Zał ącznik do uchwały Nr …/…/2017 Rady Miejskiej w Witkowie z dnia ……………………….

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA WITKOWO NA LATA 2018 – 2021 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2025

- P R O J E K T -

Witkowo, 2017

OPRACOWANIE: mgr in ż. Piotr Janowicz inspektor ds. ochrony środowiska i gospodarki wodnej Urz ędu Gminy i Miasta w Witkowie

Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

SPIS TRE ŚCI

1. WST ĘP …………………………………………………………………..……………………… 6 1.1. Przedmiot, cel i metodyka opracowania …………….………………………………………… 6 1.2. Charakterystyka Gminy i Miasta Witkowo …………………………………………………… 7 1.2.1. Poło żenie geograficzne i demografia ……………………………………………………….. 7 1.2.2. Budowa geologiczna i hydrogeologiczna ………………………………………………….. 12 1.2.3. Gospodarka ………………………………………………………………………………… 13 1.2.4. Walory kulturowo – turystyczne i przyrodnicze …………………………………………... 14 1.2.5. Zabytki ……………………………………………………………………………………... 15 2. STRESZCZENIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ………………………...……. 17 3. OCENA STANU ŚRODOWISKA ………………………………………………………….… 19 3.1. Ochrona klimatu i jako ści powietrza ………………………………………………………… 19 3.1.1. Klimat ……………………………………………………………………………………… 28 3.1.2. Energia odnawialna ………………………………………………………………………... 28 3.1.3. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie ochrony powietrza …………………………………………………………………………………...…….. 33 3.1.4. Analiza SWOT dla obszaru ochrona klimatu i jako ści powietrza ………………………… 34 3.2. Zagro żenia hałasem …………………………………………………………………………. 34 3.2.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie zagro żenia hałasem …………………………………………………………………………………………… 39 3.2.2. Analiza SWOT dla obszaru zagro żenia hałasem …………………………………………... 39 3.3. Pola elektromagnetyczne …………………………………………………………………….. 40 3.3.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie pól elektromagnetycznych ……………………………………………………………………………. 41 3.3.2. Analiza SWOT dla obszaru pól elektromagnetycznych …………………………………… 41 3.4. Gospodarowanie wodami ……………………………………………………………………. 42 3.4.1. Wody podziemne …………………………………………………………………………... 42 3.4.2. Wody powierzchniowe …………………………………………………………………….. 44 3.4.3. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie gospodarowania wodami …………………………………………………………………...…….. 47 3.4.4. Analiza SWOT dla obszaru gospodarowania wodami …………………………………….. 47 3.5. Gospodarka wodno-ściekowa ………………………………………………………………... 48 3.5.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie gospodarki wodno-ściekowej …………………………………………………………………………………. 50 3.5.2. Analiza SWOT dla obszaru gospodarki wodno-ściekowej ………………...……………… 51 3.6. Zasoby geologiczne ………………………………………………………………………….. 52 3.6.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie zasobów geologicznych …………………………………………………………………………………….. 53 3.6.2. Analiza SWOT dla obszaru zasobów geologicznych ……………………………………… 53 3.7. Gleby ………………………………………………………………………………………… 53 3.7.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie gleb ……… 54 3.7.2. Analiza SWOT dla obszaru gleb ……………………………………...…………………… 55 3.8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ……………………………… 55 3.8.1. Zało żenia ogólne …………………………………………………………………………… 55 3.8.2. Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK) ……...……………….. 62 3.8.3. Poziomy ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania oraz poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych ………………………….. 64 3.8.4. Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Chł ądowie ……………….. 65 3.8.5. Odpady niebezpieczne ……………………………………………………………………... 66 3.8.6. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie gospodarki odpadami …………………………………………………………………………………………. 68 3.8.7. Analiza SWOT dla obszaru gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów . 69 3.9. Zasoby przyrodnicze ………………………………………………………………………… 69

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

3.9.1. Flora i fauna ………………………………………..………………………………………. 69 3.9.2. Ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt ……………………………………………………… 71 3.9.3. Formy ochrony przyrody ………………...………………………………………………… 72 3.9.3.1. Powidzki Park Krajobrazowy ……………………………………………………………. 72 3.9.3.2. Powidzko - Bieniszewski Obszar Chronionego Krajobrazu …………………………….. 74 3.9.3.3. U żytki ekologiczne ………………………………………………………………………. 76 3.9.3.4. Pomniki przyrody ……………………………...………………………………………… 76 3.9.3.5. Obszar Natura 2000 Pojezierze Gnie źnie ńskie …………………………………………... 77 3.9.4. Pozostałe zasoby przyrodnicze ……………………...……………………………………... 78 3.9.5. Korytarze ekologiczne …………………...………………………………………………… 79 3.9.6. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie zasobów przyrodniczych ………………………...…………………………………………………………. 79 3.9.7. Analiza SWOT dla obszaru zasoby przyrodnicze …………………………………………. 80 3.10. Zagro żenia powa żnymi awariami …………………………………………………………... 80 3.10.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie zagro żenia powa żnymi awariami ……………………………………………...……………………………… 82 3.10.2. Analiza SWOT dla obszaru zagro żenia powa żnymi awariami …………...……………… 83 3.11. Adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagro żenia środowiska ……………………… 83 3.11.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie adaptacji do zmian klimatu i nadzwyczajnych zagro żeń środowiska ………………………………………….. 85 3.11.2. Analiza SWOT dla obszaru adaptacji do zmian klimatu i nadzwyczajnych zagro żeń środowiska ………………………………………...……………………………………………… 85 3.12. Edukacja ekologiczna ………………………………………………………………………. 86 3.12.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie edukacji ekologicznej ………………………………………………………………………………………. 87 3.12.2. Analiza SWOT dla obszaru edukacji ekologicznej …………...………………………….. 88 3.13. Monitoring środowiska …………………………………………...………………………… 89 3.13.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie monitoringu środowiska …………………...…………………………………………………………………… 89 3.13.2. Analiza SWOT dla obszaru monitoringu ………………………………………...………. 89 4. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE …. 90 5. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ……………………... 117 6. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU …………...……………………….. 122 6.1. Zało żenia ogólne ……………………………………………………………………………. 122 6.2. Źródła finansowania Programu ………………………………...…………………………… 122 6.2.1. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020 (WRPO) ……………. 122 6.2.2. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW) ………...………….. 122 6.2.3. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 (POIi Ś) ………...… 123 6.2.4. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) ………….. 124 6.2.5. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFO ŚiGW) ………. 125 6.2.6. Środki finansowe powiatów i gmin ………………………………………………………. 126 6.2.7. Kredyty bankowe …………………………………………………………………………. 128 Wykorzystane materiały ……………...…………………………………………………………. 130 Spis tabel ………………………………………………………………………………………… 132 Spis map ……………………...…………………………………………………………………. 133 Spis wykresów …………………………...……………………………………………………… 133 Zał ącznik Nr 1. Zestawienie najwa żniejszych dokumentów strategicznych i programowych …. 134

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Wykaz skrótów

B(a)P - benzoalfapiren – wielopier ścieniowy w ęglowodór aromatyczny GOSI - Gnie źnie ński Obszar Strategicznej Interwencji GPZ - Główny Punkt Zasilania GUS - Główny Urz ąd Statystyczny GZWP - Główny Zbiornik Wód Podziemnych IMGW - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej IO Ś - Instytut Ochrony Środowiska IUNG - Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa JCW - Jednolite Cz ęś ci Wód JCWP - Jednolite Cz ęś ci Wód Powierzchniowych JCWPd - Jednolite Cz ęś ci Wód Podziemnych KPGO - Krajowy Plan Gospodarki Odpadami KPO ŚK - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych KZGW - Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej MBP - Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego MRiRW - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi MŚ - Ministerstwo Środowiska OSP - Ochotnicza Stra ż Po żarna OZE - Odnawialne źródła energii PCB - Polichlorowane bifenyle PEM - Promieniowanie elektromagnetyczne PGN - Plan Gospodarki Niskoemisyjnej PIG - Pa ństwowy Instytut Geologiczny PIS - Pa ństwowa Inspekcja Sanitarna PKD - Polska Klasyfikacja Działalno ści PM10 - pył zawieszony o średnicy ziaren do 10 µm PM2,5 - pył zawieszony o średnicy ziaren do 2,5 µm POIi Ś - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko POP - Program Ochrony Powietrza PO Ś - Program ochrony środowiska PPK - Powidzki Park Krajobrazowy PROW - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich PSE - Polskie Sieci Energetyczne PSP - Pa ństwowa Stra ż Po żarna PSSE - Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Gnie źnie PSZOK - Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych RDO Ś - Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska RIPOK - Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych RLM - Równowa żna liczba mieszka ńców WRPO - Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny RZGW - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej SOOS - Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk UE - Unia Europejska WFO ŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś - Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska WODR - Wielkopolski O środek Doradztwa Romiczego WPGO - Wojewódzki Program Gospodarki Odpadami Województwa Wielkopolskiego WSSE - Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Poznaniu WZMiUW - Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych ZDR - Zakład o du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej ZPKWW - Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

ZGK - Zakład Gospodarki Komunalnej w Witkowie ZGPPK - Zwi ązek Gmin Powidzkiego Parku Krajobrazowego ZZO - Zakład Zagospodarowania Odpadów ZZR - Zakład o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

1. WST ĘP

1.1. Przedmiot, cel i metodyka opracowania

Przedmiotem niniejszego opracowania jest „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025”, zwany w dalszej cz ęś ci Programem lub PO Ś. Program został sporz ądzony jako realizacja obowi ązków gminy wynikaj ących z przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r. poz. 519). Na podstawie art. 17 ustawy Prawo ochrony środowiska organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ochrony środowiska, sporz ądza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, uwzgl ędniaj ąc cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tekst jednolity Dz. U. z 2016r. poz. 383). Polityka ochrony środowiska to zespół działa ń maj ących na celu stworzenie warunków niezb ędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju i prowadzona jest na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju . Polityka ochrony środowiska prowadzona jest równie ż za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. PO Ś uwzgl ędnia dziesi ęć obszarów interwencji: ochron ę klimatu i jako ści powietrza, zagro żenia hałasem, pola elektromagnetyczne, gospodarowanie wodami, gospodark ę wodno-ściekow ą, zasoby geologiczne, gleby, gospodark ę odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, zasoby przyrodnicze oraz zagro żenia powa żnymi awariami. Dokument uwzgl ędnia zagadnienia adaptacji do zmian klimatu, nadzwyczajne zagro żenia środowiska, działania edukacyjne oraz monitoring środowiska. Program ochrony środowiska nie jest aktem prawa miejscowego, ma charakter kierunkowy, wyznaczone i opisane w nim zadania s ą wytyczn ą dla realizowania polityki środowiskowej na terenie gminy, stawiaj ąc jednocze śnie szereg zada ń inwestycyjnych i pozainwestycyjnych do wykonania w ci ągu 4 kolejnych lat z perspektyw ą do 2025 roku. Poprzedni Program ochrony środowiska dla gminy Witkowo obejmował lata 2014 – 2017, w zwi ązku z tym uzasadnione jest dokonanie aktualizacji i uchwalenie nowego programu. Niniejszy PO Ś stanowi kontynuacj ę przyj ętych zało żeń okre ślonych w poprzednim programie ochrony środowiska oraz dokonuje aktualizacji wskazanych zada ń i priorytetów, które wynikaj ą z dostosowania do nowych przepisów prawnych, nowych wymogów w zakresie ochrony środowiska naturalnego oraz nowych uwarunkowa ń społecznych i gospodarczych. Projekt gminnego programu ochrony środowiska podlega zaopiniowaniu przez organ wykonawczy powiatu. Gminne programy ochrony środowiska uchwala rada gminy. Zgodnie z art. 17 ust. 4 w/w ustawy, przy opracowywaniu gminnych programów ochrony środowiska, organ wykonawczy gminy, zapewnia mo żliwo ść udziału społecze ństwa, na zasadach i w trybie okre ślonych w ustawie z dnia 3 pa ździernika 2008r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r. poz. 353 ze zm.), w post ępowaniu, którego przedmiotem jest sporz ądzenie programu ochrony środowiska.

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Programy ochrony środowiska maj ą na celu stworzenie warunków realizacji ochrony środowiska na szczeblu lokalnym. Przyj ęte w „Programie Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025” cele i priorytety ekologiczne, poziomy celów długoterminowych, rodzaje i harmonogramy działa ń proekologicznych oraz środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe będą słu żyć realizacji obowi ązuj ących wymogów ustawowych w dziedzinie ochrony środowiska na terenie gminy Witkowo. Efektem realizacji niniejszego programu b ędzie utrzymanie obecnego stanu środowiska naturalnego i poprawa stanu środowiska oraz wdro żenie efektywnego zarz ądzania środowiskiem w gminie. Zakres, sposób oraz forma sporz ądzania gminnego programu ochrony środowiska są zgodne z przyj ętymi w dniu 2 wrze śnia 2015 roku przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”. Z wykonania gminnych programów ochrony środowiska, co dwa lata sporz ądza si ę raporty, które przedstawia si ę radzie gminy. Po przedstawieniu tych raportów radzie gminy, raporty te s ą przekazywane przez organ wykonawczy gminy do organu wykonawczego powiatu.

1.2. Charakterystyka Gminy i Miasta Witkowo

1.2.1. Poło żenie geograficzne i demografia

Gmina Witkowo poło żona jest we wschodniej cz ęś ci województwa wielkopolskiego w powiecie gnie źnie ńskim i jest gmin ą miejsko-wiejsk ą. Od zachodu graniczy z gmin ą Niechanowo, od północy graniczy z gmin ą Gniezno i Trzemeszno, nale żą cymi do powiatu gnie źnie ńskiego, od wschodu graniczy z gminami Orchowo i Powidz, od południa z gmin ą Strzałkowo (gminy powiatu słupeckiego) i gmin ą Wrze śnia (gmina powiatu wrzesi ńskiego). Gmina le ży na obszarze falistej Wysoczyzny Gnie źnie ńskiej (ok. 110-120 m n.p.m.), b ędącej cz ęś ci ą Niziny Wielkopolskiej. Przez teren gminy Witkowo przebiega droga wojewódzka nr 260 Gniezno – Wólka. Gmina Witkowo zajmuje powierzchni ę 18.440 ha. Liczba osób zameldowanych na stałe na terenie gminy Witkowo wg stanu na dzie ń 31.12.2015r. wynosiła 13.750 osób. G ęsto ść zaludnienia wynosiła 74 osoby/km 2. W skład organizacyjny gminy wchodzi 26 wsi sołeckich (Chł ądowo, Czajki, Ćwierdzin, D ębina, Folwark, Gaj, Gorzykowo, Jaworowo, Kamionka, Kołaczkowo, Malenin, Małachowo K ępe, Małachowo Wierzbiczany, Małachowo Złych Miejsc, Mąkownica, Miel żyn, Odrow ąż , Ostrowite Prymasowskie, Piaski, Ruchocin, Ruchocinek, Skorz ęcin, Sokołowo, Strzy żewo Witkowskie, Wiekowo, Witkówko) i miasto Witkowo, stanowi ące siedzib ę władz samorz ądowych i centrum gospodarczo - handlowe. Cz ęść północna oraz wschodnia gminy pokryta jest w du żej mierze lasami (około 3,9 tys. ha, co stanowi ok. 21,76% powierzchni gminy) oraz jeziorami. Najwi ększe to Jezioro Niedzi ęgiel (Skorz ęci ńskie) o powierzchni ok. 641,3 ha. Na terenie gminy Witkowo znajduje si ę kilka przedszkoli, 3 szkoły podstawowe, 2 gimnazja oraz Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych, biblioteka oraz du że zaplecze kulturalno- rekreacyjne, w skład którego wchodz ą m. in. Centrum Kultury, stadion miejski, boiska do piłki no żnej, boisko „Orlik”, hala sportowa, hala widowiskowo-sportowa oraz obiekty sportowe na terenie OW Skorz ęcin. Na terenie gminy znajduj ą si ę o środki zdrowia oraz kilka aptek.

7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Na terenie gminy pr ęż nie działaj ą ró żne instytucje i stowarzyszenia, w śród których nale ży wymieni ć: Koło Pszczelarzy, Gminn ą Spółk ę Wodn ą, koła łowieckie.

GMINA WITKOWO

Mapa 1. Poło żenie Gminy Witkowo na tle województwa wielkopolskiego i powiatu gnie źnie ńskiego

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Mapa 2. Mapa Gminy i Miasta Witkowo

Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Chł ądowie

Oczyszczalnia ścieków w Małachowie Wierzbiczany, PSZOK

9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

13780 13764 13760 13750 13740 13720 13707 13707 13696 13700 Liczba ludno ści 13680 13664 13660 13640 13620 13600 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Lata

Wykres 1. Liczba ludno ści na terenie gminy Witkowo w latach 2010-2015, źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Lata

2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ogółem 13.707 13.696 13.664 13.764 13.707 13.750 Męż czy źni 6.835 6.831 6.808 6.853 6.841 6.853 Męż czy źni 49,87 49,88 49,82 49,79 49,91 49,84 (%) Kobiety 6.872 6.865 6.856 6.911 6.866 6.897 Kobiety (%) 50,13 50,12 50,18 50,21 50,09 50,16 w mie ście Ogółem 8.034 8.009 7.954 8.014 7.974 7.998 Ogółem (%) 58,61 58,48 58,21 58,22 58,17 58,17 Męż czy źni 4.012 4.003 3.963 3.988 3.964 3.975 Kobiety 4.022 4.006 3.991 4.026 4.010 4.023 na wsi Ogółem 5.673 5.687 5.710 5.750 5.733 5.752 Ogółem (%) 41,39 41,52 41,79 41,78 41,83 41,83 Męż czy źni 2.823 2.828 2.845 2.865 2.877 2.878 Kobiety 2.850 2.859 2.865 2.885 2.856 2.874 Tabela 1. Ludno ść na terenie gminy Witkowo wg miejsca zameldowania i płci w latach 2010-2015, źródło: dane GUS

10 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Na koniec 2015 roku, zgodnie z danymi GUS, Gmin ę Witkowo zamieszkiwało 13.750 mieszka ńców, w tym 7.998 osób w mie ście Witkowo (58,17%) i 5.752 na terenach wiejskich (41,83%). W porównaniu do roku 2010, liczba ludno ści Gminy zwi ększyła si ę o 43 osoby (0,31%). Prognoza GUS dotycz ąca liczby ludno ści w powiecie gnie źnie ńskim do 2030 roku przewiduje spadek liczby ludno ści na terenie powiatu gnie źnie ńskiego, który b ędzie spowodowany prognozowanym spadkiem liczby mieszka ńców na terenach miejskich. Jednak prognoza liczby ludno ści dla Gminy Witkowo do 2030 roku kształtuje si ę korzystnie, co przedstawia poni ższy Wykres.

Wykres 2. Prognoza ludno ści dla Gminy Witkowo do 2030 roku, opracowana w 2014 roku, źródło: PGN dla Miasta i Gminy Witkowo

W latach 2010-2015 przyrost naturalny na terenie Gminy Witkowo przyjmował warto ści dodatnie, co przedstawia poni ższa Tabela.

Lata

2010 2011 2012 2013 2014 2015 Urodzenia żywe Ogółem 183 169 157 148 159 141 Męż czy źni 99 87 85 77 81 65 Kobiety 84 82 72 71 78 76 Zgony ogółem Ogółem 125 113 105 90 116 108 Męż czy źni 71 65 67 52 58 55 Kobiety 54 48 38 38 58 53 Przyrost naturalny Ogółem 58 56 52 58 43 33 Męż czy źni 28 22 18 25 23 10 Kobiety 30 34 34 33 20 23 Tabela 2 Poziom przyrostu naturalnego w na terenie Gminy Witkowo w latach 2010-2015, źródło: dane GUS

11 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Saldo migracji w latach 2010-2015 przyjmowało w wi ększo ści warto ści ujemne, co wskazuje na przewag ę liczby osób opuszczaj ących teren gminy nad liczb ą osób do niej przybywaj ących, co przedstawia poni ższa Tabela.

Lata

2010 2011 2012 2013 2014 2015 Zameldowania 178 190 138 214 154 - ogółem Wymeldowania 165 257 254 228 235 - ogółem Saldo migracji 13 -67 -116 -14 -81 - Zameldowania 116 109 78 115 78 102 z miast Wymeldowania 72 126 149 108 96 100 do miast Saldo 44 -17 -71 7 -18 2 Zameldowania 61 79 60 99 75 56 ze wsi Wymeldowania 92 122 103 114 134 72 na wie ś Saldo -31 -43 -43 -15 -59 -16 Tabela 3. Migracje na pobyt stały w Gminie Witkowo w latach 2010-2015, źródło: dane GUS

Udział u żytków rolnych w gminie Witkowo oraz struktur ę u żytkowania gruntów przedstawia poni ższa Tabela.

Użytki rolne Lasy, grunty le śne, Pozostałe Grunty zadrzewienia grunty i Ogółem Sady Łąki Pastwiska orne i nieu żytki zakrzewienia [ha] 12.021,4 11.138,8 90,0 316,9 475,7 4.023,6 2.113,5 % 66,2 22,2 11,6 Tabela 4. Udział u żytków rolnych w gminie Witkowo oraz struktura u żytkowania gruntów, źródło: opracowanie własne, stan na rok 2013

1.2.2. Budowa geologiczna i hydrogeologiczna

Według podziału fizyczno – geograficznego Polski (J. Kondracki, 2000) obszar gminy Witkowo nale ży do podprowincji Pojezierza Południowo – Bałtyckiego, makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego, mezoregionu Pojezierze Gnie źnie ńskie oraz cz ęś ci mezoregionu Równina Wrzesi ńska. Obszar został ukształtowany w okresie zlodowacenia bałtyckiego. Gniezno i północna cz ęść obszaru to krajobraz pojezierny z licznymi rynnami jeziornym, wykorzystanymi równie ż przez cieki. Południowa cz ęść obszaru to równina charakteryzuj ąca si ę monotoni ą ukształtowania powierzchni terenu.

12 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Pojezierze Gnie źnie ńskie odpowiada formom terenu, zwi ązanym z pozna ńsk ą faz ą zlodowacenia wi ślanego. Tworzy je obszar wzgórz czołowomorenowych, równin morenowych i sandrowych rozci ętych gł ębokimi rynnami jeziornymi. St ąd obszar ten jest silnie morfologicznie zró żnicowany, o najwi ększym wzniesieniu na północ od Trzemeszna (166 m n.p.m. – Wzgórze Wydartowskie). Tereny le śne stanowi ą zwykle drobne pola sandrowe. Równina Wrzesi ńska jest bezjeziorna, w północnej cz ęś ci wyst ępuj ą sandry zwi ązane z morenami gnie źnie ńskimi. Mimo monotonii ukształtowania powierzchni terenu pokrywa glebowa jest zró żnicowana. Cieki wodne spływaj ą na południe do Warty, zgodnie z odpływem plejstoce ńskim w fazie pozna ńskiej ostatniego zlodowacenia. W budowie geologicznej bior ą udział utwory czwartorz ędowe, trzeciorz ędowe i kredy górnej. Utwory czwartorz ędowe buduj ą osady holocenu wykształcone z gleby, torfów i namułów oraz osady plejstocenu wykształcone w postaci glin morenowych i zwałowych zalegaj ących do głeboko ści 60m p.p.t. Pod glinami wyst ępuj ą piaski o ró żnej granulacji tj. od piasków pylastych, zailonych do pospółek i żwirów. Ogólna mi ąż szo ść czwartorz ędu wynosi 89,5-93,0 m. Formacja czwartorz ędowa, cho ć posiada ró żną mi ąż szo ść charakteryzuje si ę podobn ą litologi ą. Du ża mi ąż szo ść utworów plejstoce ńskich ma zwi ązek z wyst ępuj ącą tu Wielkopolsk ą Dolin ą Kopaln ą. Struktura ma przebieg równole żnikowy, jest ona zakwalifikowana jako Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP Nr 143). Utwory trzeciorz ędowe wykształcone s ą głównie w formie mułków, piasków pylastych, cienkich wkładek iłów oraz piasków drobnoziarnistych. Kreda zalega na gł ęboko ści 120-150m. p.p.t. i jest wykształcona głównie w postaci margli i wapieni.

1.2.3. Gospodarka

Gmina Witkowo pod wzgl ędem gospodarczym charakteryzuje si ę struktur ą rolno – przemysłow ą z dominuj ącą przewag ą rolnictwa i przetwórstwa rolno – spo żywczego. Na terenie gminy Witkowo, wg stanu z 2016r., zarejestrowanych było ok. 1.204 ró żnej wielko ści podmiotów gospodarczych. Do najwi ększych zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie gminy Witkowo nale żą zakłady prowadz ące działalno ść w zakresie produkcji ro ślinnej i zwierz ęcej, produkcji i rozlewni alkoholu, produkcji mebli i odzie ży oraz firmy zajmuj ące si ę eksploatacj ą kruszywa naturalnego. Do najwi ększych podmiotów gospodarczych działaj ących na terenie gminy Witkowo nale ży zaliczy ć: SOBIESKI TRADE Spółka z o. o., Piekarnia GLANC Honorata Glanc, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Witkowie, Rozdzielnia Elektryczna Firma KUBIAK, WITOWA Sp. z o. o., JAN GRAD Sp. z o. o., KORLEN Sp. z o. o., Przedsi ębiorstwo Produkcji Rolnej Handlu i Usług „KOS-POL”, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, „Blutex” Poland Sp. z o. o. Do najwi ększych grup bran żowych na terenie gminy Witkowo nale żą podmioty gospodarcze z kategorii handel hurtowy i detaliczny, budownictwo oraz transport. Charakterystyk ę podmiotów gospodarczych na terenie Gminy i Miasta Witkowo wg wybranych sekcji PKD w latach 2012 – 2016 przedstawia poni ższa Tabela.

LATA 2012 2013 2014 2015 2016 Ogółem 1.055 1.078 1.129 1.172 1.204 Rolnictwo, le śnictwo, 66 61 38 37 37 łowiectwo, rybactwo

13 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Przemysł i 222 238 262 281 296 budownictwo Pozostała 767 779 829 854 871 działalno ść Tabela 5. Podmioty gospodarcze na terenie Gminy i Miasta Witkowo zarejestrowane w rejestrze REGON wg wybranych sekcji PKD w latach 2012 – 2016, źródło: GUS

1.2.4. Walory kulturowo – turystyczne i przyrodnicze

Turystyczne atrakcje gminy Witkowo zwi ązane s ą przede wszystkim z walorami krajobrazowymi północnej i wschodniej cz ęś ci gminy, czyli rozległych kompleksów le śnych oraz jezior: Niedzi ęgiel i Ostrowickiego, obj ętych ochron ą w postaci Powidzkiego Parku Krajobrazowego oraz specjalnego obszaru ochrony siedlisk Natura 2000 - PLH 3000026 Pojezierze Gnie źnie ńskie . Na terenie gminy znajduje si ę O środek Wypoczynkowy w Skorz ęcinie, znany w całej Wielkopolsce. Naturalny krajobraz przyci ąga wielu turystów, którzy znajd ą tutaj pi ękne krajobrazy, czyst ą wod ę, kompleksy le śne oraz inne urokliwe zak ątki. Walory krajoznawczo – kulturowe i krajobrazowe stały si ę podstaw ą wytyczenia wielu szlaków turystycznych o ró żnym charakterze, ogólnopoznawczym i tematycznym. Jednym z nich jest szlak zielony (długodystansowy): Słupca PKS (0,0) – Marcewo (9,8) - Mieczownica PKS (14,1) – Kochowo PKS (15,4) – Polanowo (21,4) – Powidz PKS (25,2) – Charbin (28,2) – Skorz ęcin wie ś PKS (34,6) - Skorz ęcin O środek (37,0) – Piłka (40,8) – Gaj (48,6) – Krzy żówka (51,7) – Jankowo Dolne PKP (58,3 km). Innym jest szlak czarny (krótkodystansowy): Skorz ęcin O środek (0,0 km)– L. Piłka (2,4 km) – Skorz ęcin O środek (9,0 km), który mo że stanowi ć odr ębn ą zamkni ętą wycieczk ę, polecan ą szczególnie osobom wypoczywaj ącym w o środkach w Skorz ęcinie i stanowi ącą dobre uzupełnienie tamtejszej oferty. Szlakami polecanymi dla rowerzystów s ą cztery trasy rowerowe: - czarny szlak „Dookoła Jeziora Niedzi ęgiel” : OW Skorz ęcin – Wylatkowo – Powidz – Charbin – Wiekowo – Skorz ęcin – Skorz ęcin Rybaki – OW Skorz ęcin o długo ści 25 km, - niebieski szlak „Urokliwe Doliny” : OW Skorz ęcin – Skorz ęcin Rybaki – Skorz ęcin – Gaj – Ostrowite Prymasowskie – Raszewo – Kinno – Skubarczewo – Piłka – OW Skorz ęcin o długo ści 27,1 km, - zielony szlak „Le śna P ętla Zachodnia” : OW Skorz ęcin – Piłka – OW Skorz ęcin o długo ści 16,9 km, - żółty szlak łącznikowy z Witkowa przez Kamionk ę do Skorz ęcina o długo ści 6,8 km. Przy drodze powiatowej na odcinku od ul. Powidzkiej w Witkowie do Wiekowa, podczas modernizacji tej drogi, wykonano ście żkę pieszo – rowerow ą. Ponadto przy drodze wojewódzkiej w miejscowo ściach Małachowo Wierzbiczany, Małachowo Złych Miejsc oraz na odcinku od ul. Strzałkowskiej w Witkowie do M ąkownicy wybudowane zostały ście żki pieszo – rowerowe wraz z infrastruktur ą odprowadzaj ącą wody opadowe i roztopowe. W 2013 roku przy drodze powiatowej od ulicy Skorz ęckiej w Witkowie w kierunku Chł ądowa wykonano ście żkę rowerow ą o długo ści ok. 1 km wraz z budow ą kanalizacji deszczowej. W 2012 roku wykonano przyrodnicz ą ście żkę dydaktyczn ą „Przygoda z przyrod ą”, która została wytyczona na terenach le śnych w Skorz ęcinie. Trasa przyrodniczej ście żki dydaktycznej o długo ści około 7,0 km obejmuje 5 stanowisk, na których rozmieszczone s ą tematyczne tablice informacyjne. Szlak rozpoczyna si ę w Skorz ęcinie w obr ębie O środka Wypoczynkowego przy przystanku PKS. Id ąc 100 metrów na zachód skr ęca si ę w le śną drog ę w prawo. W tym obr ębie zamieszczono

14 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 pierwsz ą tablic ę tematyczn ą o obszarach chronionych. Około 400 metrów dalej docieramy do byłej Le śniczówki Popielarze, po prawej stronie zabudowania le śnictwa, po lewej stronie id ąc dalej, dochodzimy do zarastaj ącego Jeziora Czarnego. W obr ębie u żytku ekologicznego Jezioro Czarne zlokalizowana jest druga tablica informacyjna o u żytku ekologicznym. Po przej ściu około 2,4 km docieramy do zabudowa ń śródle śnej osady Piłka. Id ąc brzegiem Jeziora Białego duktem le śnym wracamy do O środka Wypoczynkowego w Skorz ęcinie. Po drodze odwiedzamy kolejny przystanek na trasie przyrodniczej ście żki dydaktycznej - tablica nr 3 opisuj ąca lasy. Na terenie O środka Wypoczynkowego w Skorz ęcinie w obr ębie Jeziora Białego urz ądzono miejsce postojowe dla odwiedzaj ących ście żkę, gdzie zamieszczono kolejn ą tablic ę opisuj ącą malownicze Jezioro Białe oraz pomniki przyrody. Ostatni przystanek na trasie ście żki urz ądzono na terenie wzniesienia poro śni ętego d ębami zwanego „Orl ą Gór ą” (119 m n.p.m.). Trasa ście żki została oznakowana w formie piktogramów, w postaci białych kwadratów z uko śnym zielonym paskiem. Po trasie przyrodniczej ście żki dydaktycznej mo żna porusza ć si ę pieszo lub rowerem. O środek poło żony jest ok. 10 km od miasta Witkowa, z którego istnieje mo żliwo ść dojazdu komunikacj ą PKS. Do przyrodniczej ście żki dydaktycznej mo żna dojecha ć równie ż rowerem. Powy ższy zadanie zostało współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Europa inwestuj ąca w obszary wiejskie, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Na terenie powiatu gnie źnie ńskiego wytyczono szlak turystyczny „Szlak Pałaców i Dworów Powiatu Gnie źnie ńskiego” , który rozpoczyna si ę w m. Kołaczkowo, gdzie znajduje si ę zabytkowy zespół dworski, a dalej biegnie przez Niechanowo, Czerniejewo, Gniezno, Zdziechow ę, Przysiek ę i Zakrzewo. Przez teren gminy Witkowo przebiega tak że szlak „Śladami mitów i legend” , który rozpoczyna si ę w Skorz ęcinie (figura niemieckiego le śniczego) i dalej biegnie przez Małachowo Złych Miejsc (figura bogini Izydy), Drachowo w gminie Niechanowo, Gniezno, Waliszewo w gminie Kłecko, Gorzuchowo w gminie Kłecko a ż do Modliszewa w gminie Gniezno. Na trasie szlaku postawiono m. in. rze źby i tablice informacyjne, które zawieraj ą niezwykłe historie zwi ązane z miejscami, w których s ą ustawione.

1.2.5. Zabytki

Na terenie Gminy i Miasta Witkowo znajduje si ę wiele warto ściowych zabytków podlegaj ących ochronie, cz ęść z nich wpisana jest do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego. Wszystkie cenne zabytki wpisane s ą do gminnego rejestru zabytków, opracowanego w 2012 roku. Do najwa żniejszych i najcenniejszych zabytków na terenie gminy Witkowo nale ży zaliczy ć ko ścioły. Na środku placu w Witkowie, b ędącego pozostało ści ą pierwotnej lokacji miasta, znajduje si ę murowany ko ściół pó źnoklasycystyczny z 1840r. Neobarokow ą wie żę dobudowano w ko ńcu XIX w., a w latach 1906-1907 powi ększono świ ątyni ę o dwie kaplice. Ołtarz główny pó źnoklasycystyczny wykonano około 1840r. Polichromia wn ętrza i ornamenty sgraffitowe pochodz ą z 1954r. Ko ściół otoczony jest zabytkowym murem. Ko ściół parafialny p.w. Wszystkich Świ ętych w Miel żynie jest ko ściołem pó źnogotyckim wzniesionym w drugiej połowie XVI w. Po przebudowie w drugiej połowie XVIII w. zatracił wiele cech stylowych. Wyposa żenie wn ętrza cz ęś ciowo barokowe. Jest budynkiem jednonawowym, z dwoma symetrycznie dobudowanymi wolno stoj ącym kaplicami. Do najcenniejszych zabytków ruchomych w tym ko ściele nale ży zaliczy ć kropielnice, krzy ż drewniany, drzwi kute i figur ę Matki Bo żej z Dzieci ątkiem. Na pagórku nad Jeziorem Ostrowickim we wsi Ostrowite Prymasowskie znajduje si ę murowany ko ściół św. Marcina wzniesiony w 1851r. Wie żę dobudowano w 1905r.

15 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Wewn ątrz zachowało si ę kilka rzeźb barokowych oraz interesuj ący obraz Matki Boskiej z Dzieci ątkiem z pocz ątku XVII w. Obok ko ścioła znajduje si ę drewniana dzwonnica konstrukcji słupowej, wybudowana na pocz ątku XIX w. Wokół ko ścioła znajduje si ę mur ceglano-kamienny. Centrum miasta Witkowo obj ęte jest historycznym układem urbanistycznym Witkowa wpisanym do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego. Układ tworz ą główne ulice miasta, ko ściół, zabytkowe kamienice oraz inne obiekty posiadaj ące cenne walory zabytkowe. W południowej cz ęś ci Miel żyna znajduje si ę zespół dworcowo - parkowy. W tym zespole znajduje si ę dwór z pocz ątku XIX w., który w latach 1870 - 1880 został przebudowany, z czterokolumnowym portykiem, kryty dachem naczółkowym. Obecnie znajduje si ę w nim Zgromadzenie Sióstr Św. Dominika, które prowadz ą Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci. Dwa kilometry na zachód od Miel żyna, w Jaworowie znajduje si ę zespół pałacowo-parkowy, z połowy XIXw. Przy dworze znajduje si ę zabytkowy park dworski z pomnikami przyrody. Obok znajduje si ę zespół folwarczny z ko ńca XIX w. W Kołaczkowie znajduje si ę zespół parkowo-pałacowy z ko ńca XIX w. oraz zespół folwarczny równie ż z ko ńca XIX w. W Skorz ęcinie poło żony jest zespół dworsko- parkowy z pocz ątku XX w. oraz zespół folwarczny. Na terenie wsi Folwark znajduje si ę zabytkowy dwór (rz ądcówka) z ok. 1880r. Na terenie miasta Witkowo przy ul. Stary Rynek znajduje si ę budynek Banku Ludowego, obecnie Bank Spółdzielczy, wybudowany w 1913r. Usytuowany jest w centrum Witkowa, w zachodniej pierzei Starego Rynku, w układzie kalenicowym. Na terenie gminy wyst ępuj ą, rzadko spotykane na terenie Wielkopolski grodziska we wsi Kamionka i Małachowo Złych Miejsc. Dobrze zachowane s ą obwałowania, mo żna tam zobaczy ć okalaj ące rowy – fos ę i stanowisko do działa. We wsi Folwark znajduje si ę wiatrak ko źlak z 1863r. Dwa wiatraki drewniane znajduj ą si ę jeszcze w Witkowie i Kamionce. W 2012 roku wiatrak ko źlak w Kamionce został odnowiony i zmodernizowany, wiatrak obecnie stanowi jedn ą z ciekawszych atrakcji turystycznych na terenie gminy Witkowo. W Skorz ęcinie przy Jeziorze Piłka znajduje si ę zabytkowy młyn wodny. Przez teren gminy przebiega trasa kolejki w ąskotorowej Gniezno – Anastazewo ze stacj ą w Witkowie, pochodz ącej z 1896 roku, która w okresie letnich wakacji słu ży turystom. W Witkowie została udost ępniona dla mieszka ńców i turystów Sala Historii, w której znajduj ą si ę pami ątki zwi ązane z miastem i okolicami Witkowa.

16 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

2. STRESZCZENIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Celem niniejszego opracowania jest „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025”. Program ochrony środowiska wyznacza ramy w zakresie ochrony środowiska naturalnego na terenie gminy Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025. Dokument został opracowany w oparciu o obowi ązuj ące przepisy prawne w zakresie ochrony środowiska. PO Ś swoim zakresem działa ń i celów jest spójny z programami ochrony środowiska wy ższego rz ędu oraz innymi dokumentami strategicznymi i programowymi zwi ązanymi z szeroko rozumian ą ochron ą środowiska naturalnego. Program uwzgl ędnia zapisy programów ochrony środowiska wy ższego stopnia: „Programu ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2020”, oraz „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Gnie źnie ńskiego”. PO Ś został dostosowany do przepisów, które zmieniły się od czasu przyj ęcia w 2014 roku „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2014 – 2017 z perspektyw ą na lata 2018 – 2021”. Dokument okre śla zadania niezb ędne do realizacji w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025. W PO Ś dokonano charakterystyki gminy Witkowo, oceny stanu środowiska naturalnego z uwzgl ędnieniem dziesi ęciu kluczowych obszarów przyszłej interwencji: ochrona klimatu i jako ści powietrza, zagro żenia hałasem, pola elektromagnetyczne, gospodarowanie wodami, gospodarka wodno-ściekowa, zasoby geologiczne, gleby, gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, zasoby przyrodnicze, zagro żenia powa żnymi awariami. Uwzgl ędniono tak że zagadnienia horyzontalne, takie jak: adaptacja do zmian klimatu, nadzwyczajne zagrożenia środowiska, działania edukacyjne oraz monitoring środowiska. Dla obszarów interwencji dokonano analizy SWOT, czyli wskazania mocnych i słabych stron oraz szans i zagro żeń przy realizacji PO Ś. W dalszej cz ęś ci opracowania zdefiniowano cele, kierunki interwencji i zadania, które wynikaj ą z zagro żeń i problemów dla poszczególnych obszarów interwencji. Cele i zadania w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w PO Ś są zgodne z zadaniami wyznaczonymi w powiatowym programie ochrony środowiska, a tak że uwzgl ędniaj ą cele zawarte w innych strategiach, programach i dokumentach programowych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju. Opracowano haromonogram realizacji zada ń własnych Gminy i Miasta Witkowo wraz z ich finansowaniem oraz zada ń monitorowanych/koordynowanych. W kolejnym dziale omówiono system realizacji Programu , w tym zarz ądzanie, monitoring i źródła finansowania realizacji przedsi ęwzi ęć . Realizacja zało żeń Programu ochrony środowiska wpłynie na popraw ę i utrzymanie obecnego stanu środowiska naturalnego w perspektywie kilku lat. Projekt PO Ś został przekazany do konsultacji społecznych poprzez zamieszczenie na stronie internetowej Urz ędu Gminy i Miasta Witkowo oraz udost ępniony w siedzibie Urz ędu. Projekt Programu został pozytywnie zaopiniowany przez Zarz ąd Powiatu Gnie źnie ńskiego. Zgodnie z ustaw ą z dnia 3 pa ździernika 2008r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko dla projektu „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025” przeprowadzono strategiczn ą ocen ę oddziaływania na środowisko, w ramach której sporz ądzono „Prognoz ę

17 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025”. Zakres Prognozy uzgadniany był z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Poznaniu oraz Pa ństwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Poznaniu. Prognoza wraz z projektem niniejszego Programu opiniowana była przez w/w instytucje. Analiza oddziaływania projektu PO Ś, a w szczególno ści zało żonych celów, kierunków i zada ń wykazała, że s ą one zgodne z celami strategicznymi wynikaj ącymi z dokumentów wy ższego szczebla, a tak że, że przyczyni ą si ę do ich systematycznej i sukcesywnej realizacji oraz do osi ągni ęcia zało żonych celów. Przeprowadzona analiza oddziaływania projektu PO Ś na środowisko pozwala na stwierdzenie, że realizacja ustanowionych zada ń w perspektywie kilku lat spowoduje polepszenie stanu środowiska naturalnego, a tym samym jego jako ści.

18 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

3. OCENA STANU ŚRODOWISKA

Ocen ę stanu środowiska na terenie gminy Witkowo dokonano z uwzględnieniem dziesi ęciu obszarów przyszłej interwencji: 1) Ochrona klimatu i jako ści powietrza. 2) Zagro żenia hałasem. 3) Pola elektromagnetyczne. 4) Gospodarowanie wodami. 5) Gospodarka wodno-ściekowa. 6) Zasoby geologiczne. 7) Gleby. 8) Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów. 9) Zasoby przyrodnicze. 10) Zagro żenia powa żnymi awariami.

Przy ocenie stanu środowiska na terenie gminy Witkowo uwzgl ędniono tak że zagadnienia horyzontalne, takie jak: adaptacja do zmian klimatu, nadzwyczajne zagro żenia środowiska, działania edukacyjne oraz monitoring środowiska. Efekty realizacji dotychczasowego Programu ochrony środowiska opisano bazuj ąc na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś. Ostatni Raport z realizacji gminnego programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo obejmował lata 2014 – 2015, został wykonany w marcu 2016 roku i przekazany Radzie Miejskiej w Witkowie i Zarz ądowi Powiatu Gnie źnie ńskiego. Przy opisywaniu efektów realizacji PO Ś wzi ęto pod uwag ę tak że informacje za 2016 rok. Dla poszczególnych obszarów interwencji dokonano analizy SWOT, czyli wskazania mocnych i słabych stron oraz szans i zagro żeń przy realizacji PO Ś. Opisano uwarunkowania wewn ętrzne i zewn ętrzne maj ące wpływ na stan środowiska. Uwzgl ędniono najwa żniejsze problemy oraz sukcesy na terenie gminy Witkowo w zakresie ochrony środowiska.

3.1. Ochrona klimatu i jako ści powietrza

Powietrze jest mieszanin ą gazów, z których składa si ę atmosfera ziemska. Głównymi składnikami s ą: azot, tlen i argon, które ł ącznie stanowi ą 99,9 % obj ęto ści. Wśród pozostałych najwi ększy udział maj ą dwutlenek w ęgla, neon oraz hel. Poza stałymi składnikami, w powietrzu atmosferycznym wyst ępuje cały szereg innych składników emitowanych do atmosfery w wyniku procesów zachodz ących w przyrodzie b ądź w wyniku działalno ści człowieka. O stanie powietrza decyduje wielko ść i przestrzenny rozkład emisji ze wszystkich źródeł. St ęż enia zanieczyszcze ń charakteryzuj ą si ę zmienno ści ą ci ągu roku. Zanieczyszczenia usuwane s ą z atmosfery poprzez proces suchego osiadania lub wymywania przez opady atmosferyczne oraz w wyniku reakcji chemicznych. Źródła zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego dziel ą si ę na dwie grupy: ° naturalne – niezale żne od działalno ści człowieka – po żary lasów, erozja skał i gleb, wybuchy wulkanów, ° antropogeniczne – zwi ązane z działalno ści ą człowieka. Naturalne źródła zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy Witkowo nie wyst ępuj ą, b ądź wyst ępuj ą w minimalnym stopniu. Najwi ększe znaczenie maj ą zanieczyszczenia pochodz ące z działalno ści człowieka. Głównymi źródłami emisji szkodliwych substancji do powietrza s ą zakłady produkcyjne,

19 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 kotłownie w ęglowe oraz ruch komunikacyjny, a wi ęc sektor przemysłowy, energetyczny, komunalny i transportowy. Źródła te mo żna podzieli ć na cztery grupy: a) emisja niska, b) emisja liniowa (komunikacja samochodowa), c) emisja przemysłowa (punktowa), d) emisja powierzchniowa (niezorganizowana). Jednym z głównych problemów wyst ępuj ących zarówno na terenach miejskich, jak i wiejskich jest tzw. „niska emisja”, zwi ązana ze spalaniem paliw stałych (koks, w ęgiel) o gorszej jako ści w paleniskach domowych oraz z działalno ści ą małych zakładów, które nie podlegaj ą obowi ązkowi posiadania pozwolenia na wprowadzanie substancji do powietrza. Paleniska w ęglowe charakteryzuj ą si ę nisk ą sprawno ści ą oraz niepełnym procesem spalania paliw. Dodatkowo wysoko ść emitorów jest niewielka i to powoduje, zwłaszcza w dni bezwietrzne, koncentracje zanieczyszcze ń w bezpo średnim otoczeniu przebywania ludzi. Komunikacja samochodowa powoduje zanieczyszenie środowiska naturalnego głównie poprzez transport drogowy, w tym przede wszystkim ruch tranzytowy pojazdów ci ęż kich. Na terenie gminy Witkowo znajduje si ę ok. 12 km dróg wojewódzkich, ok. 81 km dróg powiatowych i ok. 108 km dróg gminnych i lokalnych miejskich. Najwi ększe potencjalne zagro żenie zanieczyszczenia powietrza wyst ępuje wzdłu ż drogi wojewódzkiej nr 260 Gniezno - Wólka, obsługuj ącej ruch ponadregionalny i regionalny. Droga ta przebiega przez tereny wiejskie oraz miasto Witkowo. Znaczna cz ęść tej drogi przebiega przez tereny zabudowane, z których wi ększo ść , to tereny o funkcji mieszkaniowej. Źródłem zanieczyszcze ń powietrza na terenie gminy Witkowo s ą równie ż drogi powiatowe i gminne. Przez gmin ę przebiegają nast ępuj ące drogi powiatowe: 16103 Witkowo-Wiekowo, 16108 Witkowo-Folwark Trzemeszno, 161011 Witkowo- Skubarczewo, 16112 Chł ądowo-Małachowo, 16113 Chł ądowo-Ostrowite Prymasowskie- Skorz ęcin-Piłka, 16114 Skorz ęcin-Sokołowo, 16116 Ruchocinek-Skorz ęcin, 16117 Miel żyn-Ruchocinek, 16130 Witkowo-Małachowo, 16131 Witkowo-Gorzykowo, 16132 Miel żyn-Jaworowo, 16133 Witkowo-Szemborowo i 16165 Krzy żówka-Lubochnia- Gniezno. Emisja zanieczyszcze ń powietrza w komunikacji samochodowej to emisja liniowa, któr ą tworz ą produkty spalania benzyn, olejów nap ędowych oraz gazu. Wielko ść emisji zanieczyszcze ń wi ąż e si ę z jako ści ą dróg, stanem technicznym pojazdów, jako ści ą paliw oraz płynno ści ą ruchu. Do tych zanieczyszcze ń zaliczy ć nale ży tak że pyły powstaj ące wskutek zu żywania opon samochodowych, klocków hamulcowych oraz ścierania si ę powierzchni jezdnej, które jednak maj ą stosunkowo niewielki udział w zanieczyszczeniu powietrza. Wśród substancji emitowanych przez zakłady przemysłowe zlokalizowane na terenie powiatu gnie źnie ńskiego przewa żaj ą zanieczyszczenia charakterystyczne dla procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych do celów energetycznych i technologicznych, czyli dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek w ęgla i pyły. Wielko ść emisji zale ży od ilo ści i jako ści u żywanego paliwa, wyposa żenia w urz ądzenia oczyszczaj ące gazy odlotowe oraz sprawno ść działania tych urz ądze ń. Głównymi zanieczyszczeniami z procesów energetycznych i przemysłowych s ą zanieczyszczenia pyłowe i gazowe pochodz ące ze spalania paliw, pyły mechaniczne oraz zwi ązki organiczne. Gmina Witkowo jest gmin ą rolnicz ą, na jej terenie nie wyst ępuje du ża ilo ść zakładów przemysłowych, st ąd brak zanieczyszcze ń powietrza z du żych źródeł tego typu. Na terenie gminy Witkowo wyst ępuje sie ć gazowa wysokiego ci śnienia, która zaopatruje w gaz ziemny wysokometanowy. Przez teren gminy przebiega gazoci ąg DN

20 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

200, Trzemeszno – Witkowo stacji redukcyjno – pomiarowej wysokiego ci śnienia w miejscowo ści Chł ądowo o przepustowo ści Q=8.000m³/h. Dane dot. infrastruktury gazowej na terenie Gminy i Miasta Witkowo w latach 2010 – 2015 przedstawia poni ższa Tabela, z której wynika, że wzrasta liczby ludno ści korzystaj ącej z sieci gazowej.

LATA 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Długo ść czynnej sieci gazowej 33.688 43.993 54.117 54.117 64.710 65.460 ogółem [m] Czynne przył ącza do budynków mieszkalnych i 15 16 54 72 123 135 niemieszkalnych [szt.] Odbiorcy gazu, gospodarstwa 9 27 44 64 100 118 domowe [szt.] Zu życie gazu 8,20 25,10 66,10 161,90 340,50 343,30 [tys. m 3] Ludno ść korzystaj ąca z 27 79 144 367 377 390 sieci gazowej Tabela 6. Dane dot. sieci gazowej na terenie Gminy i Miasta Witkowo w latach 2010 – 2015, źródło: GUS

Jednym z zada ń gminy Witkowo jest gazyfikacja obszaru miejskiego. Trwaj ą prace nad opracowaniem dokumentacji projektowej dla budowy gazoci ągu średniego ci śnienia na terenie miasta Witkowo oraz w miejscowo ściach Małachowo Wierzbiczany, Małachowo Szemborowice, Małachowo Złych Miejsc, Małachowo K ępe, Ruchocin, Mąkownica i Miel żyn. Budowa sieci gazowych przyczyni si ę w znacznym stopniu do zmniejszania emisji szkodliwych substancji ze spalania paliw stałych do powietrza. W latach 2018-2025 przewiduje si ę zwi ększenie długo ści czynnej sieci gazowej, przył ączy do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych, zu życia gazu oraz ludno ści korzystaj ącej z sieci gazowej. Ponadto w ramach ró żnych programów dofinansowania przewiduje si ę wzrost realizacji zada ń polegaj ących na wymianie kotłów opalanych paliwem stałym na paliwa gazowe i olejowe lub paliwa stałe o wysokiej jako ści, a tak że monta ż kotłów o wysokiej klasie. Działania te przyczyni ą si ę do zmniejszenia tzw. „niskiej emisji”. Do źródeł emisji powierzchnjowej (niezorganizowanej) zanieczyszcze ń powietrza atomosferycznego nale ży zaliczy ć emisje pochodz ące z gospodarstw hodowlanych, oczyszczalni ścieków i składowiska odpadów. Czynnikiem powoduj ącym zanieczyszczenie powietrza mog ą by ć tak że pokrycia dachowe wykonane z materiałów zawieraj ących azbest. W wyniku naturalnego starzenia si ę płyt i działania czynników atmosferycznych powierzchnia tych płyt ulega korozji, która odsłania włókna azbestowe i powoduje zwi ększenie emisji azbestu do otoczenia w postaci pyłu azbestowego, który ma działanie rakotwórcze. Szczegółowo problem azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest scharakteryzowano w „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2009 - 2032” .

21 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Zanieczyszczenia emitowane do powietrza podlegaj ą procesowi transportu z masami powietrza – mog ą by ć rozpraszane w niedu żych odległo ściach od miejsca ich emisji, szczególnie w przypadku niskich źródeł, lub te ż mog ą by ć przenoszone ponad granicami pa ństw na du że odległo ści (oddziaływanie transgraniczne), szczególnie, je śli s ą emitowane z wysokich emitorów. Pod wpływem reakcji zachodz ących w atmosferze zwi ązki pierwotnie wyemitowane ulegaj ą przemianom, tworz ąc zanieczyszczenia wtórne, m.in. utleniacze fotochemiczne, w tym ozon. Maj ąc na uwadze ochron ę powietrza atmosferycznego na terenie gminy Witkowo systematycznie wprowadzane s ą zmiany no śników energii z paliw stałych na płynne lub gazowe w kotłowniach zakładów pracy, co przyczynia si ę do ograniczenia emisji szkodliwych substancji do środowiska. Gmina Witkowo realizuje równie ż przedsi ęwzi ęcia polegaj ące na termomodernizacji budynków u żyteczno ści publicznej oraz placówek oświatowych, co przyczynia si ę do zmniejszenia wykorzystania paliw oraz zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Uchwał ą Nr XVI/127/2016 Rady Miejskiej w Witkowie z dnia 29 kwietnia 2016r. , uchwalono Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy i Miasta Witkowo . Dokument opracowano w ramach pozyskanej dotacji ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu. Jest to dokument strategiczny, który okre śla kierunki działa ń, zmierzaj ących do osi ągni ęcia celów pakietu klimatyczno-energetycznego tj.: - redukcji emisji gazów cieplarnianych, - zwi ększenia udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych, - zwi ększenia efektywno ści energetycznej oraz poprawy jako ści powietrza, - zmiany postaw konsumpcyjnych u żytkowników energii. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej okre śla cele w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, redukcji energii finalnej oraz zwi ększenia udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych. W Planie analizuje si ę m.in. sytuacj ę demograficzn ą, zasoby mieszkaniowe, rynek pracy, sie ć komunikacyjn ą, jak równie ż uwarunkowania wykorzystania energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych oraz stan zaopatrzenia gminy w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe. W ramach Planu dokonano inwentaryzacji emisji dwutlenku w ęgla z obszaru Gminy Witkowo, która została okre ślona na podstawie ko ńcowego zu życia energii przez poszczególnych odbiorców na jej terenie. Plan okre śla równie ż działania planowane (inwestycyjne i pozainwestycyjnie), sposób ich finansowania oraz metod ę monitoringu realizacji planu w kolejnych latach (co najmniej na okres 2014- 2020, z perspektyw ą do 2022 r.). W Planie przedstawiono źródła finansowania zada ń w zakresie ograniczenia zanieczyszczenia powietrza. Planowane do realizacji działania w poł ączeniu z trendami jakie wyst ąpi ą niezale żnie od działa ń gminy, pozwol ą osi ągn ąć w Gminie Witkowo redukcj ę emisji CO 2 do roku 2020. PGN dla Gminy i Miasta Witkowo składa si ę z dwóch zasadniczych cz ęś ci: • inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych z terenu Gminy i Miasta Witkowo, opieraj ącej si ę na zu życiu energii i paliw na terenie gminy, • planu działa ń, w którym wskazano działania przewidziane do realizacji w latach 2015-2020 przyczyniaj ące si ę do poprawy efektywno ści energetycznej oraz redukcji emisji gazów cieplarnianych. Dla potrzeb inwentaryzacji bazowej emisji dwutlenku w ęgla na terenie Gminy Witkowo za rok bazowy przyj ęto rok 2010. Sumaryczna zinwentaryzowana wielko ść emisji CO 2 dla roku 2010 wynosi 55.591,01Mg. Poni ższy wykres przedstawia procentowe udziały emisji z poszczególnych sektorów inwentaryzacji na terenie gminy Witkowo w 2010 roku.

22 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Wykres 3. Udział emisji z poszczególnych sektorów inwentaryzacji w 2010 roku, źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy i Miasta Witkowo, 2016r.

Zgodnie z wynikami przeprowadzonej inwentaryzacji emisji dwutlenku w ęgla na terenie gminy Witkowo, najwi ększym emitorem tego zanieczyszczenia powietrza jest sektor - budynki mieszkalne. Udział emisji CO 2 z tego sektora w 2010 roku wynosił 58,22%. Drugim pod wzgl ędem wielko ści emisji był sektor transportu, którego udział emisji CO 2 w 2010 r. wynosił 37,35%. W 2010 roku, pod wzgl ędem rodzaju no śników energii zasilaj ących budynki mieszkalne na terenie gminy Witkowo w energi ę ciepln ą, najwi ęcej energii cieplnej zostało wytworzone w wyniku spalania w ęgla kamiennego oraz biomasy. Natomiast z dost ępnych odnawialnych źródeł energii na terenie gminy na potrzeby cieplne budynków wykorzystano biomas ę, energi ę słoneczn ą i geotermaln ą. Natomiast budynki u żyteczno ści publicznej były zaopatrywane w ciepło głównie z sieci ciepłowniczej oraz oleju opałowego. Inwentaryzacja zu życia energii przez budynki, wyposa żenie/urz ądzenia usługowe/przemysłowe (niekomunalne), b ędące własno ści ą podmiotów gospodarczych, funkcjonuj ących na terenie gminy Witkowo wykazała, że w 2010 roku energia cieplna została wytworzona w wyniku spalania w ęgla kamiennego. Dla potrzeb inwentaryzacji kontrolnej emisji dwutlenku w ęgla na terenie gminy Witkowo, za rok kontrolny przyj ęto rok 2014. Sumaryczna zinwentaryzowana wielko ść emisji CO 2 dla roku 2014 wynosi 50.991,71 Mg. Poni ższy wykres przedstawia procentowe udziały emisji z poszczególnych sektorów inwentaryzacji na terenie gminy Witkowo w 2014 roku.

23 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Wykres 5. Udział emisji z poszczególnych sektorów inwentaryzacji w 2014 roku, źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy i Miasta Witkowo, 2016r.

Zgodnie z wynikami przeprowadzonej inwentaryzacji emisji dwutlenku w ęgla na terenie gminy Witkowo, najwi ększym emitorem tego zanieczyszczenia powietrza w 2014 roku był sektor budynki mieszkalne. W 2014 r. udział emisji CO 2 z niniejszego sektora wynosił 58,09%. Drugim pod wzgl ędem wielko ści emisji był sektor transportu, którego udział emisji CO 2 w 2014 r. wynosił 37,53%. W 2014 roku, pod wzgl ędem rodzajów no śników energii zasilaj ących niniejsze budynki w energi ę ciepln ą najwi ęcej energii cieplnej zostało wytworzone w wyniku w ęgla kamiennego oraz biomasy (drewno i inna biomasa). Natomiast z odnawialnych źródeł energii na potrzeby cieplne budynków wykorzystywano biomas ę, energi ę słoneczn ą i geotermaln ą. Budynki u żyteczno ści publicznej były zaopatrywane w ciepło w wyniku spalania gazu ziemnego oraz w wyniku spalania w ęgla kamiennego. Inwentaryzacja zu życia energii przez budynki, wyposa żenie/urz ądzenia usługowe/przemysłowe (niekomunalne) b ędące własno ści ą podmiotów gospodarczych funkcjonuj ących na terenie gminy Witkowo wykazała, że w 2014 roku energia cieplna została wytworzona w wyniku spalania w ęgla kamiennego. Podsumowanie wyników inwentaryzacji emisji na terenie gminy Witkowo za lata 2010 i 2014 w zakresie emisji CO 2 przedstawia poni ższa Tabela.

Inwentaryzacje emisji CO 2 [Mg] Wyszczególnienie Zmiana 2010 2014 2010/2014 [%] Budynki, wyposa żenie/urz ądzenia 1 567,67 1 359,31 -13,29% komunalne Budynki, wyposa żenie/urz ądzenia 139,86 104,65 -25,18% usługowe (niekomunalne) Budynki mieszkalne 32 362,73 29 484,63 -8,89%

Komunalne o świetlenie publiczne 759,77 759,77 0,00%

24 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Budynki, wyposa żenie/urz ądzenia i 34 830,03 31 940,26 -8,30% przemysł razem Transport 20 760,98 19 051,45 -8,23%

Razem 55 591,01 50 991,71 -8,27% Tabela 7. Podsumowanie wyników inwentaryzacji emisji na terenie gminy Witkowo za lata 2010 i 2014 w zakresie emisji CO 2, źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy i Miasta Witkowo , 2016r.

Zgodnie z danymi przedstawionymi w powy ższej Tabeli, emisja dwutlenku w ęgla w roku 2014 w porównaniu z rokiem 2010 spadła o 8,27%. Prognozowana emisja CO 2, zgodnie ze scenariuszem BAU 2020 (ang. business as ustal – scenariusz, w którym nie przewiduje si ę żadnych dodatkowych działa ń w zakresie efektywno ści energetycznej), spadnie o 6,67% w stosunku do roku kontrolnego 2014 oraz o 14,39% w stosunku do roku bazowego 2010. W ramach planu działa ń w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy i Miasta Witkowo wskazano działania przewidziane do realizacji w latach 2015-2020 przyczyniaj ące si ę do poprawy efektywno ści energetycznej oraz redukcji emisji gazów cieplarnianych. W zakresie gospodarki niskoemisyjnej i ochrony klimatu na terenie gminy Witkowo b ędą realizowane zadania przez nast ępuj ące cele: I. Redukcja emisji CO 2, redukcja energii finalnej oraz wzrost udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych na terenie gminy Witkowo Cele szczegółowe: • Cel redukcji emisji CO 2 w stosunku do roku bazowego o 20%, • Cel redukcji zu życia energii finalnej w stosunku do prognozy BAU o 14%, • Cel zwi ększenia udziału OZE w ogólnym zu życiu energii finalnej do 20%. II. Poprawa jako ści powietrza Cele szczegółowe: • Redukcja pyłu PM10 o 48,2 [Mg/rok], • Redukcja B(a)P o 26,9792 [kg/rok].

Szczegółowe działania w zakresie ograniczenia zanieczyszcze ń powietrza do atmosfery, zgodnie z Planem Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy i Miasta Witkowo , przedstawiono w dalszej cz ęś ci opracowania. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej to jeden z wa żniejszych dokumentów dla gmin, które my ślą o swoim rozwoju w najbli ższych latach, szczególnie w kontek ście finansowania wielu działa ń ze środków zewn ętrznych w nowej perspektywie finansowej 2014-2020. W roku 2015 przyj ęto Krajowy Program Ochrony Powietrza (M. P. z 2015r. poz. 905) , którego celem jest poprawa jako ści powietrza na terenie całej Polski. Dotyczy to głównie obszarów o najwy ższych st ęż eniach zanieczyszcze ń powietrza oraz obszarów, na których wyst ępuj ą du że skupiska ludno ści. Poprawa jako ści powietrza powinna nast ąpi ć co najmniej do stanu niezagra żaj ącego zdrowiu ludzi, zgodnie z wymogami unijnego i polskiego prawa. Analiza ocen jako ści powietrza za lata 2003-2013 wykazuje, że jako ść powietrza w województwie wielkopolskim ulega systematycznej poprawie. W wyniku stosowania rozwi ąza ń techniczno-technologicznych i prawnych wpływ przemysłu uległ znacznemu zmniejszeniu, jednak standardy jako ści powietrza nadal nie s ą dotrzymywane. Problemem pozostaj ą ponadnormatywne st ęż enia pyłu PM10, pyłu PM2,5, benzo(a)pirenu

25 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 i ozonu. Wyniki ocen rocznych wskazuj ą, że za nieodpowiedni stan jako ści powietrza odpowiada przede wszystkim tzw. „niska emisja”, pochodz ąca z sektora bytowo- komunalnego oraz transportu. Zasi ęg zanieczyszcze ń w powietrzu zale ży m.in. od wielko ści emisji i wysoko ści źródła z którego s ą emitowane. Du że znaczenie ma równie ż ukształtowanie terenu czy warunki meteorologiczne. Najwi ększe znaczenie dla jako ści powietrza maj ą emitowane zanieczyszczenia gazowe (NO, SO ₂, CO, CO ₂, O ₃) oraz pyłowe (PM10 i PM2,5). Wi ększo ść zanieczyszcze ń pyłowych wytwarzanych przez zakłady zatrzymywana jest w instalacjach i urz ądzeniach do ich redukcji, głównie ró żnego typu cyklonach. Z zanieczyszcze ń gazowych usuwa si ę przede wszystkim zawarte w gazach odlotowych i w spalinach samochodowych tlenki siarki i tlenki azotu. Roczn ą ocen ę jako ści powietrza dla obszaru stref za rok 2016 wykonał Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje si ę oceny jako ści powietrza (Dz. U. z 2012r. poz. 914) , w przypadku województwa wielkopolskiego s ą to: - strefa aglomeracja pozna ńska obejmuj ąca Pozna ń – miasto o liczbie mieszka ńców powy żej 250 tysi ęcy, - strefa miasto Kalisz – miasto o liczbie mieszka ńców powy żej 100 tysi ęcy, - strefa wielkopolska obejmuj ąca pozostały obszar województwa, w tym gmin ę Witkowo. Ocen ę przeprowadzono z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych: - ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi – dla wszystkich stref, - ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin – dla strefy wielkopolskiej. Ocena pod k ątem ochrony zdrowia obejmuje: dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, benzen, ołów, arsen, nikiel, kadm, benzo(a)piren, pył PM10, pył PM2,5, ozon, tlenek węgla. W ocenie pod k ątem ochrony ro ślin uwzgl ędnia si ę: dwutlenek siarki, tlenki azotu i ozon. W wyniku oceny ka żdej strefie przypisano klas ę dla ka żdego zanieczyszczenia, oddzielnie ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Z klasyfikacji pod k ątem ochrony ro ślin wył ączone s ą strefy: aglomeracje powy żej 250 tys. mieszka ńców i miasta powy żej 100 tys. mieszka ńców. Strefy zaliczono: - do klasy A – je żeli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych, - do klasy C – je żeli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekroczyły poziomy dopuszczalne lub poziomów docelowych. Dodatkowo okre ślono klasy: - klasa A1 – brak przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM2,5 – dla fazy II, tj. ≤ 20 µg/m 3, - klasa C1 – przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM2,5 – dla fazy II, tj. >20 µg/m 3, - klasa D1 - je żeli poziom st ęż eń ozonu nie przekracza poziomu celu długoterminowego, - klasa D2 - je żeli poziom st ęż eń ozonu przekracza poziom celu długoterminowego. Zaliczenie strefy do okre ślonej klasy wi ąż e si ę z podj ęciem działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza albo d ąż eniem do utrzymania dobrej jako ści. W przypadku, gdy jest przekroczony poziom dopuszczalny substancji okre ślane s ą obszary przekrocze ń, opracowywane lub aktualizowane Programy Ochrony Powietrza. Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwał ą Nr XXXIX/769/13 z dnia 25 listopada 2013 roku przyj ął „Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej” (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2013 roku poz. 7401) , w którym zostały okre ślone programy naprawcze dla poprawy stanu powietrza atmosferycznego. W perspektywie obowi ązywania Programu

26 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 ochrony środowiska przewiduje si ę d ąż enie do zmniejszenia st ęż enia zanieczyszcze ń powietrza na terenie strefy wielkopolskiej do poziomów dopuszczalnych i docelowych oraz wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Wyniki oceny dla strefy wielkopolskiej według kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia przedstawiono poni żej. W województwie wielkopolskim prowadzone s ą pomiary automatyczne pyłu PM10, który emitowany jest przede wszystkim z procesów spalania, ale unosi si ę te ż z placów budów, dróg, nieutwardzonych powierzchni. Źródłem pyłu s ą równie ż po żary. W roku 2016 na prawie wszystkich stanowiskach prowadz ących pomiary pyłu PM10, stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej cz ęsto ści przekrocze ń dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym dla 24 - godzin. Na żadnym stanowisku nie stwierdzono przekroczenia st ęż enia średniego dla roku. Stref ę wielkopolsk ą zaliczono do klasy C. Pył PM2,5 jest mieszanin ą substancji organicznych i nieorganicznych. Powstaje w wyniku procesów antropogenicznych i naturalnych oraz w wyniku przemian dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, amoniaku, lotnych zwi ązków organicznych i trwałych zwi ązków organicznych. Stref ę wielkopolsk ą zaliczono do klasy C i dodatkowo C1. Warto ść dopuszczaln ą nale ży dotrzyma ć do 2020 roku. Benzo(a)piren nale ży do grupy wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych. Jest to zwi ązek trwały w środowisku, posiada zdolno ść do adsorpcji na powierzchni pyłów (np. PM10 i PM2,5). Powstaje w wyniku niepełnego spalania zwi ązków organicznych. W wyniku działalno ści człowieka uwalniany jest do środowiska ze spalania paliw kopalnych, odpadów, wypalania traw oraz działalno ści przemysłowej. Substancja ta obecna jest tak że w spalinach samochodowych i dymie papierosowym. Na wszystkich stanowiskach pomiarowych odnotowano st ęż enia benzo(a)pirenu przekraczaj ące poziom docelowy. Stref ę wielkopolsk ą zaliczono do klasy C. Ozon jest zanieczyszczeniem wtórnym powstaj ącym w wyniku reakcji fotochemicznych przy sprzyjaj ących warunkach meteorologicznych, w atmosferze zawieraj ącej tzw. prekursory ozonu (np.: tlenki azotu, węglowodory) pochodz ące ze źródeł antropogenicznych, przede wszystkim transportu drogowego. Stref ę wielkopolsk ą zaliczono do klasy C i D2. Termin osi ągni ęcia poziomu celu długoterminowego wyznaczono na rok 2020. Otrzymane w 2016 roku wyniki klasyfikacji strefy wielkopolskiej pod k ątem ochrony zdrowia przedstawia poni ższa Tabela.

Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Nazwa Pył Pył strefy NO SO CO C H BaP As Cd Ni Pb O 2 2 6 6 PM2,5 PM10 3 wielkopolska A A A A C C C A A A A C Tabela 8. Wyniki klasyfikacji strefy wielkopolskiej pod k ątem ochrony zdrowia w 2016r., źródło: WIO Ś Pozna ń

Wyniki klasyfikacji, w oparciu o kryteria okre ślone dla ochrony ro ślin, dla strefy wielkopolskiej przedstawia poni ższa Tabela.

Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Nazwa strefy NO x SO 2 O3 wielkopolska A A A Tabela 9. Wyniki klasyfikacji strefy wielkopolskiej pod k ątem ochrony ro ślin w 2016r., źródło: WIO Ś Pozna ń

27 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Maksymalne st ęż enia średnie dla doby, o śmiogodzinne, roczne oraz jednogodzinne zanieczyszcze ń powietrza w 2015 roku na terenie gminy Witkowo (stacja pomiarowa w Krzy żówce) przedstawia poni ższa Tabela.

Mierzone zanieczyszczenia Adres [µg/m 3] [mg/m 3] stacji No x NO 2 NO 2 SO 2 SO 2 SO 2 benzen CO Okres 24 1 rok 1 godz. 1 rok 1 godz. 1 rok 1 rok 8 godz. uśredniania godz. Krzy żówka 13 60 10 35 10 4 - - Pomiary pod k ątem ochrony Pomiary pod k ątem ochrony zdrowia ro ślin Tabela 10. Maksymalne st ęż enia średnie dla doby, o śmiogodzinne, roczne oraz jednogodzinne zanieczyszcze ń powietrza w 2015, źródło: WIO Ś Pozna ń

Na podstawie powy ższych wyników nale ży stwierdzi ć, że na terenie gminy Witkowo nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, zarówno pod wzgl ędem oceny według kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony ro ślin.

3.1.1. Klimat

Pod wzgl ędem klimatycznym Gmina Witkowo poło żona jest w obr ębie Dzielnicy Środkowej. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8ºC, średni roczny opad 550 mm, średnia roczna pr ędko ść wiatru 2,9 m/s. Przewa żaj ącymi s ą wiatry zachodnie, a drugorz ędnymi wiatry południowo-zachodnie. Wiatry zachodnie przewa żaj ą głównie w porze letniej, zim ą pojawiaj ą si ę cz ęsto wiatry z kierunku południowo-zachodniego. Najwi ększe pr ędko ści wiatrów notowane s ą zim ą i wiosn ą, a najmniejsze latem, średnie roczne pr ędko ści wiatrów zawieraj ą si ę w granicach od 2 m/s do 4 m/s. Amplitudy temperatury s ą mniejsze ni ż przeci ętne w Polsce, wiosny i lata s ą wczesne i ciepłe, zimy łagodne z nietrwał ą pokryw ą śnie żną, zalegaj ącą od 50 do 60 dni. Okres wegetacyjny trwa średnio około 215 dni. Najcieplejszym miesi ącem jest lipiec, ze średni ą temperatur ą 18ºC, najchłodniejszym stycze ń ze średni ą temperatur ą -2,2ºC. Ujemne średnie miesi ęczne temperatury trwaj ą od grudnia do marca wł ącznie. Charakterystyczne dla tego obszaru s ą jedne z najni ższych w Polsce opady, sumy roczne wahaj ą si ę w przedziale od 500 – 600 mm. Najwy ższe opady w ci ągu roku odnotowywane s ą w miesi ącach letnich, najni ższe w miesi ącach zimowych od stycznia do marca.

3.1.2. Energia odnawialna

Odnawialne źródło energii (OZE) w ustawie z dnia 20 lutego 2015. o odnawialnych źródłach energii (tekst jednolity Dz. U. z 2017r. poz. 1148) zdefiniowano jako odnawialne, niekopalne źródła energii obejmuj ące energi ę wiatru, energi ę promieniowania słonecznego, energi ę aerotermaln ą, energi ę geotermaln ą, energi ę hydrotermaln ą, hydroenergi ę, energi ę fal, pr ądów i pływów morskich, energi ę otrzymywan ą z biomasy, biogazu, biogazu rolniczego . Źródła energii odnawialnej charakteryzuj ą si ę brakiem emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszcze ń do środowiska naturalnego. W najbli ższych latach zauwa żalny jest rozwój odnawialnych źródeł energii, jednak pozycja paliw kopalnych w globalnym bilansie zu życia energii wydaje si ę by ć niezagro żona przez najbli ższe dziesi ęciolecia.

28 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

W zał ączniku II Traktatu Akcesyjnego Polska zobowi ązała si ę do zwi ększenia udziału OZE w produkcji energii elektrycznej z poziomu 1,6%, przy rocznej produkcji 2,35 TWh w 1997 r., do poziomu 7,5% w 2010 r. Jako członek UE Polska wykonuje swe zobowi ązania równie ż w zakresie zastosowania biopaliw w transporcie, zgodnie z dyrektyw ą 2003/30/WE . Zgodnie z opracowanymi zało żeniami Komisji Europejskiej oczekuje si ę podj ęcia dalszych akcji przez kraje UE prowadz ące do zwi ększenia do 20 % udziału OZE w 2020 r. w bilansie pierwotnych no śników energii dla Unii jako cało ści. W latach 2018-2025 przewiduje si ę na terenie gminy Witkowo wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w budynkach indywidualnych oraz realizacje przedsi ęwzi ęć w zakresie budowy elektrowni wiatrowych i elektrowni fotowoltaicznych.

Energia wód

Energetyka wodna zajmuje si ę pozyskiwaniem energii wód i jej przetwarzaniem na energi ę mechaniczn ą i elektryczn ą przy u życiu silników wodnych (turbin wodnych) i hydrogeneratorów w siłowniach wodnych oraz elektrowniach wodnych, a tak że innych urz ądze ń. Energetyka wodna opiera si ę przede wszystkim na wykorzystaniu energii wód śródl ądowych o du żym nat ęż eniu przepływu i du żym spadzie, mierzonym ró żnic ą poziomów wody górnej i dolnej z uwzgl ędnieniem strat przepływu. Polska nale ży do krajów o stosunkowo niewielkich zasobach wodnoenergetycznych. Zasoby te skoncentrowane s ą głównie w dorzeczu Wisły i Odry. Rozwój małych elektrowni wodnych ma sporo zalet, m. in. energooszcz ędno ść , zwi ększenie bezpiecze ństwa energetycznego kraju i tzw. małej retencji wód – zjawisko bardzo po żą dane w wysychaj ącym i stepowiej ącym kraju, a ponadto umo żliwia tworzenie nowych miejsc pracy. Małe elektrownie wodne maj ą istotne znaczenie dla poprawy środowiska naturalnego, poniewa ż dzi ęki budowie śluz, jazów, zalewów i stawów zatrzymuj ą du że ilo ści wody, co w efekcie wpływa na polepszenie bilansu hydrologicznego i hydrobiologicznego kraju. Na terenie kraju na istniej ących stopniach wodnych mo że funkcjonowa ć nawet ok. 1000 małych elektrowni wodnych o ł ącznej mocy ok. 200 MW.

Energia geotermalna

Energi ę geotermaln ę definiuje si ę jako energi ę o charakterze nieantropogenicznym skumulowan ą w postaci ciepła pod powierzchni ą ziemi. Energia ta jest naturalnym ciepłem Ziemi skumulowanym w skałach i wodach wypełniaj ących szczeliny skalne. Energia taka jest praktycznie niewyczerpalna. Przypuszcza si ę, że źródłem energii wewn ętrznej skorupy ziemskiej jest bardzo powolny rozpad radioaktywny pierwiastków promieniotwórczych, któremu towarzyszy wydzielanie du żej ilo ści ciepła. Obecnie wykorzystuje si ę dwa rodzaje energii geotermalnej - energi ę zawart ą w przegrzanej parze wodnej o temperaturze powy żej 150°C oraz energi ę zawart ą w wodach geotermalnych nisko-(20-35°C), średnio- (35-80°C) i wysokotemperaturowych (100-150°C). W latach 1993-2003 w Polsce oddano do u żytku sze ść instalacji ciepłowniczych bazuj ących na energii gor ących wód podziemnych (Ba ńska Ni żna, Sucha, Słomniki, Uniejów, Pyrzyce i Mszczonów). W najbli ższym czasie planowane s ą nowe inwestycje, m. in. w Stargardzie Szczeci ńskim, Czarnkowie, Kole i W ągrowcu. Teren województwa wielkopolskiego obejmuje trzy regionalne jednostki geologiczne. Cz ęść środkow ą województwa zajmuje niecka mogile ńsko-łódzka, cz ęść południową o powierzchni zajmuje cz ęść monokliny przedsudeckiej oraz cz ęść północna i skrawek cz ęś ci wschodniej zajmuje cz ęść antyklinorium środkowopolskiego. Gmina

29 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Witkowo poło żona jest w granicach niecki mogile ńsko – łódzkiej. Nale ży podkre śli ć, że wykonane w latach 1996-2000 oceny zasobów wykazały, że prawie ka żda gmina województwa wielkopolskiego, posiada dobre warunki do zagospodarowania energii geotermalnej. Cała Wielkopolska jest regionem o znacz ących i mo żliwych do wykorzystania zasobach eksploatacyjnych energii geotermalnej. Nale ży wskaza ć, że wody termalne wyst ępuj ące na gł ęboko ści 1000 m p.p.t. osi ągaj ą temperatury powy żej 40ºC na prawie całym obszarze Wielkopolski.

Energia słoneczna

Sło ńce jest głównym źródłem energii, ilo ść energii docieraj ącej do powierzchni Ziemi tysi ąckrotnie przekracza zapotrzebowanie energetyczne świata. Energia pochodz ąca ze Sło ńca jest jednak rozproszona i trudna technicznie do efektywnego skumulowania i praktycznego wykorzystania. Środki i metody jej pozyskiwania s ą ci ągle doskonalone. Ze wzgl ędu na swoje poło żenie, Polska nie ma du żych mo żliwo ści wykorzystania energii słonecznej. Najlepsze warunki wyst ępuj ą w skali roku we wschodniej cz ęś ci Polski i na Wybrze żu Zachodnim. Promieniowanie słoneczne wykorzystywane jest coraz cz ęś ciej w ciepłownictwie – cieplne kolektory słoneczne i w elektroenergetyce – ogniwa fotowoltaiczne. Kolektory słoneczne wykorzystywane s ą do podgrzewania wody użytkowej i wody w basenach oraz do ogrzewania domów jednorodzinnych i letniskowych. Korzystanie z bezpłatnej energii pochodz ącej ze Sło ńca wymaga jednak stosowania drogich systemów solarnych z wysokosprawnymi kolektorami słonecznymi, których rynek producentów w Polsce jest nadal stosunkowo ubogi. Kolektory słoneczne mog ą by ć montowane na dachach i ścianach budynków. Do bezpo średniego wytwarzania energii elektrycznej z promieniowania słonecznego słu żą ogniwa fotowoltaiczne. Systemy takie montowane s ą np. do zasilania parkometrów, tablic informacyjnych, zegarów i itp. Na terenie Gminy Witkowo istniej ą dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego. Gmina poło żona jest na obszarze, gdzie usłonecznienie wzgl ędne w ciągu roku, czyli liczba godzin z bezpo średnio widoczn ą tarcz ą słoneczn ą, waha si ę w granicach 34 - 36%, co przedstawia poni ższa mapa. Roczna liczba godzin czasu promieniowania słonecznego waha si ę w granicach około 1.650 – 1.700. Na terenie gminy Witkowo wyst ępuj ą instalacje wykorzystuj ące energi ę słoneczn ą, są to przede wszystkim kolektory słoneczne montowane na budynkach mieszkalnych. W planach s ą przedsi ęwzi ęcia polegaj ące na budowie elektrowni fotowoltaicznych o mocy do 7 MW wraz z niezb ędn ą infrastruktur ą techniczn ą oraz o mocy do 5 MW w miejscowo ści Miel żyn, a tak że o mocy do 1 MW w Ruchocinku i Chł ądowie. W ramach powy ższych przedsi ęwzi ęć planuje si ę posadowienie paneli fotowoltaicznych w rz ędach na stołach monta żowych. Stoły te stanowi ć b ędą konstrukcje oparte na metalowych profilach, które zostan ą bezpo średnio wbite w grunt. Panele fotowoltaiczne zostan ą nachylone wzgl ędem gruntu pod odpowiednim k ątem w kierunku południowym. W ramach inwestycji planuje si ę tak że budow ę dróg dojazdowych, placu manewrowego i monta żowego, monta ż inwerterów, okablowania, stacji transformatorowej, rozdzielnic, układów pomiarowych i zabezpieczaj ących oraz wykonanie infrastruktury przył ączeniowej do sieci elektroenergetycznej. Planowane jest wpi ęcie projektowanej instalacji do istniej ącej linii SN lub istniej ącej stacji GPZ.

30 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Mapa 3. Usłonecznienie wzgl ędne na terenie Polski, źródło: http://maps.igipz.pan.pl/atlas/

Energia wiatru

Energia wiatru stanowi du ży udział w odnawialnych źródłach energii. Ruch powietrza wywoływany jest przez ró żnice temperatur l ądów i mórz, biegunów i równika oraz przez sił ę Coriolisa, zwi ązan ą z obrotowym ruchem Ziemi. Zasoby energii wiatru s ą niewyczerpalne. Czynnikiem decyduj ącym o mo żliwo ści wykorzystania wiatru jest odpowiednia jego pr ędko ść . Elektrownie wiatrowe mog ą by ć wykorzystywane do zasilania energi ą elektryczn ą małych skupisk ludzkich, gospodarstw rolnych, hodowlanych, rybnych, oczyszczalni ścieków i wykorzystywane do o świetlania i ogrzewania. Elektrownie wiatrowe maj ą swoich zwolenników i przeciwników. Z jednej strony jest to źródło czystej energii, ale z drugiej strony urz ądzenia mog ą by ć zbyt ingeruj ące w ekosystem. W Polsce warunki wiatrowe charakteryzuj ą si ę du żą zmienno ści ą na całym obszarze kraju. Do najbardziej korzystnych rejonów zaliczy ć nale ży okolice Przyl ądka Rozewie, Pobrze że Słowi ńskie od Świnouj ścia a ż po Hel i cz ęść Suwalszczyzny. Wielkopolska le ży w korzystnej strefie wykorzystania energii wiatru. W Polsce powstaje coraz wi ęcej elektrowni wiatrowych. Gmina Witkowo poło żona jest na obszarze o korzystnych warunkach dla rozwoju energetyki wiatrowej, co przedstawia poni ższa mapa.

31 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Mapa 4. Strefy energetyczne wiatru w Polsce, źródło: http://www.oze.otwartaszkola.edu.pl/

Na terenie gminy Witkowo zlokalizowanych jest pi ęć elektrowni wiatrowych: • jedna w m. Witkówko o mocy 500 kW, • dwie w m. Chł ądowo o mocy 750 kW ka żda, • dwie w Małachowie Złych Miejsc o mocy 2 MW ka żda. Są plany na budow ę kolejnych elektrowni wiatrowych na terenie gminy Witkowo.

Biomasa

Biomasa definiuje si ę jako stałe lub ciekłe substancje pochodzenia ro ślinnego lub zwierz ęcego, które ulegaj ą biodegradacji, pochodz ące z produktów, odpadów i pozostało ści z produkcji rolnej i le śnej oraz przemysłu przetwarzaj ącego ich produkty oraz ziarna zbó ż niespełniaj ące wymaga ń jako ściowych. Biomasa jest najwi ększym potencjalnym źródłem energii odnawialnej na świecie. Jest to substancja organiczna powstała w procesie akumulowania energii słonecznej. Najcenniejsz ą cech ą biomasy jest to, że emisja dwutlenku w ęgla w porównaniu z w ęglem kamiennym jest bardzo niska. Energi ę biomasy mo żna uzyska ć w procesie spalania, gazyfikacji, fermentacji alkoholowej lub metanowej

32 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 oraz przez wykorzystanie olejów ro ślinnych. Pod wzgl ędem energetycznym dwie tony drewna lub słomy s ą równowa żne jednej tonie w ęgla kamiennego o dobrej jako ści. Odpady drewna wykorzystywane s ą do produkcji zr ębków, brykietów i pelet. Brykiet drzewny jest paliwem całkowicie ekologicznym, poniewa ż nie zawiera żadnych dodatków chemicznych. Brykiety drzewne i pelety s ą wygodne w u życiu i daj ą du żo ciepła. Spala si ę je prawie w cało ści w przystosowanych do tego celu piecach. Zastosowanie tego paliwa pozwala na zmniejszenie kosztów ogrzewania nawet o 40 – 50% w stosunku do innych paliw tradycyjnych. Biomasa to głównie pozostało ści i odpady. Niektóre jej formy s ą jednak celem, a nie efektem ubocznym produkcji. Aby pozyskiwa ć biomas ę uprawia si ę ro śliny energetyczne, takie jak: wierzba wiciowa, rdest czy trzcina pospolita. Do tych upraw energetycznych nadaj ą si ę zwłaszcza ro śliny charakteryzuj ące si ę du żym przyrostem rocznym i niewielkimi wymaganiami glebowymi.

Biogaz

Biogaz powstaje w procesie beztlenowej fermentacji biomasy i składa si ę z metanu i dwutlenku w ęgla. Podstawowymi jego źródłami s ą oczyszczalnie ścieków i wysypiska śmieci (oraz inne miejsca, w których fermentacja odbywa si ę samoczynnie, bez nadzoru i kontroli), a tak że biogazownie, które można równie ż traktowa ć jako miejsce utylizacji i bezpiecznego unieszkodliwiania odpadów. Biogaz o dużej zawarto ści metanu (powyżej 40%) mo że by ć wykorzystany do celów u żytkowych, głównie do celów energetycznych lub w innych procesach technologicznych. Typowe przykłady wykorzystania obejmuj ą produkcj ę energii elektrycznej w silnikach iskrowych lub turbinach, produkcj ę energii cieplnej w przystosowanych kotłach gazowych, produkcj ę energii elektrycznej i cieplnej w jednostkach skojarzonych, dostarczanie gazu wysypiskowego do sieci gazowej, wykorzystanie gazu jako paliwa do silników trakcyjnych/pojazdów oraz wykorzystanie gazu w procesach technologicznych oraz w produkcji metanolu. Biogaz wykorzystywany do celów energetycznych powstaje w wyniku fermentacji odpadów organicznych na składowiskach odpadów, odpadów zwierz ęcych w gospodarstwach rolnych i osadów ściekowych w oczyszczalniach ścieków. Gaz wysypiskowy musi by ć spalany w pochodni lub w instalacjach energetycznych, a odchody zwierzęce fermentowane.

3.1.3. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie ochrony powietrza

W ostatnich trzech latach przebudowano drogi gminne w m. Folwark, M ąkownica, Ruchocin, Malenin, Gaj i Miel żyn o łącznej długo ści ok. 7,7 km. Na realizacj ę zada ń pozyskiwano dofinansowania z bud żetu Województwa Wielkopolskiego. Wykonano przył ącze gazowe do budynku Centrum Kultury im. Krzysztofa Szkudlarka w Witkowie oraz zainstalowano kocioł centralnego ogrzewania wysokiej klasy w budynku gminnym przy ul. Jana Pawła II w Witkowie. Opracowano Plan gospodarki niskoemisyjnej, który pozwoli Gminie i Miastu Witkowo, podmiotom działaj ącym na terenie gminy oraz mieszka ńcom pozyska ć fundusze unijne na działania zwi ązane z termomodernizacj ą budynków, wdra żaniem inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii. Plan podniesie szanse Gminy i innych podmiotów działaj ących na jej terenie na uzyskanie dofinansowania ze środków krajowych i Unii Europejskiej, w tym w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Wielkopolskiego na lata 2014-2020 i funduszy ochrony środowiska.

33 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

W uchwalanych na terenie gminy Witkowo miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, np. dla budownictwa mieszkaniowego, okre śla si ę zasady zaopatrzenia i obsługi terenu w zakresie infrastruktury technicznej, w tym zasady zaopatrzenia w gaz i budowy nowych sieci gazowych oraz wskazuje si ę na stosowanie paliw charakteryzuj ących si ę najni ższymi wska źnikami emisyjnymi, takie jak paliwa gazowe, płynne lub inne, w tym odnawialne źródła energii.

3.1.4. Analiza SWOT dla obszaru ochrona klimatu i jako ści powietrza

MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ niewielki stopie ń zanieczyszczenia ‹ niewielki stopie ń wyposa żenia powietrza budynków w sie ć gazow ą ‹ niewielka emisja przemysłowa ‹ spalanie paliw stałych w kotłach o ‹ mo żliwo ść wykorzystania niskiej efektywno ści odnawialnych źródeł energii ‹ rosn ąca emisja zanieczyszcze ń z (wiatru, sło ńca, biomasy) ruchu komunikacyjnego ‹ du ża powierzchnia lasów ‹ niska efektywno ść energetyczna ‹ systematyczna modernizacja i starszych budynków mieszkalnych remonty nawierzchni dróg spowodowana zastosowaniem gminnych nieodpowiednich materiałów budowlanych SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ realizacja zało żeń Planu gospodarki ‹ zanieczyszczenia powietrza z gmin i niskoemisyjnej powiatów o ściennych ‹ realizacja zało żeń Planów ochrony ‹ wzrost liczby samochodów i powietrza w województwie nat ęż enia ruchu drogowego wielkopolskim ‹ stosowanie indywidualnego ‹ modernizacja i wymiana kotłowni ogrzewania w ęglowego wykorzystujących paliwa stałe ‹ utrzymuj ący si ę trend wzrostu ‹ rozbudowa sieci gazowej zu życia energii ‹ dost ępno ść środków unijnych w ‹ wysoki koszt inwestycji w ramach perspektywy finansowej odnawialne źródła energii 2014-2020 na wsparcie gospodarki niskoemisyjnej ‹ rozwój technologii energooszcz ędnych oraz ich coraz wi ększa dost ępno ść ‹ powstawanie ście żek rowerowych ‹ wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców – zaprzestanie spalania odpadów Tabela 11. Analiza SWOT dla obszaru ochrony klimatu i jako ści powietrza

3.2. Zagro żenia hałasem

Oddziaływanie hałasu jest jedn ą z najbardziej charakterystycznych cech terenów zurbanizowanych. Rozwój gospodarczy oraz post ępuj ąca urbanizacja spowodowały zwi ększenie liczby źródeł hałasu oddziałuj ących na środowisko i człowieka lub wzrost

34 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 emisji ze źródeł ju ż istniej ących. Hałas powoduje uszkodzenia narz ądu słuchu, co ma miejsce w przypadku ekspozycji na hałas o bardzo wysokim poziomie i dotyczy głównie osób nara żonych na nadmierny i ci ągły hałas na stanowisku pracy. Nadmierny hałas powoduje zaburzenia snu i wypoczynku, wpływa niekorzystnie na układ nerwowy, utrudnia prac ę i nauk ę oraz zwi ększa podatno ść na choroby psychiczne. Oddziaływanie hałasu nie powoduje nieodwracalnych zmian w środowisku naturalnym, ale jest elementem bardzo uci ąż liwym dla ludzi i zwierz ąt. Klimat akustyczny ocenia si ę i analizuje ilo ściowo na podstawie równoważnego poziomu d źwi ęku A (LAeq), wyra żonego w decybelach [dB]. Dopuszczalne warto ści poziomów hałasu w środowisku okre śla r ozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (tekst jednolity Dz. U. z 2014r. poz. 112) . Podstaw ą okre ślenia dopuszczalnej warto ści poziomu równowa żnego hałasu dla danego terenu jest zaklasyfikowanie go do okre ślonej kategorii, o wyborze której decyduje sposób zagospodarowania. Dla poszczególnych terenów podano dopuszczalny równowa żny poziom hałasu w porze dziennej (6:00 – 22:00) i nocnej (22:00 – 6:00) oraz dopuszczalne warto ści wska źników długookresowych dla poszczególnych rodzajów źródeł hałasu. Warto ści dopuszczalnych poziomów hałasu w zale żno ści od rodzaju terenu obj ętego ochron ą akustyczn ą dla pory dziennej i nocnej przedstawia poni ższa Tabela.

Dopuszczalny poziom hałasu w [dB] Pozostałe obiekty i Drogi lub linie kolejowe 1 działalno ść b ędąca źródłem hałasu L Aeq D L przedział czasu Aeq N przedział Lp. Rodzaj terenu odniesienia L L czasu Aeq D Aeq N równy 8 przedział czasu przedział czasu odniesienia najmniej odniesienia odniesienia równy 1 korzystnym równy 16 równy 8 najmniej godzinom dnia godzinom godzinom korzystnej kolejno po godzinie sobie nocy nast ępuj ącym 1. a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska, 50 45 45 40 b. tereny szpitali poza miastem 2. a. tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. tereny zabudowy zwi ązanej ze stałym lub czasowym pobytem 61 56 50 40 dzieci i młodzie ży2) c. tereny domów opieki społecznej d. tereny szpitali w miastach 3. a. tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. tereny zabudowy zagrodowej 65 56 55 45 c. tereny rekreacyjno- wypoczynkowe 2) d. tereny mieszkaniowo- usługowe 4. tereny w strefie śró dmiejskiej miast 68 60 55 45 powy żej 100 tys. mieszka ńców 3)

35 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 12. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, źródło: rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku

Obja śnienia do Tabeli: 1. Warto ści okre ślone dla dróg i linii kolejowych stosuje si ę tak że dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei liniowych, 2. W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcj ą, w porze nocy, nie obowi ązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy, 3. Strefa śródmiejska miast pow. 100 tys. mieszka ńców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracj ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których wyst ępuj ą dzielnice o liczbie mieszka ńców pow. 100 tys., mo żna wyznaczy ć w tych dzielnicach stref ę śródmiejsk ą, je żeli charakteryzuje si ę ona zwart ą zabudow ą mieszkaniow ą z koncentracj ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.

Ze wzgl ędu na rodzaj źródła hałasu wyodr ębniamy: • hałas komunikacyjny, • przemysłowy, • komunalny. Hałas komunikacyjny mo że by ć bardzo uci ąż liwy. W ostatnich latach globalnie nie obserwuje si ę znacz ącego wzrostu emisji hałasu komunikacyjnego. Wi ąż e si ę to z coraz lepszym technicznie taborem transportowym, lepszymi drogami zapewniaj ącymi płynno ść ruchu, posiadaj ącymi nowe nawierzchnie o wła ściwo ściach pochłaniaj ących d źwi ęk i wyposa żanymi przy ka żdej modernizacji w środki ograniczaj ące emisj ę (ekrany akustyczne). Ekrany wzdłu ż nowych arterii komunikacyjnych s ą coraz cz ęstszym elementem krajobrazu głównie w pobli żu nowych dróg tranzytowych i autostrad. Z hałasów komunikacyjnych jako najmniej dokuczliwy na terenie gminy Witkowo jest hałas kolejowy, z uwagi na brak taboru kolejowego. Przez teren gminy przebiega kolej wąskotorowa, wykorzystywana turystycznie w okresach letnich. Jednak w ostatnich latach zaprzestała swoj ą działalno ść . Z uwagi na istniej ące lotnisko wojskowe w Powidzu cz ęść miejscowo ści na terenie gminy Witkowo nara żonych jest tak że na hałas lotniczy. W 2016 roku podj ęto uchwał ę Nr XVI/442/16 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 21 marca 2016 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego u żytkowania dla lotniska wojskowego w Powidzu . Obszar ograniczonego u żytkowania przedstawia poni ższa mapa.

Mapa 5. Obszar ograniczonego u żytkowania dla lotniska wojskowego w Powidzu, źródło: uchwała Nr XVI/442/16 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 21 marca 2016 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego u żytkowania dla lotniska wojskowego w Powidzu

Lotnisko wojskowe w Powidzu rozbudowuje si ę. Stacjonuj ąca tam 33. Baza Lotnictwa Transportowego modernizuje port przeładunkowy cargo i zwi ększa liczb ę

36 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 obsługiwanych samolotów. Przy okazji realizacji tych inwestycji zbadano oddziaływanie lotniska na środowisko. Po analizach (ze wzgl ędu na zbyt du ży hałas startuj ących i ląduj ących maszyn) Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Poznaniu zdecydował o konieczno ści utworzenia wokół lotniska obszaru ograniczonego u żytkowania. Konsekwencj ą wprowadzenia obszaru ograniczonego u żytkowania jest m.in. zakaz mo żliwo ści zagospodarowania nieruchomo ści znajduj ących si ę w tej strefie w okre ślony sposób (np. nie wolno budowa ć na tym terenie nowych budynków mieszkalnych, szkół, szpitali itd.), natomiast istniej ące budynki muszą zosta ć dostosowane do norm budowlanych dotycz ących wzmo żonego hałasu. Szczegóły dotycz ące ogranicze ń w zagospodarowaniu nieruchomo ści oraz norm budowlanych dotycz ących izolacyjno ści akustycznej budynków opisane s ą w tre ści uchwały i ró żni ą si ę w zale żno ści od podstrefy, w której poło żona jest dana nieruchomo ść (obszar podzielony jest na Stref ę Zewn ętrzn ą oraz Stref ę Wewn ętrzn ą). W zasi ęgu strefy obszaru ograniczonego u żytkowania dla lotniska wojskowego w Powidzu znajduj ą si ę miejscowo ści Czajki, Odrow ąż , Jaworowo, Miel żyn, M ąkownica, Gorzykowo, Ruchocin i Ruchocinek, poło żone na terenie gminy Witkowo. Oddziaływanie hałasu przemysłowego staje si ę w ostatnich latach coraz mniej uci ąż liwe, poniewa ż oddawane do u żytkowania zakłady przemysłowe s ą, zgodnie z restrykcyjnymi przepisami prawnymi, prawidłowo projektowane pod k ątem ograniczenia emisji hałasu do środowiska. Zakłady istniej ące podejmuj ą niezb ędne działania organizacyjne i techniczne ograniczaj ące emisj ę hałasu do warto ści zapewniaj ących wła ściwy standard jako ściowy środowiska. Na terenie gminy Witkowo, z uwagi na drobny przemysł, problem hałasu przemysłowego wyst ępuje w niewielkim stopniu. Podstawowymi źródłami emisji hałasu na terenie gminy Witkowo jest transport drogowy (hałas komunikacyjny) zwi ązany ze wzmo żonym ruchem samochodowym, głównie przy drodze wojewódzkiej nr 260, której znaczna cz ęść przebiega przez tereny zabudowane i na której odbywa si ę ruch tranzytowy w kierunku Gniezna, Trzemeszna oraz Wrze śni. W latach 2010 i 2015 Wielkopolski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu przeprowadził generalny pomiar ruchu dla drogi wojewódzkiej nr 260 w punkcie pomiarowym Witkowo na długo ści 13,800 km (nr punktu pomiarowego: 30048) oraz Miel żyn na długo ści 13,600 km (nr punktu pomiarowego: 30049). Wyniki pomiarów przedstawia poni ższa Tabela.

Rodzajowa struktura ruchu pojazdów samochodowych Sam. ci ęż arowe Rok Pojazdy

Punkt pomiaru silnik. ą pomiarowy ruchu ogółem arowe ęż bez osobowe, Autobusy Autobusy ci gniki rolnicze rolnicze gniki Motocykle Motocykle mikrobusy mikrobusy Samochody Samochody (dostawcze) (dostawcze) ą przyczepy przyczepy Ci z przyczep Lekkie samochody Lekkie samochody Witkowo 5.470 49 4.595 383 164 186 77 16 2010 Miel żyn 4.529 50 3.591 380 177 285 32 14 Witkowo 7.216 87 6.457 361 152 87 58 14 2015 Miel żyn 4.216 126 3.474 278 190 110 17 21 Tabela 13. Generalny Pomiar Ruchu dla drogi wojewódzkiej nr 260 na terenie gminy Witkowo w latach 2010 i 2015, źródło: WZDW w Poznaniu

37 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Na podstawie powy ższych wyników pomiaru ruchu nale ży stwierdzi ć, że porównuj ąc rok 2010, wzrosło nat ęż enie ruchu dla drogi wojewódzkiej w mie ście Witkowo w 2015 roku, zwłaszcza samochodów osobowych i mikrobusów, zmniejszył si ę ruch pojazdów ci ęż arowych. Natomiast nat ęż enie ruchu w Miel żynie zmniejszyło si ę. W 2010 roku przeprowadzono tak że przez zarz ądzaj ącego w otoczeniu dróg wojewódzkich pomiary poziomów hałasu i nat ęż enia ruchu pojazdów, które obj ęły równie ż na terenie gminy Witkowo drog ę wojewódzk ą nr 260 w punkcie pomiarowym zlokalizowanym przy ul. Gnie źnie ńskiej 14 w Witkowie. Odległo ść punktu pomiarowego od drogi wynosił 8m. Dopuszczalny poziom hałasu dla dnia i nocy (L dop ), wg obowi ązuj ącego wówczas rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, wynosił odpowiednio 60 dB i 50 dB. Wyniki pomiarów poziomu hałasu dla tego punktu pomiarowego wynosiły odpowiednio 70,9 dB dla pory dziennej i 67,1 dB dla pory nocnej. Poziom hałasu na badanym odcinku pomiarowym został przekroczony w odniesieniu do ówcze śnie obowi ązuj ących dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, jak również w odniesieniu do obecnie obowi ązuj ących dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, które zostały zmienione w 2012 roku. Nat ęż enie ruchu pojazdów dla pory dziennej wynosiło ogółem 519 pojazdów, co stanowiło 17,8 % pojazdów ci ęż kich, a dla pory nocnej wynosiło ogółem104 pojazdów, co stanowiło 43,6 % pojazdów ci ęż kich. Na podstawie przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r. poz. 519) oraz rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006 roku w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja mo że powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporz ądzanie map akustycznych, oraz sposobu okre ślania granic terenów obj ętych tymi mapami (Dz. U. z 2007r. Nr 1, poz. 8) istnieje obowi ązek wykonania mapy akustycznej dla dróg, linii kolejowych i lotnisk, na których mo że nast ępowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na ich otoczenie. Kwalifikacja odcinków dróg do wykonania mapy akustycznej przeprowadzona została na podstawie wyników generalnego pomiaru ruchu w roku 2010. Dla drogi wojewódzkiej nr 260 wyznaczono odcinek drogi na kilometra żu od km 0+000 do km 3+600, dla której sporz ądzono map ę akustyczn ą. Mapa ta pozwoliła na wskazanie terenów, na których w wyniku oddziaływania hałasów drogowych nie s ą zachowane obowi ązuj ące standardy klimatu akustycznego w środowisku. Stwierdzone przekroczenia wymagaj ą podj ęcia działa ń naprawczych przez zarz ądzaj ącego drog ą. Mapy te słu żą tak że do tworzenia odpowiednich zapisów w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gminy, dotycz ących terenów poło żonych w otoczeniu dróg. Przedmiotowa mapa nie obejmowała terenów gminy Witkowo. Dla ochrony przed hałasem w środowisku fundamentalne znaczenie ma wła ściwe kształtowanie klimatu akustycznego ju ż na etapie planowania przestrzennego. Rozwi ązaniem poprawiaj ącym klimat akustyczny w miastach jest budowa obwodnic i kierowanie ruchu pojazdów poza teren miasta. W celu zmniejszenia oddziaływania hałasu mo żna stosowa ć ekrany akustyczne, jako naturalne lub sztuczne przeszkody ustawione przy drodze mi ędzy źródłem hałasu a danym terenem obj ętym ochron ą akustyczn ą. Ekranem akustycznym mo że by ć element pionowy o dostatecznej szeroko ści, wysoko ści i długo ści w stosunku do obiektu chronionego. Tego typu ekrany i obudowy akustyczne chroni ą najcz ęś ciej przed hałasem przemysłowym, na stanowiskach pracy oraz przed hałasem komunikacyjnym. Naturalnymi ekranami akustycznym mog ą by ć te ż inne przeszkody np. budynki, nasypy, pasy zieleni. Bardzo gładkie nawierzchnie równie ż mog ą generowa ć wysoki poziom hałasu. Podstawowym elementem wywołuj ącym hałas na styku opony z nawierzchni ą jest

38 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 powietrze, które najpierw ulega spr ęż eniu a nast ępnie rozpr ęż eniu wskutek działania opon poruszaj ących si ę na nawierzchni drogowej. To wła śnie powoduje powstawanie hałasu. Bardzo gładka nawierzchnia drogi mo że powodowa ć nat ęż enie tego zjawiska. Badania wykazały, że powietrze, które normalnie odpowiada za znaczn ą cz ęść hałasu powstaj ącego na styku opony z nawierzchni ą ulega rozproszeniu do pustych przestrzeni. Ujemna tekstura asfaltu porowatego (na powierzchni znacznie wi ęcej jest pustych przestrzeni ni ż elementów wystaj ących) równie ż przyczynia si ę do zmniejszenia hałasu generowanego przez opon ę. Nawierzchnie porowate maj ą du ży wpływ na zmniejszanie hałasu. Mog ą one tworzy ć bardziej jednorodny układ mniejszych pró żni, które znacznie skuteczniej rozpraszaj ą ci śnienie powstaj ące wskutek nacisku opony i wynikaj ącego z niego pompowania powietrza. Nawierzchnie te umo żliwiaj ą tak że odprowadzenie wody do wn ętrza warstwy o du żej porowato ści a nast ępnie bezpo średnio pod ni ą, na pobocze drogi przy jednoczesnej, znacz ącej, w porównaniu z nawierzchniami „tradycyjnymi” redukcji hałasu drogowego. Spo śród źródeł hałasu komunalnego wa żne znaczenie ma hałas towarzysz ący obiektom sportu, rekreacji i rozrywki. Dyskoteki, nocne kluby, obiekty koncertowe na wolnym powietrzu, nawet ogródki przy restauracjach i kawiarniach mog ą by ć źródłem uci ąż liwo ści dla mieszka ńców. Du żą skuteczno ść w likwidowaniu uci ąż liwo ści akustycznej podmiotów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą wykazuje działalno ść kontrolna i interwencyjna Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Problem uci ąż liwo ści hałasu rozpatrywany jest ju ż na szczeblu planowania i lokalizacji inwestycji. W perspektywie lat 2018-2025, czyli w latach obowi ązywania PO Ś na terenie gminy Witkowo, poprzez działania polegaj ące m. in. na modernizacji dróg, budowie ście żek rowerowych i zmiany organizacji ruchu w mie ście Witkowo, prognozuje si ę zmniejszenie uci ąż liwo ści spowodowanej nadmiernym hałasem.

3.2.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie zagro żenia hałasem

W uchwalanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, np. dla budownictwa mieszkaniowego okre ślano zasady w zakresie ochrony przed hałasem. W celu ochrony mieszka ńców przed hałasem prowadzone były działania polegające na bie żą cym utrzymaniu dróg na terenie gminy. W 2015 roku Rada Powiatu Gnie źnie ńskiego podj ęła uchwał ę Nr VIII/40/2015 w sprawie wprowadzenia ogranicze ń i zakazów u żywania jednostek pływaj ących nap ędzanych silnikami spalinowymi na jeziorach Powiatu Gnie źnie ńskiego. Powy ższy zakaz, z wyj ątkami, obowi ązuje w ci ągu całej doby i przez cały rok. Zakaz nie dotyczy słu żb publicznych i ratowniczych. Wprowadzenie zakazu i ogranicze ń przewidzianych uchwał ą b ędzie zapobiega ć naruszaniu równowagi przyrodniczej i wywoływaniu w wodach zmian niekorzystnych dla środowiska ro ślinnego i zwierz ęcego oraz wpłynie korzystnie na klimat akustyczny.

3.2.2. Analiza SWOT dla obszaru zagro żenia hałasem

MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ brak du żych zakładów ‹ du ży poziom hałasu przemysłowych emituj ących komunikacyjnego, zwłaszcza przy ponadnormatywne nat ężenie hałasu drodze wojewódzkiej ‹ poprawa stanu technicznego dróg

39 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

‹ wprowadzenia ogranicze ń i zakazów u żywania jednostek pływaj ących nap ędzanych silnikami spalinowymi na jeziorach Powiatu Gnie źnie ńskiego ‹ promowanie ruchu rowerowego na terenie gminy wraz z opracowaniem koncepcji przebiegu nowych ście żek SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ popularyzacja samochodów ‹ wzrost liczby samochodów i hybrydowych i elektrycznych nat ęż enia ruchu drogowego ‹ poło żenie nacisku na rozwój ‹ niezadowalaj ący stan techniczny infrastruktury rowerowej starszych samochodów ‹ wysokie koszty rozbudowy transportu przyjaznego środowisku naturalnemu Tabela 14. Analiza SWOT dla obszaru zagro żenia hałasu

3.3. Pola elektromagnetyczne

Pola elektromagnetyczne, zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska , definiowane s ą jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ści od 0 Hz do 300 GHz. Źródłem pól elektromagnetycznych emitowanych do środowiska w powy ższym zakresie cz ęstotliwo ści s ą stacje i linie elektroenergetyczne, urz ądzenia radionadawcze i radiokomunikacyjne oraz liczne urz ądzenia medyczne i przemysłowe. Wpływ tych urz ądze ń na środowisko jest zale żny od cz ęstotliwo ści ich pracy, ale przede wszystkim od wielko ści wytwarzanej przez nie energii. Energia pól elektromagnetycznych, która jest absorbowana przez organizm człowieka powoduje powstawanie w nim elektrycznych inudkowanych pr ądów oraz podgrzewanie tkanek. To mo że by ć przyczyn ą niekorzystnych zmian biologicznych i mo że prowadzi ć do zmian stanu zdrowia. Prowadzone prace naukowo - badawcze wykazuj ą, że obecno ść źródeł promieniowania elektromagnetycznego, a przede wszystkim ich lokalizacja mog ą mie ć znacz ący wpływ na środowisko naturalne i organizm człowieka. Z punktu widzenia ochrony środowiska istotne znaczenie maj ą nast ępuj ące obiekty: • linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciu znamionowym równym 110 kV lub wy ższym, • obiekty radionadawcze, w tym: stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, • urz ądzenia radiokomunikacyjne, w tym stacje bazowe telefonii komórkowej o cz ęstotliwo ści 450 – 1800 MHz, • urz ądzenia radiolokacyjne. Przez teren gminy Witkowo przebiega linia elektroenergetyczna wysokiego napi ęcia 110 kV, która ł ączy (na południe) od Witkowa elektrowni ę ze stacjami najwy ższych napi ęć w Koninie ze stacj ą elektroenergetyczn ą najwy ższych napi ęć w Pile (na północ od Witkowa), po drodze zasilaj ąc równie ż gminy takie jak Kazimierz Biskupi, Ostrowite, Powidz, a tak że gmin ę Gniezno, Mieleszyn, Mieścisko, W ągrowiec, Margonin, Chodzie ż. W Chł ądowie znajduje si ę główny punkt zasilania (GPZ) linii elektroenergetycznej. Pola elektromagnetyczne wokół linii o napi ęciu ni ższym ni ż 110 kV traktowane s ą jako mało istotne z punktu widzenia wpływu na środowisko i zdrowie ludzi. Natomiast

40 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 pola elektromagnetyczne o warto ściach przekraczaj ących warto ści dopuszczalne mog ą wyst ępowa ć wokół linii elektroenergetycznych wysokich napi ęć oraz w otoczeniu stacji elektroenergetycznych. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku reguluje rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883) . W ostatnich latach nast ąpił szybki rozwój nowych technik telekomunikacyjnych i sieci telefonii komórkowej. Elementem tych sieci s ą stacje bazowe telefonii komórkowej, których anteny nadawcze lokalizowane s ą na wolnostoj ących wie żach antenowych lub na masztach antenowych instalowanych na dachach budynków, a tak że na istniej ących wie żach lub kominach. Na terenie gminy Witkowo istnieje 6 stacji bazowych telefonii komórkowej: - na kominie kotłowni przy ul. Żwirki i Wigury w Witkowie, - na dachu budynku banku przy ul. Stary Rynek w Witkowie, - w miejscowo ści Kołaczkowo, - na terenie O środka Wypoczynkowego w Skorz ęcinie, - w miejsowo ści Skorz ęcin, - w miejscowo ści Ćwierdzin. Negatywn ą konsekwencj ą lokalizacji anten telefonii komórkowej na du żych wysoko ściach jest konieczno ść wznoszenia wysokich konstrukcji wsporczych, najcz ęś ciej w postaci wie ż kratowych, które s ą widocznym elementem w krajobrazie. Dlatego istotne jest lokalizowanie tych obiektów poza miejscami objętymi szczególn ą ochron ą, z uwzgl ędnieniem zakazów wynikaj ących z aktów prawa miejscowego powołuj ących okre ślone formy ochrony przyrody i w taki sposób aby ich wpływ na krajobraz był jak najmniejszy. W 2013 roku przy ul. Płk. Hynka 5 w Witkowie przeprowadzone zostały przez WIO Ś w Poznaniu pomiary pola elektromagnetycznego dla celów ochrony środowiska i ludzi. Wynik pomiaru to 0,09V/m. W 2016 roku przez WIO Ś w Poznaniu przeprowadził kolejne pomiary pola elektromagnetycznego w Witkowie. Wynik pomiaru to 0,30V/m. Na podstawie tych pomiarów nie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego (7 V/m dla zakresu cz ęstotliwo ści od 3 MHz do 300 GHz). Na terenie gminy Witkowo, z uwagi na brak przekrocze ń dopuszczalnych poziomów pół elektromagnetycznych, prognozuje si ę utrzymanie istniej ącego stanu środowiska w zakresie oddziaływania pól elektromagnetycznych.

3.3.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie pól elektromagnetycznych

W uchwalanych na terenie gminy Witkowo miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego okre śla si ę zasady w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym.

3.3.2. Analiza SWOT dla obszaru pól elektromagnetycznych

MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ systematyczne pomiary pól ‹ wyst ępowanie na terenie gminy elektromagnetycznych napowietrznych linii ‹ brak przekrocze ń dopuszczalnych elektroenergetycznych wysokiego

41 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

poziomów nat ęż enia napi ęcia i stacji bazowych telefonii promieniowania komórkowej elektromagnetycznego ‹ niska świadomo ść społecze ństwa w ‹ uwzgl ędnianie w mpzp zakresie oddziaływa ń pól oddziaływania pól elektromagnetycznych elektromagnetycznych SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ obowi ązkowy monitoring w ramach ‹ zwi ększaj ąca liczba powstających pa ństwowego monitoringu urz ądze ń emituj ących pola środowiska elektromagnetyczne Tabela 15. Analiza SWOT dla obszaru pól elektromagnetycznych

3.4. Gospodarowanie wodami

3.4.1 Wody podziemne

Uj ęcia wód podziemnych na terenie gminy Witkowo zlokalizowane s ą w zasi ęgu Wielkopolskiej Doliny Kopalnej. Dotychczasowe rozpoznanie hydrogeologiczne (na podstawie odwiertów studziennych) dotycz ących powiatu gnie źnie ńskiego pozwala wyró żni ć w stratyfikacji hydrogeologicznej obszaru trzy pi ętra wodono śne: pi ętro wód czwartorz ędowych, pi ętro wód trzeciorz ędowych i mezozoicznych. Pi ętro czwartorz ędowe reprezentuje poziom plejstoce ński, pi ętro trzeciorz ędowe - poziom mioce ński i poziom oligoce ński, za ś mezozoiku – poziom górnokredowy. Pi ętrem u żytkowym o zasadniczym znaczeniu dla zaopatrzenia ludno ści i przemysłu w wod ę s ą wody poziomu plejstoce ńskiego. Na terenie powiatu gnie źnie ńskiego zlokalizowane są dwa Główne Zbiorniki Wód Podziemnych: - trzeciorz ędowy Subzbiornik Inowrocław-Gniezno (GZWP nr 143) o zasobach dyspozycyjnych 96 tys. m 3/d i średniej gł ęboko ści uj ęć około 120 m p.p.t., - Dolina Kopalna Wielkopolska (GZWP nr 144), który jest zbiornikiem czwartorz ędowym o znacznej gł ęboko ści zalegania warstwy wodono śnej i o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych rz ędu 480 tys. m 3/d oraz średniej gł ęboko ści uj ęć około 60 m p.p.t. Gmina Witkowo le ży w granicach: - Jednolitej Częś ci Wód Podziemnych JCWPd 43 - region wodny Warty o powierzchni 4.032 km 2, - Jednolitej Częś ci Wód Podziemnych JCWPd 63 - region wodny Warty o powierzchni 1.047 km 2. Zgodnie z definicj ą umieszczon ą w Dyrektywie 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2000 r. ustanawiaj ącą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, tzw. Ramowej Dyrektywie Wodnej (RDW) , dobry stan wód podziemnych oznacza stan osi ągni ęty przez cz ęść wód podziemnych, je żeli zarówno jej stan ilo ściowy, jak i chemiczny jest okre ślony, jako co najmniej „dobry”. W 2016 roku przyj ęto rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 19 pa ździernika 2016 roku w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (Dz. U. z 2016 r. poz. 1967) . Plan gospodarowania wodami stanowi podstawowy dokument planistyczny w zakresie gospodarowania wodami. Plan jest podsumowaniem ka żdego z 6 letnich cyklów planistycznych wymaganych Dyrektyw ą 2000/60/WE tzw. Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą i stanowi ć powinien podstaw ę podejmowania wszelkich decyzji maj ących wpływ na stan zasobów wodnych i zasady gospodarowania nimi w przyszło ści.

42 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Działania zawarte w Planie zmierzaj ą do utrzymania lub poprawy i dotycz ą zarówno konkretnych przedsi ęwzi ęć technicznych jak równie ż działa ń o charakterze administracyjnym, ekonomicznym, badawczym, informacyjnym czy edukacyjnym. Dla jednolitych cz ęś ci wód zostały okre ślone cele środowiskowe: - zapobieganie dopływowi lub ograniczenia dopływu zanieczyszcze ń do wód podziemnych, - zapobieganie pogarszaniu si ę stanu wszystkich cz ęś ci wód podziemnych (z zastrze żeniami wymienionymi w RDW), - zapewnienie równowagi pomi ędzy poborem, a zasilaniem wód podziemnych, - wdro żenie działa ń niezb ędnych dla odwrócenia znacz ącego i utrzymuj ącego si ę rosn ącego trendu st ęż enia ka żdego zanieczyszczenia powstałego wskutek działalno ści człowieka. Dla spełnienia wymogu niepogarszania stanu cz ęś ci wód, dla cz ęś ci wód będących, w co najmniej dobrym stanie chemicznym i ilo ściowym, celem środowiskowym b ędzie utrzymanie tego stanu. Zgodnie z RDW cele środowiskowe powinny zosta ć osi ągni ęte do 2015 roku. Dyrektywa przewiduje odst ępstwa (derogacje) od założonych celów środowiskowych, je żeli ich osi ągni ęcie dla danej cz ęś ci wód w ustalonym terminie nie będzie mo żliwe z okre ślonych przyczyn. Odst ępstwa te zdefiniowane nast ępuj ąco: - odst ępstwa czasowe – dobry stan wód mo że zosta ć osi ągni ęty do roku 2021 lub najpó źniej do 2027, - ustalenie celów mniej rygorystycznych, - czasowe pogorszenie stanu wód, - nieosi ągni ęcie celów ze wzgl ędu na realizacj ę nowych inwestycji. Odst ępstwa czasowe, czyli przedłu żenie terminu realizacji zada ń RDW do 2021 lub 2027 roku, mo żna wyznaczy ć dla cz ęś ci wód ze wzgl ędu na: - brak mo żliwo ści technicznych wdra żania działa ń, - dysproporcjonalne koszty wdro żenia działa ń, - warunki naturalne niepozwalaj ące na popraw ę stanu cz ęś ci wód. Dąż enie do osi ągni ęcia celów mniej rygorystycznych jest mo żliwe dla tych cz ęś ci wód, które zostały zmienione w wyniku działalno ści człowieka w taki sposób, że doprowadzenie ich do stanu (potencjału) dobrego jest niemo żliwe ze wzgl ędu na: - brak mo żliwo ści technicznych wdro żenia działa ń, - dysproporcjonalne koszty wdro żenia działa ń. Ramowa Dyrektywa Wodna dopuszcza wyznaczenie derogacji dla jednolitych cz ęś ci wód równie ż w sytuacji, gdy osi ągni ęcie celów jest niemo żliwe w wyniku: - nowych zmian w charakterystykach fizycznych jednolitych cz ęś ci wód, - nowych form zrównowa żonej działalno ści gospodarczej człowieka. Stosowanie powy ższych odst ępstw w osi ągni ęciu celów środowiskowych mo żliwe jest w okre ślonych warunkach. RDW dopuszcza realizacj ę inwestycji maj ących wpływ na stan wód, powoduj ących zmiany w charakterystykach fizycznych jednolitych cz ęś ci wód, je żeli cele, którym słu żą , stanowi ą nadrz ędny interes społeczny i/lub korzy ści dla środowiska naturalnego i społecze ństwa. Jednolite cz ęś ci wód podziemnych, w granicach których poło żona jest gmina Witkowo, znajduj ą si ę makroregionie hydrogeologicznym północno – zachodnim. Z charakterystyki zmienno ści stanu zwierciadła wód podziemnych dla tego makroregionu, która została przedstawiona w „Roczniku hydrogeologicznym” Pa ństwowej Słu żby Hydrogeologicznej za 2013 rok, wynika, że średni poziom wód o zwierciadle swobodnym przez cały rok hydrologiczny 2013 kształtował si ę na poziomie wy ższym ni ż średni dla odpowiednich miesi ęcy z wielolecia. Dla tego regionu nie wyst ępowały tak że zagro żenia susz ą gruntow ą. Wody o zwierciadle napi ętym i swobodnym w makroregionie północno –

43 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 zachodnim stanowiły wody z grupy I, czyli wody, dla których wpływ antropopresji i czynników neogenicznych był znikomy. W tym makroregionie dominowały wody z grupy III, czyli wody o zadowalaj ącej jako ści. Jednolite cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd) nr 43 i nr 63, zlokalizowane na terenie gminy Witkowo, s ą niezagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód i celów środowiskowych zawartych w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry Realizacja ustale ń Programu nie spowoduje nieosi ągni ęcia celów środowiskowych zawartych w w/w Planie . Wi ększo ść zasobów wód podziemnych na terenie powiatu gnie źnie ńskiego nadaje si ę do bezpo średniego wykorzystania na cele gospodarcze, a na cele konsumpcyjne po zastosowaniu typowych metod uzdatniania. Uj ęcia wody w pełni zaspokajaj ą lokalne zapotrzebowanie wody . Mieszka ńcy gminy Witkowo zaopatrywani s ą w wod ę pochodz ącą z uj ęć ze studni gł ębinowych zlokalizowanych w Witkowie i Gorzykowie. Nieczynne i niesprawne studnie stanowi ące zagro żenie dla ludzi i jako ści wód podziemnych s ą sukcesywnie likwidowane. Gmina Witkowo poło żona jest w marginalnej strefie okr ęgu geotermalnego nosz ącego nazw ę Okr ęgu Szczeci ńsko – Łódzkiego w Prowincji Ni żu Polskiego. Jest to strefa charakteryzuj ąca si ę najkorzystniejszymi warunkami wyst ępowania wód geotermalnych w Polsce. Wody geotermalne zakumulowane s ą przede wszystkim w formacjach piaszczystych dolnej kredy i dolnej jury. Energia pozyskana z wód geotermalnych jest energi ą przyjazn ą dla środowiska. Przewiduje si ę, że dynamiczny rozwój ciepłowni geotermalnych w Polsce powinien nast ąpi ć dopiero w latach 2020 – 2050. W latach 2013-2014 WIO Ś w Poznaniu w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska prowadził badania wód podziemnych na obszarach szczególnie nara żonych (OSN) na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego, w tym na terenie gminy Witkowo, w m. Witkowo le żą cej w granicach zlewni Strugi Bawół. Średnie st ęż enie azotanów wynosiło odpowiednio 0,45 mg NO 3/l i 1,24 mg NO 3/l (warto ść dopuszczalna do 40 mg NO 3/l). W wyniku bada ń przeprowadzonych w tym punkcie pomiarowo-kontrolnym nie stwierdzono zagro żenia zanieczyszczeniem ani zanieczyszczenia wód azotanami pochodzenia rolniczego. W latach obowi ązywania niniejszego PO Ś planowane działania w zakresie ochrony wód podziemnych na terenie gminy Witkowo przyczyni ą si ę do utrzymania stanu wód i jego poprawy. Przewiduje si ę popraw ę stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych znajduj ących si ę na terenie gminy Witkowo.

3.4.2. Wody powierzchniowe

Gmina Witkowo le ży na przedpolu maksymalnego zasi ęgu l ądolodu stadiału pozna ńskiego zlodowacenia bałtyckiego, w strefie oscylacji l ądolodu, który nasun ął si ę tutaj na swój sandr, czym tłumaczy ć mo żna wyst ępowanie w stropie serii fluwioglacjalnej cienkiej warstwy piasków zaglinionych. Jest to raczej teren płaski o rz ędnych 107-112m n.p.m. z nachyleniem w kierunku wschodnim. Mimo monotonii ukształtowania powierzchni terenu pokrywa glebowa jest zró żnicowana, a cieki wodne spływaj ą do zlewni Warty. Obszar gminy charakteryzuje bogactwo wód powierzchniowych odzwierciedlaj ące si ę w sieci rzecznej oraz du żej ilo ści jezior. Geneza tego terenu zwi ązana jest z działalno ści ą zlodowacenia Bałtyckiego. Sie ć hydrograficzna tego terenu to liczne drobne cieki wpływaj ące do rzeki Bawół, która jest dopływem Meszny oraz do rzeki Note ć Zachodnia b ędącej dopływem Noteci. Cały obszar gminy Witkowo stanowi dorzecze rzeki

44 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Warty, działy wodne s ą najcz ęś ciej wyra źne i zaliczono je III, IV i V rz ędu. Jeziora pochodzenia polodowcowego zgrupowane s ą w większo ści w rynnach glacjalnych i s ą zbiornikami przepływowymi. W granicach gminy Witkowo zlokalizowane s ą nast ępuj ące jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych (JCWP): • Dopływ z Szemborowa, o europejskim kodzie PLRW600016183684, typ: potok nizinny lessowy lub gliniasty, o naturalnym statusie cz ęś ci wód, dobrym stanie ekologicznym i chemicznym, złym stanie, niezagro żony nieosi ągni ęciem celów środowiskowych, dla których nie wyznaczono odst ępstw (derogacji); • Mała Note ć o europejskim kodzie PLRW600025188299, typ: ciek łącz ący jeziora, o statusie hydromorficznym silnie zmienionym cz ęś ci wód, dobrym potencjałem ekologicznym, dobrym stanie chemicznym, złym stanie, zagro żony nieosi ągni ęciem celów środowiskowych, dla których wyznaczono odst ępstwa (derogacje) czasowe – brak mo żliwo ści technicznych, uzasadnieniem derogacji jest to, że ponad 95% powierzchni zlewni zajmuj ą tereny rolne o słabym stopniu skanalizowania, a tempo rozbudowy sieci kanalizacji sanitarnej nie wpłynie istotnie na jako ść wód oraz zmiany re żimu hydrologicznego, derogacje do 2027 roku; • Rudnik o europejskim kodzie PLRW6000161836869, typ: potok nizinny lessowy lub gliniasty, o naturalnym statusie hydromorficznym cz ęś ci wód, dobrym stanie ekologicznym i chemicznym, złym stanie, zagro żony nieosi ągni ęciem celów środowiskowych, dla których wyznaczono odst ępstwa (derogacje) czasowe – brak mo żliwo ści technicznych, uzasadnieniem derogacji jest to, że ponad 95% powierzchni zlewni zajmuj ą tereny rolne, wska źnik g ęsto ści zaludnienia nie daje ekonomicznego uzasadnienia budowy kanalizacji sanitarnej, a proces inwestycyjny budowy przydomowych oczyszczalni ścieków jest długotrwały, derogacje do 2027 roku; • Struga Bawół do Dopływu z Szemborowa o europejskim kodzie PLRW6000171836839, typ: potok nizinny piaszczysty o utworach staroglacjalnych, o naturalnym statusie hydromorficznym cz ęś ci wód, dobrym stanie ekologicznym i chemicznym, złym stanie, zagro żony nieosi ągni ęciem celów środowiskowych, dla których wyznaczono odst ępstwa (derogacje) czasowe – brak mo żliwo ści technicznych, uzasadnieniem derogacji jest to, że ponad 95% powierzchni zlewni zajmuj ą tereny rolne o słabym stopniu skanalizowania, a tempo rozbudowy sieci kanalizacji sanitarnej nie wpłynie istotnie na jako ść wód, derogacje do 2027 roku; • Wełna do Lutomni o europejskim kodzie PLRW600025186339, typ: ciek ł ącz ący jeziora piaszczysty, o statusie naturalnym hydromorficznym cz ęś ci wód, dobrym stanie ekologicznym i chemicznym, złym stanie, zagro żony nieosi ągni ęciem celów środowiskowych, dla których wyznaczono odst ępstwa (derogacje) czasowe – brak mo żliwo ści technicznych i dysproporcjonalne koszty, derogacje do 2021 roku.

Najwi ększym jeziorem na tym terenie jest Jezioro Niedzi ęgiel (Skorz ęci ńskie) , które posiada szczególnie bogato rozwini ętą lini ę brzegow ą o długo ści 21.565 m. Kształt jeziora jest nieregularny, a brzegi stosunkowo płaskie, w wielu miejscach przechodz ące w zabagnienia. W jezioro wcinaj ą si ę dwa du że półwyspy. W pobli żu brzegów najwy ższym wzniesieniem jest „Orla Góra” (119 m.n.p.m.). Na jeziorze spotyka si ę liczne wypłycenia oraz małe ekologicznie wa żne wysepki, jedna wi ększa o nazwie „Znicz”, pokryta jest drzewostanem. To rozległe w kształcie litery „Z” jezioro le ży na wysoko ści 104,0 m.n.p.m. i gromadzi 35.149,7 tys. m 3 wody. Zajmuje znaczn ą powierzchni ę ok. 641,3 ha. Średnia gł ęboko ść jeziora wynosi 5,5 m, maksymalna gł ęboko ść to 21,6 m. Z jeziora wypływa

45 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Note ć Zachodnia. Nad brzegiem jeziora w Skorz ęcinie znajduje si ę du ży o środek wypoczynkowy. Jezioro obecnie w kilku miejscach jest zabudowane działkami rekreacyjnymi, lokalizowanymi na dawnych gruntach uprawnych. Jezioro Niedzi ęgiel poło żone jest w granicach jednolitych cz ęś ci wód (JCW) o kodzie PLLW10409, typie abiotycznym wód: 2a – jezioro o wysokiej zawarto ści wapnia, o małym wpływie zlewni, stratyfikowane. Według klasyfikacji wska źników jako ści wód jezior w województwie wielkopolskim za rok 2013, w ramach monitoringu wykonanego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Jezioro Niedzi ęgiel, w wyniku przeprowadzonych bada ń stanu chemicznego wód w jednolitej cz ęś ci wód zaliczono do stanu dobrego. W 2014 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu okre ślił stan chemiczny tego jeziora jako dobry. Innymi wa żnymi dla regionu jeziorami na terenie gminy Witkowo są: • Jezioro Ostrowickie o powierzchni 277 ha i maksymalnej gł ęboko ści 27 m. Jest jeziorem rynnowym, posiada urozmaicon ą lini ę brzegow ą z trzema odnogami akwenowymi (Mieliwa, Przytonek i Sosnówka), na jeziorze znajduje si ę wysepka Dębowy Ostrów o powierzchni 1,4 ha z pozostało ściami grodziska z okresu kultury łu życkiej; • Jezioro Piłka o powierzchni ok. 7 ha wraz ze stawami stanowiło w przeszłości gospodarczo wa żny o środek, obecnie jest to przyrodniczo urozmaicony i bogaty fragment parku, w pobli żu Jeziora Piłka wyst ępuj ą zabagnienia i piaszczyste wzniesienia do 116,6 m.n.p.m.; • Jezioro Czarne silnie zeutrofizowane i w przewa żaj ącej cz ęś ci zaro śni ęte, jego powierzchnia to około 25 ha, w dawnych czasach wa żne równie ż z rybackiego punktu widzenia, obecnie stanowi ono u żytek ekologiczny; • Jezioro Białe le ży na wysoko ści 103,8 m.n.p.m., powierzchnia jego lustra wody wynosi 46 ha, a obj ęto ść 2.157,6 tys. m 3, głęboko ść średnia 4,7 m, a maksymalna 10,2 m, w jezioro wcina si ę w ąski półwysep, na którym znajduje si ę kapliczka, • Jezioro Kordos o powierzchni ok. 6,5ha. Przez teren gminy Witkowo przepływaj ą trzy cieki podstawowe: Struga M ąkowa o długo ści ok. 5,0 km, Struga Bawół o długo ści ok. 14,6 km i Note ć Zachodnia o długo ści ok. 2,0 km. W latach 2009 – 2011 realizowano zadanie pn. „Odbudowa Strugi Bawół od km 20+175 do km 34+800, gm. Witkowo”, które poprawiło funkcjonowanie i efektywno ść tego cieku. Ponadto na terenie gminy znajduje si ę szeroko rozbudowana sie ć rowów melioracyjnych, odprowadzaj ących wody opadowe i roztopowe z pól i innych powierzchni. Nadzór nad tymi rowami sprawuje Gminna Spółka Wodna Witkowo, która corocznie wykonuje szereg zada ń maj ących na celu prawidłowe utrzymanie tych rowów. Gminna Spółka Wodna jest dofinansowana z bud żetu gminy Witkowo w formie dotacji celowej. Jako ść wód na terenie gminy Witkowo uzale żniona jest przede wszystkim od braku kompleksowej regulacji infrastruktury ściekowej, zwłaszcza na terenach wiejskich, niekontrolowane odprowadzanie ścieków bytowych do gruntów i zbiorników wodnych oraz intensywnego rolnictwa – nadmiernego stosowania środków ochrony ro ślin, pestycydów oraz nawozów sztucznych, istnieje du że niebezpiecze ństwo przedostawania si ę pestycydów i niewykorzystanych przez ro śliny nawozów mineralnych w gł ąb profilu glebowego i du że prawdopodobie ństwo zanieczyszczenia wód gruntowych, zanieczyszczenia spływaj ą z pól, głównie w okresach po nawo żeniu gruntów rolnych. Rozwi ązaniem poprawiaj ącym jako ść wody w jeziorach jest odpowiednie zachowanie stref ochronnych jeziora, rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej

46 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 zabudowa ń letniskowych oraz zwi ększenie obszarów le śnych i zadrzewie ń stref przy jeziorach. Negatywnym zjawiskiem obserwowanym od wielu lat na terenie Powidzkiego Parku Krajobrazowego jest obni żanie si ę stanu wód w jeziorach. Zjawisko to ma najprawdopodobniej dwie przyczyny. Po pierwsze zwi ązane jest to z niskimi w ostatnich latach opadami atmosferycznymi, a po drugie mo że to by ć zwi ązane z oddziaływaniem leja depresyjnego, który znajduje si ę kilkana ście kilometrów na południowy wschód od granic powiatu słupeckiego. Powstał on na skutek odkrywkowego wydobycia w ęgla brunatnego na terenie powiatu koni ńskiego. W ostatnich latach trwały prace zwi ązane z realizacj ą przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego budowie ruroci ągu tłocz ącego wod ę pochodz ącą z odwodnienia odkrywki Jó źwin II B Kopalni W ęgla Brunatnego „KONIN” w Kleczewie do Jeziora Budzisławskiego i Wilczy ńskiego, które poprawiłyby stan wód w jeziorach. Na terenie gminy Witkowo funkcjonuje k ąpielisko strze żone na terenie O środka Wypoczynkowego w Skorz ęcinie na Jeziorze Niedzi ęgiel, które od 2011 roku uchwałami Rady Miejskiej w Witkowie zostało wpisywane do wykazu k ąpielisk na terenie Gminy i Miasta Witkowo. Od 2011 roku Burmistrz Gminy i Miasta Witkowo prowadzi ewidencj ę tego k ąpieliska. Badania laboratoryjne w zakresie czysto ści wody w latach 2011-2016, wykonywane przez Pa ństwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Gnie źnie, wykazywały, że woda w k ąpielisku spełniała wymagania higieniczno-zdrowotne i nadawała si ę do k ąpieli i uprawiania sportów wodnych. W perspektywie lat 2018-2025 na terenie gminy Witkowo, w zwi ązku z realizacj ą inwestycji w zakresie budowy sieci kanalizacji sanitarnej, przydomowych oczyszczalni ścieków i zwi ększenia świadomo ści mieszka ńców w tym zakresie prognozuje si ę utrzymanie stanu wód powierzchniowych i ich popraw ę.

3.4.3. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie gospodarowania wodami

W ostatnich latach realizowane były zadania polegające na systematycznym utrzymywaniu melioracji wodnych przez Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Poznaniu, Inspektorat w Gnie źnie na Strudze Bawół i Kanale M ąkowa oraz Spółki Wodnej w Witkowie na pozostałych rowach melioracyjnych. W 2015 roku zrealizowano zadanie polegaj ące na renowacji zbiornika wodnego małej retencji poło żonego w Witkowie przy ul. D ębi ńskiej. Zadanie obejmowało wykoszenie ro ślinno ści ze skarp, odmulenie dna oraz zag ęszczenie i wyrównanie skarp. Ponadto wykonano prace polegaj ące na zagospodarowaniu stawów gminnych w miejscowo ściach: Chł ądowo, M ąkownica, Malenin i Małachowo Wierzbiczany. W zakresie gospodarowania wodami podziemnymi i powierzchniowymi realizowano zadania zwi ązane z budow ą sieci wodoci ągowej i kanalizacji sanitarnej oraz budow ę przydomowych oczyszczalni ścieków, które szczegółowo opisano nast ępnym w rozdziale Gospodarka wodno-ściekowa.

3.4.4. Analiza SWOT dla obszaru gospodarowania wodami

MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ wysoki stopie ń skanalizowania ‹ brak monitoringu wód podziemnych gminy, zwłaszcza dla terenu miasta ‹ podatno ść wód na zanieczyszczenia ‹ monitoring wód powierzchniowych ‹ wyst ępowanie JCWP o złym stanie ‹ dobry stan melioracji rowów

47 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

‹ walory przyrodnicze jezior b ędące podstaw ą do rozwoju turystyki i rekreacji SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ opracowanie planów ‹ zmiany klimatyczne sprzyjaj ące przeciwdziałania skutkom suszy w suszy regionach wodnych ‹ mo żliwo ść przenikania ‹ opracowanie aktualizacji planów zanieczyszcze ń do poziomów gospodarowania wodami wodono śnych ‹ kanalizacja terenu gminy ‹ spływ powierzchniowy ‹ budowa przydomowych zanieczyszcze ń z terenów oczyszczalni ścieków rolniczych ‹ rozbudowa oczyszczalni ścieków ‹ inwentaryzacja oraz kontrola zbiorników bezodpływowych ‹ racjonalizacja u żytkowania wód Tabela 16. Analiza SWOT dla obszaru gospodarowania wodami

3.5. Gospodarka wodno – ściekowa

Mieszka ńcy gminy Witkowo zaopatrywani s ą w wod ę pochodz ącą z uj ęć wód ze studni gł ębinowych w Witkowie o śr. produkcji 2.513m3/dob ę zaopatruj ącej ok. 12.000 osób oraz w Gorzykowie o śr. produkcji 1.608m3/dob ę zaopatruj ącej ok. 270 osób. Z sieci wodoci ągowej na terenie gminy Witkowo korzysta ok. 100% mieszka ńców. Z sieci kanalizacji sanitarnej korzysta ok. 95% mieszka ńców miasta i ok. 68% mieszka ńców wsi. Jako ść wody z wodoci ągów, na podstawie oceny obszarowej jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi w 2016 roku, opracowanej przez PSSE w Gnie źnie, oceniono jako przydatn ą do spo życia. Na podstawie przeprowadzanych kontroli nie stwierdzono przekrocze ń parametrów fizyko-chemicznych i bakteriologicznych. Sie ć kanalizacji sanitarnej wybudowana jest w miejscowościach: Witkowo, Małachowo Wierzbiczany, Małachowo Złych Miejsc, Małachowo Szemborowice, Małachowo K ępe, Malenin, Gorzykowo, Odrow ąż , M ąkownica, Jaworowo oraz cz ęś ciowo w m. Kołaczkowo, Chł ądowo, Skorz ęcin, D ębina i Miel żyn. Teren O środka Wypoczynkowego w Skorz ęcinie jest w cało ści wyposa żony w sie ć kanalizacji sanitarnej. Na najbli ższe lata s ą plany rozbudowy sieci kanalizacyjnej dla kolejnych miejscowo ści: Ruchocinek, Miel żyn, D ębina, Witkówko i Kołaczkowo. Dane dot. infrastruktury wodoci ągowo – kanalizacyjnej w gminie Witkowo w latach 2010-2015 przedstawia poni ższa Tabela.

LATA 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej 161,9 163,4 163,5 165,5 165,8 166,5 G I

Ą wodoci ągowej [km] Przył ącza prowadz ące do budynków mieszkalnych 1.985 2.010 2.030 2.045 2.062 2.102 i zbiorowego zamieszkania [szt.] Woda dostarczona gosp.

W O O I D C 395,5 435,0 431,8 449,9 429,1 475,9 domowym [dam 3]

48 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Ludno ść korzystaj ąca z 13.352 13.345 13.315 13.415 13.626 13.671 sieci wodoci ągowej Zu życie wody w gosp. domowych 28,9 31,7 31,6 32,9 31,2 34,7 ogółem na 1 mieszk. [m 3] Długo ść czynnej sieci 87,3 96,9 99,3 101,5 101,7 101,7 kanalizacyjnej [km] Przył ącza prowadz ące do budynków mieszkalnych 1.506 1.544 1.550 1.565 1.576 1.588 i zbiorowego zamieszkania [szt.] Ścieki odprowadzone 325,0 320,0 314,0 326,0 333,0 345,0 [dam 3] Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej 9.075 9.123 9.092 9.171 10.789 10.833 K A N A L A K N I A Z J A C A

Tabela 17. Infrastruktura wodoci ągowo – kanalizacyjna na terenie gminy Witkowo w latach 2010- 2015, źródło: GUS

Ścieki komunalne i przemysłowe z terenu gminy Witkowo odprowadzane s ą do zmodernizowanej w 2000 roku oczyszczalni mechaniczno – biologicznej w Małachowie Wierzbiczny o max. przepustowo ści w sezonie letnim 2.400m 3/dob ę, a w sezonie zimowym 1.800m 3/dob ę. Równowa żna liczba mieszka ńców dla tej oczyszczalni wynosi 11.760 RLM. W cz ęś ci mechanicznej nast ępuje oddzielenie od ścieków surowych wi ększych zanieczyszcze ń, tzw. skratek. Nast ępnie ścieki kierowane s ą do piaskownika, w którym nast ępuje oddzielenie od ścieków piasku. Skratki po higienizacji wapnem chlorowanym s ą odwadniane, prasowane i wywo żone na składowisko odpadów. Piasek tak że wywo żony jest na składowisko odpadów. Po tych procesach nast ępuje biologiczne oczyszczanie ścieków w reaktorach typu SBR (4 szt.), które działaj ą w oparciu o proces osadu czynnego. Proces biologicznego oczyszczania ścieków odbywa si ę w cyklu 24 lub 12 godzinnym, w którym wyst ępuje 5 faz: I faza: napełnianie reaktora ściekami z jednoczesnym powolnym mieszaniem bez dost ępu tlenu, nast ępuje proces defosfatacji, II faza: równoczesne napełnianie ścieków w reaktorze oraz ścieków dopływaj ących, nast ępuje proces nitryfikacji i denitryfikacji, III faza: napowietrzanie ścieków wraz z mieszaniem zawarto ści reaktora do momentu zako ńczenia procesu nitryfikacji i denitryfikacji, IV faza: procesy mieszania i napowietrzania zostaj ą zako ńczone, nast ępuje sedymentacja osadu czynnego, V faza: odprowadzanie oczyszczonych ścieków do odbiornika, którym jest rów melioracyjny, z jednoczesnym spustem osadu czynnego do zbiornika osadów. Oczyszczone ścieki odprowadzane s ą do rowu melioracyjnego, a nast ępnie do Kanału M ąkowa i Strugi Bawół. Powstaj ące w procesie oczyszczania ścieków osady ściekowe poddawane s ą procesom odwadniania i higienizacji wapnem chlorowanym, a nast ępnie wywo żone s ą one na składowisko odpadów w Chł ądowie i tam wykorzystywane w procesach rekultywacji tego składowiska. W 2011 roku przy oczyszczalni ścieków w Małachowie Wierzbiczany wybudowano stacj ę zlewn ą ścieków dowo żonych systemem asenizacyjnym i jednocze śnie zlikwidowano stacj ę zlewn ą dla ścieków zlokalizowan ą w Witkowie przy ul. Nowej.

49 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Na terenie gminy Witkowo, głównie na obszarach nieprzewidzianych do budowy sieci kanalizacji sanitarnej, funkcjonuje kilkadziesi ąt przydomowych oczyszczalni ścieków biologicznych lub z drena żem rozs ączaj ącym. Wykaz podmiotów uprawnionych na prowadzenie działalno ści w zakresie opró żniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczysto ści ciekłych na terenie Gminy i Miasta Witkowo: 1. Zakład Gospodarki Komunalnej w Witkowie, ul. Wrzesińska 14, 62-230 Witkowo. 2. Pan Henryk Szyma ński, Ruchocinek 73, 62-230 Witkowo. 3. EKO - ROL Krzysztof Szyma ński, Ruchocinek 73, 62-230 Witkowo. 4. Usługi Komunalne Zdzisław Nawrocki, ul. Warszawska 21, 62-430 Powidz. 5. EKOPARTNER Sławomir Kasprzyk, ul. Szkolna 4, 62 420 Strzałkowo. 6. ZEN-TRANS Transport osobowy, ci ęż arowy Zenon Rzyski, Słowikowo 1, 62-436 Orchowo. 7. WC SERWIS Sp. z o. o., Spółka Komandytowa, ul. Szybowa 2, 41-808 Zabrze.

Przedsi ębiorca ubiegaj ący si ę o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalno ści w zakresie opró żniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczysto ści ciekłych na terenie Gminy i Miasta Witkowo zobowi ązany jest do spełnienia wymaga ń okre ślonych w uchwale Nr XXX/285/2013 Rady Miejskiej w Witkowie z dnia 27 grudnia 2013r. w sprawie okre ślenia wymaga ń, jakie powinien spełnia ć przedsi ębiorca ubiegaj ący si ę o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalno ści w zakresie opró żniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczysto ści ciekłych (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2014r. poz. 969 ze zm.). W latach obowi ązywania niniejszego Programu ochrony środowiska na terenie gminy Witkowo, w zwi ązku z realizacj ą inwestycji w zakresie budowy sieci kanalizacji sanitarnej, przydomowych oczyszczalni ścieków i modernizacji oczyszczalni ścieków w Małachowie Wierzbiczany prognozuje si ę utrzymanie stanu wód powierzchniowych i ich popraw ę.

3.5.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie gospodarki wodno-ściekowej

W latach 2014-2016 wykonano poł ączenie istniej ących sieci wodoci ągowych pomi ędzy miejscowo ściami Małachowo Wierzbiczany i Małachowo Szemborowice o łącznej długo ści ok. 310 mb oraz wykonano przył ącze wodoci ągowe do budynku gminnego przy ul. Nowej w Witkowie. Wybudowano sie ć wodoci ągow ą na terenie Ośrodka Wypoczynkowego w Skorz ęcinie o dł. ok. 200 mb. Ponadto wykonano rozbudow ę sieci wodoci ągowej przy ul. Szkolnej w Witkowie. Wykonano rozbudow ę wodoci ągu w m. Folwark i Piaski. W latach 2014 - 2016 wykonano odcinek sieci kanalizacji sanitarnej w m. D ębina o długo ści ok. 0,1 km. Wybudowano tak że przył ącza sanitarne przy ul. Północnej i ul. Nowej w Witkowie. Ponadto wykonano sie ć kanalizacji deszczowej w m. M ąkownica o długo ści ok. 0,2 km. W latach 2014-2016 wykonywano tak że bieżą ce naprawy o modernizacje kanalizacji deszczowej na terenie gminy Witkowo. W 2016 roku rozpocz ęto modernizacj ę oczyszczalni ścieków, która polega na budowie nowej przepompowni ścieków, budowie wiat – zadasze ń zbiorników i instalacji dozowania PIX (instalacja dozowania koagulantu żelazowego), zabudowie przykry ć reaktorów biologicznych nr 3 i 4, wymianie mieszadeł w zag ęszczaczu osadu, wymianie i modernizacji instalacji mechanicznego odwadniania osadu oraz budowie komór i

50 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 ruroci ągów technologicznych mi ędzyobiektowych wraz z armatur ą odcinaj ącą i pomiarow ą. W zwi ązku z konieczno ści ą dostosowania gminy Witkowo w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych w 2014 roku przeprowadzono weryfikacj ę aglomeracji Witkowo w powy ższym zakresie. W wyniku tych działa ń zmniejszono granice aglomeracji obj ętej systemem kanalizacji sanitarnej i na podstawie uchwały Nr III/50/15 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 26 stycznia 2015 roku wyznaczono nowe granice aglomeracji. Nowa aglomeracja Witkowo obejmuje nast ępuj ące miejscowo ści: miasto Witkowo, cz ęś ciowo Dębina, Gorzykowo, Jaworowo, cz ęś ciowo Kołaczkowo, Malenin, Małchowo K ępe, Małachowo Szemborowice, Małachowo Wierzbiczany, Małachowo Złych Miejsc, M ąkownica, cz ęś ciowo Miel żyn, Odrow ąż , Skorz ęcin. Równowa żna liczba mieszka ńców aglomeracji Witkowo wynosi 17.170 RLM. Wła ściciele nieruchomo ści na terenach, na których nie planuje si ę budowy sieci kanalizacji sanitarnej oraz w przypadku, gdy podł ączenie do istniej ącej sieci kanalizacji sanitarnej jest niemo żliwe z powodów technicznych, a tak że gdy podł ączenie do istniej ącej sieci kanalizacji jest ekonomicznie nieuzasadnione, maj ą mo żliwo ść wyposa żenia nieruchomo ści w przydomowe oczyszczalnie ścieków i ubiegania si ę o dofinansowanie do ich budowy. W ramach realizacji uchwały Nr XXIV/242/2013 Rady Miejskiej w Witkowie z dnia 27 marca 2013r. w sprawie ustalenia zasad udzielania dotacji celowej na dofinansowanie do budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy i Miasta Witkowo dofinansowano w latach 2014 – 2016 budow ę 37 szt. przydomowych oczyszczalni ścieków. Dofinansowanie do budowy przydomowych oczyszczalni ścieków obejmuje cz ęś ciowy zwrot wydatków poniesionych na zakup lub zakup i monta ż oczyszczalni. Corocznie na terenie Gminy Witkowo przeprowadzane są kontrole wła ścicieli nieruchomo ści wła ścicieli nieruchomo ści w zakresie gromadzenia nieczysto ści ciekłych w zbiornikach bezodpływowych i przydomowych oczyszczalniach ścieków oraz pozbywania si ę zebranych nieczysto ści ciekłych w sposób zgodny z przepisami ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach i Regulaminem utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy i Miasta Witkowo. W latach 2014-2016 przeprowadzono wyrywkowe kontrole wła ścicieli nieruchomo ści w zakresie utrzymania czysto ści i porz ądku, w tym zasad gospodarowania nieczysto ściami ciekłymi. Przeprowadzono tak że na terenie gminy Witkowo kontrol ę przedsi ębiorców zajmuj ących si ę opró żnianiem zbiorników bezodpływowych i transportem nieczysto ści ciekłych do stacji zlewnych oraz kontrol ę stacji zlewnej przy oczyszczalni ścieków w Małachowie Wierzbiczany.

3.5.2. Analiza SWOT dla obszaru gospodarki wodno-ściekowej

MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ wzrost liczby mieszka ńców ‹ niewystarczaj ący stopie ń korzystaj ących z sieci skanalizowania terenów wiejskich wodoci ągowej, kanalizacyjnej, ‹ du ża ilo ść zbiorników przydomowych oczyszczalni bezodpływowych ścieków oraz z oczyszczalni ‹ przestarzałe systemy gromadzenia ścieków nieczysto ści ciekłych w zbiornikach ‹ dobrze rozwini ęta sie ć (szambach) wodoci ągowa

51 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

‹ dobry stan urz ądze ń wodoci ągowych oraz sytemu uzdatniania i dystrybucji wody ‹ posiadanie własnej oczyszczalni ścieków ‹ modernizacja oczyszczalni ścieków ‹ rozbudowa sieci wodoci ągowej SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ modernizacja oczyszczalni ścieków ‹ mo żliwo ść niekontrolowanego ‹ rozbudowa sieci kanalizacyjnej przedostawania si ę zanieczyszcze ń ‹ budowa przydomowych ze zbiorników bezodpływowych oczyszczalni ścieków ‹ wysokie koszty realizacji zada ń zwi ązanych z budow ą sieci kanalizacyjnej Tabela 18. Analiza SWOT dla obszaru gospodarki wodno-ściekowej

3.6. Zasoby geologiczne

Na terenie gminy Witkowo wyst ępuj ą zasoby kopalin pochodz ące z okresu czwartorz ędu, które zbudowane s ą z osadów lodowcowych i wodnolodowcowych. St ąd na terenie gminy wyst ępuj ą kruszywa naturalne, tj. piaski i żwiry oraz ich mieszaniny spełniaj ące kryteria gospodarczej przydatno ści, a wi ęc tworz ące zło ża kopalin. Według danych Pa ństwowego Instytutu Geologicznego zasoby geologiczne bilansowe kruszywa naturalnego w powiecie gnie źnie ńskim wynosz ą ok. 10.992 tys. ton. Na szczególn ą uwag ę zasługuj ą zło ża zlokalizowane w Ćwierdzinie, których zasoby geologiczne szacowane stanowi ą ok. 93,75% zasobów geologicznych gminy Witkowo. Stan zasobów geologicznych na terenie gminy Witkowo przedstawia Tabela 19.

Powierzchnia Lp. Nazwa zło ża Stan zagospodarowania zło ża zło ża [ha] 1. CHŁ ĄDOWO 1,90 rozpoznane szczegółowo 2. CHŁ ĄDOWO I 2,80 skre ślone z bilansu zasobów 3. CHŁ ĄDOWO II 2,03 eksploatacja zaniechana 4. CHŁ ĄDOWO III 4,07 eksploatacja zaniechana 5. CHŁ ĄDOWO IV 4,58 eksploatowane okresowo 6. CHŁ ĄDOWO V 1,88 zagospodarowane 7. CHŁ ĄDOWO VI 1,99 zagospodarowane 8. ĆWIERDZIN 114,07 zagospodarowane 9. ĆWIERDZIN KR 94,71 zagospodarowane 10. ĆWIERDZIN KR I 1,98 skre ślone z bilansu zasobów 11. ĆWIERDZIN MA 1,20 skre ślone z bilansu zasobów 12. ĆWIERDZIN MA II 1,25 skre ślone z bilansu zasobów 13. ĆWIERDZIN MA III 1,90 skre ślone z bilansu zasobów 14. ĆWIERDZIN MA IV 3,52 rozpoznane szczegółowo 15. ĆWIERDZIN MP 8,95 rozpoznane szczegółowo 16. ĆWIERDZIN PF 1,99 eksploatowane okresowo 17. ĆWIERDZIN PIASKI 11,29 zagospodarowane 18. ĆWIERDZIN PK 1,99 rozpoznane szczegółowo

52 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

19. DĘBINA 1,20 eksploatacja zaniechana 20. RUCHOCINEK KT 7,37 zagospodarowane 21. SOKOŁOWO 0,60 rozpoznane szczegółowo Tabela 19. Stan zasobów geologicznych na terenie gminy Witkowo, źródło: Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Centralna Baza Danych Geologicznych, www.bazagis.pgi.gov.pl

Na terenie gminy Witkowo w perspektywie lat 2018-2025 przewiduje si ę dalszy wzrost eksploatacji złó ż kopalin, zwłaszcza na terenach o niskich klasach bonitacyjnych gleb oraz sukcesywne rekultywacje terenów poeksploatacyjnych.

3.6.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie zasobów geologicznych

Na terenie gminy Witkowo prowadzone s ą rekultywacje złó ż kruszywa naturalnego, których eksploatacja została zako ńczona.

3.6.2. Analiza SWOT dla obszaru zasoby geologiczne

MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ rozwój przemysłu wydobywczego ‹ wyrobiska powstaj ące przy ‹ zaspokojenie lokalnych i wydobyciu kruszywa naturalnego ponadlokalnych potrzeb w zakresie ‹ uci ąż liwo ści spowodowane budownictwa mieszkaniowego i eksploatacj ą złó ż drogownictwa ‹ ochrona zasobów geologicznych z uwagi na obj ęcia du żych terenów gminy formami ochrony przyrody SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ du że zasoby kopalin ‹ nielegalna eksploatacja złó ż kopalin ‹ mo żliwo ść wykorzystania gruntów ‹ brak prawidłowej rekultywacji rolnych o niskich klasach bonitacji wyeksploatowanych złó ż ‹ rekultywacja i zagospodarowanie ‹ degradacja gleb terenów poeksploatacyjnych w ‹ zmiany istniej ących ekosysystemów kierunku rolnym, le śnym, wodnym lub rekreacyjnym Tabela 20. Analiza SWOT dla obszaru zasobów geologicznych

3.7. Gleby

Na terenie Wielkopolski skałami macierzystymi gleb s ą utwory polodowcowe zlodowacenia środkowopolskiego i bałtyckiego. Gleby pokrywaj ące teren gminy Witkowo nale żą głównie do gleb brunatnoziemnych, do których zaliczamy gleby pseudobielicowe i brunatne – wyługowane powstałe z piasków i glin ró żnego pochodzenia. Na terenie gminy wyst ępuj ą głównie gleby lekkie i bardzo lekkie. Do gleb lekkich mo żna zaliczy ć: piaski silnie gliniaste, piaski gliniaste lekkie i pyły zwykłe, do gleb bardzo lekkich zaliczamy piaski słabo gliniaste i piaski lu źne. W rejonach jezior wyst ępuj ą kompleksy czarnych ziem, a tak że gleby torfowe i torfiasto – mułowe. Gleby na terenie gminy reprezentowane s ą przezg gleby

53 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 brunatnoziemne (brunatne i pseudobielicowe), gleby bielicoziemne i gleby pobagienne (mułowe i torfowe). Najwi ększ ą cz ęść powierzchni zajmuj ą gleby brunatnoziemne, które powstaj ą w klimacie umiarkowanym, przede wszystkim pod ro ślinno ści ą lasów li ściastych i mieszanych. Powstaj ą z utworów ró żnego pochodzenia geologicznego i uziarnienia, zasobnych w zasady lub skał kwa śnych, a tak że utworów pyłowych pochodzenia lessowego. Brunatna barwa gleb pochodzi od zwi ązków żelaza, brunatnych zwi ązków próchniczych oraz kompleksów żelazisto-próchniczno-ilastych, które w postaci cienkich otoczek powlekaj ą ziarna glebowe. Gleby te posiadaj ą korzystny poziom przydatno ści rolniczej gleb. Gmina Witkowo jest gmin ą rolnicz ą, znaczn ą powierzchni ę gminy, ok. 66,2 % zajmuj ą u żytki rolne. Grunty orne w gminie stanowi ą ok. 11.139 ha, sady ok. 90 ha, a ł ąki i pastwiska ok. 792 ha. Klasy bonitacyjne gruntów ornych na terenie gminy Witkowo przedstawiono w poni ższej Tabeli.

Klasy bonitacyjne gruntów ornych wyra żone w % I II IIIa IIIb IVa IVb V VI VI RZ 0 9 20 5 12 6 26 21 1 Tabela 21. Klasy bonitacyjne gruntów ornych na terenie gminy Witkowo

Badania gleb na terenie województwa wielkopolskiego dla potrzeb rolnictwa s ą wykonywane przez Stacj ę Chemiczno – Rolnicz ą w Poznaniu w ramach monitoringu regionalnego. Wyniki bada ń stanowi ą wa żną informacj ę o zakwaszeniu i potrzebach wapnowania gleb, zasobno ści w przyswajalne dla ro ślin składniki mineralne, jak równie ż nawo żenia mineralnego niedoborowymi składnikami. Warto ści odczynu gleb na terenie gminy Witkowo zbadane w latach 2007 – 2011 przez Stacj ę Chemiczno – Rolnicz ą w Poznaniu przedstawia poni ższa Tabela.

Odczyn gleb b. kwa śny kwa śny l. kwa śny oboj ętny zasadowy % 7 20 32 22 19 Tabela 22. Odczyn gleb na terenie gminy Witkowo w latach 2007 - 2011

Z przedstawionej tabeli wynika, że najwi ęcej gleb posiada odczyn lekko kwa śny i oboj ętny (ł ącznie 54%). W latach obowi ązywania niniejszego Programu ochrony środowiska na terenie gminy Witkowo prognozuje si ę utrzymanie dobrego stanu gleb.

3.7.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie gleb

Ka żdego roku Gmina Witkowo dofinansowała badania gleb rolniczych na zawarto ść makro- i mikroelementów oraz badania ska żeń gleb metalami ci ęż kimi. Badania wykonywane były przez Stacj ę Chemiczno - Rolnicz ą w Poznaniu w miejscowo ściach: Ostrowite Prymasowskie, Ćwierdzin, Kołaczkowo, Sokołowo, Skorz ęcin, Ruchocinek, Małachowo Wierzbiczany, Małachowo K ępe, Małachowo Szemborowice, Wiekowo, Czajki, Odrow ąż , M ąkownica, Gorzykowo, Miel żyn. Ł ącznie w latach 2014-2016 wykonano badania 931 próbek gleb rolniczych. Badania nie wykazały zanieczyszcze ń gleb. Badania pozwoliły rolnikom na dobranie odpowiedniego nawo żenia na polach uprawnych.

54 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

W ramach działalno ści O środka Doradztwa Rolniczego przeprowadzono na terenie gminy Witkowo szkolenia dla rolników w zakresie ochrony środowiska dot: - prowadzenia dokumentacji w realizacji programów rolno środowiskowych w zakresie ochrony gleb i wód, - zasad wzajemnej zgodno ści, czyli wymogów, które powinni spełnia ć beneficjenci płatno ści bezpo średnich, - efektywnego i racjonalnego nawo żenia chemicznego ro ślin z uwzgl ędnieniem ochrony środowiska. Na bie żą co realizowane s ą zadania przez rolników polegaj ące na budowie płyt obornikowych i zbiorników na gnojowic ę. Ponadto rolnicy korzystaj ą z programów rolno środowiskowych, których celem jest poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich, w szczególno ści: - przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk u żytkowanych rolniczo oraz zachowanie ró żnorodno ści biologicznej na obszarach wiejskich; - promowanie zrównowa żonego systemu gospodarowania; - odpowiednie u żytkowanie gleb i ochrona wód; - ochrona zagro żonych lokalnych ras zwierz ąt gospodarskich i lokalnych odmian ro ślin uprawnych, - zachowanie bioró żnorodno ści. Ka żdego roku w okresie wiosennym i jesiennym ogłaszane s ą komunikaty, przypominaj ące o zakazie wypalania traw i pozostało ści ro ślinnych na polach i ł ąkach.

3.7.2. Analiza SWOT dla obszaru gleby

MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ dobre i bardzo dobre gleby ‹ mo żliwo ść nadmiernego stosowania korzystne dla rozwoju rolnictwa w rolnictwie nawozów sztucznych i ‹ systematyczne badania zasobno ści środków ochrony ro ślin gleb umo żliwiaj ące wła ściwe ‹ wył ączenia gruntów rolnych o nawo żenie gleb u żytkowanych dobrych klasach gleb pod rolniczo budownictwo mieszkaniowe SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ systematyczne szkolenia dla ‹ presja urbanizacji rolników i doradztwo rolnicze ‹ niewła ściwa działalno ść rolnicza ‹ rosn ące zagro żenie wyst ąpienia zjawiska suszy, długotrwałe okresy suszy ‹ nieregularno ść opadów atmosferycznych Tabela 23. Analiza SWOT dla obszaru gleb

3.8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

3.8.1. Zało żenia ogólne

Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897) , nało żyła na gminy od 1 lipca 2013 roku obowi ązek gospodarowania odpadami komunalnymi, czyli

55 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 zorganizowania odbierania odpadów od wła ścicieli nieruchomo ści oraz zarz ądzanie całym systemem. Ponadto rozszerzony został katalog innych zada ń gminy, w tym dotycz ący składowania, recyklingu i ponownego u życia odpadów. Obowi ązek zorganizowania odbierania odpadów dotyczy nieruchomo ści zamieszkanych, natomiast odno śnie do nieruchomo ści niezamieszkanych, na których powstaj ą odpady, gmina mo że przej ąć go fakultatywnie. Głównym celem znowelizowanej ustawy jest ograniczenie składowania zmieszanych odpadów komunalnych i odpadów ulegaj ących biodegradacji na składowiskach, zwi ększenie udziału odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych (papieru, szkła, tworzyw sztucznych, metali) oraz obj ęcie wszystkich mieszka ńców zorganizowanym systemem odbioru odpadów komunalnych powstaj ących w gospodarstwach domowych. W ustawie o utrzymaniu czysto ści i porz ądku przewidziano dla gmin tak że obowi ązek selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Zadania gmin w zakresie gospodarowania odpadami szczegółowo reguluj ą zapisy zawarte w ustawie z dnia 13 wrze śnia 1996r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (t. j. Dz. U. z 2016r., poz. 250 ze zm.). System gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie gminy Witkowo opiera si ę na uchwałach Rady Miejskiej w Witkowie, które określaj ą zasady funkcjonowania systemu. Uchwały zostały uchwalone przez Rad ę Miejsk ą w Witkowie w grudniu 2012 roku oraz ich zmiany w kolejnych latach w ramach zmian w przepisach prawa w tym zakresie. Do najwa żniejszych uchwał nale ży Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy i Miasta w Witkowie. Aktualnie na terenie gminy Witkowo obowi ązuje uchwała Nr XVII/135/2016 Rady Miejskiej w Witkowie z dnia 23 czerwca 2016 roku w sprawie Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy i Miasta Witkowo (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2016 roku poz. 4029 ze zm.). Na terenie Gminy Witkowo przyj ęto metod ę ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami od osoby. Obowi ązkiem wła ścicieli nieruchomo ści jest zło żenie do Urz ędu Gminy i Miasta Witkowo deklaracji o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ewentualnych korekt i przekazywanie zadeklarowanej nale żno ści na wła ściwy rachunek bankowy Gminy i Miasta Witkowo. Miesi ęczna stawka opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi zbieranymi i odbieranymi w sposób selektywny na 1 osob ę od 1 lipca 2017r. wynosi 12,00 zł, a w przypadku zbierania i odbierania odpadów w sposób nieselektywny stawka ta wynosi 19,00 zł. Wła ściciele nieruchomo ści zobowi ązani są do wyposa żenia nieruchomo ści w pojemniki słu żą ce do zbierania zmieszanych odpadów komunalnych, których liczba i pojemno ść wynika z ilo ści powstaj ących odpadów komunalnych, liczby osób wytwarzaj ących te odpady oraz cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania si ę odpadów. Pojemniki lub worki do zbierania odpadów papieru i tektury, szkła oraz tworzyw sztucznych zapewnia gmina Witkowo w ramach zawartej umowy z firm ą odbieraj ącą odpady. Cz ęstotliwo ść odbierania odpadów uzale żniona jest od rodzaju zabudowy, terenu miejskiego lub wiejskiego oraz kresu odbierania odpadów. Na terenie Gminy Witkowo wprowadzono selektywne zbieranie i odbierane bezpo średnio z terenu nieruchomo ści „u źródła” odpadów papieru, tworzyw sztucznych, szkła i odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, w tym bioodpadów i odpadów zielonych. Odpady gromadzone s ą w przeznaczonych do tego workach lub pojemnikach, a nast ępnie przekazywane do odzysku i recyklingu podmiotom odbieraj ącym te odpady. Odpady ulegaj ące biodegradacji i odpady zielone z ogrodów, trawników (usuni ęte chwasty, li ście, skoszona trawa, gał ęzie drzew i krzewów, odpady kuchenne) są tak że zbierane i gromadzone na terenie nieruchomo ści w kompostownikach.

56 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Gmina Witkowo nie przej ęła obowi ązku odbierania odpadów od nieruchomo ści niezamieszkałych. Wła ściciele takich nieruchomo ści pozbywaj ą si ę z terenu nieruchomo ści odpadów poprzez zawarcie umowy z przedsi ębiorc ą odbieraj ącym odpady komunalne. W 2015 roku przygotowano i wdro żono system gospodarowania odpadami komunalnymi dla nieruchomo ści na terenie gminy Witkowo, na których znajduj ą si ę domki letniskowe, lub innych nieruchomo ści wykorzystywanych na cele rekreacyjno – wypoczynkowe, wykorzystywanych jedynie przez cz ęść roku. Dotyczy to działek letniskowych poło żonych w miejscowo ściach: Wiekowo, Skorz ęcin Rybakówka, Gaj i Ostrowite Prymasowskie. W tym celu Rada Miejska w Witkowie w 2015 roku podj ęła stosowne uchwały w tym zakresie okre ślaj ące zasady funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi dla tych nieruchomo ści. Ustalono ryczałtow ą stawk ę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi dla tych nieruchomo ści, je żeli odpady s ą zbierane i odbierane w sposób selektywny, w wysokości 130,00 zł rocznie za jeden domek letniskowy lub inn ą nieruchomo ść wykorzystywan ą na cele rekreacyjno - wypoczynkowe. Jeżeli odpady nie s ą zbierane i odbierane w sposób selektywny powy ższa stawka wynosi 200,00 zł rocznie za jeden domek letniskowy lub inn ą nieruchomo ść wykorzystywan ą na cele rekreacyjno – wypoczynkowe. Od 2013 roku ogłaszano przetargi na odbiór i zagospodarowanie lub odbiór odpadów komunalnych z nieruchomo ści na terenie Gminy i Miasta Witkowo. Od pocz ątku funkcjonowania systemu odbiorem odpadów komunalnych zajmuje si ę firm ę „ALKOM” Firma Handlowo-Usługowa Henryk Sienkiewicz z siedzib ą w Poznaniu. Od 2016 roku zawierano umowy z ze Spółk ą URBIS Sp. z o. o. z siedzib ą w Gnie źnie na zagospodarowanie odpadów komunalnych w Regionalny Zakład Zagospodarowania Odpadów (ZZO) w Lulkowie. Wszyscy przedsi ębiorcy odbieraj ący z terenu Gminy i Miasta Witkowo odpady zobowi ązani s ą uzyska ć wpis do rejestru działalno ści regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych. Od 1 stycznia 2012 r. rejestr działalno ści regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści z terenu Gminy i Miasta Witkowo tworzy i prowadzi Burmistrz Gminy i Miasta Witkowo. Aktualny wykaz podmiotów uprawnionych do odbioru odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści z terenu Gminy i Miasta Witkowo, wpisanych do rejestru działalno ści regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści: 1. ALKOM Sp. z o. o., ul. Północna 1, 61-719 Pozna ń. 2. EKO-SKÓRTEX, Gizałki Sp. z o. o., ul. Malinowa 24g, Piotrowice, 62-400 Słupca. 3. Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych EKO, Al. Wyszy ńskiego 23, 62-420 Strzałkowo. 4. „ALKOM” Firma Handlowo-Usługowa, mgr in ż. Henryk Sienkiewicz, ul. Falista 6/1, 61-249 Pozna ń. 5. Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o. o., ul. Rzemie ślnicza 21, 62- 540 Kleczew. 6. URBIS Sp. z o. o., ul. Chrobrego 24/25, 62-200 Gniezno. 7. "IGLESPOL" Z. Iglewski i Wspólnicy Spółka Jawna ul. Wrocławska 14, 62-300 Wrze śnia. 8. Firma ODPAD Transportowo - Handlowa Wojciech Wesołowski, ul. T. Ko ściuszki 13/10, 62-200 Gniezno; siedziba Firmy: ul. Harcerska 5, 62-200 Gniezno. Zakład Gospodarki Komunalnej w Witkowie, jako gminna jednostka organizacyjna prowadz ąca działalno ść w zakresie odbioru odpadów nie ma obowi ązku uzyskania wpisu

57 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 do rejestru działalno ści regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych, ale musi spełnia ć wymagania jak pozostałe podmioty. Przedsi ębiorca odbieraj ący odpady komunalne od wła ścicieli nieruchomo ści, chc ący prowadzi ć działalno ść w zakresie odbioru odpadów komunalnych oraz ubiegaj ąc si ę o wpis do rejestru działalno ści regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści musi spełnia ć wymagania okre ślone, w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 11 stycznia 2013 roku w sprawie szczegółowych wymaga ń w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści (Dz. U. z 2013r. poz. 122). Zgodnie z przepisami ustawy o odpadach kraj został podzielony na regiony gospodarki odpadami komunalnymi, które zostały określone w wojewódzkich planach gospodarki odpadami. Region gospodarki odpadami to obszar licz ący co najmniej 150.000 mieszka ńców. Regionem gospodarki odpadami komunalnymi mo że by ć gmina licz ąca powy żej 500.000 mieszka ńców. W ramach regionów funkcjonuj ą regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych, w których skład wchodz ą zakłady zagospodarowania odpadów o mocy przerobowej wystarczaj ącej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez co najmniej 120.000 mieszka ńców, spełniaj ący wymagania najlepszej dost ępnej techniki lub technologii, o której mowa w art. 143 ustawy Prawo ochrony środowiska oraz zapewniaj ący termiczne przekształcanie odpadów lub: - mechaniczno-biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielanie ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści lub w cz ęś ci do odzysku, - przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzanie z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących upraw ę ro ślin, spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, - składowanie odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych o pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych. Podział województwa wielkopolskiego na regiony przedstawia poni ższa Mapa.

58 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Mapa 6. Lokalizacja funkcjonuj ących i planowanych regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych Regionach województwa wielkopolskiego, źródło: Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2022

Gmina Witkowo (mw) wraz z pozostałymi 13 gminami: Gniezno (m), Czerniejewo (mw), Gniezno (w), Kiszkowo (w), Kłecko (mw), Łubowo (w), Niechanowo (w), Trzemeszno (mw), Kołaczkowo (w), Miłosław (mw), Nekla (mw), Pyzdry (mw), Wrze śnia (mw) w ramach Porozumienia mi ędzygminnego nale ży do Regionu VII, obejmuj ącym łącznie ok. 217.854 mieszka ńców (wg stanu na 2014 rok).

59 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

W Regionie VII od czerwca 2015 roku funkcjonuje Regionalny Zakład Zagospodarowania Odpadów (ZZO) w Lulkowie, zarz ądzany przez Spółk ę URBIS Sp. z o. o. z siedzib ą w Gnie źnie. Infrastruktura zakładu obejmuje nast ępuj ące elementy: a) sortownia odpadów – segregacja odpadów zmieszanych i odpadów zbieranych selektywnie (przepustowo ść linii segregacji min. 56 000 Mg/rok dla odpadów zmieszanych w tym min. 5.000 Mg/rok odpadów zbieranych selektywnie), b) wytwarzanie komponentów do produkcji paliwa z odpadów jako zblokowana instalacja z sortowni ą zasadnicz ą (przepustowo ść linii segregacji min. 8 500 Mg/rok), c) biostabilizacja – biologiczna stabilizacja/kompostowanie tlenowe frakcji organicznej i zielonej wysegregowanej z odpadów komunalnych zmieszanych (przepustowo ść linii min. 28 000 Mg/rok), d) demonta ż odpadów wielkogabarytowych (przepustowo ść linii ok. 300 Mg/rok), e) magazynowanie wysegregowanych odpadów surowcowych oraz magazynowanie komponentów do produkcji paliwa zast ępczego, f) gromadzenie i przygotowanie do transportu ró żnego rodzaju odpadów niebezpiecznych w ilo ści ok. 50 Mg/rok, g) składowisko odpadów – na nowo wybudowanej kwaterze nr II składowanie biostabilizatu (odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne pozostałych z przetwarzania odpadów w ZZO). Nieodzownym elementem ZZO ze wzgl ędu na charakter i wielko ść przedsi ęwzi ęcia jest stacja przeładunkowa w m. Bardo (gm. Wrze śnia). Główne obiekty powstałe na terenie stacji przeładunkowej w Bardo to: plac kompostowania odpadów zielonych, budynek administracyjno-socjalny, myjnia kół pojazdów, waga samochodowa, wiata do rozładunku odpadów, boksy na odpady surowcowe, punkt gromadzenia odpadów problemowych, parking, zbiornik odcieków technologicznych. Realizacja inwestycji przyczyniła si ę do rozwoju regionalnego i zorganizowanego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, spełniaj ącego wymogi ochrony środowiska, który swoim zasi ęgiem obejmuje mieszka ńców 14 gmin Porozumienia. Celem zadania jest usprawnienie systemu zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, ograniczenie ilo ści składowanych odpadów, usprawnienie systemu recyclingu, likwidacja zagro żeń wynikaj ących ze składowania odpadów, zapewnienie funkcjonowania bezpiecznego dla zdrowia systemu gospodarki odpadami, osi ągni ęcie przez gminy okre ślonych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło) i poziomów masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania, a tak że utworzenie nowych miejsc pracy. Gmina Witkowo w ramach zawartego porozumienia mi ędzygminnego współfinansowała budow ę ZZO w Lulkowie. W Regionie VII istniej ą 4 instalacje zast ępcze: Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętnych w Lulkowie, gm. Gniezno, Składowisko odpadów komunalnych w m. Miaty ( Świ ęte), gm. Trzemeszno, Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Chł ądowie, gm. Witkowo oraz Gminne składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Bardzie, gm. Wrze śnia. Funkcjonuje równie ż 1 sortownia odpadów zmieszanych zlokalizowana w m. Bieganowo, gm. Kołaczkowo. Odpady komunalne s ą to odpady powstaj ące w gospodarstwach domowych, z wył ączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a tak że odpady niezawieraj ące odpadów niebezpiecznych pochodz ące od innych wytwórców odpadów, które ze wzgl ędu na swój charakter lub skład s ą podobne do odpadów powstaj ących w gospodarstwach domowych.

60 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Głównymi źródłami powstawania odpadów komunalnych s ą gospodarstwa domowe, obiekty u żyteczno ści publicznej, usługi, rzemiosło, handel, szkolnictwo, przemysł, obiekty turystyczne, targowiska, obiekty remontowane, ulice, parki, cmentarze, itp. Ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych, wska źnik ich nagromadzenia oraz skład i struktura uzale żnione s ą od poziomu rozwoju gospodarczego, zamo żno ści społecze ństwa, sposobu życia, gospodarowania zasobami i konsumpcji dóbr materialnych. W masie odpadów komunalnych zmieszanych najwi ększy udział maj ą odpady kuchenne i ogrodowe, tworzywa sztuczne i szkło. Najmniejsz ą grup ę stanowi ą drewno i odpady niebezpieczne. Zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2022 , w 2014 roku średnia ilo ść odebranych zmieszanych odpadów komunalnych dla gminy Witkowo wynosiła: a) ogółem: 195 kg na 1 osob ę, b) miasto: 213 kg na 1 osob ę, c) wie ś: 169 kg na 1 osob ę. Mas ę odpadów komunalnych zebranych z terenu Gminy i Miasta Witkowo od wła ścicieli nieruchomo ści w latach 2012 – 2016 z podziałem na rodzaje odpadów przedstawiono w poni ższej Tabeli.

Kod Masa odebranych odpadów [Mg] Rodzaj odebranych odpadów odpadu 2012 2013 2014 2015 2016 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 12,5 36,3 34,0 60,1 12,85 Opakowania z tworzyw 15 01 02 35,2 37,4 46,4 120,0 71,02 sztucznych 15 01 04 Opakowania z metali 0,0 0,0 0,0 0,0 0,034 15 01 07 Opakowania ze szkła 81,3 81,2 116,2 117,3 86,93 16 01 03 Zu żyte opony 11,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Zu żyte urz ądzenia zawieraj ące niebezpieczne elementy inne ni ż 16 02 13* 0,2 0,1 0,1 0,0 0,0 wymienione w 16 02 09 do 16 02 12 16 06 01* Baterie i akumulatory ołowiowe 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 Odpady betonu oraz gruz 17 01 01 betonowy z rozbiórek i 0,0 12,5 72,8 57,0 0,0 remontów 17 01 02 Gruz ceglany 0,0 5,4 15,0 1,3 21,66 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów 17 01 07 0,0 0,0 0,0 35,1 0,0 ceramicznych i elementów wyposa żenia inne ni ż wymienione w 17 01 06 17 01 82 Inne niewymienione odpady 0,0 0,0 0,0 7,0 0,0 Zmieszane odpady z budowy, remontów i demonta żu inne ni ż 17 09 04 12,4 0,0 0,0 0,0 0,0 wymienione w 17 09 01, 17 09 02 i 17 09 03 Leki inne ni ż wymienione w 18 18 01 09 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 01 08 Inne odpady (w tym zmieszane 19 12 12 74,9 0,0 0,0 0,0 0,0 substancje i przedmioty) z

61 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

mechanicznej obróbki odpadów inne ni ż wymienione w 19 12 11 20 01 01 Papier i tektura 24,4 0,0 0,0 0,0 0,0 20 01 02 Szkło 11,5 0,0 0,0 0,0 0,0 20 01 23* Urz ądzenia zawieraj ące freony 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 Baterie i akumulatory ł ącznie z bateriami i akumulatorami wymienionymi w 16 06 01, 16 20 01 33* 06 02 lub 16 06 03 oraz 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 niesortowane baterie i akumulatory zawieraj ące te baterie Zu żyte urz ądzenia elektryczne i 20 01 35* elektroniczne inne ni ż

wymienione w 20 01 21 i 20 01 2,2 1,2 0,5 0,0 0,0

23 zawieraj ące niebezpieczne

składniki Zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż 20 01 36 4,2 3,6 4,1 0,0 0,0 wymienione w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35 20 01 39 Tworzywa sztuczne 9,3 0,0 0,0 0,0 0,0 20 02 01 Odpady ulegaj ące biodegradacji 8,0 0,0 0,0 0,0 78,94 20 02 02 Gleba i ziemia, w tym kamienie 0,0 0,0 0,0 0,0 3,8 Inne odpady nieulegaj ące 20 02 03 0,0 2,3 0,0 26,9 0,0 biodegradacji Niesegregowane (zmieszane) 20 03 01 2.056,3 2.919,7 3.678,9 3.259,3 4.295,92 odpady komunalne 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 1,9 3,1 0,0 0,7 3,46 Razem 2.345,8 3.102,9 3.968,1 3.684,7 4.574,6 Tabela 24. Masa odpadów zebranych / odebranych z terenu Gminy i Miasta Witkowo od wła ścicieli nieruchomo ści w latach 2012 – 2016 z podziałem na rodzaje odpadów, źródło: opracowanie własne

Z powy ższej Tabeli wynika, że masa odpadów zebranych z terenu gminy Witkowo od 2012 roku wzrasta, zwłaszcza niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych. Jednocze śnie zauwa żalny jest wzrost odpadów zbieranych selektywnie (papieru, szkła i tworzyw sztucznych). Du ży odzysk odpadów opakowaniowych nast ępuje tak że w Zakładzie Zagospodarowania Odpadów w Lulkowie, co przyczynia si ę do efektywno ści funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami na terenie gminy Witkowo.

3.8.2. Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK)

W lipcu 2013 roku, na terenie oczyszczalni ścieków w Małachowie Wierzbiczany, utworzono Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK) . Do PSZOK mieszka ńcy gminy Witkowo mog ą bezpłatnie dostarcza ć papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło, odpady wielomateriałowe, odpady komunalne ulegaj ące biodegradacji i odpady zielone, przeterminowane lub niewykorzystane leki i chemikalia, zu żyte baterie i akumulatory, zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, odpady budowlane i rozbiórkowe z drobnych remontów, zu żyte opony. Odpady tam gromadzone s ą selektywnie w odpowiednich pojemnikach lub kontenerach, a

62 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 nast ępnie sukcesywnie przekazywane odpowiednim podmiotom posiadaj ącym zezwolenia w zakresie ich unieszkodliwiania. Mas ę i rodzaj odpadów zebranych w PSZOK w latach 2013 - 2016 przedstawiono w poni ższej Tabeli. Masa odpadu [Mg] Kod Rodzaj odpadu 2013 odpadu 2014 2015 2016 (od lipca) Opakowania z papieru i 15 01 01 0 0,4 1,2 3,07 tektury Opakowania z tworzyw 15 01 02 0 1,3 3,4 38,82 sztucznych 15 01 07 Opakowania ze szkła 0 0,7 2,6 52,49 16 01 03 Zu żyte opony 1,6 14,2 8,1 2,12 Baterie i akumulatory 16 06 01* 0,014 0,060 0 0 ołowiowe Odpady betonu oraz gruz 17 01 01 betonowy z rozbiórek i 0 21,7 22,5 43,8 remontów 17 01 02 Gruz ceglany 4,62 5,5 2,9 34,08 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i 17 01 07 0 0 0 1,89 elementów wyposa żenia innych ni ż wymienione w 17 01 06 17 02 03 Tworzywa sztuczne 0,07 0 0 0 Leki inne ni ż wymienione w 18 01 09 0 0 0 0,021 18 01 08 20 01 02 Szkło 0,5 0 0 0 Odpady kuchenne ulegaj ące 20 01 08 0,65 0 0 0 biodegradacji 20 01 10 Odzie ż 0 0,7 0,2 0,08 Zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż 20 01 35* wymienione w 20 01 21 i 20 1,631 3,207 3,590 1,733 01 23 zawieraj ące niebezpieczne składniki Zu żyte urz ądzenia elektryczne 20 01 36 i elektroniczne inne ni ż 0,178 0,937 2,680 0,526 wymienione w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35 Inne niewymienione frakcje 20 01 99 0,36 0 0 0 zbierane w sposób selektywny Odpady ulegaj ące 20 02 01 0 0 0 10,55 biodegradacji Gleba i ziemia, w tym 20 02 02 0 0 0 1,64 kamienie 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 4,02 9,9 3,9 0,34 Razem 13,643 58,604 51,070 191,160 Tabela 25. Masa i rodzaj odpadów zebranych w PSZOK w latach 2013-2016, źródło: opracowanie własne

63 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

W 2016 roku zaobserwowano znaczny wzrost masy odpadów zbieranych w PSZOK w Małachowie Wierzbiczany.

3.8.3. Poziomy ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania oraz poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych

Zgodnie z ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996 roku o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (t. j. Dz. U. z 2016r. poz. 250 ze zm.) oraz odpowiednich rozporz ądze ń Ministra Środowiska na gminy zostały nało żone obowi ązki ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania oraz osi ągni ęcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła. Osi ągni ęte poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło) oraz poziomy masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 roku na terenie gminy Witkowo w latach 2012-2016 przedstawia poni ższa Tabela.

Dopuszczalny Osi ągni ęty poziom Dopuszczalny Osi ągni ęty poziom poziom recyklingu, recyklingu, poziom masy masy odpadów przygotowania do przygotowania do odpadów komunalnych ponownego u życia i ponownego u życia i komunalnych ulegaj ących odzysku innymi odzysku innymi ulegaj ących biodegradacji metodami metodami biodegradacji Rok przekazywanych niektórych frakcji niektórych frakcji przekazywanych do do składowania w odpadów odpadów składowania w stosunku do masy komunalnych komunalnych stosunku do masy tych odpadów (papier, metal, (papier, metal, tych odpadów wytworzonych w tworzywa sztuczne, tworzywa sztuczne, wytworzonych w 1995 roku [%] szkło) [%] szkło) [%] 1995 roku [%] 2012 10 13,6 75 48,8 2013 12 12,1 50 (do 16 lipca) 102,3 2014 14 16,5 50 130,9 2015 16 28,0 50 79,7 2016 18 38,1 45 22,6 Tabela 26. Poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło) oraz poziomy masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 roku na terenie gminy Witkowo w latach 2012-2016, źródło: opracowanie własne

W latach 2012-2016 gmina Witkowo wywi ązywała si ę z obowi ązku osi ągni ęcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła. Nale ży zauwa żyć, że od czasu uruchomienia ZZO w Lulkowie (2015r.) poziom ten znacznie wzrósł. Natomiast poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 roku był osi ągni ęty za 2012 rok i dopiero od 2016 roku, czyli od momentu funkcjonowania ZZO w Lulkowie. W latach 2012-2016 gmina Witkowo wywi ązywała si ę

64 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 z obowi ązku osi ągni ęcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych.

3.8.4. Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Chł ądowie

Odpady komunalne z nieruchomo ści z terenu gminy Witkowo do lipca 2015 roku, do czasu uruchomienia ZZO w Lulkowie, składowane były na Składowisku odpadów innych ni ż niebezpieczne i obojętne w Chł ądowie. Składowisko to zostało oddane do użytku w 2003 roku. Całkowita powierzchnia składowiska wraz z towarzysz ącą infrastruktur ą techniczn ą wynosi 3 ha. Zlokalizowane jest w m. Chł ądowo i składa si ę z dwóch kwater. Pierwsza kwatera składowiska o powierzchni 1,4 ha i pojemno ści 30.900 m3 została ju ż zapełniona i obecnie trwaj ą prace rekultywacyjne tej kwatery, w ramach których zako ńczono rekultywacj ę techniczn ą i przyst ąpiono do rekultywacji biologicznej. Rekultywacja I kwatery składowiska rozpocz ęła si ę w 2013 roku. Druga kwatera składowiska o powierzchni 0,8 ha i pojemno ści 25.350 m 3 obecnie jest eksploatowana. W skład infrastruktury technicznej wchodz ą: budynek socjalno – techniczny, gara ż na sprz ęt i maszyny, waga elektroniczna i budynek obsługi wagi, system komputerowy do ewidencji przyjmowanych odpadów, śluza dezynfekcyjna, kompaktor, kontener na odpady problemowe, zasieki na surowce wtórne, ogrodzenie wraz z siatkami zapobiegaj ącymi rozwiewanie odpadów, wewn ętrzne sieci energetyczne oraz wodoci ągowo - kanalizacyjne, wodoci ąg, instalacje do gromadzenia i odprowadzania wód odciekowych i opadowych, drogi wewn ętrzne i place, ziele ń izolacyjna, 6 szt. studni odgazowuj ących, instalacja do spalania gazu składowiskowego (6 szt. pochodni), pompy spalinowe i elektryczne oraz 3 szt. piezometrów. Składowisko odpadów w Chł ądowie pełni funkcje instalacji zast ępczej dla Regionu VII. Zestawienie masy przyj ętych odpadów na składowisku odpadów innych ni ż niebezpieczne w Chł ądowie w latach 2010-2016 przedstawiono w Tabeli.

LATA 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Masa przyj ętych 3.653,1 2.204,6 2.354,3 4.895,7 6.211,18 3.237,46 304,12 odpadów [Mg] Tabela 27. Masa przyj ętych odpadów na składowisku odpadów w Chł ądowie w latach 2010-2016, źródło: ZGK Witkowo

Od czasu uruchomienia instalacji w ZZO w Lulkowie masa odpadów komunalnych składowanych na składowisku odpadów w Chł ądowie od 2015 roku uległa znacznemu zmniejszeniu. Na składowisku przeprowadza si ę badania wody podziemnej 4 razy w roku. Z przeprowadzonych bada ń w 2012 roku wynika, że wody znajduj ą si ę w II lub w III klasie czysto ści wód, a wi ęc ich stan chemiczny mo żna okre śli ć jako dobry. Wody powierzchniowe pobrano 4 razy w roku z cieku przepływaj ącego w pobli żu składowiska, powy żej i poni żej składowiska. Woda w zakresie badanych parametrów wykazuje I lub II klas ę jako ści, a wi ęc jej stan chemiczny jest dobry. Badania gazu składowiskowego prowadzono w okresie od stycznia do grudnia 2012 r. Wyniki analizy składu gazu składowiskowego wykazały zawarto ść tlenu (od 4,0% do 17,0%), dwutlenku w ęgla (od 3,2% do 22,1%) i metanu (od 1,9% do 53,9%). W przypadku pomiaru gazu

65 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 składowiskowego mierzonego z pochodni do spalania gazu jego skład był nast ępuj ący: zawarto ść tlenu (od 0,0% do 21,0%), dwutlenku w ęgla (od 0,0% do 41,1 %) i metanu (od 0,0% do 64,0 %).

3.8.5. Odpady niebezpieczne

Odpady niebezpieczne to odpady wykazuj ące co najmniej jedn ą z wła ściwo ści niebezpiecznych. Odpady niebezpieczne w masie wytworzonych odpadów komunalnych stanowi ą ok. 1% wszystkich odpadów. Na terenie gminy Witkowo, z uwagi na brak du żych zakładów przemysłowych, odpady niebezpieczne pochodz ą przede wszystkim z gospodarstw domowych oraz małych przedsi ębiorców. Na terenie gminy w grupie odpadów komunalnych wytwarzane s ą m. in. zu żyte baterie i akumulatory, zużyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne, zu żyte oleje odpadowe, opakowania po środkach ochrony ro ślin, pojazdy wycofane z eksploatacji, zu żyte opony oraz odpady zawieraj ące azbest. Na terenie gminy Witkowo małogabarytowe baterie są zbierane i poddawane odzyskowi. Pojemniki przeznaczone do zbiórki tych odpadów rozmieszczone s ą w szkołach, sklepach, PSZOK i Urz ędzie Gminy i Miasta. Odbiorem baterii zajmuje si ę Organizacja Odzysku „REBA” z siedzib ą w Warszawie. Zu żyte akumulatory, pochodz ące przede wszystkim z pojazdów, oddawane s ą punktów sprzeda ży przy zakupie nowych akumulatorów. Ka żdego roku na terenie gminy Witkowo zbiera si ę ok. 300 – 400 kg zu żytych baterii. Zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny na terenie gminy Witkowo mieszka ńcy mog ą odda ć do punktów handlowych przy zakupie nowego sprz ętu lub do PSZOK w Małachowie Wierzbiczany. Corocznie zbieranych jest od kilku do kilkunastu ton tego rodzaju odpadów. Gmina Witkowo w ramach współpracy z firm ą AGROOPC z siedzib ą w Izdbach k. Mogilna organizuje bezpłatn ą zbiórk ę oleju przepracowanego, opakowa ń po olejach i filtrach oraz odpadów opakowaniowych stosowanych w rolnictwie i ogrodnictwie (folii po sianokiszonce i pryzmowe, folie ogrodnicze i budowlane, worki po nawozach, paszach i typu big-bag, sznurki rolnicze, itp.). Na terenie gminy Witkowo funkcjonuje kilka punktów sprzeda ży środków ochrony ro ślin, w których mo żna odda ć bezpłatnie opakowania po tych środkach oraz niewykorzystane środki. Przeterminowane i niewykorzystane leki na terenie gminy Witkowo powstaj ące w gospodarstwach domowych mo żna bezpłatnie oddawa ć do aptek oraz do PSZOK. Gmina Witkowo posiada umow ę z firm ą REMONDIS Medison Sp. z o. o. z siedzib ą w D ąbrowie Górniczej. Ka żdego roku na terenie gminy Witkowo zbiera si ę kilka kilogramów przeterminowanych i niewykorzystanych leków. Na terenie gminy Witkowo źródłem powstawania odpadów medycznych i weterynaryjnych s ą trzy przychodnie lekarskie, pi ęć aptek oraz jeden zakład weterynaryjny. W miejscowo ściach Wiekowo i Miel żyn, w granicach gminy Witkowo, funkcjonuj ą stacje demonta żu pojazdów. Zu żyte opony mieszka ńcy gminy Witkowo mogą odda ć w punktach wymiany opon lub w PSZOK w Małachowie Wierzbiczany. Komunalne osady ściekowe powstaj ące w procesie oczyszczania ścieków komunalnych w mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków w Małachowie Wierzbiczanym. Odwodniony i ustabilizowany osad ściekowy magazynowany jest w wyznaczonym miejscu na terenie oczyszczalni ścieków i systematycznie wywo żony na składowisko odpadów w Chł ądowie do rekultywacji warstw izolacyjnych i powierzchniowych.

66 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Wyroby zawieraj ące azbest stanowi ą du że zagro żenie zarówno dla zdrowia ludzi, jak i środowiska naturalnego. Azbest ma wła ściwo ści rakotwórcze, ale stanowi zagro żenie tylko w postaci wdychanego pyłu. Pył azbestowy powstaje w wyniku mechanicznej obróbki wyrobów azbestowych, ci ęcia, łamania, podczas rozbijania w wyniku zrzucania z wysoko ści w trakcie prac remontowych oraz uwalnia si ę podczas naturalnego starzenia si ę materiałów zawieraj ących azbest. W marcu 2009r. Rada Miejska w Witkowie przyj ęła uchwał ą Nr XXII/191/09 „Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2009 - 2032” . Program powstał w celu zdiagnozowania aktualnej sytuacji dotycz ącej problematyki azbestu w gminie oraz okre ślenia zasad post ępowania z materiałami zawieraj ącymi azbest, pocz ąwszy od bezpiecznego u żytkowania poprzez usuwanie, transport i unieszkodliwianie przez składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Celem nadrz ędnym opracowanego Programu jest usuni ęcie z terenu Gminy i Miasta Witkowo wyrobów azbestowych. Do wyrobów azbestowych, które wyst ępuj ą na terenie gminy Witkowo nale żą głównie płyty azbestowo-cementowe faliste stosowane w budownictwie. Na terenie Gminy Witkowo w 2015 roku przeprowadzono inwentaryzacj ę wyrobów zawieraj ących azbest. Na podstawie inwentaryzacji zidentyfikowano 2.972,053 Mg wyrobów zawieraj ących azbest na 2.352 obiektach. Zgodnie z tre ści ą Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 do roku 2032 nale ży usun ąć i zutylizowa ć wszystkie wyroby zawieraj ące azbest. Szczegółowe informacje odno śnie rodzajów oraz liczby obiektów, w których wyst ępuje azbest, zostały zawarte w Bazie Azbestowej (www.bazaazbestowa.gov.pl). Zestawienie ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy Witkowo, wg stanu w 2015 roku, przedstawia poni ższa Tabela.

Udział procentowy w Ilo ść materiałów Własno ść Ilo ść porównaniu do wszystkich zawieraj ących nieruchomo ści obiektów obiektów zawieraj ących azbest w Mg azbest na terenie gminy [%] Osoby fizyczne 2.330 99,06 2.791,766 Mg Osoby prawne 6 0,26 72,422 Mg Jednostki samorz ądu 16 0,68 102,045 Mg terytorialnego Razem 2.352 100 2.966,233 Tabela 28. Ilo ść materiałów zawieraj ących azbest na terenie gminy Witkowo, stan w 2015 roku, źródło: „Wyniki inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Witkowo”, Zakład Analiz Środowiskowych Eko-precyzja, Ustro ń

Najwi ększy udział w obiektach, na których znajduj ą si ę wyroby zawieraj ące azbest nale żą do osób fizycznych, znajduj ących si ę głównie na budynkach gospodarczych na terenach wiejskich. Od 2008 roku gmina Witkowo we współpracy ze Starostwem Powiatowym w Gnie źnie, Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu i Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie finansuje demonta ż i utylizacj ę wyrobów zawieraj ących azbest. Zestawienie zutylizowanych odpadów zawieraj ących azbest w latach 2010-2016 przedstawiono w Tabeli 29. Obserwuje si ę zwi ększenie masy unieszkodliwionych odpadów zawieraj ących azbest z terenu gminy Witkowo.

67 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

LATA 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Masa odpadów 34 45 47 60 61 92,5 68 zawieraj ących azbest [Mg] Tabela 29. Masa zutylizowanych odpadów zawieraj ących azbest w latach 2010-2016, źródło: opracowanie własne

Na terenie gminy Witkowo w perspektywie lat 2018-2025, czyli w latach obowi ązywania Programu , przewiduje si ę dalszy wzrost recyklingu i odzysku odpadów opakowaniowych (papier, metal, tworzywa sztuczne, metal), zwi ększenia liczby mieszka ńców prowadz ących selektywn ą zbiórk ę odpadów w systemie „u źródła”. W zwi ązku z funkcjonowaniem Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Lulkowie przewiduje si ę ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania. W ramach systemu gospodarowania odpadami na terenie gminy Witkowo prognozuje si ę tak że wzrost zbierania odpadów zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, opon, odpadów wielkogabarytowych, przeterminowanych i niewykorzystanych leków oraz wyrobów zawieraj ących azbest. Ponadto planowane jest zamkni ęcie i rekultywacja składowiska odpadów w Chł ądowie.

3.8.6. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie gospodarki odpadami

Głównym zadaniem w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi na terenie gminy Witkowo było stworzenie i utrzymanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym organizowanie przetargów na odbiór i zagospodarowanie odpadów lub odbiór odpadów, a tak że współpraca ze Spółk ą „URBIS” w Gnie źnie w zakresie zagospodarowania odpadów w ZZO w Lulkowie. Istotnym zadaniem była tak że współpraca w ramach Porozumienia mi ędzygminnego z Miastem Gniezno w zakresie budowy i funkcjonowania Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów w Lulkowie. Na ten cel przekazywane były środki finansowe z bud żetu gminy Witkowo. Ka żdego roku, w terminie do 30 kwietnia, przeprowadzano analizy stanu gospodarki odpadami na terenie gminy Witkowo. Na tej podstawie udoskonalano system odbioru i zagospodarowania odpadów oraz okre ślano koszty jego funkcjonowania. Utworzono i prowadzono Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK) w Małachowie Wierzbiczany. Zorganizowano system zbierania i zagospodarowania przeterminowanych i niewykorzystanych leków w aptekach. Ka żdego roku wspierano mieszka ńców w zakresie bezpiecznego unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest. W 2015 roku przeprowadzono na terenie gminy Witkowo inwentaryzacj ę wyrobów zawieraj ących azbest. Prowadzono zbiórk ę baterii oraz oleju przepracowanego, opakowa ń po olejach i filtrach oraz odpadów opakowaniowych stosowanych w rolnictwie i ogrodnictwie (folii po sianokiszonce i pryzmowe, folie ogrodnicze i budowlane, worki po nawozach, paszach i typu big-bag, sznurki rolnicze, itp.). Prowadzono eksploatacj ę i rekultywacj ę Składowiska odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Chł ądowie. Prowadzono na szerok ą skal ę akcje informacyjne i edukacyjne dla mieszka ńców w zakresie funkcjonowania systemu, zasad gospodarowania odpadami, w tym zasad selektywnej zbiórki odpadów selektywnych. W 2014 roku od Federacji Zielonych „GAJA”

68 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 z siedzib ą w Szczecinie pozyskano materiały edukacyjne w ilo ści 400 szt. (broszury, film) dot. bezpiecznego stosowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Materiały te przekazywano sukcesywnie wła ścicielom nieruchomo ści posiadaj ącym na swoich nieruchomo ściach elementy zawieraj ące azbest.

3.8.7. Analiza SWOT dla obszaru gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ sprawnie funkcjonuj ący system ‹ wzrastaj ąca masa zmieszanych gospodarowania odpadami odpadów komunalnych odbieranych komunalnymi od wła ścicieli nieruchomo ści ‹ funkcjonowanie PSZOK ‹ nie został osiągni ęty w latach 2013- ‹ wysoki procent mieszka ńców 2015 poziom ograniczenia masy prowadz ących selektywn ą zbiórk ę odpadów komunalnych ulegaj ących odpadów biodegradacji przekazywanych do ‹ funkcjonowanie ZZO w Lulkowie składowania ‹ wzrastaj ąca masa odpadów ‹ du że koszty funkcjonowania opakowaniowych zbieranych systemu odbioru odpadów selektywnie ‹ wolne tempo usuwania wyrobów ‹ osi ągni ęty we wszystkich latach zawieraj ących azbest poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (papier, metal, tworzywa sztuczne, metal) SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ mo żliwo ść pozyskania środków ‹ dzikie wysypiska finansowych na realizacj ę zada ń z ‹ zwi ększaj ąca si ę masa odpadów zakresu gospodarowania odpadami komunalnych ‹ utrzymanie i rozwój nowoczesnej ‹ skala i problemowo ść instalacji do przetwarzania odpadów wprowadzonych zmian w nowych komunalnych w Lulkowie przepisach gospodarowania ‹ edukacja ekologiczna mieszka ńców odpadami komunalnymi ‹ spalanie odpadów w piecach ‹ odpady zwi ązane z ruchem turystycznym Tabela 30. Analiza SWOT dla obszaru gospodarki odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

3.9. Zasoby przyrodnicze

3.9.1. Flora i fauna

Wg Regionalizacji Przyrodniczo-Le śnej, lasy wyst ępuj ące w granicach gminy Witkowo le żą w III Krainie Przyrodniczo – Le śnej, Wielkopolsko – Pomorskiej, w 7 Dzielnicy Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej w mezoregionie Sandrów Gnie źnie ńskich. Pod wzgl ędem geobotanicznym obszar gminy le ży w Prowincji Ni żowo Wy żynnej w Dziale

69 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Bałtyckim, w Poddziale Pasa Wielkich Dolin w Kramie Wielkopolsko-Kujawskiej, w okr ęgu Pozna ńsko-Gnie źnie ńskim. Na terenie gminy Witkowo znajduje si ę ok. 3.980 ha lasów, co stanowi ok. 21% powierzchni gminy. Lasy prywatne stanowi ą powierzchni ę ok. 201 ha. Cały obszar lasów pa ństwowych nale ży do Nadle śnictwa Gniezno. Na terenie gminy w ramach tego Nadle śnictwa funkcjonuj ą: Le śnictwo Stary Dwór, Piłka i Skorz ęcin. Najwa żniejszym gatunkiem lasotwórczym jest sosna – 87,5%, d ąb 4,8%, olcha 3,9%, brzoza 2,4%, pozostałe gatunki to: jesion, topola, świerk, grab, wi ąz i buk. Las mieszany świe ży (LM ś) oraz bór mieszany świe ży (BM św) s ą dominuj ącymi typami siedliskowymi. Du że zwarte połacie siedliska (LM ś) spotykane s ą na terenie Le śnictwa Stary Dwór i Skorz ęcin. Na pozostałym obszarze typ ten zajmuje rozproszone powierzchnie, nieopodal jezior i cieków wodnych. Siedlisko to wyst ępuje na takich typach gleb jak gleby rdzawe, brunatne kwa śne, brunatne, czarne ziemie. Typ siedliskowy (BM św) buduj ą głównie gleby rdzawe oraz bielicowe. Las świe ży (L ś) wyst ępuje w okolicy wsi Skorz ęcin i rozci ąga si ę od gruntów wsi Gaj po Jezioro Białe i Jezioro Niedzi ęgiel. Typ ten zwi ązany jest z glebami brunatnymi wła ściwymi, brunatnymi kwa śnymi, rdzawymi i czarnymi ziemiami. Bór świe ży (B ś) wyst ępuje w niewielkiej i nieregularnie narzuconej formie na terenie le śnictwa Piłka i Hutka. Bór mieszany wilgotny (BMw) zwi ązany z gleb ą bielicow ą. Wyst ępuje na północnym brzegu Jeziora Niedzi ęgiel w s ąsiedztwie wsi Wylatkowo. Siedliska lasu wilgotnego (Lw) wyst ępuj ą wzdłu ż cieków wodnych i wykształcone s ą na czarnych ziemiach i glebach murszowych. Gmina Witkowo nale ży do jednej z najbardziej zalesionych gmin powiatu gnie źnie ńskiego. Nadle śnictwo Gniezno charakteryzuje si ę tym, że dominuj ącym gatunkiem lasotwórczym jest sosna (87,5 %), około 50% powierzchni le śnej stanowi ą lasy na gruntach porolnych zalesianych w okresie powojennym. Nieco ponad 16% Nadle śnictwa stanowi ą lasy grupy I (gleboochronne, wodoochronne i masowego wypoczynku). Innymi gatunkami lasotwórczymi w Nadle śnictwie s ą d ąb, brzoza, olcha, jesion i inne. Około 60% powierzchni le śnej to drzewostany w przedziale wiekowym 20-60 lat, co znajduje odzwierciedlenie w układzie sortymentowym. Gospodarka le śna prowadzona jest na podstawie Planu Urz ądzania Lasu. Wg stanu z 2014 roku, na terenie Nadleśnictwa Gniezno przewa żały siedliska BMśw (43%) i LM św (40%) co stanowi 83% ogólnej powierzchni siedlisk lasu. Taki rodzaj siedliskowych typów lasu warunkuje mo żliwo ści produkcyjne siedliska oraz składy gatunkowe drzewostanów. Do najwa żniejszych zbiorowisk ro ślinnych na terenie gminy Witkowo nale ży zaliczy ć podwodne ł ąki ramienicowe, zespół lilii wodnych, zespół osoki aloesowatej, płowy czermieniowe, mszar z turzyc ą bagienn ą, świetlista d ąbrowa, bór bagienny, ols torfowcowy, ł ęg jesionowo-wi ązowy, gr ąd środkowoeuropejski, ł ąka trz ęś licowa, ł ąka rdestowo-ostro żeniowa, młaki niskoturzycowe, murawy stepowe, murawa chrobotkowa. Na jeziorach gminy mo żna zaobserwowa ć kilka gatunków perkozów, b ąka, łab ędzi niemych, głowienki, czernicy, błotniaka stawowego, w ąsatki i trzciniaka. W środowisku wodne wyst ępuje wiele gatunków płazów. Do ciekawszych mo żna zaliczy ć kumaka nizinnego, ropuch ę zielon ą, rzekotk ę drzewn ą i traszk ę grzebieniast ą. Warto ściowe z przyrodniczego i gospodarczego punktu widzenia s ą zespoły ichtiofauny, zwłaszcza du żych i gł ębokich jezior wykazuj ących jeszcze cechy jezior sielawowych (z sielaw ą i siej ą). Z rzadszych gatunków w płytkich wodach zobaczy ć mo żna piskorza. Ryby s ą głównym pokarmem spotykanych czasem nad jeziorami bielików, kormoranów, zimorodków i wydr oraz obserwowanych głównie zim ą traczy nurog ęsi. W lasach mo żna równie ż napotka ć kilka ciekawych gatunków zwierz ąt. S ą to przede wszystkim: bocian czarny, kania czarna, kania ruda, trzmielojad, żuraw, muchołówka mała, lerka (skowronek borowy), gronostaj, borsuk i daniel. Na polach i

70 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

łąkach oraz w pobli żu gospodarstw gniazduj ą: bocian biały, dudek, płomykówka, pójd źka, białorzytka i ortolan oraz wiele innych gatunków ptaków. Na torfowisku w u żytku ekologicznym „Jezioro Czarne” dawniej stwierdzono rzadk ą, najmniejsz ą europejsk ą wa żkę – iglic ę.

3.9.2. Ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt

Na terenie gminy Witkowo znajduje si ę ró żnorodno ść i bogactwo gatunków ro ślin i zwierz ąt, wśród których wyst ępuj ą tak że gatunki rzadkie lub zagro żone wygini ęciem. Cz ęść z nich obj ęta jest ochron ą ścisłą i cz ęś ciow ą, które wymieniono w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt, rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014r. w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin, rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów, a tak że gatunki z zał ącznika IV Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. Poni żej wymieniono gatunki ro ślin i zwierz ąt zinwentaryzowane na terenie gminy w 2013r. na potrzeby opracowania Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Witkowo oraz innych danych. Ro śliny: Barwinek pospolity (Vinca minor), Bluszcz pospolity (Hedera helix), Chrobotek koralkowy (Cladonia coccifera), Chrobotek kubkowaty (Cladonia pyxidata), Chrobotek mniejszy (Cladoniajimbriata), Chrobotek reniferowy (Cladonia rangiferina), Gr ąż el żółty (Nuphar Lutea), Grzybie ń biały (Nymphaea alba), M ącznica lekarska (Arctostaphylos uva-ursii), Naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea), Lilia złotogłów (Lilium martagon), Listeria jajowata (Listera ovatai), Rosiczka okr ągłolistna (Drosera rotundifolia), Sromotnik bezwstydny (Phallus impudicus), Szmaciak Gał ęzisty (Sparassis crispa), Śnie życzka przebi śnieg (Galanthus nivalis), Widłak (Lycopodium sp.), Widłak jałowcowaty (Lycopodium annotinumi), Widłak spłaszczony (Lycopodium complanatum), Widłak go ździsty (Lycopodium clavatumy), Zimoziół północny (Linnaea borealis), Bagno zwyczajne (Ledum plaustre), Gajnik l śni ący (Hylocomium splendens), Kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium), Konwalia majowa (Convallaria maialis), Kopytnik pospolity (Asarum europaeum), Kruszyna pospolita (Frangula alnus), Marzanka wonna (Galium odoratum), Pierwiosnka lekarska (Prim ula offcinalis), Pierwiosnka wyniosła (Prim ula elatiori), Płonnik pospolity (Polytrichum commune), Porzeczka czarna (Ribes nigrum), Przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis), Przytulia (marzanka) wonna (Galium odoratum), Rokietnik pospolity (Pleurozium schreberi), Seler błotny (Apium regens), Torfowiec (Sphagnum), Gajowiec żółty (Galeobdolon luteum), Gruszyczka okr ągłolistna (Pyrola rotundifolia), Kokoryczka wielokwiatowa (Polygonatum multiflorum), Kokoryczka wonna (Polygonatum odoratum), Kozłek lekarski (Valeriana officinalis), Niecierpek pospolity (Impatiens noli-tangere), Paj ęcznica gał ęzista (Anthericum ramosum), Perłówka zwisła (Melica mutans), Zawilec gajowy (Anemone nemorosa), Aldrowanda p ęcherzykowata (Aldrovanda vesiculata), Lipiennik (Loesela Liparis Loeseli), Zatoczek łamliwy (Anisus vorticulus). Zwierz ęta: Biegacz skórzasty (Carabus coriaceus), Biegacz fioletowy (Carabus violaceus), Biegacz ogrodowy (Carabus hortensis), Trzmiel le śny (Bombus pratorum), Trzmiel rudy (Bombus pascuorum), Trzmiel ziemny (Bombus terrestris) - ochrona cz ęś ciowa, Ślimak winniczek (Helix pomatia), Jelec (Leuciscus leueiseus), Kle ń (Leueiseus cephalus), Karp (Cyprinus carpio), Lin (Tinca, tinea), Piskorz (Misgurnus fossilis), Pstr ąg potokowy (Salmo trutta), Szczupak (Esox locius), W ęgorz (Anguilla anguilla), Kumak nizinny (Bombina bombina), Ropucha szara (Bufo bufo), Rzekotka drzewna (Hyla arborea), Traszka zwyczajna (Triturus vulgaris), Traszka grzebieniasta (Triturus cristatus), Żaba moczarowa (Rana arvalis), Żaba trawna (Rana temporaria), Żaba

71 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 wodna (Rana esculenta), Żaba jeziorkowa (Rana lessonae), Bocian biały (Ciconia ciconia), Bocian czarny (Ciconia nigra), Błotniak stawowy (Circus aeruginosus), Błotniak zbo żowy (Circus cyaneus), Czajka (Vanellus vanellus), Drozd piewak (Turdus philomelos), Dzi ęcioł czarny (Dryocopus martius), Dzi ęcioł du ży (Dryocopus major), Dzi ęcioł średni (Dryocopus medius), Gągoł krzykliwy (Bucephala clangula), Jastrz ąb (Accipiter gentilis), Jerzyk zwyczajny (Apus apus), Kania ruda (Milvus milvus), Kokoszka wodna (Gasllinula chloropus), Kopciuszek (Phoenicurus ochruros), Kowalik (Sitta europea), Kos (Turdus merula), Kukułka (Cuculus canorus), Krogulec (Accipiter nisus), Kruk (Corvus corax), Łab ędź niemy (Cygnus olor), Mazurek (Passer montanus), Mewa śmieszka (Larus ridibundus), Myszołów (Buteo buteo), Perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus), Perkozek (Tachybaptus rufieolis), Pliszka siwa (Motacila alba), Płaskonos (Anas clypeata), Płomykówka (Tyto alba), Puchacz (Bubo Bubo), Puszczyk (Strix aluco), Sierpówka (Streptopelia decaoto ), Sikora bogatka (Parus major), Sikora modra (Parus caeruleus), Sikora sosnówka (Parus ater), Sikora czubatka (Parus cristatus), Sikora uboga (Parus palustris), Skowronek polny (Alauda arvensis), Sójka (Garrulus glandarius), Strzy żyk (Troglodytes troglodytes), Szpak (Sturnus vulgaris), Świergotek drzewny (Anthus trivialis), Trzciniak (Acrocephalus arundinaceus), Trzcinniczek (Acrocephalus scirpaceus), Wróbel (Passer domesticus), Zimorodek (Alcedo atthis), Żuraw (Grus grus), Je ż zachodni (Erinaceus europeus), Kret (Talpa europea), Ryjówka aksamitna (Sorex araneus), Wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris), Łasica (Mustela nivalis), Mroczek pó źny (Eptesicus serotinus), Borowiec wielki (Nyctalus noctula), Bóbr europejski (Castor fiber), Wydra (Lutra lutra).

3.9.3. Formy ochrony przyrody

3.9.3.1. Powidzki Park Krajobrazowy

Park krajobrazowy jest to obszar chroniony ze względu na warto ści przyrody ożywionej i nieo żywionej, historyczne oraz kulturalne. Celem tworzenia parków krajobrazowych jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnianie poprzez turystyk ę, krajoznawstwo w/w warto ści. Rozporz ądzeniem Nr 18 Wojewody Koni ńskiego z dnia 16 grudnia 1998r. (Dz. Urz. Woj. Koni ńskiego Nr 52, poz. 305) został utworzony Powidzki Park Krajobrazowy . Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 7 grudnia 2000r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody powy ższe rozporz ądzenie przestało obowi ązywa ć, a w zwi ązku z tym równie ż zakazy obowi ązuj ące dla formy ochrony przyrody nim ustanowionej. Kolejnym rozporz ądzeniem ustanawiaj ącym Powidzki Park Krajobrazowy było rozporz ądzenie Nr 231/06 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie Powidzkiego Parku Krajobrazowego (Dz. U. Woj. Wlkp. z 2007 r. Nr 1, poz.4) . Wyrokiem Wojewódzkiego S ądu Administracyjnego w Poznaniu IV SA/Po1280/11 z dnia 9 lutego 2012r. w sprawie Powidzkiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2012r. poz. 1794) stwierdzono niewa żno ść w/w rozporz ądzenia. Na podstawie art. 7 ustawy z dnia 7 grudnia 2000r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz na podstawie art. 153 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody , park zachowywał byt prawny, lecz z braku wydania nowej uchwały pozbawiony był ram prawnych. W 2017 roku podj ęto uchwał ę Nr XXIX/753/2017 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 27 marca 2017r. w sprawie Powidzkiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2017r. poz. 2940). Powierzchnia Parku wynosi 24.887,21 ha, w tym na terenie gminy Kleczew (1.530,47 ha), Orchowo (6.108,66 ha), Ostrowite (3.416,85 ha), Powidz (6.565,23 ha), Słupca (292,19 ha), Wilczyn (2.042,42 ha) i Witkowo (4.931,39 ha). Powidzki Park

72 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Krajobrazowy zajmuje ok. 27 % powierzchni gminy i obejmuje jeziora: Niedzi ęgiel, Białe, Czarne, Piłka, Ostrowickie, Kordos, lasy, zadrzewienia, pola uprawne, ł ąki i pastwiska oraz tereny osadnicze we wsiach: Wiekowo, Skorz ęcin, Gaj, Sokołowo i Ostrowite Prymasowskie. Do szczególnych celów ochrony na terenie Parku należy: ° ochrona i zachowanie polodowcowego krajobrazu fragmentu Pojezierza Gnie źnie ńskiego a w szczególności krajobrazu jezior rynnowych oraz pagórków morenowych i innych charakterystycznych form geomorfologicznych, ° zachowanie populacji rzadkich i chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów oraz ich siedlisk, ° zachowanie naturalnych ekosystemów jezior i mokradeł, ° utrzymanie walorów kulturowych. Ne terenie Parku wprowadzono nast ępuj ące zakazy: • realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, • umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk i zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej, rybackiej i łowieckiej, • likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych, • pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, tak że minerałów i bursztynu, • wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budow ą odbudow ą, utrzymaniem, remontem lub napraw ą urz ądze ń wodnych, • dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli zmiany te nie słu żą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, le śnej, wodnej lub rybackiej, • budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100m od linii brzegów rzek, jezior i innych naturalnych zbiorników wodnych; zasi ęgu lustra wody w sztucznych zbiornikach wodnych usytuowanych na wodach płyn ących przy normalnym poziomie pi ętrzenia okre ślonym w pozwoleniu wodnoprawnym, z wyj ątkiem obiektów słu żą cych turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej, • likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych, • organizowania rajdów motorowych i samochodowych, • używania łodzi motorowych i innego sprz ętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych. Jednocze śnie wprowadzono kilka odst ępstw od tych zakazów.

73 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Mapa 7. Poło żenie Gminy Witkowo wzgl ędem Powidzkiego Parku Krajobrazowego, źródło: www.geoserwis.gdos.gov.pl

Park został utworzony w celu ochrony najcenniejszego obszaru o rze źbie młodoglacjalnej. W Parku wyst ępuje bogactwo form geomorfologicznych: rynny polodowcowe, wzgórza moreny czołowej, płaska i falista morena denna, formy szczelinowe i równina sandrowa. Moreny czołowe osi ągaj ą wysoko ść do 20 m. Charakterystyczn ą cech ą parku jest wyst ępowanie rynien jeziornych, polodowcowych o stromych kraw ędziach, ci ągn ących si ę kilometrami, w których le żą jeziora poł ączone ze sob ą ciekami. Do wi ększych jezior Parku nale ży Jezioro Niedzi ęgiel (Skorz ęci ńskie) i Jezioro Powidzkie (gmina Powidz). Lasy stanowi ą dość znaczn ą cz ęść parku. Głównie s ą to nasadzenia sosnowe na siedlisku gr ądu, lasu mieszanego świe żego i miejscami boru mieszanego świe żego. Najcenniejszy jest kompleks le śny wokół jezior: Niedzi ęgiel i Białego ze starymi drzewostanami sosnowymi z du żą liczb ą drzew li ściastych. W okolicy Skorz ęcina wyst ępuje cenny fragment starej d ąbrowy świetlistej. W Parku wyst ępuj ą zbiorowiska wodne, szuwarowe, bagienne i torfowiskowe, zbiorowiska eutroficznych ł ąk, ł ąk i pastwisk, murawy napiaskowe i kserotermiczne, zbiorowiska zaro ślowe, ziołoro śla por ębowe i okrajkowe, oraz liczne zbiorowiska synantropijne, zarówno segetalne jak i ruderalne. Lista zbiorowisk ro ślinnych liczy 216 jednostek rangi podstawowej. Na uwag ę zasługuje fakt znacz ącego udziału zbiorowisk naturalnych i półnaturalnych, a tak że rzadkich i zagro żonych w Wielkopolsce. Odnaleziono tak że dwa zespoły dotychczas w Wielkopolsce nienotowane: Polygono-Catabrosetum aquaticae i Peucedano oreoselini- Joyibarbetum soboliferi. Fauna Powidzkiego Parku Krajobrazowego obj ęta jest badaniami od niedawna. Dotychczas stwierdzono wyst ępowanie 22 gatunków ryb, 10 gatunków płazów, 5 gatunków gadów, 147 gatunków ptaków i 34 gatunki ssaków. W śród fauny wyst ępuj ą gatunki z polskiej „Czerwonej Ksi ęgi Zwierz ąt", tj.: b ąk, błotniaki (ł ąkowy i zbo żowy) oraz wydra.

3.9.3.2. Powidzko - Bieniszewski Obszar Chronionego Krajobrazu

Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze wzgl ędu na wyró żniaj ący si ę krajobraz o zró żnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na

74 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 mo żliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych. Powidzko – Bieniszewski Obszar Chronionego Krajobrazu został utworzony uchwał ą Nr 53 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koninie z dnia 29 stycznia 1986r. w sprawie ustalenia obszarów krajobrazu chronionego na terenie województwa koni ńskiego i zasad korzystania z tych terenów (Dz. Urz. Woj. Koni ńskiego Nr 1/86) , zmienion ą rozporz ądzeniem Nr 14 Wojewody Koni ńskiego z dnia 23 lipca 1998r. zmieniaj ącym uchwał ę w sprawie ustalenia obszarów krajobrazu chronionego na terenie województwa koni ńskiego i zasad korzystania z tych terenów (Dz. Urz. Woj. Koni ńskiego Nr 28, poz. 444) . Obszar zajmuje powierzchni ę 460 km 2 i obejmuje południowy fragment Pojezierza Gnie źnie ńskiego o znacznym zró żnicowaniu siedliskowym. Na południowym wschodzie dominuje siedlisko gr ądu, na południowym i północnym zachodzie – boru mieszanego. W centralnej cz ęś ci – mozaika gr ądu ubogiego oraz ł ęgu jesionowo – olszowego i olsu, a na pagórkach acidofilnej i świetlistej d ąbrowy. Obszar jako cało ść jest wa żnym ogniwem ekologicznym systemu ochrony ze wzgl ędu na najwi ększ ą w skali byłego województwa koni ńskiego koncentracj ę walorów przyrodniczych, krajobrazowych i rekreacyjnych. Jest to cenny pod wzgl ędem morfologicznym obszar, maj ący rze źbę młodoglacjaln ą, zwi ązan ą ze zlodowaceniem bałtyckim. Bardzo atrakcyjnymi i cz ęsto spotykanymi na tym obszarze formami s ą rynny polodowcowe z jeziorami. Maj ą one strome i wysokie kraw ędzie i tworz ą cały system długich, równoległych obni żeń, maj ących kierunek z północnego wschodu na południowy zachód i z północy na południe, kontrastuj ący z równie licznymi zagł ębieniami bezodpływowymi moreny dennej o nieregularnych kształtach. Najwi ększe jeziora tego obszaru to: Powidzkie, Niedzi ęgiel, Suszewskie, Wilczy ńskie, Budzisławskie oraz Ostrowickie. Wiele uroku maj ą te ż małe jeziorka poło żone w lesie, z bujnie rozwijaj ącą si ę ro ślinno ści ą szuwarowo – wodn ą (np. J. Słowikowskie, J. Białe, J. Ka ńskie). Lasy towarzysz ące jeziorom s ą przewa żnie uprawami sosnowymi, rosn ącymi na rozmaitych siedliskach: gr ądu ubogiego, boru mieszanego i rzadko gr ądu bogatego. Najwy ższymi walorami ekologicznymi charakteryzuj ą si ę lasy koło J. Niedzi ęgiel i J. Białego, posiadaj ące sporo starych drzewostanów sosnowych z bogatym podrostem drzew li ściastych (grab, buk, d ąb, brzoza). Pi ękny fragment starej d ąbrowy świetlistej znajduje si ę na wzgórzu na terenie o środka wypoczynkowego w okolicy Skorz ęcina. Powidzko- Bieniszewski OCHK tradycyjnie wykorzystywany jest jako teren wypoczynkowy. Przedmiotem ochrony jest teren obejmuj ący stanowiska rzadkich i chronionych gatunków ro ślin i zwierz ąt.

75 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Mapa 8. Poło żenie Gminy Witkowo wzgl ędem Powidzko – Bieniszewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, źródło: www.geoserwis.gdos.gov.pl

3.9.3.3. Użytki ekologiczne

Użytkami ekologicznymi s ą zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów maj ących znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródle śne oczka wodne, k ępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieu żytkowanej ro ślinno ści, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamie ńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmna żania lub miejsca sezonowego przebywania Uchwał ą Nr IV/32/03 Rady Miejskiej w Witkowie z dnia 21 lutego 2003 roku w sprawie uznania terenu za u żytek ekologiczny (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 19.03.2003r. Nr 43, poz. 802), utworzono użytek ekologiczny „Jezioro Czarne” na powierzchni 59,05 ha, obejmuj ący Jezioro Czarne, który jest zlokalizowany w odległo ści ok. 2 km na północny - wschód od wsi Skorz ęcin. W 2015 roku uchwał ą Rady Miejskiej w Witkowie zmniejszono granic ę tego u żytku. Przedmiotem ochrony jest kompleks śródle śnych torfowisk wykształconych wskutek zarastania jeziora obejmuj ący stanowiska rzadkich i chronionych gatunków ro ślin i zwierz ąt oraz siedlisk przyrodniczych podlegaj ących ochronie.

3.9.3.4. Pomniki przyrody

Pomnikami przyrody s ą pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró żniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenach niezabudowanych, je żeli nie stanowi ą zagro żenia dla ludzi lub mienia, drzewa stanowi ące pomniki przyrody podlegaj ą ochronie, a ż do ich samoistnego, całkowitego rozpadu. Na terenie gminy Witkowo znajduj ą si ę dwa pojedyncze pomniki przyrody, s ą to dęby szypułkowe o obwodach pni 420cm i 380cm rosn ące na terenie Le śnictwa Skorz ęcin, grupowy pomnik przyrody obejmuj ący 40 d ębów szypułkowych i bezszypułkowych o

76 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 obwodach pni 300 - 430cm rosn ących przy Jeziorze Białym w Skorz ęcinie, grupowy pomnik przyrody obejmuj ący 20 d ębów szypułkowych o obwodach pni 300 - 400cm rosn ących w Leśnictwie Skorz ęcin oraz grupowy pomnik przyrody obejmuj ący 7 topoli białych o obwodach pni 350 - 500cm rosn ące w parku zabytkowym w Jaworowie.

3.9.3.5. Obszar Natura 2000 Pojezierze Gnie źnie ńskie

Sie ć obszarów Natura 2000 obejmuje obszary specjalnej ochrony ptaków, specjalne obszary ochrony siedlisk i obszary maj ące znaczenie dla Wspólnoty. Obszar Natura 2000 mo że obejmowa ć cz ęść lub cało ść obszarów obj ętych innymi formami ochrony przyrody. Minister wła ściwy do spraw środowiska okre śla, w drodze rozporz ądzenia, typy siedlisk przyrodniczych oraz gatunki b ędące przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, w tym siedliska przyrodnicze i gatunki o znaczeniu priorytetowym, oraz wymagaj ące ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000, a tak że kryteria wyboru obszarów kwalifikuj ących si ę do uznania za obszary maj ące znaczenie dla Wspólnoty i wyznaczenia jako specjalne obszary ochrony siedlisk oraz obszarów kwalifikuj ących si ę do wyznaczenia jako obszary specjalnej ochrony ptaków, maj ąc na uwadze zachowanie poszczególnych cennych lub zagro żonych składników ró żnorodno ści biologicznej, na podstawie których jest wyznaczana sie ć obszarów Natura 2000. Na terenie gminy Witkowo znajduje si ę specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 – PLH 300026 Pojezierze Gnie źnie ńskie.

Mapa 9. Poło żenie Gminy Witkowo wzgl ędem obszaru Natura 2000 – Pojezierze Gnie źnie ńskie, źródło: www.geoserwis.gdos.gov.pl

Jest to obszar o charakterystycznej rze źbie młodoglacjalnej z bogactwem form - rynny polodowcowe, morena czołowa, morena denna, równina sandrowa. Znajduje si ę tu kompleks jezior (Białe, Budzisławskie, Skubarczewskie, Czarne, Hutka, Kamienieckie, Kosewskie, Modrze, Niedzi ęgiel, Orchowskie, Ostrowickie, Powidzkie, Procy ń, Rusin, Salomonowskie, Słowikowo, Suszewskie, Wierzbicza ńskie, Wilczy ńskie, Wójci ńskie), głównie rynnowych. Przez obszar przechodzi dział wodny III rz ędu, rozdzielaj ący zlewni ę Noteci i Warty. Na tym obszarze bior ą swe źródła rzeki: Wełna, Note ć Zach., Meszna. Lasy, mimo u żytkowania, zachowały swe zasadnicze, naturalne rysy. Przewa żaj ą drzewostany mieszane. Do najlepiej zachowanych kompleksów le śnych nale żą lasy miradzkie i skorz ęci ńskie. Na szczególn ą uwag ę zasługuj ą tam dobrze zachowane fitocenozy świetlistej d ąbrowy, gr ądów środkowoeuropejskich i kwa śnej d ąbrowy. Na dnie

77 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 rynien - wzdłu ż jezior oraz w bezodpływowych zagł ębieniach zachowały si ę fragmenty łęgów olszowo-jesionowych i olsów. W zarastaj ącej misie Jeziora Czarnego i Salomonowskiego wykształciły si ę interesuj ące zbiorowiska ro ślinno ści torfowiska niskiego i przej ściowego. W otoczeniu jezior oraz w dolinie Noteci Zachodniej rozci ągaj ą si ę zró żnicowane pod wzgl ędem syntaksonomicznym i florystycznym zbiorowiska łąkowe. Wśród nich licznie reprezentowane s ą zbiorowiska kalcyfilne i ziołoro ślowe. Obszar ma du że znaczenie w skali Wielkopolski dla zachowania zbiorowisk łąkowych wykształconych na pokładach wapna ł ąkowego, torfowisk oraz le śnych zbiorowisk, zwłaszcza ł ęgów. W obszarze znajduj ą si ę wyspowe, najdalej na wschód wysuni ęte i bardzo bogate stanowiska selerów błotnych (Apium regens) . Wyst ępuj ą tu tak że stanowiska aldrowandy p ęcherzykowatej (Aldrovanda vesiculata) , lipiennika (Loesela Liparis Loeseli) i zatoczka łamliwego (Anisus vorticulus) . Cenne s ą dobrze zachowane torfowiska alkaliczne i ł ąki trz ęś licowe. W lasach istotne jest wyst ępowanie dobrze zachowanych kompleksów gr ądów, a tak że płatów ciepłolubnej świetlistej dąbrowy. Wśród fauny wyst ępuj ącej na tym terenie nale ży wymieni ć: wydr ę (Lutra lutra) , traszk ę grzebieniast ą (Triturus cristatus) , kumaka nizinnego (Bombina bombina) i piskorza (Misgurnus fossilis). Obszar w wi ększo ści (70%) poło żony na terenie Powidzkiego Parku Krajobrazowego (24.600 ha), obejmuje fragmenty 2 obszarów chronionego krajobrazu: Powidzko-Bieniszewskiego (46.000 ha) i Lasów Miradzkich (6.300 ha) z rezerwatem przyrody Czapliniec Ostrowo (13,79 ha). W 2014 roku podj ęto zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu i Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 7 kwietnia 2014r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Pojezierze Gnie źnie ńskie PLH 300026 (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2014 roku poz. 2383) . W 2015 roku zmieniono powy ższe zarz ądzenie w zakresie celów zada ń ochronnych i okre ślenia działa ń ochronnych. W zarz ądzeniu okre ślono: ° opis granic i map ę obszaru Natura 2000, ° identyfikacj ę istniej ących i potencjalnych zagro żeń dla zachowania wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków i ich siedlisk, b ędących przedmiotami ochrony obszaru Natura 2000, ° cele działa ń ochronnych, ° działania ochronne ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich wdra żania.

3.9.4. Pozostałe zasoby przyrodnicze

Na terenie gminy Witkowo znajduj ą si ę zabytkowe parki podworskie, zlokalizowane w nast ępuj ących miejscowo ściach: Kołaczkowo, Jaworowo, Odrow ąż , Skorz ęcin, Czajki, Królewiec i Miel żyn . Parki te w wi ększo ści wpisane s ą do rejestru zabytków i podlegaj ą ochronie prawnej na mocy przepisów ustawy o zabytkach i opiece nad zabytkami . Parki poza znaczeniem historycznym pełni ą te ż wa żną funkcj ę ekologiczn ą wzbogacaj ąc i urozmaicaj ąc środowisko przyrodnicze, s ą cz ęsto jedynymi enklawami zieleni na bezle śnych obszarach. Ochrona parków polega na zakazie dokonywania wszelkich zmian naruszaj ących układ przestrzenny parku oraz wznoszenia na terenie parku budowli i wykonywania robót szkodliwych dla parków, niezb ędnej piel ęgnacji ro ślinno ści i urz ądze ń parkowych. Ziele ń urz ądzona pełni w o środkach miejskich bardzo wa żną rol ę, jako integralny element współczesnych miast i osiedli. Ziele ń miejska pełni wiele funkcji, najwa żniejsze to funkcje sanitarno-higieniczne, biologiczne, dekoracyjne, dydaktyczno-wychowawcze oraz

78 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 gospodarcze. Na terenie miasta Witkowo wyst ępuj ą nast ępuj ące rodzaje terenów zieleni: • tereny zieleni specjalnego przeznaczenia - ogrody działkowe o powierzchni ok. 24 ha, • tereny zieleni otwartej - parki o powierzchni ok. 2,1 ha (ulice: Pozna ńska, Wrzesi ńska, Park Ko ściuszki, Słowackiego), • ziele ń przyuliczna o powierzchni ok. 1 ha, • ziele ń osiedlowa o powierzchni ok. 1,5 ha. W ramach wymienionego podziału wyró żni ć mo żna dodatkowo: tereny zieleni obiektów sportowych (stadion miejski), cmentarze, ogródki przydomowe, tereny zieleni budownictwa mieszkaniowego, ogrodnictwa, ogrody szkół, przedsi ębiorstw, sakralne. Teren gminy Witkowo jest cz ęś ciowo zlokalizowany na obszarach wa żnych dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji: „Jeziora Powidzkie i Skorz ęci ńskie” oraz „Jezioro Ostrowickie i Popielewskie”, wyznaczone na podstawie opracowania „Obszary wa żne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego” (Wylegała P., Ku źniak S., Dolata P. T., mscr. Pozna ń 2008) . Na terenie gminy Witkowo w m. Ćwierdzin znajduje sie strefa ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania bielika. W odległo ści ok. 1 km od granicy gminy Witkowo, w obr ębie geodezyjnym Nowa Wie ś Niechanowska, gmina Niechanowo, znajduje si ę strefa ochrony ostoi, miejsca rozrodu i regularnego przebywania bociana czarnego.

3.9.5. Korytarze ekologiczne

Korytarz ekologiczny w Polsce, zgodnie z ustaw ą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody , to obszar umo żliwiaj ący migracj ę zwierz ąt, ro ślin lub grzybów. Korytarze ekologiczne s ą wa żnym elementem sieci Natura 2000 i innych obszarów chronionych, poniewa ż umo żliwiaj ą przemieszczanie si ę zwierz ąt mi ędzy siedliskami. Na skutek działalno ści człowieka niegdy ś rozległe siedliska zwierz ąt i ro ślin zostały rozdrobnione i cz ęsto odizolowane od siebie. Korytarze ekologiczne stanowi ą liniowe pasy lasów, terenów poro śni ętych krzewami lub trawami umo żliwiaj ące zwierz ętom przemieszczanie si ę oraz daj ące schronienie i dost ęp do po żywienia. Istnienie tych terenów warunkuje prawidłowy rozwój gatunku, umo żliwia znalezienie terytorium, ułatwia ucieczk ę przed drapie żnikami. Przez północn ą cz ęść gminy Witkowo przebiega korytarz Północno – Centralny (KPN-7F – Pojezierze Kraje ńskie - południe) oraz Pojezierze Gnie źnie ńskie (KPnC-15B).

3.9.6. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie zasobów przyrodniczych

W ostatnich latach dokonano zakupu drzew gatunku lipa drobnolistna, które przekazano do zagospodarowania Kołu Pszczelarzy w Witkowie. Corocznie wykonywano prace piel ęgnacyjne terenów zieleni na terenie Gminy i Miasta Witkowo, w tym nowe nasadzenia drzew i krzewów. W ramach zagospodarowania terenów zielonych przy świetlicach wiejskich i innych terenach gminnych wykonano nasadzenia drzew i krzewów w miejscowo ściach: Wiekowo, Gorzykowo, Małachowo Złych Miejsc, Jaworowo, Witkówko, Kamionka. W latach 2014-2016 dofinansowano działalno ść Koła Pszczelarzy w Witkowie w postaci zakupu w ęzy pszczelej. Działanie to przyczyniło si ę do poprawy warunków utrzymywania pszczół, co jednocze śnie wpłyn ęło korzystnie na przyrod ę.

79 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Ka żdego roku w okresie wiosennym i jesiennym ogłaszane s ą komunikaty, przypominaj ące o zakazie wypalania traw i pozostało ści ro ślinnych na polach i ł ąkach. Komunikaty zamieszczane s ą na stronie internetowej tut. Urz ędu i w Witkowskich Wiadomo ściach Samorz ądowych oraz przekazywane sołtysom. Wprowadzenie zakazu biwakowania w pasie ochronnym jezior na terenie gminy Witkowo w okresie wakacyjnym, poza miejscami do tego wyznaczonymi, ma na celu utrzymanie porz ądku i czysto ści obrze ży, zapewnienie spokoju i bezpiecze ństwa publicznego oraz ochron ę środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych na terenie gminy w obr ębie Powidzkiego Parku Krajobrazowego. Corocznie we wrze śniu na potrzeby akcji Sprz ątanie Świata, Gmina Witkowo dokonuje zakupu worków na śmieci i r ękawic, które nast ępnie przekazywane s ą szkołom bior ącym udział w akcji. Ponadto dofinansowany jest dowóz uczniów do O środka Wypoczynkowego w Skorz ęcinie w celu realizacji akcji Sprz ątanie Świata.

3.9.7. Analiza SWOT dla obszaru zasoby przyrodnicze

MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ spore tereny le śne i jeziora ‹ intensywny rozwój turystyki i stanowi ące baz ę dla rozwoju rekreacji na terenach cennych turystyki, wypoczynku oraz przyrodniczo prowadzenia gospodarki le śnej ‹ presja i rozwój urbanizacji ‹ bogactwo i ró żnorodno ść fauny i ‹ nadmierna zabudowa letniskowa w flory pobli żu jezior ‹ obszary chronione, w tym obszary ‹ zagro żenia po żarowe lasów Natura 2000 ‹ niebezpiecze ństwo zwi ązane z ‹ brak du żych zakładów wypalaniem traw i nieu żytków przemysłowych emituj ących zanieczyszczenia SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ rozwój agroturystyki ‹ wzrost nat ęż enia ruchu ‹ rozwój turystyki pieszej i rowerowej turystycznego Tabela 31. Analiza SWOT dla obszaru zasoby przyrodnicze

W latach obowi ązywania niniejszego PO Ś na terenie gminy Witkowo prognozuje si ę utrzymanie istniej ącego zasobu przyrody, w tym obszarów chronionych, pomników przyrody, u żytku ekologicznego oraz pozostałych terenów zielonych. W ramach działa ń Planu zada ń ochronnych przewiduje si ę utrzymanie istniej ących siedlisk w ramach obszaru Natura 200 – Pojezierze Gnie źnie ńskie.

3.10. Zagro żenia powa żnymi awariami

We współczesnym świecie wzrasta znaczenie substancji chemicznych na środowisko, przy czym główne zagro żenia powoduj ą substancje pochodz ące z działalno ści człowieka, które s ą spowodowane ska żeniem środowiska przyrodniczego i zagro żeniem zwi ązanym z wprowadzaniem do obrotu substancji chemicznych. Na niebezpiecze ństwo powa żnych awarii oraz zagro żenia chemiczne i biologiczne nara żeni s ą przede wszystkim ludzie, ale tak że wszystkie elementy środowiska przyrodniczego - woda, powietrze, gleba, ro śliny i zwierz ęta.

80 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Bezpiecze ństwo chemiczne jak i biologiczne odgrywa du żą rol ę w realizacji celów w zakresie bezpiecze ństwa ekologicznego. Bezpiecze ństwo chemiczne oznacza wprowadzenie kontroli zagro żeń dla środowiska zwi ązanych głównie z awariami przemysłowymi z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych i obejmuje kwestie rozpoznawania miejsc i charakteru potencjalnych zagro żeń, opracowanie wła ściwych planów operacyjnych na wypadek awarii przemysłowych i transportowych oraz posiadanie sprawnego sytemu ratowniczego. Dynamiczny rozwój gospodarczy powoduje, że wszystkie elementy tego systemu powinny by ć w sposób ci ągły aktualizowane, a ze wzgl ędu na wymóg rozpoznania mo żliwych skutków i zagro żeń, niezb ędne jest ci ągłe monitorowanie sytuacji oraz działania profilaktyczne. Środki chemiczne stosowane s ą powszechnie we wszystkich dziedzinach życia. Na szerok ą skal ę stosowane s ą chemikalia w rolnictwie w postaci nawozów sztucznych i pestycydów. Szkodliwo ść substancji dla człowieka i środowiska mo że powodowa ć ich niewła ściwe i nadmierne stosowanie, przechowywanie, opakowanie czy transport. W zwi ązku z powy ższym koniecznym stało si ę opracowanie i wydanie w kraju odpowiednich przepisów prawnych, normuj ących proces i metody oceny bezpiecze ństwa, potencjalnych źródeł powa żnych awarii, stwarzaj ących potencjalne powa żne zagro żenie dla ludzi i środowiska. Unormowania prawne w zakresie post ępowania z substancjami chemicznymi zostały okre ślone w ustawie z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (tekst jednolity Dz. U. z 2015r. poz. 1203). Celem ustawy jest ochrona człowieka i środowiska przed szkodliwym wpływem substancji i preparatów chemicznych. Ustawa obejmuje zagadnienia zwi ązane ze stosowaniem lub wprowadzaniem do obrotu substancji chemicznych, a tak że m. in. podstawowe obowi ązki dotycz ące np. informowania o niebezpiecznych preparatach, badania substancji i preparatów chemicznych, czy oznakowania, opakowania, obrotu i stosowania substancji i preparatów niebezpiecznych. Przepisy prawa zabraniaj ą wprowadzania do obrotu lub ponownego wykorzystywania substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska, do których zaliczone zostały polichlorowane bifenyle (PCB), azbest i wyroby zawieraj ące azbest oraz dwutlenek tytanu, a tak że produkty lub odpady zawieraj ące te zwi ązki. Wykorzystywanie, przemieszczanie i eliminowanie tych substancji jest uwarunkowane szczególnymi środkami ostro żno ści. Powa żna awaria definiowana jest jako zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w którym wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ących do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska, lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. Oprócz ww. sytuacji do powa żnych awarii mo że doj ść tak że w przypadku kolizji drogowej czy katastrofy kolejowej. Ustawa Prawo ochrony środowiska jest podstawowym aktem prawnym zawieraj ącym przepisy ogólne, instrumenty prawne słu żą ce zapobieganiu i przeciwdziałaniu powa żnym awariom, a tak że obowi ązki zakładów i organów administracji zwi ązane z awari ą przemysłow ą. Na prowadz ącym zakład zwi ększonego lub du żego ryzyka wyst ąpienia awarii spoczywaj ą główne obowi ązki zwi ązane z awariami przemysłowymi. W razie wyst ąpienia awarii wła ściwe organy administracyjne i słu żby porz ądkowe podejmuj ą działania niezb ędne do usuni ęcia awarii i jej skutków, okre ślaj ąc w szczególno ści zwi ązane z tym obowi ązki organów administracji i podmiotów korzystaj ących ze środowiska. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, w przypadku wyst ąpienia awarii, mo że w drodze decyzji zarz ądzi ć przeprowadzenie wła ściwych bada ń

81 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 dotycz ących przyczyn, przebiegu i skutków awarii oraz wydać zakazy lub ograniczenia w korzystaniu ze środowiska. W zakresie przeciwdziałania powa żnym awariom do szczegółowych zada ń nale żą : • kontrola podmiotów, których działalno ść mo że stanowi ć przyczyn ę powstania powa żnej awarii, • badanie przyczyn powstawania oraz sposobów likwidacji skutków powa żnych awarii dla środowiska, • prowadzenie rejestru zakładów, których działalno ść mo że by ć przyczyn ą wyst ąpienia powa żnej awarii, w tym zakładów o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii i o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska • prowadzenie rejestru poważnych awarii. Na terenie gminy Witkowo powa żne awarie mog ą by ć zwi ązane m. in. z: - transportem drogowym substancji niebezpiecznych, - magazynowaniem i stosowaniem w instalacjach technologicznych substancji niebezpiecznych, - magazynowaniem i dystrybucj ą produktów ropopochodnych, - niewła ściwym post ępowaniem z odpadami zawieraj ącymi substancje niebezpieczne. Awaria zwi ązana z wydostaniem si ę tych substancji poza obiekty technologiczne i magazynowe mo że spowodowa ć ska żenie powietrza, gruntu, wód powierzchniowych i podziemnych. Stopie ń i zasi ęg potencjalnego zagro żenia jest oszacowany w wewn ętrznych i zewn ętrznych planach operacyjno-ratowniczych, które sporz ądzaj ą zakłady przemysłowe o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii. Źródła zagro żeń w transporcie wynikaj ą głównie z transportu drogowego materiałów niebezpiecznych. Spowodowane jest to du żą ilo ści ą przewo żonych substancji, brakiem wyznaczonych i znakowanych tras oraz skutecznej ich kontroli, złym stanem technicznym środków transportu, nieprzestrzeganiem przepisów o przewozie materiałów niebezpiecznych, du żym zagro żeniem kolizji na drogach, brakiem świadomo ści przewo źników i spedytorów o skutkach wyst ępuj ących zagro żeń i brakiem monitoringu tego rodzaju transportu. Do podmiotów, których działalno ść mo że by ć przyczyn ą powa żnych awarii na terenie gminy Witkowo nale żą stacje paliw i rozlewni gazu, zlokalizowane w Witkowie przy ulicach Gnie źnie ńskiej, Dworcowej, Żwirki i Wigury oraz Strzałkowskiej, a tak że w m. M ąkownica. Odr ębnym zagro żeniem dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi stanowi mo żliwo ść wyst ąpienia kl ęsk żywiołowych, które na terenie gminy Witkowo najcz ęś ciej mog ą by ć spowodowane po żarami lasów. Na terenie gminy Witkowo pr ęż nie działaj ą struktury Ochotniczych Stra ży Po żarnych oraz struktury organizacyjne obrony cywilnej, w których rol ę szefa spełnia Burmistrz Gminy i Miasta Witkowo. W skład tych struktur wchodz ą terenowe formacje obrony cywilnej i zakładowe formacje obrony cywilnej. W perspektywie lat 2018-2025 prognozuje si ę zapewnienie przeciwdziałania powa żnym awariom poprzez sprawnie funkcjonuj ący system ostrzegawczy oraz działaj ące odpowiednie słu żby.

3.10.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie zagro żenia powa żnymi awariami

W latach 2014-2016 współpracowano ze słu żbami odpowiedzialnymi za zapobieganie i usuwanie powa żnych awarii, w tym z Policj ą, Pa ństwow ą Stra żą Po żarn ą w

82 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Gnie źnie, Ochotniczymi Stra żami Po żarnymi (OSP) działaj ącymi na terenie gminy Witkowo. Podejmowano działania w zakresie doposa żenia struktur OSP w sprz ęt po żarniczy, prowadzono szkolenia dla członków OSP.

3.10.2. Analiza SWOT dla obszaru zagro żenia powa żnymi awariami MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ niewielka ilo ść podmiotów ‹ du że nat ęż enie ruchu tranzytowego nara żonych na wyst ąpienie (samochodowego) przez teren powa żnych awarii gminy, zwłaszcza drog ą ‹ dobre doposa żenie jednostek wojewódzk ą ochrony przeciwpo żarowej w sprz ęt ‹ mo żliwo ść zanieczyszczenia i pojazdy po żarnicze środowiska poprzez wyciek ‹ brak wyst ępowania na terenie substancji niebezpiecznych w ci ągu gminy zakładów du żego ryzyka wa żnych szlaków komunikacyjnych wyst ąpienia awarii lub podczas zdarze ń drogowych ‹ wyst ępowanie na terenie gminy 1 zakładu zwi ększonego ryzyka wyst ąpienia awarii, który jest oddalony od terenów zamieszkałych ‹ opracowanie metod post ępowania w razie wyst ąpienia zdarze ń jako powa żne awarie SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ systematyczne szkolenia jednostek ‹ du że nat ężenie ruchu odpowiedzialnych za usuwanie samochodowego na szlakach skutków poważnych awarii komunikacyjnych zwi ększaj ące ‹ opracowywanie przez zagro żenie wyst ąpienia awarii prowadz ących zakłady ‹ zdarzenia losowe mog ące przemysłowe planów operacyjno- powodowa ć wyst ąpienie powa żnych ratowniczych oraz zewn ętrznych awarii planów operacyjno-ratowniczych ‹ zwi ększenie świadomo ści społecze ństwa na temat post ępowania w przypadku wyst ąpienia powa żnej awarii Tabela 32. Analiza SWOT dla obszaru zagro żenia powa żnymi awariami

3.11. Adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagro żenia środowiska

Przy ocenie stanu środowiska na terenie gminy Witkowo uwzgl ędniono tak że adaptacj ę do zmian klimatu, przez któr ą nale ży rozumie ć taki sposób planowania, realizacji, eksploatacji i likwidacji przedsi ęwzi ęcia, aby było ono optymalnie przystosowane do post ępuj ących zmian klimatu, jak równie ż by nie powodowało zwi ększenia wra żliwo ści elementów środowiska na zmiany klimatu. Skutki zmian klimatu (wzrost temperatury, upały, mrozy, cz ęstotliwo ści i nasilenia zjawisk ekstremalnych), wyst ępuj ące w ostatnich latach pogł ębiaj ą si ę. Zjawiska powodowane przez zmiany klimatu stanowi ą zagro żenie dla społecznego i gospodarczego rozwoju wielu krajów na świecie, w tym tak że dla Polski. W Polsce opracowano

83 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

„Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030” z my ślą o zapewnieniu warunków stabilnego rozwoju społeczno-gospodarczego w obliczu ryzyk, jakie nios ą ze sob ą zmiany klimatu. Ze zmianami klimatycznymi wi ążą si ę niekorzystne zmiany warunków hydrologicznych. Charakter opadów staje si ę bardziej losowy i nierównomierny, czego skutkiem są dłu ższe okresy bezopadowe, przerywane gwałtownymi i nawalnymi opadami. Coraz cz ęś ciej wyst ępuje problem suszy. Poziom wód gruntowych b ędzie si ę obni żał, co ujemnie wpłynie na bioró żnorodno ść i formy ochrony przyrody, zbiorniki wodne i tereny podmokłe. Zmiany b ędą wyst ępowa ć tak że w porze zimowej, gdzie skróci si ę okres zalegania pokrywy śnie żnej i jej grubo ść . Efektem zmian klimatu b ędzie zwi ększanie cz ęstotliwo ści wyst ępowania ekstremalnych zjawisk pogodowych i katastrof, które b ędą miały istotny wpływ na obszary wra żliwe i gospodark ę kraju. Znaczenie tutaj będą miały ulewne deszcze nios ące ryzyko powodzi i podtopie ń. Problemem b ędą tak że silne wiatry, a nawet towarzysz ące im incydentalnie tr ąby powietrzne i wyładowania atmosferyczne, które mog ą znacz ąco wpłyn ąć m.in. na budownictwo oraz infrastruktur ę energetyczn ą i transportow ą. Na terenie gminy Witkowo nadzwyczajne zagro żenia dla środowiska mog ą powodowa ć powa żne awarie, które szczegółowo opisano w rozdziale 3.10. Ponadto na terenie gminy mog ą wyst ąpi ć lokalne podtopienia terenów przyległych do Strugi Bawół i Kanału M ąkowa oraz rowów melioracyjnych. Systematyczna konserwacja tych cieków w du żej mierze ogranicza wyst ąpienie ewentualnych podtopie ń, które mog ą mie ć charakter okresowy. Na terenie gminy Witkowo nie wyst ępuje zagro żenie powodziowe. Zagro żenia po żarowe mog ą wyst ąpi ć przede wszystkim na terenach le śnych, szczególnie w okresach długotrwałej suszy oraz na terenach zurbanizowanych, wynikaj ących z infrastruktury obiektów budowlanych. Charakter budownictwa mieszkalnego na terenie miasta to głównie budynki o konstrukcji murowanej. Miejscowo ści wiejskie charakteryzuj ą si ę równie ż w wi ększo ści zabudow ą murowan ą. Budynki mieszkalne i inwentarskie cz ęsto poł ączone s ą ze sob ą tworz ąc praktycznie jedn ą stref ę po żarow ą. Obiektami przedstawiaj ącymi du że zagro żenie po żarowe s ą równie ż zakłady produkcyjne, hurtownie, stacje paliw. Susza powoduje przesuszenie gleby, obni żenie poziomu wód podziemnych i zmniejszenie przepływu wody w rzekach i rowach melioracyjnych. Susza w okresie wegetacji ro ślin, tzw. susza rolnicza, mo że spowodowa ć du że straty w rolnictwie. Obecnie, realizuj ąc postanowienia ustawy Prawo wodne , Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Poznaniu przyst ąpił do sporz ądzania planów przeciwdziałania skutkom suszy. Dokument ten będzie zawierał m. in. analiz ę mo żliwo ści powi ększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych, propozycje budowy, rozbudowy lub przebudowy urz ądze ń wodnych, propozycje niezb ędnych zmian w zakresie korzystania z zasobów wodnych oraz zmian naturalnej i sztucznej retencji. Plany przeciwdziałania skutkom suszy b ędą zawierały tak że katalog działa ń słu żą cych ograniczeniu skutków suszy. Zagro żenia drogowe wynikaj ą głównie z przebiegaj ącej przez teren gminy Witkowo drogi wojewódzkiej, która jest potencjalnym miejscem zagro żenia po żarowego, chemicznego oraz ekologicznego. Awarie w transporcie drogowym z udziałem materiałów niebezpiecznych stwarzaj ą powa żne zagro żenie dla ludzi i środowiska i mog ą si ę zdarzy ć w ró żnych miejscach gminy, o ka żdej porze doby, powoduj ąc powstanie ewentualnych stref ska żeń i zakłóce ń komunikacyjnych. Zagro żenia budowlane zwi ązane przede wszystkim z utrat ą statyki budowli lub jej elementu, które mog ą wyst ąpi ć w wysokich budynkach mieszkalnych. Innymi zagro żeniami urbanistycznymi mog ą by ć magistrale gazu pod wysokim ci śnieniem oraz stacje redukcyjne gazu oraz napowietrzne linie energetyczne wysokiego i średniego

84 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 napi ęcia przebiegaj ące przez tereny le śne oraz w sąsiedztwie stacji transformatorowych oraz du że transformatory. Zagro żenia chemiczne i ekologiczne wynikaj ą głównie z magazynowania i stosowania przez zakłady przemysłowe materiałów niebezpiecznych. Szczególnym rodzajem zagro żenia jest stosowanie w procesach technologicznych materiałów i substancji chemicznie niebezpiecznych. Do najbardziej niebezpiecznych zagro żeń pod tym kątem mo żna zaliczy ć awarie zbiorników i instalacji technologicznych w zakładach produkcyjnych i podmiotach gospodarczych, magazynujących i przetwarzaj ących materiały i substancje chemicznie niebezpieczne, wybuchy i przestrzenne po żary w obiektach posiadaj ących materiały i substancje chemicznie niebezpieczne, w czasie których mo że doj ść do wytworzenia bardzo toksycznych, niebezpiecznych dla życia i zdrowia człowieka zwi ązków chemicznych. W przypadku wyst ępowania silnych wiatrów i huraganów wyst ępuje du że prawdopodobie ństwo zaistnienia zagro żenia zwi ązanego z uszkodzeniem lub zniszczeniem linii energetycznych przebiegaj ących przez obszar gminy i wyst ąpienia przerw w dostawach energii elektrycznej. Na terenie gminy Witkowo nie zlokalizowano obiektów przemysłu j ądrowego, w zwi ązku z tym nie wyst ępuje zagro żenie promieniotwórcze. Zakres obowi ązków i zada ń zwi ązanych z powa żnymi awariami i nadzwyczajnymi zagro żeniami środowiska oraz ewentualnie powstałymi zagro żeniami reguluj ą odpowiednie procedury na szczeblu gminnym i powiatowym, w powi ązaniu z działaniem słu żb ratowniczych (stra żą po żarn ą, policj ą, pogotowiem ratunkowym, pogotowiem energetycznym, pogotowiem gazowym, pogotowiem wodoci ągowo-kanalizacyjnym). S ą one zawarte w Planie Zarz ądzania Kryzysowego. Działania ratownicze prowadzone na terenie gminy Witkowo realizuj ą jednostki Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w Gnie źnie oraz Ochotniczych Stra ży Po żarnych. Cz ęść z nich wł ączona jest do Krajowego Systemu Ratowniczo – Ga śniczego. W perspektywie obowi ązywania PO Ś prognozuje si ę zapewnienie przeciwdziałania zmianom klimatu i nadzwyczajnym zagro żeniom środowiska poprzez sprawnie funkcjonuj ący system ostrzegawczy oraz działaj ące odpowiednie słu żby.

3.11.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie adaptacji do zmian klimatu i nadzwyczajnych zagro żeń środowiska

W okresie sprawozdawczym współpracowano ze słu żbami odpowiedzialnymi za zapobieganie i usuwanie nadzwyczajnych zagro żeń środowiska, w tym z Policj ą, Pa ństwow ą Stra żą Po żarn ą w Gnie źnie, Ochotniczymi Stra żami Po żarnymi (OSP) działaj ącymi na terenie gminy Witkowo. Podejmowano działania w zakresie doposa żenia struktur OSP w sprz ęt po żarniczy, prowadzono szkolenia dla członków OSP oraz działania edukacyjne w zakresie wyst ępowania nadzwyczajnych zagro żeń.

3.11.2. Analiza SWOT dla obszaru adaptacji do zmian klimatu i nadzwyczajnych zagro żeń środowiska

MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ niewielka ilo ść podmiotów ‹ du że nat ęż enie ruchu tranzytowego nara żonych na wyst ąpienie (samochodowego) przez teren nadzwyczajnych zagro żeń gminy, zwłaszcza drog ą środowiska wojewódzk ą

85 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

‹ dobre doposa żenie jednostek ‹ mo żliwo ść zanieczyszczenia ochrony przeciwpo żarowej w sprz ęt środowiska poprzez wyciek i pojazdy po żarnicze substancji niebezpiecznych w ci ągu ‹ brak wyst ępowania na terenie wa żnych szlaków komunikacyjnych gminy zakładów du żego ryzyka lub podczas zdarze ń drogowych wyst ąpienia nadzwyczajnych ‹ nieprzewidywalno ść zdarze ń zagro żeń środowiska pogodowych i hydrologicznych ‹ wyst ępowanie na terenie gminy 1 zakładu zwi ększonego ryzyka wyst ąpienia nadzwyczajnych zagro żeń środowiska, który jest oddalony od terenów zamieszkałych ‹ brak na terenie gminy du żych rzek, mog ących powodowa ć powodzie SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ systematyczne szkolenia jednostek ‹ du że nat ęż enie ruchu odpowiedzialnych za usuwanie samochodowego na szlakach skutków nadzwyczajnych zagro żeń komunikacyjnych zwi ększaj ące środowiska zagro żenie wyst ąpienia ‹ opracowywanie przez nadzwyczajnych zagro żeń prowadz ących zakłady środowiska przemysłowe planów operacyjno- ‹ zdarzenia losowe mog ące ratowniczych oraz zewn ętrznych powodowa ć wyst ąpienie planów operacyjno-ratowniczych nadzwyczajnych zagro żeń ‹ poprawa bezpiecze ństwa na drogach środowiska ‹ zagro żenia po żarowe obszarów le śnych ‹ zagro żenia po żarowe, chemiczne oraz ekologiczne na drogach ‹ zagro żenia chemiczne i ekologiczne, wynikaj ące z magazynowania i stosowania przez zakłady przemysłowe materiałów i surowców niebezpiecznych Tabela 33. Analiza SWOT dla obszaru adaptacji do zmian klimatu i nadzwyczajnych zagro żeń środowiska

3.12. Edukacja ekologiczna

Edukacja ekologiczna definiowana jest jako psychologiczno-pedagogiczny proces oddziaływania na człowieka w celu kształtowania jego świadomo ści ekologicznej. Edukacja ekologiczna obejmuje wprowadzanie do programów szkół wszystkich szczebli tematyki z zakresu ochrony środowiska i kształtowania środowiska, umo żliwiaj ącej łączenie wiedzy przyrodniczej z postaw ą humanistyczn ą, tworzenie krajowych i mi ędzynarodowych systemów kształcenia specjalistów i kwalifikowanych pracowników dla ró żnych działów ochrony środowiska, nauczycieli ochrony środowiska, dokształcanie in żynierów i techników ró żnych specjalno ści oraz mened żerów gospodarki, a tak że powszechn ą edukacj ę szkoln ą i pozaszkoln ą. Edukacja ekologiczna powinna by ć skierowana szczególnie do dzieci i młodzie ży, która ma na celu wpływanie na poziom

86 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

świadomo ści ekologicznej, propagowanie konkretnych zachowa ń korzystnych dla środowiska naturalnego, upowszechnianie wiedzy o przyrodzie. Działania te prowadzone są przez szkoły, specjalistyczne placówki edukacyjne zarówno publiczne jak i niepubliczne, a tak że organizacje ekologiczne. Działalno ść edukacyjna może przyjmowa ć ró żne formy, np. kształcenie ustawiczne poprzez rozdawanie ulotek i programy edukacyjne, kształcenie dzieci i młodzie ży w zakresie ekologii oraz zielone szkoły. Edukacja ekologiczna obecna jest w formalnym systemie kształcenia w poszczególnych typach szkół. Edukacja ekologiczna powinna rozpoczyna ć si ę ju ż u dzieci w wieku przedszkolnym. Wychowanie przedszkolne w kwestii kształtowania świadomo ści ekologicznej powinno zapewni ć kształtowanie nawyków i zachowa ń proekologicznych w życiu codziennym, uczy ć szacunku dla innych istot żywych oraz kształtowa ć wra żliwo ść , nie tylko na pi ękno przyrody, ale równie ż na degradacj ę środowiska naturalnego. W szkołach podstawowych edukacja ekologiczna jest jedn ą ze ście żek edukacyjnych o charakterze wychowawczo – dydaktycznym. Jest to element nauczania dzieci o wa żnym znaczeniu wychowawczym. Edukacj ą ekologiczn ą powinna by ć obj ęta cała społeczno ść szkolna, nie tylko uczniowie, ale równie ż nauczyciele. Edukacja ekologiczna jest istotnym elementem edukacji obywatelskiej i wpływa na zrównowa żony rozwój, w którym nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych. To gwarantuje mo żliwo ść zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści i obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i pokole ń przyszłych. W zakresie edukacji ekologicznej na terenie gminy Witkowo w latach obowi ązywania PO Ś prognozuje si ę dalsze prowadzenie systematycznych i regularnych działa ń edukacyjnych i informacyjnych w zakresie ochrony środowiska naturalnego, skierowanych głównie do dzieci i młodzie ży w ramach edukacji szkolnej.

3.12.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie edukacji ekologicznej

Gmina Witkowo prowadzi na bie żą co działania w zakresie edukacji ekologicznej i popularyzacj ę zagadnie ń ochrony środowiska. Szczególn ą rol ę w działaniach edukacji ekologicznej odgrywaj ą placówki oświatowe na terenie gminy. Gmina Witkowo wspiera merytorycznie i finansowo patronat dla wszystkich przedsi ęwzi ęć i inicjatyw szkół z zakresu edukacji ekologicznej o charakterze masowym. Dotyczy to m. in. informowania społecze ństwa o mo żliwo ściach udziału w działaniach na rzecz ochrony środowiska, współpracy samorz ądu miasta ze szkołami, przedstawicielami środowiska naukowego i organizacjami pozarz ądowymi. Wa żnym elementem edukacji ekologicznej jest dofinansowanie i finansowanie przedsi ęwzi ęć maj ących na celu propagowanie zagadnie ń zwi ązanych z ochron ą środowiska. Działania te realizowane s ą na bie żą co, w ramach posiadanych środków finansowych w danym roku, głównie na terenie placówek o światowych, poprzez dofinansowanie zakupu materiałów edukacyjnych (np. nagród dla uczestników konkursów ekologicznych). W zakresie gospodarki odpadami prowadzi si ę równie ż działania zwi ązane z podnoszeniem świadomo ści ekologicznej zwi ązanej z segregowaniem odpadów komunalnych oraz przeprowadzanymi corocznie akcjami m.in. „Sprz ątanie Świata” i „Dzie ń Ziemi” i inne. W 2009 roku powołano Zespół ds. Edukacji Ekologicznej Zwi ązku Gmin Powidzkiego Parku Krajobrazowego , w ramach którego regularnie organizowane s ą

87 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 corocznie konferencje o tematyce ekologicznej, na które zapraszane s ą dzieci i młodzie ż oraz społeczno ść lokalna z terenu obj ętego Powidzkim Parkiem Krajobrazowym. W latach 2014 – 2016 zorganizowano w Kleczewie konferencje p. n. „Bioró żnorodno ść zbiorowisk ł ąkowych”, „Odnawialne źródła energii w Wielkopolsce”, „Gatunki siedlisk ekstremalnych w Wielkopolsce”, w których wzi ęli udział przedstawiciele gmin obj ętych PPK, Kopalni W ęgla Brunatnego „Konin”, Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu, Nadle śnictwa Konin, przedstawiciele Muzeum Okr ęgowego w Koninie oraz młodzie ż ze szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z miejscowo ści le żą cych w granicach Powidzkiego Parku Krajobrazowego. W 2016 roku zorganizowano na terenie O środka Wypoczynkowego w Skorz ęcinie spotkanie dot. „Zagro żeń i ochrony jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowego”. Wykłady prowadził Pan Bogumił Nowak - przedstawiciel Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Działu Zarz ądzania Sieci ą Pomiarowo - Obserwacyjn ą we Wrocławiu. W spotkaniu udział wzi ęli: Burmistrz Gminy i Miasta Witkowo, Sekretarz Gminy i Miasta Witkowo, Radni Rady Miejskiej w Witkowie, Wójt Gminy Powidz, Radny Rady Powiatu Gnie źnie ńskiego, Wicestarosta Powiatu Gnie źnie ńskiego, Dyrektor Wydziału Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego w Gnie źnie, przedstawiciel ZPKWW w Poznaniu, Dyrektor OKSiR Witkowo, Kierownik ZGK w Witkowie, le śniczy Le śnictwa Skorz ęcin, nauczyciele biologii ze szkół gminy Witkowo oraz przedsi ębiorcy prowadz ący działalno ść gospodarcz ą na terenie OW Skorz ęcin. Przygotowano równie ż dane dotycz ące walorów przyrodniczych, kulturowych, infrastruktury turystycznej na terenie gminy Witkowo w ramach planowanego projektu Ekomuzeum Ponadto w ramach działalno ści powy ższego Zespołu ds. Edukacji Ekologicznej organizowane s ą w szkołach liczne konkursy zwi ązane z ochron ą środowiska, w tym kolejne edycje konkursu „Poznajemy Parki Krajobrazowe Polski” oraz zaj ęcia terenowe na ście żce dydaktycznej „Przygoda z przyrod ą” w Skorz ęcinie.

3.12.2. Analiza SWOT dla obszaru edukacji ekologicznej

MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ zaanga żowanie władz gminy w ‹ niewystarczj ąca świadomo ść działania edukacyjne zwłaszcza w społeczna w zakresie zagadnie ń placówkach o światowych ochrony środowiska naturalnego ‹ akcje informacyjne w zakresie OZE ‹ systematyczno ść działań prowadzonych w placówkach oświatowych SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ popularno ść prowadzonych akcji ‹ ograniczone środki na prowadzenie edukacyjnych w placówkach działa ń w placówkach o światowych oświatowych ‹ edukacja ró żnych grup dzieci, młodzie ży i dorosłych Tabela 34. Analiza SWOT dla obszaru edukacji ekologicznej

88 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

3.13. Monitoring środowiska

Monitoring środowiska obejmuje, uzyskiwane na podstawie bada ń monitoringowych, informacje w zakresie jakości powietrza, wód podziemnych i powierzchniowych, gleby oraz ziemi, hałasu, promieniowania jonizuj ącego i pól elektromagnetycznych, stanu zasobów środowiska oraz gospodarowania odpadami. Powy ższe badania na poziomie krajowym i regionalnym wykonywane s ą m. in. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIO Ś), Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW), Pa ństwowy Wojewódzki Inspektorat Sanitarny (PWIS), Pa ństwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny (PPIS) oraz Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej (RZGW). Na terenie gminy Witkowo w latach obowi ązywania PO Ś przewiduje si ę prowadzenie regularnego monitoringu środowiska w ramach funkcjonowania podmiotów odpowiedzialnych za takie działania.

3.13.1. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska w zakresie monitoringu środowiska

Monitoring środowiska na poziomie krajowym i regionalnym prowadzony jest m. in. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu (WIO Ś), Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW), Pa ństwowy Wojewódzki Inspektorat Sanitarny (PWIS), Pa ństwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny (PPIS) oraz Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej (RZGW). Gmina Witkowo na podstawie prowadzonych bada ń stanu środowiska naturalnego oceniała jego stan i podejmowała działania w zakresie utrzymania dobrego stanu środowiska i poprawy w zakresie monitorowanych zmian.

3.13.2. Analiza SWOT dla obszaru monitoringu środowiska

MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) ‹ prowadzenie monitoringu ‹ brak punktów pomiarowych bada ń środowiska przez WIO Ś w gleb Poznaniu ‹ punkty pomiarowe wód powierzchniowych, hałasu, PEM, powietrza atmosferycznego SZANSE ZAGRO ŻENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) ‹ podejmowanie racjonalnych decyzji ‹ wpływ zagro żeń antropogenicznych na podstawie danych monitoringu środowiska Tabela 35. Analiza SWOT dla obszaru monitoringu środowiska

89 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

4. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA , ZADANIA I ICH FINANSOWANIE

Stan środowiska naturalnego na terenie gminy Witkowo i przewidywane jego zmiany w aspekcie dalszego rozwoju powoduj ą konieczno ść realizacji przedsi ęwzi ęć proekologicznych. W Programie ochrony środowiska zdefiniowano cele, kierunki interwencji i zadania, które wynikaj ą z zagro żeń i problemów dla poszczególnych obszarów interwencji (analiza SWOT). Cele i zadania w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w Programie są zgodne z zadaniami wyznaczonymi w powiatowym programie ochrony środowiska, a tak że uwzgl ędniaj ą cele zawarte w innych strategiach, programach i dokumentach programowych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju. Realizacja zało żeń Programu ochrony środowiska wpłynie na popraw ę i utrzymanie obecnego stanu środowiska naturalnego. Zmiany warto ści wska źników charakteryzuj ących poszczególne elementy środowiska b ędą stanowiły efekty realizacji zało żeń PO Ś. Cele i kierunki działa ń oraz zada ń wyznaczone w Programie ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 przedstawiono w oparciu o obszary przyszłej interwencji okre ślone w Rozdziale 3.

90 Wska źnik Kierunek Podmiot Lp. Cel Zadania Ryzyka Nazwa ( źródło Warto ść Warto ść interwencji odpowiedzialny

Obszar Obszar danych) bazowa docelowa interwencji interwencji 22 budynki, redukcja Termomodernizacja Ilo ść budynków emisji CO w 2 budynków usługowych i stosunku do usługowych, Wła ściciele Brak środków 1. przemysłowych - przyj ętego przemysłowych wraz budynków finansowych poddanych roku z wykorzystaniem termomodernizacji bazowego OZE 2010 o ok. 0,60 Mg CO 2 200 ci powietrza powietrza ci

ś budynków, Poprawa redukcja efektywno ści

emisji CO w energetycznej i 2 Termomodernizacja Ilo ść budynków stosunku do ograniczanie niskiej budynków Wła ściciele Brak środków poddanych - przyj ętego emisji ci powietrza, ochrona klimatu klimatu ochrona powietrza, ci mieszkalnych wraz z budynków finansowych ś termomodernizacji roku wykorzystaniem OZE bazowego 2010 o ok.

Ochrona klimatu i jako i klimatu Ochrona 2.293,7 Mg CO 2 Poprawa jako Poprawa Liczba budynków Modernizacja ze systemów grzewczych Wła ściciele Brak środków zmodernizowanymi - b.d. i eliminacja niskiej budynków finansowych systemami emisji zanieczyszcze ń grzewczymi

1.177 sprzętu, redukcja Liczba Systematyczna, ale emisji CO w wymienionego 2 stopniowa wymiana stosunku do sprz ętu i urz ądze ń Poprawa sprz ętu i urz ądze ń przyj ętego Mieszka ńcy Brak środków elektrycznych oraz - efektywno ści elektrycznych oraz roku gminy finansowych oświetlenia na energetycznej oświetlenia na bazowego bardziej efektywne bardziej efektywne 2010 o ok. energetycznie energetycznie 593,52 Mg CO 2 14,01 km, Gmina i Miasto redukcja Witkowo, emisji CO w Powiatowy Długo ść 2 Budowa i stosunku do Zarz ąd Dróg w wybudowanych i modernizacja dróg Brak środków - przyj ętego Gnie źnie, zmodernizowanych wraz z infrastruktur ą finansowych roku Wielkopolski dróg okołodrogow ą bazowego Zarz ąd Dróg 2010 o ok. Wojewódzkich w 10,38 Mg CO 2 Poznaniu Modernizacja drogi Wielkopolski Ograniczenie emisji Zmiana w wojewódzkiej w Zarz ąd Dróg Brak środków - 1 zanieczyszcze ń organizacji ruchu granicach miasta Wojewódzkich w finansowych komunikacyjnych Witkowa Poznaniu Długo ść budowanych Budowa ście żek ście żek rowerowych oraz rowerowych oraz niezb ędnej Gmina i Miasto Brak środków niezb ędnej - 19,4 km infrastruktury i stref Witkowo finansowych infrastruktury i stref ustanowionych ustanowionych wył ącznie dla wył ącznie dla pieszych i rowerów pieszych i rowerów

Liczba przeprowadzonych Akcje edukacyjne i Wzrost świadomo ści akcji edukacyjnych informacyjne w Gmina i Miasto - - ekologicznej brak i informacyjnych w zakresie ochrony Witkowo mieszka ńców zakresie ochrony powietrza powietrza Wzrost świadomo ści Liczba kontroli i Gmina i Miasto ekologicznej Kontrole i interwencje interwencji w Witkowo, - - mieszka ńców, w zakresie ochrony brak zakresie ochrony Policja, WIO Ś ograniczanie niskiej powietrza powietrza Pozna ń emisji Wielkopolska Spółka Liczba podł ącze ń Ograniczanie niskiej Budowa sieci Gazownictwa, Brak środków do sieci 149 230 emisji gazowniczej wła ściciele i finansowych gazowniczej zarz ądcy budynków 14,01 km, Gmina i Miasto redukcja Witkowo, emisji CO w Zmniejszenie liczby Powiatowy Długo ść 2 Budowa i stosunku do mieszka ńców gminy Zarz ąd Dróg w wybudowanych i modernizacja dróg Brak środków 2. - przyj ętego nara żonych na Gnie źnie, zmodernizowanych wraz z infrastruktur ą finansowych roku ponadnormatywny Wielkopolski dróg okołodrogow ą bazowego hałas Zarz ąd Dróg enia hałasem hałasem enia

ż 2010 o ok. Wojewódzkich w 10,38 Mg CO 2 Poznaniu Modernizacja drogi Wielkopolski Zagro zmniejszenie hałasu hałasu zmniejszenie

Ochrona przed hałasem, hałasem, przed Ochrona Zmiana w wojewódzkiej w Zarz ąd Dróg Brak środków - 1 organizacji ruchu granicach Miasta Wojewódzkich w finansowych Witkowa Poznaniu

Długo ść budowanych Budowa ście żek ście żek rowerowych oraz rowerowych i niezb ędnej niezb ędnej Gmina i Miasto Brak środków - 19,4 km infrastruktury i stref infrastruktury oraz Witkowo finansowych ustanowionych stref wył ącznie dla ustanowionych pieszych i rowerów wył ącznie dla pieszych i rowerów Utrzymanie Nadzór nad obszarami obszarów ograniczonego ograniczonego 1 1 Zarz ądca lotniska brak użytkowania lotniska użytkowania w Powidzu lotniska w Powidzu Liczba osób nara żonych na WIO Ś, Monitoring pól ponadnormatywne - - prowadz ący brak elektromagnetycznych promieniowanie instalacje Monitoring poziomów elektromagnetyczne pól Liczba elektromagnetycznych Modernizacja i zmodernizowanych 3. monitoring stacji stacji bazowych - - Operatorzy sieci brak bazowych telefonii telefonii komórkowej komórkowej Ochrona przed polami polami przed Ochrona

elektromagnetycznymi elektromagnetycznymi Zmniejszenie Rozbudowa i

Pola elektromagnetyczne Polaelektromagnetyczne Stacja oddziaływania pól modernizacja stacji Brak środków elektroenergetyczna 1 1 Wła ściciel stacji elektromagnetycznych elektroenergetycznej finansowych GPZ Witkowo na ludzi GPZ Witkowo

Zrównowa żo- Działania edukacyjne Poprawa stanu ne Zu życie wody na 1 w zakresie Gmina i Miasto Brak 4. gospodarowa- 34,7 ok. 37,0 jednolitych cz ęś ci zainteresowania mieszka ńca [m 3] racjonalnego zu życia Witkowo ospodar nie wodami

owanie społecze ństwa

wodami wód G powierzchnio- wody

wymi i Udział jednolitych podziemnymi cz ęś ci wód o stanie dobrym i bardzo dobrym [%] Monitoring jako ści Brak środków - - wód podziemnych i WIO Ś Pozna ń Udział jednolitych finansowych cz ęś ci wód powierzchniowych badanych przez WIO Ś w Poznaniu [%]

Liczba inwestycji w Gmina i Miasto zakresie utrzymania Witkowo, Zgodnie z Działania w zakresie Utrzymanie urz ądze ń urz ądze ń melioracji Gminna Spółka Brak środków - planem ochrony przed melioracji wodnych wodnych Wodna, finansowych inwestycyjnym podtopieniami i susz ą podstawowych i rzek podstawowych i WZMiUW w Ochronaprzed skutkami suszy podtopieniami i rzek Poznaniu

Długo ść sieci Rozwój infrastruktury Gmina i Miasto Brak środków 5. kanalizacyjnej w 101,7 116,8 wodno-ściekowej Witkowo finansowych km

ciekowa ciekowa Budowa sieci ś p do sieci sieci do p

ę kanalizacji sanitarnej Gmina i Miasto Liczba budynków z Witkowo, Brak środków przył ączem do sieci 1.600 1.789 wła ściciele finansowych kanalizacyjnej nieruchomo ści gowej i kanalizacyjnej ikanalizacyjnej gowej ą

Liczba Budowa Gmina i Miasto Powszechny dost Powszechny Gospodarka wodno- Gospodarka

wodoci przydomowych przydomowych Witkowo, Brak środków 76 ok. 120 oczyszczalni oczyszczalni ścieków, wła ściciele finansowych ścieków i ich inwentaryzacja nieruchomo ści

Budowa zbiorników Liczba zbiorników bezodpływowych na Gmina i Miasto bezodpływowych nieczysto ści ciekłe dla Witkowo, Brak środków 742 ok. 700 na nieczysto ści nowych budynków i wła ściciele finansowych ciekłe likwidacja na terenach nieruchomo ści skanalizowanych Marszałek Ilo ść wydanych Województwa koncesji na - pow. 1 Wielkopolskiego, brak

one wydobywanie ż Starosta kopalin Gnie źnie ński Zrównowa żona Ilo ść Wła ściciele gospodarka zasobami 6. zrekultywowanych - pow. 1 Ochrona złó ż kopalin terenów brak surowców terenów górniczych górniczych naturalnych Punkty Marszałek

Zasoby geologiczne geologiczne Zasoby wydobywania Województwa

Ochrona izrównowa Ochrona kopalin bez b.d. b.d. Wielkopolskiego, brak wymaganej Starosta wykorzystanie zasobów kopalin kopalin zasobów wykorzystanie koncesji Gnie źnie ński Rekultywacja gleb, Ochrona gleb oraz Wła ściciele na których Rekultywacja gleb Brak środków - - rekultywacja terenów terenów, RDO Ś stwierdzono zanieczyszczonych finansowych zdegradowanych w Poznaniu zanieczyszczenia Niewielka świadomo ść 7. Stosowanie użytkowników Racjonalne u życie Gleby nawozów gruntów w nawozów sztucznych i Wła ściciele zakresie sztucznych i - - Ochrona gleb środków ochrony terenów stosowania środków ochrony ro ślin nawozów ro ślin sztucznych i Ochrona powierzchni ziemi ziemi powierzchni Ochrona środków ochrony ro ślin

Mieszka ńcy gminy obj ęci Obj ęcie wszystkich Gmina i Miasto zorganizowanym mieszka ńców gminy Witkowo, 8. 99 100 systemem odbioru zorganizowanym wła ściciele odpadów systemem nieruchomo ści komunalnych w % gospodarowania Mieszka ńcy gminy odpadów Gmina i Miasto

dów dów prowadz ący komunalnych oraz Witkowo, selektywn ą zbiórk ę 75 100 selektywnego wła ściciele odpadów zbierania odpadów nieruchomo ści komunalnych w % Stopie ń redukcji odpadów komunalnych ulegaj ących do 16 lipca Minimalizacja Gmina i Miasto biodegradacji Zmniejszenie ilo ści 2020r. składowanych Witkowo, Brak środków przekazywanych do 22,6 odpadów trafiaj ących nie wi ęcej ni ż odpadów wła ściciele finansowych składowania w na składowisko 35 komunalnych nieruchomo ści stosunku do masy odpadów tych odpadów wytworzonych w 1995 roku [%] Poziom recyklingu,

Racjonalne gospodarowanie odpadami odpadami gospodarowanie Racjonalne przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi Minimalizacja Gmina i Miasto metodami składowanych do 2020r. Witkowo, Brak środków Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpa powstawaniu zapobieganie i odpadami Gospodarka niektórych frakcji 38,1 odpadów 50 wła ściciele finansowych odpadów komunalnych. nieruchomo ści komunalnych Wzrost selektywnej (papier, metal, zbiórki odpadów tworzywa sztuczne, szkło) [%] Poziom recyklingu, 100 do 2020r. Gmina i Miasto Brak środków

przygotowania do 70 Witkowo, finansowych ponownego u życia i wła ściciele odzysku innymi nieruchomo ści metodami innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych [%] Liczba wydanych decyzji w sprawie Wydawanie decyzji w Eliminacja miejsc likwidacji sprawie likwidacji nielegalnego Gmina i Miasto nielegalnych miejsc - - nielegalnych miejsc składowania odpadów Witkowo składowania składowania odpadów komunalnych odpadów komunalnych komunalnych Brak środków finansowych, Gmina i Miasto niewielka Masa usuni ętych Witkowo, Powiat świadomo ść wyrobów Likwidacja wyrobów Usuwanie wyrobów - ok. 600 Gnie źnie ński, mieszka ńców zawieraj ących zawieraj ących azbest zawieraj ących azbest wła ściciele w zakresie azbest w Mg nieruchomo ści bezpiecznego usuwania azbestu Liczba Akcje edukacyjne i przeprowadzonych informacyjne w akcji edukacyjnych Wzrost świadomo ści zakresie Gmina i Miasto i informacyjnych w - - ekologicznej brak gospodarowania Witkowo zakresie mieszka ńców odpadami (selektywna gospodarowania zbiórka) odpadami Liczba Zabezpieczenie Zamkni ęcie, Gmina i Miasto Brak środków zamkni ętych, 0 1 środowiska po rekultywacja i Witkowo, finansowych zrekultywowanych zamkni ęciu monitoring zarz ądzaj ący

składowisk składowiska odpadów składowiska odpadów składowiskiem odpadów w Chł ądowie Liczba i powierzchnia Gmina i Miasto obszarów Ochrona obszarów Utrzymanie obszarów Witkowo, chronionych, chronionych, u żytków chronionych, u żytków Brak środków 9 9 wła ściciele użytków ekologicznych i ekologicznych i finansowych terenów, RDO Ś ekologicznych i pomników przyrody pomników przyrody w Poznaniu pomników przyrody 9. Gmina i Miasto Ochrona Utrzymanie Witkowo, Ró żnorodno ść Brak środków - - ró żnorodno ści ró żnorodno ści wła ściciele biologiczna finansowych biologicznej biologicznej terenów, RDO Ś Zasoby przyrodnicze przyrodnicze Zasoby w Poznaniu Powierzchnia Gmina i Miasto

Ochrona walorów przyrodniczych przyrodniczych Ochronawalorów Ochrona terenów Utrzymanie terenów terenów zieleni, Witkowo, Brak środków - - zieleni, zadrzewie ń i zieleni, zadrzewienia i zadrzewie ń i wła ściciele finansowych zakrzewie ń zakrzewienia zakrzewie ń terenów Doposa żenie

ń

e jednostek OSP ż nymi nymi ż nymi nymi Liczba zakładów Edukacja ż zwi ększonego Przeciwdziałanie i mieszka ńców na Gmina i Miasto ryzyka wyst ąpienia zapobieganie ryzyku wypadek wyst ąpienia Brak środków 10. 1 1 Witkowo, OSP, powa żnej awarii wyst ąpienia powa żnej awarii finansowych PSP, WIO Ś awariami awariami awariami awariami enia powa enia przemysłowej na powa żnych awarii Kontrola zakładów ż

zanych zpowa zanych terenie gminy zwi ększonego ryzyka ą wyst ąpienia powa żnej Ograniczanie zagro Ograniczanie Zagro zwi awarii przemysłowej Adapt Przeciwdział Liczba Przeciwdziałanie Przeciwdziałanie negatywnych wyst ępowaniu i wyst ępowaniu i Gmina i Miasto acja anie Brak środków 11. do wyst ępowani zjawisk - - minimalizowanie minimalizowanie Witkowo, OSP, finansowych zmian u i klimatycznych, skutków negatywnych skutków negatywnych PSP, WIO Ś klimat minimalizow atmosferycznych i zjawisk zjawisk

u i anie skutków nadzwyczajnych klimatycznych, klimatycznych, nadzw negatywnych zagro żeń atmosferycznych i atmosferycznych i yczajn zjawisk środowiska nadzwyczajnych nadzwyczajnych e klimatycznyc zagro żeń środowiska zagro żeń środowiska zagro ż h, enia atmosferyczn środo ych i wiska nadzwyczajn ych zagro żeń środowiska Wzrost Edu- Liczba Gmina i Miasto świadomo ści Wzrost świadomo ści kacja przeprowadzonych Akcje edukacyjne i Witkowo, Brak środków 12. ekologicznej - - ekologicznej ekolo- mieszka ń- akcji edukacyjnych informacyjne interesariusze finansowych giczna mieszka ńców ców i informacyjnych Programu Monitoring środowiska w zakresie powietrza atmosferycznego, wód Liczba podziemnych i Moni- Zapobiega- Zapobieganie Gmina i Miasto toring nie zanieczy- przeprowadzanych powierzchniowych, Brak środków 13. - - zanieczyszczeniom Witkowo, WIO Ś, środo- szczeniom działa ń w ramach środowiska finansowych środowiska PPIS w Gnie źnie wiska środowiska monitoringu akustycznego, promieniowania elektromagnetycznego gleb, gospodarki odpadami Tabela 36. Cele, kierunki interwencji oraz zadania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

W Programie Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 zostały uwzgl ędnione: 1) Zadania własne gminy, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji gminy, 2) Zadania monitorowane/koordynowane – są to pozostałe zadania, które b ędą finansowane ze środków powiatu, przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i centralnego. W poni ższej tabeli przedstawiono szczegółowy harmonogram realizacji zada ń własnych Gminy i Miasta Witkowo wraz z ich finansowaniem.

Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) Obszar odpowiedzialny Źródła Dodatkowe Lp. Zadanie za realizacj ę 2022- informacje interwencji 2018 2019 2020 2021 Razem finansowania (+jednostki 2025 o zadaniu wł ączone) Termomodernizacja Wła ściciele NFO ŚiGW, budynków usługowych, budynków WFO ŚiGW, 1. 22,6 22,6 22,6 0,0 0,0 67,8 „Prosument” przemysłowych wraz z usługowych, RPO, środki wykorzystaniem OZE przemysłowych własne NFO ŚiGW, Termomodernizacja Mieszka ńcy WFO ŚiGW, „TERMO”, 2. budynków mieszkalnych 5.428,8 5.428,8 5.428,8 0,0 0,0 16.286,4 Gminy RPO, środki „OZE” wraz z wykorzystaniem OZE własne

ci powietrza powietrza ci Modernizacja systemów NFO ŚiGW, ś grzewczych, wymiana Mieszka ńcy WFO ŚiGW, 3. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. „PIECYK” kotłów i eliminacja niskiej Gminy RPO, środki

emisji zanieczyszcze ń własne Systematyczna, ale stopniowa wymiana sprz ętu Mieszka ńcy 4. i urz ądze ń elektrycznych 353,1 353,1 353,1 0,0 0,0 1.059,3 Środki własne Gminy oraz o świetlenia na bardziej efektywne energetycznie Ochrona klimatu i jako i klimatu Ochrona

5. Budowa i modernizacja dróg Gmina i Miasto 1.943,0 1.943,0 1.943,0 0,0 0,0 5.829,0 Bud żet Gminy, wraz z infrastruktur ą Witkowo WRPO 2014- okołodrogow ą w m. 2020, PROW Małachowo Kepe, 2014-2020 Małachowo Wierzbiczany,

Strzy żewo Witkowskie, Wiekowo, Skorz ęcin, Ćwierdzin, Gaj, Piaski, Kamionka-Skorz ęcin, Malenin, Strzy żewo Witkowskie-Wiekowo Bud żet Gminy, Środki Modernizacja drogi Gmina i Miasto WRPO 2014- finansowe 6. wojewódzkiej w granicach 5.080,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5.080,0 Witkowo 2020, PROW w ramach miasta Witkowa 2014-2020 GOSI Budowa ście żek rowerowych oraz niezb ędnej infrastruktury oraz stref Bud żet Gminy, Środki ustanowionych wył ącznie Gmina i Miasto WRPO 2014- finansowe 7. dla pieszych i rowerów w m. 2.053,3 2.053,3 2.053,4 0,0 0,0 6.160,0 Witkowo 2020, PROW w ramach Skorz ęcin, Witkowo- 2014-2020 GOSI Kołaczkowo, Ruchocin- Miel żyn, Witkowo-Dębina, Witkowo-Malenin Akcje edukacyjne i Gmina i Miasto 8. informacyjne w zakresie b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Witkowo ochrony powietrza Gmina i Miasto Wsparcie i promowanie Witkowo, przedsi ęwzi ęć z zakresu 9. Starostwo b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne wykorzystania odnawialnych Powiatowe w źródeł energii Gnie źnie Gmina i Miasto Kontrole i interwencje w Witkowo, 10. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne zakresie ochrony powietrza Policja, WIO Ś Pozna ń Zagro żenia 1. hałasem Budowa i modernizacja dróg Gmina i Miasto 1.943,0 1.943,0 1.943,0 0,0 0,0 5.829,0 Bud żet Gminy, wraz z infrastruktur ą Witkowo WRPO 2014- okołodrogow ą w m. 2020, PROW

Małachowo Kepe, 2014-2020 Małachowo Wierzbiczany, Strzy żewo Witkowskie, Wiekowo, Skorz ęcin, Ćwierdzin, Gaj, Piaski, Kamionka-Skorz ęcin, Malenin, Strzy żewo Witkowskie-Wiekowo Bud żet Gminy, Środki Modernizacja drogi Gmina i Miasto WRPO 2014- finansowe 2. wojewódzkiej w granicach 5.080,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5.080,0 Witkowo 2020, PROW w ramach miasta Witkowa 2014-2020 GOSI Budowa ście żek rowerowych oraz niezb ędnej infrastruktury oraz stref Bud żet Gminy, Środki ustanowionych wył ącznie Gmina i Miasto WRPO 2014- finansowe 3. dla pieszych i rowerów w m. 2.053,3 2.053,3 2.053,4 0,0 0,0 6.160,0 Witkowo 2020, PROW w ramach Skorz ęcin, Witkowo- 2014-2020 GOSI Kołaczkowo, Ruchocin- Miel żyn, Witkowo-Dębina, Witkowo-Malenin Uwzgl ędnianie w mpzp obszarów wymagaj ących komfortu akustycznego i kreowanie warunków Gmina i Miasto 4. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne wysokiego komfortu Witkowo akustycznego (rozgraniczenie terenów o zró żnicowanej funkcji) Wprowadzanie nasadze ń Gmina i Miasto 5. ochronnych wzdłu ż ci ągów b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Witkowo komunikacyjnych

Uwzgl ędnianie w mpzp zagro żeń zwi ązanych z promieniowaniem niejonizuj ącym, preferowanie mało konfliktowych lokalizacji Gmina i Miasto 1. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne źródeł promieniowania, Witkowo lokalizowanie urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne poza Pola elektromagnetyczne Polaelektromagnetyczne miejscami obj ętymi szczególn ą ochron ą Środki własne, bud żet Gmina i Miasto Utrzymanie urz ądze ń Powiatu Witkowo, 1. melioracji wodnych b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Gnie źnie ńskie Gminna Spółka podstawowych go i Marszałka Wodna Województwa Wlkp. Działania edukacyjne w Gmina i Miasto 2. zakresie racjonalnego b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne

Gospodarowanie wodami wodami Gospodarowanie Witkowo zu życia wody Budowa sieci kanalizacji Środki własne, sanitarnej z kanałami Gmina i Miasto WRPO 2014- 1. bocznymi i 1.971,6 1.971,7 0,0 0,0 0,0 3.943,3 Witkowo 2020, PROW

ciekowa ciekowa przepompowniami w m. ś 2014-2020 Ruchocinek Budowa sieci kanalizacji Środki własne, sanitarnej w m. D ębina-etap Gmina i Miasto WRPO 2014- 2. II, Miel żyn Górny, b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Witkowo 2020, PROW Chł ądowo, Kołaczkowo, 2014-2020 Witkówko

3. wodno- Gospodarka Budowa kanalizacji Gmina i Miasto b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne deszczowej wraz z Witkowo

urz ądzeniami podczyszczaj ącymi Bie żą ca modernizacja sieci Gmina i Miasto 4. wodoci ągowej i Witkowo, ZGK b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne kanalizacyjnej Witkowo Gmina i Miasto Budowa przydomowych Witkowo, 5. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne oczyszczalni ścieków wła ściciele nieruchomo ści Inwentaryzacja istniej ących systemów kanalizacji Gmina i Miasto 6. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne deszczowych wraz z ocen ą Witkowo ich stanu technicznego Kontrola wła ścicieli nieruchomo ści w zakresie usuwania nieczysto ści ciekłych ze zbiorników bezodpływowych i Gmina i Miasto 7. przydomowych oczyszczalni b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Witkowo ścieków i podmiotów prowadz ących działalno ść w zakresie opró żniania zbiorników bezodpływowych Prowadzenie monitoringu Gmina i Miasto ścieków oczyszczonych w 8. Witkowo, ZGK b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne oczyszczalni ścieków w Witkowo Małachowie Wierzbiczany Prowadzenie monitoringu Gmina i Miasto wpływu składowiska Witkowo, 9. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne odpadów w Chł ądowie na zarz ądzaj ący jako ść wód podziemnych składowiskiem

10. Ujmowanie ustanowionych Gmina i Miasto b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne stref ochronnych uj ęć wód Witkowo

podziemnych w mpzp Gmina i Miasto Nadzór nad k ąpieliskiem w 11. Witkowo, b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Skorz ęcinie OKSiR, PPIS Ochrona obszarów złó ż kopalin przed zagospodarowaniem uniemo żliwiaj ącym Zasoby eksploatacj ę poprzez Gmina i Miasto 1. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne geologiczne wprowadzanie do studium Witkowo uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i mpzp odpowiednich zapisów Wprowadzenie do mpzp konieczno ści ochrony gleb Gmina i Miasto 1. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne klasy I-IV i racjonalnego ich Witkowo gospodarowania Zamkni ęcie i rekultywacja Gmina i Miasto Gleby składowiska odpadów Witkowo, 2. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne innych ni ż niebezpieczne i zarz ądzaj ący oboj ętne w Chł ądowie składowiskiem Edukacja mieszka ńców w Gmina i Miasto 3. zakresie zakazu wypalania b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Witkowo traw i ro ślinno ści Obj ęcie wszystkich mieszka ńców gminy zorganizowanym systemem Gmina i Miasto 1. gospodarowania odpadów b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Witkowo komunalnych oraz selektywnym zbieraniem odpadów i zapobieganie izapobieganie Gospodarka odpadami odpadami Gospodarka 2. odpadów powstawaniu Minimalizacja Gmina i Miasto b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne składowanych odpadów Witkowo

komunalnych Wydawanie decyzji w sprawie likwidacji Gmina i Miasto 3. nielegalnych miejsc b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Witkowo składowania odpadów komunalnych Gmina i Miasto Witkowo, Usuwanie wyrobów Powiat 4. budowlanych zawieraj ących b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Gnie źnie ński, azbest wła ściciele nieruchomo ści Akcje edukacyjne i informacyjne w zakresie Gmina i Miasto 5. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne gospodarowania odpadami Witkowo (selektywna zbiórka) Gmina i Miasto Zamkni ęcie i rekultywacja Witkowo, 6. składowiska odpadów w b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne zarz ądzaj ący Chłądowie składowiskiem Organizowanie i nadzór nad Gmina i Miasto 7. systemem gospodarowania b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Witkowo odpadami komunalnymi Ograniczenie odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji Gmina i Miasto 8. przekazywanych do b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Witkowo składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 roku

9. Osi ągni ęcie poziomów Gmina i Miasto b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne recyklingu, przygotowania Witkowo do ponownego u życia i odzysku innymi metodami

niektórych frakcji odpadów komunalnych (papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło) Osi ągni ęcie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i Gmina i Miasto 10. odzysku innymi metodami b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Witkowo innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych Prowadzenie i utrzymanie Gmina i Miasto 11. PSZOK w Małachowie Witkowo, ZGK 35,0 35,0 35,0 40,0 40,0 185,0 Środki własne Wierzbiczany Witkowo Monitoring składowiska Gmina i Miasto odpadów innych ni ż Witkowo, 12. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne niebezpieczne i oboj ętne w zarz ądzaj ący Chł ądowie składowiskiem Kontrola wła ścicieli nieruchomo ści w zakresie umów na odbieranie Gmina i Miasto 13. odpadów komunalnych, b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Witkowo nieobj ętych zorganizowanym systemem gospodarowania odpadami Kontrola podmiotów prowadz ących działalno ść w Gmina i Miasto 14. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne zakresie odbierania, Witkowo transportu odpadów Prowadzenie rejestru działalno ści regulowanej w Gmina i Miasto 15. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne zakresie odbierania odpadów Witkowo komunalnych Analiza stanu gospodarki Gmina i Miasto 16. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne odpadami komunalnymi Witkowo

Gmina i Miasto Witkowo, Utrzymanie terenów zieleni, 1. wła ściciele b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne zadrzewienia i zakrzewienia terenów zielonych Utrzymanie i tworzenie Gmina i Miasto nowych zadrzewie ń i 2. Witkowo, PZD, b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne zakrzewie ń śródpolnych i WZDW wzdłu ż dróg Czynna ochrona przyrody Gmina i Miasto (ocena stanu zdrowotnego, Witkowo, 3. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Zasoby przyrodnicze przyrodnicze Zasoby piel ęgnacja pomników wła ściciele przyrody, zabiegi ochronne) terenów Promocja działa ń Gmina i Miasto 4. proekologicznych i edukacja Witkowo, b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne społecze ństwa ZGPPK Gmina i Miasto 1. Doposa żenie jednostek OSP Witkowo, PSP, b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne OSP Edukacja mieszka ńców na Gmina i Miasto wypadek wyst ąpienia 2. Witkowo, PSP, b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne powa żnej awarii OSP

Zagro żenia Uwzgl ędnianie w mpzp powa żnymi lokalizacji zakładów du żego Gmina i Miasto 3. awariami b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne i zwi ększonego ryzyka Witkowo (ZDR, ZZR) Szkolenia członków OSP w zakresie obrony cywilnej, Gmina i Miasto 4. pierwszej pomocy Witkowo, PSP, b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne przedmedycznej, szkolenia OSP obronne Adaptacja 1. do zmian Przeciwdziałanie Gmina i Miasto b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne wyst ępowaniu i Witkowo,

klimatu i minimalizowanie skutków WIO Ś, PSP, nadzwyczaj negatywnych zjawisk OSP, Policja ne klimatycznych, zagro żenia atmosferycznych i środowiska nadzwyczajnych zagro żeń środowiska Gmina i Miasto 2. Doposa żenie jednostek OSP Witkowo, PSP, b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne OSP Akcje edukacyjne dla Gmina i Miasto społecze ństwa, dzieci i Witkowo, młodzie ży: kampanie Marszałek informacyjno – edukacyjne, 1. Województwa b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne imprezy o tematyce Wlkp., Starosta ekologicznej, konferencje, Gnie źnie ński, konkursy, zaj ęcia dla ODR, PSP, OSP społecze ństwa Prowadzenie działalno ści informacyjnej z zakresu Gmina i Miasto Edukacja ochrony środowiska, Witkowo, ekologiczna umieszczanie na stronach Marszałek 2. internetowych jst b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne Województwa programów ochrony Wlkp., Starosta środowiska i innych Gnie źnie ński informacji dotycz ących ochrony środowiska Gmina i Miasto Rozwój i utrzymanie Witkowo, 3. systemu udost ępniania Marszałek Woj. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Środki własne informacji o środowisku Wlkp., Starosta Gnie źnie ński Tabela 37. Harmonogram realizacji zada ń własnych wraz z ich finansowaniem Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

W poni ższej tabeli przedstawiono szczegółowy harmonogram realizacji zada ń monitorowanych/koordynowanych na terenie Gminy i Miasta Witkowo wraz z ich finansowaniem.

Podmiot odpowiedzialny za Szacunkowe Dodatkowe Źródła Lp. Obszar interwencji Zadanie realizacj ę koszty realizacji informacje o finansowania (+jednostki zadania (w tys. zł) zadaniu wł ączone) Wielkopolska 1. Budowa sieci gazowniczej Spółka b.d. Środki własne Gazownictwa Rozwój sieci monitoringu WIO Ś, WSSE, 2. b.d. Środki własne powietrza PSSE Budowa, remonty i 3. PZD, WZDW b.d. Środki własne modernizacje dróg Ochrona klimatu i Tworzenie i modernizacja 4. PZD, WZDW b.d. Środki własne jako ści powietrza ście żek rowerowych Budowa elektrowni wiatrowych w Małachowie Inwestorzy Środki własne, 5. b.d. Złych Miejsc, Witkówku, prywatni środki UE Folwarku i Chł ądowie Budowa elektrowni Inwestorzy Środki własne, 6. fotowoltaicznych w b.d. prywatni środki UE Ruchocinku i Miel żynie Nadzór nad obszarami Zarz ądca lotniska, 1. Zagro żenie hałasem ograniczonego u żytkowania b.d. Środki własne WIO Ś lotniska w Powidzu Kontrola zakładów pracy w 2. WIO Ś b.d. Środki własne zakresie emisji hałasu

3. Identyfikacja obiektów WIO Ś b.d. Środki własne stwarzaj ących zagro żenie akustyczne dla środowiska oraz prowadzenie działa ń na rzecz

zmniejszenia ich uci ąż liwo ści Identyfikacja i sporz ądzanie wykazu terenu wokół dróg z 4. WIO Ś b.d. Środki własne przekroczeniem dop. poziomów hałasu Budowa, remonty i 5. PZD, WZDW b.d. Środki własne modernizacje dróg Tworzenie i modernizacja 6. PZD, WZDW b.d. Środki własne ście żek rowerowych Wprowadzanie nasadze ń 7. ochronnych wzdłu ż ci ągów PZD, WZDW b.d. Środki własne komunikacyjnych Monitoring pól WIO Ś, prowadz ący 1. b.d. Środki własne elektromagnetycznych instalacje Modernizacja i monitoring 2. Operatorzy sieci b.d. Środki własne stacji telefonii komórkowej Rozbudowa i modernizacja 3. stacji elektroenergetycznej Wła ściciele sieci b.d. Środki własne GPZ Witkowo Pola Kontrola źródeł emisji pól 4. elektromagnetyczne WIO Ś, WSEE b.d. Środki własne elektromagnetycznych Minimalizowanie liczby wysokich konstrukcji antenowych i lokalizowanie 5. Operatorzy sieci b.d. Środki własne urz ądze ń nadawczych kilku operatorów na jednej konstrukcji wsporczej WZMiUW w 1. Utrzymanie rzek b.d. Środki własne Poznaniu Gospodarowanie Monitoring jako ści wód wodami 2. podziemnych i WIO Ś b.d. Środki własne powierzchniowych Gospodarka wodno- 1. ściekowa Budowa przydomowych Wła ściciele b.d. Środki własne oczyszczalni ścieków i nieruchomo ści,

zbiorników bezodpływowych Gmina i Miasto na nieczysto ści ciekłe Witkowo Prowadzenie akcji WODR, ARMiR, informacyjnej i promowanie 2. Gmina i Miasto b.d. Środki własne wśród rolników tzw. Kodeksu Witkowo Dobrych Praktyk Rolniczych Przegl ądy i aktualizacja Gmina i Miasto istniej ących uj ęć wody oraz ich 3. Witkowo, ZGK b.d. Środki własne ochrona przez stworzenie stref Witkowo ochrony po średniej Budowa miejsc magazynowania obornika i 4. Rolnicy, WODR b.d. Środki własne zbiorników na gnojowic ę w gospodarstwach rolnych Okr ęgowy Urz ąd Kontrole w zakresie Górniczy, wykonywania postanowie ń Marszałek 1. udzielonych koncesji oraz b.d. Środki własne Województwa Zasoby geologiczne eliminacja nielegalnych Wlkp., Starosta eksploatacji Gnie źnie ński Rekultywacja wyrobisk Wła ściciele terenów 2. b.d. Środki własne poeksploatacyjnych górniczych Racjonalne zu życie nawozów 1. Gleby mineralnych i środków Rolnicy, WODR b.d. Środki własne ochrony ro ślin 2. Wapnowanie gleb Rolnicy b.d. Środki własne Okresowa kontrola zawarto ści metali ci ęż kich, składników Stacja Chemiczno – 3. nawozowych oraz odczynu pH b.d. Środki własne Rolnicza, rolnicy w glebach u żytkowanych rolniczo

Bie żą ca likwidacja Wła ściciele b.d. Środki własne powstaj ących nielegalnych nieruchomo ści, składowisk odpadów Gmina i Miasto

Witkowo Budowa bezpiecznych dla środowiska miejsc 4. magazynowania obornika i Rolnicy, WODR b.d. Środki własne zbiorników na gnojowic ę w gospodarstwach rolnych Racjonalne u żytkowanie zasobów naturalnych Wła ściciele 5. b.d. Środki własne (zapobieganie degradacji i nieruchomo ści erozji gleb) Promowanie zasad Kodeksu WODR, Gmina i 6. b.d. Środki własne Dobrych Praktyk Rolniczych Miasto Witkowo Promowanie programów WODR, Gmina i 7. b.d. Środki własne rolno środowiskowych Miasto Witkowo Starostwo Powiatowe w Promowanie agroturystyki i 8. Gnie źnie, UMWW, b.d. Środki własne rolnictwa ekologicznego Gmina i Miasto Witkowo Kontrola podmiotów Starosta Gospodarka odpadami i prowadz ących działalno ść w Gnie źnie ński, 1. zapobieganie zakresie zbierania, transportu i Marszałek b.d. Środki własne powstawaniu odpadów przetwarzania odpadów oraz Województwa wytwórców odpadów Wlkp. RDO Ś w Poznaniu, Utrzymanie obszarów wła ściciele terenów, chronionych, u żytków Gmina i Miasto 1. Zasoby przyrodnicze b.d. Środki własne ekologicznych i pomników Witkowo, przyrody Nadle śnictwo Gniezno

2. Utrzymanie ró żnorodno ści RDO Ś w Poznaniu, b.d. Środki własne biologicznej wła ściciele terenów, Gmina i Miasto Witkowo,

Nadle śnictwo Gniezno Nadle śnictwo Zalesianie gruntów o Gniezno, Starostwo najni ższych klasach Powiatowe w 3. b.d. Środki własne bonitacyjnych oraz gruntów Gnie źnie, zdegradowanych wła ściciele nieruchomo ści Utrzymanie i tworzenie PZD, WZDW, nowych zadrzewie ń i 4. Gmina i Miasto b.d. Środki własne zakrzewie ń śródpolnych i Witkowo wzdłu ż dróg Policja, Stra ż Egzekwowanie zakazu 5. Po żarna, Gmina i b.d. Środki własne wypalania traw i nieu żytków Miasto Witkowo Działania zwi ązane z ochron ą gatunków, obiektów i RDO Ś, Gmina i obszarów prawnie chronionych 6. Miasto Witkowo, b.d. Środki własne (waloryzacje, plany ochrony, ZGPPK wdra żanie sieci Natura 2000, itp.) oraz ochron ą gatunkow ą Nadle śnictwo Ochrona, piel ęgnacja i Gniezno, 7. b.d. Środki własne utrzymanie terenów le śnych wła ściciele lasów prywatnych Realizacja ochrony lasów w Starosta oparciu o plany urz ądzenia Gnie źnie ński, lasów i uproszczone plany Nadle śnictwo 8. b.d. Środki własne urz ądzenia lasów (w tym Gniezno, opracowanie brakuj ących lub wła ściciele lasów ich aktualizacja) prywatnych

Monitoring lasów (choroby Nadle śnictwo 9. b.d. Środki własne drzew, po żary, szkodniki) Gniezno

Kontrola zakładów zwi ększonego Zagro żenia powa żnymi 1. ryzyka wystąpienia powa żnej WIO Ś b.d. Środki własne awariami awarii przemysłowej Przeciwdziałanie wyst ępowaniu i Adaptacja do zmian minimalizowanie skutków Gmina i Miasto klimatu i nadzwyczajne 1. negatywnych zjawisk Witkowo, WIO Ś, b.d. Środki własne zagro żenia środowiska klimatycznych, atmosferycznych i PSP, OSP, Policja

zagro żeń środowiska Monitoring środowiska w zakresie powietrza atmosferycznego, wód podziemnych i WIO Ś, PPIS w 1. Monitoring środowiska powierzchniowych, środowiska Gnie źnie, Gmina i b.d. Środki własne akustycznego, promieniowania Miasto Witkowo elektromagnetycznego, gleb, gospodarki odpadami Szkoły, GiM Witkowo, Organizacja wycieczek, zielonych Nadle śnictwo szkół, ście żek ekologicznych, 1. Gniezno, ZPKWW, b.d. Środki własne szlaków turystycznych, rajdów ZGPPK, Starostwo rowerowych Powiatowe w Gnie źnie Edukacja ekologiczna Organizowanie akcji ekologicznych, m.in.: Sprz ątanie Świata, Dzie ń Ziemi, Dzie ń Szkoły, Gmina i Wody, Świ ęto Drzewa, Europejski Miasto Witkowo, 2. b.d. Środki własne Dzie ń bez Samochodu, Dzie ń Starostwo Powiatowe Recyklingu, Tydzie ń w Gnie źnie Zrównowa żonego Transportu, Ratujmy Kasztanowce i inne Tabela 38. Harmonogram realizacji zada ń monitorowanych/koordynowanych wraz z ich finansowaniem Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

5. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Na realizacj ę Programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2014 – 2017 z perspektyw ą na lata 2018 – 2021 składaj ą si ę nast ępuj ące elementy: • współpraca z interesariuszami, • opracowanie tre ści Programu , • zarz ądzanie, • monitorowanie, • okresowa sprawozdawczo ść , • ewaluacja oraz jego aktualizacja. Podmiotem bior ącym czynny udział w ka żdym etapie realizacji Programu jest Burmistrz Gminy i Miasta Witkowo. Zarz ądzanie Programem ochrony środowiska stanowi podstaw ę wdra żania przedsi ęwzi ęć proekologicznych przedstawionych w niniejszym Programie i jest jednocze śnie warunkiem realizacji tego PO Ś. System zarz ądzania środowiskiem jest skutecznym narzędziem prowadz ącym do zrównowa żonego rozwoju. W Programie ochrony środowiska dla gminy Witkowo wiele zada ń priorytetowych z zakresu ochrony środowiska powierzona jest gminie. Sporo przedsi ęwzi ęć , ze wzgl ędu na swój zasi ęg i rozmiar, odbywa ć si ę będzie z udziałem szczebla powiatowego i wojewódzkiego. Przedsi ęwzi ęcia z dziedziny ochrony środowiska naturalnego, zało żone w programie ochrony środowiska, wymagaj ą spójnego współdziałania i współpracy nie tylko kolejnych szczebli samorz ądu terytorialnego, lecz równie ż podmiotów gospodarczych i innych instytucji oraz społecze ństwa. Z punktu widzenia Programu mo żna wyodr ębni ć cztery grupy podmiotów uczestnicz ących w nim z uwagi na rol ę, jak ą pełni ą. Zaliczamy do nich podmioty uczestnicz ące w organizacji i zarz ądzaniu Programem , podmioty realizuj ące zadania Programu , w tym instytucje finansuj ące, podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty Programu oraz społeczno ść gminy jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń Programu . Głównym wykonawc ą i zarz ądzaj ącym POŚ jest Burmistrz Gminy i Miasta Witkowo, który składa Radzie Miejskiej w Witkowie raporty z realizacji Programu . Bezpo średnim realizatorem Programu są podmioty gospodarcze planuj ące i realizuj ące inwestycje zgodnie z kierunkami okre ślonymi w Programie oraz samorz ąd lokalny jako realizator inwestycji w zakresie ochrony środowiska na swoim terenie. Bezpo średnim odbiorc ą Programu b ędzie społecze ństwo gminy Witkowa. Program ochrony środowiska jest programem, który wymaga systematycznej kontroli i monitorowania realizacji zało żonych w nim celów i zada ń, zarówno inwestycyjnych, jak i poza inwestycyjnych. System monitorowania powinien opiera ć si ę o funkcj ę sprawdzaj ącą (systematyczne zestawienie wykonanych zada ń) oraz funkcj ę koryguj ącą (wprowadzania zmian wynikających z powstałych okoliczno ści, których nie mo żna było przewidzie ć w fazie tworzenia programu). Wa żne jest bie żą ce informowanie mieszka ńców gminy o uzyskanych wynikach monitoringu. Monitoring środowiska polega na śledzeniu wielko ści zanieczyszcze ń, ich migracji w środowisku oraz stopnia kumulacji w poszczególnych jego elementach. Jest to system kontroli środowiska naturalnego, stanowi ący źródło informacji o środowisku. Monitoring środowiska naturalnego oparty jest o pa ństwowy monitoring środowiska, który stanowi system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku.

117 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Pa ństwowy monitoring środowiska jest systemem pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania wyników bada ń i oceny elementów środowiska. Celem jest systematyczne informowanie organów administracji i społecze ństwa o: • jako ści elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jako ści środowiska okre ślonych przepisami oraz obszarach wyst ępowania przekrocze ń tych standardów, • wyst ępuj ących zmianach jako ści elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian, w tym powi ązaniach przyczynowo skutkowych wyst ępuj ących pomi ędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych. Monitorowanie zada ń okre ślonych w Programie ochrony środowiska powinno odbywa ć si ę systematycznie, aby PO Ś miał swoje odzwierciedlenie w realizacji zało żonych przedsi ęwzi ęć ekologicznych. Taka kontrola umo żliwi wdra żania zada ń, a w przypadku ich opó źnie ń lub niewykonania ma za zadanie dokonania analizy i okre ślenie przyczyn niewykonania zamierzonych celów. Bezpo średnim wska źnikiem zaawansowania realizacji zada ń PO Ś będzie wysoko ść ponoszonych środków finansowych oraz uzyskiwane efekty rzeczowe. Efekty te, zweryfikowane przez ocen ę stanu jako ści i dotrzymywania norm komponentów środowiska, dokonan ą w ramach systemu monitoringu, ilustrowa ć b ędą stan zaawansowania realizacji Programu w skali rocznej i umo żliwia ć dokonywanie niezb ędnych korekt na bie żą co. Realizacja zada ń PO Ś ma na celu popraw ę lub utrzymanie stanu środowiska. Wymiernym efektem post ępów w realizacji Programu b ędą zmiany warto ści wska źników charakteryzuj ących poszczególne zagadnienia PO Ś. Do głównych wska źników nale żą : ° społeczno-ekonomiczne - mierzone taryfami cen na usługi komunalne (woda, ścieki, odpady) konsekwentnie zmierzaj ące do uwzgl ędnienia wszystkich elementów kosztów, wyniki bada ń opinii społecznej dotycz ące jako ści życia, ° stanu środowiska naturalnego, ° wielko ści i skuteczno ści ponoszonych nakładów inwestycyjnych - mierzone kosztem inwestycyjnym przeliczonym na mieszka ńca, wielko ści ą nakładów na ochron ę środowiska, wska źnikiem zaanga żowania środków bud żetowych i pozabud żetowych, ° aktywno ści społeczno ści lokalnej - mierzone aktywno ści ą organizacji pozarz ądowych, czyli ilo ści ą projektów, wielko ści ą zakontraktowanych sum, itp. Główne wska źniki monitorowania „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025”: • długo ść sieci wodoci ągowej wybudowanej i zmodernizowanej (km), liczba nowych przył ączy wodoci ągowych (szt.), procent zwodoci ągowania gminy (%), • długo ść sieci kanalizacji sanitarnej wybudowanej i zmodernizowanej (km), liczba nowych i kontrola istniej ących przył ączy kanalizacyjnych (szt.), procent skanalizowania gminy (%), • długo ść sieci kanalizacji deszczowej wybudowanej i zmodernizowanej (km), • długo ść sieci gazowej (km), liczba odbiorców gazu z sieci (szt.), • ilo ść budynków poddanych termomodernizacji, • ilo ść kotłowni powstaj ących na terenie gminy przystosowanych do spalania paliw ekologicznych oraz modernizacji kotłowni istniej ących (szt.), • długo ść nowych dróg i modernizacja istniej ących dróg (km), • długo ść wybudowanych ście żek rowerowych (km), • poziomy zanieczyszczenia powietrza, • osi ąganie ustalonych przepisami prawa wska źników oczyszczania ścieków w oczyszczalni ścieków w Małachowie Wierzbiczany (BZT 5, CHZT, zawiesina ogólna),

118 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

• masa wytworzonych osadów ściekowych z oczyszczalni (Mg), • ilo ść zinwentaryzowanych zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków oraz ilo ść przeprowadzonych kontroli w zakresie post ępowanie ze ściekami i osadami ściekowymi (szt.), • wska źnik jako ści wód powierzchniowych i podziemnych (udział wód poszczególnych klas), • masa odpadów zebranych od mieszka ńców i innych podmiotów z terenu gminy (Mg), • masa odpadów składowana na Składowisku odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Chł ądowie (Mg), • pozostała do wypełnienia pojemno ść składowiska odpadów komunalnych (m 3), • wska źniki monitoringu składowiska odpadów, • procent mieszka ńców gminy obj ętych zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych (%), • procent mieszka ńców gminy obj ętych zorganizowanym systemem selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych (%), • masa odpadów wysegregowanych przez mieszka ńców „u źródła” (Mg), • osi ąganie okre ślonych w przepisach prawa poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania, poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła), poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych (%), • ilo ść i powierzchnia tzw. dzikich wysypisk (szt., ha), • masa usuniętych wyrobów zawieraj ących azbest (Mg), • wielko ść wydatków na przedsi ęwzi ęcia z zakresu ochrony środowiska z bud żetu gminy, innych krajowych źródeł finansowania i środków unijnych (PLN), • liczba wybudowanych w ci ągu roku płyt obornikowych, zbiorników na gnojowic ę (szt.), • nowe nasadzenia drzew i krzewów (szt.,), • powierzchnia nowych zalesie ń (ha), • poziom hałasu w mie ście i wi ększych miejscowo ściach (dB), • udział energii ze źródeł energii odnawialnych (%), • ilo ść nowych instalacji wykorzystuj ących odnawialne źródła energii, • udział powierzchni obszarów prawnie chronionych (ha), • liczba stwierdzonych powa żnych awarii i wypadków z udziałem substancji niebezpiecznych (szt.), • liczba przeprowadzonych szkole ń w śród rolników (szt.), • liczba przeprowadzonych akcji edukacyjnych w śród społecze ństwa (szt.). Instrumentami organizacyjno – planistycznymi słu żą cymi realizacji zada ń z zakresu ochrony środowiska na szczeblu gminnym s ą, poza programem ochrony środowiska: - strategia zrównowa żonego rozwoju gminy, - studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, - miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, - plan rozwoju lokalnego, - wieloletni plan inwestycyjny. Powy ższe dokumenty strategiczne wytyczaj ą kierunki rozwoju gminy w perspektywie kilkunastu lat, w których uwzgl ędnia si ę m. in. zagadnienia z zakresu

119 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 ochrony środowiska naturalnego. Ponadto okre śla si ę w nich rozwi ązania niezb ędne do zapobiegania powstawaniu zanieczyszcze ń, zapewnienia ochrony przed powstaj ącymi zanieczyszczeniami oraz przywracania środowiska do wła ściwego stanu, a tak że ustala si ę warunki realizacji przedsi ęwzi ęć , umo żliwiaj ące uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony środowiska. Interesariuszami Programu ochrony środowiska są wszystkie strony, które s ą zainteresowane wdra żaniem PO Ś, maj ą wpływ na jego realizacj ę oraz odnosz ą korzy ści z jego wdra żania. Skuteczno ść realizacji tych działa ń w znacznym stopniu zale ży od uczestnictwa w procesie realizacji ró żnych podmiotów, tzw. interesariuszy. Główne grupy interesariuszy to: - jednostki gminne (interesariusze wewn ętrzni): wydziały i referaty Urz ędu Gminy i Miasta w Witkowie, jednostki bud żetowe, zakłady bud żetowe, zakłady opieki zdrowotnej, samorz ądowe instytucje kultury, - interesariusze zewn ętrzni: mieszka ńcy gminy, instytucje publiczne, organizacje pozarz ądowe i inne nie b ędące jednostkami gminnymi, - przedsi ębiorstwa dostarczaj ące media, - lokalne instytucje finansowe, - instytucje o światowe, kulturalne i zdrowotne, - lokalni przedsi ębiorcy, - organizacje pozarz ądowe. Podstaw ą do odniesienia sukcesu we wdra żaniu Programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 jest czynne współdziałanie ze wszystkimi interesariuszami. Głównymi odbiorcami efektów realizacji Programu s ą mieszka ńcy gminy Witkowo, którzy bezpo średnio lub po średnio będą korzysta ć z efektów rzeczowych oraz środowiska naturalnego. Społeczno ść gminy Witkowo jest głównym adresatem działa ń przewidywanych w PO Ś, dlatego wa żnym elementem jest uspołecznienie procesu planowania i podejmowania decyzji oraz przejrzysto ść procedur wł ączaj ących szerokie grono społecze ństwa. Współpraca i udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji z zakresu ochrony środowiska jest bardzo wa żnym elementem podejmowania wszelkich działa ń, aby przyniosły one zamierzone efekty i wpływały na popraw ę środowiska naturalnego i jako ści życia ludzi. Udział społecze ństwa w procesach zwi ązanych z podejmowaniem decyzji w zakresie ochrony środowiska od lat stanowi istotny aspekt europejskiego prawa. Zaanga żowanie społecze ństwa, przyczyniaj ące si ę do wi ększej akceptacji i przejrzysto ści podejmowanych decyzji, jest wymogiem wielu dyrektyw unijnych. Wysoka świadomo ść ekologiczna obywateli sprzyja podejmowaniu decyzji o działaniach inwestycyjnych na rzecz poprawy stanu środowiska podejmowanych przez samorz ąd i jednocze śnie pozwala minimalizowa ć skutki oddziaływania mieszka ńców na środowisko – świadomy obywatel minimalizuje zanieczyszczenie. Gmina Witkowo zapewnia udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji, w tym decyzji z zakresu ochrony środowiska naturalnego, informuj ąc społecze ństwo poprzez liczne spotkania, udost ępnianie wszelkich informacji na ka żdym etapie prowadzonego post ępowania do wgl ądu w Urz ędzie Gminy i Miasta Witkowo, na stronach internetowych Urz ędu: www.witkowo.pl, www.bip.witkowo.pl, w publicznie dost ępnych wykazach na stronie internetowej: www.witkowo.rios.pl, tablicach ogłosze ń Urz ędu, Zarz ądów Osiedli, Sołectw oraz zamieszczanie informacji w lokalnej prasie. W ramach współuczestnictwa społecze ństwa i niektórych grup społecznych w tworzeniu niniejszego opracowania b ędzie ono poddawane konsultacjom społecznym. Władze Gminy Witkowo udost ępni ą projekt programu ochrony środowiska do publicznej

120 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 wiadomo ści poprzez umo żliwienie wgl ądu do dokumentów na stronie internetowej oraz w Urz ędzie Gminy i Miasta, mo żliwe b ędą równie ż wszelkiego rodzaju konsultacje i udział społecze ństwa. Działania te zostan ą poprzedzone informacjami i ogłoszeniami zamieszczonymi na tablicy ogłosze ń w Urz ędzie Gminy i Miasta, Zarz ądów Osiedli, Sołectw oraz na stronie internetowej. Zainteresowane osoby b ędą miały mo żliwo ść wpływu na ostateczny kształt opracowania. Wynikiem tak szerokich działa ń z u życiem wielu narz ądzi komunikacji interpersonalnej b ędzie stworzenie dokumentacji w formie satysfakcjonującej zarówno dla władz gminy jak i społecze ństwa. Niezb ędnym narz ędziem realizacji programów ochrony środowiska jest podejmowanie działa ń kontrolnych przez odpowiednie instytucje działaj ące w zakresie ochrony środowiska. Nale żą do nich m. in.: Ministerstwo Środowiska, Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, regionalne dyrekcje ochrony środowiska, urz ędy wojewódzkie i marszałkowskie, wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska, wojewódzkie i powiatowe stacje sanitarno – epidemiologiczne, starostwa powiatowe, urz ędy miast i/lub gmin. Podejmowane działania powinny by ć realizowane w sposób systematyczny i powinny przynosi ć popraw ę stanu środowiska naturalnego. Do zada ń gminy, zgodnie z ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, nale ży m. in. prowadzenie ewidencji: 1) zbiorników bezodpływowych w celu kontroli cz ęstotliwo ści ich opró żniania oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej, 2) przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania si ę komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej, 3) umów zawartych na odbieranie odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści w celu kontroli wykonywania przez wła ścicieli nieruchomo ści i przedsi ębiorców obowi ązków wynikaj ących z ustawy. Zgodnie z zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska , obowi ązkiem organów gminy jest sporz ądzanie co dwa lata raportów z wykonania programów ochrony środowiska, które przedstawia si ę radzie gminy. Ostatni Raport z realizacji gminnego programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo obejmował lata 2014 – 2015, został wykonany w marcu 2016 roku i przekazany Radzie Miejskiej w Witkowie i Zarz ądowi Powiatu Gnie źnie ńskiego.

121 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

6. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU

6.1. Zało żenia ogólne

Realizacja zada ń Programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2014 – 2017 z perspektyw ą na lata 2018 – 2021 wymaga zabezpieczenia i pozyskania środków bud żetowych oraz pozabud żetowych na okre ślone w Programie zadania. Wdra żanie PO Ś powinno by ć mo żliwe przede wszystkim dzi ęki stworzeniu sprawnego systemu finansowania ochrony środowiska, w którym podstawowymi źródłami finansowania s ą fundusze ekologiczne, programy pomocowe, środki własne inwestorów oraz bud żet Gminy Witkowo. Źródłem finansowania inwestycji z zakresu ochrony środowiska naturalnego mog ą by ć środki własne Gminy Witkowo, Powiatu Gnie źnie ńskiego, Urz ędu Marszałkowskiego w Poznaniu, NFO ŚiGW, WFO ŚiGW w Poznaniu, fundusze Unii Europejskiej, banki, środki prywatnych inwestorów. Do instrumentów finansowych, z których korzystaj ą jednostki samorz ądu terytorialnego, zaliczane s ą tak że opłaty za korzystanie ze środowiska i administracyjne kary pieni ęż ne.

6.2. Źródła finansowania Programu

6.2.1. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020 (WRPO)

Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014 – 2020 jest instrumentem realizuj ącym zadania zmierzaj ące do osi ągania spójno ści społecznej, gospodarczej i terytorialnej Unii Europejskiej przez inteligentny i zrównowa żony rozwój sprzyjaj ący wł ączeniu społecznemu. W Programie wskazano 10 osi priorytetowych: Oś Priorytetowa 1. Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka Oś Priorytetowa 2. Społecze ństwo informacyjne Oś Priorytetowa 3. Energia Oś Priorytetowa 4. Środowisko Oś Priorytetowa 5. Transport Oś Priorytetowa 6. Rynek Pracy Oś Priorytetowa 7. Wł ączenie społeczne Oś Priorytetowa 8. Edukacja Oś Priorytetowa 9. Infrastruktura dla kapitału ludzkiego Oś Priorytetowa 10. Pomoc Techniczna Instytucj ą Po średnicz ąca we wdra żaniu Priorytetów jest Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu, którego zadaniem jest prawidłowe, zgodne z prawem krajowym i wspólnotowym, efektywne wykorzystanie środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz zamkni ęcie perspektywy 2007-2013.

6.2.2. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW)

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 został opracowywany na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej, który jest wkomponowany w cało ściowy system polityki rozwoju kraju, w szczególno ści poprzez mechanizm Umowy Partnerstwa. Umowa ta okre śla strategi ę wykorzystania środków unijnych na rzecz realizacji wspólnych

122 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 dla UE celów okre ślonych w unijnej strategii wzrostu „Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowa żonego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu” z uwzgl ędnieniem potrzeb rozwojowych danego pa ństwa członkowskiego. Celem głównym PROW 2014 – 2020 jest poprawa konkurencyjno ści rolnictwa, zrównowa żone zarz ądzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównowa żony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Program b ędzie realizował wszystkie sze ść priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 – 2020: 1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, le śnictwie i na obszarach wiejskich. 2. Poprawa konkurencyjno ści wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwi ększenie rentowno ści gospodarstw rolnych. 3. Poprawa organizacji ła ńcucha żywno ściowego i promowanie zarz ądzania ryzykiem w rolnictwie. 4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zale żnych od rolnictwa i le śnictwa. 5. Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodark ę niskoemisyjn ą i odporn ą na zmian ę klimatu w sektorach: rolnym, spo żywczym i le śnym. 6. Zwi ększanie wł ączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.

6.2.3. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 (POIi Ś)

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 to krajowy program wspieraj ący gospodark ę niskoemisyjn ą, ochron ę środowiska, przeciwdziałanie zmianom klimatu i adaptacj ę do nich, transport i bezpiecze ństwo energetyczne oraz inwestycje w obszary ochrony zdrowia i dziedzictwa kulturowego. Jest to najwi ększy program finansowany z Funduszy Europejskich. Dzi ęki równowadze pomi ędzy działaniami inwestycyjnymi w infrastruktur ę oraz wsparciu skierowanemu do wybranych obszarów gospodarki, program b ędzie skutecznie realizował zało żenia strategii Europa 2020, z któr ą powi ązany jest jego cel główny - wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Z Programu finansowane s ą ró żne projekty, w zale żno ści od specyfiki danego rodzaju wsparcia, okre ślany jest typ podmiotów, które mog ą z niego korzysta ć: • małe i średnie przedsi ębiorstwa, • du że przedsi ębiorstwa, • administracja publiczna, • przedsi ębiorstwa realizuj ące cele publiczne, • słu żby publiczne inne ni ż administracja, • instytucje ochrony zdrowia, • organizacje społeczne i zwi ązki wyznaniowe, • instytucje nauki i edukacji. W ramach programu realizowanych b ędzie X osi priorytetowych: I. Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego IV. Infrastruktura drogowa dla miast V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce

123 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

VI. Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach VII. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego VIII. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury IX. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury i rozwoju zasobów kultury X. Pomoc techniczna. Główne obszary wsparcia i rodzaje projektów mo żliwych do realizacji w ramach priorytetu II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu: • rozwój infrastruktury środowiskowej, • dostosowanie do zmian klimatu, • ochrona i zahamowanie spadku ró żnorodno ści biologicznej, • poprawa jako ści środowiska miejskiego.

6.2.4. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW)

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) jest głównym ogniwem systemu finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej w Polsce. NFO ŚiGW jest pa ństwow ą osobą prawn ą finansuj ącą ochron ę środowiska i gospodark ę wodn ą w zakresie okre ślonym w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska . NFO ŚiGW zapewnia wykorzystanie środków zagranicznych przeznaczonych na ochron ę środowiska, m.in. z Funduszu Spójno ści, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, instrumentu finansowego LIFE+, Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Finansowanie ze środków NFO ŚiGW otrzymuj ą przedsi ęwzi ęcia spełniaj ące kryteria okre ślone w poszczególnych programach priorytetowych, które szczegółowo okre ślaj ą m.in. terminy i sposób składania wniosków, form ę, intensywno ść i warunki dofinansowania, a tak że beneficjentów i rodzaj przedsi ęwzi ęć , koszty kwalifikowane oraz procedur ę wyboru przedsi ęwzi ęć . Dofinansowanie przedsi ęwzi ęć odbywa si ę przez udzielanie: a) oprocentowanych po życzek, b) dotacji, w tym: - dopłat do oprocentowania kredytów bankowych, - dokonywanie cz ęś ciowych spłat kapitału kredytów bankowych, - dopłat do oprocentowania lub ceny wykupu obligacji, - dopłat do demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Finansowanie ze środków NFO ŚiGW obejmuje nast ępuj ące dziedziny: a) ochrona wód i gospodarka wodna, b) ochrona powietrza i klimatu, c) ochrona powierzchni ziemi, d) ochrona przyrody i krajobrazu, e) le śnictwo, f) Pa ństwowy Monitoring Środowiska, g) zapobieganie kl ęskom żywiołowym, h) górnictwo, i) geologia, j) edukacja ekologiczna, k) ekspertyzy i prace naukowo – badawcze, l) efektywno ść ekologiczna,

124 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 m) odnawialne źródła energii, n) gospodarka odpadami, w tym recykling. Wnioskodawcami ubiegaj ącymi si ę o środki finansowe z NFO ŚiGW mog ą by ć: • jednostki samorz ądu terytorialnego, • przedsi ębiorstwa, • instytucje i urz ędy, • szkoły wy ższe i uczelnie, • jednostki organizacyjne ochrony zdrowia, • organizacje pozarz ądowe (stowarzyszenia i fundacje), • administracja pa ństwowa, • osoby fizyczne. Celem generalnym systemu Funduszy jest poprawa stanu środowiska i zrównowa żone gospodarowanie jego zasobami przez stabilne, skuteczne i efektywne wspieranie przedsi ęwzi ęć i inicjatyw słu żących środowisku przy pełnym oraz zgodnym z zasadami zrównowa żonego rozwoju wykorzystaniu środków pochodz ących z Unii Europejskiej na ochron ę środowiska i gospodark ę wodn ą.

6.2.5. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFO ŚiGW)

Podstawowym zadaniem Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest finansowanie przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównowa żonego rozwoju. WFO ŚiGW w Poznaniu jest regionaln ą instytucj ą finansów publicznych wspomagaj ącą organizacyjnie i finansowo inwestorów w pozyskiwaniu środków unijnych. Wspiera tak że edukacj ę ekologiczn ą, badania naukowe i wydawnictwa popularyzuj ące ochron ę przyrody. WFO ŚiGW w Poznaniu, wraz z pozostałymi pi ętnastoma funduszami wojewódzkimi i z NFO ŚiGW, tworzy sprawny system wspierania przedsi ęwzi ęć ekologicznych w Polsce. Głównymi kierunkami finansowania WFO ŚiGW w Poznaniu s ą m.in. a) przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą wód, b) wspomaganie osłony hydrologicznej i meteorologicznej społecze ństwa oraz gospodarki, c) rozpoznawanie, kształtowanie i ochrona zasobów wodnych kraju, d) przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą wód podziemnych w celu ich racjonalnego wykorzystania, e) przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochroną przeciwpowodziow ą i realizacja obiektów małej retencji wodnej, f) przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z gospodark ą odpadami komunalnymi i problemowymi (w tym zada ń przeciwdziałaj ących nielegalnemu przemieszczaniu odpadów), g) przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą powierzchni ziemi, h) badania i upowszechnianie ich wyników oraz post ęp techniczny w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, i) rozwój sieci stacji pomiarowych, laboratoriów i o środków przetwarzania informacji, słu żą cych badaniu stanu środowiska, j) wspomaganie realizacji zada ń pa ństwowego monitoringu środowiska, innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz bada ń stanu środowiska, k) działania polegaj ące na zapobieganiu i likwidowaniu powa żnych awarii i zapobiegania skutkom zanieczyszczenia środowiska lub usuwania tych skutków, l) przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą powietrza,

125 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 m) wspomaganie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej, n) wspomaganie ekologicznych form transportu, o) działania zwi ązane z utrzymaniem i zachowaniem parków oraz ogrodów, b ędących przedmiotem ochrony na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, p) opracowywanie planów ochrony dla obszarów podlegaj ących ochronie oraz prowadzenie monitoringu przyrodniczego, q) przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą przyrody (w tym urz ądzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewie ń oraz parków, przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą i przywracaniem chronionych gatunków ro ślin lub zwierz ąt), r) zadania zwi ązane ze zwi ększaniem lesisto ści kraju oraz zapobieganiem szkodom w lasach i likwidacj ą tych szkód, s) edukacja ekologiczna oraz propagowanie działa ń proekologicznych i zasady zrównowa żonego rozwoju, t) przygotowywanie i obsług ę konferencji krajowych i mi ędzynarodowych z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, u) wojewódzkie programy ochrony środowiska, programy ochrony powietrza, programy ochrony przed hałasem, programy ochrony i rozwoju zasobów wodnych, plany gospodarki odpadami, plany gospodarowania wodami, krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych i inne ustawowo wymagane programy, jak równie ż ich wdra żanie, v) współfinansowanie projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działa ń realizowanych z udziałem środków pochodz ących z Unii Europejskiej niepodlegaj ących zwrotowi. Beneficjentami pomocy finansowej s ą samorz ądy terytorialne, przedsi ębiorcy, organizacje pozarz ądowe oraz instytucje zajmuj ące si ę ochron ą środowiska i gospodark ą wodn ą. WFO ŚiGW w Poznaniu oferuje ró żnorodne formy pomocy finansowej: po życzki, dotacje, przekazywanie środków dla pa ństwowych jednostek bud żetowych, dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych (dla przedsi ębiorców).

6.2.6. Środki finansowe powiatów i gmin

Środki finansowe powiatów i gmin przeznacza si ę na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównowa żonego rozwoju i polityki ekologicznej pa ństwa oraz na współfinansowanie projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działa ń realizowanych z udziałem środków pochodz ących z Unii Europejskiej niepodlegaj ących zwrotowi. Do zada ń powiatów i zada ń własnych gmin, zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska , nale ży finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej obejmuj ących: a) przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą wód, b) wspomaganie realizacji zada ń modernizacyjnych i inwestycyjnych, słu żą cych ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym dotycz ących instalacji lub urz ądze ń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, c) przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z gospodark ą odpadami, d) przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą powierzchni ziemi, e) wspomaganie realizacji zada ń pa ństwowego monitoringu środowiska, innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz bada ń stanu środowiska, a tak że systemów pomiarowych zu życia wody i ciepła, f) wspomaganie systemów gromadzenia i przetwarzania danych zwi ązanych z dost ępem do informacji o środowisku,

126 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 g) prowadzenie obserwacji terenów zagro żonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których wyst ępuj ą te ruchy (zadanie tylko dla powiatu), h) przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą powietrza, i) wspomaganie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska no śników energii, j) wspomaganie ekologicznych form transportu, k) działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpo średnio oddziałuj ące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególno ści prowadzenie gospodarstw rolnych produkuj ących metodami ekologicznymi poło żonych na obszarach podlegaj ących ochronie na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody , l) przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą przyrody, w tym urz ądzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewie ń, zakrzewie ń oraz parków, m) profilaktyk ę zdrowotn ą dzieci zamieszkałych na obszarach, na których występuj ą przekroczenia standardów jako ści środowiska, n) edukacj ę ekologiczn ą oraz propagowanie działa ń proekologicznych i zasady zrównowa żonego rozwoju, o) współfinansowanie projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działa ń realizowanych z udziałem środków pochodz ących z Unii Europejskiej niepodlegaj ących zwrotowi, p) przygotowywanie dokumentacji przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które maj ą by ć współfinansowane ze środków pochodz ących z Unii Europejskiej niepodlegaj ących zwrotowi, q) współfinansowanie projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działa ń realizowanych z udziałem środków bezzwrotnych pozyskiwanych w ramach współpracy z organizacjami mi ędzynarodowymi oraz współpracy dwustronnej, r) współfinansowanie przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowanych na zasadach okre ślonych w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, s) inne zadania słu żą ce ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikaj ące z zasady zrównowa żonego rozwoju i zgodne z polityk ą ochrony środowiska. Finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, o którym mowa powy żej, mo że polega ć na udzielaniu dotacji celowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych z bud żetu gminy lub bud żetu powiatu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji: 1) podmiotów niezaliczonych do sektora finansów publicznych, w szczególno ści: a) osób fizycznych, b) wspólnot mieszkaniowych, c) osób prawnych, d) przedsi ębiorców; 2) jednostek sektora finansów publicznych b ędących gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi. Zasady udzielania dotacji celowej, obejmuj ące w szczególno ści kryteria wyboru inwestycji do finansowania lub dofinansowania oraz tryb post ępowania w sprawie udzielania dotacji i sposób jej rozliczania okre śla odpowiednio rada gminy albo rada powiatu w drodze uchwały. W marcu 2013 roku Rada Miejska w Witkowie podj ęła uchwał ę Nr XXIV/242/2013 z dnia 27 marca 2013r. w sprawie ustalenia zasad udzielania dotacji celowej na dofinansowanie do budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy i Miasta Witkowo (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2013r. poz. 2645 ze zm.).

127 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Dofinansowanie do budowy przydomowych oczyszczalni ścieków obejmuje cz ęś ciowy zwrot wydatków poniesionych na zakup lub zakup i monta ż oczyszczalni. Wysoko ść udzielanej dotacji wynosi: - w przypadku budynku mieszkalnego jednorodzinnego – 50% kosztów całego zadania, jednak nie wi ęcej ni ż 3.000,00 zł, - w przypadku budynku wielorodzinnego – 50% kosztów całego zadania, jednak nie wi ęcej ni ż 6.000,00 zł. Realizacja powy ższego zadania polepszy stan środowiska naturalnego na terenie Gminy Witkowo poprzez ochron ę wód powierzchniowych i podziemnych. Wła ściciele nieruchomo ści na terenach, na których nie planuje si ę budowy sieci kanalizacji sanitarnej oraz w przypadku, gdy podł ączenie do istniej ącej sieci kanalizacji sanitarnej jest niemo żliwe z powodów technicznych, a tak że, gdy podł ączenie do istniej ącej sieci kanalizacji jest ekonomicznie nieuzasadnione, maj ą mo żliwo ść wyposa żenia nieruchomo ści w przydomowe oczyszczalnie ścieków i ubiegania si ę o dofinansowanie do ich budowy. Dofinansowanie do budowy przydomowych oczyszczalni ścieków obejmuje cz ęś ciowy zwrot wydatków poniesionych na zakup lub zakup i monta ż oczyszczalni. Od 2008 roku Gmina Witkowo podejmuje współprac ę z Powiatem Gnie źnie ńskim, WFO ŚiGW w Poznaniu i NFO ŚiGW w ramach realizacji zadania polegaj ącego na likwidacji wyrobów azbestowych. Pomoc finansowa obejmuje w cało ści koszty zwi ązane z demonta żem wraz z unieszkodliwieniem (zabezpieczenie foli ą, załadunek, transport i przekazanie na składowisko odpadów) elementów zawieraj ących azbest lub wył ącznie unieszkodliwianiem tych wyrobów. W tym celu corocznie opracowywany jest Regulamin udzielania finansowania realizacji przedsi ęwzi ęcia „Likwidacja wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Powiatu Gnie źnie ńskiego”. Wnioskodawcami udzielanego finansowania mog ą by ć osoby fizyczne i prawne, osoby władaj ące obiektami u żyteczno ści publicznej, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, parafie, u żytkownicy wieczy ści oraz u żytkownicy ogródków działkowych na terenie Gminy i Miasta Witkowo posiadaj ący budynki, w których znajduj ą si ę materiały budowlane zawieraj ące azbest lub posiadaj ący takie materiały, które nie s ą ju ż wykorzystywane. Środki finansowe na realizacj ę usuwania azbestu pochodz ą ze środków WFO ŚiGW w Poznaniu, NFO ŚiGW, bud żetu Powiatu Gnie źnie ńskiego i bud żetu Gminy Witkowo.

6.2.7. Kredyty bankowe

Banki udzielaj ące kredytów na przedsi ęwzi ęcia proekologiczne współpracuj ą z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Swoj ą ofert ę kredytow ą rozszerzaj ą o kredyty preferencyjne, które zwi ązane s ą z ochron ą środowiska naturalnego. Kredyty te pochodz ą ze środków finansowych gromadzonych przez banki, natomiast fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej udzielaj ą dopłat do wysoko ści oprocentowania. To powoduje, że koszt kredytu jest znacznie mniejszy. Jednym z banków udzielaj ącym kredytów z zakresu ochrony środowiska jest Bank Ochrony Środowiska , który oferuje szeroki zakres usług finansowych z tej dziedziny. Bank udziela kredytów na przedsi ęwzi ęcia z zakresu ochrony środowiska, inwestycje maj ące na celu likwidacj ę degradacji środowiska naturalnego oraz inwestycje zwi ązane z agroturystyk ą.

128 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Bank Ochrony Środowiska we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu oraz instytucjami zagranicznymi wspiera przedsi ęwzi ęcia z zakresu m. in.: o budowy domów energooszcz ędnych, o zakupu i monta żu kolektorów słonecznych do podgrzewania wody, pomp ciepła, rekuperatorów, przydomowych oczyszczalni ścieków, systemów docieple ń budynków, o wykorzystania odnawialnych źródeł energii, o zbiorowego zaopatrzenia w wod ę wsi i miast do 20 tys. mieszka ńców, o technologii energooszcz ędnych.

129 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

WYKORZYSTANE MATERIAŁY

1. Aktualne przepisy prawne z zakresu ochrony środowiska. 2. Polityka ekologiczna pa ństwa. 3. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2022 (KPGO 2022). 4. Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2020. 5. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Gnie źnie ńskiego. 6. Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2014 – 2017 z perspektyw ą na lata 2018 – 2021. 7. Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2022. 8. Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2009 – 2032. 9. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych. 10. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020. 11. Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej. 12. Strategia Zrównowa żonego Rozwoju Miasta i Gminy Witkowo, 2015r. 13. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Witkowo, 2014r. 14. Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej. 15. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej. 16. Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, Ministerstwo Środowiska, 2015r. 17. Strategia wzrostu efektywno ści energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii w Wielkopolsce na lata 2012-2020, Wielkopolska Agencja Zarz ądzania Energi ą Sp. z o.o, Pozna ń 2012r. 18. „Wytyczne w zakresie prognozowania oddziaływa ń na środowisko farm wiatrowych” (Stryjecki M., Mielniczuk K., GDO Ś, Warszawa 2011). 19. Energetyka odnawialna w Wielkopolsce – uwarunkowania rozwoju (Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu, Pozna ń, 2011r.). 20. Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki (Chylarecki P., Pasławska A., Szczecin 2008). 21. Tymczasowe wytyczne dotycz ące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze” (wersja II, grudzie ń 2009, dokument zarekomendowany przez Komisj ę ds. Ochrony Zwierz ąt przy Pa ństwowej Radzie Ochrony Przyrody pismem z dnia 6 stycznia 2010 roku jako dokument okre ślaj ący minimalne standardy, które na podstawie współczesnej wiedzy s ą zalecane do stosowania w Polsce). 22. „Obszary wa żne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego” (Wylegała P., Ku źniak S., Dolata P. T., mscr. Pozna ń 2008). 23. Potencjał województwa wielkopolskiego dla rozwoju energetyki odnawialnej. 24. Strategia wzrostu efektywno ści energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii w Wielkopolsce na lata 2012-2020. 25. Zasobno ść gleb w województwie wielkopolskim w latach 2007 – 2011, Okr ęgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Poznaniu, Pozna ń 2013r. 26. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry. 27. Rocznik hydrogeologiczny Pa ństwowej Słu żby Hydrogeologicznej. 28. Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w latach 2013-2015, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska.

130 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

29. Roczna ocena jako ści powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2016, WIO Ś Pozna ń, kwiecie ń 2017 rok. 30. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020. 31. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. 32. Strona internetowa Ministerstwa Środowiska, www.mos.gov.pl. 33. Strona internetowa Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, www.minrol.gov.pl. 34. Strona internetowa NFO ŚiGW, www.nfosigw.gov.pl. 35. Strona internetowa WFO ŚiGW w Poznaniu, www.wfosigw.gov.pl. 36. Strona internetowa GDO Ś, www.gdos.gov.pl., www.geoserwis.gdos.gov.pl. 37. Strona internetowa WIO Ś w Poznaniu, www.poznan.wios.gov.pl. 38. Strona internetowa RZGW w Poznaniu, www.rzgw.poznan.pl. 39. Strona internetowa Pa ństwowego Instytutu Geologicznego, Centralna Baza Danych Geologicznych, www.bazagis.pgi.gov.pl. 40. Informacje i materiały z Urz ędu Gminy i Miasta w Witkowie.

131 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

SPIS TABEL

Tabela 1. Ludno ść na terenie gm. Witkowo wg miejsca zameldowania i płci w latach 2010-2015.10 Tabela 2. Poziom przyrostu naturalnego w na terenie Gminy Witkowo w latach 2010-2015 …… 11 Tabela 3. Migracje na pobyt stały w Gminie Witkowo w latach 2010-2015 …………………….. 12 Tabela 4. Udział u żytków rolnych w gminie Witkowo oraz struktura u żytkowania gruntów ….... 12 Tabela 5. Podmioty gospodarcze na terenie Gminy i Miasta Witkowo zarejestrowane w rejestrze REGON wg wybranych sekcji PKD w latach 2012 – 2016 ………………………………...……. 13 Tabela 6. Dane dot. sieci gazowej na terenie Gminy i Miasta Witkowo w latach 2010 – 2015 …. 21 Tabela 7. Podsumowanie wyników inwentaryzacji emisji na terenie gminy Witkowo za lata 2010 i 2014 w zakresie emisji CO 2 ………………………………………………………………………. 24 Tabela 8. Wyniki klasyfikacji strefy wielkopolskiej pod k ątem ochrony zdrowia w 2016r. …….. 27 Tabela 9. Wyniki klasyfikacji strefy wielkopolskiej pod k ątem ochrony ro ślin w 2016r. ……….. 27 Tabela 10. Maksymalne st ęż enia średnie dla doby, o śmiogodzinne, roczne oraz jednogodzinne zanieczyszcze ń powietrza w 2015r. ………………………………………………………………. 28 Tabela 11. Analiza SWOT dla obszaru ochrony klimatu i jako ści powietrza ……………………. 34 Tabela 12. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku ………...……………………………… 35 Tabela 13. Generalny Pomiar Ruchu dla drogi wojewódzkiej nr 260 na terenie gminy Witkowo w latach 2010 i 2015 ……………………………...…………………………………………………. 37 Tabela 14. Analiza SWOT dla obszaru zagro żenia hałasu ………………………………...……... 39 Tabela 15. Analiza SWOT dla obszaru pól elektromagnetycznych ……………………………… 41 Tabela 16. Analiza SWOT dla obszaru gospodarowania wodami ……………………………….. 47 Tabela 17. Infrastruktura wodoci ągowo – kanalizacyjna na terenie gminy Witkowo w latach 2010- 2015 ………………………………………………………………………………………………. 48 Tabela 18. Analiza SWOT dla obszaru gospodarki wodno-ściekowej …………………...……… 51 Tabela 19. Stan zasobów geologicznych na terenie gminy Witkowo ……………………………. 52 Tabela 20. Analiza SWOT dla obszaru zasobów geologicznych ………………………………… 53 Tabela 21. Klasy bonitacyjne gruntów ornych na terenie gminy Witkowo ……...………………. 54 Tabela 22. Odczyn gleb na terenie gminy Witkowo w latach 2007 – 2011 ...... 54 Tabela 23. Analiza SWOT dla obszaru gleb ……………………...……………………………… 55 Tabela 24. Masa odpadów zebranych / odebranych z terenu Gminy i Miasta Witkowo od wła ścicieli nieruchomo ści w latach 2012 – 2016 z podziałem na rodzaje odpadów …………….. 61 Tabela 25. Masa i rodzaj odpadów zebranych w PSZOK w latach 2013-2016 ………………….. 63 Tabela 26. Poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych oraz poziomy masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 roku na terenie gminy Witkowo w latach 2012-2016 …………………………………… 64 Tabela 27. Masa przyj ętych odpadów na skład. odpadów w Chł ądowie w latach 2010-2016 .….. 65 Tabela 28. Ilo ść materiałów zawieraj ących azbest na terenie gminy Witkowo ………….………. 67 Tabela 29. Masa zutylizowanych odpadów zawieraj ących azbest w latach 2010-2016 …………. 68 Tabela 30. Analiza SWOT dla obszaru gosp. odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ... 69 Tabela 31. Analiza SWOT dla obszaru zasoby przyrodnicze ……………………...…………….. 80 Tabela 32. Analiza SWOT dla obszaru zagro żenia powa żnymi awariami ………………………. 83 Tabela 33. Analiza SWOT dla obszaru adaptacji do zmian klimatu i nadzwyczajnych zagro żeń środowiska ………………………………………………………………………………………... 85 Tabela 34. Analiza SWOT dla obszaru edukacji ekologicznej ………………...………………… 88 Tabela 35. Analiza SWOT dla obszaru monitoringu środowiska ……………………….……….. 89 Tabela 36. Cele, kierunki interwencji oraz zadania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 ……………………………… 91 Tabela 37. Harmonogram realizacji zada ń własnych wraz z ich finansowaniem Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 ..… 101 Tabela 38. Harmonogram realizacji zada ń monitorowanych/koordynowanych wraz z ich finansowaniem Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 ………………………………………………………………………. 111

132 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

SPIS MAP

Mapa 1. Poło żenie Gminy Witkowo na tle województwa wielkopolskiego i powiatu gnie źnie ńskiego ……………………………………………………………………………………. 8 Mapa 2. Mapa Gminy i Miasta Witkowo ………………………………………………………….. 9 Mapa 3. Usłonecznienie wzgl ędne na terenie Polski …………………………...………………… 31 Mapa 4. Strefy energetyczne wiatru w Polsce ……………………………………………………. 32 Mapa 5. Obszar ograniczonego u żytkowania dla lotniska wojskowego w Powidzu …………….. 36 Mapa 6. Lokalizacja funkcjonuj ących i planowanych regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych Regionach województwa wielkopolskiego …………. 59 Mapa 7. Poło żenie Gminy Witkowo wzgl ędem Powidzkiego Parku Krajobrazowego ………….. 74 Mapa 8. Poło żenie Gminy Witkowo wzgl ędem Powidzko – Bieniszewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu ……………………………………………………………………………………….. 76 Mapa 9. Poło żenie Gminy Witkowo wzgl ędem obszaru Natura 2000 – Pojezierze Gnie źnie ńskie.77

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Liczba ludno ści na terenie gminy Witkowo w latach 2010-2015 …………………..… 10 Wykres 2. Prognoza ludno ści dla Gminy Witkowo do 2030 roku ……………………………….. 11 Wykres 3. Udział emisji z poszczególnych sektorów inwentaryzacji w 2010 roku ……………… 23 Wykres 5. Udział emisji z poszczególnych sektorów inwentaryzacji w 2014 roku ……………… 24

133 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Zał ącznik Nr 1

Zestawienie najwa żniejszych dokumentów strategicznych i programowych

1. OGÓLNE ZAŁO ŻENIA

Polityka ochrony środowiska prowadzona jest na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tekst jednolity Dz. U. z 2016r. poz. 383) . Polityka ochrony środowiska prowadzona jest równie ż za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Organ wykonawczy gminy, w celu realizacji polityki ochrony środowiska, sporz ądza gminne programy ochrony środowiska, uwzgl ędniaj ąc cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych, o których mowa w w/w ustawie. W zwi ązku z powy ższym w niniejszym „Programie Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025” uwzgl ędniono cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju .

1.1. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesno ści

Dokument przyj ęty uchwał ą nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2013 roku okre śla główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzgl ędnieniem zasady zrównowa żonego rozwoju. Celem Strategii jest poprawa jako ści życia Polaków mierzona zarówno wska źnikami jako ściowymi, jak i warto ści ą oraz tempem wzrostu PKB w Polsce. W dokumencie wyodr ębniono trzy obszary strategiczne, w ka żdym z obszarów zostały okre ślone strategiczne cele rozwojowe. Cele strategiczne uzupełnione s ą kierunkami interwencji. Dla ochrony środowiska wa żne s ą nast ępuj ące cele: Cel 7 – Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska Kierunek interwencji – Modernizacja infrastruktury i bezpiecze ństwo energetyczne, Kierunek interwencji – Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych, Kierunek interwencji – Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce, Kierunek interwencji – Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarz ądzaniu zu życiem energii, Kierunek interwencji – Stworzenie zach ęt przyspieszaj ących rozwój zielonej gospodarki, Kierunek interwencji – Zwi ększenie poziomu ochrony środowiska, Cel 8 – Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równowa żenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych Kierunek interwencji – Rewitalizacja obszarów problemowych w miastach, Kierunek interwencji – Stworzenie warunków sprzyjających tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy na wsi i zwi ększaniu mobilno ści zawodowej na linii obszary wiejskie – miasta,

134 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Kierunek interwencji – Zrównowa żony wzrost produktywno ści i konkurencyjno ści sektora rolno-spo żywczego zapewniaj ący bezpiecze ństwo żywno ściowe oraz stymuluj ący wzrost pozarolniczego zatrudnienia i przedsi ębiorczo ści na obszarach wiejskich, Kierunek interwencji – Wprowadzenie rozwi ąza ń prawno-organizacyjnych stymuluj ących rozwój miast, Cel 9 – Zwi ększenie dost ępno ści terytorialnej Polski Kierunek interwencji – Udro żnienie obszarów miejskich i metropolitarnych poprzez utworzenie zrównowa żonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego.

1.2. Strategia Rozwoju Kraju 2020

Strategia Rozwoju Kraju 2020 – Aktywne społecze ństwo, konkurencyjna gospodarka i sprawne pa ństwo została przyj ęta 25 wrze śnia 2012 r. przez Rad ę Ministrów. Procesy globalizacyjne i rozwojowe na świecie ujawniły nowe wyzwania, przed którymi stoi Polska. Sprostanie tym wyzwaniom wymaga prowadzenia przemy ślanej polityki rozwoju gwarantuj ącej popraw ę poziomu i jako ści życia, wzmacniaj ącej potencjał gospodarczy i mo żliwo ści jego wykorzystania. Konieczne stało si ę opracowanie i przyj ęcie nowej koncepcji rozwojowej. Polska musi głównie realizowa ć wyzwania środowiskowe i energetyczne kraju oraz wzmocni ć konkurencyjno ść swej gospodarki, aby sprosta ć procesom globalizacji i poprawi ć spójno ść społeczn ą. Strategia wskazuje strategiczne zadania pa ństwa, których podj ęcie w perspektywie najbli ższych lat jest niezb ędne, by wzmocni ć procesy rozwojowe. Strategia wyznacza trzy obszary strategiczne: Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne pa ństwo Cel I.1. Przej ście od administrowania do zarz ądzania rozwojem a) Priorytetowy kierunek interwencji I.1.5. Zapewnienie ładu przestrzennego, Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjaj ących realizacji indywidualnych potrzeb i aktywno ści obywatela a) Priorytetowy kierunek interwencji I.3.3. Zwi ększenie bezpiecze ństwa obywatela, Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka Cel II.2. Wzrost wydajno ści gospodarki a) Priorytetowy kierunek interwencji II.2.3. Zwi ększenie konkurencyjno ści i modernizacja sektora rolno-spo żywczego, Cel II.5. Zwi ększenie wykorzystania technologii cyfrowych a) Priorytetowy kierunek interwencji II.5.2. Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych, Cel II.6. Bezpiecze ństwo energetyczne i środowisko a) Priorytetowy kierunek interwencji II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami, b) Priorytetowy kierunek interwencji II.6.2. Poprawa efektywno ści energetycznej, c) Priorytetowy kierunek interwencji II.6.3. Zwi ększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii, d) Priorytetowy kierunek interwencji II.6.4. Poprawa stanu środowiska, e) Priorytetowy kierunek interwencji II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu, Cel II.7. Zwi ększenie efektywno ści transportu a) Priorytetowy kierunek interwencji II.7.1. Zwi ększenie efektywno ści zarz ądzania w sektorze transportowym, b) Priorytetowy kierunek interwencji II.7.2. Modernizacja i rozbudowa poł ącze ń transportowych, c) Priorytetowy kierunek interwencji II.7.3. Udro żnienie obszarów miejskich,

135 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Obszar strategiczny III. Spójno ść społeczna i terytorialna Cel III.2. Zapewnienie dost ępu i okre ślonych standardów usług publicznych a) Priorytetowy kierunek interwencji III.2.1. Podnoszenie jako ści i dost ępno ści usług publicznych, Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równowa żenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych a) Priorytetowy kierunek interwencji III.3.1. Tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i finansowych dla realizacji działa ń rozwojowych w regionach, b) Priorytetowy kierunek interwencji III.3.2. Wzmacnianie o środków wojewódzkich, c) Priorytetowy kierunek interwencji III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju o środków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich, d) Priorytetowy kierunek interwencji III.3.4. Zwi ększenie spójno ści terytorialnej.

1.3. Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko”

Strategia przyj ęta uchwał ą nr 58 Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2014 roku jest jedn ą z dziewi ęciu zintegrowanych strategii rozwoju. Stanowi ramy strategiczne dla dalszych prac programowych i wdro żeniowych, dotycz ących w szczególno ści zagadnie ń adaptacji do zmian klimatu, ochrony zasobów naturalnych i środowiska przyrodniczego oraz bezpiecze ństwa i efektywno ści energetycznej. Podstawowym celem dokumentu jest zapewnienie wysokiej jako ści życia obecnych i przyszłych pokole ń z uwzgl ędnieniem ochrony środowiska, a tak że stworzenie warunków do zrównowa żonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, który zapewni Polsce bezpiecze ństwo energetyczne oraz konkurencyjn ą i efektywn ą gospodark ę. W dokumencie sformułowano trzy cele szczegółowe i kierunki interwencji, które maj ą wpływ na kształtowanie polityki ochrony środowiska. Cel 1. Zrównowa żone gospodarowanie zasobami środowiska Kierunek interwencji 1.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin, Kierunek interwencji 1.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzi ą, susz ą i deficytem wody, Kierunek interwencji 1.3. Zachowanie bogactwa ró żnorodno ści biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka le śna, Kierunek interwencji 1.4. Uporz ądkowanie zarz ądzania przestrzeni ą, Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energi ę Kierunek interwencji 2.1. Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii, Kierunek interwencji 2.2. Poprawa efektywno ści energetycznej, Kierunek interwencji 2.6. Wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii, Kierunek interwencji 2.7. Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich, Kierunek interwencji 2.8. Rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów wykorzystuj ących paliwa alternatywne, Cel 3. Poprawa stanu środowiska Kierunek interwencji 3.1. Zapewnienie dost ępu do czystej wody dla społecze ństwa i gospodarki, Kierunek interwencji 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne, Kierunek interwencji 3.3. Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki,

136 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Kierunek interwencji 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych, Kierunek interwencji 3.5. Promowanie zachowa ń ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy.

1.4. Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”

Głównym celem Strategii jest wysoce konkurencyjna gospodarka (innowacyjna i efektywna) oparta na wiedzy i współpracy. W dokumencie wyodr ębniono cele szczegółowe, do których przypisano kierunki działa ń. Spo śród tych celów, z punktu ochrony środowiska, nale ży wymienić: Cel 1: Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki Kierunek działa ń 1.2. Koncentracja wydatków publicznych na działaniach prorozwojowych i innowacyjnych a) Działanie 1.2.3. Identyfikacja i wspieranie rozwoju obszarów i technologii o najwi ększym potencjale wzrostu, b) Działanie 1.2.4. Wspieranie ró żnych form innowacji, c) Działanie 1.2.5. Wspieranie transferu wiedzy i wdra żania nowych/nowoczesnych technologii w gospodarce (w tym technologii środowiskowych), Kierunek działa ń 1.3. Uproszczenie, zapewnienie spójno ści i przejrzysto ści systemu danin publicznych maj ące na wzgl ędzie potrzeby efektywnej i innowacyjnej gospodarki a) Działanie 1.3.2. Eliminacja szkodliwych subsydiów i racjonalizacja ulg podatkowych, Cel 3: Wzrost efektywno ści wykorzystania zasobów naturalnych i surowców Kierunek działa ń 3.1. Transformacja systemu społeczno-gospodarczego na tzw. „bardziej zielon ą ście żkę”, zwłaszcza ograniczanie energo- i materiałochłonno ści gospodarki, a) Działanie 3.1.1. Tworzenie warunków dla rozwoju zrównowa żonej produkcji i konsumpcji oraz zrównowa żonej polityki przemysłowej, b) Działanie 3.1.2. Podnoszenie społecznej świadomo ści i poziomu wiedzy na temat wyzwa ń zrównowa żonego rozwoju i zmian klimatu, c) Działanie 3.1.3. Wspieranie potencjału badawczego oraz eksportowego w zakresie technologii środowiskowych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem niskoemisyjnych technologii w ęglowych (CTW), d) Działanie 3.1.4. Promowanie przedsi ębiorczo ści typu „business & biodiversity”, w szczególno ści na obszarach zagro żonych peryferyjno ści ą, Kierunek działa ń 3.2. Wspieranie rozwoju zrównowa żonego budownictwa na etapie planowania, projektowania, wznoszenia budynków oraz zarz ądzania nimi przez cały cykl życia. a) Działanie 3.2.1. Poprawa efektywno ści energetycznej i materiałowej przedsi ęwzi ęć architektoniczno-budowlanych oraz istniej ących zasobów, b) Działanie 3.2.2. Stosowanie zasad zrównowa żonej architektury.

1.5. Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku)

Strategia przyj ęta uchwał ą Rady Ministrów 22 stycznia 2013 roku wyznacza najwa żniejsze kierunki rozwoju transportu w Polsce. Strategia dotyczy wszystkich sektorów transportu: drogowego, kolejowego, lotniczego, morskiego i wodnego śródl ądowego, miejskiego oraz intermodalnego. W dokumencie uwzgl ędniono jeden cel strategiczny wa żny w kształtowaniu ochrony środowiska:

137 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Cel strategiczny 1. Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego Cel szczegółowy 1. Stworzenie nowoczesnej i spójnej sieci infrastruktury transportowej, Cel szczegółowy 4. Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko.

1.6. Strategia zrównowa żonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020

Strategia została przyj ęta uchwał ą Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 2012 roku . Podstawowym celem dokumentu jest okre ślenie kluczowych kierunków rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa w perspektywie do 2020 r. Strategia wyznacza nast ępuj ące cele strategiczne wa żne dla ochrony środowiska: Cel szczegółowy 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dost ępno ści przestrzennej Priorytet 2.1. Rozwój infrastruktury gwarantuj ącej bezpiecze ństwo energetyczne, sanitarne i wodne na obszarach wiejskich a) Kierunek interwencji 2.1.1. Modernizacja sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej, b) Kierunek interwencji 2.1.2. Dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej, c) Kierunek interwencji 2.1.3. Rozbudowa i modernizacja uj ęć wody i sieci wodoci ągowej, d) Kierunek interwencji 2.1.4. Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, e) Kierunek interwencji 2.1.5. Rozwój systemów zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, f) Kierunek interwencji 2.1.6. Rozbudowa sieci przesyłowej i dystrybucyjnej gazu ziemnego, Priorytet 2.2. Rozwój infrastruktury transportowej gwarantuj ącej dost ępno ść transportow ą obszarów wiejskich a) Kierunek interwencji 2.2.1. Rozbudowa i modernizacja lokalnej infrastruktury drogowej i kolejowej, b) Kierunek interwencji 2.2.2. Tworzenie powi ąza ń lokalnej sieci drogowej z sieci ą dróg regionalnych, krajowych, ekspresowych i autostrad, c) Kierunek interwencji 2.2.3. Tworzenie infrastruktury w ęzłów przesiadkowych, transportu kołowego i kolejowego, Priorytet 2.5. Rozwój infrastruktury bezpiecze ństwa na obszarach wiejskich a) Kierunek interwencji 2.5.1. Rozwój infrastruktury wodno-melioracyjnej i innej łagodz ącej zagro żenia naturalne, Cel szczegółowy 3. Bezpiecze ństwo żywno ściowe Priorytet 3.2. Wytwarzanie wysokiej jako ści, bezpiecznych dla konsumentów produktów rolno-spo żywczych a) Kierunek interwencji 3.2.2. Wsparcie wytwarzania wysokiej jako ści produktów rolno- spo żywczych, w tym produktów wytwarzanych metodami integrowanymi, ekologicznymi oraz tradycyjnymi metodami produkcji z lokalnych surowców i zasobów oraz produktów rybnych, Priorytet 3.4. Podnoszenie świadomo ści i wiedzy producentów oraz konsumentów w zakresie produkcji rolno-spo żywczej i zasad żywienia a) Kierunek interwencji 3.4.3. Wsparcie działalno ści innowacyjnej ukierunkowanej na zmiany wzorców produkcji i konsumpcji Cel szczegółowy 5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich

138 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Priorytet 5.1. Ochrona środowiska naturalnego w sektorze rolniczym i ró żnorodno ści biologicznej na obszarach wiejskich a) Kierunek interwencji 5.1.1. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej, w tym unikalnych ekosystemów oraz flory i fauny zwi ązanych z gospodark ą roln ą i ryback ą, b) Kierunek interwencji 5.1.2. Ochrona jako ści wód, w tym racjonalna gospodarka nawozami i środkami ochrony ro ślin, c) Kierunek interwencji 5.1.3. Racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa i rybactwa oraz zwi ększanie retencji wodnej, d) Kierunek interwencji 5.1.4. Ochrona gleb przed erozj ą, zakwaszeniem, spadkiem zawarto ści materii organicznej i zanieczyszczeniem metalami ci ęż kimi, e) Kierunek interwencji 5.1.5. Rozwój wiedzy w zakresie ochrony środowiska rolniczego i ró żnorodno ści biologicznej na obszarach wiejskich i jej upowszechnianie, Priorytet 5.2. Kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzgl ędnieniem ochrony krajobrazu i ładu przestrzennego a) Kierunek interwencji 5.2.1. Zachowanie unikalnych form krajobrazu rolniczego, b) Kierunek interwencji 5.2.2. Wła ściwe planowanie przestrzenne, c) Kierunek interwencji 5.2.3. Racjonalna gospodarka gruntami, Priorytet 5.3. Adaptacja rolnictwa i rybactwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji) a) Kierunek interwencji 5.3.1. Adaptacja produkcji rolnej i rybackiej do zmian klimatu, b) Kierunek interwencji 5.3.2. Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w rolnictwie i całym ła ńcuchu rolno-żywno ściowym, c) Kierunek interwencji 5.3.3. Zwi ększenie sekwestracji w ęgla w glebie i biomasie wytwarzanej w rolnictwie, d) Kierunek interwencji 5.3.4. Badania w zakresie wzajemnego oddziaływania rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa na zmiany klimatu, e) Kierunek interwencji 5.3.5. Upowszechnianie wiedzy w zakresie praktyk przyjaznych klimatowi w śród konsumentów i producentów rolno-spo żywczych, Priorytet 5.4. Zrównowa żona gospodarka le śna i łowiecka na obszarach wiejskich a) Kierunek interwencji 5.4.1. Racjonalne zwi ększenie zasobów le śnych, b) Kierunek interwencji 5.4.2. Odbudowa drzewostanów po zniszczeniach spowodowanych katastrofami naturalnymi, c) Kierunek interwencji 5.4.3 Zrównowa żona gospodarka łowiecka słu żą ca ochronie środowiska oraz rozwojowi rolnictwa i rybactwa, d) Kierunek interwencji 5.4.4. Wzmacnianie publicznych funkcji lasów, Priorytet 5.5. Zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich a) Kierunek interwencji 5.5.1. Racjonalne wykorzystanie rolniczej i rybackiej przestrzeni produkcyjnej do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, b) Kierunek interwencji 5.5.2. Zwi ększenie dost ępno ści cenowej i upowszechnienie rozwi ąza ń w zakresie odnawialnych źródeł energii w śród mieszka ńców obszarów wiejskich.

1.7. Strategia „Sprawne Pa ństwo 2020”

Strategia została przyj ęta uchwał ą Rady Ministrów z dnia 12 lutego 2013 roku . Wyznaczono w niej cele i kierunki interwencji maj ące charakter horyzontalny i koncentruj ą si ę na podniesieniu skuteczno ści oraz efektywno ści funkcjonowania administracji publicznej (rz ądowej i samorz ądowej), a tak że skutecznej realizacji przez ni ą

139 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 zada ń oraz świadczenia usług publicznych. W zakresie ochrony środowiska nale ży wymieni ć cele: Cel 3. Skuteczne zarz ądzanie i koordynacja działa ń rozwojowych Kierunek interwencji 3.2. Skuteczny system zarz ądzania rozwojem kraju a) Przedsi ęwzi ęcie 3.2.1. Wprowadzenie mechanizmów zapewniaj ących spójno ść programowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego, b) Przedsi ęwzi ęcie 3.2.2. Zapewnienie ładu przestrzennego, c) Przedsi ęwzi ęcie 3.2.3. Wspieranie rozwoju wykorzystania informacji przestrzennej z wykorzystaniem technologii cyfrowych, Cel 5. Efektywne świadczenie usług publicznych Kierunek interwencji 5.2. Ochrona praw i interesów konsumentów a) Przedsi ęwzi ęcie 5.2.3. Wzrost świadomo ści uczestników obrotu o przysługuj ących konsumentom prawach oraz stymulacja aktywno ści konsumenckiej w obszarze ochrony tych praw, Kierunek interwencji 5.5. Standaryzacja i zarz ądzanie usługami publicznymi, ze szczególnym uwzgl ędnieniem technologii cyfrowych a) Przedsi ęwzi ęcie 5.5.2. Nowoczesne zarz ądzanie usługami publicznymi, Cel 7. Zapewnienie wysokiego poziomu bezpiecze ństwa i porz ądku publicznego Kierunek interwencji 7.5. Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego a) Przedsi ęwzi ęcie 7.5.1. Usprawnienie działania struktur zarz ądzania kryzysowego.

1.8. Strategia rozwoju systemu bezpiecze ństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022

Strategia uchwalona przez Rad ę Ministrów dnia 9 kwietnia 2013 roku okre śla warunki funkcjonowania i sposoby rozwoju systemu bezpiecze ństwa narodowego, podnosz ące jego efektywno ść i spójno ść w perspektywie średniookresowej. W zakresie ochrony środowiska nale ży wymieni ć cele: Cel 3. Rozwój odporno ści na zagro żenia bezpiecze ństwa narodowego Priorytet 3.1. Zwi ększanie odporno ści infrastruktury krytycznej a) Kierunek interwencji 3.1.3. Zapewnienie bezpiecze ństwa funkcjonowania energetyki jądrowej w Polsce, Cel 4. Zwi ększenie integracji polityk publicznych z polityk ą bezpiecze ństwa Priorytet 4.1. Integracja rozwoju społeczno-gospodarczego i bezpiecze ństwa narodowego a) Kierunek interwencji 4.1.1. Wzmocnienie relacji mi ędzy rozwojem regionalnym kraju a polityk ą obronn ą, b) Kierunek interwencji 4.1.2. Koordynacja działa ń i procedur planowania przestrzennego uwzgl ędniaj ących wymagania obronno ści i bezpiecze ństwa pa ństwa, c) Kierunek interwencji 4.1.3. Wspieranie rozwoju infrastruktury przez sektor bezpiecze ństwa, d) Kierunek interwencji 4.1.4. Wspieranie ochrony środowiska przez sektor bezpiecze ństwa.

1.9. Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010-2020:regiony, miasta, obszary wiejskie

Dnia 13 lipca 2010 r. Rada Ministrów przyj ęła Krajow ą Strategi ę Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie , tj. kompleksowy średniookresowy dokument strategiczny odnosz ący si ę do prowadzenia polityki rozwoju

140 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 społeczno-gospodarczego kraju w uj ęciu wojewódzkim. Dokument ten okre śla cele i priorytety rozwoju Polski w wymiarze terytorialnym, zasady i instrumenty polityki regionalnej, rol ę regionów w ramach polityki regionalnej oraz zarys mechanizmu koordynacji działa ń podejmowanych przez poszczególne resorty. Strategia ta zakłada dalsze wzmacnianie roli regionów w osi ąganiu celów rozwojowych kraju i w zwi ązku z tym zawiera propozycje zmian roli samorz ądów wojewódzkich w tym procesie oraz modyfikacji sposobu udziału w nim innych podmiotów publicznych. Szczegółowe propozycje rozwi ąza ń dotycz ą przede wszystkim: Cel 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjno ści regionów Kierunek działa ń 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwi ększania ich absorpcji na obszary poza o środkami wojewódzkimi a) Działanie 1.2.1. Zwi ększanie dost ępno ści komunikacyjnej wewn ątrz regionów, b) Działanie 1.2.2. Wspieranie rozwoju i znaczenia miast subregionalnych, c) Działanie 1.2.3. Pełniejsze wykorzystanie potencjału rozwojowego obszarów wiejskich, Kierunek działa ń 1.3. Budowa podstaw konkurencyjno ści województw – działania tematyczne a) Działanie 1.3.5. Dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagro żenia naturalne, Działanie 1.3.6. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego Cel 2. Budowanie spójno ści terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych Kierunek działa ń 2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najni ższym poziomie dost ępu mieszka ńców do dóbr i usług warunkuj ących mo żliwo ści rozwojowe a) Działanie 2.2.3. Zwi ększanie dost ępno ści i jako ści usług komunikacyjnych, b) Działanie 2.2.4. Usługi komunalne i zwi ązane z ochron ą środowiska, Kierunek działa ń 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów trac ących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, Kierunek działa ń 2.5. Zwi ększanie dost ępno ści transportowej do o środków wojewódzkich na obszarach o najni ższej dost ępno ści.

1.10. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020

Głównym celem Strategii, przyj ętej przez Rad ę Ministrów dnia 18 czerwca 2013 roku, jest rozwijanie kapitału ludzkiego poprzez wydobywanie potencjałów osób w taki sposób, by mogły w pełni uczestniczy ć w życiu społecznym, politycznym i ekonomicznym na wszystkich etapach życia. Jeden z celów nawi ązuje do ochrony środowiska: Cel szczegółowy 4. Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywno ści systemu opieki zdrowotnej Kierunek interwencji – kształtowanie zdrowego stylu życia poprzez promocj ę zdrowia, edukacj ę zdrowotn ą oraz pro środowiskow ą oraz działania wspieraj ące dost ęp do zdrowej i bezpiecznej żywno ści.

1.11. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020

Dokument przyj ęty przez Rad ę Ministrów dnia 26 marca 2013 roku opiera si ę na przekonaniu, i ż kapitał społeczny jest wa żnym czynnikiem rozwoju kraju, wymagaj ącym wzmocnienia. Podejmowane działania powinny przyczynia ć si ę do wzrostu wzajemnego

141 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 zaufania Polaków i sprzyja ć poprawie zaufania do instytucji i organów pa ństwa. Jeden cel nawi ązuje do ochrony środowiska: Cel szczegółowy 4. Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego Priorytet Strategii 4.1. Wzmocnienie roli kultury w budowaniu spójno ści społecznej a) Kierunek działa ń 4.1.2. Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz krajobrazu.

1.12. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku

Dokument okre śla główne kierunki polityki energetycznej kraju, którymi s ą poprawa efektywno ści energetycznej, wzrost bezpiecze ństwa dostaw paliw i energii, dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki j ądrowej, rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii, ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Wśród kierunków okre ślonych w Polityce wa żnych w zakresie ochrony środowiska nale ży wymieni ć: 1. Kierunek – poprawa efektywno ści energetycznej Cel główny – d ąż enie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki nast ępuj ącego bez wzrostu zapotrzebowania na energi ę pierwotn ą, Cel główny – konsekwentne zmniejszanie energochłonno ści polskiej gospodarki do poziomu UE-15, 2. Kierunek – wzrost bezpiecze ństwa dostaw paliw i energii Cel główny – racjonalne i efektywne gospodarowanie zło żami w ęgla, znajduj ącymi si ę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, Cel główny – zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikacj ę źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego, 3. Kierunek – wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej oraz ciepła Cel główny – zapewnienie ci ągłego pokrycia zapotrzebowania na energi ę przy uwzgl ędnieniu maksymalnego mo żliwego wykorzystania krajowych zasobów oraz przyjaznych środowisku technologii, 4. Kierunek – dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki j ądrowej Cel główny – przygotowanie infrastruktury dla energetyki j ądrowej i zapewnienie inwestorom warunków do wybudowania i uruchomienia elektrowni j ądrowych opartych na bezpiecznych technologiach, z poparciem społecznym i z zapewnieniem wysokiej kultury bezpiecze ństwa j ądrowego na wszystkich etapach: lokalizacji, projektowania, budowy, uruchomienia, eksploatacji i likwidacji elektrowni j ądrowych 5. Kierunek – rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw Cel główny – wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zu życiu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wska źnika w latach nast ępnych, Cel główny – osi ągni ęcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwi ększenie wykorzystania biopaliw II generacji, Cel główny – ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem, w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównowa żone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzi ć do konkurencji pomi ędzy energetyk ą odnawialn ą i rolnictwem oraz zachowa ć ró żnorodno ść biologiczn ą,

142 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Cel główny – wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniej ących urz ądze ń pi ętrz ących stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa, Cel główny – zwi ększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dost ępnych surowcach, 6. Kierunek – rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii Cel główny – zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynków paliw i energii, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen, 7. Kierunek – ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko Cel główny – ograniczenie emisji CO 2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpiecze ństwa energetycznego, Cel główny – ograniczenie emisji SO 2 i NO x oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikaj ących z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, Cel główny – ograniczanie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych, Cel główny – minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce, Cel główny – zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych.

1.13. Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 (SPA 2020)

Dnia 29 pa ździernika 2013 roku Rada Ministrów przyj ęła pierwszy strategiczny dokument w sprawie adaptacji do zmian klimatu o nazwie Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 (SPA 2020) . Celem SPA 2020 jest zapewnienie zrównowa żonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społecze ństwa w warunkach zmian klimatu. W planie okre ślono sze ść głównych celów strategicznych dla Polski w dziedzinie adaptacji do zmian klimatu: 1. Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska. 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich. 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu. 4. Zapewnienie zrównowa żonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzgl ędnieniem zmian klimatu. 5. Stymulowanie innowacji sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu. 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich ma przewidziane dwa działania: 1. Stworzenie lokalnych systemów monitorowania i ostrzegania przed nadci ągaj ącymi zagro żeniami. 2. Organizacyjne i techniczne dostosowanie działalno ści rolniczej i rybackiej do zmian klimatu. Strategiczny plan adaptacji wskazuje na konieczno ść wsparcia inwestycyjnego gospodarstw oraz doradztwo technologiczne uwzgl ędniaj ące aspekty dostosowania produkcji rolnej do zwi ększonego ryzyka klimatycznego oraz wsparcie praktyk rolniczych maj ących na celu przeciwdziałanie zmianom klimatu.

143 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

1.14. Strategia Polski Zachodniej 2020

Dokument przyj ęty przez Rad ę Ministrów 30 kwietnia 2014 roku, wyznacza główne kierunki rozwoju makroregionu i stanowi punkt odniesienia dla programowania działa ń rozwojowych w ramach programów operacyjnych na lata 2014-2020. Inicjatywa wypracowania tej Strategii podj ęta została przez samorz ądy województw dolno śląskiego, lubuskiego, opolskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego. Cele i kierunki działa ń Strategii odpowiadaj ą na potrzeb ę wzmacniania mocnych stron Polski Zachodniej i niwelowania jej głównych barier rozwojowych. Korzystna lokalizacja makroregionu i potencjał naukowo-badawczy sprawiaj ą, że Polska Zachodnia jest obszarem bardzo atrakcyjnym dla inwestorów, a dzi ęki zaplanowanym w Strategii działaniom, ma szanse poprawi ć konkurencyjno ść w przestrzeni europejskiej. Warunkiem efektywnego osi ągania celów rozwojowych Polski Zachodniej jest tak że najlepsze wykorzystanie ponadregionalnego potencjału współpracy. Głównym celem Strategii jest wzrost konkurencyjno ści Polski Zachodniej poprzez optymalne wykorzystanie potencjałów makroregionów. Cel główny b ędzie realizowany poprzez trzy cele szczegółowe: Cel 1. Integracja przestrzenna i funkcjonalna makroregionu (dost ępno ść transportowa i spójno ść terytorialna), Cel 2. Wzmocnienie potencjału naukowo-badawczego makroregionu (wykorzystanie i wzmocnienie zaplecza badawczo-rozwojowego i transferu wiedzy dla budowania gospodarki opartej na wiedzy, Cel 3. Budowa oferty gospodarczej makroregionu (wzmocnienie siły gospodarczej makroregionu poprzez współprac ę i sieciowanie, głównie w wa żnych bran żach przemysłowych Polski Zachodniej).

1.15. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2022

Krajowy plan gospodarki odpadami 2022 wszedł w życie 12 sierpnia 2016 roku, zgodnie z uchwał ą Nr 88 Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2016 r. w sprawie Krajowego planu gospodarki odpadami 2022 (M.P. 2016, poz. 784) . Dokument obejmuje zakres działa ń niezb ędnych dla zapewnienia zintegrowanej gospodarki odpadami w kraju. W planie, oprócz kontynuacji dotychczasowych zada ń, uj ęto nowe cele i zadania, które dotycz ą 6 kolejnych lat, a perspektywicznie okresu do 2030 roku. Głównym celem dokumentu jest okre ślenie polityki gospodarki odpadami zgodnej z hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami, wpisuj ącej si ę w działania gospodarki o obiegu zamkni ętym. Zgodnie z zało żeniami planu, przede wszystkim nale ży zapewni ć realizacj ę działa ń znajduj ących si ę najwy żej w hierarchii sposobów post ępowania z odpadami, czyli zapobiega ć ich wytwarzaniu oraz stworzy ć niezb ędn ą infrastruktur ę do selektywnego zbierania odpadów u źródła, tak aby zapewni ć ich efektywny recykling i osi ągn ąć zało żone cele. Głównym celem dokumentu jest okre ślenie polityki gospodarki odpadami zgodnej z zasad ą zanieczyszczaj ący płaci. Celami wskazanymi w dokumencie s ą mi ędzy innymi: 1) Zapobieganie powstawaniu odpadów. 2) Zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby w 2020 r. nie było składowanych wi ęcej ni ż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. 3) Dąż enie do zmniejszania ilo ści składowanych odpadów.

144 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

4) Osi ągni ęcie wymaganego poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego u życia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła pochodzących ze strumienia odpadów komunalnych. 5) Zapewnienie osi ągni ęcia odpowiedniego poziomu zbierania zu żytego sprz ętu oraz zużytych baterii i akumulatorów. 6) Osi ągni ęcie odpowiedniego poziomu odzysku i recyklingu odpadów powstaj ących z produktów, mi ędzy innymi odpadów opakowaniowych, zu żytych opon, olejów odpadowych. 7) Doko ńczenie likwidacji mogilników, zawieraj ących przeterminowane ŚOR i inne odpady niebezpieczne. 8) Zwi ększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku.

1.16. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK)

Polska przyst ępuj ąc do Unii Europejskiej zobowi ązała si ę do wypełnienia wymogów dyrektywy Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku dotycz ącej oczyszczania ścieków komunalnych zgodnie z okre ślonymi w negocjacjach i zapisanymi w Traktacie Akcesyjnym terminami i okresami przej ściowymi. W celu identyfikacji potrzeb w zakresie uporz ądkowania gospodarki ściekowej oraz uszeregowania ich realizacji w taki sposób, aby wywi ąza ć si ę ze zobowi ąza ń traktatowych, utworzono Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK) , zatwierdzony przez Rz ąd RP w dniu 16 grudnia 2003 roku. KPO ŚK jest instrumentem wdra żania dyrektywy Rady 91/271/EWG w odniesieniu do redukcji zanieczyszcze ń biodegradowalnych z oczyszczalni < 2 000 RLM oraz redukcji zwi ązków azotu i fosforu. Dla potrzeb wypełnienia wymaga ń dyrektywy opracowano: • Program wyposa żenia w oczyszczalnie ścieków aglomeracji < 2 000 RLM, posiadaj ących w dniu przyst ąpienia Polski do UE systemy kanalizacji sanitarnej, • Program wyposa żenia zakładów przemysłu rolno-spo żywczego o wielko ści 4.000 RLM, odprowadzaj ących ścieki bezpo średnio do wód, w urz ądzenia zapewniaj ące wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód. KPO ŚK zawiera wykaz aglomeracji oraz niezb ędnych przedsi ęwzi ęć w zakresie budowy, rozbudowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych oraz budowy i modernizacji zbiorczych systemów kanalizacyjnych, jakie nale ży zrealizowa ć w tych aglomeracjach w terminie do ko ńca 2015 roku. Zgodnie z postanowieniami Traktatu akcesyjnego Polski do Unii Europejskiej (Aneks XII) wymagania dotycz ące systemów kanalizacji i oczyszczalni ścieków komunalnych wynikaj ące z dyrektywy Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991r. dotycz ącej oczyszczania ścieków komunalnych nie obowi ązywały w Polsce w pełni do dnia 31 grudnia 2015 r. Polska wdra ża wymagania ww. dyrektywy zgodnie z nast ępuj ącymi celami po średnimi: • do 31 grudnia 2005 r. zgodno ść z dyrektyw ą 91/271/EWG powinna by ć osi ągni ęta w 674 aglomeracjach, z których ładunek zanieczyszcze ń biodegradowalnych stanowi 69 % całkowitego ładunku zanieczyszcze ń tego typu pochodz ącego z aglomeracji, • do 31 grudnia 2010 r. zgodno ść z dyrektyw ą 91/271/EWG powinna by ć osi ągni ęta w 1069 aglomeracjach, z których ładunek zanieczyszcze ń biodegradowalnych stanowi 86 % całkowitego ładunku zanieczyszcze ń tego typu pochodz ącego z aglomeracji,

145 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

• do 31 grudnia 2013 r. zgodno ść z dyrektyw ą 91/271/EWG powinna by ć osi ągni ęta w 1165 aglomeracjach, z których ładunek zanieczyszcze ń biodegradowalnych stanowi 91 % całkowitego ładunku zanieczyszcze ń tego typu pochodz ącego z aglomeracji. Dodatkowo Traktat akcesyjny okre śla wymogi ustanowione dla ścieków przemysłowych ulegaj ących biodegradacji, których Polska nie miała obowi ązku stosowa ć do dnia 31 grudnia 2010 roku. Celem Programu jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie – ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami. KPO ŚK jest dokumentem strategicznym, w którym oszacowano potrzeby i okre ślono działania na rzecz wyposa żenia aglomeracji, o RLM wi ększej od 2 000, w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych. Ostatnia, a zarazem czwarta aktualizacja Programu została zatwierdzona przez Rad ę Ministrów w dniu 21 kwietnia 2016r. Obecnie trwaj ą prace nad pi ątą aktualizacj ą Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych (AKPO ŚK 2017). Uchwał ą Nr III/50/15 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 26 stycznia 2015 roku ustanowiono dla Gminy Witkowo aglomeracj ę o nazwie PLWI046 i wyznaczono dla niej równowa żną liczbę mieszka ńców (RLM) wynosz ącą 17.170. Aglomeracja ta została uwzgl ędniona w AKPO ŚK jako aglomeracja stanowi ąca priorytet dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego UE.

1.17. Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego na lata 2016- 2020

Cele i kierunki działa ń polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego zawarte w Programie ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2020 , uchwalonym uchwał ą Nr XXII/580/2016 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 26 wrze śnia 2016 roku wynikaj ą przede wszystkim ze zdefiniowanych zagro żeń i problemów dla poszczególnych zagadnie ń. W opisie realizacji strategii dla poszczególnych zagadnie ń zawarto najwa żniejsze działania, jakie b ędą podejmowane w najbli ższych latach. W oparciu o diagnoz ę stanu środowiska województwa wielkopolskiego, zdefiniowane zagro żenia i problemy oraz maj ąc na uwadze oczekiwane pozytywne zmiany w ochronie środowiska zaproponowano cele i kierunki interwencji Programu dla poszczególnych obszarów interwencji: 1. Ochrona klimatu i jako ści powietrza: Cele: - dobra jako ść powietrza atmosferycznego bez przekrocze ń dopuszczalnych norm, - osi ągni ęcie poziomów dopuszczalnych zanieczyszcze ń powietrza: pyłu PM10, pyłu PM2,5, - osi ągni ęcie poziomu docelowego benzo(a)pirenu, - osi ągni ęcie poziomu celu długoterminowego dla ozonu; ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. 2. Zagro żenie hałasem: Cele: - dobry stan klimatu akustycznego bez przekrocze ń dopuszczalnych norm poziomu hałasu; zmniejszenie liczby osób nara żonych na ponadnormatywny hałas.

146 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

3. Pola elektromagnetyczne: Cel: - utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych na poziomach nieprzekraczaj ących warto ści. 4. Gospodarowanie wodami: Cele: - zwi ększenie retencji wodnej województwa; ograniczenie wodochłonno ści gospodarki, - osi ągni ęcie lub utrzymanie co najmniej dobrego stanu wód. 5. Gospodarka wodno-ściekowa: Cele: - poprawa jako ści wody; wyrównanie dysproporcji pomi ędzy stopniem zwodoci ągowania i skanalizowania na terenach wiejskich. 6. Zasoby geologiczne: Cele: - ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin; rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. 7. Gleby: Cele: - dobra jako ść gleb; rekultywacja i rewitalizacja terenów zdegradowanych. 8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów: Cele: - ograniczenie ilo ści odpadów komunalnych przekazywanych do składowania, - ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko. 9. Zasoby przyrodnicze: Cel: - zwi ększenie lesisto ści województwa; zachowanie ró żnorodno ści biologicznej 10. Zagro żenie powa żnymi awariami: Cel: - utrzymanie stanu bez incydentów o znamionach poważnej awarii. Poza głównymi obszarami interwencji w strategii ochrony środowiska uwzgl ędniono równie ż zagadnienia horyzontalne takie, jak działania edukacyjne, czy monitoring środowiska: 11. Edukacja: Cel: - świadome ekologicznie społecze ństwo. 12. Monitoring środowiska: Cel: - zapewnienie wiarygodnych informacji o stanie środowiska.

1.18. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Gnie źnie ńskiego

Uchwał ą Nr LV/372/2014 Rady Powiatu Gnie źnie ńskiego z dnia 6 listopada 2014r. uchwalono Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Gnie źnie ńskiego. Przyj ęte cele i kierunki działa ń w zakresie ochrony środowiska naturalnego na terenie powiatu gnie źnie ńskiego uwzgl ędniaj ą przede wszystkim zadania dotycz ące: I. Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń powstaj ących ze spalania paliw stałych oraz zmniejszenie strat energii: 1. Modernizacja kotłowni opalanych w ęglem (zmiana rodzaju paliwa, ograniczanie stosowania w ęgla jako paliwa w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach domowych i

147 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 zast ępowanie go innymi bardziej ekologicznymi no śnikami ciepła, stosowanie kotłów o spalaniu niskoemisyjnym, stosowanie substancji o charakterze katalitycznym powoduj ących popraw ę spalania węgla i obni żenie emisji pyłu). 2. Edukacja ekologiczna mieszka ńców w zakresie korzystania z proekologicznych no śników energii, unikania spalania odpadów w piecach domowych. 3. Termomodernizacja budynków mieszkalnych i u żyteczno ści publicznej. 4. Wprowadzanie zintegrowanej gospodarki energetycznej w miastach poprzez wykorzystanie do celów komunalnych ciepła odpadowego z elektrociepłowni i kotłowni zakładowych. 5. Modernizacja układów technologicznych ciepłowni/elektrociepłowni, w tym wprowadzanie nowoczesnych technik spalania paliw. 6. Instalowanie urz ądze ń do redukcji zanieczyszcze ń powstałych w procesie spalania paliw, a tak że poprawa sprawno ści obecnie funkcjonuj ących urz ądze ń redukuj ących zanieczyszczenia. 7. Działania naprawcze. 8. Modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych oraz ich automatyzacja. 9. Wdra żanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku (BAT). 10. Rozpocz ęcie wdra żania pozwole ń na emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza w ramach zintegrowanego pozwolenia ekologicznego. 11. Stymulowanie zakładów do samokontroli poprzez wprowadzanie systemów zarz ądzania środowiskiem (ISO 14 000) oraz dobrowolnych działa ń w celu ograniczenia emisji (czystsza produkcja). 12. Systematyczna kontrola zakładów przemysłowych. II. Ograniczenie wpływu emisji zanieczyszcze ń powodowanej przez komunikacj ę na warunki życia ludzi: 1. Wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszaru zainwestowania miejskiego, budowa oraz modernizacja obej ść drogowych. 2. Wprowadzanie planów cyrkulacji ruchu ulicznego z uwzgl ędnieniem ograniczenia jego uci ąż liwo ści. 3. Bie żą ca modernizacja dróg. 4. Egzekwowanie re żimów emisji spalin przez pojazdy i eliminowanie samochodów nie posiadaj ących katalizatorów. 5. Upowszechnianie komunikacji zbiorowej szczególnie w du żych miastach w tym wł ączenie kolei do systemu komunikacji zbiorowej. 6. Kontynuacja modernizacji taboru autobusowej komunikacji miejskiej, wymiana pojazdów na bardziej „ekologiczne". 7. Promowanie proekologicznych środków transportu (transportu kolejowego). 8. Wyznaczenie stref dost ępno ści dla samochodów prywatnych i wprowadzanie wła ściwej polityki parkingowej. 9. Intensyfikacja ruchu rowerowego, m.in. poprzez: likwidowanie barier technicznych, tworzenie układu ście żek rowerowych. 10. Edukacja ekologiczna mieszka ńców dotycz ąca proekologicznych zachowa ń komunikacyjnych. III. Poprawa jako ści wód podziemnych i powierzchniowych: 1. Likwidacja źródeł zanieczyszcze ń. 2. Zmniejszenie strat wody oraz zapewnienie dostawy wody do picia. 3. Poprawa jako ści wody dostarczanej do odbiorców. 4. Rozbudowa infrastruktury.

148 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

5. Zwi ększenie ilo ści ścieków oczyszczanych, redukcj ę zwi ązków azotu i fosforu w odprowadzanych ściekach komunalnych. 6. Efektywniejsze wykorzystanie zasobów wód podziemnych, zmniejszenie poboru wody do celów przemysłowych. 7. Poprawa stanu zdrowia mieszka ńców powiatu. 8. Zwi ększenie bezpiecze ństwa wypoczywaj ących na wszystkich k ąpieliskach w granicy powiatu. 9. Przywrócenie równowagi w bilansie wód. 10. Wsparcie budowy dodatkowych zbiorników retencyjnych oraz odbudowa i modernizacja istniej ących w celu poprawy warunków hydrologicznych na terenach poszczególnych gmin powiatu. 11. Integracj ę gospodarki wodnej z gospodark ą le śną poprzez planowanie przestrzenne przede wszystkim w celu zwi ększenia naturalnej retencji wód oraz zmniejszenie zagro żenia powodziowego. 12. Modernizacja, rozbudowa i utrzymywanie w sprawno ści infrastruktury przeciwpowodziowej. 13. Systematyczna regulacja cieków wodnych i konserwacja obiektów regulacyjnych. 14. Przystosowanie obiektów hydrotechnicznych do warunków zagro żenia powodziowego (wycinanie lasów i zaro śli ł ęgowych, odnowa u żytków zielonych, konserwacja rowów melioracyjnych). 15. Doskonalenie systemu szybkiego ostrzegania i reagowania w przypadku zagro żenia powodzi ą. 16. Budowa lub modernizacja urządze ń melioracji szczegółowych. 17. Budowa lub modernizacja urz ądze ń melioracji podstawowych oraz regulacji cieków naturalnych, które zapewniaj ą odpływ wody z urz ądze ń szczegółowych. 18. Magazynowanie i doprowadzanie wody do nawodnie ń. 19. Budowa, remonty i odbudowa urz ądze ń małej retencji wodnej. IV. Ochrona ekosystemów le śnych: 1. Zalesienie nieu żytków. 2. Zwi ększenie zalesienia gruntów. 3. Zmiany struktur gatunkowych lasów, aby m.in. zmniejszy ć zagro żenie po żarowe. 4. Sporz ądzanie planów urz ądzeniowych lasów. V. Zapewnienie dobrego klimatu akustycznego, zwłaszcza na terenach zabudowanych: 1. Opracowywanie planów akustycznych powiatów i miast wraz z programami. 2. Eliminowanie ruchu tranzytowego z obszarów o g ęstej zabudowie np. przez budow ę obwodnic. 3. Ochrona mieszka ńców przed hałasem komunikacyjnym np. poprzez budow ę ekranów akustycznych i pasów zwartej zieleni ochronnej w miejscach newralgicznych. 4. Kontrola zakładów przemysłowych zlokalizowanych w pobli żu jednostek osadniczych, których działalno ść ujemnie wpływa na klimat akustyczny. 5. Stymulowanie zakładów przemysłowych do ograniczenia ich uci ąż liwo ści hałasowej. Na terenie powiatu gnie źnie ńskiego konieczna jest w celu realizacji tych zada ń współpraca I współdziałanie wszystkich samorz ądów. VI. Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych: 1. Wzrost wiedzy w zakresie mo żliwo ści wykorzystania odnawialnych źródeł energii. 2. Przeciwdziałanie zmianom klimatu. 3. Zdobycie i udoskonalenie umiej ętno ści obserwowania, analizowania sposobów produkcji energii elektrycznej w instalacjach OZE.

149 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

4. Poznanie potencjału wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie Powiatu Gnie źnie ńskiego. 5. Poznanie zagro żeń dla środowiska naturalnego powstaj ących w przypadku stosowania konwencjonalnych źródeł energii, w szczególno ści emisji zanieczyszcze ń, ingerencji w środowisko przyrodnicze. 6. Efektywne wykorzystanie dost ępnych źródeł finansowania na OZE. VII. Podnoszenie świadomo ści ekologicznej zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju: 1. Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców. 2. Wdra żanie zalece ń programów mi ędzynarodowych, krajowych. 3. Rozwój współpracy i przepływu informacji pomi ędzy podmiotami i osobami prowadz ącymi działania w zakresie edukacji ekologicznej. 4. Praktyczne zaanga żowanie dzieci, młodzie ży i dorosłych w działania na rzecz środowiska. 5. Efektywne wykorzystanie dost ępnych źródeł finansowania na edukacj ę ekologiczn ą. VIII. Ochrona przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych na środowisko i zdrowie ludzi: 1. Rozwini ęcie systemu bada ń zagro żenia polami elektromagnetycznymi. 2. Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zagadnienia pól elektromagnetycznych. 3. Przestrzeganie obszarów ochronnych zgodnie z ocenami oddziaływania na środowisko dla urz ądze ń nadawczych. 4. Kontrola wprowadzania do środowiska nowych urz ądze ń emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne. 5. Preferowanie niekonfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego. IX. Racjonalna gospodarka odpadami: 1. Sprawne funkcjonowanie nowego systemu gospodarowania odpadami w my śl znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie. 2. Zminimalizowanie masy odpadów deponowanych na składowisku odpadów i osi ągni ęcie odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu. 3. Ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko istniej ących składowisk odpadów. 4. Doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów.

Powiat gnie źnie ński będzie wspierał działania gmin zmierzaj ące do poprawy stanu środowiska na terenie Powiatu Gnie źnie ńskiego. Dla poprawy stanu środowiska naturalnego niezb ędna jest współpraca samorz ądów na wszystkich szczeblach, organizacji ekologicznych, przedsi ębiorców oraz szeroko prowadzona edukacja ekologiczna mieszka ńców Powiatu Gnie źnie ńskiego. Ochrona cennych ekosystemów lub obiektów, dla ka żdej z gmin, powinna by ć priorytetem w działaniach zwi ązanych z ochron ą przyrody.

1.19. Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2022

Dnia 29 maja 2017 roku Uchwał ą Nr XXXI/810/2017 Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwalił Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016 – 2022 oraz podj ął uchwał ę Nr XXXI/811/17 z dnia 29 maja 2017r. w sprawie wykonania Planu gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016 – 2022 wraz z planem inwestycyjnym .

150 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Uchwała w sprawie wykonania Planu okre śla: - regiony gospodarki odpadami komunalnymi, - regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach gospodarki odpadami komunalnymi, instalacje przewidziane do zast ępczej obsługi regionów gospodarki odpadami komunalnymi, w przypadku gdy znajduj ąca si ę w nich instalacja uległa awarii lub nie mo że przyjmowa ć odpadów z innych przyczyn oraz do czasu uruchomienia regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Zgodnie z przyj ętymi zało żeniami Planu gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2022, przyj ęto cele dla poszczególnych grup odpadów. Odpady komunalne, w tym odpady żywno ści i inne odpady ulegaj ące biodegradacji: 1) zmniejszenie ilo ści powstaj ących odpadów: a) ograniczenie marnotrawienia żywno ści, b) wprowadzenie selektywnego zbierania bioodpadów z zakładów zbiorowego żywienia; 2) zwi ększanie świadomo ści społecze ństwa na temat wła ściwego gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym odpadami żywno ści i innymi odpadami ulegaj ącymi biodegradacji; 3) doprowadzenie do funkcjonowania systemów zagospodarowania odpadów zgodnie z hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami. W celu obliczenia poszczególnych warto ści procentowych wskazanych poni żej, nale ży ująć wszystkie odpady komunalne odebrane i zebrane (równie ż odpady pochodz ące z gospodarstw domowych): a) osi ągni ęcie poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego u życia frakcji: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła z odpadów komunalnych w wysoko ści minimum 50% ich masy do 2020 roku; b) do 2020 r. udział masy termicznie przekształcanych odpadów komunalnych oraz odpadów pochodz ących z przetworzenia odpadów komunalnych w stosunku do wytworzonych odpadów komunalnych nie mo że przekracza ć 30%, c) do 2025 r. recyklingowi powinno by ć poddawane 60% odpadów komunalnych, d) do 2030 r. recyklingowi powinno by ć poddawane 65% odpadów komunalnych, e) redukcja składowania odpadów komunalnych do maksymalnie 10% do 2030 r.; 4) zmniejszenie udziału zmieszanych odpadów komunalnych w całym strumieniu zbieranych odpadów (zwi ększenie udziału odpadów zbieranych selektywnie): a) obj ęcie wszystkich wła ścicieli nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy systemem selektywnego zbierania odpadów komunalnych, b) wprowadzenie na terenie województwa jednolitych standardów selektywnego zbierania odpadów komunalnych zgodnych z pomysłami zaprezentowanymi w KPGO 2022 do ko ńca 2021 r. – zestandaryzowanie ma na celu zapewnienie minimalnego poziomu selektywnego zbierania odpadów szczególnie w odniesieniu do gmin w których stosuje si ę niedopuszczalny z punktu widzenia KPGO 2022 podział na odpady „suche” - „mokre”, c) zapewnienie jak najwy ższej jako ści zbieranych odpadów przez odpowiednie systemy selektywnego zbierania odpadów, w taki sposób, aby mogły one zosta ć w mo żliwie najbardziej efektywny sposób poddane recyklingowi, d) wprowadzenie we wszystkich gminach województwa systemów selektywnego odbierania odpadów zielonych i bioodpadów u źródła – do ko ńca 2021 r.; 5) zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych w 2020 r. wi ęcej ni ż 35% masy tych odpadów w stosunku do masy odpadów wytworzonych w 1995 r.;

151 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

6) zaprzestanie nielegalnego składowania odpadów ulegających biodegradacji selektywnie zebranych oraz zbieranych nieselektywnie, które nie mog ą by ć składowane od dnia 1 stycznia 2016 r.; 7) zaprzestanie nielegalnego składowania zmieszanych odpadów komunalnych bez przetworzenia, które nie mog ą by ć składowane od dnia 1 stycznia 2016 r.; 8) zmniejszenie liczby miejsc nielegalnego składowania odpadów komunalnych; 9) wdra żanie systemu monitorowania gospodarki odpadami komunalnymi; 10) monitorowanie i kontrola zgodnie z istniej ącymi instrumentami prawnymi post ępowania z frakcj ą odpadów komunalnych wysortowywan ą ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych i nieprzeznaczon ą do składowania (frakcja 19 12 12); 11) bilansowanie zgodnie z istniej ącymi instrumentami prawnymi funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi w świetle obowi ązuj ącego zakazu składowania okre ślonych frakcji odpadów komunalnych i pochodz ących z przetwarzania odpadów komunalnych (w tym odpadów o zawarto ści ogólnego w ęgla organicznego powy żej 5% s.m.) od 1 stycznia 2016 r. Oleje odpadowe: 1) zapobieganie powstawaniu olejów odpadowych; 2) dąż enie do zwi ększenia ilo ści zbieranych olejów odpadowych; 3) utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie, co najmniej 35%; 4) w przypadku preparatów smarowych: wzrost poziomu recyklingu do warto ści co najmniej 35% oraz poziomu odzysku do warto ści co najmniej 50% w 2020 r. Zu żyte opony: 1) utrzymanie dotychczasowego poziom odzysku w wysoko ści, co najmniej 75%, a recyklingu w wysoko ści co najmniej 15%; 2) zwi ększenie świadomo ści społecze ństwa, w tym przedsi ębiorców na temat wła ściwego to jest zrównowa żonego u żytkowania pojazdów, w szczególno ści opon oraz dozwolonych przepisami prawa sposobów post ępowania ze zu żytymi oponami. Zu żyte baterie i zu żyte akumulatory: 1) wzrost świadomo ści społecze ństwa oraz przedsi ębiorców na temat prawidłowego sposobu post ępowania ze zu żytymi bateriami i zu żytymi akumulatorami; 2) osi ągni ęcie w 2016 r. i w latach nast ępnych – poziomu zbierania zu żytych baterii przenośnych i zu żytych akumulatorów przeno śnych, w wysoko ści, co najmniej 45% masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przeno śnych. Zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny (ZSEE): 1) zwi ększenie świadomo ści społecze ństwa i przedsi ębiorców na temat prawidłowego sposobu post ępowania z ZSEE; 2) ograniczenie powstawania odpadów w postaci ZSEE. Opakowania i odpady opakowaniowe: 1) zapewnienie odpowiedniej jako ści odpadów opakowaniowych zbieranych selektywnie w gospodarstwach domowych; 2) utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu co najmniej na poziomie okre ślonym w zał ączniku nr 1 do ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi; 3) osi ągni ęcie i utrzymanie, co najmniej poziomów odzysku i recyklingu dla opakowa ń wielomateriałowych wynikaj ących z przepisów rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie minimalnych rocznych poziomów odzysku i recyklingu dla opakowa ń wielomateriałowych oraz dla opakowa ń po środkach

152 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 niebezpiecznych, w poszczególnych latach, poni żej których nie mog ą zosta ć okre ślone poziomy w porozumieniu zawieranym z marszałkiem województwa. 4) osi ągni ęcie i utrzymanie, co najmniej poziomów odzysku i recyklingu dla opakowa ń po środkach niebezpiecznych, w tym po ŚOR wynikaj ących z przepisów rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie minimalnych rocznych poziomów odzysku i recyklingu dla opakowa ń wielomateriałowych oraz dla opakowa ń po środkach niebezpiecznych, w poszczególnych latach, poni żej których nie mog ą zosta ć okre ślone poziomy w porozumieniu zawieranym z marszałkiem województwa. 5) wyeliminowanie stosowania nieuczciwych praktyk w zakresie wystawiania dokumentów potwierdzaj ących przetworzenie odpadów opakowaniowych; 6) zwi ększenie świadomo ści u żytkowników i sprzedawców środków zawieraj ących substancje niebezpieczne (w tym środków ochrony ro ślin) odno śnie prawidłowego post ępowania z opakowaniami po tych produktach. Pojazdy wycofane z eksploatacji: 1) osi ąganie minimalnych rocznych poziomów odzysku i recyklingu odniesionych do masy pojazdów przyj ętych do stacji demonta żu w skali roku, co najmniej na poziomie odpowiednio: 95% i 85%; 2) ograniczenie nieuczciwych praktyk w zakresie zbierania i demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji (zwi ększenie ilo ści pojazdów wycofanych z eksploatacji kierowanych do legalnych stacji demonta żu); 3) ograniczenie liczby pojazdów sprowadzanych z zagranicy bezpo średnio do krajowych stacji demonta żu w sposób nielegalny. Odpady niebezpieczne: Odpady medyczne i weterynaryjne: 1) zgodnie z zasad ą blisko ści zapewnienie odpowiedniego wykorzystania ilo ści oraz wydajno ści spalarni odpadów medycznych i weterynaryjnych na terenie województwa, z wyj ątkiem sytuacji okre ślonych w przepisach prawa dopuszczaj ących zagospodarowanie tych odpadów poza obszarem województwa; 2) podniesienie efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania); 3) ograniczenie ilo ści odpadów innych w strumieniu odpadów niebezpiecznych. Odpady zawieraj ące PCB: W gospodarce odpadami zawieraj ącymi PCB przyj ęto cel polegaj ący na kontynuacji likwidacji urz ądze ń o zawarto ści PCB poni żej 5 dm 3. Odpady zawieraj ące azbest: W gospodarce odpadami zawieraj ącymi azbest przyj ęto cel polegaj ący na osi ągni ęciu celów okre ślonych w przyj ętym przez Rad ę Ministrów „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 - 2032” oraz programie pn. „Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla Województwa Wielkopolskiego”: 1) zwi ększanie świadomo ści mieszka ńców w zakresie bezpiecznego usuwania wyrobów zawieraj ących azbest; 2) bezpieczne usuni ęcie ok. 40% ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest i ich unieszkodliwienie do roku 2022. Przeterminowane środki ochrony ro ślin ( ŚOR), mogilniki: W gospodarce przeterminowanymi środkami ochrony ro ślin, jako cel przyj ęto zwi ększanie świadomo ści mieszka ńców w zakresie potrzeby zbierania i bezpiecznego unieszkodliwiania przeterminowanych ŚOR. W województwie wielkopolskim zako ńczono likwidacj ę magazynów przeterminowanych środków ochrony roślin oraz mogilników w roku 2009.

153 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Odpady z budowy, remontów i demonta żu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej: 1) zwi ększenie świadomo ści w śród inwestorów oraz podmiotów wytwarzaj ących odpady z budowy, remontów i demonta żu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej na temat nale żytego post ępowania ze strumieniem ww. odpadów (w szczególno ści w zakresie selektywnego zbierania oraz recyklingu); 2) utrzymanie poziomu przygotowania do ponownego u życia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych na poziomie minimum 70% wagowo. Komunalne osady ściekowe (KO Ś): 1) całkowite zaniechanie składowania KO Ś; 2) zwi ększenie ilo ści KO Ś przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz ilo ści KO Ś poddanych termicznemu przekształcaniu; 3) dąż enie do maksymalizacji stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotycz ących bezpiecze ństwa sanitarnego, chemicznego oraz środowiskowego. Odpady ulegaj ące biodegradacji inne ni ż komunalne: 1) w okresie do 2022 r. i w latach nast ępnych utrzymanie masy składowanych odpadów na poziomie nie wi ększym ni ż 40% masy wytworzonych odpadów. Odpady z gał ęzi gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy: 1) zwi ększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku; 2) ograniczenie masy wytworzonych odpadów w stosunku do wielko ści produkcji.

1.20. Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej

Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwał ą Nr XXXIX/769/13 z dnia 25 listopada 2013 roku przyj ął „Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej” (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2013 roku poz. 7401) . Program ochrony powietrza jest dokumentem przygotowanym w celu okre ślenia działa ń, których realizacja ma doprowadzi ć do osi ągni ęcia warto ści dopuszczalnych lub docelowych substancji w powietrzu. Wskazanie wła ściwych działa ń wymaga zidentyfikowania przyczyn ponadnormatywnych st ęż eń oraz rozwa żenia mo żliwych sposobów ich likwidacji. Program jest elementem polityki ekologicznej regionu, a zaproponowane w nim działania powinny by ć zintegrowane z istniej ącymi planami, programami, strategiami oraz wpisywa ć si ę w realizacj ę celów mikroskalowych, regionalnych i lokalnych. Konieczne jest przy tym uwzgl ędnienie uwarunkowa ń gospodarczych, ekonomicznych i społecznych W „Programie ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej”, w ramach działa ń naprawczych maj ących na celu redukcj ę emisj ę pyłu zawieszonego PM2,5 i PM10 oraz benzo(a)pirenu zaproponowano, m.in.: a) ograniczenie emisji z indywidualnych systemów grzewczych poprzez likwidacj ę starych kotłów (poprzez podł ączenie do sieci cieplnej lub zastosowanie ogrzewania elektrycznego) lub ograniczenie emisji (poprzez zmian ę paliwa, wymian ę starych kotłów na nowe niskoemisyjne), b) ograniczenie zu życia produkowanej energii poprzez termoizolacj ę budynków, co przyczyni si ę do ograniczenia emisji na obszarze przekrocze ń, c) wykorzystanie alternatywnych źródeł energii w postaci kolektorów słonecznych, pomp ciepła lub wykorzystania energii wiatru, które stanowiłyby uzupełniaj ące źródła pozyskiwania energii cieplnej.

154 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

1.21. Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon

Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwał ą Nr XXIX/565/12 z dnia 17 grudnia 2012 roku przyj ął „Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon” (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2013 roku poz. 473). Program został okre ślony z uwagi na przekroczenie poziomu docelowego ozonu, co wykazano w ocenie poziomów substancji w powietrzu, dokonanej przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Ozon, który w wysokich warstwach atmosfery spełnia rol ę filtra dla promieniowania ultrafioletowego, w warstwie przyziemnej jest zanieczyszczeniem i wykazuje szkodliwe działanie zarówno na ludzi jak i na ekosystemy. Główne kierunki działa ń w zakresie przywrócenia standardów jako ści powietrza w programie to m. in: • doskonalenie systemu zarz ądzania jako ści ą powietrza w zakresie ozonu na poziomie wojewódzkim, w ramach systemu ochrony powietrza, poprzez uwzgl ędnianie we wszystkich działaniach podejmowanych na rzecz ochrony powietrza konieczno ści ograniczania emisji prekursorów ozonu, • promocja działa ń na rzecz podniesienia efektywno ści energetycznej i oszcz ędzania energii, • prowadzenie polityki rozwoju województwa w kierunkach ograniczenia emisji zanieczyszcze ń oraz integracja wszystkich programów rozwojowych z uwzgl ędnieniem celów długoterminowych ochrony powietrza, • uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego mo żliwych korytarzy przepływu powietrza, • usprawnienie ruchu drogowego w miastach (organizacja ruchu, likwidacja zatorów poprzez „zielone fale”, inteligentne systemy zarz ądzania ruchem), • rozbudow ę systemów transportu alternatywnego, w tym budowa ście żek rowerowych, • wprowadzanie stref ograniczonego ruchu, • wprowadzanie pasów zieleni wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych, • eliminacja indywidualnych pieców oraz niskosprawnych kotłów w ęglowych i zast ępowanie ich dostaw ą ciepła sieciowego, gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie, ogrzewaniem gazowym i elektrycznym z priorytetem na obszarach przekrocze ń norm jako ści powietrza, • eliminacja lokalnych, nisko sprawnych kotłowni, szczególnie spalaj ących w ęgiel niskiej jako ści, • wspieranie i promocja wykorzystania działa ń termomodernizacyjnych (izolacja budynków, wymiana okien, usprawnienia systemów ogrzewania – automatyka, regulacja) w budynkach publicznych, komunalnych i prywatnych, • wprowadzanie mechanizmów ograniczaj ących stosowane paliw w ęglowych (czasowe, w strefach zagro żonych przekroczeniami norm), • wspieranie i promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w kierunku wspierania wykorzystania biomasy do kotłów indywidualnych, jak i współspalania, dla budownictwa indywidualnego stosowanie paneli słonecznych i pomp cieplnych, • rozbudowa sieci gazowych, szczególnie na terenach budownictwa rozproszonego.

155 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

1.22. Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla Gminy i Miasta Witkowo

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla Gminy i Miasta Witkowo został przyj ęty uchwał ą Nr XXII/191/09 Rady Miejskiej w Witkowie z dnia 27 marca 2009r . Program ten powstał w celu zdiagnozowania aktualnej sytuacji dotycz ącej problematyki azbestu w gminie oraz okre ślenia zasad post ępowania z materiałami zawieraj ącymi azbest, pocz ąwszy od bezpiecznego u żytkowania poprzez usuwanie, transport i unieszkodliwianie przez składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Celem nadrz ędnym opracowanego Programu jest usuni ęcie z terenu Gminy i Miasta Witkowo wyrobów azbestowych, który powinien zako ńczy ć si ę w 2032r. Cele szczegółowe to: a) bie żą ca inwentaryzacja i aktualizacja bazy danych o ilo ści wyst ępowania wyrobów zawieraj ących azbest, b) podejmowanie działa ń kontrolnych nad przebiegiem usuwania azbestu na terenie Gminy i Miasta Witkowo, c) organizacja kampanii informacyjnej o szkodliwo ści wyrobów zawieraj ących azbest i bezpiecznym jego usuwaniu, edukacja mieszka ńców w zakresie szkodliwo ści azbestu, obowi ązków dotycz ących post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest oraz sposobów bezpiecznego ich usuwania oraz unieszkodliwiania, d) mobilizowanie wła ścicieli budynków do podj ęcia działa ń zmierzaj ących do usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest poprzez system pomocy finansowej i edukacyjnej, e) podj ęcie działa ń w kierunku pozyskania funduszy ze źródeł zewn ętrznych na realizacj ę Programu, f) udzielanie pomocy finansowej osobom fizycznym w przedsi ęwzi ęciu polegaj ącym na likwidacji płyt cementowo – azbestowych (demonta ż, transport oraz utylizacja na składowisku odpadów niebezpiecznych), g) współpraca ze Starostwem Powiatowym w Gnie źnie i Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu w dalszej realizacji zadania polegaj ącego na likwidacji wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest, h) przeznaczenie cz ęś ci środków finansowych z bud żetu Gminy i Miasta na realizacj ę Programu, i) oczyszczenie terenów gminy z odpadów azbestowych, j) monitoring usuwania azbestu ze szczególnym uwzgl ędnieniem jego bezpiecznego demonta żu i unieszkodliwiania oraz monitoring realizacji Programu.

1.23. Gospodarowanie wodami na obszarze dorzecza Odry i Warty

1.23.1. Plan gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Odry

W 2016 roku przyj ęto rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 18 pa ździernika 2016 roku w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (Dz. U. z 2016 r. poz. 1967) . Plan gospodarowania wodami stanowi podstawowy dokument planistyczny w zakresie gospodarowania wodami. Plan jest podsumowaniem ka żdego z 6 letnich cyklów planistycznych wymaganych Dyrektyw ą 2000/60/WE tzw. Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą i stanowi ć powinien podstaw ę podejmowania wszelkich decyzji maj ących wpływ na stan zasobów wodnych i zasady gospodarowania nimi w przyszło ści.

156 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Celami środowiskowymi dla JCWPd s ą: 1) zapobieganie lub ograniczanie wprowadzania do nich zanieczyszcze ń; 2) zapobieganie pogorszeniu oraz poprawa ich stanu; 3) ochrona i podejmowanie działa ń naprawczych, a tak że zapewnianie równowagi mi ędzy poborem a zasilaniem tych wód, tak aby osi ągn ąć ich dobry stan. Celem środowiskowym dla JCWPd jest dobry stan ilo ściowy i chemiczny, charakteryzowany warto ściami wska źników zgodnie z rozporz ądzeniem o ocenie wód podziemnych. Stan ilo ściowy obrazuje wpływ poboru wody na cz ęś ci wód podziemnych. Natomiast stan chemiczny odnosi si ę do parametrów fizykochemicznych wód podziemnych. Dla JCWPd ujmowanych na potrzeby zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo życia, przypisano dodatkowy cel środowiskowy, którym jest utrzymanie stałych warto ści wska źników fizykochemicznych wód przeznaczonych do spo życia, aby zapobiec konieczno ści modyfikacji procesów uzdatniania wód lub wprowadzeniu uzdatniania wód podziemnych na uj ęciach wód podziemnych. Wody zagro żone pogorszeniem stanu, nale ży chroni ć przez ustanowienie strefy ochronnej uj ęcia na podstawie aktu prawa miejscowego. Strefy ochronne powinny stanowi ć obszar skierowany na przyczyny zagra żaj ące pogorszeniu stanu wód, aby jako ść wody nie uległa pogorszeniu. Dla JCWP przeznaczonych dla celów rekreacyjnych, w tym k ąpieliskowych, wskazano dodatkowy cel, jakim jest poprawa warunków sanitarnych dla wyznaczanego kąpieliska. Dla obszarów Natura 2000 celem jest wła ściwy stan ochrony poszczególnych siedlisk i gatunków przyrodniczych. Oznacza to zachowanie warunków wodnych, które s ą niezb ędne do osi ągni ęcia lub utrzymania na obszarze Natura 2000 wła ściwego stanu ochrony dla siedlisk wyst ępuj ących w obszarze siedliskowym oraz ptaków w obszarze ptasim. W parku krajobrazowym istotne jest zachowanie warto ści przyrodniczych w warunkach zrównowa żonego rozwoju. Dla obszaru chronionego krajobrazu cel okre ślony jest indywidualnie w akcie tworz ącym dany obszar. Celem środowiskowym dla JCWP rzecznych w zakresie elementów hydromorfologicznych jest dobry stan tych elementów (II klasa). Celem środowiskowym dla JCWP rzecznych w zakresie stanu chemicznego jest dobry stan chemiczny. Cele środowiskowe dla JCWP jeziornych na obszarze dorzecza Odry jest dobry stan ekologiczny i dobry stan chemiczny. Cele środowiskowe powinny zosta ć osi ągni ęte w mo żliwie najkrótszym terminie. Jednak że przewiduje si ę mo żliwo ść wprowadzenia odst ępstwa od zało żonych celów środowiskowych, je żeli ich osi ągni ęcie nie będzie mo żliwe z okre ślonych przyczyn. Integraln ą cz ęś ci ą celów środowiskowych s ą tak zwane wył ączenia obejmuj ące: 1) przedłu żenie terminu – dobry stan musi zosta ć osi ągni ęty najpó źniej do 2021r. lub 2027 r., albo w najkrótszym terminie po 2027 r., na jaki pozwalaj ą warunki naturalne; 2) osi ągni ęcie mniej rygorystycznych celów; 3) tymczasowe pogorszenie si ę stanu z przyczyn naturalnych lub w wyniku działania siły wy ższej; 4) nowe zmiany charakterystyki fizycznej cz ęś ci wód powierzchniowych lub zmiany poziomu cz ęś ci wód podziemnych, lub te ż niezapobie żenie pogorszeniu si ę stanu cz ęś ci wód powierzchniowych (z bardzo dobrego do dobrego) w wyniku nowych form zrównowa żonej działalno ści gospodarczej człowieka.

157 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

1.23.2. Program działa ń maj ących na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych

Rozporz ądzeniem Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Poznaniu z dnia 17 sierpnia 2012r. (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2012r. poz. 3601 ze zm.) wprowadzono Programu działa ń maj ących na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych . Celem Programu jest: a) zapobieganie pogorszeniu stanu wód, b) poprawa stanu wód, w których pogorszenie ju ż nast ąpiło. Powy ższy Program, pomimo, że utracił moc, obowi ązuje na obszarach szczególnie nara żonych na zanieczyszczenie wód zwi ązkami azotu pochodz ącymi ze źródeł rolniczych z regionu wodnego Warty. Ponadto Program okre śla rodzaje, terminy i okresy obowi ązywania środków zaradczych do stosowania przez osoby i podmioty prowadz ące działalno ść rolnicz ą w zakresie m. in. nawo żenia naturalnymi nawozami płynnymi i stałymi oraz nawozami sztucznymi. Dla OSN wyznaczonego rozporz ądzeniem Dyrektora RZGW w Poznaniu z dnia 28 lutego 2017 r. zostanie przygotowany nowy Program działa ń maj ących na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych.

1.23.3. Warunki korzystania z wód regionu wodnego Warty

Z dniem 1 maja 2014 roku weszło w życie rozporz ądzenie Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Poznaniu z dnia 02.04.2014r. w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Warty (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2014 roku poz. 2129) . Celem ustalenia warunków jest okre ślenie zasad korzystania z zasobów wodnych w regionie, ukierunkowanych na osi ągni ęcie celów środowiskowych, poprzez okre ślenie dla regionu szczegółowych wymaga ń w zakresie stanu wód, priorytetów w zaspokajaniu potrzeb i ogranicze ń w korzystaniu z ich zasobów. W rozporz ądzeniu ustalono priorytety w korzystaniu z wód: 1) w zakresie zaspokajania potrzeb w ramach szczególnego korzystania z wód, w kolejno ści od najwy ższego: a) na cele zaopatrzenia ludno ści w wod ę pitn ą oraz na pozostałe cele komunalne, b) na cele wytwarzania, przetwarzania, konserwowania lub wprowadzania do obrotu przez przedsi ębiorstwa produkcji żywno ści lub przedsi ębiorstwa farmaceutyczne produktów lub substancji przeznaczonych do spo życia przez ludzi, c) na cele żeglugowe, przemysłowe, energetyczne oraz rolnicze i le śne, d) inne cele, 2) w zakresie wykorzystania wód do celów rolniczych, w szczególno ści napełniania stawów rybnych, nawodnie ń rolniczych, nawodnie ń le śnych oraz innych zabiegów agrotechnicznych oraz procesów technologicznych niewymagaj ących jako ści wód przeznaczonych do spo życia, w kolejno ści od najwy ższego: a) z zasobów wód powierzchniowych, b) z zasobów wód podziemnych czwartorz ędowego pi ętra wodono śnego o swobodnym zwierciadle wody, c) z zasobów wód podziemnych czwartorz ędowego pi ętra wodono śnego o napi ętym zwierciadle wody i starszych pi ęter wodono śnych. Obecnie trwaj ą prace nad rozporz ądzeniem zmieniaj ącym warunki korzystania z wód regionu wodnego Warty.

158 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

1.24. Program wodno-środowiskowy kraju (PW ŚK)

Program wodno-środowiskowy kraju (PW ŚK) okre śla działania niezb ędne do prowadzenia dla potrzeb utrzymania lub poprawy jakości wód. Razem z planami gospodarowania wodami na obszarze dorzecza (PGW) PWŚK stanowi ą podstawowe dokumenty planistyczne słu żą ce osi ągni ęciu nadrz ędnego celu Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW). Działania podstawowe Programu obejmuj ą m. in.: • wdro żenie przepisów dotycz ących ochrony wód: słu żą cych zaspokajaniu obecnych i przyszłych potrzeb wodnych w zakresie zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo życia; słu żą cych ochronie siedlisk lub gatunków; słu żą cych kontroli zagro żeń wypadkami z udziałem substancji niebezpiecznych; zwi ązanych z ocen ą oddziaływania przedsi ęwzi ęć na środowisko oraz na obszar Natura 2000; słu żą cych wła ściwemu wykorzystaniu osadów ściekowych; słu żą cych zapobieganiu zanieczyszczeniom ze źródeł rolniczych; • działania słu żą ce wdro żeniu zasady zwrotu kosztów usług wodnych; • propagowanie skutecznego i zrównowa żonego korzystania z wody w celu niedopuszczenia do zagro żenia realizacji celów środowiskowych; • działania prewencyjne, ochronne i kontrolne, zwi ązane z ochron ą wód przed zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł punktowych i obszarowych; • działania uniemo żliwiaj ące znaczny wzrost st ęż eń substancji priorytetowych charakteryzuj ących si ę zdolno ści ą do akumulacji, w osadach lub organizmach żywych; • optymalizowanie zasad kształtowania zasobów wodnych i warunków korzystania z nich, w tym działania na rzecz kontroli poboru wody; • ograniczanie poboru słodkich wód powierzchniowych i wód podziemnych, a tak że ograniczanie pi ętrzenia słodkich wód powierzchniowych, z uwzgl ędnieniem potrzeby rejestrowania takich ograniczeń; • niewprowadzanie zanieczyszcze ń bezpo średnio do wód podziemnych, rozumiane jako wprowadzanie w inny sposób ni ż przez przesi ąkanie przez gleb ę i podglebie, z zastrze żeniem wyj ątków okre ślonych w odr ębnych przepisach, o ile nie zagro żą one osi ągni ęciu celów środowiskowych dla jednolitych cz ęś ci wód podziemnych; • eliminowanie substancji priorytetowych z wód powierzchniowych oraz stopniowe ograniczanie innych zanieczyszcze ń, je żeli mogłyby one zagrozi ć osi ągni ęciu celów środowiskowych ustalonych dla tych wód; • zapobieganie uwalnianiu w znacz ących ilo ściach substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego z instalacji technicznych, a tak że słu żą ce zapobieganiu lub łagodzeniu skutków zanieczyszcze ń niedaj ących si ę przewidzie ć. Obecnie trwaj ą prace nad aktualizacj ą Programu wodno-środowiskowego kraju.

1.25. Plan przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Warty (projekt)

Dyrektor Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Poznaniu, przyst ąpił do opracowania projektu Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Warty , który zawiera: ° analiz ę mo żliwo ści powi ększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych; ° propozycje budowy, rozbudowy lub przebudowy urz ądze ń wodnych; ° propozycje niezb ędnych zmian w zakresie korzystania z zasobów wodnych oraz zmian naturalnej i sztucznej retencji;

159 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

° katalog działa ń słu żą cych ograniczeniu skutków suszy.

1.26. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020

Celem strategicznym, przyj ętej uchwał ą Nr XIX/559/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku, Zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 w zakresie ochrony środowiska naturalnego jest poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami. Cele operacyjne tego programu: 1. Wsparcie ochrony przyrody. 2. Ochrona krajobrazu. 3. Ochrona zasobów le śnych i ich racjonalne wykorzystanie. 4. Racjonalizacja gospodarki zasobami kopalin. 5. Ograniczanie emisji substancji do atmosfery. 6. Uporz ądkowanie gospodarki odpadami. 7. Poprawa gospodarki wodno-ściekowej. 8. Ochrona zasobów wodnych i wzrost bezpiecze ństwa powodziowego. 9. Poprawa przyrodniczych warunków dla rolnictwa. 10. Promocja postaw ekologicznych. 11. Zintegrowany system zarz ądzania środowiskiem przyrodniczym. 12. Poprawa stanu akustycznego.

1.27. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy i Miasta Witkowo

Uchwał ą Nr XVI/127/2016 Rady Miejskiej w Witkowie z dnia 29 kwietnia 2016r. , uchwalono Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy i Miasta Witkowo . Jest to dokument strategiczny, który okre śla kierunki działa ń, zmierzaj ących do osi ągni ęcia celów pakietu klimatyczno-energetycznego tj.: - redukcji emisji gazów cieplarnianych, - zwi ększenia udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych, - zwi ększenia efektywno ści energetycznej oraz poprawy jako ści powietrza, - zmiany postaw konsumpcyjnych u żytkowników energii. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej okre śla cele w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, redukcji energii finalnej oraz zwi ększenia udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych. W ramach Planu dokonano inwentaryzacji emisji dwutlenku w ęgla z obszaru Gminy Witkowo, która została okre ślona na podstawie ko ńcowego zu życia energii przez poszczególnych odbiorców na jej terenie. Plan okre śla równie ż działania inwestycyjne i pozainwestycyjnie, sposób ich finansowania oraz metod ę monitoringu realizacji Planu na okres 2014-2020, z perspektyw ą do 2022 r. Planowane do realizacji działania w poł ączeniu z trendami jakie wyst ąpi ą niezale żnie od działa ń gminy, pozwol ą osi ągn ąć w Gminie Witkowo redukcj ę emisji CO 2 do roku 2020.

1.28. Strategia Zrównowa żonego Rozwoju Miasta i Gminy Witkowo

Celem Strategii Zrównowa żonego Rozwoju Gminy i Miasta Witkowo jest: • Wysoki poziom życia mieszka ńców Gminy i Miasta Witkowo jest porównywalny z poziomem życia w krajach Europy Zachodniej. Strategia Zrównowa żonego Rozwoju Miasta i Gminy Witkowo powstała z my ślą o ich mieszka ńcach, którzy okre ślili wizj ę rozwoju dla gminy i miasta jako „Gmina i Miasto

160 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

Witkowo poło żona w Wielkopolsce nieopodal grobu świ ętego Wojciecha w Gnie źnie w śród lasów, pól i jezior atrakcyjna i go ścinna przez cały rok. Gmina bezpieczna i czysta oferuj ąca miejsca pracy i mieszkania. Mieszka ńcy s ą zdrowi, wykształceni i zamo żni”. Najwa żniejsze cele tej Strategii to: 1. Rozwój infrastruktury technicznej w zakresie komunikacji i transportu, wodoci ągów, kanalizacji i gazownictwa, racjonalizacj ę wykorzystania zasobów naturalnych gminy i poprawienie stanu środowiska naturalnego. 2. Poprawa warunków wychowania i nauczania dzieci i młodzie ży w gminie. 3. Stymulowanie rozwoju lokalnej przedsi ębiorczo ści oraz sterowanie lokalnym potencjałem gospodarczym w kierunku zrównowa żonego rozwoju Gminy. 4. Rozwój ró żnych form budownictwa mieszkaniowego oraz stymulowanie racjonalnej gospodarki istniejącymi zasobami mieszkaniowymi. 5. Rozwój handlu i usług. 6. Rozszerzenie zakresu świadcze ń z tytułu opieki zdrowotnej i pomocy społecznej oraz popraw ę jako ści świadczonych usług w tym zakresie. 7. Rozwój bazy sportowej i rekreacyjno-wypoczynkowej. 8. Poprawa bezpiecze ństwa i porz ądku publicznego w Gminie. 9. Wdra żanie społecze ństwa w techniki informacyjne i komunikacyjne. Realizacja celów Strategii powinna zapewni ć: a) bezpiecze ństwo zdrowotne i ład ekologiczny, poprzez ochron ę środowiska i zdrowia, b) bezpiecze ństwo i ład społeczny (socjalny), c) bezpiecze ństwo i ład ekonomiczny poprzez zrównowa żony rozwój gospodarczy gminy, d) bezpiecze ństwo publiczne, e) ład przestrzenny. Plan operacyjny strategii okre śla szczegółowe cele oraz ich realizacj ę nast ępuj ąco: I. Zasoby i ich ochrona. Jako ść środowiska jest elementem bazowym zarówno dla poziomu życia mieszka ńców jak i dla rozwoju wa żnych dla gminy dziedzin gospodarki. Cel: Racjonalnie wykorzystywane i chronione zasoby gminy. II. Społeczno ść . Cel: Wykształceni, zasobni i bezpieczni mieszka ńcy. III. Gospodarka. Cel: Gospodarka nowoczesna, eko - przyjazna i wykorzystuj ąca lokalne potencjały.

1.29. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Witkowo

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest ustawowo usankcjonowanym elementem planowania strategicznego, zwi ązanym z ustaleniem ram przyszłego rozwoju i funkcjonowania gminy. Studium kreuje polityk ę przestrzenn ą gminy i jest jednym z podstawowych dokumentów planistycznych w gminie, obejmuj ącym cały jej obszar. Ustalenia studium s ą wi ążą ce dla organów gminy przy sporz ądzaniu planów miejscowych. Od 21 lutego 2014 roku na terenie gminy Witkowo obowi ązuje Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Witkowo, uchwalone uchwał ą Nr XXXI/299/2014 z dnia 21 lutego 2014r. Rady Miejskiej w Witkowie . Walory oraz stan środowiska przyrodniczego są wa żnymi uwarunkowaniami zagospodarowania przestrzennego. Z jednej strony, powoduje to pewne ograniczenie w

161 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025 zagospodarowaniu mieszkaniowym, produkcyjnym, z drugiej jednak stwarza szans ę wykorzystania tych zasobów np. w infrastrukturze turystycznej. Planowanie przestrzenne jest podstawowym narz ędziem dla realizacji postulatów ochrony przyrody i kształtowania środowiska naturalnego. Uwzgl ędnienie w studium systemu ekologicznego gminy jako wa żnego uwarunkowania rozwoju, pozwoliło na zdefiniowanie kierunków ochrony środowiska oraz struktury funkcjonalno-przestrzennej. W rozpatrywaniu zagadnie ń zwi ązanych z ochron ą środowiska, priorytetowa jest zasada zrównowa żonego rozwoju oraz racjonalne u żytkowanie zasobów i walorów środowiska. Dla wła ściwego funkcjonowania i zachowania równowagi środowiska najwa żniejsz ą rol ę pełni ą wszystkie powierzchnie naturalne, pełni ące funkcje przyrodnicze, a wi ęc lasy, wody, torfowiska, bagna, ł ąki, tereny zadrzewione oraz inne tereny zieleni urz ądzonej i nieurz ądzonej. Dla podtrzymania ich funkcji postuluje si ę zachowanie ł ąk i terenów podmokłych w stanie naturalnym oraz zachowanie pasów wolnych od zabudowy wzdłu ż jezior, rzek i cieków. Na podstawie przepisów odr ębnych i przyj ętej w studium polityki przestrzennej gminy, obejmuje si ę ochron ą i racjonalnym u żytkowaniem: a) lasy i tereny zadrzewione poprzez prowadzenie racjonalnej gospodarki lasów, b) wody powierzchniowe przed zrzutem jakichkolwiek ścieków i wód zu żytych bez oczyszczania, ochrona ł ąk, bagien i mokradeł, c) parki podworskie, ziele ń miejsk ą i wiejsk ą rozproszon ą, ziele ń cmentarzy, aleje i okazy drzew o charakterze pomnikowym, drzewostan przydro żny, śródpolny, śródł ąkowe skupiska drzew – poprzez zakaz ich wycinki, d) najwarto ściowsze gleby (klasy II i III), które winny by ć u żytkowane rolniczo, e) zasoby surowcowe gminy, które winny by ć racjonalnie wykorzystane, f) powierzchni ę ziemi przez ograniczenie przekształcania rze źby wynikaj ącej z niszczenia naturalnych skarp, niwelacji pagórków, nierekultywowania nieczynnych wyrobisk itp., g) obszar zasobowy uj ęć wodnych, chronione zlewnie - poprzez respektowanie zasad gospodarowania okre ślonych w przepisach odr ębnych. Działania w zakresie poprawy funkcjonowania środowiska: I. Ochrona krajobrazu: 1. Ochrona obszarów cennych przyrodniczo – zagospodarowanie tych terenów musi zapewni ć trwało ść przyrodniczych systemów naturalnych oraz przestrzeganie przepisów odr ębnych. 2. Zało żeniem ochrony i kształtowania krajobrazu jest powstawanie „zielonych korytarzy” - ł ączników ekologicznych, wykorzystuj ących tereny otwarte cieków wodnych, obni żenia, oczka wodne, łąki, podmokło ści, które winny tworzy ć pasma terenów, wolnych od zabudowy i intensywnego zagospodarowania. 3. Zachowanie istniej ących powierzchni le śnych. 4. Zwi ększenie powierzchni lasów i zadrzewie ń i innej zieleni na obszarze gminy, pełni ących funkcje naturalnego filtru biologicznego, izolacyjno-ochronne wokół obiektów uci ąż liwych dla środowiska, izolacyjno-krajobrazowe w s ąsiedztwie tras komunikacyjnych, przydro żne, śródpolne, przeciwerozyjne na stokach, ziele ń o zró żnicowanej strukturze na terenach zabudowy. II. Ochrona flory i fauny: 1. Ochronie, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie przyrody podlegaj ą obszary i obiekty stanowi ące formy ochrony przyrody oraz pozostałe elementy przyrody.

162 Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Witkowo na lata 2018 – 2021 z perspektyw ą do roku 2025

III. Ochrona wód: 1. Rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej, w tym modernizacja systemu kanalizacyjnego i infrastruktury do oczyszczania ścieków, likwidacja nielegalnych zrzutów ścieków, sukcesywna likwidacja zbiorników bezodpływowych, działania w kierunku kompleksowego rozwi ązania odprowadzania wód opadowych z powierzchni utwardzonych – dróg publicznych, placów i parkingów i odprowadzanie ich po oczyszczeniu do odbiorników, retencjonowanie i zagospodarowanie w miejscu powstawania czystych wód opadowych i roztopowych. 2. Rozbudowa i modernizacja sieci wodoci ągowej, w tym kontynuacja rozwoju sieci wodoci ągowej, modernizacja sieci wodoci ągowej, minimalizacja wykorzystania wód podziemnych z uj ęć własnych i wody wodoci ągowej do celów przemysłowych. 3. Ograniczenie spływu azotu z pól do wód podziemnych i powierzchniowych, w tym racjonalne dozowanie i limitowanie środków ochrony ro ślin na u żytkach rolnych, odpowiednie przechowywanie nawozów naturalnych, chroni ące przed niekontrolowanym przedostawaniem si ę niebezpiecznych substancji do wód, budowa szczelnych zbiorników na gnojówk ę oraz uszczelnionych płyt obornikowych. 4. Racjonalna gospodarka zasobami wodnymi. 5. Ustanawianie stref ochronnych uj ęć wód podziemnych, których celem jest zapewnienie odpowiedniej jako ści wody ujmowanej do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo życia oraz zaopatrzenia zakładów i instytucji wymagaj ących wody o wysokiej jako ści. IV. Ochrona powietrza: 1. Zmniejszenie niskiej emisji poprzez dalsz ą realizacj ę programu wymiany kotłów węglowych na kotły wykorzystuj ące bardziej ekologiczne no śniki energii (olej, gaz, biomasa), wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budownictwie jednorodzinnym (kolektory słoneczne, ogniwa fotowoltaiczne, kotły na biomas ę, pompy ciepła). 2. Stosowanie energooszcz ędnych technologii i termomodernizacja budynków. 3. Zmniejszenie emisji komunikacyjnej. 4. Udział OZE w produkcji energii (elektrownie wiatrowe, elektrownie fotowoltaiczne). 5. Nasadzenia drzew w pobli żu zabudowy mieszkaniowej, zapewniaj ąc przewietrzanie ci ągów komunikacyjnych i zachowuj ąc naturalne ci ągi cyrkulacyjne powietrza. 6. Przeznaczanie cz ęś ci terenów dotychczas niezainwestowanych, zwłaszcza w granicach miasta, na tereny zielone wspomagaj ące proces samooczyszczania atmosfery. 7. Egzekwowanie wymogu ograniczenia zasi ęgu uci ąż liwego oddziaływania inwestycji do granic działki inwestora. V. Ochrona przed hałasem: 1. Rozwój transportu rowerowego. 2. Poprawa stanu technicznego dróg. 3. Realizacja zabezpiecze ń akustycznych w miejscach szczególnie nara żonych na hałas. 4. Odpowiednia organizacja ruchu samochodowego, głównie tranzytowego 5. Wła ściwa lokalizacja inwestycji uci ąż liwych. 6. Na terenie kopalni odkrywkowych, wykorzystywanie eksploatowanej skarpy jako ekranu, tworzenie ekranuj ących skarp zwałowych, modernizacj ę maszyn wydobywczych. 7. Wprowadzanie zieleni ochronnej – pasów d źwi ękochłonnych. 8. Respektowanie przepisów odr ębnych dla obszaru ograniczonego u żytkowania dla lotniska wojskowego w Powidzu. VI. Ochrona przed niejonizuj ącym promieniowaniem elektromagnetycznym: 1. Wła ściwa lokalizacja obiektów, które s ą źródłem emisji pola elektromagnetycznego, czyli uwzgl ędnianie ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 2. Aktualizacja ewidencji źródeł promieniowania elektromagnetycznego.

163