Studium Uwarunkowań I Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego

ZAŁ ĄCZNIK NR 1.1 DO UCHWAŁY NR …………………… RADY GMINY W ZALESZANACH Z DNIA ……………………. R.

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ZALESZANY

CZ ĘŚĆ I UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

SPORZ ĄDZIŁ: WÓJT GMINY ZALESZANY

ZESPÓŁ AUTORSKI: mgr in ż. Paweł Pizło – kierownik zespołu mgr in ż. Daniel Jakubiak mgr in ż. Łukasz St ęplewski mgr Michał Pyra mgr in ż. Beata Zalewska in ż. Emilia Żeromska lic. Mateusz Metkowski

Zaleszany, 2019 Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

SPIS TRE ŚCI:

ROZDZIAŁ 1 DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE, ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENU ...... 6 ROZDZIAŁ 2 STAN PRAWNY GRUNTÓW ...... 13 ROZDZIAŁ 3 STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGI JEGO OCHRONY ...... 14 ROZDZIAŁ 4 STAN ŚRODOWISKA W TYM STAN ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKO ŚCI I JAKO ŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU W TYM KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ...... 18 ROZDZIAŁ 5 STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ...... 42 ROZDZIAŁ 6 REKOMENDACJE I WNIOSKI ZAWARTE W AUDYCIE KRAJOBRAZOWYM LUB OKRE ŚLENIE PRZEZ AUDYT KRAJOBRAZOWY GRANIC KRAJOBRAZÓW PRIORYTETOWYCH ...... 57 ROZDZIAŁ 7 DEMOGRAFIA ...... 58 ROZDZIAŁ 8 WARUNKI I JAKO ŚĆ ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA ...... 61 ROZDZIAŁ 9 ZAGRO ŻENIA BEZPIECZE ŃSTWA LUDNO ŚCI I JEJ MIENIA ...... 69 ROZDZIAŁ 10 WYST ĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGRO ŻEŃ GEOLOGICZNYCH ...... 71 ROZDZIAŁ 11 WYST ĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH ORAZ OGRANICZENIA W ZAGOSPODAROWNIU TERENÓW WYNIKAJ ĄCE Z PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH ...... 72 ROZDZIAŁ 12 WYST ĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓ Ż KOPALIN, ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ORAZ UDOKUMENTOWANYCH KOMPLEKSÓW PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU W ĘGLA ...... 75 ROZDZIAŁ 13 WYST ĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH ...... 79 ROZDZIAŁ 14 STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STAN STOPNIA UPORZ ĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO–ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI ...... 80 ROZDZIAŁ 15 ZADANIA SŁU ŻĄ CE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH ...... 86 ROZDZAIŁ 16 WYMAGANIA DOTYCZ ĄCE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ ...... 92

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 17 POTRZEBY I MO ŻLIWO ŚCI ROZWOJU GMINY ...... 95

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

POŁO ŻENIE GMINY

Gmina Zaleszany to gmina wiejska poło żona w północnej cz ęś ci województwa podkarpackiego, w powiecie stalowowolskim. Jej odległo ść od stolicy województwa – Rzeszowa - wynosi ok. 80 km. Ponadto gmina znajduje si ę w odległo ści ok. 10 km od Sandomierza. Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym Polski obszar gminy Zaleszany le ży w Prowincji Zewn ętrznych Karpat Zachodnich - Północne Podkarpacie, w makroregionie Kotliny Sandomierskiej w obr ębie mezoregionów - Równiny Tarnobrzeskiej i Doliny Dolnego Sanu. Gmina Zaleszany graniczy z nast ępuj ącymi gminami: Gr ębów i Gorzyce poło żonymi w powiecie tarnobrzeskim oraz z gminami Radomy śl nad Sanem i Miastem Stalowa Wola poło żonymi w powiecie stalowowolskim.

Rysunek 1.Poło żenie gminy Zaleszany i powiatu stalowowolskiego na tle województwa podkarpackiego

źródło: opracowanie własne na podstawie danych Centralnego O środka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej

Gmina Zaleszany zajmuje obszar 87,32 km 2. W jej skład wchodzi 13 sołectw: Agatówka, Dzierdziówka, K ępie Zaleszańskie, Kotowa Wola, Majdan Zbydniowski, Motycze Szlacheckie, Obojna, Pilchów, Skowierzyn, Turbia, Wólka Turebska, Zaleszany i Zbydniów. Powierzchnia gminy stanowi 0,49% powierzchni województwa podkarpackiego oraz 10,48% powierzchni powiatu stalowowolskiego. Najwi ększ ą cz ęść gminy zajmuje sołectwo Kotowa Wola – 11,53 km 2.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Rysunek 2.Poło żenie gminy Zaleszany na tle powiatu stalowowolskiego

źródło: opracowanie własne na podstawie danych Centralnego O środka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej

Korzystne poło żenie gminy (w stosunkowo niewielkim oddaleniu od dużych o środków miejskich takich jak Stalowa Wola, Sandomierz i Tarnobrzeg) spowodowało, że na terenie gminy oraz w jej bliskim s ąsiedztwie krzy żuj ą si ę wa żne szlaki komunikacyjne – droga krajowa nr 77 oraz drogi wojewódzkie nr 855 i 856. Ponadto przez teren gminy przebiegają linie kolejowe: nr 68 relacji Lublin-Przeworsk oraz nr 74 relacji Sobów - Stalowa Wola Rozwadów.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 1 DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE, ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENU Powierzchnia gminy Zaleszany wynosi 87,32 km 2, co stanowi ok. 10,5% powierzchni powiatu stalowowolskiego. W strukturze funkcjonalno–przestrzennej gminy dominuj ą użytki rolne, które stanowi ą niemal 75% jej powierzchni (6534 ha), z czego wi ększo ść stanowi ą grunty orne oraz ł ąki i pastwiska trwałe. Lesisto ść gminy jest niewielka i wynosi niecałe 15%. Jest to warto ść ni ższa od średniej dla powiatu stalowowolskiego (ok. 54%) i województwa podkarpackiego (ok. 41%). Najwi ększe kompleksy le śne wyst ępuj ą w centralnej i południowej cz ęś ci gminy, w miejscowo ściach Obojna i Zbydniów. Dominuj ącym typem zabudowy jest zabudowa zagrodowa oraz mieszkaniowa jednorodzinna. Ma ona do ść zwarty charakter i koncentruje si ę w centralnych cz ęś ciach poszczególnych wsi. Sie ć osadnicza gminy kształtuje si ę, jako układ 4-stopniowy: ° ośrodek gminny – Zaleszany, ° ośrodki wspomagaj ące o środek gminny – Zbydniów, Turbia, ° wsie podstawowe – Dzierdziówka, Majdan Zbydniowski, Wólka Turebska, Pilchów, Kotowa Wola, Kępie Zalesza ńskie, Skowierzyn, ° wsie o ograniczonych mo żliwo ściach rozwoju - Motycze Szlacheckie, Obojna, Agatówka.

Rysunek 3.Struktura u żytkowania terenu w gminie Zaleszany

źródło: opracowanie własne na podstawie mapy ewidencyjnej

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

W strukturze użytkowania gruntów dominuj ą: ° użytki rolne, w tym: − grunty orne – 4217,99 ha, − sady – 73,63 ha, − łąki, trwałe - 971,16 ha, − pastwiska trwałe - 738,38 ha, − grunty rolne zabudowane - 304,82 ha, − grunty pod rowami - 21,92 ha, − grunty zadrzewione i zakrzewione na u żytkach rolnych - 234,44 ha, ° lasy – 1231,75 ha, ° grunty zadrzewione i zakrzewione – 106,48 ha, ° grunty zabudowane – 141,9 ha, ° użytki kopalne - 2,16 ha, ° tereny komunikacji – 331,1 ha, ° wody powierzchniowe – 184,0 ha. Infrastruktura techniczna na terenie gminy jest stosunkowo dobrze rozwini ęta. Według danych z Banku Danych Lokalnych GUS w 2015 r. ze zbiorowego zaopatrzenia w wod ę korzystało ok. 93% mieszka ńców gminy, z kolei dost ęp do sieci kanalizacyjnej posiadało ok. 44,6% mieszka ńców. Zarówno sie ć wodoci ągowa, jak i kanalizacyjna była w ostatnich latach rozbudowywana. W 2015 r. długo ść rozdzielczej sieci wodoci ągowej na terenie gminy wynosiła 143,7 km, za ś sieci kanalizacji sanitarnej – 110,7 km. Mieszka ńcy gminy Zaleszany posiadaj ą równie ż dost ęp do sieci gazowej (65,3% mieszka ńców w 2015 r.). Jej długo ść w 2015 r. wynosiła niemal 168 km. Przez teren gminy Zaleszany przebiegaj ą 3 gazoci ągi wysokopr ęż ne (2 relacji Rozwadów-Sandomierz i 1 relacji Jarosław-Sandomierz), a ponadto zlokalizowane s ą tu 3 stacje redukcyjno-pomiarowe gazu I stopnia (w Turbi, K ępiu Zalesza ńskim i Zbydniowie). Przez teren gminy przebiega linia elektroenergetyczna najwy ższych napi ęć 220 kV, Chmielów-Stalowa Wola, a tak że linie wysokiego napi ęcia 110 kV: dwutorowa relacji Stalowa Wola - Gorzyce i Stalowa Wola - Sandomierz oraz jednotorowa relacji Stalowa Wola Posanie - Olendry. Bezpo średnie zaopatrzenie gospodarstw domowych w energi ę elektryczn ą odbywa si ę poprzez sieci średniego i niskiego napi ęcia 15kV i 0,4kV. Do dnia uchwalenia niniejszego Studium na terenie gminy obowi ązywało Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany przyj ęte uchwał ą Nr XXV/240/01 Rady Gminy Zaleszany z dnia 18 wrze śnia 2001 roku. Zostało ono sporz ądzone na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym. Dokument został fragmentarycznie (w cz ęś ci graficznej) zmieniony w 2006 roku (uchwał ą Nr XXXIV/329/2006 Rady Gminy Zaleszany z dnia 25 maja 2006 r.) i w 2007 roku (uchwał ą Nr V/63/2007 Rady Gminy Zaleszany z dnia 27 kwietnia 2007 r.). W obowi ązuj ącym dotychczas Studium wyznaczono 6 stref polityki przestrzennej: mieszkaniowo-usługow ą (A), osadnictwa wiejskiego (B), rozwoju funkcji mieszkaniowej (C), rolnicz ą (D), przyrodnicz ą (E) oraz specjaln ą (F). Dla ww. stref okre ślono ogólne zasady polityki przestrzennej. W ich obr ębie zostały wydzielone podstawowe obszary funkcjonalne, w stosunku do których kierunki zagospodarowania przestrzennego zostały uszczegółowione. I tak w ramach obszarów zabudowy i urz ądze ń wyznaczono: obszary zabudowy mieszkaniowej (MN), obszary zabudowy mieszkaniowo-zagrodowej (MZ), wyodr ębnione urz ądzenia usługowe (UP), obszary boisk sportowych (US), obszary urz ądze ń wypoczynkowych (UW), obszary działalno ści gospodarczej (DG) oraz obszar lotniska i zwi ązanych z nim urz ądze ń (LT). Generalnie rzecz bior ąc, dotychczasowe Studium zakładało rozwój zabudowy w oparciu o istniej ącą struktur ę osadnicz ą gminy. Na terenie gminy Zaleszany obowi ązuje aktualnie 9 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które obejmuj ą swym zasi ęgiem ok. 3% jej powierzchni. S ą to:

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany sporz ądzone na podstawie nieobowi ązuj ącej ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym: ° II Zmiana Miejscowego Planu Ogólnego Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Zaleszany (przyj ęta uchwał ą Nr XXVI/261/98 Rady Gminy Zaleszany z dnia 20.03.1998 r.), sporz ądzone na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym: ° Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „K ępie Zalesza ńskie-Kółko” (przyj ęty uchwał ą Nr XXVI/277/2005 Rady Gminy Zaleszany z dnia 23.08.2005 r.), ° Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Agatówka-Zatorze” (przyj ęty uchwał ą Nr XXVI/278/2005 Rady Gminy Zaleszany z dnia 23.08.2005 r.), ° Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Turbia – obok sklepu GS” (przyj ęty uchwał ą Nr XXVI/279/2005 Rady Gminy Zaleszany z dnia 23.08.2005 r.), ° Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Turbia-Zatorze” (przyj ęty uchwał ą Nr XXVI/280/2005 Rady Gminy Zaleszany z dnia 23.08.2005 r.), ° Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Kotowa Wola – zbiornik retencyjny” (przyj ęty uchwał ą Nr XXIX/291/2005 Rady Gminy Zaleszany z dnia 02.12.2005 r.), ° Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenów inwestycyjnych w miejscowo ści Obojna- Turbia, Gmina Zaleszany (przyj ęty uchwał ą Nr V/64/07 Rady Gminy Zaleszany z dnia 27.04.2007 r.), ° Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenów przeznaczonych pod działalno ść gospodarcz ą i rekreacyjn ą, poło żonych w miejscowo ści Skowierzyn na obszarze gminy Zaleszany (przyj ęty uchwał ą Nr V/65/07 Rady Gminy Zaleszany z dnia 27.04.2007 r.), ° Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenów poło żonych w miejscowo ściach: Pilchów, Kępie Zalesza ńskie, Dzierdziówka, Motycze Szlacheckie, Turbia i Zbydniów na obszarze gminy Zaleszany (przyj ęty uchwał ą Nr XII/140/2008 Rady Gminy Zaleszany z dnia 19.02.2008 r.).

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Rysunek 4. Przestrzenne rozmieszczenie obowi ązuj ą cych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w gminie Zaleszany – stan na rok 2017

źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Zaleszany oraz na podstawie http://mapy.geoportal.gov.pl

Na podstawie analizy zło żonych wniosków o sporz ądzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a tak że w zwi ązku ze stwierdzeniem nieaktualno ści obowi ązuj ącego dotychczas Studium oraz cz ęś ci z obowi ązuj ących planów miejscowych zgodnie z uchwał ą Rady Gminy w Zaleszanach Nr XXXII/411/2017 z dnia 28 czerwca 2017 roku w sprawie oceny aktualno ści studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany stwierdzono, że wymagana jest aktualizacja obowi ązuj ących na terenie gminy Zaleszany dokumentów planistycznych. Ruch inwestycyjny na terenie gminy jest umiarkowany. W zwi ązku z tym, że plany miejscowe obowi ązuj ą jedynie w niewielkiej jej cz ęś ci, wi ększo ść inwestycji jest realizowana w oparciu o decyzje o warunkach zabudowy oraz decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego. W okresie od 1 stycznia 2011 r. do 1 czerwca 2017 r. na terenie gminy wydano ł ącznie 714 decyzji o warunkach zabudowy (nie wliczając przeniesie ń decyzji o warunkach zabudowy na inny podmiot) oraz 99 decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Pod wzgl ędem jako ściowym zdecydowana wi ększo ść wydanych decyzji o warunkach zabudowy dotyczyła zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (73,9%), z czego 51,6% decyzji dotyczyła jedynie zabudowy mieszkaniowej, za ś 22,3% dotyczyła równie ż zabudowy gospodarczej. Ponadto do ść znaczna cz ęść wydanych decyzji (niemal 13%) dotyczyła budowy b ądź przebudowy budynków gospodarczych. Charakterystyk ę ilościow ą i jako ściow ą wydanych w latach 2011-2017 decyzji o warunkach zabudowy w gminie Zaleszany przedstawiono na rysunku 5.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Na terenie gminy Zaleszany od 2011 r. rocznie wydaje si ę średnio ok. 100-120 decyzji o pozwoleniu na budow ę. Dotyczyły one przede wszystkim budowy, nadbudowy lub rozbudowy budynków mieszkalnych jednorodzinnych, budowy wewn ętrznych instalacji w budynkach mieszkalnych (głównie wewn ętrznej instalacji gazowej). Podobnie jak w przypadku decyzji WZ, zdecydowana wi ększo ść wydawanych pozwole ń na budow ę dotyczyła działek ewidencyjnych zlokalizowanych w miejscowo ściach: Pilchów, Turbia, K ępie Zalesza ńskie, Zaleszany i Zbydniów.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Rysunek 5. Charakterystyka wydanych w okresie od 1.01.2011 do 1.06.2017 decyzji o warunkach zabudowy na terenie gminy Zaleszany

źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Zaleszany

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Wnioski: ° Struktura funkcjonalno–przestrzenna gminy jest uporz ądkowana, z do ść wyra źnym podziałem na wiod ące w poszczególnych strefach funkcje. ° Na terenach poło żonych poza obszarami zabudowanymi główn ą rol ę odgrywaj ą trwałe u żytki zielone oraz grunty orne. ° Najwi ęcej terenów zabudowanych zlokalizowanych jest w centralnej i wschodniej cz ęś ci gminy. Zadecydowały o tym przede wszystkim uwarunkowania przyrodnicze (rozmieszczenie terenów le śnych oraz wyst ępowanie obszarów zagro żenia powodziowego w znacznej cz ęś ci gminy), a tak że uwarunkowania komunikacyjne (przebieg drogi krajowej nr 77 przez centraln ą cz ęść gminy). ° Wyj ątkowo cenne s ą zwarte kompleksy trwałych u żytków zielonych w północnej cz ęś ci gminy, w sąsiedztwie doliny Sanu, a tak że tereny le śne w południowej cz ęś ci gminy. Nale ży je chroni ć przed fragmentaryzacj ą i przekształcaniem na inne sposoby zagospodarowania. ° Jedynie znikom ą cz ęść gminy (ok. 3%) pokrywaj ą obowi ązuj ące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Na pozostałych obszarach rozwój zabudowy odbywa si ę w oparciu o wydawane decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. ° Ruch inwestycyjny na terenie gminy koncentruje si ę w Pilchowie, Turbi, Zaleszanach, K ępiu Zalesza ńskim i w Zbydniowie. Najmniejszy jest w północno-zachodniej i północnej cz ęś ci gminy.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 2 STAN PRAWNY GRUNTÓW W podstawowej strukturze własno ści gruntów w gminie Zaleszany przewa żaj ą grunty osób fizycznych oraz nale żą ce do Skarbu Pa ństwa (zdecydowan ą wi ększo ść stanowi ą lasy SP - 1052 ha). W śród pozostałych jednostek b ędących wła ścicielami zauwa żalnej cz ęś ci gruntów nale ży wymieni ć tak że: Gmin ę Zaleszany, powiat stalowowolski oraz zwi ązki wyznaniowe.

Tabela 1. Zestawienie struktury własno ści gruntów na terenie gminy Zaleszany – stan na 27.09.2017 r. % powierzchni Podział gruntów pod wzgl ędem struktury własno ści Powierzchnia [ha] gminy Zaleszany

grunty osób fizycznych 5929 68,0%

grunty Skarbu Pa ństwa 1646 18,9%

grunty komunalne 1040 11,9%

grunty powiatu stalowowolskiego 24 0,3% grunty ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych 50 0,6% pozostałe grunty 30 0,3% SUMA 8719 100,00 źródło: Starostwo Powiatowe w Stalowej Woli, Wydział Geodezji i Gospodarki Nieruchomo ściami

Zgodnie z danymi ze Starostwa Powiatowego w Stalowej Woli, najwi ęcej gruntów komunalnych zlokalizowanych jest w Zaleszanach, Zbydniowie, Turbi, Pilchowie i w Obojnej.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 3 STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGI JEGO OCHRONY Struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy Zaleszany: Na terenie gminy Zaleszany dominuj ącym układem przestrzennym wsi jest wielodro żnica. Najbardziej rozbudowane układy przestrzenne posiadaj ą miejscowo ści: Pilchów, Agatówka, Turbia, Kotowa Wola, Zbydniów, Zaleszany i Skowierzyn. Wynikaj ą one m.in. z konfiguracji terenu, co doskonale wida ć na przykładzie Kotowej Woli, gdzie centrum układu urbanistycznego stanowi ą stawy, a tak że z dostosowania do przebiegu głównych ci ągów komunikacyjnych na terenie gminy. Ponadto układ przestrzenny miejscowo ści Zbydniów i Zaleszany stanowi pozostało ść po wyst ępuj ących na tych terenach zespołach dworsko-parkowych. W północnej cz ęś ci gminy spotykany jest równie ż układ przestrzenny ulicówki dwustronnie zabudowanej, m.in. w miejscowo ściach: Dzierdziówka, Berdechów, Wólka Zaleska,

Fot. 1. Wielodro żnicowy układ przestrzenny wsi Turbia Fot. 2. Układ przestrzenny typu ulicówka wsi Motycze Szlacheckie źródło: https://www.google.pl/maps

Zabudowa na terenie poszczególnych miejscowo ści gminy Zaleszany ma zwarty charakter. Nowe budynki powstaj ą głównie jako uzupełnienie luk w istniej ących strukturach przestrzennych, z rzadka w oddaleniu od głównych ci ągów komunikacyjnych. Najintensywniej zabudowana jest centralna i wschodnia cz ęść gminy, przez które przebiega droga krajowa nr 77 ł ącz ąca Stalow ą Wol ę z Sandomierzem. Na terenie gminy dominuje zabudowa zagrodowa i mieszkaniowa jednorodzinna, najcz ęś ciej parterowa. We wszystkich wsiach zachowana jest bardzo licznie historyczna zabudowa wiejskich gospodarstw. Reprezentuje ona typ domu mieszkalnego parterowego, murowanego z cegły, niekiedy otynkowanego, nakrytego wysokim dachem dwuspadowym z pokryciem dachówk ą ceramiczn ą, ze skromn ą, pozbawion ą detali architektonicznych (niekiedy z ceglanymi gzymsami) elewacj ą. Licznie zachowała si ę równie ż drewniana zabudowa mieszkaniowa. Zabudowa na terenie gminy ma najcz ęś ciej układ kalenicowy. Zabudow ę o układzie szczytowym mo żna spotka ć m.in. w Turbi. Zabudowa, zwłaszcza o funkcji mieszkaniowej, jest do ść mocno zró żnicowana pod wzgl ędem bryły budynków, jak równie ż geometrii dachów czy kolorystyki elewacji. Dotyczy to głównie nowej zabudowy, realizowanej niemal wył ącznie na mocy decyzji o warunkach zabudowy. W konsekwencji cz ęsto dochodzi do sytuacji, że powstaj ą budynki, które swoj ą architektur ą i gabarytami nie wpisuj ą si ę w krajobraz poszczególnych miejscowo ści. W krajobrazie architektonicznym gminy dominuj ą dwa ko ścioły: parafii pw. Świ ętego Leonarda z 1922 r. w Turbi (monumentalnego charakteru świ ątyni dodaje zabytkowa dzwonnica) oraz parafii pw. Świ ętego Mikołaja Biskupa z 1904 r. w Zaleszanach. Do dominant przestrzennych nale ży zaliczy ć równie ż obiekty użyteczno ści publicznej, zwłaszcza szkoły - w Zaleszanach, Zbydniowie, Pilchowie, Skowierzynie, Kotowej Woli, Turbi i Wólce Turebskiej.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Zabudowa o funkcji usługowej skupia si ę przede wszystkim w centralnych cz ęś ciach poszczególnych miejscowo ści. Znajduj ą si ę tu usługi z zakresu administracji (Urz ąd Gminy, poczta), finansów (Bank Spółdzielczy w Zaleszanach), zdrowia (w Zaleszanach, Zbydniowie, Turbi), kultury (Gminny O środek Kultury w Zaleszanach), bezpiecze ństwa (posterunek policji, jednostki OSP) i handlu (sklepy spo żywcze, stacje paliw). Zabudowa produkcyjna wyst ępuje na terenie gminy sporadycznie. Do najwi ększych zakładów nale ży zaliczy ć Cegielnia w Skowierzynie, MEBEL1 - zakład produkcji mebli w Skowierzynie, tartak "Jawor" w Turbi, ZPUH UNITECH w Zbydniowie. Na terenie gminy Zaleszany znajduj ą si ę równie ż tereny sportowo-rekreacyjne. S ą to m.in. boiska "Orlik" w Turbi i Kotowej Woli oraz Centra Sportowo-Rekreacyjne w Skowierzynie, Kępiu Zalesza ńskim, Pilchowie i Dzierdziówce.

Fot. 3. Zwarta zabudowa zagrodowa w centralnej cz ęś ci Turbi Fot. 4. Panorama centralnej cz ęś ci Zaleszan

Fot. 5. Zabudowa usług handlu w centrum Zaleszan Fot. 6. Zabudowa usług handlu w Kępiu Zalesza ńskim

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Fot. 7. Drewniany budynek mieszkalny w Zbydniowie Fot. 8. Budynek OSP w K ępiu Zalesza ńskim

Fot. 9. Przykład kontrastu zabudowy w Motyczach Szlacheckich Fot.10 . Teren sportowo-rekreacyjny w Dzierdziówce

Wnioski: ° Układ przestrzenny gminy jest czytelny i uporz ądkowany. Nie stwierdzono wyst ępowania obiektów dysharmonizuj ących w przestrzeni gminy. ° Nowe inwestycje powinno si ę realizowa ć w pierwszej kolejno ści jako uzupełnienie istniej ących struktur zurbanizowanych, w celu ograniczenia rozpraszania zabudowy, szczególnie w obr ębie zwartej zabudowy poszczególnych wsi. ° Korzystne dla ładu przestrzennego jest stosowanie tradycyjnych form architektonicznych, materiałów i kolorystyki zharmonizowanej z otaczaj ącą zabudow ą i krajobrazem, jednak nie jest wykluczona lokalizacja obiektów o nowoczesnych kształtach i detalu architektonicznym, ale wył ącznie w wybranych, szczególnych rejonach miasta i gminy, w sposób niekoliduj ący z istniej ąca zabudow ą. ° Nale ży d ąż yć do wykształcenia przestrzeni publicznych słu żą cych kształtowaniu ładu przestrzennego i integracji mieszka ńców.

Tereny otwarte: Tereny otwarte na obszarze gminy Zaleszany tworz ą głównie pola uprawne, trwałe u żytki zielone oraz lasy i zadrzewienia, jak równie ż niewielkie tereny zieleni urz ądzonej. Najwi ększe zwarte kompleksy le śne znajduj ą si ę w południowej i centralnej cz ęś ci gminy, w miejscowo ściach: Kotowa Wola, Zbydniów i Obojna. Pola uprawne i trwałe u żytki zielone wyst ępuj ą przede wszystkim w północnej cz ęś ci gminy, która jest w niewielkim stopniu zabudowana.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Fot. 11. Ziele ń urz ądzona w centrum Zaleszan Fot. 12. Tereny rolne w Dzierdziówce

Fot. 13. Tereny le śne w Kotowej Woli Fot. 14. Trwałe u żytki zielone w rejonie doliny Ł ęgu

Na terenie gminy Zaleszany tereny zieleni urz ądzonej (parki, skwery, ziele ńce) zajmuj ą stosunkowo niewielk ą powierzchni ę. Do najwa żniejszych z nich nale ży zaliczy ć: ° zabytkowe parki dworskie w Zaleszanach, Zbydniowie i Kotowej Woli, ° skwer w centrum miejscowo ści Zaleszany, ° tereny zieleni na czynnych i zabytkowych cmentarzach.

Wnioski: ° Doliny rzeczne i obni żenia pełni ące wa żne funkcje hydrologiczne, klimatyczne i ekologiczne (ci ągi ekologiczne) powinny pozosta ć jako tereny otwarte, niezabudowane. ° Z uwagi na pełnione funkcje krajobrazowo-przyrodnicze oraz warto ści gospodarcze (grunty wysokiej i średniej przydatno ści rolniczej) wskazuje si ę po zostawienie jak najwi ększej cz ęś ci terenów otwartych w dotychczasowej formie u żytkowania bez zabudowy. ° Z uwagi na warto ść przyrodniczo-krajobrazow ą jak ą pełni ą trwałe u żytki zielone oraz zadrzewienia śródpolne nale ży je pozostawi ć w dotychczasowym u żytkowaniu oraz umo żliwia ć proces naturalnego tworzenia si ę zadrzewie ń śródpolnych. ° Wi ększe kompleksy le śne nie powinny podlega ć przekształceniom i zabudowie. ° Nale ży d ąż yć do wyrównania granicy polno-le śnej poprzez dolesienia pomi ędzy mniejszymi kompleksami le śnymi, zwłaszcza na glebach niskich klas bonitacyjnych od V i VI, z wył ączeniem zwartych u żytków zielonych.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 4 STAN ŚRODOWISKA W TYM STAN ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKO ŚCI I JAKO ŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU W TYM KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

Klasyfikacja fizyczno–geograficzna i geomorfologia: Według ogólnego podziału na regiony fizjograficzne Polski gmina Zaleszany poło żona jest w obr ębie makroregionu Kotlina Sandomierska oraz mezoregionów: Dolina Dolnego Sanu - 512.46 (północna cz ęść gminy) oraz Równina Tarnobrzeska – 512.45. Gmina Zaleszany poło żona jest na terenach zalewowych rzek Sanu i Ł ęgu. Teren ten charakteryzuje si ę niewielkimi spadkami poprzecznymi i podłu żnymi, charakterystycznymi dla terenów zalewowych oraz wyst ępowaniem du żej ilo ści starorzeczy, zakoli, naturalnych zbiorników wodnych. Na przestrzeni lat koryto Sanu i jego dopływów uległo znacznym przemieszczeniom. Obecny teren gminy Zaleszany stanowił niegdy ś teras ę zalewow ą Sanu, który ze wzgl ędu na brak wła ściwych umocnie ń brzegowych, niejednokrotnie rozlewał si ę bezwładnie na terenie gminy, osi ągaj ąc nawet 250 m szeroko ści. Pozostało ści ą dawnego biegu rzeki s ą liczne starorzecza, nad którymi ulokowały si ę osady nadrzeczne: Zaleszany, Motycze Szlachecki, Skowierzyn, Zbydniów, Majdan Zbydniowski, Wólka Turebska, Dzierdziówka. Na terenie gminy Zaleszany wyst ępuj ą nast ępuj ące formy morfologiczne: ° terasa nadzalewowa – jest to rozległy, płaski obszar, o morfologii zatartej eolicznie, wznosz ący si ę na wysoko ść 143,0-150,0m n.p.m. Wysoko ści wzgl ędne nie przekraczaj ą kilku metrów, a spadki terenu 5%. W obr ębie terasy znajduje si ę kilka niewielkich kulminacji, b ędących fragmentami rozmytych wydm. Wyst ępuje tu równie ż szereg rozległych, podmokłych zagł ębie ń o gł ęboko ści 1,0-3,0m. ° terasa zalewowa – obejmuje tereny najni żej poło żone w bezpo średnim s ąsiedztwie rzeki San. Jest to płaska forma o małych nachyleniach od 0-2%. W jej obr ębie znajduje si ę du ża ilo ść terenów podmokłych i zagł ębie ń wypełnionych wod ą oraz fragmenty zakoli i starorzeczy. ° doliny boczne – Łęgu, Starego Sanu, Osy i innych niewielkich cieków stanowi ą formy erozyjne, nieckowate o łagodnie nachylonych zboczach i płaskich dnach. ° starorzecza – to formy zagł ębie ń o kształcie najcz ęś ciej kolistym, powstałych w efekcie meandrowania rzeki San, gdzie stale lub okresowo wyst ępuje woda. ° wydmy – stanowi ą niewielkich rozmiarów formy rozmyte, najcz ęś ciej zalesione, o spadkach nie przekraczaj ących 5%, wyst ępują w południowej cz ęś ci gminy.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Rysunek 6. Ukształtowanie powierzchni terenu gminy Zaleszany

źródło: opracowanie własne na podstawie http://mapy.geoportal.gov.pl Budowa geologiczna: Obszar gminy Zaleszany poło żony jest w północno-wschodniej cz ęś ci Kotliny Sandomierskiej w widłach Wisły i Sanu. Pod wzgl ędem geologicznym jest to obszar akumulacji rzecznej czwartorz ędu (plejstocen-holocen). Obszar ten jako skrawek Kotliny Sandomierskiej podlegał w minionych epokach podobnym czynnikom fizjogeograficznym jak te, które wpłyn ęły na ukształtowanie całego Zapadliska Przedkarpackiego podczas okresu poligocenu (trzeciorz ęd). W miocenie obszar gminy Zaleszany był miejscem kilkukrotnych zalewów morskich. Najstarsze osady morskie miocenu stwierdzono w okolicach Sandomierza, gdzie wykształcone s ą w postaci iłów le żą cych bezpo średnio na karbonie. Pod koniec miocenu, pod wpływem ruchów d źwigaj ących jakie nast ąpiły w Karpatach, morze zajmuj ące zapadlisko zostało „zepchni ęte” bardziej ku północy. Później nast ąpiła jego ponowna transgresja. Z czasem zbiornik ten zacz ął ulega ć wysłodzeniu i utworzyły si ę w nim osady piaszczyste. W ukształtowaniu krajobrazu gminy Zaleszany du żą rol ę odegrało zlodowacenie środkowopolskie i północne. Utwory zlodowacenia środkowopolskiego przewa żaj ą w zachodniej cz ęś ci obszaru. W okresie tym powstały lessy, gliny zwałowe, miejscami piaski z głazami akumulacji denno-lodowcowej. Utwory zlodowacenia północnopolskiego wyst ępuj ą w widłach Wisły i Sanu. Do nich nale żą : piaski, miejscami ze żwirami akumulacji rzecznej, lessy spłaszczone i gliny lessowate. W holocenie, wzdłu ż rzek wykształciły si ę mady, iły, piaski miejscami ze żwirami akumulacji rzecznej i jeziornej, a tak że piaski wydmowe. Du że znaczenie dla ukształtowania terenu miał tak że San z dopływami oraz Ł ęg. Rzeki te do połowy XIX w. pozbawione były obwałowa ń, żłobi ąc dowolne, zmieniaj ące si ę w czasie koryta i odnogi. Ich cz ęste wylewy przyczyniły si ę do znacznego zabagnienia terenów. Ślady tych starorzeczy rozgraniczaj ą terasy dyluwialne od rędzinnej. Ró żnice wyst ępuj ące pomi ędzy tymi sferami dotycz ą nie tylko odmiennych typów genetycznych gleb, ale tak że poziomów i form ukształtowania terenu. Terasa r ędzinna wznosi si ę ok. 3-4 m ponad poziom Sanu, z kolei terasa dyluwialna - od 3 m do nawet 20 m. Ukształtowanie terasy r ędzinnej jest równinne, poorane

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany jedynie bruzdami starorzeczy, form ę dyluwialn ą charakteryzuj ą z kolei piaszczyste wzniesienia i moczarowate zakl ęś ni ęcia, b ędące pozostało ści ą rozległych bagnisk oraz jezior z okresu mi ędzylodowcowego. Surowce mineralne: Gmina Zaleszany jest do ść zasobna w surowce mineralne. Zgodnie z rejestrem udokumentowanych złó ż kopalin Pa ństwowego Instytutu Geologicznego, na terenie gminy wyst ępuj ą nast ępuj ące zło ża kopalin: ° ,,Jamnica ˮ SR 65 – zło że siarki rodzimej (zło że rozpoznane wst ępnie), ° ,,Zaleszany dz. 197 ˮ IB 9574 – zło że surowców ilastych ceramiki budowlanej (eksploatacja zło ża zaniechana), ° ,,Zaleszany – Zawolski IV ˮ IB 12011 - zło że surowców ilastych ceramiki budowlanej (zło że rozpoznane szczegółowo), ° ,,Korona ˮ KN 15385 – zło że kruszyw naturalnych (zło że rozpoznane szczegółowo), ° ,,Dzierdziówka dz. 238 ˮ IB 6730 - zło że surowców ilastych ceramiki budowlanej (zło że rozpoznane szczegółowo), ° ,,Dzierdziówka ˮ KN 1695 – zło że kruszyw naturalnych (zło że rozpoznane wst ępnie), ° ,,Dzierdziówka dz. 143/1 ˮ KN 6843 – zło że kruszyw naturalnych (eksploatacja zło ża zaniechana), ° ,,Skowierzyn-Ró życki ˮ KN 13650 – eksploatowane zło że kruszyw naturalnych (obszar górniczy ustanowiony decyzj ą Z1:O ŚR IV-7511/II/12/09/10 Starosty Powiatu Stalowowolskiego z dnia 29.07.2010 r.), ° ,,Skowierzyn-Ró życki 2 ˮ KN 13944 – eksploatowane zło że kruszyw naturalnych (obszar górniczy ustanowiony decyzj ą Z1:OS-IV.7422.10.2017.AR Marszałka Województwa Podkarpackiego z dnia 3.04.2017 r.), Ponadto na terenie gminy Zaleszany znajduje si ę zło że surowców ilastych ceramiki budowlanej ,,Wólka Turebska ˮ IB 6299 , które zgodnie ze sporz ądzonym przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny ,,Bilansem Zasobów Złó ż Kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2016 r. ˮ zostało zaliczone do złó ż rezerwowych. Jednak zarówno w bazach danych PIG, jak i w Starostwie Powiatowym w Stalowej Woli brak jest informacji, na podstawie których mo żliwe byłoby ustalenie dokładnej lokalizacji tego zło ża. Warunki klimatyczne: Obszar gminy Zaleszany poło żony jest na pograniczu dwóch odr ębnych regionów klimatycznych Wy żyny Sandomierskiej (zaliczanej do typu klimatu wy żyn) i Kotliny Sandomierskiej (zaliczanej do typu podgórskich nizin). Kotlina Sandomierska posiada cechy klimatu bardziej kontynentalnego ni ż Wy żyna Sandomierska, zimy s ą chłodniejsze, a lata cieplejsze. Średnia roczna suma opadów na Wy żynie Sandomierskiej jest mniejsza ni ż w Kotlinie Sandomierskiej. Szczególnie charakterystyczny dla obszaru Zaleszan jest rozkład temperatury powietrza podczas pogodnych, cichych nocy, kiedy wyst ępuje zjawisko zalegania warstwy zimnego powietrza przy powierzchni ziemi. Na terenach o urozmaiconej rze źbie terenu zimne powietrze jako ci ęż sze zsuwa si ę zgodnie z sił ą grawitacji w dół i gromadzi w obni żeniach i zagł ębieniach terenowych, gdzie dochodzi do najwi ększych spadków temperatur. Kotlina Sandomierska jest w silniejszym stopniu ni ż Wy żyna Sandomierska nara żona na niebezpiecze ństwo przymrozków. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi tu 7,6 –7,7 oC, czas zalegania pokrywy śnie żnej waha si ę od 50 do 60 dni, a roczna suma opadów atmosferycznych kształtuje si ę na poziomie 600-670 mm. Maksymalna miesi ęczna suma opadów wynosi ok. 90 mm i przypada na miesi ąc lipiec, z kolei minimalna (34 mm) - na luty. Okres wegetacyjny jest stosunkowo długi i wynosi 205 –220 dni. Na całym, obszarze przewa żaj ą wiatry z kierunków wschodnich o pr ędko ści 3,1 –3,3 m/s. Zgodnie z „Roczn ą ocen ą jako ści powietrza w województwie podkarpackim za rok 2016”, opracowan ą w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska na zlecenie Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie, w obr ębie strefy podkarpackiej (do której nale ży gmina Zaleszany), zanieczyszczenia gazowe obj ęte programem bada ń na terenie województwa podkarpackiego w roku 2016, tj. dwutlenek siarki,

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany dwutlenek azotu, tlenek w ęgla, benzen i ozon (w kryterium ochrony zdrowia) oraz dwutlenek siarki, tlenki azotu i ozon (w kryterium ochrony ro ślin) osi ągały na terenie województwa st ęż enia nieprzekraczaj ące obowi ązuj ących dla tych substancji warto ści kryterialnych zarówno ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia, jak i ochron ę ro ślin. Pozwoliło to na zakwalifikowanie wszystkich stref z terenu województwa podkarpackiego pod wzgl ędem zanieczyszczenia powietrza tymi substancjami, dla obu kryteriów, do klasy A. Ponadto stref ę podkarpack ą zaliczono do klasy czysto ści „C” w kryterium ochrony zdrowia dla pyłu PM10, a tak że pod wzgl ędem średniorocznego st ęż enia w powietrzu pyłu PM2,5 (w dodatkowej klasyfikacji obejmuj ącej dopuszczalne st ęż enie średnioroczne na poziomie 20 µg/m 3 z terminem osi ągni ęcia do 1 stycznia 2020 r.) oraz benzo(a)piranu zawieszonego w pyle PM10. W aktualizacji „Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej” z 2016 roku wskazano działania dla strefy podkarpackiej w celu zmniejszenia średniorocznego st ęż enia pyłu PM10, PM2,5 oraz benzo(a)piranu. Najwa żniejsze z nich to: ° ogrzewanie mieszka ń lepszym jako ściowo paliwem (paliwo powinno posiada ć przynajmniej parametry: wilgotno ść – poni żej 15%, zawarto ść popiołu – poni żej 15%, kaloryczno ść – powy żej 21MJ/kg), ° rozbudowa sieci ciepłowniczej na obszarach, na których wyst ępuje zapotrzebowanie na ciepło sieciowe, ° stosowanie odpowiednich zapisów w regulaminach utrzymania porz ądku i czysto ści w gminach zakazuj ących spalania odpadów ulegaj ących biodegradacji na terenach ogrodów działkowych oraz ogrodów przydomowych, ° zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego musz ą wskazywa ć na stosowanie systemów grzewczych ograniczaj ących negatywny wpływ na jako ść powietrza. Dodatkowo musz ą zawiera ć ograniczenia w zakresie lokalizacji obiektów, których funkcjonowanie powoduje wzmo żone nat ęż enie ruchu takich jak centra logistyczne czy centra handlowe. W przypadku braku planów zagospodarowania przestrzennego w decyzjach o warunkach zabudowy nale ży wskazywa ć stosowanie systemów grzewczych ograniczaj ących negatywny wpływ na jako ść powietrza, ° prowadzenie akcji edukacyjnych z zakresu ochrony powietrza, ° utrzymanie w czysto ści dróg i ulic w celu ograniczenia unoszenia si ę zanieczyszcze ń pyłowych z podło ża, ° poprawa efektywno ści energetycznej obiektów budowlanych w ramach prowadzonych termomodernizacji lub zastosowania odnawialnych źródeł energii. Ponadto jako obowi ązki samorz ądu lokalnego w zakresie realizacji zało żeń Programu ochrony powietrza (w odniesieniu do gminy Zaleszany) wskazano: ° wymiana niskosprawnych źródeł spalania paliw w budynkach u żyteczno ści publicznej, ° termomodernizacja obiektów u żyteczno ści publicznej oraz budownictwo energooszcz ędne i pasywne, ° produkcja energii z odnawialnych źródeł energii w sektorze publicznym i mieszkaniowym, ° wsparcie finansowe działa ń zapisanych w Programach ograniczania niskiej emisji lub Planach Gospodarki Niskoemisyjnej w gminach, w których wyznaczono obszary przekrocze ń st ęż eń dopuszczalnych pyłu PM10 i PM2,5, ° rozbudowa infrastruktury zielonej, ° zapewnienie ogólnodost ępnej informacji o źródłach i wielko ściach emisji zanieczyszcze ń oraz obszarach zagro żenia zł ą jako ści ą powietrza, z wykorzystaniem systemów GIS, ° prowadzenie akcji edukacyjnych w zakresie ochrony powietrza, ° przekazywanie Zarz ądowi Województwa informacji o wydawanych decyzjach maj ących wpływ na realizacj ę programu zgodnie z art. 84 ust. 2 pkt 7 ustawy Prawo Ochrony Środowiska, ° przedkładanie corocznego sprawozdania z realizacji POP do Zarz ądu Województwa.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Wody powierzchniowe: Rzeka San, prawobrze żny dopływ Wisły, stanowi północno-wschodni ą granic ę gminy Zaleszany i płynie wzdłu ż niej na odcinku 16 km. Drug ą wa żną rzek ą jest Ł ęg, prawobrze żny dopływ Wisły, który z kolei płynie w jej zachodniej cz ęś ci. Teren gminy odwadniaj ą ponadto inne mniejsze rzeki i potoki: Osa (dopływ Ł ęgu), Stary San (dopływ Sanu) i Sanna (dopływ Wisły). Na około 80% powierzchni gminy wyst ępuje wysoki poziom wód gruntowych, st ąd znaczne obszary s ą podmokłe. Teren gminy jest porozcinany wieloma mniejszymi ciekami i rowami melioracyjnymi.

Fot. 15. Dolina Sanu w Dzierdziówce Fot. 16. Dolina Ł ęgu w K ępiu Zalesza ńskim

W rzece San najwi ększe przepływy notuje si ę: w zimowym półroczu hydrologicznym w kwietniu, w letnim w lipcu. W lipcu obserwuje si ę te ż najwy ższe przepływy średnie miesi ęczne. Amplituda stanów wody w rzece San dochodzi do 8 m. Na terenie gminy Zaleszany wyst ępuj ą nast ępuj ące Jednolite Cz ęś ci Wód Powierzchniowych (rysunek 7): ° Osa (kod RW200017219889), ° Dopływ spod Rozwadowa (kod RW20001722952), ° Stary San (kod RW20001722992), ° San od Rudni do uj ścia (kod PLRW20002122999), ° Sanna (kod PLRW200017219898), ° Łęg od Murynia do uj ścia (kod PLRW200019219899), ° Sokolniki (kod PLRW2000172198929), ° Wisła od Wisłoki do Sanu (kod PLRW20002121999).

Dla JCWP Osa okre ślono nast ępuj ące parametry (dane na podstawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, 2016): ° JCWP jest niemonitorowana, ° status JCWP– naturalna, ° aktualny stan lub potencjał JCWP – dobry, ° ocena ryzyka nieosi ągni ęcia celów środowiskowych – niezagro żona, ° wyznaczone cele środowiskowe: dobry stan ekologiczny, dobry stan chemiczny, ° odst ępstwo – nie.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Dla JCWP Dopływ spod Rozwadowa okre ślono nast ępuj ące parametry (dane na podstawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, 2016): ° JCWP jest monitorowana, ° status JCWP– naturalna, ° aktualny stan lub potencjał JCWP – dobry, ° ocena ryzyka nieosi ągni ęcia celów środowiskowych – niezagro żona, ° wyznaczone cele środowiskowe: dobry stan ekologiczny, dobry stan chemiczny, ° odst ępstwo – nie. Dla JCWP Stary San okre ślono nast ępuj ące parametry (dane na podstawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, 2016): ° JCWP jest niemonitorowana, ° status JCWP– naturalna, ° aktualny stan lub potencjał JCWP – zły, ° ocena ryzyka nieosi ągni ęcia celów środowiskowych – zagro żona, ° wyznaczone cele środowiskowe: dobry stan ekologiczny, dobry stan chemiczny, ° odst ępstwo – tak (Brak mo żliwo ści technicznych oraz dysproporcjonalne koszty. Z uwagi na nisk ą wiarygodno ść oceny i zwi ązany z tym brak mo żliwo ści wskazania przyczyn nieosi ągni ęcia dobrego stanu brak jest mo żliwo ści zaplanowania racjonalnych działa ń naprawczych. Zaplanowanie i wdro żenie jakichkolwiek działa ń b ędzie generowało nieuzasadnione koszty. W zwi ązku z tym w JCWP zaplanowano działanie maj ące na celu rozpoznanie rzeczywistego stanu ekologicznego – przeprowadzenie monitoringu badawczego. W przypadku potwierdzenia złego stanu po 2 latach wprowadzone zostanie działanie maj ące na celu rozpoznanie jego przyczyn. Takie etapowe post ępowanie pozwoli na racjonalne zaplanowanie niezb ędnych działa ń i zapewnienie ich wymaganej skuteczno ści). Dla JCWP San od Rudni do uj ścia okre ślono nast ępuj ące parametry (dane na podstawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, 2016): ° JCWP jest monitorowana, ° status JCWP– naturalna, ° aktualny stan lub potencjał JCWP – zły, ° ocena ryzyka nieosi ągnięcia celów środowiskowych – zagro żona, ° wyznaczone cele środowiskowe: dobry stan ekologiczny; mo żliwo ść migracji organizmów wodnych na odcinku cieku istotnego - San od uj ścia do Rudni, dobry stan chemiczny, ° odst ępstwo – tak (Brak mo żliwo ści technicznych. W zlewni JCWP nie zidentyfikowano presji mog ącej by ć przyczyn ą wyst ępuj ących przekrocze ń wska źników jako ści. Konieczne jest dokonanie szczegółowego rozpoznania przyczyn w celu prawidłowego zaplanowania działa ń naprawczych. Rozpoznanie przyczyn nieosi ągni ęcia dobrego stanu zapewni realizacja działa ń na poziomie krajowym: utworzenie krajowej bazy danych o zmianach hydromorfologicznych, przeprowadzenie pogł ębionej analizy presji pod k ątem zmian hydromorfologicznych, opracowanie dobrych praktyk w zakresie robót hydrotechnicznych i prac utrzymaniowych wraz z ustaleniem zasad ich wdra żania oraz opracowanie krajowego programu renaturalizacji wód powierzchniowych). Dla JCWP Sanna okre ślono nast ępuj ące parametry (dane na podstawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, 2016): ° JCWP jest niemonitorowana,

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

° status JCWP– naturalna, ° aktualny stan lub potencjał JCWP – zły, ° ocena ryzyka nieosi ągni ęcia celów środowiskowych – zagro żona, ° wyznaczone cele środowiskowe: dobry potencjał ekologiczny, dobry stan chemiczny, ° odst ępstwo – tak (Brak mo żliwo ści technicznych oraz dysproporcjonalne koszty. Z uwagi na nisk ą wiarygodność oceny i zwi ązany z tym brak mo żliwo ści wskazania przyczyn nieosi ągni ęcia dobrego stanu brak jest mo żliwo ści zaplanowania racjonalnych działa ń naprawczych. Zaplanowanie i wdro żenie jakichkolwiek działa ń b ędzie generowało nieuzasadnione koszty. W zwi ązku z tym w JCWP zaplanowano działanie maj ące na celu rozpoznanie rzeczywistego stanu ekologicznego – przeprowadzenie monitoringu badawczego. W przypadku potwierdzenia złego stanu po 2 latach wprowadzone zostanie działanie maj ące na celu rozpoznanie jego przyczyn. Takie etapowe post ępowanie pozwoli na racjonalne zaplanowanie niezb ędnych działa ń i zapewnienie ich wymaganej skuteczno ści). Dla JCWP Łęg od Murynia do uj ścia okre ślono nast ępuj ące parametry (dane na podstawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, 2016): ° JCWP jest monitorowana, ° status JCWP– naturalna, ° aktualny stan lub potencjał JCWP – zły, ° ocena ryzyka nieosi ągni ęcia celów środowiskowych – zagro żona, ° wyznaczone cele środowiskowe: dobry potencjał ekologiczny, dobry stan chemiczny, ° odst ępstwo – tak (Brak mo żliwo ści technicznych. W zlewni JCWP wyst ępuje presja komunalna. W programie działa ń zaplanowano działania podstawowe, obejmuj ące uporz ądkowanie gospodarki ściekowej, które s ą wystarczaj ące, aby zredukowa ć t ą presj ę w zakresie wystarczaj ącym dla osi ągni ęcia dobrego stanu. Z uwagi jednak na czas niezb ędny dla wdro żenia działa ń, a tak że okres niezb ędny aby wdro żone działania przyniosły wymierne efekty, dobry stan b ędzie mógł by ć osi ągni ęty do roku 2021. Wdro żenie skutecznych i efektywnych działa ń naprawczych wymaga szczegółowego rozpoznania wpływu zidentyfikowanej presji i mo żliwo ści jej redukcji. W bie żą cym cyklu planistycznym dokonano rozpoznania potrzeb w zakresie przywrócenia ci ągło ści morfologicznej w kontek ście dobrego stanu ekologicznego JCWP. W programie działa ń zaplanowano działanie budowa przepławki na istniejącym jazie w km 21+220, którego skutkiem b ędzie przywrócenie mo żliwo ści migracji ichtiofauny na wskazanym odcinku cieku w JCWP). Dla JCWP Sokolniki okre ślono nast ępuj ące parametry (dane na podstawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, 2016): ° JCWP jest niemonitorowana, ° status JCWP– naturalna, ° aktualny stan lub potencjał JCWP – zły, ° ocena ryzyka nieosi ągni ęcia celów środowiskowych – zagro żona, ° wyznaczone cele środowiskowe: dobry potencjał ekologiczny, dobry stan chemiczny, ° odst ępstwo – tak (Brak mo żliwo ści technicznych oraz dysproporcjonalne koszty. Z uwagi na nisk ą wiarygodno ść oceny i zwi ązany z tym brak mo żliwo ści wskazania przyczyn nieosi ągni ęcia dobrego stanu brak jest mo żliwo ści zaplanowania racjonalnych działa ń naprawczych. Zaplanowanie i wdro żenie jakichkolwiek działa ń b ędzie generowało nieuzasadnione koszty. W zwi ązku z tym w JCWP zaplanowano działanie maj ące na celu rozpoznanie rzeczywistego stanu ekologicznego – przeprowadzenie monitoringu badawczego. W przypadku potwierdzenia złego stanu po 2 latach

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

wprowadzone zostanie działanie maj ące na celu rozpoznanie jego przyczyn. Takie etapowe post ępowanie pozwoli na racjonalne zaplanowanie niezb ędnych działa ń i zapewnienie ich wymaganej skuteczno ści). Dla JCWP Wisła od Wisłoki do Sanu okre ślono nast ępuj ące parametry (dane na podstawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, 2016): ° JCWP jest monitorowana, ° status JCWP– silnie zmieniona cz ęść wód, ° aktualny stan lub potencjał JCWP – zły, ° ocena ryzyka nieosi ągni ęcia celów środowiskowych – zagro żona, ° wyznaczone cele środowiskowe: dobry potencjał ekologiczny; mo żliwo ść migracji organizmów wodnych na odcinku cieku istotnego - Wisła od Sanu do Wisłoki, dobry stan chemiczny, ° odst ępstwo – tak (Brak mo żliwo ści technicznych. W zlewni JCWP nie zidentyfikowano presji mog ącej by ć przyczyn ą wyst ępuj ących przekrocze ń wska źników jako ści. Konieczne jest dokonanie szczegółowego rozpoznania przyczyn w celu prawidłowego zaplanowania działa ń naprawczych. Rozpoznanie przyczyn nieosi ągni ęcia dobrego stanu zapewni realizacja działa ń na poziomie krajowym: utworzenie krajowej bazy danych o zmianach hydromorfologicznych, przeprowadzenie pogł ębionej analizy presji pod k ątem zmian hydromorfologicznych, opracowanie dobrych praktyk w zakresie robót hydrotechnicznych i prac utrzymaniowych wraz z ustaleniem zasad ich wdra żania oraz opracowanie krajowego programu renaturalizacji wód powierzchniowych.). JCWP wyst ępuj ące na terenie gminy Zaleszany zgodnie z Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły zostały zaliczone do obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest wa żnym czynnikiem w ich ochronie.

Rysunek 7. Rozmieszczenie JCWP płyn ących na terenie gminy Zaleszany

źródło: http://www.rdw.kzgw.gov.pl/

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Zgodnie z danymi Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie w roku 2016 na terenie gminy Zaleszany przeprowadzono badania wód powierzchniowych w 3 punktach pomiarowo-kontrolnych (ppk), z czego w dwóch przypadkach okre ślono jedynie stan chemiczny w ppk monitoringu obszarów chronionych. Dlatego w celu lepszego zobrazowania stanu JCWP na terenie gminy uzupełniono informacje o dane pochodz ące z roku 2015.

Tabela 2. Wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i oceny spełniania wymaga ń dodatkowych w punktach pomiarowo-kontrolnych w JCWP obj ętych badaniami w województwie podkarpackim w 2016 r. San od Rudni do Łęg od Murynia do Nazwa ocenianej jcw Sanna uj ścia uj ścia Kod ocenianej jcw PLRW200017219898 PLRW20002122999 PLRW200019219899 Kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL01S1601_3971 PL01S1601_1955 PL01S1601_1884 Nazwa punktu Sannna – Pączek San-Wrzawy Łęg-Gorzyce Gorzycki pomiarowo - kontrolnego Klasa elementów biologicznych IV - - Klasa elementów - - - hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Poni żej stanu - - (grupa 3.1 - 3.5) dobrego Klasa elementów fizykochemicznych - specyficzne zanieczyszczenia II - - syntetyczne i niesyntetyczne (3.6) Stan / potencjał ekologiczny w ppk Stan słaby - - monitoringu obszarów chronionych Stan chemiczny w ppk monitoringu Poni żej stanu Dobry Dobry obszarów chronionych dobrego Ocena spełniania wymogów dla Nie - - obszarów chronionych Stan w ppk monitoringu obszarów - - - chronionych Stan JCWP - - - Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2016 roku, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Rzeszów 2017

Tabela 3. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i oceny stanu wód w jednolitych cz ęś ciach wód rzecznych w województwie podkarpackim za 2015 r. Łęg od Murynia do Nazwa ocenianej jcw San od Rudni do uj ścia ujścia Kod ocenianej jcw PLRW20002122999 PLRW200019219899 Kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL01S1601_1955 PL01S1601_1884 Nazwa punktu San-Wrzawy Łęg-Gorzyce pomiarowo - kontrolnego Klasa elementów biologicznych III III Klasa elementów hydromorfologicznych II II Klasa elementów fizykochemicznych (grupa 3.1 - 3.5) II II Klasa elementów fizykochemicznych - specyficzne II I zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne (3.6) Stan / potencjał ekologiczny w ppk monitoringu Potencjał umiarkowany Potencjał umiarkowany obszarów chronionych Stan chemiczny w ppk monitoringu obszarów Dobry Dobry chronionych Ocena spełniania wymogów dla obszarów Nie Nie chronionych Stan w ppk monitoringu obszarów chronionych Zły Zły Stan JCWP Zły Zły Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w latach 2013-2015 r., Biblioteka Monitoringu Środowiska, Rzeszów 2016.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Stan czysto ści wód powierzchniowych w gminie Zaleszany nale ży uzna ć za niezadowalaj ący, zwłaszcza pod wzgl ędem elementów biologicznych. W porównaniu z analogicznym badaniem przeprowadzonym przez WIO Ś w 2014 roku ocena stanu JCWP „San od Rudni do uj ścia” pozostała bez zmian, natomiast w przypadku JCWP „Ł ęg od Murynia do uj ścia” stwierdzono popraw ę stanu wód pod wzgl ędem oceny elementów fizykochemicznych. Na terenie gminy Zaleszany istnieje ryzyko wyst ąpienia powodzi, w przypadku zaistnienia niekorzystnych zjawisk hydrogeologicznych – powodzi opadowych i roztopowych czy powstania zatorów. Zgodnie z mapami zagro żenia powodziowego opracowanymi w ramach projektu „ Informatyczny System Osłony Kraju” (ISOK) na terenie gminy wyst ępuje: ° obszar szczególnego zagro żenia powodzi ą, na którym prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (p=1%), ° obszar szczególnego zagro żenia powodzi ą, na którym prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (p=10%), ° obszar, na którym prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (p=0,2%), ° obszar nara żony na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego. Wy żej wymienione obszary zostały przedstawione na rysunku 8. Tereny te s ą w cało ści chronione wałami przeciwpowodziowymi głównego koryta Sanu oraz rzeki Ł ęg i s ą nara żone na niebezpiecze ństwo wyst ąpienia powodzi w przypadku ich uszkodzenia, przelania si ę wody przez wały lub ich przesi ąkania. Warunkiem unikni ęcia ewentualnego zagro żenia powodzi ą jest utrzymywanie wałów przeciwpowodziowych w należytym stanie technicznym, poprzez ich stał ą modernizacj ę celem eliminacji uszkodze ń i zniszcze ń.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Rysunek 8. Strefy zagro żenia powodziowego na terenie gminy Zaleszany

źródło: opracowanie własne na podstawie danych RZGW w Krakowie oraz na podstawie http://mapy.geoportal.gov.pl

Uwarunkowania glebowe: W zwi ązku z genetycznie odmiennymi środowiskami, aluwialnymi i dyluwialnymi, zró żnicowanie poszczególnych typów gleb na terenie gminy Zaleszany przybiera stosunkowo ostre granice. Na terasie rędzinnej, która zajmuje prawie 30% powierzchni gminy, zalegaj ą mady i gleby stosunkowo błotne, na terasie dyluwialnej za ś gleby bielicowe i bagienne. Wzdłu ż brzegu Sanu ci ągnie si ę terasa ł ęgowa stanowi ąca teren wylewowy. Doliny dopływów Sanu zalegaj ą piaski aluwialne, a obszary starorzeczy w okolicy Zbydniowa i Zaleszan składaj ą si ę ze zbielicowanych gleb darniowych wytworzonych z iłów i glin. Na obszarze gminy wśród gleb przewa żaj ą gleby średnie nale żą ce do klasy III a, III b, IV a. Gleby te stanowi ą około 74 % ogólnej powierzchni gminy. W tabeli 4. przedstawiono charakterystyk ę gleb wyst ępuj ących w poszczególnych miejscowo ściach gminy Zaleszany. Na rysunku 9 przedstawiono z kolei przestrzenne rozmieszczenie gleb organicznych (mułowych, torfowych i murszowatych) oraz gleb klas bonitacyjnych I-III.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Rysunek 9. Rozmieszczenie gleb klas bonitacyjnych II-III oraz gleb organicznych na terenie gminy Zaleszany

źródło: opracowanie własne na podstawie mapy glebowo-rolniczej dla gminy Zaleszany oraz http://mapy.geoportal.gov.pl

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Tabela 4. Charakterystyka gleb wyst ępuj ących w gminie Zaleszany Miejscowo ść Charakterystyka gleb

Na 95% powierzchni terenu wsi wyst ępuj ą mady. S ą to gleby próchniczne o korzystnych wła ściwo ściach fizycznych. Gleby te zalicza si ę do kompleksów przydatno ści rolniczej: pszennego bardzo dobrego (1), Dzierdziówka pszennego dobrego (2) i żytniego bardzo dobrego (4) oraz u żytków zielonych średnich (2z)

Poziom wody gruntowej znajduje si ę na gł ęboko ści 4- 8 m (miejscami zaledwie 0,5-2 m)

Gleby na terenie wsi wykazuj ą du że zró żnicowanie. Wyst ępuj ą tu gleby nale żą ce do kompleksów przydatno ści rolniczej: pszennego dobrego (2), żytniego bardzo dobrego (4), żytniego dobrego (5) i żytniego słabego (6). S ą to w wi ększo ści gleby Kępie Zalesza ńskie brunatne wytworzone z glin i piasków gliniastych. W obni żeniach terenu, w zlewni potoku Osa, wyst ępuj ą mady

Wody gruntowe wyst ępuj ą na gł ęboko ści 3-5 m (obni żeniach 0,5-2 m)

W północno-zachodniej cz ęś ci wsi wyst ępuj ą gleby gliniaste, brunatne, zaliczane do kompleksu przydatno ści rolniczej pszennego dobrego (2). W pozostałej cz ęś ci wsi przewa żaj ą gleby Kotowa Wola wytworzone z piasków, nale żą ce do kompleksów żytniego dobrego (5) i żytniego słabego (6)

Woda gruntowa znajduje si ę na gł ęboko ści 1,5-5 m (w obniżeniach 0,5-1 m)

Na wi ększo ści obszaru wsi wyst ępuj ą gleby wytworzone z utworów pyłowych. S ą to gleby kompleksów przydatno ści rolniczej: pszennego bardzo dobrego (1), pszennego dobrego (2), żytniego bardzo Majdan Zbydniowski dobrego (4), żytniego dobrego (5) i żytniego słabego (6)

Poziom wód gruntowych znajduje si ę na gł ęboko ści 2- 5 m

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Na terenie wsi wyst ępuj ą gleby pochodzenia aluwialnego - mady, o składzie mechanicznym pyłów, glin i iłów. Grunty orne tworz ą w wi ększo ści kompleks przydatno ści rolniczej pszenny dobry (2) - Motycze Szlacheckie 95% gruntów ornych i u żytków zielonych średnich (2z). Przewa żaj ą grunty III klasy bonitacyjnej z niewielk ą ilo ści ą II i IV klasy

Poziom wody gruntowej wyst ępuje na gł ęboko ści od 0,4 m do 2 m

Na przewa żaj ącym obszarze wsi materiałem glebotwórczym s ą piaski słabo gliniaste i gliniaste w wi ększo ści pylaste, wodnego pochodzenia (starych tarasów akumulacyjnych). Przewa żaj ą gleby żytnio- ziemniaczane dobre i słabe zaliczane do kompleksów Obojna przydatno ści rolniczej: żytniego dobrego (5) i żytniego słabego (6). Stanowi ą one 66% powierzchni gruntów ornych w całej miejscowo ści

Poziom wód gruntowych jest zró żnicowany i wyst ępuje na gł ęboko ści od l do 6 m

W północnej cz ęś ci wsi, w dolinie Sanu wyst ępuj ą utwory aluwialne na terasach akumulacyjnych, na których wykształciły si ę mady. S ą to najlepsze gleby na terenie wsi, nale żą ce do kompleksu przydatno ści rolniczej pszennego bardzo dobrego (1) i pszennego dobrego (2). Na pozostałym terenie dominuj ą gleby wytworzone z piasków zaliczane do kompleksów: Pilchów żytniego dobrego (5), żytniego słabego (6) i żytniego bardzo słabego (7)

Poziom wód gruntowych w cz ęś ci północnej wsi wyst ępuje na gł ęboko ści 0,5-2 m i zale żny jest od poziomu wody w rzece San. W cz ęś ci południowej poziom wód gruntowych wyst ępuje na gł ęboko ści od 1,5 do 6 m

Na terenie wsi wyst ępuj ą gleby pochodzenia aluwialnego – mady. W wi ększo ści s ą to grunty II i III klasy bonitacyjnej, zaliczone do kompleksu przydatno ści rolniczej: pszennego bardzo dobrego (1), Skowierzyn pszennego dobrego (2) i żytniego bardzo dobrego (4)

Poziom wody gruntowej znajduje si ę na gł ęboko ści 2- 5 m

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Gleby na terenie wsi wykazuj ą du że zró żnicowanie. W jej północnej cz ęś ci, w dolinie rzeki San, wyst ępuj ą mady wykształcone na terenach akumulacyjnych. S ą to najlepsze gleby tworz ące kompleksy przydatno ści rolniczej: pszenny bardzo dobry (1), pszenny dobry Turbia (2) i żytni bardzo dobry (4). W pozostałej cz ęś ci wyst ępuj ą piaski gliniaste, b ędące utworami starych tarasów akumulacyjnych

Poziom wód gruntowych wyst ępuje na gł ęboko ści od 0,5 do 2 m (na wy ższych terasach od 1,5 do 4 m)

Na wi ększo ści obszaru wsi wyst ępuj ą mady brunatne wykształcone z pyłów, iłów i gliny. S ą to gleby zaliczane głównie do kompleksów przydatno ści rolniczej: pszennego bardzo dobrego (1), pszennego Wólka Turebska dobrego (2), żytniego bardzo dobrego (4) i żytniego dobrego (5)

Poziom wód gruntowych znajduje si ę na gł ęboko ści 0,5-3 m

W cz ęś ci północnej od strony wsi Skowierzyn wyst ępuj ą mady, w pozostałej cz ęści wsi s ą to gleby starych tarasów akumulacyjnych, wytworzone z piasków gliniastych i glin. W wi ększo ści s ą to gleby Zaleszany III i IV klasy bonitacyjnej, które tworz ą kompleks przydatno ści rolniczej: pszenny dobry (2) i żytni bardzo dobry (4)

Poziom wód gruntowych wyst ępuje na gł ęboko ści 3- 8m

Na terenie wsi, w jej północnej cz ęś ci, wyst ępuj ą mady wykształcone na terasach rzecznych. S ą to z reguły gleby próchniczne, tworz ące kompleks przydatno ści rolniczej pszenny dobry (2). Na Zbydniów pozostałej cz ęś ci wsi występuj ą gleby wytworzone z utworów starych tarasów akumulacyjnych (od glin i pyłów do piasków słabo gliniastych)

Woda gruntowa znajduje si ę na gł ęboko ści 1,5-5 m

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy w Zaleszanach

Zewn ętrzne powi ązania przyrodnicze: Północn ą granic ę gminy Zaleszany stanowi dolina Sanu. Z kolei przez południowo-zachodni ą cz ęść gminy przepływa rzeka Ł ęg. Przebiegaj ą one przez teren gminy równole żnikowo, w zwi ązku z czym wa żną rol ę w utrzymaniu ci ągło ści ekologicznej na tym obszarze pełni ą tereny le śne oraz doliny rzeczne w centralnej cz ęś ci gminy (zwłaszcza w rejonie doliny Starego Snu). Ponadto w południowej i południowo-wschodniej cz ęś ci gminy Zaleszany wyst ępuj ą lasy, b ędące pozostało ści ą dawnej Puszczy Sandomierskiej. Ww. struktury przyrodnicze tworz ą 3 korytarze ekologiczne, wchodz ące w skład Południowo-Centralnego Korytarza

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Ekologicznego (KPdC) o randze paneuropejskiej: Puszcza Sandomierska-Lasy Janowskie (GKPd-7a), Dolina Sanu (KPd-2C) i Puszcza Sandomierska (GKPd-7). Za ich po średnictwem w skali regionalnej wytworzyła si ę sie ć powi ąza ń przyrodniczych mi ędzy wa żnymi obszarami obj ętymi ochron ą na podstawie przepisów z zakresu ochrony przyrody, m.in. pomi ędzy Parkiem Krajobrazowym Lasy Janowskie, obszarami OSO Natury 2000: Puszcza Sandomierska i Lasy Janowskie oraz obszarami SOO Natury 2000: Dolina Górnej Wisły, Uroczyska Lasów Janowskich czy Dolina Dolnego Sanu.

Rysunek 10. Zewn ętrzne powi ą zania przyrodnicze gminy Zaleszany

źródło: Opracowanie własne na podstawie http://mapa.korytarz.pl oraz na podstawie http://mapy.geoportal.gov.pl

Obszary i obiekty prawnie chronione:

W granicach gminy Zaleszany znajduj ą si ę nast ępuj ące obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów odr ębnych z zakresu ochrony przyrody. Są to: ° Obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Dolina Dolnego Sanu (PLH180020), ° Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Puszcza Sandomierska (PLB180005), ° Obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Enklawy Puszczy Sandomierskiej (PLH180055), ° drzewa uznane za pomniki przyrody (28 drzew). Obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Dolina Dolnego Sanu (PLH180020) Został on ustanowiony na mocy Decyzji Komisji Europejskiej z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyj ęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów maj ących znaczenie dla

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Wspólnoty składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny. Na terenie gminy Zaleszany obejmuje on centraln ą i północn ą cz ęść gminy. Znajduje si ę on w Kotlinie Sandomierskiej na wysoko ści 140-225 m n.p.m. i obejmuje najbardziej cenne przyrodniczo fragmenty doliny dolnego Sanu na odcinku Jarosław -uj ście. Zasadniczymi elementami budowy doliny rzecznej są dwa poziomy terasowe holoce ńskie oraz terasa plejstoce ńska. Współczesny San, pomimo regulacji, zachowuje cechy rzeki roztopowej. W dolinie dominuje krajobraz rolniczy - siedliska rolnicze zajmuj ą ponad połow ę powierzchni, jedn ą czwart ą -siedliska ł ąkowe i zaro ślowe, prawie jedn ą pi ątą - wody Sanu. Lasy iglaste, li ściaste oraz obszary zantropogenizowane stanowi ą zdecydowan ą mniejszo ść . Zidentyfikowano tu 14 typów siedlisk przyrodniczych z Zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Najwi ększe znaczenie maj ą: kompleks zbiorowisk przykorytowych (ł ęgi wierzbowe, ziołoro śla i pionierska ro ślinno ść na piaszczystych odsypach i namuliskach). Istotn ą rol ę w dolinie odgrywaj ą tak że ró żnego typu ekstensywnie użytkowane ł ąki oraz liczne starorzecza z bogat ą flor ą wodn ą. Na suchych ł ąkach i pastwiskach oraz na kraw ędziach erozyjnych wyst ępuj ą ciekawe zbiorowiska kserotermiczne. Flor ę i faun ę cechuje znaczne bogactwo, wykazano tu 19 gatunków z Zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Wyst ępuj ą tu istotne regionalnie populacje modraszka teleiusa, modraszka nausithousa, wydry i bolenia. W dolinie wyst ępuj ą równie ż takie gatunki ro ślin jak storczyk cuchn ący, ró ża francuska, pi ęciornik skalny, powojnik prosty, kotewka orzech wodny oraz owad: modliszka zwyczajna. Wody Sanu i jej dopływów s ą siedliskiem cennych gatunków ryb z Zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Dorzecze Sanu obj ęte jest krajowym programem restytucji ryb w ędrownych (certy, troci w ędrownej, łososia i jesiotra ostronosego). Dopływy Sanu prezentuj ą walory potencjalnych tarlisk i siedlisk w ędrownych ryb pr ądolubnych o znaczeniu europejskim. Celem ochrony w obszarze jest zachowanie mozaiki siedliskowej charakterystycznej dla wi ększych dolin rzecznych. Obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Enklawy Puszczy Sandomierskiej (PLH180055) Obszar poło żony jest w centralnej cz ęś ci Kotliny Sandomierskiej, pokrytej w du żej mierze przez lasy. Zajmuje Równin ę Tarnobrzesk ą oraz północn ą, kraw ędziow ą cz ęść Płaskowy żu Kolbuszowskiego. W obr ębie gminy Zaleszany zajmuje on niewielki teren w południowej cz ęś ci gminy, w miejscowo ściach Kotowa Wola i Obojna. Na pokryw ę geologiczn ą tego terenu składaj ą si ę utwory pochodzenia fluwialnego, fluwioglacjalnego i glacjalnego, które zalegaj ą na nieprzepuszczalnych iłach mioce ńskich. Taki układ warstw sprzyja zachowaniu wilgotno ści podło ża pomimo przeprowadzonych tu melioracji. Znamienn ą cech ą obszaru jest du ży kontrast siedliskowy, wyst ępuj ący cz ęsto pomi ędzy s ąsiaduj ącymi płatami ro ślinno ści. Z jednej strony s ą to ekosystemy wykształcone na piaszczystym i wybitnie suchym podło żu, z drugiej za ś poło żone w lokalnych obni żeniach i silnie uwilgotnione. Kotlina Sandomierska jest regionem o stosunkowo du żych, jak na t ą cz ęść Polski, wpływach klimatu atlantyckiego. Celem ochrony w obszarze OZW Enklawy Puszczy Sandomierskiej jest zachowanie oraz przywrócenie do wła ściwego stanu ochrony siedliska suchych wrzosowisk oraz wyst ępuj ących w nim gatunków owadów jak pachnica d ębowa, modraszek telejus, modraszek nausitous i ślaczko ń szafraniec. Na poziomie regionalnym obszar pełni równie ż istotn ą rol ę w ochronie siedlisk zmiennowilgotnych ł ąk trz ęś licowych oraz ni żowych i górskich świe żych ł ąk u żytkowanych ekstensywnie, a tak że kumaka nizinnego. Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Puszcza Sandomierska (PLB180005) Aktualne granice obszaru okre śla Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 05.09.2007 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz.U.07.179.1275). W obr ębie gminy Zaleszany obejmuje on niewielki fragment ł ąk w rejonie południowo-zachodniej granicy gminy. Obszar le ży na wysoko ści 145 -253 m n.p.m. i obejmuje mozaik ę lasów (prawie połowa powierzchni obszaru) i terenów rolniczych uprawianych ekstensywnie (prawie jedna trzecia) z torfowiskami, wrzosowiskami, murawami i wydmami. Obszar odwadniaj ą prawobrze żne dopływy Wisły - rzeki Ł ęg i Trze śniówka. Rzeka Ł ęg wraz z dopływami Przywr ą i Zyzog ą zachowały w znacznej cz ęś ci swój naturalny charakter.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Obszar stanowi bardzo cenn ą ostoj ę wielu gatunków ptaków. W Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej wymienione zostały gatunki wyst ępuj ących tu ptaków: nur rdzawoszyi, nur czarnoszyi, b ąk, b ączek, ślepowron, czapla biała, czapla purpurowa, bocian czarny, bocian biały, podgorzałka, trzmielojad, kania czarna, bielik, gado żer, błotniak stawowy, orlik krzykliwy, rybołów, kobczyk, sokół w ędrowny, kropiatka, zielonka, derkacz, żuraw, batalion, dubelt, rybitwa rzeczna, rybitwa białow ąsa, rybitwa czarna, lelek, zimorodek, kraska, dzi ęcioł zielonosiwy, dzi ęcioł czarny, dzi ęcioł średni, dzi ęcioł białogrzbiety, lerka, świergotek polny, podró żniczek, jarz ębatka, muchołówka mała, g ąsiorek, ortolan, cietrzew, dzi ęcioł białoszyi. Do ptaków migruj ących, regularnie tu wyst ępuj ących, a nie wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej nale żą : perkozek, perkoz rdzawoszyi, g ęgawa, płaskonos, g ągoł, nurog ęś , pustułka, kobuz, kszyk, słonka, rycyk, kulik mniejszy, kulik wielki, samotnik, turkawka, dudek, kr ętogłów, dzi ęcioł zielony, słowik szary, świerszczak, strumieniówka, brz ęczka, w ąsatka, srokosz, potrzeszcz. Pomniki przyrody Pomniki przyrody na terenie gminy Zaleszany zostały ustanowione na podstawie nast ępuj ących aktów prawnych: ° Zarz ądzenia Nr 34 Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 30 grudnia 1988 r. w sprawie uznania tworów przyrody za pomniki przyrody (Dz. U. Woj. Tarnobrzeskiego Nr 1, poz. 2 z dnia 10.01.1989 r.), ° Rozporz ądzenia Nr 6 Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 28.06.1991 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody (Dz. U. Woj. Tarnobrzeskiego Nr 9, poz. 187 z dnia 15.07.1991 r.), ° Rozporz ądzenia nr 2 Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 4 marca 1997 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody (Dz. U. Woj. Tarnobrzeskiego Nr 5, poz. 41 z dnia 04.03.1997 r.). Na terenie gminy Zaleszany znajduje si ę 20 pomników przyrody (w tym 4 grupy drzew). Zostały one przedstawione w tabeli 5. Tabela 5. Pomniki przyrody na terenie gminy Zaleszany lp. gatunek lokalizacja obwód/wysoko ść Zaleszany (w zachodnim naro żniku parku 1 dąb szypułkowy 430 cm/22 m podworskiego) Zaleszany (przy wschodniej granicy parku 295, 340, 345 2 3 jesiony wyniosłe podworskiego) cm/21-24 m Zbydniów (park podworski w s ąsiedztwie dawnej 295 cm/28 m 3 2 jesiony wyniosłe kaplicy) 410 cm/30 m 4 buk pospolity Zbydniów (w płd.-zach. cz ęś ci parku podworskiego) 290 cm/26 m Zbydniów (w płd.-zach. cz ęś ci parku podworskiego 5 dąb szypułkowy 350 cm/22 m w pobli żu kapliczki) 190 cm/20 m 6 2 sosny wejmutki Zbydniów (zachodnia cz ęść parku podworskiego) 210 cm/23 m Zbydniów (park podworski, ok. 50 m na północ od 7 topola biała 470 cm/25,5 m dworu) Zbydniów (przy płn.-zach. granicy parku 8 dąb szypułkowy 350 cm/20 m podworskiego) Kotowa Wola (płd.-zach. naro żnik dawnego 9 dąb szypułkowy 320 cm/25 m zało żenia dworskiego) 10 dąb szypułkowy Zaleszany (na terenie plebanii) 380 cm/20 m Zbydniów (na pocz ątku alei orzacha czarnego 11 dąb szypułkowy 390 cm/25 m prowadz ącej do parku podworskiego) Zbydniów (za zabudowaniami gospodarczymi, od 12 dąb szypułkowy ok. 300 cm/25 m strony zachodniej) 13 dąb szypułkowy Zbydniów (na terenie SKR) 330 cm/21 m Zbydniów (ok. 20 m od drogi Stalowa Wola- 14 dąb szypułkowy 530 cm/20 m Sandomierz) 15 klon pospolity Kotowa Wola (park podworski – ok. 50 m na 300 cm/22 m

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

południe od budynku szkoły) Zbydniów (ok. 20 m od drogi Stalowa Wola- 16 dąb szypułkowy 500 cm/20 m Sandomierz) Zbydniów (na pocz ątku alei prowadz ącej do parku 17 dąb szypułkowy 390 cm/25 m podworskiego) Kotowa Wola (park podworski, po płd. stronie 18 lipa drobnolistna 520 cm/23 m dworu w s ąsiedztwie boiska) Zbydniów (wzdłu ż drogi prowadz ącej do parku obwód od 100 do 19 6 orzechów czarnych podworskiego) 300 cm 20 kasztanowiec Turbia obwód 325 cm

Opracowanie własne na podstawie danych z Urz ędu Gminy Zaleszany

Fot. 17 . Sosny wejmutki w parku podworskim w Fot. 18. Dąb szypułkowy w Zaleszanach Zbydniowie

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Rysunek 11. Obszary i obiekty przyrodnicze obj ęte ochron ą na terenie gminy Zaleszany

źródło: opracowanie własne na podstawie http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/ oraz na podstawie http://mapy.geoportal.gov.pl

Charakterystyka poszczególnych ekosystemów oraz ocena ich odporno ści na degradacj ę i zdolno ści do regeneracji: Lasy: Lasy na terenie gminy Zaleszany zajmuj ą ok. 1230 ha, co stanowi ok. 15 % jej ogólnej powierzchni. Najwi ęcej zalesionych terenów znajduje si ę w miejscowo ściach: Obojna (ok. 474 ha), Kotowa Wola (ok. 267 ha) i Zbydniów (ok. 241 ha). Lasy na terenie gminy stanowi ą resztki dawnej Puszczy Sandomierskiej, która porastała kiedy ś niemal cały obszar Kotliny Sandomierskiej. W zwi ązku z działalno ści ą osadnicz ą lasy zacz ęto wycina ć, rozpoczynaj ąc od dolin rzek Wisły, Sanu i Wisłoki. Zdecydowanie dominuj ą lasy nale żą ce do Skarbu Pa ństwa. S ą one administrowane przez Nadle śnictwo Rozwadów. Najcz ęś ciej wyst ępuj ącym typem siedliskowym lasu w centralnej cz ęś ci gminy jest las mieszany świe ży (LM Św), gdzie dominuj ącymi gatunkami drzewostanu s ą: grab, d ąb bezszypułkowy, brzoza i sosna. W południowej cz ęś ci gminy Zaleszany, w miejscowo ści Obojna, najcz ęś ciej wyst ępuj ącymi typami siedliskowymi lasu s ą z kolei siedliska bagienne: bór mieszany bagienny (BMb), w którym dominuj ącym gatunkiem drzewostanu jest sosna oraz ols (OL), gdzie dominuje olsza czarna. W śród lasów wyst ępuj ących w południowej cz ęś ci miejscowo ści Kotowa Wola najcz ęś ciej wyst ępuj ącym typem siedliskowym lasu jest las wilgotny (LW), gdzie gatunkiem dominuj ącym jest brzoza. Odporno ść na degradacj ę i zdolno ść do regeneracji drzewostanów zale żna jest od ich wieku, składu gatunkowego i wyst ępuj ących presji. Lasy na terenie gminy poło żone s ą poza zasi ęgiem oddziaływania zakładów przemysłowych.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Na terenie gminy Zaleszany wyst ępuj ą lasy ochronne, których status wynika z poło żenia w odległo ści mniejszej ni ż 10 kilometrów od granic administracyjnych miasta Stalowa Wola (zgodnie z art. 15 pkt 7 lit. a ustawy z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach w granicach administracyjnych miast i w odległo ści do 10 km od granic administracyjnych miast licz ących ponad 50 tys. mieszka ńców). Ich przestrzenne rozmieszczenie zostało przedstawione na rysunku 12.

Rysunek 12. Lasy ochronne na terenie gminy Zaleszany

źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych o Lasach

Ekosystemy ł ąkowe i pastwiska, zadrzewienia i nieu żytki o cechach naturalnych: Poza terenami le śnymi, najwy ższe warto ści przyrodnicze reprezentuj ą ł ąki, pastwiska oraz nieu żytki, które razem zajmuj ą ok. 19,6% powierzchni gminy Zaleszany. Wynika to przede wszystkim z ich stosunkowo ekstensywnego u żytkowania i wysokiego zró żnicowania gatunkowego. Urozmaicone zadrzewieniami i zakrzewieniami, poło żone w zdecydowanej wi ększo ści w sąsiedztwie doliny Sanu i Starego Sanu oraz na podmokłych terenach w południowej cz ęś ci gminy w s ąsiedztwie doliny rzeki Ł ęg, tworz ą lokalnie bardzo wa żne dla zwierz ąt płaty ekologiczne. Bior ąc pod uwag ę stopie ń uwilgotnienia podłoża, nie s ą to ł ąki podmokłe, co czyni je korzystnymi do wspominanej hodowli. Pod tym wzgl ędem najlepsze warunki wyst ępuj ą w Majdanie Zbydniowskim i Kotowej Woli, w których u żytki zielone zajmuj ą ok. 20% ogólnej powierzchni. Ekosystemy ł ąkowe z zadrzewieniami cechuj ą si ę dobrymi zdolno ściami regeneracyjnymi, wykazuj ąc si ę te ż wysok ą odporno ści ą na degradacj ę. Sprzyja temu równie ż fakt, i ż du ża cz ęść trwałych u żytków zielonych na terenie gminy jest poło żona na stosunkowo dobrych glebach (kompleks przydatno ści rolniczej 2z).

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Nale ży pami ęta ć, że przeznaczanie ł ąk na grunty rolne lub inne formy zagospodarowania doprowadza do całkowitego zniszczenia półnaturalnej szaty ro ślinnej, a wi ęc sytuacji, w której regeneracja jest bardzo trudna. Podobnie w przypadku zaniechania koszenia czy wypasu, zbiorowiska te, na skutek naturalnej sukcesji, mog ą zatraci ć swoje wła ściwo ści przyrodnicze.

Fot. 19. Trwałe u żytki zielone w rejonie doliny Sanu Obszary mokradłowe: Wyst ępuj ą one na terenie gminy głównie w pobli żu ekosystemów ł ąkowych w północnej i południowej cz ęś ci gminy, w przegł ębieniach dolin, cieków oraz obni żeń wytopiskowych. Na terenach tych wyst ępuje ro ślinno ść bagienna i torfowiskowa. S ą to najbardziej naturalne stanowiska ro ślinne na terenie gminy. Pełni ą one funkcje zbiorników małej retencji, charakteryzuj ą si ę du żą ró żnorodno ści ą biologiczn ą i dlatego nale ży je chroni ć przed zmian ą u żytkowania. Pola uprawne: Najwi ększe areały gruntów uprawnych znajduj ą si ę w północno–zachodniej i północno-wschodniej cz ęś ci gminy. Ich ł ączna powierzchnia razem z sadami wynosi ok. 4217 ha. Według danych GUS w 2010 r. powierzchnia zasiewów wyniosła 1 708,44 ha, z czego zdecydowan ą wi ększo ść (ok. 1 200 ha) stanowiły zbo ża. Uprawy te charakteryzuj ą si ę nisk ą ró żnorodno ści ą biologiczn ą.

Funkcja środowiskowa pól uprawnych na terenie gminy Zaleszany wynika z aktywno ści biologicznej i bezpo średniego s ąsiedztwa ze strukturami przyrodniczymi wy ższego rz ędu tj. ł ąkami o cechach naturalnych, nieu żytkami, zadrzewieniami i lasami. Stanowi ą one niejako uzupełnienie i bufor dla środowisk o wy ższej randze przyrodniczej. W aspekcie odporno ści na degradacj ę i zdolno ści do regeneracji, pola uprawne s ą ogniwem niezwykle słabym. Decyduje o tym przede wszystkim bardzo ograniczony skład gatunkowy – zazwyczaj jeden gatunek. Monokultury rolne s ą nara żone na infekcje grzybowe i bakteryjne, spustoszenie na uprawach mog ą czyni ć szkodniki owadzie. St ąd wynika potrzeba stosowania środków ochrony ro ślin. Ziele ń terenów zurbanizowanych: Ziele ń towarzysz ąca zabudowie jest zró żnicowania, zale ży od jej lokalizacji, charakteru oraz zagospodarowania działki. Na niektórych, szczególnie wi ększych posesjach zbiorowiska ro ślinne maj ą charakter typowo ozdobny, dominuj ą tu trawniki, krzewy i drzewa cz ęsto gatunków introdukowanych, oraz byliny kwitn ące (poszczególne gatunki dobierane s ą na podstawie wygl ądu, a ich nadrz ędn ą funkcj ą jest poprawa estetyki). Ogrody przydomowe s ą najcz ęś ciej nieznacznych rozmiarów.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Udział terenów zieleni publicznej w gminie jest stosunkowo niewielki. Nale ży do nich zaliczy ć przede wszystkim parki podworskie w Zaleszanach, Zbydniowie i Kotowej Woli, a tak że ogródki działkowe w K ępiu Zalesza ńskim. W aspekcie odporno ści na degradacj ę i zdolno ści do regeneracji tereny zurbanizowane są przestrzeniami problemowymi, dla których trudno jest jednoznacznie okre śli ć analizowane cechy środowiska. W przypadku zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej udział powierzchni biologicznie czynnej jest stosunkowo wysoki, dlatego te ż powstałe tam środowiska funkcjonuj ą prawidłowo. W przypadku terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i produkcyjno–usługowej odporno ść terenów zieleni na degradacj ę jest nieco ni ższa, głównie ze wzgl ędu na wi ększ ą intensyfikacj ę zagospodarowania obszaru. Nale ży przy tym pami ęta ć, że odporno ść zieleni terenów zurbanizowanych na degradacj ę i zdolno ść do regeneracji w du żym stopniu jest kształtowana przez człowieka np. poprzez dobór gatunków, czy zabiegi piel ęgnacyjno–porz ądkowe. Warto zauwa żyć, i ż dzi ęki ograniczonej „inwazyjno ści” zabudowy, struktury zieleni jej towarzysz ącej pozostaj ą w wi ęzi ekologicznej z otaczaj ącymi terenem tj. lasami, zadrzewieniami, polami, ł ąkami i nieu żytkami. Świat ro ślinny i zwierz ęcy: Flora zbiorowisk, szczególnie wodnych, bagiennych i torfowiskowych jest niezwykle bogata. Stwierdzono tu wyst ępowanie wielu gatunków ro ślin chronionych obj ętych ochron ą ścisł ą i cz ęś ciow ą, z listy gatunków ro ślin podlegaj ących ochronie gatunkowej, do których nale ży zaliczy ć przede wszystkim takie ro śliny jak: gr ąż el żółty, grzebienie białe, zespół turzycy bagiennej, storczyk, widłak jałowcowaty, widłak torfowy, salwina pływaj ąca, kotewka (jadalny orzech wodny),odmiany rosiczki. Ró żnorodno ść szaty ro ślinnej, sprzyja wyst ępowaniu du żej liczby gatunków zwierz ąt. Wyst ępuj ą tu: dziki, lisy, pi żmaki, kuny, sarny, jelenie. Na terenach otwartych wyst ępuje zwierzyna drobna: ba żanty, zaj ące, kuropatwy. Do cenniejszych gatunków zwierz ąt wyst ępuj ących na gminy powiatu mo żemy zaliczy ć: bobry, borsuki, jenoty, bociany czarne i białe, daniele, orzesznic ę, krogulca, dzi ęcioła czarnego, nietoperze (kilka gatunków), przechodnio łosia. Stwierdzono tu wyst ępowanie 4 gatunków zwierz ąt, które z uwagi na swoj ą rzadko ść znalazły si ę na „Czerwonej Li ście Zwierz ąt Ginących i Zagro żonych w Polsce” (Głowaci ński 2002). Są to głuszec, bocian czarny, orzeł bielik –zaklasyfikowane jako krytycznie zagro żone oraz wilk zakwalifikowany jako bliski zagro żeniu. Na uwag ę zasługuje równie ż bardzo rzadko spotykana w Polsce modliszka. Puszcza Sandomierska jest obecnie jedynym w kraju zwartym obszarem wyst ępowania modliszki. Główne źródła zagro żeń środowiska: Zagro żenia dla wód powierzchniowych i podziemnych: ° odprowadzanie ścieków komunalnych do wód powierzchniowych bądź gromadzenie ich w nieszczelnych zbiornikach, ° niewła ściwe składowanie obornika i gnojowicy na terenach wiejskich, ° zanieczyszczenia obszarowe – spływy powierzchniowe z u żytków rolnych, spowodowane niewła ściwym stosowaniem nawozów sztucznych i organicznych oraz środków ochrony ro ślin, ° deponowanie odpadów (tzw. dzikie wysypiska) w ciekach wodnych oraz na powierzchni terenu. Zagro żenia dla powietrza atmosferycznego: ° niska emisja – zwi ązana jest z wykorzystywaniem w ęgla jako głównego paliwa do wytwarzania ciepła w gospodarstwach domowych zaopatrywanych z indywidualnych systemów grzewczych, ° emisja ze źródeł komunikacyjnych – za najbardziej zagro żone nale ży uzna ć tereny w s ąsiedztwie drogi krajowej nr 77. Zagro żenia dla gleb i powierzchni terenu: ° nadmierne zakwaszenie gleb – prowadzi do obni żenia ich jako ści. Sprzyjaj ą mu czynniki antropogeniczne, takie jak: zanieczyszczenie powietrza, składowanie kwa śnych i kwasotwórczych odpadów, czy stosowanie nawozów fizjologicznie kwa śnych,

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Zagro żenia dla terenów zieleni: ° nadmierna wycinka drzew w ramach piel ęgnacji zieleni, ° przekształcanie terenów w sąsiedztwie dolin rzecznych, np.: pod uprawy rolne, ° presja zabudowy na obszary bezpo średnio s ąsiaduj ące z terenami le śnymi.

Ocena stanu ochrony i u żytkowania zasobów przyrodniczych oraz stanu zachowania walorów krajobrazowych, w tym krajobrazu kulturowego: Zasoby przyrodnicze oraz warto ści krajobrazowe na analizowanym obszarze s ą do ść wysokie i dobrze zachowane. Najcenniejsze pod tym wzgl ędem tereny s ą chronione w postaci obszarów sieci NATURA 2000. Najwi ększym walorem przyrodniczo–krajobrazowym gminy jest obecno ść dolin rzecznych, wzdłu ż których ukształtowały si ę rozległe powierzchnie trwałych użytków zielonych oraz tereny le śne. Nale ży równie ż zwróci ć uwag ę na fakt, iż zabudowa na terenie poszczególnych miejscowo ści ma z reguły zwarty charakter, co równie ż pozytywnie wpływa na krajobraz.

Krajobraz kulturowy jest reprezentowany przez przede wszystkim przez obszary i obiekty zabytkowe, w tym wpisane do rejestru zabytków. Obiekty te podlegaj ą ochronie na podstawie przepisów odr ębnych z zakresu ochrony zabytków.

Wnioski: Za podstawowe uwarunkowania przyrodnicze gminy Zaleszany nale ży uzna ć: ° obecno ść obszarów przyrodniczych obj ętych ochron ą oraz warto ściowych kompleksów użytków zielonych zasiedlanych przez rzadkie gatunki flory i fauny, ° wysokie walory krajobrazowe dolin rzecznych, zwłaszcza Sanu, Starego Sanu i Ł ęgu, ° wysok ą przydatno ść rolnicza gleb (głównie 2 i 4 kompleks przydatno ści rolniczej), ° nisk ą lesisto ść na terenie gminy, najwi ększe kompleksy le śne wyst ępuj ą w jej południowej i centralnej cz ęś ci, ° wyst ępowanie obszarów szczególnego zagro żenia powodzi ą oraz nara żonych na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego, ° stan czysto ści wód powierzchniowych na terenie gminy jest niezadowalaj ący i powinien ulec w najbli ższych latach poprawie. Jako główne cele w zakresie kształtowania struktury przyrodniczej w gminie Zaleszany nale ży okre śli ć: ° ochron ę u żytków zielonych przed osuszaniem i zarastaniem prowadz ącym do utraty siedlisk i zanikania tych obszarów, ° ochron ę kompleksów le śnych i obszarów zadrzewie ń, utrzymanie oraz wzmocnienie ich ekologicznych funkcji, ° utrzymanie ci ągło ści ekologicznej w gminie i zapobieganie fragmentaryzacji najcenniejszych przestrzeni przyrodniczych, ° utrzymanie otwartych przestrzeni, głównie terenów rolnych i u żytków zielonych, jako struktur współbuduj ących powi ązania środowiskowe oraz krajobraz. Jako główne cele w zakresie kształtowania krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego nale ży uzna ć: ° utrzymanie przestrzeni otwartych, jako struktur pozytywnie wpływaj ących na krajobraz, ° ochron ę i uzupełnianie przydro żnych alei drzew i nasadze ń przydro żnych, ° ochron ę zabytkowych zało żeń dworsko-parkowych i pozostałych obiektów zabytkowych uj ętych w rejestrze i ewidencji zabytków, a tak że krzy ży, kapliczek, miejsc pami ęci, cmentarzy i innych obiektów o warto ściach kulturowych, ° propagowanie architektury regionalnej, dopasowanej do historycznej zabudowy znacznej cz ęś ci gminy.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 5 STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

Rys historyczny: Ślady osadnictwa w widłach Wisły i Sanu, a wi ęc tereny obecnej gminy Zaleszany si ęgaj ą epoki kamienia i br ązu, co potwierdzone zostało na podstawie źródeł archeologicznych – zachowanych w postaci reliktowej ocalałych osad, cmentarzysk, skarbów, znalezisk pojedynczych przedmiotów, m.in. prehistorycznych narz ędzi kamiennych epoki eolitycznej (kamiennej) znalezione na terenie Zaleszan i Kotowej Woli. Badania archeologiczne prowadzone na pocz ątku lat 60. XX w. odsłoniły na terenie dzisiejszego Zbydniowa cmentarzysko z 300 urnami oraz ślady zabudowa ń staro żytnej osady z epoki kultury łu życkiej, tj. z okresu 400- 200 lat p. n. e.. Ponadto podczas robót ziemnych maj ących na celu przygotowanie lotniska wojskowego, natrafiono w Turbi na osad ę z epoki br ązu, okresu rzymskiego. Warunki naturalne północnej cz ęś ci Kotliny Sandomierskiej (m.in. stopie ń zalesienia) sprzyjały rozwojowi osadnictwa, umo żliwiaj ąc pozyskiwanie po żywienia i budulca oraz daj ąc poczucie bezpiecze ństwa. Wa żnym czynnikiem stanowi ącym o atrakcyjno ści tych terenów była tak że blisko ść rzek, b ędących źródłem wody, ryb oraz stanowi ących drogi komunikacyjne. Od czasów staro żytnych krzy żowały si ę tu dwa szlaki handlowe o du żym znaczeniu: tzw. „ruski” (ł ącz ący północ dzisiejszej Polski z Morzem Czarnym; komory celne wzdłu ż tego traktu znajdowały si ę w Gorzycach i Turbi) oraz „lubelski”. Lokalizacja wsi nad du żą rzek ą oraz na skraju Puszczy Sandomierskiej dawała mieszka ńcom mo żliwo ść utrzymania si ę z rybołówstwa i my ślistwa. Prawdopodobnie ju ż od wczesnego średniowiecza, poprzez karczowanie nadrzecznych lasów ł ęgowych, poszczególne wsie tego regionu stawały si ę osadami typowo rolniczymi. Rozwijało si ę równie ż rzemiosło, zwłaszcza garncarstwo, obróbka metali, rogu, drewna, ko ści. W połowie XV w. we wsi Zaleszany znajdował si ę drewniany ko ściół pw. św. Mikołaja (wybudowany ok. 1270 r.), a jej dziedzicem był Mikołaj Chrz ąstkowski - chor ąż y krakowski, który otrzymał Zaleszany w posagu żony. Wie ś liczyła wtedy 3 łany kmiece, 3 karczmy, 3 zagrodników i folwark rycerski. W roku 1578 w posiadanie Zaleszan wszedł Jan Kołaczkowski. Wówczas liczyły one ju ż sobie 18 kmieci, 4 ½ łana, 2 zagrodników z rolą, 2 komorników z bydłem, 2 komorników bez bydła i 2 rzemie ślników. W połowie XV w. Zbydniów był wsi ą królewsk ą posiadaj ącą łany kmiece, karczmy, zagrody i folwark królewski, w których dziesi ęcin ę oddawano ko ściołowi w Gorzycach, a nie plebanowi ko ścioła św. Mikołaja w Zaleszanach. Ko ściół w Gorzycach od pocz ątku swego istnienia był ko ściołem parafialnym dla Zbydniowa, co stanowi potwierdzenie dla faktu, i ż Zbydniów istniał jeszcze przed powstaniem parafii w Zaleszanach. W okresie tym istniało ju ż tak że Kępie Zalesza ńskie (Kampie). Do parafii w Zaleszanach od ko ńca XVI w. nale żały wsie: Kotowa Wola, Motycze Szlacheckie, Skowierzyn, Majdan Zbydniowski i Zbydniów z Dzierdziówk ą. Przedstawiaj ąc rys historyczny gminy nale ży wspomnie ć tak że o naje ździe tatarskim i szwedzkim, których świadkami byli mieszka ńcy Puszczy Sandomierskiej, Zbydniowa i Zaleszan. 30 marca 1656 r. Szwedzi wyruszyli spod Niska, a nast ępnie przez Pławo i Rozwadów, po starciach pod Zbydniowem i Zaleszanami, dotarli do Gorzyc i wsi Wrzawy, gdzie w samej nasadzie wideł Wisły i Sanu, u wzgórza P ączek, wybudowali warowny obóz. W kwietniu wojsko kierowane przez Karola Gustawa przeprawiło si ę przez San i pod ąż yło ku Warszawie. Najazd szwedzki przyniósł liczne zniszczenia., spłon ęło wiele ko ściołów, dworów i wsi. Straty materialne widoczne były jeszcze kilka lat po naje ździe, wsie pozostawały wyludnione, a znacz ący obszar ziemi ornej le żał odłogiem. Z okresu tego do dnia dzisiejszego zachował si ę szaniec szwedzki w Motyczu Szlacheckim. Kolejnym wa żnym wydarzeniem w historii gminy było powstanie styczniowe z 1863 r. W pobliskich borach i lasach gromadziły si ę liczne oddziały powsta ńcze, a utworzony na granicy przez władze austriackie kordon wojskowy dokonywał aresztowa ń przechodz ących do pobliskiego miasteczka Rozwadowa. Wielu powsta ńców zostało pochowanych na cmentarzach w Chwałowicach, Rozwadowie i Zaleszanach. W Zaleszanach pami ęci powsta ńców po świ ęcony jest dzi ś pomnik.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Przed wybuchem I wojny światowej w 1914 r. panował du ży niepokój. Ludzie zdawali sobie spraw ę z niebezpiecze ństwa. 31 lipca ogłoszono mobilizacj ę i m ęż czy źni w wieku od 21 do 42 lat zacz ęli znika ć w regularnym wojsku, a w wieku 14-20 lat w Legionach jako ochotnicy. Z pocz ątku ofensywa rosyjska wyparła wojska austriackie. Gdy front przeszedł dalej i mieszka ńcy zacz ęli wraca ć czekały na nich oszabrowane domy, ale i krewni zza Wisły, którzy przyszli z rosyjskim wojskiem. Jednak z ko ńcem wrze śnia Rosjanie wycofali si ę za San, czemu znów towarzyszyła nieprzerwana kanonada, poniewa ż front zatrzymał si ę na Sanie na miesi ąc. Wojska in żynieryjne zacz ęły przystosowywa ć okolice do potrzeb wojny. Zacz ęto kła ść nawierzchni ę, a przez San przerzucono szeroki most w Czekaju, a nast ępny w Skowieszynie, 2 w Gorzycach na Ł ęgu, kolejny w Dąbrowie, a w Zalesiu kolejowy. Linia kolejowa została wybudowana w 1879 r. i biegła z Rozwadowa, dochodziła do Nadbrzezia i kierowała si ę na południe. W dawnym Królestwie Polskim, a tak że osobno w poszczególnych cz ęś ciach pozostałych zaborów zacz ęły si ę tworzy ć oddolne władze polskie. Przełom pa ździernika i listopada był okresem zawi ązania i aktywno ści Polskiej Komisji Likwidacyjnej, która stała si ę polskim organem zarz ądzaj ącym w Galicji Zachodniej. W Tarnobrzegu oddolnie zawi ązały si ę natomiast struktury chłopskie - Powiatowy Komitet Chłopski, który domagał si ę m.in. podziału maj ątków szlacheckich. Jednocze śnie zwolniono wi ększo ść wójtów, powołuj ąc na ich miejsce lokalnych m ęż ów zaufania. Komisja w Krakowie jednak nie godziła si ę z Powiatowym Komitetem, zasadniczo zbywaj ąc cały ruch. Odpowiedzi ą władz Republiki Tarnobrzeskiej było podporz ądkowanie si ę rz ądowi lubelskiemu, który tworzony przez socjalistów i ludowców odpowiadał nastrojom Komitetu. Realna dwuwładza istniała w zakresie bezpiecze ństwa. Przeciw grasuj ącym bandom chłopi zorganizowali si ę sami, natomiast źle przyj ęli formowan ą żandarmeri ę, cz ęsto na bazie jej austriackiego, wojennego odpowiednika osobowego. Ostatecznie 1 grudnia 1918 r. wprowadzono stan wyj ątkowy w Galicji. Niemał ą rol ę w pacyfikacji Republiki Tarnobrzesiej miały oddziały wojskowe, podległe PKL w Krakowie. W 1937 r. zacz ęto wprowadza ć w życie ide ę Centralnego Okr ęgu Przemysłowego. Powiat tarnobrzeski, wraz ze Zbydniowem i Zaleszanami znalazł si ę w jego centrum. U progu niepodległo ści pozostawiono administracj ę zastan ą po zaborcach, zwłaszcza na szczeblu gminnym. Wprowadzono jednak województwa, jako najwy ższy stopie ń organizacji, a u ści ślenie gminnych i powiatowych granic nast ąpiło dopiero wraz z reform ą 1933 r. Pa ństwo Polskie zmieniało wówczas swoj ą wewn ętrzna organizacj ę. Odziedziczone po Austriakach drobne gminy zniesiono, a w ich miejsce powołano wi ększe gminy. Na terenie obecnej gminy Zaleszany w powiecie tarnobrzeskim w 1934 r. była to gmina Zbydniów, wraz z Motyczami Szlacheckimi, Kotową Wol ą, Majdanem Zbydniowskim, Skowierzynem, Wólk ą Turebsk ą i Zaleszanami. Z kolei Pilchów i Turbia weszły w skład gminy Charzewice. Podczas II wojny światowej, teren mi ędzy Wisł ą i Sanem nale żał operacyjnie do armii Karpaty. Przeciw sobie Polacy mieli 14. armi ę Wehrmachtu. Dopiero 13 wrze śnia 1939 r. armia Karpaty pod naporem wojsk hitlerowskich wycofała si ę na lini ę Sanu. Okupacja trwała do przełomu lipca i sierpnia 1944 r., do momentu przekroczenia Sanu i Wisły przez Armi ę Czerwon ą w ramach Operacji lwowsko-sandomierskiej armii Frontu Ukrai ńskiego. W czasie okupacji ziemie obecnej gminy Zaleszany, przy pozostawieniu podziału administracyjnego pierwszych stopni, weszły w skład dystryktu krakowskiego Generalnej Guberni. W chwili wyzwolenia kraju w skład gminy wchodziło 8 wsi. W wyniku nowego podziału administracyjnego kraju, z dniem 01.07.1977 r. liczba wsi wchodz ących w skład Gminy została zwi ększona o 3 sołectwa nale żą ce wcze śniej do Gminy Charzewice: Turbia, Agatówka i Pilchów. Podział ten obwi ązuje do dnia dzisiejszego.

Zabytki: Po śród obiektów b ędącymi materialnymi śladami przeszło ści gminy mo żna wyró żni ć nast ępuj ące grupy: sakralne (ko ścioły, kaplice przydro żne), cmentarze (parafialne w Turbi i Zaleszanach oraz wojenne w Zbydniowie), pomniki (obszar gminy był niejednokrotnie miejscem, gdzie rozgrywała si ę historia narodowa, równie ż o znaczeniu ponadlokalnym), obiekty dworskie (w Zbydniowie, Kotowej Woli, Turbi i Zaleszanach) oraz zabudow ę folwarczn ą (zwi ązana z obiektami dworskimi). Przeszło ść historyczną opisywanych terenów dokumentuj ą stanowiska archeologiczne oraz obiekty zabytkowe. Na terenie gminy wyst ępuj ą obiekty i obszary wpisane do Rejestru Zabytków Województwa Podkarpackiego. S ą to:

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

° cmentarz parafialny w Turbi (nr rej. A- 656 z dnia 19. 10. 1989 r.), ° zespół ko ścioła parafii p.w. Św. Leonarda w Turbi – ko ściół, dzwonnica, Plebania, cmentarz przyko ścielny (nr rej. A – 525 z dnia 22.04.1991 r. ), ° ko ściół parafii p.w. Św. Mikołaja Biskupa w Zaleszanach (nr rej. A -524 z dnia 08.04.1981 r.) ° ogrodzenie ko ścioła parafii p.w. Św. Mikołaja Biskupa w Zaleszanach (nr rej. A -524 z dnia 08.04.1981 r.), ° cmentarz przyko ścielny w Zaleszanach (nr rej. A -524 z dnia 08.04.1981 r.), ° cmentarz parafialny w Zaleszanach (nr rej. A- 655 z dnia 01. 03. 1993 r.), ° kaplica grobowa Horody ńskich w Zaleszanach (nr rej. A – 655 z dnia 01.03.1993 r.), ° Dwór Horody ńskich w Kotowej Woli (nr rej. A- 120 z dnia 14.06.1977 r.), ° kaplica przydro żna w Dzierdziówce (nr rej. A – 193 z dnia 16.03.2007 r.), ° zespół dworski w Zbydniowie: Dwór Horody ńskich ,oran żeria dworska, park dworski, gorzelnia dworska, (nr rej. A - 241 z dnia 8.02.1978 r.), ° cmentarz wojenny w Zbydniowie (nr rej. A - 398 z dnia 19.10.1989 r.), ° cmentarz wojenny w Zbydniowie – Karczmiska (nr rej. A - 397 z dnia 19.10.1989 r.),

Fot. 20 . Kościół parafii p.w. Św. Mikołaja Biskupa w Zaleszanach Fot. 21. Ko ściół i dzwonnica parafii p.w. Św. Leonarda w Turbi

Fot. 22 . Kapliczka przydro żna w Dzierdziówce Fot. 23. Dwór Horody ńskich w Kotowej Woli

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Fot. 25. Dwór Horody ńskich w Zbydniowie

Fot. 24 . Kaplica grobowa Horody ńskich na cmentarzu w Zaleszanach

Fot. 26. Oran żeria dworska w Zbydniowie

Na terenie gminy Zaleszany wyst ępuj ą ponadto nast ępuj ące obiekty nieruchome uj ęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków: ° kapliczka z pocz. XX w. w Dzierdziówce, ° dwór Horody ńskich w Kotowej Woli (wpisany równie ż do rejestru zabytków nieruchomych), ° zało żenie obronne ,,Okop szwedzki ˮ w Motyczu Szlacheckim z XVII w. (wpisane równie ż do rejestru zabytków archeologicznych), ° ko ściół parafialny p.w. Św. Leonarda w Turbi (wpisany równie ż do rejestru zabytków nieruchomych), ° dzwonnica przy ko ściele parafialnym p.w. Św. Leonarda w Turbi (wpisana równie ż do rejestru zabytków nieruchomych), ° plebania przy ko ściele parafialnym p.w. Św. Leonarda w Turbi (wpisana równie ż do rejestru zabytków nieruchomych), ° kapliczka z figur ą Św. Floriana z XIX w. w Turbi, ° chałupa z XIX w. w Turbi, ° ko ściół parafialny p.w. Św. Mikołaja Biskupa w Zaleszanach (wpisany równie ż do rejestru zabytków nieruchomych), ° kapliczka z figur ą Św. Floriana z XIX w. w Zaleszanach, ° dwór Horody ńskich w Zbydniowie z XIX w. (wpisany równie ż do rejestru zabytków nieruchomych), ° dawna oran żeria dworska w Zbydniowie z XIX w. (wpisana równie ż do rejestru zabytków nieruchomych), ° oran żeria w zespole dworskim w Zbydniowie z 2 poł. XIX w. (wpisana równie ż do rejestru zabytków nieruchomych).

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz uj ęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków są jednocze śnie obiektami b ędącymi w gminnej ewidencji zabytków. Poni żej przedstawiono wykaz wszystkich obiektów wł ączonych do gminnej ewidencji zabytków.

Tabela 6. Obiekty znajduj ące si ę w gminnej ewidencji zabytków lp. obiekt, okres powstania miejscowo ść 1 Cmentarz przyko ścielny, 1751 r .* 2 Krzy ż żeliwny, 1907 r. 3 Ko ściół parafialny pw. św. Leonarda, 1922 r.* 4 Plebania, lata 20-te XIX w.* 5 Cmentarz parafialny (najstarsza cz ęść ), 4 ćw. XVIII w.* 6 Dzwonnica, 1 ćw. XX w.* Turbia 7 Kaplica Św. Floriana, XIX w. 8 Pomnik ks. St. Stojałowskiego, 1912 r. 9 Dwór, koniec XIX w. 10 Gorzelnia dworska, przełom XIX i XX w. 11 Czworak, koniec XIX w. 12 Kościół parafii p.w. Św. Mikołaja Biskupa, 1904-1906 r.* 13 Ogrodzenie ko ścioła, 1904-1906 r.* 14 Pomnik Tadeusza Ko ściuszki, 1917 r. 15 Cmentarz przyko ścielny, 1 poł. XIV w.* 16 Cmentarz parafialny (najstarsza cz ęść ), 1785 r.* Zaleszany 17 Kaplica grobowa Horody ńskich, 2 poł. XIX w.* 18 Dwór, przełom XIX i XX w. 19 Park dworski, XIX w. 20 Kaplica Św. Floriana, 1 poł. XIX w. 21 Gorzelnia dworska, 1907 r. 22 Kapliczka wn ękowa, II poł. XIX w. Skowierzyn 23 Pomnik ku czci poległych 1914-1920 r.,1920r. 24 Kaplica, koniec XIX w. Motycze Szlacheckie 25 Figura MP Niepokalanie Pocz ętej, przełom XIX i XX w. 26 Kaplica św. Jana Nepomucena, 1 ćw. XIX w. Majdan Zbydniowski 27 Dom ludowy, 1929 r. 28 Figura MP Niepokalanie Pocz ętej, po 1920 r. 29 Ku źnia, pocz ątek XX w. 30 Kaplica, koniec XIX w. Kotowa Wola 31 Pozostało ści parku dworskiego, przełom XVIII i XIX w. 32 Dwór, przełom XIX i XX w.* 33 Figura MP Niepokalanie Pocz ętej, 1921 r. 34 Kaplica, pocz ątek XX w. Dzierdziówka 35 Kaplica przydro żna, przełom XIX i XX w.* 36 Dwór, przełom XVIII i XIX w.* 37 Oran żeria dworska, XIX w.* 38 Park dworski, przełom XVIII i XIX w.* 39 Gorzelnia dworska, XIX w.* Zbydniów Mur ogrodzenia cz ęś ci gospodarczej w zespole dworskim, 40 XIX w. 41 Karczma dworska, przełom XVIII i XIX w.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

42 Figura Matki Boskiej z Dzieci ątkiem, pocz ątek XX w. 43 Budynek stacji kolejowej, 4 ćw. XIX w. 44 Cmentarz wojenny, 1915 r .* 45 Cmentarz wojenny (Karczmiska), 1915 r.* 46 Cmentarz wojenny, 1914-1915 r. źródło: opracowanie własne na podstawie Gminnej Ewidencji Zabytków *obiekty wpisane do Rejestru Zabytków Województwa Podkarpackiego

Fot. 27. Dwór w Zaleszanach z XIX/WW w. Fot. 28. Gorzelnia dworska w Zaleszanach z 1907 r.

W Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami dla Gminy Zaleszany na lata 2016-2019 (Zaleszany, 2016) dokonano oceny stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Stan zachowania obiektów zabytkowych uznano za niezadowalaj ący, głównie ze wzgl ędu na ich zły stan techniczny. W przedmiotowym Programie okre ślono priorytety i kierunki działa ń ochrony zabytków w gminie. Najwa żniejsze z nich to: ° prace remontowo-konserwatorskie obiektów stanowi ących własno ść gminy (w ramach opracowanego planu remontów), ° starania o pozyskanie środków spoza bud żetu na rewaloryzacj ę zabytków nale żą cych do gminy, ° rewaloryzacja zabytkowych terenów zieleni – parków, cmentarzy, terenów nieistniej ących cmentarzy, ° ochrona historycznych nazw miejscowo ści, przysiółków, miejsc, obiektów, oraz nazw geograficznych, za pomoc ą jednolitego wzoru tablic, ° kompleksowa ochrona wszystkich elementów krajobrazu kulturowego, ° aktualizowanie gminnej ewidencji zabytków, ° wpisanie grobowca pomordowanych w tgz. „Nocy Kupały” w Zbydniowie do ewidencji zabytków jako miejsce pami ęci, ° wypełnianie zabudow ą wolnych działek budowlanych w obszarach miejscowo ści zabudow ą zgodn ą z kompozycj ą przestrzenn ą miejscowego układu. Oprócz wy żej wymienionych obiektów w gminnej ewidencji zabytków, na terenie gminy wyst ępuj ą stanowiska archeologiczne. Obszar gminy Zaleszany został rozpoznany w ramach AZP – Archeologicznego Zdj ęcia Polski (arkusze AZP: 89-75, 90-75, 90-76, 91-75, 91-76). Dwa stanowiska archeologiczne na terenie gminy Zaleszany znajduj ą si ę w rejestrze zabytków archeologicznych. S ą to: osada z epoki żelaza w Turbi o numerze: C-36 z dnia 08.12.1969 r. oraz fortyfikacje ziemne w Motyczach Szlacheckich z XVII w pod numerem: C-6 z dnia 01. 10. 2009 r. W wojewódzkiej ewidencji zabytków uj ęto 175 stanowisk archeologicznych. Zostały one przedstawione w tabeli 6. Cz ęść z nich jest znana z kwerendy i jest niezlokalizowana w terenie (stosowna adnotacja w tabeli 7).

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Tabela 7. Wykaz stanowisk archeologicznych na terenie gminy Zaleszany Numer Nazwa arkusza stanowiska Obr ęb ewidencyjny Uwagi AZP na arkuszu AZP stanowisko znane z kwerendy, AZP 90-75 1 Zaleszany niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 90-75 2 Zaleszany niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 90-75 3 Zaleszany niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 90-75 4 Zaleszany niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 90-75 5 Zbydniów niezlokalizowane w terenie AZP 90-75 6 Motycze Szlacheckie rej. zab. nr C-6 z dnia 1.10.2009 r. stanowisko znane z kwerendy, AZP 90-75 7 Zaleszany niezlokalizowane w terenie AZP 90-75 8 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 10 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 13 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 14 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 15 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 16 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 17 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 18 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 19 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 20 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 21 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 22 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 23 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 24 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 25 Motycze Szlacheckie

AZP 90-75 28 Zaleszany

AZP 90-75 29 Zaleszany

AZP 90-75 30 Zaleszany

AZP 90-75 31 Zaleszany

AZP 90-75 32 Zaleszany

AZP 90-75 33 Zaleszany

AZP 90-75 34 Zaleszany

AZP 90-75 35 Zaleszany

AZP 90-75 36 Zaleszany

AZP 90-75 37 Zaleszany

AZP 90-75 38 Zaleszany

AZP 90-75 39 Zaleszany

AZP 90-75 40 Zaleszany

AZP 90-75 41 Zaleszany

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

AZP 90-75 42 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 43 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 55 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 56 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 57 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 58 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 59 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 60 Zaleszany

AZP 90-75 61 Zaleszany

AZP 90-75 74 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 75 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 76 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 77 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 78 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 79 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 80 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 81 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 82 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 83 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 84 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 85 Zbydniów

AZP 90-75 86 Zbydniów

AZP 90-75 87 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 88 Zaleszany

AZP 90-75 89 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 90 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 91 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 92 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 93 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 94 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 95 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 96 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 97 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 98 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 99 Zbydniów

AZP 90-75 100 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 101 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 102 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 103 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 104 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 105 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 106 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 107 Kotowa Wola

AZP 90-75 108 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 109 Kępie Zalesza ńskie

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

AZP 90-75 110 Kępie Zalesza ńskie

AZP 90-75 111 Kotowa Wola

AZP 90-75 112 Kotowa Wola

AZP 90-75 113 Zbydniów

AZP 90-75 114 Kotowa Wola

AZP 90-75 115 Zbydniów

AZP 90-75 116 Zbydniów

AZP 90-75 117 Zbydniów

AZP 90-75 118 Zbydniów

AZP 90-75 119 Zbydniów

AZP 90-75 120 Zbydniów

AZP 90-75 121 Zbydniów

AZP 90-75 122 Zbydniów

AZP 90-75 123 Zbydniów

AZP 90-75 124 Zbydniów

AZP 90-75 125 Zbydniów

AZP 90-75 126 Zbydniów

AZP 90-75 127 Zbydniów

AZP 90-75 128 Zaleszany

AZP 90-75 129 Zaleszany

AZP 90-75 130 Zaleszany

AZP 90-75 131 Zaleszany

AZP 90-75 132 Skowierzyn

AZP 90-75 133 Kotowa Wola

AZP 90-75 134 Zbydniów

stanowisko znane z kwerendy, AZP 90-75 135 Zaleszany niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 90-75 136 Zaleszany niezlokalizowane w terenie AZP 90-76 3 Zbydniów

AZP 90-76 4 Zbydniów

AZP 90-76 5 Zbydniów

AZP 90-76 6 Zbydniów

AZP 90-76 7 Zbydniów

AZP 90-76 8 Zbydniów

AZP 90-76 9 Zbydniów/Turbia

AZP 90-76 10 Turbia

AZP 90-76 11 Turbia

AZP 90-76 12 Turbia

AZP 90-76 13 Turbia

AZP 90-76 14 Turbia

AZP 90-76 15 Turbia rej. zab. nr C-36 z dnia 8.12.1969 r. AZP 90-76 35 Majdan Zbydniowski

stanowisko znane z kwerendy, AZP 91-75 1 Kotowa Wola niezlokalizowane w terenie

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

stanowisko znane z kwerendy, AZP 91-75 2 Kotowa Wola niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 91-75 3 Kotowa Wola niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 91-75 4 Kotowa Wola niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 91-75 5 Kotowa Wola niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 91-75 6 Kotowa Wola niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 91-75 7 Kotowa Wola niezlokalizowane w terenie AZP 91-75 8 Kotowa Wola

AZP 91-75 9 Kotowa Wola

AZP 91-75 10 Kotowa Wola

AZP 91-75 11 Kotowa Wola

AZP 91-75 12 Kotowa Wola

AZP 91-75 13 Kotowa Wola

AZP 91-75 14 Kotowa Wola

AZP 91-75 15 Kotowa Wola

AZP 91-75 16 Kotowa Wola

AZP 91-75 17 Kotowa Wola

AZP 91-75 18 Kotowa Wola

AZP 91-75 19 Kotowa Wola

AZP 91-75 20 Kotowa Wola

AZP 91-75 21 Kotowa Wola

AZP 91-75 24 Kotowa Wola

AZP 91-75 25 Kotowa Wola

AZP 91-75 26 Kotowa Wola

AZP 91-75 27 Kotowa Wola

AZP 91-75 28 Kotowa Wola

AZP 91-75 29 Kotowa Wola

AZP 91-75 30 Kotowa Wola

AZP 91-75 31 Kotowa Wola

AZP 91-75 32 Kotowa Wola

AZP 91-75 33 Kotowa Wola

AZP 91-76 1 Pilchów

AZP 91-76 6 Pilchów

AZP 91-76 9 Pilchów

AZP 91-76 10 Obojna

AZP 91-76 11 Kotowa Wola

AZP 91-76 12 Kotowa Wola/Obojna

AZP 91-76 13 Obojna

AZP 91-76 15 Obojna

AZP 91-76 16 Obojna

AZP 91-76 17 Obojna

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

AZP 91-76 18 Obojna

AZP 91-76 19 Pilchów

AZP 91-76 20 Pilchów

AZP 91-76 21 Pilchów

AZP 91-76 22 Pilchów

AZP 91-76 23 Pilchów

AZP 91-76 26 Turbia

stanowisko znane z kwerendy, AZP 91-76 30 Pilchów niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 91-76 31 Pilchów niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 91-76 32 Pilchów niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 91-76 33 Pilchów niezlokalizowane w terenie stanowisko znane z kwerendy, AZP 91-76 34 Pilchów niezlokalizowane w terenie

źródło: Wojewódzki Urz ąd Ochrony Zabytków w Przemy ślu, Delegatura w Tarnobrzegu

Głównym zagro żeniem dla stanowisk archeologicznych wyst ępuj ących na terenie gminy Zaleszany są inwestycje budowlane i przemysłowe. Ponadto istotne zagro żenie dla stanowisk archeologicznych zlokalizowanych w obr ębie pół uprawnych stanowi gł ęboka orka. Wiele zagro żeń wynika z intensywnego rozwoju gospodarczego. Oprócz u żywania ci ęż kiego sprz ętu rolniczego nale ży tu wymieni ć równie ż budow ę dróg, rozbudow ę sieci infrastruktury technicznej i rozwój turystyki.

Charakterystyka warto ści kulturowych gminy: W przeszło ści na terenie gminy Zaleszany dominowała kultura folwarczna i dworska, z du żym wpływem kultury katolickiej. Istniało tu kilka parafii oraz maj ątków ziemskich wyró żniaj ących si ę na tle s ąsiednich gmin wysokim stopniem zagospodarowania. Instytucje ko ścielne i dwory generowały powstawanie ró żnego rodzaju obiektów, przyczyniaj ąc si ę skutecznie do wzbogacenie krajobrazu kulturowego tego obszaru. Podobnie jak w przypadku instytucji ko ścioła, posiadaj ących pewien wkład w rozwój warto ści niematerialnych, dwory miały swój odr ębny udział, bowiem w tych maj ątkach tworzyła si ę kultura narodowa, go ścili w nich pisarze, poeci, malarze oraz inni twórcy wzbogacaj ący ogólne poj ęcie kultury. Obszar gminy Zaleszany to zatem teren gdzie przez wieki tworzyła sie kultura b ędąca wynikiem mieszania si ę wpływów ko ścioła, kultury dworskiej oraz masowej kultury wiejskiej. Te trzy elementy składaj ą si ę na dzisiejszy obraz gminy, gdzie w sposób szczególny wszystkie te trzy elementy pod wpływem ro żnych czynników zewn ętrznych, stały si ę współistniej ącą bez kolizji cało ści ą. Spo śród obiektów b ędących materialnymi śladami przeszło ści gminy, najwa żniejsz ą rol ę odgrywaj ą obiekty sakralne. Na terenie gminy Zaleszany znajduj ą si ę 2 ko ścioły – w Turbi i Zaleszanach. Nie nosz ą one zbyt wielkich warto ści historycznych, poniewa ż pochodz ą z XX w. Nie mniej jednak, ze wzgl ędu na wysokie walory architektoniczne, zostały one wpisane do rejestru zabytków.

Istotne dziedzictwo kulturowe gminy stanowi ą równie ż zabytkowe cmentarze, wymowne ślady przeszło ści i historii. Na terenie gminy wyst ępuj ą 2 rodzaje zabytków o charakterze funeralnym. Pierwszy z nich to cmentarz parafialne w Turbi i Zaleszanach. W przypadku cmentarza Zalesza ńskiego jego najstarsza cz ęść pochodzi z 1785 r. Cmentarz jest pełen zabytkowych nagrobków o ró żnej, niekiedy wysokiej warto ści artystycznej, za ś jego punktem centralnym jest zabytkowa kaplica grobowa rodziny Horody ńskich. Drugim

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany cmentarzem cennym kulturowo jest cmentarz w Turbi, w którym równie ż znajduje si ę wiele cennych obiektów architektury cmentarnej.

Drug ą grup ę stanowi ą cmentarze wojenne zlokalizowane na terenie wsi Zbydniów. Wszystkie pochodz ą z okresu I wojny światowej upami ętniaj ąc krwawe walki, jakie miały miejsce w rozlewiskach Sanu.

Fot 29. Cmentarz wojenny w Zbydniowie z 1915 r. Fot. 30. Cmentarz parafialny w Zaleszanach

Istotnym elementem krajobrazu kulturowego gminy s ą liczne kapliczki i krzy że przydro żne. Pochodz ą one z XIX w. lub z przełomu XIX/XX w. Kapliczki znajdują si ę na terenach wsi: Turbia, Zaleszany, Motycze Szlacheckie, Majdan Zbydniowski, Kotowa Wola, Dzierdziówka. Do grona zwi ązanych ze sfer ą sacrum zalicza si ę równie ż figurki po świ ęcone ró żnym Świ ętym, które znajduj ą si ę na terenach wsi: Motycze Szlacheckie, Kotowa Wola, Dzierdziówka, Zbydniów.

Fot 31 . Figura MB Niepokalanie Pocz ętej w Kotowej Woli Fot. 32. Kaplica Św. Floriana w Turbi

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Fot 33. Figura MB z Dzieci ątkiem w Zbydniowie Fot. 34. Kaplica w Kotowej Woli

Jako że obszar gminy Zaleszany niejednokrotnie był miejscem, w którym rozgrywała si ę historia narodowa, cz ęsto w znaczeniu ponadlokalnym, na jej terenie powstały 3 pomniki o wysokich warto ściach kulturowych. Pierwszy z nich znajduje sie w Skowierzynie i upamiętnia poległych okresu I wojny światowej. Drugi z obiektów to pomnik Tadeusza Ko ściuszki w Zaleszanach. Trzeci za ś to pomnik ksi ędza Stojałowskiego w Turbi, będący wotum pami ęci i zarazem przejawem wpływu duchowie ństwa na kultur ę lokaln ą.

Fot 35. Pomnik ku czci poległych 1914-1920 w Skowierzynie Fot. 36. Pomnik Tadeusza Ko ściuszki w Zaleszanach

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Na terenie gminy Zaleszany zabudowa dworsko-parkowa reprezentowana jest przez 4 obiekty dworskie: dwory w Zbydniowie i Kotowej Woli z przełomu XVIII i XIX w., dwór w Turbi z XIX w. oraz dwór w Zaleszanach z przełomu XIX i XX w. Trzy z nich posiadaj ą w swoim otoczeniu parki (dobrze zachowane parki w Zaleszanach i Zbydniowie oraz szcz ątkowo zachowany park w Kotowej Woli).

Fot 37. Zabytkowy park dworski w Zbydniowie

Spo śród czterech dworów b ędących sercami folwarków, jakie funkcjonowały na terenie gminy Zaleszany w okresie przedwojennym, w trzech przypadkach zachowała si ę szcz ątkowa towarzysz ąca im zabudowa folwarczna. W przypadku dworu w Turbi do zachowała si ę gorzelnia dworska z przełomu XIX i XX w. oraz czworak z XIX w. Zabudow ę Zaleszan i funkcjonowanie tam dworu reprezentuje gorzelnia dworska z 1907 r. Szczególnie bogato reprezentowane s ą zabytki zwi ązane z dworem w Zbydniowie mi ędzy innymi mury ogrodzenia gospodarczego z XIX w. oraz karczma dworska z przełomu XVIII i XIX w.

Ponadto przez teren gminy Zaleszany przebiega Szlak Architektury Drewnianej o znaczeniu ponadregionalnym - trasa nr IX tarnobrzesko-ni żańska o ł ącznej długo ści 232 km. Przebiega ona przez nast ępuj ące miejscowo ści: Sandomierz, Zaleszany, Radomy śl nad Sanem, Zaklików, Stalowa Wola, Nisko, Zarzecze, Ulanów, Krzeszów, Cmolas, Por ęby Dymarskie, Kolbuszowa, Mielec, Sadkowa Góra, Gawłuszowice, Tarnobrzeg. W miejscowo ści Zaleszany wyst ępuje wiele drewnianych budynków mieszkalnych o charakterystycznej dla regionu architekturze.

Na terenie gminy nie zidentyfikowano obiektów mog ących stanowi ć dobro kultury współczesnej.

Wnioski: ° Na dziedzictwo kulturowe gminy Zaleszany składaj ą si ę obiekty i obszary wpisane do rejestru zabytków oraz uj ęte w wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków. O bogatej przeszło ści tego obszaru świadcz ą równie ż liczne stanowiska archeologiczne. ° Po śród obiektów b ędącymi materialnymi śladami przeszło ści gminy mo żna wyró żni ć nast ępuj ące grupy: sakralne (ko ścioły, kaplice przydro żne), cmentarze (parafialne w Turbi i Zaleszanach oraz wojenne w Zbydniowie), pomniki (obszar gminy był niejednokrotnie miejscem, gdzie rozgrywała si ę historia narodowa, równie ż o znaczeniu ponadlokalnym), obiekty dworskie (w Zbydniowie, Kotowej Woli, Turbi i Zaleszanach) oraz zabudow ę folwarczn ą (zwi ązana z obiektami dworskimi).

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

° Najmocniejsz ą stroną dziedzictwa kulturowego s ą zachowane zespoły dworsko-parkowe w Zbydniowie, Kotowej Woli, Turbi i Zaleszanach oraz zwi ązana z nimi zabudowa folwarczna. Kierunki działa ń ochronnych powinny polega ć przede wszystkim na utrzymaniu kompozycji przestrzennej poszczególnych zało żeń, a w szczególno ści zabytkowych wn ętrz krajobrazowych, budowli i obiektów małej architektury, a tak że na zachowaniu zabytkowych budynków. ° Istotne dziedzictwo kulturowe gminy stanowi ą równie ż zabytkowe cmentarze, wymowne ślady przeszło ści i historii. Na terenie gminy są to cmentarze parafialne w Zaleszanach i Turbi oraz cmentarze wojenne w Zbydniowie. Zwłaszcza te ostatnie s ą w złym stanie zachowania, dlatego nale ży wdro żyć działania maj ące na celu zahamowanie ich degradacji, m.in. poprzez odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. ° Wiele budynków i obiektów, nie b ędących zabytkami, szczególnie: kapliczki i krzy że, zachowane dawne zabudowania mieszkalne i gospodarskie, współtworzy charakterystyczny, tradycyjny, krajobraz kulturowy gminy. W przypadku budynków o warto ściach historycznych nie zachodzi szczególna konieczno ść obejmowania ich ochron ą konserwatorsk ą, ale wskazane byłoby podejmowanie działa ń zmierzaj ących do ich zachowania, poprzez remonty z dopuszczeniem zmiany sposobu u żytkowania na inne cele, ewentualne odtwarzanie lub realizacj ę nowych z zachowaniem skali obiektu, regionalnych cech architektonicznych i materiałów budowlanych.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 6 REKOMENDACJE I WNIOSKI ZAWARTE W AUDYCIE KRAJOBRAZOWYM LUB OKRE ŚLENIE PRZEZ AUDYT KRAJOBRAZOWY GRANIC KRAJOBRAZÓW PRIORYTETOWYCH

Ustaw ą z dnia 24 kwietnia 2015 roku o zmianie niektórych ustaw w zwi ązku ze wzmocnieniem narz ędzi ochrony krajobrazu, został wprowadzony obowi ązek sporz ądzenia przez organy samorz ądu województwa audytu krajobrazowego. Dokument ten ma by ć sporz ądzany dla obszaru całego województwa nie rzadziej ni ż raz na 20 lat. Audyt krajobrazowy identyfikuje krajobrazy wyst ępuj ące na obszarze danego województwa, wskazuje lokalizacj ę krajobrazów priorytetowych, granice: parków kulturowych, parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, obiektów znajduj ących si ę na listach Światowego Dziedzictwa UNESCO, obszarów Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO. Ponadto audyt krajobrazowy wskazuje zagro żenia dla mo żliwo ści zachowania warto ści krajobrazów priorytetowych i krajobrazów obszarów chronionych oraz rekomendacje i wnioski dotycz ące ochrony tych krajobrazów, a tak że lokalne formy architektoniczne w obr ębie krajobrazów priorytetowych. Rekomendacje i wnioski zawarte w audycie krajobrazowym lub okre ślenia przez audyt krajobrazowy granic krajobrazów priorytetowych uwzgl ędnia si ę, mi ędzy innymi, w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarownia przestrznenego gminy. Pierwsze audyty krajobrazowe musz ą zosta ć opracowane w terminie 3 lat od wej ścia w życie ustawy, czyli do 11 wrze śnia 2018 roku. Na etapie sporz ądzania Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany, prace nad audytem krajobrazowym województwa podkarpackiego nie zostały uko ńczone, w zwi ązku z czym rekomendacje i wnioski w nim zawarte nie s ą jeszcze znane.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 7 DEMOGRAFIA

Według danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego teren gminy Zaleszany zamieszkiwało 10 888 mieszka ńców (stan na 31.12.2016 r.). W latach 2002-2016 liczba ta systematycznie si ę zwi ększała (wykres 1). Od tego czasu zauwa żalna jest niewielka tendencja spadkowa. Analogiczna sytuacja ma miejsce w przypadku zmian w liczbie ludno ści powiatu stalowowolskiego oraz województwa podkarpackiego.

Wykres 1. Liczba ludno ści w gminie Zaleszany w latach 2002-2016

źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS

W tabeli 8 przedstawiono liczb ę mieszka ńców gminy Zaleszany w podziale na sołectwa w 2007r. i 2015r. Wynika z niej, że najwi ęcej osób zamieszkuje na terenie sołectw: K ępie Zalesza ńskie, Zbydniów i Pilchów, z kolei najmniej na terenie sołectw: Motycze Szlacheckie, Wólka Turebska i Agatówka. Najwy ższy wzrost liczby mieszka ńców obserwowany jest w sołectwach Pilchów, Agatówka oraz Obojna. S ą one poło żone w niewielkiej odległo ści w stosunku do Stalowej Woli i s ą z ni ą dobrze skomunikowane. Z kolei ujemny wska źnik zmiany liczby mieszka ńców odnotowano w analizowanym okresie w sołectwach: Dzierdziówka i Majdan Zbydniowski, Turbia, Motycze Szlacheckie oraz Kotowa Wola.

Tabela 8. Liczba mieszka ńców gminy Zaleszany w podziale na sołectwa w 2007 r. i 2015 r. Liczba mieszka ńców w latach: Zmiana liczby Sołectwo mieszka ńców w latach 2007 2015 2007-2015 Agatówka 407 445 38 Pilchów 1014 1113 99 Obojna 588 653 65 Turbia 1506 1495 -11 Zbydniów 1265 1316 51 Wólka Turebska 385 393 8 Majdan Zbydniowski 487 464 -23 Dzierdziówka 629 598 -31 Kotowa Wola 944 941 -3 Kępie Zalesza ńskie 1343 1353 10 Zaleszany 1074 1083 9 Motycze Szlacheckie 250 239 -11 Skowierzyn 889 898 9 Opracowanie własne na podstawie Strategii Rozwoju Gminy Zaleszany na lata 2016-2025

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Wska źnik przyrostu naturalnego w przeliczeniu na 1000 mieszka ńców w gminie Zaleszany w 2015 r. wynosił - 2,2 i był wy ższy ni ż dla powiatu stalowowolskiego (-1,1) oraz dla województwa podkarpackiego (+0,1). Wska źnik urodze ń w przeliczeniu na 1000 mieszka ńców w gminie Zaleszany wynosił w 2015 roku 6,7, za ś wska źnik zgonów – 9,13. Od 2004 r. przyrost naturalny w gminie Zaleszany jest na ujemnym poziomie. Od 2009 r. utrzymuje si ę stała tendencja spadkowa. Odpowiada za to przede wszystkim wzrost wska źnika zgonów w ostatnich latach przy wzgl ędnie stałej liczbie urodze ń. Współczynnik dzietno ści ogólnej w gminie Zaleszany wynosił w 2015 roku 1,03 i był ni ższy od średniej dla województwa podkarpackiego (1,20) oraz dla kraju (1,29).

W ostatnich latach saldo migracji zagranicznych na terenie gminy Zaleszany było nieznacznie ujemne, przy czym w 2015 r. wynosiło ono 0. Przeanalizowano równie ż dane dotycz ące migracji ludno ści w ruchu wewn ętrznym (w obr ębie gminy). Dodatnie saldo migracji wewn ętrznych wskazuje na to, że Gmina Zaleszany stale zwi ększa liczb ę osób zameldowanych na jej obszarze. Jest to informacja pozytywna sugeruj ąca rozwój demograficzny gminy jako miejsca stwarzaj ącego dogodne warunki do osiedlania si ę.

Tabela 9. Saldo migracji wewn ętrznych i zewn ętrznych w gminie Zaleszany w latach 2010-2015 Kategoria 2010 2011 2012 2013 2014 2015 zameldowania w ruchu wewn ętrznym 136 117 153 100 107 131 wymeldowania w ruchu wewn ętrznym 84 96 78 92 80 94 saldo migracji wewn ętrznych 52 21 75 8 27 37 zameldowania z zagranicy 7 2 2 1 0 0 wymeldowania zagranic ę 0 1 5 9 6 0 saldo migracji zewn ętrznych 7 1 -3 -8 -6 0 źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

Analizuj ąc struktur ę wiekową ludno ści w latach 2002-2015 (wykres 2.) zaobserwowano utrzymuj ącą si ę zdecydowan ą przewag ę osób w wieku produkcyjnym w stosunku do pozostałych grup wiekowych. Jednocze śnie w analizowanym okresie nieznacznie zmniejszył si ę udział osób w wieku przedprodukcyjnym (o ok. 1,6%). W stosunku do 2002 r. zwi ększył si ę natomiast udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle społecze ństwa (o 0,9%). Ogólnie rzecz bior ąc, wysoki odsetek osób w wieku poprodukcyjnym (18,3% w 2015 r.) świadczy o trwaj ącym procesie „starzenia si ę” społecze ństwa Gminy Zaleszany. Potwierdzeniem tej tezy s ą wska źniki obci ąż enia demograficznego, które s ą wy ższe od średniej dla województwa podkarpackiego (stan na 2015 r.): ° ludno ść w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym – 58,6 ( średnia dla województwa – 58,1), ° ludno ść w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym – 29,0 ( średnia dla województwa – 28,8), ° ludno ść w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym – 98,3 ( średnia dla województwa – 98,2).

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Wykres 2. Struktura wiekowa ludno ści w gminie Zaleszany w roku 2002, 2012 i 2015

źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS

Prognoza demograficzna dla gminy Zaleszany jest stosunkowo korzystna. Na podstawie analizy modelu regresji obliczono, że je śli obecne treny demograficzne si ę utrzymaj ą (liczone od 2002 r.), w 2036 r. liczba mieszka ńców wzro śnie o ok. 1,6% i wyniesie ok. 11 660.

Wnioski: ° Liczba mieszka ńców gminy Zaleszany do 2012 r. systematycznie rosła. Obecnie utrzymuje si ę delikatna tendencja spadkowa. ° We wschodniej cz ęś ci gminy, na terenie sołectw Pilchów, Agatówka i Obojna, w ostatnich latach odnotowano najwy ższy wzrost liczby mieszka ńców. Nale ży si ę zatem spodziewa ć, że w najbli ższych latach na tym terenie wzrasta ć b ędzie zapotrzebowanie na now ą zabudow ę o funkcji mieszkaniowej i usługowej. ° Z roku na rok struktura wieku w gminie ulega pogorszeniu – systematycznie maleje liczba osób w wieku przedprodukcyjnym na rzecz osób w wieku poprodukcyjnym. ° Jeśli trendy demograficzne obserwowane od 2002 r. nie ulegn ą zmianie, do 2036 r. liczba mieszka ńców gminy mo że zwi ększy ć si ę o ok. 780 osób.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 8 WARUNKI I JAKO ŚĆ ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA Mieszkalnictwo i stan gospodarstw domowych: Według danych GUS za rok 2015, na terenie gminy Zaleszany znajduje si ę 3 276 mieszka ń. Ich ł ączna powierzchnia u żytkowa wynosi 328 143 m2. Oznacza to, że na ka żdego mieszka ńca w 2015 r. przypadało średnio 30,2 m2 powierzchni u żytkowej mieszkania. W stosunku do 2010 r. warto ść ta wzrosła o 2,1 m2. Budynki mieszkalne w gminie posiadaj ą dost ęp do sieci infrastruktury technicznej: wodoci ągowej (w 2015 roku zaewidencjonowano 3000 przył ączy do budynków mieszkalnych), kanalizacyjnej (w 2016 roku - 1491 przył ączy do budynków mieszkalnych), oraz gazowej (w 2015 roku - 2601 przył ączy do budynków mieszkalnych).

Wykres 3. Średnia powierzchnia 1 mieszkania i w przeliczeniu na 1 osob ę w gminie Zaleszany w latach 2011-2015

źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS Zgodnie z Powszechnym Spisem Rolnym przeprowadzonym w 2010 roku, na terenie gminy Zaleszany 2 164 gospodarstw domowych. Ich głównym źródłem utrzymania jest prowadzenie działalno ści rolniczej (1 725 gospodarstw). Rynek pracy: Według danych GUS stopa bezrobocia w gminie wynosiła w 2016 r. 4,2%. W porównaniu z 2011 r. odnotowano spadek o 5,6%. Jest to wska źnik nieco ni ższy ni ż dla powiatu stalowowolskiego (7,1% na koniec 2016 r.). Wśród bezrobotnych dominuj ą kobiety – w 2016 r. stopa bezrobocia u kobiet wynosiła 5,2%, za ś u m ęż czyzn – 3,5%. Z danych GUS wynika, że du ża cz ęść mieszka ńców gminy Zaleszany wyje żdża do pracy poza gmin ę zamieszkania. W 2015 r. poza granic ę gminy do pracy wyje żdżało 1 297 osób, za ś z innej gminy przyje żdżało tylko 167 osób. Oznacza to, że saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosiło -1 130. Przeci ętne miesi ęczne wynagrodzenie brutto w gminie w 2015 r. wyniosło 3 651 zł. Jest to nieco ni ższa warto ść od średniej dla województwa podkarpackiego – 3 528 zł.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Tabela 10. Bezrobotni na terenie gminy Zaleszany w latach 2011–2016 bezrobotni 2011 2012 2013 2014 2015 2016 męż czy źni 298 332 364 265 184 128 kobiety 375 360 358 305 234 162 ogółem 673 692 722 570 418 290 źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS Opieka społeczna: Podstawow ą instytucj ą działaj ącą w zakresie opieki społecznej na terenie gminy jest Gminny O środek Pomocy Społecznej w Zaleszanach. Realizuje on zadania zlecone gminie przez administracj ę rz ądow ą, przy zapewnieniu środków z bud żetu pa ństwa oraz zadania własne gminy. Zadania te realizowane s ą w oparciu o ustaw ę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Polegaj ą one głównie na: ° przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustaw ą świadcze ń, ° pracy socjalnej, ° analizie i ocenie zjawisk rodz ących zapotrzebowanie na świadczenia z zakresu pomocy społecznej, ° realizacji zada ń wynikaj ących z rozpoznanych potrzeb społecznych, ° rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb. Głównymi powodami przyznania pomocy społecznej s ą: ubóstwo, długotrwała lub ci ęż ka choroba, bezrobocie, niepełnosprawno ść , alkoholizm oraz bezradno ść . Jak wynika z danych GUS, liczba rodzin korzystaj ących ze świadcze ń pomocy społecznej na terenie gminy rosła do 2013 roku, jednak od tamtej pory systematycznie spada. W 2010 r. korzystało z niej 290 rodzin, w 2013 r. – 353 rodziny, za ś w 2015 r. – 320 rodzin. Łączna liczba beneficjentów pomocy społecznej wynosiła w 2015 r. 790 osób, co stanowiło ok. 7,2% liczby mieszka ńców gminy.

Podmioty gospodarcze: Według danych GUS w 2016 r. na terenie gminy było zarejestrowanych 709 podmiotów gospodarczych (20 sektora publicznego i 689 sektora prywatnego). W stosunku do 2012 r. liczba ta wzrosła o ok. 8,3%. Od 2011 r. odnotowuje si ę rocznie ok. 60-70 nowo zarejestrowanych podmiotów w rejestrze REGON. Wśród podmiotów gospodarczych działaj ących na terenie gminy, najwi ęcej jest przedstawicieli bran ży budowlanej, handlu hurtowego i detalicznego, przetwórstwa przemysłowego i transportu. W 2016 r. na terenie gminy działało 32 średnich przedsi ębiorstw (zatrudniaj ących od 10 do 49 pracowników) oraz 1 du że przedsi ębiorstwo (zatrudniaj ące powy żej 50 pracowników). Do najwi ększych podmiotów gospodarczych działaj ących na terenie gminy nale żą : ° Cegielnia – Jan Jurek, Stanisław Jurek, Witold Jurek, Zygmunt Jurek, ° Cegielnia – M. Koper i A. Zaj ąc s. c., ° Cegielnia Polowa –Jan i Stanisław Zawolski, ° Tartak "JAWOR"– Józef i Wiesław Nowak, ° ZPUH "UNITECH" –produkcja betonowych pustaków ogrodzeniowych i ogrodze ń stalowych –Edward Trzuszcz, ° PPHU MEBEL -produkcja mebli na wymiar -Pyłka Michał, ° Usługi Stolarskie -Wiesław Hojło – wykonawstwo schodów, drzwi, mebli, układanie paneli, boazerii, parkietów, podłóg, sufitów podwieszanych. Zgodnie z przeprowadzonym w 2010 roku Powszechnym Spisem Rolnym (GUS 2010), na terenie gminy Zaleszany istniały 2 164 gospodarstwa rolne o ł ącznej powierzchni ok. 4 170 ha. Dominuj ą gospodarstwa małe-

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany w przedziale wielko ści do 5 ha mie ści si ę 1642 gospodarstwa, co stanowi ok. 76% wszystkich gospodarstw rolnych w gminie.

Tabela 11.Pogłowie zwierz ąt w gospodarstwach rolnych na terenie gminy Zaleszany w 2010 r. ZWIERZ ĘTA W GOSPODARSTWACH POGŁOWIE W SZTUKACH bydło 348 trzoda chlewna 597 konie 98 drób 40022 źródło: BDL BUS

Tabela 12.Powierzchnie zasiewów na terenie gminy Zaleszany w 2010 r. NAJWA ŻNIEJSZE UPRAWY POWIERZCHNIA W HA zbo ża 1206,86 kukurydza na ziarno 10,83 ziemniaki 288,35 uprawy przemysłowe 44,99 buraki cukrowe 39,04 źródło: BDL BUS Ochrona zdrowia: Usługi medyczne na terenie gminy Zaleszany są świadczone przez: ° Samodzielny Publiczny Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej: o Gminny O środek Zdrowia (Zaleszany), o Wiejski O środek Zdrowia (Zbydniów), o Punkt Lekarski (Turbia), ° Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „ES-COR” (Zaleszany), ° Apteka Prywatna mgr farm. Małgorzata Sajecka w Zaleszanach, ° Punkt Apteczny w Zaleszanach, ° Apteka w Zbydniowie, ° Punkt Apteczny w Turbi. Usługi szpitalne dla społeczno ści gminnej świadczy Powiatowy Szpital Specjalistyczny w Stalowej Woli. Świadczona jest tam pomoc medyczna m.in. z zakresu: chirurgii ogólnej, chorób wewn ętrznych, kardiologii, ortopedii, pediatrii czy rehabilitacji. Ponadto działa tam Szpitalny Oddział Ratunkowy. Oświata: Na terenie gminy Zaleszany działaj ą obecnie nast ępuj ące placówki o światowe: Przedszkola – 67 dzieci w 2016 r. (+109 dzieci w oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych w 2016 r.): ° Publiczne Przedszkole w Kotowej Woli, ° Publiczne Przedszkole w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Zbydniowie, ° Niepubliczne Przedszkole w Pilchowie, Szkoły podstawowe (538 uczniów w 2016 r., 46 oddziałów): ° Publiczna Szkoła Podstawowa w Kotowej Woli, ° Publiczna Szkoła Podstawowa im. II Armii Wojska Polskiego w Majdanie Zbydniowskim i Wólce Turebskiej,

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

° Publiczna Szkoła Podstawowa w Pilchowie, ° Publiczna Szkoła Podstawowa w Skowierzynie, ° Publiczna Szkoła Podstawowa w Zaleszanach (w Zespole Szkół w Zaleszanach), ° Publiczna Szkoła Podstawowa w Zbydniowie (w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Zbydniowie), ° Publiczna Szkoła Podstawowa w Turbi (w Zespole Szkół w Turbi), Gimnazja (261 uczniów w 2016 r., 10 oddziałów): ° Publiczne Gimnazjum Nr 1 w Zaleszanach (w Zespole Szkół w Zaleszanach), ° Publiczne Gimnazjum Nr 2 w Zbydniowie (w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Zbydniowie), ° Publiczne Gimnazjum Nr 3 w Turbi (w Zespole Szkół w Turbi), Kultura: Najwa żniejsz ą rol ę w propagowaniu kultury na terenie gminy Zaleszany odgrywa Gminny O środek Kultury. W jego ramach działaj ą zespoły taneczne, wokalne i instrumentalne (Kapela Ludowa Zaleszanki, Orkiestra D ęta, Dzieci ęcy Zespół Pie śni i Ta ńca „Małe Zaleszanki”, Zespół Śpiewaczy „Malwa”, zespół wokalny „Smyk”, Gwardia Narodowa im. Tadeusza Ko ściuszki), a tak że wiele kół zainteresowa ń, takich jak koło modelarskie czy teatralne. Osoby starsze rozwijaj ą swoje zamiłowana w klubach seniora „Złota jesie ń”, gdzie maj ą mo żliwo ść uczestniczy ć w licznych spotkaniach z zaproszonymi go ść mi i poszerza ć swoj ą wiedz ę. Na terenie gminy działaj ą równie ż Gminna Biblioteka Publiczna w Zaleszanach z filiami w Dzierdziówce, Kotowej Woli, Pilchowie, Turbi i w Zbydniowie. Placówki te dysponuj ą ksi ęgozbiorem ocenianym na prawie 47,6 tys. woluminów. W życie kulturalne Gminy wł ączaj ą si ę lokalne szkoły oraz stowarzyszenia, m.in.: Towarzystwo Przyjaciół Zbydniowa czy Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Pilchów „Go ściniec”. W śród kulturalnych wydarze ń Gminy jednym z najwa żniejszych s ą coroczne do żynki gminne, w których udział bierze niemal cała społeczno ść lokalna. Funkcj ę kulturaln ą w życiu lokalnej społeczno ści pełni ą równie ż świetlice wiejskie oraz remizy stra żackie funkcjonuj ące przy jednostkach Ochotniczej Stra ży Po żarnej (OSP). W świetlicach najcz ęś ciej koncentruje si ę życie lokalnej społeczno ści. Ponadto stanowi ą one doskonałe narz ędzie do mobilizowania mieszka ńców do ró żnego rodzaju aktywno ści społecznej. Sport i Rekreacja: Infrastruktura sportowa na terenie gminy jest dobrze rozwini ęta. Zaliczaj ą si ę do niej: ° Centrum Sportowo-Rekreacyjne w Skowierzynie, ° Centrum Sportowo-Rekreacyjne w K ępiu Zalesza ńskim, ° Centrum Sportowo-Rekreacyjne w Pilchowie, ° Centrum Sportowo-Rekreacyjne w Dzierdziówce, ° boisko „Orlik” w Kotowej Woli, ° boisko „Orlik” w Turbi, ° boiska do piłki no żnej w Turbi i Zbydniowie.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Fot. 38. Boisko "Orlik" w Turbi Na terenie gminy działa 7 piłkarskich klubów sportowych w miejscowo ściach: K ępie Zalesza ńskie, Kotowa Wola, Majdan Zbydniowski, Pilchów, Skowierzyn, Turbia i Zbydniów. Turystyka: Gmina Zaleszany posiada dogodne warunki do rozwoju turystyki. Do głównych atrakcji turystycznych gminy nale żą przede wszystkim bogate zasoby przyrodnicze i krajobrazowe – tereny le śne oraz doliny rzeczne. Dodatkowo krajobraz wzbogacaj ą zadrzewienia śródpolne i przydomowe, cz ęsto z s ędziwymi okazami d ębów, wierzb i topoli, stanowi ące ciekawe obszary zarówno pod wzgl ędem krajobrazowym jak i przyrodniczym. Stwarzaj ą poprzez to dogodne warunki do turystyki pieszej oraz rowerowej. Na szczególn ą uwag ę zasługuje starorzecze Sanu poło żone pomi ędzy miejscowo ściami Zbydniów a Skowierzyn, z uwagi na wyst ępowanie tam chronionych gatunków takich jak: papro ć pływaj ąca czy grzybie ń biały. Na obszarze starorzeczy spotka ć mo żna równie ż rzadkie ro śliny owado żerne: rosiczk ę okr ągłolistn ą i pływacza zwyczajnego. W starorzeczach Ł ęgu w okolicach K ępia Zalesza ńskiego wyst ępuj ą fragmenty lasów ł ęgowych oraz gr ądów. Oprócz walorów naturalnych gmina posiada tak że wiele obiektów dziedzictwa kulturowego, w tym XIX - wieczne zało żenia dworsko-parkowe, ko ścioły a tak że liczne kapliczki przydro żne. Ponadto na terenie gminy funkcjonuj ą gospodarstwa agroturystyczne: w Pilchowie, Obojnej i w Wólce Turebskiej. Na terenie gminy Zaleszany oznakowano 2 turystyczne szlaki rowerowe: ° trasa zielona – „Obrze żami gminy Zaleszany” o przebiegu: Zbydniów - starorzecze Sanu (Wiata) - Skowierzyn - Motycze Szlacheckie - Kolonia K ępie - Kępie Zalesza ńskie - Kotowa Wola (- Zaosie - Obojna - Agatówka - Pilchów - Turbia - Wólka Turebska - Majdan Zbydniowski - Zbydniów. Ście żka prowadzi kra ńcowymi terenami gminy Zaleszany. Ukierunkowana jest na liczne walory przyrodnicze znajduj ące si ę w przyrzecznych partiach gminy oraz starorzeczu Sanu. ° trasa żółta – „Poznajemy własne dziedzictwo” o przebiegu: Zbydniów - starorzecze Sanu (Wiata) - Zaleszany - Motycze Szlacheckie - Kolonia K ępie - Kępie Zalesza ńskie - Kotowa Wola - Zaosie - Obojna - Turbia - Wólka Turebska - Majdan Zbydniowski - Zbydniów. Jest to krótsza trasa, ukierunkowana na zwiedzanie obiektów dziedzictwa kulturowego, miejsc pami ęci narodowej oraz obiektów sakralnych. Łączna długo ść ww. rowerowych szlaków turystycznych wynosi ok. 71 km.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Rysunek 13. Przebiega trasy turystycznej „Obrze żami gminy Zaleszany”

źródło: http://sanleg.pl

Rysunek 44. Przebieg trasy turystycznej „Poznajemy własne dzied zict wo”

źródło: http://sanleg.pl

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Bezpiecze ństwo W zakresie bezpiecze ństwa publicznego na terenie gminy funkcjonuje 13 jednostek Ochotniczej Stra ży Po żarnej (w Dzierdziówce, K ępiu Zalesza ńskim, Kotowej Woli, Majdanie Zbydniowskim, Motyczach Szlacheckich, Obojnej, Pilchowie, Skowierzynie, Turbi, Zbydniowie, Zaleszanach, Wólce Turebskiej i w Pasterniku Skowierskim), które s ą wiod ącymi podmiotami realizuj ącymi zadania z zakresu ochrony życia, zdrowia, mienia, a tak że z zakresu ochrony środowiska przed kl ęskami żywiołowymi i zagro żeniami ekologicznymi. Członkowie OSP regularnie uczestnicz ą w ćwiczeniach szkoleniowych, prowadz ą akcje prewencyjne w zakresie bezpiecze ństwa publicznego oraz na bie żą co współpracuj ą z podobnymi jednostkami z terenu całego powiatu stalowowolskiego. Na terenie gminy funkcjonuje równie ż Posterunek Policji w Zbydniowie. Ponadto funkcjonuje Gminne Centrum Zarz ądzania Kryzysowego. Do jego głównych zada ń nale ży: ° organizowanie przetwarzania, sprawdzania i przekazywania informacji dotycz ących sytuacji nadzwyczajnych, ° podejmowanie przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z przygotowaniem Centrum do koordynacji działa ń w razie zdarze ń kryzysowych, ° współdziałanie z Centrami Zarz ądzania Kryzysowego organów administracji publicznej, ° nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludno ści, ° gromadzenie, aktualizowanie baz danych i innych narz ędzi dla potrzeb Centrum oraz współdziałanie w tym zakresie z innymi wydziałami Urz ędu, administracj ą samorz ądow ą, administracj ą zespolon ą i niezespolon ą oraz innymi słu żbami, inspekcjami i organizacjami pozarz ądowymi, ° współpraca z podmiotami realizuj ącymi monitoring środowiska, ° współdziałanie z podmiotami prowadz ącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne, ° stała wymiana informacji ze słu żbami dy żurnymi administracji zespolonej i niezespolonej oraz innymi słu żbami i inspekcjami, ° realizacja zada ń stałego dy żuru na potrzeby podwy ższania gotowo ści obronnej pa ństwa. Według danych GUS w 2015 r. na terenie gminy popełniono ł ącznie 205 przest ępstw, z czego:

° 127 przest ępstw o charakterze kryminalnym,

° 40 przest ępstw o charakterze gospodarczym,

° 28 przest ępstw drogowych,

° 24 przest ępstwa przeciwko zdrowiu i życiu,

° 99 przest ępstw przeciwko mieniu. W porównaniu z 2012 r. liczba przest ępstw spadła o ok. 15%. Średnia ilo ść przest ępstw na 1000 mieszka ńców w 2015 r. wyniosła 18,87, co jest wynikiem gorszym ni ż dla województwa podkarpackiego (12,92), jednak lepszym ni ż średnia dla kraju (20,80). Wska źnik wykrywalno ści przest ępstw utrzymuje si ę na do ść wysokim poziomie. Według danych GUS w 2015 r. wyniósł on 76%, za ś dla porównania w województwie podkarpackim - 72%.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Wnioski: ° Sytuacja mieszkaniowa w gminie jest zadowalaj ąca. W ostatnich latach wzrastała liczba mieszka ń i ich średnia powierzchnia u żytkowa w przeliczeniu na 1 mieszka ńca. ° Placówki o światowe s ą dobrze rozwini ęte, a ich liczba wystarczaj ąca. ° Mieszka ńcy gminy maj ą dost ęp do usług zdrowia, w tym do usług specjalistycznych (w Szpitalu Powiatowym w Stalowej Woli). ° Obecnie bezrobocie na terenie gminy jest najni ższe od wielu lat, znacznie ni ższe ni ż dla powiatu stalowowolskiego czy dla województwa podkarpackiego. ° Liczba gospodarstw domowych korzystaj ących ze świadcze ń pomocy społecznej systematycznie spada od 2013 r. ° Gmina posiada dobrze rozwini ętą infrastruktur ę sportow ą. ° Poprawia si ę bezpiecze ństwo mieszka ńców gminy, głównie za spraw ą spadaj ącej liczby popełnianych przest ępstw i zwi ększaj ącej si ę wykrywalno ści ich sprawców. ° Gmina posiada wysokie walory turystyczne (przyrodnicze i kulturowe). Infrastruktura turystyczna nie jest jednak wystarczaj ąco rozwini ęta, zwłaszcza w kwestii bazy noclegowej.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 9 ZAGRO ŻENIA BEZPIECZE ŃSTWA LUDNO ŚCI I JEJ MIENIA Wraz z rozwojem gminy Zaleszany, powstaj ą nowe potrzeby w zakresie bezpiecze ństwa publicznego i obrony cywilnej. Nowe inwestycje, a tak że opracowywane plany miejscowe powinny umo żliwia ć realizacj ę zada ń obrony cywilnej zwi ązanych z bezpiecze ństwem publicznym, co najmniej w zakresie: budownictwa ochronnego, zaopatrzenia w wod ę w warunkach specjalnych, skutecznego działania systemu alarmowania ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodz ącymi w atmosferze, hydrosferze oraz szeroko poj ętym środowisku geograficznym i wczesnego ostrzegania mieszka ńców o zagro żeniach. Do istotnych zagro żeń, na które s ą nara żeni mieszka ńcy gminy nale żą : zagro żenia radiologiczne, po żarowe, powodziowe, spowodowane warunkami atmosferycznymi oraz ró żnego typu zagro żenia komunikacyjne. Zagro żenie ska żeniami promieniotwórczymi: Tego typu zagro żenie mo że nast ąpi ć w wyniku: uszkodzenia źródeł promieniowania wykorzystywanych w procesach technologicznych, uwolnienia materiałów i opadów promieniotwórczych podczas składowania i transportu, uwolnienia substancji promieniotwórczych podczas awarii reaktorów j ądrowych. Na terenie gminy Zaleszany zagro żenia radiologiczne mog ą by ć spowodowane jedynie przez materiały radioaktywne stosowane w czujkach izotopowych montowanych w instalacjach sygnalizacyjno – alarmowych. S ą to źródła o stosunkowo niewielkiej mocy, w zwi ązku z czym zasi ęg tych zagro żeń ma charakter lokalny. Przewóz materiałów radioaktywnych jest incydentalny i dotyczy bardzo małych ilo ści – praktycznie nie stwarzaj ących zagro żenia. Nale ży liczy ć si ę ponadto z zewn ętrznym niebezpiecze ństwem zwi ązanym z eksploatacj ą elektrowni j ądrowych w Europie (6 czynnych elektrowni znajduje si ę w odległo ści około 350 km od granicy Polski). Zagro żenie po żarowe: Mo że ono wyst ąpi ć głównie w zwartej zabudowie poszczególnych miejscowo ści. Potencjalne zagro żenie po żarowe stwarzaj ą wi ększe obiekty handlowe, budynki inwentarskie w gospodarstwach rolnych oraz budynki użyteczno ści publicznej. Nale ży liczy ć si ę równie ż z zagro żeniami spowodowanymi wybuchem lub wtórn ą emisj ą toksycznych środków przemysłowych spowodowanych uszkodzeniami ruroci ągów gazu, zbiorników na stacjach baz paliw, stacjach LPG i punktach dystrybucji gazów propan–butan. Potencjalne zagro żenie po żarowe stwarzaj ą równie ż znajduj ące si ę w granicach gminy kompleksy le śne i ogrody. Zagro żenie powodziowe: Studium okre śla granice obszarów szczególnego zagro żenia powodzi ą, tj. obszaru, na którym prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat oraz obszaru, na którym prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat. Ponadto w Studium okre ślono granice obszaru, na którym prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat oraz obszaru nara żonego na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego. Zagro żenia w transporcie samochodowym: Najwi ększe zagro żenie wyst ępuje na drodze krajowej nr 77, po której odbywa si ę transport w ruchu tranzytowym. W efekcie du żego i stale rosn ącego nat ęż enia przewozów materiałów niebezpiecznych i toksycznych oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ci ęż arowego ro śnie ryzyko zagro żenia. Potencjalnym niebezpiecze ństwem mog ą by ć cysterny samochodowe przewo żą ce niebezpieczne substancje chemiczne. Zagro żenia spowodowane warunkami atmosferycznymi: Do zagro żeń, do jakich mo że doj ść na terenie gminy, nale ży zaliczy ć susze, a tak że ostatnio cz ęś ciej spotykane nawałnice, które głównie powoduj ą zniszczenia dachów. Na podstawie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej, prowadzonego przez Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa w Puławach, w 2016 r. gleby w gminie Zaleszany s ą podatne na wyst ąpienie suszy. W 2017 roku w okresie od 11.05 do 10.07 kryterium suszy zostało przekroczone dla zbó ż ozimych, zbó ż jarych. rzepaku i rzepiku, tytoniu, krzewów owocowych, truskawek i ro ślin str ączkowych. Ponadto w okresie od 1.05 do 30.06 przekroczone zostało kryterium suszy dla zbó ż jarych. W okresie zimowym mo że dochodzi ć do utrudnie ń w doje ździe do miejscowo ści i posesji. Gmina posiada

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany podpisane umowy w celu szybkiej interwencji w razie zagro żenia. Dodatkowo lokalnie mo że dochodzi ć do podtopie ń w przypadku długotrwałych lub bardzo intensywnych opadów. W zwi ązku z tym wskazane jest niezabudowywanie naturalnych dolin rzecznych, ani obni żeń terenu oraz dbało ść o systemy odwadniaj ące i melioracyjne.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 10 WYST ĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGRO ŻEŃ GEOLOGICZNYCH Na terenie gminy Zaleszany nie wyst ępuj ą osuwiska, a tak że tereny zagro żone ruchami masowymi ziemi.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 11 WYST ĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH ORAZ OGRANICZENIA W ZAGOSPODAROWNIU TERENÓW WYNIKAJ ĄCE Z PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH Obszary NATURA 2000: Obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Dolina Dolnego Sanu (PLH180020) Obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Enklawy Puszczy Sandomierskiej (PLH180055) Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Puszcza Sandomierska (PLB180005) Dla ww. obszarów NATURA 2000 nie sporz ądzono dotychczas planów zada ń ochronnych (plan dla obszaru OSO Puszcza Sandomierska przyj ęty Zarz ądzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie z dnia 4 wrze śnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Puszcza Sandomierska PLB180005 został uniewa żniony wyrokiem Wojewódzkiego S ądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 8 czerwca 2016 r., sygn. akt II SA/Rz 1110/15). Dla obszarów sieci NATURA 2000 Dolina Dolnego Sanu (PLH180020) oraz Enklawy Puszczy Sandomierskiej (PLH180055) w chwili obecnej (stan na grudzie ń 2017 r.) plany zada ń ochronnych s ą w trakcie opracowania w ramach projektu „Opracowanie planów zada ń ochronnych dla obszarów Natura 2000 (PZO bis) POIS.02.04.00-00-0193/16 na terenie województwa podkarpackiego”. Zasady zagospodarowania terenów poło żonych w obr ębie obszarów Natura 2000, okre ślone s ą w przepisach odr ębnych z zakresu ochrony przyrody. Pomniki przyrody: Zgodnie z nast ępuj ącymi aktami prawnymi: ° Zarz ądzenia Nr 34 Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 30 grudnia 1988 r. w sprawie uznania tworów przyrody za pomniki przyrody (Dz. U. Woj. Tarnobrzeskiego Nr 1, poz. 2 z dnia 10.01.1989 r.), ° Rozporz ądzenia Nr 6 Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 28.06.1991 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody (Dz. U. Woj. Tarnobrzeskiego Nr 9, poz. 187 z dnia 15.07.1991 r.), ° Rozporz ądzenia nr 2 Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 4 marca 1997 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody (Dz. U. Woj. Tarnobrzeskiego Nr 5, poz. 41 z dnia 04.03.1997 r.). Na terenie gminy Zaleszany ustanowiono 20 pomników przyrody (w tym 4 grupy drzew), dla których obowi ązuj ą ograniczenia w zagospodarowaniu ich najbli ższego otoczenia wynikaj ące z przepisów odr ębnych z zakresu ochrony przyrody. Grunty rolne i le śne: Grunty rolne klas I-III oraz grunty le śne podlegaj ą ochronie na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i le śnych. Polega ona na ograniczeniu przeznaczenia gruntów na inne cele, zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji, rekultywacji, przywracaniu/poprawie warto ści u żytkowej, zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych, a tak że ograniczeniu zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi. Wszelkie działania maj ące na celu zmian ę przeznaczenia gruntów rolnych/le śnych na cele nierolnicze/niele śne musz ą by ć poprzedzone uzyskan ą zgod ą: ° ministra wła ściwego do spraw rolnictwa i rozwoju wsi – dla gruntów rolnych stanowi ących u żytki rolne klas I – III poło żonych poza granicami administracyjnymi miast, ° ministra wła ściwego do spraw środowiska – dla gruntów le śnych stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa, ° marszałka województwa – dla pozostałych gruntów le śnych.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Strefy ochrony uj ęć wody: Dla uj ęcia wody podziemnej w miejscowo ści Kotowa Wola zgodnie z Rozporz ądzeniem Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Krakowie z dnia 11 wrze śnia 2017 r. ustanowiono stref ę ochrony bezpo średniej (składaj ącą si ę z trzech obszarów o ł ącznej powierzchni 0,07 ha) oraz stref ę ochrony po średniej (o powierzchni 101,34 ha, poło żon ą w miejscowo ściach Kotowa Wola i Zbydniów). W obr ębie strefy ochrony bezpo średniej i po średniej uj ęcia wody podziemnej w Kotowej Woli obowi ązuj ą nakazy, zakazy i ograniczenia w zagospodarowaniu wynikaj ące z przepisów odr ębnych z zakresu ochrony wód. Cmentarze czynne: Na terenie gminy znajduje si ę 5 czynnych cmentarzy rzymskokatolickich: Kotowej Woli, Turbi, Pilchowie, Zaleszanach i Dzierdziówce. Zgodnie z przepisami odr ębnymi odległo ść cmentarza od zabudowa ń mieszkalnych, zakładów produkuj ących artykuły żywno ści i żywienia zbiorowego b ądź zakładów przechowuj ących artykuły żywno ści oraz studni, źródeł i strumieni, słu żą cych do czerpania wody do picia i potrzeb gospodarczych, powinna wynosi ć co najmniej 150 m. Odległo ść ta mo że by ć zmniejszona do 50 metrów pod warunkiem, że teren w granicach od 50 do 150 m odległo ści od cmentarza posiada sie ć wodoci ągow ą i wszystkie budynki korzystaj ące z wody s ą do niej podł ączone. Odległo ść od granicy cmentarza uj ęć wody o charakterze zbiorników wodnych, słu żą cych jako źródło zaopatrzenia sieci wodoci ągowej w wod ę do picia i potrzeb gospodarczych, nie mo że by ć mniejsza ni ż 500 metrów. Lotnisko w Turbi: Do przedsi ęwzi ęć wpływaj ących na ograniczenia w zagospodarowaniu okre ślonych fragmentów gminy Zaleszany zaliczy ć nale ży Lotnisko Turbia. Wschodnia i północno-wschodnia cz ęść gminy le ży w zasi ęgu nieprzekraczalnych ogranicze ń wysoko ści obiektów budowlanych (budynki i budowle, w tym inwestycje celu publicznego z zakresu ł ączno ści publicznej) oraz naturalnych, okre ślonych w dokumentacji rejestracyjnej lotniska, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003 roku w sprawie warunków, jakie powinny spełnia ć obiekty budowlane oraz naturalne w otoczeniu lotniska (Dz. U. Nr 130, poz. 1192 z pó źn. zm.). Nadmieni ć nale ży, że ograniczenie wysoko ści obiektu obejmuje tak że umieszczone na nim urz ądzenia, a w szczególno ści anteny, reklamy, a w przypadku dróg lub linii kolejowych – równie ż ich skrajnie, zgodnie z §3 Rozporz ądzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003 roku w sprawie warunków, jakie powinny spełnia ć obiekty budowlane oraz naturalne w otoczeniu lotniska. Dodatkowo zgodnie z przepisami odr ębnymi z zakresu lotnictwa w odległo ści do 5 km od granicy lotniska zabrania si ę budowy lub rozbudowy obiektów budowlanych, które mog ą stanowi ć źródło żerowania ptaków, z kolei na nieruchomo ściach w rejonach podej ść do l ądowania zabrania si ę sadzenia i uprawy krzewów i drzew mog ących stanowi ć przeszkody lotnicze. Linie kolejowe: Przez teren gminy Zaleszany przebiegaj ą linie kolejowe nr 68 relacji Lublin-Przeworsk oraz nr 74 relacji Sobów - Stalowa Wola Rozwadów. Zgodnie z przepisami odr ębnymi z zakresu transportu kolejowego, budowle i budynki mog ą by ć usytuowane w odległo ści nie mniejszej ni ż 10 m od granicy obszaru kolejowego, z tym że odległo ść od osi skrajnego toru nie mo że by ć mniejsza ni ż 20 m. W przypadku szpitali, domów opieki społecznej, obiektów rekreacyjno-sportowych, budynków zwi ązanych z wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzie ży odległo ści te powinny by ć zwi ększone, w zale żno ści od przeznaczenia budynku, w celu zachowania norm dopuszczalnego hałasu w środowisku, okre ślonych w odr ębnych przepisach. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 07 sierpnia 2008 r. w sprawie wymaga ń w zakresie odległo ści i warunków dopuszczaj ących usytuowanie drzew i krzewów, elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w s ąsiedztwie linii kolejowej, a tak że sposobu urz ądzania i utrzymywania zasłon od śnie żnych oraz pasów przeciwpo żarowych (tekst jedn. Dz.U.2014 poz. 1227) drzewa i krzewy mog ą by ć sytuowane w odległo ści nie mniejszej ni ż 15 m od osi skrajnego toru kolejowego. Dodatkowo drzewa i krzewy, elementy ochrony akustycznej oraz zasłony od śnie żne w s ąsiedztwie przejazdów i przej ść kolejowych powinny by ć usytuowane w odległo ści zapewniaj ącej warunki widoczno ści przejazdów i przej ść , okre ślone w przepisach

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany o warunkach technicznych, jakim powinny odpowiada ć skrzy żowania linii kolejowych z drogami publicznymi i ich usytuowanie. Zło ża kopalin: Wyst ępuj ące na terenie gminy Zaleszany udokumentowane zło ża siarki, kruszyw naturalnych i surowców ilastych ceramiki budowlanej podlegaj ą ochronie na podstawie przepisów odr ębnych z zakresu ochrony środowiska, zgodnie z którymi ochrona złó ż kopalin polega na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym kopalin towarzysz ących. Eksploatacj ę zło ża kopalin prowadzi si ę w sposób gospodarczo uzasadniony, przy zastosowaniu środków ograniczaj ących szkody w środowisku i przy zapewnieniu racjonalnego wydobycia i zagospodarowania kopaliny. Podejmuj ący eksploatacj ę złó ż kopaliny lub prowadz ący t ę eksploatacj ę jest zobowi ązany przedsi ębra ć środki niezb ędne do ochrony zasobów zło ża, jak równie ż do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzi ć rekultywacj ę terenów poeksploatacyjnych oraz przywraca ć do poprzedniego stanu inne elementy przyrodnicze. Obiekty zabytkowe: W odniesieniu do obiektów zabytkowych obowi ązuj ą zapisy zawarte w ustawie z 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Ustawa okre śla przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków i opieki nad nimi, w tym finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych, a tak że organizacj ę organów ochrony zabytków. Zgodnie z art. 18 ww. ustawy, „ochron ę zabytków i opiek ę nad zabytkami uwzgl ędnia si ę przy sporz ądzaniu…. strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej … W ww. dokumentach okre śla si ę rozwi ązania niezb ędne do zapobiegania zagro żeniom dla zabytków, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu; ustala si ę przeznaczenie terenu i zasady zagospodarowania terenu uwzgl ędniaj ące opiek ę nad zabytkami . Zagro żenie powodziowe: Na podstawie map zagro żenia powodziowego sporz ądzonych w ramach programu ISOK (Informatycznego Systemu Osłony Kraju) na terenie gminy Zaleszany zidentyfikowano nast ępuj ące kategorie obszarów, na których wyst ępuje zagro żenie powodziowe: ° obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat, ° obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat, ° obszary zagro żenia powodziowego, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat, ° obszary nara żone na zalanie w przypadku uszkodzenia lub zniszczenia wału przeciwpowodziowego. Na obszarach zagro żonych powodzi ą obowi ązuj ą ograniczenia w u żytkowaniu zgodnie z przepisami odr ębnymi z zakresu ochrony przed powodzi ą. Inne obiekty: Ograniczenia dla zabudowy wynikaj ą tak że z przepisów odr ębnych z zakresu dróg publicznych, które okre ślaj ą m.in. odległo ści w jakich mog ą by ć usytuowane obiekty budowlane od poszczególnych rodzajów dróg. Z przepisów dotycz ących poszczególnych urz ądze ń infrastruktury wynikaj ą warunki dotycz ące lokalizacji i utrzymania tych urz ądze ń. Pozostałe ograniczenia dla zagospodarowywania terenów i lokalizacji zabudowy wynikaj ą z odr ębnych, szczegółowych przepisów z zakresu prawa budowlanego.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 12 WYST ĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓ Ż KOPALIN, ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ORAZ UDOKUMENTOWANYCH KOMPLEKSÓW PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU W ĘGLA Zło ża kopalin Gmina Zaleszany jest stosunkowo zasobna w surowce mineralne. Zgodnie z rejestrem udokumentowanych złó ż kopalin, Pa ństwowego Instytutu Geologicznego na terenie gminy Zaleszany wyst ępuj ą nast ępuj ące zło ża kopalin: ° ,,Jamnica ˮ SR 65: − kopalina – siarka rodzima, − powierzchnia: ok. 2 351,1 ha, − stan zagospodarowania: zło że rozpoznane wst ępnie, − forma zło ża: pokładowa, − zasoby geologiczne zło ża: 42 228 tys. ton (bilansowe), 8 755 tys. ton (pozabilansowe), ° ,,Zaleszany dz. 197 ˮ IB 9574: − kopalina – surowce ilaste ceramiki budowlanej, − powierzchnia: ok. 0,999 ha, − stan zagospodarowania: eksploatacja zło ża zaniechana, − forma zło ża: pokładowa, − zasoby geologiczne zło ża: 6,92 tys. ton (bilansowe), ° ,,Zaleszany – Zawolski IV ˮ IB 12011: − kopalina – surowce ilaste ceramiki budowlanej, − powierzchnia: ok. 0,270 ha, − stan zagospodarowania: zło że rozpoznane szczegółowo, − forma zło ża: pokładowa, − zasoby geologiczne zło ża: 0,82 tys. ton (bilansowe), ° ,,Korona ˮ KN 15385: − kopalina – kruszywa naturalne, − powierzchnia: ok. 1,990 ha, − stan zagospodarowania: zło że rozpoznane szczegółowo, − forma zło ża: pokładowa, − zasoby geologiczne zło ża: 456,01 tys. ton (bilansowe), ° ,,Dzierdziówka dz. 238 ˮ IB 6730: − kopalina – surowce ilaste ceramiki budowlanej, − powierzchnia: ok. 1,518 ha, − stan zagospodarowania: zło że rozpoznane szczegółowo, − forma zło ża: pokładowa, − zasoby geologiczne zło ża: 55,43 tys. ton (bilansowe), ° ,,Dzierdziówka ˮ KN 1695: − kopalina – kruszywa naturalne, − powierzchnia: ok. 50,752 ha, − stan zagospodarowania: zło że rozpoznane wst ępnie,

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

− forma zło ża: pokładowa, − zasoby geologiczne zło ża: 14 462 tys. ton (bilansowe), ° ,,Dzierdziówka dz. 143/1 ˮ KN 6843: − kopalina – kruszywa naturalne, − powierzchnia: ok. 2,4 ha, − stan zagospodarowania: eksploatacja zło ża zaniechana, − forma zło ża: pokładowa, − zasoby geologiczne zło ża: 138,85 tys. ton (bilansowe), ° ,,Skowierzyn-Ró życki ˮ KN 13650: − kopalina – kruszywa naturalne, − powierzchnia: ok. 1,747 ha, − stan zagospodarowania: zło że eksploatowane okresowo, − forma zło ża: pokładowa, − zasoby geologiczne zło ża: 253,97 tys. ton (bilansowe), ° ,,Skowierzyn-Ró życki 2 ˮ KN 13944: − kopalina – kruszywa naturalne, − powierzchnia: ok. 15, 082 ha, − stan zagospodarowania: zło że zagospodarowane, − forma zło ża: pokładowa, − zasoby geologiczne zło ża: 3 907,22 tys. ton (bilansowe), ° ,,Wólka Turebska ˮ IB 6299 (według danych PIG zaliczone do złó ż rezerwowych, brak natomiast informacji pozwalaj ących na ustalenie lokalizacji tego zło ża): − kopalina – surowce ilaste ceramiki budowlanej, − powierzchnia: ok. 0,650 ha, − stan zagospodarowania: zło że rozpoznane szczegółowo, − forma zło ża: pokładowa, − zasoby geologiczne zło ża: 9,31 tys. ton (bilansowe), Wody podziemne: Warunki hydrogeologiczne na terenie gminy są jednorodne, co wynika z budowy geologiczno-strukturalnej. Na wi ększo ści tego obszaru wyst ępuje jeden u żytkowy poziom wodono śny w utworach czwartorz ędowych. Cały obszar gminy Zaleszany poło żony jest w obr ębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych D ębica-Stalowa Wola-Rzeszów (nr 425) . Jest to zbiornik porowy o powierzchni ok. 1933 km2. Jego przybli żone zasoby dyspozycyjne wynosz ą 508 tys. m 3/d. Gł ęboko ść zalegania wód waha si ę od 10 m do 60 m. Zbiornik ten jest zasilany przez infiltracj ę opadów atmosferycznych na wychodniach lub po średnio przez przepuszczaln ą pokryw ę utworów czwartorz ędowych. Pod wpływem warunków atmosferycznych (susza, intensywne opady deszczu) poziom wód ulega okresowym wahaniom. Wody u żytkowego poziomu wodono śnego nie posiadaj ą pokrywy izolacyjnej w stropie warstwy wodono śnej, w zwi ązku z czym nara żone s ą na przenikanie zanieczyszcze ń z powierzchni terenu, co stwarza zagro żenie ska żenia wód. Wody poziomu czwartorz ędowego maj ą podstawowe znaczenie dla zaopatrzenia ludno ści w wod ę. Gmina Zaleszany poło żona jest w zasi ęgu nast ępuj ących Jednolitych Cz ęś ci Wód Podziemnych: ° nr 119 (kod PLGW2000119 ), w obr ębie której znajduj ą si ę 3 pi ętra wodono śne – pi ętro czwartorz ędowe (na gł ęboko ści 10-30m), pi ętro paleoge ńsko-neoge ńsko-kredowe oraz pi ętro kredowe

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

(na gł ęboko ści do 10-80m). System kr ąż enia wód podziemnych na terenie JCWPd 119 w znacznym stopniu ukształtowany jest przez San i jego dopływy. Na przewa żaj ącej cz ęś ci JCWPd kr ąż enie wód odbywa si ę tylko w utworach czwartorz ędu a te rozprzestrzeniaj ą si ę tylko w obszarach dolin rzecznych oraz zwi ązane s ą z zasi ęgiem wyst ępowania piaszczystych utworów fluwioglacjalnych i sandrowych zlodowacenia środkowopolskiego i południowopolskiego. Zasilanie powierzchniowe odbywa si ę dzi ęki opadom atmosferycznym. Opady zasilaj ą bezpo średnio pi ętro czwartorz ędowe, z którego je śli nie trafi ą do Sanu lub jednego z jego dopływów, to w miejscach wyst ępowania bezpo średnio poni żej pi ętra paleoge ńsko-neoge ńsko-kredowego zasilaj ą je. Kierunek przepływu wód w pi ętrze czwartorz ędowym, zwłaszcza w obr ębie dolin rzecznych jest zdeterminowany przez cieki, które na obszarze JCWPd 119 maj ą charakter drenuj ący. Gł ębsze zagregowane pi ętro wodono śne paleoge ńsko-neoge ńsko-kredowema bardzo ograniczony kontakt z powierzchni ą terenu, przez które mogłoby zachodzi ć bezpo średnie zasilanie atmosferyczne, ogranicza si ę ono zaledwie do kilku małych wychodni mioce ńskich wapieni organodetrytycznych. W tej sytuacji zasilanie odbywa si ę bez wi ększych przeszkód poprzez pi ętro czwartorz ędowe wyst ępuj ące bezpo średnio powy żej i wykształcone najcz ęś ciej w postaci piasków i lessów piaszczystych. Miejscami tylko bezpo średnio nad wodono śnymi utworami miocenu znajduje si ę nieci ągła i o małej mi ąż szo ści pokrywa glin zwałowych. Zasoby wód podziemnych dost ępnych do zagospodarowania w obr ębie JCWPd 119 wynosz ą 201 044 m3/d. Zgodnie z ocen ą stanu JCWPd (2012 r.) stan ilo ściowy i chemiczny wód oceniono jako dobry, nie stwierdzono równie ż ryzyka nieosi ągni ęcia celów środowiskowych. ° nr 135 (kod PLGW2000135), w obr ębie której wyst ępuje jedno pi ętro wodono śne – czwartorz ędowe (na gł ęboko ści do 70 m), którego mi ąż szo ść wynosi średnio 20 m. Zasilanie pi ętra czwartorz ędowego odbywa si ę poprzez infiltracj ę wód opadowych, zwłaszcza w cz ęś ci wschodniej JCWPd 135, gdzie wyznaczono stref ę zasilania. Zasadniczy przepływ wód podziemnych odbywa si ę w kierunku północnym, lecz lokalnie jest on korygowany przez cieki powierzchniowe o charakterze drenuj ącym. Zasoby wód podziemnych dost ępnych do zagospodarowania w obr ębie JCWPd 135 wynosz ą 167 257 m3/d. Zgodnie z ocen ą stanu JCWPd (2012 r.) stan ilo ściowy i chemiczny wód oceniono jako dobry, stwierdzono jednak ryzyko nieosi ągni ęcia celów środowiskowych, ze wzgl ędu na oddziaływanie prowadzonej w przeszło ści eksploatacji złó ż siarki.

Dla JCWPd PLGW2000119 , określono nast ępuj ące parametry (dane na podstawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, 2016): ° JCWPd jest monitorowana, ° stan ilo ściowy – dobry, ° stan chemiczny – dobry, ° ocena ryzyka nieosi ągni ęcia celów środowiskowych – niezagro żona, ° JCWPd dostarczaj ąca średnio powy żej 100 m 3 wody na dob ę – tak, ° wyznaczone cele środowiskowe: dobry stan chemiczny, dobry stan ilo ściowy, ° JCWPd znajduje si ę w wykazie obszarów chronionych – tak (w wykazie JCWPd przeznaczonych do poboru wody na potrzeb ę zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo życia na obszarze dorzecza Wisły).

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Dla JCWPd PLGW2000135 , okre ślono nast ępuj ące (dane na podstawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, 2016): ° JCWPd jest monitorowana, ° stan ilo ściowy – dobry, ° stan chemiczny – dobry, ° ocena ryzyka nieosi ągni ęcia celów środowiskowych – zagro żona, ° JCWPd dostarczaj ąca średnio powy żej 100 m3 wody na dob ę – tak, ° wyznaczone cele środowiskowe: dobry stan chemiczny, dobry stan ilo ściowy, ° JCWPd znajduje si ę w wykazie obszarów chronionych – tak (w wykazie JCWPd przeznaczonych do poboru wody na potrzeb ę zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo życia na obszarze dorzecza Wisły).

Rysunek 15. Gmina Zaleszany na tle Jednolitych Cz ęś ci Wód Podziemnych oraz Głównych Zbiorników Wód Podziemnych

źródło: opracowanie własne na podstawie Centralnej Bazy Danych Geologicznych Pa ństwowego Instytutu Geologicznego

Udokumentowane kompleksy składowania dwutlenku węgla: Na terenie gminy Zaleszany nie wyst ępuj ą żadne udokumentowane kompleksy składowania dwutlenku w ęgla.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 13 WYST ĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH Na terenie gminy Zaleszany, w miejscowo ści Skowierzyn, znajduj ą si ę 2 obszary górnicze, dla których ustanowiono równie ż tereny górnicze: ° „Skowierzyn-Ró życki” – ustanowiony decyzj ą Z1:O ŚR IV-7511/II/12/09/10 Starosty Powiatu Stalowowolskiego z dnia 29.07.2010 r. na potrzeby eksploatacji zło ża kruszyw naturalnych „Skowierzyn- Ró życki”. Granice obszaru i terenu górniczego pokrywają si ę ze sob ą, ° „Skowierzyn-Ró życki 5” – ustanowiony decyzj ą Z1:OS-IV.7422.10.2017.AR Marszałka Województwa Podkarpackiego z dnia 3.04.2017 r. na potrzeby eksploatacji zło ża kruszyw naturalnych „Skowierzyn- Ró życki 2”. Granice obszaru i terenu górniczego pokrywaj ą si ę ze sob ą,

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 14 STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STAN STOPNIA UPORZ ĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO–ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI

Układ drogowy: Sie ć drogowa na terenie gminy charakteryzuje si ę do ść du żą g ęsto ści ą, zwłaszcza w jej centralnej cz ęś ci, przez któr ą przebiega m.in. droga krajowa nr 77, któr ą odbywa si ę transport w ruchu tranzytowym. Infrastruktura komunikacyjna wymaga jednak poprawy, rozbudowy i modernizacji ze wzgl ędu na jej niezadowalaj ący stan techniczny. Wiele odcinków dróg nie posiada dostatecznej no śno ści, co przy wzro ście nat ęż enia ruchu oraz przewozu towarów transportem kołowym, mo że powodowa ć znaczne utrudnienia. Koniecznym jest tak że poprawienie stanu poboczy, wykonanie odwodnienia oraz poprawa bezpiecze ństwa poprzez wybudowanie chodników oraz ście żek rowerowych. Sie ć drogow ą na terenie gminy tworz ą: ° droga krajowa nr 77 - droga publiczna klasy głównej, ł ącz ąca Lipnik z Przemy ślem. Przebiega przez centraln ą cz ęść gminy w kierunku północny-zachód - południowy-wschód. Jest to droga jednojezdniowa z zatokami autobusowymi i chodnikami (w s ąsiedztwie terenów zabudowanych). Droga jest w bardzo dobrym stanie technicznym. ° Drogi powiatowe: Tabela 13. Drogi powiatowe na terenie gminy Zaleszany Nr drogi Nazwa drogi Klasa drogi Rodzaj nawierzchni Długo ść [km]

Radomy śl- 1006R zbiorcza bitumiczna 0,246 Skowierzyn

Kaw ęczyn- 1011R lokalna bitumiczna 3,490 Skowierzyn

1012R Zaleszany-Zbydniów zbiorcza bitumiczna 9,554

1013R Zbydniów-Turbia zbiorcza bitumiczna 7,966

Dojazd do stacji PKP 1014R lokalna bitumiczna 0,425 w Zbydniowie

1015R Jamnica-Zbydniów zbiorcza bitumiczna 5,125

Kotowa Wola- Kępie 1016R lokalna bitumiczna 3,736 Zalesza ńskie

1017R Zaleszany-Zabrnie zbiorcza bitumiczna 2,263

Agatówka-Stalowa 1018R lokalna bitumiczna 1,771 Wola

źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Stalowej Woli

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

° Drogi gminne:

Tabela 14. Drogi gminne na terenie gminy Zaleszany

Lp. Całkowita długo ść Numer ewidencyjny drogi Przebieg drogi [km]

1 101501R Skowierzyn-Berdechów-Zbydniów 4,207

2 101502R Zaleszany-Berdechów-Skowierzyn 1,469

3 101503R Grabczyny 1,286

4 101504R Motycze Szlacheckie 1,206

5 101505R Majdan Zbydniowski 1,067

6 101506R Turbia-Pilchów 2,506

7 101507R Majdan Zbydniowski-Zbydniów Borek 2,848

8 101508R Kotowa Wola w kierunku Zbydniowa 1,135

9 101509R Zaosie-Turbia 2,524

10 101510R Agatówka- Obojna- Zaosie-Kotowa Wola 7,174

11 101511R Obojna-Turbia 2,282

12 101512R Pilchów-Sochy 0,959

13 101513R Skowierzyn (do wału) 3,374

14 101514R Skowierzyn-Motycze Szlacheckie 2,116

15 101515R Dzierdziówka-Grabczyny 1,776

16 101516R Majdan Zbydniowski-Urle 0,226

17 101517R Wólka Turebska-Buczyna 1,590

18 101518R Kępie Zalesza ńskie-Kolonia 2,293

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

19 101519R Kępie Zalesza ńskie- Zajeziorze- Ruska 2,146 Wie ś

20 101520R Zbydniów- Karczma 1,966

21 101521R Kotowa Wola- Stacja uzdatniania wody- 3,744 Por ęba

22 101522R Turbia- Obwodnica 0,620

23 101523R Turbia-Zagumnie 0,922

24 101524R Pilchów - Błonie 1,029

źródło: Urz ąd Gminy Zaleszany

Według danych z Urz ędu Gminy Zaleszany długo ść dróg publicznych kategorii gminnej wynosiła ok. 50,5 km. Stan dróg publicznych na terenie gminy Zaleszany nale ży uzna ć za zadowalaj ący. Zdecydowanie przewa żaj ą drogi o nawierzchni z betonu asfaltowego. Wśród dróg o kategorii gminnej nawierzchni ę tłoczniow ą posiada ok. 540 m dróg (ok. 1,1%), żwirowo-tłoczniow ą - ok. 440 m (ok. 0,8%), gruntow ą - ok. 3 450 m (ok. 6,8%), za ś żwirowo-gruntow ą - ok. 925 m (ok. 1,8%). Komunikacja kolejowa: Przez teren gminy przebiega linia kolejowa nr 68 relacji Lublin-Przeworsk (na odcinku Lublin-Stalowa Wola Rozwadów). Jest to odcinek jest jednotorowy i niezelektryfikowany. Na stacji Stalowa Wola Rozwadów ł ączy si ę on z dwutorow ą, zelektryfikowan ą lini ą D29-74. Na terenie gminy Zaleszany zlokalizowane są 2 stacje kolejowe - w Zbydniowie i Turbi. Torowisko jest w dobrym stanie technicznym. Na całej trasie prowadzone s ą regularne prace konserwacyjno-utrzymaniowe. Ponadto przez gmin ę przebiega linia kolejowa nr 74 relacji Sobów - Stalowa Wola Rozwadów ze stacj ą w Zbydniowie. Ta linia równie ż jest w dobrym stanie technicznym, a na całej trasie regularnie prowadzone s ą prace konserwacyjno-utrzymaniowe. Węzeł kolejowy w pobliskim Rozwadowie posiada bezpo średnie poł ączenie z Rzeszowem, Tarnobrzegiem, Lublinem, Warszaw ą, Przeworskiem, Zamo ściem i Bydgoszcz ą. Komunikacja autobusowa: Sie ć komunikacji autobusowej w gminie funkcjonuje w oparciu o komunikacj ę PKS i przewo źników prywatnych. Zapewniaj ą one poł ączenia komunikacyjne ze Stalow ą Wol ą, Sandomierzem i Tarnobrzegiem oraz miejscowo ściami le żą cymi przy tej trasie. Ze wzgl ędu na mał ą liczb ę pasa żerów liczba kursów jest ograniczona zwłaszcza w okresie wolnym od zaj ęć szkolnych. Lotnisko w Turbi: W miejscowo ści Turbia, ok. 9 km od centrum Stalowej Woli, zlokalizowane jest lotnisko cywilne. Za dat ę jego powstania uwa ża si ę wiosn ę 1939 roku, kiedy to Aeroklub Rzeczypospolitej Polskiej obiecał miejscowemu Komitetowi Organizacyjnemu pomoc w utworzeniu Aeroklubu oraz przydział dwóch samolotów RWD-8. Realizacj ę tych zamierze ń przerwał wybuch II wojny światowej. Niemcy wykorzystuj ąc plany powstania lotniska zapasowego przyst ąpili do jego budowy. Było ono wówczas sporym wojskowym lotniskiem, które w 1944 roku posiadało betonowy pas startowy oraz komplet stałych zabudowa ń lotniskowych. Z lotniska po wojnie korzystali Rosjanie. Obecnie lotnisko dostosowane do potrzeb stalowowolskiego Aeroklubu, wykorzystywane jest do lotów szkoleniowych, sportowych i treningowych. Startuj ą z niego głównie szybowce, motolotnie i małe samoloty.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Jest miejscem wielu imprez sportowych zwi ązanych z lotnictwem, tak że mi ędzynarodowych. Działaj ą tu sekcje: balonowa, mikrolotowa, modelarska, samolotowa, spadochronowa, szybowcowa. Na terenie lotniska odbywaj ą si ę równie ż lokalne uroczysto ści jak np. dożynki czy pikniki okoliczno ściowe.

Fot. 39. Lotnisko cywilne w Turbi

Zaopatrzenie w wod ę: Na terenie gminy Zaleszany znajduje si ę uj ęcie wód podziemnych w Kotowej Woli (działki o numerach ewidencyjnych: 75, 74, 61/2, 62/1, 62/2, 696) wraz ze stacj ą uzdatniania wody. Pobór wody odbywa si ę na podstawie decyzji Starosty Stalowowolskiego z dnia 30 lipca 2012 r. znak: ABS.6341.23.2012.III, zmienionej decyzjami z dnia 14 grudnia 2012 r. znak: ABS.6341.34.2016.EL/3, z dnia 15 marca 2013 r. znak: ABS.6341.23.2012.III oraz z dnia 18 lipca 2016 r. znak: ABS.6341.34.2016.EL/3, udzielonych Gminnemu Zakładowi Gospodarki Komunalnej w Zaleszanach Spółka z ograniczon ą odpowiedzialno ści ą (Dzierdziówka 168, 37-416 Zbydniów). Uj ęcie wody w Kotowej Woli tworz ą 3 studnie o zasobach eksploatacyjnych: 74.5 m 3/h, 84,2 m 3/h, 80,0 m 3/h. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Krakowie z dnia 11 wrze śnia 2017 r. dla ww. uj ęcia wody podziemnej ustanowiono stref ę ochrony bezpo średniej i stref ę ochrony po średniej. Według danych GUS w 2015 r. dost ęp do zbiorczej sieci wodoci ągowej posiadało 93% mieszka ńców gminy Zaleszany. Jej ł ączna długo ść wynosiła w 2015 r. 144,3 km. W porównaniu z 2011 r. jej długo ść wzrosła o ok. 7,3 km. W 2015 r. zaewidencjonowano 3 015 przył ączy do budynków mieszkalnych. Odprowadzanie ścieków: Sie ć kanalizacyjna w gminie Zaleszany jest stosunkowo dobrze rozbudowana. Według danych GUS w 2015 r. miało do niej dost ęp ok. 44,6% mieszka ńców gminy. Sie ć kanalizacji sanitarnej zlokalizowana jest w centralnej, najg ęś ciej zaludnionej cz ęś ci gminy, na terenie miejscowo ści: Turbia, K ępie Zalesza ńskie, Pilchów, Agatówka, Zbydniów i Zaleszany. Działa ona w oparciu o oczyszczalni ę ścieków zlokalizowan ą w południowej cz ęś ci miejscowości K ępie Zalesza ńskie. Jest to oczyszczalnia typu mechaniczno– biologicznego z zastosowaniem środków chemicznych, z podwy ższonym usuwaniem biogenów o przepustowo ści 820 m 3/dob ę. Długo ść zbiorczej sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Zaleszany w 2016 r. wynosiła 111 km. W stosunku do 2011 r. jej długo ść wzrosła o 3,6 km. W tym okresie nast ąpiła rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków, budowa pompowni PA-3 i PA-4 w Agatówce wraz z zlewniami, a tak że rozbudowa sieci kanalizacyjnej w Turbi, Agatówce, Pilchowie i w K ępiu Zalesza ńskim (osiedle Ogrody). Dalsza modernizacja sieci kanalizacyjnej ma przebiega ć etapowo, w miar ę posiadanych środków. Zgodnie z Gminnym Programem Rewitalizacji Gminy Zaleszany na lata 2016-2025, w najbli ższych latach planowana jest

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany budowa sieci kanalizacji sanitarnej w Kotowej Woli i Obojnej. Docelowo planuje si ę obj ęcie sieci ą kanalizacji sanitarnej całej gminy Zaleszany.

Fot. 40. Oczyszczalnia ścieków w K ępiu Zalesza ńskim

Gazownictwo i ciepłownictwo: W 2015 r. dost ęp do sieci gazowej posiadało ok. 65,3% mieszka ńców gminy Zaleszany. Długo ść czynnej sieci gazowej na terenie gminy wynosi niemal 168 km. Na terenie gminy Zaleszany zlokalizowane s ą nast ępuj ące gazoci ągi wysokiego ci śnienia: ° DN 250/300 relacji Jarosław - Sandomierz, ° DN 400/500 relacji Rozwadów - Sandomierz, ° DN 500 relacji Rozwadów - Sandomierz, ° DN 80 zasilaj ący stacj ę redukcyjno-pomiarow ą pierwszego stopnia Jamnica, ° DN 100 zasilaj ący stacj ę redukcyjno-pomiarow ą pierwszego stopnia Zbydniów, ° DN 50 zasilaj ący stacj ę redukcyjno-pomiarow ą pierwszego stopnia Zaleszany, ° DN 50 zasilaj ący stacj ę redukcyjno-pomiarow ą pierwszego stopnia Turbia. Ponadto na terenie gminy Zaleszany zlokalizowane s ą 3 stacje redukcyjno-pomiarowe gazu pierwszego stopnia: Zaleszany, Zbydniów i Turbia. Gmina nie posiada zbiorczej sieci ciepłowniczej. Wi ększo ść gospodarstw domowych zaopatrywanych jest w ciepło ze źródeł indywidualnych opalanych paliwami stałymi, głównie w ęglem i drewnem. Obiekty użyteczno ści publicznej posiadaj ą własne kotłownie opalane paliwami stałymi. Elektroenergetyka: Sie ć elektryczna podł ączona jest do wszystkich gospodarstw domowych oraz jednostek gospodarczych i społecznych. Przez teren gminy przebiega linia elektroenergetyczna najwy ższych napi ęć 220 kV relacji Chmielów - Stalowa Wola. Ponadto przez centraln ą cz ęść gminy przebiegaj ą linie wysokiego napi ęcia 110 kV: dwutorowa relacji Stalowa Wola - Gorzyce i Stalowa Wola - Sandomierz oraz jednotorowa relacji Stalowa Wola Posanie - Olendry. Główn ą sieci ą rozdzielcz ą jest sie ć średniego napi ęcia (15 kV).

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Usuwanie odpadów: W zwi ązku z wej ściem w życie ustawy z dnia 1 lipca 2011r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach oraz niektórych innych ustaw, gminy zostały zobowi ązane do wdro żenia do lipca 2013 r. nowych rozwi ąza ń systemowych w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Tym samym usuwaniem odpadów zajmuje si ę gmina. Na terenie gminy Zaleszany raz w miesi ącu odbierane s ą odpady komunalne: zmieszane, szkło, plastik, papier i metal. Ponadto 2 razy w miesi ącu odbierane s ą odpady biodegradowalne. Na terenie gminy Zaleszany nie ma czynnego składowiska odpadów komunalnych. Odbiorem, transportem i zagospodarowaniem odpadów komunalnych z nieruchomo ści zamieszkałych poło żonych na terenie gminy zajmuje si ę firma MZK Stalowa Wola. W Gminie Zaleszany znajduje si ę ponadto Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (w Zbydniowie), do którego bezpłatny dost ęp posiadaj ą wszyscy mieszka ńcy gminy.

Wnioski: ° Istniej ąca sie ć dróg powiatowych i gminnych jest dobrze wykształcona, wymagane są jedynie bie żą ce remonty oraz w miar ę mo żliwo ści wydzielenie nowych dróg rowerowych. ° Na terenie gminy nie działa publiczny transport zbiorowy. Dojazdy do du żych o środków miejskich mieszka ńcy gminy maj ą zapewnione głównie przez transport kolejowy, a także przez komunikacj ę PKS i transport zbiorowy. ° Sie ć wodoci ągowa niemal że w cało ści zaopatruje tereny zabudowane, nieco słabiej rozwini ęta jest sie ć kanalizacji sanitarnej i sie ć gazowa. ° Gmina nie posiada zbiorczej sieci ciepłowniczej. Wi ększo ść gospodarstw domowych zaopatrywanych jest w ciepło ze źródeł indywidualnych opalanych paliwami stałymi, głównie w ęglem i drewnem.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 15 ZADANIA SŁU ŻĄ CE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH

W niniejszym Studium uwzgl ędniono zadania słu żą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych zawarte w dokumentach strategicznych o znaczeniu ponadlokalnym takich jak: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego do 2020 roku i Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 jest najwa żniejszym krajowym dokumentem strategicznym dotycz ącym zagospodarowania przestrzennego kraju. Zgodnie z wymogami ustawowymi zawarte w niej ustalenia i zalecenia zostały przeniesione do planów zagospodarowania województw. Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego do 2020 roku (Rzeszów, 2013 r.) okre śliła cele strategiczne rozwoju województwa na najbli ższe lata. Są to: ° rozwijanie przewag regionu w oparciu o kreatywne specjalizacje jako przejaw budowania konkurencyjno ści krajowej i mi ędzynarodowej, ° rozwój kapitału ludzkiego i społecznego jako czynników innowacyjno ści regionu oraz poprawy poziomu życia mieszka ńców, ° podniesienie dost ępno ści oraz poprawa spójno ści funkcjonalno-przestrzennej jako element budowania potencjału rozwojowego regionu, ° racjonalne i efektywne wykorzystanie zasobów z poszanowaniem środowiska naturalnego jako sposób na zapewnienie bezpiecze ństwa i dobrych warunków życia mieszka ńców oraz rozwoju gospodarczego województwa.

Najwa żniejsze kierunki działa ń (maj ące odniesienie do zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany), umo żliwiaj ące osi ągni ęcie ww. celów strategicznych to: ° podniesienie atrakcyjno ści inwestycyjnej regionu, ° rozwój infrastruktury słu żą cej podniesieniu innowacyjno ści przedsi ębiorstw, ° poprawa dost ępno ści i ekspozycji turystycznej terenów, miejsc, obiektów oraz zbiorów maj ących charakter ogólnopolskich oraz ponadregionalnych atrakcji turystycznych lub reprezentuj ących unikatowe dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe regionu, ° rozwój i poprawa stanu infrastruktury dla turystyki wypoczynkowej, uzdrowiskowej (w tym leczniczej), krajoznawczej, aktywnej, przygranicznej, biznesowej i religijno-pielgrzymkowej, w tym zwłaszcza dla turystów zmotoryzowanych, z zachowaniem warto ści przyrodniczych i krajobrazowych, ° wzrost koncentracji i specjalizacji gospodarstw rolniczych w zgodzie z zasadami zrównowa żonego rozwoju rolnictwa wolnego od GMO, ° wsparcie przemian strukturalnych w rolnictwie, ° wsparcie procesów modernizacji gospodarstw rolniczych z wykorzystaniem innowacyjnych rozwi ąza ń technicznych, technologicznych, biologicznych i organizacyjnych z zachowaniem zasad zrównowa żonego rozwoju rolnictwa, ° wykorzystanie zdolno ści produkcyjnych gospodarstw rolniczych do produkcji energii odnawialnej, ° wsparcie zrównowa żonego rozwoju terenów obj ętych gospodark ą roln ą i ryback ą, ° ochrona gruntów szczególnie przydatnych rolniczo przy planowaniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, ° wsparcie działa ń w zakresie utrzymania urz ądze ń melioracji szczegółowych, ° rozwój innowacyjnych przedsi ębiorstw w sektorze MM ŚP, promocja przedsi ębiorczo ści, ° poprawa dost ępno ści i jako ści usług edukacyjnych na wszystkich poziomach nauczania, ze szczególnym uwzgl ędnieniem edukacji przedszkolnej (zwłaszcza na terenach wiejskich) i zawodowej oraz w formach pozaszkolnych,

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

° kształtowanie krajobrazu kulturowego rozumiane jako zintegrowana ochrona dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego, szczególnie w zakresie poprawy ładu przestrzennego i estetyki otoczenia; ochrona i kształtowanie zabudowy historycznych miast i miasteczek oraz układów ruralistycznych; zapobieganie degradacji i ochrona zasobów dziedzictwa przyrodniczego regionu, ° poprawa stanu zachowania i ochrona obiektów oraz miejsc cennych kulturowo, m.in. poprzez wykorzystanie narz ędzi prawa miejscowego, a tak że przeciwdziałanie procesowi ich dewastacji i degradacji, ° zwi ększenie dost ępu do instytucji opieki nad dzie ćmi i osobami zale żnymi ( żłobki, przedszkola, o środki pobytu dziennego dla osób starszych itp.), ° poprawa stanu i budowa ogólnodost ępnej infrastruktury dla sportu powszechnego, w tym w szczególno ści placów i urz ądze ń do zabaw i gier ruchowych, ° poprawa stanu i budowa specjalistycznych obiektów sportowych dla sportu kwalifikowanego, ° realizacja odcinków drogi ekspresowej S74, ° wzmocnienie systemu powi ąza ń komunikacyjnych regionu ze stolic ą oraz innymi krajowymi o środkami wzrostu, ° usprawnienie systemu drogowego województwa poprzez rozbudow ę istniej ących i budow ę nowych odcinków dróg ł ącz ących o środki subregionalne oraz poprzez budow ę ich obwodnic, jak równie ż przez podniesienie klasy dróg i zmiany kategorii tych dróg, na których wyst ępuje szczególna koncentracja ruchu, ° wzrost zewn ętrznej dost ępno ści województwa poprzez modernizacj ę linii kolejowej L 68, ° budowa i modernizacja dróg lokalnych poprawiaj ących dost ępno ść komunikacyjn ą, rozwijanie infrastruktury telekomunikacyjnej poprawiaj ącej dost ępno ść cyfrow ą, ° modernizacja i rozbudowa energetycznych linii przesyłowych przyczyniaj ących si ę do tworzenia korzystnych warunków osiedlania si ę i rozwoju przedsi ębiorczo ści, ° poprawa dost ępu do sieci wodoci ągowej, kanalizacyjnej oraz usprawnienie gospodarki odpadami poprawiaj ącej jako ść życia i warunki prowadzenia działalno ści gospodarczej, ° uporz ądkowanie przestrzeni wiejskiej dla potrzeb rozwoju funkcji publicznych, gospodarczych i społecznych terenów wiejskich, ° budowa, rewitalizacja i modernizacja urz ądze ń hydrotechnicznych zapewniaj ących ochron ę biern ą przed powodziami, tj.: polderów, zbiorników retencyjnych oraz wałów przeciwpowodziowych na terenach zabudowanych, na których wyst ępuje zagro żenie powodzi ą, ° opracowanie i realizowanie programu małej retencji na terenach województwa podkarpackiego zagro żonych powodzi ą. Realizacji zało żeń Strategii rozwoju województwa - Podkarpackie 2020 słu ży m.in. program strategiczny "Bł ękitny San" , uszczegóławiaj ąc jej zapisy w zakresie zapewniaj ącym jak najlepsze wykorzystanie zasobów endogenicznych gmin poło żonych wzdłu ż biegu rzeki San. Programem obj ęto 48 gmin poło żonych wzdłu ż biegu rzeki San od południowo-wschodniego kra ńca województwa podkarpackiego po jego północno-zachodnie granice. Celem głównym Programu "Bł ękitny San" jest wzrost poziomu i warunków życia mieszka ńców gmin obszaru poprzez popraw ę dost ępu do miejsc pracy i usług przy efektywnym wykorzystaniu zró żnicowanych zasobów endogenicznych tego terenu, skutkuj ący popraw ą spójno ści wewn ętrznej i wzmocnieniu funkcjonalnych powi ąza ń zewn ętrznych. B ędzie to prowadzi ć do zmniejszania poziomu zró żnicowa ń rozwoju społeczno- gospodarczego Podkarpacia w układzie wewn ątrz regionalnym, wzdłu ż biegu rzeki San. Główne kierunki działa ń przewidziane w Programie, maj ące odniesienie do zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany to: ° poprawa dost ępno ści do istniej ących i nowotworzonych obszarów inwestycyjnych, ° przygotowanie i promocja obszarów inwestycyjnych na obszarach wiejskich przyczyniaj ąca si ę do tworzenia pozarolniczych miejsc pracy na terenach monofunkcyjnych agrarnie,

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

° poprawa jako ści, zasi ęgu oraz cz ęstotliwo ści poł ącze ń zbiorowej komunikacji publicznej prowadz ąca do ograniczenia nat ęż enia indywidualnego transportu samochodowego, ° rewitalizacja przestrzeni publicznej wraz z dostosowaniem jej do nowych funkcji odpowiadaj ących na potrzeby mieszka ńców, ° zwi ększanie liczby miejsc pracy oraz zakresu oferty usług subregionalnych i lokalnych o środków wzrostu, ° produkty rolne Bł ękitnego Sanu - specjalizacja działalno ści, w tym wprowadzanie nowych upraw, odpowiadaj ąca uwarunkowaniom przyrodniczym determinuj ącym kierunki rozwoju rolnictwa, ° budowa i modernizacja targowisk oraz punktów sprzeda ży bezpo średniej produktów lokalnych wraz z ich promocj ą, ° integracja aktualnej oferty turystycznej przy wykorzystaniu koncepcji wiodących produktów i pakietów produktów turystycznych Błękitnego Sanu, ° zagospodarowanie brzegów rzeki San z uwzgl ędnieniem infrastruktury ochrony przeciwpowodziowej- Przedsi ęwzi ęcie Priorytetowe o Kluczowym Znaczeniu dla Rozwoju Województwa Podkarpackiego, ° modernizacja i uzupełnienie infrastruktury turystycznej gmin Bł ękitnego Sanu, zgodnie ze zidentyfikowanymi deficytami, ° modernizacja i rozbudowa infrastruktury sportowo-rekreacyjnej zwi ększaj ącej atrakcyjno ść turystyczn ą oraz poprawiaj ącej poziom i warunki życia mieszka ńców, ° ochrona obiektów dziedzictwa kulturowego na obszarze miast i gmin Bł ękitnego Sanu, ° rewitalizacja zespołów zabytkowych na obszarze miast i gmin Bł ękitnego Sanu dostosowuj ąca ich funkcje do aktualnych potrzeb społeczno ści lokalnych, ° modernizacja i dostosowanie do zmieniaj ących si ę potrzeb infrastruktury edukacyjnej, ° modernizacja i dostosowanie do zmieniaj ących si ę potrzeb infrastruktury ochrony zdrowia, ° modernizacja i dostosowanie do zmieniaj ących si ę potrzeb infrastruktury kulturalnej, ° organizacja placówek oraz koordynacja systemu opieki nad dzie ćmi na obszarze gmin Bł ękitnego Sanu, ° organizacja systemu opieki nad osobami starszymi zapewniaj ącego wzrost poziomu i warunków życia oraz przeciwdziałaj ącego zjawisku wykluczenia społecznego, ° ochrona środowiska zlewni rzeki San poprzez kompleksow ą gospodark ę wodno-ściekow ą oraz system składowania odpadów, ° ochrona obszarów cennych przyrodniczo wraz z uwzgl ędnieniem zrównowa żonego udost ępnienia ich zasobów dla potrzeb rozwoju turystyki. Zgodnie z zapisami Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa gmina Zaleszany poło żona jest w strefie produkcji rolnej (w strefie nasilenia wielofunkcyjnego rozwoju terenów wiejskich), dla której w Planie przewiduje si ę: ° ograniczenie funkcji rolnej na terenach o intensywnym procesie urbanizacji, jak te ż dla obszarów, gdzie produkcja rolna na cele spo żywcze jest niewskazana ze wzgl ędu na wyst ępuj ące zanieczyszczenia środowiska, ° rozwój działalno ści gospodarczej pozarolniczej lub zwi ązanej z rolnictwem, ° intensywn ą produkcj ę ro ślin oleistych dla wytwarzania biopaliw, na glebach o wysokiej bonitacji, lecz du żym zanieczyszczeniu. Ponadto teren gminy Zaleszany zgodnie z PZPW poło żony jest w strefie gospodarki le śnej . Obejmuje ona wszystkie obszary zalesione na terenie województwa i podzielona jest na kompleksy le śne podlegaj ące nadle śnictwom. Przewiduje si ę dla niej:

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

° prowadzenie planowej wycinki, dolesiania, zabiegów piel ęgnacyjnych, wymian ę gatunków i innych zabiegów okre ślonych w planach urz ądzania lasów, ° prowadzenie działalno ści łowieckiej, głównie na obszarach le śnych i przyle śnych, ° zalesianie gruntów rolnych o niskiej warto ści i ukształtowaniu niekorzystnym dla produkcji rolnej, zgodnie z Krajowym Programem Zwi ększania Lesisto ści. W PZPW teren gminy Zaleszany wchodzi równie ż w skład strefy ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Obejmuje ona prawnie chronione i przeznaczone do ochrony obszary o najmniej przekształconych zasobach naturalnych, na których wyst ępuj ą najcenniejsze okazy fauny, flory, przyrody nieo żywionej i obszary z pozostało ściami dziedzictwa kulturowego wpisanego w krajobraz przyrodniczy. W jej ramach na terenie całego województwa zaproponowano utworzenie nowych form ochrony przyrody, jednak żadna z nich nie jest poło żona na terenie gminy Zaleszany. Ponadto zabytkowe zespoły dworsko-parkowe, zespoły i obiekty sakralne oraz zabytkowe zespoły i obiekty świeckie znalazły si ę w strefach ochrony i wykorzystania dziedzictwa kulturowego . W ich ramach nie wyznaczono jednak na terenie gminy obszarów proponowanych do obj ęcia prawn ą ochron ą warto ści kulturowych. Zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa lokalny o środek gminny Zaleszany posiada mo żliwo ści dla funkcji rolniczej oraz usługowo-administracyjnej. Gmina Zaleszany znajduje si ę ponadto w korytarzu rozwoju osadnictwa, w którym przewidziano nast ępuj ące zasady zagospodarowania przestrzennego: ° intensywny, dalszy rozwój istniej ących korytarzy, b ędących pasmami aktywno ści społeczno-gospodarczej, ° intensywny rozwój aglomeracji rzeszowskiej, w celu uzyskania statusu europola i umacniania roli krajowego regulatora rozwoju, ° eliminacja produkcji rolnej z obszarów zurbanizowanych i przeznaczonych do urbanizacji i ograniczenie strefy produkcji kosztem wielofunkcyjnego rozwoju wsi, głównie w sferze usług i innych formach działalno ści pozarolniczej, ° rozwój i modernizacja układu komunikacyjnego jako osi rozwoju korytarzy osadniczych. W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego przyj ęto nast ępuj ące wytyczne dotycz ące ochrony środowiska (maj ących odniesienie do gminy Zaleszany): w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych nale ży: ° poprawi ć istniej ący stan czysto ści wód. d ążą c do osi ągni ęcia planowanej klasy czysto ści wód powierzchniowych i podziemnych, zgodnie z aktualnie obowi ązuj ącymi standardami jako ści środowiska, ° utrzyma ć ochron ę źródeł oraz uj ęć wody przez ustanawianie stref ochronnych tam gdzie nie zostały one wyznaczone, ° realizowa ć nowe wodoci ągi równocze śnie z budow ą kanalizacji, ° lokalizowa ć nowe oczyszczalnie ścieków powy żej obszarów zalewowych, ° zalesia ć obszary źródliskowe. w zakresie ochrony i wykorzystania złó ż kopalin: ° obszary wyst ępowania złó ż niezagospodarowanych surowców podstawowych (o znaczeniu regionalnym) podlegaj ą ochronie z racji mo żliwo ści ich perspektywicznego wykorzystania, zgodnie z przepisami szczególnymi, ° eksploatacja kopalin oraz prowadzenie prac poszukiwawczych mo że odbywa ć si ę na mocy udzielonych przez wła ściwy organ decyzyjny koncesji z zachowaniem aktualnie obowi ązuj ących przepisów szczególnych. w zakresie ochrony atmosfery i klimatu akustycznego nale ży:

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

° dotrzyma ć standardów jako ści powietrza oraz zmniejszy ć poziom hałasu poni żej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, zgodnie z przepisami szczególnymi, ° ogranicza ć emisj ę pyłów i gazów przez hermetyzacj ę procesów technologicznych, instalacj ę urz ądze ń redukuj ących emisj ę , centralizacj ę źródeł ciepła, stosowanie paliw niskoemisyjnych w procesach grzewczych. w zakresie gospodarki le śnej i zalesie ń: ° na terenach lasów i gruntów le śnych dopuszcza si ę realizacj ę inwestycji zwi ązanych z gospodark ą le śną oraz tras przebiegu infrastruktury technicznej w przypadkach braku innych rozwi ąza ń omijaj ących kompleksy le śne, pod warunkiem zachowania obszarów skupisk ro ślinno ści o szczególnych wartościach przyrodniczych. krajobrazowych i ekologicznych, wyst ępowania skupisk gatunków chronionych, korytarzy ekologicznych, ostoi zwierz ąt, zgodnie z przepisami szczególnymi. w zakresie ochrony korytarzy ekologicznych (zwłaszcza wzdłu ż doliny Sanu): ° nie dopuszcza si ę wyznaczania nowych terenów budowlanych (w szczególno ści w terenach zalewowych), ° dopuszcza si ę lokalizacj ę urz ądze ń rekreacji i turystyki bez obiektów kubaturowych, ° zabudow ę na dotychczas wyznaczonych terenach budowlanych nale ży kształtowa ć tak, aby nie pogarsza ć warunków lokalnego klimatu oraz nie przegradza ć istniej ących ci ągów migracji zwierz ąt, ° nale ży d ąż yć do zachowania i odtwarzania istniej ącej zieleni ł ęgowej, ° nale ży d ąż yć do renaturyzacji i rewitalizacji zdegradowanych odcinków dolin rzecznych, ° nale ży priorytetowo traktowa ć tworzenie le śnych korytarzy ekologicznych w trakcie realizacji programów zwi ększania lesisto ści, ° nale ży zmniejsza ć negatywne oddziaływanie transportowych inwestycji liniowych m.in. poprzez budow ę przej ść dla zwierz ąt pod i nad drogami, urz ądze ń ograniczaj ących hałas, grodzenie dróg,

W zakresie rolnictwa na terenie gminy Zaleszany PZPW zakłada kształtowanie strefy nasilenia wielofunkcyjnego rozwoju terenów wiejskich. Przewiduje si ę w niej: ° nasilenie niekorzystnych dla produkcji rolnej czynników takich jak: przeznaczanie gruntów na cele inwestycyjne, rozdrobnienie gospodarstw, rozczłonkowanie rozłogów i marginalizacj ę gruntów, ° post ępuj ące ograniczanie produkcji rolnej i nastawienie przewa żnie na samozaopatrzenie rolników, ° w produkcji rolnej preferowany kierunek żytnio-ziemniaczany, hodowl ę bydła i trzody, a na terenach lepszych gleb upraw ę pszenicy, ° w obszarach koncentracji zanieczyszcze ń powinna nast ąpi ć zmiana struktury produkcji rolniczej z produkcji artykułów spo żywczych na produkcj ę na cele przemysłowe, ° wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich b ędzie wa żnym czynnikiem warunkuj ącym rozwój wsi i rolnictwa uwzgl ędniaj ąc nowe elementy jakimi s ą wszelkiego rodzaju inicjatywy na rzecz działalno ści pozarolniczej lub zwi ązanej z rolnictwem, ° proponuje si ę m.in. nast ępuj ące dziedziny działalno ści: − rozwój zakładów produkcyjnych, − rozwój rzemiosła i zakładów usługowych, − przedsi ębiorstwa transportowe,

− pobór i wyrób materiałów budowlanych, − przetwarzanie produktów rolnictwa,

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

− handel wszelkiego rodzaju tworami, w tym zakładanie hurtowni i giełd towarowych, − rozwój turystyki, − uprawa i produkcja specjalistyczna, − zakłady przetwarzania drewna - stolarstwo i wyrób mebli. Po analizie dokumentów strategicznych i planistycznych na szczeblu krajowym i wojewódzkim stwierdzono, że na terenie gminy Zaleszany planowane s ą do realizacji nast ępuj ące zadania o znaczeniu ponadlokalnym: − budowa drogi ekspresowej S74 relacji Piotrków Trybunalski-Nisko, − modernizacja drogi krajowej nr 77, − uaktywnienie działalno ści i modernizacja lotniska lokalnego w Turbi, − modernizacja gazoci ągów wysokiego ci śnienia Q300/250 relacji: Jarosław - Rozwadów - granica województwa - Sandomierz, − budowa zbiorników małej retencji Zaleszany I i II, − regulacja rzek i potoków na terenie gminy.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ16 WYMAGANIA DOTYCZ ĄCE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ Zagro żenie powodziowe na terenie gminy Zaleszany zwi ązane jest z przepływaj ącymi przez jej teren rzekami: Sanem oraz Łęgiem. Zgodnie z mapami zagro żenia powodziowego opracowanymi w ramach projektu „Informatyczny System Osłony Kraju” (ISOK) na terenie gminy Zaleszany wyst ępuje: ° obszar szczególnego zagro żenia powodzi ą, na którym prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (p=1%), ° obszar szczególnego zagro żenia powodzią, na którym prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (p=10%), ° obszar, na którym prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (p=0,2%), ° obszar nara żony na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego. Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami odr ębnymi, dla obszarów szczególnego zagro żenia powodzi ą sporz ądza si ę mapy ryzyka powodziowego, na ich podstawie sporz ądza si ę z kolei plany zarz ądzania ryzykiem powodziowym. W tym przypadku jest to Plan zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły (przyj ęty rozporz ądzeniem Rady Ministrów z dnia 18.10.2016 r. poz. 1841). Okre ślono w nim m.in. priorytety działa ń w kwestii ochrony przeciwpowodziowej w obszarze dorzecza Wisły.

W poni ższej tabeli przedstawiono problemy zwi ązane z zarz ądzaniem ryzykiem powodziowym na obszarze dorzecza Wisły (maj ące odniesienie do terenu gminy Zaleszany) wraz z ich głównymi przyczynami.

Tabela 15. Problemy zwi ązane z zarz ądzaniem ryzykiem powodziowym na obszarze dorzecza Wisły Problem Przyczyna problemu Wzrastaj ące zagro żenie i ryzyko powodziowe zmiany klimatyczne powoduj ące wzrost wielko ści, czasu trwania, a przede wszystkim cz ęstotliwo ść wyst ępowania wezbra ń brak wystarczaj ących środków finansowych oraz niedostateczny zakres i cz ęstotliwo ść przedsi ęwzi ęć utrzymaniowych i odtworzeniowych koryt i dolin rzecznych, szczególnie na głównych rzekach nizinnej cz ęś ci obszaru dorzecza (Wisła, Narew, Bug), a tak że obwałowa ń i innej infrastruktury przeciwpowodziowej wzrastaj ący poziom wra żliwo ści obszarów zagro żonych powodzi ą w zwi ązku z post ępuj ącym ich zagospodarowaniem – zabudow ą nowych obszarów, wzrost warto ści w wyniku modernizacji obiektów istniej ących, zwłaszcza na obszarach szczególnego zagro żenia, ale tak że na obszarach o niskim prawdopodobie ństwie wyst ąpienia powodzi oraz chronionych obwałowaniami przyspieszenie przej ścia fal wezbraniowych na mniejszych ciekach w zlewni, przede wszystkim w zwi ązku z ich regulacj ą i udra żnianiem oraz obwałowywaniem, co w konsekwencji prowadzi do nakładania si ę fal i wzrostu sumarycznej kulminacji na głównych rzekach obszaru dorzecza, powoduj ącego tzw. transfer ryzyka Wzrastaj ące zagro żenie wyst ąpienia powodzi zmiany w profilu podłu żnym i poprzecznym koryta zatorowych i utrudnienia akcji lodołamania rzecznego wskutek degradacji i dysfunkcji zabudowy regulacyjnej zwi ększaj ącej zatorogenno ść i pogarszaj ącej warunki pracy lodołamaczy (brak

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

odpowiednich gł ęboko ści)

niedostateczna ilo ść lodołamaczy, a tak że miejsc postojowych dla tych jednostek, potrzebnych do prowadzenia skutecznych akcji lodołamania

Wzrost wra żliwo ści obszarów zagro żonych powodzi ą nieuwzgl ędnienie w przepisach prawa krajowego lokalizacyjnych i technicznych aspektów zabudowy na obszarach zagro żenia powodziowego, których wprowadzenie stanowiłoby podstaw ę prawn ą zakazu budowy b ądź budowy pod okre ślonymi warunkami nowych, a tak że modernizacji istniej ących obiektów niewystarczaj ące instrumenty prawne, ekonomiczne i komunikacyjne, które mogłyby zniech ęci ć do zagospodarowywania terenów zagro żonych powodzi ą (np. wysokie stawki ubezpiecze ń) lub zach ęcaj ących do okre ślonych zachowa ń zwi ększaj ących bezpiecze ństwo powodziowe, np. budowy zbiorników retencyjnych wód deszczowych - przydomowych oraz kanalizacyjnych - dobrych praktyk gospodarowania gruntami rolnymi, czy zalesiania nieu żytków Niewystarczaj ąca sprawno ść istniej ącego systemu nadmiernie rozbudowany i skomplikowany układ reagowania na zagro żenie powodziowe i usuwania zale żno ści pomi ędzy organami działaj ącymi w skutków powodzi ramach systemów zarz ądzania kryzysowego i ochrony przeciwpowodziowej oraz rozproszenie rozwi ąza ń dotycz ących zada ń i struktur w ró żnych aktach prawnych Niska świadomo ść społeczna w zakresie zagro żenia niski poziom świadomo ści społecznej na temat powodziowego oraz metod ograniczania ryzyka zagro żenia powodziowego oraz brak odpowiednich powodziowego akcji informacyjnych i edukacyjnych prowadzonych przez samorz ądy lokalne jest istotnym problemem dla skutecznego zarz ądzania ryzykiem powodziowym na całym obszarze dorzecza. Niedostatek informacji dotyczy równie ż metod ograniczania ryzyka powodziowego na etapie przygotowania si ę do powodzi oraz na etapie prowadzenia akcji przeciwpowodziowej i usuwania skutków powodzi źródło: Plan zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły

W celu osi ągni ęcia wyznaczonych celów szczegółowych zarz ądzania ryzykiem powodziowym, w planie wskazano kierunki działa ń, z których w regionie wodnym Górnej Wisły (na jego terenie poło żona jest gmina Zaleszany) najwy ższy priorytet maj ą: ° wyeliminowanie lub unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagro żenia powodzi ą (m.in. zakaz budowy obiektów infrastrukturalnych oraz obiektów zagra żaj ących środowisku), ° ograniczanie istniej ącego zagro żenia powodziowego (m.in. poprzez odtwarzanie retencji dolin rzek, budow ę obiektów retencjonuj ących wod ę, budow ę i modernizacj ę wałów przeciwpowodziowych, prowadzenie akcji lodołamania), ° poprawa i rozwój krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń - podniesienie poziomu ich jako ści i wiarygodno ści, ° budowa i usprawnienie lokalnych systemów ostrzegania przed powodziami.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Ponadto art. 176 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne stanowi: „1. W celu zapewnienia szczelno ści i stabilno ści wałów przeciwpowodziowych zakazuje si ę wykonywania robót lub czynno ści, które mog ą wpływa ć na szczelno ść lub stabilno ść wałów przeciwpowodziowych, w tym: 1) przeje żdżania przez wały oraz wzdłu ż wałów pojazdami lub konno oraz przep ędzania zwierz ąt, z wyj ątkiem miejsc do tego przeznaczonych; 2) uprawy gruntu, sadzenia drzew lub krzewów na wałach oraz w odległo ści mniejszej ni ż 3 m od stopy wału; 3) prowadzenia przez osoby nieuprawnione robót lub czynno ści ingeruj ących w konstrukcj ę wałów przeciwpowodziowych, w tym ich rozkopywania, uszkadzania darniny lub innych umocnie ń skarp i korony wałów, wbijania słupów i ustawiania znaków; 4) wykonywania na wałach przeciwpowodziowych obiektów lub urz ądze ń niezwi ązanych z nimi funkcjonalnie; 5) wykonywania obiektów budowlanych, kopania studni, sadzawek, dołów oraz rowów w odległo ści mniejszej ni ż 50 m od stopy wału; 6) lokalizowania cmentarzy w odległo ści mniejszej ni ż 50 m od stopy wału”.

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

ROZDZIAŁ 17 POTRZEBY I MO ŻLIWO ŚCI ROZWOJU GMINY

Ustawa z dnia 9 pa ździernika 2015 r. o rewitalizacji rozszerzyła zakres art. 10 ustawy o planowaniu i zagospodarowani przestrzennym w cz ęś ci dotycz ącej uwarunkowa ń wynikaj ących z potrzeb i mo żliwo ści rozwojowych gminy oraz wynikaj ących z nich kierunków zagospodarowania. Zmiany, które zostały wprowadzone w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego nało żyły obligatoryjny obowi ązek przeprowadzenia analizy potrzeb i mo żliwo ści rozwoju gminy. Musi ona obejmowa ć elementy zawarte w art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Niniejszy rozdział stanowi jedynie syntez ę problematyki i wyników zgromadzonych w przeprowadzonej analizie.

Potrzeby rozwojowe gminy Zaleszany: W chwili obecnej polityka gminy zmierza do: ° kontynuacji zabudowy na terenach wyznaczonych w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a dotychczas niezabudowanych, ° koncentracji zabudowy w ramach istniej ących jednostek osadniczych (miejscowo ści), ° przeciwdziałania rozpraszaniu zabudowy mieszkaniowej jako zjawiska niekorzystnego z punktu widzenia wyposa żenia terenów w infrastruktur ę techniczn ą poprzez: - wypełnianie zabudow ą istniej ących struktur przestrzennych, - przyj ęcie nadrz ędnej zasady równoległej realizacji infrastruktury technicznej przy uruchamianiu nowych terenów zabudowy mieszkaniowej, przy jednoczesnym planowaniu nowej zabudowy na terenach poło żonych poza zwart ą struktur ą funkcjonalno-przestrzenn ą w formie ekstensywnej.

Sporz ądzaj ąc analiz ę potrzeb i mo żliwo ści rozwoju gminy Zaleszany, bior ąc pod uwag ę dynamik ę zmian uwarunkowa ń faktycznych, jak i prawnych, a tak że zmieniaj ących si ę potrzeb społecznych, maj ących wpływ na kształtowanie struktury funkcjonalno - przestrzennej gminy, okre ślaj ąc zapotrzebowanie na now ą zabudow ę przyj ęto perspektyw ę czasow ą wynosz ącą 30 lat. Zgodnie ze sporz ądzon ą prognoz ą demograficzn ą liczba mieszka ńców gminy Zaleszany w roku 2047 wyniesie ok. 11 660 osób. Kolejnym czynnikiem wpływaj ącym na wzrost zapotrzebowania na now ą zabudow ę jest spadek liczby gospodarstw domowych dwu– i wielorodzinnych.

Uwzgl ędniaj ąc przeprowadzone analizy ekonomiczne, środowiskowe, społeczne, prognozy demograficzne, jak równie ż przy uwzgl ędnieniu mo żliwo ści finansowania, głównymi czynnikami wpływaj ącymi na zapotrzebowanie gminy w zakresie lokalizacji nowej zabudowy mieszkaniowej, usługowej i produkcyjnej s ą: ° prognozowany wzrost liczby mieszka ńców gminy, ° obserwowany i prognozowany spadek liczebno ści gospodarstw domowych w gminie, ° poło żenie w bezpo średnim s ąsiedztwie Stalowej Woli oraz w odległo ści ok. 10 km od Sandomierza, ° planowana realizacja drogi ekspresowej S74 relacji Piotrków Trybunalski-Nisko (z prawdopodobnymi węzłami na przeci ęciu z drog ą krajow ą nr 77 i w miejscowo ści Turbia), ° dobre powi ązania komunikacyjne z du żymi ośrodkami miejskimi w regionie, ° prowadzona przez gmin ę polityka zwi ązana ze stopniowym zwi ększaniem ilo ści nowych miejsc pracy, w tym m.in. terenów pod zabudow ę produkcyjno-usługow ą i usługow ą, ° stopniowe zwi ększanie atrakcyjno ści gminy w zakresie usług sportu i rekreacji, infrastruktury społecznej i technicznej, ° dost ępno ść środków z ró żnych programów operacyjnych, ° zmiany strukturalne w rolnictwie, odchodzenie od produkcji w małych gospodarstwach rolnych i zmiany w źródłach dochodów.

Wyznaczenie obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej Na potrzeby przeprowadzonej analizy na terenie gminy Zaleszany wyznaczono obszary o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej. Podstawowym zało żeniem wyznaczenia tych obszarów było wskazanie obszarów zwartej zabudowy na terenie gminy Zaleszany, które ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (t.j. Dz.U. z 2017, poz. 1161) definiuje jako: ,, obszar wyznaczony przez

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany obwiedni ę prowadzon ą w odległo ści 50 m od zewn ętrznych kraw ędzi skrajnych budynków tworz ących zwart ą zabudow ę lub po zewn ętrznych granicach działek, na których poło żone s ą te budynki, je śli ich odległo ść od tych granic jest mniejsza ni ż 50 m ˮ. Ponadto zwarta zabudowa definiowana jest w ww. ustawie jako ,, zgrupowanie nie mniej ni ż budynków, za wyj ątkiem budynków o funkcji wył ącznie gospodarczej, pomi ędzy którymi najwi ększa odległo ść s ąsiaduj ących ze sob ą budynków nie przekracza 100 m ˮ. W analizie jako obszary o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej przyj ęto te obszary zwartej zabudowy, które posiadaj ą dost ęp do istniej ących dróg publicznych oraz posiadaj ące dost ęp do sieci infrastruktury technicznej. W wyniku przeprowadzonej analizy wyznaczono obszary o ł ącznej powierzchni ok. 545 ha, co stanowi ok. 6,24% powierzchni całej gminy. W znacznej mierze grunty te poło żone s ą w centralnych cz ęś ciach najintensywniej zabudowanych miejscowo ści, zwłaszcza w Turbi, Zbydniowie, Zaleszanach, Kotowej Woli i w Kępiu Zalesza ńskim. Najmniej obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej wyznaczono w Motyczu Szlacheckim i w Wólce Turebskiej. W analizie wyznaczono luki w zabudowie na obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej, rozumiane jako pojedyncze działki ewidencyjne (lub zespoły działek ewidencyjnych) znajduj ących si ę wewn ątrz obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej, posiadaj ących dost ęp do dróg publicznych oraz infrastruktury technicznej (energia elektryczna, wodoci ągi i kanalizacja sanitarna), które nie zostały dotychczas zabudowane. Wa żne, aby podkre śli ć, że realnie tereny te nie zostan ą skonsumowane w cało ści. Cz ęść terenów nigdy nie zostanie zabudowana, b ądź w perspektywie odleglejszej ni ż przyj ęte 30 lat. Składaj ą si ę na to nast ępuj ące czynniki: ° nieuregulowane własno ści, ° rolnicze u żytkowanie gruntów, ° geometrie działek uniemo żliwiaj ące zabudow ę, ° brak realnej mo żliwo ści zapewnienia dojazdu do działek powstaj ących w wyniku wtórnych podziałów nieruchomo ści rolnych, ° niesprzyjaj ące s ąsiedztwo, ° brak planów wła ścicieli co do ich zabudowy b ądź sprzeda ży nieruchomo ści na cele budowlane.

Tabela 16. Powierzchnia obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno – przestrzennej wraz z lukami w zabudowie na terenie gminy Zaleszany (opracowanie własne) Udział luk w zabudowie Powierzchnia obszarów o w Powierzchnia luk w zabudowie w obr ębie obszarów o w pełni pełni wykształconej zwartej na obszarach o w pełni Obr ęb ewidencyjny wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- wykształconej zwartej strukturze strukturze funkcjonalno- przestrzennej [ha] funkcjonalno-przestrzennej [ha] przestrzennej Dzierdziówka 32,03 1,14 3,56% Kępie Zalesza ńskie 75,48 13,42 17,78% Kotowa Wola 36,68 2,09 5,70% Majdan Zbydniowski 20,26 1,29 6,37% Motycze Szlacheckie 8,81 0,79 8,97% Obojna 21,56 2,37 10,99% Pilchów 68,49 6,68 9,75% Skowierzyn 57,17 7,57 13,24% Turbia 67,9 5,74 8,45% Wólka Turebska 19,3 2,29 11,87% Zaleszany 59,54 7,77 13,05% Zbydniów 77,7 8,9 11,45% SUMA 544,92 60,05 11,02%

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Rysunek 16. Obszary o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno – przestrzennej na terenie gminy Zaleszany (opracowanie własne)

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Rysunek 17. Luki w zabudowie na obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno – przestrzennej na terenie gminy Zaleszany (opracowanie własne)

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Obowi ązuj ące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Obowi ązuj ące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego jedynie w niewielkiej cz ęś ci pokrywaj ą obszar gminy Zaleszany (3%). Z uwagi na zło żone wnioski o wyznaczenie nowych terenów budowlanych w gminie, jak równie ż ze wzgl ędu na potrzeb ę dostosowania ich zapisów do obowi ązuj ących przepisów prawnych stwierdzono, że obowi ązuj ące na terenie gminy dokumenty planistyczne wymagaj ą aktualizacji. Na potrzeby niniejszej analizy przeanalizowano zapisy obowi ązuj ących na terenie gminy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w celu identyfikacji terenów przeznaczonych pod zabudow ę (rysunek 18) oraz bilans terenów przeznaczonych pod zabudow ę w obowi ązuj ących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, które nie zostały dotychczas zabudowane. Wynik przedstawiono w tabeli 17.

Rysunek 18. Obszary przeznaczone pod zabudow ę w obowi ązuj ących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany (opracowanie własne)

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Tabela 17. Obszary funkcjonalne w obowi ązuj ących planach miejscowych na terenie gminy Zaleszany – niezabudowane, które zostały przeznaczone do urbanizacji (opracowanie własne) Powierzchnia [ha]

Obr ęb SUMA zagrodowa rodka rekreacyjnego ś obsługi komunikacji Zabudowausługowa pod poszczególne funkcje Teren o Teren Zabudowa usługowo-produkcyjna Zabudowamieszkaniowo-usługowa Zabudowamieszkaniowa jednorodzinna Zabudowamieszkaniowa jednorodzinna, stosunku do powierzchnimpzp przeznaczonej w Udział terenów powierzchni niezabudowanych w Zabudowaprodukcyjna,usługowa, i handlowa

Dzierdziówka 2,86 0,15 - - - - - 3,01 60,32% Kępie Zalesza ńskie 6,28 0,71 - - - - - 6,99 91,61% Kotowa Wola - - - 8,56 - - - 8,56 100,00% Majdan ------0,00 0,00% Zbydniowski Motycze ------0,00 0,00% Szlacheckie Obojna - - 2,18 - 2,83 - - 5,01 85,35% Pilchów 26,04 2,36 1,4 - - - - 29,80 79,42% Skowierzyn - 1,27 - - - 4,51 1,27 7,05 46,91% Turbia 4,86 - - - 17,25 1,04 0,88 24,03 87,03% Wólka Turebska 0,60 ------0,60 96,77% Zaleszany 0,95 ------0,95 95,00% Zbydniów 3,54 0,11 - - - 0,53 - 4,18 44,14% SUMA 45,13 4,605 3,58 8,56 20,08 6,08 2,15 90,18 76,23%

Z powy ższego bilansu wynika, że tereny przeznaczone pod zabudow ę mieszkaniow ą, usługow ą i produkcyjn ą, w obowi ązuj ących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, s ą zainwestowane w ok. 24%. Na chwil ę obecn ą gmina Zaleszany posiada jeszcze ok. 89 ha niezabudowanych terenów inwestycyjnych, z których najwi ęcej w planach miejscowych zostało przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą jednorodzinn ą oraz pod zabudow ę produkcyjn ą, usługow ą, handlow ą i obsługi komunikacji.

100

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Rysunek 19. Obszary niezagospodarowane, które zostały przeznaczone pod zabudow ę w obowi ązuj ących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany (opracowanie własne)

101

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Chłonno ść luk w zabudowie na obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej oraz obszarów przeznaczonych pod zabudow ę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego

Przedmiotem analizy chłonno ści jest okre ślenie przybli żonej powierzchni u żytkowej zabudowy oraz liczby mieszka ńców przy zało żeniu całkowitej konsumpcji inwestycyjnej terenów obecnie niezabudowanych znajduj ących si ę na obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej oraz terenów poło żonych poza tymi obszarami, które w obowi ązuj ących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zostały przeznaczone pod zabudow ę. Obliczono chłonno ść dla zabudowy o funkcji mieszkaniowej, usługowej i produkcyjnej. Metodyka została szerzej opisana w rozdziale 13 ,,Analizy potrzeb i mo żliwo ści rozwoju gminy Zaleszany ˮ. Ostateczna chłonno ść luk w zabudowie na obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej oraz obszarów niezagospodarowanych (poło żonych poza ww. obszarami), które w obowi ązuj ących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zostały przeznaczone pod zabudow ę w gminie Zaleszany wynosi: ° ok. 107 800 m 2 powierzchni u żytkowej zabudowy o funkcji mieszkaniowej, ° ok. 42 730 m 2 powierzchni u żytkowej zabudowy o funkcji usługowej, ° ok. 45 000 m 2 powierzchni u żytkowej zabudowy o funkcji produkcyjno-usługowej.

Zapotrzebowanie na now ą zabudow ę

Zgodnie z art. 10 ust. 5 pkt 4 lit. b ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017, poz. 1073) tylko w przypadku, gdy maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na now ą zabudow ę przekracza chłonno ść luk w zabudowie na obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej oraz obszarów przeznaczonych pod zabudow ę w planach miejscowych (poza obszarami o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej), przewiduje si ę rozwój nowej zabudowy poza tymi obszarami. Szczegółowe obliczenia zostały przedstawione w tabeli 18.

102

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Tabela 18. Zapotrzebowanie na now ą zabudow ę w gminie Zaleszany w podziale na funkcje zabudowy, wyra żone w powierzchni u żytkowej zabudowy (opracowanie własne) ] ]

2 ę ę ą ę ców w ń ytkowej ytkowej ż ż one w zabudow zabudow ż ą ] ] onych pozaonych ą 2 2 ż

ę wyra ] ę 2 cej [m ytkowa zabudowy ą ż [m kszone o 30% zgodnie z ytkowej zabudowy [m luk w zabudowie na ę zabudow ż 2047 [os.] r. ść cych miejscowych planach zabudowy [m istniej ą zabudow Funkcja zabudowy ą nik zapotrzebowania na now one w powierzchni u one w powierzchni u zuj tymi obszarami, które w ź ż ż ą Maksymalne w skali gminy now Chłonno zwartej strukturze funkcjonalno- przepisami ustawy o planowaniu i obszarach o w wykształconejpełni zagospodarowania przestrzennego Powierzchnia u Prognozowane zapotrzebowanie na wyra wyra przestrzennej oraz poło zostały przeznaczone pod zabudow zapotrzebowanie na now Wska Zapotrzebowanie na now Prognozowana liczba mieszka obowi powierzchni u zagospodarowaniu przestrzennym [m zabudowy, zwi mieszkaniowa (w zabudowie jednorodzinnej, 40m 2/os. 466 400 606 320 107 800,00 203 950,00 294 570,00

wielorodzinnej i zagrodowej) 15% prognozowanej powierzchni 11660 usługowa 69 960 90 948 42 730,00 16 588,00 31 630,00 zabudowy o funkcji mieszkaniowej 12% prognozowanej powierzchni produkcyjno-usługowa 55 968 72 758 44 180,00 13 520,00 15 058,00 zabudowy o funkcji mieszkaniowej

103

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Uwzgl ędniaj ąc rzeczywiste wska źniki intensywno ści zabudowy dla poszczególnych funkcji w gminie Zaleszany, w niniejszej analizie stwierdzono zapotrzebowanie na: ° ok. 134 ha nowych terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą - w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej, ° ok. 15,5 ha nowych terenów przeznaczonych pod zabudow ę usługow ą i produkcyjno-usługow ą.

Wyznaczenie obszarów rozwoju zabudowy: Potencjalne tereny rozwoju zabudowy na terenie gminy Zaleszany wskazano na podstawie nast ępuj ących kryteriów: ° kryterium nr 1 - obszary zwartej zabudowy, ° kryterium nr 2 - wydane decyzje o warunkach zabudowy, ° kryterium nr 3 - dost ęp do drogi publicznej, ° kryterium nr 4 - tereny przeznaczone pod zabudow ę w obowi ązuj ących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, ° kryterium nr 5 - wnioski zło żone w sprawie sporz ądzenia/zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, ° kryterium nr 6 - wska źnik intensywno ści zabudowy. Na tej podstawie wskazano nowe obszary rozwoju zabudowy w gminie Zaleszany.

Wynik analizy Zgodnie z obliczon ą chłonno ści ą niezabudowanych terenów przeznaczonych pod zabudowę w obowi ązuj ących miejscowych planach zagospdoarowania przestrzennego oraz luk w zabudowie na obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej, zapotrzebowaniem na nowe tereny przeznaczone pod zabudow ę, przeprowadzone analizy demograficzne, społeczne i ekonomiczne oraz analiz ą mo żliwo ści finansowania przez gmin ę wykonania sieci komunikacyjnej, infrastruktury technicznej i społecznej, wyznaczenie nowych terenów przeznaczonych pod zabudow ę w Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany uznano za zasadne. Ostatecznie w Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany wyznaczono nowe tereny pod zabudow ę o powierzchni: ° ok. 102 ha pod zabudow ę mieszkaniow ą jednorodzinn ą, ° ok. 0,5 ha pod zabudow ę mieszkaniowo-usługow ą, ° ok. 15,5 ha pod zabudow ę zagrodow ą (zgodnie z analiz ą terenów istniej ącej zabudowy o tej funkcji w gminie, udział zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej wynosi obecnie ok. 50%, w perspektywie 30-letniej szacuje si ę, że wyniesie on maksymalnie 60-65%), ° ok. 9 ha pod zabudow ę produkcyjno-usługow ą, ° ok. 5 ha pod zabudow ę usługow ą. Ponadto w Studium wyznaczono ok. 7 ha nowych terenów sportowo-rekreacyjnych, dla których dopuszczono lokalizacj ę zabudowy usługowej zwi ązanej z obsług ą terenów sportowo-rekreacyjnych (hali sportowych, obiektów gastronomicznych, zapleczy sanitarno–technicznych, usług handlu). Analizuj ąc struktur ę istniej ących terenów o tej funkcji w gminie przyjęto, że powierzchnia zabudowy usługowej wyniesie maksymalnie 15% powierzchni tych stref. W przypadku zabudowy o funkcji mieszkaniowej nie nast ąpi przekroczenie obliczonego zapotrzebowania na now ą zabudow ę w gminie w perspektywie 30-letniej, w zwi ązku z czym mo żliwe jest wyznaczenie w Studium ww. nowych terenów przeznaczonych pod zabudow ę. W Studium wyznaczono ponadto ok. 9 ha nowych terenów zabudowy produkcyjno-usługowej i ok. 5 ha nowych terenów zabudowy usługowej, co równie ż nie przewy ższyło prognozowanego zapotrzebowania na zabudow ę o tej funkcji (zasadne jest wyznaczenie nowych terenów o tej funkcji). Jak zauwa żono w rozdziale 14 sporz ądzonej analizy, oprócz czynników demograficznych, na zapotrzebowanie na now ą zabudow ę produkcyjno-usługow ą i usługow ą ma wpływ wiele innych czynników - środowiskowych, komunikacyjnych, infrastrukturalnych. Nie mniej jednak bardzo istotne jest, bior ąc pod uwag ę prognozy demograficzne, aby gmina Zaleszany posiadała stosunkowo liczne i atrakcyjne tereny umożliwiaj ące lokalizacj ę zabudowy produkcyjnej i usługowej.

104

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zaleszany

Wielko ść (powierzchni ę) terenów produkcyjnych i usługowych nale ży analizowa ć w skali powiatu lub najlepiej regionu. Zapotrzebowanie na tereny produkcyjne i usługowe jest wynikiem zało żeń polityki przestrzennej władz Gminy, strategii rozwoju gminy Zaleszany oraz indywidualnych wniosków mieszka ńców gminy i podmiotów działaj ących na jej terenie. W zwi ązku z powy ższym na terenie gminy wyznaczono dodatkowe tereny sportowo-rekreacyjne, których podstawow ą funkcj ą s ą boiska i urz ądzenia sportowe, pola namiotowe i kempingowe, budowle i urz ądzenia słu żą ce obsłudze ruchu turystycznego i rekreacyjnego, ogrody botaniczne lub zoologiczne. Jedynie jako funkcj ę uzupełniaj ącą dopuszczono realizacj ę zabudowy usługowej zwi ązanej z obsług ą terenów sportowo- rekreacyjnych. Nowe tereny pod zabudow ę produkcyjno-usługow ą wyznaczono we wschodniej cz ęś ci gminy, w bezpo średnim s ąsiedztwie Stalowej Woli, w pobli żu drogi krajowej nr 77 oraz lotnika sportowego w Turbi, w sąsiedztwie planowanej drogi ekspresowej. S ą one zlokalizowane poza obszarami obj ętymi ochron ą na podstawie przepisów odr ębnych, w rejonie istniej ących sieci infrastruktury technicznej oraz istniej ących dróg publicznych.

105