CZ ĘŚĆ A – Uwarunkowania i diagnoza stanu zagospodarowania przestrzennego gminy.

Cel opracowania stadium.

Studium jest opracowaniem planistycznym obejmuj ącym cały obszar gminy, okre ślaj ącym uwarunkowania i kierunki polityki przestrzennej, Zawiera diagnoz ę stanu istniej ącego zagospodarowania gminy i uwarunkowania rozwoju: przyrodnicze, kulturowe, społeczne, ekonomiczne, funkcjonalne i strukturalne. Ponadto uwzgl ędnia powi ązania zewn ętrzne gminy oraz wskazuje na koordynacj ę działa ń. Studium b ędzie opracowaniem wspomagaj ącym: promocj ę gminy, lokalizacj ę zada ń ponadlokalnych, koordynacj ę opracowywanych planów przestrzennego zagospodarowania i decyzji o warunkach zabudowy dla obszarów nie obj ętych miejscowymi planami. Studium opracowano na podstawie uchwały Rady Gminy w Łysych nr.V/59/2003 z dnia 11 wrze śnia 2003 r.

1.Dotychczasowe przeznaczenie i zagospodarowanie terenu 1.1.Charakterystyka i poło Ŝenie terenu. Gmina Łyse le Ŝy w północno-wschodniej cz ęś ci woj. Mazowieckiego i powiatu ostroł ęckiego. S ąsiaduje od północy z gm. Rozogi pow. Szczytno oraz gm. Pisz w woj. Mazursko- podlaskim, od wschodu z gm. Turo śl pow. Kolno oraz gm.Zbójno pow. Łom Ŝa w woj. Podlaskim, od południa z gm. Kadzidło pow. Ostroł ęka w woj. mazowieckim, oraz od zachodu z gm. Myszyniec pow. ostroł ęcki w woj. mazowieckim. Siedzib ą władz samorz ądowych jest wie ś Łyse poło Ŝona w centralnej cz ęś ci gminy. W granicach administracyjnych gminy znajduje si ę 22 sołectwa. Są to: 1. Antonia 12. Plewki 2. Baba 13. Pupkowizna 3. Dawia 14. Serafin 4. Dęby 15.Szafranki 5. Dudy Puszcza ńskie 16. Tartak 6. Grady 17. Tyczek 7. Klenkor 18.Warmiak 8. Lipniki 19. Wejdo 9. Łączki 20.Wy Ŝega 10. Łyse 21. Zalas 11. Pi ątkowizna 22. Złota Góra

1.2. Podstawowe dane charakteryzuj ące gmin ę. ( stan na 31.XII.2002 r.) .Liczba ludno ści - 8517 osób w tym : kobiet - 4180 osób m ęŜ czyzn - 4337 osób

G ęsto ść zaludnienia - 34, 5/km 2 . Ogółem powierzchnia gminy - 24645 ha w tym: - uŜytki rolne - 15302 ha w tym:

1 - grunty orne - 5442 ha - sady - 2 ha - łąki - 6249 ha - pastwiska - 3609 ha Pozostałe grunty - 774 ha Grunty pod lasami i zadrzewieniami : 8569 ha Lesisto ść gminy - 34,7%. Łączna długo ść dróg - 206,48 km w tym : drogi wojewódzkie - 25,0 km drogi powiatowe - 74,48 km Ilo ść mieszka ń - 1735 Ilo ść mieszka ń na 1000 mieszka ńców - 204 Przeci ętna powierzchnia 1 mieszkania - 81,0 m 2 Powierzchnia u Ŝytkowa mieszkania na 1 mieszka ńca - 18,0m 2 Długo ść sieci kanalizacyjnej - 7,3 km Długo ść sieci wodoci ągowej - 34,4 km Ilo ść przył ączy wodoci ągowych do budynków mieszkalnych - 447 Ilo ść przył ączy kanalizacyjnych do budynków mieszkalnych - 137

1.3. Funkcje gminy.

Wiod ącą funkcj ą gminy jest rolnictwo i funkcja ekologiczno- rekreacyjna. Dominacja tych funkcji wynika z uwarunkowa ń glebowo – rolniczych,z istniej ącej tradycji gospodarki rolnej, w której główny potencjał stanowi ą indywidualne gospodarstwa rolne oraz z uwarunkowa ń wynikaj ących z poło Ŝenia gminy na terenach Puszczy Kurpiowskiej o wysokich walorach krajobrazowo – przyrodniczych zaliczanych do obszarów chronionych a tak Ŝe b ędących ostoj ą tradycyjnej sztuki ludowej – kurpiowszczyzny.

1.4. Pozycja gospodarcza gminy.

Dochody bud Ŝetu gminy na tle gmin powiatu ostroł ęckiego ( stan na 31.XII 2002 )

Ogółem Dotacje z Ogółem Dochody Subwencje na 1 Gmina bud Ŝetu ( w tys. zł ) własne ( ogółem ) mieszka ńca pa ństwa w zł M i w. Myszyniec 16838,4 3221,6 5442,2 7905,0 1559,8

Baranowo 8338,4 2145,0 863,1 5305,6 1190,9

Czarnia 3084,6 465,6 392,6 2196,0 1184,1

Czerwin 7431,5 3174,1 496,1 3560,7 1344,3

Goworowo 10781,2 2825,5 1142,0 6753,6 1184,2

2 Kadzidło 12371,9 2396,6 1139,6 8758,4 1119,6

Lelis 10374,9 2820,4 718,6 6649,1 1270,3

Łyse 10365,2 2118,9 1680,5 6534,4 1299,2

Olszewo Borki 9621,4 2851,6 960,1 5697,8 1117,9

Rzeku ń 9198,0 4399,3 924,4 3860,9 1046,3

Troszyn 5907,1 1704,5 744,3 3295,9 1156,0

Gmina Łyse zajmuje 5 – te miejsce w powiecie ostroł ęckim w dochodach ogółem – wynosz ą one 10365,2 tys. zł.. Dochód na 1 mieszka ńca wynosi 1299,2 co daje gminie 4 – te miejsce w powiecie. Wydatki bud Ŝetu gminy na tle gmin powiatu ostroł ęckiego (stan na 31.XII.2002r. ). Gmina Ogółem W tym Ogółem na 1 tys. zł mieszka ńca Gospodarka Oświata i Opieka Komunalna wychowanie społeczna m. i w. 17415,4 1403,8 6942,3 41,6 1613,3 Myszyniec Baranowo 8198,6 557,1 4459,9 110,7 1170,9

Czarnia 3031,2 5,9 1713,8 37,1 1163,6

Czerwin 7094,7 104,7 4158,4 17,3 1283,4

Goworowo 11026,9 199,7 6511,3 60,0 1211,2

Kadzidło 11937,8 639,3 6935,6 85,1 1080,3

Lelis 9351,3 76,6 5723,8 21,9 1145,0

Łyse 10187,6 440,8 5820,9 47,5 1277,0

Olszewo 10475,5 436,9 5822,9 42,2 1217,1 Borki Rzeku ń 9002,9 965,7 4731,8 75,2 1024,1

Troszyn 7224,9 196,5 4080,3 16,6 997,1

Jak wynika z przedstawionych danych gm. Łyse zajmuje 5- te miejsce w wydatkach ogółem w pow. ostroł ęckim. W wydatkach bud Ŝetowych w dziale o świata i wychowanie

3 gmina znajduje si ę na 5- tym miejscu w powiecie. W dziale „ gospodarka komunalna” zajmuje 4 – t ą pozycj ę a w dziale „ zdrowie i opieka społeczna” – pozycj ę 5 –tą. W wydatkach przypadaj ących na 1 mieszka ńca gmina jest trzecia w kolejno ści za m. i w. Myszyniec i gm. Czerwin.

1.5. Uwarunkowania zewn ętrzne rozwoju gminy.

Powi ązania przyrodnicze Gmina Łyse wł ączona jest w system powi ąza ń przyrodniczych o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym. Głównymi elementami przyrodniczej struktury przestrzennej jest rz. Szkwa, sie ć cieków wodnych – kanałów, kompleksy le śne Puszczy Kurpiowskiej oraz aktywne biologicznie ekosystemy wodne, ł ąkowe, bagienne i le śne maj ące zasadniczy wpływ na utrzymanie równowagi biologicznej w środowisku przyrodniczym całego regionu . Obszar gminy wchodzi w skład regionalnego systemu obszarów chronionych. Znajduje si ę w granicach obszarów w ęzłowych o znaczeniu mi ędzynarodowym wg systemu obszarów chronionych Ekonet –PL. Wchodzi w obszar Zielonych Płuc Polski. Południowo wschodnia cz ęść gminy stanowi ąca du Ŝy kompleks le śny z trzema rezerwatami przyrody, graniczy z obszarami chronionymi na terenie woj. Podlaskiego ( powiat łom Ŝyński ). Powi ązania funkcjonalne, ci ąŜ enia , powi ązania komunikacyjne . Genez ą układu gminy były niew ątpliwie szlaki komunikacyjne. Najwa Ŝniejszymi szlakami komunikacyjnymi przebiegaj ącymi przez teren gminy s ą drogi o znaczeniu wojewódzkim : - Myszyniec – Kolno droga nr 647 - Myszyniec – Łom Ŝa droga nr 645

Droga Myszyniec – Kolno jest drog ą ł ącz ącą dwa wa Ŝne szlaki komunikacyjne biegn ące poza terenem gminy na Pojezierzu Mazurskim. S ą to Ostroł ęka – Mr ągowo i Łom Ŝa – Gi Ŝycko. Bardzo istotnym szlakiem komunikacyjnym o kierunku północ- południe jest droga powiatowa Kadzidło – Lipniki – Łyse- Ł ączki. Stanowi ona najkrótsze poł ączenie gminy z miastem powiatowym – Ostroł ęką. Gmina Łyse dzi ęki powi ązaniom komunikacyjnym ma bezpo średnie poł ączenia z miastami : Ostroł ęką – 40 km, Olsztynem – 100 km, Białymstokiem – 100km, Ł ąmŜą – 43 km i Warszaw ą – 160 km.

2.Stan ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony. Zgodnie z Ustaw ą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ład przestrzenny to takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijn ą cało ść . Zabudowa gminy składa si ę z budynków powstałych w ró Ŝnych okresach, z ró Ŝnych materiałów o ró Ŝnych standardach uŜytkowych i technicznych. Stara zabudowa niezale Ŝnie od charakteru składa si ę w cało ści na wzgl ędnie uporz ądkowany krajobraz osadniczy. W niektórych wsiach zachowały si ę drewniane domy – chaty kurpiowskie, obj ęte s ą ochron ą prawn ą. Takie obiekty wyst ępuj ą we wsi Łyse i Łączka. Jednak Ŝe wiele jest jeszcze miejscowo ści: D ęby, Lipniki, Wejdo, Warmiak gdzie nale Ŝałoby istniej ące domy drewniane równie Ŝ obj ąć ochron ą prawn ą. Nowsza zabudowa wyst ępuj ąca na terenach wiejskich nie zawsze harmonizuje z otaczaj ącym krajobrazem. Ostatnio daje si ę zauwa Ŝyć wi ększ ą ilo ść realizowanych budynków, których forma nie koliduje z otoczeniem. Istniej ąca zabudowa gminy stanowi zabudow ę zwart ą tylko w nielicznych wi ększych wsiach takich jak: Łyse, Lipniki, Zalas, Ł ączki, Pupkowizna, Pi ątkowizna, Szafranki.

4 Znaczna ilo ść zabudowy wsi stanowi rozproszon ą zabudow ę kolonijn ą. Brak zwartej zabudowy wsi w wielu rejonach gminy stanowi powa Ŝny problem ekonomiczny w budowie infrastruktury dla tego rodzaju zabudowa ń, głównie sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej.

3. Stan środowiska, w tym rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej, wielko ści i jako ści zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego.

3.1.Poło Ŝenie geograficzne i rze źba terenu. Gmina Łyse znajduje si ę na Nizinie Północno Mazowieckiej. Jest to Równina Kurpiowska. Wg. Mapy rze źby terenu obszar gminy znajduje si ę na równinie sandrowej wyniesionej 110 do 120 m n.p.m. nadbudowanej formami wydmowymi od strony wschodniej i północno- zachodniej, ze spadkami terenu ok.5%.

3.2.Budowa geologiczna. Teren gminy charakteryzuje si ę mało zró Ŝnicowanymi utworami geologicznymi. Na wysoczyznach skałami macierzystymi gleb s ą piaski sandrowe cz ęsto z domieszk ą Ŝwirów i pospółek.Obszary obni Ŝeń terenowych zbudowane s ą z młodoplejsto-cienistych piasków na tarasach i i hodoce ńskich w dnach dolin, a miejsca zastoiskowe i rozlewiskowe zajmuj ą utwory torfowe. Wzdłu Ŝ Kanału Kaczor wyst ępuj ą namuły piaszczyste i pylaste (grunty organiczne) w stanie plastycznym i mi ękkoplastycznym.

3.3. Zasoby wodne. Sie ć hydrograficzna. Teren opracowania pod wzgl ędem hydrograficznym nale Ŝy do dorzecza rz. Narwi Przez teren Gminy Łyse przebiega dział wodny dorzecza Szkwy, oraz Pisy. Rz. Szkwa stanowi zachodni ą i płd.- zachodni ą gminy. Wody powierzchniowe zbudowane s ą tak Ŝe przez bardzo liczn ą sie ć rowów odwadniaj ących i kanałów. Ze wzgl ędu na niewielkie ogólne nachylenie powierzchni, cz ęsto zabagnione obni Ŝenia terenowe maj ą utrudniony proces ich odwodnienia st ąd wyst ępuj ące stałe podmokło ści w obr ębie dolin i obni Ŝeń terenowych.. Stan wody na rz. Szkwie waha si ę od 0,8 do 1,2m i tylko przy wysokich stanach wód wyst ępuj ą okresowe wylewy tej rzeki. 3.4. Szata ro ślinna. Lasy zajmuj ą 34% powierzchni gminy. Lasy pa ństwowe nale Ŝą do dwu Nadle śnictw: Myszyniec i Nowogród. Wchodz ą w skład Puszczy Kurpiowskiej. Wg klasyfikacji przyrodniczo-le śnej .tereny le śne gm. Łyse poło Ŝone s ą w Mazowiecko- Podlaskiej krainie przyrodniczo-le śnej w dzielnicy Równiny Kurpiowskiej. W cz ęś ci centralnej , zachodniej i wschodniej wyst ępuje: bór świe Ŝy zajmuj ący 60-70% powierzchni z dominuj ącym gatunkiem sosny i zró Ŝnicowanym wiekiem drzewostanem 20-100 lat, bór suchy - w cz ęś ci północnej gminy z dominuj ącym gatunkiem sosny, las mieszany – w cz ęś ci centralnej gminy z przewag ą sosny , świerku i d ębu. Pod wzgl ędem geomorfologicznym obszary le śne s ą rozległymi równinami pokrytymi piaskami sandrowymi. Monotoni ę krajobrazu urozmaicaj ą wydmy rozło Ŝone szeregami na niskich działach wodnych maj ące ró Ŝnorodny kształt wałów, łuków i paraboli, tworz ące zło Ŝone systemy powi ązanych ze sob ą form. Podszyt stanowi ą: jałowiec i jarz ębina a w miejscach wilgotniejszych wyst ępuje równie Ŝ kruszyna, świerk i d ąb. W runie wyst ępuje : borówka, wrzos, kosmatka, mchy. Na obszarze gminy znajduj ą si ę 3 rezerwaty przyrody: Serafin, Mingos i Tabory. Ł ączna ich powierzchnia wynosi 215,59 ha.

5 Rezerwat Serafin o pow.184,92ha jeszcze w okresie mi ędzywojennym istniało tu jezioro, obecnie s ą to tereny bagienne. Bardzo interesuj ąca jest flora i fauna rezerwatu. Z ro ślin obj ętych ochron ą wyst ępuj ą tu m.,in. Turzyca, storczyk, mchy reliktowe. Do zwierz ąt przebywaj ących na terenie rezerwatu nale Ŝą : ło ś, sarna, zaj ące. W celu lepszego udost ępnienia zwiedzaj ącym unikalnych gatunków ro ślin i zwierz ąt rezerwat wyposa Ŝony w wie Ŝę obserwacyjn ą a tak Ŝe kładk ę zw. ście Ŝką ekologiczn ą. Rezerwat Mingos o pow. 13.46ha utworzony został w 1971 r. W Nadle śnictwie Myszyniec , oraz Rezerwat Tabory w Nadle śnictwie Nowogrodzkim o pow. 17,21 ha został utworzony w 1974r., w celu ochrony i zachowania boru z naturalnym drzewostanem Puszczy Kurpiowskiej. Wyst ępuj ące na obszarze gminy rezerwaty przyrody wymagaj ą ochrony oraz zabiegów piel ęgnacyjnych człowieka. Zwłaszcza Rezerwat Serafin wymaga zahamowania procesu osuszania bagien, b ędącego skutkiem nieprzemy ślanych melioracji odwadniaj ących. Dominuj ącym składnikiem krajobrazu gminy poza lasami s ą ł ąki i pola uprawne z ro ślinno ści ą śródpoln ą. Lasy prywatne stanowi ą 1412,0ha. Wyst ępuj ące wyspowo, w zespołach w wi ększo ści niezagospodarowane, wymagaj ą umocnienia i poprawy. Nale Ŝy podkre śli ć ogromn ą dobroczynn ą rol ę tych lasów. S ą to tereny glebo i wodochronne, daj ą schronienie ptactwu, zwierz ętom, nale Ŝą równie Ŝ do atrakcyjnych przyrodniczo i wzbogacaj ących krajobraz, obszarów gminy. Odr ębn ą grup ę ro ślinno ści stanowi ą układy zadrzewie ń towarzysz ące cmentarzom grzebalnym lub przyko ścielnym. Na terenie gminy wyst ępuj ą w: Łysych, Lipnikach i Zalasiu. Obszar gminy Łyse charakteryzuje si ę wyst ępowaniem przewa Ŝaj ących powierzchni uŜytków zielonych oraz zieleni na terenach podmokłych, bagnistych, obejmuj ących liczne systemy wodne, ł ąkowe i bagienne, gdzie wyst ępuj ą ostoje ptactwa i zwierz ąt, stanowi ą one bardzo atrakcyjne pod wzgl ędem przyrodniczym i krajobrazowym atuty gminy.

3.5. Gleby i ich wykorzystanie. Struktura u Ŝytkowania gruntów w gminie:

Struktura u Ŝytkowania powierzchni wg. sektorów 337,00 ha 1% 7924,00 ha 32%

16337,00 ha 67%

6 Grunty Skarbu Pa ństwa Grunty osób fizycznych Grunty komunalne

Wyszczególnienie Pow. ogólna w Pow. gminy % Średnio w Średnio w woj. ha powiecie mazowieckim ostroł ęckim Pow. ogólna 24645 gminy UŜytki rolne 15302 62% 62,4% 67,2%

W tym: - grunty orne, 5442 22,08% 30,6% 49,2% - ł ąki i pastwiska 9858 40% 31,7% 15,7%

Lasy 8569 34,7% 30,7% 22,2%

Gmina Łyse zajmuje drugie, po Kadzidle miejsce w powiecie ostroł ęckim pod wzgl ędem wielko ści powierzchni ogólnej. Pod wzgl ędem powierzchni u Ŝytków rolnych zajmuje równie Ŝ drugie miejsce, po gminie Myszyniec. Jest na 6-tym miejscu w zajmowanej powierzchni gruntów ornych oraz na 2-gim po m.i w.Myszyniec pod wzgl ędem udziału ł ąk i pastwisk, jest to jeden z wy Ŝszych wska źników w powiecie ostroł ęckim i województwie mazowieckim. Stosunkowo du Ŝą powierzchni ę gminy zajmuj ą lasy ok.34,7%. Wska źnik lesisto ści jest wy Ŝszy od wska źnika dla powiatu ( 30,7% 0 i znacznie wy Ŝszy ni Ŝ dla województwa ( 22,2% ).

3.6. Klasyfikacja bonitacyjna gleb. Miernikiem przydatno ści rolniczej gleb jest klasyfikacja bonitacyjna. Na terenie gminy Łyse klasyfikacj ę gruntów rolnych przedstawia poni Ŝsza tabelka:

Klasa Grunty orne UŜytki zielone % Ogółem bonitacyjna ( % ) ( ha ) ogółem III _ 0 5,49 0,02

Iva 26,25 0,11 1014,7 4,12 Ivb 87,56 0,36

V 1267,15 5,14 3956,4 16,05

VI 4583,46 18,59 2806,9 11,39 VIz 965,01 3,91 77,21 0,31

7 3.7 Charakterystyka gleb.

Gmina Łyse charakteryzuje si ę bardzo małym udziałem gleb dobrych. Gleby zaliczane do 2, 4 i 8 kompleksu przydatno ści rolniczej (kl. III i IV) stanowi ą minimalny odsetek powierzchni u Ŝytków rolnych i wyst ępuj ą wyspowo w rejonie wsi : Lipniki i Szafranki. Wi ększo ść gruntów rolnych nale Ŝy do 7 kompleksu (VI klasa), które z powodu niskiej opłacalno ści mo Ŝna wykorzysta ć na cele nierolnicze. W gminie wyst ępuj ą du Ŝe areały ł ąk i pastwisk w przewadze o małej warto ści zaliczane do 3 kompleksu trwałych u Ŝytków zielonych. Wśród nich du Ŝe powierzchnie zajmuj ą u Ŝytki zielone na glebach wytworzonych z torfów niskich. Nale Ŝy zwróci ć szczególn ą uwag ę na odpowiednio prowadzon ą regulacj ę stosunków wodnych tych obszarów (melioracje), które powinny by ć poprzedzone szczegółowymi badaniami systemu wodnego tego obszaru oraz terenów przyległych, poniewa Ŝ zakłócenie panuj ącej w tej dziedzinie równowagi (patrz – Jezioro Serafin) przekraczaj ące okre ślone granice prowadzi do degradacji gleb torfowych, spadku warto ści u Ŝytków zielonych oraz wpływa niekorzystnie na właściwo ści gleb terenów przyległych na du Ŝych przestrzeniach. Skałami macierzystymi gleb na wysoczyznach s ą głównie plejstoce ńskie piaski sandrowe lub wydmowe. Obszary wydm w przewa Ŝaj ącej mierze poro śni ęte s ą lasem natomiast gleby powstałe z piasków sandrowych wykorzystywane s ą jako grunty orne w przewadze zaliczane do 7 i 6 rzadziej 9 kompleksu przydatno ści rolniczej. Obszary obni Ŝeń terenowych wypełnione s ą glebami pochodzenia mineralnego , mineralno- organicznego lub organicznego. Skałami macierzystymi tych gleb s ą piaski młodoplejstoce ńskie na tarasach i holoce ńskie w dnach dolin, a w miejscach zastoiskowych i rozlewiskowych – torfy. Wśród gruntów ornych najwi ększe powierzchnie zajmuj ą gleby brunatne wyługowane lub kwa śne bielicowe i pseudobielicowe zaliczane do 7 kompleksu przydatno ści rolniczej ( Ŝytnio – łubinowy ), Grunty te stanowi ą V i VI klas ę bonitacyjn ą. Na drugim miejscu pod wzgl ędem, wielko ści obszaru nale Ŝy wymieni ć gleby w kompleksie 6 ( Ŝytnio – ziemniaczanym). S ą to gleby brunatne wyługowane, murszowo- mineralne i murszowate wytworzone z piasków słabogliniastych cz ęsto wyst ępuj ące w s ąsiedztwie u Ŝytków zielonych w wy Ŝszych partiach obni Ŝeń wyst ępuj ą gleby kompleksu 9 (zbo Ŝowo – pastewnego słabego). S ą to gleby murszowo- - mineralne, i murszowate, gleby bielicowe oraz glejowe, składaj ące si ę z piasków słabogliniastych. S ą one okresowo uwilgocone, nadaj ą si ę do uprawy ro ślin pastewnych, owsa oraz traw. Wymagaj ą wielu zabiegów piel ęgnacyjnych, uzale Ŝnione od rozkładu opadów atmosferycznych i odpowiedniego nawo Ŝenia sprawiaj ą, Ŝe powodzenie ich urodzajno ści staje si ę nieopłacalne.

3.8. Klimat lokalny.

Warunki klimatu lokalnego kształtowane s ą przez takie elementy środowiska jak: rodzaj podło Ŝa, obecno ść wód powierzchniowych i gł ęboko ść , ekspozycja stoków i zboczy, wyniesienie ponad otaczaj ący teren, s ąsiedztwo kompleksów le śnych, źródeł zanieczyszcze ń itp. Najkorzystniejsze warunki klimatyczne posiadaj ą obszary wysoczyznowe z piaszczysto – Ŝwirowym podło Ŝem charakteryzuj ące si ę dobr ą termik ą, poło Ŝone z dala od wód (dobre stosunki wilgotno ściowe), na południowych stokach (korzystne warunki solarne), wyniesione w stosunku do okolicy (dobre, lecz nie nadmierne przewietrzanie) oraz usytuowane

8 w s ąsiedztwie terenów le śnych (obecno ść w powietrzu olejków elektrycznych). Blisko ść wód powierzchniowych i płytko zalegaj ąca woda gruntowa pogarszaj ą stosunki termiczno-wilgotno ściowe. Pozostaj ą one jednak pod bardzo korzystnym wpływem du Ŝych kompleksów le śnych porastaj ących siedliska borowe (osłona przeciwwietrzna, cisza, zawarto ść olejków eterycznych w powietrzu). Dna dolin i rozległych obni Ŝeń stanowi ą miejsca spływu chłodnych i wilgotnych mas powietrza z terenów wy Ŝej poło Ŝonych. Z tych te Ŝ wzgl ędów odznaczaj ą si ę niekorzystnymi warunkami klimatycznymi dla organizmu człowieka i winny by ć wyeliminowane z lokalizacji terenów mieszkaniowych.

3.9. Stan sanitarny środowiska.

Gmina Łyse nale Ŝy do obszarów rolniczych poło Ŝonych w oddaleniu od centrów przemysłowych i du Ŝych źródeł zanieczyszcze ń. Brak jest w pełni rozwi ązanej gospodarki wodno – ściekowej. Obecnie na terenie gminy działaj ą dwie oczyszczalnie ścieków w Łysych: - jedna oczyszczalnia gminna, druga zakładowa – Zakładów Mi ęsnych „JBB”.

4.Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków opisany jest w p-kcie „Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej’ 5.Warunki i jako ść Ŝycia mieszka ńców w tym ochrona ich zdrowia

5.1.Obsługa ludno ści. Ośrodkami obsługi ludno ści na obszarze gminy s ą wsie: - wie ś gminna Łyse - Lipniki - Zalas Sie ć placówek handlowych obejmuje cały obszar gminy, stanowi ą w wi ększo ści własno ść prywatn ą. Wsie tj. Klenkor, Wy Ŝega, Gr ądzkie, Antonia, Złota Góra, Dawia, Plewki i Tyczek nie posiadaj ą usług handlowych, ich mieszka ńcy korzystaj ą z usług s ąsiednich wiosek. Gmina odczuwa braki w zakresie usług zmechanizowanych dla rolnictwa oraz w zakresie przetwórstwa owocowo-warzywnego.

5.2Ludno ść . Obszar gminy zamieszkuje 8517 osób. Liczba ludno ści gminy wykazuje tendencj ę malej ącą . W ci ągu 2 lat, od roku 2000 do 2002 ilo ść mieszka ńców gminy zmniejszyła si ę o ok. 508 osób, co stanowi niecałe 6 %. Zmienia si ę struktura płci ludno ści gminy. W 2000 r. Na 4217 m ęŜ czyzn przypadało 4292 kobiety, w 2002 roku na 4337 m ęŜ czyzn przypada 4180 kobiet. W strukturze wieku ludno ści wi ększo ść ( ponad 55% ) stanowi grupa ludno ści w wieku produkcyjnym, w wieku przedprodukcyjnym znajduje si ę około 31,3% ludno ści, w wieku poprodukcyjnym 13,5%. Saldo migracji wynosi – 49. Wśród ludno ści gminy najwi ęcej jest osób z podstawowym wykształceniem – 37,5%, najmniej z wy Ŝszym – 1,54 %.

Liczba mieszka ńców wg wsi

9 Miejscowo ść Liczba mieszka ńców Razem % do Kobiety MęŜ czy źni ogółu Antonia 53 52 105 1,23 Baba 155 160 315 3,70 Dawia 47 54 101 1,18 Dęby 171 183 354 4,15 Dudy Puszcza ńskie 128 112 240 2,81 Gr ądzkie 66 64 130 1,52 Klenkor 38 31 69 0,81 Lipniki 543 590 1133 13,3 Łączki 252 301 553 6,49 Łyse 1059 1039 2098 24,63 Pi ątkowizna 191 223 414 4,86 Plewki 46 50 96 1,12 Pupkowizna 193 228 421 5,00 Serafin 166 184 350 4,10 Szafranki 272 223 495 5,81 Tartak 107 106 213 2,50 Tyczek 59 56 115 1,35 Warmiak 60 68 128 1,50 Wejdo 222 253 475 5,57 Wy Ŝega 33 49 82 0,96 Zalas 286 283 569 6,70 Złota Góra 33 28 61 0,71

Struktura ludno ści gminy

Wyszczególnienie 2002 rok gmina Ludno ść ogółem 8517

Wiek przedprodukcyjny 2670 0-2 3-6 7-14 1271 15-17

Wiek produkcyjny 4693 18-59 l kobiety 2103 18-64 l m ęŜ czyźni 2590

Wiek poprodukcyjny 1154 60l i wi ęcej kobiety 806 65l i wi ęcej m ęŜ czy źni 348

W rozmieszczeniu liczby ludno ści na terenie gminy najwi ększ ą liczb ę mieszka ńców posiada wie ś gminna Łyse – 2098 osób.

10 - w grupie miejscowo ści powy Ŝej 1000 mieszka ńców znajduje si ę tylko 1 wie ś – Lipniki licz ąca 1133 mieszka ńców - ponad 500 mieszka ńców licz ą wsie Zalos – 569 osób i wie ś Ł ączki ( 553 osoby ) - w przedziale miejscowo ści o liczbie mieszka ńców 400-500osób s ą wsie: Pi ątkowizna, Pupkowizna, Szafranki, Wejdo - 3 wsie posiadaj ą liczb ę mieszka ńców powy Ŝej 300 osób . S ą to: Baba, D ęby, Serafin - powy Ŝej 200 osób zamieszkuje we wsi Tartak i Dudy Puszcza ńskie - pozostałe wsie licz ą poni Ŝej 200 mieszka ńców z których wie ś Złota Góra nale Ŝy do najmniej licznych, liczba mieszka ńców wynosi – 61 osób 5.3O świata i wychowanie. Na terenie gminy znajduj ą si ę 3 Zespoły Szkół (szkoła podstawowa i gimnazjum) w Łysych, Lipnikach i Zalasiu. Szkoły Podstawowe istniej ą we wsiach: Ł ączki, Warmiak, Wejdo, D ęby, Pupkowizna, Serafin, Szafranki oraz we wsi Baba, gdzie zlokalizowana jest 3- klasowa Niepubliczna Szkoła Podstawowa.Liczba uczniów szkół podstawowych wynosi 894 uczniów, gimnazjum – 466 uczniów.Do przedszkola w Łysych i Lipnikach ucz ęszcza ł ącznie 56 dzieci.Do oddziałów przedszkolnych znajduj ących si ę przy szkołach podstawowych ucz ęszcza 65 dzieci.

Oświata w Gminie Łyse

Liczba etatów Liczba Lp. Szkoła Ilo ść Ilo ść uczniów na uczniów oddziałów Nauczycieli obsługi 1-n-la 1. Zespół Szkół w 511 21 31 14 16,48 Łysych 2. Zespół Szkół w 236 13 19 2,5 12,42 Zalasiu 3. Zespół Szkół w 224 10 13,7 6 16,35 Lipnikach 4. Szkoła 74 5 9 1 8,22 Podstawowa w Łączkach 5. Szkoła 47 4 6,5 1,5 7,23 Podstawowa w Szafrankach 6. Szkoła 46 4 8 1 5,75 Podstawowa w Dębach 7. Szkoła 32 4 4,5 1 7,11 Podstawowa w Serafinie 8. Szkoła 33 4 5,4 1 6,11 Podstawowa w Pupkowi źnie

9. Szkoła 57 4 7,2 1 7,92 Podstawowa w Wejdzie

11 10. Szkoła 76 5 6,7 1,5 11,34 Podstawowa w Warmiaku Razem 1336 74 111 30,5 12,04

Na terenie gminy wyst ępuje du Ŝe rozdrobnienie szkół podstawowych, st ąd wiele z nich nie jest dostosowana do potrzeb. Szkolnictwo gimnazjalne

Lp. Gimnazjum Ilo ść uczniów Ilo ść oddziałów

1. Gimnazjum w Łysych 237 9

2. Gimnazjum w Zalasiu 82 5

3. Gimnazjum w Lipnikach 92 4 4. Gimnazjum w Warmiaku 31 3 prowadzone przez SIGE Razem 404 21

5.4.Kultura.

Na terenie gminy istnieje Gminny O środek Kultury Sportu i Rekreacji prowadz ący działalno ść kulturalno-sportow ą. Ponadto istnieje gminna biblioteka publiczna dysponuj ąca 11366 woluminami. W pozostałych wsiach brak obiektów przeznaczonych na działalno ść kulturaln ą. Przy Gminnym O środku Kultury działa zespół folklorystyczny „ Puszcza Zielona” rozpowszechniaj ący pie śni, obrz ędy i zwyczaje kurpiowskie. Organizowane s ą cykliczne imprezy znane nie tylko w kraju m.in. konkursy na palm ę kurpiowsk ą. Na terenie gminy tworzy wielu twórców ludowych, rękodzielników, rze źbiarzy, hafciarek, tkaczek, plecionkarek i wycinankarek.

5.5.Zdrowie i opieka społeczna.

Na terenie gminy znajduj ą si ę dwa Niepubliczne Z-dy Opieki Zdrowotnej prowadz ące działalno ść z zakresu opieki zdrowotnej w Łysych i Zalasiu. Zatrudnionych jest 3 lekarzy internistów, 1 stomatolog, 7 piel ęgniarek. Wska źnik zatrudnienia lekarzy w gminie na 10 tys. osób wynosi 4,7, podczas gdy dla woj. mazowieckiego wynosi 27,9. Tak małe zatrudnienie w słu Ŝbie zdrowia wpływa na ubogi zakres świadczonych usług leczniczych. Na terenie gminy znajduje si ę 1 apteka we wsi Łyse. Opiek ą społeczn ą zajmuje si ę Gminny O środek Pomocy Społecznej. Gmina nie dysponuje domem pomocy społecznej.

5.6. Bezrobocie

Liczba bezrobotnych mo Ŝe by ć wi ększa, ze wzgl ędu na ukryte bezrobocie w rolnictwie. Niskie wykształcenie bezrobotnych oraz brak ofert pracy nie sprzyjaj ą spadkowi bezrobocia.

12 Na pomoc bezrobotnym ( zasiłki ) gmina wydatkowała w 2002 roku 55.857 zł.

5.7. Mieszkalnictwo. Na terenie gminy wyst ępuje indywidualne budownictwo zagrodowe i mieszkaniowe jednorodzinne. Zasób mieszkaniowy w gminie wynosi 1735 mieszka ń, ilość izb – 6694. Ilo ść osób przypadaj ąca na 1 mieszka ńca wynosi 4,61. Jest to najwy Ŝszy wska źnik w powiecie ostroł ęckim. Powierzchnia u Ŝytkowa 1 mieszkania wynosi 81m 2 , na 1 mieszka ńca przypada 18,0m 2 powierzchni u Ŝytkowej mieszkania ( dla powiatu ostroł ęckiego wska źnik ten wynosi 18,2 ).Wyposa Ŝenie w instalacje techniczne mieszka ń decyduje o ich standardzie. Na terenie gm. Łyse przył ącze wodoci ągowe posiada 447 mieszka ń we wsi Łyse i Lipniki, przył ącze kanalizacyjne sanitarne – 137 mieszka ń - we wsi Łyse. 5.8.Turystyka, sport i rekreacja Gm. Łyse nie posiada rozwini ętej bazy turystycznej. Od kilku lat na terenie gminy zaczyna rozwija ć si ę agroturystyka. W 2002r. agroturystyk ą zajmowało si ę 9 gospodarstw w nast ępuj ących wsiach: Łyse, Lipniki ( 2 gospodarstwa ), Wejdo, Ł ączki, Serafin, Klenkor, Warmiak. Agroturystyka jest szans ą rozwoju gminy. Obecno ść rozległych kompleksów le śnych nie zanieczyszczonego środowiska , bogatej fauny i flory w poł ączeniu z urozmaicon ą rze źbą terenu , stwarza atrakcyjne warunki rozwoju turystyki. Zadaniami z zakresu sportu i rekreacji zajmuje si ę Gminny O środek Kultury, Sportu i Rekreacji. Na baz ę sportow ą- rekreacyjn ą gminy składaj ą si ę: - stadion sportowy w Łysych z boiskami do piłki no Ŝnej i siatkowej b ędący własno ści ą Z-dów Mięsnych w Łysych „JBB”. - dwie sale gimnastyczne przyszkolne w Lipnikach i Łysych - nie spełniaj ące wymogów - boiska przyszkolne na terenie gminy.

5.9.Sfera gospodarcza.

Rolnictwo. Na terenie gminy istnieje 1437 gospodarstw rolnych. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 11,4 ha, średnia powierzchnia u Ŝytków rolnych w gospodarstwie wynosi 9,46ha. Struktura obszarowa gospodarstw rolnych przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Powierzchnia gospodarstwa Ilo ść gospodarstw w gminie % udział w gospodarstwach ogółem w gminie do 5 ha 278 19,3 5 ha – 10 ha 376 26.2 10 ha – 15 ha 422 29,4 Pow.15 ha 361 25,1 Razem 1437 100,0

Na terenie gminy dominuj ą gospodarstwa o kierunku – produkcja mleka. W produkcji ro ślinnej przewa Ŝała w 2002r uprawa zbó Ŝ podstawowych, głównie Ŝyta i owsa oraz ziemniaków. Produkcja ro ślinna podporz ądkowana była produkcji zwierz ęcej. W ostatnim okresie czasu wzrosła powierzchnia uprawy kukurydzy zwi ązanej z produkcj ą mleka.

13 Struktura zasiewów w 2002 r.

Procentowy udział w powierzchni zasiewów

0,5% 26% 35,5%

1%

13% 1,95% 8% 13% 2%

Pszenica 0,5%

śyto 35,5%

Jęczmie ń 1,95%

Owies 13%

Pszen Ŝyto 2%

Miesz. zbo Ŝowe 8%

Ziemniaki 13%

Warzywa 1%

Kukurydza i pozostałe 26%

Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe w ostatnim okresie wzrosła w bardzo szybkim tempie uprawa kukurydzy, której powierzchni ę zasiewu szacuje si ę na około 36 %. Kierunki produkcji zwierz ęcej.

Wyst ępuj ący kierunek produkcji zwierz ęcej to głównie hodowla bydła. Na terenie gminy hoduje si ę około 15 tys. sztuk bydła z czego ok.9,5 tys. krów. Najwi ęcej sztuk bydła zarejestrowano we wsi Lipniki – 2123 sztuki. Na terenie gminy wyst ępuje równie Ŝ hodowla trzody chlewnej, ale w znacznie mniejszym stopniu. Hoduje si ę ok. 1000 sztuk trzody chlewnej. Najwi ększ ą ilo ść trzody chlewnej w 2002r zarejestrowano we wsi Szafranki -224 sztuki, Łysych- 149 sztuk i Lipnikach – 145 sztuk. W obecnym okresie czasu produkcja trzody chlewnej ogranicza si ę do hodowli na własny u Ŝytek. Pozarolnicza działalno ść gospodarcza. Na terenie gminy istniej ą nast ępuj ące zakłady produkcyjne zatrudniaj ące wi ększ ą ilo ść pracowników: - Zakład Przetwórstwa Mi ęsnego „JBB” w Łysych ul. Ko ścielna 25 - zatrudnienie 400 osób

14 - Grand Meble Sp. Z o.o. w Łysych ul.Topolowa 2 – zatrudnienie 86 osób - GS „ Samopomoc Chłopska” w Łysych ul. Ko ścielna 35 – zatrudnienie 23 osoby - PHU „Ksara” w Łysych ul. Sie ńkiewicza 44 , ul.Stacha Konwy - PPHU Bogusław Kiernozek w Lipnikach – zatrudnienie 18 osób

Pozostałe podmioty gospodarcze, których jest w gminie 216 stanowi ą najcz ęś ciej firmy jednoosobowe. Usługi transportowe prowadzi 10 firm ( w Serafinie, Łysych, Dawi ). Usługi budowlane prowadzi 42 firmy ( Pupkowizna, Łipniki, Łyse, Wejdo, Antonia, Pi ątkowizna, Zalas, Szafranki, Gr ądzkie, Baba, Dudy Puszcza ńskie, Ł ączki, D ęby, Tartak ). Zakłady zajmuj ące si ę wikliniarstwem, wyrobem pami ątek, powro źnictwem znajduj ą si ę w: Łysych, Lipnikach, Tyczku, Babie, Zalasie, Tartaku, Złotej Górze, Pupkowi źnie, Antonii, Plewkach i Szafrankach. W działalno ści handlowo-gastronomicznej zarejestrowanych jest 83 podmioty gospodarcze W pozostałych bran Ŝach funkcjonuje 75 podmiotów gospodarczych.

6.Zagro Ŝenia bezpiecze ństwa ludno ści i mienia Gmina nale Ŝy do obszarów, na których nie wyst ępuj ą zagro Ŝenia ludzi czy mienia . 7.Potrzeby i mo Ŝliwo ści rozwoju gminy 7.1. Głównymi funkcjami gminy s ą: rolnictwo, obsługa ludno ści i mieszka ńców, le śnictwo funkcja ekologiczna oraz rekreacyjna powi ązana z agroturystyk ą oraz kultywowaniem kurpiowskiej sztuki ludowej. 7.2. Gmina posiada gleby niskiej jako ści. 7.3. W u Ŝytkach rolnych wyst ępuje du Ŝy udział u Ŝytków zielonych predysponuj ących do rozwoju hodowli bydła i produkcji pasz. 7.4. Wyst ępuj ą braki w zakresie usług dla rolnictwa oraz bazy przetwórstwa rolno- spo Ŝywczego. 7.5. Gmina posiada do ść korzystn ą struktur ę obszarow ą gospodarstw, ponad 50% gospodarstw to gospodarstwa powy Ŝej 10 ha u Ŝytków rolnych. 7.6.Wyst ępuj ące na terenie gminy lasy stanowi ą ponad 34% powierzchni gminy. Nale Ŝą do dwu nadle śnictw: Myszyniec i Nowogród, wchodz ą w skład obszaru Puszczy Kurpiowskiej. Przewa Ŝaj ącą ich powierzchni ę zajmuje bór świe Ŝy z panuj ącym gatunkiem – sosn ą. S ą to lasy gospodarcze z wydzielonymi obszarami chronionymi ze wzgl ędu na potrzeb ę zachowania stref lasów wodochronnych, nasiennych, do świadczalnych o wyj ątkowych warto ściach przyrodniczych oraz rezerwatów przyrody. Lasy prywatne zajmuj ą 1412 ha.powierzchni , pełni ą rol ę wodo – glebochronn ą, wpływaj ą korzystnie na rozwój turystyki, podnosz ą walory krajobrazu. 7.7. Na terenie gminy wyst ępuj ą 3 rezerwaty przyrody : Serafin, Mingos i Tabory oraz 1 pomnik przyrody - lipa drobnolistna we wsi Ł ączki. Lipa liczy ok.150 lat, obwód 310cm, wysoko ść h= 16m. 7.8. Wody powierzchniowe gminy stanowi rzeka Szkwa b ędąca jednocze śnie granic ą zachodni ą gminy oraz sie ć rowów i kanałów melioracyjnych. Woda w rzece Szkwa stanowi II klas ę czysto ści. Północno-wschodni ą i centraln ą cz ęść gminy zajmuje zbiornik wód podziemnych „ Sandr – Kurpie” posiadaj ący zatwierdzon ą dokumentacj ę geologiczn ą 7.9. Gmina znajduje si ę w obszarze nie zdegradowanego środowiska, nie posiada uci ąŜ liwych zakładów przemysłowych, b ędących źródłem zanieczyszczenia środowiska. 7.10.Obszar gminy charakteryzuje do ść niska g ęsto ść zaludnienia – 32os/m 2 . Wi ększo ść ludno ści utrzymuje si ę z rolnictwa. Dominuje zabudowa zagrodowa, znacznie mniejszy udział jest zabudowy mieszkaniowej , jednorodzinnej. Wyst ępuje w jednostkach osadniczych,

15 znaczne rozproszenie zabudowy. Bardziej zwart ą zabudow ę posiadaj ą wsie: Łyse, Lipniki i Zalas. 7.11. Miejscowo ściami o koncentracji usług s ą wsie: Łyse, Lipniki i Zalas. Zaopatrzenie gminy w usługi jest niewystarczaj ące, wyst ępuj ą du Ŝe braki w zakresie usług ochrony zdrowia, niewystarczaj ąca jest zarówno baza lokalowa jak i ilo ść osób zatrudnionych w słu Ŝbie zdrowia, zwłaszcza lekarzy. W zakresie szkolnictwa wyst ępuje znaczne niedoinwestowanie szkół Wi ększo ść usług jest prowadzonych w ramach zarejestrowanej działalno ści gospodarczej. Na terenie gminy działalno ść prowadzi około 216 podmiotów gospodarczych, z których najwi ęcej zajmuje si ę handlem i naprawami (42%) budownictwem (14%) i działalno ści ą produkcyjn ą ( 12% ). 7.12. Znacz ące podmioty gospodarcze na terenie gminy to: - Zakład Przetwórstwa Mi ęsnego „JBB” w Łysych, - „Grand Meble” Spółka z o.o. w Łysych, - Gminna Spółdzielnia „ Samopomoc Chłopska” w Łysych, - P,H.U. „ Ksara” w Łysych, - P.P.H.U. Bogusław Kiernozek w Lipnikach, Zaopatrzenie gminy w usługi jest niewystarczaj ące. 7.13. W zakresie infrastruktury zwraca uwag ę stan techniczny szlaków komunikacyjnych, znaczna długo ść dróg o nawierzchni nieutwardzonej, brak miejsc obsługi ruchu samochodowego. Na terenie gminy wi ększo ść mieszka ńców zaopatruje si ę w wod ę ze studni kopanych i wodoci ągów przyzagrodowych. Wodoci ągi wiejskie posiadaj ą 2 wsie: Łyse i Lipniki. Kanalizacj ę sanitarn ą posiada tylko cz ęść wsi Łyse gdzie zlokalizowana jest oczyszczalnia ścieków. 7.14. Na terenie gminy brak jest wysypiska śmieci. 7.15. Na obszarze gminy wyst ępuj ą stanowiska archeologiczne, zabytki architektury i budownictwa sakralnego i świeckiego, wiatrak. Zwraca uwag ę bardzo du Ŝa ilo ść wyst ępuj ących krzy Ŝy i kapliczek przydro Ŝnych. 7.16. Jest miejscem twórczo ści wielu artystów ludowych sztuki kurpiowskiej. Wsie : Baba, D ęby, Lipniki, Łyse, Plewki, Pupkowizna,Serafin, Szafranki, Tartak, Wejdo, Zalas znane s ą z wyrobów plastyki obrz ędowej, rze źb, palm, wycinanek, kwiatów, pisanek i haftów. Gmina Łyse znana jest tak Ŝe z wielu ludowych obrz ędów oraz z konkursu na palmy, który odbywa si ę corocznie w Niedziel ę Palmow ą.

8.Stan prawny gruntów. Wg danych Urz ędu Gminy struktura u Ŝytkowania gruntów przedstawia si ę nast ępuj ąco; Skarb Pa ństwa włada gruntami o pow. ok.337,00 ha,co stanowi ok.1% powierzchni gminy.Mienie komunalne stanowi7924 ha t.j. 32 % pow. gminy, pozostałe grunty nale Ŝą do osób fizycznych. 9.Wyst ępowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odr ębnych. Na obszarze gminy wyst ępuj ą obiekty chronione dziedzictwa kulturowego i zabytki, opisane w p-kcie 4 „Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków ...” Chronionymi terenami znajduj ącymi si ę w granicach gminy sa 3 rezerwaty przyrody : Tabory ,Mingos i Serafin oraz 1 pomnik przyrody –drzewo: lipa drobnolistna. 10.Wyst ępowanie obszarów naturalnych zagro Ŝeń geologicznych. Na terenie gminy Łyse nie wyst ępuj ą obszary naturalnych zagro Ŝeń geologicznych. 11.Wyst ępowanie udokumentowanych złó Ŝ kopalin oraz zasobów wód podziemnych. Surowce naturalne reprezentowane s ą przez surowce okruchowe – piaszczysto- Ŝwirowe osady lodowcowe i wolnolodowcowe występuj ące na terenie gminy. Ich eksploatacja ogranicza si ę do kilku niewielkich i czynnych okresowo punktów wydobycia na potrzeby

16 lokalne, głównie jako materiał pomocniczy dla budownictwa drogowego, lub te Ŝ do zapraw i wypraw murarskich. Na terenie gminy piaski gruboziarniste kwarcowo- skaleniowe ze Ŝwirem gruboziarnistym wyst ępuj ą w okolicy wsi Lipniki – udokumentowane zło Ŝe w kat. C2 „ Malarz”, które ze wzgl ędu na konieczno ść ochrony środowiska nie mo Ŝe by ć eksploatowane . Na terenach podmokłych i zabagnionych wyst ępuj ą pokłady torfu bagiennego o mi ąŜ szo ści od 0,5 do 4,5 m. Dominuj ący obszar gminy stanowi teren o dobrych warunkach infiltracyjnych wyst ępuj ących w przepuszczalnych utworach czwartorz ędowych buduj ących dna dolin, obni Ŝeń, obszar równiny sandrowej i fragmenty wysoczyzny morenowej. Gł ęboko ść zwierciadła wody wynosi w zale Ŝno ści od odległo ści i wysoko ści stanu wody w ciekach wodnych od 1,0-do 3,0m p.p.t. Na obszarach sandru i wysoczyzny zwierciadło wody zalega w osadach plejstoce ńskich gł ębiej ni Ŝ 1,0m od powierzchni terenu i obni Ŝa si ę do gł ęboko ści wi ększej ni Ŝ 4,0m p.p.t. wykazuj ąc zale Ŝno ść od konfiguracji terenu. Gmina znajduje si ę na obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych SANDRKURPIE – GZWP Nr 216 zatwierdzonego decyzj ą Ministra OŚZN i L z dnia 10.12.1998r. znak DG- kdh/BJ/489-6170/98.

12.Wyst ępowaniwe terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr ębnych Na terenie gminy Łyse nie wyst ępuj ą tereny górnicze wyznaczone na podstawie przepisów odr ębnych 13.Stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporz ądkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami

13.1. Zaopatrzenie w wod ę. Gmina posiada 2 stacje wodoci ągowe w Łysych i Lipnikach. Wybudowana jest sie ć wodoci ągowa o długo ści 34,4 km, przył ącze wodoci ągowe posiada 447 budynków mieszkalnych, co stanowi 25,8% zasobów mieszkaniowych gminy. Przyczyn ą znacznych braków w zwodoci ągowaniu gminy jest kolonijno ść zabudowy powoduj ąca znaczne podro Ŝenie inwestycji i jej nieopłacalno ść . W zabudowie kolonijnej cz ęsto stosuje si ę przyzagrodowe wodoci ągi z własnego uj ęcia wody, s ą to studnie gł ębinowe, a tak Ŝe kopane. Szacuje si ę, Ŝe ok. 40% gospodarstw w ogóle nie posiada Ŝadnej sieci wodoci ągowej.

13.2. Odprowadzenie ścieków – kanalizacja sanitarna Na terenie wsi Łyse istnieje gminna oczyszczalnia ścieków oraz sie ć kanalizacyjna o długo ści 7,3 km. Do oczyszczalni dowo Ŝona jest wi ększo ść ścieków z szamb. We wsi Łyse działa równie Ŝ druga oczyszczalnia zakładowa, która odprowadza ścieki z terenu Zakładów Mi ęsnych „JBB”. Około 40% ścieków odprowadzana jest do szamb. W ogóle nie posiada kanalizacji równie Ŝ około 40% gospodarstw. Szacuje si ę, Ŝe ok.60% ścieków nie oczyszczonych odprowadzanych jest do gruntu i wód powierzchniowych.

13.3. Gospodarka odpadami Na terenie gminy brak jest wysypiska śmieci. Cz ęść śmieci w Łysych, Lipnikach i Zalasiu odbiera Przedsi ębiorstwo Usług Komunalno – Sanitarnych „ Fuks” w Ostroł ęce. W pozostałych miejscowo ściach odpady s ą usuwane we własnym zakresie, czasem poprzez

17 spalenie, a czasem powi ększaj ą dzikie wysypiska, które porz ądkuje Urz ąd Gminy, albo składane s ą w lasach, za śmiecaj ąc je. Gmina posiadała lokalizacje wysypisk śmieci we wsi Łyse, a nast ępnie we wsi Łipniki. Z uwagi na protesty mieszka ńców tych wsi lokalizacja wysypiska śmieci dla gminy upadła.

13.4. Zaopatrzenie w gaz Przez teren gminy nie przebiega sie ć gazowa. Mieszka ńcy gminy korzystaj ą z gazu bezprzewodowego propan-butan. Z gazu dystrybutowanego w butlach korzysta ok. 80% mieszka ńców gminy.

13.5. Sie ć telefoniczna. Cz ęść mieszka ńców gminy Łyse korzysta z kablowej przewodowej telefonii Telekomunikacja Polska S.A. Równie Ŝ wiele gospodarstw domowych korzysta z telefonii komórkowej, która na terenie wi ększej cz ęś ci gminy posiada do ść dobry zasi ęg, m.in. dzi ęki stacjom przeka źnikowym usytuowanym we wsi Łyse i we wsi Wejdo.Brak zasi ęgu działania telefonii komórkowej wyst ępuje we wsi Lipniki, Tartak i Szafranki. Równie Ŝ tylko szcz ątkowy zasi ęg posiada sie ć telefonii Era GSM.

13.6.Elektryfikacja Przez teren gminy przebiegaj ą sieci średniego napi ęcia dostarczaj ące energi ę elektryczn ą mieszka ńcom gminy. Brak jest na obszarze gminy linii energetycznych wysokiego napi ęcia 110 i 220kV.

13.7. Zaopatrzenie w ciepło Dostawcami energii cieplnej s ą niewielkie lokalne kotłownie, usytuowane w budynkach mieszkalnych. Wi ększe kotłownie zaopatruj ą w ciepło budynki u Ŝyteczno ści publicznej, szkoły, przedsi ębiorstwa. Coraz cz ęś ciej na terenie gminy buduje si ę lub wymienia na kotłownie ekologiczne. Olejowe kotłownie funkcjonuj ą w szkołach: w Łysych, Szafrankach, Ł ączkach i Zalasiu.

13.8. Komunikacja Głównymi drogami przebiegaj ącymi przez teren gminy s ą drogi wojewódzkie: nr 645 Myszyniec – Łom Ŝa i nr 647 Myszyniec Kolno oraz drogi powiatowe. Sie ć drogow ą uzupełniaj ą drogi gminne. Ł ączna długo ść dróg przebiegaj ących przez teren gminy wynosi 206,48 km z czego 25 km stanowi ą drogi wojewódzkie i 74,48 km drogi powiatowe. Transport odbywa si ę za pomoc ą autobusów PKS i samochodów. Przystanki autobusowe s ą zlokalizowane w odległo ściach od 2,0 do 8,0 km od najbli Ŝszych zabudowa ń wsi.

Wykaz dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich na terenie gminy ( stan na 31.12.2002r. )

Lp. Przebieg sk ąd- Długo ść Nawierzchnia Obiekty mostowe dok ąd mb gruntowa Ŝwirowa bitumiczna mosty Przepust mb mb mb szt. y szt.

Drogi wojewódzkie

1. Myszyniec- 16000 - - 16000 2 2 Łom Ŝa

18 2. Dęby Kolno 9000 - - 9000 - - 3. Ogółem drogi 25000 - - 25000 2 2 wojewódzkie

Drogi powiatowe

1. Kadzidło Ł ączki 25000 - - 25000 1 8 2. Warmiak Ł ączki 9300 - 9300 - 1 5 3. Dęby Warmiak 11300 - 11300 - - 2 4. Pi ątkowizna – 1280 - - 1280 - - Ksepki 5. Myszyniec 913 - 913 - 1 - Dudy Puszcz. 6. Myszyniec 1693 - 1093 600 1 - Lipniki 7. Jazgarka – 3125 - 3125 - 1 1 Lipniki 8. Szafranki Tartak 1889 - 1889 - - - 9. Szafranki 6096 - 5296 800 - - Czarnia 10. Grale-Serafin 2000 8690 200 - - 3 Ogółem drogi 71486 2000 41606 27880 5 19 powiatowe

Drogi gminne

1. Łączki – 1750 1000 750 - - - Ksepki 2. Szafranki - 13800 5300 8500 - 2 2 Charubin 3. Serafin- 7540 6540 1000 - - - Popiołki 4. Serafin- 5538 5288 250 - - - Krusza 5. Lipniki- 6788 4555 2233 - - 2 Serafin 6. Lipniki – 7900 5900 2000 - 1 3 Baba 7. Dęby – 5014 4264 750 - - - Lipniki 8. Tyczek- 2850 2500 350 - - 1 Łyse 9. Łyse – 4025 - 3775 250 - 3 Pupkowizna 10. Antonia – 5215 5215 - - - 1 Pi ątkowizna 11. Warmiak – 11050 6525 4225 300 - 2 Wanacja

19 12. Tyczek – 5575 5575 - - - 1 Zalas 13. Pi ątkowizna – 3375 2625 750 - - 2 Zalas 14. Tyczek – 3750 3175 - brukowe - 1 Wejdo 575 15. Dudy- 6380 6380 - - - 3 Puszcz-Łyse 16. Zalas – szosa 4275 4275 - - - 3 Kolno 17. Łączki- 2525 2525 - - 1 - Leman 18. Wanacja- 9692 8217 1475 - - 14 Serafin 19. Spaliny- 700 - 700 - - - Warmiak 20 Czarnia- 2280 2280 - - - - Kuzie Ogółem drogi 110000 81600 27260 1100 4 38 gminne

Stan nawierzchni dróg przedstawia si ę nast ępuj ąco: - drogi wojewódzkie na całej długo ści posiadaj ą nawierzchni ę bitumiczn ą, - drogi powiatowe posiadaj ą nawierzchni ę bitumiczn ą na długo ści – 40%, - drogi gminne pokrywa nawierzchnia bitumiczna tylko w 1% długo ści, pozostałe odcinki dróg stanowi nawierzchnia gruntowa lub Ŝwirowa. Na zaplecze motoryzacji składaj ą si ę stacje paliw, jedna zlokalizowana na wsi Łyse, druga w Lipnikach. Usługi z zakresu motoryzacji świadcz ą zakłady prywatne.

CZ ĘŚĆ B

KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ŁYSE

I. CELE ROZWOJU GMINY

Rozpoznanie dotychczasowego rozwoju Gminy przeprowadzone w celu postawienia diagnozy stanu zagospodarowania, pozwoliło na identyfikacj ę grup problemów wymagaj ących rozwi ązania. Sformułowano je jako kierunki rozwoju Gminy oraz sposoby prowadz ące do ich osi ągni ęcia, poprzez sformułowane cele główne i strategiczne. Uczestnikami tych działa ń b ędą organizacje, instytucje, osoby prawne i fizyczne. Najwa Ŝniejszym jednak Ŝe uczestnikiem polityki jest społeczno ść lokalna. Od zaakceptowania przez ni ą celów i sposobów ich realizacji zale Ŝy powodzenie Gminy.

Jako główny cel rozwoju Gminy Łyse przyjmuje si ę osi ągni ęcie wszechstronnego rozwoju obszaru zapewniaj ącego popraw ę Ŝycia mieszka ńców, ograniczenie strefy ubóstwa i bezrobocia, przy zachowaniu równowagi mi ędzy aktywno ści ą gospodarcz ą a ochron ą środowiska przyrodniczego i kulturowego.

Realizacja zało Ŝonego kierunku rozwoju Gminy wymaga sprecyzowania celów głównych i strategicznych oraz zachowania mi ędzy nimi wła ściwych realizacji.

20 Za cele główne uznaje si ę: 1. Cele ekonomiczne wyra Ŝaj ące si ę w kształtowaniu sfery ekonomicznej Ŝycia społeczno ści lokalnej tworzeniu mechanizmów stymuluj ących, wszechstronny rozwój gospodarczy gminy zapewniaj ący obni Ŝenie bezrobocia, tym samym wzrost dobrobytu mieszkańców. Dochodzenie do celu głównego wymaga realizacji celów strategicznych a mianowicie:

- promowania lokalnej przedsi ębiorczo ści, - kształtowania sprzyjaj ących warunków do powstania małych i średnich przedsi ębiorstw oraz drobnej wytwórczo ści, - działa ń proinwestycyjnych m.in. w postaci katalogu ofert, ulg podatkowych, tworzenia puli gruntów komunalnych o znaczeniu strategicznym, - zwi ększenia atrakcyjno ści turystycznej gminy – eksponowania lokalnych warto ści kulturowych, rozbudowy bazy noclegowej i gastronomicznej, - efektywnego wykorzystywania zewn ętrznych źródeł finansowania - współpracy z odpowiednimi instytucjami w przygotowywaniu programów gospodarczych, współpracy z innymi samorz ądami terytorialnymi w tworzeniu zwi ązków na bazie wspólnych korzy ści.

2. Cele społeczne ukierunkowane na prawidłowe kształtowanie struktury przestrzennej jednostek osadniczych i terenów otwartych, decyduj ącej o warunkach zamieszkania, pracy i wypoczynku mieszka ńców . Osi ągni ęcie tego celu wymaga: - tworzenia ofert lokalizacyjnych po ró Ŝnego rodzaju działalno ść gospodarcz ą i usługow ą, - tworzenia rezerw terenowych pod zabudow ę mieszkaniow ą z jednoczesn ą rozbudow ą systemów wodoci ągowych i kanalizacyjnych, - wspierania rozwoju kultury fizycznej w szkołach podstawowych, - podnoszenia standardu szkół, - zwi ększania dost ępno ści do usług zdrowotnych, - podnoszenia standardów mieszka ń, - podnoszenia bezpiecze ństwa obywateli, wspierania działa ń dla tworzenia wypoczynku oraz organizowania czasu wolnego dzieci i młodzie Ŝy, ograniczania patologii społecznych, - konsolidacji elit wokół wspólnych celów i zada ń , wykorzystuj ąc intelektualny potencjał społeczno ści lokalnej.

3. Cele przyrodnicze identyfikuj ące si ę z zachowaniem i rehabilitacj ą warto ści przyrodniczych środowiska. Polityka osi ągania celów przyrodniczych to przede wszystkim racjonalna gospodarka zasobami środowiska, a wi ęc - wła ściwa polityka przestrzenna na obszarach prawnie chronionych- ochrona aktywnych biologicznie ekosystemów wodnych, ł ąkowych, bagiennych i le śnych, - ochrona wód powierzchniowych i podziemnych, - ograniczenie zanieczyszcze ń pochodz ących ze źródeł lokalnych, - renaturalizacja cieków wodnych i ochrona terenów z wyst ępuj ącą ro ślinno ści ą łęgow ą i ruderaln ą , zachowanie ich w stanie naturalnym, - podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, - wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii – wiatru, sło ńca, wody.

4. Cele kulturowe skupiaj ące si ę na zachowaniu resztek dziedzictwa kulturowego poprzez:

21 - wzmocnienie opieki konserwatorskiej nad cało ści ą dziedzictwa kulturowego gminy, - wła ściwe utrzymanie zabytków.

5.Cele przestrzenne polegaj ące na uwzgl ędnieniu ładu przestrzennego w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów przy uwzgl ędnieniu wska źników dotycz ących zagospodarowania i u Ŝytkowania terenów.

Dla realizacji tych celów okre śla si ę nast ępuj ące podstawowe zasady : - zabudowa w pierwszej kolejno ści wolnych terenów plombowych, - zapewnienie odpowiednich standardów obsługi komunikacyjnej terenów zabudowanych i wyposa Ŝenie ich w infrastruktur ę techniczn ą, - kształtowanie trwałych struktur funkcjonalno-przestrzennych przez wykorzystanie powstałych w procesie historycznym zwi ązków mi ędzy walorami środowiska a dziedzictwem kultury, czego rezultatem s ą zabytkowe układy urbanistyczne, - propagowanie wzorców dobrej architektury nawi ązuj ących do tradycji lokalnych, wprowadzanie materiałów budowlanych harmonizuj ących z krajobrazem, - podnoszenie estetyki pojedynczych zagród, - dąŜ enie do odtworzenia i przekształcenia przestrzeni w pierwszej kolejno ści a nast ępnie w przypadku zaistnienia konieczno ści, zajmowanie nowych terenów pod zabudow ę.

II. PODSUMOWANIE STANU UWARUNKOWA Ń ROZWOJU GMINY ŁYSE

Perspektywy rozwoju gminy wi ąŜą si ę ści śle z syntez ą oceny dotychczasowego stanu zagospodarowania. Ocena dotyczy wniosków wynikaj ących z uwarunkowa ń, w których dokonywał si ę rozwój oraz charakteryzuje jego kierunki. Przedmiotem oceny s ą przekształcenia i stan środowiska przyrodniczego, poziom rozwoju społeczno- gospodarczego, rozwoju sfery usług społecznych i infrastrukturalnych społeczno ści oraz stan powi ąza ń i wpływów z otoczeniem.

1. Charakterystyczne cechy poło Ŝenia układu osadniczego gm.Łyse, powi ązania z otoczeniem.

Gmina le Ŝy na trasie dwu wa Ŝnych szlaków komunikacyjnych: - droga wojewódzka nr 645 Myszyniec- Łom Ŝa b ędąca szlakiem biegn ących w kierunku Pojezierza Mazurskiego, - droga wojewódzka nr 647 Myszyniec-Kolno, - obszar gminy znajduje si ę na terenie Puszczy Kurpiowskiej, posiada szereg powi ąza ń przyrodniczych o bardzo du Ŝych warto ściach , wchodzi w skład systemu obszarów chronionych rangi mi ędzynarodowej, obejmuje swym zasi ęgiem szereg aktywnych biologicznie ekosystemów decyduj ących o otrzymaniu równowagi biologicznej całego regionu.

III. GŁÓWNE PROBLEMY ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY 1. Pogodzenie interesów pomi ędzy konieczno ści ą ochrony zasobów przyrodniczych gminy, a ich gospodarczym wykorzystaniem zwi ązanym z rozwojem na obszarze gminy funkcji rolniczej, mieszkaniowej, usługowej

22 i turystycznej - ekologizacja rolnictwa - zalesianie gruntów słabych rolniczo i nieu Ŝytków 2. Zatrzymanie zanieczyszcze ń lasów oraz przygodnych miejsc odpadami bytowymi składowanych przez mieszka ńców. 3. Zapewnienie dost ępu wszystkim mieszka ńcom gminy do o środków usługowych – poprawa stanu nawierzchni dróg. 4. Zapewnienie mieszka ńcom gminy mo Ŝliwo ści korzystania z systemu zbiorczego zaopatrzenia w wod ę i odprowadzenia ścieków, przy rozproszonym układzie zabudowy – stosowanie indywidualnych rozwi ąza ń. 5. Sukcesywne porz ądkowanie zabudowy w pierwszej kolejno ści wzdłu Ŝ tras komunikacyjnych i widokowych. 6. Malej ąca opłacalno ść produkcji rolniczej wywołuje potrzeb ę wyznaczenia miejsc aktywizacji gospodarczej na obszarze gminy. 7. Zachowanie warto ści środowiska przyrodniczego i kulturowego.

IV. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY 1. Przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki zagospodarowania w strukturze przestrzennej oraz przeznaczeniu terenów. 1.1. Zakłada si ę stopniowe dog ęszczanie istniej ącej zabudowy, dopuszcza si ę przenikanie wzajemne funkcji. 1.2.Przyjmuje si ę nast ępuj ący zakres przekształce ń przestrzennych: - mo Ŝliwo ść modernizacji, rozbudowy istniej ącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej oraz realizacji nowej, zgodnej z przeznaczeniem terenu, - mo Ŝliwo ść realizacji na terenach zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej,obiektów usługowych i produkcyjnych przy czym nale Ŝy unika ć w zabudowie mieszkaniowej lokalizacji takich usług które z racji procesów technologicznych jak i zwi ększonego ruchu pojazdów, mogłyby by ć uci ąŜ liwe dla mieszka ńców, - poza terenami wyznaczonymi w Studium – mo Ŝliwo ść realizacji zabudowy mieszkaniowej z usługami towarzysz ącymi na terenach wyposa Ŝonych w infrastruktur ę techniczn ą i posiadaj ących dost ęp do dróg publicznych ( z wył ączeniem bezpo średniego dost ępu do drogi wojewódzkiej ). 2. Kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania oraz u Ŝytkowania terenów, w tym wył ączone spod zabudowy. Uwzgl ędniaj ąc istniej ące uwarunkowania wynikaj ące z uwarunkowa ń przyrodniczych, kulturowych, infrastruktury, gospodarczych oraz uwarunkowania zewn ętrzne przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki zagospodarowania. 2.1. Tereny rolno-osadnicze z rozproszon ą zabudow ą mieszkaniow ą i zagrodow ą - mo Ŝliwo ść przekształcenia, modernizacji i rozbudowy istniej ącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej oraz realizacji nowej zabudowy jednorodzinnej lub zagrodowej, - mo Ŝliwo ść realizacji obiektów usługowych i produkcyjnych. 2.2. Tereny zwartej zabudowy mieszkaniowo-usługowej i zagrodowej - wska źniki wykorzystania terenu: 36-48 mieszka ńców / hektar – dla zabudowy mieszkalnej jednorodzinnej wolnostoj ącej, 16-20 mieszka ńców/ hektar – dla zabudowy zagrodowej, - zachowanie min. 60% powierzchni biologicznie czynnej, - realizacja sieci i urz ądzeń infrastruktury technicznej,

23 - mo Ŝliwo ść przekształcania, modernizacji i rozbudowy istniej ącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej oraz realizacji nowej zabudowy na nowych działkach, - mo Ŝliwo ść realizacji obiektów usługowych i produkcyjnych, - poza terenami wyznaczonymi w Studium istnieje mo Ŝliwo ść realizacji zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej, z usługami towarzysz ącymi na terenach wyposa Ŝonych w infrastruktur ę techniczn ą i posiadaj ących dost ęp do drogi publicznej. 2.3. Tereny produkcyjno – usługowe obejmuj ą istniej ące tereny oraz przewidywane s ą we wsiach Łyse, Lipniki i Zalas. 2.4. Na terenie gminy Łyse nie przewiduje si ę realizacji wielko-powierzchniowych obiektów usługowych, o powierzchni sprzeda Ŝy przekraczaj ącej 2000m 2 2.5Agroturystyka Miejscowo ść Łyse, Serafin, D ęby, Lipniki, Warmiak predysponowane s ą do rozwoju funkcji rekreacyjnej ze wzgl ędu na atrakcyjne poło Ŝenie krajobrazowe, dobre warunki aerosanitarne, oraz zachowany styl budownictwa regionalnego. Bior ąc pod uwag ę poło Ŝenie obszaru całej gminy na terenie nieska Ŝonego środowiska w śród lasów Puszczy Kurpiowskiej, na terenach o bardzo bogatych tradycjach sztuki ludowej – ustalenia studium dopuszczaj ą lokalizacj ę tej formy wypoczynku we wszystkich wsiach gminy. 2.6. Tereny z ograniczeniem zabudowy - obszary o niekorzystnych warunkach fizjograficznych – tereny obni Ŝeń terenowych, tereny zalewowe, - grunty rolne kl.IV, - dolina rz. Szkwy. 2.7. Tereny wył ączone z zabudowy - lasy, - łąki i pastwiska, - dolina rz. Szkwy, - bagna, - strefa terenu – 50 m od cmentarza przy zaopatrzeniu ludno ści w wodoci ąg i 150 m przy zaopatrzeniu w wod ę ze studni, - inne wynikaj ące z przepisów prawnych. 3.Obszary oraz zasady ochrony środowiska przyrodniczego, jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego . Kierunki ochrony warto ści i zasobów środowiska przyrodniczego . 3.1. Ochrona zasobów i warto ści środowiska przyrodniczego. Obszar gminy Łyse posiada bardzo cenne walory krajobrazowo – przyrodnicze, na które składaj ą si ę: - du Ŝe kompleksy lasów wchodz ących w skład Puszczy Kurpiowskiej, typowanej do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Rang ę gminy w środowisku przyrodniczym województwa i kraju wyznacza ukształtowany system powi ąza ń ekologicznych o znaczeniu mi ędzynarodowym, - wyst ępuj ący szereg aktywnych biologicznie ekosystemów decyduj ących o równowadze ekologicznej całego regionu, - obecno ść trzech rezerwatów przyrody : Serafin, Mingos, Tabory. W projekcie planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego gm. Łyse znajduje si ę w obszarze wskazanym do poprawy warunków funkcjonowania środowiska przyrodniczego poprzez: - wzmocnienie odnowy unikatowych dolin rzecznych i ich otoczenia,

24 - zapewnienie ci ągło ści powi ąza ń przyrodniczych (korytarz ekologiczny mi ędzynarodowy), - wł ączenie do europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 obszarów o najwy Ŝszych walorach przyrodniczych. Zgodnie z propozycj ą planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego, południowo-wschodnia cz ęść gm. Łyse obejmuj ąca najwi ększy kompleks le śny z 3-ma rezerwatami przewidywane jest do wł ączenia w Park Krajobrazowy, ł ącznie z s ąsiednimi terenami w powiecie łom Ŝyńskim. Ponadto ustalenia Studium dla terenów północnych kra ńców gminy umo Ŝliwiaj ą ich wł ączenie w Europejsk ą Sie ć Ekologiczn ą. Przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki zagospodarowania zapewniaj ące utrzymanie wysokich warto ści środowiska przyrodniczego: - ograniczenie zabudowy doliny rz. Szkwy do istniej ącej , z mo Ŝliwo ści ą jej wymiany i rozbudowy, zakaz lokalizacji obiektów uciąŜ liwych typu du Ŝych terenów budowlanych, pozostawienie ł ąk i pastwisk w dotychczasowym uŜytkowaniu, - rekultywacja terenów zdegradowanych w wyniku powierzchniowej eksploatacji surowców oraz w wyniku przygodnego składania śmieci, - likwidacja nielegalnych wyrobisk w celu zapobiegni ęcia degradacji i dewastacji środowiska, - utrzymanie dotychczasowego u Ŝytkowania le śnego lub rolnego dokumentowanych złó Ŝ surowców naturalnych, - porz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej, dalsz ą budow ę wodoci ągów i systemów kanalizacji i obj ęcie mo Ŝliwie jak najwi ększej liczby gospodarstw. - na terenie zabudowy kolonijnej stosowa ć przydomowe oczyszczalnie ścieków - poprawa stanu sanitarnego rzeki i cieków do zakładanej I klasy czysto ści wody, - ochrona wód podziemnych w tym wód zbiornika SANDR-KURPIE poprzez eliminacj ę źródeł zagro Ŝeń ich czysto ści – likwidacja szamb, rozwój sieci kanalizacyjnej, zakładanie przydomowych oczyszczalni ścieków, - zakaz wpuszczania do cieków, rowów melioracyjnych – ścieków nieoczyszczonych, - wył ączanie z zabiegów melioracyjnych tych obszarów, które ze wzgl ędu na walory środowiska powinny pozosta ć niezmienione, - prowadzenie przemy ślanych zabiegów melioracyjnych nie powoduj ących degradacji środowiska przyrodniczego,, - prowadzenie planowej gospodarki nawadniania obszarów gminy – program małej retencji m. in.przewiduje si ę utworzenie zalewu na rz. Szkwa na granicy z gm. Kadzidło oraz w okolicy rezerwatu Serafin. - zwi ększenie lesisto ści gminy poprzez zalesianie nieu Ŝytków, gruntów słabych rolniczo, w strefach wododziałowych i na terenach chronionych, - powi ększanie istniej ących kompleksów le śnych poprzez zalesianie gruntów słabych bezpo średnio przyległych , zalesianie enklaw, wyrównywanie granicy rolno-le śnej, - ochrona zadrzewie ń dolinowych i na terenach bagiennych oraz zadrzewianie terenów śródpolnych, wzdłu Ŝ cieków wodnych i dróg, Maj ąc na uwadze powy Ŝsze wyznacza si ę: - obszar do obj ęcia ochron ą prawn ą doliny rz. Szkwy, - obszary chronione przed zmian ą u Ŝytkowania: lasy na terenie gminy, kompleksy gleb III i IV kompleksy ł ąk i pastwisk,

25 - obszary proponowane do zalesie ń : nieu Ŝytki i grunty marginalne dla rolnictwa głównie dla utrzymania ci ągów ekologicznych, ale tak Ŝe dla powi ększenia istniej ących du Ŝych kompleksów le śnych. 4.Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury wspólczesnej 4.1 Kierunki ochrony środowiska kulturowego . Za główne kierunki działa ń przyj ęto obj ęcie ścisł ą ochron ą konserwatorsk ą obiektów wpisanych do rejestru zabytków. S ą to:

Wie ś Łyse

1.Zespół Ko ścioła parafialnego p.w. Św. Anny a) ko ściół drewniany 1876-1882 b) dzwonnica drewniana, 2 połowa XIXw

c) dom parafialny, drewniany pocz ątek XX w 2. Obiekty cmentarza: a) kaplica drewniana- pocz ątek XX w b) krzy Ŝe nagrobne, Ŝelazne, Ŝeliwne kute XIXw Domy drewniane: 1. dom nr 4 1925 r 2. dom nr 6 – 1930r. 3. dom nr 20 – 1930r 4. dom nr 22 – 1936r.-rozebrany Ul.Poległych 5. dom nr 14 – lata 20-te XXw.-rozebrany 6. dom nr 23 – koniec XIXw.-rozebrany 7. dom nr 28 – pocz.XXw.-rozebrany

Ul.Szkolna 8. dom nr 9 – 1933r 9. dom nr 9a – 1930 ( przeniesiony z Serafina ) .-rozebrany 10. dom nr 32 – 1921 r 11. dom nr 48 – pocz. XXw

Inne zabytki 1. Krzy Ŝ powsta ńczy z 1863r. – obok ko ścioła p.w. Św. Anny 2. Krzy Ŝ drewniany z pasyjk ą sprzed I wojny św. – okolica Łysych 3. Kapliczka słupowa drewn. Figuralna 4. Kaplica drewn. przy skrzy Ŝowaniu dróg Łyse – Ł ączki i Myszyniec – Kolno – lata 30-te XX w.

Wie ś Lipniki

1. Zespół ko ścioła parafialnego p.w. Naj świ ętszego Serca Jezusa a) ko ściół murowany 1837-1843 b) dzwonnica murowana 1 połowa XIXw 2. Cmentarz grzebalny a) kaplica murowana 2-ga poł.XIXw b) brama murowana połowa XIXw

26 c) krzy Ŝe nagrobne, Ŝelazne, Ŝeliwne, kute XIXw 3. Cmentarz choleryczny 2- połowa XIX w

Inne 1)Wiatrak drewniany XIXw 2)Wiatrak drewniany przeniesiony 3)Figura Św.Rocha 2 połowa XIX w

Wie ś Zalas 1. Zespół ko ścioła parafialnego p.w. Św. Stanisława Kostki a) ko ściół murowany 1908-1913 arch.Fr.Przecławski b) dzwonnica drewniana 1902r 2. Zespół Cmentarza a) kaplica drewniana XIX/XXw b) krzy Ŝe nagrobne Ŝelazne, Ŝeliwne, kute 2 poł. XIXw

Wie ś Ł ączki 1. dom nr 84 drewniany – ok.1910 2. dom nr 86 drewniany ok.1906r. 3. dom nr 100 drewniany – 1906 –1908r.

Inne Krzy Ŝ drewniany XIX w.

Wie ś Baba Kapliczka słupowa z Trójc ą Św. pocz XX w.

Wie ś Dudy Puszcza ńskie Kapliczka drewniana dłubana nad Szkw ą – lata 20, 30 – XX w.

Wie ś Tartak 1.Kapliczka z Trójc ą Św. 2. Krzy Ŝ drewniany upami ętniaj ący walk ę ze Szwedami z 1708r.

Wie ś Tyczek 1. Kapliczka z Trójc ą Św. Rze źbiona pocz. XX w.

Wie ś Wejdo 1. kapliczka murowana przy szosie Łyse –Łączki pocz. XX w. 2. Kapliczka drewniana dłubana lata 30 –te XX w. 3. Droga brukowana – Stara Wie ś

Stanowiska archeologiczne 1. Brze źniaki nr 15, AZP, 33-71 N/EB, W ś, Ś 2. Brze źniaki nr 16, AZP,33-71, Ś 3. Czarnia nr 31, AZP,33-71 ON 4. Dawia nr 1,AZP 34-72 EK 5.Dawia nr 2, AZP 34-72 EK 6.D ąbrówki nr 19, AZP 33-71 P ś, ON 7.D ąbrówki nr 21 AZP, 33-71 OWR, Ś

27 8. D ęby nr 1, AZP 33-71 M/N,WEB,ON 9.Długi K ąt nr 16 AZP 34-71 Ś 10. Du Ŝe Sztuki (Szafranki) nr 14, AZP 34-71,N,EB, WE Ź 11.Glutówka (Lipniki) nr 14, AZP,33-71111, WE Ź, Ś 12.Gr ądzkie nr 4 AZP 31-7- EK 13.Kamrodla nr 4 AZP 34-71,N/WEB 14. Klenkor nr 9, AZP 31-72 ON 15. Lipniki nr 5 AZP 33-71, WE ś 16. Lipniki nr 6 AZP 33-71 N/EB 17.Lipniki nr 11 AZP 33-71 WEB 18.Lipniki Nr 12 AZP 33-71 WE ś, W Ś, P ś 19.Lipniki nr 13 AZP 33-71 WE ś, Ś 20.Lipniki nr 18 AZP 33-71 WE ś 21. Lipniki nr 6 AZP 34-71, Ś/ON 22.Lipniki nr 7 AZP 34-71, OWR, W ś 23.Lipniki nr 8 AZP 34-71, W ś 24. Lipniki nr 9 AZP 34-71 W ś, ON 25. Lipniki nr 10 AZP 34-71, N 26. Łyse nr 22 AZP 33-71,P ś/ON 27. Łyse nr 23 AZP 33-71,ON 28. Łyse nr 24 AZP 33-71 WEZ, W ś,Ś 29. Łyse nr 25 AZP 33-71 P ś/ON 30. Łyse nr 27 AZP 33-71 Ś 31. Łyse nr 28 AZP 33-71, EK,ON 32.Łyse nr 29 AZP 33-71, OWR 33.Piatkowizna Nr 10 AZP 31-72,ON 34. Pierdołki nr 33 AZP 33-71, P ś/ON 35. Podczarnia nr 18 AZP 35-71, ON 36.Podlada nr 17 AZP 33-71,ON 37.Popielna nr 13 AZP 34-71,M/N 38. Prz ęsówka nr 26 AZP 33-71 Ś 39.Prz ęsówka nr 30 AZP, 33-71 N 40.Przymiarki nr 12 AZP, 34-71, P ś, ON 41.Pupkowizna nr 2 AZP, 32-72 EK, W ś 42.Rzeglok nr 2 AZP 33-71 WEB 43.Rzeglok nr 3 AZP 33-71 WEB 44.Rzeglak nr 4 AZP 33-71 WE ś 45.Rzeglak nr 20 AZP 33-71,N 46.Siedziane nr 11 AZP 34-71 ON 47.Stara Wie ś nr 1 AZP 34-71 Ś 48.Stara Wie ś nr 2 AZP 34-71, Ś/N 49.Szafranki nr 3 AZP 34-71, W ś 50.Szafranki nr 15 AZP 34-71 EB 51.Tartak nr 17 AZP 43-71 WE ś, W ś 52.Tartak nr 18 AZP 34-71 WE ś 53.Tartak nr 19 AZP 34-71 Ś 54.Tartak nr 23 AZP 34-71, Ś/ON 55.Warmiak nr 1 AZP 31-70, Ś

Wykaz skrótów

28 EK- epoka kamienna M- mezolit N- neolit WWB – wczesna epoka br ązu EB – epoka br ązu WE ś – wczesna epoka Ŝelazna OWR – okres wpływów rzymskich Wś – wczesna średniowiecze Ś – średniowiecze Pś – pó źne średniowiecze ON – okres nowo Ŝytny

4.2. Utrzymanie obecnej ochrony prawnej obiektów zabytkowych i ścisłej ochrony konserwatorskiej polegaj ącej na : - zachowaniu we wła ściwym stanie oraz prowadzeniu prac ratowniczych w obiektach zabytkowych, - zakazie lokalizowania obiektów w ich bezpo średnim s ąsiedztwie o uci ąŜ liwej działalno ści obiektów zasłaniaj ących, b ędących w sprzeczno ści z kompozycj ą i architektur ą obiektu zabytkowego. - wszelkie prace prowadzone na terenach obiektów zabytkowych oraz w bezpo średnim ich s ąsiedztwie powinny by ć uzgadniane z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. 4.3. Strefy obserwacji archeologicznej. Będące w ewidencji obszary stanowisk archeologicznych podlegaj ą uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w przypadkach: - wydawania decyzji o warunkach zabudowy, - ujawnienia w trakcie robót ziemnych obiektów archeologicznych. Zakres bada ń i prac archeologicznych ustala Wojewódzki Konserwator Zabytków na etapie uzgadniania decyzji o warunkach zabudowy. 4.4. Obiekty proponowane do obj ęcia ochron ą prawną. Strefy ochrony konserwatorskiej: - ochrony ekspozycji układu przestrzennego zabudowy oraz dominanty Ko ścioła p.w. Św. Anny we wsi Łyse, - utrzymania historycznego charakteru układu przestrzennego wsi Łyse i Lipniki, gdzie ochronie podlegaj ą: układ ulic, placów, istniej ące linie zabudowy i jej wysoko ść , drewniana zabudowa. W strefie tej obowi ązuje nawi ązanie nowej zabudowy do istniej ącego podziału, nawi ązanie do historycznej kompozycji urbanistycznej usytuowania budynku, nachylenia połaci dachów skali i charakteru istniej ącej w s ąsiedztwie zabudowy dla ochrony dominanty ko ścioła we wsi Lipniki i wsi Zalas, Ustala si ę stref ę bezpo średni ą ochrony zespołów ko ścioła parafialnego we wsi Łyse, Lipniki i Zalas. Strefy obejmuj ą obszar w granicach ogrodzenia, gdzie ochronie podlega budynek ko ścioła i pozostałe elementy zagospodarowania towarzysz ące budynkowi ko ścioła. Ustala si ę stref ę po średni ą ochrony zespołów ko ścioła we wsi Łyse, Lipniki i Zalas w odległo ści 100m od ogrodzenia ko ścioła. Wszelka działalno ść inwestycyjna w tym obszarze powinna by ć uzgodniona z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków Wskazana jest aktualizacja wykazu zabytków i obj ęcie form ą ochrony drewnianej zabudowy we wsiach: Serafin, Wejdo, Złota Góra, Plewki, Szafranki, Zalas, Lipniki oraz wi ększo ść

29 przydro Ŝnych krzy Ŝy i kapliczek przedstawiaj ących bardzo du Ŝe warto ści historyczne i estetyczne. Z uwagi na kultywowanie sztuki kurpiowskiej we wsi Łyse proponuje si ę utworzenie Muzeum Kurpiowskiej Sztuki Sakralnej na terenie starego zabytkowego zało Ŝenia ko ścioła parafialnego p.w. Św Anny. Urz ąd Gminy jest w posiadaniu opracowanej koncepcji zagospodarowania na ten cel ko ścioła Św. Anny. Ustala si ę strefy ochrony archeologicznej w obr ębie stanowisk archeologicznych. Wszelka działalno ść inwestycyjna na obszarze tych stref, zwi ązana z pracami ziemnymi powinna by ć uzgodniona z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. 4. Kierunki rozwoju turystyki. 4.1. Agroturystyka Miejscowo ść Łyse, Serafin, D ęby, Lipniki, Warmiak predysponowane s ą do rozwoju funkcji rekreacyjnej ze wzgl ędu na atrakcyjne poło Ŝenie krajobrazowe, dobre warunki aerosanitarne, oraz zachowany styl budownictwa regionalnego. Bior ąc pod uwag ę poło Ŝenie obszaru całej gminy na terenie nieska Ŝonego środowiska w śród lasów Puszczy Kurpiowskiej, na terenach o bardzo bogatych tradycjach sztuki ludowej – ustalenia studium dopuszczaj ą lokalizacj ę tej formy wypoczynku we wszystkich wsiach gminy.

4.2. Szlaki turystyczne. W oparciu o wyst ępuj ące warto ści kulturowe proponuje si ę utworzenie tras turystyki kulturowej w powi ązaniu z mo Ŝliwo ści ą utworzenia wczasów archeologicznych i r ękodzielniczych. Wyznacza si ę nast ępuj ący przebieg tras: 5.2.1.Szlak archeologiczny, zabytkowy i r ękodzieła przebiega przez nast ępuj ące wsie: Plewki-Szafranki-Tartak-Lipniki-Dęby-Tyczek-Dudy Puszcza ńskie z odgał ęzieniami szlaku archeologicznego do wsi Warmiak. 5.2.2. Plewki- Złota Góra- Łyse z odgał ęzieniem szlaku archeologicznego , oraz szlaku zabytkowego i r ękodzieła w kierunku wsi Serafin i Pupkowizna oraz w kierunku wsi Zalas. 5.2.3. Od wsi Zalas przez wie ś Pi ątkowizna i Ł ączka przebiega szlak r ękodzieła ludowego. 5.2.4. Mi ędzynarodowy szlak turystyki rowerowej przebiega tras ą: a) Kadzidło- Lipniki - Łyse - Wejdo – Pi ątkowizna - Ł ączki- Pojezierze Mazurskie, b) Myszyniec- D ęby- Pupkowizna – Kolno, c) Myszyniec- Łyse – Łom Ŝa. Ustala si ę prowadzenie tras rowerowych jako wydzielonego pasa wzdłu Ŝ poboczy dróg głównych. 5.2.5.Zagospodarowanie szlaków turystycznych Utrzymuje si ę istniej ącą obsług ę ruchu zmotoryzowanego, stacje paliw w Łysych i Lipnikach, lokalizacj ę parkingów przy trasie Myszyniec – Kolno oraz przewiduje si ę sie ć parkingów i miejsc wypoczynku na trasach wszystkich szlaków turystycznych.

5.3.Miejsca widokowe Na obszarze gminy urz ądzonym miejscem widokowym jest wie Ŝa obserwacyjna w rezerwacie Serafin.

5.4.Centrum Edukacji Ekologicznej W oparciu o rezerwat Serafin, walory przyrodnicze tego obszaru proponuje si ę utworzenie Centrum Edukacji Ekologicznej obejmuj ące obiekty kubaturowe z zagospodarowaniem terenów przyległych do rezerwatu, ewentualnym wykorzystaniem ich na skansen wioski kurpiowskiej w poł ączeniu z unikalnymi elementami przyrody tego regionu. 5.Kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej.

30 51. Kierunki w zakresie komunikacji Drogi wojewódzkie – przyjmuje si ę dla ich przebiegu pas szeroko ści 30,0m. Drogi powiatowe – przyjmuje si ę szeroko ść w liniach rozgraniczenia – 25,0 –20,0m. Minimalne linie zabudowy dla dróg wojewódzkich i powiatowych od zewn ętrznej kraw ędzi jezdni wynosz ą: - na terenach zabudowanych – 8,0m - poza terenem zabudowy – 20,0m Na terenach o zabudowie zwartej utrzymuje si ę dla obiektów noworealizowanych utrzymanie istniej ącej linii zabudowy.

5.2.Kierunki w zakresie zaopatrzenie w wod ę. - system zaopatrzenia w wod ę powinien dostarczy ć, wod ę do picia odpowiadaj ącą normom, wszystkim mieszka ńcom gminy, - adaptuje si ę istniej ące ujecie wody w Łysych i Lipnikach dostarczaj ące wod ę poprzez zbiórcze wodoci ągi, oraz pozostałe indywidualne uj ęcia wody, - zbiorowym zaopatrzeniem w wod ę powinna by ć obj ęta zwarta zabudowa, w zabudowie rozproszonej w oddaleniu od terenów zurbanizowanych zaopatrzenie w wod ę b ędzie nast ępowa ć poprzez indywidualne uj ęcia lokalne, - nale Ŝy d ąŜ yć do zaopatrzenia w system zbiorowych wodoci ągów min. 60 %gospodarstw, - nale Ŝy zapewni ć niezb ędn ą ochron ę uj ęć wodnych poprzez wyznaczenie stref ochronnych zgodnie z przepisami.

5.3Kierunki w zakresie odprowadzenia ścieków

Z uwagi na konieczno ść ochrony wód, nale Ŝy uporz ądkowa ć system gospodarko wodno-ściekowej w gminie. - nale Ŝy sporz ądzi ć plan skanalizowania i zaopatrzenia w wod ę obszaru gminy poprzedzony analiz ą warunków środowiska i stopnia zwarto ści zabudowy, - adaptuje si ę istniej ące oczyszczalnie ścieków we wsi Łyse i przewiduje si ę objecie kanalizacj ą sanitarn ą zbiorcz ą jak najwi ększy obszar zabudowy wiejskiej. Dla zabudowy rozproszonej przewiduje si ę odprowadzenie ścieków do przydomowych oczyszczalni ścieków. Ścieki z cz ęś ci zabudowy b ędą odprowadzane do szczelnych zbiorników ścieków, przy zało Ŝeniu mo Ŝliwo ści wywozu ścieków do punktów zlewnych przy oczyszczalniach, - obiekty usługowe i przemysłowe nie obj ęte systemem kanalizacji zbiorczej powinny posiada ć własne systemy kanalizacyjne.

5.3Kierunki w zakresie usuwanie odpadów.

Na terenie gminy brak jest wysypiska śmieci. Przyjmuje si ę dotychczasow ą form ę gospodarki odpadami t.j. korzystanie z wysypiska śmieci innej gminy. Nale Ŝy d ąŜ yć do stworzenia wspólnego systemu zastosowania bardziej nowoczesnej technologii i przeróbki odpadów a tak Ŝe wła ściw ą gospodark ę odpadami niebezpiecznymi.

5.4. Kierunki zagospodarowania w zakresie energetyki

W zakresie poprawy warunków zasilania w energi ę elektryczn ą na terenie gminy Łyse postuluje si ę nast ępuj ące kierunki działania:

31 - rozbudow ę sieci energetycznej napowietrznej i kablowej średniego i niskiego napi ęcia oraz budow ę nowych stacji transformatorowych, - w nowoprojektowanych ci ągach drogowych nale Ŝy rezerwowa ć pasy dla linii średniego i niskiego napi ęcia oraz o świetlenia ulicznego, - linie SN i NN powinny by ć prowadzone po oddzielnych trasach. W miejscu istniej ących linii napowietrznych nale Ŝy projektowa ć stacje transformatorowe słupowe, natomiast stacje wn ętrzowe tylko w przypadku du Ŝych mocy i braku napowietrznych linii SN, - zapisy ogólne dotycz ące trasy linii SN i NN powinny by ć tak sformułowane, aby umo Ŝliwiały ewentualne wykonanie zasilania liniami napowietrznymi jak i kablowymi. Uwaga ta dotyczy równie Ŝ stacji wn ętrzowych i słupowych, - plany miejscowe powinny rezerwowa ć tereny pod budow ę nowych stacji, je śli takie b ędą niezb ędne dla prawidłowego zasilana danego terenu, - modernizacj ę i rozbudow ę istniej ącego systemu sieci elektroenergetycznych średniego i niskiego napi ęcia, linii napowietrznych i kablowych oraz budow ę nowych stacji transformatorowych SN-15kV i NN –0,4kV. Realizacja rozbudowy istniej ących sieci energetycznej mo Ŝliwa jest po uprzednim opracowaniu szczegółowych planów zagospodarowania przestrzennego poszczególnych działek zlokalizowanych na omawianym terenie w uzgodnieniu z Zakładem Energetycznym Warszawa – Teren S.A.

5.5. Kierunki w zakresie telekomunikacji.

W ostatnich latach nast ąpił znacz ący rozwój urz ądze ń telekomunikacyjnych, sprawia to, Ŝe wyczerpanie si ę wolnych numerów oraz pojawienie si ę nowych potrzeb w tym zakresie nie stanowi dzi ś wi ększego problemu. Istnieje wi ęc mo Ŝliwo ść szybkiej rozbudowy lub modernizacji obecnego stanu, aby spełniała ona oczekiwania odbiorców. W zwi ązku z powy Ŝszym w zakresie rozwoju systemu telekomunikacyjnego na terenie gminy postuluje si ę nast ępuj ące kierunki działa ń: - utrzymanie istniej ących centrali oraz sieci telekomunikacyjnych, stopniow ą ich modernizacj ę i ewentualn ą rozbudow ę w stosunku do potrzeb, - modernizacja sieci abonenckiej telefonii przewodowej w taki sposób, aby umo Ŝliwiała korzystanie z najnowszych źródeł komunikacji (dost ępno ść do Internetu, poczty elektronicznej, transmisji danych i inne), - rozwini ęcie systemu automatów publicznych na terenach wiejskich, - sukcesywn ą zamian ę istniej ących linii napowietrznych na kablowe linie telefoniczne, szczególnie we wsiach o zabudowie zwartej, - umo Ŝliwienie innym operatorom świadczenia usług telefonicznych na obszarze gminy.

6.6. Kierunki w zakresie ciepłownictwa

Maj ąc na wzgl ędzie popraw ę ochrony środowiska naturalnego oraz podniesienie standardu Ŝycia mieszka ńców gminy Łyse w zakresie ciepłownictwa przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki działa ń:

- preferowanie wysokosprawnych, zautomatyzowanych Ŝródeł ciepła w kotłowniach lokalnych (osiedlowych i zakładowych) oraz w indywidualnych systemach grzewczych,

32 - przeprowadzanie systemowych modernizacji i wymian kotłowni w ęglowych na kotły ogrzewane gazem płynnym, olejem opałowym b ądź energi ą elektryczn ą, - tworzenie zach ęt do ocieplania istniej ących budynków i propagowanie budowy energooszcz ędnych domów, - wykorzystanie istniej ących zasobów energii geotermalnej. Za priorytetowe uznaje si ę zwi ększenie ilo ści odbiorców indywidualnych korzystaj ących z paliw ekologicznych, co ma wpływ na popraw ę stanu środowiska przez zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do atmosfery.

6.7. Kierunki zagospodarowania w zakresie gazownictwa

W zakresie gazyfikacji przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki rozwoju gminy: - zgodnie z opracowan ą koncepcj ą gazyfikacji byłego województwa ostroł ęckiego przewiduje si ę realizacj ę gazoci ągu przył ączeniowego DN 100 mm podł ączenie obszaru gminy Łyse do istniej ącego gazoci ągu wysokiego ci śnienia DN 150 mm relacji Myszyniec – Ostroł ęka CN 6.3 Mpa. - ogrzewanie pomieszcze ń. - zapewnienie gazu dla potrzeb technologicznych zakładów usługowych - zaopatrzenia w gaz budynków u Ŝyteczno ści publicznej. - dostawa gazu do kotłowni lokalnych celem zmiany paliwa z w ęgla na gaz. Zrealizowanie gazyfikacji na terenie gminy Łyse znacznie wpłynie na podniesienie standardu Ŝycia mieszka ńców, a ponadto spowoduje wyeliminowanie wzgl ędnie ograniczenie zu Ŝycia w ęgla, popraw ę ochrony środowiska przez zmniejszenie zadymienia, ograniczenie emisji zanieczyszcze ń do atmosfery i wód gruntowych powodowanych wyrzucaniem popiołu i ŜuŜla ze spalonego w ęgla.

6.Wnioski z projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego –zadania celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym

-zapewnienie mo Ŝliwo ści utworzenia parku krajobrazowego w południowo-wschodniej cz ęś ci gm. Łyse. -zapewnienie mo Ŝliwo ści wł ączenia północnych obszarów gminy w Europejsk ą Sie ć Ekologiczn ą -modernizacja drogi wojewódzkiej nr 645 klasy G -wspieranie budowy i rozbudowy systemów zbiorowego zaopatrzenia w wod ę oraz sukcesywn ą sanitacj ę terenów o zabudowie rozproszonej -kreowanie miejscowo ści Łyse jako o środka budowania to Ŝsamo ści kulturowej regionu -obj ęcie ochron ą prawn ą całego obszaru gminy Łyse stanowi ącego cz ęść cennego krajobrazu historycznego Kurpie. -przeciwdziałanie najwi ększym dysproporcjom rozwojowym, obszarów peryferyjnych, w których m. in.znajduje si ę gmina Łyse poprzez: -wdra Ŝanie ekologicznych form produkcji rolnej w tym programów rolno środowiskowych i zalesianie gruntów o niskiej przydatno ści dla rolnictwa. -inspirowanie i wspomaganie rozwoju turystyki m.in. agroturystyki

7.Inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym Na terenie gminy przewiduje si ę realizacj ę nast ępuj ących inwestycji o znaczeniu lokalnym: - budowa sali gimnastycznej we wsi Łyse - budowa , przebudowa, modernizacja utwardzanie nawierzchni dróg - realizacja obwodnicy we wsi Łyse

33 - realizacja uj ęć wody i sieci wodoci ągowych oraz kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków. - realizacja innych inwestycji zwi ązanych z potrzebami i rozwojem gminy

8.Obszary, dla których obowi ązkowe jest sporz ądzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odr ębnych w tym obszary wymagaj ące przeprowadzenia scale ń i podziału nieruchomo ści, a tak Ŝe obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda Ŝy powy Ŝej 2000m2 oraz obszary przestrzeni publicznej. a)wynikaj ące z obowi ązku sporz ądzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów szczególnych , do których nale Ŝą obszary rezerwatów Serafin , Mingos, Tabory b)obszary gminy przewidziane do obj ęcia ochrona prawn ą ze wzgl ędu na bardzo cenne warto ści przyrodnicze po zatwierdzeniu ich granic i ustaleniu obowi ązuj ących form ochrony. Będą to m.in. -południowo- wschodnia cz ęść gminy przewidziana do wł ączenia w granice parku krajobrazowego -północna cz ęść gminy przewidziana do wł ączenia w obszary Europejskiej Sieci Ekologicznej – Natura 2000 „Puszcza Piska” oznaczony kodem PLB 280008.

Nie przewiduje si ę wyst ępowania obszarów wymagaj ących przeprowadzenia scale ń i podziału nieruchomo ści. Nie przewiduje si ę równie Ŝ lokalizacji obiektów handlowych o powierzchni sprzeda Ŝy powy Ŝej 2000m2.

9. Obszary, dla których gmina zamierza sporz ądzi ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w tym obszary wymagaj ące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne. Gmina zamierza sporz ądzi ć miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego dla: a)obszaru całej gminy w granicach poszczególnych obr ębów geodezyjnych b)terenów inwestycji , których realizacja jest niezb ędna dla prawidłowego funkcjonowania gminy (infrastruktura techniczna, komunikacja, inwestycje z zakresu infrastruktury socjalnej) W opracowanym Studium nie przewiduje si ę konieczno ści uzyskania zgody na zmian ę przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze zgodnie z wymogami Ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych. Wyst ąpi ą natomiast pojedyncze przypadki konieczno ści uzyskania w.w zgody na terenach zalesionych.

10.Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej. Gmina Łyse charakteryzuje si ę bardzo małym udziałem gleb dobrych . Wyst ępuj ące w przewadze gleby kl.VI i V s ą mało urodzajne, wymagaj ą wielu zabiegów piel ęgnacyjnych, uzale Ŝnione sa od rozkładów opadów i odpowiedniego nawo Ŝenia. Rozwój rolnictwa b ędzie ukierunkowany na ekologiczne formy produkcji rolnej oraz na przeznaczeniu pod zalesianie najsłabszych gruntów. Pomoc ą w prowadzeniu polityki rolnej b ędzie realizacja programów rolno środowiskowych. Wyst ępuj ący du Ŝy udział u Ŝytków zielonych wskazuje na rozwój hodowli bydła i produkcji pasz. Struktura zasiewów wskazuj ąca na znaczny udział zbó Ŝ w du Ŝym stopniu przesadza o rozwoju hodowli trzody chlewnej. Zakłada si ę dalszy rozwój gospodarstw du Ŝych o powierzchni u Ŝytków rolnych przekraczaj ącej 10 ha. Rozwój rolnictwa na terenie gminy wymaga stworzenia bazy obsługi rolnictwa, oraz rozwi ązania problemów zbycia oraz przetwórstwa płodów rolnych.

34 Gmina Łyse posiada bardzo cenne walory środowiska przyrodniczego, istniej ące znaczne kompleksy le śne b ędą uzupełniane i powi ększane o tereny, które przewiduje si ę do zalesienia.

11.Obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi i osuwania si ę mas zi emnych. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi ani osuwania si ę mas ziemnych. 12.Obiekty lub obszary, dla których w zło Ŝu kopaliny wyznacza si ę filar ochronny. Istniej ące zło Ŝe piasku kwarcowego „Malarz” ze wzgl ędu na ochron ę środowiska nie mo Ŝe by ć eksploatowane. St ąd te Ŝ nie ma potrzeby wyznaczania filaru ochronnego. 13.Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowi ązuj ące na nich ograniczenia prowadzenia działalno ści gospodarczej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 maja 1999r. o ochronie byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz.U. Nr41 poz. 412 oraz z 2002 r. Nr 113 poz.984Nr 153 poz.1271). Na obszarze gminy Łyse nie wyst ępuj ą pomniki zagłady w rozumieniu ustawy z dnia 7 maja 1999r o ochronie byłych hitlerowskich obozów zagłady. 14. Obszary wymagaj ące przekształce ń, rehabilitacji lub rekultywacji. Na terenie gminy wyst ępuj ą sporadycznie tereny powyrobiskowe po piaskowniach czy Ŝwirowniach, które przewiduje si ę do rekultywacji w kierunku rolnym lub le śnym. 15.Granice terenów zamkni ętych i ich stref ochronnych. Nie wyst ępuj ą. 16.Inne obszary problemowe w zale Ŝno ści od uwarunkowa ń i potrzeb zagospodarowania terenu. Funkcja ochrony kompleksów le śnych ogranicza mo Ŝliwo ść eksploatacji zło Ŝa piasków kwarcowych „Malarz” .

35