Componist Van on Chesil Beach NUMMER

FILMMUZIEKMAGAZINE

DAN JONES – Componist van On Chesil Beach

NUMMER 198 – 47ste JAARGANG – JULI 2018

Score 198

Juli 2018 47ste jaargang ISSN-nummer: 0921- 2612

Het e-zine Score is een uitgave van de stichting FILMMUZIEKMAGAZINE Cinemusica, het Nederlands Centrum voor Filmmuziek REDACTIONEEL Informatienummer: +31 050-5251991 Nederlandse films hebben in de regel muziek van eigen bo- dem. Een enkele keer wordt een componist uit het buitenland E-mail: voor de taak benaderd originele muziek te schrijven. Onlangs [email protected] zagen we dat bij het jammerlijk geflopte epos Redbad van

Roel Reiné. Die werkte net als bij Michiel de Ruyter met de

Kernredactie: Paul Canadese filmcomponist Trevor Morris samen. Stevelmans en Sijbold In deze Score leest u een interview met het Britse multitalent Tonkens Dan Jones. Die schreef drie jaar geleden een betoverende, Aan Score 198 werkten avontuurlijke score voor de thriller De reünie van regisseur mee: Paul Stevelmans Menno Meyjes. Helaas was de film geen groot succes, maar en Sijbold Tonkens wat blijft is de inventieve muziek die in deze film een welhaast perfect huwelijk aanging met het geluidsontwerp. Jones

Eindredactie: Paul houdt er ook interessante ideeën op na over de werking van Stevelmans muziek in films en daarnaast hoe de componist het publiek op ongebruikelijke wijze bij de film kan betrekken middels het bescheiden inzetten van muziek. U leest het interview met Vormgeving: Paul Jones op de volgende pagina’s. Stevelmans

Met dank aan: Dan Jones, Hanna Arslan, INHOUDSOPGAVE Christophe Beck, Costa Communications, Stuart 3 Dan Jones - Interview Balcomb

8 Christophe Beck - Interview

13 Sol Kaplan - Portret

19 Artie Kane - Boekbespreking

21 Recensies

DE KUNST VAN KORTE MUZIEKSTUKJES

Dan Jones over zijn score voor On Chesil Beach

On Chesil Beach, Dominic Cooke’s verfilming van Ian McEwans gelijknamige roman, zit vol muziek. Tussen verscheidene vioolstukken van grote componisten zoals Schubert en Beetho- ven horen we originele muziek van Dan Jones die de psychologische ontwikkeling van een jong stel benadrukt dat uit elkaar gaat gedurende hun huwelijksnacht en dat elkaar later in een concertzaal weer tegenkomt. Jones sprak uitvoerig met Score over zijn muziek voor On Chesil Beach, maar ook over zijn muziek voor een Nederlandse film die drie jaar geleden weinig kijkers trok. televisie (Any Human Heart, 2011) en in de triphopscene in zijn thuisstad Bristol. In On Chesil Beach maken we kennis met een jong stel genaamd Florence en Edward (gespeeld door Saoirse Ronan en Billy Howle) die tijdens hun huwelijksnacht door een woordenwisseling niet in staat zijn de huwelijksdaad te voltrekken, waarna ze elk hun eigen weg gaan. Als er één instrument is dat zowel de klassieke stukken als de originele score kenmerkt, dan is dat de viool. Jones: ‛Florence, het personage waar alles om draait, is violiste in een strijkkwartet, dat een levensader voor haar vormt en gedurende haar hele bestaan wellicht de allergrootste passie is. We hebben ernaar gestreefd de ziel van Florence op de soundtrack muzikaal weer Dan Jones. te geven.՚ Jones zocht naar iemand met een speciale gave in het bespelen van de viool. De Britse componist Dan Jones (1970) De Amerikaanse violiste Esther Yoo mag dan wel betrekkelijk onbekend zijn in kruiste vervolgens zijn pad, hij vond het Nederland, toch zijn enkele films met zijn bijzonder om met haar te werken. ‛Ze is muziek in ons land uitgebracht zoals Sha- een begaafd musicus, maar wat onze dow of The Vampire (2000), Max (2002), samenwerking helemaal compleet maakte, In Tranzit (2008) en My Scientology Movie was dat ze heel erg geïnteresseerd was in (2015). Vorig jaar werd hij genomineerd het verhaal. Dominic Coke bezocht de voor de Discovery Award bij de World opnamen met haar en het was net alsof hij Soundtrack Awards voor zijn score voor haar wist te regisseren als een van de leden Lady Macbeth. De klassiek geschoolde van de cast omdat ze de roman had gelezen componist heeft veelvuldig gewerkt voor en het verhaal zo goed had begrepen. Ik

3 meen dat ze op dat punt ook gesprekken ziek is de helft van mij en de andere helft voerde met Ian McEwan, waardoor we is klassieke muziek. Heel veel van dat haar als dramatisch medewerkster en als laatste is gekozen door Ian McEwan en begenadigd muzikante gingen zien.՚ staat als zodanig in het script, het gaat hier om de muziek die we Florence horen spelen. Maar Dominic en ik meenden dat we ook het bestaan van Florence als een klassiek speler in delen van de non-diëgetische muziek, de muziek die als underscore dient, wilden laten weerklinken. De dood en het meisje, Haydn’s Eerste Strijk- kwartet, al deze muziek is voor Florence als klassiek muzikant van levensbelang. Ik heb mijn eigen muziek opzettelijk eenvou- dig gehouden om voldoende ruimte te Saoirse Ronan in On Chesil Beach. creëren, anders was de score te druk ge- Heeft zij dankzij haar spel aan de film of worden. Maar gaandeweg het verloop van de muziek een extra dimensie toegevoegd? de film hebben we zeker bewuste keuzen ‛Absoluut, wat mij betreft. Wanneer je met gemaakt teneinde de wereld van Florence een gevierd artiest werkt waarvoor je zo nu te verbeelden. Op weer andere momenten en dan eenvoudige stukken schrijft, dan keken we welke muziek het beste zou gaan zullen deze uitvoerenden die composities werken: of een klassiek stuk of muziek van een uitstraling en een pracht verlenen die Dan Jones.՚ ze anders niet zouden hebben gekregen. Deze muziek kan dus nog meer verfijnd Tegen het einde van de film worden de ori- worden door het vakmanschap van deze ginele scorestukken langer. ‛Klopt. Als de spelers. De score is deels orkestraal, ander- relatie eenmaal voorbij is en elk een eigen zijds is hij elektronisch en een onderdeel weg is ingeslagen, is niet langer sprake van van dat laatste was het digitaal verlengen een uitgelaten romance. We zien dan wat van het geluid van de pianoversie van Sym- er allemaal terechtkomt van Ed en naar phonic Dances van Rachmaninov, een stuk mijn mening ligt het perspectief tegen het dat een centrale rol in het verhaal vervult. einde veel meer bij hem. Mijn muziek Dit muziekstuk was door Ian McEwan moest dat onderstrepen. Florence is hele- gekozen voor zowel roman als film. In maal verknocht aan haar strijkkwartet en deze voortzetting van het geluid heb ik de kijker krijgt aan het einde van de film te Esther’s vioolspel geplaatst. Dankzij haar zien hoe groot dit succes voor haar is ge- enorme spelkracht werkte het, omdat het worden.՚ Is het juist te stellen dat de klas- soms enkel om een frasering ging of twee sieke muziek meer gericht is op Florence of drie behoorlijk lange noten. Uiteindelijk en jouw muziek meer op Ed? ‛Tot op ze- horen we dan de stem van Florence, haar kere hoogte wel, maar Ed komt ook in rock angst en haar schreeuw om hulp.՚ of blues tot zijn recht. Het speelse, diep- gaande gesprek aan het begin van de film, Script wanneer ze over het strand lopen, gaat fei- telijk over twee botsende werelden, waar- De soundtrack van de film kent vioolmu- bij ze allebei alles middels een eigen muzi- ziek van Bach, Haydn, Beethoven, Mozart kale ervaring zien. Florence vertaalt dan en Schubert. Aanvankelijk is er niet veel Ed’s beschrijving van een blues akkoord- originele muziek van Jones. ‛Van de mu- 4 progressie in klassieke termen. We horen wat is de psychologische focus ervan? Vol- dan veel populaire muziek uit die tijd naast gens mij is muziek voor alle filmcompo- de klassieke stukken.՚ nisten bij uitstek verbonden met psychologische motieven en als je dat goed voor Korte muziekstukjes elkaar krijgt, heeft de muziek een hoge ma- Dan Jones is een meester van erg korte te aan zeggingskracht. De muziek drukt muziekstukjes, die soms bestaan uit niet dan heel langzaam iets uit wat precies ten meer dan een enkel akkoord. Een onge- goede komt aan het verhaal.՚ makkelijk gevoel dat de hoofdfiguren omgeeft wordt in deze muziekjes beklem- toond. ‛Je kunt je niet voorstellen hoeveel werk ermee gemoeid is om deze akkoorden correct te laten klinken. Sommige bestaan uit simpele tonen die door het BBC Natio- nal Orchestra of Wales worden gespeeld. We hebben tijdens de sessies ongelooflijk ons best gedaan de kleuren juist te krijgen.

Ik denk dat de hedendaagse luisteraar net als de hedendaagse bioscoopbezoeker Billy Howle in On Chesil Beach. veeleisend is in zoverre dat deze een ver- Jones legt vervolgens uit wat de rol van het fijnd gehoor heeft voor de helderheid van publiek kan zijn wanneer emotie in het spel opnamen. Dankzij de huidige digitale is. ‛Ik ben er een groot voorstander van dat transparantie gaan we tot het uiterste, wat het publiek zelf in zekere mate bepaalt wat betekent dat we steeds gedetailleerder te de emotie is, zodat de muziek dat niet werk kunnen gaan. Net zo goed kunnen dwingend voorschrijft. In sommige geval- kleine nuancen heel wat informatie bevat- len kan sprake zijn van emotionele dubbel- ten. Het publiek staat nu veel minder open zinnigheid. Een mooi voorbeeld is een film voor geluid dat ontzettend luid is. Het heeft die ik nog niet zo lang geleden heb gedaan, allemaal te maken met de omstandigheden: namelijk Lady Macbeth waarvoor eigenlijk enerzijds kijken we naar actiefilms met nauwelijks muziek is gebruikt. William minutieus uitgewerkte scores die overwel- Oldroyd, de regisseur, en ik waren over- digend klinken, maar in een film als de eengekomen dat we niet voor het publiek onze moet je behoedzaam blijven omgaan wilden spreken. We vonden dat het publiek met de rollen van de acteurs.՚ zich zelf gevoelsmatig diende te identifi- Hoe moeilijk is het om dergelijke korte, ceren met de personages teneinde zelf effectieve akkoorden te schrijven? ‛Dat is hieruit conclusies te trekken. Wanneer dan best lastig. Alle muziek vormt een uitda- de muziek drie keer de film in komt, had ging. Ik heb onlangs de muziek van John dat op zich weinig gevolg, maar de reacties Powell voor Solo beluisterd: de mate aan van het publiek waren veelzeggend. Al ho- detail en durf in orkestratie is hier werke- ren ze slechts die simpele toon, de toe- lijk adembenemend. Het lijkt erop dat er in schouwers denken dat ze samen met de een kort stukje muziek veel minder aan de personages niet meer terug kunnen en dat hand is, maar hoe je dat laat werken, dat is ze het volgende deel van het verhaal heb- een goede vraag. Van belang is na te gaan ben betreden. De manier waarop muziek waar precies de muziek wordt geplaatst, emoties kan prikkelen is een gecompli- dus waar begint deze. Maar net zo goed: ceerd proces, maar het is mogelijk dat

5 muziek als het ware niet uitermate gevoe- de gevoelens. Muziek kan behulpzaam zijn lig hoeft te klinken om een emotioneel ef- bij het tot stand brengen of het versterken fect te hebben.՚ van emoties net zo goed als het verstevigen van de relatie tussen publiek en persona- Ingehouden ges. Dat alles is een nogal subtiel proces. Een film verdrinken in muziek is dan ook Dat wil niet zeggen dat dit de enige werk- niet zinvol. ‛Mee eens. Het gaat er niet om wijze is; er zijn ongelofelijk krachtige sco- hoeveel muziek wordt gebruikt in een film. res die hun emotionele werk goed doen. De editor, de regisseur, de producent, zij Toch denk ik dat het goed is om het eens hebben hier elk een belangrijke stem in, van een andere kant te bekijken.՚ maar naar mijn mening is er een toene- In zijn woning in Bristol is de studio van mend besef dat de inzet van muziek soms Dan Jones gevestigd onder de naam Dan net zo krachtig kan zijn als deze ingehou- Jones Music. Hier neemt hij alleen solisten den klinkt. En soms is dan ook sprake van op, geen volledig orkest. De solopartijen iets wat ik zelf noem het plaatsen van het voor On Chesil Beach werden voor het publiek in dezelfde ruimte als de persona- grootste deel opgenomen in Air Studio en ges. Ik doe nu ook het geluidsontwerp, in Abbey Road in Londen. De mix van de feite deed ik dat ook voor Lady Macbeth; score vond wel plaats in zijn studio. ‛On- langs deed ik een score die The Miniaturist heet, een BBC-serie die zich afspeelt in Amsterdam en is gebaseerd op een roman van Jessie Burton. De opnamen van alle muzikanten vonden plaats in de keuken en andere stukken werden opgenomen in andere ruimten. Hier kunnen enkel een paar muzikanten spelen, maar zeker niet een heel orkest.՚ Een van de medewerkers in de studio is een jonge music editor die Florence Pugh in Lady Macbeth. Simon Birch heet. ‛Ik heb hem opgeleid van assistent tot ervaren music editor. Dat dat was de eerste keer voor een film. Voor heeft tot gevolg dat we uitstekend kunnen het toneel heb ik al twintig jaar lang ge- samenwerken in dezelfde studio. Ik ben luidsontwerp gedaan en ik ben daardoor dan bezig met componeren terwijl hij deze vooral gefascineerd geraakt door surround stukken in het totale plaatje voegt. Heel sound, zowel voor muziek als geluid. Ik handig, want ik kan dan voor elke cue de denk wel eens dat muziek niet meer dan context binnen de film overzien.՚ Waarom een ruimte schept waar het publiek nog is het zo belangrijk om de hele film voor dichter bij de personages komt te staan. ogen te houden tijdens het componeren? Als je het publiek omgeeft met een soort ‛Omdat je heel erg geneigd bent te denken van geluidssfeer, ook als die aangenaam is, dat je werkt aan het beste stukje muziek dan kan dat bijdragen aan een magische ooit, juist omdat je er zo intensief mee be- betovering die ervoor zorgt dat je zo dicht zig bent. Dat is uiteraard ironisch bedoeld, mogelijk bij de personages zit en hun we- immers je kunt jezelf zo verliezen in de reld in wordt gezogen. Muziek is dankzij details van die cue dat je het geheel uit het delicate, lieflijke klanken daartoe in staat oog verliest. De enige manier om erachter zonder heel bewust richting te geven aan te komen of muziek echt werkt binnen het

6 verhaal is wanneer je de film van begin tot te geven aan een rumoerige stedelijke om- eind ziet. Daarom neemt Simon wat ik geving, dan ga ik zeker geen gevoelige maak voortdurend mee naar zijn studio om muziek schrijven. Maar wanneer duidelijk het daar in het totale plaatje te monteren is dat de geluidsontwerper en de regisseur zodat we op elk tijdstip de hele film kun- de focus willen leggen op de gedachten nen bekijken om zo een idee te krijgen van een personage dat door diezelfde om- welk effect de muziek heeft en niet zozeer geving loopt, dan kan ik makkelijker mu- uitgaan van wat we dachten wat de muziek ziek schrijven die open en hopelijk veel- zou doen.՚ zeggend is. Al dit soort zaken moeten worden overwogen voordat het composi- De reünie Drie jaar geleden werkten de Nederlandse regisseur Menno Meyjes en Dan Jones aan De reünie. Deze enigmatische thriller die helaas geen commercieel succes had vanwege enkele negatieve recensies bevatte veel originele muziek. ‛Menno wilde dat, hij vond dat de muziek een voorname rol hoorde te krijgen om het publiek door de film te voeren, want het verhaal was nogal verwarrend. Het geluidsontwerp in deze film speelde dan ook een significante rol. Ik was er niet bij toen de film definitief werd gemixt en op de een of andere manier had ik dat proces willen meemaken om te zien hoe het geluid in de film terechtkwam. Nu ik ook in een andere functie, die van geluidsontwerper, voor Lady Macbeth heb mogen werken, heb ik nog meer oog gekregen voor het belang van geluidsontwerp binnen het schema van een componist. Dit soort zaken los je niet zomaar even op, tieproces start. De reünie veranderde heel wanneer je aan het mixen bent. Je moet wat keren van gedaante gedurende het uitgaan van een plan waarbij geluid en monteren net als de meeste andere films, muziek samen moeten werken.՚ Geluids- waardoor het vooruit plannen wellicht de effecten hebben een prominent aandeel in grootste uitdaging was geweest. Aan al het geluid van De reünie en samen met de deze veranderingen die een film ondergaat muziek produceren ze een mysterieus en moeten filmcomponisten vaak het hoofd hallucinerend geluid dat de film uitstekend bieden; een van de vele lastige taken waar ondersteunt. Jones legt uit hoe hij hier te het publiek hopelijk nooit achter komt.՚ werk is gegaan: ‛Wanneer ik weet dat de PS geluidsontwerper van plan is om invulling

FILMMUZIEK OP BASIS VAN LIEDJES Interview met Christophe Beck

Ant-Man mag dan wel een kleine Marvel-superheld zijn, de muziek die Christophe Beck voor de twee films met de insectensuperheld heeft geschreven is betoverend en een plezier om naar te luisteren. Ant-Man and the Wasp die vorige week in Nederland in roulatie ging komt met een nieuw personage alsmede nieuwe muziek die wordt vergezeld door het inmiddels welbe- kende thema voor Ant-Man die opnieuw werd gespeeld door acteur Paul Rudd. De Canadese filmcomponist sprak onlangs met Score over de vele aspecten van deze rijke, avontuurlijke score. een nieuw thema dat werd omringd door een score vol actie. Zijn er nog meer over- eenkomsten tussen de twee scores? Chri- stophe Beck: ‛De toon is nog steeds luchtig en natuurlijk haalt Paul Rudd de hele tijd grappen uit. Humor is een belangrijk be- standdeel net zoals uiteraard Ant-Man, en ondanks dat we er zeker van wilden zijn dat de film toch echt van Wasp is, speelt Ant-Man nog steeds een grote rol. Heel wat mensen wilden het thema uit het eerste deel graag opnieuw horen en daarom hebben we ons best gedaan om het op enkele plekken in dit tweede deel te laten horen.՚ Zijn er ook grote verschillen tussen de twee delen? ‛Het meest opvallende is het nieuwe personage Wasp. We hebben hier niet te maken met een Ant-Man film, dit is een Ant-Man and the Wasp film. Waar we naar streefden was om de lol die de twee superhelden beleven net zo goed als de Christophe Beck. chemie tussen beiden door te laten klinken in de muziek. We hebben hierover heel wat In dit tweede deel van de Ant-Man serie overlegd tijdens het compositieproces. De slaat Scott Lang, alias Ant-Man, de handen vraag was: wordt de muziek meer Ant- ineen met Hope Van Dyne, alias the Wasp, Mannie of toch meer Waspie? Uiteindelijk in de strijd tegen een spookachtige vijand. besloten we voor beiden te gaan. Het ande- Beide films werden geregisseerd door Pey- re grote verschil is dat deel 1 een heist film ton Reed en de muziek werd geschreven is. Daar was nu nauwelijks sprake van en door Christophe Beck (1972) met wie daarom richtten we ons op het gegeven dat Reed in 2000 voor het eerst heeft samenge- the Wasp na de credits van deel 1 in de gewerkt voor de komedie Bring It On. In Ant- daante van Hope eindelijk haar kostuum te Man (2015) maakte het publiek kennis met

Evangeline Lilly en Paul Rudd in Ant-Man and the Wasp. zien kreeg en besefte dat ze nu de kans zonder echt ergens te landen. Het boeit mij kreeg het te mogen dragen als the Wasp. enorm als een muziekstuk als het ware De eerste keer dat we haar zo in deel 2 te krachtig opstijgt en dan naar een verafge- zien krijgen is tijdens het gevecht in het legen plek gaat in het middengedeelte en restaurant in het begin van de film. Wat we dan weer huiswaarts keert nadat je het een muzikaal wilden uitdrukken was de enor- en ander hebt onderzocht. Dat laatste geeft me vreugde hierover, nadat ze zo lang een prettig, geruststellend en tevreden ge- heeft moeten wachten om eindelijk die voel.՚ Christophe Beck is een klassiek ge- superheldin te mogen spelen.՚ schoold componist die vanaf zijn vijfde pianoles kreeg en later aan de universiteit Liedjes een graad in de muziek behaalde. Werkt hij Aan de filmscores van Beck liggen liedjes ook met klassieke muziekvormen? ‛Nee, ten grondslag. Werkt hij zo het liefst? ‛Ab- dat zou ik niet willen zeggen. Je hebt het soluut. Dat is allemaal een gevolg van hoe dan over een bijzondere ontwikkeling van ik ben opgegroeid en waar ik toen naar thema’s. Misschien dat ik zo nu en dan luisterde. Ik gebruik veel uit de popmuziek werk met een klassieke vorm. Er zijn over- in mijn scores net zoals veel van mijn col- eenkomsten tussen deze vormen en pop- lega’s. Ik ben blij dat je dat hebt opgemerkt muziek, maar mijn verleden ligt toch echt omdat ik hier zelf ook vaak over nadenk. in de popmuziek waar ik vroeger naar Ik denk vaak in termen van A secties, B luisterde.՚ secties, strofen, refreinen, ook al is mijn De score verscheen als download en het muziek instrumentaal. Hierdoor krijgt de geheel klinkt welhaast als een popalbum. score een samenhang die anders zou ont- Een aangenaam voorbeeld is de openings- breken als de muziek alle kanten opgaat track It Ain’t Over Till the Wasp Lady

Paul Rudd en Evangeline Lilly in Ant-Man and the Wasp. Stings. ‛Dat nummer is te horen aan het En dan is er de oude garde die een belang- einde van de film wanneer de credits rijke rol speelt. Michael Douglas en Mi- beginnen te rollen. Dat is overigens het chelle Pfeiffer spelen Hank en Janet, de thema van the Wasp.՚ Een ander fraai ouders van Hope. Beck rijgt soms thema’s voorbeeld van een rocknummer is World’s voor verschillende figuren binnen één en- Greatest Grandma: ‛Dat stuk heeft weer kele track aan elkaar zoals in A Little Nud- een heel andere instrumentatie. Het klinkt ge: ‛Ik meen dat hier van begin tot eind bijna als goedkope muziek voor een video- drie tot vier thema’s in zitten. Je krijgt een game. Wanneer je de scène ziet waar dit stukje van Hank’s thema te horen en dan is nummer te horen is, dan zul je onmiddel- er een stuk van het thema dat ik het science lijk begrijpen waarom het zo klinkt.՚ technology thema noem en dat nog stamt uit het eerste deel. Daarnaast valt er ook Ant-Man and the Wasp kent heel wat uit- nog wat te horen van Janet’s thema. Ze is eenlopende personages. Iedereen die telt aan het begin van de film vast komen te heeft een bijpassend thema. Een van de zitten in de quantumwereld. In de film kleurrijkste is Ava, alias the Ghost. ‛Ava is draait alles erom haar uit dat universum te de slechterik in de film en wanneer we bevrijden. Gaandeweg de film wordt dat haar voor het eerst zien, is er geen enkele thema steeds prominenter.՚ melodie, maar wel allemaal donkere textu- ren, alleen maar om een maximum contrast Tegenpolen te krijgen met het stuk ervoor wat een soort Zoals iedereen weet, komen er veel actie- Wasp thema is. Maar naarmate de film scènes voor in een Marvelfilm. Ant-Man voortduurt wordt dit personage meer uit- and the Wasp is uiteraard geen uitzonde- gewerkt en komen we meer te weten over ring op deze regel. Misdirection is in dit haar leven. Aldus wordt ze als persoon verband een uitgelezen voorbeeld: ‛Zeker, steeds sympathieker maar ook wel tragisch en hier is ook sprake van een triomfantelijk en op dat moment begint haar eigen melo- einde.՚ Daarentegen is er een cue die Part- die en dat horen we allemaal in Ava’s Sto- ners heet en opvallend lyrisch klinkt. ry: een meer tragisch en triest nummer.՚

‛Juist, dat is de scène tussen Scott – Ant- vorm van frasering van dat stuk en de Man – en zijn dochter. In het eerste deel pianist die we in de studio hadden speelde draaide alles natuurlijk om Ant-Man die weliswaar briljant, maar net ietsje anders terug wilde keren naar zijn dochter, en dan ik zelf had gehoopt. Het is niet echt daarom is deze verhaallijn nogal ontroe- een lastig stukje om te spelen en ik zou het rend en die gaat verder in dit vervolg. De kunnen fraseren zoals ik het zelf wilde. muziek ondersteunt deze scène die onge- Toch wilde ik er niet teveel tijd in steken veer op twee derde van de film voorkomt om de studiopianist duidelijk te maken hoe en waar beiden een innig gesprek voeren. ik het wilde en daarom hebben we gewacht Eigenlijk is de muziek hier een variatie op totdat iedereen was vertrokken en toen heb het klassieke Ant-Man thema.՚ ik een half uur nodig gehad om het op te nemen. Als je naar mijn Instagram pagina gaat, dan kun je een kort filmpje zien waarin ik wacht op de mensen in de controle- ruimte om te beginnen met opnemen en dan zie je hoe ik als een dwaas mijn handen heen en weer beweeg op de piano in

Paul Rudd in Ant-Man and the Wasp. Een van de hoogtepunten van de score heet Arthropodie. Wie bespeelt hier de piano? ‛Dat ben ik die een grand piano bespeelt in Abbey Road. Ik speel dat stuk al een jaar lang thuis op de piano. En hoe vaker ik het speel, des te meer lol beleef ik eraan en des te meer moeite heb ik gedaan om het een plekje in de film te kunnen geven. Op de download hoor je natuurlijk de versie die viereneenhalve minuut duurt. Dat is mijn favoriete versie omdat je misschien nog weet dat het in de film een opbouw van drie minuten kent die leidt naar een explo- sie van geluiden waarna je uiteindelijk het oude Ant-Man thema hoort. Ik zie het bijna als een remix. Ik wist eigenlijk pas dat dit in de post credit sequentie zou komen lang nadat we het hadden opgenomen. Maar Abbey Road.՚ Beck neemt zijn muziek niet zonder iets te willen verklappen, er is een altijd op met een orkest, zoals dat in zijn korte scène na de credits zonder de lichte jonge jaren meestal het geval was. ‛Soms toon die de rest van de film heeft. Het be- zijn de scores niet bedoeld voor een orkest, treft hier een serieuze versie van hetzelfde maar wel voor kleinere gezelschappen of Ant-Man thema.՚ soms zelfs alleen voor mezelf en mijn studio, of zelfs voor mijn synthesizers of mijn Waarom heeft Beck zelf de piano be- computers. Een heel enkele keer wilden we speeld? ‛Ik zinspeelde op een specifieke

11 klinken als een orkest maar dat konden we dus daar hebben we heel goed naar geke- ons niet veroorloven en daarom gebruikten ken. Eerlijk gezegd is het een lastig proces we mijn software om een orkest te faken, totdat je de hele film gaat bekijken met de hoewel dat voor mij de minst aantrekkelij- hele score eronder. Dat hebben we zoveel ke weg is om geen gebruik te maken van mogelijk geprobeerd te doen ook al betrof een orkest. De films waar ik vandaag aan het soms maar een klein deel om erachter werk stellen me bijna altijd in de gelegen- te komen of we dat evenwicht goed had- heid om met echte instrumenten op te ne- den.՚ Twee weken geleden was de Canade- men.՚ se filmcomponist op MOSMA, het Film Muziek Festival in Malaga. Heeft hij ook

muziek uit deel 2 gespeeld? ‛Nee, alleen van deel 1. Het gaat allemaal te snel om alles gereed te hebben voor deel 2. Marvel is heel erg op zijn hoede om gebruik te maken van materiaal van hun films voordat ze in roulatie zijn gegaan. Ze wisten dat de

Een hele kleine superheld in Ant-Man and the Wasp.

Terugkijkend naar de score voor Ant-Man and the Wasp, was er iets geheel nieuws aan dit project? ‛Nou, ik denk dat elke nieuwe score een uitdaging is. Allereerst natuurlijk omdat het om een vervolgfilm gaat terwijl het thema uit deel 1 zo innig verbonden is met de hoofdpersoon. De grootste uitdaging zit hem in de vraag: hoeveel nieuwe dingen willen we en hoe- film in Spanje al draaide rondom het tijd- veel oude dingen willen we behouden? Het stip dat ik er mijn concert dirigeerde. Zelfs is een delicaat evenwicht, want als je te- dat ging ze toch nog wat te snel, ook omdat veel nieuws brengt, dan blijft er te weinig de film toen nog in veel delen van Europa over wat deel 1 verbindt met deel 2. Ga je niet was uitgebracht.՚ de andere kant op, dan zou het wel eens kunnen dat je jezelf teveel gaat herhalen, PS

OP DE ZWARTE LIJST De grillige carrière van Sol Kaplan

De heksenjacht die Hollywood direct na de Tweede Wereldoorlog in zijn greep hield is nog steeds een open zenuw in de Amerikaanse samenleving. Iedereen kent het lot van filmgroot- heden als John Garfield, Charles Chaplin en natuurlijk de Hollywood Ten. Het waren bijna zonder uitzondering acteurs en schrijvers die door Joseph McCarthy en de zijnen uit Holly- wood werden verdreven. Ook enkele componisten die er werkzaam waren kwamen op de zwarte lijst te staan zoals Hanns Eisler, Jerry Fielding en George Bassman. Nog een componist die dit lot beschoren was, was Sol Kaplan. Een van zijn laatste scores vóór zijn verban- ning werd onlangs op cd uitgebracht: Way of a Gaucho uit 1952. componist zonder credit of voor het schrijven van zogeheten stock muziek voor talrijke producties. In 1942 werd hij door 20th Century Fox gevraagd de muziek te schrijven voor Tales of Manhattan, een prestigieuze, met talrijke sterren bevolkte komedie van Julien Duvivier. Kaplan schreef een aantal verdienstelijke stukken dat de talloze liefdesscènes en humoristi- sche verwikkelingen trefzeker wist te begeleiden. Opvallend van zijn hand was Bac- chanale Moderne, een klassiek stuk dat in een scène in een concertzaal werd uitge-

voerd onder dirigent Charles Laughton Sol Kaplan in de jaren ’40 (foto uit cd-boekje tussen klassieke werken van Franz Liszt en Way of a Gaucho). Johan Strauss. Later dat jaar was er de B- Een muzikaal wonderkind, zo werd Sol western Apache Trail van Richard Thorpe Kaplan (Philadelphia, 1919) tijdens zijn bij MGM, waarvoor Kaplan heroïsche jeugdjaren genoemd. Al op jonge leeftijd muziek paarde aan zoete vioolromantiek blonk hij uit achter de piano. Zijn muzikale voor de liefdesmomenten. Na deze twee studie volgde hij aan het Curtis Institute of eigen scores was hij werkzaam voor enkele Music, een conservatorium in zijn geboor- korte films (zonder credit), extra muziek testad. In 1932 speelde hij als 12-jarige, voor een MGM-film en schreef hij muziek begeleid door het Philadelphia Orchestra, voor enkele films die de oorlogsinspannin- een stuk van Beethoven. In de jaren daarna gen dienden, waaronder de documentaire schreef hij eigen werk dat succesvol werd Appointment in Tokyo (1945), geprodu- uitgevoerd in New York (in 1940 in Carne- ceerd door onder meer het Army Signal gie Hall) en hem uiteindelijk naar Holly- Corps. wood voerde. Hier werkte hij al gauw als

Zijn carrière als filmcomponist raakte in van de stoel dreef. Daarna volgden in 1948 pas echt op stoom toen hij voor B- hetzelfde jaar twee films van regisseur filmstudio Eagle Lion vier thrillers in het Michael Gordon. I Can Get It for You film-noir-genre van muziek voorzag, be- Wholesale was een komedie met Susan ginnend met Hollow Triumph van Steve Hayward die zich afspeelde in de mode- Sekely. Naast een hoeveelheid muziek wereld van New York en waarvoor Kaplan voor de spanning en dreiging waarbij per- luchtige en vooral romantische muziek cussie soms zorgde voor een dreigend schreef. Belangwekkender was de western ritme à la Jaws en duizelingwekkende The Secret of Convict Lake waarvoor hij klanken aan het latere Vertigo deden een gevarieerde, uitgebreide score schreef. denken, waren er voor de romantische Hier toonde Kaplan zijn kracht in het scènes mierzoete strijkerspassages. Dit dramatiseren van diverse psychologische waren leerjaren waarin de componist zijn verhoudingen tussen groepen acteurs maar ambacht middels functionele muziek bovenal in de toenadering van de hoofd- trachtte te verfijnen. De andere films waren personages, gespeeld door Glenn Ford en Reign of Terror van Anthony Mann, Trap- Gene Tierney die in het begin nog vijandig ped van Richard Fleischer en Port of New tegenover elkaar staan. Ook de vele ge- York van Laslo Benedek, alle uit 1949. weldsscènes evenals de van begin tot einde Tussen deze zwartgallige films schreef heersende spanning wist de componist Kaplan in datzelfde jaar voor het weinig kundig muzikaal te ondersteunen dankzij geziene Alice in Wonderland van Dallas een functionele instrumentkeuze en een Bower een kleurrijke, zwierige score. heftigheid die deze ongewone western naar een hoger plan wist te tillen. Fox Met de komedie Mister 880 van Edmund Goulding maakte Kaplan in 1950 de over- stap naar 20th Century Fox waar hij onder contract kwam te staan. Een belangrijke productie was een jaar later de western Rawhide van regisseur Henry Hathaway met hoofdrollen voor grote sterren als Ty- rone Power en Susan Hayward. Echter, het levendige hoofdthema tijdens de begin- en eindtitels was niet van Kaplan zelf, maar stamde uit de historische film Brigham Young (1940) van Henry Hathaway met ook Tyrone Power in de hoofdrol. Alfred Newman had dit bekende thema geschreven en als hoofd van de muziekafdeling Een jaar later was er andermaal één film van 20th Century Fox was hij de meerdere tussen diverse formulefilms waarin Kaplan van Kaplan van wie in Rawhide nauwelijks zijn muzikale tanden kon zetten. Regisseur eigen muziek belandde. Interessanter was Lewis Milestone reisde voor Kangaroo af de thriller The House on Telegraph Hill naar Australië waar hij volgens het Ameri- (1951) van Robert Wise en dan vooral de can Film Institute de eerste Amerikaanse scène met het glas sinaasappelsap waar- film op locatie aldaar zou draaien. Erg ori- voor Kaplan bloedstollende suspensemu- gineel was Kangaroo niet, in feite was dit ziek schreef die de kijker naar het puntje 14

niet meer dan een Australische western die Kaplan was begin 1953 doorgeschoven draaide om droogte, koeien en een verloren naar de eerste divisie bij Fox. Die nieuwe zoon. En om Maureen O’Hara die met haar positie werd in februari van dat jaar meteen rode haar deze wat onevenwichtige film bekrachtigd met de release van Niagara grotendeels wist te dragen. Kaplan schreef van – wie anders? – Henry Hathaway. Dit een onvermijdelijk liefdesthema voor haar was tevens de film waarmee Marilyn Mon- en Peter Lawford, en daarnaast waren er roe doorbrak als grote ster. Kaplan voorzag veel epische stukken voor het overweldi- deze film noir in kleur van effectieve sus- gende landschap en de massascènes van pensemuziek en voor MM’s loopje had hij koeien en cowboys. Hoogtepunt was een ondeugende jazzklanken paraat. Vreemd stampede waarvoor hij een lang muziek- genoeg was er aan het einde geen muziek stuk schreef vol vuur en opzwepend ritme, tijdens de spectaculaire ontknoping bij de een ware tour de force. De tot de nok toe waterval. Een andere grote productie was met muziek gevulde film kende aan het Titanic van Jean Negulesco. Ondanks zijn einde tijdens enkele angstaanjagende promotie was er in deze film weinig origi- momenten nauwelijks muziek, maar wel nele scoremuziek van Kaplans hand te ho- om de liefde daarna nog eens een laatste ren. De dramatische beginmuziek met keer te benadrukken, waarna een krachtige trompetfanfare en harpgeluiden (de zee) coda de film afsloot. Geheel anders ging werd gevolgd door veel sourcemuziek aan het toe bij de spionagethriller Diplomatic boord van de gedoemde oceaanreus, waar- Courier van Henry Hathaway met weder- onder natuurlijk het heldhaftige gezang om een hoofdrol voor Tyrone Power: held- voorafgaand en tijdens het zinken. haftige muziek tijdens de begintitels, een Blacklisted lange octaaf suspense na een half uur en zoetgevooisde violen aan het einde. Meer In datzelfde jaar kwam Kaplan onder vuur zat er helaas niet in. Way of a Gaucho van te liggen omdat hij “bevriend” zou zijn Jacques Tourneur bood gelukkig de moge- geweest met de een jaar eerder overleden lijkheid om te experimenteren met muzika- acteur John Garfield, een van de bekendste le stijlen uit andere landen, ditmaal Zuid- acteurs die op de beruchte zwarte lijst Amerikaanse ritmes en liederen. stond. Gary Marmorstein schetst in zijn

De mijnwerkers die gaan staken in Salt of the Earth (1954) van Herbert J. Biberman. boek Hollywood Rhapsody ¹ het verloop munistisch mogelijk diende te zijn, precies van deze zaak. De leidinggevenden van de misdaad waarvan ze alle vier beschul- Fox overwogen Kaplan vanwege voor- digd werden. Regisseur Herbert J. Biber- noemde “vriendschap” te ontslaan, maar man (een van de Hollywood Ten), scena- toen de laatste publiekelijk beweerde dat rist Michael Wilson en producent Paul iedereen die werkzaam was in de studio Jarrico maakten een film over stakende bevriend was met de omstreden acteur, Mexicaanse mijnwerkers in New Mexico werd zijn ontslag weer ingetrokken en kon die streden voor betere werkomstandig- hij op proef verder werken. Toen Kaplan heden, maar ook voor menswaardige op 8 april 1953 door de HUAC (House Un- woonomstandigheden. Salt of the Earth American Activities Committee) ontboden (1954) was een realistische film in docu- werd om te getuigen, weigerde hij dat met mentaire stijl die bekend zou staan als de een verwijzing naar de Bill of Rights. De enige Amerikaanse film op de zwarte lijst leiding van Fox raakte opnieuw in paniek en die na slechts enkele vertoningen elf en adviseerde de componist de plooien jaar lang in de Verenigde Staten niet te glad te strijken met congreslid Clyde Doy- zien was, maar wel in Europa, Mexico en le, lid van de HUAC. Maar de componist China. In latere decennia werd de film ook zag geen reden hiertoe omdat hij in zijn in eigen land als een uniek, belangwekkend ogen niets verkeerds had gedaan. Daarop kunstwerk erkend. Kaplan schreef bezie- werd hij voor de tweede keer, en nu defini- lende muziek voor de vaak schrijnende tief, ontslagen. momenten, maar er zat ook een sprankje humor en vooral veel hoop in zijn score die Voordat Kaplan met zijn vrouw Frances tot slot een hoofdthema kende waaruit – Heflin en zijn kinderen naar New York naast hoop – ook humanisme spreekt. En verhuisde, was hij betrokken bij een hoogst dat alles doorspekt met Mexicaanse klan- opmerkelijke film. Enkele filmmakers die ken en bijbehorende instrumenten als de net als Kaplan op de zwarte lijst stonden trompet. besloten een film te maken die zo procom-

Vergeleken met de voorspoedige jaren in from the Cold (1965) van Martin Ritt Hollywood was het leven in New York schreef hij een treurig klinkende melodie armzalig. Kaplan vond hier in de jaren die regelmatig in de film opduikt, aan be- 1955-1961 gelukkig werk in de altijd gin en einde maar ook wanneer de door bloeiende theaterwereld, zowel op als off Broadway. Maar het succes en de inkomsten hielden niet over. Ook was er inciden- teel werk voor een film die hier werd opgenomen zoals The Burglar (1957) van Paul Wendkos en Happy Anniversary (1959) van David Miller. Kaplan werd in 1962 gered door Carl Foreman, een gerenom- meerde scenarist die ook op de zwarte lijst stond. Voor diens enige film als regisseur (die hij ook schreef), het drie uur durende Tweede Wereldoorlogepos The Victors (1963), werd Kaplan aangetrokken om de muziek te schrijven. Het resultaat was op- merkelijk: niet voor de gevechtsscènes componeerde hij muziek, wel voor de ver- Richard Burton magistraal gespeelde spion schillende vrouwen die in de film met de eenzaam door de straten van Londen Amerikaanse soldaten contact hebben en zwerft. Geheel andere koek was zijn daarnaast benadrukte hij de locatie van de epische, heldhaftige muziek voor Judith handeling door het gebruik van instrumen- (1966) van Daniel Mann. In het hoofdthe- ten als de mandoline. De soms ronduit poë- ma dat over de begintitels te horen is en tische composities lieten horen wat een vervolgens veelvuldig terugkeert, kon de veelzijdig componist Kaplan in feite was, invloed van destijds toonaangevende componisten als John Barry en Maurice Jarre evenals Miklós Rózsa worden waargeno- men. Voor dit in Israël anno 1948 zich af- spelende drama maakte Kaplan behendig gebruik van etnische instrumenten om een voornamelijk Israëlische klankkleur neer te zetten en voor de scènes in Damascus Ara- bische tonen en ritmes. Onsterfelijk Bijna onsterfelijk werd Kaplan dankzij twee scores uit de toen al razend populaire Melina Mercouri en George Peppard in The serie Star Trek. Voor de legendarische af- Victors (1963) van Carl Foreman. leveringen The Enemy Within (1966) en wat met name wordt geïllustreerd door het The Doomsday Machine (1967) schreef hij indertijd populaire thema My Special uitgesproken symfonische muziek die nog Dream. Dankzij The Victors was hij weer steeds in hoog aanzien staat onder fans van in trek, wat leidde tot twee belangwekken- de muziek voor deze serie. Delen van beide opdrachten. Voor The Spy Who Came in de scores werden hergebruikt in volgende

17 afleveringen. Opvallend in The Doomsday huldigd als een baanbrekende film en die Machine is Kaplans gebruik van een Jaws- nadien een cultstatus verwierf en van motief. Meer werk voor televisie hield de invloed was op tal van filmers en muzikan- componist de jaren erna bezig naast nog ten. Met de carrière van Jonathan Kaplan een handvol films, waarvan Lies My Fa- zou het na deze film overigens bergop- ther Told Me, een Canadese productie uit waarts gaan dankzij films als The Accused 1975 van Ján Kadár, erbovenuit steekt (1988) en Love Field (1992). Zijn vader dankzij hartverwarmende evenals nostal- schreef voor dit jeugddrama een kleine gische muziek. Voor dit drama dat zich in score die zich tussen de vele liedjes van Joods Montréal in de jaren ’20 van de vori- Cheap Trick en The Cars moeiteloos ge eeuw afspeelt, schreef de componist ook staande wist te houden. het liedje dat de jonge David met zijn opa En toen was het gedaan met de carrière van zingt als ze met paard en wagen op pad Sol Kaplan als componist voor film en te- gaan: Rags Clothes, Bottles. Intussen was levisie. Elf jaar na zijn laatste werk voor Kaplans zoon Jonathan na een half dozijn beide media kwam hij op 14 november exploitatiefilms bezig met een film over 1990 te overlijden in Amagansett, een klei- ontsporende jongeren in een kleine Ameri- ne stad in de staat New York. Begraven kaanse voorstad. Over the Edge heette de werd hij op Beth David Cemetery in El- mont, New York, dezelfde begraafplaats als Bernard Herrmann. Met de recente uitgave van Way of a Gaucho en die van Kangaroo in 2015 heeft het betrekkelijk onbekende label Counterpoint een welkome herontdekking mogelijk gemaakt van een van de vele componisten die in de na- dagen van de gouden jaren werkzaam waren in Hollywood. De componist werd nimmer genomineerd voor welke prijs dan ook, komt praktisch nergens voor in de filmmuziekliteratuur, maar bezat een hoop talent voor het vak van filmcomponist. ¹ Hollywood Rhapsody: Movie Music and film die bij verschijnen in 1979 slechts Its Makers, 1900 to 1975. Gary Marmor- weinig publiciteit kreeg en amper werd stein. Schirmer Books, New York, 1997. vertoond, maar na een paar jaar werd ge- PS

LIEF EN LEED IN HOLLYWOOD Hoe muziek Artie Kane steeds weer wist te redden

Of vandaag de dag nog veel mensen Artie Kane kennen is natuurlijk de vraag. De actieve jaren van de componist van de muziek voor Looking For Mr. Goodbar (1977), Eyes of Laura Mars (1978) en tv-series als Wonder Woman en The Love Boat liggen alweer enkele decennia achter ons. Onlangs publiceerde Kane een weinig verhullende autobiografie waaruit duidelijk wordt dat het met de liefde decennialang niet wilde lukken. Gered werd hij telkens door zijn liefde voor muziek. Nu, op bijna 90-jarige leeftijd, geniet hij van een welverdiende oude dag. Artie Kane (foto) nieuw naar New York waar hij een zware werd in 1929 als tijd doorbracht met slechts kleine opdrach- Aaron Cohen geboren ten als muzikant. Met zijn toenmalige, in Columbus, Ohio. In vierde vrouw kreeg hij een zoon. een familie van uit Een wijs besluit was in 1960 zijn verhui- Wit-Rusland geëmi- zing naar Los Angeles. Hier probeerde greerde Joden viel hij Kane aan de bak te komen bij de vele al snel op als wonder- muziekopnamen voor film, televisie en kind dat de piano meesterlijk wist te bespe- platen. Van groot belang voor zijn algehele len. Alras werd hij een plaatselijke be- muzikale ontwikkeling was zijn studie bij roemdheid. Als 14-jarige verhuisde hij Mario Castelnuovo-Tedesco die in Holly- naar New York om hier een klassieke mu- wood in de jaren 1941-1954 ook tientallen ziekopleiding te volgen, maar al gauw nam scores schreef. Bij de van oorsprong Ita- zijn passie voor jazz en boogiewoogie de liaanse klassieke componist leerde hij ar- overhand. Terug in zijn geboortestad werk- rangeren, orkestreren en compositie voor te Kane in toenemende mate als pianist in film. In Hollywood werd Kane langzamer- nachtclubs en trad hij sporadisch op als hand een veelgevraagd pianist die in tv- klassiek pianist in de plaatselijke concert- shows meespeelde en betrokken was bij zaal. talloze plaatopnamen. In die beginjaren Een cruciale periode waarin Kane het vak was hij alweer voor de vijfde maal ge- van uitvoerend muzikant echt onder de trouwd, ditmaal met de redelijk succes- knie kreeg waren de vele optredens tijdens volle zangeres Jaye P. Morgan. de rond 1950 in de Verenigde Staten druk- Echt op stoom kwam zijn carrière in 1966 bezochte Holiday on Ice shows. Het wer- toen hij de vooraanstaande filmcomponist ken met verschillende orkesten en de om- Dimitri Tiomkin ontmoette, voor wie hij de gang met diverse musici waren een leer- piano bespeelde tijdens diens componeren. school voor de rest van zijn nog lange car- Ook met andere, toen nog beginnende rière. In 1950 ging hij met de ijsshow ook componisten, zoals Dave Grusin, Quincy op tournee door Europa. Minder voorspoe- Jones en Henry Mancini werkte hij regel- dig verliep het in de liefde. Kane beschrijft matig samen. In datzelfde magische jaar onverbloemd hoe het ene na het andere hu- waren er ook de opnamen voor de elpee welijk strandde, soms al op de dag van de Strangers in the Night van Frank Sinatra, bruiloft zelf. In 1957 verhuisde hij op-

19 waarvoor Nelson Riddle de arrangementen broodnodige inkomsten. Kane nam daar- had geschreven en Kane de piano mocht naast vanaf 1990 steeds vaker de taak van bespelen. Privé liep niet alles over rozen. dirigent van filmmuziek op zich. Een leuk Al sinds langere tijd bezocht hij een psy- voorval vond in maart 1993 plaats toen hij chiater en inmiddels was hij vader van drie een zieke John Williams als dirigent ver- zoons die hij door zijn gebrek aan de juiste ving gedurende de opnamen voor Jurassic mensenkennis niet goed wist op te voeden, Park. De bloednerveuze Kane bracht niet zo merkt hij halverwege het boek openhar- alleen de opnamen tot een goed eind, ook tig op. Op diverse plekken noemt de inder- kon hij rekenen op de goedkeuring van de tijd pillen slikkende pianist zichzelf onze- meester. ker, schuchter, niet al te doortastend, maar Artie Kane vertelde zijn levensverhaal aan wel een goede luisteraar en hulpverlener. JoAnn, zijn huidige vrouw en Marian Blue. Troost zocht hij in die vaak donkere dagen Dat deed hij bij vlagen zeer openhartig. De net als in zijn niet bijster gelukkige jeugd- nadruk ligt uiteindelijk toch meer bij zijn jaren bij de piano en in de muziek. persoonlijke beslommeringen dan bij zijn Tegenslagen waren er ook op professioneel werk als pianist, componist en dirigent. We vlak zoals een op het laatste moment afge- krijgen dan ook weinig inzicht in zijn werk blazen elpee, maar dit malheur overkwam als musicus. Het vlot geschreven en door hem gelukkig zelden. Immers, in 1971 talloze foto’s gelardeerde boek werpt dan maakte hij met Henry Mancini twee elpees ook meer licht op het vaak moeizame be- die overigens weinig deden. In 1974 volg- staan van een oprecht iemand die altijd de een eerste filmopdracht voor een kleine muziek is blijven spelen: in dagen van veel horrorfilm van Jerry Jameson die uiteinde- tegenspoed, maar ook in de voorspoedige lijk onder de titel The Bat People (1974) jaren erna. bekend werd. Niet lang daarna volgden de tv-serie Wonder Woman (1976-1978) en de grote productie Looking for Mr. Goodbar (1977) van Richard Brooks. Zijn visie op het schrijven van filmmuziek verwoordt hij kort maar krachtig: op de juiste plek moet de muziek de kijker emotioneel meevoe- ren. Na muziek voor films als Eyes of Laura Mars (1978) van Irvin Kershner en veel werk voor televisie lachte Kane het geluk eindelijk toe. Zijn achtste vrouw JoAnn bleek de ideale echtgenote te zijn met wie hij op dit moment nog steeds samen is. Zij steunde hem in een reeks onverkwikkelijke rechtszaken die draaiden om geld en ali- Music to My Years: Life and Love Between mentatie. Ook aan zijn verslaving aan the Notes. Artie Kane en Marian Blue, pijnstillers kwam langzaam een eind. Op JoAnn Kane. Amphora Editions, Venice, muzikaal vlak zorgden de film Wrong Is CA, 2017. ISBN 9780983655039, 355 blz. Right (1982) van Richard Brooks en vooral Prijs: $ 29 (Amazon USA). de langlopende tv-serie The Love Boat PS (1978-1986) voor enige afleiding en 20

RECENSIES

OCEAN’S 8 WaterTower Music 24 tracks, 66:40

Met zijn muziek voor The Man From U.NC.L.E. kwam Daniel Pemberton in 2015 verrassend voor de dag: een aantrekkelijke mix van jaren ’60 pop en hedendaagse coole lounge. Een soortgelijke aanpak paste de Engelse componist op deze va- riant uit de Ocean-serie toe. We horen uptempo popnummers met soms een orkestrale saus eroverheen die telkens gegoten zijn in een psychedelische sound uit pakweg begin jaren ’70 toen filmcomponisten als Lalo Schifrin de dienst uitmaakten. Vooral met toetsinstrumenten uit die tijd en muziekeffecten onderstreept Pemberton de humor van de film en de nauwelijks serieus te nemen overval. Niet alleen popnummers als NYC Larceny, ook scheurende blazers in het bluesy Deborah Ocean, een aanstekelijke samba (Sloppy Soup Samba), maar evenzeer ritmische filmklanken met dwarsfluit (In Vogue) zorgen voor een stroom aan muzikale variatie. Pemberton tovert het allemaal uit zijn magische hoed en weet er steeds mee te betoveren. En dan is er nog de dave- rende finale in Moog Necklace, een hoogtepunt voor zowel de Moog synthesizer als de muziek voor de amusante aftiteling waarbij het filmorkest de laatste akkoorden heerlijk mag ondersteunen. Zelden was dit jaar een (lauwe) film een puur genot om naar te luisteren. PS JOHN WILLIAMS CONDUCTOR Sony Classical 88985417792 20 cd’s

Een box met twintig cd’s gedirigeerd door John Williams. De cd’s zijn heruitgaven van onder meer de Boston Pops serie. Het gaat om wereldberoemde thema’s waarvan we de meeste herkennen. John Williams speelt echter ook eigen werk. En toch bevat deze box niet alle Boston Pops cd’s die door John Williams zijn gedirigeerd. Zo ontbreekt bijvoorbeeld Aisle Seat uit 1982. Philips heeft de rechten blijkbaar allemaal aan Sony verkocht, de Boston Pops zaten voorheen allemaal op het Philips label. Niet alle cd’s zijn met de Boston Pops, zoals bijvoorbeeld de cd’s Yo-Yo Ma Plays the Music of John Wil- liams met de Recording Arts Orchestra of Los Angeles, en de violist Joshua Bell met een Gershwin Fantasy samen met the London Symphony Orchestra, om een paar te noemen. Alle cd’s zitten in kartonnen hoesjes, bedrukt met de oorspronkelijke hoes en tracks. Helaas wordt geen tijdsduur vermeld van de tracks. Bij de cd’s zit ook een boekwerkje van 64 pagina’s waarin de muziek en John Williams besproken wordt. De compilatie is een mooi overzicht van zijn rol als dirigent. Veel arrangementen zijn van Alexander Courage, maar ook Angela Morley en John Green komen voorbij. De tracks van Williams zelf zijn gearrangeerd voor concert en geven daarmee een variatie op de filmversies die we van de soundtracks kennen. De muziekkeuze en de orkestraties zijn prachtig in deze veelzijdige box die in Duitsland is gemaakt voor de Europese markt. Een aanrader. ST 21

THE MERCY Deutsche Grammophon 4798303 22 tracks, 56:36

Enkele dagen vóór het onverwachte overlijden van componist Jóhann Jóhannsson op 9 februari van dit jaar ging in Londen deze film van James Marsh in première. Een groot deel van The Mercy speelt zich af op zee waar solozeiler Donald Crow- hurst (ingehouden gespeeld door Colin Firth) de elementen moet zien te trotseren. Om de sfeer aan boord, maar meer nog misschien de gemoedstoestand van de Engelse zeiler te begeleiden, schreef Jóhannsson een bij vlagen sombere, zware score die zich verder onderscheidt door de nadruk grotendeels te leggen op melodieuze stukken die deels uit soundscapes en deels uit orkestrale sfeerstukken bestaan. In Boating for Beginners doet de IJslandse componist voorzichtig een aanzet tot een hoofdthema dat later op deze cd terugkeert in volle omvang en glorie (The Mercy). Dit thema biedt door zijn stromende tempo en opgewekte klankkleur toch nog een sprankje hoop bij de dramatische beelden. Maar ook in andere stukken horen we de zee en het hoopmotief weer- klinkt ook in de laatste track (At 19°41'10.40 North 79°52'37.83 West, Lies The Shadow). Voorts schuwt Jóhannsson muziek- en geluidseffecten niet om bijvoorbeeld in A Sea Without Shores de uitzichtloze situatie van Crowhurst tastbaar te maken. The Mercy is eigenlijk – net als The Theory of Everything (2014), ook van James Marsh – atypisch voor de componist die vooral het experiment hanteerde en daarbij de grenzen opzocht zoals in zijn grimmige score voor Sicario (2015). Maar een op melodie gerichte, tamelijk traditionele score van Jóhann Jóhannsson is – al helemaal na zijn heengaan – ook een bijzondere gebeurtenis. PS INCREDIBLES 2 Walt Disney Records D002833102 32 tracks, 68:59

Voor het vervolg op het geliefde The Incredibles uit 2004 tapt componist Michael Giacchino uit hetzelfde vaatje. Als een wervelwind schiet hij met zijn score door de film heen. Ook gebleven is de nauwelijks verhulde ode aan de Bond-muziek van John Barry uit de jaren ’60. Al meteen bij de start gaan we los en met A Tony Perspective horen we die van Barry zo type- rende dwarsfluit gevolgd door diens uit duizenden herkenbare actiemuziek. In de volgende, lange track Consider Yourselves Undermined! horen we diens net zo herkenbare koper. Is dat erg? Nee, want Giacchino komt er opnieuw mee weg, omdat hij er zijn eigen draai met wel- luidende en zeer bruikbare – lees: geinige mickeymousing – passages aan toevoegt. Zo is Diggin’ the New Digs uitgelaten showmuziek en is het onstuimige ritme van World’s Worst Babysitters compleet met swingende blazers verkwikkend. Maar de componist toont zich soms ook beheerst, zoals in A Matter of Perception, waardoor we even op adem kunnen komen. Want daarna raast de muzikale trein weer voort richting Incredits 2, een knappe medley van alle thema’s voor de aftiteling. Daarna volgen nog enkele stukken met zang en is de show afgelopen: moe, maar uiterst voldaan zijn we dan. PS

TORPEDO BAY Quartet Records QR-332 32 tracks, 58:54

James Mason en Lili Palmer speelden in 1962 in Torpedo Bay, een Italiaanse zeeslagfilm tijdens de Tweede Wereldoorlog onder regie van Charles Frend en Bruno Vailati. De muziek is van Carlo Rustichelli, een van de meest gevraagde componisten uit de jaren ‘50 en ‘60. De score begint met een span- nend thema in een stijl die typerend is uit die jaren, elektroni- sche muziek is nog niet te horen. Ook militaire marsmuziek zit niet in de score. De muziek richt zich voornamelijk op het nachtleven van de zeelui in diverse bars. De muziek was ooit op een ep’tje verschenen bij CAM en de eerste zes tracks op deze cd zijn die van deze ep. Hiermee horen we alle thema’s uit de film en de complete score nu voor het eerst op cd. Het scheelt dat de ep al jaren zeldzaam is en dat deze uitgave daarom een welkome aanvulling is op de verzameling. Zoals gezegd is het merendeel van de score nachtclub- muziek wat wel mooie thema’s oplevert, ook de uitvoering is prachtig. Bij het zien van het hoesje had ik andere muziek verwacht. Rustichelli is niet aan één enkel filmgenre te koppelen. De man kon alles en bleef toch trouw aan zijn eigen stijl.

IL CASANOVA DI FEDERICO FELLINI Music Box Records MBR-137 Cd 1: 13 tracks, 31:27 Cd 2: 27 tracks, 59:40

Nino Rota was tot zijn dood in 1979 de vaste componist van Federico Fellini. Hij componeerde dan ook de score voor Il Casanova di Federico Fellini uit 1976. Rota’s muziek werd zoals vaak gedirigeerd door Carlo Savina die zelf ook filmcomponist was. De reden hiervan was dat Rota zelf de piano of het orgel wilde bespelen. Hij was een virtuoos pianist. Zijn moeder was ook pianiste en gaf les. De muziek is origineel op alle fronten: het lijkt op niets wat Rota eerder componeerde. Dit is op zich bijzonder omdat de maestro regelmatig een thema uit eerder werk bewerkte. De films Fortunella en The Godfather zijn daar een bekend voorbeeld van. Een lp werd uitgebracht van Casanova en later een cd. Die beperkten zich tot dertien tracks die nu staan op cd 1. Op cd 2 staan de filmscore en bonustracks. Voor de liefhebbers een must have. Hierop staat de complete filmscore in de uitvoering zoals in de film. De muziek wijkt dus af van de plaat/cd-versie zoals op cd 1. Het gaat hier om het originele werk dat nu voor het eerst verkrijgbaar is. Rota schreef altijd zelf de orkestraties en bij deze score heeft hij er iets heel bijzonders van gemaakt. Of het nu een Hammondorgel is zoals bij L’uccello magico a Parigi of Pin Penin op een spinet. Een glockenspielversie is ook te horen van hetzelfde thema. Zelfs een plattelandsfanfare komt voorbij. De laatste track, een alternate take van O Venezia, Vena- ga, Venusia wordt gespeeld op een glasorgel. Aan originaliteit geen gebrek dus. Deze muziek wordt als één van de beste scores voor een film van Fellini gerekend. Uit betrouwbare bron is vernomen dat dit jaar nog meer muziek van Rota op cd komt.

ON CHESIL BEACH Decca 4834031 32 tracks, 74:45

Op deze goed gevulde cd kan vooral worden genoten van het virtuoze spel van de Amerikaanse violiste Esther Yoo. Zij speelt op enkele vioolcomposities van onder meer Schubert en Beet- hoven en daarnaast is zij prominent te horen in veel stukken die Dan Jones speciaal voor deze film componeerde. Die zijn voor het merendeel ingetogen van aard, waardoor haar zuivere spel steevast prominent op de voorgrond komt te staan. Dankzij Yoo vloeien beide delen van de score moeiteloos in elkaar over en zo ontstaat een homogene muzikale begeleiding van deze film die twee geliefden volgt die uit elkaar drijven. Jones is de meester van de korte, puntige muziek die soms bestaat uit niet meer dan een kort aangehouden akkoord. Regelmatig horen we dan een drone op de achtergrond terwijl piano en viool op de voorgrond de juiste stemming creëren. Love at First Sight is een mooi voorbeeld hiervan waarbij het ijle spel van Yoo iets tragisch toevoegt. Een track later – Walk in the Meadows – gebeurt hetzelfde, zij het dat hier het orkest een sterke melodie tot stand brengt. Anderzijds schreef Jones ook meer optimistische stukken zoals I’d Do Any- thing en Ponting Electronics. Romantische gevoelens, momenten vol dreiging en uitgelaten- heid schuwt de Brit evenmin. Hoogtepunt is Chloe, de langste track (4:28), waar hij met weinig middelen een maximaal effect bereikt: piano, viool en een drone-achtergrond voeren een indrukwekkende melodie uit. Dan Jones geeft met zijn muziek net die extra achtergrond aan twee getroebleerde personages, waarbij hij zich een meester in de beperking toont. Dat in de laatste track Cold Shoulders het BBC National Orchestra of Wales in volle bezetting alle kanten op speelt, maakt dan niets meer uit. On Chesil Beach boeit van begin tot eind. PS HARPER Intrada Special Collection Volume ISC 406 11 tracks, 31:17

Vlak voordat Johnny Mandel met tekstschrijver Paul Francis Webster in april 1966 een Oscar won voor het liedje The Sha- dow of Your Smile (uit de film The Sandpiper) ging Harper van Jack Smight in de Verenigde Staten in roulatie. De score voor deze private-eye-film biedt een staalkaart van Mandels kunnen. Gegoten in een cool jazzjasje diende de nu 92-jarige componist een aantrekkelijke variatie aan muzikale stukken op: we horen veel easy listening, door elek- trische gitaar begeleide pop, bossa nova en zoals gezegd jazzstukken. Twee liedjes springen eruit, hoewel die in de film niet voorkwamen: het gaat in beide gevallen om scoremuziek in liedvorm. Het hoofdthema verwerkte Mandel in een van de hoogtepunten van deze score – Temple of the Clouds – dat de juiste sinistere ondertoon kreeg van de componist. Wat deze betrekkelijk korte score zo aantrekkelijk maakt, zijn onder meer de arrangementen en dankzij het Hammondorgel die zorgeloze sound die Mandel mede van Henry Mancini lijkt te hebben overgenomen. Deze cd voegt niets toe aan de elpeeversie van het label Mainstream uit 1966. Dat is niet erg, want je kunt naar deze score luisteren als ware dit het nieuwe album van Johnny Mandel. PS 24

ANT-MAN AND THE WASP Hollywood Records download 25 tracks, 56:13

Humor, dat is wat deze film en de bijbehorende muziek gemeen hebben. Actiescènes zijn er genoeg in dit tweede deel met de mierensuperheld, echter de kolderieke momenten voeren de boventoon. De originele score van Christophe Beck die ook voor deel 1 tekende, houdt hier rekening mee. Aldus worden de vele stukken van de Canadese componist nooit echt sinister, want deze film is toch vooral bedoeld voor jong en oud. De grotendeels orkestrale muziek kenmerkt zich door een melodieuze aanpak die vaak in een rockidioom is vervat zoals de vette rocker Hot Wheels en It Ain’t Over Till the Wasp Lady Stings dat we horen aan het begin van een lange aftitelingse- quentie die maar niet lijkt te willen stoppen. Ook wanneer Beck de spanning erin wil houden, zoals in Feds, is er tegen het einde toch weer een kwinkslag die het allemaal leuk houdt. Groots is Ava’s Story waarin de nieuwe tegenstander van de mier en de wesp wordt geïntro- duceerd en Beck verschillende kanten van dit in feite tragische personage muzikaal belicht. Quantum Leap kent een ingehouden onaardse klankwereld en het korte I Shrink, Therefore I Am heeft ongetwijfeld de leukste titel tussen vele andere uitzinnige titels. Hoogtepunt in het middenstuk van de aftiteling is Anthropodie waarin het thema van Ant-Man wederom te horen is, ditmaal door de componist zelf op piano gespeeld. De makers van deze film nemen het allemaal niet zo serieus, waardoor zowel film als muziek voor een plezierige, onbekommerde belevenis zorgen. PS WAY OF A GAUCHO Counterpoint CPT-1006 31 tracks, 66:11

Van Sol Kaplan is betrekkelijk weinig verkrijgbaar op geluids- drager. Het is dan ook een welkome verrassing dat een score uit zijn tijd bij filmmaatschappij 20th Century Fox onlangs op cd is verschenen. Way of a Gaucho van regisseur Jacques Tourneur is een kleurrijke Argentijnse western uit 1952 met Rory Cal- houn en Gene Tierney in de hoofdrollen. De op locatie gedraai- de film kende een van de eerste naoorlogse scores met een nadrukkelijk Latijns-Amerikaanse klankkleur. Kaplan verweefde in zijn hoofdthema een lied van de Argentijnse componist Fe- lix Palorma. La huella huella heet het en op deze cd horen we het als bonus, en dan enkel begeleid door akoestische gitaar. De vermenging van originele score en Argentijnse liederen brengt een cocktail voort die destijds uniek was en nu nog steeds opvallend fris klinkt. Ook het liefdesthema kent de mix van bescheiden latin gitaarmuziek gekoppeld aan een strijkers- begeleiding die het geheel zowel romantisch als meeslepend maakt. Kaplan varieert beide thema’s met diverse instrumenten en zet ze naast enkele meer traditionele composities die de spanning en actie muzikaal onderlijnen. Ook van Palorma staan nog enkele liedjes op deze cd. Componist en auteur Frank K. DeWald noemt deze uitgave in het cd-boekje een nieuwe mo- gelijkheid om vertrouwd te raken met het vakmanschap van Sol Kaplan. Helemaal terecht. PS 25

AL CINEMA CON PIERO PICCIONI Sonor Music Editions SME 49 12 tracks, 36:13

Een heruitgave wederom op vinyl. In de jaren ’60 bracht RCA in Italië een reeks niet commerciële lp’s in beperkte oplage uit op de onder verzamelaars geliefde SP-serie. Deze verzamel-lp in mono met filmmuziek van Piero Piccioni werd aanvankelijk in 1968 uitgebracht, maar dan opgedeeld in twee lp’s. De tracks zijn nu samengevoegd door Claudio Fuiano tot één lp. Kant A begint met twee tracks uit Chi lavora è perduto (1963) van Tinto Brass. We horen hier de jazzy kant van Piccioni: trombone, trompet, contrabas en klarinet geven een zwoel thema in track 1: Dukes in Dixie. Uit de film Nude, calde e pure (1965) van Virgilio Sabel komen maar liefst drie stukken. Van deze film zijn dit de enige uitgebrachte tracks. De eerste is een thema in dezelfde stijl als track één, dit keer met piano, bas en koperwerk. Il terrorista (1963) van Gianfranco De Bosio heeft een mooi rustig walsje op dwarsfluit met pianobegeleiding, waarna een xylofoon het een poosje overneemt van de dwarsfluit. La donna è una cosa meravi- gliosa (episode: La balena bianca) (1964) van Mauro Bolognini heeft vijf tracks op de plaat staan. Ook is er nog een track uit Francesco Rosi’s Le mani sulla città uit 1963. Mooi dat van de oude persing de hoes (op het label na) identiek is qua vormgeving. De tracks zijn allemaal jazzy en gevarieerd. Een mooie heruitgave.

AL CINEMA CON PIERO UMILIANI Sonor Music Editions SME 50 13 tracks, 39:07

Nog zo’n heruitgave in dezelfde serie als Piccioni. Deze lp is een exacte kopie van de RCA SP 8005 uit 1969. Hier betreft het de componist Piero Umiliani die vooral bekend werd door zijn liedje Mah Nà Mah Nà, onder meer bekend uit de Muppet Show. Ook Umiliani was een groot jazzcomponist en trad vroeger op het North Sea Jazz Festival in Den Haag op. De lp heeft op kant A de soundtrack uit de film Il comandante (1963), een komedie met Britt Ek- land en Totò in de hoofdrollen, met een leuk marsje en allerlei variaties op een thema. Denk hier aan een rumba, samba en swing. De RCA-persing en deze zijn de enige persingen met deze soundtrack. Op kant B staan tracks uit de films Extraconiugale (1964), een drieluik waarvoor Luis Bacalov en Angelo Francesco Lavagnino de andere episodes voor hun rekening namen, Tutto il bello dell’uomo (1963), La bella di Lodi (1963), Controsesso (1964) en La Celestina P… R… (1965). Het koorwerk op deze plaat is van I Cantori Moderni di Ales- sandroni. Kant B is een mix van symfonische muziek met kleine bezetting. Zoals bij Tutto il bello dell’uomo: strijkers, gitaar, trompet en piano. Het zijn haast dezelfde solisten waar Ennio Morricone ook mee werkte in de jaren ‘60. In de track voor de film Controsesso zit vibrafoon en gitaar en er klinkt een langzame samba. De meeste tracks zijn naast de RCA SP plaat en deze persing nooit elders uitgebracht en geven een mooi beeld van muziek uit de jaren ’60 zonder elektronica.

IL GATTOPARDO Quartet Records QR327 Cd 1: 33 tracks, 66:01 Cd 2: 22 tracks, 64:48

Het heeft lang geduurd, maar het Spaanse label Quartet Records komt nu met een unieke uitgave waarop de gehele score van de legendarische film Il gattopardo (1963) van Luchino Visconti is te horen. De score van Nino Rota is op de eerste cd integraal en in de juiste volgorde te horen, op de tweede cd staan de 41 minuten scoremuziek die indertijd op elpee werd uitgebracht. De ontstaansgeschiedenis van de originele score is typerend voor Rota, zo valt te lezen in Nino Rota: Music, Film and Feeling (2010) van de Britse wetenschapper Richard Dyer. Nagenoeg alle scoremuziek stamt van een onvoltooide symfonie die de componist in 1947 had geschreven: Sinfonia sopra una canzona d’amore (pas in 1972 zou dit werk in zijn geheel worden uitgevoerd). Wat we er in de film van te horen krijgen is overduidelijk laat 19de eeuwse, romantische muziek die meteen doet denken aan Tsjajkovski. Dat kwam mooi uit, aangezien Il gattopardo zich afspeelt tijdens de Risorgimento, de eenwording van Italië, om precies te zijn in de jaren 1860-1862. Dat was wel een paar decennia vóór de hoogtijdagen van de Russische componist, maar dat deed er niet toe. Rota haalde uit enkele delen van zijn symfonie muziek die grofweg langs twee lijnen ingezet zou worden. Enerzijds is er het thema van prins Don Fabrizio (gespeeld door Burt Lancaster), de vertegenwoordiger van de oude garde, en anderzijds het thema van de geliefden (gespeeld door Alain Delon en Claudia Cardinale) die de nieuwe generatie belichamen. De muziek is veelal serieus en tragisch van toon met regelmatig een moment van introspectie (de overpeinzingen van de prins). Andere stukken zitten vol pathos en in Angelica e Tancredi werkt Rota na verstilde en droefgeestige momenten toe naar een emotionele ontlading. Een paar korte stukken van andere componisten die in stijl nauw aansloten bij Rota werden in de originele score opgenomen. En dan is er de lange balscène die het laatste deel van de ruim drie uur durende film beslaat, een sequentie die als beroemdste balscène ooit de filmgeschiedenis in zou gaan. De prins ziet hier als het ware de toekomst voor zichzelf en zijn stand: à la recherche du temps futur, volgens sommigen. Op cd 1 staan de dansstukken achter elkaar, zeven in totaal. Daaronder is een onbekende wals van Verdi (Valzer brillante) die vóór de opnamen werd ontdekt. Een andere wals – Valzer del commiato – is van de hand van Rota die ook een mazurka, een polka en een galop componeerde. Al deze dansen van Rota passen qua stijl goed bij het tijdperk waarin de film zich afspeelt. In tegenstelling tot de originele score zijn ze zonder uitzondering alle opgewekt van toon en levendig qua tempo. Op cd 2 staan de hoogtepunten van de originele score verwerkt in drie tracks alsmede alle dansen. Daarna volgt een dozijn bonustracks. Il gattopardo was na Le notti bianche (1957) en Rocco e i suoi fratelli (1960) de derde en laatste film die componist en regisseur maakten. In 1963 zou Rota met zijn vaste regisseur Federico Fellini een even groot succes beleven met Otto e mezzo. Maar dat was muziek in een geheel andere stijl. PS