Sprawozdania Administracyjne Wydziafu Powiatowego powiatu wąbrzeskiego

za czas

od przejęcia Pomorza przez władze polskie do dnia 31. XII. 1922 r.

__

Drukiem „Głosu Wąbrzeskiego“ B. Szczuka Wąbrzeźno-Pom i

Sprawozdanie Administracyjne

Wydziału Powiatowego powiatu wąbrzeskiego

za czas

od przejęcia Pomorza przez władze polskie do dnia 31. 12. 1922 r.

#

Drukiem „Głosu Wąbrzeskiego“, (B. Szczuka), Wąbrzeźno-Pom. STATYSTYKA.

S T 5 przejęty przez władze polskie1'1 WładL1*"13 / o- st-vczm'a '920 r. o godz. 8-mej nei landraturzeCZePańSki’ kWry ° d “l** 19X8 był Delegat!™^z^TdskSgo ptyZcze™

npowTaiten 4°"i24 Z 6' ' ! PienVSZeg° l)owszech-

posuej W roku 1910 było 25238 - na ^O SB ogóh^febTm ieŻ21- ° 2384' ^»dności . Zwierząt domowych dnia 30 9 looi n r J by mieszkancow w powiecie. ow,ec 3236 i trzody chlewnej 21300 1 21 nal,CZOno: k° " ‘ 1025!, bydła rogatego 25558,

N . , . . . !' Starosta i Deputowani.

SaSffl ^SH ^t ^ ^ ^ ^ S T p lJrT W,adze P P ^ e

r. dz.rv b. 1198/22f°ny Przez P- Pomorskiego* r ^ te l^ d K i. ^

II. Rada Powiatowa. * ¿V ^ jw^^Js»,svrTT ~ ... - •!..■

D r.'Sandag° ! W ąbrzeź" ie Alolla w Kowalewie Wrzesińskiego w Lipnicy Budmewskiego w Wąbrzeźnie. Pismem z dnia- 15 n rooi , . CZ °nk°W tymczasowei Pady Powfa°towel w któr^skła,! weszTpinowfe':ZyCh dwunastu Waligórski - Stary Zieleń Heyne — Orgacki — Kowalewo \ Osowski — Kowalewo -Makowski — Golub * Koplmski - Golub Żmijewski — Wąbrzeźno i atschke — Wąbrzeźno Kamper — Gajewo baranowski — Golub A uchewicz - Piątkowo Olszewski — Leśno. — 4

III. Sejmik Powiatowy. Posiedzeń Rady Powiatowej wzgl. Wydziału Powiatowego odbyło się : \a mocy rozporządzenia Ministerstwa b. dz. pr. z dnia 12. 8. 21 r. przeprowadzone w roku 1920 = 6 zostały dnia 2/. listopada 1921 r. wybory do Sejmiku Powiatowego. W skład nowego w roku 1921 = 8 Sejmiku Powiatowego weszli następujący 31 posłowie: w roku 1922 = 5 1. Burmistrz 1 eodor Bobowski w Wąbrzeźnie 2. Franciszek Balcerski, kupiec „ „ Radzie Powiatowej wzgl. Wydziałowi Powiatowemu przedłożono do uchwały : 3. Franciszek Piotrowski, rolnik „ w roku 1920 = 366 spraw. 4. Antoni Abramowicz, robotnik „ „ „ * 1921 = 359 „ ■ 5. Teofil Balicki, mistrz stolarski „ „ * „ 1922 = 290 „ 6. Burmistrz Pretel w Golubiu (został aresztowany na początku roku 1929) 7. Baranowski w Golubiu Liczba numerów dziennika w biurach \\ ydziału Powiatowego wynosiła : 8. I adeusz Przybyszewski, kupiec w Kowalewie w roku 1920 = 13 968 W . P. i 1431 U. (wypadkowe sprawy 9. Józef Muchewicz, urzędnik kolejowy, w Kowalewie » , 1921 = 11999 W. P. i 1260 U. „ 10. Jerzy śląski, właść. majętn., Orłowo » „ 1922 = H395 W. P. i 1333 U. 11. Jakób Dygasiewicz, rolnik, Król. Nowawieś. • 12. Józef Chylarecki, właść. majętn., Makswałd 13. Stefan Buszczyński, właść. majętn., Mgowo V. Komisje Powiatowe. 14. Ks. Bplt, jioseł do Sejmu, a obecnie senator, Srebrniki Sejmik Powiatowy wybrał na swem zebraniu dnia 30. 12. 1921 r wzgl 17 10 1900 r* 1,5. Stanisław W ollenberg, robotnik, w Orzechowie następujące komisje powiatowe: 16. Ludwik Wiśniewski, rolnik, w Mlewie 17. Leon Cyliński, rolnik, w Orzechowie 1. Mężów zaufania, którzy wybierają ławników i przysięgłych do Wydziałów sądowych 18. Józef Karczewski, dyrektor dóbr w Wielkiejłące 2. Komisję wymiarową podatku dochodowego. ' 1 19. Czesław Łęgowski, „ „ Zieleniu 3. Komisję oględzinową ścieków wodnych. 20. Konstantyn Kranz, „ „ Borównie 4. Komisję szacunkową podatku budynkowego. 21. Piotr Racki, „ „ Pływaczewie 5. Mieszkaniowy urząd rozjemczy. 22. Franciszek Wrzesiński, właść. majęt., Lipnica 6. Komisję Związku Elektryfikacyjnego. 23. Ks. Fr. Spitza, proboszcz, w Łobdowie 7. Komisję dla oszacowania padliny. 24. Józef Balcerowicz, rolnik, w Lisewie 8. Komisję rewizyjną dla badania ksiąg Pow. Kasy Komunalnej i Oszczędności 25. W ładysław Prabucki, właść. majętn., Nowawieś 9. Kuratorjum Banku Powiatowego. ‘ 26. Juljan Zuckermann, właść. majętn., Piwnice 10. Kuratorjum Powiatowej Kasy Oszczędności. 27. Jan Chojnacki, rolnik, Myśliwiec. 11. Komisję dla przyjęcia statutu dla Powiatowej Kasv Oszczędności. 28. Franciszek Makowski, robotnik, Niedźwiedź 12. Deputowani powiatowi. 29. Bronisław Jaranowski, oberżysta, Osieczek 13. Komisję dla badania statutu Banku Powiatowego. 30. Jan Gerka, robotnik, Osieczek 14. Członków dyrekcyjnej Rady Kolejowej. 31. Wawrzyniec Gerka, rolnik, Piwnice. 15. Członków Powiatowej Komisji Ziemskiej. 16 Członków Rady Szkolnej Powiatowej. Pierwsze posiedzenie Sejmiku Powiatowego odbyło się pod przewodnictwem p. Starosty 17. Członków Komisji Zapomogowej. Br. Szczepańskiego w obecności 29 członków dnia 30. 12 1921 r., na którem wybrano 6 członków W ydziału Powiatowego. VI. Urzędnicy Wydziału Powiatowego. IV. Wydział Powiatowy. A. Biuro Wydziału Powiatowego. Wydział Powiatowy składa się z panów: 1. Naczelny sekretarz Leon Schwarz . Starosty Br. Szczepańskiego jako przewodniczącego 2. sekretarz Józef Kurzyński Śląskiego z Orłowa 3. pom. asystent Wojciech Zydorczak Wrzesińskiego z Lipnicy 4. „ „ Kazimierz Pokorowski Zuckermanna z Piwnic 5. „ „ Jan Kamiński Bobowskiego, burmistrza z Wąbrzeźna 6. „ Stefan Karolak Muchę wieża z Piątkowa 15 sił pomocniczych i jeden goniec. Pretela, burmistrza z Golubia. B. Urzędnicy Powiatowej Kasy Komunalnej i Powiatowej Kasy Oszczędności Ten ostatni został na zarządzenie władz sądowych aresztowany, wobec czego przestał 1. Dyrektor Antoni Nałęcz być członkiem Wydziału Powiatowego. W myśl rozporządzenia Min. b. dzfeln. prusk 2. kasjer Antoni Kurzyński z 12. 8. 1921 r. § 17 urzędują nowowybrany Sejmik i Wydział Powiatowy 4 lata. Stosownie 3. kontroler Jan Bieliński do 16 tego rozporządzenia skończyło się urzędowanie Tymczasowej Rady Powiatowej 4. uczeń Włosowski siły pom z dniem wyboru nowego Sejmiku i Wydziału Powiatowego, to jest dnia 27. 11 i^ j r Szczygielska i Szymańska. 6 7 —

Rozkład pracy. VII. Sprawozdanie Powiatowej Kasy Komunalnej Nr. bież. Nazwisko Opracowują. na rok 1919120, 1920[21 i 1921 r. (od 1. 4. do 31. 12. 1921 r.)

1. Schwarz, Podatek powiatowo-komunalny. Rok 1919j20 naczelny sekretarz „ od przyrostu wartości majątku. „ od nabycia nieruchomości. R e s z t y „ od psów. Nad­ L. b. Dział Dochód Rozchc>d wyżkii Niedobór w docho­ w rozch 0- „ obrotowy. dzie dzie Referat rolny. mk. | f. f. „ Pow. Rady Opieki Społecznej. mk. mk. f. mk. |f. mk. | f. mk. f. Sprawy dróg i szos. Administracja „ reemigrantów z Niemiec. 1. ♦ „ pożyczek państwowych. kapitałów 48 539 19 48 524 15 15 — — — — — — — „ daniny państwowej. „ dot. bezrobocia. Ogólna powiatowa 2. administracja Przewodniczący Komisji Rozjemczej w Rolnictwie. komunalna 75 767 138 982 47 Powiatowa Komisja Przewłaszczeń. 64 63214 83 2 296 69 5014 31 3. Administracja szos powiatowych 50 568 29 194 282 65 — — 143714 36 — 3354 68 2. Kurzyński. Ogólne sprawy powiatowe. sekretarz Administracja sołectw i obszarów dworskich. Koszta dróg gmin „ wójtostw. 4. wiejskich Lustracja wójtostw i sołectw. i dominialnych 38 032 92 1 800 _ 36232 92 Polowanie gminne. Położne obwodowe. 5. Administracja Postępowanie administracyjno — sporne. długów powiatów. — — 69 448 40 '— — 69448 40 Administracja Przytułku Starców. — •--- 27 093 75 „ Ii III Domu Powiatowego. „ nieruchumości pow. położonej Golubiu 6. Powiatowa kolejka (dom wydzierżawiony Policji Państwowej). elektryczna 407 50 1 941 81 — — 1 534 3! — — — Sprawy dotyczące posiedzeń Wydziału i Sejmiku Powiat. Prowadzenie protokołu na sesjach Sejmiku Powiatowego Powiatowy dom Sprawy koncesji przemysłowych, i Wydziału Powiatowego. 7. chorych Joanitów 12 077 31 117 74 ** „ „ na wyszynk napój i alkoholowych. i Przytułek Starców 19 040 74 < „ personalne wszystkich funkcjonarjuszy i urzędni­ ków Wydziału Powiatowego. 8. Administracja „ pow.kolejki elektrycznej i kolejki Chełmża—Mełno. gmachów powiat. 4 931 53 52 934 94 — 48003 41 75 — — — „ radców sierot. Miesięczne rewizje Kasy Komunalnej i Oszczędności. Administracja i lustracja Urzędów Stanu Cywilnego. 9. Osady ■ „ Urzędów Rozjemczych. robotnicze 4 520 — 4 500 — 20 — — -— — — Licencjonowanie stadników i hodowla bydła. Redakcja Orędownika Urzędowego. 10. Podatki 432508 71 152 075 55 280433 16 — — 74907 73 — —

3. K a miński, Sekcja ubezpieczeń, od wypadków w rolnictwie. Suma 667 352 78 695607 75 316701 06 344956 05 77 279 42 35 462 74 pom. asystent Sprawy szczepienia przeciwospowego. Zasiłki wojenne. Rozchód 695 607 75 344 956 08 Skorowidz do Orędownika Urzędowego. Sprawy rent wdowich i sierocych. Sprawy inwalidów. Niedobór 28 254 97 28 254!97 Porządkowanie bibljoteki Wydziału Powiatowego. 8 — 9

Rok 1921. Rok 192021. (od I. kwietnia 1921 r. do 81. 12. 1921 r.)

R e s z t y R e s z t y Nad­ Nad­ w docho­ w rozcho­ L.b. Dział Doch<'»d Rozchód wyżka Niedobór w docho­ w rozcho­ L.b. Dział Dochód Rozchód wyżka Niedobór dzie dzie # dzie dzie mk. f. mk. | f. mk. | f. mk. -jf. mk. 1 i. mk. ! L mk. f. mk. f. mk. | i. mk. j f. mk. | f. mk. f. Administracja Administracja 1. 1. ... _ _ kapitałów 67 19? 48 67 25C 58 — 57 10 — — kapitałów 67 303 82 67 324 07 — — 20 25 — | Ogólna powiatowa Ogólna powiatowa 2. administracja 2. administracja , _ komunalna 161 34C 55 820 700 51 659 368 96 905 34 - komunalna 144532997 5128522 93 3683192 96 I Q Administracja szos Administracja szos O. 3. 75 — powiatowych 100990 20 1247171 34 — — 1146181 14 — 14 powiatowych 228062455 17 6 IŻ 369 30 — — — — Koszta dróg gmin Koszta dróg gmin 4. wiejskich 4. wiejskich * _ i dominialnych 7 693 50 1 160 6 533 50 — i dominialnych 387 051 434027 46 976 Administracja Administracja 5. 5. __ długów powiatów. 8 250 — 9453 07 — — 1 203 07 — — 10181 i — długów powiatowy — 199128 07 — — 199 128 07 — — — —

Powiatowa kolejka i Powiatowa kolejka t 6. 6. elektryczna 417 50 621 50 — — 204 — — — 1 370 25 elektryczna 836 5 542 — — — 4 705 — — — — — Powiatowy dom Powiatowy dom 7. chorych Joanitów 7. chorych Joanitów i Przytułek Starców 18 468 60 263 314 77 244 846 17 1410 i Przytułek Starców 31 115 40 717 041 65 685 926 25 Administracja 8. Administracja 8. gmachów powiat. 3 496 — 335229 99 — — 331 733 90 — — — — gmachów powiat. 7 028 — 1238635 94 — — — 94 — — —

Osady 9. Osady 9. robotnicze 4 520 03 — 4 520 03 — — — — 4 500 — robotnicze 4 793 21 9084 03 — — 4 290 82 — — — —

10. Podatki 928 920 59 — 928 920 59 — 85189 51 — 10. Podatki 50994 40581 3037646 —47956 75981 — 308 222 42 — —

1 Razem 301290 +51¿744910 76 939974 12 2383594 43 87 504 85 107 695 25 Razem 55218 488 76 28449 320 99 47 956 759 81 21 187 59204 308 222 42 — —

Rozchód 2>744910'76 Niedo- r>383594 4-3 Rozchód 23449 32099 niedobór 21 187 59204 bór ^ozostaje niedobór 144362031 443620.'>»1 Nadwyżka wynosi 26769 167 77 26 769 167 77 i l l — 10 —

D. Szkółki. VIII. Sprawozdanie oddziału wypadkowego z działalności W powiecie istnieją 2 szkółki drzew alejowych. Sekcji Zakładu Ubezpieczeń od wypadków w Rolnictwie. E. Dochody. Zgłoszono w roku 1920 = 31 nieszczęśliwych wypadków Dotychczasowe dochody z szos od czasu przejęcia Pomorza wynoszą 5 357 213,50 mk. n w „ 1921 = 19 Dochód ten składa się w głównej mierze z czynszu dzierżawnego z drzew owocowych n „ „ 1922 — 26 przy szosach. Liczba, wypadków zmiejszyła się w ostatnich dwóch latach co szczególnie pod kreślić wypada. Odnośnie do przepisów Ordynacji Ubezpieczeniowej powzięto w latach X. Meljoracja. 1920, 1921 i 1922 następujące uchwały: Ustalono rentę dla okaleczałych po raz pierwszy Dla podniesienia rolnictwa w powiecie naszym założono liczne spółki wodne sub­ to znaczy renty uzasadnione po 13-tym tygodniu po wypadku: wencjonowane po części przez rząd po części przez władze komunalne. W powiecie na rok 1920 = 30 wąbrzeskim znajdują się następujące spółki meljoracyjne.

V W 1921 = 12 1. Spółka dla utrzymania kanaku „Błoto“ założona statutem z dnia 2. 8. I855 r. y) 1922 = 4 obejmująca obszar 430 ha. zniżono lub wstrzymano renty : 2. Spółka dla utrzymania kanału „Wieczno“ założona statutem z dnia 12. 3. 1860 r. obejmująca obszar 400 ha. na rok 1920 - 45 3. Spółka meljoracyjna Książki założona statutem z dnia 2. 7. 1883 r. obejmująca w w 1921 — 81 obszar 573 ha.

v> V 1922 - 27 4. Spółka meljoracyjna kanału „Zgniłka“ założona statutem z dnia I. 7. 1889 r. Renty ustalono na stałe obejmująca obszar 1317 ha. na rok 1920 — 10 5. Spółka kanału „Sitno“ założona statutem z dnia 3. I. 1898 obejmująca obszar 1921 — 17 603 ha. V 6. Spółka dla regulacji „Strugi Brudzawskiej“ założona statutem z dnia 6. 11. 1899 r. n 1922 — 12 Władzą nadzorczą wspomianej spółki jest Starosta powiatu brodnickiego, ponie­ Renty dla pozostałych ustalono w 3 latach — 9 waż obszar tejże należy do powiatów wąbrzeskiego i brodnickiego. przeprowadzono leczenia — 1 7. Spółka drenarska „Jarantowice“ założona statutem z dnia 23. 9. 1901 obejmująca Składek dla Zakładu Ubezpieczeń od Wypadków w Rolnictwe ściągnięto za rok 1919 obszar 780 ha. i 1920 wstecz — 5 1 018 46 — 254893 68 mk. — 305 912,34 mk. 8. Spółka drenarska „Stary Zieleń“ założona statutem z dnia 11.10. I904 obejmująca obszar 987 ha. W ydatków za orzeczenia lekarskie druki etc. zanotowano 9. Spółka drenarska „Orzechówko“ obejmująca obszar 618 ha. założona statutem na rok 1919 w wysokości 4 226,75 mk. z dnia 5. 7. 1907r. Prace drenarskie zostały ukończone przed założeniem spółki „ * 1920 „ „ 8 004,07 „ przez pruską komisję kolonizacyjna. Składki na rok 1921 wynoszą 20 krotny podatek gruntowy w ogólnej sumie 1 369 306,30 10. Spółka meljoracyjna „Ryńsk“ obezajmująca obszar 58 ha założona statutem Wydatków zanotowano na ten sam rok 122 544,19. z dnia 2. 12. 1907 r. 11. Spółka meljoracyja „Małe-Radowiska“ założona statutem z dnia 27. 9. 1908 obej­ mująca obszar 5I ha. IX. Sprawozdanie Powiatowego Urzędu Budowlanego. 12. Spółka meljoracyjna „Elzanowo“ założona statutem z dnia 22. 10. 1908 r. obej­ A. Utrzymanie dróg. mująca obszar 1119 ha. 13. Spółka dla regulacji „Lohrbache“ założona statutem z dnia 6. 2. 191 Ir. obejmu­ W powiecie wąbrzeskim wynosi ogólna liczba dróg 242 280 kim. Z tej liczby przy­ jąca obszar 60 ha. pada na drogi powiatowe 168 296 kim., na drogi państwowo ważne 6o731 kim., na drogi 14. Spółka meljoracyjna „Piwnice“ założona statutem z dnia 3. 8. 1911 r. obejmu­ gminne 13 253 kim. W dniu przejęcia stan ich był bardzo zaniedbany, ponieważ podczas jąca obszar 18 ha. wojny nie starano się o utrzymanie normalnego ich stanu. Dotychczas naprawiono jedną 15. Spółka drenarska „Karczewo-Józeiat“ założona statutem z dnia 9.4. I912r. obej­ trzecią cześć starych dróg w ten sposob, że usypano 27 800 kim. nowej powłoki i wysy­ mująca obszar 581 ha. pano żwirem 88 6'>0 kim. dróg. 16. Spółka drenarska „Lipienica“ założona statutem z dnia 21. 5. 1912 r. obejmująca obszaru 276 ha. B Drogi gminne. 17. Spółka meljoracyjna Książki — „Małe Brudzawki“ założona statutem z dnia W skutek działań wojennych wyżej wymienione drogi zaniedbano i naprawa ich wy­ 15. 9. 1912 obejmująca obszar 33 ha. maga wielkich kosztów, dlatego pewna zapomoga rządowa w tym kierunku byłaby pożądana. 18. Spółka meljoracyjna „Piwnice-Osieczek“ założona statutem z dnia 18. 1. 1913 obejmująca obszaru 25 ha. C. Zarząd dróg powiatowych. 19. Spółka meljoracyjna „Szczerosługi“ założona statutem z dnia 19. 1. 1913 r. obej­ 1) Inżynier powiatowy Makowski mująca obszar 33 ha. i 2) drogomistrz Mikołajczak 20. Spółka drenarska „Ostrowite“ założona statutem z dnia 7. 4. 1914 r. obejmująca 3) „ Melerowski obszar 140 ha. 4) „ Tadajewski 5) „ Łobodziński 6) Topolewski. Ogólna liczba dróżników wynosi 52. /

13 — 12 —

Magistrat przyrzekł prowadzenie żądanej ewidencji, nie wykonał jej jednak tak ze udało 21. Spółka drenarska „Kiełpiny“ założona statutem z dnia 29. X. 1914 r. obejmują­ sie&znacznej'liczbie bezrobotnych z innych powiatów, szczególnie z miasta Grudziądza ca obszar 254 ha. często pod przybranemi nazwiskami, wcisnąć się w tłum zatrudnionych przy Strudze 22. Spółka wodna „Skępsk-Ostrowite“ założona statutem z dnia 9. IX. 1916 r. obej­ Wąbrzeskiej bezrobotnych z m. Wąbrzeźna. Co się tyczy Magistratów w Golubiu i Kowa: mującą obszar 43 ha. lewie to i tam nieopiekowano się bezrobotnymi należycie, ale okazywano przynajmniej 23. Spółka meljoracyjna „Kowalewo“ założona statutem z dnia 15. V. 1920 r. obej­ jak najlepsza wolę i zabiegano o zatrudnienie bezrobotnych. Przyjmując na .pewien czas mująca obszar 108 ha. ciężar opieki nad bezrobotnymi na siebie ograniczyć się nie mogła czynność Wydz. Pow li 24. Spółka dla regulacji „Strugi-Rychnowskiej“ założona statutem z dnia 1/. VIII. tylko do uprzystępnienia pracy bezrobotnym, lecz jiołączone były z tern nieustające per­ 1922 r. obejmująca obszar 894 ha. traktacje z pojedynczymi bezrobotnymi domagającymi się natarczywie przyjęcia do prac 25 Spółka drenarska „Sierakowo“ założona statutem z dnia 18. IV. 1922 r. obejmu­ doraźnych i nużące codzienni po kilka godzin trwające konferencje z delegatami bezrobot­ jąca obszar 1050 ha/ Rowy odpływowe zostały obecnie uporządkowane, prace nych noparte zbyt często przez zebrane tłumy bezrobotnych przed gmachami powiatowemu drenarskie zostaną później ukończone. l)Viś- uż zatarły ysię w pamięcie udręki fizyczne i moralne które przechodzić musiał w owym 26. Spółka dla regulacji „Strugi Wąbrzeskiej“ założona statutem z dnia 17. Mil. crasie starosta” i referent tegoż działu nietylko z powodu nadmiernie siły wyczerpu ących 1922 r. obejmuje obszar 347 ha. Obecnie pracuje się przy wybudowaniu „Strugi konferencji i zabiegów o umożliwienie pracy, lecz także z powodu kłopotow o środki pie Wąbrzeskiej“...... v . niężne na olbrzymie wypłaty tygodniowe. 97 Spółka dla regulacji „Strugi Toruńskiej“ powyżej jeziora mlewskiego założona statutem z dnia 30. IX. 1922 r. obejmuje obszar 737 ha. Prace przy Strudze Toruńskiej rozpoczną się na wiosnę 1923 r. Spółki, których odpływowe urzą­ Powiat wydał na zatrudnienie bezrobotnych dzenia drenarskie już przed założeniem ich przez pruską komisję kolonizacyjną w roku 1920 2 434 726,95 mk. w Poznaniu wykonane zostały są następujące : 1921 34 309 992,57 „ 27 959 050,62 „ 28. Spółka drenarska Lipnica kol. zajmuje obszar 46 ha. Prace wykonano w po­ M U 1922 1 wyższej Spółce w roku 1905 r. 29. Spółka drenarska Łopatki i Łopatki Polskie obejmuje obszar 903 ha. i race wykonano w roku 1901102 i częściowo w roku 1882, Zważywszy na tak ogromne wydatki i zważywszy na to, ze zwłaszcza komuny Obszar wymiecionych powyżej Spółek meljoracyjnych obejmuje 12844 ha, czyli miejskie miały dosyć długo czasu zaprowadzenia sprawnej administracji, wreszcie zwazywszy na to, że powiat z powodu wciąż wzrastającej liczby bezrobotnych me był dłużej w stanie 50000 morgów'to jest >/5 ogólnego obszaru powiatu. utrzymywać w dalszym ciągu wszczętej nad bezrobotnymi opieki, zwrócił się V Ydzia Powiatowy do Głównego Inspektoratu Pracy w Toruniu o zaaprobowanie zdania starosty, XI. Opieka nad bezrobotnymi. żc ustaw/ z dnia 16. 4 1919 r. (R. G. P>1. str. 416) obowiązuje jeszcze u nas i ze na mocy tei ustawy cała opieka nad bezrobotnymi przejść winna na poszczególne komuny W powiecie wąbrzeskim panowało już przed przejęciem Pomorza bezrobocie. A ow- powiatu. Główny Inspektor Pracy aprobował zdanie Wydziału Powiatowego. Magistra y czas opiekować się musieli bezrobotnymi burmistrzowie i sołtysi poszczególnych miast miast Golubia i Kowalewa przejęły bezwłocznie po tej decyzji obowiązek opiekowania WZcrl

Nr. Należące do obwodu Licz. bież. Nazwa wójtostwa miejscowości dusz Wójt Zastępca Nr. Urząd Stanu Sąd Urzędnik Stanu bież. Cywilnego Powiatowy Cywilnego Zastępca 20. Pruskołąka Pruskołąka majętność 240 Alfons Górski Roman Szewa majętność 108 Szewa Kentzer 9. Łopatki Wąbrzeźno Franciszek Ostrowski Wielkołąka majętność 502 . • Pruskołąka Alojzy Reimann Zaskocz Myśliwiec Borówno gmina 165 Elzanowo majętność 187 Antoni Ostrowski 10. Myśliwiec Wąbrzeźno Franciszek Ostrowski Myśliwiec Myśliwiec' 21. Chełmonie Chełmonie gmina 324 Józef Beyger Grzywacz Leśno obszar dworski 126 Elgiszewo Elgiszewo 1 1. Niedźwiedź Golub Kazimierz Noryśkiewicz Piotr Kubicki Elgiszewo gmina 532 Wałycz Wałycz Lipienica gmina 241 12. Nadleśnictwo Golub Ostaszewski W ładysław Włodarczyk 22. Jarantowice Jarantowice gmina 808 Bobowski Filip Konstancjewo Józefa t Kujawa Buk majętność 14 burmistrz Białecki Buczek gmina 33 Wąbrzeźno Wąbrzeźno 13. ' Nielub Józef Chylarecki Sicienek gmina 173 Wąbrzeźno Makswałd Sitno majętność 168 14. Ostrowite Golub Augustyn Stenzel Felicjan Pniewski 23. Ryńsk Ryńsk gmina 597 Cy liński Kasyna Skępsk Skępsk Orzechówko gmina 455 Orzechowo nauczyciel Ludowice gmina 461 Ludowice 15. Przydwórz Wąbrzeźno Feliks Grzella Jan Suwiński Węgorzyn gmina 207 Płużnica Płużnica Orzechowo gmina 627 16. Płużnica Wąbrzeźno Feliks Grzella Jan Suwiński Płużnica Płużnica XIII. Administracja Urzędów Stanu Cywilnego. 17. Piwnice Wąbrzeźno Bronisław Jaranowski Jan Kuhnast Niżej podane osoby sprawują Urząd Stanu Cywilnego wzgl. zastępcy: Osieczek Osieczek

18. Pruskołąka Toruń Antoni Szymański Roman Kentzer Nr. Urząd Stanu Sąd Urzędnik Stanu Pruskołąka Pruskołąka bież. C y wilnego Powiatowy Cywilnego Zastępca 19. Podz. Golubski Wąbrzeźno Józef Balcerowicz August Żabiński Lisewo Lisewo 1. Uhełmonie Toruń Józef Beyger Elgiszewo Fr. Beyger Elgiszewo 20. Stanisławki Wąbrzeźno A. Kuźmiński Maksymiljan Murawski Bronisław Makowski Wronie Stanisławki 2. Dębowałąka Wąbrzeźno Dębowałąka Jan Kuhnast Osieczek 21. Stary Zieleń Toruń Winc. Ambroszkiewicz Jan Bogalecki Marjan Ruszkowski Klemens Miecznikowski Zieleń Zieleń 3.“ Erydrychowo Golub Pluskowęsy Pluskowęsy 22. Ryńsk Toruń Bazyli Kasyna Franciszek Majewski Nowakowski burmistrz Ludowice Eyńsk 4. Golub Golub Golub 23. Radowiska Golub Teofil .Sikorski J omasz Aniszewski Alojzy Reimann Roman Bortowski Małe Radowiska Małe Radowiska 5. Książki Wąbrzeźno Zaskocz Książki 24. Rychnowo Toruń Franciszek Wilszewski Jan Zatorski Jan Neumann Jan Grzeszewski Srebrniki Srebrniki 6. Król. Nowawieś Wąbrzeźno Król. Nowawieś Król. Nowawieś 25. Wąbrzeźno Wąbrzeźno Teodor Bobowski Filip Białecki Wąbrzeźno Wąbrzeźno. 7. Kowalewo Toruń Kazimierz Kiichler Kowalewo

8. Lipnica Golub Klemens Kantak Lipnica Leonard Piotrowski Cl€Llor Lipnica 18 — 19 —

XIV. Sądy Rozjemcze. Sądy Rozjemcze. Imię i nazwisko sędzi rozjemczych Licz. Obwód rozjemczy wraz z przynależnemu Imię i nazwisko sędzi rozjemczych i ich miejsce zamieszkania Licz. Obwód rozjemczy wraz z przynależne­ bież. miejscowościami i ich miejsce zamieszkania a) rozjemcy b) zastępcy . bież. mu miejscowościami a) rozjemcy b) zastępcy 1. Niedźwiedź a) Grzeszewski Niedźwiedź Niedźwiedź b) Noryśkiewicz Wałvcz 6. Golub w ieś a) Bryx Zawada Tymbark Golub Wronie Sokoligóra b) Płocieniak Roman Lisewo Frydrychowo Bożepole Łabędź ( ialczewo Trzcianek ( ialczewko Lisewo maj. Myśliwiec % Michałki Lisewo gmina Prusy Lisewo Młyn Zawada Nowawieś Szczerosługi Nowymłyn Sicienek Owieczkowo Sitno Stanisławki 7. Konstancjewo a) Stefan Gumiński Sortyka Wałycz Konstancjewo Baraniec b) Ostoja Ostaszewski Józefat 2. Chełmonie a) Grzywacz Chełmonie Tokary Chełmonie b) Żurawski Elgiszewo Mokrylas Nadleśnictwo Leśno Kujawa Kempa Hamer Strębaczno Józefa t Łęga Sortyka Topielec Kołat Tobołka Llgiszewo 8. Książki a) Stanisław Preuss Książki Lipienica Książki gmina b) Roman Bortowski Książki Bielsk Książki maj. Gapa Brudzawki a) Robert Rozwadowski Piwnice 3. Dębowaląka 9. Pr. Łąka a) Krantz Borówno Dębowałąka b) Jaranowski Władysł. Osieczek Pr. Łąka Szewy b) Roman Kentzer Borówno 4. Frydrychowo a) Kasyna, nauczyciel, w Ludowicach Wielkołąka Frydrychowo Borówno P łusko węsy Elzanowo Oteroda Bielskie Budy Za-Pluskowęsy Kiełpiny 10. Lipnica a) Nowoczyn nauczyciel Łobdowo ’ Piątkowo Lipnica Dvlewo Kur koci n b) Jan Bryks Lipnica Kolonja Pod Pluskowesy Lipnica Kol. a) W ładysław Kentzer Napole Małe Pułkowo 5. Ostrowite Wielkie Pułkowo Ostrowite b) Piotr Maciejewski Ostrowite Przeszkoda Krążno Łobdowo Skępsk vSłuchaj 11. Łopatki a) Reimann Jarantowice Franksztyn Łopatki Niem. Kałdunek Łopatki Pol. b) Chojnacki Jan Myśliwiec Chełmoniec Tarantowice Gajewo Buk Napole Buczek Pieńki Zaskocz Sądy Rozjemcze. XV. Wykaz taksatorów bydła i koni.

Taksatorzy do stwierdzenia wartości bydła Licz. Obwód rozjemczy wraz z przyna- Imię i nazwisko sędzi rozjemczych Nr. i ich miejsce zamieszkania Obwód wójtostwa zabitego wskutek zakaźnych chorób bież. leżnemi miejscowościami b i eż. a) rozjemcy b) zastępcy Król. Nowawieś a) m iasta 12. a) Jan Neumann Król. Nowawieś Król. Nowawieś 1. Wąbrzeźno Piotrowski, rolnik, Wąbrzeźno Trzciano b) Jan Grzeszewski Król. Nowawieś Manikowski, rolnik, Wąbrzeźno Czaple Jaranowski, rolnik, Wąbrzeźno Pieńki 1 ciąż -2. Golub Baranowski, kupiec, Golub Mgowo Prabucki, właść. maj., Nowawieś (iziki Jabłoński, rolnik, Nowawieś HPrzydwórz 3. Kowalewo Kłosowski Jan, rolnik, Kowalewo Sosnówka Wojciechowski, rolnik, Kowalewo Makswałd y Jankowski Jan. rolnik, Kowalewo 13. Piw nice a) Robert Rozwadowski Piwnice b) gminy Piwnice b) Władysław Jaranowski Osieczek 4. Jarantowice Piotrowski, rolnik, Wąbrzeźno Jaworze Jaranowski, rolnik, Wąbrzeźno Osieczek 5. Stanisławki Manikowski, rolnik, Wąbrzeźno 14. Płużnica a) Zawadzki Płużnica 6. Frydrychowo Ciesielski, kupiec, Wąbrzeźno Płużnica b) Feliks Grzela Ruszkowski, dzierżawca, Pluskowęsy P>artoszewice ' Krantz, rolnik, Borówno Orłowo Ostrowo 7. Pr. Łąka Górski, właść. maj., Szewa Karczewski, dyrektor dóbr, Wielkołąka 15. Radow iska a) Dembski Wielkie Radowiska Krantz. rolnik, Borówno Radowiska Wielk. b) Kołpacki W. Radowiska Radowiska Małe maj. 8. Konstancjewo Sztyler. posiedziciel, Hamer Radowiska Małe gmina Krajewski, rolnik, Mokrylas Bożepole Śliwiński, rolnik, Sortyka Za-Radowiska 9. Rychnowo Antkiewicz Fr., posiedziciel, Mlewo Osiński Ignacy, posiedziciel, Rychnowo f 16. Rychnowo a) Kwiatkowski nauczyciel Orzechów0 Kuźmiński, posiedziciel, Nowy Mlewiec Rychnowo gmina b) Wilczewski Srebrniki Orzechowo 10. Piwnice Grove Jan. posiedziciel, Piwnice Srebrniki Gajtkowski, posiedziciel, Piwnice Rychnowo wieś Rozwadowski, posiedziciel, Osieczek No wy dwór Mlewiec 11. Szychowo Budniewski. posiedziciel, Łady Mlewo Kowalski, dzierżawca, Gapa • Nowy Mlewiec Maternicki, posiedziciel, Srebrniki Węgorzyn 12. Chełmonie Beyger, posiedziciel, Elgiszewo Golusiński, posiedziciel, Chełmonie 17. Ryńsk a) Kasyna nauczyciel Ludowice Witkowski, posiedziciel, Chełmonie Ryńsk b) Herzog Ludowice Ludowice 13. Stary Zieleń Bogalecki, posiedziciel, Zieleń Minetty, posiedziciel, Pływaczewo Orzechówko Waligórski, posiedziciel, .Stary Zieleń Nielub 14. Lipnica Jaranowski I., posiedziciel, Łobdowo • Wrzesiński, posiedziciel, Kurkocin 18. Szychowo a) Ambroszkiewicz Zieleń Spitza, posiedziciel, Łobdowo Sierakowo b) Niewiada nauczyciel Bielsk Pływaczewo 15. Książki Kurzyński, posiedziciel, Brudzawki Zieleń Taczanowski, dzierżawca. Zaskocz Za-Zieleń Chrzanowski, dzierżawca, Sitno N Stary Zieleń 90

Wykaz taksatorów bydła i koni. XVIII. Opieka nad osobami, które ulokowane są Nr. • w Zakładach Krajowych. Obwód wójtostw 1 aksatorzy do stwierdzenia wartości bydła bież. Na mocy ustawy z dnia 11 lipca 1891 dotyczącej umieszczenia w Zakładach Krajo­ zabitego wskutek zakaźnych chorób. wych osób potrzebujących opieki zobowiązany jest powiat opłacać 2;3, a związki ubogich 1|3 kosztów utrzymania za każdego chorego z powiatu 16. Łopatki Chojnicki Fr., posiedzicie!, Frydrychowo Obecnie wynoszą koszta utrzymania jednej osoby 750. — dziennie, z czego powiat Chojnacki, posiedzicie!, Myśliwiec •opłaca 500 mk., związek ubogich 250.— mk. ( hrzanowski, dzierżawca, Sitno W Zakładach Krajowych w dniu 31. 12. 1922 znajdowało się: 17. Podz. Golubski Grzemski, posiedziciel, Galczewo a) w zakładzie psychjatrycznym w Swieciu 17 « Kozłowski, posiedziciel, Sokoligóra b) * „ „ w Kocborowie 2 Balcerowicz, posiedziciel, Lisewo c) * „ r w Wejher owiej_ 18. Kr. Nowawieś 20 osób. Buszczy ński, posiedziciel, Mgowo Dygasiewicz, posiedziciel, Król. Nowawieś Chorzy pochodzą: Witkowski, posiedziciel, Król. Nowawieś 19. Płużnica Paczkowski, posiedziciel, Ostrowo z W ąbrzeźna ...... * . 6 Ks. Prób. Dekowski, Płużnica z G olubia...... 5 Nawacki administrator, Orłowo z B o ż e g o p o la ...... 1 20. Przydwórz 1 Siudowski, posiedziciel, Trzciano z Małych R adow isk...... Kwiatkowski, posiedziciel, Trzciano z Niedźwiedzia...... 1 Cyliński, posiedziciel, Orzechowo z Chełmonia...... 1 21. 3 Dębowałąka Makowski, posiedziciel, Dębowałąka z K siążek...... Zuckermann, posiedziciel, Piwnice z Podzamku Golubskiego . . . 1 Jaranowski II., posiedziciel, Łobdowo z T r z c ia n a ...... • 1 22. W ielk. Radowiska razem 20 osób jak powyżej. W iśniewski, posiedź., W ielk. Radowiska Posiedz., W. Radowiska m W damowski, dzierżawca, Małe Radowiska XIX. Administracja Przytułku Starców. 23. Ostrowite Kentzer, posiedziciel, Ostrowite Skibicki, posiedziciel, Krążno Zbudowany z funduszów pow. w roku 1912 gmach „Przytułek Starców“ został prze­ znaczony na przytulisko dla starców. Bezpośrednią opiekę nad starcami wykonują Jerzykowski, posiedziciel, Gajewo w Przytułku Starców cztery siostry miłosierdzia z zakładu „Zgromadzenia Służebniczek 24. Ryńsk Chylarecki, posiedziciel, Makswałd Najśw. Marji Panny“ w Pleszewie. 25. Nielub Sojecki, posiedziciel, Orzechowo Obecnie znajduje się w Przytułku Starców 9 mężczyzn i 15 kobiet. 26. Niedźwiedź Koszta utrzymania wynoszą obecnie za osobę 20 000 marek miesięcznie. Masiak, posiedziciel, Niedźwiedź W roku 1919|20 było dochodu 12 077,— marek Grzeszewski, posiedziciel, Niedźwiedź rozchodu 31 117,74 V Dąbski, posiedziciel, Wałycz. niedoboru 19 040,74 * W roku 1920121 było dochodu 18846,60 marek XVI. Członkowie Sejmiku Wojewódzkiego: rozchodu 263314,77 V niedoboru 244846,17 w 1) Starosta Dr. Szczepański Wąbrzeźno W roku 1921 było dochodu 31115,40 marek 2) Ks. senator Bolt Srebrniki rozchodu 717 041,65 V niedoboru 685 926,25 w -») Burmistrz Bobowski Wąbrzeźno W roku 1922 było dochodu 134025,— marek

rozchodu 6 173 223.80 V XVII. Członkowie Pomorskiej Izby Rolniczej: niedoboru 6039 198,80 n Zaznaczyć należy, że Wydział Powiatowy z góry przewidywał niedobór w admini­ I) Józef Karczewski, dyrektor dóbr w Wielkołące stracji Przytułku Starców i uważa niedobór jako dodatek powiatowy do kosztów utrzy­ mania starców, za których płacą odnośne związki ubogich powiatu stosunkowo małe kwo­ I ranciszek Piotrowski, rolnik, w Wąbrzeźnie ty. W roku 1922 przeprowadzono remont budynku, co spowodowało znaczne wydatki, a z tem samem niedobór w wysokości 6039198,80 mk. — 24 —

dla P?*S^tK !niffiaCZS S tylko przeznaczone *» XXII Sprawozdanie Pow. Kasy Oszczędności

obecnie* uczęszcza ^o^oZ50ndzi^ci^a m1as^a*\Vąbrzeźni^a^ l^ rr°^ a,^Z^rZ*i^™ :i^ ’na^”e^ ^ ^ za rok 1919- 1920- 1921. (Sprawozdanie za rok 1922 nie jest jeszcze ukończone). XX. Gmachy powiatowe. 1919 1920 1921 mk. f. mk. k mk. Powiat posiada następujące gmachy: Śtan wkładów oszczędnościowych wynosił a) Gmach położony przy ulicy Wolności nr. 54, w którym mieszczą sie biura Star,, 1918 stwa, W ydziału Pow. i mieszkanie p. Starosty. CZą się ljlura btar°- 1919 5,435,793 88 z końcem roku ...... 1)1 Gmach położony przy ulicy Wolności nr. 57, w którym mieszczą sie biura Wv 1920 4,663,667 53 11,266,201 64 efidencyjnego , mieszkanie dla £ 1921 ej Gmach położony przy ulicy Wolności nr. 55, w którym się mieści ochrona W do przyjęto na książeczki depozytowe 4,387,833 39 db nndek*r? C!Kroplęnmkka“Zym P°W' Rada 0pieki SP°łecznei .Poradnię w roku 1919 1920 9,668,958 15 22,273,484 29 0.1 Otylje WąbrzeZ^ie Pi0ny UChWały Se>miku Pow' 2 dnia 17- 10. 1922 r. 1921 124,950 72 d) Dom położony przy ulicy Wolności nr. 53, w którym mieszczą się dwa pomiesz­ Dopisano procentów w roku 1919 kania wydzierżawione dwom posterunkowym Policji Państwowej. P 1920 .173,977 22 441,646 89 1921 e’ Sejm iC P o ^ zVdnmU|7.U ^ °d P' C°hna W Golubiu “chwały 33,981,332 82 Razem 9,948,577 99 14,606,602 90 wwei ej na Te(lenhf)k^l*la^*irn^termilr jeden rok dla posterunkowych i domkancelarji ten Okręgowej posterunku. Komendzie Policji Państwo- Wypłacono kapitału i procentów w roku 1919 5,284,910 46 1920 3,240,401 26 XXI. Koleje. 14,647,543 35 1921 4,663.667 53 11,266,201 ¡64 19,333,789 47 A. Kolejka powiatowa. Stan wkładów wynosił z końcem roku: 255,107 76 178,719 16 1,755,169 Fundusz rezerwowy wynosił w roku:

ł'0'*" """■ Am,.. Kapitał kasy ulokowano: 05 2,547,011 05 2,224.551 05 2,036,591 1) w pożyczkach hipotecznych • , , ;iDla braku P.r^ u», którego dostarcza elektrownia miejska w Wąbrzeźnie zarzad 38,303 39 520 300,120 kolejki zmuszony jest do ograniczenia ruchu kolejki. Obecnie podtrzymuje sie tylko ruch 2) „ na weksel osobowy dla tych samych powodów. y uje S1<* lk0 rucn 112,650 160,132 50 na rewers dla osób pr. . 174,270 16 3) 14,173,424 89 Zestawienie dochodów i rozchodów w roku 1919 do 30. 10. 1922 r. gmin 328,017 29 3,744,201 02 4) „ w roku 1919(20 1920(21 5) w papierach wartościowych według 1921(22 1922 doi. 10 2,200,401 58 1,862,173 78 1,755,169 w mk. niemiec. wartości bilansowej • * w markach polskich 85 18,425,437 44 a) d o c h ó d ...... 91,890,— Razem 5,288,003 47 7,944.095 393,533,11 4,413,375,97 10,974,892,82 b) '•obchód...... 85,311- 579,893,36 4,422,207,50 9,954,953,16 n a d w y ż k a ...... 6,579,— 1,019,939,60 niedobór .... ______186,360,25 8,831,53 B. Kolejka Chełmża — Mełno. Ruch kolejki Chełmża — Mełno, która przecina skrawek zachodniej części nowi-dn prowadzi obecnie Dyrekcja kolei Państwowych w Gdańsku. ' powiatu koJejka ta jest spółką akcyjną, w której udział biorą powiaty Wąbrzeźno Toruń nosfnmrek0 ™! 0OC1- prowlncJ'a Zachodnio-pruska i fiskus pruski, udział nasz wy-’ — 27 — XXIII. Dług i majątek powiatowy. B. Majątek A. Długi. (na końcu roku 1922) A. Akcje. D ł u 0 141.000 — 1 Akcie kolejki Chełmża — Mełno . • ...... 10,000,— L. Pierwotny z końcem 2 Akc e Banku Komunalnego w Warszawie • • ■ • ; 10,000,000,— Wierzycie! z końcem z końcem 3. Akcje Pom. Fabryki kapeluszy w W abrze/me . b. r. 1920/21 roku 1921 roku 1922 B. Fundusze i depozyt a: mk. f. mk. f. mk. f. mk. L 1. Fundusz umorzenia długów: 30.000, - 5 proc. pożyczka państwowa z roku 1 -J 4.397.22 34,397,22 1. Pożyczka przejęta od powia­ depozyt nr...... tu toruńskiego 64,432 12 22,032 10 19,453 66 17,003 47 2. Fundusz na powiększenie Pow. Szpitala Johamtów: • 33,700 — 5 proc. polska pożyczka państw ow a ...... 4.450,82 38.150,82 2. Schlesische Bodenkredit Ak­ depozyt nr...... 450,000 — 55 79 34 tienbank Breslau 252,292 240,872 229,053 3. Fundusz „Przytułek Starców“ 12,500,- 5 proc. polska pożyczka państwowa ...... 14.479,26 O 1,979,26 O. Preussische Rentenversiche­ depozyt nr. 11920 ...... — 161,027 rungsanstalt Berlin 500,000 183,111 57 75 137,080 21 4. Fundusz „Osady robotnicze“: _ 6.500,— 5 proc. pożyczka państwowa z roku 1- • 1.137 87 7,637,87 4. Preussische Rentenversiche­ depozyt nr. 8822 ...... -— - " rungsanstalt Berlin 300,000 — 232,545 85 226,847 65 220,997 70 ,, w gnjg-gysg-gssw aflWSSB 100,000,— 5. Preussiche Centralbodenkredit w Wąbrzeźnie ...... A. G. Berlin 80,000 — . 46,218 20 42,782 40 38,814 80 6‘ ’E'5*proc"polska*pożyczka państwowa z roku 1920. . 683,500.- 710,855,— 6. Landesversicherungsanstalt f. depozyt w Banku Pow. w Wąbrzezme ■ 1.840,08 Westpreussen Danzig 300,000 — 275,363 13 269,822 80 264,058 65 7 Depozyt nr. 14159 „Pow. Kolejka elektr. w Wąbrzeźnie • • 8; 30 proc. Preussische Consols deponowane w Handelsgesellschaft ✓ 10,000,— 7. Landesversicherungsanstalt f. w Berlinie na konto nr. 3 0 0 2 9 ...... Westpreussen Danzig 100,000 — 81,318 37 79,650 04 77,992 81 500,000 — 9. Fundusz obrotowy 11.568.370,25 8. Pow. Kasa Oszczędności w Wąbrzeźnie 39,500 — 11,300 — 11,300 — 11,300 — C. Nieruchomości: 70,000,000,— 9. dto 31,500 __ 23,500 — 22,500 — 21,500 — 1. Starostwo — gmach ...... ' 20,000,000 — 2. „ — gmach II. . • • • ■ ' ' ’ * . .30,000,000,—

17,000 — 14,970 59 14,629 34 14,273 59 3. Przytułek Starców • ■ ; / nr. 53(dom nabyty od p.‘Hagenaua) 8,000,000- 10. dto 4. Nieruchomość pow. przy ul. vv oinosLi i v idom nabyty od Otyl- 5. Nieruchomość pow. przy ulicy Wolności nr. oo (uom . . ^ * 15,000,000 — dto (pożycz, hip. 24,000 — 24,000 — 24,000 — 24,000 — 11. je Ziemer) . • • • . • , nahvtv od d Cohna w (Golubiu 12,000,000,— 12. dto 88,000 — 82,601 20 79,718 25 76,705 57 t te & sstz 3381 I3. Preussische Centralbodenkre- 8. 6riA cd poł^nyc°hnlprzy turze kolejki pow. a 900,000,- ■ • • dit A. G. Berlin 800,000 762,448 30 762,448 30 762,448 30 Razem 2,794,423 12 2,011,701 86 1,955,052 98 1.895,228 44 1) Ruchomości: , . 10.000,000,— 1. vSamochód • 4.000,000,— 2. konie . • ...... 1 . 8o0,000,— 3. uprząż robocza i wyjazdowa . ’ 500,000 — 4. wóz roboczy . * 1.000,000,— 6 IToparowy do wałowania szos z warsztatem i dwoma beczkowozami l a w a r i a ważenia wozów na dwoncacj, w W ąbzeżnie, Książkach, Kowalewie, Golubiu i W rockach a 210,0 . . 37.300.000,— 29 — — : b —

przy urządzeniu gwiazdki dla ubogich * Zestawienie majątku powiatowego. rzykwa 129 mtr. płótna za połowę ceny. potrzebną bieliznę. Jako doroczną dziś jeszcze dla niemowląt (nieślubny - ’ „ , która to sumę przekazano M oj. R. A A k c j e ...... f 11,568,370,25 składkę na rzecz P, R. O. Sp. zebrane) .54 466D9 m ^ t o r ą ^ s u n . 4800._ marek B. Fundusze i dep o zy tu ...... O. Sp. Na rzecz Towarzystwa „Ratujcn _ Wo: R q . P. W czasie od 15. 11- 21 C. Nieruchomości...... * 161,200,000.— __ 37,300,000,- u r A ^ u " w ł^ym kosztem‘kuchnię ludową. Obiadów wydano: D. - Ruchom ości ...... Razem 210,068,370,— 9996 bezpłatnie, a

XXIV. Powiatowa Rada Opieki Społecznej. -lcowych.«• ¿ Ponieważ aaffs.*.?*.* owa spółka zobow » laza « a « ę S a syczki ? , mk. 60000.— oraz wyjednała Powiatowa Rada Opieki Społecznej została założona w powiecie wąbrzeskim dnia I lS ^ S ę m k ^ O o A 1«] W oj R O. V dzielone pożyczki zostały w między- 6. 11. 1920. W skład zarządu P. R. O. Sp. wchodzą osoby wybrane ze wszystkich stanów fvisie przez p. Bakaniewicza spłacone. bez różniczy narodowości i wyznania. W myśl § 3 ustaw dla Powiatowej Rady pic i Społecznej'wybrano jako orgiin wykonawczy Powiatowy W ydział Rady Opieki Społecznej, Rok 1922. , t , do którego należą: Rok 1922 rozpoczęła P. R. °. Sp. odelTatLąHumę do W oj.V°T S,“ o. Starosta Dr. Szczepański jako przewodniczący, .Pomoc JeńcmnL ^ “ prf stąpił:, p. Franciszek Balcerski, kupiec i sędzia pokoju z Wąbrzeźna, jako zastępca, p Naczelny Sekr. Wydz. Powiat. Leon Schwarz z Wąbrzeźna, jako sekretarz, p. Francii iednorazowego wsparcie gotow- założenie 'Miejscowych Rad Opieki Społecznej przy każdem Wójtostwie. Przewodniczącym sposób, że udzielała robotmkom, udającym , (loimi rodzinie, skoro udowodniła że ży- Miejscowej Rady Opieki Społecznej jest każdorazowy wójt Za szczegolnem staraniem kowego celem nabycia żywności, a zostając J jednorazowe wsparcie w naturaljach p. starościny Drowej Szczepańskiej, członkini P. R. O. Sp. i za współpracą sekr wydz wiciel udał się rzeczywiście na pracę do ran , - 1 pfuntów grochu, 5 funtów p0W. Józefa Kurzyńskiego z Wąbrzeźna uruchomiono dla biednych miasta W ąbrze/na i gotówce. Zwykle udzielano funty cukru, 5 funtów kaszy, 2 funty kaszki pszennej 2 funtv kaszki kultury^ j, tfzeżeniem póżmej- Kuchnię Ludową. Obiadów wydano wówczas: marmelady i mk. 2000.- w gotowce Wsjarcito^ uazieian yłać mieli swoim 1579 bezpłatnie, szego zwrotu pieniędzy, które robotnicy l l ^ ^ ten *sóbf ¿e każda osoba od- 3041 /a cenę 2 mk. za każdy obiad. rodzinom. Spłatę udzielonego wsparcie 1 p^)Cztmveg() prośbęP o niewypłacenie przesyła- Rok 1921. bierajaca wsparcie wystosowała do l rzędu p • [ p p Qe sp. Pomimo, ze me- nych pieniędzy z Trancji bez poprzedniego ua d 1 lecz za pomocą przekazów W myśl okólnika Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego z dnia 20 8. Wvdz Pow R O. Sp. do wyboru kierownika Powiatowej R. O. Sp. Wybrano jako którzy robotnicy przesyłali piemędze z • } • uartii' udali się do Francji ze swego takieeo naczelnego sekr. wydz! Pow. p. Leona Schwarza z Wąbrzeźna, w urzędzie po­ bocznym bez osobnego wynagrodzenia. Po inwazji bolszewickiej zaczęli wracac do domu T o » — ł - ochotnicy naszej armji ’i inwalidzi. Większa część tych ludzi domagała się przyjęcia ' ' z.. .¡, p. M , “ęSfSSTiSri fT b iS u m d l. na posady urzędnicze. Z powodu tych ogłoszeń często przychodziły całe tłumy ludzi Sp. obszerną kamienicę celem uruchomienia umieścić w tym domu ochronkę, i domagały ■Te< natarczywie uwzględnienia rzekomo im przez władze wojskowe przyrze- czonychposad urzędniczych - rozszerzył się zakres pracy P. R. O. Sp. znacznie. Większa S i?jednej z^^i^neg/w ięk^o K p r " f u “ cześć zgłaszających sie kandydatów nie posiadała kwalifikacji nawet na ntzsze posacy m Sdnifz? ^ ife zgłaszający się byli rzemieślnikami, starała się Pow. R. O. Sp. skiero­ - w - <>chronki i>,acą wać tych kandydatów do warsztatów przemysłowych. Natomiast, gdy ochotnik, lub inwa­ paraf ja katolicka i P. K- O. Sp. po połourn. tutejszemi towarzystwami młodzieży lida należał do kategorji robotników mewykwal. ikowanych sprawał>i wmoski tych W październiku 1922 r.zajęła się I • y- • » D Jwysiłku j pracv ksiądz wikary netentów znaczne trudności. W każdym razie udało się P. K. O. Sp. wystarać s ę o polskiej. Na tern polu włożył przez kdK rhełmży mieszkający oraz syn tutej- kilkanaście niższych posad urzędniczych dla inwalidów i ochotmkow. Na kurs urzędników, Paweł Wilemski dawniej w W ^rzezrue o ^ stanczewski z Wąbrzeźna, obecnie za- który X o rzy la Wojewódzka Rada Opieki Stołecznej przekazano z powiatu wąbrzeskiego szego mistrza malarskiego Stanczew sk ^ iedn ik temu ruchowi wśród młodzieży polskiej 1Ó Swabdów Stosownie do rozporządzenia Woj. R. O. Sp. sporządzono spis wszystkich konnik w Kurytyba (Brazylia). coTyło też prawdopodobnie powodem bib iX k znajdujących się w powiecie. W czerwcu 1921 r. urządzono dzień inwalidy właśnie w ostatnim czasie pracy *sko° I ^ ° r^ D o m i ^ imiemi .Didenie się młodzieży polskiego. Subskrybowano razem 57 sztuk akcji po 500,00 marek na rzecz Pomorskiego pewnych medomagan, do^to^yc^zalmz jednoczenia zwaśnionych obozów . wo- Towarzystwa Pomoc Inwalidom. Powiatowa Rada Opieki Społecznej odebrała wskutek na kilka obozow. P. R. <>• pp. wszxzęia c p j , współpracownika w tej oczy- usilnych starań od Urzędu Rozdzielczego przy Wydziale Aprowizacji Woj Pom. w Toruń u gule zreorganizowania istniejąCTch organu, jU ^ ^ ZyL y prefekła gimnazjalnego Większą ilość płótna (neslu). - Celem poparcia Tow. św. W incentego a 1 aulo w W ąbrze/nm wiście trudnej pracy znalazła r. k . c;. op. — 31 —

— 30 Na rzecz bursy dla akademików pomorskich zebrała P. R. O. Sp. we wrześniu !')22r. składek razem 39 000 marek. w Wąbrzeźnie, któremu udało się w stosunkowo krótkim czasie złączyć dwa większe W kuchni ludowej uruchomionej przezi P. R. O. Sp. dlam najbiedniejszych m.asta towarzystwa młodzieży w jedno towarzystwo pod nazwą „Gotów“. Księdza prefekta Wąbrzeźna wydano począwszy od 1. 11. do 31. iż. i;~ r. razem Żyndę wybrano patronem tego towarzystwa. Celem umożliwienia temu towarzystwu intenzywniejszej pracy, urządzono dla jego zarządu stałe biuro, które zostało uruchomione P. R. O. Sp. zajęła się gorliwie sprawą opieki nad reemigrantami z Niemiec. Na w domu nabytym przez powiat na rzecz P. R. O. Sp. razie jest jej najważniejszem ^oWchczasowe zabiegi miały warsztatów pracy wracający^ do kra^uReemigrantównależy p Starosta Wielkie staranie rozwinęła P. R. O. Sp. celem uruchomienia stacji (Kropla Mleka) zadawalający rezultat. Do Konutetu g YJ opieki nad Reemigrantami z Niemiec i ambulatorjum dla chorych dzieci. Narzędzia lekarskie, butelki do mleka itd. zostały przy­ gotowane. Stoi jednak na razie uruchomieniu tej instytucji na przeszkodzie brak odpo­ zok^^mia^^ranTna^po^iS^w^jrze^kPp-1 "naczelny 'sekretarz Wydziału Powiatowego wiedniego lokalu. Mieszkanie w domu P. R. O. Sp. nadające się na ten cel, zajmuje Leon Schwarz z Wąbrzeźna. — lokatorka, której nie można było dotychcząs usunąć. — Z okazji przyjęcia dzieci do pierwszej Komunji św. obdarzono za inicjatywą P. R. O. M iejscow ych^ad^płeld^^ółecz^nM rek tej°sumy^przekazano mk. 124278,50. Sp. 23 ubogich dzieci w sposób praktyczny kompletnie w ubranie, bieliznę i obuwie. Ak­ 'Wojewódzkiej Radzie Opieki Społecznej. cję tą przeprowadziła P. R. O. Sp. wspólnie z Towarzystwem św. Wincentego a Paulo w Wąbrzeźnie. Koszta podzielono w ten sposób, że przejęła na siebie 2/3 P. R. O. Sp. a 113 Towarzystwo św. Wincentego a Paulo. Wydział Powiatowy Stosownie do wskazówek Woj. R. O. Sp. zajęła się P. R. O. Sp. kwestją zakładania Starosta kuchni dla dzieci szkolnych celem dożywiania ich przygotowano tę sprawę taft daleko, że Dr. Szczepański. będzie można przypuszczalnie otworzyć tę kuchnię około 15. lutego br. Za wstawieniem się p. Starosty Dr. Szczepańskiego wyznaczył Wydz. Pow. celem ♦ obdarzenia gwiazdką wdów, sierót i inwalidów z powiatu wąbrzeskiego mk. 6 000000.— Przeprowadzenie tej akcji powierzono P. R. O. Sp. Program obdarzenia gwiazdkowego ustanowiono w porozumieniu z duchowieństwem, władzani miejscowemi i towarzystwami dobroczynnemi z wspomnianej sumy przeznaczono: a) dla Magistratu w Wąbrzeźnie, celem urządzenia gwiazdki ubogim 500000 mk. b) dla Towarzystwa Inwalidów w Wąbrzeźnie 500 000 mk. c) dla Towarzystwa św. Wincentego a Paulo 1000000 marek celem urządzenia gwiazdki w szerszej mierze jak dotąd. d) na miasto Golub 1 500 000 mk. e) na miasto Kowalewo 1 500 ^00 mk. f) resztę na kilka wsi w powiecie, w których znajduje się znaczniejsza liczba bezrobotnych, wdów i sierot. Oprócz tego udzieliła P. S. O. Sp. pomocy ubogim starcom i staruszkom, którymi się opiekuje Tow. św. Wincetnego a Paulo z reguły, w ten sposób, że dostarczyło temu towarzystwu bezpłatnie 68 mtr. neslu i przejęło połowę kosztów za nabyte drewnjaki, mąkę i słoninę. Klasztor Sióstr Niepokal. w Dębowejłące uruchomił przy klasztorze szkołę prywatną dla dzieci przychodnich z wsi sąsiedzkich. Na nabycie ławek szkolnych ofiarowała P. R. O. Sp. wymienionemu klasztorowi we wrześniu 1922r. 100000 mk. Ponieważ szkoła pry­ watna okazała się za mała, przystępują Siostry Niepokal. do powiększenia jej. Na ten cel nabyły Siostry w Wąbrzeźnie większą ilość cegieł. I w tym wypadku przyszła P. R. O. Sp. Siostrom z pomocą. Za jej inicjatywą bowiem został zawiązany komitet, który wziął sobie za zadanie zwiezienia do Dębowejłąki wzmiankowanych cegieł bezpłatnie. — Akcja wszczęta w ubiegłem lecie za inicjatywą Wojewódzkiego Urzędu Zdrowia, celem umieszczenia ubogich dzieci miejskich u gospodarzy rolnych w czasie wakacji nie osiągnęła pożądanego skutku. Ze wszystkich stron powiatu wpływały pisma z nadmie­ nieniem,'że dzieci przyjąć nie można. Akuszerkom w powiecie udzielono z zapasów P. R. O. Sp. po 6 mtr., neslu za cenę przystępną celem skompletowania ich ubrania zawodowego.