MIZORMI LEGISLATIVE ASSElffiLY GOVERNOR SlolAR AJ KAUSBAL SPEAKER ROKAMLOVA DEPUTY SPEAKER VANLAL'oUE:~JA MINISTER- WITH PORTFOLIOS

PU LAL THANHAI,LA • 1 • Political and Cabinet Deptt. CHIEF MINISTER 2, Vi~ilance Department. 3. Department of Per aqnneL and Administrative Ref~ms. 4. Secretariat Administration Department. 5. Power & Electricity Departll1E!n" 6. Public Wor~s Department. 7. Sports & 'fouth ',elfare Deptt. 8. Information and Pu~lic ' Relation Department. 9. Rural Development Department. 10. General Administration Deptt. 11. Tr?nsport Department. 12. Animal Husb8ndry & Veterinary Department. . 13. District Council Affairs Dept' 14. Aviation Department.

2. PU J.LALSAIDZUALA ·• 1 • Fin2nce Department. MINISTER 2. Pl.annLng & Programme. • LmpLernerrt.at.Lcn Deoartmerrt • 3. Excise & Taxation Department. 4. Food & Civil Supplies Deptt.

PU C.L.RUALA • 1. Home Department. MINISTER 2. Public Health Engineering Department. 3. Environment & Forest Deptt.

4. Dr.H. TI{JiNSI.!';fGI:. • 1. Education & Human Resources MINISTER Department. 2. Law, Judicial and Pprliamental Affairs Depoortment. 5. PU Z!.U.li'l'IA · 1. Land Revenue ~nd Settlement MINISTER · Department. , 2. Local Administration Deptt.

contd•••2/- , • 2

MHTISTER OF S'TiTE ------~-

7. PU S.HI~TO : 1. Health e nd Fam.iLC,' 'ole Ifpre (Independent charge) Dep~rtment. " 2. Tourism De par-tr.er.t ,

8. PU LIAFSUAJVIi, 1 • Industries Depr-r-bn.e n t {Ende.• '::J'-J.pe nden.1'-'t chr-rc.e"~,,._~.~/.\ He 8111311 es.c.tst the Chief Ivlinister in Depr-r' t.rae n't of Personnel r.nd r.nrunls tr-at.Lve Reror-ms , Ce n -r-cj. /idm.in.i.s tr-a-r . tieD Depextment, :~form8tion and Public Re LatLo n s Depert­ mente

9. PU NIRUPM1 CHt.KMh : 1­ Sericulture De par-t.me n't,. (Imdependent' charge) 2. Co-eooer-at.Lon De cervtr.e rrt, 10. PU P... SIAJVlLIANi. 1. So c.ioL 've Lrr.r-e Deparvtme rrt , (Independent charge) 2. TrEde & COiTl,':ercF Dc ptrt , 3. Re heb.i.Lft.srt.Lo n Depnr-t.me n't , 11 • PUS",IKAPTHI:,NGi, 1. t..griculture De par-t.v.en't , (IndeiJehdent char-ge ) 2. Lr-bcur- & Emp.Loymcr.t; De pt-t ,

12. PU VAIJLALr\'GEi\KA ' 0 '1 .. Soil Conserv2ti:,c De p'tt 8 (Independent charge) 2. Printing & Stptio: ry Department.

H. L. CHU~:GI SECRET/RY •

.. .. • 0 ..... LIST OF 11EMBERS OF sscoro MIZW;.r; STi.TE LB:;ISLATIVE !.SSEMBLY ------,,----_._------No.& Name of Constituency Name of Hembers 1 • Tuipang ,• • 2. Saiha : Pu S.Hiato, Minister of State. 3. Bangau Pti H.Rammawi. 4. Lawngt.La.i, Pu F.Me,nghnuna. 5. ChawngtE : Pu Nfr-upam, 1I1inist12r of s'tate , 6. : Pu Hari Krista Chckma. 7. Buarpui Pu P.Lalbie.ka. 8~ South Pu F.sapa. 9. Lunglei North Dr.R.Lalthangliana. Minis~er 10., Tawipui Pu P.Siamliana, of State. 11 • Vanva Pu R. Romawia. 12. : Pu Vanlalnghaka, Minister of State. ,- --- - 13. N.Vanlaiphai Pu ,C.L.Ruala, Minister- -~ 14. Khawbung Pu K. Van.La.Iauva,

15. : Pu Zor-anrthenga G I. 16. Khe.whai : Pu J.H.Rothuama. 17. Bait.ual : Pu Andrew Lnlherliana. 18. Pu Tewnluia. 19. Ngopa Pu Zosiam2 P~chuau. 20. SU'?ngpuilawn : Pu Vanlalngerta, Deputy Speaker. 21. Flatu Pu La Lr-Lnchha.na, 22. Kawnpui : Pu vaf.venga , 23. Pu t.ichhinga. 24. Bilkhe.wthlir Pu Zalawma, Minist~r. 25. Lokicherra · 26. Kawrthah : Pu Saikapthicnga, Minister of Stnte. 27. : Pu Lalhuthanga. 28. Phuldungsei : Pu Liansuama, Minister of Stcte. 29. Sateek : Pu Lalrewnliana. 30. : Pu Lal Thanhawla, Chief Minister. 31. Lungpho Pu P.C.B8witlunnga. 32. 'I'LungveL : Pu P.C.Zorams<:mglian~: 33. h.izawl North I Pu Rosangliana. 34. 1-.izawl North II Pu H.Th8nsanga, Minister. 35. i.izawl East I Pu John LrLaangzueLa. Minister. 36. l.izawl Ees t; II : Pu Rokaml.ova , Speeker. 37. il.izawl WQst I : Pu J.Thenghuama. 38. I.izawl West II : Pu Rualchhina. 39. South I : Pu R.Tlanghmingthonga. 40. l.izawl South II • ,

/

, 1 • Thutkhawm vawi 1 - na (17.7 ..90 ) Page No. '(1 ) List of Business 1 (2) Obituary 2 -42 (3 ) Presentation of Report - 42 (4) Legl s 18 tive Business 43 (5) Election of Speaker 41+- 59

I_

2. Thutkhawm vawi 2-na (20 •. 7.1990) (1 ) List of Bus i neaa 66 (2) Le g i s Le-t.iVB Business 61 -125

...... • • t .. __PROCESPIl1GS OP ~'::'HE SIXTH- .SESSION of- THE SECOND STATE LEGISLATIVE ASSEMBLY

PROM: •17rll J1!.LY, 1990 T,o 20TH JULY, 1990 FIRST, SIT~I~G O~ 17TH. JULJJ 1990.

PRESENT -- , 1. PU VANLALNGi.;JA, Deputy Speaker at the Chair, 12 (T\lelve) xtni s-ccrs and 26 (Twenty six) Members were present.

OBITUARY

2. PU.,LAL T}IANHAWLA to make references on the demise of -

(1) Pu Laldenga, and (ii) Shri K.S.Hegde

PRE3El~ATIOll m:AAP,ow 3. PU VANLALNGENA to report to'the House the "Time T,able"chalked out by the BUSiness Advisory '\- Committee.

LEGIS~TiVE BUSINEi§ (Bill to'be introduce)

4. PU C.L.RUALA to beg leave of the House to introduce the Mizoram Essential services Ma±ntenance Bill, 1990.

ALSO to introduce the Bill

ELECTION OP SP~E~

5. THE HOUSE to elect Sp~aker.

DEPlJry SPEAKER ;. Naktuk.all: cnuan e'ngnge 10 ·,awm

Opposdt.Lon lJIC"'!"",--,c,. 71IA ni 7 ..7 .. 1090 lche n min ':::0_3;. .so n .)., 1'\2 K ..S .. Hc-;;"":;'c" ":1. > 0_,.lS90 khan 2'r-3~>>:'

PU LAL T~~.~HAWLA . PU Dopu't.y Specker , . ,:_0 C'j--lIEF MIlllSl'ER Ses s Lon-eah hemi I·Iou:3'>·, ngci pawh Leader Lc ni t~",.,' :l,:J:n 1Gh tuna kan Opposi-ticl:. Leader ni rock s unna tihus awL a House pumpuLi.na ke: 1 sun a 10 ngai ta maf. hi a v anduea-t.h.Lak h Le ;:., hlot:~a-,(--:.sa tak a ni <3... Hmanniah roout t.akLn Zofate z Lnoah chu.m kan La vui ropui ber' a n.ii n lea ring a, ken neL t;~'-'-r-i a, a phu h Le r-enq a. Vawiin n.i ah 'h.i an he Houae-cah h; ,:~:i a. sunna neih p ahi n a cbanchLn t.av-L kim han SCl1iIi J.:', ' 1. a.

Awlc, :(?:r. hriat t.bcub -r.i n Pu La.Lderiqa hi Hi.zo r-am S'tat;c kC'!:.] nih hnu-ca 'cur. C' jJ.' s; Hf.ni s t.er- hma aa ber 2. .:1i a. ~'in, nrao ~'Tatio::'.~1.1 ~Or-:n hmuchhuak't.u n.i.Ln President nf C}'1;10 nqar- riqxz- t: r-:' Tunc. a oor a.l 't.bL crghicrnchu· nne chu ri-uClWr'7'lto.>:i;: un khirh tak 't.ak ke.cor, e vcbe.Lh c:lho 2. Tin, c nurrc. ,cc chuan De Hou a c e ahowm t.exun h.Lan Oppo s Lt.Lon Le ~:'i Lad, melc Q. nd , Politician r-o-au L 1>J.k 2 ni 6, mehs .1-' -io Ln n atn a lch.ir h t.eki.n a 't.Lak J:1I1ilk avcnqi.n ni 7.7.199C ,11 f;.:mu ,,"," pQhnih n, ,iE)1 ::, ni. Rum 1944 khQn B1:"itish Indi C.n '" I Z<.1"i\'ITl Cl, ku", 1953-ah A,1:TIlY chu !<::CL1sanin chutih L~:L j>L:w Dis'l:rict CuuncLL k3~ tihilh khan Accountant-c1..n-::: ',ler in 2. thawk :::'.• Ki...L'Tl 1958-ah Hizo Cultuitic.l Socic-cy'l..in S:::crcte::ry c, ni c:,ho '2. ni. PU LClldenga hi<3.D 196C ".'.lt2P1 vU2k vet,::,};. ;'(',2n DdJst:idt Council a 3. hna cha Kd]... : ::::titl Nizo 2iJ2tion21 :t',::-:.:-:-;ine ':-~ront s. din a, "':in, Fresh}: :J. ni nghal '-c. '::~-;d;', i di"ruHun CktClng chuarl hna'-::.2w ';,-.i<<' 3. t:h::l\.;k a, .Ylizo rrdpuitc ·t2D -ChL'ihpatawpin hna 3. 10 th2~"};:: ,,,vin thin a r.i~ Tir:. r;h"JrH~hinhu L'>1izo Av-J tih a din J,§ P .~blisher 1ch Edi~or a ni r.g~u1 a, kum 1960 vckah kh2n.:1 Octo- ber 22, 1961-ah kh,:,,, Hizo National Famine Front c':JL: Paii·tica1 P;'.lrtY-':::l.i"t leh a ::1i ClIO ~vlizo :!.'iJational ::<':>:>'1 - 'tiin ~ 2. h'Tting pavr:-: thlo.K c'- ni nghal a. Ka saVli JC2.k n c':hC:;:l ~ .4~_)/- - 3 • qhurn.L polltic2.1 ca.rcy-e ah chuan a tir phet. a't.anqa Presi­ dent niin a bor21,::ilcnq khan h Lawh't.Lf.nq 't.akLn chu party chu hun i,cC:'3''''' Lch k~irh tak ta1; ke.rah a 10 kai7 hruai tawh ani. Ni. 1.3.1966-a MNF ~n movement an s~arr, khan a under-qr ound nqhaL a. Chu movement chu a h r'uaL -t.a char char Cl,huil hers a leh hun khirh tak takin -tLak buak thin mans eLanq.in chungtc pawh chu hneh chbo z c Ld.n kan hriat thcuh angin June 30, 1986-ah khan Remna leh muar..na a awm bhcLhnzr turin a t.newnpu.Lt;e nen z awnq z awnq 10 kirin Mizor~~ah ramna leh muanna tluantling thken turin l'lizor'OJrt "Peace Accor-d -kha ' sign a nih 'kha, 'I'dchuan inthl~~~?, pangngai a awm!hma te, state,kan nih hmain IntE;ri.m' 'Sarkar, sarkar khaihlak din a nl a, chut.ahcnuan Chief Minister atan August 21, 1986~ah khan Iak luh a ni a. 'rin,'198?' February a inthlan kan neih khan Constituency pahnih Sateek leh~izawl North II' at.e'nqLn a pahnihin thlantlin ve ve a ni a. Tichuan Mizoram state thar Chief ~unister atan lakluh bmaaak 'oer- a 10 ni 't.a a -ni., Amaherawhohu, vanduaithlak takin thla 18 (sa'iNffi pariatr hnuah chu Ministry chu a 10 tawp ta a. Kum 1~89 JapUary 21 a irtthlanna kan ram a kqn neih Iehah khan Aizawl South II ConstituEocyatangin hlawhtling takin thlant!lin ani,. ];eh,.,a.. Tichuan aboral thlenginhe,Housc-2h hian hruuitu pawimawh ber pakhat niin nihna pawimawh tak Opposition Leader ni~n hna a thawk a ni~ A thihnaah hian Zoram-in chhiatna ruIh theih r-cc.L Ioh~):.'an t -awk a. M11216ratn cnauh pawn ni IovLf.n ram purnpu.L'no't.utcn, !':;cntralclam trotnrt.en a thihnaah nasa t&kin mi~ chawim2w~ ~ui a hi tih kan· hmuh tawh kha. Tin, s awf ·t'ak .:1n91'n l'-1izo m.Lpu Lt.en nasa takin kan sun zia ! e nt.Lr-na turin r-opu; cakinkan 'Sun z La kan ent.Lr. a. Mize­ ram hun khirhtc'.k -t.ck.ah k.adh.r uadLn he hnem hi a z a Len z awk. .t.heLhria turin kan ramme.icham-ah a nunna thiscn dehldhartidh 't.hei h ' an-; ·tay-.7kin a 10 hruai tawh a, Vawd Lnnd.ah hian a hrie 't.hewn thnt te, hriat r-enq tlak necu-c rcngin a bneri a't.anqa kcri z Lr- tllr thil tam 't.ak awm 't.e chu kan zir chhoh zel a tlil ani.

, Pu Deriqa hi hmannfa ko sawi tavm angin pol~tjc-ahngaihdanin an loh vang te a in rinda.Lna -t.c

Tin, r-cmne len mucnnn at.ana inbiukna ncih cnnuDqin Delhi-ah an chhurcgkua an khClwsa tarn h Le a. Cby.ng hunLeLah pa';'I:", chuan Delhi a l',~:: -o awm ue nu Leh pa nih <:-1. tliri'; h Le a. Chhd a-c n.i, 't.hct. LL,:h an cbhunokua him').' L'::izo t.ak.ln kbaw.La.i ah an kh":".-IS,J. ,;; .Ln a n L, Hi.zo r-ern chnunqah a fab23.D kh,,<:ISct tam 10 ncLn ,1 t. c L hun ap.i anqab Delhi, a an che.a chbun-jdn chhaacn.i. t.hccn i.c-eh te chhuriqkew chhuenawm t.ck 00.11 n.t 'Cl" xtao -c.akln '::'j Jchaws a tih.i n a, Tin, Kohhz-cn La-rch p awh Delhi a an av-m 1 .i Ln t.huaawi, a an chhcwr- bcr- pavrL a ni a, Pat.hdan U~~0,,,<:,,;i pewh a 'thi.em h.Le a .. Dc111i a kc.n 2'Wm cbanqf.n ken i.~ k~ rn V2 zeuh z e uh thin i.l, chunq ni Jchue pawh chucn Dc.Lod a ken lVIizo awm 'tc :~USSiO!lur:t· tie pewh an ewm r.a ohur. .;in an thiam 10 t.Lhna ni Im.:-inthusav!i ngaihth1ak nua.u be.r­ paw.L a n L, Tin, r-emna Leh muerm a duhin DcLhd e ah Cl t.u'L chuar. t1awm pawh hued serine 2. ni tih hriain, 'C'. I:,""1 th1awk Luh atang khan 't.hcdhpat.cwp.Ln .remnu Leh .'-"IL. -nn a .. awm theih noe.i.ca turin a nqaiht uahric Leh a vhun ~; .. '.·mg z ewnc a acne a ni tih h.re t.u'tc zing ami kc nd V(:.:: c, Tin, hun khirh z awk Lnca okna k a.I tluan Loh xrhemq p.::.:.wll.-:'. a , keLt.Luan theihnangei turin theihpatawpin 8. nqcLbt.uahna a hmanq 2.. A tul chuan Hi.zc hnarrrt.e a hmariqa.ihna 7 e.g zawkin in hn.uh hniarn a tul chuan in b nuhhri.iem ·t,:" J)2wh a ncithin a n L, Ti!1, r-errma sign dawn tum 'xhan xci. Lch ke 't.huwhpu.Ltie non t.hLakhat; dcuh t.haw Jean cham (~.'~,J '11 ::l, a tu1 any ap.Lunoah lean in r-awn z e L u., eriqemew peilma a ewm dawn '1 -, hz-La't; pnwh.ln min r-awn dez- ve ;.:;el::-:. C::'llJ.­ 't.Lanq chuan a t.cwp t.r-Lenq.ln a pcLh Lohne vrur Ln .i';~.;J).rarr. r-emna len muanrie s Lqn e ndhna njcI turin 't.hci hpc.c . .c '.:1 crihuah a. 'A da.rkar- hnuhnunq bel:' t.bLcnqLn <:1 ti..":l:l :"11'":'91n I k en in Jcavnn chho z e Lfn, t.Lf.nqLo h10 mah a Lanc.in . . 1 .~ h.rLat; anq 03.119 t e ken .rawn C;1hG ViC- z c Lf.n Lnt.hLr.nc cnn a douh tie Lch cnqernaw in k.i Lt.awdh dcuhne tie ::'.:1 reci.',:,,::,; awm anqeh t.c pewh LnkdL't.ewdhna D<:::1 Lova in t.b Lah.runo "o turin kc.i.ni, ChUC'.D t.hc.Lhpe t.awpf.n r-c.nna Len roucnne at::'.~~', :1i:~ na c huen kan ,suPl:.Jort thoi ch:. tiin kan hrilh d'l~' :3c1in ti2.ng. chuan amah p·-:;.wh c0nfide:ncc in nei th,,:r 2C.'.1: •.:"' tmvpthlcng khan tl1cihp::.'"~·.awp i} chhu2h C'.vc:.ngin inbi,,,knn bahlah leh mni ·t::l(.'i i:1 a a;',/ffi p2Vll1in ·tlil.,,rmna rlL::.!l ::",L~::n9in • thil puit1ing zawk a thleng thei a. In ph"'.hhf''l.;;;"',,.' :':..tungin thil ·che. z2.wk u thleng thci u. ni tih hri0ir, p,?th.~='::l r2v.!D chungin iJ. ti thin a nl tih to pawh kan hri'l 2 ni. C~;'.l­ tieIng khawp chuan ramhnuaiQh, k'lD ram maichurn;::.h ,:,r nunna, thiscn d3.hkhamio hrohccdrn theihptl.t:1wp tuarin rC1T.ilc". len inU;J.nn,'1 a','nn thcihna tur

"66~)-'/ 5 - chutiang khawp 3 hruaitu pawimawh a nl a, a hmun ~wl hi tih khah 0 h~rs& hIe ang. Amaherowhchu, ken tih khah t.hedh dan c.r-awh chu ;:t tl1il 10 tih tawha tih z ewh hman Ion. te, chu chu ram Leh hrium ta~,3. t.ha apdenqt.e tipui­ tling -t ura 't.hci.hpet.avp ken chhuah hi ken tribute pek tihcLh dan "cur tho. bor- a nih ka ring a. Hemi hruaitu pewdmawh t::'..k , ropui -c ak kan surmaah h1an he House hdan lungrual takin kan uccLhden a inta.wm 'theuh ang tih ka ring u ni.

. Pu Deputy Spcaker,vawiinah h1an he kan House a kan MU~ zahawm tak leh kan Opposition Leader 10 nl "thin Pu Laldenga kan sunna thu lch kan uina thusawi a rJ.9ai to. hi a pawi han tih mailohchuan sawi thiam pawh aharsa a. A chan chin hi a pi an- kum "cc, a 10 seilen dan" t:d Lch, ama Life h.l scor-y perrqnqeL chu kan House' Leader ~~hawmt-,ak khan a sawi ·tawh a, kp,sawi nawn Idvang a. Amah hi,_'"'X4ln hz-iat, the,uhf-Uzo z Lnqah "dhutan Jcan : hriatch.:i,.anber ee z"ing ami h.r'Lat; .chLan ti Lja, a,' Lar- Lamah ~h~'l chuan Jl lar ber te zing a mi a nd a. Bctianga k an rami!} harseena...t-am--..:t.ak ' lean 10 't.awhne ke.r-ah hian a nuameh pewh 'a hrcewm };:c1rcrh-.., _" pawh h ruct eu tling, a pat.Ltn zia a takin .keri hmu a. NCltnakhirhkhan t

Tin, chumi- ni lovah chuan arna churiqohenq't.hu.ah LndLa aoz-ke.r ten em.mcnt; citizen te an pck thin ang, ramdang a an medical tre~tment Sorkurin a ngaihtuah sak, a tl@ sak tUr ang hiel a hma an 10 In a, chaw.lmew.Lna keini Mizo-te zingah min pek hi 1 ewmewm tak zet zetin ka hrin a, ~ dawng hmasa ber a ni nghe nghc in lea ring a, c hut.Lanq chu, Tin, chut.Lanqa nmo.r.rcc r-am a rei tak he natna hi a zuk tawrh hnuin,amah a taksain dawl lovin London-ah thihna a rawn tawk ta ani a. Chu­ tah pawh chuan chuta thuneitute, tin, America-ah pawh Embassy Lampanq Lch consul-ate a mite. Tin, lchut.a h sap ramah pawh High Commission a mite leh Sap ram sorkar lam tic pawhi n an nqct ht.uc.h a, c z-uanq z-awn deh chhct n , Tin, het.ah India Sor'ker- laipui tie pawhin mawi khai tiak.Ln an 10" che.Lbew.L a. 'rLn, Prime Minister pawhin arna mimal ngeiin pangpar to dahin a 10 va tlawh a. Central Cabinet ~~nister tam tak ~en. H8tiang hi Mizo-te zingah a tawng hmes a rid pawhin xan hria a, chuvenctn lawmawm kan tiin a r-opud karl ti a. Chu chang chu ni lovin sor-xar laipui ten 't.h.Lewhrra to :J. bik t c ka pef.n an rawn phur chho <1•

•••6/- - 6 -

Tin, heLamah i'l"2..vli krie.i 't.ek 1c1"1 '3 r-oou.a t.h e.i. cl,~~f c r- a lean viii 'uhcz hna turin St2"tC FU:1cri:~l- t « SOl-karif) r; .hman s ak a 10 nilch 't.a 2c1 a. Honqah h.ian a L1V,:r',F'::'1;lYiL 'cr.n ti em om a. Tin, chu chanq chu ni Lov.in hct.ah stai;:,· I'uncr-e L k an nei.hneah vt.e , a t.hLan hrnun ch uno chc.nqeh 't.c h.. L .i, Mizorarn Sorkarpawhintheihti3.wp chhuahf.n cha~,'irc!3 i'1i:'. z-opu.i, 'tak anlo::,iam Lia Lcwrtawm 'tek takinkC:L f~, ,--' a. Tichuan amah ah h.ian hcriq zawnq z awnq Mizo ZLlT~ .i an a bel'," kaina pewh 'tunbma OJ. mi ten kan 12 'tawn n0<,,--,:L _ h sewi. 't.Lak t.am tak pawh a. awm .OJ. na tih k an hria a.I'L", lJUincnt. ~ citizen t~.': anqa sorcar laipuiin a foreign c trc a t.mcnt an pek t.c, a hmas a bel'," a nlln ]<:,,1 hz-La 2.. 1'in, chu _. can chuen Mizora.m state 't.ber-ah Chi cf Minister bmaoa c r.r- 2. 10 ni bawk a. Tin, Mizoramrcnma peace accord Si,jL-tu a 10 ni b awk a. ',2I'n" chu Loeeh St.at.e r'uner e L dawno hrnaea a Lo tn.iLn Primer--linister t.cna anmahni, rru.ma I ng0L_L a r-uanq 10 va dawng s awnq a, chut.c penqpaz-. dah a t.h.Lcwhna • tic nqa.Lht uah s ak a, ohawLmawLn a ClD. p.ak Mizo-tc z i.nqah chuan a hmasa a 10 ni bawk a. He nqe h hian kan Hi,:;:':: hriam min cheLmewd t u IGh min cnew.trnewLt.u, a hming rru n t.Lh lar saktu andh av.mcLn het ah h.iant c ropui hlein k:i hr-La a.

Tin, erne mimal chu:c.;rd',:=,.-,gthu­ ah h.lan en'tawn tiur- tam t.ak 2. awm.in ka nr-; e a. c»_.c,~! z Lnqah chuan Ditum ruh .:1 ndhne hi a p akhe'tah ch i ',.::; niin ke h r-Le a. Kan HOUS0 Leader z abawm 't.ak.in a sc.wi~>.' h (log khan Lohlcha tbLarrme Lemab ohuan B • .t':..., M.A. t.c n.i. 1.-::> man­ eoLa, p ew.L acr-Lh (7) E:m2W Lck han zir pha ,:1 ni "__ • .i mah-. s c La emeh.Ln a in zirCi, s apt awnq Lemah 't.e, khewvc 1 hr-Lat; na Lemah to Lohkhe t.h.Lem .z ewk t0~13. 't.Luk 1011 kbawpi n cmeh Lch amah a in chhc.r- ohhuak -t.hcL hi m.L tum r-uh -'-- -r.o niin ke h.rLa a. Tin, ;:~,12L nun z uk Loh hmurun 2.C.Tn,':It-J l.-~ng z-criq kZJ. ti anq e tih t.ewh chu miin corrcroI t.hoi t. .: "1 ni e , crrt.cwn -t Lnk t.ck t.ck niin !~,"C:. b r'La '3.••;.rrF~ mi.r ;"L n uneh p awh integrj.ty-,:'tni:ihrlizc.h,:,.1'll11:la Lch mahni, pud c.Ldnnc chu-: tL:l.ng chu vnwr'-g -thci . tax. anih o.vo::mgin heti:"~.h hi ,-'x, k.·--"-' cn'tawn fur awm t2k zct.ln k2 hria. Tin, chu 10 le!:::,-]'j cl1uan Mizo t'Cn kan ent2vJn tllr te zing a mi 2h chll:.m 2. '.i hi region hmang Q chhi2.. leh tha hriatna leh ng,"lihtu:':"i.J'~ fim hmung a kalna kawngah hian a. hmu hruaitutc /~incj' D_'i.in k2. hriiJ. a. !vuzoram mipui tarn berin kan zm'/h loh ,xv _;1g crlwh chu<:.'n a ci1,J.ng chuan kan buai lek 18k Ci, j'.QC ,;,'LcsCitna mipuiin kaoi1an zui da~m hian k.J.n hriutthiarl1 phc:.k~:1DCl to aawm 10k lE.k zawk hiu.m thin a. Amahcra~,:hchu ],1 ·tc min kaihhruiJ.i a t",urrmauh hian region hrnang u. ·thil C;'~: :lih­ tuah hei hi a.m2.hah k2LD cnta',;n tur pawimawh tClK nib:: ka hria. a ..

Tin, chuloah chu~:n ,c',rr.iJll hi OrgElnising capClcity ],;:,-;.n ti ang a, rni han ho khavw: (~',:'ln 1Eh mi han deal dan u thiam em em a .. HC1rs2ltna tinrcrLJ k'.irah ;:11"C8 leh mi1ian "cc,l:J dCiwr· t'lLr, b?1 rc:m :Khat hru<:ii-'=~l r,~')pui

••• 7/- 7 -

Prime Minister to Lch roi ram President te Leh mi -t.o b ar­ to a dawz'ne.ah pewh put.tlingtaka en't.awn tlak .csccc thil ti thin aoih avangin hetah hian entawn tur nasa tak kan neiin ka hria a. Tin, a ngaibtuahna hi he House ngel pawh hian kan chhQwrin ka hria a. He kan House-ah ngei hian Housc-Leuderniin rei t ek Chief Ministp.r a 10 01 't.awh a. Chumi ohhunq chuan ent.ewn tiur-Pt.em- tak ken , neih a puj.t.Li.nna kawngah t.o, -t Ln, ~ thin ur Loh a tul tum a thinur lava" a. awm thcihna te, a dawhtheihnate, a tul hun apianga zawl a dawh theihna te heng za~ng 'zawng?h h.l an Mizo~in kan errt.ewn tur ropui ber pakhat; olin ka hria a. A 01 ang hi kan piang khat em em a, a 01 ang hi " La piang leh teuh thei .:p.a .cbu Mizorarn hi a vanne.LbthLak hlein ka ring. ChuvenqLn ;' he House in .aLeader ropui tak leh Mizo kan hnam identity rawn _champion tu ropui tak, pawimawh tak pakhat kan 10 ehantahi keini Bouse tan hian a vanduaithlak em em a. Thil tha kan zui tur tamtak min hnutehhiah hi Mizoram mipui leh keini House hian hre rcngiri tihlawhtlingtura kan kal zcl hi amah kan chawimawi thcihna kawng awm chhun niin ka hria. Chu chu Fu Deputy Speaker, huri hlu-tak rndn pek kez-eh 11i an a tawi zawngin ka han sawi a n1'e, ka lawm G. i

DEPUrY SPEAKER . Aw Ie, 10 hrethiam lawk ula, mi pakhat he House min kaihruar thintu kan hotupa ber a . '. qangta a. Tin, vawiin chauh hi MLA a,ni tawh dnwn a, kum 6 ehhung chu he Housc-ah hian thusawina a ,nei tawh dawn lava;.Pu Hiphcia a bikin i han k6 teh ang.

PU HIPHEI : Pu Deputy Speaker, duhsak bikna ka dawn avangin ropui ka ti a, i 'chungah ka la~~ e. PU Laldenga 'sunnaah hian sawi tur a tam h.Lc a, mahscla a point- 'tEo) tein mahnd hriat ve tawk sawi ka tum ang a. Kan ngaihthlak tawh ang khan thUSilWi thiam ani, chu chu tu .hndaL rualloh a nl a. Thusawi a thiam em em a, eng thu pawh saw! sela, ngaih­ thlak a nuam a, mi a hnch theiem em bawk ani. Chuloah a nun a ka han tiJ.rlan duh leh ehu controller mi zuk eontL~l theihna a nei lian em em a, Sapram a awm chung khan a. naut.e hla e ak a't.anqLri a control thei tlat a n.L, Khami nun kha mi n ar-an neih .. theih a ni 10. chuvanq.Ln, ama fic.Lna bik a riot;e a cont.z-o LvtiheLh dan te ka ngaihtuah hian midanglam bik t.ak 'nt.Ln ka hr,la a .., Chuloah chua ,m! tum z-uh 'tak ani, a t.um h.Lcn a tum h Le a nl tih chu tlang h.r-Lat. 2. ni a, ken han sawi 'tawh ang;: khan.

• ••8/- - b -

Tin, acn c bcnho 112i:::i- Lc-rn loh evanqf.n 0.. t.c.k k- z uk hr-e 10 nqc n L het.a HOU8'::' 1<,:,::'!C'r '3. 3. 2.TJlm a ChL.'£ :lir:..ist:...cy an.i.h k~2,"C Oppoc LtLon nile ',2.::;2. takin,I:'-1.oha:1 bcL thin 0., k nn t1 t h.Ln r Lm zc -::-.1:" 1::'. Chu chu r-opuL ke. ti 8., he; Houae e an h.i er; kan t.j, t b in.r : ".": -rc zo 10 ani. Chu t.Le.nq lchcwp a mehnL Lrrthunun ~hc~ I-:",ihrLlg c. ni Ct. Tin, .ohuLonh chuan 't.h.i an t.c Ch'-Et!1 i;' t.h Lc n h Le , a Chief NinistLr chhung khcn 'rC} t-=!.'"mg t.udn 1::::, :>] hew 1.') s c Lc, Ninis'tcr-tc z Lnqah hm.i nq t h.s. l~~m 1::, t.r.. .n awm 3. n.L, Tin, a chanq chuan Pu Dcnqe h Lon henqhc hi. d1U i3. nrinqmah av-xnot n Ki;.nhming chhc, vek dawn 2, pe.rt.v sh sork:::r ken hrrunq chho dawn a12T.!~11 10 chcw.l ma.i r;~ "ti madvatcm .marrq c tiinka10 nqa.ih t uah thin C~. M::.h::".: ,1 ti phal 't.Lat; 10, a hum t Lat; a ni <3. mite khe, Chu cr: n.ru aftu tling a n Lhna niin ;~E' .b r-La -3., ropul lee ti h l.o , 'Eh.":.'.n to ehhan a. 't.hf.am, thiante tan a in phal, a hr-ueLt-o r.Lh a nlJ.2.ITl anq, a h.Ldmewrn b awk.Ln k a h r-i a, Chuvangin e nU:12h klian ont awn tur tom 'tak k an noL ani. Lehkha sir acnq 10 Lehkhat.hi.am tnk '3. ni k an House Locdczc-Ln a tiL k he ku han 't.u i.hndh duh e., ropui te.ka ni kha kba; Ch~J Lovah chuan htli aapf.n pz-eaent; of mind an tih mai rn.Ln vt.bu omaw enqemew min han z awh a han ehhan letna mad. hi a c'"r chak h.Lo ani. Chu chuan a, z-d Lz-u chak z Le a ent Lr n.i Lr. '<:2. hria 2.., Hrne na inbiak r-emne 10 chewLh t.ak a Sap ram a t b ewn bo leh tur c Lc nih )chan chanchinbU 1':1i ten an ka:"~L '1, chu'ta a t.husaw.i chu ke hr-o rcng a'. You can t.alce thr' boy out of 't.he ,COU:1try,.. bpt you cannot 'tckc the ooun t r-y out ~Thu of t.hc boy Q ti 0-. tam t.ak a. sawiin ke h r i o , N uperiq , c hu a ram etanq chuc.n in La s-awn thei 2, r-em CC:.!.-']_i chu neu panq dot anqi.n in 12 sewn t.hc.i 10 o ti a. Chum.I awmz.i.e chu a r-Llr-ue.h kban a ram '"2. :.:l\·Jffi:1 ni tihnaah k a rlg,:!_~ .).. 1 Chunqt c ohu han cbhzinna mai tur chhar tur a h.rc >->~1 z e L a. Chuvanqi.n; pr-c s ent; of 'mind lean tih hi 2. nc.; the 111e1n Xu hr-Lc, Vcw.lLn a, chut.Lanqa miropui sun 'J. kJ,11 Lnkhawrnne Jean hun t.an ta mad hi a pawiin a lUl'""igl'-.:'n'.::.hleJ<.in a Lunqcihhi e t; tl,lak hIein k;2 hri<:, a.. He Mizoram L:~l.J:('-31e­ tur0 awm tirh te i],tanga sittin9 ~"1I.JA· kum SuvllTI len: ,:=.ill c-hhungin Pu L::::lhrnlngttlunga kha a "".LA nih 1cl.lin mi~) boral san a, a ni hi a piJ.thUInna tur c: ni a, PuR. Zadin-;r,-.' .,'3. boral tav-rh bawk a. Eng Gmaw z3vmg ngaihtuah chue.n:'1 lunglen thlak hIe a, u thutna han rU'3k hlen mCli t~ur te • ngaihtuah hian a lungchhiat thlak hlo 2,,' ni. A thL':;"i':l2. 1eh a fclnc ki3.!1 ui chu kaHnghran ni sclangin kcLiL'.'_h.'1i • ang vc bawk a hE; House chhunga ror'21 ve lai mGk ,1 ·thutna ruak hlen dawn ta mai tur te han ngaihtuah hlar. .~', 1':LA J;mitc tun hiun a lungchhiat thlak h1e a. Kan ui cr' ,:2;-;1 a, kan ngai e~ em dawn ani.

Tin, hrnanni khan d thi i'.nnu Pi Diki tlawhin kQn MP Dr. Silvera 10h M.M.Jakob ;vJi' vc tho Rajya Sabha a kan Chief l.vhip tc nen z~nah k.'.D 'v~>~ kal a. Kun pe:l.hum chuiJ.n Pi Diki kawmna reilote kan Doi ;__:, chuta ka rilru a 10 lang a~ bed-room ah kan thu a, nupa a mut dunna thin khum a mahni a han mu tur kha Ka :lq~ih­ 8. ~ tuahin ka rilru a nn hIe ani. K2. rilruin tu"",rpu.1. em .. ••.9/- 9

2lTI ;1 n i , Chut.i':'_~(J chu karl La nih theuhtur ohu a ni 81 Ct. Chuvanqi n , v-: ':U.D o i ah h Lan ken rilru tak takin amah kan ui b akah a "c a.l s c.n t.ak 2. nupui Eariau -'to lean tuarpui t.ak t.ak at Pet h.i.u nf.n awmpu.Ldn me Laawm aoLa, tih hi kern 'tawnq't.adne a TI.L K3. Lawm c.

PU l->l"J"DREit'1 LALH2RLlh:J",:~ e Pu Deputy apoakoz-, ka Lawrn e , Vawiinni ajean House memberzahawmtak 10h Mlzoram a Ran Leader 19 ni tih Ln -t c zinga'hmingthang her channa, Bunna thu kan sawi ta mai hi 2. mek h Lc a. i,'lizorClnin a chan ropui b.Lcdn ka hr-La 'a nd , Tin, a bik takin he House a mombc.r z ahewrrrtek lean chan t a hi he House hian mi ropui t.ak karl chan b ewk a ni tih kasawi duh a. PU Denga hi kan hriat vc chinah ngaihsanna tam tak ka nei a. Kan hotute kan member ten an sawi tQwh kha sawi nawn kher ngaiin, ka hre lova, a dik ka ti em em h Lawm a. " ., < ~ahchuan mimal a eng~emu~ tawite han sawi ve,duh ka.ncih chu ka. ngaihsann2 ani a. Amah kha mimal in vaymgfelt'ak mi a nd tih lche lea h r-e v~' a. 'Lakaa c nkawL chunq.ohariqt.huah te, habit, ohunq-. cbanq't.huah to hd an a in control om em a, a ei tur t.o, Tin, zingah to pawh zing taka tho~n hriselna lampang kilwn9 a zawhnaah hi2n eni:'lWn, t1ak em em a ka 10 ngaih thin a ni a. A oi tur kawngah to in sum a tul a, a in sum 't.heLh zia te, 2. chaw habit .churrqcbenq't.hu tic kha ka 10 sawi thin a rru.rne.l pewh.Ln,- Mahni t.aks a in onkewI ohuriqohanq't.hu hi dam r-c Lne t'lJ-rni ac _Pu Deriqe hi chu t.Luku her- hie a ci k a ti thi"B.'a. Khatiang knan kum 60 chuang.anih hnuah p awh naupenq <;lng de.uh vvcr- a langin a t.h.Lh dawn .t.h.Lcn; }~hQna awm a,• .Khakhangaihsan awrn k a -tLhna a: I1:i a .. Cancer a 10 ned, b Lauh rnai hi.a .vandue.Lc­ 't.hLak b Lc -e n L, t.axaa in vcwn EeL chunpchanq'chuah tiulcsa hi dam roi -t.ur- 'elm ni.se Pu Denqa 'hi darn .re.L tur mihring ni a ka 10 ngaih vei nono Tin, chubukah mahni a ka 10 notice ve 0. ka Ie hmc.;h amah ngaihsanna ka neih pukhat .... hn obhuriqkaw he kriewm thiam lamah h Lan ka longaisang em em .t.h Ln a ••"IJ,;. Ee-bc 2. "thjannu Ec a' ho khawm a, chhung- k aw hLlm uak nq e Lh aan evan t2k' an ni a .. Delhi a an awm lai 't.c OJ ken z uk hmuh V0 thin Le.L tie pawhin Biak In Pr-oq.rammecah tc h.i an a hc.Ln zai -t.e, chutiangin hlim takin an ne L thin a, i';J1 cbhunqkua kha an blim em em thin 2 n.L, Khati h LaLu House a.rz-oat; a Delhi a an ewrn LaL t.c powh khan chhunqkcw ner-cn -tc na' hroawrri khawp a ewm htznah tc pawh khan chhungkuo. ~ h0 Knawm thiam em em aV2ng 1eh chbunqkaw pa a n ih 't.hi am em e vanq khan an c hhuriqkue kha hlim takin'hreawmna tepawh hi harsa awm 10 tak hian an cuar t.Lanq 't.h.i n ndLn lean hria A., khnngnh tie pawh khan, a nqadh s.nn awn. h 'J . '1 n k.""i' h r-Le ani.

• ... 10/- 10 _

Tin, k2-D nqeLht Lak t.nwh anq kaan tihus ew L 't.h i am e. n i hne hi chu lcanhr-Lat; r-cnqnn tur point pukbat; ,3. n.r , &'. t.hus aw.L t.h Lam z La hi o-iu cxpcr-Lcncc 1:) ned vc t.awh !>o- reii"', avo nqLn 2-D b ot.ut.c 3:1W2 '<>1',.'<1 pawh ntsc hall me.rrt.Lon t.c.L "Ill.. hi 'tha.in 1<0. hria a. 'I'd.n , chuoalcah a Loadcr shLp que Iit.y hi::', Dei chak em em in La ~~, -~ 0. 0.. HcLad ah btan pa.rt.y-eah t c hotu hz-anq nrano ::H~ a",'::', -h.Ln a. Amahcz-ewhch.u; Lcedor ahi p ned. tho. a, hot.o hckhv-m cbunqchanq t.huah h i on Pu Dcnq a hi a ber- a ked. '1 mad ewm ic tih nqcihdr.n 'co. ned t.hLn a. I. chban chu h!L:,' 1,:JIr1­ pang a t.anoa han chtut. pawhin '_~ngki;Tlah Leade.rshd p '.::11u1"g­ ohanqt huah Len LnLt.Lct.Lvc-cah h i en pn pe'k t.hl awpn hi a Lian em em .: n L, 'I'e.hcrruanLr; hct.Lcno khewp a L-..::,',,-,) .,ah.i.p ani h t.nz.... t a'v t nq h.ienLn all in all anq 'tak 'taki n par-try ah pewh a awm 'thci: ,-1. ~'1i 't.Lcmt.c niin ke ring khnwvc Le-ah p awh .h.l e.n mahnL per t.y t.!1Ci\\7hpuitona z eh 't.aka 2-D en Leb " party khat a hot.u HnamPa ti khawp a vuch -t.hc.i.h '" ~l a""TJT! hi mahni party no kbawuah hdanLn Lecdo.rahLp c nci. tha .. a ni tih chu a lang chiang h1e 2.. ni. -

Tin, P'Jizoram 't.ana C.Y.l c z-Lbu-. tion hi t.am 'tek ,3. ne.t a, ke.n riri at; rcngna t.ureh p",vh a 'tu Lf.n vke hrii'.'lae HcL India Constitution nqc.lab r-cr.ne a .r awn vt.h LcnLn India Cons t Ltutnaon chhungah puwh special p.rov.i adon La r-awn dch t.he.i cwm ohhuri lean ncLh 2. eli a. Hoi hi a the], Lerr. a Pu Denqu ka.n c Lna t.u.rah pewh i':c.:, n.je.i. Q ni.· Inhnialna tum t2k awmin duh t~wk 10 ti thL~ mahscLanq.i.n a a.i a 8:.',119 't.c 10 hewn thci k an QI'·";' l:"~ zawnqLn "- awm c hhun Lch c 1Q hewn t.ha bcr-e h J-'::,c:I1 Cl]:,:

PU J .~£'IAL:GHUI\..1'-l1... : Pu Deputy Spe<::,kcr, v,':~',:,"iin hi Pu Laldenga ch:1Dchin :(,:m sClwi

a tawpna tur nihne. 1 '..L -,1 2.1'lm av'"-ngin kan llo.sscmbly CI, cord a 2.wm n£"oi turo, ka duh12i to han suwi chhuahk-' d:.:l ve a. Pu Laldengahi mi v2J.nduai tak a ni 0., illi ropui ·tak a nl a. Rarn hman9aihtu ropui ber a nia, lchlam;l.h chu21nin mi vannai t:tk niin kCl hria a, killi-in a nun hi " in hualin ka hria a. Kan in hriat chhuahna at"lngin run

... 11/- - 11 - kai tawi chao dcuh den den ila. Mizo National Famine Fronttihah khan kan thawkho tlang chho a. Khatih laia Krista-talkies tuna Zodin Cinema Hall-ah s2wn inthlanna kan nei a. T2hchuanin President-ah thlan ani at kei hi Publicity Secretary-ah thlan ka 01 a. Chutiang chuan kan thawkho GI Chaliha to pawh kan 10 hual a. Tahchuan khatih laia Mizo National FillTline Front pawh kha ngaih­ tua.~naah ChUull Q fc:.minc hi paih ila,. politicColl party-ah leh duh hun to pawh 2. Ia awm aog e ti khan khami ngaih­ tuahna khan thil kalpui olin ka hria a, a hming pawh lcha, Kan kaL ohho ho ta z c L a, a fid nna t.e, a ropuinate, ram a hmanqadhne 'tc, 2. v-mdueLne te, a vanneihna te u .Ln cb.awhpawLh chho t.a z e Lf.n k-a hria a.

,Tin; amah hi 'khewveLah hian dnnglam hrim hrimin a piangin ka hria a. Ka hriat dan a sual loh Ghuan 3 pianni hian an Iskut pawh·a var vek a, 'a hring kha a vo.r vckaha chang e tih te a ni a. Tin, amahah hlanin number 7'lch number 13 hi a in kawkalh chho ani. Ni 7 .rul y-aah athi a,' a thih atanga ni 7-ah l~eriea r~ah chuan lucky day an ti a, hmun dangah ctluan unlu9ky day pawh ken ti mai thei,a, ni l~- July ah vui u ni leh ,a. ,Tiang ang ehuan amahah hiannumbcr 7 leh numbe.r- 13' hi a inkawp chho .aet a. Tin, a thlirna hi tunah hian tha.ngth2r ten a 10 ,hrnuh thui lawk zia te kan .hmuchhuak dawn ehauhniin'kan hria a, a bik takin thang- thar-te ehuan kan hmuehhuak chho dawn niin ka hriaa. -

Hctia k(.:in1;mihring nued 5 -Lek ce in India z-em s lchawveLa rQrn ropuiber rna!, Sipai ngah ber mai zinga tel pha te a han do ngamkhe. LehLamah <;::huaninawm 10 1:.),. pawh kan tam a. Tin, mi tarn -t akLn nunna Leh in leh Lo tie kan chan phah "3., anehhe 10 Lawh 'ba~r:h ba.wrh tawk te pawh lean awm ang, chu pawh chu Q "3.wm tho·e.'Amaherawhch~I, lehlamah chue.n khatih Lada anchhc 1d:whtute leh--'amah f ejct.u't.e :han khaikhin chho zcl ilu, kan'ramin a tawrhn~ teo Buai avengin,mi,tam takin nunna kan chan a, kan in leh 10 pawh kim chan a n.L, Pl. demtu tan ehuan demne 't.am vt.alc a awm, a lchlamah ehuan buai aVGnga Babel insang sa thei leh ~tizoram-ina hau3ukna ,sum lehpai a l~an luhna nasat dan to'pawh hi kan hra ve reng,turah ka ngai a. Tin, kan ram a buai avanga kan thenawm ram to pawhin. a State pr-omonf.on an hmuh dan zawng zawngte pavlh hi Mizoram z-ah a ni ehho zel a ni. Tin, hei mi ramah,te kan han kal a, mihring nuai nga lckin a Indep~ndence han sual to ehu a tih pav.;h a tihebi lovete, pawn kanti ngei aug, a dikna pawh tum tqk a awm a n t , nmahez-awhchu, ram ropuina hi a z-err. a tot Leb a Leriah a in:nghat' Love, Sritish Sor-lcaz- to pawh ram t.o z'o uh 't.e a ni a; mebsc. z-am ni -tla scnq.Io chungah ro a reI a ni. Ram li?n,apiang hi an hausa chuang j ova, ram -tc apiang an rethei chuang 10.' Is;:-ael to pawh Niz'orarn dung leh venq ttn.1;.:' 10k. an ni, khawvel a ram ropui bcr pekheti an nd. a.Khawchhak lam ram 't.e pawh a f anq t.ern takin awm 't.awh ang a, mi ram. dinhmun t.o ka thlirin Singapore tx; pawh a dung lam 20Km Leh avang lam

•••12/- - 12 -

15Krn daz-kar khat Lck u Een cbhuah uhc i.h ani. KhcwvcL a IY1dG~2,-.dcEt .r .copu.i, Lcz- [lakhe..t ani. KhL-;;T J:::~_~i i LsLcrid t.c -')2'~~'hj

Amahcr-awhcb u, ken rc j n 2­ 't.aw.rh ne'set t ck ern avc.nq.in a ram ohhuriqa cuenrt. .in

B'Lak In p avmah' tic p'awl z awnq Z c','"mgin ken ngen 2 1 m t chawh a , London thlc'ng "t.h Lenq.Ln kan intir 't.h.L. t..: 3 1 r-cwn lJrphal1 h,ni,am u La; Lnd.Le sawrkar pmrh Lrrphah "m.Lem SE; Laf 112h Lad.ah insawi 't.ewn te!". ang u 't.Ld.n , ~1~ri9a a 7..uk kal d'3.n t:c, Lend\;"', ='. -:::u'k p'-':I.1_t1 dOg dan tc n::2..'Tl ch2n turin ::J.n kal lov'~"ll TElC'" u. vuugin un zuk ka1"lLh '2. ChUV2i1gin Indi"i F~.m ,1 P_,~_'l • dan tc pawh hi hlau rc:-'l"j 1.'Lng ]"dl thlaphanc: rei.'] n :-q-in ~~2tah i hj.-i,_~. 2. ]-(a1 a. hi.or'1 a V;:l:1d.uClithl2.k hlcin ki'l .rin, • amah hi mi·.i:,:mgiclin 'dC>u'n IT\0i 2. nihnu. 2. qua:U_ty h:L -(i'.'l hotut:.:m insb';d' '.c\:,h a. ",I(?i:il,,-::Lo. han bclh v,__ l_.l .'G.'- duh chu hotu f'.:.-J,. t-=:.k tQ.k kCln nei Ch8 u a kan ].L1};:>::,':,n' thin. Pu Deryj-a o3.!1g1arn bikna. riau hi. chu Nen <:,i~ Exinci­ p1c iJ. nihna hi~ ZC::1ah te hliD',·t~kin kan inkaw:-:l ,-,-,) '~"I dornh t..:.; DC2-~'ih k<::n in b;.;;n ni'1vlk na1;·jk kha maw tiin ," eLI ri.~h he.n ben t~:n l.~dl, nguwt dawn i12., a za!lm"m ngai tc': ,; 10 zahu",.m l",h em em ;::, dv.r 2. bcng ngam leh row; r::T!·:J };::m n"'rm 10" ':i'in, nun t>un tak f a cat has mcn life' on <:-j.l? hei'':'.i qUc3_1ity hi '-'- ned thil hiliein k3, hria a. RCl.rn Lrl:i"'"'(:.ll a nihnu an,::lin lni }·:c,l": tlinlohna an9 an9, kan nihnil -·=:'9 ::::.ng hic,.ll.l,n - IT,i hi -, J:'3.-V;ITI thiClm ·a. Knhhrf'ln ';?inga (l 1 ,fL .. - 13

Lch xohhrcn Upa bera ni t,aemavl tih - tur khewpi.n a awm 't.hi.erni.n lea hria. 00 Lnne.ih na 'tfruaaw.i.ah to pawh an han leo t.hu.c a, a awm t'~'.·"r]:::\~L hri'a. a, Pastor 'aiin a Pastor emew cnu ow tih t ur 'khewpLn t hu a scva. tihLerni.n ka hria do Vuinathu a hun sow.i LahLn Pcs tior- aiin a vuf 't.hLem omaw tih tur khdwDin tnu 2 sawi thiamin ka hria a. Tin, mimal s cwa chh.La'c ioh" b c i.h hi personnel at.t.act; Loti cnor-ect.cr­ assocf.natLon a u L vc. ngai r cnq r-onq 10 hi c. .z-cpu.lna pakhat n.L LehLn kc hrLa.. a" Chu chu Itd'"tam t.akdn ken noLh loh u niin a neiL blk hi niin kahriaa. Amahah hian zir tur tam tiak kan nca ; . Tin, -ken Houae Leader-in a sawi tak Tuikhuahtlangaq in chhe _te ah a a~m a, ~~zo Aw t.c pawh a siam at a han t Lh kha 't.urrah hian Mizo Airl c hu an crihunzcwm ZGl a. Kha't.Lh LaLa ntao AVlJ<;:h1\1,":':, -'211 .b uaf pheh. a ,hi. ,Sri, Lzmka chuan India mitam 't ck Labo.ur-e ah th.:i:ngpuihu'ariah lina­ thawk turin an pem Y'.It .ruab r-uth ~i 1!hil thuitak khati I Lada an hruaitutc .khen an ngiliht'uah maah 10. Mahsc ;1 vuwdLnni, hdarrf.n khcmz. an Lak luh -t.e ngc::i kha kha r-em I tih Lue.i.neah vkbo.n '?"~'1 tel t.a a. Khe.La.Lah khan k an auk J nqadht.uahLn MizOr'3..Jll' }'j.zo hnum humheLh a tiumne ah h.LanLn a f akewm xn tH:n<:l "chu Example p~kpat' chauh han pck K;J d uh e, 10. Chief fI'.o.ini s t c r- LaL khan 'u OfEice-ah k a .auk ,I• Lcnq a, chutihL:d chu :::.nin khutliaia ved.renqcc a s-ipai hotu pakh~t a 'lok~l a. Chu sipai h6tupa chuanin Vairengtc a sipaiina kan r~m 'luah chin hi khawngaih takin hEi nang Pu Dcng, ChioE Hinisteri ni bawk a, compens£1tion ken pe anq chc u anq 2, kari vrro L 'hl~cn nghal mai anq C' tiin compcrneo't.Lon pck a an' .r-am '1 uah chin Jehu trune courrt.o.r' Insurgency School khu neih .hLen andi1- .ee a. Tahchuan a hawi VQhgvang a, sipa~ Officor kha a thlir a, SGnior Officor a n L".e, chu .acnLo r-" off16sr..Pa pawh chu Miao a ni, cornela ni 8. I mi ~ilna chu a zahawm khawp mal amahc r-awhohu, s Lpeciala h.i en enqnqa ti .hd nqe tam a, eng ngati Ie hi 1r" ? a, t'l'a. Tahchuanin sipai-ah chu,:m engnga ti 10 chu z c., a s'::,v,rrnkua kut'ah hian he V'*.ircngtc ri3J1l h.i 10 pc ta' anCI chc u ila, zangna oawmna atCln khan singhnih. 8.i nV'liIUiTt, n'll,"> i,hnlh; nU<;:i'ithl...lhTpavlh in 10 pc mai thei. Kha kli,,=,-r Ci',y an. lei ang a,' hawtnsip bawlna ;::.tan kum khE:i:C:h e.n chen fc"i lGh vek ang 2... Hei hi in ned hJ".n ang a l cni; cn~1 C,),,-,:'I~,,'cn ("m~w .in J:awn la.ln+ lc'h 'ailg' 8 ....

•• . 14/- - 14 -

rnahnL Lo mahc k::ln' ram a zim 't.awh tchlul non .a, z uh k an 'turn Le.ia, k an ram cngnga ti hrrcna hcri pck Crlu?LLh chi lovang min ngaithiam ula. Zangna dawmn0 ehu k~~ pa~n Lovunq a, tikhuan Lor.Lu.ah- hewh vc hrih [:1-:11 ':-U"»l u tiin tha takin tihu a tihLeh ta a." A Lawmcwm kc. ti Lur.uk 0. , ka nuaf.hde;n ala. tha khan k het.d anq khe a n L 'tc c 2, t ,

Tin, Soz-k e.rn a r(:;.il;;,·l>_c:, chcLh nhhunqa Qthiltih tc r ccord-cib ewm -rc nqo i. sse .x-, ;'l2.D. duh chu hod hi kan House-in min hriat~Jui t.ur- r- 1_ .1', oewh ka .duh e , Ka 52-vi Eak anq khan anunnu hi b ua.tna h~_ir b uad.n a hlir full works struggle in a khat a. Chu't Lh ke.rah chuanLn sorkarna to a _r-awn din cfiho a, IC::,{j din phat a't.cnqin har ae-cna eng EOrig emaw Xan 'tewk chhc__.' ';0;01 a. Tahchuanin k um khat crh ewz-h a nf c kan Sor-koz- chhunq lche, khatih chhunga ken Sor-kaz- dinglai mck tx:, C::i:lg 10h z c L tur t.erre chhunz atcm a k a duh chu.. i;" Sorkar ch'nunq khanin zorcm mipui zofe tcn a kan nin em em khm-r::;:-1i Lad, atanga zawn chhuah kan duh ; ... s s em Rifle hi a hnr-vt chhuek a, zolchews anq-eah -'J. dah cbbuak hi a ropui em ern \:., ti a, .rooor-d-ceh awrn ngJi s c k a duh a. Tin, aockcc hn::t'>,'-k ,hi a nqet p.awdmawh ern ern a, Mizo Civil Scr-vLcc L I tun ;mi3. criuan i ...dditional D.C. !.lai 2, 't.awp thin t.c, , Nj.~3:,r::lIn Police -scr-vtec Adddt.Lona L S.P. a 'tcwp mad thin -c-:, Hcnq't;c hd . a nqeLht uah c. 'taricbuarrLn c nqnqc ken tih ".:h(;~.;-l Lob anq tiin tunah ~~C.S. 'tc chu Bewz-hs ap-vah to h Lenko.i. chhoh an 10 ni t n a. h. ata sang pawh aecr-ut.ary -t.r: -.;rlg p ewhdn vh.Len kai ohhohne <3 r uehmen a. Tin, ·MiZ::H:~.J' f'::>licc Service 't.unhmea SeDaPeO .. Lch T..dditional 8.1'. ma.i. ;1 'ta'l'rp , -t.hd n tc Jche, S.P. chung Lamah D.I .. o , t:B:11c:nga k a:i. -n tir tu k he i'l Scirkar k ha an.i bewk a .. Tin, kawng zauh-~(tn duh ...em ern a, M,J':'::'=,r a ,10 't.arn t.awh 3., mf puf kan tell',' t,_"c,}-j a, • kawn-;; a ohcp a, traffic control hikan buaiIH:..i-r"l.','h laiin k awnq z auh tumna ka -t.awnq huat.t.hu s ubeh k -in -tih theihloh, a tih hgaihna"pawh kun hriat tawh loh hmcn ap.Lancdn akav,mg kan nek k an zim tawh LeLd n Sawn 'cawn atangin Chandma~i-ah via Ramhlun khawtc ficldti"t tiat a han lai z au saw. vawi.Ln t.hanq-ther-t.e h.i anLn a h'.lc:nh a Sorkar hnenah lawmthu sal-vi :·~2n. on n"2G.wih D'p.wL1in ~O hJtia a. Tin, Ch,::mdmari utanga ehaltlang k-'1wtchlL J.h3.h" • Rnwn

Tin.. khawthlang kawng K'1.nl1mltn atanga Kawrte:thawvc:ng kmll1g,te, Bairabi kawng tc ~:>n·rh kum kh.-::,t lch a chanvE;l chhuna kban a chhuak hm2D i a ni.l~izawl WLstcrn Circle a ~ S. B.. phei chuan T~-,i:r( _i~),j.WJl a dawhkaiturin P .. W"aD ..-in a hmanrua pawh kan 12k},,-,.'l:r . t2Hh e 'ati a. Tunah kum thum Sorkar iIa· chuan ~"l:::.':-';'lC:Flh khu2.nin Motor B02.ra ·dah a, l{F1nhmnn ;'t-AnQ"Cl. t(..-.wrb"'-2:1, .'-'l.izawl-ahnitin l'lobYr service alilITl thci tur ,:.:. oi ;.~ 'l'unah chui1n Si lrh<1r .kuwY)(J p.i"lwh :tepin;' 3., Bair4bi Xu.l",n::-; .,<.wh a. "...... 15/- - 15- ping a, Maroit kawng' pawh·a ping a, a pirt9 fa~ vok tawh a. ']~ichui1Il a lca.Lne, lcawnq .a awm tawh r-ene reng j ove, Driver pnlchat; (vc.L) Jean dcLh p a.Lh Ln ken ker ah buedna a 10 ewm 1eh a, chu't.Lanq chu a 1') n.L a. Tin, I1L:. df.n-, hmun a dik takin 't.unhma U.T. hunlai ohuan MLA to an 10 avnn a, thlakhat t8 an 10 MLA a, kum ch~nvc te, kum khat 't.c ;::~):1 10 MI.i\. a. A term pu.i,tling hman 10 tan chuan pension hmu'h thcih hIck loh kha Pu Laldcnga Sorkar 1eh Pu Laldcnga'n a hansiarn s ak t.ak v ck mai hi. Tunhma tuna Ex"-MLII. zawng zawng khanin a bik takin a chungah h1an lawmthu sawi hi kan ba ngawih ngGwihin ka hria a. Tin, MLA hlawh pawh chu thlakhatah Rs' 200/~ mai pawh ni16vin Ra. SOO/-ah a han tipUng ohhc ;1, l'·iinis,tcr- Leh MIA tc inkar a qap zaU lutuk hi i ti zim ang 'u a han ti a. Tichuan blal khat MLl~·theuh thcuh ten thcnkhatah Motor eng cmaw zat an hrnan theih laiin, BuriqeLow nuem 'tak an hrnan thcih LadLn thenkhat chu r-o thed taka. an awm hi a hzc Chiang em ern a,ML.z~ 'hLawh p awh chu Rs , 650/- atangin Rs.• 30001­ zctah a ti kaisang chha ta a.Khatiang khan thiltha tam tak a ti a, t~il dang pawh tih ala tum rock zcl·a. Tiang chuanin Bairabi Hydel Eroject nisela kan Sorku.r hrnasa 'tcna 'thil un ~0 tih tawh chu.kan chhunzawm tur a ni tih hi a ngaihdan;8 ni a.. Bairabi Hydel Project to pawh hei a c Lcer-cncc cnqkdm a han buaipui chho Loh a, ka hriatdan a sual palh anih chuan min ngaidam .sola, House-in a clearance pawh kha a tifo1 thawkhat nlin kan hriaa. Chu chu a lawmawm hlein ka hria a. Tin, So~kBr hna'thawk rang reng a hniam 1ampangah pawhFay hnomally ccnmte.ccc a han din ch~,) a, khenq te kha a .ropufLn lawrn­ awrn ka ti a. Chutiang chuan a thil tha tiha sulhnu hi chhui'tur tam tak a awm~n ka hrio. a •

. zcnaher-avhchu, a duh angin thi1 a ti f~kim runan 10 crawh hi chu pawi ku' ti a. Ani ngaihdanah c huant.u pcrty -pawh tu aorxaz- pawh k an ram Leh hnam tanthi1.tha tihah,chuan in 01 aug u, ka cho R ni Q tih hi kan ra~ tan chunn a tute pawhin chhunzawm chho zcl turin c chahin ka han in chah duh tak tak a. Chu­ vangin tuna kanSorkar. ding1ai mck pawhin a th~l tho 10 z-uabman tamtak t.c., hrnalaak a ne.Lh tie hi min chhunzawm sak 'turin ka han chah duh a. Tin, a thih ni pawhin kha­ tiang khan Pathian malsawmna a dawng khawpin ka hria a. A tlangkawmna atan PU pcputy Speaker, a ruang lo th10n n t pawhLn M::ltor sang chuqngin a hmuak a,·· ti:a:ng khan .khue. a han tha 1ehhlauh a. Tichuan a vui ni khan khua a chhc mai::l.wm rnang o kan t':i. a, k err-.hLautihawnq em em mad a. Khuaten zah an 10 ngai a; khawtha tak hnuaiahkan hiln vui 03.. Ministcr-tc p awh p.atihum. pall Lad an lokal dawn c an ti a, mahso Airport lean .ewrn la1in an thulh Lch tawh e an ti a. Tahchuan hei tuna kan opposition Pu Zorama hian k a hawsan mai ang a, .neriqmahdn 10 nghak rna! tich 2: ti a. Tichuan jee.i.rnahLn kn mal nghah ta a, a tawpah chuesn anlo th1cng Leh t-a. a. Kh.a't.Lanq khan Central 'lam at.anq pawh.Ln an s-ewn ngai pewdmawb a, .Mihis~ar':"te an rawn tel a, a thih d an.it e pw:whhi 'MlzoramiID. thi nd ac .hc't.Lanq takin a ropuiin ka ring lova. Khawvcl,hriatah,to B.B.C• •••16/- - 16 - • • 211 tel V.O.i... -ceh t.c, B.B~-u.h t.c, Mizorc.m So.rknr- ,,_ -whLn State Eunc.reL h i e.L a hen ti t;c .pawh hi a 1 Clv,TCj;J.ONT;: ':(1 ti a. Tin, a thlanJ. pbumno 't ur- c hunqonanqt huah 'y wh -.ut.c cmawin k an .l.a .Ln t.h Lk peLh zcl:o:r~;; >31;1h k an -c L ni rn2.i t.hci, e., khilai t.c kh.i, hmcn u.Lhawm t"::k p ac-h ,-:' ':i ang. Amahcr-awhcriu, 'amef Pu Lc.Ldcriqa thik ~,)ha t.hci, t.ux vhawp hi s awm pawh La :3.'Kr:1 r awh SC, a hmun 't.haLad k -"J. l­ z c L t.ur-ah k n n'Jc_'_i. "~{~ Lewm o ,

, . ! PUAIC:~~-UNGj,. ; Pu Dcput y S~")(j2k(~r, v.iw.i Ln n.iah ken l'1Ll-I., kan Oi-:':'-- i t.Lon Lcadcr- surma t.hu he L:YISC •Z 'J."t1i1,1:n t.eka kerr S:?'(.-! i met

hi a Lunochh.i e t; -tnL1K h.Lc.Ln ka Lz-La a. '{?VJiir:. D.",.

l~""lc, Pu LeLdcrice h.i. -~cl' r-am hmariqa.ih a'vanoLn kum t.em t.ak z-arnhnuad ah r-am mu.Ln he r-em t.an h.ian ;J, t.awp t.halc t.hLenqLn a in h13:1 a n L t.Lh Jean hrnu a , Cuuve.ncchu an ke.n ram a hmanqeLhrie hi 2. P:I':l..dLn a cntawn t.Lek h Lci.n ke h.rLe a. Tin, ram hrr,,:cncpi.h,,;-, k an han ti "1, k.n-,' F'e:\! k'1 nrnanqeLh kan tithcu:--, c hur«: 'L~2.11 ram hmanoa.ih tihna chu Jean hmanqe.Lh a't.nne k an in ,. ,:)",la hi a ni Eo a. Chuvanq cbuun k an .r em vtanc ·u Ln ':),;}::-,;(.,- S:::2,TI z uk 't.ch h t.an ken z-orn nmanqe.ii-rt.u zawng z ewnq 2.1 ~1~; .ih j-Lan hmanqaLht;u :')(:T z Lnqa chbLar- 1,:)11 theih Lc.hub k:,i car.cn ka ngai a~ Chuvenqcnunn kan ram t.ane a in~)(,Jcw' - c ::: kan • l' ., ram t.ane a t.hewhne za;Hn9 zawnq't.o s awa vok aenq -'-:')~"~.!..'l, kan ho't.u't.en a an caw.L t.awh z awnq ZiJ.wng e t ariq kl".L

Tin, chuloah chuan m'::' ,~.!m ruh mi a nih thu kan sawi nual tawh a, thil tlcmtc 11.'.:1 so.'di Ion tel ve leh ](i:~ duh a,. Man of principle anihna h'i. hre chiung vo tha'ltlkhat hlcin ka in hria a. Hrnanah b2ly:('.. 3.d,5h a forc'C tum kh2n :au.~lglaJ.csh atcl-1lga tlan chhuak :]. ;kst Pakir:;>tan pan a an ko.I dawn 1aiin thui :tal< thlCG-:;;in 3­ thlahtu-ah ka va t.an:r Vi:; C.i. Chumi tum a a thu.s,'J'(lri C:1U ka hre rcng thin a. Chutah chuanhcoi Pakistan i:l nn thla daih da~m a ni a, keini hclai ram ngawah kan il.~,n:11 ,'.~ ni si a, cngtinngc kan in communica'tc ang a, cngtinngc C'F1Dchin karl i:1 hriIh thcih ang Ie ka Pu tiin kG zavrt D. Cnut2. min chi'lanna chu 'E khztwv(,l hi. i'l mum a. ni tih i hrc 1u \;':,~,Tl ni '7 khdvlvel hi Q lrt1jm el, khctwvcl hi, <:'.ommunJcaticln-in .C) J

Tin, chU love ka sawil2D duh 18h chu -ffiirriaT' zalcnna ngaisan-gtu ani. -Mirnal zalenna hi a ngaisang em om mai 8,,,. churni avenqtcnoen y~tc Lcb Social Ol.~ganil3!?tfontcl Kohhran te pawhin huncn~em:'iw ti¢hhungah'khan amah hrlatthi~n lohna ap uei fa th~n a rii-. rcnahcr-ewhcbu, anI cbue,n mitlnin anrnahrU b.L'Lrcua kawng 'an zawh hi, m{ pawikh~wihl0 va an hlimnQ ka\wg an z awh 'hi chu "t.uraa ..SO:\, Lse L rual Fi -n.i, 10 tiin e salrd thin kha xan,l,a hrc r,_vJin ka ri~g. Chuvnnr. chuan mi.me l, tinton'k~n zalenna hi tuma pawikhawih lovin kan hrnang tur [} ni tih hi 3. 0.inpui r8nr;j thin ani. Chuvang- chunn Y:r1i; f:hcnkhatt;qn dan 10 ang .a.vanmabrid YMA. duhdan anQ 8. ] oh 1.:2.il~clFln ,10 Bn9 a. en :10. hn-athawh thenkhat:LQ Lanqah pawh cn~ C"ng:'.qllluw h?xr>,,~.tDa., a 10 ewm pawh khan Pu Dcrrqe ngai,hdi1p rLrc,thiaro Lova.ri," id..mal z e Lcnrie a .duhaak dan hxct.hd.errt Lov.Ln an "S~l'v.'isc;1 Lek Lck thin. Amahera;'lfhchu, lchanq "~awng 'zci.wnrr kh3' mitq7..rt.lenna rru.me Ld.n z a Lerma em nei h a, -h,~ an hnjaj1(; t.ur' ani. .cbuveno.Ln aocjaj, Operation ken t.Lh art,g chLvzawnq zawng 't.e, I-81igious oporet.Lon 't.c pawh a~'Jffi t;h-ei ..e ni.• Chu'yanqdn mi'maL tinin k an z a Lenna hi a n Lhne ang tekLri ken' hmanq nur- avnd , Kan 5'0ci<11 life in emew :co» Konhxe.n ciodhneLn emaw mimai z a Lerme hi a rap bet' 'car 2.. 'ni lcr t.Lh hi ngc..i'f:t.dan nghet tak~' nedtu a n t , Chuvanqc'huan 2.. :19i'"d b.sen 2Wmhle.in ka hria a.

~in~ chu lo~h chuan Mizo sccLa.L life s i am t.net d1.ih'tt).,,p.- nf," a, Chumf, kawngah cfiuan 'thahriem nqeL t axLri k;:tn .sor-ker cl1'li\mg Lch kan aorkar- Lob hnuah p awh 't.hoLh tpwl)rhhu:"\oa' Ehawk thintu ani. Cnu-' variqi.ri karl aocra 1. l.i:tc,·h:;, hm9-n1cti kan pi. pu nun e t anqa c hbut. a tun hun nc.n i'l inmil·'''tawk,. 10..'t.e,, p<=t.i.h.. a"_., tUTI.1,ai

••• 18/- , '., .. 18 kbew veL rru.pu.i t.c riunp'hunq ::1i1 a. zofate k an nun vc " ....c Lhna -cu.r a lean soci.cL life Si;:T" t.het. hi a t.hLL 't.um Lian ':::c~r 0. nj, cm... chu 1-:2. ricn sci.TiLY1J" t.cL duh a n i ,

Tin, Hizo rni pu.i, t.o k he-rvc.I hriarn c;1:an'Jka.::~·g' c ev-k to d.i nbrnun t.c Leh r o LcveI 1:'::0i '1. din ohhuub hi 2- -t~_111 t.cm J.L)n bcr pekhat; a n i, 2. ';>'J,,'Tii a't.c.n cnuan t.hci h -t.awp.i.n k an r-o-n t.e.n e. t.hewk C1 ':1i':,::."1 k an hz-s.e.t; 'thE' uh >':'13. C!1\J Irjno.i.n P1J. Lo.l.deriq 2. he '::.l_:-~~1·_; e hr-uci t.u .r opu.i kcu, .,...... ,..~- Lc.h k an hnam hmenca LLt.u vawi Ln n.Lah L2n Ol12.'.'" a, ;"c, .',sscmbly House z e.hawm 'taka ,J..:':~:'':':1 c h.in s-'.',;Ji e'l 'J: .:~ _.:.r>:, .<.CLn 10 rlc,lt;;: ma.i. hi -::,. lLi.':1gc-,:',iat tr-lla'khl n k:i he'i:,.'-' n.i. .. · Chu -ehu t.aw.i.t.c ohu v2,'LI.. n.lah ~ 1-'.1 Dcput.y Spc2kcr, J:'J. h an sawi, 'Ie a n i. c. Kc 2.2\1":: ',_ ~ i PU V..-.I"\lENG,l-. 1. e-u Deputy SFc~".kcrl vew.i r.ah ... hi ,:111 'j'·Iizc-te z Lnqa poLit-Lcs I, a ken hruai'tu .r opu.i. bc.r- Pu La.Ldenqa aunno kc. !";,.:..i t:J. r:l2.i hi ·a mek =-ki ti- b Le 2. .. hni ncn h i.an mtmc.L ·LJ.>:'2

Ln hn____a.i.hne._ co. "0.",'",·__"co."•• , I ..L~...,.... h.r_ ~ I at;~. ch..,t an_ ne.~, ernawco .'_v l•...., ....u_",~ n• "'" c i. 't.ebcn.i~,,,...., am Love, i..ma'hcrav,ihCl1u, :<0. han sClwi duh a chu ':;;nlit.Lcs at:2D'~'-'" karl 10 t.hLir-na 1 -d ah hruoLt.u a nihna tel -c Lr I ken .rem t"~niJ. a r.qaLh'tuahria 't.c hen new.i.Lan v-: lea (.1"'.

chu iJ. nL a. xrt s..z.s , 0 .L3i lchen 'Du.Lkhueht.Lanc-cah \:::".:1 fa-tu ho thin a. 'r-unef h i.cn Hiz o pe. dan e n.jt n Tuikhl.F'j-'J Lunqah in t.bonewrru n k an in kcwm dawn chauh a. /->mahcn',,\'h::..:":.1, V2,Wj inniah a aunne jean nei Loh ta thut me t , Hc.i. ['LoD mihring nunah tEO, hunan to hian Patllian r-cmr-ua't.ne chauh 10 chuan ll:ihring hi a' LokeL thcih Loh a. ni tih hi :J. tichiang hlcin ka hrio. at

'I'dc'huan Pu Le.Lderiqa ohunq-. cb.anqan b.i.an hot.Izmq h.i.an a hun hi han t.hcn tci. i1<:./ Kum 1961 1Gh 1965 Lnkarah over-qz-ound politics an 'ccLb lo.i kha hun k he'tah han dah tCJ. LLa, 'rLn, a hun hn.cr-n aah cbuan '1966 a cariqc 1976-ah jean ram Independence 'C.i~ "::-i a tan neee t.ckn a Lek 1ai kha n i.aeLa, Tin, 1976 c-~:i.:~,';;' • 1986 hi Centred SClrke.r to nona Lndew.r a ibbiakna run ncqct.Lat.Lon ken ti anq ~, churrd, an neLh loll. en Lo k Lr-na tur Mizo mLpuLf.n lean Lawm am em hun 10 thlcng kh"'::.U-'.

La.Lah 'khan cch t2. i1a. Tinl 1986 atanga 1990 hi nichina kan nguihthlak tak an;J khan hela'iah H:Jusc Lcadcrk;l 'ni 3, Chief r-tinistcr nl a mi a 10 hruaina. 1ai leh ·tllr':1. Op?osition Leader ni a mi a thutpui hun ni t2 scl~. Ran sawi tak ang kh2.n Fu Luldenga hianin MizorC1.ffi t2D:~ :=112. ber tur leh pawimawh leh tu1 hnam dnngtc kan L::- '''.rl VC na tur atan chuar.. India atanga kan i:1 1ak hr2.nhi a tul a ni ti11 hi innghahna policy a runangin 1966 March thla atangin bU2iQa k2n 10 tav:n'] ta a ni a. India Si:);::'.i-te nen a inoc'n2 ra;;::thlak tak Hizoram chhungah 0. 1,:)''::':lJ_0ng ta a ni a. Khami politics kha kcini Hizo UniO~l ;!?.L"'Cy te kha chu kan hOtUt8 India sipai hi kan kap hnch l'Y\T-:lnCj 2.;,

.... 19/- - 19 -

Endopcridonce hi chu k an thlcmg'::·ha. "10 r-ene r0ng 2.n] tih kha miJ.l:' a axttrne laka T\:an r-em tana tha z ewk tur chu Mizoram s+.::' c.. ;-~i a ni cnq tih kha Lna.tr-tt z-na kan 10 neih, kan :: -'.1..j,"::)" Mizorn.m Ste.tckha a. n L" a. t'.I.'1lQhCra~lh­ chu, politics s 0.:;' 9 , z awk Jche L, a , ralthuam 'tc nen a ~anna a 10 ewm a. Si;:>Cli .. -t.c non ainkahna kar-ah khan lchemf t-ua.lchhunq poLfL!..<:~:, k an han ti ang a, kha kha chu a lcng thci ta 1.). "~'-,;~1hcr2whchu, ken rrqa.ih'tuahria a kal Li.an ber zawk ,..::. c rawh ohu criq't.Lkah nqc Pu LaLdcrrqa to hi hlim tl~n0 t2ka a~ 10 kir, leh theih- angtih kha ka~ t:1:.irna Lj.an"'here ni vc tlat a.c..~t1lTli an 10 hew vc 1eh 't.heLhna at.an cbuan ken 10 salt/i VB thin Mizorarn St'1te k an tih a Jehu Lndi.a rum ohhunqa pol Lt.Lcs-ceh chuan !'fJiZQ 't.on ken tihLcn san the:ih' tur ni a ken r-tn tlat avanqLn lchuLe.L a p awh khn k.e.i n.i.ri 10 nawr tehchiarr: nqemah pawh kart dah ta iova. K.:.n hriat angin kum 1972-ah ur kan ni a, UT Ministry-ah pawh khan membcr.thonkhattene Mizoram hi kan thenawmtc angin statG puitlipgah kan aw~ vo tur a n.L -t.Lh vr-o aoLut.Lon to an 10 bua'caed.h thin a. l.rnahcrc:wh­ chr, pe.rLd.amon't-eah Pu Chhunqa 'to, Pu aep.rewnqe te, tunah min awmpu.L r-cnq 't.awh lava, min kalsan ·tawh a ... Chung ahuan hemi hi kelnin a kan 10 tih chuan c dik lovanq tuna k an : ram' t ena uhcLht awp .a tang Pll Laldenga t.e...h0 hian helai-hi.chu2.n 1Q' hawn~ tur a ni ang. Chuvangin keinin kanlo,tih bucli ch'Janatha lovangtiin min zirtir tlat'ti. Rcsolutioncrhtt:.:-i'pa.whCtlUan kan pu-lut ~ichuan ~~ hlei thei talovs g 'nichina Lald8nga nun kan han then a k.an han .s awf tak- ang k hen India'Sorkar 'tc non a !1::'0o'tiation an ,1") n<...i' t.lrcd, -ca khe Lawmawm k an 10 ti tak mcuh a. Ti~chuan h6ipolitical party th8uh tc hian mah~'1i policy tihcuh hr.n t.hLak a thildang han tih hi he.z-s a k an tih b oz- a n L t.nc.n a. Ch umd ah c huan tuna k an sun -t ak Pu L:::lldc:nga .bLe.n k\'1 t: p o.Lf.cy hmasa a k ha Mizo mLpu.Ltio 'tarra t.uar-ne. crnaw ha:csatnalutuk omaw thleng tiu.ra a r-awn hz-Lat; chf.n a khe a ;;olicy'Independt::::.nt a kha thlak a India sorkar -t e, ncnc inbiak theihnarilru duhawm -t ak Mizo mipuiton K>:iD ns:h~l.khlclh, em em mal a rawn ned tiho.L ta a. Khat:iang ng,J..:U;dan, nef thei mL, nLchLn e lean ngaih­ 't.hl ak takang a r,_-'::'cci~')+e 'ned a,k1:l.a~iang· anqe India Sor-kar- uenc an rc.'tJn Lnbo thei,ta a kba, Khalaiah khan ked Pu Lald(O!n::-f"l Li .ro.oL .ke t.L. a, .aahewrn pawh tea ti 3.. ThenkhClt chu n Lao Lo 11C::"ti'ilri'g hian kala ti tiewh a, »uao­ .reme-Ln hetikhawp h,.:LuD a tuar a, ,khaw saWikhnwm 'te , r-.ar­ satna zawng zav..'i1Cj an tUBr tavlh a" Chuvangin kei hotiana hian Vet haw' 'V~l lqh to. nga\1t ila, 0ngtinngc" mipuiin [;ltD ngaih' e.hg tih d;'::::'i0t.u~hnQ pawl\"nei hauh lova, huai 6(-'0 take. chu chauh pawh nl lava a nautc ho nen kIm· -Lr'lka HizGlton ken l:J r.';hahhlelh cn'f' em hunrcmnF\ hun ,inin r&wr. thLm tl,ci khiJ. Fu Le.ld2nga. ropui" ka zuk tihna em em l'3.i a chu a ni a.Chutdh 'chuan vawiinni a kun sun tak a hi kan hnC:i!.uh ,h:Cahtun ala rei hi rnrn t,pna min han tihpui nisr:1Fl. 'Mi7,(-')rri-ITl +0-,:, h'i,min 'eng ang t~ ngc :p.i ti.h tur tam t2k suang:tuah' leh n:-jF!i:ht-,ll<=th~ lawk a ni angtih hi ka ring tlata. Chumi' s.ng sa'wnga ka ?l1kn'.)-"Ii,ht-.IJ<-\h'. ~huan vawiinnia kan sun tak a 'hi .. :1i duhaWin tak kan ram tuna ngaihtu8hn., nei mi, principl(~ ~, ding khatiang mi kha kRn.· sun niin ka hri

'r'fn, chul.oah ke han .c-et len Lch duh cb u Democz-ncy-cah 11i2D Sor-Icer- n9ia1n'.:;'-:c:t t.c, ken ti a, ncLeLn.jb c t; taka 3. kal ob uan a t.ha ':'_'_!1i .na:i ,-:lavr.n kan hanti 2, a d.ik hie 20 JJn;;"hC-Lay.~'hc;·)\J O-,-;~-:;ositl:-::-' thp hi Dcmoc.racy. $,:)LY;'J.L:-',h ohuen Sor-kaz- vzmnoi hna ropu.i tak a ni a .. 'j-una hct..:if~ kJ.D Jee.Lphunqah h i.an Pu Le.Ldcnca Chief IvlinistLr =-"3""hLo n L t.owb, Oppos.it.Lon Lcadcr -, ken h2D1Gi kha ked vcrmcd k a 10 in ti em em mad U.8 Chumd k a h·3.D 'tLhna cho.», chu So.rker- h ianLn hnia LkeLbt.u Lhe tak 't.c a nLi h Loh chucn t.he ni c\. k an hz-Let. rLn"~",::\ L- to hi a 1:] fcmkdm ta;\,!( t'~in Love, Oppos L tzion c hck -~ .ck 'tak Leadc.r- tha t.ak ncLf,n " oppo r L tion a z-awnhr-ueL hLJ._J Sor-kar- vennc Lhn a l:--:);:nlitak 8, ni a. Chumd eno 1;"'J~ >, chue.n Pu LaLdenqa k an onan hi keini Housc tan t.c , -' 2. L L« t.ak.Ln kei nf a aoz-kcrna 1,.) cbcLhcu tan. t e h.iancbanna r~»ui tak i3. ni a, a udhewm em. em h Lan ka hria a. Tin, u t~:"(/.'~~'na a'tan chuan PU Lc::,ldenga ken vui d en rt o, a t.hdh (L n t.c k an h r-La a, s awj. Yak 10 me i, ila.. Amahcr-awhcbu, -f,'·- riLnnL a amah x an a unne a lee han s aw.Ll.en duh C:1U K2D nccih-. t.hLak tak a nq a MizJram Sorkarin duh.sak tukn an j. • buct sqj.h C::OD to khe Lewmawm ke tih pud. tiak mc uh a. Tin, chu.Loab Central sorxcr tc pewhi n riqeLhsek 't.a.ce a k a Lna api.anqe an 'h.r'c rcng a an. tanpui 'tc kna Lr-v-newm kJ. ti a. ?ichuan ani Jean 10 char; 'ta hi keini E()\~3'_ 'tan hd an nLohrra .r c pu.i, t.ak D. ni a. Vnwi Lnn.iah h.i an c: cobunqt.o 3. fate, 2-.. keLs an tu.:,<:' t.c tan. ~=.JQ~",'h k.an t.awnct a i. ;:::;__ 2.., he keLn L Hous c ~,)awhin amah kanhriatrengna a't.c.n chuan a nqeLh't.uarma t.o ~(haD9ang z awnq tc pewh lche hcnc :3 -r-ker' ken ke.Lpu.ineah t(::;Jc:.wh kan hriatrc:ng a ... tihhLJ-\,"l'r,,:lir. kan tum c hhoh t:~ hi t.ha.in k a hria a. Chumd chu vov.i Ln n.Lah h.i.an ka han s ew.l. d uh chu a. 'n L c , ka Lawm '-". 'J • PU RU,~lliCHHIN.'. ;:flu Dopu't.y Speaker, vev'tLnn.Lah hian .can hnem t.ane T,-:~ -ropu.i. Jean tih Pu LeLdcnoa vt.unc kan 0i)Position LCddcr ni:;_-:,'::" ruck leh HLI. ni 12.i ',Tick. Tin, he House Leader pawh 1., ,-1 tawh s,qona thu kan sa-vli to. rnaihi pawika ti a, l,m,g-o -chhiat thlak ka ti u, ka ui em em. a. He House Lil~C=-j1 hio.n ram_pusnpui 'h._ion kan chan ror;ui hle 2 ni tiL ';i a '. hrnasa berin: House I-::a hriattir duha ni.. Z',,-v,;lc, 21'"d ch<:·t:r)chir-l tam teKkan ngaithla tav;h a,., sawi duh tlGm a z ,~--.\'m,j }::>;1_ i.1c,ih vs te r<;lwn saw-i ka duha. Keima mir;'lal nun thlcrl,_,: )C'.W!-:l a a policylch, a 'c-;liltihin 2awmzia a neih zia 1;i '--{>.lac pawh rawn hrie.ttir vc kil duh a nL, A, hmasa h(~rin c;ni'ih 1'.1. HNF din chhuak:tu 'Founder' :;'-'rcsidcnt a ni a. <--.mah hi larna leh a ropuipa tb, a political carrier lokal zl::L1.h ,~hu3.n a 10 lang chhuak 2. AmCihcr'::1whchu, chumi u. 12.~n::: lei]'} ropuina a. Ian hma, l-,an khaw:;,:J­ in ri:!:In a hmangaih a, iJ. vei zia cJ. ti1ang a. Ch\lt:~lkhllan Mizoram leh u hnom hi Economic emancipation k,-:c.l'. t ',11 khata tanga chhanchhuiC'h t~k,~lanil): ri,lru- nci :r,,,-nin l:)'':;l-;.~--ic;Ql foundation I8h c: pnr'ty hi a ra\f,'n dina oi. ;:~ ttH,~ "'In k3 '. la hriat ren':J" pakhatah.chuan chutikhawp a khi1 ::.>:Q\·"b.,. a ,.,-. -••••• fanu Sikul kal turin Pencil a 10 nei 10 hlauh mai a, 'Ka Fa, Pencil Le ina tur min pe rawh I .a ti a. Chumi 'tum ohuan d er-e pawh ka lonei si leva" ka lunga _chhe _h Le maL a ti . a nt , Nimahselangin he politics hi ram _leh hnam .hmanae if]­ na leh dinchhuahn2 tur, thangtharte rawn hliro vena tur 8 ni tih~ a hriat 8vangin retheihn~ hi ka pawng ngam dawn a ni -tL panf,n nma ss r-ewn 13 ani. ChutLang c huan 1961 Oct. thla chuan MNF party pawh ,kha awpbehna lak at~ te chhan­ chhuak turin -a r-awn din t a ·reng ani. Chu Party 3. r-awn din tirh lai c::huan lehkha zirin Shillpng-ah te kan 13 awm avangLn amah pawh ka 18 hmu lova, ka La hre bawkiLova , Ndmahs e La ChcnchLnbu-eah vh.La n MNF Party Mizorarn-ah din anih thU an rawn zisk a. Chu chuan ka thinlung a khawih em em a, ka thf.n a;~hawng em em a. Tui taka ka n muhdL La L kanthan 'thanghar-h phut eng mai hi nf ber'Ln ka in. _h:,i a a. Tin, chu thil chunn ka thinlungnh hian thusawiin mln rawn ko ve ni pawh htan ka hr-La a ,mak ka ti khawp mal a , 'I'ahchua.n chu Chanchdnbu-ea thil 10 chuang chu hetiling hi a ni a Mizoram-~h chuan Political Party pakhat Mizo Nat f.one L Front an tih hi din a nf a, an Pres-ident chu Pu Laldenga a ni ,~n tum chu Independent a nt , Tin,' chumt a tcn chuan Volunteer Organisation pawn an siam tih c h.Lu h hi a 10 8huang'a hi. Chumi Chanchin bu a a rawn Ghuan phat atang chuan India Parliament pawh kha a nghiog lawih nghaL a nr, Nehru pawh kha M.P. -tarn tak-.chuanfloor' ah an chhuahc::hhal ani. Hetianga ken ram a thAI ,10 thleng hi i hrelovem ni? EngtiziA_nge an iri t~ 'tih pawh ken zuk hre bawk a n i, Tin" kan -ram Po Ldcy chungchangah te, kan ram Politician te "ShLl.Long e-a h. Ioka.Lf.n vtbusawfne te an nei 8. Vawi~~Qt ~hu vann€ihthlak tak malin' Durbal Hall-ahkhuBn ken ram Politician tG lokal chuan inkhawmna an nei 'a, t husactnn an nei theuh a.' Chuta ka la hriat­ r-engeah ichuan 'thuaawf t.u ...e h chunrr Pu Sapr-awnga te, Pu A.

'Eha ngLur-a r t e j r Pu Lalmawia .te Leh Pu La Ld enga te'un nl a, an thusawt chu thS tlang hlawm viau chuan ka hria.

Amaner-awhohu Pu La Ldenga t hu han sawf ve erawh chu hnemdang ~himra"lna e ta Leh Ecoriom.Los a rahbehna ata Mizor3m mipuite 'chhanchhuahna thu a rawn sewf avarig khan, keini tleirawl te chU min ti tho em em ma.L a, 'bh.LnLung a phur- thut ken tih eng h-te n ka n fiwm ni berin ka hria. ' Chu'tah chuan engnge ni, a r-awn sawi kan tih Ghuan tehkhin thu_angin a sawi ta a. Thian dun ram an kaL a, -a thianpa chu SakeL.... in a seh- ta a, "ohhen __ t Lak ka La awm e min chhan .r-awh a .t.L Lawm Lawm a, chhari turin 'tLa ngvaa. 'kari 'tLawm dawn em nt ; kan chhan ngam a ngem tih z awhna kha a r-awn hmang.« rn , Chutil1ng ang ohuan kan 1"8111 leh kan hnam hfe n khe.ng cch LmreLna 100 r-ahbehna Lak e ca te kha ch-ianchhuak -tur-Ln min au Lawm lawm a, vB,wiin ni-ah zfr-Lot te Leb Ht.ao 't LanzvaL. .te hi a 't.h'lLr-tu rna! meI ken ni dawn em nt a han tih kha chuan kan tang a-t. nreL. a ni, a dik kan ti a. Chutah chuan kan han banvelah phei chuan hnam dang a bik takin VaJ,te ph€i chu gate a hmuh hmasak ap.iang kha hnek ngha L pawh kan duh deuh mai a nt , Chu't L khawp chuan he policy hi a rawn'keng a, .tria kan ti a, z.uLt.La k tur pawh niin kan hr-La a: ni..Tin,. amah hi kha-' tianga poJ-ttic 'a -l'OWU_ l::'-~lg i:hrl:l' ,qeuh anih avarig khan kef ••• 22/- - 22 -

p he L c:''',:~~ k a III hre 10 'c'[; '1 ,1 rcr'l:'L "'1itCJ ka z''';t IU thin ':'1, tu n-,u nn i n :J c nqnn'. mi n-ie .':1 nih, le:'V-,;" Lamo}­ rln~ 2nii, t2 'In~I";!(~ ti :I, chi!< trllJlrr"i- 2 Lc r nc c m urn t c Lah :c l.e hk: ') ,. _ I,n'] te ~j·l ....'h ccw i, t··". nii.n nn h r Lo i.n ke h r e 10, .vmahc r-o "ch'J chut -i 't ano cl-'CjC,"'J'!i3hiJh r::onfid(,;:ceka neih ;)!~c;h '.. ' t Lat thun'·~. C!cQ n~oi c~IJnn ram') hM3nr':Jih 2ng • C ;81icy rawn tUin ~ ~3wh I~i k8ng kawh M]'Jm J.uh hilln nr-'Jf: ni n qu.L :::lnCi ken Z Ii, 'JD c bL 'nwh ~ ni 1:'1 ve -i nq :~.L c hu ka nr:nihtlj~h hJ.L: 'J ni. Tin, tawngt'in~ ,'8n !1-1~i' ·thci~, t'\~rin k, tnhg'vc hIe ~, T3m hm~nGoi:"ln3 Dalic~! , I,ih nvanrlir, p,thi'Jn thu ~ng n~ei 0 kholain knn kn~ \i; 'J~'4h -! tul ~ ni 31'~ ~ii.n ri;nalr Icn !'mu VQ b~w!( Q ni C~u­ ti3n~~ c~u~nin 1'~ut3~1_n~ ~ 10 t~l~n te n~wh kl-I-:nj !,~l~i ~ k~n.hr!J8itut[l ~n f3k~wrrl hlB rl~ ChUI,~irl sitr'~ '-'-JM k~~ nc L "1 n L. Lhdrr-rt La no a h 1';"~:P"T~- t<:. knn b rnu de. i '1::- • t e m t.c k c hu vt am "1v'n~'3 kl\rJth'..:lr.l3 t h i. t,v',r!' +, '1Wf:1 "J ChutihL~i chu-m k-rn ho t u t c an '1) k n L c . to m )'j')', "J mi­ thi t~P8W~ 3n'3wm "'awh hi 'tnn Ie Lila ~u:lf~i ~i 'l~wn .. lu,t ZllnQ Z(tn1 ·te~ u kan ti ~. k'3n l~ *',i In ~~' tiat maL kha kts.n r-Ll.r-u a na ern u.n '3.. i:h'lnr; Le k e t e ~. ""li- e hhuai., p3wh ~:,t? 'knn ngeJ-t ,'3: r-ebb ecnn i r-, 'T11.,: ;,,;)1, ~~_'3t t.c awp bahRain min soh tlat tu C~\J k3n in~'i,nLI r 3 kon inrol thlir"m3i m~i a 10 ni 10 m'1W k"Jn i~lti 8. [hut., tn~[1 ChUB~ ken r:'Jrn chu~~ ch"3nc~"u:;~, k3" 3i cll'~fln tlak IJ3Wh ken la ~w~ 3 min ch' 3n r~wh ~ ~ i'~ CllU O\~m ka~ ti ,Jm om a, Chij cl,u !JoJ.ic~1 'J 3 r~'\·J ~e~.h '3V"3In~:in T:3m c'~';:l'::c' '~U:Jk'b'Tin nrj a Lh t.u ao n c ~-':J"'J' k n !-''-~'T,.,tJ nc s e tc r-a nr, a ni., _Crluti')~g cou a n ;.,:!t"'" C:~LJI1:'-' Ci"'311]'Jh .,:l..../I, c-iucn StUG-O,-,t leon rut:)Q:i.h Z:~~ ':-(;', :,",n cuk ngeihtlJGil ,?!l~i c!ludn: ~2wiin ~ sipk ~~V?, _Ji"l(lr~ ". ruek to -kcnjin C:'.iuf I'lLn i e t n r- k:'lwtah :::uh~'li k c ·c!uh:";"'--It:'.. a , Tin, Tcin rua k 'i',\; kh-i i.Lh Bu h rc i t Lern Cl 'z::".,!:;,~ t,~l -r.i n jC. :t'),\:Jh k,:Jllti :J, ,chutli -tu m chu-:J;, kr. i :-,')vJh k'J k"J v.; >,~31 ~ n L. Chiof 'ijm·.,;tr21? Lho Li k-a khon ,'::{s.50/- m.i..- Lo ria vc ng~~ ;',-:nu~, ~;·:lJti khQwp'~ chh~ncl,l,u~h k~n -"ih loin he clo1icy~ r']v!~, d Lnq ch-.uok rno.i. :--i chu 1'[11"::1 I(.~ ti -n , ']"'::::.~ Pu La Lrlo nn ~'-'wh mLme L 't a kn k.'l 1'1c;;nii:,~c',1 !,~h-8:h­ ,,(] ('l ;'1.. nnH,,'l kC1 1; :~;uh hFl-::1 h-au h ')~:n,,'h c:.'r.;' 'c,l'i..cy k,ln'J nr.;-uTT' Lc h :~",r,tum. c n i h o vo nq chu.an n;'1,i8i:-") ko Mi. Ehu t da n q cl-u-in ,~;rn thil tum 't o k c c hu r--rw n t.um 7rllin .. 7.'~;1 -t~:\',':- h mo 'J r-nw n Lo -G'3. 'J ni "tLh kan h-c La t Lr- :J C1 t awp c h chu:'lnnm"h ch Lcwp Ln -rrrr-ih z udLn x-om 18h hri"::' 1"1:.1'10':1:' h n a r ok -tck Lch c hb a nc tl-uo hn-i n ni tih h r Lc in 'e', n:lnrl:l'l t.h Lc n o i1'J'tlh :::;:1< hu-im.i.n , chu Q z Lr-t Lr-nn cbu .: I.'; k :J ni til, hri"lin v~wiinni t~'11crg hi:Jn 1"Jil 1~ d{!1rLii~. ChL: policy k a n -r-am t'Jn '1T'1\rJn kengtu b e r v~'-Jii!~ o kill '--,loh hi chu ~J:,.:n·Ji k3ti n'J11;Jih nt13\·,ih -i , 3 '1n'" m':!:F.,:" " .... ,., :JWr'! lch thu:Ji lon phDi chu':J'ni1i70T'1m hi .'1 V" V"li:!u~i rei 3wm 8;'-1 tih k~ ~g'Jj.htuoh :J ni. Chuv:Jngii1 v·",,'i.irini ah 1,i3n k'Jn SUI~ t'1k +3k a

Tin. am':) mim:l1 C:". ",., t":.''1h hi3'"1 thil t"m t'J:k 8':".\'1. tllr 0 i3wm a, Undcr'::touI-,d C'l'. n;~ c~--',:'Jn'J thu:lh "nwh A:)~",i tu.'!:' a :lwrn '1 Till, pL;:JC' t:Jlk Inn tih 1.ni") ~ fin zi'"1. lan .~ rQm:',ri~~tziCl chll":rc!'::Jn:' tu p:::wh hi c:,"u~n-:\rJ~ te ", ti' :J ni Foruiqn Di~ll(lr,,~ ';:J:-' tih

••• /"j"/- , tu, Consult Gwnornl tih Qng ronc" te kan d'~wrn~ knwngah ~~wh ~ma hnungz.·i6~ k3n !(01 v~no td pnwh ~ +~~ mQi o. Ehu n qo h p owh c hu on :~ Pn t Ld n z1:::1· Eeh tcwnck amnh :;3wh I'll p3whin 3~ lotluk loh ziG ka hmu 3, P~thi~M thil ~Gk t~k ink n ni ~i~n k~ zu hmu thin~n ni. Chung Quano chu~~ hn8m d'n~ ~~whin min zbh 0, i1izo-t~ ~nwh hi min In:~i~ h r-La t phn h '1 :li.' r-amah n-ic L ';:lwh paccu -t a Lk k an ~:J..: tih lQi r:'lt;hir; h~usit~~ t~wFl~k~m k3~ In d3wng fa m3i. ~hanq ~tnnro chh~~c unk tur3 knn helh 1:1i '~3wh kh~n ~n hu~tt~u r~~LI i s3wi 10 teh sng u tih ,i k~~n Self stvis C~Mt~i~ min ti thdl a Relf styl8 r~inistrlr m1.1\ ti thul ,"1 :;ll' ,:c:; ~C1n '·Iaw 10 Toh chU3ri Pu JJ;2n'"l:J nnei p"1wh chu~n ~~lf style min tihtJ ~! k~n h3W VB rt~ng reng 10 ~ ~i.,. kaini chu3n kQn c:1~u~nl khawp 3 sin Knn ho n S":lwi t hu J. t~.k -t-rk chu-rn non qn L P::HoJ'l 'n n-mou a-swL tur innoih 3n~. ~ ri'l loh ish Inriia rrasid3ht tu. rrime Ministur to l~h ~inistor dong ren- r~~r' tu-~hu ~;~rico khuanin ~n r~wn ar~oint s~k che u 0 nih_hi lu. siJlf st yio in neihn~ h~, in ch~ti3nq ~ ,v~wiin~i~h pQwh hion IndepcMrlpht z~18no~ inchon D.ni z~wk lowm ,n~ 3 han ti ~ -i n -tLo thnk z oL, :'t,uti k h awp c.hu-m t"iwnr"'k"lm :'3\1olh'J b h Lnm :J. n L, Tin, tntcje jont ch Lo t' b am t~k i;:.; onwh Ln ~m~"m~r dek ~ur~ 3r 10 k~l hion ti ti pui D ']n~b hlin thofhna ,?n z~wnJ t· in j mohe~ 3~ah k~~n Q, 10 convince loh 1~n~ '~r c kh~i anni h~pn thil tih hi a dik ~ ni ::m t.i ":J.~ min t~Hl J/Jn -Clot th.io, ChLJtiQn~.l chunn kn i.mah ni b oL bur c r-u c t t c 1,)'JVJh kha . ka n Lnmc h on -tc n z c I lV'JIl"­ in i~di=;kh~~ v~wi ~Sm' tok ~ ~~wh sQwn ph~h nghR n0hu niin b:a n_:,:,ij., T Ln , _l;;hLJ'tinng chu-rn kn n ram p ho t ecn 10­ vir" 'ce t hu Lh nc j::1wh ":n p'J.~m-lJ n,gpr;'t _O:l\>Jn :3 n i, ti Q 'vu I 't nr.Ln kef\} r:::I1T; ~::;\rl~ r opu Lnc nh mi_c b Lc nnkc L '1 ni, "'J t5. 10,~bci l~vo ~:'LJ~~~ chybn thanJt~ar powhin chhu~n tur kb~,~~6i ye S, V~wiirini th18ng.hi~nin Q~Qh bvan~in fo- ru]_:r,,~~~wm• ' -.,Ll: -~Wl'ln1- • rom.k'an n81 :J., ram cn~~n"t'u ' 'Iwn k;lr"md 'n, :TIi h r-Lot :~:1i. ve t c k ',lv"1nlJin k-t r- t h Lo p",yri a _JIlU~n'13 nL -n ti3 Iii" Ko n achoLo rs h Lp hmub t.e lot.'-cngcm':J.'w -;;;j'rr..mo:; r-c n q ~''JIrJh mi hmu h Qn~i kon 10 'vmuh vi3- tGk"OV3::1gin kory h L'i m thin a nL, C~~J", r-hu C! po Ld cv th~tnQ am rim 'J ni. Tin, rOffinQ hi ~ duh"affi em 'J.. r~on­ -V{olunc;;:''1pclicy 'hi b rilru chhungril- be r-e a policy ned. h ''::! r.L, Tu n ah h Lo n T.'Jm c hh a nchbu ahnu t u r-e rom d Lnhmun chcwis~na duhh~~h chu~n tonstitut{on ~h meuh ~~wh z~­ lonn3 s~ng beT a chu,ng ngat moi a ni, NimQhsDl~ cnu zol8nhD s~Mg Ler~ ~1~nk8i 3 tumnaah chLJ~n non-vialDnc~ hi ~ s~wi ng~i 10 rJng rung, violence n k3n luh t'Jkn9 a kh~ k," hn~n ~ t~p~~h~~ ti ti nng D_ min ~Tilhn~~:, chunn hDi hi Ion th.Jih lova, k,n duh ~vnn~ rung r'"Jwh ni Lev-i lut ko n nd f]i -tom 't a kdn - hemL QV:l)l!J hd-m mi.n 't h Lom Lo vo , 'th L'an Lo hn -i 't a »nwh min e h-in tir c . '1 nih­ !l'3 -to k mLLn o n hmuh (lik:l~-:,i')n'1in :: 10 tlik:i ni nn ti thin Q 't d , ChI.' C'lU e n rtn qe n L k-in 't Lh c hu o n HizoJ':1nJ c h'

•••2-4/- - 24 -

't L'r t m-a i. 'J. ~',~_';nhs;13 kh':J:':hoj ') ,.j 10.. h'.d. f;~ C 'l' r nwn 't Lr Lu L :::uh u , -thq b nwk i n ae i, hi o tih fed vck 'c:-~~ih a ni a tih 1)'Jwhiil. t.!l~Dhon~ ') ') .z:Jk bj,~k rl~whir :' So c r-e-. t~ry c:,u,n Chi:J~ i'iinistcr-in .~ IJ8 (luh 10 ells ~ Lo t i h Ln L '1 ni.

Chution] kh~wp ~:-;uo~ ~tJm t~k a t,wn]I(~:-, n~ei ~ un~kim hi s')wifel tluh tl.' ~ ;~J_ :'~3h so, sil)')i 'In r')~J~ tirh luill ·tl,t ')v:,)1'11 ]_~~ -"r-ty c hhun q-ih ·'::OvJh kho r- n'l',_"r'l:] -:: c ho k av-in n Ln Lr-rl« !:~n 'u nc.: h i.o L tfl p awh k -z n s'lwi 'thi.n ':I, h:~ mcvramo n t a '.<,1 I,-d ~L n qnm Lo vcm n L ti'):':':It'ln :l k-']wn'~1 tinr~n~ :J '" bok tv -, -m 10 nwm b-iwk ~v')n::;in loh 'the Lh Lchv Ln c nde r-q r cu nd ;~ 'T,in-,

r kh~lh IlJt ') ni Q ti. ChlJ eMU ') hriat c!,i,n ;, ~:, ,JM ehu k~n h~~ Undor-ground ehun~ !!~whin eu-l~~ t8 thawn • :I, a Tl~titHr; nn'l em ern hi th i L t~l'HHJ tur::l ni. Lo t Lr-oh p:::::wll c hu t Lo nq k an tin k hn .:J f niLe d :I. i-r:~S' V::'1\l'li- inni 't h Le n c h Lcn 'J f:riluc! -ih k nn 1.':1 n nn L love ":"J. h i. .. kan· 10 ehhunz3wrn 201 tux:) ni tiin mite 1 1:J tir ~eng Q. A towp a 1;jwp'Jh chu::tn hri~tthi=mn3 i'::lwh I~d3.-: in Q rawn nui :J ni Qng 1976 atongin p~::le~ t31k k~:l '~'Jn thai .:3 ni. Chu t don q c hu an PU:lC:...J t o Lk k -i n h:=,,, 1 •••_. ~. romn~ powh hU3i ·t::lkin' a sign '1, si['n n3 ~ng "~i.in c hu r-cmna ehu ti::uitlin'.'"; turin hmc 1'1 n,;h21.~ V3ltJi­ inni thlcn[] hi"lM ehu ~ hm:rlakn'] ehu k::tn l~ I,mu ~, k:Jn 1:J fai1uc 10 ·3 ni kuil~']hni 13~Q~ ehu']n. Tin. - n .. lun hnQm hman]3ih ~:Jk') oconomicG l~m ~ T:;hbehna tIl ulitie~l 1al~ n rahbuiln~ ·tu Q['miniatrction lQm k~wn~ I)O~~:l ~ ro~­ bohne chitin r.~ng t2 ehh~nchI1u:]h 3 duh ~v~ng k!,~r,in kha policy Q k hn s nwr'k-i r-no ,:Jm,:J he .:J din 0 r-cwn nih ,.=1 -io h powh kho n C1 r::lltln bu n t e c Lh ehhoh 'tc n Tung C', rt i ,. • Ch'\....t;h u : •• • C"" • E. I·~ A·¥r, , rv ~T' • R.-c, ole.. n -c aw i. zawn-j a n Jcc Lo L Reform, . conoma,c "lCjfor8/\ ,;.1. :' xon s~wi d3n don :Jng tu kh3 :I ni. Chutinng chu~n r,11 into- d~lhno t"J economic 3 h1~n s~ri n ~uh urn ~v~ngir oliey ::akhot3h r:Jwh Into221t,n, 'iJTOflTarnmiJ kh:J hm~~rLTsj, c-oh c nu Lh -. n L, Indio hotute ;''Jwhin Lnd i.c C!-ci,'f 'ii"':~s c rc-n h chu2n 11~n: e~:Ju:) hi intodulhn~ pOlicy noi eh un ni G on 10 ti hi~l k!13 ~ ni~. Chuti3~C k~~~w? Ch0~" in­ todJlhno "To'7T8m'ne hi a n~')i !'):Jwimowh j~m (lm~, u1:J i:"1n a k~n th,~ih 1el,k,n thuih 10M chu thu cl~nh ri t1 Sf], " !eh3 kh, k,n ~,m t,n ~ p~wim,wh ~. kQn n~i~ln0h~]~ n~n " p:Jwimawh ~ (hLing 'vDnq t3k chu~nin v,wiinni:]:, 'li,n in·tod31h hm~n lo0~ k,n ,wm ~ ',li~ bar,l S,n t, i ~ uih ,wm,. 1h'n th,~t2 "'3whin h~n~ hi "1'1 Ilri,t tile l:ikoh ehlJ~nin 'n l~ tJi leh zunI ~,wn'3 ni Tin. n zjl·t~rn, rung runn ill ~ 'J:~ml~iniin th~nrlt~3r~Qh D'~~ nt.'n: zDwk on] tih ~i !(~n I'ing tlot C '1i ChlJVcngi.'·1 ~wij'"~ \,c sunna thu k~n h"~ sowi to hi 3 h~c~w~ ern rlm rn,i, kan sun o hi '""; r-opu i. :1, k a n m-rmnwh c • ko nmawm-rwh t-u nL's L t3kD min borDl.~:3n luh In:.lin r~m :Jum:'ui pDwhin r.c no l!;h mU3nn~ thlun turn hmanruD Q on hm2n tum 10i ~'~\~k ::::: :-,ih rivo nri.n Lnn Lo -to n Inwh oLohnc r-oou L -tak :; r.i tih hi v"1ltJiinni'3h "loo s c h Lo n 'k an hr-Lot ~ ::JQWimDWh -i • Chu_ v:Jn~ t~k ci,u"Jnirl hu ~hma 10 Ink tawhno 1011 ~ ~:"i:l_tih tum T.'L;ng }>~ng bc hi Lnrldn ram pumou L: ton :':Jwhci,' ~~'''':C n~ ~lwm ~~k ~ 10 nih zcl thoihri~ turin Vowiinni Q k:~i'~i h o Lo Lc Ne mbo r ' 1:J :'J': ... -c c powh h Lan kQn chhut--z cwm \' Q .... 25/- theirl ka hriQ o. Tin, ~m~h ken hriatrung n"Jn 3 tIme 10 chho~l~ towh hi k~n )'I,Jn zal hi ko duh cl,n 3 ni 3, HOUS[l hn~n~lh k~ hQn G~wi'v;~ duh Q ni a .. Ko l,wm G.

',,~I \J"J'''1J.~nni i'·U L/,Lc;H!tH '1 Pu "n,lputV S:,cnkBr l ,h f'u' l~1d8ng'hc18i~ k~n Huu ao Op,'ositinn Lu~rh:r ken 10 ch~n tn:l \'~wiinni~h, m~h ~ljnn' 'htlU luh nm,h sunn3 t'lJn 1<,n J.o I,m")ns i:~ m~i hi 0.,ndu,i th1,k k, ti 11m 8m ,., Vawiinni,h hi,ni~" ZOx,'IT1·mi:)uitun Ior~rl hmonl~ihtL: ropui tok :~")I(h,t k,n Gh3~ ~ n1 tib hi k, h,n t'rl")n~ VB -luh ,. Tin. n mu c hu n-j ch-vn-to t bu hi k'1n ho t u t e Luh ~")~Ii um-a s a tQnt~m t,k a~' s~wi i:-,wh"o thil t~m s,wi k~ 'tum love Arnah a r awh c hu am-i nu noch-m-ta hul:ri'J HOUSD ~'um~)-.):r r-am k n Lc­ . h r-uc Lbu tur 't-c n k-in hri.,t r n o tur Le h krn c.h'

,\W lUi flu L:llc'iJnoa chun"ch~nJ .:::lh hi.n n thu I:l k:Jlj"ji Luh d.ac Le Lon 'J Lnk tur''I'.JnrJ r.ln~r ~h }1izor~m t3n",:l th:] tim tih, chioh hi .:::) unnn hm:J6~ bar c ni thin. Pu -Lo Lrte.n-t-i . c hu nqc honq thu k-in s.:::l\·Ji h Lnn k a n h n am movumun t ·,k:}n, ko Luu Lno ah k an b o e a 10 -thu L thin lov~. Kum 1969 vul,· I.£Y'- ;l';qr'l"'...',~"1.n I"T'H'\. t 1 h j. ,. hun Q 10"1' k i 2::3-1 'J,r.J-0.ram'm~plJ~' p r-o s eu r e a-tan q Cll1f.~:::l- r-em politic. k aLphu.n- t.h Ldrd.rr ~1i2:or"]m 't nn h Lrm Lnr ernno :'1 bu L a n'i:- tih,l)o·:w"k rr r',",Jr:, Lenq n-r s e ·tn:) Ehu v-i nq Ln Ln xcmn a kClwn'lztn"ln''1'"J i:nl)i:'lkn:1 knwnq- i n qn Lh'tiuoh '1n~; U tii!l thu oM i~wn:k~l 'lui t3 "), Chut,h chu-:lnin koifli mirbn:g o,·thtlihru:,i 'tu c hu o n Ln Indio.io,h."n8n'1 uc b Lo ken in- b Lak chu an c-Lnd Lc Ecn s t i t ut d.on cbt-u n qah hc t Lcn-j h Lnn k nn owm .tcwn si ·0 Ehu v cn q c hunndn -he md a Lu h Le h hi k c n 't nn .'J t Lawm -tbLak . n.i, tih htj'1ihrlen ii.I pawh k-annc t.Ln chu t Lo nn c hu o n k'1nlo b c L , -nL hu LcLeh ,'~wll c'lU:ln rn L J chho!1n'J c hu -'Tl:)wm'J. hm.i.nqc h'va "t.ur k"1~ rlih c'hu,n kc L hi o hminoqh1lf:- '.J~Jr k a ni nntj " Arnaherawbchu ttl.n hunah h Lc n Zo r-n m t::ln inrcmno hi -r "tJwi.mtlwh ., n L, Zor-om ban '1 thr9: 0 nil tih hi mi n,chhcln~n chu I') ni. Chumi· chi~h8h chunn mi ~ k~ihru3i 0, mi ::I hrilh 0 ni Chu chu nnih ':JV:lngin v:ndinniah tMlT3h -sunn'3 k~n inkh1Wmn:lah hinn hel,i ZnT~m kaihrunitu Membe~-te ho hinn k~n thil ••• 26/- ~-:-;~\'n G n qa i h t.u nhno LeI! dcc Ls i.on k an La k :::i ,j ,'i'l. izo­ rjm t~n n th~ 8~~ tih ~Ii k.n b~kna li"ln b3r nisJJ_~ Chu chu k-Jn 1:~1;1 ;~~whi~ ~lnBmhn:Jn ph~f, n~n3 a 11rlJ:'1 tur n Ldn kLJ hri"J -i • ;~:~jl v."Jnl]i!'l l-u Ln Ldc nqc nlin,::;c'i---:"I "~~ 18h t;,il·titl k'~wn;~h ~li'~n 110mi Xjr.l tenD ~~13 D l=~n~~~ loh ':!Lci8inr~~, :~ si:fm---,:J. r.e n q x.m,] ::J :J one fun:j hi. 'c -r- e n e- t~wn D-I:"Jn.~ '''Jwinl~~'h om cmin ka hri'1 '1 ni.

Tinj cl,u lovJh e"J~n ;~lJ.iti­ c mi a n L .c , Q t ln.i L h.Lnu h D,lX k.a h nc no h ~ "J1·..h ~n'i rrilh chu- th:m--a li:fh th<:n- t hnonch hianin k an tu kc n f,:: to h Le n kon hminr; ::111 12lm"":1r;-"rmg tin k c h Lnu b er , c hu cbu a thu s ow L c n i , Rom k:3i hr-ua L tu leh ; oLd t Lc Ln-. t..:: hi t~::JnJ lei, thar,~lun~h ken tu k3n fnten kam hmin~ ~j' 1~~ n''1m rjawI1 om ? Hmingchhi~tn, n"o k3n hnutchhi~h cl":wn ~, hmfn-rt h-it na c humi thlir chu an t hc nq IJh tl:Jr t o-.o an hrini ronn tl~k ni turin he hMam r"1wngb~wln"1 m'~iL, k,n ]Jhurhna ah hi~n k,n ,ngoihtu,hn, k,n hm,ng tur '] ~i. • Chumi rilru ehu ;JU mi a ni c, vawiin ni,h hiQn !<,3irli pawh chut~anJ ngaihtu3hn, knn.hman phawt c~uQn k,~ rom k~ihruoin8ch h~~n horsatna ·t"1m t,~k tawk thin moh ilo thane: Lab 't h a n'te nc f~k "t La ki.n ram l']h hnom ko n kn i hh rd« r ::ln~J tih ko riM'] 'J ni. .. Tin, c hu vLo.c h k -an h na noa L:;' mi d:Jnc;.hnL:;n:lhpa\;o/h tu,ffi'Jt,'m'!::wr. lld z o mi.pu ito L;Jn

p c LL'tLc i.on .t c teo:na 'th Ll.v t u I :'J: nin .'J hr-Lo t a c hu-H'i thi.l tho i~h k'Jn'~~wm !=ui th~i loV~, thil surll I<:irl haw n :~m 10. ehu chi,h chu 'J s,wi t'lm am 13m :3. Bu~l ill k o n \",")\../ ,"_"'-:'iol tur '1'ni"j, mi h Lowh t L'irm a lL:nmi -th.t L'th a 'tLh hi kc n Lnwmpu d Ln k an eh"1wirTt'Jwi:", -im t.u: 'J n L, Chu c hu k a nv.r-tm kmih,;,u'1ituto he Hou s a -no mbc r- Lc b il'~~ il[)'.JSC mcmb c r Lc n L z o L tur t o , ko n r-am Lc h k'Jn b na m -th a t.no tur luh h~lQ :l S'1w~,n~, turah ~i~:ln su~l haw n:J~mi~~ ~~ni tfuil the; 'bLh lob m-i. an.n,; thil tho 't Lh DDWh ni S;J. tu thil thn tih ~:::Jwh ni s;, tu hlawhtlinn:l [;owh nis l~, thi.l. til; r-:Jr.1 t"Jn"J h Lcwk ::J mdn an 't Lh hi Lowmpu i :J eh~wimQwi ::ui n-"2m :::Jn~~v sU:Jl ox"]~'hchu haw 11']8m tur~ k:Jn in huatsnih hi k~n r in ton thilpawim~wh :l ni. "hu thil ';1'1t.fllHn fJu L:JL~:..!nCJnt·n ,as3wi t hLn Loh a n ,.'lihtu:::hl"!'J. Lch .::l in n-jha hno -r :J hmnnthin .chu vuw Ldn 'J eu n o c n hun k an hmo ne h oLnn Ln hL:IQi HouscmlJmour... bc u-in harm f,r::i.:J t • rong tlak ni'l ka 11~i::Jt ~van in kc r'~n t:lrl::Jn~ ani.' flu Lc Ldc n :l h~" 1",'7n ku m :It-3lir;in,yawj.. inni ·t~,len::'in nor-ty Luvo L 31, l{!h cnw r ko r- d i nh nunnc a eli,"' pnwhin r-o r-cI ',.uitut-u zin ~h 0 tlin,l~ 0 tlin,lain ko 10 tel ve thin '1. Ti­ chuan ~ mi k~ihru~in~ ~~~n3 hrnngah k~ thlirin ~r:l hi ram 't n ne Tni ehon'Jf~k:Jwm 1811 T"3m tan., :TIi br-Lot z-aa ' tlbk nni hi hmuh chionS hlain k3 in Iltia 3. Tin. r~nlt~n3 :J in h Lonn a Leh ~J irl.."ekn::: p::Jwh 'hi r-opu L 't nk z e tio k"1 h rLn D nd , Ehu t Lcnn mi -r-opu I t o k c hu vuw i LnnLn h k--..n l~ ch~n tQ ~!i Q:v~nauQi·thlak om urn in k~ hTi~ ~. Awlo. eMu C~!_i ka 83Wi ttlui t:Jwk ni sa.' Ke Lowm e.

·••• 27/- - 27 -

:I'?:"'UTY S;JE'.!Cn ru :CS. Hondo. sunnafChiuf r:'1i­ "ister~in' h~n n~i s~!l~ (rU T,~hlf\JLUI\ e Fu D''::';l~t,~ S!1C;;Jkar) ~iu~ k~n hm~n~ ~n8m'V13U t~wh rna! ~ hui ~kL" l~iin kan s'3wi t swh a (Pu T \~',/r-,IUJ I '; : ", s"'!wi e'uh zilt/ni; Z~_'!'fn ". chunn e-rw.i. thcih C) ni C!:Jl'Jn .l cwm ni Pu Doou t y Spo-ike r ) ,-\ t hn Lh c hu-an« lor. ',JTOi'r'Jmmo k n n 'l~i '1.,chuti'1n'lCl kcLnu L c hu "3 ,nu.chuti~n~ J nih chunn '1~mi~h hi~n-'k,n nilen~ thei rl'l~!Ti" Q, hoi :'rn:::;::':""m~L~ k nn S.I.'1ID :l-(PU T :1~ILUr:\ : l-fiL'ng o nih n'1whin "J tih thuih hram chu~n Pu Durut~ Sp~'1kDr S'W! d~h chu'1n s"Jwi Jcim h~Qm n1 88) A kim 'c~u'1n 0 thbih loh n ngo, ~an'~ kh~ chu~n h,n $3wi rh'1wt m~i 10, ~ bnk chu hei mi ~Oktl't sunn'1 ;neih tur kon 1") nui Pu K.S.~loadu. Tin, hoi kOh i)rbgr~mma 3n] hi~n v~wiin ni ~ mi hi z3wh hr3m a thesi a ng~, eMu ~hu M~mbar-te pawhin min hr~thlam ula, hei hun kon ti s,.,i vak lovang2. ~lotiaHg ong rona rorlg hi~n k~n 10 ti naai lov~, a ni hi ken Op~osition LS3dor a ni ~, kcnduhsJk D, hun r~wh ken hmang t~m a nidong 0 hun ken hman l~tli lctnJ~ kon p c a rr.i , (ru T,\\4r~LUI i: f'Jid::mg:lh :)::l\roJh k hun o .~t'Jh eMusn 'kon s~~i viju zelin ,k~n hxia Q. Kon loador !l~ng to p~wh heloi3~ hcti~nJ hi3n sunn~ thu kon sJwi tawh thin a, Ehnwhmo hun to L .h L chu Q tluan c hhu nk tal hLan khnwngdih tnkin Pu Dd~uty Spenkar, Pu La1clcngn sunna thuBnwin~ hun atan hi~n min hawn s~k thoi hram la, a law·1'n'1vlm k hcwp eln']) ,'; nih Lch ch awhmn vc hu he rnd -rte n hi::ln 'hun krm hm-mc; fl1,"]i ::J. n93, ~~e,mber-ten r m kn n ti tlang b awk (3. Tu nah Pu Lnwn LuLe s'lwiturin i 10 o-rwm 'Jng.

i-'t.! T",I.Ii\:LUI\ Pu Depu t y S;183k:cJr. v 'wiinni 3h hi~n Pu Lnldangs sunno -thu leh k s n u Ln-a -t hu tc 1,3h Vizo hn~m tcn~ c h~~th'3whte ,} loh 3m~ chonchin B,wi ~ nJ'3i t~ mai hi a lun~chhi~t thInk h LuLn kc hri'J:t " b Lk t:::lkinmim'Jl t a k ';f]Hhin k-i rilru a n~-iri k:ln hnnm t'3n luh f1izo mipuit8 t,~, k~n r~m t1n IoN IndLj r-om t on hi,'Jn flu Lnjde rnja ka n chon t!J hi hLo hn a nc s n 't o k nLLn k.a h:ci-:".l .'J ni Kum B (ri3tJ -l nwnLe i, nn c h hu n qku an h hi'll jIJJm ve Ln amn kn Lh h r-u a Lria hnu ado h mahnd theih '3nJ t,wk tu t8in k'Jn ~~i b,wm '3 ChunQ1~i tu kan z u k nqo Lh t u o h chhu nh. j,h-li cbu nn Q c h ane h Ln s::lwitu nih hi Q c hc kowmd.n , Luh Lnmch tul thin rnoh e c h'ru

Aw Lc , ao Lk 't nk Ln v-iw i i nn Lo h h Lnn k a ho n a-iwd club c hu Pu Lr-Lr'a nrc hi Na t Lo n-t Li s t , Nizo hn:lln tu~din tum Q theih t'Jwp ch~uoh ::I, 2 !c~~ z'Jwn~ z~wn-J hm:ln~tu ~ '1i tih hi k:J h:ln s~wi "uh~. Ti~, chu mi. r-u o L .cu o I chu a- Hd z o IP" cn t Ld.n j 'tak 'J n L ' .i z ovLn kJn s'~wi J~nin P:')tlin~, :l l:atlin~ kh'Jwp m'Ji k~'~ tih tc Ln~::') . h T 'I h' k . c' k z ..... m a 1i':lJ.:. • c l.'1.:l c no nc r 1'1 o o '1:": "J:'Jl-C; __ " tak:lh kh=n Socii! ~,rk'lr~ :') nihn:l k~n h"lU ~ ni. (urn 1953-:lh Mizo Cultu~'Jl Society J din ::I, "J h~in; -t1n

c hu an f';iz~ Cu Lbu n-i L SocLc t v-ci.n -:I tum] chu c chi."' T :1. Tin, chumi hnu o h c hu a n r'l:1ut~mt:Jmpui:J Lo tl..,Ln, , ':I,

m.Lpu Lt o on m:::n-,':)nJ .n , mLj.u d t o mn rt ~JnJ 't c npud: c L -iwk z:lnakhci turin ~izc rJ~ti~il::l1 FiminlJ FTont Q din )_~h t~ o , ku m 1960-~h he /Jwl h L :Jndin .:J nL, Ci'Lit~;l ch:._,~n • thuihtowp chh~~hin mirethoi loli m~n:3n:~Q Qn t"~"~i 0, c humf p aw L ;:':-Jhnih 'J t c LnavLch o kni.hh xu o Lno hmir- :1-:'1'"1 n joLh tu ohno j-c::nJ c hu-a n , ho-t n Q rilru ch hu n r LLo ',:" t.h Ll. • tum Lc h :r tum kho :r r own 13n,) ch Lo n-t (:;1" em :J r-i fiizo m Lpu Lt o .tc n-; T'Jwn-jOO'fJ! ':) tum h Ln tin'] c h i.c n r.c. ,

Tin, 1961'-:lh l-tLz o :,i-·tirir',:)l Front P~rty ~ ~'Jwn din iJ. Chu Porty chu MizJ '!1~m hminJ eil'll/Jiloh r-U7.0 mLuu Lte ton c hh-mc , 1,)i7.:O hp-n hmin;; eh'Jwi3'j' bu L 't hu t c hmnn j :1, tl i z o r-nrn- i",'Jli(iCil POTty o'II'Jm hmc e-; b e r Q n L, Chuv::'!"'I'jin:J "i':lnr+ur", ?2n'J r-e n q-ah c r-LLr-u nb k hh n o rnaho h kh-an r'iLz n !\_I,'lt-i.on. ; j_·'~te hi hn~m 'Jn~~ kcn rlinchhu~hna tur k.:rwn~ hi ~ liar ~m am in Nc t Lqnc L'ie t ') n L .t Lh kha ,) c h i nn-; hLe L:- K:'} !;Ti'J a .

Tin, chum~i b~knh C:llJ~~ f1izD miruito hm~n:~ih~ Vizor~m 3i~mi:h,t tum? 'J hm0S-w~nQ luh ch2ngkann, Jta~~ th,wktu ~O'Jui +~k ~ ni~. [huv~n"in • Po t r Lo t c n -tLh R,m: hji1:'J:n'l~ihtu t onu L 't o k k,'l 1;3.;'n "'~u'1i tutu zin:]~ pckh3t , n1 fi~ hi ~ ~hi,nJ h).uin k" u b-iwk IJ n i.,

Tin, Pu Ln Ldonq-r hi" .,..) t...: hi t';\',n'j hr"ln!] nLlil..)h 1.',::'I1:n bil nc Lo :J.IIJm nUi1,I:F! ,:!'lUn-:::; hrcng noio k~:IW8~ hn"'lm, M~~ot~ hi hn'1m ,n]c- ~ h~~~g () owm ken ni tih hi khowvo Ln min pu anqc hhu-a kt.u 1.;i-: khQw­ vel hriota min rlJ"'ln"!Z1rtu lch, kh,wvol politic~l rcsno oh pawh min t,rl,notu18h min r)u~nJ"'1rhtu D ni~. Tin, Ln ddo rom ch hu n.: nju Lah ;:::II,oJh r nrn kilkh:::rwr 'to a ,,'.'1":1 k n n ni Q. hn~m tenaL tu k'1n nih QVQn~in mi tQmt~k St~tu d d:J;;:'!'J mL't c n min !lr:.J 1 va . Ehu vn np Ln Lnd Lo r-im c;':"Jn~,',h r~wh hi~n ~~iZo-t~ hi hGt~h Indi~ hmorchhok kila h ~ian on awm ::I, town; !lr~n0 on nui a, holoinh hiDn ~nn~~r'i nunphunJ naiin anmohn1 chonno r~m bil p3wh on ~lui ~. ti 0 Politics-:::h lch mihrins nunphunJoh pn~h CU!'~Li~U luh Soci~ty hrnn;; hr3ng~h powh India rom c:-~un:~ ~i min hmc Lh r-La b n c r-own e.iam ch hu o k tu h ni c , C~uv·:::r,":;i'") hnothawh z2wn; znwn~ hi kon chhut lotin, kaini ~i7o-to tan hien hruoitu rc::ui tnk, chhuDnD~m ~ok ::: ni tiM 'J hi :::' ch Lc no h Lc Ln s--:, h z-Lo 2.. ',\ui'{-·n.lQ ,>!;' ,I~ F - t.na.n k c n kc .~,-!_.;_~ ':1, l'<:",~· I ti'J. k c h 't Lo k :J n Ldn o :_:,i--ru ;_:'':"!wh ,'] uhu h Lc Ln k o h x Lo 0 ni. Krm n q-a Lh t h Lo k towhc~r:; khan p r-o m Lnu n t c i t Lz c ri -f Lnd La cn j Ln ,:1 db m Lohnn-ib 1 h - v n ri-, du o Ln'c c hu n-jc h-m __ ,'1h :nwh h La n India e or-ka r i.n f:1cility

..... 29/- _ 29 -

rOl_;ui -t~k_a .~ -I, v~n(!u3ithlak t~kin 3 10 bor~l to h13uh :I. Ehu mi. hr;u:1n ":W', c Su-m De Lhdc-ah Ee n t r-a I fHnistuI' FO­ thumin '\ir-:Jb~t-~:'l ~~ In dawn] s~wnc (receivod) a. Dei­ hi n i"1izor~:l ::0118,j-"1i, Ee rrt r-a L Hi.n Ls b e r pc r Lc t Ln r-own tlawhin p:lnJpcrtc ~n.l~wn-dah o. ,Prime Mini~ter nge~ :Jowhto khatiang kh:Jn c~l,wimowina 3 rnwM -hlah'a, a ro~ pUi hLe mnL, . _ Tin, chutinngin Delhi oton:'- in ~n '10 haw Cilhov~, Indi~ Sciwrkarin thlawhna en r:l~!n IJG :.J" tin, he to h Hd.zo r nm Sorko r-Ln. SdLc ha r- crta nq Ln Thl:3w­ hrlO b8~!kin a phur~, Mizorem 0 10 thleng n,Tuirial ,'lir-Pi31d-ah P1inis-';dX tam tak Ieh mir'Ui tQnl t6kin aM 10" hmuo k 0, 'J hmu c hnn k::1wnC dunq z cwnq ,z.:lwng Ish he t e a

't o ke-i, a r-u anq o • owm chhung zawng zawng:1 mipui' t cnc kn n Ui-l'~ IGh omah chib~i bukn, G hmGlh~uhtum3 knn in~ul . z u t z u t t e , a vuinn n L thlen<';1J k.o n .chhuiletkh'Jn ~1izo rupu Lto hd an omnh hi k nn z ch Ln kn n n.gclfs':'Jngc, amc h hi kon ch awLmnwL Q ni tih G ohiang ern urn 6",,::Uma phot 't hoLh c ni Lo v-a , Ehu v nn n Ln fruzo: HN',,~,N Pi\' b Lo k a n vu eh hi a .phui n ken 'vu:Jh','Jwm tok :1QlrJh. nlin ka h r-Lo ':::I nd ,

Tin,_,a damj.oh chungch:mgn hut:i..3ng 'ta kta India s-iwr-k o r IeJ., Mizorom' s3w'rk::rtan:J duh c kn a e n h Lori hi 0 venno Lt.kc ti ol,-.l:,iB..",.\t'um:oibikfh f '"", c bu a n Hd z o r am s-vwr k a r-Ln Centr,')l~\I~fD. ,{:"u1:'3' g.-"':l'~ S ,'" e "'".. n qc n nnvt e kh a ropui k~ 't d.s e , E~ntrsl,"in· a rl,:fwn .r-em't L 3:, S'to t e funeral nClcd:l, vuiiiom'::l nitehi rop'ldk~ ti :I. HG:i hi a mah mLmoL r-oj.ru Lna : n LLcvLn , r"1izo' z Lnan he- ti::JrIg '~ng pe k tlQkl;lh h[}ti~nlJ a c hawLrnnwdrra 'hlnn t Lak ken nci,.,hi hn om "111 'in :J e hhunrrowmdn rHzo-te "k:ln mnwd.n a c ndLn ko nri:l n , ~ Lawmawm om ern ~ni -Chut~onlJ 2n:! bo k c 6h:ll",im3w.:L ·.f],k :J n i.hno Leh ka rr .chawim:1wl -ta k a n q' kL'::Irlv:Jwiin, ·niih ~li~n ~m3h hi MizQ ,hn::Jrnte min hru~i.::J min k';d'-hrd-'qi',:J, k:Jw:!J m.i n k-rwhhrmrh t.u , k a n hmnh rucLtu ') ni t.ih ,':I ch.L'ln~,;. h Lu "J n L. . I He L Sc p ch a nc b Lnbu t u ch h La r :tl:J,,,kliu'_.f.:i",h..5,'::li~ .r arn o . -m L .tc; Lnddn No t t o nc j :'cpor hranC' h::ar.adhfJo.wh"rr,jizo LOJ::HL1r'tib,':n n L towp mtdzul o , o nn d p:'lArhfn 'chut_i:ln1] c hu min r-awn hmuhpui .don a nd , Tin, ho Lo Lah 'j:)'J'wh' chuti:Jn]:!ng t cike anhna Le.h cbawdmewLno .e k" 'tLu k.. ::I. ni;, ;1v,'n:::ini1izorom' Sowr-ka r- [l-'Jwh.1.n Th.Lcn Hmu n ::IUhC1WlTl 't o kia re ::J? c hu t dranq -z.c Ldn a vu Lnn z,:)wn',: zawrrqnh 't c j~;:l\1h anmohn i, Iii.z o r-nm S·"]wrkcrinrBm aru"Jt dan -te kln'J !'o;)!.!.iiQ c hcw LmowLna o d:lwn-g s::mr;; em om .:::.. Hun j Z CH'Jn~1 z nwn c hi omnh c hu n Lb owk mche e ke Lmahn L Le h . koi m31,ni r1izG ~'fn~m~G chnwimowino' leh dvhsokna kon inhlon 't hdcrn hi') Lowrn-wm k'l ti Le h z uoL ani·..·,· Tin, nichih~' kh s~wi 3ng khan rom .h:r::mtJ Lch ha t n h Ineli.:l' rom chhunjril .?owk::rh to, Forui'in' Cbun't.ri,-,s-:1ht.i hon 'kal ilb, r4izo ·tih h,h L'11cJono'1 tih hi, thu thuhmun nng·tluk:in a' zuk s:Jwi thaih.. ::l ni. rH7 f1 hr.' 10 :~3whi'J'l L'J'loeng,'3' an hri'::It chuon.,.. Llldi3ng:J C'lU "izo Leader 0 ni't:ih '3n r::lltJn hre­ c~hunk R']h"Jl eli C,frbjl'"J'i';in· Mizar1JiTl khtltl'M rot'lln hrGchhu''Jk

•••30/- • - 30 -

;'in'~.")'in t'lin .:1 ilJ C~uti3~~;, ~nJ ~~k~ .ji.zo (,'::' k an c hc n tu hi v cwdLnn Ln': hi~' ") v~n~D~i t~l'l~ ~-ln k::'.h~i,") D " .L •

Iin, .~ chnn ct-Ln , -rm- -iima.L ~..., h Lc n , :HJl '-''l.:ti:3',t-c k"J!I 10 awm V',: thin:: 1,.,- o o t u t8n ~n s~wi l~n l~h 'e,n sowi l:n l~h r1u;' ~ c '_I ,t~ijn -t Lh rn i a,ii ::I, -'~i)~, I. \'>kh:lbu cuh i.a z- hi ':; ;;.:1.1,-;,,-. 01:":':1, :J ja bkl-obu ch;-'5.'l~: t.c m ! '_, chu ~>i'~'lu ~~ c';i Lire ,11 nr.u- ch So n c tu \:.:1 ,,1. l-rwt 18h :J ,:J c:,i~-i<)r ti'-- cr. '-:l\iIJOY ::;1...1 - n a • .•2"'-; ~ c hcon Pb i Lo s o- ',:',! hi -. C", -:JI' tcm thin" C:,Ufi.. chu -) 1 hkhribuvch-do r 't Lan "luit n_~ ~ T'Ln , t"wTl,-,~;::;i"~, !~15 .\l:k -ta kLn iJrhlll.!n t o k Ln T,"-;,..I-tr- t a k J n c L 't h Ln''o n~, --+;11il:l h:i, ::t tih ': n.i. ti'~ k- 'n~- • chi:lflL.lfIl em 3. r: ,t~,'l,;:;in tun t.u rir- '1 t':lT,:::l-~'; ~',th hi~n:1 Thl::-::JC:lU L'liTI ~J,3n'J ',J,",wh:i.n P .... t;,j.'l"!1i'l - h" ''C'''';-:-, "') hru'li an_ ti~, hi k~ l'in~ {'l~t 0 'lm~l, ch~ 'l n ~;~tll~h • 1~~ ~li3"" ,liJi'1 3. n L C1,uti:::,,::,,; 3L;jir, ,::J:m'1h'lh c Ld-rr- , .. io chun··chu'Jnn::J: Ish bik'l'1 hi s~wi tur ~ t'lm ~'n l" n Tin, -i rn-il-r hi '1'.T''.:i.'lkt;r~ (F,il chi:lut m-i ) thil n';c;i!,·t;!:J~i chc t chwt mi ~ 'li, ~iz, hi 11h~h~t8 'knn ~'li'm t~ i ~n r~nr' Vi'lL!V::: 2m3hur~w~cl'l" 'l k~un '] kh'ln t,k m~i ~ '~;l ZLik

chhu t nuuh n .uhv n "::7 1'! k "n-:c.12/s,J-t,.' zL'I~ X'J,,~,:, z uk r;",,~ ,t, chi.:lnjli 1('1'''> 't:::i'-'1J G r:!-,lTll J.~' r:'--",·t:L,,"::lll r;'-'l_""- ·L:"~l:'-I'--':·l'''--/I','·' --'0';'" 'c>"'~;~l" "",f-",~-, Pu ,,' ,,'~, ,,'" '. ,., ...... "",L, cs-b',''''''Lk '''',,'mi 1-,""C" rr, t-a~ Lh" t '.J ,LI" ,:'i-',1' 't o Lma t.~ik::r ill .,~:~'~ 'v L :J chi-m-: 'eLu Ln k-i :"1!.i:J - '-in chutic],~,pn':: ':)'::w:~ .c": -n n j'-'H.;:li.'lt'u'3hn'l- u.s i L.' L' t";\,,!I-, chu , "1~'i''1:,::h ko-rr- "r:,in'!.'D f::l t2k ::: \,,' ~Lh c~",.!·, ',:: 'L'" 'J. CI'IlL't o C"'"l'xt [;1':1,i '~:-;irl '] r~i EhutLc n : .. , !-;i> :" f ~1 -t ak ::! lLi',' '~~"~,!h cou . Y,11I -, kClih'"rtl'1in"'F::' t.e ..,l-· pcL "J z Lr-Ltrn-ichto. ;',f:,:,'n nu"ut t nk Ln Q c t-e Lh --'-.1,-: hin ,ni Tin, n Lch i.n nh kh-in c t umr'u hn-i to, ni:'ui-' ,:'10 .:J Lnpc k nocc knn rV;:lith13 IJU'1J. t::lir/h ~r.n ',1.• ir~;1 ""1, n awms o k rtc 10:,: hlin,,:::: ~'l"mJ ni ae Lo nrt c:w"',-' I"W L'~1 ',Jn~""1 hi,n Z3wnnn tur hun r~mch~nJ t,m t"1k i hmuin '1 ~~j,in kQ i,ri::l. _ntirn,n Indi~ S,wrkJr non k'1n in'·i.,

1S76-::lh inbi~J(n::l ~lm'1sJ kh~ t~n , ni '1, kil'lti;ll,i I,~'ln k::lll inbi~'k~~ ~ tl::lwl~ t~ n Chuti::lnlin nt'l~~~h chu~n ,.r2kank::rn ~~~:10~,rtiJr9:~ 11Qwh rlo1it{cs_~i' I~~rs~tn' k,n nei,. ~m,h l('1n ~rJsj.(lunt L~I~ung~ n~ei ;"w~ kh~ luh- l~rn Ish I~m~h n~kche~in '1 ~wm Q ni. InJi~ s~wrklr.-i~ .\mbnssndo£-~I, k~11 runt C~'U 3n~ ~', r~~ pokh~tnh k nn~ (5) i ~\lJm .e n; =1; tin. Do Lb Lc-oh 01")n In chh-iw, t LJ',' k o n Lc i. 3,,:,:k:m;j che,,~'l;] :I, .tmb aesoctoz- i nih c h" n 'cum !'Ie''] (~) Luch mc n c hu 'J Lo 't Lin- k hnwm t'J1':1 t,~\oJh :J""~c" i.nchhuoo-' k-iw -to n lun·:;nq.::lih ::ur :J owm t':'lI--Jh1~,v:l'1]. E:'n~:j'dll' ,,_' i h t~n ~n l]h~ts3n t:J~h ch~ a n1 13wm '1i, het3h hj,n i k31 moi Ion ? ti , ~~ thlum p3whin :In ~~12n'thlu ~'~~1I' , . 1", C'i nih kh·') ehu ....; ch!J:1n~ Ho e i.n-. kl-'nn Ph"'rn~ f,,~,u-J ~:J::'-D VUQh~ nwm ')i chu'ln 'J mito nun, hr~~~w~ t'J~r c~u :J thl~n1 t'J z~wk ~ ti~l 3'111'1. Tihor J,il-, . T,m t,n' .hr-e howrn .t.u n x ':-. t~'J,nJ t"1 z-twk :I, Li.h o x J:,il··-

ko o n "'1 t·"'n 't d r tci .::1 'nih khc"! Chuti:lnJ:::n--; t.nk ot-uo n en."! 1'1:i.ZrJr"J'", .:1"; .... ".-:1 ,~ik L)h th'1 tii, 1 h r-d n-t nh chu an ,,,h-.ng t,k" tU::Jr 'n,}o.,:, 'J n'i '"J;' ::~tlinq t':lk loh i'ni'uzo t-ik., ~n"1" th:lwk mil ,ni '" v1wi,in'lk,n 10 ch'-~n t'l !li :l ,ui',-',I'!l ['-~' 8m '1 ni, Tic;,u:m chu-t.i,n'j3n:; t"1k hru·,.itu chlJ ", ,,'.n . k·· .-. l.. 1 . 1 • ...- r,~+, • .:JV-:JI'. ')-'1 '~lnl. I/")UJ..J..nnl"J :,8 ,J..--:: mr~m:t~.Jr-:'Ul ::",1,'·"'0" ",,'" fJ~wh hiQn Q sulhnu~h hi3n zirtur karl ngah 3) ~ mi zir­ tirn~tD hr3rGngin, in~umkh3tn3 nena hn3th~wk turin v nwdLnn Loh '.m-.Jh hian!<9 inS'1I1'JII duh:l, Tint hu v:Jn~!u'3i~ t~)\"Jh' no I<'·jn t:Jk<::;l h io n rarty h r-onn hr::tng Lob Pow I hroilg hrcm:;rt13 ;'c~\,h 'Jnity ri.ih p e Ln kc h r-La e , .vme h c hu b o r-a L towh mahso p :Jmch ehu hmu thei towh 10 mnh ila, Q thil tih leh :1 thus'1wi k~l:J k~imahni3h Q nung thduhvin k3 hri~ 3. 11izo mi~uit0 hiGn kan theihnghilh towh ngoi ~:1wn 10 ~ nlin k~ hria, a rorlui kn ti Q ni . . Pu L'a Ldenqc khan 1\1izar:lm StntG hi Eeon~~ie S+'3t~-O 8i3m kh~ 0 ri1rupui ~er Q ni. 5e1f-suffiei~ne2{m=hni intadelh) St~ta-:1 si~m khc ~ 8nghal~ bur p3kh,t ~ ni 3. Tunc k3n s~wrkor ~~wh hi,n ehu ehu '3 ungh~lh vu tho m3i. Chutiangonc chuGn h~ k~n Hi'.J'.r'1p"i PU L ".LD":;'iG,\, v cw Ld.n nin Hd.z o rn l pu Lt.un k an ui am 3m-in ::I rilruplJil)ur le~ ') ngaih p3wim~wh, MizDr~m 5tat~ hi Ec~n~mic St3t~-3 si~m ~, ~m~h leh ~m~h intod­ c Lh 5t:JtG-'3 s Lamo t L'th a n-j Ldan turin k-m z cva Li.n ten 1"1 't Leuo i1'1; -imah c hu. nlJo~U ':1, min ka Ls on t:"'!wh hnu hi!...,n keimjhni hi in umkh"1tn'J tll~ z"1wkin k"1n z3v~iin Zor3m ton i th:J"lk tl~n'~ "'::"'] u tiin ,''1 t,wpn"lq,r k:"\ Ln n q.m dub ~ n1 e Ko l~wm u

rJ U L,',L n:.\"':1:.' 11_,', Pu De u t v Spu-rk...ar , kh:1wnl'Ji1, CI-IlfF rUriISr::r; tokin min ng3ithi3M lQ thu­ :lwilo::Jh min n q-rL 1-1 1, ~1Dm- bur- z ah nwm 't o k Pu Trtwn Lu Lc elil "lng kh3n k:nti t3 9"1 sa muk b-wk 0, chawhm::l tol chh- u ru: hi .cbu 8"1'"11 cJuh -in 1:) nwm chuon p ho L s n k Ll.n nn Ln ka~ hruoitu, k~n sur m~k::l powh hi:Jn ::l lJhu-in ko hria D. Chu chu k:J r~wn nJ~n ani.

PU VFINL;\Lf':Gt:r\j, Hei hi Jar 1:00-oh knn ch::lw1

DEPUTY SPE;,I(ER dawn UJ Obitu:Jry hi ch:Jwhmn '] kon z'Jwh ::J th3 on] 3. Chu ti n nih chunn khiminute10 (-s-:lwm) 0 ewm -:1:. rU'I<.S.• Hog'.1e , knn ned.

tl:mgr_i-uibhchuon.f , Lo ade r- of the Hou s e Le h Leede r o f the Op;x'sitinn" b,~kQh f:"hnih/k~::lt s'3wi hie kaLp h.m-t (1 ni :: T'u n-ah hei kan hc t.u p n k-rn ui ::J. k~11 nqe L. '1. k-m r-Ll.r-u ::l n, um 8~' ,,'chuv~ng chuan sowi powh hi tom deuh il~ k,n ti a hun pawh k7n pel ecL dHU-h '1 f tun'Jh c hu-in Ch3V1h TTl ::n k';n zo r~,wn 0 nih chu-m Pu K -S.Hr"::r-jUG_'1,sunn::l EhLef ~,li­ nd e b ux-c Ln t'hus~",'in':1 han "'-cd '§t.,l"l':'l" .. Chu t Lcbu o n- rn.Lnutn e awm-ie nq a (15) c o hu nr- Z'1wh -v-m. Lf n Obitu~'1r\/ hi c haw-, hma-a 2,:,10'1 Ch3vJ~"1Uj :;1n tih chu6n ~ m"'lW,i. 1::1 ~ri'l m"nii p::lwh hi C~i~f ~1inistJr i ~o ::lnS_ -, .'-•• ~2/- 32 -

[) 'J","'L\L\LJ\I:\ :)cHvi an- khc n Ln r hn-ri :-'J.J L'11_ 'dcnJ"l chun 'Ch:l~g ~ik t~us~wi -n~ ~ ni em 1W k'1 l~ ti d8Uh hlok "J.

r u V.. ~,i L'\UI r;E.: [;,1,:', Sunh~ Obitu~ry ~cfur 'nco hi DE I-JUTY S;JE.\iC R Ch3whmnin zo il~ i ti~'n3 nge, Pu Lb.Lde n qa 't c n bi:; h.i -m ch~whm3 hun hi ti il', ru K.S.Hcgde Qr~wh ~i chu dnr ~:OO-Qh Z3wm loh il~ i tihnQ? •

TH,'\G!H"',~,JL,\ L,'.L Pu Deputy Snco ke r ni ;3, t:1W­ • CHUT :1HIISn:r1 nqk~m thi:Jm loh v-'n~ ~ ni m,i thei ~ Knrawn ~~wi tum ") chu D'nten ~ k,lht() 1 ni:, loh c hu a n ka n hQtup" I!I Ilun q-i hik hrim h~im t,n hi~n chnw- hma hi hm'J.nI] l~w Law .i.Ln -imah p-iwh Ln ':l i~r1U-.in k1 :,:ri":l - Chu chu k-rn memhe t- 't-am z nwkt e -Iu h-t-in 'i)''H""h n i.Ln k-i rinrJ '::1. c hu chu kn r-twn .-lil':, kh-a c hu , ni

Fli V.\i,:L"L1iGr:·,,·, . Th') k-1n ti tlnna m,w ? Di:: F'UTY 5::-: '", i

Nichino kon ngoiht~l~k t'1k th0 p~khnt hon sowi Ion z'1wk k, ~uh chu k'1n s~wrk'T hr-unL't u , k an ~'linist~r t c , kon i'1LA-;'ui tr:: thiltih d-m a h kh']ni~ chhinchhioh tIck tok n awm o. i'hum d~wn~ ~ zownn~ hl'1ng kho quint']l kh~t chuang d~uh hrat "} ni '1, Tin, ~ kuong kha c~uti']nD vul b']~,k 0 rit chu '] ni , Kho~i z~wn tur kh'1nin k'1n MiniRt r tu. kjn 11L. z,wn zown~t,l '1n h3n b,wr tok tok 0, k'1n l~r·us;] Lu,der-:' 'i', rit deuh ti chun9 rl,whi~ k'Jn dnlte 0 runl v,k l~'I-' , 't h e n chu s an-j -tuuh tu ,:II; owm a , ~i t hun c .... u hni':n ,1:~I_,I,i:i.! ,. ,n ,wm b'1wk ~, c~umi cl,unq' lun~ru~l t~k, Hlang k~il h~n Z2wn dot '1~t kh'1n iZ8 rilru" til~n~ chi~ng hIeiil k~ hmu a, k ha t h L'l kha Hd z o-cto m'3i ni L' v Ln , Ce n-t r-r L i'i- ••• 33/- nis·ter-t8 t~~whirl an mit nGei ~ ~n hmuh kh~n ~l:izo nih ~ t:Lnu3m zUQlin k~, Ilri~~Q. (hu chu thuhrnahruainh hon t'lrlan ka dun 8.

A c hu nrtchonn 'thu a ch:,inch~li,­ ~:~ ·~0r ~310 l~kkh~:w~ v~~c ~ Qwm ~ual ~~~ga,t~wite ko a owa men o n q :3 1970 j'drC'l n a, 11 z o na Pa k La t cn hbon t.Lrr-, nJo k ar, cwm La Ldn , ·ram'nnu<:lls:lwrk::J'= avb u a L ton .t a :I. '­ La hc huon Ln' nqu nnn ;::-:g.in, Civil i\dminis,troti'::m l?£lo ho-'~ tu :Li~n zowng zDwn',t~ leh ~~~y Saninr Officur··:tlln ~n ", nJull anain 'Thingpui rU3i ~Oi,]ui bu~tsnih r~whl an ti ~. (Pu L"'l'!ongn) Tichuon Thing'rui Runi Ropui chu bu~t­ s..,il, ~ ni t~ o. T10i 0'lr 6:00 ~tongin zin~ d1T 2:0a 't h Lo n q Ln thu'1n s cw L '~L Chut'-Q:1n b hueawf z awn q z.own o ti~tur deu h ,:t'h-:l\,'-

He,thu hi~n vQwiin ni:lh hiatlin Mizo hrunitutu zingah chanvo cheng thar loh se­ lan!]in. ka duh lJm emJ' ni. Boruak thb'knn 6h9n lei~ chuh va Q awl hIe tih k3n hri~t ruel ru~lin boruak chhin kun chunquh :J 10 thlan ,'3.; mnwbphu nhb e k-rrr c hun q-t a 10 t Lck 16h ci d-in-ah h LonLn 'mihring' puitling Le h tlinq 10 n 10 Lanq c hhu ck ,thi~ e nd ,,

Tin, e-iwr-kc r 0 keLhhc-uad ve hun reildtu leiah p~wh kh3nin heti hiDn oS:Jwi ka hre­ run~Jthin., 'S1I1-Jrk:1.r. qovernmant ic -i n tih hi Co'Emittco ~ n:l 10 tih hriato ·tha' a ti f·a th'in ~ ni'. hu chuan a a tum ch~ y'.M".:\.-to l:~h Gi::Jffi-tn.itta;) rhng d tm qah hi chu-m in 't h LL s"')wikh:1wm, nd , -r th::i z nwnkh owm c ni a-tw-c k-ar -rh iJr:1,wh c hu cn Ln s"l("';rka-:':th"] kcnq'tu kh::min Policy n a Ld n 't hutLu'knn , a mdt c kdihru'3i dthoi" tur"in .Leh ':l ff"Jw:t:'k"1r k,il,ru,i theiturin nM,ihtu'1hri3fim l~h hu~isl3n :J kuno ngam tur a ni d tih ~; -0 rii Chu chu,'~m~h~h hi,nin hmu chLrmo., hln.i,~ kh ;nh'ro '"'\:lii.~ ~. n~ •

.'••34/- - 34 ;.. • Chuv,nJin ~wiin ni chunJ :::l c hunochnr-rr 'tf-u k an ho r, t a.cj an t.c chu C1mGh s,.:Tl:':-J:1h k-in i3~wich;u~k ; Ie ni tn m~i ~, a mckin ~ hr8~wm t~k muuh mnuh thin ::J ,til. Ehu t Lchu a n v owL'ln n L'ah h Lr n Ln "3.20 LCl'1- i~OrS_:l z~1;m~ Lnn ccf, F'o Ldt Lc ac n Leado rc-c d nn jni z awn q tun k an hr;F.ll':I'k .zu L 'tu mnn nh hdan Ln bu-a i s cn o a , t.u raru hn o , ma hn L 'thiJtihLl,~'1inngheh nqcmnn , hc L hi a mn hc-oh h Lcn Ln zirtJ"r owm voin kahria. Chu chu v~wiin")h hi'nin k,n tih tux ~Qkh::lt iin ka hria:

Tin.• Pn s t o r- -'·akh.,-ti--,-· :J thu- e aw L :}:::lkhot k.c hz-La t r-e n-; thin, I K'an vt h Lh ni. hi_ --'wna i n kan the thei tuh luom lUjm 38in mGw. ") tifia!n~hu ,na / k ti-i , vcw Li.n n La h h Lan Ln he knn lln am P, ti, k o n l .... n thin .1 ru L31~lQnc~ chun0chnng thu::lh hi"nin, chu t~u cl,u mi t,m 't a k c hu nj a h -ILk ,m'hscl'.Jnqin, -i th,'".! Lob m-twm Lch tc.L ri­ nC'1wt hi aranhoh h Lcn Ln ba Lh tur owmkh-rwm v.rk 1::' tih hi • a r-cwh chu thuchl,nCJ.l1h!(") nuc L :J ri i . . ci,h"'nc~:u mihr­ ing :') ni " tu tutun ~m,w '.In va '1~wrn'1,h thur~wn ~n V:J pekn:Jah, on thur:Jwn rekn:J ~ng ni lov, thil 1 Ie' !'rilh :')n tom Qln em :') ni ehu chu 'mi t~~ t,ktun lun"''lwi lovin 't hu r-rwn pc k pow~ ng'::Jithl'J L'c ti 'J s,wi t h-rw-u ~ -iwrn fa thin.' He t ah p awh hi,nLl k-m nq'ad hth Lak t -iwb ""lnJ k o an Ln mi n qo Lhdo n- muh Lu m L'in n ne L chin tom c ho n nLn tl-;l.: -own z own q z::lwng, z nwrnkLm turin ':l t ho Lh loh 'J n i ih :'.,-i,-'·s::l 'l nih "]v"]ngin, mi;:-;j 'thur-iwn z Lnqn h k'l:nin Z'I!Ji1l vc k thcih Loh c h in '::l tlIrJrnin t5.n,thuT"·,ln rek n a a h ':'H'J'- h i.nn . m:Jhni' *al thux'Jwn Q t~~I~~wn v, utu tin, hl,wk~n ~wm t hu r-awn Q 't am thin c vo nq Ln chu 'thu c awsm h c hu-an.ln n::;:Ji­ hJ:Jn mU~lum nui ICl tan chuanin, kuini ~n~ mim~wl luh ful l~ tan chu~nin'~u~in~ , ch~u,k thin tih hr,;;' n~in, o n L hi c hu o nLn t hu r-awn z ownq z'::'!"m:}":Jh k hnn Ln n'-;:-li', len • muhlum ,'1 siam fa thin Q ni'

Chuvnncin vowiin ni'l '1 sunna thu D'lwi'l hun t3wito k~n n~ihQh hiDnin omaha k:ln hmuh, ~~m kai!l~U:Ji turin, Hnom kaihruQi turin mi hU0i~,Jn. mi tumruh, m~hni tumn ~in~nLilut mi hi, \/Qwiin'lh hi~nin i ·tlachham 10v3n~; u. ;\ ni hila thi tawh m:lh8~ll")~cin, 0 ni a thih tawh 'lvonuin cMu Lta:;uTship chu Mizo zjn~oh hinnin cnotin emow t~l ":J 10 ch")wichhu~h InhnG tl,ll:in koimahni thuuh Luadurs_a inngait~n inzir nan i hm,ng any u tih hi k~ s~wi duh 0 ni. Chuti Q nih loh- kai­ m~hni nJQihd:l~o tha t~wk nia kon innlQih 0, mi-'l sirtur nui 10 ni Q k:ln inn~:Jih chhung chu~nin kon k-l :<~wngQh h Lo n a him 't awk In fa tih h r-Lot ::l tho c nd , Ehu t Lo nqa h chuani!, amah hi. mahni inrint3wknn n8i a nih nv~n~in Primo MinistiJr V.r.Singh-n naoi rl~whin~ ry fanu Dr;ctrr Lo Lr-dn z u a Ld hnuno '1 s'1wi min hri3ttix z awk "J, "I :HJ thih hi n hun 10 hlo ~, mihrin~ ng~ihnh chunn k,n Chi; tl~i lutuk ~ ni ":lwm nlan:'a nw k']inihD hi ko ti hi~l nsin. Punj,b-to Idh ~":lshmir~t~ loh Tnmil bU"Ji chunJch~n:J t~u ch h L'an Ln c n z LrLo d t o 'Ish c n hxu'Jitutun an 10 n h-ihf nk ,") n L a Ehumd 'iH',]r.:.mgin~C'}n th0i,hn,'J z.'1t'lln-;-; z owru: f,i:l'1ng • in 1) r'Jn(} thai -cr"I.; ;..'..::r" ., dam 't hu Lhno tux; tiin I(,r, 't hcwn VI; chu :J ni, .'J., mo heo Lann Ln chu .awh chu Ion Lc 't La L t'1 n nih hi, ":l :',3wi k'l'1wp rn-i Lt :"] tiht V'J wi. in '1 h hinnin min hri"1t chhunhtir ":l ni. Chutiang kh.,w~~, knn ....35/- - 35 - • Contral hruaitutu ;.3whin bUDi -~ukiong tur~, salVa tur~ ~n tn.i, rin dhu v aw Ld nnh h Lan Ln Ni.z o P1:~r-a 10 n r . Mizo-te ~an vennei em l:r ani.

Ehuvon.j i n .rrd ten c min chnwi­ mawi s3k mai nilavin, kaimchni lch keimnhni Mizo-te kan Ln c h cw Lm-awd. hi::'lin kan m:lwi da n Q 'fomk Lm !;ik ,,' 'ni tih hi v']wi.in:J: h r-uaLbu 10 - k:J1 khnwrnto z Lnnah HDUSC-oh nqe L hi~nin ka tarl.3nj duh a. Chu chu 3mrih~h hiDnin Pothi­ onin t.-tLe rrt , o ak p akh a t chu '3, ni a a Ian :lv.,ngin I Hn­ om Pal'-kan tih hi a l,hu hlein ka hria 0 hi. Pu Deputy Sp3']k(~r,- k~ lowm Q.

PU VANL.1LNGEN,1 Ni]owi rowh; Pu Hming l:lwkow. DEPUTY SPE',KER minute hnih '') 10 ~wm 0, Ken chawl·lnwk: down ngo,-ru Hmin~a hi kon sowi tir low low down' eng nge \iausa ngoihdan ? Chowlh in tio mi ? Flu Hmino chcwhnu l~mnh hun in pak dan kon ng~ih­ tlJQh luh !jawn ni~, ~ latlawh'ngang chuan mow, AI kQn ngaih­ clon a in'Qn~ lova, Q thonin' cho~l ang kon ti 0, sowi ZQwh tir moi ang ow, 0 chuti r-cu r-nu 0 nih c hu an choW"InLJ ohi ti m~i ong, chowhnu u~r 2:00-oh kon in hmu kh~wm loh dawn nie.

PU VAf-JL(\LNCi:::N,\ Sunno thusowi kon chhunzawm Dy.5FEf\I

..,.PU R.TL.'\NGHrn;fGTH,';~JGi\ Pu : DaputySpaokur, Pu La l.de ng~ r~izota hnorn po, vowiinn sunno k~n naih ah hion'hun thaw! tak min PQ 0, momber to kon lawm hla in kn hri~ Q. Tin, ko n Hcu eu 1i3.Q'\;)r pnw-~l''''f:lk,~'wm.:J, Q rilru 't a k t':lk';r.' r ko n sun tl:lnf'n~h Inn lun'Jrualo hi tih ::i l:mg d. 0 Lawm cwm ko ti :1, c hu c.hu k an s:rw-i .1nng hmc e a t.'un (f, t'Jwit,;. hun :·k'l. nuih.:I v cn n Ln t Lem-t e r"J'm"r -t.ihlC'H'1 ko dub 't Lcn qpu a ko J::t.wn ti.l'':lnr,] c n-o . ". . •••36/- - 36 -

I:J u LaJ.~lunaa t,i b(.I~i 1,:n:J M.IJ.F 10 ~}in ton tirh ~tQnG khan k~ 10 zui vn a, kn rrl~wl an'] lL!h ka th.~ihn-j an: ongin, chlltah chu~n Aiz~~"rl 1<~iOW~:ui a Voluntc~r inc!irltith ah khan 0 ~ul t~n tu zi,-~:;~I" ::0 l~ tel vc 0, 1(!~3mi cl,tlun"Q ~nlO tln2n oton'"lo f'in~~ i:- [i~wn t~in tok 0 a~Jm I]. H8 rni "k ha wve l thi.l a ~ol~t5r:s .f·~loh f Ln n a k c d'J:W'n mn i. b c k ah kh-rwve L thil k:'J!i,hu':Y-;:lh h Lnn ~'oli tics hrLm hrim 1Gh he mi r:atLm:Jlist r-LLr-u pu-to n chU'Jn finna k~n chhar Z;J} :J ni. tih ko hri~ n, [Lllcutto hmuno zirini k:l ni~, hn~ 'oh, chuloia kgn finno (:I'IJ CIJl­ Gutta Mizc te r~mbu,i Dvone' uitu~ kan n~ih In~ ':.ai kh­

r an Indio sowrkar luh West BanJO! s3wrkar powhi , "owiso min IJ~k tur on n8i si ItJv,. Chul~i hmun~ zirl~j_t8 m~nQong t~k~ on ~wm 10ia Student LQ~dDr ken. nihrnch he IJ o1 i t i c s _ a finno min zirtir kha hm3nOin Mizo mipui khu­ 11i 3 Qwm to ch3Wn~hGi tur chh~n chhuQhn~ 'c~wn'-i~l, chu • finno chu ~:nn chll~\~r ;Jrn em o. Chu chu 0 cl~tail-in kan e awd t.u c L Lo vcn q e. Zirl::d ken nih c hhu no a min c hnwmnc , Lun't r-a L euw r-kc r-Ln min p u kna p awh chu mi cmoh oton.jn f Lnnc k a n hmuh konchhawrnachL! a ni Q. Chu c hu lchu Lad. Culcutta mipui tona kon chhawrna zirlei ken nil, cngtein ::Jni a.

T'Lo'hu.nrr hu La Lnh. k an :h::-i-::'t cb Ln nvLuh p h n-t huu hc.Lovn ken ,h:rin-t chion c rn rem chu H'i.zc hnom hm::ln]ni'h tu 'J ni Q.' Tin, t-1i:z:'or:Jrn'J hmnn ao Lh o vcnq in ho~1izo ..r-am hi. c .di.k LovLn Q 10 cwm t'm!h c , he h.iz o r am ~ dile a siom tur chuan ccMota ~gni c ni, thiJ. eMu a lotlingo 0 10 cwm a, knih zanothal down chuan ~ Sh8t 0 nJQi a tih orlg thin khan, chu chunn thil tnm t~k a hril o. Chumi sinm tho tur chucn mihring powh rJ~mn~ k~n nBih clawn chuan thil hr~Q\Jm k~n tswrh to n 10 ng3i ,tl,in a. Chumi ana zulzui clluan r~izo hnam dnm no tur l~~ kan hma­ , sawnno tUI' a t~n chunn t1emin tUQr houh 10 a IC"ln awm hi ~ 10 th3ih loh a ni tih leho a tir atanga min zir"tir in a ti chion] .jm c;m '1. ChutiJ:lng chunn vnwiin ni'J hota stotb kon 1Q nlJih 0, Staten M.L.i\ to kan 10 n~i-: no ch: nn leh vawiino kan nihna mek luh khowvel pawh hall thlir ::h':l ve 0, Fl Lz or-em state, Lnd La r cmah a a i.n c hunc o.wm bik III -Lo h , tin,.In-lia ramah pcwh , s t n tc e h p owh , s t.o t e du nn-. lam bik nihna !'il~ :~ck 0 'kan In nihno chhan to ~ ropui ka ti c , Chunc; c hu cma b e Lhna ')i:::mO'3 Ln kc L c hh o '1 ni tih kan hoi 1.ovn. Tin, amah hi remn~ thlentu tpeocl) maker' n ni a, R~mna si~m tu 3 ni.

Tin, chu 10 Lutro h C;'~':J'l ZrrLc rm n ngaisangtu ::J ni o. Zalcn no ~ n\J~i s~n:1 a, z~l~nna 0 ng~ih­ san avanui~ Ind[~poncloncG l)~wh leha zalonnn ctan \h:il thn­ bo)~ ~ hi anI] tih hria in chumi ah chuan 0 I'lanct,~!o ani. .i mchc vcwh chu kh::ttiang k-a L k3wngah khan mipui t e n kn n 2nvnii~ lean ·t1in to lovn knn ti a. Chumi avon~; ctluan in Lun qxu e Lv-t n kLn Zv r-e m mipuit8n e nqmch :'::1\,01[, ~ o j s o L 10­ vin r c etr-c-.n. nih p hcw t c hu on t d c kan nu b 10i khcn , 8'ng­ oma~"tdl nihn~ loh a bik ::l ihhUm himn::l to le!l cGndition e n qumcw tal awm l("~chl!an "tLa a bcLh ch h o hnc hLowh t Ldnqdn inromno kan 10 nai tn a, Tin, zalunnn han tih l'ian rolitie a z o Lcnnn.vt u , tin, Ec oncmdc n z a Len nc k o n nu Lh p hcwt Loh chuan Politics ah z2lonna 0 uwm lava. K::tl~ kh'l'"J!;,kn~~ll ••• 37/- - 37 - r~hboh k"lD nih ChlJ~n zolenh3 ~ owm lova, politics-oh Inn z c Len thei Lova , ·',dr.linistrDtion-::ihkon 2::,1811 thei 10· hawk~. Chumi ~v~ns cHuan MizD~am sGwrkar 10 in­ din tontirh fl.ri.F. Ministry 10 knl Ch~Ov3hkh3n min hruai a tumn2 tJ~:r i:~wh he knn Economics-n ken zalan­ l::hnn hi, chumi z-l~n lohna a nih mi~u chuah Politics ~ ken ~uh dnn 18h k~~ ngaihd3~ pawh mi~~l tinton a tokin k~n chontir t~~i lov3. Thankhat tih d3n politics kal;Jhung bako un~ en~ emow nihnn leh therhlcto a ~ich~a zawk loh dinhmun hnU3i zQwkte anmahni rilru ni hQuh In, c hu md te e n 'zuk crnv Lnce 't heLhne c hhcn b e rn chu Econ omLc s ~ ~~lcnna k3n nei:, loh Yang, ani. Chumi nv~ng chuan Ec rmomd.c a-cch k an rt Ln hmu n hdvk c n .ehawds nn hi a r "1wim::lwh bel.' a ni tih htd,jin c hum'i etan.' chu::111 nizor:Jm::J ~i Ish bnr~ intodolhna chunJch~nQQh lah' thil 'hr3ng hrnngeh hma Q Ie n08~ cn: em~. Chu ehu ~ puitlinpo ~::J hmu ehi­ 3h 10_m~h ilo tQm tnknh 10 hmw t3whin n ~uah~~nnot8 10 hmu t nwh moh .i.Lzr chumi ehu -k nn hmabck z31 t u ro thil p-awd mawh ~ nih hi bu n t h Le n q hion_ keiniho pcwh Ln ken hn L Lov n , Tin, ku n a-iwrl.a r- 10 ding- zal:lQwh h Len ehu c hu :I .hmaLakne c hhc z c'L p cwh niin ko h r-Le e . Lowmnwm pnwh k-i ti o •

Tiehuon ~m~hino 0 ngoihs::Jn iJD urn c hu ma t a n z a Le rm a kc n ne Lh Q :'owimnwh a Tin, Eeonomies-~ zalonna ken n8ih loh chuan sakhaw thiloh ::~::wh 'z a Lc nna a O','1m 't ha L lava. Chumi nvenq chucn ehu ehu ~ ngoi I'Qwin3wh 0, chu ,ehu G zirtirnoah min hrilh nn e n om wID ani.

Tin, Pat~ion ring mi a ni m, Patilion hr~ ml ~ ni '1, tin, mawhphurtu a nih n inbria Q,' mdpu d t e La ko rauwhp hu r t.u ani.' Tdrt , Politics-angEl mawhph~rtu kon nih chu3n politici~n angto, ~ hnnthowk vo t.u t e , a h o t e min z LLhna r ove chu, ko n -thu anw Lah h Lcn kon chon~ turn ni ~, tin, mawhphurtu ken ni ~, m~wh­ phtirtu thus~~i ongin thu ken sowi thin tur c ni tih hi Q.s3wi. Q nl Q. Chu chu Pathinn 0 rinfio lah m~hni mawh o inphurhnn.tin, :J 't hu s cwd.a 0 din t.Lc t ne , chu ehu ro­ pui ko ti 3. Tin, Q tir tao Volunteer-to loh Hnorn 5i­ p~it8 Qzilhno thln~ chu,'Mihringin ken naih hlu bor, Rpm 1ah Hn3m t8na puk, chumL chu kh3wvelo Pothi9n thu­ awina ~ ni, kon sjkhuona lah k:Jn p~litics-to~ Pnthi3n thuthlung lah k~h hn'Jffi thuthlung 0 inzawm t13t l~vo. ko n s c k hu o nc nono kc n f101iticsfc:J.n f'!")wipol'llih thai 10 o nih chu~n, kan incnehion 0 tul an~1 tih 0 s:Jwi thin Q ni. "Hncrrrte Pu b h La n Ln min .dLnc , c.hu hncmbe on nihl"'''' Qng 't n kn nihtir c hu Pc chL'an. h Lan ::l tum :J- ni .o , cJw... .!. nihtir tu~a hmnlntuto ~i P~thion tn~o, ~,n~th~~k~' ken ni, rathi~n r~wngbawltu k3n ni'tih hi chi~ri9 ~~kin ~ hrL:l:'J Chu e!-,u·,'1 ,mi z Lr-t Lr-nn p,,)'elho nd , '

Tin·,--'+

•••38/------__11:I.lI - 38 - fi' t~in. Iln, ~ hun hnuhnung~ r)~rty HD~rlqu~rt,Jr-~ 0 't hu s aw i, hnu hnu n-, ba r n i.o k:lhriat,\pril bh Lo 1~:1; kho­ mi Q cb hu k-thj.ok hmo Lawknh khan Party lluccquo r-t ,T-:' t hu s aw L Lcb min c h ab h nuhnu n o b e z chu Snm 20-n'] ch o n q 7- thu kho ~ mi Q. Cl,u chu ~_ Thank~~~in t-wlailirte an rina 0, th~nkh:ltin s~k~wr -t c n n rJI"l'] ~ Kc Ln L croVh c huc n U,LP:\ ku n i-:'lat'li'Jn hm Lnn chu lorn zQwk:ln] .' ti~ kho ~oi hi M~F Porty "dinna lch :1 innDh~h~~ ~ ni o. Chu chu hm:ln~h1953-, V'n~ Pa H~l~ Tho:ltr3 I~,ll ~ nih 10io hlnphu~h tHiam Pu Rokungofn~ MNF General :\ss8m~ly 'J , -thu a-aw i, Le h :'l~,!F-td tone he c harm hi min r.o k n n i. ':I. Vowiin niah hLcn he L hi kanz3wm ZQl tur Leh k-::J:l Ln n qh-ih na chanl] .:::1 ni [) tiin min hrilh n Ehu chu k-i h1~:~:~~ilCJ • thin .':1, P:::lthi,nringtutG ken nd hnn :1 La n fc-n-::l chu eng d Lnhrnu nahv-inwh 'ling dLa , thilrhng luh c hak n-a h-c-mq h r-cn q'ta pawn nc L' lovin 't LachhnmLn Lnh r-u 't h Ln m-ah -i La , ke Ln L r-Ln q'tu t;u :.:IT''1Wh c hu o r- Li\U',~ ko n r.\T!!L',i! hmi'lJ chu knn lam ZQwk tur Q ni tih hi ':l rorluiin k"1 hria ~ k,n z:lvai atan pawh hri:lt r~ng loh z~wm tlnk, k':ln i'lnJh~h nan chu chu k~n inhrilh vu duh ':l ni. ~wl~, chu chu ni mai 8ulo. ko Inwm u.

:'U ZOSUd-l" !'/\GI!lt,1j Pu Dc pu t y SpO,']kLlT, t:;\-Jitu .knn bu L vu c nq c hu , " ue pu t y .SpO::lknT : ·\w ,-,(lwi CJ .I:, 18 ) Nd nu t c nJ::l c hnu h :J ni.c n q , ko

l-:J1!Jm G. Hc L v owi n nf I U Ln1­ c]ongohL)mi H .URO-O L~~dor p owh 10 n L .tawh , L8:J'JOT 0 nih 10h hnu ~ -whc ili':' -u Lt Lon Lundor 10 nl th~ Bunn'] k3n noi :J, 3unno:1h thu ~~n sowi h13wm t. L8h1~~:Jh chunn 0 kh,whor thlak riouv:J. r'o~ty :Jr:l{l'} h:t'Gng mc h. ni LLo he t La kcn cwmkh owm h i.o r, k-in f'r::r::ty-;:uitL, oim'::lin-, 't ho n t e p he L c hu k a n Lnn qo i no hrrsan 'J ni o. Tshchll~nftl~in Ir~khQt zol'J :In 1((11 bovir1 ~n ki'Jm thin chhun;k:l~ tinrerig' tih ang deuhvin, h~i 5pe~kcr Delhi Lomo h 'J chhuk rl-iwn b.3Wk::l. flu Di:;n'~:l hc t L h i. :l nd • unwk vo , k hn kh n Jl Lnwm-twm v Lnu mnL o Lc h Lo mnh c hu-t n , QmahBrOwh~hu nlihrinq kan ~ih chh~nqin hmun khnts', k:ln ~w~ho rena thai lovo chhu~~kua p:lwh, ch\l~ngkh'Jt k~n nih l~h phei chu'Jn inth8~ tur kan nih· kho chu ~ chi:lng hlc 'J.

Pu Dunqa hi hati'] kan sun hi 'J phu hlain 'k'] hrio ~, kei j ~n~n~tc k8 10 2ui nj'Ji lov:l, arnah o r cwhchu r-om vh rucLtu n ndhna e h rmc h Ln t.c tLc r» -tLu m k o n hri.':lt p hnk t"JlfJk t.nwk hriQt ken nei va:':l i'iz[~ z Lnqc h InternatinnQl llolitics 10 kh,wihtu cwmchhun ti m~i ang 'J hotu p'J0h on ni tho njin; omah 'Jvanga thil awm :l ,ih 0 van qLrr fHzor''1m Luh "l Lzo min ti khnwve La min ti'l'lin::;thang tu ani, e . Chu c huo n ngh~wng tam 't ck 'J n c L -tj } chu s nwd. t~m vok',~ ngoi lovcng.

tln,"ML,~ nih' 0. har hIll :J ni tih kan hrio s, :iL~ zingQ_~ tom zawkina ~otLI a

••• 39/- - 39 vawihnih ken neih tawh. a ni a, chuvang chuan chawimawina tam tak leh, a hhenah hian wi-ne thu tam tak sawi pawn a phv rang a. Chutihlai chuan hei, ram dangah, fore ian­ ah min boral 58n a, ken ram Ah a rawn hawn~ a, hei ken hmu~hna chungch9ngah hisn B phutgwk lsh a nupui fan~ut~ lawm tawkin kan X3m hisn a ti nge ti 10 ka hTe lova. . Amaher3whchu, Q ropui hle in kg hri~ a. ~ dauh bi~ t~kin mipuite hnenah ~ian lawmthu s~wi rn~mbBrte hian kan be hIe in ,ks .hria s, k3n mGmber pui heti sm ema an ch~wirn~wi hi. Tin, cttu-tLbLa Lvc hu an krm Barker hi chawi:n'),,!i VEl 't ho phv-in k a hnd.e 01,: n ri :theihhak b ek. hiad an ti emni cbu Bv-J ka ti a. He:' Hd.z o zingahchu,'1n hmun u e Lau Lo L 't ekeh hei c 'th La n pO'.'o!liin a Lam e.ek 3,. .Hen q ,hi ken du hsa kne -~"I1..Jp a niin k" h r-Lo 0. He-tLe nqe nq.cche.nq 't.he La a awmria c hhor- hi emuh Ln :::l phu h r Lm hrim pawh a ni mai .th::d il, a riuh s ck-, tu thnt :vangtc pawh a ni ve thei bawk a, ain la~m tawn pawh a ni 3ng~ Hetah hi~n entawn tur ken ngah hIe ~ ni tih B hriat a, kainiho chunn Thlanmual mawng k3n ch9n~ pha t~wk'-'mai the! a , Chumi(lv:J.n;g -c hu an a hne ne zir t ur- k-a n ue Lh ne i.h Eo hun kan Le . neih chhu nq Ln ken zir 1<13 cll!h a.

Tin, a t cwp ber'3h chu e n c hei ke n h o tu t c hi he t Lc no a v mLn: lorboI'~ls(;:H',l'.it8kah hd an k3n"hri~t T8ngn3 the,bor ni 3 ka rin. ehu a ch~nchin a t~a 13mp~ng kBim8hni nuns 1~1~~ mjpuite lak@h pawh l~nti~ niin ka ring 3. r1ih~inq hi Khawbung hi~l±~ member z~h3wm t~k Pu Vanlalauva'n B 8~wi angin famkim lohnaa din ken ni 0, c hhLeb ne La L ken s:-:n,pj duh c hueri s awd. sen Ion ne d v e k ken ni tih h~ hriot ~'~8dh ~tan ken tBrl~nq a ni a, ka la~m ~.

PU HIP!f~I Pu Deputy Speake r , Sit"'.:in1 r·'L/; thi ta p~hMih chauh ka s3wi kh, khawngnihin min correct ssk -b h-eti. ~."J, PLJ RsZndLnqe k h-a Sitting tlLA n11n a thi De a, min dampui reilo am noi a, MLA enih hnu railotD~nh khan kahhlum a nih tak avnng 1~3n k3 ndLr-u Lrt Q Id me nqnqhLl.h a, c hu e n p ah n i.h tih khe p n t hu mLn min till a-ik 1:::1 , 'th,"1 awm s"

PU V,\NLIl,LNGt''-!i\ Chief Minister i ko t~wh ene, DEPUTY SPEAI

PU LAL T1-1.'''Ni1i\\:JLA . Pu Speaker, 'kran Session hnuhnuny CHIEF"NHJISTER lehtun Lnku r-eh v'3wiinni ,"'J u L 'teke . ke.rr -snnne thu c hu nnch nnC kh~m 10 t3k~ ken sawi t3k lo~ inch~nlo ruma k,n s,wi tak Pu DengB.bakdh Ind~a-a hming 1::II1[J 'th-am ~i r-opu L "t ek Pu K.•.$.Hagde -tu n hmo e Lok Sebha Speaco r 10 ni -t.awh , c hu cbu a b o r a L ve a, chumL eu n na 'b hu c htz: tL.!rnh hinn 8'1,!i thei turin hun min .pek a vartq Ln ka l~wm hls n ni.

" •• 4 01- - ~'-' -

Pu K.S.Hc'Jde hi k a s'J\'d t c k 2ng khan Lnk SGbh~ Speaker 10 ni t~wh thin a ni B. 'i'i~, 3mah hi dJn l~rc ~i,-m~-thi~m t~k Q ni a. l(arn,t,l(~ 5t~·~~ oni c ni CI, 24th i'·i::,'\/ kh:1n :J b or'o L 3, ku m 81 (Sillr':TTlri"·,t p o khu-t ) mi ani. • Pu'Yegde hi I(odur kl,u~ S(lUt~1 nistrict~oi, Kanar2 11th Juno, 1909 kh3n a 10 pi'n 8. A pa chu l{odlJr SGbhais Hogde, 1(.S.~legde VB b,wk ~ ni B. I(odu~ Elar~i~:lt~ry ,5ark~r 'So~rd Tin, School-ah te, 10k High School-~h to, Saint Eloyth College-3h ta, PJ:esencG Collc~e ri~dr'5-:Jh ts leh law College. f13draB-ah t~! lBhl<~, a zir B. Tin, Ku iiwanghi University Republic of I(ore~-in LLB DeOTes 2ncourBqe Court Sa an po a. ChutiAi~r' l

Tin, Proffessor Indra ~8n9Q kum 90 mi chu~ng ~ ni t,wh a, v3wiinni thlr3nni,n r)~rliam~n t3r~an r~~ui tak niin Congress Porli8mant2ry !:~~rt adopt Le e de r , c hu c hu-m S'ne n kn r h.Lawbt Ldn q barto zin a-n i, anLh moi b31<~h Inip~i1::J mi, mtn of the people a ni a. Tin, La noitute Jl(:tupa ~ni b,wk ani, k8ihrusi'tu ani f,~wk ~~i tiin n 10 f~k t,wh "l ni. Ani thihnaoh hi,n Indi_iJ r8m 1n hotu hLu n , Lok Scbho rnauh e h v p ewh Speaker h Lawh t.j Lnn be r pawl 10 nit~w', a ch~n3, hemi ch~nna~h hi~~, h81'1:~ ch,nn8 hi Ln rl i n 'r n m t.o n t.h Ll. v e ndua Lb h La k tck , b j.nhnc TO lui b ak a ni 3. Lndio P3rli8:ment~rv-ta .pawhin e n L thih,':3 ch!Ii1r:)chcmg.,. c h h Lnn u L na·t,-,u th3 't a k t3k+:e' a owi.Ln au nne Oi' 1:-J ned t'::l\"Ih a. V':1~-Jiinniah h Len hati'lng mi.r-opu L kan L, co r.n tn hi 3 uih~w:n hl~ a. 113 :'IQW~c ina s~nn6 hun k~n lel nd~ ~;~e~ tur hi, nmaf k:lr. 2'lhna,1lah emnh kn n u Lna .int Lrno hnuhnun·:~ n ni o., ;'hu c hu n c!',nchin 't Lu n qpu L 1-::11 3 10 nih d-r n k a Le- phun q Q n r, ::0 :.:1"Jm c. • ••41/- PU ZOiL\iHW',r,j~l/\ Pu Deputy Spe a ku r , vAwJ.J..n-nh h"i India r-um' hr-u a L'ttr ra~ui Lc h rJ"Jp hrqmi~ tin, 'd~n siam mi, Logis­ lator rD?ui ni bcwk, chumi k~n chan thu 1:'11 e nrch k-m ui.nc thu s,wi Lc tul t':'l hi Indi'1 rOm ;lumplli l;h ~ bik t~i(in Laaisl~ior l~min~ k'1n c:,~n ro-iu d. zi--: min :,"i=ttir h Lc a.

Pu' K hi 5p3~kGr ~ ni~ lQi hi kein: p"'w~ inbi~k l3in n5.H9qdeelhi-3 kon 3wm lei hLJn :1 i Q. 10i 0 ~minq '~egde tih hi chhim 13m ~t~ng ~i'1n hming tun~nu hi"Jn ~ln l3r 3, hemi "ming ?U hi Q d~ng d o n qte p cwh on 10 awm vis 3" -·"m"lhe .... wh-c'··,u k c LnL a-n,q rUDlina k3n hon riot t1nna phei chu am3h 3t3nrl hinn k~n hri~t lor int'1~n3 Thlni nghs~ri~he 0 Tichuen keini p,wh ka s·1,wi "nlrJn nnq kh'3Il":lJelhi_nh Hem thu e nwde Lnb Le h ken hiT:tf~Jrf ni~ c hem Le Lo 11 8 hmu n -Lue h Q La r- '3. a v-an ,·'1 hi"lTi

k e Lmn hnL, . 13: thih tiluk,:mtwiat \-dan ka n 't hdo Lu nqa h powh k he LnL hu'n-to;' Indiq' :T~mih' kiln ch:Jn n-ae nt; zi'!l ,min hr.i.eii~ tir hlo a. ;moh hi tun~ ken House L83d~r zahawm takin 38 C1W:l o nq khcn , mi.P'1rliam,::m~"o.ri6m .copu L.« ni me L ni ' Lo.vLn .:1 c:lJ:ccn' ki:f1ch\D,f ..ari ,1.- .x-e n q.rn hi errtawn tlak len LnzLcna t Lc k a niir. ') If:i"llg ;a~. '

':', :Hih,9to'~,rt-ah. JLidJ8 t13 a hi 3, c hu mL )lnu chu.an ::'igh Cou.:tt hirlun>~ h1"lihahhg'€!wt Chief Ju~­ b l oo hne-to a 1'0 .t·iQwk,t.:'l\>Jh,,3,.::,~hl,lb'"ks:h Suprema COlJrt-ath to C!1ief JU~tiCB hnritd ~ tha0k~~~ Chutianqa hemi Judi­ cio,ry.·lor:1an 'pf1\rJh ~.li th'1whhlqwk' i:oh CiontfiQuta nu sd a n~:, Co 1\ hne thnwh »or-u a t.e k t6kt~ ,pawh: hei '0 b u-cah a Lamd n v nwd Ln ni b hLen qc k an hmuh -bu r- m:in' hn.utC:h.hiah '3.. He mI. Lo m s Ldo-cch .pcwh 'hit]n a rap-ui. hlBinka, hri:i'l Q.

Tin" chu bhs(lg c hu ni Lov Ln Judiciary lamah ~'hnnte,' 3 chakna te tamtsk a hmon tawh hnuin P2r~ia~eMt lamotl lb lutin Lnakinih phei chuGn Spoc kn r-c-n h hLnLv hraen q 10 ni 't e 0, Chu a term a kaih­ h ru e L c hhu nq ' p awh "chu a n Parliarrlen,t-~h t'ling 't e k len 40 -tc k-i kc d h.ru e LLn D<'In' hrend 1J,ni,hna c hu 'P,,3:rlitfment Leh ram" in u C~"i::t'":iwr ern -Ui'1 :J ni tih a -b a kev-ke.n hmu h avn n q Ln Vt.'lW:i­ incrh chian ko n c h an r-cpuL t ek ,ts'ltin ken Irrio So' p a r j La-, me n t e.r-Le n nih h i. kalr/Tlg khntahchuan a .tha a. a ropui a , p c Ldtidcd.onct;o tan chu nn contribute r-ewn thawh13wm uu r thl! tam takh Dwm~ 3m~hsrdwhchu chumi bake a talent ropui,bik; chu Parliament chu D~n siamnn ·h~un a nih 3v~nq~ in,Gon hremi Juries_te leh Law lamc~n~a expur~-tc phs! chuan a bikin an tha~jh hlawk 8. A ni ~upreme ~ourt-ah tc Justice 10 ni.taw~ 3, 'HighCourt~nh te Chi~f Justice 10 ni 't nwh , c huod Lne Dnn s d amna hmun a nn. ko-dbhr-u a d hnu­ e h p he L hi cbuan , chu c a 't an ne h Lewk na crt neLh n neo-t 'z Le chu 1J~ 'lnu'3 'Spa okn r-. I'GII'Jn -zui"'tu,teleh mt.dc nq p'o.whinan, s~wi thhu3h ~ng b8Wk hinri Indi~ ra~ hinn ~ chan nasa Bm om Q. ~m3h pnwh hui taho.wm takin kum 81 mi 10i tl,lcnqin a dam 2, he~ ni hien l~ damrui ph?i salu .~hu:)n amaS hi3n rJ u p n't Lamah.. pmJhhi,:Jn a rbedh. c n o chin c h Lnnh z Lc kLr Bmaw D nih ,In:, lu tHus3wiin' ~m~w hnutc~hiah k3i~i tan a 8i,']tani z ewk min 13 1l:,1s:ln t he Lh hial' knn .r Lru- ') n L.

•••42/- - 42 _

Chuvangin h~Pu K.S.•Hegde India ram ina ka n chan takah hian Speaker r8pui mai nilo vin Juris ropui leh PJlitician leh Leader ropui tak ken chan 'ta ani tih vaw.iLnah h.i an he Mizorama- kanHollse pawh hian kart hrint thain kahria a. Amahah hion kan uina te leh amaha hlawkna K3n hmuhna te nakinah kc n entirin kan la -hmuc hhua k z e L a ng 2. A lehkhabu ziak atnng te pawh hian nakinah h18w~n3 kan la hmu z e L ang tih kan ring bawk ani. Chuti c hu ka sawi theih ni r8wh se. Ka lawm e. FU VANIA LNGENA . Sawi duh kan 1a awrn em? 3.wm DEPUTY SPEAKER tawhlo maw'? Chuti nnib chuan Obituary Reference c h r k-3D _0 dawn tawh ens a. Pu L::Ldeng a leh Pu He~de-a te sun nan he House in a san 3D1 tih entirnan tUTIah :members te minute, khat ngawL r-ena i n i • ding ang u , (an ding a). M. L.A. Parliamentary Par-ty r-awn dil ang khan Seat Arrangement tunah kan ti ang 3, Pu Denga sun chhun~ kha chu n seat ruak se1a kan ti a. Pu Denga 'name plate' hi chu dah be ula Pu Zor-a-ntha nga a rawn phei ang 8. Business dangah kan k8.1 eng 3, chutah kan ka~ hma chunn Business Advisory Committee ina Prog­ ramme k~n siam dOD tun Session hi kan Speaker, M.P.a thlantlin anih avang a nikhat chaUh tur ang deuhe ruahman a ni a. Vanduaithlak takin Pu Laldenga a 10 bor~l a, tin, chu bakah ordinance kan siam tuna Bi 11 a 'Iuh Ion chunn thi mal tur Essential'Service Maintenance Ordinance 1990 kha thi mai tur a ni a~ kha kha tihnun chawp leh chilh deuh maiin a longai leh ta a. Tin, MIA te hlawh Amendment a. nga i a , Ekec-tr-Lc-, -te , Electric man tui men khatiang kha hm2nah ken passed tawh a. Tuneh hi~n Amendment siam nghal ila thain kan ring 3. Chuvcng chuan nikhat kan r-uat a kba pawtsei ila ni 20-ah ti Lch LLa ," a karah nihnih awl sela kan ti ta a. KQn Programme siam dan ahu,ni 17-ah Obituary Presentation of Business Advi~orYCommitteeRe~ort,chu chu tuna kn rawn s8wi kha a ni mai a. Tin, ElectioI1- of Speaker Ln't r-oductLo n or ' Government Bill, 18,19 kan awl ang a, ni 2i)-ah Introduc­ tionof Government Bill, Consideration of Bill, ohu'tLang chuani siamm?i ang kan ti ta a~ Hei hi House in min pawm pUi thei em? (an pawmpui a) a tho e.

Tunah PU C•••Ru8Ia 'n Bill Essential Service Maintenance Ordinance, 1991 r3wn introduce sela, hetah hian chhutsual a awm nual s, khami correct na kha kan rawn sem dawn a. Tin, a Bill 3 kha hmann~ ah lehkhaa kan rawn sawi ang khan, a copy 8 tlem avangin 10 kawl tha ula a hran pek a harsa deuh 3n~ kan ti a. He Bill hi a' hranin kan rawn sem 't awh dawn lova member te hnena kan rawn thawna kha 3 ni m2i dawn a. Chu chu 10 hrethiam ula. Tin, Ordinance Copy erawh chu kan rawn sem ang a, tunah Pu Ruala'n rawn introduce

••• 43/- - 43 -

s c , r''1ini3t~.lr '{ou.i-ci.n (Pu Ev LvRu o Lc : Pu Deputy Sp un ke r-)

Ln t r-odu.c.: p hc Ln-: :Vlr: -li L ph'3Wt In Hou e e-s a h k a n pha L chuQn i intr~cliJr:~ ch,uh 3ng.

flU C.L.f1UI\L'\ Pu Deputy Speakor, The ~1izo­ ,:ilr:ISr:::li r-am E'es e rrt Le L Se r-v Lce Ne Ln t e-. nonce Bill;1990 hi House-a introduce phalna ka r~wn dil e<

PU V~,r'JL,~,Lr:r;~~r·J ... '. Horne ~lini6ter-in HOUSG-o in­ DEPUTY SPE/\Kl:R troduce phalna 9 rawn dil a, kan ph~l scik em ? (on ph~l sak a ) House-in , ph31sak c ha Q, tunah intror.luce r-nwh

PU C.L.RUi".L'\ Pu Duputy 5paak8r~ f~izor~m r1Ii1ISTER 5,ttlte .Ac t , 1-986 Soct Lcn. Lll­ d no 'J sawi an q Ln , No t Lfd c a-. t:.oh tu, 8y Low t~, Rules ~izoram tea hmnn theih z3wng z awnq'te k hn ['1i-zo-rani :Jtat3-nh ~rlini::;try 7 a hman 'thu Lh o nn tih 1] n L Q. of Home f\f-i a i r l Govo xnmcrrt of Indian ~Jotification No 50.11 (E) da t e d 7.1.8;2 tlnwh c hh-m Ln Hd z o r-em Union Ter.ritbry' Sowr-kcr c hu c n Ees o n-tLe L Scr-vLcc NnLnbe ncnce :\c"t, 19B1 Central Act 40 of 1981 chu Mizoram sowrkar hnuoi3 Employee te 't ane hmnn v e 'thc Lh -GUT.i!! ~.Jofification; a siam 8. Tin, Mizorom 5tate s~wrkar chuan :he Dan hi ,kumin 15th ~pril khan a ~~tifi3Ii nQW~ leh a. ~ie Don hi "ctifeid a nih hnuin L3W DGpQrtment ten ngun takin·an hon thlir leh B. Chutah chuan k3n hman dan tura hi-engtin tin 8mow~ chin pawr a nih chuc n 9 hi m -t nwk lomai thei <3 n L t Lh. n qn Lh dan an nui~. Cnuv~ng chuan, tin, chulolah chu~n ko.n hr-Let . Gngin. )-hl!"18rtmunt 't h e nkbo-te Emp Loye e-cte newr-h t urn dauh ut ut an aw~ ronq b~wka. Chuvang chuan chun~ hor­ s e t na 10 't h Lun q thei tl.i'i'· 'l-aka invanna turchuan DGn mu .. mal t,k k~n n~ih ~ naai o~ ~~semb1y sassion lai~ ni l~v~, Dan han siam m~i th~ih a nih b~wk ~oh Bvangin nrdinance siam a ni ts a. Tahchu~n Mizoram Ess~ntiB1 Service ~'ain­ tenanca Ordin~nce, 1990 siam a ni Q. Chu Ordinnnce chu Mizora~ G~zBtte-3h ni 9.6.1990 kh~n ~hhuan a ni t9 n~he nghe :l ni.

Tin, India Dan puiin , s~wi rrnq Ln Ilr-clLnonc a" Tar.g r e n q chu Sta,te As s emb Ly Session thutkh~wm hm3s~ hu~~h pherh a ni eng's chutiQngs tih a nih~Qtl chu~n tun Session thut t,wif ~nu atanga k~r 6 bc k ehu. V~lJr,jify anai Lovomj tih a;' n.i n • Td.chu o n , h e L, v aw Ld n ni "i Ord'irirlnca''c)'fhuah -a'll,i:-: hnuin, No t L» f Lc d :J nih hm:':;.,; ka n t hu't kh owmna hmc ac bar .:1 10 ni 't n Q. •

-- 44 -

Chutichusn he Ordin~rlC:l 'li k3n D3n 'tuna knn !-!~n GiOi~ tur~ Icon t!'l~k filai hi. ·th~ ber2 ken rin av~nqin; ha 3i11 Or,jinance ~'iznI'nri ESE;f;r­ tiel Scrvicus M~intan3nce Orrl;,n3nq~; k~n ;:i.h tok ~::'9mi thlak~~ tur khan hu ilouse ZO~3wrn tokal' hian :<~n ~"aih­ tuah turin putlllh 0 ngai ta 9, putluh min :-,"~J_s-,k Gv~nC Lr, Pu De::1Uty Spuc ke r Lawmawm ke ti 0:: Ehu t Lc hunr- he Dill lThe 1-1izo~Qi~ Ess~ntial S8TVic8S :13in-:;8rl~nc: 'lil1 f

hi he '{cu e e-c ah l- Lo n kn introduce 8 0

.;I' PU V,I;'JL.\ULli::i",", Ordinance Copy leh ti~'r'ikn3 Di~PIITY 5[1'·:' I(::n kl,B member-ts hn8n~h II~ri sum tsh u. Flak t3wh a nit] C~lU tihdikna C!lU. !(ho J i J. 1 kho ni 20-,h rrju d h t u ah ;:] I,.'. ',I~'IJn • a n d ,

PU C.L.rW \UI Ko n Don Seeticn 7:'1 (2) J"':l .0 t . nIr,IIST:~:l a p htu 3n~1n Bero arY·-J·n a 't L'ttLe han cbb La r chh""~( s r Ln •

ru V,n,r,JL;\L~!S!::~.j,,\­ .,',angmgn'1 .•1,88W1• C h1011'1 .-L;~WI1 " 2, DEPUTY ~j[J'~ '\!<'i~ a n']3i 't cwh om ni 1:..; > title ? (Pu :~~R3mm3wi~ :(~r' rl~nah khnn "ecr-e t a rv-o.n :J t Lt L~ kh'1 ~ eh"ior c~-~uQk V[] ·tt.iI: ~ ni'" kha Pu Deputy .:J"e,:d<8r" i k c n hriat vek 1{'-,IJr-3 ngai 10 khn khn ~hl.1 ~'i_nist11"-jr: ~l "~n 't Lc hdan.. a , chl,inr khe r i du h em ni Pu !-hwL (:lnll~;T'-tDn 8M s'""wi 3) ,e1dltin in tih chu nn 5 rc xec o r-v-ci r- tlir,":' h-m Ch:1i:LC TOW'l 8 .. C:-I\j;~G', i-"U u , L. Pu Dtapu tv Sp e n k T, Q "ill ct-u SEcnET:\8Y 'The f1izoiam ~B8Jflti~1 !;('l'v~r~lR f;ninten~nce If r d i.n-incu _iill • 1990'c n L.

FlU V;\:':L/\UJGE:.I\ Tu no h ltu e Lnee a U3nr-l0h 'e-m kuJ. DEPUTY SPEi\:(:-rl e n qa , (Pu i-:.rL,mm'3win ~ 1I 0:;- ~ r "-, . • I puty cpcnkc r, k:1:lWTlr~.":tJ.I-" t'J.< in ra.i.nu t c k ho t j.ck T:;':lrlik0-:1 kb o ke n hmu 10 ka t L, !<~!3'tJj.~~'o.­ n~o m3W ~ thang flQ1h .Jm:1V.' c!-·u n i Lc In T'~VIi' ti dawn n , i 10 hmu 10 one'. .r- :,:h·')\.'\I;' tonc~3u:1 ~l In ni.• nlin l,re·thi3m mcti rawh n~. l'UI1~h • Buc Ln c an den.jah kan k e L a nne , ::;'paGker -th Lanne knn n c a

• r .., :> .,.' ••• 45/- - 45 -

d own D. e~p8~(~r l ~.~nt ,.'~l'n M1. pa~~1I Lh on Qwm 3 P-u H0- k e mLov , chu c hu ruVnivenga r-awn ra}tt, Pu Sa nqz u e Lc I n Q r3wn pui~. Tin, pakhat chu Pu l~.Rammawi, Pu Zoram­ th~'Qo l~h Pu J.Thanghusma rawn rawt G ni B. Hei hi Balillt p~por-in holai3h hisn ken ti ~ng a. Vote pawh he tnh kc n '.c:hhiar mc L. eng a, Ri']ging a ewm 10 n qe nge anf a knn ~aia. hmuhah hicin tiraw Pu J. khami ti tur khdll han inbu~t8aih rawh wla • • Tah hisn Under Secretary Pu Sawin hnonah hi,n Dal1dt paper in l8 ang a, chu thu tihdon 3n 10- :,rilh- Qng ehe U Bng a, bawmah in thInk 3ng a i za thuGi ton ana kan tam 10 bswk 0< Hetah hinn in .rtumb e r ne n 0 lO'1wm mnL ang. (Pu /\:~.l:hhin9,3 Engatinge" henii Dulettin,PJirt .,.; II Notific1'ltion h'i Su ndey-cah a date hi "ind'ah;' tlot s L a au day h Le n in

thawk am ni.~ ) Aw (p~ A1chhinqc : Engotinga Sunday ~h chuan in'thawh.,tbk ~ai ?L) Kan 10 tlai deuh hlak~

k he khe , 't hewf c huk c hu k li.·~Il;gai oni, a p aw Lmawh s L 3. I h. knn 't nLma k yn:lg ,tlat::ih'tl;i.':,:J_?wh a ni VB ::J nia . S'3turd'Jy .t e pawn kho '_kah kc j, ,:q (memb',or-te an La tawnn Q) NLo , 's,aW.:1. th:2u'hinai.il

Tu.n ah Le odee of the Houae Leb " LBodar of Oppo&ition Group-in r~wn hruai sela, Chair kan. LnhLo n Elng'. (all. hruc L a, Chair an LnhLan e s rnembe r ten ku t an 10 beng th~p thop a). .

PU ROK!,MLOV!' , I thu an~ u Ie, duh, tunoh SPEAKE 11 I~~hlannQ kon hei s, thuSDWi' duh Rei te ken awm k~ ring a, chungto in ewm chuan tunah thus~wi o.i· ph~wt Bal~n1in a the eng B.

PU L:,L THMJH,1\iL,1 Pu Spe~~er,-tun maiah k~en CHIEf f·HNISTER "-.' 'Speaker z e hewm 'tak Pu Hd p he Le . '. ,.,~ o l~ahtu mek Rajya Sobho m~mbBr atnno +'hl~ntlin 3nih tok av~n~o 10 ruok tihhot turin ho Hous~·'.h ~iQ~ inthianno thi~n1hjim 't nk k a n nei Q. ~L'Jktukoh chunn nana Speaker hmun e c hewm 't c k lU'J:f1 tru r-tf thl'1ntlin i nl hi thinlung tokin ka Lowmpu L chc Q .. • •• 46/- - 46 -

Mizorama k~n House hi Ij~thi~n ka Lhh r-u n i.n a Lncrt +.lu3nJ v Lnu ztJla. Tin, m mb e r 3VITTl::C I p awh in p,l\JnrJ ::Hi~ bua f ma i, mc L Leh hril'ln d a nr- .';::J' " i h thin on03 m~wilo tnk t~ka 'nti-1urUffi te hl~uh higl- h~n intiht8 !<~n n\~i I('lot ~u~u~ Chu chu mink3ihru~it,1 ~ k-'n Sp8kwr ~in'JS' 1~ 'ni towhte ~n'thi3m ~vQng t~!, D~ 1-1n ~ vanJt8 e ni tl~h_::'ui a. Tin, momber-tan ~louse zoh2wmn3 v~wnhim tumn ~h?ipatawp 3n chhu,ha insumn8 n~nn 3n tih thin, nv n n q bo p.awb Q ni b awk a. Jl Lchu o n h'e Hou s e Tr,dition ma~ltak Indoi ramah chu~h a chh8~nawm be~ powlQ k~ lci hriat Ve hi chhunzQwm chauh pawhn!ldva zahawlG zuol tel zowk tura i kaihhruai k,n beisei "3'. I ~nck grD~nd-t0 lob i nihphunstu leh i thiamna ts kan hria~. iin, Pathlon ti~ mi, kohhran hrunitute z~ngn mi i ni b~~!k Q ChunGto av onq pnwh 'c huo n he 1::lUS8. h.:i"nn .1jI[ln'] Sp eakc r­ , zahawm tak~.han; thlantlin i nih hiDn' zG~awm leh 2u~1 s~wt pawn in k3 hria o. Tin, .chutiang nng ngein ha 'louse hi dLkna ne n hLe Lh ne Lhno tel lovin' Treasury b c nc h Leh OprJDsitiu~ bjnch ~owht~liGr hrong lova koih~uni turin ko ngen ch~ b. Tin,. he House dignitY~Y3Wna him~ ~umb8r to ke n Right a nd P'r Lvd Leqc e-ct;o min liurnh::J:;Lh s c k tu ~- i . thowh n ne h theih pnt:::lwp!n kei Leh ku 't h ewhpu Lt e n -tnn ou d c he kc n Lnpe Lh :1, ka n train- bciwk c he 0, -Ke n lam -i t a rt q c hu e n Co-s o no r-otLon tl 't u L :m:g ongin ko n p e ']'n9 et-a t Lh ko ti3m uuh n. .

Tin, n8ng pawhin ka s~wi tnk eng khan inhlBihn~ tel lovin, duhsok bik ~wm lovin kei ni pawhahrnin~in RlJlinl Party ni m~h ilangin Q t~] ~ng ~ngah chuan min zilh~uh~. inhauhta pcrwh ~ tul ~ i1ih pQwh in chutin~gQ min tih chuan, chu CilU n~ngin min du 'Jnkna ah knn ng~i ZQwk 1awn Q Chutiang chuan ho llouse z~h,wmr no hi enhance c hh c z o L" tiu r-tin kc nac~ che::, Tin, c'-'uti­ • ong3 i tih tllcih nan chU3n Pathian hnc~,h p::wh t~eiht~wp in k~n dil s~k dawn che Q ni

Lnd La ram state den q t e Le!­ Parliament ngelto p~wh kon en chu~n kori Ls]isiatol' State leh P,rliamontaries-te an zahpui,wm hla t~in a. Hei huei tokin ko Bowi ngam Q. tunhnai maia Rnjia 3,bha-a Congress I Ur:Josition-hoto an Qwmdante ong ts kho k:!i. an thnwhpui nih pawh hi Q chakawm 10 hiel om3W Chll ~w tih theitl kh~wpin k3 zuk hmu Q ni. rarli,m8nt~ri~~~ • rasponsibI~ [louhtu Ish an chetdan tur niin ka hrQ lova. Chuvnngin keini p,'Jwhin'mefn')e'r-te p cwh Ln -th e Lp e t cwp i- kn n "pornte ong cho eng Q, rijnQ powhin k~ndikno lab ko~ c1lnn p ua L b u min hu raho Lh e o k Ln loa Hou ae-eo h h i.o n ddk no Ln.l t a.nrt· q nona rru.n. I•K::J2 hr-u c a . tu r-an . k -a n n qe n c I113 O. r'~!';!..I .L'caanq ongo thil tho i tihn3 kownoah chuan theihp~t~wpin klli loh k a tilQ~"Jhplli~:2n t.c npu L c he kun Ln t Lom thu v awdLn ni,:]'I'; h i.a n Sp c o ke r hmun z o hawm 't c k , he i·lizorama r-o r-e Lnc ~:wnlJ her, a h o t.ub o z-, "uhc r-o thl·:In'flin i n Lhnoch h La n k,'] l3~'lini';ui r-u a L cb e Ln c hu n q c hc ko r:J:'-Jn s~lwi du h '.' n L,

• ••47/- - 47

flU ZOR:'.~ ,T'I'''i.J:"'::", Pu Spetake r , a hmn e o Ln ;lG k'Ji"j \-!OUSG-:1 Speaker 'mu 't h awk t,~"~ a thl:intlin i 'nd hi' knn 10',-r:- pui che :J. Tuna ka n House Laoder-in a sowi ,ana kh~n ~o ken r',ss:..;inbly hi Indio rom Stnte Asaemb Ly dan q t e len Parliamuf,t-tCl ,5-:') e n t ewn -t Le ko si~1I hi ke d , ko Lme mLmo L rilrllah :":l~

"Le m n t an u pawhi,n ken 'the Lht.ewp.Lnv.ke n o pe r-crte dnwn c he a 0 Opposition nihavang3 buai Ieh b51ngeh'c-1eng,siamlovin EonstructivB o-xpo e L't Lon reLam hr-em hram k an rt.um rl-iwn s hutah .chue n hmu nd a n n a t e nu Leh qu e r t.o.r dang e t an q en-aw mf.mc L ko n mamb c r- z n hawm 't ak ,;l!'lng at<::m~~in emewe t.Lh dan mawi Lc a c hhu nh ko ring Lo va , Chu b o r-ue k the c hu an - __ minunp 201 k8 beisaio. Chuvangin tunah p~wh ~iBn e~umi chu r-Ll r-u a vnwno r-an q c hu n qLn he HOUS8 z ahewmna -te ken-' a mornb e rct Ln t c ke Lmch n La kJJnzah'-'wmnate,""he Houee c hhu n o a h Leh Hou ae JJ--'lr-Jn:Jh pawh i administration hnu c Lah kawn q ,t,inrBnj3~ ~m!J8QWnn2 leh ke LmahnL p ewh ina bcxuak nuam. ti~n? k~n no! k~ ~eisei a.5peoker, hmasa te an fak- ewm e nrvern. Q, chum':' ang chucn r-nwn chhunzowm z e Ld n , tin, tho~lohzual,IG!: hmna awnn an k03wnC1 cJ1i h r-e n q hr'Jng Lah he HOUSD Leh a e dmdnLe.t xn bLcn-sLnu kc.n tihtur ke n deve-, Lopmerrt OriC z e Ln 10 kn L c hho ,turah p ewh hLcn situation in a dem~nd ,ng z~lin nanG chu:Jn i rawn inhmehmil chh8in chu~oh chuln min kClihhruai chhoh thd~h ken beisei a. He H6urlo hi thi:Jnghlim tak8 Zoram rorelha~thQ taka n kal chhoh th,;ihMo turin horuok the ken neih thaih nan kefni Opposition l~m ~tangin ken co-operation a full 'in i n~i dawn a ni tih hi ken'sawi duh n. Chumi runl chuan Spoaker a thl~ntlin i nihna hi ken lawmpui che a.n! tih kan hen sewi dull bowk Q ni. Ke lawm e.

: Pu Sp eeke r-j. he L v"lwiinniah ke n hriat ~n~ink3n Speaker dingl~i du hawrn tat< ehu Rej ye S'3bhaj jomn " min ka.lsan a vanqdn Speaker 't ha r- dtJh3lr.Jm 't a k ko n nqi che a. Ke hmen. mi eew Ltiu t e sawi e nq k h an Ln he LaL k,:)'n'.rC1relna S8'n1j b3ri'iizo:F:Jma r-o r-e Lna p awhe s'Slng b8r,k~n ne Lh he HOll.l38hi .knn 14i·20 Hnern hmel lonna a ni a. r. bar z"'3wngin s"aw-i'·'T6 Ila Lnd Le ramo 5'tate hr-nnq h xn n q r-o r-c Lna Ae s emb Ly 50s-sinn Ln L ka hmuh 't awht e rGnfJ •••48/- - 48 - • • rOnCF1+l c hunn j b e r- z-:;"ingi;, e-iwi 10 Lj.a , N'i z o rc:u r o r-c Lnn k khcwj. LJhh"rl,"1~:J kc n Session r e n q T()'lS:J hi :::J =J1:J 'thc hi St:::Jtud-~'~h, 'j 65,0 ~awi~ a aiu n:::Jlh hi kn hmu mi,h rin

love. :(:Ji;-l~_, hi. mi.n :IQh scme I:H:!r ZC1I'/kin !J Lc nr, --'0 Eriqe mC1W ti Z~ 1,,3 s'}wi phui chG~nin keini hi k~n s-n ber~, min tl~~ h:::Jt~ ~i. min hnnihtu p~wh hi ~n Dwm lov:J, min p hc k vLc v Lcu nni. tih 't he Lh hin Ldn Session Hn Lj.c-a mart n e r- IJh cwmdc n p::>,.:, hi 3 in nnq Lov a , Ehu v nnp c hu r-n Indio r-o m hrr,ns :")~';]n: S't a t u a Ln qch h Lcrr keini Ndz o r om, r-am z Lrn'te. h\1l_,ilhi~' he House hi t h n b n ke ko Lhh r-u-ci.a , ;'Hz:J Hnim !:Jnn:J 3nih nV3n~in Mizo Hn~~~tihhmingth't noon lu~ Mizo Hn am t e hncmdnn q e n t awno kon'~\"rm 'thc Lhn a t u rLn he; Ho~s."-~ ken ror~l dan l8h kbn ~wmdn~ hi i h~v~ fel t~ka ken k~lchhnhQ, mawi t~k2 ken k~lchhoh k,n b'3is~i t1~t o.

;" Tin, he House Lnkn i.hh r r o Lno ch hianin "5pDok~r hi hntu ber i n~ a, Q thu ber i ni ~. Tin, ML~ t2 tsn phei chujnin Minisfer to ton wTlWh ChU,fi • kan HrUS8 Le~dur ~ hi on pc douh biknh Q ngaih thQih a. flU\ bik t a n n"!-it p he d c huen Ln Sp ua kn r c hu ken p-i b e r , pa chan bari chjnq a, he House ::l knn inkh.::lwm m'l:l. nilo, Spea ke-r Office nt nn q h L'and n f'1LI\ph'wi hichu nsn j n-a 't hLe-, z u r- hrtuc i.ch vek owm ken ni a. Chuv3nC c hu o n h ,n,) thil ah pawh hi"Jnin ml:mburte pX8Stigo v3~nhimnB thil,h tc mawhp hu r-hno Ld c n 't a k inei tih i Lnhr-e tho ;]W:: '3. Chl'ng' thi1. ah p.awh c huo rr b e Le c Lnn scm'] 't n k k a n ned r-'l' tib i hriat stan kon sawi duh a.

Tin, V3Wllnni at::Jn~ chLnn i hov Ln he Hcue o k an k.aLp hu nq '18h Nd.zc r am Lc q isLct i.v n Sec r-u tc r Lo-t kul.p hun q p cwh tunhmo '0 mi t n ::H' fu L Lc k o ti tihnOl~i h"Juh li~vin thn z3wk' leh f~l f~i z~ykG !:~n k~l chhoh. bi k,n boisai tl~t ti: Chuti3na thilbh chu~n kini oppositiQn ni "m~hil~, op~ositiDn Q~::Jng p~wh hi~nin tilil tul Luh m-::;,"FJ\;Jn3:-1 c hu an he Houe c th,tno tux a ni ,"C1l-:"JW, kGn .1s~ ~biy" Sactutn~i~t th~tns tur 0 ni 3mnw, Icon hn~m thil "J.t:!i ·eJ,f:):'1"! fl1'll,co-opurjtic"n k -m p u dcwn ChD t __i.h hi kor- il.~i~r:i.lh riu:, nJ~'l3l Ch(4 c ,

;'\ t'JlrJpnn b c r c t o n c huo n v,wiin­ n Lc he IL.lU:;L] za.mwm 'tak Spco ke r e t e no 't h Lnn bb-r-c i nL hi kon '~?\iJl~l;)ui 'ta k muu h c hc tih k a h,~n 1,:Jltoli vc duh c rd. G. . Ku 13wm o.

DR.H.T':'\~·;S . Pu Spe~ker, knn !iOU8~ L~~d~r-in ~'iINIST'=:F-~ n han s:Jwi tnwh n~ 0, ~!,rli'mcn­ tor\/ Ministar nih nV'ln1 18h chuulo r,J,wh ~ni t~iO 01"1 ~, tl~,m ri hn n S'l..Ji v v. 5...l:~. c i, 'Iss mbLy ka n neLhn a :J j c ':)~ Lova , 1972 ~:l~ ~ ~~ ~~ h~i n3ur~n~ to m3h ni iJ.3 n Il~~S"l hUT kh3 ka ni a. ~ 0~wi 8-n~, psri,t k~ chhi1r su~l lrh c hu an k"l Tl,.Ji'-;n-1 :: n';_ "~'C'L:J. Kin b r-Lct t,ItJ"": :om; 1<' -i n k-m HcJUs~~ .ccn.lu c t :l-];l hi Lnd Lo r::::m::lh, c h'

••• 49/- - 49 -

HOUS3 of commons p owh 'kj nq-a L't h.Ln a, on bue L .ve k hawp mrL, Hcu s c of Eomm- ne pUlI'/h an bund ve 't h o n , a n thu hn n ch i.o vel k hn n Ln'jnc L vo dcu h deu h-te p cwh .'J awm ve a. Chu~g k2 n~~i~tuah Cllu'n k~ini Ho~so conduct dnn hi lowm 'Jwm k~ -ti ;, hJtion~Q Kon k~~~bho the! hi. Hoi hi ken tichho ::::I1h an'] tih hLou hrra non, Q Lawmawm tih r-ua I k.ho n chut5_,nc-' cl-u-.n kc rLilruo kc'-l..o. Chuv:::JnQin vcwLd rm Ln h Pu SP,>1!'~,Jr I, ··L~ House,~~f!.i3wrnnt'lJtu VCJwn'1him turn dnn c n o 't a kc oppc a-it. i. .r: Lc h RUJ,ir,g' Lc m' prHvhfntluk r-onqe kon t~_h tux nLk t.n k r..lon in::J,tiljifl,. chhunnri min e nk ow l, ,tur LJh min knihru~i ~ur, thl,ntlin l'ni hi,nangmnhnh rinno k'J ng~l~t a, k~ l"wt~ em m::l, kn lawmpuibnwk eha a. Tin, kon HOU3~ t~n tl,il l'wm~wm toR 8 ni tih kn h~n s~wi duh b,wk ani.

Tin, Mace hi k3n s~wi lowk ~n~a ko n Hoc e :In';! "icL hi India rom ah a nwm ve k e mow ku n ti mai thui 0, a ~wm h:luh lava. British ho ch~n dan a ni s. House of Eommr-ns tih dan k nn 13k a ni 3. Ke Ln L hi British ng~inQ to r~na ronGO k,n ni b,wk '1. ~ss8mbly k,n h~n noih khan 'h~i hi nnih k:ln h:ln ~~wt t3 a, a th~ a, Mace hi aut~ority oh hi~n a owm a, hemi tullo hijn ro ~ reI thsih Loh Q nL Ehu v-m.j in mihring s Lnm IT''Jh n Ls e , mdhr-Ln q e L'am kh:) a siomtu~Jn k:ln z,h chu'Jn thil t'1ngkoi t'Jk :I ni, k~wr !JQwh, uni~r'rm p'Jwh mihrin~ 8i~m th~ a ni. A~:I~lU'~~wh chu, Uniform hi~n chi,unglom nun a control tlot nna hi"n, he m-tc c hinn hu Ihu88 hi v -iwnqhdm 8:1 ke dub a. ChuI...,i chu Pu Spc nko r- i hr-u thr- 0, ken hr e tho :I, mahe c -n 't ak taka z,wmthi,m turin tunoh hi,n ken zavaiin member d,ng zownlJ, z nwn-rtc p::11J-/h ken ecwm du h c , Chumi kawn qc h c hu nn pUitling t,ka min kaihhruai p~wh kn buisei em 8m ani.

Tin, )nthl::1n thucli',SI)8Qk~r t hLa n hi d,n n~r~n in thlon ng~i lovin concenSus aawm thei e~ tih z own Q Iii H .. 'in' Q',. ,'J" c hhc n c hu Spe a kc r hi 't uno h hi ,,'1 he tltlU8C ~~ m~mb~r z~wng z::lwngto i ,ni to tiot rnai a, hotuber, IC2n int~wm, RUling to chauh ani to lovo. Chuv~n'­ in s::lwikhawrl 0 kan lungru~l tlannc, 3 th, alcwm ti c kan sawi tIona, k,n tihtlano kha, a tho bDr a. Amaherowhchu, tun tumnh ht,n a hm:')~h thil pawimowh ·tak t3~ 3wm non, hun a awrn L~ b-uek n.m , chung avcnq p1:wh ani moI th .L' a, k-in inthlcng tc 3, M:')hSQ k~ ti duh a. Kha Pu Rammawia rdwhin a r~wn Bawi a, opr-osi+ion leader p8whin a sawi Q. Knn inthlang nn Q, a d~m'1CrQtic no loi tak 0 ni maiin ka hri:'J a. Kan rilru3h khuruk engmnh a 9wmin k~ hre lava, chu chu ka lowm tho a. ~rn'hur3whchu, a thu hrimin tunhnll2h plwh kan hri~t , t~a in ka hria a. 5pe~ker tur hi chu k~n z avn La t:J~lni tih hr-c r-c nq Ln Lrrt hl-'an ngai Love ko-r tih thin a tho in kc hria n. Speaker pariat k3n neih tawh hnu:lh :l thl~n a thl~n v'1wihnin a nihna chauh 0 ni ~wm e, ka hrasu,l nnih leh chu,n. AWle, chu chu a sU31 d dik love k:l tihn:l lam :1 ni h:luh lova, dnn a ni m~i a, 0 hnLJC k~n rilru Pllt dan kl,~ n p'1wim,wh znwk a. Chul'li chu rii t,kt,k sa kn duh Of k:l hmlrh (!:In hi tun,h hi""n knn inthlnn ,v~nc k~,n, chuh t~k t:lk tumna l~h tuna knn ~pBnkdr "hi k,n p:lwm l~hn, kQn appr~v~ leva tihna l:lm ni Idvin, k,n p,wm thrli th0 a dnn angin kon ti rn3i a ni tih kha, k~, kha k:ln Opposition thianto, mJmb0r z,hcwm t~ktu p:lwh khan knn rilru ~ut d:ln pQwh niin 1<3 ring o. Chu chu l:lwmawm k3 ti o • ••• SCi/- - ...JV -

'wIe, hei HOUSG ch~uh nil~vin -i ao c r-o ta r-Lo t n cn , "b Ln , s e aombLy .... ornm L't t e e p'll'fi,·;~t,.,h cluu h duuh , -ulm.l n Lat r-o t Lon kho Lh n qdL'tu Lu h v o nn t b ct u , t Ld.i.k t u Eomm i.ttc c cHyim':'.\1h t.,k tax kn n nc L a c~lun'J z cwnq 7--'l-1'1g,:Jh p cwh Sp .n kn r- hi IJ 't hu v c k :J ni. Caromi t t e c-cin thu :J tel Lov.l n nn ti '~ '02, r;Jn,::; '~nlJ Love tih Clng cme d Lvc c-t i -n :J pu k cnCJ -'n.:; tillinGi -tu r '1 ni 0. 'Chung one zowng z:::wnr:;'Jh c hu o n ho l"iihusc conduct chcuh nilevin :J admdn Ls txa t rl-. em pUr:l, u L:' s~~"'Tkh=,r k ho Lhrtqd Lrtn , tt:1n;~uiri:J 8m"1W, fLn c hhu-. ahnn um:Jw uhJ ~2onty hm'ln]in cmClW, c~mmittu8 e:Jwm, thil :".I,nnc hmon.: :-''It'!hin Pu Spe o ke r e hu t Le nq z awn q ah p aw' k a n s-iwr kc r t.-m t o n-tk c Lnu ZQU z awk 't c k i ne.L thei -Jnwn hi. hui h Lo n ~ld38h1~' s o nq b c k min p e hawk :3, :J l"J1tn'i'1t,I;~ h Le in ka hrio ~ chuthu k:Jns~wi b~wk 3 ni. •

" " •

••• 51/-

• - 51 '-

PU J. ';r'HN1GHUAMA Pu Speake.r, ka s awf 10 ~ng ke 'tel a, 'kan Leader khan a sawi'tawh a~ AmaherawhqhU, ~ Raffikhat 1ek han sawi tUlin k a hria 2t, .. Jce rilrus.h a lut deuh tlat,'a. Hei House of common-en 'chuanin spea.cer- anih cjruanjn party-a an IJi.,hna_, thleng khan anban... san a,non";;'party;."ah khan an function; a, India ramah chuen kari theilovah ngai Ll e , '

~u~· tum Lok Babha Speaker an thlan dawn paw:-: khan Opposition Party thleng khen.Ln an in r-avn tlang n.LLn '..:a hria a, consensus takin thil an ~i a, Pu Rabiraya kh0 3D ti ta a. Tin, convention an 10 r.ei deuh thin rtLhne lai pawh awmin a lang a, a Deputy Speaker tur khanih Opposition an: p'e'a,--. Chu chu, tunhma an, :0 pe 10 th~npawh a n1 ang a, t~haWerawh khe chuanin Opposi­ ~aJLty tion khe v an pe ta- a;: A-mawi hd e Ln ka hria a. Tin, tun t~ kaninthiang tur pawh hi, nang 1 hming a Ie rik 'takab chuaninJ~an;'ho:tute pawhiri. ngaiht~ahn£i an ned a riIru' pawh a chiai viau va~ han inchuh't~h'ruporupte pawh hi a tha ber em maw ni·tih ngeihtuahnate 'pawh a awm e, an contest a, kan zavaia ta tur a ni a, kan custody anij avangin a chuh pawh kan chUh hi a tha ber em tihte pawhin ngaihtuahnate pawh an ne L hman a, kan nei hinan a. Mahe­ rawhchu nimin lehkha kan hotuten an hmuh kha a tiai :utuk a, khitilaiah keinin in sunna ink~a~kan nei a, da~.3 thleng khanin tilaiah khanin a f~~l~~3kha a 10 ni s~ a. Dar 2, ~eh tihah khan kan bang emaw chauh a ni a, kha vang khaninhQ~ thutkhawmna hmari kha a aWffi tawh 10 reng reng~ in rawn khawmna kha. Tin, kanhotute tan pawh kaaniJ mahni mim21~ thu han pawhthiuk theih mai kha anih ta~ loh avangin in tontest kha a tha ber chuan kan hre lem.lcv3, kan nan ,inhnial chuk chuk a. Amaherawhchu, kan contest avang"te-it in Leadership emaW in'Chairmanship emaw ~i kan dl:lh ,10 ve k7in,tihnB. ni lovin kart duh khawp meti c::e na~nah p~Nh, beiseina sang tak kan nei q, kan neih ~er pawl, Ai kan.' ne'Lh ber- -t-i ila chu Ie a Euh khez- Levene an' kan nei sang em em che a.

Tin, kan --chahduh chc chu tuna Spe3.ker i:10 nih 'takah ohuan.Ln hef Session te pawh kat. ned a, a 'l1inistry Larnpenq in -uouee chhungah eng eng emaw ;,.ssu­ ranee -:tepawh, a evm nueL a~' ·'Kedriichuanin a hm.Lnqa opposi­ tion jean 10' .nih takah c huaridn Sorkar chuanin sawise~emaw han dem, emawte pawh a tiu.Lne lai 03.,,10 awm ang fie Amahe.rCjl~h.v chu kan sawisel tumna laite kha a~mzia a riwm em, pawng rak;~ mai mai kgn ni em 'tLh vte; tin," ken. M.t~istty,lampan9 paW:1 an in hawng v Lautn ke hcLe a, tun tiurn k an session pewh. , kha a. nuam a. Kan hotute kanopposition lam a'tfang pawt{l,J .r ewtma tha,tak tak an .pe aitn k a hria a. Tin,' keL noc>:'!. pewh.Ln ka, .pe a,: c hu ohu kan hotiu'te kanMinistry lam}'ang atang pawhin, E, hetianga constructive taka in sawis2l a i rawtna 2ng ~~.chu kan pawm 10, kan 10 ngaihtuah Qng e tihte pawh ~ awm a. Chu chu tunah hian a hun 10 pawh kan ti mai pe.l h 't.heL a, mahse example 'atana han sawichhuah mai ma.i a ka cuh chu, sawlai Republic kawnga a retaining ~all pel rak maia P.W.D. kawng dipB. in in rawn Sa chu a mimalah k0 s,wi. ·]OVq, saW pawh saw tuna a Ministry atangin

•••52/- - 52 - kan 10 en ang e tih kha 2. nl at vaWl~n ni thlengin chhawng thum a. S a t.awh' '.u,. Kha.tiCl.ng ang kha andh cvanqLn nang House custoo.i on, i nia, House-a k an thusawi chu };:,10 Ministry hi,r.h-\.: Rhaio';'llgaihtakin asaurence comrni.tt.cc Ln i -~ nawrzui kher rigai leva i kaihhruaina atar.ga k~n Sork2r lampang p awh r.nur.awn min 10 pek leh a tul -anq p '1 mf.n z Laha ek "tur- powhLn lean chah duh c he '3.. Nanqmahah beisei­ na sang tak kan - nei che a. Chuvangin i h nerrah p iwh , i o f f Lce-eah pewh nqampe takin kan 1'0 1eng thin t.ur- n9,,-1 Le, chu chu k an welfare hi rranqrna kutah liau Lfau ',"1 ovm a, chu chu, chutiang anih avang chuanin nangmah~~ hi2D beiseina S::U1g 't2K Leh rinna lean nghat a. Tun tiumc tllng taka thlan tlin irawn nihna hi, kan opposition 183derin a rawD'sawi tak ang khanin i chungah kan Iawrn en em a nl • -gih hf, "kan han hriattirin kan s ew L nawn ve leh dub a n.L eo Ka lawrn e. •

SPEAKER s Duhtawk dawn mai a~):J ,3.W, ,Pu Hipheia erawh hi chu vewo­ ina hei MLA a nihna i'l t.awp rnai da~n ql Speaker kn.I chhuck ta a ni 0.0 Special deuh hlekin Farewell speech nqe nl- engnge ni a sawi dawn ko Ll.enqLn athi1 and e.

• PU HIPHEI : pU'Speaker, ka Lawm e, Hei i duhsakna sang tak min pe a, ka lawrr, takzet 2 ni, mem­ berte in z ahewm em ern a ni tih ke hri~ a. nnhse Lanc.Ln Pathian leh hotute dulisakna zara RajyaSabha kal tur ka nih takah chuan danin a phut angin:naktuk hi ka member nih theihna ni hnuhnung ber a nia. ' A hun zawng zawng-han hmaD zawh mai kha chu a in thlahiunthlak e, ka ti a, ban mai ka tum a, mahse Speaker thlan 'hi ka ngaih pewtmawh em avangin vote ve hr cm ke duh : avangin-~a Ia-thu a ni a. Chu chu hrethiamin hu~ min pe a, z.opuL. kn 'ti--a 0 '.

Vawiin chu rilruah e nqmah mu­ mal 1em 10, lung tileng ang reng si te pawh a.Wrn ni hian ka hria' a. ISawi thiam a har hril thiam a har, len zawng aleng ngei e l tih hika changthlo.n a ni ber hian k~ ·hrio. o.. chu chu khularna kalka hreh vang ni lovin, Aiz3wl Mizoram lchewpud bera karawn pem 'Luh dawn pawh h Lc n kart veng r'ncrte -r eme Xnew kil ocr- Clrapu.L .khue han chbuoh s an chu lung a leng ve tho'a ni a •. Chutid anq ohuan .OJ, nt , min khawih dan a .ntf n k a hz-La 0.0" - Enqpawhnds e LanqLn , p at.h.i.an Ieh mipuit~ zarahhei 1972 atang khan he rorelna inah hian ka 10 tel ve"reng thin a., Ran ngaihthlak tawh aog khan he roreln~ in hi kristian kan nihn? hi 0i~al takin k~n rinna-

•• 053/- - 53 :..

ah chak 10 hIe awmkhawm nl' mahilangin kan rorelnaah hian Kristian k~n nihna hi a lang-a ni. Kristian State kan nihna ken rorclna Q lang, mawi 10 taka dhe kan awm 10. Hei hdan r-om Leh h nart; a chewdmawL nasa hj,e a. Dan hremi awmkh~~ nl 10 ffiahilangin kandan siamtehi lehkhathiamten an zir a ni. A ropui em em a nl hei hi. Tichuan he in ropui tak Leh z ahewrrrtak rnai hotti nl tura nang 't.hLant.Lf.n i 10 ni hi ka lawmpui che a, ka lawrnpui che ka tih hian i huatthu J(J. s ewi. palh em ke hre Love' Jiu ~peaJ<:er. Enqpewh-' niselangin, a ropuipa ka riirua rawn ~angachu hei hi a nl zawk'a ni. Nangrna mimalah thingtlangpa sawithiam danin Pawl XVI (aawm paruk) i Pass tawh hnuah, COllege-ah expe­ rience rei tak 1 nei tawh a, chumi hnuah i chhiar zau lch ern em a, i hriatna azau hIe a. He! a thiamten an sawi ~. Nimina Graduate nih, .vawLLna Iehkha cbhiat' 'tawh 10 chu naktukah ohuan Lehkha .t.hd em loa chang ta a n:t,' an ti a. A th"iamna, mai"a pa',Vl a anne mal nilol i ehm.ar taimakna te, i Lnpek aawhna te,;hian he' Lri hi feitak Leh tluarig tak- ­ iJl~ ~ hfu~ ngei',ang tih ka beiaei a. Ministry" a i awm 2,' ~~~~~fb·nhmasawnna tura i tan 1ak nasat zia kha tlang hri­ at a nl:'1. He! a sawithiamte cnuan an sawithlam em em a, khata Minister i n~h chhunga Mizorrun Sikul ~awng zawngte. deficit-a'i han dah chhoh kh~n, Mlzorama'siku~ zawng zawng Sunday" p~hQol, 't.Lh loh cbu. deficit/a "til 'an'ti ~ nl." Chu­ tiang "kha,Wp' chuan tan i 10 la t~h ,thin'- a. 'Ghuvangin,i , " in pejc zaWh,p:~-te, i rilru.,i.sennate~- i taimakna te hf.an he i r1i'hna.:hi·,~aphU ,hliah"hliahi"niin k a ht:i'a~a, ·'ropui.'ka,.' ti a, i, i I1 p e k zcwhna hi jka f'ak. a~' . . . - Tin, nich1na kan ngaihth~ak tawh ang.'k[l.ai1' ;i in pek z awhne avang chuan oppesitien tel rUling. te i han khaLkhewm dawn am a, i thiarn b awk a;1g tih ka'"'r;j..pg a. ,A c hherr chu, t.hua ew.L rnt i' ni a, chair ~ a'tanqdn 'tihu i., S3.\1i tam vPik,iovang, emeberewbchu, thusawi md reng rbng c huan, t.hus ewd the! t.e , tihua awd roi te riJ.ru hi an hrethi·a!fi'"erti.',em a 01. Chuvangin :nang thusawi rnd hian he kan memb~r zahawm tak takte rilru nen mil'hian he House hi i kaihru~idawnani tih k~ hriat hianka' thla hi a muang em em aj :~a"lawmpui che a, he- i offiaahi tei tak .Leh tluang ta~ai kal chhohpui -the! tura Pathianinhriselnate finna>te pek belhchhah zel che aela tih'hi ka'tawngtaina a ni. ,Ks.',lawm e •.,

S P E ,A 1< ER s Duhtawkdawn i1a q·tha: -:1WJTI e, thusaw! lam chu. Dingin,k~n s awiang a. Hetah thus awl, ' vawikhatna tux hela1 hmun atang hdan a ni '.3.. nejtcee he' House-'a k an' awm ve ~hnung khan Panel of' Ch~tr~an-ah pawh khan awmtheihna chance kha, a awm a, mt.n "pe ve.,d~ 10 'rna! a. "Chuvong dhu.:'!n han din: ,­ tantirh hian "chuan'thil hi a -dan~l<'l.ltt· a, hei ke'i. ,zam maf ang tih pewh ka h.I'au ViRU a.' '., . •'.'.54/- ' - 54

vawf Lnah hdan ka thu hmas e ber chu lawm~~ a nl 6. Politics-ah hian reilote ka ~wm ve.'1. T1n, kiJ.':k.~In.."l tur a nd pawh hi k a hz-e ng~i j ov-, , naupanl aLl l,e:hkr-l'l lean zirn-3.p:::J.wl'reng r-e nqah h i.en duh» a akna lee d.-i'dncI2~ k an awrnkh ewm h.Lan class c r-pt.ci n an.Lh loh houu be'rnh min thlang ve zel a, class 'tLnah c;lutian'g chuan ka lO,chho Va.- College' Jean. k aL a, unf.ve.rs Lt.y tih Le nqdn , Col'~ege Larnah vez-ewhc hua n sakhew l'1m2.};-~ presi­ dentleh Chndrmr-n aeLah min thlah ,1'V3.ng h ian f i emt.hu ;-:i ',',i­ in -ke s ewL thin 3.. Kei chU Chairma.n chi k a ni :,. kc nvc L ve 1eh 'tewp me.i thin a'. Ka tihf am vang nf Lovi.n min duh­ sak vang a nl tih ka hriu a.

Tin, "hect enq LnksLhh.r-u a.in-. hna, hotu nihna emaw, pawlho-nh emaw a hming~ k,~ihruaj_tu anga han in dahte hi hlawm khat ~nih chuan a tih theih bawk thin a. Amaherawhchu~ helalaHouse Speaker h~n nih ez-ewh chu a h.Lawm khat 'em ern nachunq hian then hnih then tlanghriata~h~n h~0n thuma then Sa¥ sa,kan nih aveng a '",' huphurhawm zualin ka"hria a. P'anah te pawh a 10 awm a,' niehinab ltherif.n kan han sawi :ta laW .Lew a, ka rilruah chuan tiang'3 hot.utie Leh Pathian duhsaka heLad hmune k,:'( evrn chuen Demeh pawh a" awm khe membership hi bang t.tief ilangchuanJ. tha a, an lati nga1 Love Mizoraffi':'.h k an ti mai teh. ang, ka ti thut dawn a nl ka ti deuh ziau ziau a. Amahe.rewhchu nichinah khan kerr 10 in rawn Lawk 1011 avanqLn party-~ han in contest a'awm tak avang' khan ka rilruah chulai thuchu.bang leh 10 mai ang ka 10 tifel t2wh 3. ~halai kha engmah hlauhawm chuang lava tunhmaa mite aia han fak t.umnn er-ewh kha chu a h ar- dawn em maw chu:":.w tih ngaihdante ka nei a. ~in, ti dawn pawh ni ilangin k~ thiarnna .Loh kA. nj.hphun-r h Len a tlin 10 ang tih kn hrI a a.

Tin, tied Speaker ah C,P1.D sense "of 'humour 3. tul ania citi a, ka huphurh ber pawl C1. ni a, hei, hmel reng rengah pianphungin a zir loh hi chuan ndz aneh i, mu tha mang n anq e tih hmel reng mad. hik:l nta , Khetid anq khan chuo.nf.n sense of humour kha miah k a vn s Lnm chhuek dawn 10 t.th hi ke hria a. Ka Lunqewd fu pawh hi-an ka lawm fe p~wh hian helaia ka ha hi' a lang zo m~ng leva, hmuiah hian hmuicehi, hnih a aWffi 31 hemi a vunina ,~ daih loh chin'hi an nui reng bik emaw ka ti a, a 10 ni hauh 10 mai a. Pa pnkh~t missionary hial 10 ni ve tawh ~ ni a. ehu pawh ehu a chhungte min hrilh dan chuan 'thinchhe deuh a ni a. Ka fak e , 'nang hi ehu i ropui mane c aw i nui reng the! a' ka ti a. Nahse an nu khan la ni bik 10 asin l a ti a. Ka ngaihtuah ka ngaihtuah a, a hmui vun hian a 10 tlin bik 10 hi an.t c , a 10 then s e t.Lfuh ri­ ngawt hi a 10 n La , xcnso a Ian d a nah anih avangin hmeL mawL tak a pu.·thei a. Keini e.rawhchu kan hmui ,3. chhah tawk nge ka hre laval chutiangte kan nih avang ChU3D ~ thinrim to. emaw in tihchang ce, biaka 'va nuam 10 -wrn ve in tih c hanq-tie a awm d. 'Tinl han chet velah te, ti zung zung mi ni 10~-Pianphunga ruat bau 10 zawng ken oi lava, amaherawhchu kan'bah 'leh lutuk zawk emaw ni, hemi uvang hian k an che tie a 10 z anq' tihed" 'tiawk 10 mai t.hed ; Chung ang te k~ ngaihtu~hin pianphung leh k~ nihn3 hian he13in

•••55/- . l I The House I Dung tak hruai:- tur h Lan a" tlin lovang tih ka ring Sa- aD Chumi tur atan chuan engmah bul k~n 10. tan hms hdan in mi r~gA.ihd;:ll1mo. te, in mi 't.anpuLna t.e , theih­ tawp min chhuahpuLna te ka nqen che u a nd , r* Tin, ka sawl t.awh lovang awrnkhawmnae h k:: 'tLh , nLch.Lnah khanin a 10 nawt ri Leh s L a, .ka s~wi loh theih'loh chu Pathian tih hi kan tawngkam­ ah h f.e n ;'1 Lmg hnern to. lutuk deuh em nf , -heng inah tehi-=m s'awi cLern ~~~1'1, ;-, tho. ang a tih ka rilru n a ngaihtuah thin a" ';a:'Pathi:to. 2 p-rwLmawh 10 01 Lovd n •. Amaberawhchu kan hmuiQh, k~n rilru~h 2 awm a, Mizo-ten kan sim thei 10 20ih chUnn ren 10 mel 11o.ng1n kan mamawh reng a nl a. chumi a­ nHl c huan kat. nun kaihruaitu tak tak anih avangin c humi. hrierteh 'ken Lnh.Lan thin a, kan in t.ewnqt.e.teek thin er-awh Chlithil tnrL. anih avanq.Ln vawdLn 'ah:"hian a hrnasain tha tak­ -a J{an"thawhho t.hed h nan Lrr tanpui ila:' 'pe1;:l1eitu hnenah in dil'sal;< thin ang u tih hi kevdn sawm' dUhn~a ni "1. . .t. J " . Tin-, a", da\lltlehah chuan ke ~rilru-khawih'em em, tun anglhtina ka S~iloh chuan kim 10 .:ttur'°~chu, ndch.i n a .kan hotu-tena an sawi-kha, lean member zaha:wrntaktaktena .an sawikha ka rilru'ah a aWID .a, Helai hm~tl 'kabhhr u af.ne hi a Lehkhebu; a awm: nge1. mal a. I chhiaz- ta:ima anga .rn ti 'a, taimaklbh lti=J.dtIh e., Het,iang z awh ~Rung Klan, en chung hian, cphiar ~hung hian-an in sua: tho anih chuan en 10 deuh ila,'hre 10 deuh ila, kan Nilai Zan frtkha~kalhhru3i dan ang tawp hianbei rnai ila a bual 10 '}jet: in,~i dewn 1 (1Wm nl tih ngaihtuahna kha ke ned a, en loh kha; tha dawn zewka kari fel dawn z awk -arrLh chuan, chqla':' tlhuthlungah chUnn lut ila ka duh'a. Tunkar zel kh~ Hnam tih .Lemp.anq kba 3 1 ar- h.Le e , chu ehu Leh.I amah k.an chhfat. ~awh vang a ni a. AmaheraWhchU~ neIaik~lkhawmte hien Hnam hi 'ken ~hinlungah ken aews.rraeh a Laz- mal ni lovin, kern riunneeh vifnn pawima'r/h- .aeLa ka. duh. a. Saptawngin lean han let ktiaT; a "NetdoneLf.arn te k an ti ki. f1emi tihu c hunqahanq thu:ah":ht1l.ri'I1izo ken rrlhna ang taka he "hnam lean nihna ahgi1 a b:'~fk; :k'an' hla:Wh tur ohu he inah hianintan eet e , Hi tih ang,loJa nihna p3wh chu, Mizo ken nihna,avanga a that b~k­ naeb mi entaw;n tlak siam tura in ,siam,qljhuah "h.i, 'a ni a. 'c • . : ·Me:;~Hhamth,i,n1ung hi ken thin­ j unqaf siamtuin "'1 dah'a," ::Rarn a"bik ken; che.nne tui,~ min pekah'hian vawnghim turin chakna. lehthelhna leh finna min pee a. Churni kan tih theih lohn3thih.Ghu mahni hmas~al­ ne a nd, thip.a. Ln pekna leh .Ln hIanna chauhvin chu hne p ewdmawh Le h hna 't.hd anqh.LLm ..chua thawk; .chhuek tiheL a: ni , He thil hi kgn rilruah 10 lar thar leh se ka ti a, keimahni a awms a, mahnd. hmes.LeLne leh hlemhletnain a dip ral hi hEli chhuak leh i13ngin~ chumi ang chuan he in· hi kaihruai il~n~ in, h~ inah ·hian chetla ilangin tih hi~ka Quh. thin a nl.

Hei kan hriaal sawi leh sawi hnu nd.s e Lanqdn , krm MNF' unaute an 10 chhueh hnu khan, ked tharurn thawha zalenna sual hi chu a theih loh tlukahka ngai a. MNF Office ken kawJ:.a 3.. ewm 1.a:L.pawhatawngtai tura Sawm hnem ber zinga cii ka nih la1 -khan, lehlam pang­ ah chu an 't.har-um t.t-ewh hit cbu an hli3whtling dawn 10 ania •••56/- - 56 .. tih hi ka thurui 3. n1 thin a; Ktin hriat t12n hun chu ~, t.LaL anf.h r .Ni: KaD timl chu Mi~6, Hn3IT1 ndhnn chawi k annor-a ni tih n.i cb J L -.:1 k-in hgi=tithla ta:wh ::1. Chu chu '} th:1 <1. ChuriqLa.it; '-~"!i c huan politics-a nqa.ihd an in ,J..r-,;; .Io m-ih- se lean :,·m,Y1 Si,,1i k an tihte emaw , HNF 't.Lhtiea K'lL l'1m thin a kha Jean r-r:izc pui 3. te an ni a. Chungte chu hC'lmdang 5ipaiin an khawih em3.W an tihlum teuh mai tih chuan mi zawng.z~"",wn;r Aiz2WLl mi hi a 10 hniml., '3. 10 hr-c.h awm thin a. In thahn~ te a th~ kan tihna ni lovin, lch10mpang2h chu-,n I an -hupb,l.rh mef I tih c huan trhdnkunqah hian c h apona a a~ thin ~o Engvangnge kan tih chuan kan thinlung~h hd ari hnnm n.Lhria hi Pathianin kan vaia hnenah hi an a dnh vek ~, chu chu kan tihvul thiam a ng3i a. Mizo tlangv21 seismologist ropui tak mai California-ah PU L311iin~ a , awm tih chuan ken chhu3ng em em. Tun tuma Pu L~l~en~a chanchin kan han ngaihthlakte pawhin Mizo hian 3 chhuang ani. j nkheI thiam an awmin Delhi an clf~k ve t.um subroto inkhelahte pawh khan, kan han chhiar mai khan k3D 1a~ a hrilh darh k3n chak thin. Mahse engtik,lai m2hin kar. thinlungah hd-an ~-pawl kan zir atang" khan Mizo-te.$uhroto inkhelah khan footbqllinkhelah khan an chek vc.Leh r1izote chuin 10 lawm ngei ngej tur a nl.In 1awm laD ch~amka kap· ang che u tih v81i i kh a tma h md n hrilh hma kh2n,sinmtu' h Lan. kanth!nlungah ri.ten Mizote h<1rn1hat'naa'lawnn. Mi'zote tawrhnaa'lurtgng'=ii 't.ura. s Lamtre ~an" ni.h ,p.vangin he hn-m hi, he" ram cnbunca rni, z-:lwng z~wpg·h.i_ an; lawm hm~lch chuan rorel_tura ruatte hi kanldWm dawn 1o~ k~n hOtut0 an:awm dawn 10, in' sa,nq .sae kalte mjr-opufce c hanvo th" z3wn~zawng '. hi ml bakin thariglian mahseIa, kan'hn,~pu1te kutd2wh an awm a, poverty 11ne-3. an 3.wm chhung chuan l in hlim 10 ariq a~ kan b.Lf.m 10 ang"l, kan chhungkua hi 2 h.l. i:-" ngai. dawn 10 a n.i ', Churnd anlh aveinq c huan mlpui t.hLent;e vewdi.n niah hijnl k~n hotupa kan ul t"l.ka k21 lAi t8, hc in :c " keLhruei, t.hLnbu , hmun e enc Z"lWk3 kuri e.Lewh t.ur-u ,-' 113>11 ni h Len .Ln pc tfF:r leh 11angin k an. za.j.n he hnam 't un tur Leh hm3qg2ih tur l inzirtir thar ngal miah 10 te hi~n keimahnia ewms a t.hLn.Luno, Nationalist r-Lt.r-u _k~n put vek t.ewhne thin­ lung neih hi', ,"'I. 'takdn keri ramah h.:Lih hke n ohhuak turin k a sawm one U s , .'\ bua mf nf 10 k a n tl1inlung3 z i akin he Lnah hdan Lnzah ti)wn f.Le , ada upa z ah 'tawn i1-"l~ ':'1 hm i nqn houua 't.h.Larit;e zuh'tiawn il.::.t,th'u dik s awt ching 11a. I-t""n'deuh khau Rct-hel lUI:" J Fli khan, OppoeLt.Lon lam t-hd ant.c h ne nah ka sawi tawh 2, k "1 raw~ t~wh a, kan Session i tidanglam ang u , min .rcwn kewk deuh anf.h p awhf. n heL hi TL·,nsport De­ par~ment-2h chutiang khatiangin i ti dik 10 ~ ni 3n tih p awhLn kan har- chhui a, a 10 ni reng rnai , Kori 't.i ~lP21h a nd k an ti 1eh 'tawh Lovanq, tiin in hrilh mad i1,:::>. ,---', .iwm rna; lawm ni,engtinnge khati,1. hnamdang dana in 't i hcrrhuah -cume a t.awpah hmuchhuak hram niawm a, in chha.i.h .i.ndlhz>ih enoe­ maw tu,1 Le , LehlCUTlpangah p'-"itling vel nupuL f a n.;u cha.WI11 VP 'tawh r-uaI heI Cli:l in chhaih tur ang z Lazanoe, inkhel i.nkhel hi a tul em nil in hrilh iln k-ln thiam 10hnC'l.7,-h ,;hUill1, hei chu k,3n 10 t.i 1. ni, tih leh hunah chuan hei ,=':i:" tha zawk.a tih kan turr 'lng tiin k-31 dawn mai ila., veha vch AUi'l1 Ie h1an he1'1i,0]'11 ;li",n hriatthiam 10h k2.n nei, tiin ir:. Z2Wt. • chawt ch3.w-c iIj a maw! 1,:,wm 01 tih rr\W+:nrire k::Ul si'-3m toe ang te kha t.unhun"Jh h1;;n Mi.,;,:o t'-'1ka kiJ.n ki11pui d"'Lwn chuan kan thutkh'1w,n 10h chu~n chung angte patvh chu k~ll '-=.i thei •• 957/- dawn lawm ni 0

Nichinah l

Awle, hel kan Session ahu v~i­ in atan chuan 10 chawl dawn mal ilangino

PU LALTHA..NHhl'ILA , PU Speaker, tawite clarifica­ CHIEF MINISTER tion khawngaihtakin min tih­ tir thei ang em ?

SPEAKER , ,Awle, .ilcan House-Leader t.huaewf,> _ na hun tlem pe Lch 11angio a tha ang eo

PU LAL THANH\WLA : ThuSawi pewh a nf Lovn, tiewdtie CHIEF MINISTER Pu Speakez' , tukin z Lnqa mem- ber- z ahewmtrak vp akhet; PU J. ThanghuamaIn a"'House Report­ ah awm se'tih a,rawn sawi chhuah kha, tute emaw kan va elrelna 'emaW engemaw l~pang ~ ni levu, khawngaihtakin minngaithiam selangln, dik hIeI deuh a awm ao Assam Rifles shift chungchangah khan·.. chu tnapawhLn Le se pawi kan ti lova, amaherawhchushift tura decision kha 1985 september thla taWp 1 amah khan khatihlai Sorkar khan desisioD a la a~ Tin~ t~na zokhawsanga Assam Rifles hmun saw khat~hl~i·khan ,a ~n ta~h a. Tin, a neitu ~wm 26wng zawng hnen~h pawh· co~pen§~tiontur 6 claim tu tur chu rawn c Ledm §<;?tiin not.Lf.Lcert.dcn tepawh a awm tawh a, tah hian a file engkim ka nei ao Chu chu House •••58/- r - 58 -

record-a awm t.ur-n lcha r-ecor-d di15: 10, dik h LeI ocuh, fuh h.LeL deuh r ccor-d-oi awrn k113 2 dik 10 ang tih k: h Lauh-. thawn deuh 3v~ngin k~ rawn 3'1wi chhuak ~. \. Tin, c hut.Lanq z121i n khdmi. I anc I t r CheLtl .Ourt.L ang kC'l.wng chhc ah lch -n cant.e-cLever­ I s Lnmt.e I>Jvlh .kh.i. ko hrLa t dan nen'] LnmdI let" 'J-.;"h 3 , v anq.i n -rrtmerrt-cah k a zawt nqh-i.L 'C!. Ann.i. D"T; crtrne> nt chuan Y-,ri .trLat; loh laite-a en 10 ti ,;. nih Lch chu­ an knn ··,'v v-: c h Lnah ehuan ken hrLet; Lohv.a c hut.J ''1.0::'2 p r opcs e I -''vir-. chi writting c hu a awm Lcv.n, 2nD; L'uneh te'l"c'.,'ffi -, r;'lh chuan ken hr-ep'hak lava. DecLsi en ccn-. t.e-cLevc-r- s i.urr 'I='UC=t d ccLs Lon he aewrkharLn a 1:,;« n.i. chu ni 1707o19B~- '1 e ni 3. Tin, "'I Pel','.D. ~.oun -: ....:-coti;n3.­ ., te sd amt.ut.c pcwhi.n an s'Mi dan c huan S.E~ Cd r c Le e-e mi tie p awhi n hcr-u. s''1wrkhar 10 awn hnu Ap:ril, 1989 veI 3':>'.0...., k ha n c hut.Lano » Eat.dmat;e s Lcm 't.e n turin min c':'.~·}nJ.~ Ti­ ohuan hemt dec i s Lo nc a hi ehu 17~7.1989-'l.h kbe n ~3L"1m :::i­ ni an ti ''',. Chu c nu K.'1D s awf, chhu ah duhca c: h,'lL'3,C:-~u House: r"E'co .. d- ,," tlWTn tur kharu member- Z nhnwm t.ok kh.sn e. ti a.- House record-Fl.' awm tUI'iJ. kh'a a -dd k loh chu.m '''l dik dewnr.Lov e , Chu orrii File n'tanq-a record -wm t-mgCl dik n.L-, offiei 1 t.c na min han hr-La t t.Lxa kba he '-rc~JSC hmeah hi'}!'! S'd:, ~ tul n La ka hr Lat; avan.jLn y,Ol }., -,11 s awd 0.- ni e.

PU AlC · Pu Spe akc.r , hen S,,14i L'1'.-,'k · kn duh a , ,":...0 saic L ],:<'1 " d i.kna chin pclVlh1 -"'.','';- .i n ke r-Lnq '. • .enahc.rawhcnu DC1=\,'1r- tment "1 10 L'!. t.h.Le n.j ·;h,]. 10 a nih c nu-ir, thudang n i s e.l a , Khi1:1i ke-c a k a l.n.n <,lvmg c.hunqchvmq t.huah khian, ,"1. k,3wn;' c nhoah khLan j nr-un tarn 'tak pek -: ni ;1, r·1l7F Ministry lui kban, k h.imL c': b uat s a.i.h n a at.en khan inhmun p awb k ha ConceLl s ak '1n'::.'/,/J' t.e u he ~ Chu chu '"1 awmphunq '.1 ni3~ Amahe.rawhohu ,). Ls t f rn -r.c Lch thil d anq a ohu -i 10 '"l.WITt hman 10 3 nih chuan ct-u zawnq k-' sail-Ii ph" 10v,"1.0 'I'umna chu 3. 10 -swm tawh tih k-in s aw.i. Lanq dub a na ,

PU ROK;'\[vlLOV.'\ • r,e , Cl.:'lrification '.l 't r.m ta SPE,"-I.KER 3. i t L t'1Wp t.awhte h ,-ng u 0 Englcl ni e , Lh, k hec i an j t.c kha .. sawi A. th'1 ~, o-ro he.r nwh chu thil inchuh lutuk~-J. 1,~ 3.h hiaD Eil'listry' irilachhawng zel in" e,n le tibt,-~, ;3n ngaihttl2htc, '1 d:l';.Jtin ;1 tiruitliriga, i"ln tih t:·'dhsl. 1,'1 femkim lete. "1n rRwn ti£.=rrnkim 3., mahni hun thee!}'" mi hi k,1.n hri·'} 3, k"'n s"1W.i 1., heL ttlik:::ln suno,., ni",!; ":;i2i chuan han 'G."'\r .~_'J. tur p'3.wh "'l ni '3.-,- .3. ',s,1wisual 1(;<'; n:::rli il3.. - ••• 59/- - 59 -

--Ti-m-:-_::Hb\ise Leaderc-Ln '1 r-ewn sa"Ji p ewhkh' thu dik61k ;- i~ilang t hova, t.ahchuan a -dLk chin v::.::. v; kh1 p0wm thiam il~ngin a tha ange.

Chu3n k~n Session k3n chawl rih 3ng~, Zirt0wpni ~ing Gar lO:30-ni 2n~~ly thla3h Jean 'tnukrawm Lee dnwn n La .. ;Tunah chuan i chewL rih "lng u lEO..

M~~~hg ~qJ~¥fri~d at 3:47 poM :.1."" ;;.~ ."

-,-­ ~.. .; •• 60/;.. --