, tania i wykwalifikowana siła robocza, przynale Ŝno ść naszego kraju do zachodniego kr ęgu kulturowego, przewidywalne ryzyko, infrastruktura sprzyjaj ąca inwestycjom oraz mo Ŝliwo ść eksportu do krajów o ściennych, z którymi Polska utrzymuje bardzo dobre stosunki. Nale Ŝy jednak pami ęta ć, i Ŝ inwestorzy maj ą do wyboru alternatywne lokalizacje. Poza tym fakt, i Ŝ poda Ŝ (liczba gmin zainteresowanych przyci ągni ęciem inwestycji) zdecydowanie przewy Ŝsza popyt (liczba potencjalnych inwestorów) powinien mobilizuj ąco wpływa ć na oferuj ące lokalizacje. W odniesieniu do nowego zamierzenia inwestycyjnego i opracowywanych w zwi ązku z nim planów (produkcyjnych, osobowych, logistycznych, finansowych) i harmonogramu realizacji przedsi ęwzi ęcia, przedsi ębiorca okre śla wymagania wobec: poszukiwanej nieruchomo ści, rynku pracy, poło Ŝenia nieruchomo ści i gminy, infrastruktury nieruchomo ści i gminy, sytuacji prawnej i podatkowej oraz mo Ŝliwo ści uzyskania wsparcia finansowego (dotacje, ulgi) przy realizacji przedsi ęwzi ęcia. Wa Ŝną spraw ą staj ą si ę elastyczno ść i współdziałanie władz gminy we wszystkich kwestiach planowania i wydawania zezwole ń. Nie bez znaczenia s ą tez wymagania, które trudno obiektywnie skalkulować, na przykład: sytuacja mieszkaniowa (mo Ŝliwo ść kupna lub wynaj ęcia domu lub mieszkania), mo Ŝliwo ść kształcenia dzieci i doskonalenia zawodowego, oferta kulturalna i mo Ŝliwo ści sp ędzania czasu wolnego. Przed podj ęciem decyzji inwestorzy zestawiaj ą wymienione wy Ŝej wymagania (zwane determinantami) z oferowanymi im warunkami. Im bardziej oferowane warunki odpowiadaj ą „determinantom”, tym wi ększa szansa na pozyskanie inwestycji. Przygotowuj ąc ofert ę, nale Ŝy zawsze ć w niej te informacje, które ułatwi ą inwestorowi podj ęcie decyzji.

175 28.4. Polityka lokalizacyjna Na ka Ŝdym poziomie planowania rozwoju i na ka Ŝdym poziomie zarz ądzania – na obszarze kraju, regionu, gminy wyst ępują oczywiste odniesienia do przestrzeni. Jeszcze tak niedawno rozstrzygni ęcia planistyczne nie wywoływały szerszego odd źwi ęku. Przede wszystkim nie odczuwane, jak mocno, nawet bardzo drobne, w ąskie interesy indywidualne uzale Ŝnione s ą od przes ądze ń planu. Plan zagospodarowania przestrzennego mo Ŝe rozwój gminy zahamowa ć, mo Ŝe rozwój utrudnia ć ale mo Ŝe równie Ŝ rozwój ułatwi ć. Nieruchomo ści gruntowe i budynkowe s ą bardzo cz ęsto podstawowym składnikiem maj ątku osób i podmiotów gospodarczych. Nieraz jest to dobra lokata kapitału. Ka Ŝde zagro Ŝenie stanu posiadania rodzi odruchy obronne. Zagro Ŝeniem mog ą by ć równie Ŝ ustalenia planów miejscowych. Nikt nie mo Ŝe si ę dziwi ć, Ŝe zagro Ŝony broni si ę wszelkimi sposobami. Nie wolno si ę obra Ŝać, nie wolno nie przewidywa ć takich sytuacji. Szczególnego znaczenia nabiera wi ęc jednoznaczno ść zapisywanych w planach podziałów przestrzeni. Korzy ści gminy (z tytułu wzrostu warto ści gruntu), zobowi ązania gminy (z tytułu zmniejszenia warto ści gruntu), a przede wszystkim post ępowania wywłaszczeniowe musz ą by ć odniesione do konkretnych jednoznacznie wyodr ębnionych wycinków przestrzeni. Plan miejscowy musi wi ęc precyzyjnie rozgranicza ć obszaru poddane okre ślonym oddziaływaniom prawa. Uzasadnione, z innych wzgl ędów, tendencje do konstruowania „planów elastycznych”, unikaj ących jednoznacznych sformułowa ń, nie mog ą usprawiedliwia ć stosowania „orientacyjnych linii rozgraniczaj ących” wydzielaj ących np. korytarze komunikacyjne. Nie nale Ŝy wykonywa ć planów miejscowych w skalach nie pozwalaj ących na prawidłowe wyniesienie podziałów do fizycznej przestrzeni.

28.5. Okre ślenie obszarów, dla których sporz ądzenie planów miejscowych jest obowi ązkowe

1. Stosownie do wymogów art. 6 ust. 5 pkt 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.Nr 15, poz. 139 z 1999 r. – tekst jednolity) w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy okre śla si ę m.in. „obszary, dla których sporz ądzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jest obowi ązkowe na podstawie przepisów szczególnych lub ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania”. Wspomniana wy Ŝej ustawa stanowi równie Ŝ w art. 13, Ŝe miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego sporz ądza si ę obowi ązkowo: a) je Ŝeli przepisy szczególne tak stanowi ą; b) dla obszaru, na którym przewiduje si ę realizacj ę programów słu Ŝą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych okre ślonych przez ministrów i centralne organy administracji rz ądowej (art.58.1) oraz przez sejmiki wojewódzkie (art. 54 d.); c) dla obszarów, na których przewiduje si ę zadania dla realizacji lokalnych celów publicznych; d) dla obszarów okre ślonych w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania.

1. Przepisem szczególnym nakładaj ącym na gmin ę obowi ązek sporz ądzania planu miejscowego jest ustawa z 4 lutego 1994 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.Nr 27, poz. 96 z pó źniejszymi zmianami). Ustawa ta w art. 53 stanowi, Ŝe „Dla terenu górniczego sporz ądza si ę miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego w trybie okre ślonym odr ębnymi przepisami, je Ŝeli ustawa nie stanowi inaczej”. Z ust ępu 6 artykułu wynika, Ŝe sporz ądzanie planu miejscowego dla terenu

176 górniczego jest obligatoryjne w odniesieniu do terenów górniczych, na których prowadzona jest eksploatacja kopalin podstawowych (w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy – Prawo geologiczne i górnicze), natomiast w przypadku eksploatacji terenów kopalin pospolitych mo Ŝna odst ąpi ć od sporz ądzania takiego planu, je Ŝeli nie przewiduje si ę ujemnych wpływów na środowisko. W obszarze gminy Zaklików brak terenów, dla których winien by ć sporz ądzony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego zgodnie z postanowieniami ustawy Prawo geologiczne i górnicze . 2. Obowi ązek sporz ądzania planu miejscowego istnieje równie Ŝ w przypadku obszarów, dla których Rada gminy wprowadziła lub wprowadzi form ę ochrony przyrody na mocy art. 34 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody poprzez: − wyznaczenie obszarów chronionego krajobrazu; − wprowadzenie ochrony indywidualnej w drodze uznania danego obszaru za zespół przyrodniczo – krajobrazowy. Zaznacza si ę jednak, Ŝe wymóg ten istnieje tylko w przypadku wprowadzenia ochrony przez Rad ę Gminy, a nie przez Wojewod ę. W chwili sporz ądzania niniejszego „Studium” nie ma innych przepisów szczególnych, z których wynikałby obowi ązek sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, niemniej jednak w ramach „Studium” w rozdziale 14 wskazuje si ę tereny, które winy stanowi ć przedmiot ochrony i konsekwencj ą tej propozycji mo Ŝe by ć podj ęcie stosownych uchwał wprowadzaj ących formy ochrony przyrody, a wi ęc i obowi ązku opracowania planu miejscowego. 3. Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym nało Ŝyła na organy administracji rz ądowej obowi ązek sporz ądzenia programów zada ń rz ądowych słu Ŝą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych. Programy te sporządzaj ą: − ministrowie i centralne organy administracji rz ądowej (art. 58.1.); − sejmiki wojewódzkie (art. 54 d.). Zadania rz ądowe i samorz ądu wojewódzkiego wynikaj ące z ww. programów Wojewoda zamieszcza w tzw. „wojewódzkim rejestrze”, ci stanowi podstaw ę ich wprowadzania do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Stosownie do powy Ŝszego w „Studium” przyjmuje si ę okre ślone obszary zwi ązane z realizacj ą tych inwestycji, jako obszary, dla których b ędą sporz ądzane plany miejscowe zagospodarowania przestrzennego. Zaznaczy ć jednak nale Ŝy, ze obowi ązek podj ęcia sporz ądzenia planów miejscowych dla tych obszarów powstanie z chwil ą wprowadzenia zada ń do rejestru wojewódzkiego i przeprowadzenia negocjacji pomi ędzy gmin ą, a wojewod ą na temat warunków wprowadzenia tych zada ć do planu miejscowego. W przypadku braku zgody na wprowadzenie inwestycji jako zada ń rz ądowych, istnieje mo Ŝliwo ść rozwa Ŝenia ich podj ęcia jako zada ń zwi ązanych z realizacj ą celów (patrz punkt poni Ŝej), je Ŝeli przewidywany byłby cz ęś ciowy udział gminy w finansowaniu przedsi ęwzi ęcia (lub udział aportowy). 4. Zadaniem dla realizacji celów publicznych, w tym celów publicznych lokalnych jest w rozumieniu ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, ka Ŝda działalno ść gminy wynikaj ąca z ustaw, o ile wymaga ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu i jest finansowania w cało ści lub cz ęś ci z bud Ŝetu gminy. Zgodnie z tymi ustaleniami dla obszarów przewidywanych dla realizacji lokalnych celów publicznych gmina ma obowi ązek sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Nale Ŝy przy tym pami ęta ć, Ŝe przeznaczenie gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne dokonuje si ę zgodnie z ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych wył ącznie w trybie sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W niniejszym „Studium” w zwi ązku z przewidywanymi zadaniami z zakresu lokalnych celów publicznych nie wprowadza si ę obowi ązku sporz ądzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

177 5. W odró Ŝnieniu od wcze śniej omówionych przypadków okre ślenie obszarów wymagaj ących sporz ądzenia planów miejscowych ze wzgl ędów na istniej ące uwarunkowania jest wyrazem celów i kierunków polityki przestrzennej gminy, wyra Ŝonej w „Studium” i ma charakter suwerennej decyzji.

Po rozpoznaniu uwarunkowa ń w gminie Zaklików nie wyznaczono w „Studium” obszarów, dla których opracowanie m.p.z.p. byłoby obowi ązkowe lub po Ŝą dane ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania.

29. Obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym

Inwestycje o znaczeniu lokalnym: 1. W zakresie infrastruktury technicznej: − budowa, rozbudowa i przebudowa sieci wodoci ągowej, − budowa, rozbudowa i przebudowa sieci kanalizacyjnej, − budowa, rozbudowa i przebudowa sieci gazowej.

2. W zakresie komunikacji: − budowa nowych i modernizacja istniej ących dróg gminnych, − rozwój komunikacji zbiorowej.

3. Remont i przebudowa obiektów, b ędących we władaniu gminy. 4. Dopuszcza si ę realizacj ę innych zada ń, w zaleŜno ści od potrzeb gminy.

Inwestycje o znaczeniu ponadlokalnym: − budowa zbiornika małej retencji "Zdziechowice", − modernizacja istniej ącego gazoci ągu wysokopr ęŜ nego Ø 700 relacji granica pa ństwa (Ukraina) - Jarosław - Rozwadów - granica województwa - Puławy, − modernizacja drogi wojewódzkiej nr 855, − utworzenie Zaklikowsko - Ulanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

30. Obszary, dla których istnieje obowi ązek sporz ądzenia planów miejscowych

W granicach obszaru obj ętego zmian ą studium nie znajduj ą si ę Ŝadne tereny, dla których istnieje obowi ązek sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zgodnie z przepisami odr ębnymi.

31. Obszary, dla których gmina zamierza sporz ądzi ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

W celu zrealizowania inwestycji polegaj ącej na zlokalizowaniu na terenie opracowania elektrowni wiatrowej gmina zamierza sporz ądzi ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru lokalizacji elektrowni wiatrowych poło Ŝonych w północnej cz ęś ci gminy Zaklików, w obr ębie sołectw: Józefów, Karkówka, Stare Baraki, Zdziechowice Pierwsze, Zdziechowice Drugie.

178 32. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej

Rolnicza przestrze ń produkcyjna: − na obszarach gruntów ornych oraz wzdłu Ŝ cieków naturalnych, przepływaj ących przez tereny rolne, nale Ŝy zachowa ć i wprowadza ć zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne w formie k ęp lub pasów, ograniczaj ących napływ miogenów, a tak Ŝe maj ących funkcj ę wiatrochronn ą, − na terenach rolnych, zlokalizowanych w granicach strefy ochronnej obszarów, na których mog ą by ć rozmieszczone urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW, zakazuje si ę wprowadzania zalesie ń, zadrzewie ń, − na terenach rolnych dopuszcza si ę infrastruktur ę techniczn ą i komunikacyjn ą, − nale Ŝy d ąŜ yć do ograniczenia nawo Ŝenia gruntów oraz zachowania niezadrzewionych łąk − utrzymanie zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych, jako elementów lokalnego układu powi ąza ń ekologicznych, − rozwijanie działalno ści agroturystycznej, rolnictwa ekologicznego i innych niekonwencjonalnych kierunków produkcji rolniczej, − podnoszenie kwalifikacji osób prowadz ących gospodarstwa rolne.

Le śna przestrze ń produkcyjna: − sukcesywne zwi ększenia areału gruntów le śnych (w szczególno ści zaleca si ę zalesi ć tereny przyległe do istniej ących kompleksów le śnych i grunty V i VI klasy bonitacyjnej), − zakazuje si ę zalesiania gruntów zlokalizowanych w granicach strefy ochronnej obszarów, na których mog ą by ć rozmieszczone urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW, − dąŜ enie do wyrównania granicy rolno-le śnej oraz ł ączenia izolowanych enklaw le śnych, − budow ę szlaków turystycznych, ście Ŝek rowerowych i miejsc odpoczynku oraz innych obiektów ułatwiaj ących ruch turystyczny, − ograniczenie zmiany przeznaczenia gruntów le śnych na cele niele śne.

33. Obszary szczególnego zagro Ŝenia powodzi ą oraz obszary osuwania si ę mas ziemnych

W granicach obszaru opracowania nie wyst ępuj ą obszary potencjalnie nara Ŝone na zalanie przez wody powodziowe. W dolinach cieków i na obszarach bezodpływowych mog ą jedynie wyst ąpi ć lokalne podtopienia spowodowane intensywnymi opadami deszczu lub wiosennymi roztopami. W granicach obszaru obj ętego zmian ą studium nie wyst ępuj ą obszary osuwania si ę mas ziemnych.

34. Obiekty lub obszary, dla których wyznacza si ę w zło Ŝu kopaliny filar ochronny

W granicach obszaru obj ętego zmian ą studium brak jest obiektów lub obszarów, dla których wyznacza si ę w zło Ŝu kopaliny filar ochronny.

179 35. Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych

W granicach obszaru obj ętego zmian ą studium nie wyst ępuj ą obszary pomników zagłady i ich strefy ochronne.

36. Obszary wymagaj ące przekształce ń, rehabilitacji lub rekultywacji

Do terenów wymagaj ących przekształce ń lub rekultywacji, zlokalizowanych w granicach opracowania, nale Ŝą tereny eksploatacji surowców naturalnych. Po wydobyciu kopalin na terenach eksploatacji teren nale Ŝy rekultywowa ć w kierunku: turystycznym, z mo Ŝliwo ści ą realizacji obiektów i urz ądze ń słu Ŝą cych turystyce, rekreacji i wypoczynkowi, wodnym, le śnym.

37. Granice terenów zamkni ętych i ich stref ochronnych

Teren zamkni ęty w granicach obszaru opracowania stanowi teren kolejowy, zgodnie z decyzj ą Nr 0-11/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 28.12.2000 r. w sprawie ustalenia terenów zamkni ętych. Teren ten nie posiada stref ochronnych.

38. Obszary, na których rozmieszczone b ędą urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW, a tak Ŝe ich strefy ochronne

W granicach obszaru obj ętego zmian ą studium wyznaczono tereny R/EW, na których dopuszcza si ę lokalizacj ę urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW wraz z ich strefami ochronnymi. Budowa elektrowni wiatrowej w znacz ący sposób wpłynie na popraw ę jako ści powietrza poprzez zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych b ędąc tym samym narz ędziem do realizacji postanowie ń Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu oraz Protokołu z Kioto. Ponadto realizacja wspomnianej inwestycji przyczyni si ę do realizacji pakietu klimatycznego, zgodnie z którym do 2020 roku 20% energii powinno pochodzi ć ze źródeł odnawialnych. Aby zapewni ć bezpiecze ństwo mieszka ńców oraz środowiska przyrodniczego przy lokalizowaniu turbin nale Ŝy: − nale Ŝy zachowa ć minimalne odległo ści zgodnie z rozdziałem 18.1. Kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania oraz u Ŝytkowania terenów, w tym wył ączone spod zabudowy, − utrzymywa ć nowe, liniowe elementy infrastruktury, takie jak np. drogi techniczne, w stanie bezdrzewnym, − unika ć o świetlania elektrowni światłem białym i migaj ącym (nie dotyczy oczywi ście oświetlenia wynikaj ącego z przepisów dotycz ących bezpiecze ństwa ruchu powietrznego (Dz.U. z 2003 r. Nr 130, poz. 1193) - zaleca si ę jednak zastosowanie światła o minimalnej wymaganej przepisami mocy oraz ograniczenie do minimum błysków na minut ę, o świetlenie powinno by ć jak najmniej widoczne z ziemi), − niestosowa ć sztucznego o świetlenia terenu inwestycji np. latarnie, pod świetlenia turbin i masztów - światło takie koncentruje owady, zapewniaj ąc łatwe miejsce Ŝerowania dla nietoperzy, − w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nale Ŝy wprowadzi ć zakaz zabudowy na tym terenie i w pasie ochronnym.

180 39. Synteza ustale ń projektu I zmiany studium wraz z uzasadnieniem obja śniaj ącym przyj ęte rozwi ązania Niniejsze opracowanie stanowi I zmian ę studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Zaklików”, przyj ętego Uchwał ą Nr XLI/197/02 Rady Gminy Zaklików z dnia 26 kwietnia 2002 r. Podstaw ę do opracowania I zmiany studium stanowi Uchwała Nr VIII/38/2011 Rady Gminy Zaklików z dnia 18 kwietnia 2011 r w sprawie przystąpienia do sporz ądzenia I zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Zaklików. Projekt I zmiany studium został sporz ądzony zgodnie z ustaw ą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (j.t. Dz. U. z 2012 r., poz. 647 ze zm.) oraz z wymogami rozporz ądzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233). Zmiany projektowanego studium dotycz ą okre ślenia kierunków zmian w polityce przestrzennej gminy, uwzgl ędniaj ących oczekiwania władz gminy i mieszka ńców, przy jednoczesnym uwzgl ędnieniu zasad zrównowa Ŝonego rozwoju. Przyj ęte w studium zało Ŝenia i wytyczne maj ą na celu: - wskazanie terenów predysponowanych pod lokalizacj ę elektrowni wiatrowych, - ochron ę walorów przyrodniczych, - ochron ę dziedzictwa kulturowego i zabytków.

Granice poszczególnych obszarów odpowiadaj ą dokładno ści ą skali mapy. Ich uści ślenie oraz dostosowanie do granic ewidencyjnych nieruchomo ści nast ąpi w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

Niniejsze studium stanowi dokument kierunkowy, określaj ący wytyczne dla działa ń zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzeni dla opracowania: - miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, - programów inwestycyjnych i operacyjnych, - innych przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z zarz ądzaniem przestrzeni ą.

181

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

182 40. Wykaz mapek i schematów

Po Nr Tytuł mapki stronie 1. Gmina Zaklików na tle powiatu stalowowolskiego i województwa podkarpackiego. 56 2. Gmina Zaklików na tle powiatu stalowowolskiego. Podział na sołectwa gminy Zaklików. 56 3. Gmina Zaklików na tle powiatu stalowowolskiego. Ogólna ocena stanu środowiska WIO Ś 1996 r. 56 4. Gmina Zaklików na tle powiatu stalowowolskiego. Stan zakwaszenia gleb 56 5. Gmina Zaklików na tle powiatu stalowowolskiego. Lesisto ść . 56 6. Gmina Zaklików na tle powiatu stalowowolskiego. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej. 56 7. Gmina Zaklików na tle powiatu stalowowolskiego. Powierzchnia sadów w ha. 56 8. Gmina Zaklików na tle powiatu stalowowolskiego. Obsada bydła w szt. na 100 ha u Ŝ. rolnych. 56 9. Gmina Zaklików na tle powiatu stalowowolskiego. Obsada trzody chlewnej na 100 ha u Ŝ. rolnych. 56 10. Gmina Zaklików z podziałem na sołectwa. G ęsto ść zaludnienia w poszczególnych wsiach na 1 km 2. 56 11. Gmina Zaklików z podziałem na sołectwa. G ęsto ść zaludnienia w poszczególnych wsiach na 100ha UR. 56 12. Gmina Zaklików z podziałem na sołectwa. Dotychczasowy stan wyposa Ŝenia w infrastruktur ę socjaln ą. 78 13. Gmina Zaklików z podziałem na sołectwa. System obsługi w zakresie infrastruktury socjalnej.

Po Nr Tytuł schematu stronie 1. System planowania w Polsce. 12 2. System planowania na poziomie gminy. 12 3. Schemat powi ąza ń merytorycznych elementów procesu sporz ądzania studium. 12 4. Obci ąŜ enie dróg wojewódzkich średniorocznym ruchem w latach 1985 - 2000. 83 5. Sposoby powi ększania mienia gminy. 171

183

DOKUMENTY FORMALNO-PRAWNE (WYCI ĄG)

184 STANOWISKO DOTYCZ Ą CE UWAGZGŁOSZONYCH W TOKU OPINIOWANIA STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ZAKLIKÓW Lp. Instytucja, Nr pisma Tre ść opinii Sposób rozpatrzenia 1. Wojewoda Podkarpacki Uwypukli ć polityk ę przestrzenn ą w zakresie Dokonano uzupełnie ń 35-959 Rzeszów, ul. Grunwaldzka 15 form ochrony przyrody na str. 121 a) R.VII.A.7041/3/20/02 z 15.03.2002 r. Wydział Rozwoju Regionalnego b) ŚR.IV.7041/17/105/02 z dnia 12.03.2002 r. uzupełni ć o analiz ę mo Ŝliwo ści rozwoju Dokonano uzupełnie ń Wydział Środowiska i Rolnictwa odnawialnych źródeł energii na str. 83 2. Komenda Wojewódzka Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Rzeszowie bez uwag - WZ-5560/12/02 3. Podkarpacki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Rzeszowie Uwzgl ędni ć zadania wskazane w protokole Zadania ju Ŝ były Oddział w Tarnobrzegu Inspektorat w Nisku, ul. Rudnicka 15 wprowadzone do Z dnia 26.03.2002 r. tekstu na str. 147 4. Wojewódzki Sztab Wojskowy w Rzeszowie Uzupełni ć uwagi z protokołu dotycz ące Wprowadzono do poligonu jako terenu zamkni ętego tekstu na str. 100 i 150 5. Nadle śnictwo Go ścieradów Zmieni ć przebieg drogi gminnej przez teren Wprowadzono na 23-275 Go ścieradów ul. Folwark 1e Le śnictwa Irena rysunku i tek ście na str. 139 6. Rzeszowski Zakład Energetyczny S.A. bez uwag - 35-959 Rzeszów, ul. 8-go Marca 6 7. Starostwo Powiatowe w Stalowej Woli − wykluczy ć z zab. mieszkaniowej jest na str. 110 inwestycje szkodliwe − dla usług zabezpieczy ć drogi dojazdowe wyznacza si ę w mpzp − gospodarka odpadami było na str. 147 − gospodarka wodna jest na str. 146 − gospodarka ściekowa jest na str. 146 − ście Ŝki rowerowe skorygowano na rysunku 8. Sołectwo Lipa Wnioski do układu komunikacyjnego Wprowadzono do i osadnictwa rysunku wg uzgodnie ń z dnia 16.04.02 r.

185