MPZPlan UrbaMap

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY

załącznik nr 1 do uchwały Nr XLIV/266/14 Rady Miejskiej w Dobiegniewie z dnia 28 stycznia 2014 r.

Dobiegniew 2014 r.

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Opracowanie wykonano na zlecenie Miasta i Gminy Dobiegniew

p r z e z

Zespół autorski: mgr inż. Grzegorz Kołosionek Z-545 – główny projektant mgr inż. Mateusz Majka – Z-462 – główny projektant mgr inż. Monika Kołodziej-Gądek – Z-555 - projektantka mgr inż. Wojciech Kozłowski - projektant

- 2 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

SPIS TRE ŚCI

INFORMACJE OGÓLNE ...... 6 1.PODSTAWA SPORZ ĄDZENIA STUDIUM ...... 7 2.CEL I ZADANIA STUDIUM ...... 8 ROZDZIAŁ I UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ...... 9 3.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z POŁO ŻENIA GMINY ...... 10 4.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA I ZAGOSPODAROWANIA ...... 15 4.1. Dotychczasowe przeznaczenie terenu ...... 15 4.2. Dotychczasowe zagospodarowanie terenu ...... 15 4.3. Struktura osadnicza ...... 15 4.3.1. Tereny mieszkaniowe ...... 17 4.3.2. Tereny usługowe ...... 17 4.3.3. Tereny zabudowy produkcyjnej ...... 18 4.3.4. Tereny zieleni urz ądzonej i cmentarzy ...... 18 4.3.5. Tereny usług turystycznych ...... 18 5.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA, W TYM STANU ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKO ŚCI I JAKO ŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ...... 21 5.1. Stan środowiska ...... 21 5.1.1. Rze źba terenu...... 21 5.1.2. Budowa geologiczna ...... 21 5.1.3. Gleby ...... 23 5.1.4. Wody ...... 23 5.1.5. Warunki klimatyczne ...... 27 5.1.6. Flora ...... 29 5.1.7. Fauna ...... 29 5.1.8. Stan powietrza atmosferycznego ...... 30 5.1.9. Surowce naturalne ...... 31 5.2. Stan rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej ...... 32 5.2.1. Stan rolniczej przestrzeni produkcyjnej ...... 32 5.2.2. Stan le śnej przestrzeni produkcyjnej ...... 33 5.3. Wymogi ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego ...... 34 5.3.1. Ochrona środowiska ...... 34 5.3.2. Ochrona przyrody ...... 34 6.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ...... 44 6.1. Rys Historyczny ...... 44 6.2.Zasoby środowiska kulturowego………………………………………….………………..48 6.3. Obiekty obj ęte ochron ą konserwatorsk ą ...... 48 6.4. Obiekty b ędące w gminnej ewidencji zabytków ...... 50 6.5. Lokalizacja obiektów zabytkowych ………………………………………………..…….. 59 6.6. Stanowiska archeologiczne ...... ….81 7.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WARUNKÓW I JAKO ŚCI ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA ...... 96 7.1. Demografia ...... 96 7.2. Struktura gospodarcza, bezrobocie ...... 101 7.3. Jako ść życia mieszka ńców ...... 103 7.4. Wychowanie przedszkolne i o świata ...... 106 7.5. Kultura ...... 109

- 3 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

7.6. Sport i rekreacja ...... 111 7.7. Ochrona zdrowia ...... 111 8.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z ZAGRO ŻENIA BEZPIECZE ŃSTWA LUDNO ŚCI……………………………………………………………………………………..113 9.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z POTRZEB I MO ŻLIWO ŚCI ROZWOJU GMINY.………………………………………………………………………………………….114 10.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU PRAWNEGO GRUNTÓW...... 115 11.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH ...... 116 11.1. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. O ochronie przyrody ...... 116 11.2. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo górnicze i geologiczne ...... 117 11.3. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. O ochronie gruntów rolnych i le śnych ...... 117 11.4. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach ...... 117 11.5. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ...... 117 11.6. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne ...... 118 12.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGRO ŻEŃ GEOLOGICZNYCH ...... 119 13.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓ Ż KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ...... 119 14.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH ...... 119 15.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STOPIE Ń UPORZ ĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI …………………………………………………………………………………….120 15.1 Stan systemu komunikacyjnego ...... 120 15.1.1.Komunikacja drogowa ...... 121 15.1.2.Komunikacja kolejowa ...... 123 15.2. Stan infrastruktury technicznej ...... 123 15.2.1. Gospodarka wodno-ściekowej ...... 124 15.2.1.1. Uj ęcia wody ...... 124 15.2.1.2. Sie ć wodoci ągowa ...... 125 15.2.1.3. Sie ć kanalizacyjna ...... 126 15.2.2. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą ...... 127 15.2.3. Zaopatrzenie w gaz ...... 127 15.2.4. Zaopatrzenie w energi ę ciepln ą ...... 127 15.2.5. Telekomunikacja ...... 127 15.2.6. Gospodarka odpadami ...... 128 16.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z ZADA Ń SŁU ŻĄ CYCH REALIZACJI LOKALNYCH I PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH ...... 129 16.1. Lokalne cele publiczne ...... 129 16.2. Ponadlokalne cele publiczne ...... 129 17.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYMAGA Ń DOTYCZ ĄCYCH OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ ...... 130

- 4 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

ROZDZIAŁ II KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ...... 131 18.KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW ...... 132 18.1. ZASADY KSZTAŁTOWANIA POLITYKI PRZESTRZENNEJ ...... 132 18.2. ZMIANY W STRUKTURZE U ŻYTKOWANIA GRUNTÓW I UKŁADACH OSADNICZYCH ...... 133 18.3. ZMIANY W UKŁADZIE KOMUNIKACYJNYM ...... 134 18.4. ZMIANY W SYSTEMACH INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 135 19.KIERUNKI I ZASADY ZAGOSPODAROWANIA ORAZ U ŻYTKOWANIA TERENÓW ... 136 19.1. KIERUNKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA TERENÓW ...... 136 19.2. FUNKCJONALNE JEDNOSTKI TERENOWE - SZCZEGÓŁOWE ZASADY I STANDARDY ZAGOSPODAROWANIA ...... 139 20.OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW, OCHRONY PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ...... 162 21.OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ...... 163 22.KIERUNKI ROZWOJU KOMUNIKACJI ...... 165 23.KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 167 24.OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM ORAZ LOKALNYM ...... 170 25.NARZ ĘDZIA REALIZACJI STUDIUM – POLITYKI PRZESTRZENNEJ ...... 171 26.KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ ...... 173 27.OBSZARY NARA ŻONE NA NIEBEZPIECZE ŃSTWO POWODZI ORAZ NA OSUWANIE SI Ę MAS ZIEMNYCH ...... 174 28.OBIEKTY LUB OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SI Ę W ZŁO ŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY ...... 174 29.OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH ...... 174 30.OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEKSZTAŁCE Ń, REHABILITACJI I REKULTYWACJI .. 175 31.OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ URZ ĄDZENIA WYTWARZAJ ĄCE ENERGI Ę Z ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII O MOCY PRZEKRACZAJ ĄCEJ 100 KW, A TAK ŻE ICH STREFY OCHRONNE ...... 175 32.TERENY ZAMKNI ĘTE ...... 175 ROZDZIAŁ III UZASADNIENIE PRZYJ ĘTYCH ROZWI ĄZA Ń I SYNTEZA USTALE Ń STUDIUM ……... 176 PODSTAWY PRAWNE ...... 179 LITERATURA ...... 180

- 5 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

INFORMACJE OGÓLNE

- 6 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

1. PODSTAWA SPORZ ĄDZENIA STUDIUM

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zwane dalej „studium” jest podstawowym dokumentem planistycznym, który okre śla polityk ę przestrzenn ą gminy, w tym zasady zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z ustaw ą z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (j.t. Dz. U. z 2012 r. poz. 647 i poz. 951). Niniejszy dokument stanowi zmian ę studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Dobiegniew przyj ętego Uchwał ą Rady Miejskiej w Dobiegniewie Nr XVI/113/00 z dnia 16 czerwca 2000 r. Podstaw ą do sporz ądzenia niniejszej zmiany była uchwała nr XXIII/124/12 Rady Miejskiej w Dobiegniewie z dnia 29 marca 2012 r. w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzania zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Dobiegniew. Zmiana dokumentu z 2000 r. jest podyktowana przede wszystkim jego dezaktualizacj ą oraz konieczno ści ą dostosowania dokumentów planistycznych do obowi ązuj ących przepisów prawa. Zawarto ść niniejszego dokumentu jest zgodna z art. 10 wspomnianej ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (j.t. Dz. U. z 2012 r. poz. 647 i poz. 951) oraz z Rozporz ądzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. 2004 nr 118 poz. 1233). Przedmiotem zmiany Studium jest dostosowanie jego problematyki do wymogów ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz konieczno ść dokonania aktualizacji uwarunkowa ń i okre ślenia kierunków zmian w polityce przestrzennej Gminy uwzgl ędniaj ących oczekiwania mieszka ńców i władz gminy przy uwzgl ędnieniu zasady zrównowa żonego rozwoju.

- 7 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

2. CEL I ZADANIA STUDIUM

Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (j.t. Dz. U. z 2012 r. poz. 647 i poz. 951) studium nie stanowi aktu prawa miejscowego, jest jednak podstawowym dokumentem planistycznym kształtuj ącym politykę przestrzenn ą oraz wyznaczaj ącym kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy. Studium sporz ądza si ę dla obszaru w granicach administracyjnych gminy, a jego ustalenia są wi ążą ce dla organów gminy przy sporz ądzaniu planów miejscowych. W my śl ww. ustawy przy sporządzaniu studium uwzgl ędnia si ę uwarunkowania wynikaj ące z dokumentów planistycznych opracowanych na szczeblu krajowym (koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju), wojewódzkim (strategii rozwoju i planie zagospodarowania województwa) oraz strategii rozwoju gminy. Studium okre śla kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania przestrzennego oraz lokalne zasady użytkowania terenu. Pozwala na prowadzenie gospodarki przestrzennej w sposób przemy ślany, świadomy i przede wszystkim jednolity oraz rozwa żne planowanie inwestycji o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym. Zasadniczym celem studium jest umo żliwienie prowadzenia spójnej polityki przestrzennej, powi ązanej z rozwojem gospodarczym i społecznym, z zachowaniem zasad zrównowa żonego rozwoju. Niniejszy dokument wskazuje potencjał rozwoju przestrzennego, mo żliwo ści zagospodarowania nowych terenów oraz stopie ń przekształce ń istniej ącego zagospodarowania, a tak że konieczno ść ochrony obszarów i obiektów warto ściowych. W zwi ązku z powy ższym studium mo że stanowi ć swoist ą ofert ę promocyjn ą dla potencjalnych inwestorów.

- 8 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

ROZDZIAŁ I UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

- 9 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z POŁO ŻENIA GMINY Gmina miejsko-wiejska Dobiegniew poło żona jest w północno-wschodniej cz ęś ci województwa lubuskiego na pograniczu z województwem wielkopolskim i zachodniopomorskim (Ryc.1.). Gmina znajduje si ę w powiecie strzelecko-drezdeneckim i sąsiaduje z gmin ą miejsko-wiejsk ą Strzelce Kraje ńskie i Drezdenko oraz z gmin ą wiejsk ą Stare Kurowo. Od północy, północnego-zachodu i północnego-wschodu gmina s ąsiaduje z trzema gminami województwa zachodniopomorskiego: gmin ą miejsko-wiejsk ą Drawno i Człopa oraz gmin ą wiejsk ą Bierzwnik, natomiast od wschodu z gmin ą miejsko-wiejsk ą województwa wielkopolskiego - Krzy ż Wielkopolski. Poło żenie gminy na pograniczu z województwem wielkopolskim i zachodniopomorskim wi ąż e si ę ze znacznym oddaleniem od miast województwa lubuskiego, pełni ących wa żne funkcje gospodarcze. Do Zielonej Góry jest ok. 170 km, natomiast do Gorzowa Wlkp. ok. 50 km. Do wi ększych miast, zlokalizowanych w s ąsiednich województwach, odległo ści te wynosz ą: do Szczecina ok. 110 km, do Poznania ok. 130 km.

Ryc.1. Położenie administracyjne gminy miejsko-wiejskiej Dobiegniew Źródło: Opracowanie własne

- 10 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Pod wzgl ędem komunikacyjnym poło żenie gminy Dobiegniew jest korzystne. Przez teren gminy przebiegają: − droga krajowa nr 22 Kostrzyn nad Odr ą – Gda ńsk, wiod ąca od przej ścia granicznego polsko-rosyjskiego w Grzechotkach do granicy polsko-niemieckiej w Kostrzynie, − droga wojewódzka nr 160 Choszczno - Drezdenko – Międzychód, − droga wojewódzka nr 161 Dobiegniew – – Przeborowo, − droga wojewódzka nr 164 Podlesiec – Zagórze - Drezdenko. Ponadto przez teren gminy przebiega czynna linia kolejowa nr 351, relacji Pozna ń – Szczecin.

Miasto i zajmuje powierzchni ę 351,27 km 2 (źródło GUS, 2011 r.), z czego obszar miasta zajmuje 5,69 km 2. Gmina miejsko – wiejska Dobiegniew jest jedn ą z wi ększych, pod wzgl ędem powierzchni, gmin powiatu strzelecko-drezdeneckiego. Pod koniec 2012 roku gmin ę zamieszkiwało 7055 osób, z czego 3251 osoby w mie ście. Siedzib ą władz gminy jest miasto Dobiegniew. W skład gminy wchodzi miasto Dobiegniew oraz 13 sołectw, w których znajduj ą si ę 51 miejscowo ści, przedstawione w Tab.1.

Tab.1. Miejscowości gminy Dobiegniew wraz z liczbą ludności Źródło: UM Dobiegniew- dane z 08.11.2012 r. Powierzchnia Lp. Nazwa sołectwa Teren działania sołectwa Liczba ludno ści sołectwa [ha] 1. Miasto Dobiegniew Miasto Dobiegniew 569,00 3251 2. Chom ętowo wie ś: Chom ętowo 1457,30 153 3. Głusko wsie: Głusko, Sitnica 3821,00 231 przysiółki: , , Ostrowite, Podszkle, Żele źnica 4. Gr ąsy wsie: , Gr ąsy, 1062,13 274 Starczewo 5. wie ś: Lubiewko 579,55 62 6. Ługi wieś: Ługi 2117,50 262 przysiółek: Niwy 7. Mierz ęcin wie ś: Mierz ęcin 5381,93 370 przysiółki: Grzmikoło, Kubczyce, Ługowo, Nowy Młyn 8. Osiek wie ś: Osiek 1608,98 444 przysiółki: 9. Ostrowiec wsie: Dębogóra, Ostrowiec, 1288,34 140 Sławica przysiółek: Rozkochowo 10. Rad ęcin wsie: Lipinka, , 4498,63 604 Rad ęcin przysiółki: Jarychowo, , Niemienica, Ostrowiec Osada 11. Sarbinowo wsie: Kępa Zagajna, Podlesiec, 2092,14 235 Sarbinowo przysiółki: Dębnik, Pokr ęt

- 11 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Powierzchnia Lp. Nazwa sołectwa Teren działania sołectwa Liczba ludno ści sołectwa [ha] 12. Słonów wie ś: Słonów 1366,32 327 przysiółek: Grabionka 13. Słowin wie ś: Słowin 825,80 175 14. Wołogoszcz wsie: Chrapów, Ł ęczyn, , 8454,38 527 , Wołogoszcz przysiółki: Czarnolesie, Młodolino, , Osowiec Razem: 35 127,00 7055

Najwi ększym sołectwem pod wzgl ędem zajmowanej powierzchni jest sołectwo Wołogoszcz, zajmuj ący prawie 24% powierzchni całej gminy. Pozostałe sołectwa zajmuj ą odpowiednio: Mierz ęcin – 15,3%, Rad ęcin – 12,8%, Głusko – 10,9%, Ługi – 6%, Sarbinowo – 5,9%. Pozostałe sołectwa zajmuj ą powierzchni ę poni żej 5% powierzchni gminy, i tak: sołectwo Osiek – 4,6%, sołectwo Chom ętowo – 4,2%, Sołectwa Ostrowiec i Słonów – po 3,9%, sołectwo Gr ąsy – 3%, sołectwo Słowin – 2,4%, sołectwo Lubiewko – 1,7%, i zajmuj ące najmniejsz ą powierzchni ę gminy – miasto Dobiegniew – 1,6%. Pomimo, iż miasto Dobiegniew zajmuje powierzchniowo najmniejszy obszar, to pod wzgl ędem liczby ludno ści jest najbardziej zaludnione. Na terenie miasta Dobiegniew, b ędącego siedzib ą administracji gminy, mieszka ponad 3200 mieszka ńców (dane listopada 2012 r.), co w konsekwencji daje prawie 50% liczby ludno ści całej gminy. Pozostałe wi ększe sołectwa pod wzgl ędem zaludnienia to: Rad ęcin, Wołogoszcz, Osiek, Mierzęcin, Słonów, Gr ąsy, Ługi, Głusko, Sarbinowo. Do miejscowo ści, gdzie liczba mieszka ńców wynosi około 150 osób nale żą : Słowin, Chom ętowo, Ostrowiec. Najmniejsz ą pod wzgl ędem zaludnienia miejscowo ści ą jest Lubiewko, gdzie liczba mieszka ńców na koniec 2012 r. wynosiła mniej ni ż 70 osób.

- 12 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.2. Powierzchnia poszczególnych sołectw Źródło: Opracowanie własne

- 13 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Gmina Dobiegniew, według klasyfikacji dziesi ętnej na jednostki fizyczno-geograficzne Mi ędzynarodowej Federacji Dokumentacyjnej (FID) (opisanej przez Jerzego Kondrackiego, w „Geografia regionalna Polski”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000), poło żona jest na obszarze Europy Zachodniej w makroregionie Pozaalpejska Europa Środkowa (opisany nr 3), w obr ębie prowincji Ni ż Środkowoeuropejski (31), podprowincji Pojezierze Południowobałtyckie (314-316), makroregionie Pojezierze Południowopomorskie (314.6-7). Uszczegóławiaj ąc poło żenie fizycznogeograficzne gminy mo żemy powiedzie ć, że jej zachodnia cz ęść nale ży do mezoregionu Pojezierze Dobiegniewskie (614.62), natomiast wschodnia cz ęść do mezoregionu Równina Drawska (314.63) (Ryc.3.).

Ryc. 3. Położenie fizycznogeograficzne gminy Dobiegniew Źródło: Opracowanie własne

- 14 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA I ZAGOSPODAROWANIA

4.1. Dotychczasowe przeznaczenie terenu Ze wzgl ędu na swe poło żenie, gmina Dobiegniew jest typow ą gmin ą turystyczn ą i tak ą też główn ą funkcj ę ma ustalon ą w obowi ązuj ących dokumentach planistycznych. W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubuskiego teren gminy został przeznaczony pod rozwój turystyki i rekreacji.

4.2. Dotychczasowe zagospodarowanie terenu Gmina Dobiegniew zajmuje powierzchni ę 35 127 ha , z czego ponad 60 % stanowi ą lasy. Ze wzgl ędu na znaczne pokrycie powierzchni gminy lasami, u żytkowanie gruntów w sposób rolniczy kształtuje si ę na poziomie niewiele ponad 20%. Pozostałe formy użytkowania stanowi ą mniej ni ż 14% powierzchni gminy. Bardzo du ży udział gruntów w strukturze użytkowania zajmuj ą wody powierzchniowe, które stanowi ą prawie 6% powierzchni gminy. Wśród użytków rolnych znacznie przewa żaj ą grunty orne, które stanowi ą ponad 87% wszystkich gruntów u żytkowanych rolniczo. Łąki i pastwiska, stanowi ą powy żej 12% użytków rolnych, natomiast sady niecały 1% użytków rolnych. Szczegółowe zestawienie przedstawia Tab.2.

Tab.2. Użytkowanie terenu w gminie Dobiegniew Źródło: GUS, 2009 Sposób u żytkowania gruntów Powierzchnia [ha] Powierzchnia [%] użytki rolne 8 390 23,9 grunty orne 7 280 20,6 sady 45 0,2 łąki trwałe 620 1,8 pastwiska 445 1,3 lasy i grunty le śne 21 087 60,1 zadrzewienia 275 0,8 wody 2039 5,8 pozostałe grunty 3336 9,4

4.3. Struktura osadnicza Ze wzgl ędu na swój turystyczny charakter oraz licznie wyst ępuj ące cenne przyrodniczo tereny, gmina Dobiegniew charakteryzuje si ę du żą lesisto ści ą oraz licznymi zbiornikami wodnymi i ciekami. Sie ć osadnicza nie jest równomiernie rozło żona. Ośrodkiem administracyjnym gminy jest Miasto Dobiegniew, położone w południowo-zachodniej cz ęś ci

- 15 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______gminy, z którego rozchodz ą si ę drogi prowadz ące do wszystkich cz ęś ci gminy. Wśród układów morfologicznych pozostałych wsi dominują ró żnej długo ści ulicówki. W Dobiegniewie i jego najbli ższym otoczeniu wyst ępuje najwi ększa koncentracja ludno ści –

2 w mie ście ponad 580 osób na km , natomiast w sołectwach poło żonych bezpo średnio przy mie ście koncentracja ta jest znacznie ni ższa i wynosi 14 – 30 osób na km 2. Najni ższa gęsto ść zaludnienia (5,8 - 10 osób na km 2) charakteryzuje sołectwa Głusko, Wołogoszcz i Mierz ęcin, w których wyst ępuj ą jedne z najwi ększych powierzchniowo kompleksów le śnych. Ponadto sołectwa te charakteryzuj ą si ę równie ż jednymi z najwi ększych powierzchni na terenie gminy. (Ryc.4.).

Ryc.4. Kartogram gęstości zaludnienia w gminie Dobiegniew Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z UM Dobiegniew, 2012

- 16 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Wyst ępuj ąca na terenie gminy zabudowa w wi ększo ści stanowi zabudow ę mieszkaniow ą jednorodzinn ą wolnostoj ącą oraz zagrodow ą. Uzupełniaj ącą form ę zabudowy stanowi mieszkalnictwo wielorodzinne oraz mieszkalnictwo jednorodzinne o charakterze zabudowy szeregowej, zlokalizowane na terenie miasta Dobiegniew. W s ąsiedztwie jezior obserwuje si ę równie ż zabudow ę turystyczn ą, zwi ązan ą z obsług ą turystów, m.in. miejsca noclegowe, gastronomia oraz rekreacja. Krajobraz gminy urozmaicaj ą zało żenia parkowo - pałacowe wpisane do rejestru zabytków (Mierz ęcin i Osiek) oraz parki dworskie znajduj ące si ę w ewidencji zabytków, a tak że ko ścioły daj ące świadectwo tradycji i historii regionu.

4.3.1. Tereny mieszkaniowe Miasto Dobiegniew stanowi ośrodek administracyjny w gminie, z którego rozchodz ą si ę drogi ł ącz ące je z okolicznymi wsiami. Zabudowa mieszkaniowa zlokalizowana jest wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych. Za wyj ątkiem Dobiegniewa, który posiada charakter małomiasteczkowy, wszystkie o środki posiadaj ą charakter wiejski, gdzie dominuje zabudowa zagrodowa, tworz ąca zwarte układy ulicowe.

4.3.2. Tereny usługowe Usługi publiczne (w tym administracji), usługi o światy, zdrowia, bezpiecze ństwa publicznego, kultury oraz usługi sakralne w wi ększo ści przypadków zlokalizowane są w mieście Dobiegniew. Spo śród pozostałych o środków, pod wzgl ędem usług publicznych, wyró żnia si ę jedynie wie ś Rad ęcin. Usługi publiczne na terenie gminy świadczy Urz ąd Miejski w Dobiegniewie, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Dobiegniewie oraz Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „ZDROWIE” w Rad ęcinie, Urz ąd Pocztowy, Biblioteka Publiczna w Dobiegniewie wraz z jej fili ą w Rad ęcinie oraz Muzeum Woldenberczyków. Ponadto w 2010 r. w mie ście Dobiegniew oddano do u żytku wielofunkcyjny budynek, w którym mie ści si ę posterunek policji, stra ż po żarna oraz pogotowie ratunkowe. Na terenie gminy działa siedem jednostek OSP, które zlokalizowane s ą w: Dobiegniewie, Chom ętowie, Mierz ęcinie, Głusku, Rad ęcinie, Słowinie oraz Osieku. Wa żną grupę o środków usługowych stanowi ą placówki o światowe zlokalizowane w Dobiegniewie (Zespół Szkół, Gimnazjum, Szkoła Podstawowa oraz Przedszkole Miejskie) i w Rad ęcinie (Szkoła Podstawowa). W 2011 roku na terenie gminy zarejestrowanych było 620 osób fizycznych prowadz ących działalno ść gospodarcz ą. W stosunku do roku 2006 nast ąpił wzrost z 551 osób. Najwi ęcej, bo 179 osób prowadziło działalno ść w sekcji G – handel hurtowy, detaliczny i naprawa pojazdów. Pozostałe liczniejsze grupy podmiotów prowadz ą działalno ść w zakresie: budownictwa, działalno ści zwi ązanej z obsług ą rynku nieruchomo ści, rolnictwa, transportu i przetwórstwa przemysłowego.

- 17 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

4.3.3. Tereny zabudowy produkcyjnej Gmina Dobiegniew to gmina turystyczna. Tereny zabudowy techniczno-produkcyjnej na terenie gminy stanowi ą niewielki odsetek powierzchni. W 2007 r. władze gminy podj ęły decyzj ę o utworzeniu Dobiegniewskiej Strefy Przemysłowej (DSP). Dobiegniewska Strefa Przemysłowa utworzona została w granicach obr ębu Dobiegniewa, na terenie byłego obozu jenieckiego Oflag IIC Woldenberg. Głównym atrybutem utworzenia Dobiegniewskiej Strefy Przemysłowej było poło żenie Dobiegniewa w bliskim s ąsiedztwie granicy z Niemcami, posiadanie atrakcyjnych gospodarczo terenów, korzystne poł ączenia komunikacyjne, a tak że niewykorzystane zasoby ludzkie. Czynniki te sprzyjały utworzeniu strefy gospodarczej, która daje mo żliwo ść rozwoju gospodarczego gminy.

4.3.4. Tereny zieleni urz ądzonej i cmentarzy Gmina Dobiegniew posiada wiele terenów zieleni pochodzenia kulturowego – parków wiejskich, zabytkowych zało żeń pałacowo – ogrodowych. Spo śród tej zieleni, na uwag ę zasługuje siedem zabytkowych zało żeń parkowych, b ędących parkami przypałacowymi bądź też parkami popałacowymi. Wyst ępuj ą one w miejscowo ściach: Mierz ęcin, Osiek, Chom ętów, Chrapów, Gr ąsy, Ługi oraz Wołogoszcz. Parki te utworzone zostały głównie w XIX w., za wyj ątkiem parku zlokalizowanego w Osieku, którego utworzenie datowane jest na XVII w. Poza wymienionymi zało żeniami parkowymi, w miejscowo ściach Głusko i Podlesiec, zlokalizowane s ą parki o stosunkowo niewielkich walorach przyrodniczych. Gmina Dobiegniew posiada wiele cmentarzy zabytkowych, będących świadkami historii regionu. Cmentarze te zlokalizowane s ą w miejscowo ściach: Chom ętowo, Chrapów, Dębogóra, Dolinka, Głusko, Gr ąsy, Lipinka, Lubiewko, Ł ęczyn, Ługi, Mierz ęcin, Moczele, Osiek, Ostrowiec, Radachowo, Rad ęcin, Sarbinowo, Sitnica, Słowin, Stare Osieczno oraz miasto Dobiegniew. Utworzenie zabytkowych cmentarzy datowane jest na wiek XIX, za wyj ątkiem cmentarzu zlokalizowanego w miejscowo ści Ostrowiec, który datowany jest na XVII w.

4.3.5. Tereny usług turystycznych Okolice Dobiegniewa nale żą do ciekawych i wyj ątkowo atrakcyjnych zak ątków województwa lubuskiego. Region ten posiada wiele terenów słu żą cych turystyce oraz rekreacji. Ponadto gmina ma bogat ą histori ę oraz posiada ciekawe zabytki kultury, co przyczynia si ę do promocji regionu i w konsekwencji do rozwoju turystyki. Teren gminy Dobiegniew posiada dobre warunki do rozwoju sportu kwalifikowanego, do którego zaliczamy m.in.: turystyk ę piesz ą, rowerow ą, konn ą, czy te ż wodn ą. Dla turystów udost ępnionych jest szereg szlaków turystycznych, ukazuj ących unikalne warto ści, histori ę oraz bogactwo przyrody gminy Dobiegniew. Wzdłu ż rzek oraz jezior regionu panuj ą

- 18 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______doskonałe warunki do spacerów, joggingu, obserwacji przyrody, turystyki rowerowej czy konnej. Najwa żniejsz ą zalet ą gminy, maj ącą wpływ na rozwój turystyki, jest brak uci ąż liwego przemysłu, który sprawia, że jest to region o czystym nieska żonym powietrzu i mo żliwo ści rozwoju turystyki, agroturystyki, a tak że ekologicznego rolnictwa. Przez teren gminy Dobiegniew przebiegaj ą licznie szlaki turystyki pieszej, rowerowej i wodnej: − SZLAK ŹÓŁTY – Dobiegniew – Jezioro Osiek, o długo ści ponad 10 km, który wiedzie w znacznej mierze wzdłu ż północnego brzegu malowniczego jeziora Osiek, do jego przew ęż enia przy Ogardzkiej Odnodze, − SZLAK ZIELONY – Dobiegniew – Drezdenko, o długo ści prawie 16 km, który wiedzie przez Puszcz ę Drawsk ą, − SZLAK CZERWONY – Sitnica – Stare Osieczno, o długości prawie 16 km, który prowadzi przez lasy Puszczy Drawskiej, pocz ątkowo wzdłu ż zachodniego brzegu malowniczego jeziora Ostrowiec, a dalej równolegle do rzeki Drawy, − SZLAK CZERWONY – Stare Osieczno – Drawiny, o długości prawie 19 km, który wiedzie przez lasy Puszczy Drawskiej równolegle do rzeki Drawy, − SZLAK NIEBIESKI – Rębusz – Jezioro Osiek – Strzelce Kraje ńskie, o długo ści prawie 37 km, który prowadzi w wi ększo ści przez lasy, wzdłu ż malowniczo poło żonych jezior.

Ryc. 5. Mapa turystyczna gminy Dobiegniew Źródło: www.dobiegniew.pl

- 19 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ponadto przez teren gminy przebiega transgraniczny kajakowy szlak „Lubuskie Mazury”. Szlak ten przebiega od jeziora Lipie w miejscowo ści Długie (Gmina Strzelce Kraje ńskie), poprzez jeziora Słowa, Osiek i Wielgie i dalej Mierz ęck ą Strug ą, ł ącz ąc si ę ze szlakiem kajakowym na rzece Drawie, zaliczanym przez kajakarzy do najbardziej malowniczych szlaków Polski. Na terenie Drawie ńskiego Parku Narodowego Drawa ma zmienny charakter. Najpierw jest spokojna, nast ępnie przyspiesza bieg, a w bystrym nurcie pojawiaj ą si ę liczne zwalone drzewa. Kr ęte koryto w śród ł ąk i lasów podcina wysokie brzegi piaszczystych skarp. Szybki pr ąd i kamieniste dno zmieniaj ą si ę na kolejnych odcinkach szlaku w leniwy nurt i piaszczyste dno poro śni ęte podwodnymi łąkami.

- 20 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA, W TYM STANU ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKO ŚCI I JAKO ŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

5.1. Stan środowiska

5.1.1. Rze źba terenu Gmina Dobiegniew le ży w strefie przylegaj ącej od południa do głównego pasma moren pomorskich i jest stref ą kontrastów krajobrazowych. W rze źbie terenu wyst ępuj ą cz ęste przej ścia pomi ędzy płaskimi, monotonnymi równinami sandrowymi do form bardziej urozmaiconych o wi ększych wysoko ściach wzgl ędnych. Krajobraz terenu gminy na północy i wschodzie (Równina Drawska) tworz ą rozległe płaskie powierzchnie. Wysoko ści bezwzgl ędne wahaj ą si ę w granicach 70-80 m npm, przeci ętne deniwelacje osi ągaj ą kilka metrów. Wi ększe deniwelacje (kilkana ście metrów) wyst ępuj ą w okolicach dolin rzecznych oraz rynien jeziornych. Urozmaicenie rze źby Równiny Drawskiej stanowi ą terasy zalewowe rzek Drawy i Płociczny oraz ich dopływów. Cz ęść zachodnia i południowa gminy (Pojezierze Dobiegniewskie) jest nieco bardziej urozmaicona. Jest to wysoczyzna morenowa falista. Od jeziora Wielgie do południowego brzegu jeziora Rad ęcino rozci ąga si ę strefa pagórków. Deniwelacje osi ągaj ą od 5 do 30 m. W cz ęś ci południowej i południowo-wschodniej wyst ępuj ą ci ągi moren czołowych i odosobnione pagórki morenowe, które osi ągaj ą niekiedy wysoko ść 100 m npm. Na północ i zachód od Dobiegniewa spotka ć mo żna wały ozów. W obr ębie wysoczyzn morenowych wyst ępuj ą liczne zagł ębienia terenu wypełnione jeziorami wytopiskowymi. Dla obszarów wytopiskowych oraz zwi ązanych z pojezierzem charakterystyczne s ą tak że tereny podmokłe.

5.1.2. Budowa geologiczna Pod wzgl ędem geologicznym obszar opracowania le ży w granicach jednostki geologicznej jaką jest Synklinorium Szczeci ńsko – Łódzko – Miechowskie. Obszar opracowania pokryty jest przez osady kredowe reprezentowane przez margle i wapienie margliste kampanu (górna kreda) pochodz ące z najmłodszych dwóch pi ęter kredy: kampanu i mastrychtu. Powierzchnia czwartorz ędowa jest wynikiem procesów egzaracji (mechanicznego niszczenia podło ża) lodowcowej i tektonicznej a tak że erozji i denudacji.

- 21 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Pokrywa czwartorz ędowa składa si ę głównie z piasków, żwirów, glin zwałowych i iłów. Mi ąż szo ść tych osadów na terenie opracowania przekracza 150 m. W profilu osadów czwartorz ędowych wydzieli ć mo żna osady 5 zlodowace ń: gliny zwałowe zlodowace ń południowopolskich (Nidy i Sanu), gliny zwałowe z przewarstwieniami osadów wodno- lodowcowych – piasków i żwirów – zlodowace ń środkowopolskich (Odry i Warty), silnie piaszczyste gliny zwałowe przewarstwione żwirowo-piaszczystymi osadami wodnolodowcowymi zlodowacenia Wisły. W dnach dolin rzecznych, rynien jeziornych i w obni żeniach bezodpływowych zalegaj ą piaski i żwiry, namuły, osady organiczne i torfy (rys. 6). W okolicy miasta Dobiegniew wyst ępuj ą gliny zwałowe, piaski oraz iły. W rejonie miejscowo ści Słonów znajduj ą si ę niewielkie połacie piasków, żwirów i głazów moren czołowych natomiast nieopodal Słowina i Rad ęcina - eluwia glin zwałowych.

Ryc. 6. Mapa geologiczna z utworami czwartorzędowymi gminy Dobiegniew Źródło: Opracowanie własne

- 22 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

5.1.3. Gleby

Na terenie opracowania dominuj ą gleby bielicowe, płowe oraz brunatne wła ściwe wytworzone z glin lekkich i średnich, z glin spiaszczonych i piasków naglinowych. W dolinach rzecznych wyst ępuj ą mady powstałe w wyniku nagromadzenia mułów. Na terenach podmokłych dominuj ą gleby bagienne powstałe w wyniku nagromadzenia szcz ątków ro ślinno ści bagiennej w warunkach beztlenowych. U żytki zielone poło żone s ą w s ąsiedztwie zbiorników wodnych i mniejszych cieków, które wytworzyły si ę na torfach torfowisk niskich i są przewa żnie zaliczane do kompleksu 2z (u żytki zielone średnie). Gmina Dobiegniew le ży w obr ębie Dobiegniewskiego Regionu glebowo – rolniczego. Region Dobiegniewski obejmuje wysoczyzn ę morenow ą falist ą porozcinan ą ró żnokierunkowo rynnami jeziornymi. W śród gruntów ornych przewa żaj ą gleby kompleksu 2 (pszenny dobry) z du żym udziałem 4 ( żytni bardzo dobry) i mniejszym 5 ( żytni dobry), 6 (żytni słaby), 7 ( żytni bardzo słaby).

5.1.4. Wody

Wody podziemne Na terenie Gminy Dobiegniew wody podziemne wyst ępuj ą na znacznych gł ęboko ściach. Warunki hydrogeologiczne s ą ści śle zwi ązane z budow ą geologiczn ą oraz morfologi ą terenu. Na terenie wyst ępuj ą dwa pi ętra wodono śne czwartorz ędowe w utworach morenowych oraz trzeciorz ędowe. Najwi ększymi zasobami charakteryzuje si ę czwartorz ędowy poziom wodono śny. Ma on tak że najwi ększe znaczenie u żytkowe. Wody czwartorz ędowe stanowi ą główne źródło wody pitno-gospodarczej dla uj ęć komunalnych, wodoci ągów ogólnowiejskich i zakładowych. Czwartorz ędowy poziom wodono śny wyst ępuje najcz ęś ciej na gł ęboko ści od kilku do ponad 50 m poni żej powierzchni terenu. Średnia wydajno ść eksploatacyjna z pojedynczych otworów studziennych, ujmuj ących wody tego poziomu osi ąga warto ść od kilkunastu do kilkudziesi ęciu m 3/h.

Główne Zbiorniki Wód Podziemnych Na terenie gminy wyró żnia si ę trzy Główne Zbiorniki Wód Podziemnych GWZP nr 136 Zbiornik międzymorenowy Dobiegniew, GZWP nr 138 Pradolina Toru ń – Eberswalde (Note ć) oraz GWZP nr 127 Subzbiornik Złotów – Piła – Strzelce Kraje ńskie. W północno-zachodniej i zachodniej cz ęś ci gminy znajduje si ę GZWP nr 136, w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy znajduje si ę GZWP nr 138, natomiast na południowej, południowo-wschodniej i wschodniej cz ęś ci gminy zalega Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 127 Subzbiornik Złotów – Piła – Strzelce Kraje ńskie (Tab.3., ryc. 7).

- 23 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Tab. 3. Charakterystyka GZWP na terenie gminy Dobiegniew (Źródło: http://www.gios.gov.pl/monbada/images/stories/k2011/zalacznik_2C.pdf )

Średnia Nr Pow. Zasoby Nazwa zbiornika Wiek Środowisko gł ęboko ść GZWP [km 2] [tys.m 3/d] [m] Subzbiornik Złotów – Piła – 127 Tr Porowe 3876 100 186,0 Strzelce Kraje ńskie Zbiornik 136 mi ędzymorenowy Qm Porowe 180 40 51,84 Dobiegniew Pradolina Toru ń – 138 Eberswalde Qp Porowe 2100 40 400 (Note ć)

Ryc. 7. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych na terenie gminy Dobiegniew Źródło: Opracowanie własne

- 24 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Wody powierzchniowe Gmina Dobiegniew posiada bardzo bogat ą sie ć hydrograficzn ą (Ryc.6.), w skład której wchodz ą: jeziora, rzeki, kanały i rowy. Wyst ępowanie licznych zbiorników wodnych, głównie w północnej i południowo-zachodniej cz ęś ci gminy, stanowi o atrakcyjno ści turystycznej gminy Dobiegniew. Wody powierzchniowe zajmuj ą ponad 2000 ha, co stanowi prawie 6% całkowitej powierzchni gminy. W północnej i południowo – zachodniej cz ęś ci gminy obserwuje si ę najwi ększe zag ęszczenie jezior polodowcowych, charakteryzuj ące si ę ró żną wielko ści ą i znaczn ą gł ęboko ści ą. Najwi ększe zag ęszczenie sieci rzek, kanałów oraz rowów znajduje si ę w zlewni rzeki Drawy i Mierz ęckiej Strugi. Główn ą rzek ą na terenie gminy jest rzeka Drawa, b ędąca prawym dopływem Noteci, zlokalizowana w północno- wschodniej cz ęś ci gminy, charakteryzuj ąca si ę wysokimi walorami krajobrazowymi, maj ąca charakter malowniczego górskiego potoku. Ponadto na terenie gminy wyst ępuj ą inne mniejsze cieki: Moczel, Gardna, Płociczna, Pokr ętna, Słonówka, Sucha, a tak że g ęsta sie ć innych mniejszych cieków oraz rowów melioracyjnych.

Ryc.8. Cieki powierzchniowe, zbiorniki wodne i działy wodne Źródło: Opracowanie własne

- 25 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Charakterystyka najwi ększych naturalnych zbiorników wodnych: Jezioro Osiek (Chom ętowo) jest jednym z najwi ększych akwenów w regionie, od strony południowej posiada on odnog ę jeziora Żabie, a od strony południowo – zachodniej poł ączenia strumieniami z jeziorem Słowa i Lipie. Jezioro Wielgie (Dobiegniewskie) jest płytkim zbiornikiem, stanowi ącym akwen miejski, od strony północno-wschodniej przylega do Dobiegniewa. Z zachodu szerokim korytem, z jeziora Osiek wypływa Mierz ęcka Struga, która dalej meandrami uchodzi do Drawy. Wody jeziora zasilane s ą dodatkowo małymi dopływami z niewielkich zbiorników : jezioro Rolewice, Małe i Młodolino. Jezioro Wielgie charakteryzuje zespół bardzo niekorzystnych cech naturalnych, co decyduje o jego bardzo du żej podatno ści na degradacje. Złe warunki naturalne jeziora oraz fakt, że przez wiele lat stanowiło ono odbiornik ścieków, stały si ę przyczyn ą du żego i trwałego obci ąż enia wewn ętrznego jeziora. Lipie – jest to zbiornik w kształcie litery V, w cz ęś ci północno – wschodniej akwenu znajduje si ę niewielka wysepka, równie ż od tej strony dopływa jeden ciek pochodz ący z jeziora Kokno. Jezioro Rad ęcino – jest do ść du żym jeziorem, o wydłu żonym kształcie i urozmaiconej linii brzegowej. W bezpo średnim otoczeniu jeziora przewa żaj ą tereny zalesione.

Poza wymienionymi powy żej naturalnymi zbiornikami wodnymi, na terenie gminy wyst ępuj ą równie ż jeziora: Ostrowiec (Muliste), Kokno, Kokienko, Mały Osiek (Sk ąpe), Urszulanka, Tartak, Błotne, Słowin (Sławka), Kukwa (Małe), Rolewice, Madolinka (Linkowe), Wołogoszcz Du ży, Wołogoszcz Średni, Wołogoszcz Mały, Kotlina, Słonów, Chrapów Mały, Łęczyn (Sandaczowe), Chrapów Du ży, Mierz ęcin, Sarbin (Podlesiec), Łab ędzko (Łab ędzkie), Perkosz, Ostrowieckie Małe, Linków Du ży, Linków Mały, Rakarnia (Głebek), Ogardzka Odnoga, Ostrowiec Du ży (Ostrowica), Wyrwa, Ciche (Arko ńskie), Moczel (Marcele), Tuczarnia, oraz kilka jezior, dla których nie ma nadanych nazw.

Charakterystyka wi ększych rzek wyst ępuj ących na terenie gminy Dobiegniew: Rzeka Drawa jest prawostronnym dopływem Noteci. Jej długo ść wynosi 185,9 km, a powierzchnia zlewni obejmuje 3296,4 km 2. Swoje źródła ma w pobli żu wsi Zdroje w gminie Połczyn-Zdrój w Drawskim Parku Krajobrazowym, uchodzi do Noteci w pobli żu miejscowo ści Krzy ż Wielkopolski. Odcinek rzeki Drawy, przepływaj ący przez teren gminy, znajduje si ę w obr ębie Drawie ńskiego Parku Narodowego i stanowi wschodni ą granice gminy. Rzeka Mierz ęcka Struga jest prawym dopływem Drawy. Jej długo ść wynosi 55 km, a powierzchnia zlewni obejmuje przeszło 500 km 2. Swój bieg rozpoczyna wypływaj ąc z jeziora Osiek. Rzeka Ogardna jest górnym odcinkiem Mi ędzyrzeckiej Strugi. Uchodzi do jeziora Osiek.

- 26 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Rzeka Płociczna jest lewym dopływem Drawy. Jej długo ść wynosi 51 km, a powierzchnia zlewni obejmuje około 440 km 2. Jej źródła znajduj ą si ę niedaleko miasta Mirosławiec. Cały odcinek Płociczny zlokalizowany na terenie gminy znajduje si ę w obr ębie Drawie ńskiego Parku Narodowego. Rzeka Moczel to niewielki ciek, b ędący prawym dopływem Drawy. Jego długo ść wynosi około 3 km. Struga płynie w rynnie terenowej tzw. Rynnie Moczelskiej, która ma równole żnikowy przebieg. Rzeka Pokr ętna jest prawym dopływem Drawy.

Główne źródła zanieczyszcze ń wód podziemnych i powierzchniowych Głównym źródłem zanieczyszcze ń, zwłaszcza dla wód powierzchniowych są niewła ściwie stosowane środki ochrony ro ślin oraz nawozy, równie ż bogate w zwi ązki azotu nawozy naturalne (gnojowica i obornik). Sporym zagro żeniem jest tak że nieuregulowana gospodarka ściekowa - brak kanalizacji, nieszczelne zbiorniki przydomowe i niekontrolowane zrzuty ścieków.

5.1.5. Warunki klimatyczne Warunki klimatyczne gminy Dobiegniew determinowane s ą głównie przez dwa czynniki: geograficzny wynikający z lokalizacji obszaru opracowania w środkowej Europie i poło żenia w obr ębie Pojezierza Dobiegniewskiego i Równiny Drawskiej, oraz czynnik cyrkulacyjny zwi ązany z ruchami morskich, arktycznych i kontynentalnych mas powietrza. Teren ten charakteryzuje się stosunkowo korzystnymi warunkami klimatycznymi. Amplitudy temperatury s ą mniejsze ni ż przeci ętne w Polsce, wiosny i lata s ą wczesne i ciepłe, zimy łagodne z nietrwał ą pokryw ą śnie żną, zalegaj ącą około 50 dni. Okres wegetacyjny trwa średnio około 215 dni. Przewa żaj ące kierunki wiatru na terenie opracowania pochodz ą z sektora zachodniego oraz północno-zachodniego. Najwi ększe pr ędko ści wiatrów notowane s ą zim ą i wiosn ą, a najmniejsze latem; średnie roczne pr ędko ści wiatrów zawieraj ą si ę w granicach od 3,4 m/s do 3,6 m/s. Wraz ze wzrostem pr ędko ści wiatrów nasila si ę wiele procesów atmosferycznych, które wpływaj ą na warunki bioklimatyczne, czyli mi ędzy innymi procesy wentylacyjne, zwi ększenie ochłodzenia, usuwanie zanieczyszcze ń atmosferycznych oraz pary wodnej. Na obszarze gminy Dobiegniew najcieplejszym miesi ącem jest lipiec 17,7 oC a najchłodniejszym stycze ń –2,2º C, średnia roczna temperatura si ęga 7,7 oC. Roczna suma opadów wynosi 560 mm.

- 27 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Przebieg roczny temperatury powietrza [ 0C]

minimalna maksymalna średnia dobowa

25

20 C] 0 15

10

5 temperatura [ temperatura 0

-5 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesi ące

Ryc.9. Przebieg roczny temperatury powietrza [ 0C] Źródło: IMGW Oddział w Poznaniu

Średnie miesi ęczne sumy opadów atmosferycznych [mm]

suma opadów atmosferycznych [mm]

70 60 50 40 30 20

suma opadów [mm] 10 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesi ące

Ryc.10. Przebieg średnich miesięcznych sum opadów atmosferycznych [mm] Źródło: IMGW Oddział w Poznaniu

- 28 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

W warunkach klimatu lokalnego obserwuje si ę pewne ró żnice pomi ędzy obszarami równiny sandrowej i wy żej poło żonymi fragmentami teras nadzalewowych, a wilgotnymi terenami doliny Drawy. Te pierwsze charakteryzuj ą si ę dobrymi warunkami termicznymi, równomiernym nasłonecznieniem, mał ą wilgotno ści ą powietrza i dobrym przewietrzaniem. Mniej korzystnymi lub nawet niekorzystnymi warunkami termiczno - wilgotno ściowymi, cz ęstym wyst ępowaniem mgieł, zastoisk chłodnego powietrza i inwersji temperatur oraz zdecydowanie ukierunkowanym przewietrzaniem wyró żniaj ą si ę dna obni żeń dolinnych oraz otoczenie licznych jezior. Specyficzne warunki klimatu lokalnego maj ą rozległe tereny le śne. Lasy charakteryzuj ą si ę na ogół dobrymi warunkami termiczno-wilgotno ściowymi o zmniejszonych wahaniach dobowych, jednak z gorszymi warunkami solarnymi (zacienienie). S ą to jednak tereny o wzbogaconym składzie fizyko-chemicznym powietrza w tlen, ozon, olejki eteryczne (fitoncydy) oraz inne substancje śladowe podnosz ące komfort bioklimatyczny.

5.1.6. Flora Według podziału geobotanicznego Polski Matuszkiewicza (2008) gmina Dobiegniew poło żona jest w Pa ństwie Holarktyka, obszarze Euro-Syberyjskim, prowincji Ni żowo- wy żynnej ( Środkowoeuropejskiej), dziele Bałtyckim (A), krainie Sandrowych Przedpoli

Pojezierzy Środkowopolskich (A 5), w podkrainie Gorzowskiej (A 5a ) okr ęgu Gorzowskim(A 5a 1), podokr ęgu Dobiegniewskim (A 5a 1k). Szata ro ślinna gminy to przede wszystkim zwarte kompleksy leśne Puszczy Drawskiej, stanowi ące najbardziej charakterystyczny element gminy. Lasy i tereny zadrzewione porastaj ą około 60% powierzchni gminy. Przewa żaj ą lasy iglaste przedstawiaj ące du żą warto ść gospodarcz ą, rekreacyjn ą i ekologiczn ą. Bogactwo florystyczne uwarunkowane jest zró żnicowaniem siedlisk: torfy, jeziora, rzeki szuwary, rozległe kompleksy le śne, a tak że murawy napiaskowe. W Puszczy wyst ępuje ponad 50 gatunków drzew, ale przewa żaj ą sosna, buk, d ąb szypułkowy, grab, brzoza, olsza czarna i jesion. Do najpospolitszych krzewów nale żą jałowce i żarnowce. Na żyźniejszych glebach spotyka si ę leszczyny. W lasach spotka ć mo żna maliny, je żyny, a na obrze żach bez czarny, głóg, tarnin ę. Na uwag ę zasługuje równie ż wyst ępowanie gatunków zagro żonych wygini ęciem m.in. ba żyna czarna, żurawina drobnolistkowa, jarz ąb brekinia, a tak że porosty, których 20 gatunków jest obj ętych całkowit ą ochron ą.

5.1.7. Fauna Według regionalizacji zoogeograficznej obszar opracowania poło żony jest w pa ństwie Holarktyka, krainie Eurosyberyjskiej, prowincji Nemoralnej, obszarze Europejskim, regionie Środkowoeuropejskim, okr ęgu Centralnym.

- 29 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Bogactwo fauny, podobnie jak i flory, skupia si ę w Drawie ńskim Parku Narodowym. Lasy Parku to ostoja zwierzyny – jelenie, sarny, dziki, lisy, borsuki, bobry. W okolicach cieków wodnych obfituj ących w ryby, wydry znalazły bardzo dobre warunki bytowania. Bóbr, zagro żony wygini ęciem, był tak skutecznie chroniony, że teraz jest pospolitym zwierz ęciem Puszczy Drawskiej. Bardzo bogaty jest równie ż świat ptaków: jastrz ąb, zimorodek, pliszka, a tak że rybołów. Na terenie gminy wyst ępuje równie ż orzeł bielik. Nad jeziorami licznie wyst ępuj ą kormorany, a tak że cz ęsto mo żna spotka ć żurawie, czaple, myszołowy i puchacze. Ponadto w ostatnim okresie na terenie gminy Dobiegniew zaobserwowano wzrost liczebno ści wilków. Czysto ść wód w rzekach i jeziorach sprawia, że wyst ępuje tu wiele gatunków ryb: lin, leszcz, sieja, sielawa. W rzekach Drawie i Płocicznej wyst ępuj ą równie ż rzadkie gatunki ryb: minóg rzeczny i strumieniowy, tro ć w ędrowna i certa. Zachowały si ę równie ż liczne i stosunkowo stabilne populacje gatunków rzadkich w skali kraju – pstr ąg potokowy, lipie ń, strzebla potokowa, głowacz białopłetwy. Specyfika i ró żnorodność biotopów oraz niewielka presja ze strony cz łowieka stwarza korzystne warunki dla bytowania zwierz ąt, w szczególno ści ptaków wodnych i błotnych. Ró żnorodno ść gatunków zwierz ąt stanowi olbrzymi walor turystyczny Gminy Dobiegniew.

5.1.8. Stan powietrza atmosferycznego Na terenie gminy Dobiegniew nie ma wi ększych emitorów zanieczyszcze ń atmosfery. Nad omawiany teren przedostaj ą si ę w niewielkim stopniu napływowe zanieczyszczenia.

Czynnikiem o bardziej lokalnym znaczeniu jest niska emisja (głównie SO 2 i pył). Dlatego te ż bardzo du że znaczenie ma podejmowanie działa ń maj ących na celu jej ograniczanie. Jest to mo żliwe dzi ęki przechodzeniu coraz wi ększej liczby wła ścicieli domów prywatnych na ogrzewanie gazowe i olejowe w miejsce poprzednio stosowanego węglowego. Jednocze śnie zwróci ć uwag ę należy na ograniczenie opalania domów wszelkimi odpadkami, wydzielaj ącymi w procesie spalania znaczn ą ilo ść substancji toksycznych. W celu zmniejszenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza atmosferycznego korzystnym byłoby przejście na bardziej ekologiczne źródła ciepła. Nie bez znaczenia te ż pozostaje - emisja komunikacyjna - wzrastaj ąca systematycznie ilo ść pojazdów samochodowych nabywanych zarówno przez podmioty gospodarcze jak i osoby fizyczne poci ąga za sob ą wzrost emisji przede wszystkim dwutlenku azotu. Transport samochodowy jest równie ż źródłem zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego tlenkami w ęgla, w ęglowodorami i zwi ązkami ołowiu. Niekorzystne zmiany na terenie opracowania mog ą by ć zwi ązane ruchem kołowym pojazdów na drodze krajowej nr 22

- 30 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______i drogach wojewódzkich nr 160, nr 161 oraz nr 164. Pojazdy samochodowe w ruchu emituj ą gazy spalinowe, wytwarzaj ą pyły powstaj ące na skutek ścierania okładzin hamulców oraz opon na nawierzchni drogowej. W wyniku spalania paliwa dostaj ą si ę do atmosfery zanieczyszczenia gazowe, głównie: dwutlenek w ęgla, tlenek w ęgla, tlenki azotu, węglowodory, aldehydy, tlenki siarki. Powstaj ące pyły zawieraj ą zwi ązki ołowiu, kadmu, niklu, miedzi, a tak że wy ższe w ęglowodory aromatyczne. Ilo ść emitowanych zanieczyszcze ń zale ży od wielu czynników, mi ędzy innymi od nat ęż enia i płynno ści ruchu, konstrukcji silnika i jego stanu technicznego, zastosowania dopalaczy i filtrów, rodzaju paliwa, parametrów technicznych i stanu drogi. Mog ą by ć one źródłem ska żenia wód powierzchniowych, gleb, ro ślinno ści, jak równie ż człowieka. Utrzymanie dobrej jako ści powietrza a nawet popraw ę jego jako ści mo żna uzyska ć przez ograniczenie szkodliwych dla środowiska technologii, zmniejszenie oddziaływania obszarów niskiej emisji na środowisko naturalne, stworzenie warunków rozwoju dla gazyfikacji gminy (budowy sieci gazowej wysokiego ci śnienia i stacji redukcyjnych, doprowadzenie sieci do miejscowo ści o zwartej zabudowie), likwidacj ę lub modernizacj ę kotłowni tradycyjnych (zmiana no śnika energii z w ęgla np. na gaz), budow ę elektrociepłowni, popraw ę nawierzchni dróg, budow ę obwodnic, a przede wszystkim poprzez zwi ększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych (promieniowanie słoneczne, energia geotermalna, biogaz).

5.1.9. Surowce naturalne Na terenie gminy Dobiegniew zlokalizowane s ą 2 zło ża kredy jeziornej w miejscowościach Osiek i Wołogoszcz. Zło że kredy jeziornej Osiek eksploatowane było w latach 1970 –1984. Powierzchnia zło ża wynosiła 4,17 ha. Zło że to zostało skre ślone z bilansu zasobów. Natomiast zło że kredy jeziornej Wołogoszcz eksploatowane było w latach 1985 – 1992. Zło że to ma powierzchni ę 8,58 ha, a jego eksploatacja została zaniechana.

- 31 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

5.2. Stan rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej

5.2.1. Stan rolniczej przestrzeni produkcyjnej Gmina Dobiegniew poło żona jest w obr ębie obejmuj ącym wysoczyzn ę morenow ą falist ą porozcinan ą ró żnokierunkowo rynnami jeziornymi. W śród gruntów rolnych przewa żaj ą gleby kompleksu II z du żym udziałem IV i mniejszym V i VI. S ą to w wi ększo ści gleby brunatne wykształcone z glin lekkich i średnich, z glin spaszczonych i pasków naglinowych. Grunty orne klas bonitacyjnych I – III obejmuj ą głównie zachodni ą cz ęść gminy, sołectwa: Osiek, Chom ętowo, Ługi, Mierz ęcin i Wołogoszcz. Na terenie gminy funkcjonuje ł ącznie 500 gospodarstw rolnych (dane GUS, 2011 r.), z czego 79 to gospodarstwa o powierzchni przekraczaj ącej 15 ha.

Ryc.11. Grunty rolne na terenie gminy Dobiegniew

- 32 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Źródło: Opracowanie własne 5.2.2. Stan le śnej przestrzeni produkcyjnej Grunty le śne obejmuj ą ponad połow ę powierzchni całej gminy (ponad 60%), co uwarunkowane jest wyst ępowaniem licznych obszarów chronionych. Zlokalizowane są one w północnej, północno-wschodniej, wschodniej, południowo-wschodniej, południowej, południowo-zachodniej oraz zachodniej cz ęś ci gminy. Wi ększo ść lasów poło żonych na terenie gminy Dobiegniew jest własno ści ą Skarbu Pa ństwa.

Ryc.12. Grunty leśne na terenie gminy Dobiegniew Źródło: Opracowanie własne

- 33 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

5.3. Wymogi ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego

5.3.1. Ochrona środowiska Podstawowym dokumentem reguluj ącym działania z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2008 nr 25 poz. 150) oraz opracowany na mocy tej Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Dobiegniew na lata 2009 – 2012 wraz z perspektyw ą do 2016 roku. Działania inwestycyjne samorz ądu gminy Dobiegniew z zakresu ochrony środowiska dotyczyły głównie budowy i modernizacji wodoci ągów i kanalizacji, a na w/w cele zaci ągane były preferencyjne kredyty z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze. Z obiektów zasadniczo słu żą cych ochronie środowiska na terenie gminy funkcjonuje oczyszczalnia ścieków oraz sie ć kanalizacyjna. Ponadto wokół cmentarzy wyznaczone są strefy sanitarne.

5.3.2. Ochrona przyrody W zwi ązku z wysokimi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi, w zasadzie cały teren gminy znajduje si ę w zasi ęgu obszarów chronionych.

- 34 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.13. Uwarunkowania przyrodnicze na terenie gminy Dobiegniew Źródło: Opracowanie własne

Na terenie gminy Dobiegniew znajduj ą si ę obszary i obiekty chronione, zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody, do których nale żą :

DRAWIE ŃSKI PARK NARODOWY Na terenie gminy Dobiegniew, w jej północno-wschodniej cz ęś ci zlokalizowany jest znaczny fragment Drawie ńskiego Parku Narodowego. Drawie ński Park Narodowy utworzony został 1 maja 1990 roku na mocy Rozporz ądzenia Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 1990 roku w sprawie utworzenia Drawie ńskiego Parku Narodowego. Obecna powierzchnia Parku wynosi 11341,97 ha, a jego otulina 35267 ha, na terenie gminy Dobiegniew znajduje si ę 5362,28 ha Parku. W Parku dominuj ą lasy sosnowe. Wyst ępuj ą

- 35 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______tu równie ż bardzo cenne przyrodniczo: żyzne i kwa śne buczyny, ł ęgi, olsy, gr ądy oraz bory bagienne. Najrzadszymi z drzew s ą wyst ępuj ące na pojedynczych stanowiskach jarz ąb brekinia i cis. Wa żnymi komponentami przyrody Drawie ńskiego Parku Narodowego są torfowiska oraz ekosystemy ł ąkowe. W Parku zlokalizowanych jest 20 jezior. S ą one bardzo zró żnicowane pod wzgl ędem charakteru ekologicznego. Wyst ępuj ą tu torfowiskowe jeziora dystroficzne (Pi ęć Jeziorek Torfowych zwanych tak że Głodnymi Jeziorkami), jeziora eutroficzne (Sitno, Płociczno, Ostrowiec), a tak że mezotroficzne jeziora ramienicowe (Martew, Płociowe, Pecnik Du ży). Unikatem hydrologicznym jest gł ębokie, otoczone lasami meromiktyczne jezioro Czarne. Kolejnym specyficznym elementem sieci wodnej Parku są wypływy wód podziemnych:, do których zaliczamy źródła, wycieki i wysi ęki, jak równie ż rozwini ęte na nich torfowiska źródliskowe. Na terenie Drawie ńskiego Parku Narodowego wyst ępuje bardzo bogata flora i fauna. Z ro ślin naczyniowych na terenie Parku wyst ępuje aż 924 gatunków, z których 55 podlega ochronie. Z bezkr ęgowców wyró żniamy 18 gatunków pijawek – 1 chroniony, 30 gatunków j ętek – 3 chronione, 47 gatunków wa żek – 11 chronionych, 70 gatunków mi ęczaków – 18 chronionych oraz 49 gatunków kózkowatych – 1 chroniony. W śród kr ęgowców wyró żniamy tu 39 gatunków ryb – 6 chronionych. 13 gatunków płazów – wszystkie chronione, 7 gatunków gadów – wszystkie chronione, 169 gatunków ptaków – 151 chronionych oraz 42 gatunki ssaków – 19 chronionych. Ponadto na terenie udokumentowano 224 zbiorowiska ro ślinne.

OBSZARY NATURA 2000: 1) Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „ Lasy Puszczy nad Draw ą” utworzony został na podstawie Dyrektywy Ptasiej. Obejmuje wi ększ ą cz ęść du żego kompleksu le śnego na równinie sandrowej, poło żonej w środkowym i dolnym biegu rzeki Drawy. W lasach dominuj ą bory sosnowe z domieszk ą brzozy, d ębu i topoli. Zostały one znacznie przekształcone w wyniku prowadzenia gospodarki le śnej na tym terenie przez kilkaset lat. Jednak że pewne fragmenty lasów np. Melico-Fagetum, Luzulo pilosae – Fagetum zachowały swój naturalny charakter. W miejscach, gdzie teren jest pofalowany, wzgórza osi ągaj ą wysoko ść do 220 m n.p.m.. Najcenniejszym przyrodniczo obszarem jest centralna cz ęść ostoi, poło żona w widłach rzek: Drawy i Płocicznej. Znajduj ą si ę tu liczne jeziora, w rze źbie terenu odznaczaj ą si ę meandry obu rzek, obramowane wysokimi skarpami. Charakterystyczn ą cech ą tych rzek jest bystry pr ąd wywołany silnym spadkiem terenu. Ich koryta i doliny zachowały charakter zbli żony do naturalnego. Jeziora s ą zró żnicowane pod wzgl ędem trofizmu wód, od dystroficznych przez mezotroficzne do eutroficznych. Wyst ępuje tu co najmniej 38 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 14 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). Jest to jedna z najwa żniejszych w Polsce ostoi

- 36 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

puchacza oraz kilku gatunków ptaków drapie żnych. Wa żne zimowisko łab ędzia krzykliwego (do 150 ptaków) oraz jedno z najwa żniejszych w Polsce l ęgowisku żurawia. W okresie l ęgowym obszar zasiedla powy żej 2% populacji krajowej (C6) bielika (PCK) i puchacza (PCK), co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) nast ępuj ących gatunków ptaków: błotniak stawowy, bocian czarny, kania czarna (PCK), kania ruda (PCK), orlik krzykliwy (PCK), lelek, muchołówka mała, rybitwa czarna, rybołów (PCK), trzmielojad i gągoł; w stosunkowo wysokich zag ęszczeniach (C7) wyst ępują: b ąk (PCK), dzi ęcioł czarny, lerka, zimorodek i żuraw. Jesieni ą liczebno ść w ędruj ących żurawi przekracza 1% populacji szlaku w ędrówkowego (C2), w wysokim zag ęszczeniu zim ą (C2) występuje łab ędź krzykliwy (do 150 osobników).

2) Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Uroczyska Puszczy Drawskiej” został utworzony na mocy Dyrektywy Siedliskowej. Obszar obejmuje wi ększ ą cz ęść du żego kompleksu le śnego na równinie sandrowej, poło żonej w środkowym i dolnym biegu rzeki Drawy. W lasach dominuj ą drzewostany sosnowe, jednak du ży jest udział buczyn i d ębów; niektóre ich płaty maj ą charakter zbli żony do naturalnego. W miejscach, gdzie teren jest pofałdowany, wzgórza osi ągaj ą wysoko ść do 121 m n.p.m. Na terenie wyst ępuj ą dobrze zachowane cenne siedliska przyrodnicze, w tym 23 z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (tab. 8). W odniesieniu do żyznych i kwa śnych buczyn jest to jeden z wa żniejszych obszarów w Polsce - uroczysko Rad ęcin w Drawie ńskim Parku Narodowym i kwa śne buczyny na zboczach doliny Drawy s ą jednymi z nielicznych w Polsce fragmentami buczyn o zachowanej naturalnej dynamice. Bogate populacje wielu rzadkich i zagro żonych gatunków - 25 z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG m.in. silne populacje: bobra Castor fiber, wydry Lutra lutra, żółwia błotnego Emys orbicularis. Bogata ichtiofauna, a szczególnie reofilna fauna wodna z takimi zagro żonymi gatunkami jak: łoso ś Salmo salar, minóg rzeczny Lampetra fluviatilis, certa Vimba vimba, oraz stosunkowo liczne i trwałe populacje gatunków rzadkich w naszym kraju, jak: głowacz białopłetwy Cottus gobio, pstr ąg potokowy Salmo trutta m. fario i lipie ń Thymallus thymallus. Obszar jest bardzo wa żny dla zachowania zasobów torfowisk przej ściowych (7140) i alkalicznych (7230) a tak że jezior ró żnych typów (3140, 3150, 3160). Jest to tak że obszar licznego wyst ępowania i bardzo dobrego zachowania rzek włosienicznikowych (3260). Ostoja wa żna dla nocka du żego, obejmuje przynajmniej 2 du że kolonie l ęgowe, prawdopodobnie stanowi ące miejsca l ęgów nietoperzy zimuj ących w pobliskim obszarze PLH320021 Strzaliny k. Tuczna.

- 37 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

3) Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Lasy Bierzwnickie” został utworzony na mocy Dyrektywy Siedliskowej. Obszar zło żony jest z dwóch fragmentów, rozdzielonych pasmem zagospodarowanego terenu rolniczego z rozproszonym osadnictwem. Obejmuje fragment Puszczy Drawskiej ograniczony do zwartego kompleksu buczyn i lasów d ębowych. Szczególnie dobrze zachowane, w starszych klasach wiekowych, s ą kwa śne i żyzne buczyny w rejonie Sowi ńca, urozmaicone licznymi śródle śnymi oczkami wodnymi, a tak że buczyny w okolicy R ębusza i nad jez. Bierzwnik. Jeziora klasyfikowane s ą jako ramienicowe, m.in. du że jez. Bierzwnik z wysp ą, porośni ętą lasem lipowym. W kilku miejscach nad jeziorami wykształciły si ę szuwary kłoci wiechowatej. Znajduj ą si ę tu te ż fragmenty lasów gr ądowych - np. gr ąd lipowy na wyspie jez. Bierzwnik. W okolicy Chłopowa i nad jez. Bierzwnik oraz na pd. od Jagliska znajduj ą si ę pozostało ści torfowisk wysokich, otoczonych borami i brzezinami bagiennymi na torfach. W okolicy Zieleniewa utrzymuj ą si ę ciepłe murawy napiaskowe. na dobrze wykształconym wale ozowym. W obszarze i jego bezpo średnim s ąsiedztwie tak że cenne elementy kulturowe: zało żenie pocysterskiego opactwa w Bierzwniku. Teren obejmuje cenny przyrodniczo fragment Puszczy Drawskiej, wraz z rzadkimi siedliskami przyrodniczymi i populacjami rzadkich gatunków. Siedliska (tab. 9) wymienione w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (16 rodzajów) zajmuj ą około 50% powierzchni obszaru, m. in. wyst ępuje tu rzadki na Pomorzu gr ąd lipowy. Jedyne w Puszczy Drawskiej miejsce wyst ępowania typowych torfowisk wysokich. Jest to fragment Puszczy Drawskiej, wa żny dla zachowania rzadkich torfowisk nakredowych 7210, reprezentuj ących tu podtyp z kłoci ą wiechowat ą. Stwierdzono tu te ż wyst ępowanie 9 gatunków z Zał ącznika II Dyrektywy, w tym jednej z dwóch znanych w Puszczy populacji jelonka rogacza Lucanus cervus oraz żółwia błotnego Emys orbicularis (jedno z wa żniejszych stanowisk w zachodniej Polsce).

REZERWATY PRZYRODY: 1) Rezerwat przyrody Flisowe źródliska został powołany na mocy zarz ądzenia nr 17/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 10 maja 2011 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody. Powierzchnia rezerwatu wynosi 9,73 ha. Jest to rezerwat le śny, którego celem jest zachowanie kompleksu źródliskowego wraz z otaczaj ącym lasem oraz z charakterystycznymi, rzadkimi gatunkami ro ślin, w tym zarodnikowych i zwierz ąt. Rezerwat „Flisowe źródliska” obejmuje le śny kompleks źródliskowy, stanowi ący unikatowy typ ekosystemów. Poło żony jest w strefie kraw ędziowej sandru i obszaru morenowego zwi ązanego z lobem Odry, w niewielkiej niecce, przez która przepływa

- 38 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

potok zasilany wodami wypływaj ącymi ze źródlisk. Siedlisko przyrodnicze stanowi rozfragmentowan ą cz ęść kopuły źródliskowej oraz nisze erozyjne z ro ślinno ści ą źródliskow ą, ni żowy ł ęg jesionowo-olszowy jako główny kompleks le śny oraz gr ąd zachodnioeuropejski (Rejestr Rezerwatów Przyrody, RDO Ś, Gorzów Wielkopolski, 2012).

2) Rezerwat przyrody Torfowisko Osowiec został powołany na mocy Rozporz ądzenia Wojewody Lubuskiego nr 16 z dnia 16 pa ździernika 2003 r. Powierzchnia rezerwatu wynosi 18,24 ha. Jest to rezerwat torfowiskowy, którego celem jest zachowanie pojeziernego torfowiska w ęglanowego z ro ślinno ści ą mechowiskow ą oraz z szuwarem kłoci wiechowatej wraz z charakterystycznymi rzadkimi i chronionymi gatunkami ro ślin naczyniowych i mszaków. W obr ębie rezerwatu obowi ązuje ochrona czynna. Rezerwat „Torfowisko Osowiec” jest bardzo dobrze rozpoznane. Poło żone jest w polodowcowej rynnie jeziorowej, równoległej do doliny Mierz ęckiej Strugi, powstało w wyniku zarastania płytkiego zbiornika wodnego. Obecnie otoczone jest zwartym pasem ro ślinno ści składaj ącym si ę z zaro śli wierzbowych i olsowych. Charakteryzuje si ę zró żnicowanym – strefowym i mozaikowym układem ro ślinno ści. Najbogatsza i najbardziej zró żnicowana pod wzgl ędem florystycznym jest cz ęść centralna, dominuje tu mozaikowy układ ro ślinno ści charakterystyczny dla torfowisk bogatych w w ęglan wapnia. Swoje siedliska rozwin ął mszar kłociowy oraz mszar przygiełkowy z szuwarami turzycowymi. W południowej cz ęś ci torfowiska znajduje si ę niewielki fragment otwartego lustra wody, poro śni ęty przez płaty rdestnicy pływaj ącej, rdestu ziemnowodnego, je żogłówk ę najmniejsz ą i niewielkie płaty gr ąż ela żółtego. Ro śliny naczyniowe reprezentowane s ą przez 267 gatunków z 66 rodzin. Na terenie tym wyst ępuje 24 gatunków mchów. Najliczniej reprezentowan ą grup ę stanowi ą torfowce. Stwierdzono wyst ępowanie 3 gatunków ro ślin obj ętych ścisł ą ochron ą oraz 6 gatunków ro ślin obj ętych ochron ą cz ęś ciow ą. Wyró żniono 28 zbiorowisk ro ślinnych (Rejestr Rezerwatów Przyrody, RDO Ś, Gorzów Wielkopolski, 2012).

OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU Obszar Chronionego Krajobrazu Puszcza Drawska utworzony został na mocy Rozporz ądzenia Wojewody Lubuskiego z dnia 17 lutego 2005 roku w sprawie obszarów chronionego krajobrazu. Powierzchnia obszaru wynosi 42157,80 ha. Do najciekawszych obiektów przyrodniczych Obszaru Chronionego Krajobrazu Puszcza Drawska nale żą u żytki ekologiczne, liczne źródliska, a tak że chronione i rzadkie

- 39 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

gatunki ro ślin i zwierz ąt, natomiast do cenniejszych obiektów kulturowych nale żą średniowieczne osady, kamienne ko ścioły a tak że liczne stanowiska archeologiczne.

POMNIKI PRZYRODY: Zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody pomnik przyrody do pojedyncze twory przyrody o żywionej i nieo żywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró żniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenie gminy zlokalizowanych jest 21 pomników przyrody, z czego 20 to pomniki przyrody o żywionej, natomiast 1 to pomnik przyrody nieo żywionej, zgodnie z wykazem zawartym w tabeli 4 Pomniki przyrody na terenie gminy Dobiegniew.

Tab. 4. Pomniki przyrody na terenie gminy Dobiegniew (Źródło: Inwentaryzacja przyrodnicza gminy Dobiegniew)

Lp. Nazwa pomnika przyrody Opis Miejscowo ść Działka Opis lokalizacji

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Wi ąz szypułkowy Obwód: 445 cm 1. Osiek 209 Ro śnie w parku byłego PGR. (Ulmus laevis) Wysoko ść : ok. 25 m

Obwód: 540 cm Dąb szypułkowy 2. Osiek 209 Ro śnie w parku byłego PGR. (Quercus robur) Wysoko ść : ok. 30 m

Obwód: 330 cm Klon zwyczajny (Acer 3. Osiek 209 Ro śnie w parku byłego PGR. platanoides) Wysoko ść : ok. 27 m

Obwód: 370 cm Buk pospolity (Fagus 4. Osiek 209 Ro śnie w parku byłego PGR. silvatica) Wysoko ść : ok. 33 m

Obwód: 385 cm Dąb szypułkowy 5. Osiek 209 Ro śnie w parku byłego PGR. (Quercus robur) Wysoko ść : 25 m

Obwód: 360 cm Dąb szypułkowy 6. Osiek 209 Ro śnie w parku byłego PGR. (Quercus robur) Wysoko ść : 25 m

Obwód: 220 cm Żywotnik olbrzymi Ro śnie w dawnym parku 7. Chrapów 49 (Thuja plicata) dworskim. Wysoko ść : 23 m

- 40 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Lp. Nazwa pomnika przyrody Opis Miejscowo ść Działka Opis lokalizacji

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Obwód: 429 cm Dąb szypułkowy Ro śnie w dawnym parku 8. Chrapów 49 (Quercus robur) dworskim. Wysoko ść : 29 m

Obwód: 430 cm Platan klonolistny Ro śnie w dawnym parku 9. Chrapów 49 (Platanus acerifolia) dworskim. Wysoko ść : 30 m

Obwód: 411 cm Buk pospolity (Fagus Ro śnie na gruntach osoby 10. Chrapów 13 silvatica) fizycznej. Wysoko ść : 24 m

Obwód: 270 cm Klon zwyczajny (Acer Ro śnie na gruntach osoby 11. Chrapów 13 platanoides) fizycznej. Wysoko ść : 27 m

Skupienie drzew – 2 Obwód: 125, 130 cm Rosn ą na północ od 12. Cisy pospolite (Taxus Głusko 321/3 budynków Nadle śnictwa. baccata) Wysoko ść : 10, 15 m

Obwód: 405 cm Dąb szypułkowy Ro śnie przy drodze koło 13. Sławica 292 (Quercus robur) jeziora Płociczno. Wysoko ść : 25 m

Obwód: 304 cm Lipa drobnolistna (Tilia Ro śnie przy drodze koło 14. Sławica 291 cordata) jeziora Płociczno. Wysoko ść : 26 m

Obwód: 368 cm Dąb bezszypułkowy Ro śnie na półwyspie jeziora 15. Chom ętowo 218 (Quercus petraea) Osiek. Wysoko ść : 34 m

Obwód: 495 cm Ro śnie w Ługach przy szosie Lipa drobnolistna (Tilia 16. Ługi 52/1 przed ogrodzeniem Miejsko- cordata) Wysoko ść : ok. 30 m Gminnego O środka Kultury.

Obwód: 450 cm Umiejscowiony w Chom ętowie na 17. Głaz narzutowy Chom ętowo 116 Wysoko ść : 80 cm wzniesieniu przed ogrodzeniem ko ścioła.

Obwód: 485 cm Ro śnie przy dawnym Obozie Topola czarna (Populus 18. Dobiegniew 2/72 je ńców wojennych tzw. nigra) Wysoko ść : ok. 30 m Oflagu IIC.

Obwód: 415 cm Dąb bezszypułkowy Ro śnie obok budynków 19. Lubiewko 165 (Quercus petraea) osady Ogardzki Młyn. Wysoko ść : 35 m

20. Dąb szypułkowy Obwód: 530 cm Mierz ęcin 492 Ro śnie w m. Mierz ęcin

- 41 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Lp. Nazwa pomnika przyrody Opis Miejscowo ść Działka Opis lokalizacji

1. 2. 3. 4. 5. 6. (Quercus robur) w blisko ści Strugi Mierz ęckiej. Wysoko ść : 28 m

Obwód: 542 cm Dąb szypułkowy Ro śnie w m. Podlesiec 1,5 21. Podlesiec 2/2 (Quercus robur) km od najbli ższej osady. Wysoko ść : 22 m

UŻYTKI EKOLOGICZNE: Zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody u żytkami ekologicznymi s ą zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów, maj ących znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródle śne oczka wodne, k ępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieu żytkowanej ro ślinno ści, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamie ńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmna żania lub miejsca sezonowego przebywania.

Na terenie gminy Dobiegniew zlokalizowanych jest 7 u żytków ekologicznych: 1) Użytek ekologiczny Grzebieniowy Staw utworzony został 30.11.2004 r. na mocy uchwały nr XII/168/2004 Rady Miejskiej w Dobiegniewie z dnia 30 listopada 2004 r. Jego powierzchnia wynosi 3,79 ha. Zlokalizowany jest w Ługach. Jest to zarastaj ący staw śródle śny z licznie wyst ępuj ącym grzybieniem białym, wokół stawu trzcinowisko, turzycowisko oraz torfowisko.

2) Użytek ekologiczny Torfowisko Sarbinowo utworzony został 30.11.2004 r. na mocy uchwały nr XII/168/2004 Rady Miejskiej w Dobiegniewie z dnia 30 listopada 2004 r. Jego powierzchnia wynosi 9,66 ha. Zlokalizowany jest w Sarbinowie. Utworzony w celu ochrony torfowisk – kompleks mszarów i szuwarów.

3) Użytek ekologiczny Bagno Gr ąsy utworzony został 03.05.2002 r. na mocy Rozporz ądzenia Wojewody Lubuskiego nr 5 z 2002 roku (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego Nr 44, poz. 554). Jego powierzchnia wynosi 4,66 ha. Zlokalizowany jest w Gr ąsach. Stworzony w celu ochrony ekosystemów maj ących znaczenia dla zachowania ró żnorodnych typów siedlisk.

- 42 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

4) Użytek ekologiczny Oczko utworzony został 03.05.2002 r. na mocy Rozporz ądzenia Wojewody Lubuskiego nr 5 z 2002 roku (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego Nr 44, poz. 554). Jego powierzchnia wynosi 2,07 ha. Zlokalizowany jest w Rad ęcinie. Stworzony w celu ochrony ekosystemów maj ących znaczenia dla zachowania ró żnorodnych typów siedlisk.

5) Użytek ekologiczny Przy Bagnie utworzony został 03.05.2002 r. na mocy Rozporz ądzenia Wojewody Lubuskiego nr 5 z 2002 roku (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego Nr 44, poz. 554). Jego powierzchnia wynosi 1,20 ha. Zlokalizowany jest w Chom ętowie. Stworzony w celu ochrony ekosystemów maj ących znaczenia dla zachowania ró żnorodnych typów siedlisk.

6) Użytek ekologiczny Chom ętowo utworzony został 03.05.2002 r. na mocy Rozporz ądzenia Wojewody Lubuskiego nr 5 z 2002 roku (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego Nr 44, poz. 554). Jego powierzchnia wynosi 1,31 ha. Zlokalizowany jest w Chom ętowie. Stworzony w celu ochrony ekosystemów maj ących znaczenia dla zachowania ró żnorodnych typów siedlisk.

7) Użytek ekologiczny Traszka utworzony został 26.11.2009 r. na mocy uchwały nr XXXVIII/263/2009 Rady Miejskiej w Dobiegniewie z dnia 26 listopada 2009 r. Jego powierzchnia wynosi 1,84 ha. Zlokalizowany jest w Lubiewku. Jest to obszar zalany wod ą zasilany z powierzchniowego spływu wód oraz podziemnego drena żu pól. Samoczynnie zarybiony i zasiedlony przez drapie żniki.

- 43 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

6.1. Rys Historyczny Pierwsze ludy koczownicze pojawiły si ę w dorzeczu Drawy i Noteci ok. 9 tys. lat p.n.e., w epoce paleolitu, co potwierdzone jest znaleziskami, m.in. w miejscowo ści Moczele oraz w okolicach Rad ęcina. Liczniejsze ślady bytowania ludzi pochodz ą z epoki neolitu. Około 6 tys. lat p.n.e. na tutejsze ziemie przybyła ludno ść naddunajska, trudni ąca si ę rolnictwem. Głównym wpływem na zakładanie osad na tutejszych ziemiach było bogactwo lasów i liczne jeziora, które zapewniały obfito ść zwierzyny. W latach 1700 – 700 p.n.e., tj. w epoce żelaza, obszar ten zamieszkiwała ludno ść kultury łu życkiej. W VII – X w. tereny te zamieszkiwały pomorskie plemiona Słowian. Najstarsz ą forma osadnicz ą był gród, którego poło żenie nie zostało dotychczas zlokalizowane, pod opiek ą którego rozwin ęła si ę osada targowa przy dopływie dzisiejszej Strugi Mierz ęci ńskiej z jeziora Wielgie, daj ąca pocz ątek dzisiejszemu miastu. Pierwsza informacja o miejscowo ści „Dubbegnek” (Dobiegniew) pochodzi z 1250 r., kiedy to ksi ążę wielkopolski Przemysław I nadał Dobiegniew cysterkom z Owi ńsk pod Poznaniem. Około 1296 r. został opanowany przez margrabiów brandenburskich i wł ączony do tzw. Nowej Marchii. Pomimo tego cysterki owi ńskie zachowały pewn ą zwierzchno ść nad miastem a ż po wiek XV. Data lokacji nie jest znana. Prawdopodobnie prawa miejskie otrzymał na przełomie XIII i XIV w., w 1298 r. Do 1313 r. została przesiedlona na przedmie ścia ludno ść polska. W XIV w. miasto otoczone zostało murami obronnymi. W latach 1402 – 1454 znalazło si ę przej ściowo w posiadaniu Krzy żaków. Szczególnie wielkie spustoszenia wywołała polsko- czeska wyprawa, która w 1433 r. przez Nową Marchi ę, dotarła do Bałtyku. Dobiegniew le żał na wa żnym szlaku handlowym Szczecin – Drezdenko – Pozna ń oraz przy drodze do Kostrzyna, tote ż znany był jako miasto handlowe, a kupcy dobiegniewscy byli zwolnieni z polskiego cła granicznego do 1660 r. Po wojnie 30-letniej do Dobiegniewa napłyn ęło wielu polskich osadników. Miasto wielokrotnie niszczone było po żarami (1326 r., 1417 r., 1433 r., 1486 r., 1507 r., 1586 r., 1618 r., 1641 r. i 1710 r.). Po ostatnim po żarze odbudowano je według zupełnie nowych zało żeń urbanistycznych. Dobiegniew nie rozwin ął si ę nigdy pod wzgl ędem przemysłowym. Poł ączenie kolejowe ze Stargardem Szczeci ńskim w 1847 r. i z Krzy żem w 1849 r., nie poprawiło sytuacji gospodarczej miasta. Wykorzystano jedynie poło żenie nad jeziorami, nadając mu charakter miejscowo ści letniskowej.

- 44 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

W czasie II wojny światowej w Dobiegniewie znajdował si ę obóz jeniecki Oflag IIC Woldenberg dla polskich oficerów i żołnierzy, na miejscu którego utworzono Muzeum Woldenberczyków. Dobiegniew wyzwolony został 29 stycznia 1945 r. przez wojska radzieckie. Wynikiem działa ń wojennych było miasto zniszczone w 85%. Po wojnie miasto zostało uporz ądkowane i zagospodarowane. Z jego zabytkowej budowy zachowały si ę nieliczne kamienice, poło żone przy ul. Starorynkowej, Ko ściuszki i Teatralnej, gotycki ko ściół parafialny z ko ńca XIV w., odbudowany po po żarze w XVII w. i przebudowany w wieku XIX, oraz fragmenty murów obronnych z czat ą stra żnicz ą z XIV w.

6.2. Zasoby środowiska kulturowego Układy urbanistyczne Historyczne układy przestrzenne wsi pozostaj ą cennymi śladami przeszło ści. Osadnictwo wiejskie posiada szczególny charakter nadany przez kolonizacj ę ol ędersk ą. Wsie te, zachowały swój pierwotny układ przestrzenny zwany rz ędówk ą bagienn ą. Zabudowa wsi „ol ęderskiej” w odró żnieniu od skupionej wokół centralnego placu wsi sołtysiej, tworzyła długi, lu źno rozci ągni ęty wzdłu ż drogi ła ńcuch. Stare wsie maj ą najcz ęś ciej zwarty układ, skupiony wzdłu ż jednej lub kilku wychodz ących z nich dróg. Osady powstałe w wyniku pó źniejszej kolonizacji, m.in. Moczele, Sitnica, Głusko, to najcz ęś ciej mniej regularne skupienia domostw na polanach śródle śnych . Ciekaw ą osad ą jest Ostrowite, zało żona w 1588 r. w ramach akcji kolonizacyjnej puszczy przez von Wedle z Drawna. Na pocz ątku XIX w. była tu ku źnia, a nad Płociczn ą młyn wodny. W 1808 roku liczyła 19 domów i blisko 100 mieszka ńców.

Architektura sakralna Jednym z najstarszych ko ściołów jest ko ściół w Dobiegniewie p.w. Chrystusa Króla, którego metryka si ęga XIV wieku. Pomimo wielu po żarów ko ściół przetrwał do czasów obecnych. Jego architektura została ukształtowana w średniowieczu oraz w XIX wieku, na co wskazuje zachowany pó źnogotycki korpus nawowy oraz neogotycka wie ża. Na pocz ątku była to świ ątynia katolicka, któr ą w okresie reformacji przekształcono na ko ściół protestancki. Niespotykany plan posiada ko ściół p.w. Niepokalanego pocz ęcia NMP w Starym Osiecznie. Ko ściół poewangelicki powstał po 1867 roku, zbudowano go na planie regularnego o śmiok ąta, nakryty jest wysokim, namiotowym dachem ze smukł ą sygnaturk ą, zwie ńczon ą ostrosłupowym hełmem. W miejscowo ści Słonów, na wzniesieniu stoi budynek świ ątyni - rzymsko-katolickiego ko ścioła filialnego pod wezwaniem Matki Bo żej Ró żańcowej. Budowla powstała w drugiej połowie XIX w., i utrzymana jest w stylu neogotyckim.

- 45 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Zało żenia pałacowe lub dworsko-parkowe Jednym z okazalszych zabytków na terenie gminy jest kompleks pałacowy w Mierz ęcinie, który wzniesiony został w 1861 roku i był siedzib ą rodu von Waldow. W skład zespołu pałacowo – parkowo – folwarcznego wchodz ą: pałac, zaplecze gospodarcze z zabudow ą folwarczn ą i park krajobrazowy. Na tarasowym brzegu rzeki Mierz ęcinki posadowiono pałac z cegły na fundamentach z kamieni granitowych. Składa si ę on z prostok ątnego korpusu, wie ży i z niewielkiego skrzydła poł ączonego z wie żą i korpusem. Architektura pałacu wraz z otoczeniem stanowi klasyczny przykład romantycznej rezydencji wzniesionej w stylu neogotyku angielskiego, wzorowanego na budowli pałacowej projektu Schinkla w Babelsbergu. Dziedziniec południowy tworz ą murowane budynki z 2 poł. XIX w. i pocz ątku XX w., w śród nich znajduj ą si ę: stodoła z 1872 r., obora z 1868 r., chlew z 1862 r. oraz gorzelnia z 1901 r. Na pocz ątku XX w. przebudowano budynki towarzysz ące pałacowi, m.in. budynek mieszkalny typu willowego. Równocze śnie w czasie budowy pałacu przekształcono istniej ące pierwotnie zało żenie parkowe w park krajobrazowy o cechach arkadyjskich z tarasami przy pałacu, osiami widokowymi, stawem, ł ąkami i lasem zwanym „laskiem dwunastu dróg”. Ziele ń parkowa tworzy układ o rozplanowaniu wieloosiowym promienistym na podłu żnym wyniesieniu terenowym. Od pałacu w kierunku wschodnim na osi widokowej przebiega główna aleja. Liczny starodrzew parku tworz ą m.in. buki, d ęby, klony, graby i inne gatunki, w śród których zachowało si ę wiele drzew okazałych, maj ące cechy pomników przyrody. W cz ęś ci wschodniej parku znajduje si ę cmentarz rodowy byłych wła ścicieli maj ątku von Waldow. Dzi ęki pracom remontowo – konserwatorskim obecnych wła ścicieli, w zabytkowym zespole pałacowo – parkowo – folwarcznym znajduje si ę obecnie luksusowy hotel.

Fot. 1. Pałac w Mierzęcinie, źródło: fotografia własna

- 46 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Zało żenia folwarczne Na opracowywanym obszarze zachowało si ę równie ż interesuj ące, poło żone na wysokiej skarpie jeziora Osiek, zało żenie folwarczne w Chom ętowie. Najcenniejszym elementem jaki pozostał do naszych czasów jest gotycki spichlerz, zachowały si ę tak że zabudowania gospodarcze oraz pozostało ści parku.

Budownictwo wiejskie Obecny wizerunek wsi odbiega znacznie od dawnych tradycyjnych wzorców, zwłaszcza, że od ko ńca XVIII w. obowi ązywał wydany przez prusk ą administracj ę przeciwpo żarowy zakaz wznoszenia budowli całkowicie z drewna. Ciekawe budynki znajduj ą si ę w miejscowo ści Ostrowite, gdzie zachowały si ę 4 ryglowe budynki z lat 80 i 90 XIX w., zbudowane dla robotników le śnych. Ich konstrukcje s ą typowe dla budownictwa pó źnoniemieckiego. Dwa z tych obiektów zachowały si ę w stanie pierwotnym z wydzielon ą cz ęś ci ą gospodarcz ą, do której wchodziło si ę od szczytu budynku, a do cz ęś ci mieszkalnej w ryzalicie. Zachowana historyczna zabudowa charakterystyczna jest dla architektury wiejskiej tego okresu i regionu; w przewa żaj ącej cz ęś ci reprezentuje typ domu parterowego, murowanego z cegły, nakrytego wysokim dachem dwuspadowym z pokryciem dachówk ą ceramiczn ą. Domy ustawione były najcz ęś ciej kalenic ą równolegle do drogi, pozbawione detali architektonicznych na elewacjach. Cz ęsto oprócz domu mieszkalnego zachowane zostały budynki gospodarcze. Obiekty te zachowane są w ró żnym stopniu.

Cmentarze Istotne dziedzictwo kulturowe stanowi ą równie ż dawne cmentarze, wymowne świadectwo przeszło ści i historii tej ziemi. W pobli żu cz ęsto nieistniej ących dzi ś osad rozproszone s ą resztki ewangelickich cmentarzy, a niszczej ące nagrobki i krzy że to dzieła sztuki kamieniarskiej i kowalskiej. Jeden z takich cmentarzy zachował si ę w miejscowo ści Ostrowite. W północnej cz ęś ci osady stoj ą ruiny murowanego ko ścioła z XVIII wieku z wolnostoj ącą wie żą ryglow ą, a na przyko ścielnym cmentarzu zachował si ę żeliwny krzy ż Georga Ludwiga Sydowa z 1875 roku. Jednym z interesuj ących nagrobków jest płyta z podkow ą i młotkiem otoczonymi li ść mi laurowymi, który mo że świadczy ć o nagrobku kowala. Inne nagrobki w postaci ści ętego pnia drzewa, jako symbolu przerwanego życia, świadcz ą o pracy jak ą wykonywali jego wła ściciele. Pozostało ści śródle śnego cmentarza mo żna odnale źć równie ż w okolicach osady Moczele.

- 47 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Urz ądzenia techniki Elektrownia wodna „Kamienna”, posiada wybitne walory historyczno – techniczne oraz krajobrazowe. Pierwsze prace zwi ązane z budow ą siłowni wodnej podj ęto w 1896 r., natomiast przemysłow ą eksploatacj ę elektrowni datuje si ę na 1903 rok, a w 1921 roku zostaje ona wł ączona do sieci ogólnokrajowej. Do dzi ś wykorzystuje si ę elementy techniczne tj.: hydrozespoły z turbinami „Francisa” z 1893 i 1898 r., czy suwnica z 1909 r. Na uwag ę zasługuj ą tak że jazy robocze doprowadzaj ące wod ę do turbin, trójkomorowy jaz jałowy, komorowa przepławka dla ryb oraz niewykorzystywana dzi ś pochylnia dla tratew. Ponadto do ciekawszych obiektów technicznych nale żą równie ż dawne huty szkła popularne w XVII i XVIII wieku, których pozostało ści mo żna odszuka ć w okolicach miejscowo ści Głusko. Z Puszcz ą nad Draw ą zwi ązane s ą tak że pocz ątki świadomej gospodarki rybackiej. W 1852 roku na dolnej Drawie zbudowano pierwsz ą na Pomorzu Zachodnim przepławk ę dla ryb w ędrownych, kolejna powstała w XIX wieku przy tamie w Kamiennej koło Głuska. Od ko ńca XIX w. rozwijała si ę tak że hodowla ryb, zakładano liczne stawy przede wszystkim na śródle śnych ciekach. Pod koniec XIX wieku w Głusku powstało nowoczesne gospodarstwo stawowe.

6.3. Obiekty obj ęte ochron ą konserwatorsk ą Na terenie gminy Dobiegniew znajduje si ę wiele zabytkowych obiektów architektury sakralnej, obronnej i rezydencjonalnej, o du żym znaczeniu historycznym. Jest to głównie zabudowa realizowana od XIV w. do roku 1936, wpisująca si ę w krajobraz przyrodniczy i kulturowy. Liczne zabytki świeckie i sakralne wyst ępuj ą nie tylko w obszarze Starego Miasta w Dobiegniewie, ale tak że na terenach okolicznych miejscowo ści. Na terenie gminy Dobiegniew znajduje si ę 24 obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków, do których nale żą głównie obiekty sakralne oraz świeckie. Zestawienie wszystkich obiektów, które zostały obj ęte ochron ą konserwatorsk ą na podstawie ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2003 Nr 162 poz. 1568) przedstawia Tab.5. Ponadto lokalizacja obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków, znajduj ących si ę na terenie gminy Dobiegniew, zobrazowana została na mapkach w rozdziale 6, podrozdziale 6.5.

- 48 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Tab.5. Zbytki wpisane do rejestru; Źródło: UM Dobiegniew Lp. Miejscowo ść Obiekt zabytkowy Nr rej. Ko ściół murowany ewangelicki, ob. filialny L-133/A 1. CHOM ĘTOWO rzymskokatolicki p.w. Dzieci ątka Jezus z 1899 r. 2004.02.26 1959/A 2. CHOM ĘTOWO Spichlerz obronny gotycki 1973.10.04 Ko ściół parafialny rzymskokatolicki p.w. św. L-186/4 3. DOBIEGNIEW Józefa, XIV w. 2005.11.25 L-291/A 4. DOBIEGNIEW Arsenał, XIX w. 1 poł. 2010.03.19 198/A; 1961.03.16 5. DOBIEGNIEW Baszta z fragmentem murów, XIV w. KOK-I-23/76; 1976.10.22

KOK-I-407/92 6. GR ĄSY Dwór murowany, XIX w. poł. 1992.07.21 L-56/A 7. ŁUGI Ko ściół prawosławny, 1899 r. 2002.02.28 Ko ściół murowany ewangelicki, ob. filialny L-128/A 8. MIERZ ĘCIN rzymskokatolicki p.w. Wniebowzi ęcia NMP, 2004.02.02 1715 r. 48/A; 1954.10.12 9. MIERZ ĘCIN Pałac murowany, XIX w. poł. KOK-I-3/76; 1976.10.21 KOK-I-276/79 10. MIERZ ĘCIN Park pałacowy, XIX w. 1979.10.05 543/A; 1963.05.30 11. Pałac, XVII w. KOK-I-271/79; 1979.09.24 OSIEK KOK-I-334/89 12. Park pałacowy, XVII w. 1989.12.20 KOK-I-404/92 13. OSTROWITE Ruina ko ścioła, XVIII w. 1992.06.23 14. Dom I murowany z zespołu folwarku, 1855 r. 15. Dom II murowany z zespołu folwarku, 1855 r. 16. Obora I murowana z zespołu folwarku, 1833 r. 17. Obora II drewniana z zespołu folwarku, 1852r. 1924/A PODLESIEC 18. Obora III murowana z zespołu folwarku, 1856r 1971.04.19 19. Stodoła murowana z zespołu folwarku, 1848 r. 20. Spichlerz murowany z zespołu folwarku, 1852 21. Stajnia murowana z zespołu folwarku, 1852 r. Ko ściół murowany ewangelicki, ob. parafialny L-130/A 22. SŁONÓW rzymskokatolicki p.w. MB Ró żańcowej, XIX w 2004.02.03 Ko ściół murowany ewangelicki, ob. filialny 500/A 23. SŁOWIN rzymskokatolicki p.w. Wniebowzi ęcia NMP, XVI 1965.12.22 w. pocz. Ko ściół szachulcowy ewangelicki, ob. filialny 298/A 24. WOŁOGOSZCZ rzymskokatolicki p.w. Podwy ższenia Krzy ża 1958.07.05 Św., XVII w.

- 49 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

6.4. Obiekty b ędące w ewidencji zabytków Na terenie gminy Dobiegniew znajduje si ę 215 obiektów zabytkowych wpisanych do ewidencji zabytków. S ą to głównie drewniane i murowane domy z pocz ątku XX w., a tak że parki i cmentarze, oraz inne obiekty. Pełn ą list ę zabytków wpisanych do ewidencji przedstawia Tab.6. Ponadto lokalizacja obiektów zabytkowych uj ętych w ewidencji zabytków, znajduj ących si ę na terenie gminy Dobiegniew, zobrazowana została na mapkach w rozdziale 6, podrozdziale 6.5. Tab.6. Zbytki wpisane do ewidencji; Źródło: UM Dobiegniew

Lp. Miejscowo ść Obiekt zabytkowy

1. CHOM ĘTOWO Układ ruralistyczny, XIII-XIX w.

2. CHOM ĘTOWO dwór murowany, XIX w.

3. CHOM ĘTOWO stajnia murowana z zespołu folwarku dworu, XVII w.

4. CHOM ĘTOWO stodoła murowana z zespołu folwarku dworu, XVII w.

5. CHOM ĘTOWO chlew murowany z zespołu folwarku dworu, XVII w.

6. CHOM ĘTOWO cmentarz, XIX w.

7. CHOM ĘTOWO cmentarz, XIX w.

8. CHOM ĘTOWO Park dworski, XIX w.

9. CHRAPÓW Park dworski, XIX w.

10. CHRAPÓW obora murowano-drewniana, 1844 r.

11. CHRAPÓW Cmentarz, XIX w.

12. CISOWIEC le śniczówka murowana, XX w. 1 ćw.

13. CZARNOLESIE stodoła szachulcowa, XX w. 1 ćw.

14. CZARNOLESIE le śniczówka murowana, XX w. 1 ćw.

15. DERKACZE dom murowany, 1913 r.

16. DERKACZE dom murowany, 1923 r.

17. DERKACZE dom murowany, 1911 r.

18. DERKACZE stodoła szachulcowa, XX w. 1 ćw.

19. DĘBNIK le śniczówka murowana, XIX w. poł

20. DĘBOGÓRA stodoła szachulcowa, 1924 r.

21. DĘBOGÓRA cmentarz, XIX w.

- 50 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Lp. Miejscowo ść Obiekt zabytkowy

22. DOBIEGNIEW układ urbanistyczny, XIII-XIX w.

23. DOBIEGNIEW budynek gospodarczy szachulcowy, ok.1910 r.

24. DOBIEGNIEW budynek gospodarczy szachulcowy, ok.1920 r.

25. DOBIEGNIEW dom szachulcowy, ok. 1915 r.

26. DOBIEGNIEW budynek poczty, l. 70. XIX w.

27. DOBIEGNIEW budynek dworca kolejowego, poł. XIX w.

28. DOBIEGNIEW Park miejski, XIX w.

29. DOBIEGNIEW cmentarz, poł. XIX w.

30. DOBIEGNIEW cmentarz, pocz. XX w.

31. DOLINKA cmentarz, XIX w.

32. GŁUSKO ko ściół murowany ewangelicki ob. filialny rzymskokatolicki pw. MB Cz ęstochowskiej, XVII w.

33. GŁUSKO Zespół elektrowni wodnej "Kamienna", XX w. 1 ćw.

34. GŁUSKO dom murowany, XIX w. 4 ćw.

35. GŁUSKO dom murowany, XIX w. poł.

35. GŁUSKO cmentarz, XIX w.

37. GŁUSKO Park dworski, XIX w.

38. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

39. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

40. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

41. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

42. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

43. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

44. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

45. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

46. GR ĄSY dom murowany, ok. 1910 r.

47. GR ĄSY dom murowany, ok. 1920 r.

48. GR ĄSY dom murowany, ok. 1915 r.

- 51 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Lp. Miejscowo ść Obiekt zabytkowy

49. GR ĄSY dom murowano-szachulcowy, ok. 1920 r.

50. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

51. GR ĄSY dom murowany, ok. 1920 r.

52. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

53. GR ĄSY dom murowany, ok. 1920 r.

54. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

55. GR ĄSY dom murowany, 1914 r.

56. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

57. GR ĄSY dom murowany, ok. 1920 r.

58. GR ĄSY szkoła murowana, ok. 1930 r.

59. GR ĄSY dom murowany, ok. 1930 r.

60. GR ĄSY cmentarz, XIX w.

61. KĘPA ZAGAJNA dom murowany, XIX w. 4 ćw.

62. KĘPA ZAGAJNA dom murowany, XIX w. 4 ćw.

63. KĘPA ZAGAJNA chlew murowany, XIX w. 4 ćw.

64. KĘPA ZAGAJNA owczarnia murowana, XIX w. 4 ćw.

65. KĘPA ZAGAJNA stodoła szachulcowa, XIX w. 4 ćw.

66. LINKOWO dom murowany, XX w. 1 ćw.

67. LINKOWO le śniczówka murowana, XX w. 1 ćw.

68. LINKOWO dom murowano-szachulcowy, XIX w. 4 ćw.

69. LIPINKA cmentarz, XIX w.

70. LUBIEWKO cmentarz, XIX w.

71. ŁĘCZYN cmentarz, XIX w.

72. ŁUGI cmentarz przyko ścielny, XIX w.

73. ŁUGI cmentarz, XIX w.

74. ŁUGI dom murowany, ok. 1930 r.

75. ŁUGI dom murowany, ok. 1900 r.

76. ŁUGI dom murowany, ok. 1930 r.

- 52 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Lp. Miejscowo ść Obiekt zabytkowy

77. ŁUGI dom murowany, ok. 1920 r.

78. ŁUGI dom murowany, ok. 1900 r.

79. ŁUGI stodoła szachulcowa, ok. 1900 r.

80. ŁUGI dom murowany, ok. 1900 r.

81. ŁUGI dom murowany, 1909 r.

82. ŁUGI dom murowany, ok. 1920 r.

83. ŁUGI dom murowany, ok. 1910 r.

84. ŁUGI dom murowany, ok. 1930 r.

85. ŁUGI dom murowany, ok. 1910 r.

86. ŁUGI dom murowany, ok. 1920 r.

87. ŁUGI dom murowany, ok. 1900 r.

88. ŁUGI obora szachulcowa, XIX w. k.

89. ŁUGI dom murowany, ok. 1920 r.

90. ŁUGI dom murowany, ok. 1930 r.

91. ŁUGI dom murowany, ok. 1920 r.

92. ŁUGI dom murowany, ok. 1930 r.

93. ŁUGI dom murowany, ok. 1930 r.

94. ŁUGI dom murowany, ok. 1930 r.

95. ŁUGI dom szachulcowy, ok. 1900 r.

96. ŁUGI dom murowany, ok. 1920 r.

97. ŁUGI dom szachulcowy, XIX w. k.

98. ŁUGI dom szachulcowy, ok. 1900 r.

99. ŁUGI dom murowany, ok. 1930 r.

100. ŁUGI dom murowany, ok. 1930 r.

101. ŁUGI dom murowany, ok. 1935 r.

102. ŁUGI dom murowany, ok. 1925 r.

103. ŁUGI Park pałacowy, XIX w.

104. MIERZ ĘCIN cmentarz przyko ścielny, XIX w.

- 53 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Lp. Miejscowo ść Obiekt zabytkowy

105. MIERZ ĘCIN cmentarz, XIX w.

106. MIERZ ĘCIN gorzelnia murowana z zespołu pałacu, XIX w. 4 ćw.

107. MIERZ ĘCIN cmentarz komunalny, XIX w.

108. MOCZELE cmentarz, XIX w.

109. MOSTNIKI dom murowany, XX w. 1 ćw.

110. MOSTNIKI stodoła szachulcowa, XX w. 1 ćw.

111. MOSTNIKI dom murowany, XX w. 1 ćw.

112. MOSTNIKI le śniczówka murowana, XX w. 1 ćw.

113. OSIECZEK owczarnia murowana, XIX w. 4 ćw.

114. OSIECZNO ko ściół murowany ewangelicki ob. filialny rzymskokatolicki pw. Niepokalanego Pocz ęcia NMP, XVIII w.

115. OSIECZNO dom szachulcowy, XIX w. 4 ćw.

116. OSIECZNO stodoła szachulcowa, XIX w. 4 ćw.

117. OSIEK cmentarz rodowy, XIX w.

118. OSIEK spichlerz murowany z zespołu folwarku pałacu, 1873 r.

119. OSIEK cmentarz, XIX w.

120. OSOWIEC le śniczówka murowana, 1901 r.

121. OSTROWIEC le śniczówka murowana, 1900 r.

122. OSTROWIEC chlew murowany, ok. 1900 r.

123. OSTROWIEC stodoła szachulcowa, ok. 1900 r.

124. OSTROWIEC cmentarz, XIX w.

125. OSTROWIEC cmentarz przyko ścielny, XVII w.

126. OSTROWITE dom szachulcowy, XIX w. poł.

127. OSTROWITE dom szachulcowy, XIX w. poł.

128. OSTROWITE dom szachulcowy, XIX w. poł.

129. OSTROWITE dom szachulcowy, XIX w. poł.

130. OSTROWITE dom z cz ęś ci ą gospodarcz ą szachulcowe, XIX w. poł.

131. OSTROWITE dom z cz ęś ci ą gospodarcz ą szachulcowe, XIX w. poł.

- 54 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Lp. Miejscowo ść Obiekt zabytkowy

132. OSTROWITE dom z cz ęś ci ą gospodarcz ą szachulcowe, XIX w. poł.

133. OSTROWITE dom z cz ęś ci ą gospodarcz ą szachulcowe, XIX w. poł.

134. PODLESIEC park dworski, XIX w.

135. POKR ĘT le śniczówka murowana, XX w. 1 ćw.

136. POKR ĘT stodoła szachulcowa, XX w. 1 ćw.

137. RADACHOWO le śniczówka murowana, XX w. 1 ćw.

138. RADACHOWO cmentarz, XIX w.

139. RAD ĘCIN dom murowany, 1903 r.

140. RAD ĘCIN ko ściół murowany ewangelicki ob. parafialny rzymskokatolicki pw. św. św. Piotra i Pawła, XVII w.

141. RAD ĘCIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

142. RAD ĘCIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

143. RAD ĘCIN stodoła szachulcowa, XX w. 1 ćw.

144. RAD ĘCIN dom z cz ęś ci ą gospodarcz ą murowano-szachulcowy, XX w. 1 ćw.

145. RAD ĘCIN dom murowany, 1914 r.

146. RAD ĘCIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

147. RAD ĘCIN stodoła szachulcowa, XX w. 1 ćw.

148. RAD ĘCIN remiza stra żacka murowana, XX w. 1 ćw.

149. RAD ĘCIN cmentarz, XIX w.

150. RAD ĘCIN cmentarz, XIX w.

151. ROLEWICE obora murowana, XIX w. 4 ćw.

152. ROLEWICE obora murowana, XIX w. 4 ćw.

153. ROLEWICE obora murowana, XIX w. 4 ćw.

154. SARBINOWO dom murowany, XX w. 1 ćw.

155. SARBINOWO dom szachulcowy, XIX w. 4 ćw.

156. SARBINOWO dom murowany, 1913 r.

157. SARBINOWO dom szachulcowy, XX w. 1 ćw.

158. SARBINOWO dom murowany, 1808 r.

- 55 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Lp. Miejscowo ść Obiekt zabytkowy

159. SARBINOWO dom szachulcowy, XIX w. poł.

160. SARBINOWO dom murowano-szachulcowy, XIX w. poł.

161. SARBINOWO stodoła szachulcowa, XIX w. poł.

162. SARBINOWO dom szachulcowy, XIX w. poł.

163. SARBINOWO cmentarz, XIX w.

164. SARBINOWO cmentarz, XIX w.

165. SITNICA dom szachulcowy, XIX w. 4 ćw.

166. SITNICA szkoła murowana, XX w. 1 ćw.

167. SITNICA cmentarz, XIX w.

168. SŁONÓW dom murowano-szachulcowy, XIX w. poł.

169. SŁONÓW dom murowano-szachulcowy, XIX w. poł.

170. SŁOWIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

171. SŁOWIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

172. SŁOWIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

173. SŁOWIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

174. SŁOWIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

175. SŁOWIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

176. SŁOWIN dom murowano-szachulcowy, XX w. 1 ćw.

177. SŁOWIN dom murowany, 1901 r.

178. SŁOWIN stodoła szachulcowa, XX w. 1 ćw.

179. SŁOWIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

180. SŁOWIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

181. SŁOWIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

182. SŁOWIN dom murowany, XX w. 1 ćw.

183. SŁOWIN cmentarz przyko ścielny, XIX w.

184. SŁOWIN cmentarz, XIX w.

185. STARCZEWO dom murowany, ok. 1930 r.

186. STARCZEWO dom murowany, ok. 1930 r.

- 56 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Lp. Miejscowo ść Obiekt zabytkowy

187. STARCZEWO stodoła szachulcowa, XX w. 1 ćw.

188. STARCZEWO dom murowany, ok. 1930 r.

189. STARCZEWO dom murowany, ok. 1930 r.

190. STARCZEWO dom murowany, ok. 1930 r.

191. STARCZEWO dom murowany, ok. 1930 r.

192. STARCZEWO dom murowany, ok. 1930 r.

193. STARCZEWO dom murowany, ok. 1930 r.

194. STARCZEWO dom murowany, ok. 1930 r.

195. STARCZEWO dom murowany, ok. 1930 r.

196. STARCZEWO dom murowany, ok. 1920 r.

197. STARCZEWO dom murowany, ok. 1930 r.

198. STARCZEWO dom murowany, ok. 1920 r.

199. STARCZEWO dom murowany, ok. 1920 r.

200. STARE KRZYWKI dom murowany, XX w. 1 ćw.

201. STARE KRZYWKI dom murowany, XX w. 1 ćw.

202. STARE OSIECZNO ko ściół rzymsko-katolicki, XIX w.

203. STARE OSIECZNO cmentarz przyko ścielny, XIX w.

204. STARE OSIECZNO cmentarz, XIX w.

205. STARE OSIECZNO cmentarz, XIX w.

206. ŚWINKI dom drewniany, XIX w. 4 ćw.

207. ŚWINKI dom murowany, XX w. 1 ćw.

208. ŚWINKI stodoła szachulcowa, XX w. 1 ćw.

209. WILCZY DÓŁ dom murowany, XIX w. 3 ćw.

210. WILCZY DÓŁ obora murowana, XIX w. 3 ćw.

211. WILCZY DÓŁ stodoła drewniana, XIX w. 3 ćw.

212. WOŁOGOSZCZ spichlerz szachulcowy, XX w. 1 ćw.

213. WOŁOGOSZCZ dom szachulcowy, XIX w.

214. WOŁOGOSZCZ Park dworski, XIX w.

- 57 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

6.5. Lokalizacja obiektów zabytkowych

Ze wzgl ędu na wysokie walory kulturowe gminy Dobiegniew, na co ma wpływ, licznie wyst ępuj ące obiekty zabytkowe znajduj ące si ę zarówno w rejestrze zabytków, jak i w ewidencji zabytków, obiekty zabytkowe zobrazowano na poni ższych rycinach. Poszczególne rysunki przedstawiaj ą rozmieszczenie, a tak że lokalizacj ę obiektów zabytkowych uj ętych w rejestrze zabytków oraz w ewidencji zabytków, z podziałem na poszczególne miejscowo ści na terenie gminy Dobiegniew. Użyta numeracja, za pomoc ą której przedstawiono obiekty zabytkowe wpisane do ewidencji zabytków, jest to żsama z numeracj ą przestawion ą w tabeli 6 – „Zabytki wpisane do ewidencji ” (rozdział 6, podrozdział 6.4).

Ryc.14. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Chomętowo Źródło: Opracowanie własne

- 58 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.15. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Chrapów Źródło: Opracowanie własne

Ryc.16. Obiekty kulturowe na terenie Ryc.17. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Czarnolesie miejscowości Dębnik Źródło: Opracowanie własne Źródło: Opracowanie własne

- 59 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.18. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Dębogóra Źródło: Opracowanie własne

Ryc.19. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Derkacze Źródło: Opracowanie własne

- 60 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.20. Obiekty kulturowe na terenie miejscowościach Dolinka i Pokręt Źródło: Opracowanie własne

- 61 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.21. Obiekty kulturowe na terenie miasta Dobiegniew Źródło: Opracowanie własne

- 62 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.22. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Kępa Zagajna Źródło: Opracowanie własne

Ryc.23. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Moczele Źródło: Opracowanie własne

- 63 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.24. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Głusko Źródło: Opracowanie własne

- 64 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.25. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Grąsy Źródło: Opracowanie własne

- 65 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.26. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Linkowo Źródło: Opracowanie własne

Ryc.27. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Lipinka Źródło: Opracowanie własne

- 66 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.28. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Lubiewko Źródło: Opracowanie własne

Ryc.29. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Osieczek Źródło: Opracowanie własne

- 67 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.30. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Ługi Źródło: Opracowanie własne

- 68 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.31. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Mierzęcin Źródło: Opracowanie własne

- 69 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOBIEGNIEW ______

Ryc.32. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Mostniki Źródło: Opracowanie własne

Ryc.33. Obiekty kulturowe na terenie miejscowości Osieczno Źródło: Opracowanie własne

- 70 -